BEHELSENDE EEN VERHAAL VAN
HAAR EERSTE BEGINSELEN,
VERHEFFINGE TOT EEN STAD,
EN DE ME RKWAARD IGSTE
GEBEURTENISSEN ALDAAR
VAN OUDS HER., TOT BT
NA DESE TTDEN TOE,
VOORGEVALLEN.

Onder het gering getal Nederland-
fche Steden , welkers oudheden
voor als nog onbekent zyn, en in
de duifterniffen leggen , is een van de
vermaardften , en meeft aanfienlykften ,
de HANZE en RYKS-STAD
ZWOLLE , Derde Hoofdftad van
Overyflel: van welkers gebeurteniffen ,
tot heden toe, niets in het ligt gegeven
is, dan de Latynßhe Redenvoeringe over dm
Vdl S. Michaels Kerktoorn , van Chri-
fliaan Afftieri, wel eer Oppervoogd van
Stads Schole: Het klein digtkundig werk-
jen, onder de tytel -van Overyjfels Oog , of
Zwolle verheerlykt^ in het jaar 1720, door
Gerrit van der Horß, des tyds Leermeelïer

der Latynfche taal alhier , aan de we-
reld medegedeelt: en eindelyk een kor-
te Befchryvinge van Zwolle , door Le
Ckrcq , welke, gelyk my onlangs berigt
is, in het algemene Woordenboek \'van
Hoogftraten te vinden is.

Het is aanmerkelyk , dat , behal-
V-en defe Schryvers , uit welkers fchrif-
ten men geen , of weinig ligt kan fchep-
pen , niemant tot nog toe iets over den
öorfprong , aanwas , en lotgevallen de-
fer Stad door den druk gemeen gemaakt
heeft; nadien een diergelyk werk door
veele beminnaars der oudheden voor
lange tyden viiuriglyk verlangt is , en
daar het de Stad aan geen bekwame ,
en in onfe oadheden kundige Schryvers,
om fulks met een goeden uitllag t\'on-
dernemen , ontbroken heeft.

Wat de reden van defe onagtfaaniheid
ook zyn mag , welkers onderfoek niet
anders zyn zoude , dan na het onbeken-
de te raden , defe vergetenheid be-
merkende , fpoorde my de begeerte ,
om myn Vaderland van eenig nut te

zyn , aan , alles , dat tot ophelde-
ringe Van Stads oudheden , en Ge-
fchiedeniffen , fo in gedrukte , als on-
gedrukte brieven , Chronyken , en
Stads boeken , aan te treffen was , by
een te verfamelen ; en by vervolg
van tyden , ten genoegen van myne
Medeburgers , het ligt te laten fien.
Een gedeelte der papieren van een
vermaart liefhebber in onfe oudheden ,
die tot een diergelyke verfameling
geen arbeid , nog moeite gefpaart ge-
hadt heeft , my in handen gevallen
zynde , onderfteunde dit myn voor-
nemen : en wanneer my eenige He-
ren , welkers namen ik alhier met lof
zoude vermeit hebben , inval hun fe-
digheid my fulks niet belettede , feer
edelmoedig met het overgeven van pa-
pieren en brieven bygeftaan hadden ,
is dit rnyn ontwerp daar door dus-
danig gevordert , dat ik dit eerfle
Stuk W het eerjle "Deel defer Ge-^

Sie daar dan de reden en oorfaak van
defe myn onderneminge: welke, ik^ver-
trouwe , dat den Lefer genoegfaam vol-
doeadp agten zal, om dit myn beftaan te
verreètvaardigen, en my van alle blaam
van een ydele fchryfluft te be vry den.

Tot een nadere en naukeiiriger onder-
rigtinge van dit myn oogmerk , heb ik
de volgende bladfyden defer Voorreden
vervaardigt.

De vy f eerfte Stukken van dit werk zul-
len het ligt fien, onder het opfchrift van
de Gefchiedentjfen \'van ZuüoUe-, dewyl myn
mening is , daar in alles , wat van de
beginfelen der Stad af, tot omtrent de-
fe tyden toe , fo in het ICerkelyke als
Wereldlyke , voorgevallen is , volgens
d\'order der Jaren te verhandelen. Den
draad der Gefchiedeniffe afgelopen zyn-
de , zal defelfde , in de twe laatfte Stuk-
ken , door een Befchryvinge van d\'ou-
de en hedendaagfche ftand der Stad ,
en een naukeurig verhaal van d\'op-

komft der Kerken, en Cloofters gevolgt
worden : Waar na ik defe bladeren zal
eindigen met een agtfte Stuk, bevatten-
de een verhaal van d\'oude en nieuwe Re-
geringsforme defer Stad , en een naam-
lyft van haar Regenten. Dus , dat het
gehele werk m vier Delen of agt Stuk-
ken zal beftaan.

Niemant behoeve fig over d\'uitge-
ftrektheid defer bladeren , te verwonde-
ren , ja felfs niet als ik fegge , dat het
my aan geen ftoffe ontbreekt, om defe
vier Delen met een vyfde te vermeer-
deren. Want men merke maar op , dat
van defe Stad nog nooit iets in het ligt
gegeven is, ik ben derhalven verpligt ai
het geen, dat tot beveftmge en uitleg-
ginge van onfe oudheden dient, aan den
dag te brengen; en fulks zal men uit dit
eerfte Stuk reets oordelen kunnen , dat
veel plaats in defe Hiftorie beflaan moet,
]\\ien denke nogtans hierom niet, dat
ik , alle brieven onder my berußende ,
het ligt zal laten fien ; en veel weiniger
dat ik die , welke de Kerken j Vica-

ïieii, en Cloofters betreffen , hier in zal
laflchen. Want wanneer fy niet wegens
haar oudheid , of ftoife , iets aanmerke-
lyks behelfen , en eenige opmerkinge
verdienen, ben ik van gedagten, dat het
beter is de brieven agter te houden,
dan door \'t drukken derfelver, dit werk
te befwaren, en koftbaarder te maken.

Hierom ook heb ik geenfints raad-
faam geagt, dit werk met kunft^ren-^
ten en platen te laten verfiereii. Alleen-
lyk zoude het kunnen gebeuren , dat
ik een platte grond van d\'oude en heden-
daagfche ftand der Stad, en een-afbeeld-,
fel van de ver maar äße toorn (a^ der Se-
ventien Nederlandfche gewefien , VOOr dit
werk naderhand liet uitfteken.

Dog het wordt tyd den Lefer t\'ont-^
dekken , welke de middelen zyn , die ik
tot het famenftellen defer Hiftorie ge-r
bruikt hebbe.

Geduurende een klein gedeelte van de
Veertiende , Vyftiende , en byna de ge-
hele Seftiende eeuw , helpen my in de

Befchryvinge defer GefchiedenilTen ,
wel voornamentlyk de Regifterboeken,
welke voor het meefte gedeelte op
het Raadhuis ^ defer Stad bewaart wor-
den. Ik fegge voor het meefte gedeel-
te , nadien het feker is, dat \'er eenige
Stadsboeken onder de beminnaars van
Stads oudheden beruften. So dat het
zoude kunnen gebeuren dat ik my op
brieven 2<al komen te beroepen , welke
niet meer op het Raadhuis te vinden
zyn.

Omtrent Stads beginfelen, en eenige
oude gebeurteniifen fteune ik nu en dan
op het gefag van Gerard Coccïus , Reli-
gieus van het Cloofter Belhem. Defe
Schryver heeft op het bevel van den
VnoY Jan Aldenfeel, omtrent het jaar 1520.
volgens myn affchrift, en geenfints hon-
dert jaren vroeger , als andren fchry-
ven (b^ ^ een Chronyk van fjm Convent

QT) Unde}orn Hlft. Epifcop. Daventr. Cap. 7. i.
Dog fyn misllag blykt genoegfaam hier uit , dat Coccius
van eenige faken fpreekt, merkelyke jaren na 1420. ge-
beurt. Ook ftaat Lindebom toe , dat defe Chronyk, ten
tyde van den Prior Jan Aldenfeel, gefchreven\'xs: dïe

uit egte brieven opgemaakt. Het ge-
deelte , het welke ik van dit werk befit-
te doet my het verlies van het overige
feer beklagen : want men vint daar in
veel faken , defe Stad betreffende , die
meer fekerlieids behelfen , als men ge-
meenlyk , in de fchriften van die ty-
den , gewoon is t\'ontmoeten.

Nog meerder ligt fet defe Gefchiede-
nifien by , het uitgeftrekte , en tot nog
toe ongedrukte werk, van de Heer Arm
toe Boecop , Burgermeeftcr der Stad Cam-
pen , in de Sefliende eeuw. Defe Heer
heeft het nog aan bekwaamheid , vlyt,
en goede gelegenheid , ontbroken , dm
onfe Overyffelfche Oudheden te door-
ftiuffelen ; en defelve in vier dikke De-
len in folio by een te vergaderen.

Ook is ons van eenig nut geweeft een
gedeelte van de Heer Willem ISlagge,
wel eer Prasdikant in Twello , fyn werk
bekent onder den tytel van Jaarboeken
van Overyfel : die niet tegengaande de

niet in 1420 maar hondert jaren later Opperhoofd van
Belbem was ; gelyk de naamlyft der Prioren van die
Cloofter uitwyft. .

beloften door fommige aan den Schry-
ver gedaan , van defelve in het ligt te
zullen geven , al nog verdonkert bly-
ven leggen (^r).

In het famenftellen van de Gefchiede-
niffen van den laatften Gelderfchen Oor-
log , in het jaar 1520. ontftaan, waar in
fig defe Stad feer vermaart maakte ,
is , behaiven een gedrukte onbekende
Schryver , onfe byfonderfte leids-
man een ongenoemt Zwollenaar , die ,
omtrent die jaren levende , ons een nau-
keurige Hiftorie van fyn tyden nagela-
ten heeft. Nog een ander ongedrukt
Schryver onder my beruftende , Ver-
haalt ons eenige omftandigheden van de-
fen kryg , welke myns wetens nergens,
als by hem , aan te treffen zyn.

Dog , om niet in het byfonder iets te
Kielden van eenige Chronyken van Cloo-
fters, en enige andre aantekeningen, waar
van ik in dit werk enig gebruik make ,
de h-Ulp > die ik ontlene uit de papieren

van den Heer Arnout Wajjer , is nog gro-
ter dan eene van alle voornoemde
Werken , Tony alleen toereikt. Deze
Heer uit een oude geflagte in het jaar
1600. in defe Stad geboren , en in het
jaar 16^2. overleden , heeft verfcheiden
oude gedenkftukken afgefchreven , uit
welke hy een Hiftorie van Zwolle famen-
geftelt heeft. Welke egter maar gedeel-
telyk onder my beruft. Inval ik my
niet bedriege , fo is het overige in han-
den van een groot beminnaar van Stads
oudheden geraakt : Aan welke ik aan-
biede alle papieren van defen Schryver
te willen lenen , fo hy de goedheid heb-
ben wil , my de fyne voor een korte
tyd mede te delen.

Het is by defe gelegenheid , dat ik
d\'overige Lefers , die eenige papieren
aan dit werk dienftig , mogten hebben ,
hartelyk verfoeke , defelve aan my te
willen overgeven , als is het maar voor
een korte tyd ; ik verfekere hen , dat
ik niet nalaten zal, fo veel ik kan , my
hier voor dankbaar te tonen.

Eindelyk beruft heden onder my ,
eene volkomene ongedrukte Hiftorie van
zwolle, onder óiQtYtelY^inZwoUallluftra-
ta , uit welke ik nog wel het meefte ligt
gefchept hebbe : bylbnderlyk omtrent
d\'omftandigheden van fommige aanmer-
kelyke gebeurtenilTen. Nogtans zoude
my dit werk van meer dienft geweeft
zyn , indien de Schryver aangewefen
hadt , het gefag waar op fyn verhalen
op eenige plaatfen fteunen.

Ik make defelfde aanmerkinge op een
Chronyk , van welke feker geleert Heer,
nog in leven zynde , de Schryver is.

Onder de gedrukte fchriften zjrn
my niet alleen die van onfen ver-
maarden inwoonder van Berg-Cloofter
Thomas van Kempen (j) , van den ge-
leerden Zwollenaar Jan ten Bujfche (ƒ) ,
Van den Hoogleeraar Revuis {£) , van de
naukeurige Lindebom (F), en den oud-
heidkundigen Brumanus (J) : maar wel

het meefte de Anak^a , en het Kerkelyke
en ÏVereldlyk Deventer , van de beroemfte
Schryver van dit Landfchap , ik mene
de Heer GerardDumbar aldernuttigft
geweeft.

Het is op het gefag van de voornoem-
de gedrukte en ongedrukte werken, dat
ik defe Hiftorie gebouwt, en befchreven
hebbe ; met een dusdanige nauwgefet-
heid , dat ik de brieven , welke ik haar
eigen taal over al letteriyk late fpreken,
alhier inlasfche ; of de Schry vers aanha-
le , en fomtyds hun woorden mededele.
Ik hadde wel reets in het eerfte , en een
gedeelte van het twede Hoofdjiuk defer
Gefchiedenijfen , een begin gemaakt, over
al dreigen woorden der Schryvers te ge-
bruiken : dog ik ben ras van gedagten
verandert , om de gedurige verfehillig-
heid die hier^door in den ftyl, veroor-
faakt wordt: en meer andere redenen.

Men kan dus uit de lbrgvuldigl;j.eid der
aanhalingen bemerken , hoe feer ik my
gewagt en bevlytigt hebbe , iets op
een onfeker gefag te verhalen ; ea^

iti het mmfte de waarheid der Ge-
fchiedeniffen te quetfeii. Want daar
omtrent ben ik van gelyke gedagten ,
jnet een beroemd Schryver defer eeuw,
aan een ieder defe lelfe gevende Çk) :
„ Niemant is verpligt, fegt hy , een Hi-
„ ftorifch werk te fchryven ; maar die
„ het onderneemt verbint fig , om de
„ waarheid in fyn geheel te feggen."

Ja ik hebbe felfs getragt, my van die
natuurlyke genegenheid (/), welke men
voor fyn vaderland heeft, fo veel mo-
gelyk was t\'onthouden ; en liever Stads
beginfelen en Gebeurtenilfen na waar-
heid op te geven , dan die met vertel-
fels te verfieren.

. Perfinne n\'eft obligé d\'écrire PHtftolre , mais quicon-
que {\'\'entreprend s\'\'engage a dire la vérité toute entiere.
Mûri Difc. 4. N. 13.

CO Waar over Deyron (dans les antiquités de la Fille
de Nîmes pag. 4.) in defer voegen fchryft. „ Dat de na-
■}■> ^"-^rtj^ke genegenheid , welke de menfchen voor hun
„ vaderland hebben , hun neiginge tot de leugentaal heeft
„ aang^\'^^"^ 5 om hun geboorte plaats een verhevene ftig-
5, tinge to\'^ ichryven. Romen is het werk van eçn
,, menfch , weiice de Goden , na het feggen van haar in-
5, woonders, tot den Hemei hebben verheven : en tot
„ het kleinfte plaatsjen toe , indien men een uit de Raad
^ van het felfde geloyen wil , erkent een God voor fyn
„ Stigter." Tot dus verre de vertaalde woorden van
Deyron.

Ik hebbe niet min gemyt, ter gelegen-
heid , dat ik van Kerkelyke faken han-
dele (m\') , en in het befchry ven van d\'on-
eenigheden en veranderinge in denGods-
dienft, in defe Stad in de Seftiende eeuw
voorgevallen, te kennen te geven, wel-
ke fyde ik toegedaan was. En ik houde
my verfekert dat, indien men in kleine fa-
ken een groot voorbeeld mag gebruiken,
gelyk men van den beroemden Engei-
fchen Hiftorie-fchryver "Da-vUHume, niet
konde ontdekken, of hy de fyde van de
Engelfche Koningen , of hunne Parle-
menten toegedaan was (<?), dat het even.
eens met myn Religie gelegen zal zyn.

Dat fig niemant aan defe naam van Kerkelyke faken
ftore : want feer wel feide {Boekenberg in Dedicat. Cata-
logi Epifcop. TrajeB.\') in een diergelyke gelegenheid. Ne-
que [ufpeEta erit, vel minus exofculanda videhitur cuiquatn ,
Jpero , Pontificum aut Antiflltum hoe tempore mfcri0\'o :
\'cum non de officio eorum , aut cceremoniis , alïtsquepietatîs
ohtentu controverßs, inflitutus fit ferma : fed de patrU re-.
])US, Hiflorîîsque , ah omni genere homïnum receptis , aut
facile recepiendis.

(fl) Si licet exempUs in parvis grandîbus Uti ; long wel
eer op den Digter Ovidius Lih^ L Trifi, Ekg. 3.

gen Lefer niet hadde moeten onderhou-
den , over eenige opwerpingen , welke
men tegens dit werk reets gedeeltelyk
gemaakt heeft.

. d\'Eerfte is, dat d\'qudfte Gefchiedenis-
fen defer Stad feer gering en ook niet
feer aanmerkelyk zyn. Maar is fulks
niet eerder aan het verlies van d\'oude
boeken en papieren toe te fchry ven , als
aan my ? \'Is het feifs boven dien niet
denkelyk , dat Zwolle , haar Stadsreg-
ten in de Dertiende eeuw bekomen heb-
bende , lig in die eerfte tyden weinig
met de naburige en publique Saken op-
hielt , hoe kunnen \'er dan vele faken
van aanbelang gebeurt zyn ? Moet men
eindelyk niet bekennen , dat het even
eens met veel vermaarde Steden geftelt
is : van welkers oudfte gebeurtenilTen
jnen ^ na d\'eerfte eeuwen van hunne
oorfprong 5 niets aanmerkelyks kan aan-
treffen. Alle verwytingen dan welke
men uit dien hoofde zoude kunnen ma-
ken , verwagte ik, dat men fo lange op-
fehorten zal, tot dat ik in de Vyftiende
en byfonder de Seftiende eeuw , met de

Gefchiedeniffen gekomen ben: welke ge«
noegfaam zullen aantonen, dat ik van
d\'aanmerkelykfte faken alhier voorge-
vallen feer wel onderrigt ben.

d\'Andere , welke men aan my ook
reets gemaakt heeft, is dat ik in dit eer-
fte Stuk eenige gilTingen opgegeven heb-
be. Dog my dunkt, dat een diergelyk
verwyt niet feer oordeelkundig is. Het
is fekerlyk in een Schryver te mispryfen
over al, en fonder reden te gilTen : het
is nog grover tegens de Wetten eener
Hiftórie gefondigt , giifnigen voor de fe-
kere waarheid op te geven: dog giffin-
gen gebruiken , welke op redenen ge-
gront zyn > en te gelyk den Lefer waar-
fchouwen j dat het geen van de fekerfte
foorten van faken zyn 5 doen beroemde
Schryvers; waarom fal men dan fulks in
my laken kunnen ? Behalven dat, is het
ook waar , dat ik , van de volgende Ge-
fchiedenilTen beter onderrigt zynde, by-
na over al met een behoor!yke fekerheid
kan fchryven : fo dat dit verwyt maar
tegens weinige plaatfen van dit eerfte

Dat ik niet gewoon ben fonder rede-
nen te giffen, zoude ik met vele voor-
beelden kunnen aantonen : dog een of
twe zullen genoeg zyn. Den aanvang
van ons Carfpel is onbekent , ik giffe
hladf. 20. defer Gefchïedemfen, dat d\'eer-
fte Geioof-Predikers defer Landen , d\'in-
woonders , tot het aanleggen van ge-
hugten bewogen hebben : waar in fy lig-
telyk geflaagt zyn zullen , wegens dö
voordelen, die defe menfchen, een wei-
nig befchaafder geworden zynde, daar
uit konden trekken. De reden , waar-
om ik , fulks oordele in defervoegen ge-
beurt te zyn , is , dewyl een Schryver
van de Negende of Tiende eeuw ,
■welkers naam en plaats my ontfchoten is,
getuigt 5 dat d\'Buangelie-verkondigers
defer geweften voor fyne tyden gewoon
waren, de nieuwbekeerde Chriftenen tot
een befchaafder leven te vermanen ; en
het aanleggen van dorpen en gehugte»

Godsdienft beter te kunnen inprenten ,
en d\'afgoderyen, veelt^^ds in het geheim
bedreven wordende , te ligter te ver-
bannen. Was fulks in die tyden een ge-
woonte der Geioof-predikers, ik verge
de gefonde reden niet te veel aan , met
t\'onderftellen dat ons Carfpel by een
diergelyke gelegenheid f^m begin geno-
men heeft. Ten minften tot fo lang, als
ik hier van iets fekerder ontdekke.

Men kan hier een ander voorbeeld van
fien , ter plaatfe alwaar ik van het dorp
Salland fpreke : want aldaar volgens
waarfchynljrkheid verhalende , dat het
felfde by het Cafteel Voërft zoude gele-
gen hebben, wierdt ik daar toe bewo-
gen door eene oud Schryver , die ver-
fekert, dat een dorp digt by dit Cafteej.
gelegen , om d\'oproerigheid van fyn in-
woonders , door Otto BilTchop van Ut-r
recht, vernielt en vernietigt was.
bekenne egter heden , dat ik al te feker
van dit dorp gefproken hebbe , ^et
felve niet dan voor ten hoogften waar^
fchynlyk onder de naam vafl Salland
tiadde moeten opgeven : waar in ik my

dus in fo verre vergift hebbe ; fchooïi
het waar is , dat ik nog een andere re-
den ontdekt hebbe , welke dit gevoelen
nog aannemelyker maakt. Nader zal
ik veelligt • hier van in het derde Deel
fpreken.

Men zal ook nog wel tegens dit werk
inbrengen , dat ik te veel faken, Salland
in het gemeen betreffende , befchreven
hebbe : als van d-oude volkeren defer
Landftreek, en hunne bekeringe. Dog
wil men gade flaan aan d\'eene fyde , dat
defe Stad wel een voornaam gedeelte van
Salland uitmaakt, en aan d\'andere , dat
\'er tot nog toe geen eene Schryver , in
onfe moedertaal ,-iets van onfe oude
bewoonders in gefchrift nagelaten heeft,
ik vertrouwe , dat men dele aangewen-
de moeite , in het ophelderen defer fa-
ken ^ door my het allereerft onderno-
ïTien , fo niet geheellyk goedkeuren, ten
niinften niet mispryfen zal

fchenen te vergen dat ik de faken kor-
ter befchryven zoude , heb ik fulks
nogtans , hoe feer het mynen arbeid
verkorten konde , om fwaarwigtiger re-
denen, dan die men my opgeworpen
heeft , afgellagen. Hierom egter ver-
wagte ik geenfints van de Lefers, die
fo feer de kortheid beminnen , dat hen
defe Gefchiedenilfen geheellyk miahagen
zullen : dewyl dat , om met een oud
Schryver te fpreken, „ een Hiftorie, hoe
„ en in welker voegen ook gefchreven ,
„ altyd zyn aanlokkelykheid heeft

Nog minder verwagte ik van defe , en
d\'overige Lefers , dat fy myne fchryf-
wyfe uit het fwede , en eenige andre
BoofAihtkken van dit eerfte Stuk beoordelen
zullen. Nadien myn eerfte voornemen
geweeft is, felfs ten tyde dat dit werk op.
de pers lag ^ de faken Chronykswyfe te
befóhryven , gelyk aan verfcheiden He-
ren niet onbewuft is. Dog later, van voor-
nemen geworden zynde , om ter plaat-
fö , daar my de ftoffe niet ontbrak, de
faken omftandiglyk, en niet Chronyks-

■i;vryfe te verhalen , heb ik, terwyl men
met het drukken^befig was, in die Hoofd-
rukken eenige veranderingen gemaakt.
Maar de korte tyd die ik daar toe hebbe
kunnen belleden , als mede de weinige
fugt welke ik in het begin voor dit werk
hadde , heeft my belet en wederhouden
daar aan een betere fa men ft elling te ge-
ven. Het zoude derhalven onredelyfc
zyn uit d\'eerfte beginfelen defer Gefchie-
denilfen , het vonnis voor het overige
gedeelte defer bladeren op te maken.

Ik hebbe defe opwerpingen , welke
men my reets gedeeltelyk gemaakt
heeft , w^el willen beantwoorden , ten
genoegen van die Lefers, welkers ge^
moed van alle onpartydigheid bevryt
is. Voor de fulke , die met vooroorde-
len tegen myn werk ingenomen zyn mog-
ten , ik wil hen geen enkeld woord tot
inyne verfchoninge alhier te gemoed
"boeren : want waar toe anders zoude
fulks baten kunnen , dan om, hunne ny-
dige driften , hoe langer hoe meer aan
het gaan te maken , en t\'ontfteken.

So ik nogtans hier of daar gemift mog-
te hebben , ais ligtelyfc knn gefchiet
zyn , ik wil gaarn hier van door een ie-
der een onderrigt w^cfen : ten einde de
misflagen te verbeteren , en te verande-
ren,

ren. Dog men verfchone my nogtans
in dit geval-, en men fchr3rve myne fei-
len toe , aan de begeerte, die ik hadde
Stads Oudheden op te helderen, iets ^
dat ik met reden ^ nog meer van Stads
Ingefetenen , dan uitheemfehen verwag-
te. Want, gelyk een oud Schryver ge-
tuigt (r) , „ het is reets een heerlyke en
„ prysbare waardige faak iets onderno-
„ men te hebben , fchoon men daar in
„ niet in het geheel geflaagt heeft". So
verre is het dan volgens fyn gedagten
daar af, dat men indien val aanftonds

Dog hoe wel ofkwalyk ik in myne on-
derneminge geflaagt ben , kan geenfints
uit defè Voorreden , of uit dit eerfie Stuk
van het eerße ^eel, maar uit de volgen-
de Delen (die reets in fo verre in ordre
gebragt zyn , dat derfelver fpoedige in
het ligt gevinge van den drukker defes
werks , en geenfints van my afhangen
zal) afgenomen worden : met welke het
nu tyd wordt dat den waarden Lefer fig
verluftige , dien ik vaar wel feg , en
verfoeke dat hy de tegens myn wil, in-
gekropene feilen verfchonen zah

(r) ItC-qKè étiam non affequutis voluiffe ahunde piikmm
at que PUniui Biß. Ub. I,

ï. JanmerÜngen over de duifierbeidvan Stads
geheurtenisfen. II. Eerfte gemelen over de
afleiding van Stads naam. III. Twede ge-
voelen. IV. Hei défde. V. Onzekerheid en
onwaarfchynlykheid van alle drie. VI. Het
vierde gevoelen over Stads naam. VII. We\'
■derlegginge van het felfde. VIII. Andere
naams afleidingen met flUfwygen voorby ge-
gaan. IX. Een andre oorfprong van de naam
van Zwolle aangewefen. X. Enige plaat-
Jen na defe Stad genoemt. XI. VerfchHlend&
fpeldlngen van de naam Zwolle.

oor de duifterheid ^\' met welke de i,
eerfle beginfelen der oude Steden\'^anmer
^meenlyk overdekt zyn , is

Hanje en Rjks Stad ZWOLLE "
hoe weinig Jaren die ook federtlJSd \'\'„
haar eerfte oorlprong kan optellen , beneveld. Stads
En gelykerwys \'er weinig fekerheids, in hetïeheurte-
nafpeuren van de opkoraft van \\\\kt oMdiQllomen\'^\'^^\'^^\'
is aan ce treffen , fo is het even eens gelegen ^
A ineE\'

met de oudheden van defe Stad. Dus dat men ,
op Stads jongheid gade flaande , fig fal moeten
verwonderen , en niet te onregt feggen niagJ
dat defelve , haar niet min nadelig en ongun-
ftig in die betrekkinge geweeft is, dan de oud-
heid aan het roemrugtig Romen was. De wei-
nig liefde der letteren , feer gemeen aan die
eeuwen omtrent welken Stads beginfelen ont-
ftaan zyn , en de menigvuldige Jaren, die van
die tyd af tot heden toe vervloten zyn , voor
en al eer men ondernam , tot de kennilTe van
desfelfs opkomfte te geraken , zyn voor de by-
fonderfte oorfaken defer nevelen te houden.
Hoe groot het verlies van feer aanmerkelyke
faken, de Stad ZfTOLLEhetreffende, door
defe onverfchonelyke verfuimeniffe^ te wege
gebi-agt, Dok zyn mag, en hoe weinig verge-
noeginge , hier en daar met een geringe feker-
heid gepaard , ik den Lefer in het ontdekken
van de oorfprong van de naam defer Stad, de
eerfte beginfelen , en de oudfte gebeurtenilFen
fal knniien i-nededeelen en geVen,. ben ik egter-
door defe hinderpaal niet afgefchrikt, de Befchry-
vinge van Zwolle s\' oudheden te ondernemen :
en diensvolgens bef eerfle Hoofdfluk., handelen-
de over de oorfprong van desfelfs benaminge ,
te beginnen ; met de verfchillende gevoelens
der geletterden daar over aan te halen,
n. Hoe wei de Heer Menfo Alüng, in fyn oud-
heidkundige Befchryvinge der Nederlanden
^ïdeaTC^) \' ^^^ v^» ^^ oorfprong van de
leiding naam Zwolle niets fekers geblykt, is JVillem
van Stads iViSgg^ , wel eer Predikant in Twcllo , egter
naam. van^\'gedagten , dat de Stad haar naam foude

gyn verfchuldigc aan de vrugtbare weidens , op
welke , men feide , dat de olTen door haar
vetheid feer Jivollen. Men hore maar de ei-
gen woorden van defen Schryver (F).

5, Zommige willen feggen, dat Middelwyk,
„ daarorarne Zwolle foude genoemn wefen,
„ zoo op de plaatfe , daar dat Stads Vleeshuis
„ nu ftaat, fchone , kollelyke ende heerlyke

Van welk gevoelen van fernem Nagge ,
enige andere Schryvers niet afwyken, mitslfen
nog , dat fy defe weide landen meenden gele-
gen te hebben ter plaatfe, daar nu de Stads wa-
ge gebouwd is , of zo een derde wil , aan de
Aa, alwaar heden het Wees-huis ftaat Cc^.

Een onbekende Autheur van een Befchry-
vinge der Nederlanden {d) foude ons graag in ,

die gedagten brengen ; Dat deze Stad
„ in plaats van Middelwyk , Zwolle genaamt
„ is: het fchynt om defe redenen , vermits de
5, koejen , en alle ander vee aldaar weidende,
« gemeenlyk met vele gefwellen geplaagt wa-
?? ren

(c) Chrijiian. ^jj^^rus in een Latyfifche Rcden-
voeringe, Ojer ae val van S. Michaels kerk-toorn,
in het jaar 1603. op den IC, Januarius gedaan , en
door den drukker Tydeman op Stads koften gedrukt;
inge%\'olge RefolutU van de Heren der Magiftraat van
den 10 April van het genoemde Jaar.

{d) In het Jaar i66o. tot Amfterdam % van
gedrukt, het zde Deel bladz, 955 en 956,

■Gaat men , over dit onderwerp , al verder
te rade met de geleerde Simon van Leeuwen
(j^ , hy fal antwoorden , dat dees Stads be-
naminge , aan de grote koophandel van wolle
aldaar in vorige tyden gedreven , toe te fchry-
vVen is. Welk gevoelen hier om , van vele
te waarfchynlyker foude kunnen worden ge-
houden , dewyl Stads naam in het geheel daar
is, wanneer men maar wil onderilellen, dat\'er
een letter , by het woord wolle gevoegt is.

Dog , overmits my nergens met enige fe-
■kerheid, in het byfonder van de vetheid deler
weidelanden , daar ter plaatfe , nog van de ge-
fwellen, waar mede het vee aldaar weidende, ge-
queld wierd, nog van den koophandel van wol-
Ie alhier gedreven, iets komt te geblyken, of met
enige bewysredenen word bekragtigt, als myns
bedunkens hadde moetengefchiedzyn, fo\'erop
defe gillingen enige ftaat te maken was , agte
ik defe drie gevoelens feer onfeker. Selfs eens
vooronderfteld zynde dat die naams afleidingen,
niet in latere tyden waren uitgedagt, maar dat
fy door oude aantekeningen onderfteund wier-
den , fouden fy egrer enig geloof verdienen,
en waarfchynlykheid in figbevatten? geenfints:
gemerkt dat ter plaatfe , alwaar ollèn geweid,
en koophandel gedreven wierd, ook menfchen
\'.moeften wonen ; woonden \'er nu menfchen,
fo was \'er ook een gehugt, het welk fekerlyk
fyn naam heeft gedragen , voor en al eer de
koophandel en het weiden der oflèn fyn aan-
vang nam ; al was het ook van de eerfte be-
woonder felfs. Men werpe my hier niet te-
gen, dat dit eerfie gehugte, in het Carfpel aai>-

gelegt in het h^gm Middelwyk genaamd Mrierd:
dog dat dienaam om een van de voor aangehaal-
de oorfaken in de naam Zwolle wierd veran-
dert ; gelyk Nagge en de gedagte onbekende
Schryver fchynen ftaande te houden. Want
2ulks te dryven is een openbare reisflag: Zwol-
le en Midd\'elwyk waren\'immers twe verfchei-
dene dorpen , die ieder haar eigen naam voer-
den , en hebben behouden : fo verre is het van
daar, dat de naam Middelwyk in die van ZwoU
ie is verandert; als breder in het volgende
Hoofdftuk bewefen wordt.

Van geheel andere gedagten, dan de drie ge- vi:
melde Schryvers, is over de oorfprong van "^t vier-
Stads naam , de Drentfche Predikant Picart
die, de naam Zwolle van het Schytifche woord stads
Saai afleidende , fig daar over feer breedvoe- naam.
rig in defer voegen uitdrukt (ƒ).

„ Die plaizierige en geneuchelyke Stad
„ Zwolle i heeft haar naam en oorfpronk ont-
„ fangen van de Franken , die in dat gewefte
„ principalyk voortyds geheerfcht hebben; ge-
,, lyk zulks in de 17. Diftinftie aangewezen is.
„ Dit blykt manifeftelyk uit de naam van Zwol:
55 want de oude Schytiers, van welken wy on-
fe afkomft en fprake ontfangen hebben,
„ plegen een Paleis of Heeren Hof te noemen
,, een Saai. Gelyk voortyds in Vriefland de
V der Edelen genaamt zyn geweeft

,, Stmién, d^t is, Steenhuizen: dogditvk^oord
„ is vericheidelyk uitgefproken ; want fom-
„ raiffe neboen t genoemt Sael, andere SaL

(ƒ) In de X\'^fle DjflinFde der vreemde en vergetene
anti^uheïten vm V oude Vrïejland bladz.. i55\',
de ide druk; welke ik aver al volge.

Saai: enige ook Su-al Suol Swol desgelyks
Sei: alfo dat dat de naam te kennen geeft
„ dat daar ter plaatfe voortyds een fodanig
Heren Palleis geftaän hebbe welke ter tyd
„ als dat Frankfe Reghnent begoft heeft , on-
3, derfcheidelyke in Salland geweeft zyn

Al het geen , dat om defe Stad gelegen is,
vervolgt die Schryver, finaakt na oudheid(g);
ter plaatfe , daar het kloofter Belhem geftigc
is, heeft te voren een fodanig „ Sael, Sual,
„ of Suol geftaan: V welke eindelyk defe Stad
„ de naam gegeven heeft
Vil. ■ Maar of fchoon ik, by Gerard Cdcdus Re-
Weder- Jigjeus van het kloofter ßelhem (h) , aangete-
ïi^Singe i,end vinde , dat in het dorp Zwolle , ten ty-
felfde de van \'t overlyden van den Uicregtfchen Bis-
fchop Willebrand van Oldenburg , een Paleis
,—geftaan heeft , fo kan ik egter daarom defe
meninge van Dom, Bk art niet geftant doen:
aangefien ik in vroeger tyden nergens gemeld
fte , van het in wefen zyn van een Paleis al-
hier ter plaatfe , als egter moeft gebleken zyn,
ofte kunnen bewefen worden , fo \'er in defe
Schryvers gedagten enige fekerheid opgefloten
foude zyn. En dit bewys vereifche ik met te
meerder regt, dev/yl dat men van de naam

(g) Wanneer I17 ter felfder plaatfe myns bedun-
kens \'er feer wel by voegt ,, Dat dit niemant kan
„ oordelen , als die curieufe ogen heeft, die in an-
„ tiquiteiten geosffent zyn , en die \'t oude van \'t

jonge weten t\'onderfcheiden Want vele zya
\'er die defe Stad kennen , en die nogtans fo gelulc-
kig niet zyn, van fulks te kunnen befpeuren. Geen
wonder is het felfde , devvyl hun ogen de hoeda-
Jïlgheden niet hebben , die Picard vereifcht,

Eivolle reets in liet Jaar 1040 , en dus om<-
trent 200 Jaren vroeger, dan van het voor-
noemde Paleis , in een oude Brief (i) gewag
fiet maken. Het is niet veel, dat defe Schry-
ver verder tot onderfteuninge van fyn gevoe-
len bybrengt: als foude de naam Zwolle te
kennen geven , dat alhier te voren een Paleis
was geweeft , het welke, dat in de Schytifche
taal Saai genoemt wierd , eindelyk de naam
Zwolle voortbragte. Want ik kan geenfints ü
toeftemmen , dat men volgens de gefonde re-
den mag giflèn , dat het woord Sacl, door fo
een menigte uitfpt-aken , ais hy het genoemde
woord opdringt, aan het Carfpel van Z\'woiie
de naam gaf: gemerkt dat de veranderinge,
der namen van Steden en dorpen , fo ligtelyk
niet gefchied , als hy meend te kunnen onder-
Hellen : want waar van komt het dan dat aan
Stads naam, welke in het Jaar 1040. op defel-
ve wyfe als heden gefchreven wierd, in meer
dan Zeven Eeuwen geen letter bygevoegt,
of daar van af gelaten is , en dat nogtans de-
fe naam voor het Jaar 1040. fo veelderhan-
de uitfpraken , en fpeldingen foude hebben
moeten ondergaan , en lyden. Behalven dat,
is het ook nog een merkelyk onderfcheid , of
de verbafteringen der namen groot, dan klein
zyn; wy hebben daar om alleen reden genoeg,
die door defe Schryver onderftelde veranderin-
^e van het woord S^^/ in Swolle , te verwer-
pen , welke , meer als gewoonlyk zynde, an-
dere bewysredenen foude vereifcheu , als by
ï\'icart te vinden zyn.

Ik foude by dit alles in het brede kunnea
voegen, en onderfoeken, of het wel enige fe-
]ferheid heeft, dat in dit Landfchap de Schy-
tifche taal, en bygevolge het woord Saai wel
oit gehoord is (immers , in de vierde eeuw na
Chriftus geboorte hebben onfe voorouders de
Franken, reets de Duitfche taal gebruikt; vol-
gens het getuigenis van den H. Hieronymus (k\')
hoe kan de Schryver Pir^r^ dan met enige waar-
O fchynlykheid de naam Zwolle uit de Schytifche
mal doen fpruiten? Dog een ieder kan genoeg\'^
faam uit het vorige , en meer andere ftoute
naams afleidingen van hem oordelen , hoe
veel of weinig dit gevoelen te waarderen is?

VIII. Meer andere redenen welke uit onfe taal
Andere herkomftig zyn , en die in verfcheiden aante-f
Eningen voor den waren oorfprong van Stads
mSir ""PSegeven , uitgedagt, en verdigt wor-
fwygen den ga ik met ftilfwygen voorby : als hebbenr
voorbjr de \'er geen ene gelefen , die niet genoegfaam
gegaan, wederlegt is door Jac^b van Oudhaven ; als

hy fchryft {m).
En waar „ Dat alle de woorden der Steden uit onfe
„ taal niet en fpruiten , en dat door langheit
,, van tyden het inrtellen m de regte beteke-

(k) in vha S. HiUrionis Cap. 17.
(O Tot een ftaaltjen kan men hier over opllaap
lladz, 163. van zyn voorgenoemde antiquifeiten: al-
yvzzï h-Y Duyrje in- Drentie vm Drufo : Tuhhergeri in
Twenthe van Tiberius : V/esop in Holland , SaUand ,
tn Drenthe , van Vespafianus: Dalfzen van Al/ego
afleid" Hoe ftout h\'y verder over andere zakea
fpreekt kan men zien in zyn 2<ße difii\'^^\'i^ Tan het
gemelde werk. AI het v/clk dus zyn gezegde ovep
naam der Stad ookenigermatentwyff^iagtig fchynt

„ nifTè der woorden onbekent is , en dewyie
„ dat men niet en weet wat de ouden daarme-
^^ hebben willen te kennen geven , fo zyn de
,, oude woorden voor ons als raadfels , men
„ gift daar na als de blinde na de couleur

Alle de gevoelens dan , welke ik tot nu toe
hier hebbe aangehaald, zyn op geen voldoen-
de redens gegrondveft: fy kunnen derhalven,
geenfmts den Lefer vergenoegen. Dewyl Stads
naam egter een oorfprong moet hebben , ben
ik in twyfFelinge geraakt : of men dezelfde
niet beter foude afleiden, van een Stad of Dorp

^luo//^ genaamt? even eens ais ik-kter fie, dat
de Profelfor Jacob Gromvm de herkomft van
de naam van Deventer aan de Engelfche Stad
Daventre, hoe wel te onregt, toefchryft (f-T).

Waar omtrent het aanmerkelyk is, niet al- IX.
leen dat het de Noordfche Duitfchen eigen en
gemeen was, dikwyls hunne oude vadeiiyke fic-j?^\'"^
plaatfen en woningen te veranderen (0), maar
ook dat het een fekere faak is , dat na de ver- naam van
dryvinge BruSlers, de oudfte bewoners de-Zwolle
fer Landfchap, de Chamaven fig met der
hebben nedergeflagen in het Landfchap al-^^"\'
Waar defe Stad legt : gelyk de Saxenaars in
latere tyden gedaan hebben , toen fy ons ge-
wefte innamen en overmeefterden. Want defe
drie verteren, en befitters van de Provincie van
Overyjjel, ^yn gekomen uit het Noorden, en
A 5 zyn

in) By de Heer Bumhar i jioek i Iloofdfi. -van het
Kerkel: 0» V/ereltl: Devent.

(o) Omnium Septentrïonal\'mm commune efi at facile
folum er fedes mutent. zegt Strabo Lib. 7.

,(/■) Tacitus de morib. Germanorum Cap. 33. en men
^le hier over het derde Hoofdfi, van dit eerfle Dee,3.

zyn van langfamerhand Duitsland doorgetrok-
w 11 p ken : in landftreken men vele Steden en
geSond pkatfen aantreft, die defelfde naam als defe
is op de Stad dragen : dus legt \'erom ^aar enige
gelyk- voorbeelden op te noemen , in het Koningryk
heid Polen , in het Palatinaatfchap Sendomir aan de
v^a^de. rivier de Weisfel een Stad S^volle: in het Ko-
le plaat-ningryk Bohemen Zwolle nouw , mifTchien in
fcn- onfe taal nieuw Zwolle betekenende : in Mo-
ravien , Zuoli: in het Hanogdom Bruns-
wyk Qq) het Steedjen Schwol; v^ordende Stads
naam ook op defe wyfe in brieven van de
Duitfche Vorften gefpelt (r): eindelyk , ont-
moet men nog , een uur of daar omtrent van
Slaney , op de weg na Praag , een plaats
Swolle-nio of nieuw Swolle : füllende vermoe-
delyk daar ergens ook wel het oude Swolle ge-
legen zyn. Wat wonder foude het nu zyn dat
defe onfe voorouders, het is om \'t even of het
de Bru&ers Chamaven of Saxenaars waren,
in ene van de voornoemde Steden of plaatfen
hebbende gewoont , fy na het verlaten van die
landftreken , en in het bellt nemen van het ge-
weile van Salland, uit een aangeborene fugt,
voor hun verlatene vaderveft Swolle nog ove-
rig , en uit een oude gewoonte , welke on-
der die volkeren heerfchte , om de in befit ge-
nomene gehugten , dorpen en gronden , na
de laaft bewoonde te noemen , aan de
grond van het dorp Zwolle (waar van

(5) Volgens 7,el?ere Jmteken\'mge.
(r) Op defelve wyze word defe Stad Schwolla ge-
noemt; by Werdenhagin Part. 4. Rer. Hmf.fag, ^04.
e^ alibi.

de Stad , buiten alle tegenfpraak zyn naam
ontleent) defe naam mede gedeelt hebben ?
ja wanneer men fiet, dat middelmyk , een
der dorpen van het Zwolfche Carfpel, des-
felfs naam , na genoegfame waarfchynlykheid,
aan het Middelwyk , of Mediolanum der Cha-
maven is verfchuldigt Q\') , moet fulks de
afleidinge der naam van het dorp niet meerder
verfterken en beveiligen?

Het is derhalven niet alleen, om dat \'er
enige Steden en dorpen , even eens als defe
Stad , genoemc worden , dat Wy den OOr-
fprongs naam van Zwoiie daar aan willen toe-
fchryven; maar wel byfonder , om dat fe zyn
gelegen in die Landfchappen uit welke onfe
voorouders herkomftig zyn. Het is over fulks,
dat de vorengenoemde namen dit gevoelen feer
fchynen te begunftigen , en dat van het tegen-
deel veelvuldige andere Steden en Plaatfen
Zwolle genoemt, ofte welkers namen feer veel
overeenkomft met die van defe Stad hebben
Cu) , alhier van geen de minfte toepaffinge zyn
kunnen : dewyl defelve leggen in Landen al
Waar nog Bruders , nog Chamaven , nog
^axenaars , gewoont hebben Qf).

W voorbeeld Swel en Swollsra in Catalonien:
[Zuolld tn het Prinsdom Medioli in Italien : Zuoli in
Achajen by de Lepanto : Sual , een Land-

iïreek daar de H. H. bladeren in het i. Boek van Sa-
muel cap. Xin. 17. Van gewagen : welk woord het
jiaafte by Ztüol komt.

(v) En dewyl dat dit onderfcheid door deProfeffor
Gronovius, handelende van de afleidinge van denaam
peventer, niet in agt genomen is: begaat hy myns

Het zy omtrent dit alles fo het wil, defe
oorfprong van Stads naam bevald my hier om
des ce beter , dewyl men door defelfde op de
regte weg geraakt , van een voldoende reden
te geven, waarom dat \'er fo veel Steden en
dorpen, fchoon verre van eikanderen gelegen,
te vinden zyn , die een gelyke naam dragen.

X. En fie daar dan de verfchillende gevoelens
Enige der Schryvers over de oorfprong van de naam
pka^en ZIVOLLE! welke Stad haar naam ook aan
St\\d ge- verfcheiden gehugten medegedeelt gehad heeft;
noemt, gelyk men van enige met fekerheid , van an-
dere na waarfchynlykheid feggen kan. Als
in het Land van Cuik treft men aan Zvjoïïeg-
hem: in de Graaffchap Zutphen een Boerfchap
Swol: by de Stad Grol het Z-wolbroek heden
egter het Zwilhroek genaamt: in de Landfchap
Drenthe het oude Dorp Svjeel, voortyds on-
der de naam van Swool bekent: niet verre van
Bathmen ftond in vorige tyden aan de Schip-
beek een fware dikke toorn , den Swollemer
toorn (jw~) genoemt. Die in het Jaar 1521,
^ toen

bedunkens een misflag. Want het is veel waarfchyn-
lyker, dat het Engeliche T)e-venter , oi Da^ventre dc
naam van de eerfte Overyffelfche Hoofdftad ontleen-
de , dan het tegendeel van dien , als die Geleerde
man wilde dat gefchied foude zyn: dewyl het bekend
is, dat de Vriefen (gelyk de inwoonders van deze
en naburige Provinciën genoemt worden,) in vori-
ge tyden na Engeland overgeftoken zynde , de naam
van Bevejiter ligtelyk aan de genoemde Engelfche
Stad gegeven konden hebben.

{w) Aldus lefe ik in een ongedrukte Befchryvinge
defer Stad ; alwaar nog bygevoegd v/ord , dat \'er
een dorp Swol by Bathmenlegt, en fulks doet my
twyfTelen , of deze toorn ook den ^xvormener toorij

toen den Hartog Carel van Gelder verenigt met
de Stad Ziüö//^, den oorlog met de Provincie
Overyfd voQxdiQ, met krygsvolk befet wierdt :
dog die in latere Jaren geflegt en afgebroken is.

Van het dorp Zwoller kerk m. Zeeland., door XL
de inwoonders van het Carfpel Z-^uö/Ze aange-Verfchil-
legt, fal ik gevoeglyker op een andere
fpreken dus dat ik hier mede fal eindigen , van
met het geen , dat my voorgekomen is over de naam
de naam der Stad ZWOLLE: feer verfchei-der Stad.
dentlyk van een ieder gefpelt , als Swolle.^
Swou, Stxioi, Suol, en in defer vier voegen
ook raet een Z ; Scb-ujoi, Zj^^^ol, Zuvol^
Zuolle.^ &C. Dog alle welke fpeldingen ligte-
lyk fouden moeten fwigten voor die , welke
op de eerfte plaats gefteld is, indien het ge-
bruik en de gewoonte van onfe voorvaderen,
alhier ook van opmerkinge zyn kan , en de
voorrang moet hebben (x}.

genoemd wierd: want de Overyffelfche Landkaart,
Uitgegeven door len-Have , fteld daar ter plaatfe,
vvel het dorp S-wormen ; maar geen Swol.

(x) Immers in de oudfte brief alwaar deze naam
in voorkomt, en die van het Jaar 1040. is, wierd
o^fe naam dus gefpeld ; ingevolge het egte af-
fchrift in het jj^r 1564. van defe brief gemaakt.
Defe fpeldinge gebruikte men ook nog in alle de
nog overig T-ynds brieven van de izde en r^de
eeuw: dog omtrent de i4de zyn veelderhande fpel-
dingen ingevoerd ; kelken uit de brieven van die
tyden te fien ^yn.

i. Zwolle is volgens enige het Oüde NahaUa,
IL Van het Bofch van Ongenade op een ge-
deelte van het welk de Stad en "t Carfpel legt.
III. Gipngen over den aanvang van het Car-
fpel. IV. Het felve beftond in vorige tyden
uit het dorp Salland. V. Uit Middelwyk
(oorfprong van des dorps naam , oude gele-
gentheid, en van het huis , en de Heren
van Middelwyk). VL Uit het gehugte Oo~
fiendorp (van V huis en de Heren van die
naam , en over de naam dezes gehugts),
VII. En uit het dorp Zwolle, VIII. Paleis
hier in gelegen, IX. Van de overige dor-
pen het Caijpel in oude tyden uitmakende..

I. Zander een menigte Schryvershaar gedag-
Zwolle is^f iQYi latende gaan , over de gelegentheid
van het oude Nabalia, by anderen Navalia
Sn^ genoemt; waar aan Ptolomaus in zyn Geo~
baiia. graphifche tafelen gedenkt, zyn \'er ook ver-
Icheiden die menen (a\') , dat de Stad Zwolle

(4) petrus Afpia)ius Cofmographi& Lib. 2 M^rti\'
ms Hamconms Frifia pag. j. p. c, Bockenbergius ir,
Cat. Epf Vltraj. in Wiliibrando, Matthias ^adus
Comp, Univ. Lib. IV. Cap. 35. Audrifet Geograp,
ene. <y moder. tom. 3, pag. 6. De 4. eerfte Scliry-
, Ters zyn ook by den Heer Dutnbar bladf. %. van

liet Kerh tn Wer-. Deventer aangehaald. Ik fie eg-
ter niet dat Petrus Afpianm getuigt , dat Zwolle
het eitds Nahalia was. Men fie hem pag.3^ & 38,

het oude Nabalia foude zyn , en daar door
betekend , en verilaan foude moeten worden.
jVïet de woorden van een defer Schryvers het
ons dan goed dagt, dit ide Hoofdjiuk , tot
een ruwe fchetsgevinge van d\' eerfte beginfelen
der Stad ingerigt, te beginnen, die daar over in
dezer voegen fpreekt (b). Mais on refute leur
opinion , en ce qu\' une de leurspr\'mcipales de-
meures etoit Navalia ou Nabalia , la quelle
en etoit bien elolgneé, puis qu\' Appien a cru
que c" etoit Zwol dans Overyffel, & Clu-
vier Doesbur-g dans la Gueldre , ^ tl y a
heaucoupplus de vral-fembience par les anciens
iteneraires que c etoit la première de ces deux
villes. Maar men wed erlegt hier door hun ge-
voelen , dat eene van hun (fprekende van de
Tubanten\'} voornaamfle woonplaatfen Nava-
lia of Nabalia was , het w"lke daar van ver
aflag , dewyl Appianus geloofd heeft dat het
Zwolle in Overy ffel, en Cluverius (c) dat het
Doesburg in Gelderland was, en daar is meer
waarfchynlykheid ingevolge e oude reistafelen y
dat het was de eerffe van defe twe Steden.

Dog nog defe, nog de andere Schryvers die Swarïg-
dit gevoelen voorftaan , fchynen geen oomer- hsi\'^
kinge^ te hebben genomen op de fwarigheid," f
welke uit dit gevoelen fpruit, en die door de^\'^\'^\'^^\'
Heer Dumbar , bewerende dat de Stad De-
venter

Edit. Aniverf.i^.^^ menfis lehruarii. Ten ware,
dat de Heer Vumhar een vermeerderde , of an-
dere druk van dit werk geilen had : alwaar fulks
te lefen was; het welk my onbewuft is.
{b) De laaftgenoemde Audriffet pag. 6.
(c) Cluverius gevoelde in fyn Tradaat de tribus
Rhen. ah. pag. zi, anders: waiit hy wil aldaar dat
Deventer Nabalia was.

„ Het is immers (zeid hy) zig regtdraatsaafl
„ te kanten tegens de Kaarten vanPtolomseus,
„ Navalia nog aan den ouden Vidrus, Gene-
5, muiden befproeyende; nog aan de Vegte of-
„ te Aa , Zwol doorvlietende &c., maar wel
„ uitdrukkelyk aan onfen YflèlUroom afbeel-
„ dende

Giffingen Waar aan ook in der daad , op Stads heden-
over eendaagfche ftand gade geflagen zynde , niet te

yiTels. rens-waardige veranderingen , aan welken de
Zeen , rivieren , en wateren , fo hier als el-
ders in vorige tyden onderhevig zyn geweefl,
in agt neemt, fal niet kunnen nalaten te erken-
nen , dat het befluit, uit de hedendaagfche of
tegenwoordige loop der rivieren getrokken,
niet altoos onwraakbaar is: en dat het derhal-
ven heel wel zyn kan , dat den Yflèl voor de-
fen , Zwolle befproeide , fchoon die rivier
heden omtrent een halfuur van de Stad gelegen
is. En om fulks te onderftellen foude het over-
tollig zyn , de vei-moedelykheid defer omke-
ringe van faken , door veel groter veerbeek
den , fo wel elders , als hier in dit

Land-
et) Op de voorgemelde hiadx.. t. Vindende meii
daar ook wederlegt de gevoelens van die gene , vi-el-
ke de Steden Utrecht, Campen , Bockum en meer
andere plaatfen Navalia te zyn, gefchreven hadden.

(e) Onder anderen fpreekt een vermaard Schryver
by Prof. Matth&us {de Nibilit. Lib. r. Cap. ^^^^
gehaald, van de Stad Damme in Vlaanderen , als of
daarby een feer vermaarde Zeehaven, weike veel Sche-

Landfchap (f) voorgevallen te beveiligen:
dewyl Yffelftroom maar een half uur gaans
van loop, ingevolge dit gevoelen, veranderd
washft welke geenfints enige onwaarfchyn-
lykheid in fig bevat. Het is egter om de mo- Sulks
gelykheid van een andere loop des Yflèlftrooms wordt be^
niet alleen , maar veel eerder om de getmgenis wefen.
van den oudheid kundigen Brumanus, dat wy
beweren dat den Yflèl in oude tyden een ande-
re loop gehadt heeft. Dus klinken de woor-
den van de gemelde Schryver (g).

Non enim flatim ut nufic Ifala fe ïfi auftra"
lern ßnum prope Campos eff-undebat , fed ali-
quam diu^ certo alveo per meaios \'agr-oi jerva-
to, Vidroque hinc atqu& inde lia receptis , uH
Cuneram Staveramque pneterveBus ejjet, plu-
res in p,artes fcijßis, agros campofyüß repk-
hat. tVam den TJJel wierp fig niet aanfionds,
als nu , digt by Campen in de Suider Zee ,
viaar een tyd lang een fieker gragt öfloop door
de landen behoudende , en de wateren van d&
Vidrus hier, en de lia daar ontfangen hebben-
de , na datfe de Cuinder en Staveren voorby
gelopen-^ en in terfcheiden delen gefcheurt was »
vervulde fy de velden\' en landen.

Hoe vermoedelyk dat het nu , ingevolge die
verhaal van Brumanus zy , dat den Yllèl voor
by defe Stad liep, of immers daar feer na voor«
by moeft lopen , kan met een opfiag van een
B oog

pen bergen konde voor defen geweeft is; daar het
nogtans bekent IS , dat de felve Stad heden van

(ƒ) Ende daar gaat (itielt leker aantekenaar wieng
leeftyd my onbekent is) etn flraat van Vollenho toè
iTrnk die de Schippers met een hoom weten te voelen, s/c^
In Dejcrip, IfaU,

oog uit de Overyffelfche Landkaart afgenomen
worden: want ingevalle fulks onwaar was, dan
valt bet befwaarlyk uit te leggen, hoe dat den
YlTelftroom de wateren van den ouden Vidrus
Zwolle ontfing. En ieder een fiet dus, dat de fwa-
td Na- door den Heer Dumbar opgeworpen,

baiiazyn.ter betoog dat de Stad Zwolle het oude Naba-
\'lia niet. kan fyn, door een andere loop van den
Yffelftroom verdwynen moet.

De grote onfekerheid en befwaarlykheid eg-
ter , welke de vergelykinge van de namen der
oude Steden met de hedendaagfche verfek,
verbiet ons in defe duiftere faak langer te ver-
wylen ; en het is om defelfde reden en oor-
,, , faak , dat wy van het Bofch van Ongenade.
Lfch waar van wy nu vei-volgens gaan melden , in
van On-het korte fpreken füllen,
genae. Dit Bofch was mgevolge de aantekeningen
DeiTeifs van een grote uitgeftrektheid ; deflèlfs palen
grote, worden nogtans van d\'ene Schryver minder,
van d\'andere meerder uitgebreid. Ingevolge
Het lag defelve C^) befloeg dit wout,

op de (en fulks dient hier wel voornamentlyk toe
ons oogmerkS ook de grond, alwaar defe Stad
op gebouwt is , en d\'omleggende velden
en landeryen. In dit gedeelte van het Bofch
Was vol hielden fig , behalven velerhande wild , daar,
beeilen. Herten Rheen, en Elanden, onder opgenoenit
worden . ook veel andere wrede beerten op.

{h) Diergelyke Gedenkfchrlftm waren door de
Schryver van het Overyß. Oog ook geilen : men fie
hladx,. 17. van fyn werkjen. Maar ik moet rent uit
bekennen, dat de myne te jong fchynen te zyn,
om van defe oude faak met een volkomene feker-
heid te kunnen melden. Het komt my diensvoK
gens voor dat het een twyffelagtig verhaal is.

De menfchen , die defe wilderniflè bewoon- wierdt
den , waren feer ruw en onbefchaaft, en van door
een dusdanigèn bloeddorffigen aai-d , dat fy ^redé
niemant, \'t ongeluk hebbende in hun handen
te vallen, genade bewefen, of het leven fpaar- •

den. Aan welke wreedheid de naam van het
Bofch van Ongenade toegefchreven wordt. Se- Wordt
kerder, dan dit alles , fchynt het aan enige te
zyn , dat dit wout, in het laatfte van de fe- a^r^b
vendé eeuw , door een fterke wind verfeit met vinge»
een aardbevinge , ter nedergeftort zoude zyn.
Gelyk \'ons fulks onder eenige oude en veel Volgens
Schryvers van latere tyden, dezwoiienaari/^r-^^^^^"^\'
mannus Vechtenfis getuigt (O die , na dat hy fen\'\'
den aankomft van den H. Willebrord op hetZwoI-
ciland Walcheren in het jaar 693 , en verder lenaar.
fyn reife na Romen verhaalt hadde , aldus ver-
volgt. Ea dewile dat S. Willebrordt toe

Roomen was ^ foe wayde ut een fterc-
„ ken wynde , ende myt eyn aerdbevinge
„ in der nacht, alle de grote bomen ter neer-
der , die in dat wilde wold fonder genae-

Bifchop van Roomen quam , ende hy fagh
dat alle bomen ter nedergevallen weren ,
dachte hy dat Godt het lant bekeren
B 2 „ wol-

(0 ^yn ongedrukte Chronyk, genaamt Chronyk
van Bolland oft, mfioriaal Verhaal : waar in vele by-
fonderheden, cle Provincie en haar Steden , als mede
de Landfchappen Zeeland , xjtrecht, en Vriesland be-
treffende, voorkomen. Defe Chronyk, isin defe Stad
gefchreven omtrent het jaar 1417, en eindigt met het
jaar 1477 , en is doov een ander tot het jaar 1549,
Vervolgt.

{k) Zynde dit omtrent het jaar 695 of 696; op
^elk laaftgenoemde jaar, een ^nizxChre?i\'ykfchryver,
defe gebeurteniile aantekent.

„ Wolde\'\' CO- Hec is dus , dac defe ne-
derftordnge van het Bofch van Ongenade ver-
haalt wordt: ik late de waar- of onwaarfchyn-
lykheid van defe gebeurteniffe aan des Lefers
oordeel Qmy

lir. Merkelyke jaren na dit voorval, begint men
Gillingen een naukeuriger narigt, dan wy tot nog toe ge-
over den ßgjj hebben, van Stads beginfelen t\'ontdekken;
vän^S ^^ meldinge , welke men in eenige aan-

aanvang nam , wordt verfwegen : dies ik hier
van met geen behoorlyke fekerheid melden kan.
Verraoedelyk is het nogtans, dac de bewoon-
ders van Salland, na hun bekermge tot het
Chriften gelove , door hun Euangelie predi-
kers bewogen wierden, de wilde en woefte Ie-
venswyfe , van over al herom te zwei-ven , te
verlaten, en fig in vafte verblyf plaatfen met de
woon ter neder te flaan. Defe menfchen , by
verloop van tyden befehaafder en handelbaarder
geworden zynde , zullen ligtelyk de nuttigheid
van defe raadgevinge befpeurd hebben : door-
dien dat fy in gehugten by malkanderen wonen-
de , fig niet alleen tegens hunne vyanden beter

(/) Defe reden van des Biffchops meninge fchynt
onnofel: men moet fig daarom errinneren dat eenige
aantekeningen melden , dat dit Bofch door des Bis-
fchops gebeden is nedergeftort het welk fo het waar
was, dan waren Willebrords gedagten op een goede
reden gegrondveft geweeft.

im) De ProfeJlor Ant. Matthäus beweert (Lik i.
Cap. 12. de Nobilitate) de onwaarfchynlykheid van
dit geval: wiens redenen my egter niet voldoen zou-
den , wanneer defe nederflortinge door tydgenotige
Schryvers verhaak wierdt.

in ftaat waren te befchermen, maar ook omdat
fy fig gemakkelyker van d overtollige boter ,
melk, koorn, en andere levensmiddelen by wy-
fe van verwilTelinge ontdoen konden ; voor an-
dre noodwendige waren die hunne naljuren had-
den. Geen grond of landftreek was hier ergens
tot het aanleggen van gehugten bekwamer ,
dan het land om defe Stad : alwaar de vrugt-
bare weidens hun vee overvloedig fpyfe gaven,
daar d\'aarde op eenige plaatfen feer bequaam
tot den akkerbouw was : en daar eindelyk de
herom lopende wateren goede gelegendheid
verfchaften om den vifch vangft, welke d\'e-
nigfte hanteringe van d\'oudfte bewoonders van
het Carfpel van Zwolle was Qi) , dagelyks te
oeffenen. Voor d\'eerfte inwoonders van Sal-
land, die in ons Carfpel een of meer gehugten
aanleiden , konde defe onderneminge niet an-
ders als feer voorfpoedig uitvallen. De overige
herom zwervende inwoonders fulks fiende, wier-
den na alle waarfchynlykheid aangelokt door de
voorfpoed der nieuwe dorpelingen , dit voor-
beeld na te volgen. Het Carlpel wierdt hier door
volkryk: men zal toen de Carfpel-kerk hebben
beginnen te bouwen, miflchien dat vele van
^\'omwonende ingefetenen van Salland ook van
toen af aan haar merktdagen in het Carfpel be-
gonnen te houden, en haar waren alhier uit-
veiiden; gelyk feker Gedenkfchrift vermeit.

(«) Op de goede gelegendheid van den vifch
vangft , hebben de oude volkeren in het verkiefen
van hun woonplaatfen veeltyds gelet. Sonder an-
dere voorbeelden hier toe aan te halen. Klaas Col-
lln beveftigt ons fulks; men fie hem bhdz. ^48. m
het eerfte Deel van de Anakäen van Dmhar^

Ver- Het zy fo het wil (om defe gilTingeti maar tQ
roaard- verkorte«) is dit feker , dat het Carfpel van
hS cl?- ^\'wo//^ omtrent het jaar looo. door defe , ofte
fpel om\' een andre wyfe , die my onbewuft is, een der
trent het bekendfte , voornaamfte , en volkrykfte Paro-
jaar chien van het landfchap van Salland geworden
looo. jg^ ^gjßjg beftont toen , of omtrent die
tyden , uit verfcheiden dorpen , gehugten en
wyken, waar van de namen van »SÄ^^f, Mid-
del-vüyk, Ooßendorp, Zwolle en meer andren,
door middel van eenige oude brieven nog ove-
rig , en de vergetentheid onttrokken zyn; gelyk
ik alhier verhalen zal.

ÏV. Nopens het dorp Salland is waar, houden
Van het ^^^ ^^^^^ Gedenkfchriften, en die van latere
Sdaari^yden , d\'een door den ander tot ophelderinge
onder van Stads oudheden gemaakt, een diepe ftil-
gehoren- fwygendheld : maar van welk gehugt men on-
der andren meldinge gemaakt iiet, door Gode-r
fried Biflchop vän Utrecht, ter gelegendheid ,
dat hy in het jaar 1170 , aan de Canunniken
van de H. H. Maria en Lebuin tot Devenr
ter , alle de nieuwe tiende daar by en omme
gelegen fchonk ; volgens de brief die hy daar
yan afgaf, welkers woorden defe zyn.
Meldinge \' J^^ mmine S. ^ Indïvidiw Trin&atis. Eg&
van dit Godefridus licet indignus Dei patientia TraJi
^P^fiopus., notum freie univerfis Chri\'
if?!!^^ ß fidelibus tam ptyjmtibus quam futuris,
door Go-!/^*?^, ex rationakili difpenfatione temporalium
defried fperans me aterm beatitudinis confequi pra-
gemaakt, mium , cum magna devotione dedi, & tefii-
monio mei. chorographi perpetuo poßdendam.
firmavi fratribus Daventrienfibus , Canonici^

decomam inpago Sallant nuncupate, qu^ecun-
que fcilicet inter agger em novi Foffati, & in--
ter paluflria loc a vulgo Voßerbruc pr avenir t
poterit ; ita integre & libéré ut nullus dein-
eeps Succejforum meorupi Epipcopus aut Prce-
pofîtus , vel omnino aliqua perfiona manum in
eandem decimam injiciat, aut quicquam juris
in ea exigat vel habe at, nifi foli fr aires cotti- U
diani , qui prajentes in proprits perfonis-in
pradiàa ecclefia cottidie minißrant;^ fiveagri-
Tudîne vexantur, vcl in Ugatîone juî Epifcopl
feu Pr<spoßti vel etîam pro communi ffütrum
negotio exterunt; tpfi omnemf^^sium hujusde^
cim<e ut melius pojjunt, în ußs proprios con.\'^
vertant, ^ memoriäm mei atque parentum
meorum orationibus fuis agant, nec non pro
anima Prapofiti Gherardi (cujus interventu
hoc a me fratres conjecuti funt donum\') jugiter
intercédant. Si quis vero hujus tûm pia de-
votionis ac liberie donaîionîs me<s inßitutionem
immutare, aut fratribus jam di&is infringers
aufu temerario motitus fuerit, anathema ßt,
deleatur de libro viventium, ^ cum jußis non
fcribatur, AB a junt autem hac teßtbus i do-
neis , Clericis : videlicet Gherardo Prapofito ,
& fratre ejus Hugone majore Decano in Co-
Ionia ^ Hildebrando ^hhate S. Pauli, ArnoU
âo majore Decano in TrajeSîo , Gojcelmo Ca-
merario , Eppone , Hugone^ & BrunoneCa-»
pellams- Magiflro IValtero de S, Joanne,,
Luàolfo Decano ci^ uj-iherfîs fratribus memo»
rata Dmntrtenßs eccieß^^ Lothario, Bla-
nßro Bertholdù Canonicis Bunnenßs eccleßee^
�is : de Buchurß , The&dorica & fratre
emifsrenboläo^ Riiderko^ Hertmama, In^
Ba

gelberto de Rantho , Baldero Rufo , Emrai\'^
4q de Almelo, Alardo de Gavelthor , Bertra-
mo de Happen. Anno Dominicce Incarnatioms
]^CLXX. IndiBione H., regnante Frederico
JLomano Imperatore. Anno Regni ejus 19.
Imperii vero 17. Prafulatus mei Anno, 14.

^ A^a Daventri^e in Dei nomine feliciter,
\'Aïs iMe Dat dit dorp onder het Carfpel van Z-wolle ge-
hoor Bis- hoorde , en dat de Parochie kerk des Carfpels
^^PP , daar iii gelegen heeft, onderrigten ons de vol-
in hec g^nde woorden van een andre brief (0). Quod
}ziï io4o.ego Bermldus &c. quandam Ecdefiam ad me
periinentem in Zwolle pago (/») Salland nomi-
na"

(0) Men lie hier beneden het Hoofdftuk.
{p) Want of fchoon het een oyer beidende faik
is , dat het woord Pagm by JuUus C&far , (men
fie hem de Belh Gallico Lib. I, pag. m. 6, zsr i8,)
gemeenlyk voor een landftreek en geen dorp gehou-
den wordt; Ja dat felfs vele Schryvers van de mid-
delfte Êeuwen defen Keifer navolgen , met defelfde
betekeniffe aan dit woord te geven -. mene ik eg-
\' ter het woord pagm in d^fe twe brieven , van een
dorp te mogen verftaan: gemerkt de Schryvers van
defelve eeuwen , als in welke dele brieven afgege-
ven zyn , door dit woord ook wel een dorp te ken-
nen geven, ivide inter alios Abbdtem Stadenfem ad
ann. 87Ö. aXiegattim ab Ant. Matth&o Lib. I. Cap. 17.
de Nobilitat^), Dus dat die woorden in Pa^o Sal-
land nominato nu en dan T^or het geweft van Sa.U
land, nu en dan voor een dorp van defelfde naam,
zoude kunnen worden opgenomen , zoude het alhier
twyffelagtig fchynen , welke de ware fin van defe
Woorden was, Maar twe redehen , agte ik , dat
den evenaar na de fyde van myn gevoelen moeten
doen overhellend Het Landgeweft van Salland ixa\'
TOers droeg in het jaar 1086. \'nog de naam van
\'Wdgouw. (Men fie hier beneden h^t 6de Boofdfiuk
y^B ^(f xjie I>eel) , hoe weinig waarfchynlyl^eid

netto &c. pro remedio anima; trada trans-
fundo. Dat ik Bermld ^\'c. een fekere kerke
te Zwolle in het dorp Salland genoemd tot
een hulpmiddel voor myn fiele fcbenke en over\'
doe.

TwyfFelagdg is het alwaar dit dorp gelegen Twyffe-J
heeft. Het vermoedelykite van allen is, dat het dingen
tulfchen het Oude Galleel van Voorft , en defe^Y\' \'^^ ■
Stad gelegen heeft. Waar van het felfde fyngSJei\'^"
ïiaam^ ontleende , is met geen de geringe fe-den oor-
kerheid te feggen. Want het zouden niet an- fprong
ders dan gisfmgen zyn, en kunncü genoemdQït

heeft het dan dat de Biffchop Bernold in de laaft
aangehaalde brief van het jaar 1040, dit Landfchap,
xeets Salland noemde, en fulks is te min vermoede-
lyk , dewyl het befwaarlyk te bewyfen zoude val-
len , dat defei ftreek Lands voor het laatfie van de
twaalfde eeuw de naam Salland voerde. Myn an-
dere\' reden is , dat het nooit zal kunnen worden
tegengefproken , dat in het Carfpel van Zwolle em
dorp Salland lag, geen beletfel is \'er derhalven om
de twe voorgenoemde brieven niet\' van het dorp
Salland te mogen verdaan : aangefien nog het
■Woord pa^as, nog de omftandigheden in de twe
brieven te vinden , defe uitlegginge vernietigen of
^erfwakken. Niets is \'er dan meer overig, dan te
betonen het in wefen zyn van het dorp Salland;
en fie hier ^^n dit bewys in de volgende Bulle van
1\'aus Clemens, in het jaar 1312. afgegeven; waar
tiit ik defe Weinige woorden trekke.

Clemens Bpi/copus [ervus fervcrum Dei, dileHis filiis
•prlon V con-uentui Monaflerii in Zwollis ere. Sane
tetitio feflra quod qaondam

Eccleßa Tya.\'ventrien-
ßs , dicU Djxcsfij > CUpe»s terrena pro c&leflihus tran-
fitoria pro mrnU felioi commercio commutare ,
dam nemora prata , terras, domos, O* nomiulla alia.
bona, lUJi in Sallandïa, Zwollis, Herkelo isj\' Middel-
iMjk f villis diöUs Diceceßs, dum viveret óbtïnebat zs\'c,.

dus, die feker Schryver voor de eerftebedyker
x-m Zeeland houd toefchreef; ofwanneer
men de naam van het geweft van Sallmd , in
oude tyden fonder tegenfpraak anders dan he-
den genoemd (r), van dees gehugts naam wil-
de afleiden. Voor het overige vint men ner-
o-ens iets meer van het dorp Salland vermeit,
dan in. de voorgenoemde Bulle van Paus Cle-
mens ; in de welke het, als een dorp niet ver-^
re van defe Stad gelegen voorkomt. Na wel-
ke tyd ik\' nergens meer eenig gewag van dit
dorp fie maken.

V. Middelwyk CO was het andre dorp, dat het
^et Zwolfche Carfpel van ouds uitmaakte. De
oorfpronf^ van de naam van dit gehugt, iefe ik
Sr\'in fekere^antekeninge van het huis van de He-
wyk. ren van Middelwyk , m deler voegen afgeleit.

Deffelfs Het is feer waarfchynlyk dat dit Heren huis
naam af-„ of hof van Middelwyk fyn naam daar van
leidinge. „ heeft ontfangen , om dat het felve als in me-
dUullio, datis, in het midden van defe ver-
ftrooide huisjes gelegen is geweeft het wei-
" ke de naam natuurlyker wyfe fchynt raede

Dog is Ik kan egter niet begrypen, hoe dat dit dorp
onwaar- na het Hof van de gemelde Heren benoemt

(fl) Varnewyk Nederl. Ondhed. het ^de Boek , idg
Böofdß. die dit uit Hugo Floriacenfis. aantekent,
(r) Als Sab Saleuw en Ijfelgoutv.
(s) wühem Nagge noemt dit dorp op het jaar
Medehlik: dog fulks moet een fchryffout van
hem felfs, of van de affchry vers van fyn jaarboe-
ken zyn: want nog in d\'aantekenmgen, nog in de
brieven vai> my gefien, word Middeizvjk Msdebhk
genoemt,.

^oude geworden zyn ; aangefien het feker is,
dat het Middelwykfe Hof vim eerder aangelegc
wierdt, als toen middel\'wyk reets een gehugt .
was: het welk diensvolgens ook een naam heb-
ben nioeft. Meer vermoedelykheid heeft het Het ont^
daarom volgens myn gedagten , dat de Cha-\'^^\'^^
maven , by het overmeefteren van het Salland-
fche geweft, de grond van dit gehugt MiddeU
wyk hebben genoemt na de Stad of plaatfe
Mediolanum , door hun by defe gelegendheid
verlaten (f^ : want het is hier omtrent feer
aanmerkeiyk dat het Zwolfche Middelw^k ,
ingevolge de Geden^cbrpe^ ^ ^^
tynfche taal ook medmanum hetede ^ en dus
defelfde naam als de woninge der Chamaven
droeg.

Het zy fo het wil , eenparig verhalen alle de Dwaling
Schryvers en aantekenaars Qo) dsx MlddeUl^
wyk , op de grond alwaar defe Stad gebouwt ^ iff ^^^
is , zoude gelegen hebben , en dat dit gehugt Zgsni- \'
by Stads bemuringe daar in befloten gewor-heid.
den is. Alle Hemmen fy hier in ook over een,
dat het na die tyd fyn naam verloren heeft.
Edog alle die Schryvers dwalen verre van de
waarheid. Een naukeurig onderfoek van de
gelegendheid van Middelwyk heeft ons over-
, ^t het felfde niet alleen door Stads mu-

Want de oude Schryvers getuigen i dat de
yoornaam.te Woninge der Chamaven Mediolamm.
was. Men ne ^er over Mrlffef Geogr. ancien, e^,,
moder. toin. 3. M- 8- ^

feker Heer; die dit voor 130. jaar aantekent heeft.
\' (v) CocQÏus , ^agge. , de voorgemelde Schryver
-pan de Befchryvinge der Nederlanden. , en alle ongc
drukte Gedenkfchriften door my geilen.

ren nooiD omringt is C^), maar ook dat het
geen lange jaren geleden fyn naam nog had be-
houden , en tot omtrent onfe tyden toe in we-
fen geweell is
Het lag Gemakkelyker nogtans is het ons gevallen ,
buiten de de misflag door alle die Schryvers begaan , te
poonT wederleggen , dan een juifte en nauwkeurige
^ \' narigt op te geven van de gelegentheid defes
gehugts. Het is wel feker genoeg, dat het tus-
fchen de Salfen- en Luttikepoorte (y) lag (z\').
Maar ongewis is het op welke plaatfe en grond,
pog waar Want het kan wel zyn dat de Voorflad van de

(w) Men fie Stads eerfte -voorregt-hnef, de Bulk
van Paus Clemens , afgegeven in het jaar i^n, de
Kerk-regifters gedurende de I4ae , ïjde ea i6de
eeuw 6cc.

(jc) In feker :R.eglement m\\\\tl\\m gemaakt
over Stadsbeftieringe, (men iietart. iió.) ookleeft men
art. 130. nog van de inwoonders van Middelwyk.

(y) Defe poorte , welke heden toegefloten is,
liep regt op de Luttikeftraat aan,

iz) Men kan fulks afnemen uit de volgende woor-
den van een Stadsboek; weUie hier omtrent eenig

„ 1473- Aldus flillen wefen die weghen bueten
Saffinkpoerte ; als dat «th olde Regifters und
„ Schriften gevonden is. Item de weg tufl"cheii
„ Saflinkpoerte und weg ter Luttikepoerte &c.
j, Item den Wech buten Saflinkpoerte tuffchen den
5j goeden , dat nu die koelftege hedt, an Middel-
j» v/yckez hecke toe , den heft die Stadt gelcogt
j. und betaelt op 24 voeten breedt thoe wefen &c.
„ Item die wech van den hecke thoe Middelwyck,
j, und is geheten den Middelwech , thoe an den
Voerden fal breedt wefen een en een halve roe-,
V de. Item den oelden wech van den poerte vuer-^
fcreven an Middelwyck , fal wefen als hy va^^
,5 oekks geweft heft &;c.

het welk heden de Meulenßrate genoemt wordt,,
het oMÜe. Middelwyk geweeft is , öok wel dat
dit dorp de grond beilöeg^ die heden in tuinen
en hoven aan de weftfyde van defe ftraat veran-
dert is , en ook nog\' dat de dwarsftege, welke
men aan de felfde fyde van de Meulenftraat aan
het einde bejegent, te voren dit gehugte in het
geheel of ten dele uitmaakte. Schoon het eg-
ter my zoude toe fchynen , dat Middelwyk fyn
naam wel heeft verloren ter gelegentheid dac
men een meule aan het einde van de gemelde
ftraat, voor 90 of 100jaren, fettede : maar
dat het heden nog niet ophoud een gehuo-t te
zyn, het welke onder de naam van de meuien-
firaat bekent is. Dog genoeg van de gele-
gendheid van Middelwyk.

D\'oorfprong van het felve is genoegfaam Oor-
onbekent. ,So het door de Chamaven geftigt^P\'°"?
of aangelegt is; gelyk uit delTelfs latynfche naam
met eenige vermoedelykheid befloten kan wor- ^ ^ ® \'
den, dan was het fekerlyk eenige eeuwen daar
na door de wreedheid der Normannen of andre
Barbaren , dit land verwoeftende , vernielt.
Want omtrent het jaar looo. was het niet an-
ders , dan een pagt-hoeve , omringt met eeni-
ge kleine woningen en huisjes; welke volgens
oude brieven en gedenkfchrißendie feker lieer
fchryft, fonder eenige de minfte order, en die
verward door malkandren lagen,te hebben geilen.
D\'inwoonders van Middelwyk hebben dus om-
trent die tyden in het aanleggen van hun dorp,
d\'oude Germanen gevoigt; van welke een
oud Schryver getuigt, dat een ieder fo hes

hem beliefde % by een fontein, bofchjen , of
veld opbiel^i\' fonder fyn huis naaft dat van fyn
nabuur te fetten. Weinig jaren na dat oude
aantekeningen van dit gehugt gewag gemaakt
hebben, wierd het Carfpel van Zisoolk feer
bloeijende in rykdommen en inwoonders: Mi-
dehvykhsid in defen voorfpoed wel het meefté
t)effelfs deel. Veel ligt was de goede gelegendheid ^
aanwas- en vrugtbare grond de byfonderfte oorfaken van
«ßge. (jefe aanwasfinge. Veel inwoonders van het
Zwolfche Carfpel, door het voordeel aldaar te
behalen , aangelokt, hebben Middelwyk van
langfamerhand met huisjes beflagen ; welken
van toen af aan niet meer verward wierden aan-
gelegt : maar die nevens malkanderen opge-
trokken zyn- De rykdommen begonnen in dit
gehugt door den koophandel dagelyks te ver-
meerderen , en de inwoonders hoe langer hoe
welvarender geworden zynde, groeide Middel-
wyk dermaten aan ^ dat het in hetjaar 1233. al-
le de dorpen der Zwolfche Parochie overtrof,
en het magtigile gehugt van het Carfpel gewor-
den is; volgens het verhaal van een Chronyk-
fchryver (by D^t egter m Middelwyk lig het
grootfte gedeelte van d inwoonders van het
Carfpel ophielt, (c) js my niet gebleken : en
fchynt de palen van deffelfs bloejinge te veiTS
uit te breiden.

German, fag. 441. Liti. C, Edit. \'Antv. 1607-) by
fa de myne. Colunt difcreti ac diverß, ß\'^s ,
Kt camfus , ut nemus placuit, Vicos lota-nt non
*iofirum mortm , connexis e/ cohétrennhus adificüs.
ßiam quisque domum ffatio circumdat
{h) Coccim in Chron. Betlhem.
(c) In Middelwyk (fegt defelfcie Schryver) uH
fttajor pars ZzvolU erat.

De faken van dit dorp namen na het jaar Het
1233. een nadelige omkeringe ; de verleningesïnt na
van "het Stads regt aan het dorp Zwolle br&gt^^\'^
JUiddelwyk \'s ondergang te wege. Want hetj^agJ^^^
was veel fekerder en voordeliger voor de befte
en gegoedfte inwoonders hun na een Stad te
begeven, welke fig beter fcheen tegens de roof-
kaftelen van Salland te kunnen verweren, dan
in een open vlek te verblyven. D\'opkomft
van Zwolle is dus d\'eenigfte oorfaak van het x
verval defes gehugts geweeft; men vint daar-
om ook na de dertiende, eeuw weiiiig melding©
hier van meer gemaakt ; ten fy in koop- en
giftbrieven aan Kioofters en Kerken, m weiken
op genoemt worden eenige goederen en lande-
ryen , in dit dorp gelegen.

Dog , om wederom tot oudere tyden met van htt
ons verhaal te keren, in defe wyk ftont in het Heren
jaar 1233. een Heren huis, in d^aamekemn-^9^^^^
gen het Hof van Middelwyk gQmzmt, ook wel
veeltyds onder de naam van Guede, en Hof- ^ \'
flede van Middekvyk yooxkomen^^ {d). Het
felfde lag, volgens de fekerfte berigten, in het
midden van het dorp Middelwyk (e^ ; dus dat
liet huis en ingang in de Stad aan de nieuwe Hesrft
J^arkt ftaande het Hof van Middelwyk niet kan niet ge-
geweeft zyn; fchoon daar voor de volgende?^*". ^^^
jnfcriptie gelefen wordt. ^xraarkt.\'

Want wat geloof d\'opfchriften ook ander»
fmts mogen verdienen, fy moeten nogïansvoor
^ oudere brieven fwigten : en diensvolgens zal

niemant kunnen twyfFelen of de memorien van
S. Michaëls kerke ^ omtrent het jaar 1390. ge-
maakt , zyn veel geloofbaarder , dan wel een
opfchrift, dat, maar hondert en elf jaren in
wefen geweeft zynde , veel te jonk is, om te-
gens een wettige getuigenis van 380. jaar op-
gewogen te worden.

Wat tot Hebbende die misflag vermoedelyk fyn oor-^
defe mis\'fprong ontfangen, fo wel van het verkeerde be-
f ^fin^r welke alle de Schryvers en aantekenaars

gaV/"^^ van de gelegentheid van het Middelwykfe dorp
gaven ; gelyk te voren aangetoont is : als ook
byfonder van de benaminge van het Hof; on-
der welke naam een huis aan de Nieuwe Markt
reets in het jaar 1464. bekent was : zynde dit
te geloofbaarder , dewyl onfe voorouders me-
nende , dat het dorp en Heren huis Middelwyk
in de Stad begrepen zoude geweeft zyn , en
weinig kenniflè dragende , dat \'er ook een Hof
door de vermaarde Edelman Jan van Itterfum
by de nieuwe markt gebouwt was C/) 5 lig-
telyk door de gelykheid van de benaminge vaii
het Hof bedi-ogen kunnen zyn. Miffchien dat
ook tot defe vergisfmge aanleidinge kan gege-
ven hebben, dat de Heren van Middelwyk een
Hof of huis binnen defe Stad befaten ; Ichoon
het dan nogtans altoos waar blyft, dat het ge-

(ƒ) De OvenJfelfche Chronyk (men fie Totn. z.
\'jlnaleSl. B. G. Dumbar pag, melt die Heer

„ 1464. In dit jaar is geftorven Jan van Itter-
„ fam , Licendaat in de Regten en Burgermeefter\',
„ die gedmmert heeft het Hof tot Zwol , \'t huis
„ Werkeren , Voorft ende Capelle met fyn Gaft-
„ huis &c." Van defe Heer zal ik meer als eens
in het vervolg defer bladeren fpreken.

melde huis aan de nieuwe Markt nooit \'t Hof
defer Heren geweeft is : en ook , dat d\'oudße
Gedenkfchriften van het Middelwykfe Hof
kende , het felfde niet in het oog hadden.

Van het geflagte van de Heren van \'t Hof Ver-
van Middelwyk., aan wéinig familien van dit"\'^^\'"^-
landfchap wegens den ouden Adeldom wyken-
de , worden in een ,qude ^m/opgenoemt (g) y^^ Mid-
Burchard en Gerard van Middelwyk : die daardelwyk. \'
in , in het jaar 1233. de Heren van Buckorß.,
Jßelmuthen, Beneiloem, en meer andere Edel-
luiden in rang voorgaan. Twe andere Heren
van Middelwyk zyn egter omtrent defelfde tyd
d\'eigenaars van t hof geween : want in een
twede brief in het genoemde jaar, fes weken
later afgegeven wordt betuigt, dat Voorregi

en Andries van Middelwyk de befitters daar ten aan""-
van waren. Seer diep ftonden defe twre

in Willebrapd van Oldenburg vyf-en-dertigfte\'^^j^."®\'\'
BiiTchop van Utrecht fyn gunft. Hy toonde brand\'ge-
fulks byfonderlyk ten tyde dat hy aan het dorp fchonken.
Zvjolle Stads geregtigheden verleende : want
hy ontfloeg hen in perfoon , en de goederen ,
die fy in Middelwyk befaten , van alle dienften
cn fchattingen die fy anderfints doen en opbren-
gen m oeften (J), Het eenigfte waar aan de-
C fe

M In de Stigttngs-hrief van het convent, tuffchen
Hauelt en de sitüs geftaan hebbende , gemeenlyk het
iwane waters Cloofter genaamt. Welke brief op
den Jujy van het jaar af-egeven is.

{i) Hoe adjefio (fegt ßiffchop WHlebrand in Stads
eerfte -voorrégts-hrief) quod Joannen) de Ooflendorp ,
Joamm ey Andream de Middelwyck, nei, non domos

fe Heren onderhevig bleven , was de dienft-
baarheid ,, welke fy aan d\'Utrechtfche Stoel
niet de nieuwe Burgers van Zwolle bewyfen
moeften. Van welke natuur defe verpligtinge
was, is my nergens gebleken. Hoe bloeyen-
de defe Familie ook in het jaar 1233. was,
\'Aifert vint men niets na die tyd van de Heren van die

pwyk Middelwyk, eigenaar van \'t Hof(y^), het
biuten^^ Leprofen Gaßhuis geftigt heeft: aan hec welk
Gaühuis. hy alle fyne goederen in het jaar 1380. op
den Sondag na quafi modo over droeg. Ver-
moedelyk word hier uit befloten , dat Al-
fert de laafte van dit geflagte was , en dat
het felfde na fyn overlyden, fekerlyk niet voor
\'Dit ge- het jaar 1419. gebeurt (/j , uitgeftorven is:
. immers fulks is te meerder denkelyk , dewyl
fterft uit. J^y nergens van de Heren van Middelwyk na
die tyd iets meer voorkomt, en geblykt.

V. Niet geheel verre van het dorp Middelwyk ,
Van het j^g een ander gehugt, in d\'oudße brief Qti)
ff^/y daar van meldende ^ Ooflendorp genoemt. Aan-
dorpT merkelyk kwam het my in den beginne voor ,
dat de naam defes dorps maar in die eene brief
Het word verfcheen. Dog , wanneer myn gedagten op
later ons hedendaagfch Ajjendorp vielen, fcheen het

ipfcrum \'m Ooflendorp & Middeïwyck, ex omni exa-
ilhne & fervitio eximinus, excepto Jervitio, qitod cum
oppidianis prddióii oppidi {Zwolle) fum fatïnri.
(k) „ Item Jilfer van Middelivyc ein pont wt
fin en guede gelegen toe Middelwyc fegt eea
oud kerkboek.

de naam van Ooflendorp is in Jjjendorp verän-
dere. Want alle oude aantekeningen , welke
van ^JJendorp en \'t Heren huis van die naam
gewagen , geven geen de geringfle narigt Van
Ooflendorp , en deffelfs Heren Hof: hier kan
geen andere oorfaak van zyn, om dat defe twe
verfchillende namen een en het felfde dorp be-
tekenen ? Immers ik begrype niet, hoe dat an-
derfmts Ooflendorp in alle Gedenkflchriften en
brieven dusdanig was vergeten geworden , dat
\'er nergens in het minde van gerept zoude zyn.
De geïegentheid van het oude Ooflendofp , en
het hedendaagfche AflTendorp fchynt ook het
felfde geweeft te zyn, kan dan de geringe ver-
anderinge in dees dorps naam door langheid
van tyd voorgevallen , tegen dit alles opgewo-
gen worden ?

Het is dus feker genoeg, dat Oofl- QwAjJen- DefTe\'-\'s
dorp het felfde gehugt moet zyn. Veel onge- onfekere
wifTer, ja felfs onfeker is het, waar van het lyn ^
oorfprong en naam ontfangen heeft. Want met ^^
een Schryver (») uit Aflendorps naam te wil-
len befluiten , dat de nakomelingen van Aflca-
^ius aldaar gewoont, en dat die defe naam aan
C 2 dit

„ Veel Gefliehten (fegt Picart m de z^ße
„ l>\'\'flinöTie van de voorgemelde Oudheden hladz,.
,, 15®-) \'^\'öorbygaande, wil ick alleen van
„ dit leggen., o^j meerder recht en rede-

nen voor een feer oude Frenkfche plaets mach
,, gehon-en wcroen andg^^ gefliehten van de

„ Scribenten genouden v.orden , die den fdfden
naem van Allen 01 Affchenboi-g, of eenen ge-
lycken naem fyn dragende. Welke gehouden
, v^\'orden voor woonplaetien der Defcendenten van
\'„ Afcanio, See. waer van ick in de eerj\'k Dillinc-
,, tie gefproken hebbe, -

dit gehugt gegeven hebben moeft altoos voor
fabuleus geagt worden : maar hoe veel te meer
nu, daar dit dorp m oude tyden Ooflendorp en
geen Afendorp genoemt geweeft zynde , het
geen de minfte vermoedelykheid hebben kan ,
om defe naam van Afcanius af te leiden ?
Dit dorp Niets vinde ik voor het overige van Ajjeri\'
hadt een ^orp aangetekent, het w^elke alhier behoort
gemelt te worden , als dat d\'inwoonders de-
SetMid-fes gehugts, met die van Middelwyk, in ou-
delwyk. de tyden een gemene Markte hadden; welke
de Zwolre Markte genaamt wierdt; gelyk uit
een Marktebrief onder feker Heers papieren
beruft hebbende , te ften was C^).
van Van het Ooß- oi Affendorp f che Hof ■(/>),
oofien- gelegen in dit gehugt : dog waar ter plaatfe

heden onbekent {q), was in het jaar 1233.
xi-^^^lx-J/m van Ooßendorp befitter. BilFchop Wil-
genaar iibrand vergunde aan die Heer en fyne goe-
Taa \'t de-

meende : het tegendeel kon uit meer dan eene plaats
af<»enomen worden. Des met tegenftaande is het
verlies daar van te beklagen ; dewyl daar uit de ge-
legendheid van Middelwyk , en meer andre faken
hadden kinnen ontdekt worden.

(;>) Men plagt dus in ons Carfpel de huifen der
Edelen te noemen % gelyk onder andren te fien is
uit artikel 31. 34. en meer anderen van een ouci
■Markteboek -van Windefem; alwaar men meer als eens
van de SchaapshoJ^, Effingshof en Oord\'mkhof fiet ge-
Wagen.

{q) Ik weet wel dat in eenige aanteken\'mgen ge~
lefen wordt, dat feker toorn tufTchen de Saffen-
poorte , en de Gengverberg ftaande j het Afl"en-
dorpfche Hof zoude geweeft ïy": .dog fulks heeft
ja\' het minfte geen waarfchynlykheid,

deren defelfde voorregten , welke wy te vo-Hofvaa
ren , fagen dat aan Burcharden Gerard van^^A^^^\'-
Middelwyk gefchonken zyn. Jan vanOoften-
dorp wordt felfs voor die twe Heren in Wil-
lebrands brief opgenoemt CO • het denke-
lyk om dat fyn geflagte nog aanfienlyker, of
immers van geerf mindre aanfienlykheid , dan
dat van de Heren van Middelwyk geweefl:is.

Schoon van Ooflendorp in het jaar 1233. Syn na^
d\'eenigfte van defe Familie was , vint menfaten.
egter gedurende de veertiende , vyftiende
feftiende, en feventiende eeuw nog nafatenvan
hem in defe Stad geborenvan welken fig
eenige door geleerdheid, andere door aanfie-
nelyke bedieningen beroemt gemaakt hebben.
De twe uitmuntenfte van dit geflagte zyn ge-
weeft de geleerde Jan van Ooftendorp , leer-
ling van de Groninger Jan Wejfelus CO 1 ^^
Jan Of/^^^^ör/» Rentmeefter van Salland,
gedurende verfcheiden jaren van de feftiende
eeuw; als elders breder te fien is. De laaft-
gemelde hadt na vermoedelykheid eenige na-
faten , die tot in het begin van de fevenrien\'
de eeuw leefden CO* ^^ ^^ dood van ene
Jan van Ooftendorp die het jaar 1614. nog
bereikt heeft, en door welkers hand verfchei-»
^n boeken gefchreven zyn , die van feker
Heer tot heden toe bewaart worden, trefFe
ik nergens meer iemant van dit geflagte aan %
miflchien is hy de laatfte daar van geweeft.

Hoe na dat by AflTendorp , van het welke ik
Van het affcheide , het dorp ZWOLLE , mede ons
S/// Carfpel voormaals mtmakende , gelegen heeft,
js hier uit af te nemen , dat defe Stad gedeelte-
lyk op of by het felfde aangelegt is Qu), Wan-
neer en hoe Z-wolk fyn aanvang nam , wordt
verfwegen. Het is egter niet fonder grond dat
Ik oordele , dat de Aa en het ongemene vnigt-
bare weideland , \'t welke bylangs dit watertjen
lag , d\'oorfaak was, dat onfe eerfte bewoners
defe grond voor vele andere landftreken van
hec Carfpel uitgekoren hebben; om een gehugt
Ts het aan te leggen. Veelligt dat dit het oudfte dorp
oudfre Carfpel is geweeft , en dat het d\'eer-

C?rfnH i^e oorfprong van de Zwolfche Parochie was,
• ^ en de naam ^aar aan zal gegeven hebben : im-
mers het eerfte wordt merkelyk hier door be-
veftigt, dat de Regenten van het Carfpel al-
daar\'hun verblyfplaats hielden (ü)^ natum-lyk
wordt hier uit befloten , dat Zwolle dit voor-
regt, boven d\'andere gehugten van het Car-
fpel, genoot, dewyl dat het, het oudfte dorp
En geeft was. Het is meerder twyffèhnge onderwor-
de naara pgn ,, of het CarljDel na het dorp benoemt
wierdt , het komt ons nogtans voor , dat,
aa"n wanneer men onderftelt, dat Zvjolle den aan-
vang der Parochie was, dit gevoelen voor het
waarfchynlykfte moet gehouden worden : aan-
gefien dat het Carfpel niet eerder een naam konde

Van dorpen geworden was, het welke, fchoon
men niet weet wanneer het gefchiet zy, egter

(«) Ingevolge Stads eerfie \'voorregts-hrhf.
iv) Stads eerfte ■voorregts-hrief.

lange tyd na dat het dorpZwö//e in wefen, en
onder een fekere naam reets bekent was, voorge-
vallen moet zyn. Dog wat hier van zyn mag, op wel-
die dorp is den eerften oorfprong van defe Stadke ge-
geweeft ; en geenfmts Middelwyk. Nergens ^^^^^^^
vint men aangetekent, welk gedeelte van deg^^^j^^^^j.
Stad het dorp Zwö//^ befloeg, dit kan men eg-lag,
ter uit oude berigten nagaan , dat de grond ,
welke aan de fuidelyke en fuid-ooilelyke fyde O
van de Aa is, fo verre als defelfde voor
defen door d\'oude Stads muren begrepen was,
door die dorp bevat wierdt; als elders breder
te fien is.

Al was het gehugt Middelwyk in het jaar Deffelfs
1233. bloeijender in menfchen en rykdommen aanfien-
als ^Zwolle , het laatfte gehugt egter was veel^y^^^eid,
aanfienlyker ^ en wierdt in die tyden als het
hoofd van alle de dorpen van onfe Parochie
aangefien : want de beftierders van het Carfpel
en Wei Edelen woonden aldaar. Selfs de gro-
te dienften , welke d\'inwoonders reets lange
voor de dertiende eeuw , aan de Biffchoppen En jnagt;
van Utrecht bewefen hadden ,. tonen on- ,
twyffelbaar dat het feer magtig , en veel ligt
nog niagtiger dan Middelwyk geweeft moeft
zyn.

Omtrent het jaar 1233. befaten d\'Utrecht- Paleis ia
fche Prselaten in het dorp Zwolle , volgenswolle
Willem Nagge ^ een Paleis (x), het welke ge-
liaan heeft op de grond alwaar het Cloofter
Belhem \'^J^g^ptig jaren later geftigt wierdt.
Wanneer dat dit Hof eerft aangelegt is , worde
C 4

ongemek gelaten. So het waar is , dat die
Bifchoppeii in het jaar 1233. ^aar eigenaiA^s
van geweeil zyn , dan fchynt het , dat die
hnis vooi\' het laatfte yan de twaalfde eeiny
opgebouwt is : want die Heren befogteh in
vroeger tyden felden defe Landftreek; weshalven
fy in Zwolle ook geen huis zullen gehadt hebben.
Of het de Dog vele redenen doen my twyffelen oïVul-
Bi(rcho|0/g»i?ö (dus noemde men dit Paleis) ooit aan de-
pen toe- stoQÏ toebehoort heeft: want of fchoon Bis-
fchop Willebrandt in dit huis fiek lag, en in
het jaar 1233. overleedt, fie ik niet dat men
hier uit jnag befluiten , gelyk JVillem Nagge
fchynt te doen, dat hy de\'befitter daar van was.
En dit gevolg gaat te minder door , dewyl in
het felfde jaar twe voorname Edellieden leef-
Of aan den , Pelgrim en iVolter Radink van Vtillen-
dé He- ho C3\') \'geheten ; die dus met meerder feker-
vllknha gefegt kunnen worden: d\'eigenaars defes
• Hof geweeil te zyn: om dat het voormaals in het
Carfpel gebruikelyk was, d\'huifen der Edelen
na de naam hunnes geflagts te noemen 1\'e
meerder wordt defe twyffelinge aannemelyk ,
i?£rw.zr^/gemerkt dat de Heer Bernardvan Vulknho, De-
Fai-ken van het Capittel van Deventer, omtrent tag-
^^»^fftigttentig jaren later. Heer van dit huis is ge-
ï?of\\1n ^y het felfde, ten einde hetkloo-

Poofler. fter Belhem te fligten , aan de reguliere Ca-
nunniken van S. Auguftyns tugt tot Deu-
tecom woonagrig , overgegeven heeft (a)

want behoorde dit Paleis nog na het jaar 1233.
aan d\'Ütrechtfche Stoel, hoe konden de voor-
ouders van Bernard van Vullenbo weinige ja-
ren later het felfde befitten , ten ware dat fy
door koop of een diergelyk wettig middel ei-
genaars geworden waren ? en waar zyn nu de
brieven die fulks te kennen geven ? waar is de
toeftemminge van de Godshuifen van Utrecht,
well^ tot defe handelinge vereifcht wierdt (O?
is het denkelyk dat alle de brieven , welke
daar over gewiffelt moeilen worden, verloren,
en tot heden toe door niemant gehen zoude
zyn ? Men denke hier over fo men wil, die
heb ik hier , ter gelegentheid van het meiden
van de Heren van Vullmho, nog by te voe-
gen ,, dar hun geflagte een van d\'uitmunten- Hun ge-
ilen en edelften van het dorp geweeft
is; hebbende het felfde, volgens grote vermoe- ^
delykheid , met de dood van den Deken in
het jaar 1309 , een einde genomen.

En dit weinige is het dat ons voorgekomen 1233.
is over het dorp Zwolle , \'t welk in het jaar worat
1233. met Stads regten , door Biflchop Wille-\'^^^olle
brand van Oldenburg, begunftigt is : het is te
beklagen dat onfe voorouders het ontdekken
van de beginfelen eens dorps hebben verwaar-
loöft , het welke niet alleen de naam aan defe
Stad gaf, iTQaar dat ook boven dien den wa-
^<en oorfprong en aanvang van de Stad Zwol-
le geweeft is.

(è) Wy xullen in het vervolg meer dan een voor-
beeld aantreffen , waaï uit bly kt , dat de Bilfchop-
pen geen vafie goederen, renten &c. verkopen kon»
cien , fonder daar toe de toeftemminge van de Ca-
pittels te hebben, \' ■

Na het jaar 1233. fiet men nog in eenige
brieven van een dorp Zwolle gemek (c). On-
feker fchynt het welk gehugt men hier door
verftaan moet ? wy agten dat die brieven Mid-
delwyk en Ajfendorp in het oog hebben : im-
mers men noemde defe twe boerfchappen veel-
tyds de Zwolre markte.

V. Behalven de vier gehugten , uit welken wy
Van de gefien hebben , dat het Carfpel voor het jaar
^233. beftont, fiet men in een brief van het
wSomm 1207. (jf) van de Boerfcliappen van iVith\'
en ititr- men en Itterfen ook gewagen. Dideryk Bis-
fchop van Utrecht, fchonk eenige nieuwe tien-
den daar in gelegen , aan de Canunniken van
het Capittel van Deventer; onder beding dat
fy op de voomaanifte Hoogtyden groter kaars-
fen, als fy te voren gewoon waren , in het
Choor moeften maken te hebben.
Van Her- De Boerfchap Herkelo of Arkelo is omtrent
Wf, het jaar 1222. reets bekent geweefl dooreen
veldilag, aldaar tuflchen Biflchop OtnodeTwe-
de , en d\'inwoonders van Salland voorgeval»
len.

Van de Ter felver tyd waren de twe vermaarde Ca-
twe Ca ftelen van Voorft reets in.wefen: dog, fy wier-
fteien te ^en kort na den veldflag verdekten uitgebrant:^

als ik elders breder verhalen zal CO-
Onfeke- Van d\'overfge boerfchappen van ons Car-
fpel, vyftien in het getal, geven nog oude
y^n brieven, nog aantekeningen eenig narigt.^ Het
d\'andere ï^an egter wel zyn , dat fy reets voor het jaar

ia33\' aangelegt geweeft zyn : dog fulks is on-
feker. Het gene dat wy van defelve zullen ver-
melden , zal fyn plaats \\dnden , als van het
Schoutampt van Zwolle zal gehandelt worden.

Sie daar dan nu waarde Lefer, de geringe
beginfelen van de Stad , en het Carfpel van
ZWOLLE open gelegt, en opgeheldert,
voor fo verre defelve uit oude brieven en
aantekeningen door ons gefien , na\'te \'fpreu-
ren zyn. Beginfelen welke , met de heden-
daagfche toeftand van de Stad en het Carfpel
vei;geieken , de gedagten van een oud Schry-
ver (/) bewaarheden : „ Oac d\'oorfprongen
„ van alle faken gering zyn , maar dac fy
„ door haar voortgangen en gebruik groter ,
„ en vermeerdert worden". En hier mede
maken wy liever een einde van dit Hoofdßuk.,
dan alhier veel faken over den oorfprong der
Stad, uit verfcheiden aantekeningen , by te
voegen , welke wegens haar onfekerheid geen
geloof verdienen, of waardig zyn.

(ƒ) Omnium rerum princifia parva funt, fed fuis
t^ogreßibus ufitque amentur. fegt Cicero Lib, V. de
linibus.

I. l\'^ûn de Brukters d\'oudfte bewoners van
het Zwolfche Carfpel. II. Hunne onfeke\'re
oorfprong en aankomft alhier. Hoorden door
Drufus geflagen. III. Hunnen opfland te-
gens de Romeinen. IV. Nieuwen oorlog
door Velleda een Brukterfche Maagd ver\'
oorfaakt. V. De Brukters verdreven hun-
nen Koning. VI. Sy worden door hunne
naburen overwonnen en. uitgeroeit , welke
dit Landfchap in bept nemen. VII. Defe
helpen veel tot de oprigtinge^ van het Franki-
i\'che verhond, en verlaten dit gewefl : V welk
\'naderhand door de Sdxenaars over beert
vjordt.

TT et is bekent, dat het gewefl van Salland,
J7I en dus ook het ZwoKche Carfpel, van
lie bewo- ^^^^ ^^^^^^ af bewoont wierdt door een gedeel-
hS\'caT ce van d\'Iitevonen , welke eene van de vyf
fpel, ge- algemene Natiën (a) van het oude Germanie
lioorden uitmaakten. Defe Natie egter, door vele vol- ■
onder\'de keren hun byfondere naam dragende, onder-
«vo- f^hgjjgjj zynde CO 5 S^f fulks in latere tyden

Cltiveritis Introduit. Gsograp. Lih. Hl. Cap. 3;
\'Audnffet verdeelt egter d\'oude Germanen in vier
algemene volkeren. Men fie hem Geograp, an^cmu
^ moder. Tom. 5. pag. 5.

aanleidinge , dat vele Schryvers twiften , en
weiiiige hier in overeeiiftemnien , welke d ei-
gen naam van d\'oudfte inwoonders van ons
Carfpel geweeft is. Met geen genoegfame fe-
kerheid kan in defe duiftere twift geoordeelt
worden. Het komt ons nogtans voor , dat de
meefte waarfchynlykheid ftryt voor het gevoe-
len van de Heer Dumbar , en meer anderen,
welken beweren, dat d\'oudfte bewoners van
ons geweft , van welken met eenige grond ge-
fproken kan worden , de Brukters geweeft
zyn CO- Het is my egter uit hunne fchriften
niet gebleken, waarom fy dit gevoelen omhelft
hebben. Nogtans is het feker, dat de redenen
van eenige defer Schryvers ^ niet aannemelyk
kunnen zyn. Dewyl fy , in fo verre te regt
befpeurt hebbende , dat, „ naar het Verhaal
,, van Strabo (d). Ptolomaus en anderen , de
„ Brukters gefchift waren \'mGrote q\\\\Kleine\'-\'-
oordelen Qe~) , dat Salland door de laaflge-
noemden befeten was geweeft. Want alfo het
tegendeel van dien uit d\'oudfte Schryvers ge-
blykt , kunnen diensvolgens de redenen , wel-
ken hen bewogen hebben de Kleine Brukters

co Kerkei. en Wereld. Deventer, ide Boek, ifie
Hoofdfluk - alwaar hy Pirckkeimerus , Cluverius ,
Tontams , en Cellarius ^ tot voorftanders van dit
gevoelen aanhaalt.

Die Schryver hout egter defe verdellnge niet\'
altoos m het oog. Men fie hem Lib. VIL Tacitus
{de Morihus Germanor. c^p. 33. jr, Hißor. e?*
in alüs locïs"^ maakt ook aldaar van defe fchiftinge
geen gewag.\' Waar in hy door Philip. Cluverius
{Lib. II. Cap.iS. ïntrod, Geograp.) nagevolgt wordt.

alhier te plaatfen , van geen het minfle gewigt
En wier- zyn : aangefien dat fig alhier nooit de Kleine ,
denGrotemaar vvel de Gme Brukiers met de woon ter
Brukers nedergefet hebben. Welk laatfte myns be-
genaamt. ^j^nkens uit de woorden van wor-

Volgensden goed gemaakt: In het felfde gedeelte (fegt
strabo^s Iqqp^ de ïVefer en de hippe ,

gtuige-. ^qIj^q laatfie rivier het landfchüp van de Klei-
ne Brukters bewatert. (Jn eandem cum Ami~
jia partem feruntior Vlfurgis & Liipia anmis.,
qui per Bru&eros minores fluit) (ƒ). Want
vloeide de Lippe door het geweft van de Klei\'
ne Brukters , gelyk feker is, dan kunnen Ty
diensvolgens fig ook alhier niet hebben opge-
houden : dewyl defe riviere verre van ons ge-
weft aflegt, en geenfints onfe Landftreek be-
fproeide.

Aanmer- Ik weet wel dat de Doorlugtige Prins Fer-
kingen dina7id van Furftenherg , BiiFchop van Pader-
over de Ijq^-^ ^ in d aangehaalde woorden van Strabo ,
van°dïïe ^^^^^flag befpeurt heeft C^?.) = welke

Schryver zowde kunnen fchynen het bewys, uit die oude
\'Schryver getrokken , te vei^wakken. Dog ik
weet ook dat die geleerde Prins , Strabo hier
om van een verkeerd begrip befchuldigt ,
dewyl dat hy de mond van de Lippe kwa-
lyk geplaatft heeft, en geenfints om dat hy
fchreef die rivier door het land der Kleine Bruk-
tereh te lopen : dus dat de misflag van defe
oude Wereldbefchryver , in woorden waar op
het hier niet aankomt, befloten zynde, blyft
fyn getuigenis in volle kragt.

Het zyn dan fekerlyk de Grote Brakters, die
Yoor Sallands oudfte bewoners te houden zyn.
Ten minften is fulks onbetwiftbaar , inval men
met ons van gedagten is , dat dit gewefte door
Brukters ooit befeten geweeft zy. Welk ge-
voelen by de Schryvers van latere tyden feer
gemeen is (/;), Om kort te zyn , willen wy
fulks niet gaan beveiligen. In ftede van dien
delen wy eenige byfonderheden, by fommigen
van Salland \'s oudfte bewoners verhaak, mede.

De Brukters in de latynfche fprake ge-
meenlyk BruSieri geheten , en ook Wel on-
der de naam van BurSiuri^^ BruSiuriVerfchil-
teri ^ BriBerlBorvMuarn en Borthari byiende
verfcheidene Schryvers voorkomende, worden
ook wel in onfe taal BrouBers (})Q\\i Brouk-%
iers (k) genaamt : het zy om de broekagtige defes
en moerasßge landllreken alwaar fy fig ophiel- volks,
den ; ofte wel van de menigte bruggen , wel- Waar na
ken men in de Hoogduitfciie fprake Brucken s^ßoemt.
noemt, die in hun geweft waren. Het is om
\'t even ,\' welke van defe twe redenen van be-
naminge men verkiefe, dit blykt \'er altoos fon-
neklaar uit , dat , wanneer een van beiden
waar is, men erkennen moet, dat geen geweft
door dit volk heeft kunnen bewoont worden ^
alwaar Broekagtiger landen en meer bruggen
geweeft zyn , dan het gedeelte van Overylfel »
het welke onder de naam van Salland bekent is.

Behalven de Schryvers hier voren Utt. C.
aangehaalt , kan men hier nog byvoegen Monum,
Paderb. pag, 6o. Anckrtjfet Geogr. anc. er mod. tóm.

Het is ook ovcifulks dat wy agten dat de
Brukters ßg in Salland, als in Twenthe en
Vollenho ophielden, \'t Welke , inval men
, Audrifet geloven mag (/) , te vermoedelykcr
wordt, doordien dat de Grote Friefen , \'niet
inin door menigvuldige overwinningen , als ge-
durige opftanden tegens hun overheerders be-
faamt het gedeelte van Overyflèl befaten, het
welke aan Friesland grenft, en dat een ander
gedeelte van dit felfde\'landfchap in de magtvan
de Tubanten was , het welke in gevolge de
naam (m\') en meer andere waarfchynlyk leden
\'Iwenthe was, fo hebben diensvolgens de Bruk-
ters het geweft moeten bewonen, in het welke
de Stad Zwolle gelegen is.
ïl. Onfeker is het van welke oude volkeren de
Onfeke- ßj-ui-tcrs herkoraiüg zyn- Volgens het verhaal
TOn ractus Cf^:) , willen d\'oude Germanen
der Brui-niets anders van hun oorfprong dan feker ver-
ters. tclfcl, dat in eenige oude verfen begrepen was.
B\'Ien \'kan niet twylFelen , of de Brukters had-
den van hunne herkomll geen.grondiger en be-
Gelyk-tere kennis, hi hun Seden , Regermgswyfe ,
held -van^^ Qodsdienll, verfchilden fy ook lia alle Waar-
sïïe^ fchynlykheid niet van d\'overige Germanen {o):
met die waar-

(/) Geograp. ancien, moder. torn. 5. pag,
{rn) Getuige hier van kan zyn Picart {bladz. iA9-
•van de vergetene antiquiteiten) daar over in defer
voegen fprekende : „ En>wat is Tvi^ent anders als
„ Tubant. Want de Romeinen en. gebruikten geen
,, W, maar in plaats van een hierlantfche W, dat
„ een Vandalifche letter is, gebruiken fy een B;
„ alfo dat \'t §ene wy noemen Tuvi^ent , fulks
„ noemden fy Tubant".

waarom met regt alles ^ het welke d\'oude der- oyê-
Schryvers ^ en in het byfonder Tactius vanrigeGer-
hunne aart verhaalt , op de Brukters

toepaflèlyk is; Het fchynt egter dat fy , met
eenige andere naburige volkeren, wegens hun
gedurig oorlogen en vegten , verfchrikkelyker
nioeften zyn als wel d\'andre Germanen. Ten
minften een oude lofredenaar verbeelde fig op
het horen noemen van hun namen te fchrikken:
als welken niets anders dan iets krygsagtig of
fchrikkelyks deden erinneren (q). De Bruk-
ters v^ierden hier in ook nog van de andre Duit-
fche volkeren onderfcheiden ^ dat fy gedurig
van verblyfplaatfen veranderden {r) : waarom
fy ook by Cellarius voor een herom fwervent
volk , het welk fonder vafte woningen te heb^
ben was , te boeke ftaan (s\').

Te willen ontdekken w\'anneer dat de Bruk» Waaneer
ters ons geweft eerft kwamen bewonen, zoudeMailand
niet anders zyn dan na het onfekere raden. Het j^^^™®®
was door hen felven dat men van dit aanmerke- ^en.
lyk voorval het fekerfte konde onderrigt wor-
den : dog fy hebben ons hier van niets in ge-
schriften nagelaten. Men Ican diensvolgens hier
^\'an niets gewis feggeh. Alleenlyk weet men
D dat

{q) <glufd memorem ünquit. Nazar. alle^at. apui
\'Matth, de l^ohilitat. Uh. I. Cap. 15.) Bruaeros ,
quid Chamavos, chertifcos , Va7igioms Aala-
ma-,mos , Tu-o^ntes Bellicum ftrepunt nomina., e?"
immayntas barifariA m ipfis -vccabulh adhilet horro-
rera,

{4 In Defcript, Orb. anSiq. Cap. 4. pag. m. 52;
TenBeris (fegt hy) BruSieri conjtin^uniur, fed vaga-^
inndi e? infiahUis fedis.

Sy wor- dac fy eenigh j^ii^en voor de gemene tydreke»
den door^ii-ig ^qj. Chriftenen, in een fcheepgevegt door

DrS/^y overwonnen zyn CO. Waar uit het ver-
wonnen moedelyk wordt, dat fy fig reets eenige jaren
\' vroeger alhier hebben opgehouden. Het is
waar , dat defe ftryd op d\'Eems voorviel; het
kan daarom egter wel zyn , dat fy toen al het
Sallandfche geweft belaten : want de palen van
het gebied der grote Brukters, kunnen fig al
in die tyd tot aan d\'Eems uitgeftrektgehadt heb-
ben ; gelyk van latere tyden feker is. Of het
zyn de Kleine Brukters geweeft, die doorDru-
fus in de voornoemde ftryd overwonnen wierden.

En ten \'t Is om \'t even wat hier van zyn mag , de
onderge- Brukters wierden door Drufus \'s overwinninge
met vele andere Germanifche volkeren , onder
de gèhoorfaamheid van Auguftus , die toen het
Roomfche Ryk beftierde , gebragt. "Het leet
egter niet lang hier na , dat de Regering van
Romen eerft aan Tiberius, en vervolgens aan
Quintiliiis Varus , welke laaftgenoemde fig by
vele volkeren wegens fyn trots gedrag feer ge-
haat maakte, hec bewind van den Komeinfehen
oorlog belaftede.
ITT, De gemoederen der Germanen , Varus fyn

Dogftaanfiegte levens wyfe niet kunnende verdragen, ge-
«p tegen raakten hier door aan hec hollen: Sy begonnen
oe Ro- ^jg jj^ \'p ggheijj^ jQj. (jgj^ oorlog te bereiden, en aan

\'de Romeinen lagen te fpannen ; fo lang tot dat
eindelyk de Cherufcen met de Brukters («) on-
der

{t) Strabo Lib. VII. - - Eft Amifia in qao Drw^
fus BruSleros navali pr&lio fuperavit.

(«) Wy befluiten fulks uit de woorden van Tact\'
tus Lib. I. Annal. Bru5ieros fua urentes expeditacttm
manii L, Stertinius mijftt Germanici fitdit: interque

der Arminiiis hun verkoren Opperhoofd , de
wapens tegens Varus opvatteden. Seer onver-
hoeds overvielen fy den Romeinfchen Veld-winnen
overile ; het leger van Varus wierdt gehelyk: Varus.
verflagen. Drie Romeinfche keurbenden , en
fes hulpbenden fehoten \'er het leven by in (c). ^
De Brukters veroverden in dit gevegt het Vaan-
del van de negentiende keurbende (w).

Seer hart viel Varus nederlaag aan Keifer Droef-
Auguftus: Varu$ Varus (fchryft men van hemheid van
dat hy gedurende eenige maanden uitriep) Auguftus
geef my myne keurbeyaer,-u,eder. Hoe groot het \'

verlies ook was , het pafte geenfints aan een
Monarch als Auguftiis fig daar over fo feer ge-
voelig te tonen. De magt van het Roomfche
Ryk was in die tyden nog al in fyn hoogil© .
top ; het was derhalven genoegfaam in ifeat
defe nederlaag binnen kort te herftellen. De
Germanen , en in het byfonder de Brukters ,
ondervonden binnen korte tyd hoe waaragtig
fulks was. Pas was Auguftus overleden , en
hadt Tiberius het bewind van het Roomfche
Ryk in handen gekregen , of Germanicus trok
na den Rhyn , om een muitery in het leger
der Romeinen ontftaan, te ftillen. Seer fpoe-
dig flaagde hy om de ruft onder het krygsvolk
te herftellen. Van toen af aan leide hy fig toe
Da de

cdm & pr&dam reperh wade vkefimx, legioms aqui"
lam , c»® Want hoe konde dit Vaan-

del in de handen der Brukters gekomen zyn, wan-
iïeer fy niet met oe Cherufcen te velde geweeft
waren.

Germa-de Germanifche volkeren wederom aan hetRo-
reitfi t^tmeiïi^\'^he gefag t\'onderwerpen. Syn grootfte
den !for- vrefe was , dat fy fig gefamentlyk vereenigt
log tegens hebbende ^ tegens de Konieinen te velde trek-
de Bruk- ken , en hem aanvallen mogten. Om fulks te
verhoeden, fcheen hem het dienftigfte de Bruk-
ters eerfl t\'onder te brengen. Veel ligt was hy
ook op hen het meefte wegens de nederlaag van
Quintilius Varus gebeten : en dat hy voor hen
het meefte bevreeft was. Hoe het ook fy , hy
fond Cïecina en Pedo na d\'Eems met een aan-
fienlyke krygsmagt af. C^cina trok met veer-
tig Regimenten over de bodem der Brukters,
na de genoemde riviere. Pedo geleide der-
waarts de Ruitery langs het Landfchap van de
Friefen. Germanicus ter felfder tyd de Kau-
chen in fyn krygsdienft aangenomen hebbende,
feilde te fcheep met vier keurbenden daar na
toe. Het voetvolk, de riütery , en de vloot
kwamen aan de vergaderplaats d\'Eems te la-

men. Aanftonds wierdt aan Stertinius den aan-
Sy wor-val op de Brukters bevolen. Hy kweet fig feer
den over- wel van fyn pligt: de Brukters wierden gehe-
wonnen. Jy^ geflagen , en de Romeinen vonden tus-
fchen de doden wederom het vaandel , dat
in de Variaanfche nederlaag was verloren ge-
weeft (y). d\'Overige buit die fy maakten, was
van geen aanbelang : dewyl d\'overwonnene
alles dat fy befaten aan den brand, even voor
En hun dat fy aangetaft zyn , hadden opgeoffert. De
land ver-moed der Romeinen was hier mede nog niet
woefl. gei^Qgit, hun leger trok tot aan d\'uitterfte pa-
len van het landfchap der Brukters; alles , wat
dit volk tufl^chen d\'Eems en de Lippe hadden

leggen , wierdt verwoeft en vernielt. Het
fchynt dat defe overwinninge der Brukters ,
welke in het fesde jaar na de neerlaag van Va-
rus voorgevallen is , grote gevolgen gehadt
heeft, en de ter onderbrenginge van verfchei-
den Germanifche volkeren , onder hun opper-
hoofd Arminius vereenigt, van welke ik alhier
vermyde te fpreken, aan Germanicus te lichter
heeft gemaakt. Ten minften is het feker , dat,
wanneer alle de Brukters met d\'andere Germa-
nen te velde hadden kunnen trekken , fulks
defe kryg twyfFeiagtiger hadt doen wordcn, dan
fy nu geweeft is.

De Brukters van toen af aan ten onderge- iv.
bragt, en vreesagtig voor de magt der Romei-Nieuwe-
nen , hielden fig onder de Regeringe van Tibe- ^^^ ßryjj^-
rhis , en fyn feven opvolgers in rufte. Den ters door
opftand van de Batavieren tegens Keifer ViteU Velleda
Uus , gaf aan hen gelegendheid fig van het jok veroor-
der Romeinen voor een tyd lang te bevryden. ^^^^^^
Sy wierden tot defe onderneminge nog te meer-
der aangefpoort, doordien Velleda voor een
van de drie befaamfte waarfegfters van Germa-
nie gehouden (z^ , aan hen , de Batavieren,
en andere volkeren voorfeide , dat den oorlog
gelukkig zoude uitvallen, en aan de Romeinen
feer nadelig zyn zoude. Defe Maagd, afkom-

onder de Germanen, welke van ouds meenden
dat de meefte vrouwen waarfegfters, en de by-fche
gelovigheden vermeerderende , Godinnen wa- waarfeg.
ren Qay Velleda wierdt byfonderlyk vanger.

(z) Audnffetf Geograp. anc.O" moder, torn, -^.pag,
(a) Tacüus Uh. iv. Hißor, Ea. virga NiJtionis

hen gevreeft en geagt; en op dat de maagd fig
de gwift defer volkeren te beftendiger konde
maken , liet fy fig feer grote eerbied bewyfen.
Want nooit wilde fy toelaten dat men haai- in
perfoon fprak , het was eene van haar nabe-
llaande welke d\'antwoorden , op het geen dac
men van haar begeerde te weten , overdroeg.
Sy onderhielt dit gebruik fq ftipt, dac het in
feker gelegendheid aan d\'Afgefanten van de
Stad Ceulen felfs niet vry ftont, by haar te
komen. En het was daarom dat fy haar woon-
plaats hielt op een feer hoge toorn (b) : welke
volgens eenige te Genemuiden moeft geftaan
hebben. Ten minften fommige Schryvers ge-
tuigen , dat Velleda gewoon was , aldaar haar
Hof te houden (c) ; het welke egter van
anderen tegengefproken wordt.

Uit d\'hoogagtinge , welke men aan defe
Waarfegfter bewees, kan men afnemen , met
De, Pvo-welk ontfag de Batavieren en Brukters devoor-
meinen fegginge van Velleda ontfangen hebben. In
worden fekere gedagten van t\'overwinnen , trok-
geflagen. ^^^ ^^ ^^ velde : fy flaagden in het begin vari
defen kryg feer wel in de voorfpellingen vaii

^ruSier^ Ute impsritabat: veters apud Germmos mo-
re , quo pUrasque f&minarwm fatidicas, esf augefcen-
he fupsrfiitme arbitrmtur Deas. Vidimus (fegt de-
felfde Schryver Cö^. 8. de Morib. German.)Jub divo,
Vefpaßano. Velkdai» dm apud pkrosque Niimims locq
kabiiam.

(è) ipfa edita m turre fegt Tac\'itm Lib. IV.. Hißor.
Dog anderen lefen hier voor jpfa adyta int^arg,
Vid, Lipßi Aiinot. in alleg, Loium ladt. pag. 41Ó.
Liti. ï>\'- Edit. Amv. 1ó07,

Velleda te bewaarheden : want fy floegen hec
jeger der Romeinen by Bonna gehelyk : en
fy dwongen eenige tyd later een keurbende ,
welke een fterkte Vetera genoemt, verdedigen En de
wilde, lig aan hen op lyfs genade over te ge-fterkte
ven. Tot een teken van dankbaarheid fondenV^^^^*
d\'overwinnaars de krygsgevangen gemaakte
Veld-overfte Luperkus, met eenige andere ge-
fchenken aan Velleda: dog de Germanen, door
een onverfchoonlyke ontrouw\', hebben den Be-
velhebber met de gehele Romeinfche keurben-
de , welke fy geleideden , omgebragt, voor al
eer Luperkus by de waarfegfter hadde kunnen
aankomen.

Tot dus verre was de voorfpellinge van Vel- De kans
leda, door de goede uitflag , welke de t«

nen van de Germanen hadde , bekragtigt: fy\'^^^^"*
deden felfs meerder dan de waarfegfter voor-
fegt hadt: want niet alleen hadden fy de keur-
benden verflagen, maar felfs waren ook de\'Ro-
meinen uit het gehele geweft van de fegenpra-
lenden, gebannen. Dog de kans begon na
defe tyd te keren, in weerwille van de voorfeg-
ginge der Brukterfche Maagd. Petüius Cerea- cerealls
lis door den Roomfchen Keifer gelaft, met het komt
dempen van den opftand der Germanen , bragt^ier te
defe veranderinge van faken te wege. Nauwlyks
kwam hy in Gernianie met eenige keurbende , Hy flaai
of hy floeg de Treveren. Kort daar na geraak- de Tre-
te hy met het leger van de Batavieren en Bruk^
ters onder hun Bevelhebber Klaudius Chilis En daay
handgemeen : in welk hoofdtreffen hy d\'over-^a Klm-^
winninge behaalde ; niet tegenftaande hy door
de vyand overvallen, en felfs in den aanvangt

ftryd. ggj-g hervatteden leer fpoedig een nieuw gevegt,
by het welke de Romeinen eenigfints te korc
fchoten : dog fo het fchynt fonder merkelyk

Syn der- Eeu derde hoôfdtrelFen hadde groter gevol-
de gevegt gen. De beide legers, waren federt de laatfte
met de veldflag in malkander? gefigc gekomen by
ïim^^\' Vetera : de beide Bevelhebbers even begerig
zynde om de ftryd te hernieuwen , geraakten
de Romeinen en Germanen wederom in een
ftryd , dewelke in het begin aan de laatften
Waar in het voordéligfte was. De Brukters kweten (ig
iiitnement van hunne pligt : Sy zwommen flag-
feer dap-wyfe over den Rhyn , ende vielen
per to- hulpbenden der Romeinen fo dapper aan ,
ïien. dat die verdreven wierden, en wyken moeften.
Dit voordeel der Brukters egter wierdt ftraks
door de Romeinfche keurbende geftuit : twy-
ïïet leger felagtig wierdt hier door de fegen. Dog een
der G er- Batavierfche overloper deet aanCereaÜs d\'over-
winninge behalen. Defe verrader wees de Ro-
yerraden.ii^einen een weg aan, door welke men de Ger-
manen in de rugge konde aanvallen. Het viel
uit fo als hy voorgegeven hadde : Cerealis font
twe keurbenden , \' die door defen Batavier ge-
Ipit wordende, çlen vyand omringden , en van
En ge-agceren aanvielen, en op de vlugt dreven. Ge-
^eel ge- j^glyk wierden de Germanen verflagen : de ne-
derlaag en verftroojinge onder hen was fo groot,
dat, inval de nagt en het flegte weer het ver-
volgen van de vyanden niet hadden doen
ophopden de Germanifche kryg op defe

(À) Tacitus Lw, IV. Htßoriar.
(.«) ^ru&lerorum cunms(ß.hmum)iransnatav\\t, fegt
\'Xacitm Lib .r. Btftoriar.

jjag een einde zoude genomen hebben, en de
vj-yheid der Germanen verniedgc\' geworden

De Germanen gaven nog aanftonds den moed Over val-
wegens die ongelukkig voorval niet verloren :
ly dorften felfs nog onderftaan de Romeinen
l\'ontruften , en hun vloot t\'overvallen : hetmeinfche
welke hen gelukten , want fy veroverden ver- Vloot,
fcheiden Schepen , eene van welken men aan
Velleda tot een gefchenk font (g). Dog defe klei-
ne overwinninge kwam geenfints in vergelykin-
ge met de grote onheilen , die defen OOrlog
verfelden. De Batavieren wierden dan ook Worden
eindelyk den kryg moede , en geraakten aan ^ter de
het morren tegens hun opperhoofd Civilis.
Want, fy feiden onder anderen , inval men
tuffchen twe Heren verkiefen mag , fo is het
nog eerlyker de Princen der Romeinen te ge-
hoor famen , dan de Germanifche waarfegflers
te verdragen (h).

Klaudius Civilis^ voor fyn leven bedugt wor-
dende , verkoos de weg om met Cerealis de vre-
de te fluiten. By de ftroom Nabalia , welke
volgens het gemeen gevoelen den Yflel is (i), En flui-
ftoten de Romeinfche en Germanifche Veldheren ^en de
D 5 een

(ƒ) "^^citus Lib. V. Hißoriar,
iè) dit is byna de laatfte narigt , welke Taci-
tus van Velleda geeft. Ik vinde ook niets meer
aannfierkenswaardig van haar gemek , dan dat fy
gevangen genomen is : dog by welke gelegendheid
is my onbewiut. Vid. ^„not. ad Lib. Ta-

{h) Etfi Domïnorum ehslio ßt ; honefiius Principes
;^pmanorum , quam Germamrum faminas tokrare,
■legt Tacitus fere infine Lib. V. Hißor^
(t) Brumm?, pag. 14.

een verdrag , welkers inhoud onbewuft is t
dog men twyffelt niet, of de Brukters zyn daar
by , gelyk ook de Batavieren, en die hunne,
bondgenoten waren , behoudens de vryheid
met het Roomfche Ryk vereenigt (ß)^

De Brukters hielden fig van defe tyd af aan
\'in rufte ; ten minften het ftilfwygen van alle
oude Schryvers , van hunne twiften niets mel-
dende, maakt fulks geloofbaar. Aan de eerfte
beroerten in hun geweft ontftaan , ^aven fy
felfs aaanleidinge , door het verdryven van:
hunnen Koning. Het is onbekent wanneer dat
fy hun eerfte Koning verkoren hadden CO\'
Men weet even min waarom dat fy hun Ko-
ning nog voor hec einde van de eerfte eeuw
verdreven hebben. Dit is feker , dat defe
Prins aanftonds by de Romeinen klaagde
over de hoon en ongelyk hem door fyn on-
derdanen aangedaan. De Romeinfche Raad
nam des Konings klagten ter harten , en be-
val aan Veßricius Spurrinna, hem gewapen-
der hand in fyn Ryk te herftellen. Dog de
Brukters waren te voorfigcig, om fig wederom
met de Romeinen in een oorlog te begeven ;
fy befloten daarom de Koning te gehoorfamen
en namen hem wederom in fyn Ryk aan (m) i
door welke onderwerpinge fy fig. van d\'onhei-
len eens nieuwe krygs bevrydeden.

Door een veel fwaarder ongeluk wierden fy
gedrukt, als een binnenlandfche twefnalt een

(/) Dat de meefte andere Germanen ook door
Koningen beftiert wierden , is te fien by Tmf. M
Morib. Germ. op verfcheidene pla^tfejj,. ~ "

geruime tyd(») hier na op volgde: want in het ge ^^egens
ggt-en-negentigfte jaar van die gemene tydreke-\'^^
iiing der Chriftenen gebeurde het, datdeBruk-^^"^®\'
ters verdelgt en verdreven wierden, door de Cha-
maven en Angrivarien , welken hunne naburen
waren. Het fy dat die hier toe door de grote Onder.\'
hoogmoed der Briikters aangemoedigd zyn ,fbek van
ofte dat fy door de begeerte om hunne rykdom-
men te befitten , aangefet wierden Qo). Hier ^^^^^"^^
by kwam nog dat de Brukters in den eerften
kryg, welke de Germanen tegens de Romeinen
tot behoudenillè der vryheid voerden , door-
gaven en beloften omgekogc, hunne bondge-
noten verlieten , en de vrede met de Romei-
nen maakten Schoon het waarfchynlykfte

(») Tacitus fchreef fyn boek de Morihus Ger-
manorum , alwaar men defe gebeurteniffe leeft, by
het leven van den Roomfchen Keifer , {Cap.-^y.
ibidem) welke in het agt-en-riegentigfte jaar van
d\'eerfte eeuw , overleet. Met welke grond egter
kunnen daarom eenigen fchryven , dat defe famen-
fpanninge onder Nerva of Trajanus fyn opvolger
voorgevallen zoude zyn ? waar geeft Tacitus fulks
in het mïnfte te kennen ? In tegendeel , _ hy.
geeft het op als een voorval, het welk verfcheide»
ne jaren voor I^ervaas verheffinge gefchiet was.
Gelyk fulks fyn woorden (Cap/^i-) duidelyk me-
de brengen. Juxta Tenëleros BruSleri olim ocmr"
rehatit , nunc ChamavDs ey Angrivarios immigrajfe
■jiarratur. lOe Brukters waren eertyds in de nahuur-
fchap der Tenfters. Nu wordt verhaalt, dat de Cha-
maven\' en Angrivarien fig aldaar met de \'woon heb-,
hm neder ^efet.

lp) Bruman, fag. 15. Ik merk hier aan, dat de-
fe Schryver over al aantekent , dat de Brukters
door de Chamaven en Aniibarien verdelgt zyn.
^ ^ Daar

is , dat de grote opgeblafentheid d\'oorfaak van
liun verdelginge was: want federt dat Velleda
over de Germanen een groot gefag voerde, ge-
raakten de Brukters door de hulpe van defe
waarfegfler in groot aanfien ^ en fy wierden
daar door fo verwaant en hoogmoedig , dat fy
van alle vrye volkeren gehaat wierden

Het zy fo het wil, een van defe oorfaken
was alleen genoegfaam in ftaat om aan de Ger-
manifche volkeren een grote nyd tegens hen te
doen opvatten. Tot het ongeluk der Brukters
kwani hier nog by kort voor dat fy verdreven
zyn , dat d\'Angrivarien de woonplaatfen die fy
tulFchen d\'Eems en Wefer hadden leggen, moe-
ften verlaten. Dit volk was bereidwillig om
alles te. wagen: het hadt geen vaderland te ver-.
liefen Het viel niet befwaarlyk aan de

Germanen , om d\'Angrivarien tot het verderf
van de Brukters aan te lokken : fy waren daar
toe van felfs fo dra genegen, als fy maar verfe-
kert waren dat de Brukters geen hulpe van hun
De Bruk-naburen te hopen hadden. De Angrivarien
ters veg- dan met de Chamaven vereenigt, trekken en
t^en met ^„jj^j^ ^p ^e Brukters aan, welken fchoon fy
ïyïïden ^g verweerden , en in het gefigte van het leger
\' der Romeinen waren , geflagen , en op de
Sy wor-vlugt gedreven wierden. Ongemeen groot was

Daar nogtans Taüms {Cap. 33.) duidelyk de An-
grivarien noemt. Hy fchynt derhalven niette-heb-!;
ben opgemerkt, dat defe twe verfchillende volke-
ren geweeft zyn ; als by Tacitus {Lib. XIII. Annal.

„jeer dan feftig duifend man van de fyde der
overwonnene , verhalen (s) de Schryvers van Met ver-^.
die tyden, dat\'ergefneuveldzyn. Defeflagtin-lies van
ge is voorgevallen aan de Rhyn en Drüiiaan-^°°°\'^-
fche graft; inval men eenige Schryvers van °
latere tyden geloven mag Qy Men denke Dog niet
egter niet, dat de verdelginge der Bruktereng^^^^|
fo volkomen was, dat dit volk gehelyk ver-^®\'\'\'^"^
nietigt wierdt : fchoon fulks de woorden van
een oude Schryver fchynen mede te brengen
C«). Van het tegendeel vint men nog veel
aanmerkelyke faken van dit volk , na defe ne-
derlaag , by andere oude Schryvers gemelt.
Het welk de gisfmge van eenigen waarfchyn-
iyk maakt, dat een gedeelte van hen fig niec
by de voorverhaalde ilryd bevonden zal heb-
ben (t\').

d\'Overwinnaars betrokken aanflonds na de- Verlaten
fe fegen , met de woningen het gehele land-^J*^ S^\'
fchap der Brukteren : dus dat ons geweilook^^^
in hun handen gevallen is. De Brukters, die het
gevegt ontkomen zyn, hebben fig volgensfom-
raiger gedagten, na het Aartsbisdom Trieren de
Wetterau begeven , alwaar fy in latere ty-
den

TacuHS de Morth. German. Cap. 33. Super fexa-
pnta tnillia non armis telisque Romams fed quod
f/jagnificentius efi ehle^ationi ocuUsque ceciderunt.

Audriffet Tom. 3- p^g. 8. Maar Cluverïus
(Lik III. Cap. fchynt hier het Trierfche niet
onder tc betrekken ; dog V7el in üede van dien het
Paderbornfche,

den de naam van Sicambfen , niec andere vol-
keren vereenigt, aannamen
VII. Van vele aanmërkelyke gelchiedenillèn , in
\'t Welk melken dé nieuwe bewoonders van Salland,
verwil^ gedurende meer dan twe hondert jaren , deel
naars in gehad hebben , fpreken wy alhier niet. Dog
genomen het is te roemrugtig voor dit gewefte , om on-
wordt. genielt te kunnen laten voorbygaan , hoe dat
het felfde met andere Germaneh op het kragtig-
fte medegewerkt heeft, om den oorfprong aan
het berugte Frankifche verbond te geven ; tot
het welke volgens d.e meefte vermoedelykheid, .
d\'elendige ftaat van het Romeinfche Ryk aan-
leidinge gaf.

Elendige Dit Ryk was federt de tien laatfte jaren, van
ftaat van ^e twede eeuw , door een menigte Keifers be-
Room- kreeg iemant van hen het beftier

fche Ryk. handen ; ten zy hy eerft den gene die Keifer
\' was, ombragte. Defe menigvuldige verande-
ringen , bragten grote verwarringen in het ge-
hele Ryk. d\'Overwonnene volkeren tragte-
den fig alleen de twefpalt der Romeinen nut-
tig te maken. Dog de Germanen wel het mee-
fte : welken hier toe byfonder wierden opge-
hjtft, wegens de verloren vryheid, endedwin-

gelandy door de Romeinen dagelyks tegens
hen gepleegt. Hart zal hun oók nog zyn
gevallen de grote overwinningen , die de
Romeinen op hen bevogten hadden. d\'Over-
lynfche volkeren door defe infigtenaangefpoort,
hadden reets in het jaar 235. de wapenen opge-
vat : dog Maxlmyn hadt d\'opftand van hen
feer gelukkig gedempt (y), Sy egter geen-
fints

geenfints afgefchrikt, en felfs veel ftouter on-
tjer Keifer Faleriaans regeringe geworden zyn*
de , ondernamen niet alleen fig de vryheid te
verwerven : maar ook het Roomfche Ryk aan
alle kanten t\'overvallen ; en het felfde op een \'

gelyke wyfe te handelen , als Germanie door
de Romeinen gehandelt was. Het was aan Va-
leriaan onmogelyk, defe menigte van Barbaren
het Ryk van alle fyden aanvallende , te beteu-
gelen : en hy konde hen te weiniger tegenlland
bieden : dewyl hy de banden vol werks hadc
met het ten onderbrengen van de dertig dwin-
gelanden ; welken ten fynen tyd opgefhan

Nog beter gelukten d invallen der Gerraa-De Get-
nen, na dat Valeriaan fyn Leger door de Per-ï^\'^nen _
fen geilagen, en die Vorft in perfoon gevangen
genomen was. Want onder de regeringe van
fyn Soon Gallieen , verwoefteden fy het gehe-
le Romeinfche gebied; en drongen tot by Ra~
venne , een Stad in Italien , door (a). Gal-
lieen, die tot het verderf des Ryks, de Keifer-
lyke Waardigheid in handen fcheen gekregen
te hebben , hadt in het begin wel getragt de
ftoutheid van hen te beteugelen : dog by ge- "

brek van magt, en door fyn forgelofe wyfe van
leven , kregen fy aan alle fyden d\'overhand. \' \'

d\'Ongeftraftheid welke d\'onderneminge der^
Germanen verfelde, en veelligt de vrefe van\'
wederom onder het juk van de Romeinen, ge-
durende de regeringe van een gelukkiger en
kloeker Vorft , dan Gallieen was, te geraken, J

Duitfche volkeren defe tydffip fig nuttig te
maken. Met alle verwoeflingen en invallen in
het Roomfche Ryk , werkten fy niets beften-
digs voor de befchenninge van de vryheid uit.
Andere gronden moeften \'er daarom gelegt
worden, voor al eer fy vrye volkeren wierden.
De Cha- In defen toeftand van faken waren de Chama-
mavenenygji Angrivarien d\'allereerften , welke de
ri n WW van defe aanmerkinge fchynen te

S nog hebben befpeurt, en die te gelyk de middelen
ftouter, in het werk geftelt hebben , om fig voor altoos
en maken onafhangelyk van het Roomfelie Ryk te maken.
Snd ^^^ It\'^\'I\'^s" ^y lig met de Bruk-

ters tot de befchenninge van de gemene vryheid
verbonden (b\'). Sy ondernamen ter felfder tyd te-
gens de Romeinen famen te fpannen, en fig opent-
En wor- lyk als een vry volk te gedragen ^ en hierom was
denFra» het dat fy fig Franken lieten noemen: hetwel-
^o^emt\' ^^ hunne taal vrye luiden betekent (c).

En fie daar den waarfchynlykften oorfprong
van het berugte Frankifche verbond , door
Overyflèl s\' bewoonders en de naburigfte volke-
Andereren allereerft begonnen , en in latere tyden
gevoe- door de meefte Germanen omhelft. Ik weet
lens over^^gi^ fommige defen roem aan ons en ande-
fpmnr" re geweften berfydende , de Franken van de
van dit Trojanen herkomftig willen hebben , ja dat
verbond, eenige fchryven, dat dit berugte volk uit Fran-

(h) Aud\'jjfret Geegr. Ancien. G\' moderKi torn, 3.
■pag. 8. ^ le P- La Barre Hiß, d\'Allemag. torn, t.

(c) Bertius Tab, Geograph, pag. 271. Picart ver-
geténe Antiquiteitèn i&c. bladx,. 114. En dit gevoe-
len fchynt het waarfchynlykfte te zyn , wat een
ander Schryver {dans les dijjertations fur l\'origine
des France) uit onkunde van dc Duitfche taal, ook
hier ov«r feggen mäg.

ïienland , anderen dat het felfde uit Vrankryk Die on-
voortgekomen is Qdy Dog d\'onwaarheidj^""^\'
van alle defe gevoelens , is door vele ver- ^y^\'
niaarde Schryvers aangetoont ; waar na toe
ik den Lefer kortheidshalven wyfe (e). Ik
kan egter niet ongemerkt voorby laten gaan ,
(^iets het welke d\'onwaarheid van defe me-
ningen aantoont , en dat bewyil dat geen
geweft fig met meerder fekerheid kan be-
roemen , het vaderland der Franken te zyn ,
als wei het Landfchap van O veryffel.) Dat, of d\'O ver-
fchoon de Franken by Claudicmus SicambrenJ^^\'^^^^^
genoemt worden , ofte dat fy by den Lofrede-
naar Nazarius onder de naam van B\'^\'^kfers
voorkomen , of dat fy by den Digter Aufonius
Chamaven., by anderen Anjuarien., door:Mar-
celUnus Salkrs , en by fommigen Tuhanten \'
geheten worden , het fonne klaar is , dat die
Schryvers met defe namen de bewóonders van
Overyifel beogen ; en diensvolgens ook voor
de ware Franken erkennen. Want alle defe
volkeren hebben dit geweft bewoont; volgens
het gevoelen van naukeurige Schryvers (ƒ), en
fulks kan ook gedeeltelyk uit het vorige ge-
ften worden.

Wy willen egter hier door geenfints bewe-^ Andere
ren , dat d\'inwoonders van Overyfièl alleen de volkeren,

Uonurn. Paderborn pag. 84. feqq. en de Heer
JDimbar Kerkel. en Wereldl. Devent., zde Boek, jße
lioofdfi.

(ƒ) Men fie over alle defe benamingen MatthAus
It Nobilit. zih. I. Cap. .21. pag, 80. Scriptor vitA
S. Swiberti. sertius \'tn Tab. Geograph, pag. 274, Mc
num. Paderborn, p^g. 85. Aiidtfret Geograp, ancïe»,
CT" modern, torn. 3. pag,

Sg by de Franken geweeft zyn ; gelyk eenige (g) vef-
Chama- menen. In tegendeel wy ftaan toe , dat
de meefte andere Germanen fig by hen in la-
tere tyden gevoegt gehadt hebben.
Grote da- Seer magtig is hier door het Prankifche ver-
den der bond geworden: veel aanmerkelyke faken heb-
Franken. jjgj^ jgfg volkeren bedreven. De berugte wet-
ten , de Salifche genaamt, fyn volgens eeniga
door hen (/^j in het dorp Sallik., omtrent twe
kleine uren van defe Stad gelegen , gemaakt.
Sy hebben het magtig Vrankryk overheert. Het
verval van het Roomfche Ryk felfs wordt met
regt aan hunne dapperheid toegefchreven (f).
Maar welk deel d\'inwoonders van Salland in
alle defe roemryke daden gehadt hebben , is
geenfmts uit d\'oude Schryvers te onderfchei-
den ; weshalven wy ons niet zullen inlaten met
fulks alhier te verhalen.

Die ons Na d\'oprigtinge van het Frankifche ver-
geweft bond , is dit geweft van inwoonders feer ont-
yerlaten. {^Iq^i; geworden Qi) , door de menigvuldige
oorlogen , welke de Chamaven , en Angriva-
rien met hunne bondgenoten, tegens de Ro-
meinen voerden. Dog nog meer gelegent-
heid gaf hier toe , dat de Franken den Setel
hunner heerfchappye, uit dit en de byleggcn-
de geweften , in het door hen veroverde Gal-
lien , overgebragt hebben. Geheel Overyifel
veranderde , door de verhuifmge van de mee-
fte inwoonders , het welk omtrent het mid-
den

(?) \'Enman, \'Rer. Tranf. pag. 19, e?* loi
{h) hertius - Tab. Geograph, pag, 274. Hadrianus
- Ü\'un\'nss Batdv. Cap. 9.

den van de vyfde eeuw gebeurde Q) , van ge-
daante {m). d\'Overgeblevene bewoonders wier-
den in de fevende , en eenige volgende eeu-
wen , nog wel Franken , en Boruéluariers,
in plaats van Brukters, genoemt. Dog veel-
tyds fiet men dat fy Friefen geheten wierden
(«). En dit is denkelyk, om dat het ge-
bied der Friefen fig tot in defe Landfi:reek,
nu en dan, uitgefi:rekt heeft (^0). Twylfelag-
tiger is het waarom d\'Overylïèlfchen , en in
hec byfonder de befitters van ons Carfpel,
onder de naam van Saxörs of Saxenaars, voor-
komen Q). Men weet wel dat Salland onder
het land derSaxers begrepen wierdt (q). Waar-
om fulks en federt wanneer dit egter allereeril
gefchiet is , fchynt met geen naukeurige fe-
kerheid nagefpeurt te kunnen worden. Veel-
ligt hebben de Saxenaars ten tyde van Keifer
Karei , bygenaamt den Groten, ons land over-
heert, en in het befit genomen. Men zou-
de in fuik een geval moeten erkennen , dac
de Sallanders gedeeltelyk van de overgeble-
vene Overheerde Franken , gedeeltelyk van
hun overwinnaars de Saxenaars, afftammen.

tempus y-i\'^\' (legt hy) cum ultra vtdrüfn. Gelmii-
da , Campna , ZuolU , Friß^ auenferentur. ....
een tyd is f g^^-^f^P , dat de steden Genemuiden ,
Campen , en Zwolle , gelegen -voorby de Vegte , onder
Vriesland betrokken wierden.

d\'Over-
yn^elfche
dragen na
defe tyd
verfchei-
dene na-
men.

Dog ge?
meenlyk
Saxers.

En waar-/
om ?

By welke gelegentheid dat defe overmeefte-
ringe van onfe landftreek, „a vermoedelyk-
heid gebeurt is , ftaat ons in het volgende
Hoofdftuk te verhalen ; alwaar ^y van de Be-
keringe van ons Carfpel gaan fpreken.

I. Chrißus Leere wordt de Sallanders om\'
trent het jaar 628. allereerß verkondigt:
dog vrugteloos. II. JVilfrld predikt in Fries-
land. Egbert en f^igbert na hem. Wille-
hrordt en fyn gefellen., hun aankomß hier te
lande. III. De H. Bonifaas bekeert eeni(y&
. Sallanders^ enßerß. IV. Gregoorpem
huin en Marcellyn na den TJfel om te predi-
ken. V. Het is waarfchynlyk dat ons Car-
fpel toen bekeert is. VI. Na Gregoor en
Lehuin\'s dood wordt de Godsdienß in Sal-
land vernietigt, en wordt de regeringswyfe
der Saxers aldaar ingevoert. VII. Den
H. Ludger herßelt de Godsdienß alhier ^ en
kofnt in Jffendorp.

Schoon d\'oude bewoners van Salland, veel
bekender door de gehele wereld geweeft Salland
zyn , dan vele Europifche volkeren , is
tans hun geweft , fpader als dat van anderen , "la^^ \'
door het ligt van het H. Euangelie befchenen.
Want wrfcheidene jaren van de fevende eeuw
na Chriftus geboorte waren \'er reets vervloten,
toen het leltde nog in duiftere na2;t deshei-
dendoms ingedompelt lag. Ten minften geen
de geringfte fekerheid heefr het gevoelen van
fuiken, \'die oordelen, dat aan de Friefen (waar
pnder de Sallanders van ouds betrokken wieiv
E 3 den)

den) Godts woord reets in de twede eeuw aan-
gekondigt is Dewyl .bet niet denkelyk
is, dat, inval fulks op eenige grond (leunde ,
d\'oude Kerkvaders dit aanmerkeiyk voorval
zouden verfwegen hebben.
Dagobert Het was ten tyde van Koning Dagobert den
fent eeni-Eerften , die federt het jaar ós8. tot het jaar
gen af om ^ het Franfche Ryk beffiert heeft Qb^, dat
keren ^^n de Sallanders de genade-leer allereerft aan-
gekondigt is geworden. Defen Koning de
Friefen overwonnen hebbende (c) , font eeni-
ge tyd hier na verfcheiden Godsgeleerden af,
die dit heilfaam werk bylangs den Yfièlftroora
begonnen hebben ; volgens de getuigenis van
een oud Chronyk-jchrfver (jO; en meer an-
dere waarfchynlykheden elders te fien {e). Dog
, Dog het fchynt dat defe aankondinge van Chriftus
kos^^^" ^^^^^ weinig voortgang onderhen gehadt heeft:
het welk byfonder aan hunne wreedheid en
grote ruwheid (ƒ) toe te fchryven is. Im-
mers is het vermoedelyk , dat fy, die door het
ontfag van Dagobert , een magtig Koning ,
niet wederhouden wierden , om de kerk of

la) P. Kosiveidus in de Kerkel. Biß. der Nederlan-
äen, die egter dit gevoelen geenfints goedkeurt,

(d) Syn woorden luiden dus: ,, By tyd van Koo-
„ ninck Dagoberi; den ierften , werde dat Kerflen
j, gheloef aan de Yffel allerierft verkondigt.

(«■) By de Heer Dumbar , zde Boek , iße Hoofdß-
(ƒ) De Friefen ftaan hierom ook in het verdigt^
leven van den H. Swibertus, voor de alierruwÜe
^heidenen {af^errimi pagajü) te boek.

her bedehuis door hem felfs toe Utrecht ge-
bouwt , en ter eren van den H. Thomas in-
gewyt, uit een bittere haat tegens de Chrifte-
lyke Godsdienft te vernielen , geenfints eenige
ongewapende Euangelie-predikers, en de wei-
nige nieuw bekeerde Chriftenen gefpaart zul-
len hebben.

De Sallanders volharden dan , niet tegen-\'
ftaande de grote genade die hen bewefen was ,
in hun oude blindheid , en bleven aan de Dui-
velfche bygelovigheden , gelyk te voren , ver-
llaaft, tot eenige latere jaren van defelfde eeuw:
als wanneer het Godt behaagde, een weg tot
de bekeringe van defe en naburige landftrelen,
door een toevallige gebeurteniffe, fo het fcheen,
te bereiden , die d\'uitkomft toonde , dat waar-
lyk door fyn voorfienigheid beftiert was ge-
weeft.

Het was omtrent het Jaar 678. (g) , dat 678, ,
d\'Engelfche BilFchop ^///hW in d\'ongenade van n.
Egfrid, Koning van Nortumberland gevallen wUfrid
zynde , van het Bisdom van York berooft ^fkon-
wierdt. ïVilfrid^ ten einde fig over het
lyk en onregtvaardigheid hem aangedaan hee

te wreeken, na Romen willende reifen, ging geloof,
in Engeland te fcheep ; en kwam met een
OTnftige wind in Friesland aan te landen. Al-
degislo , Koning der Friefen, ontfing den ver-
drevene Biflchop met veel ere en beleefdheid.
Hy ftont hem felfs toe , de leere van. Chriftus,
E 4

{h) Ten minften fulks geeft onder anderen de Hi-
fioxidchxyvcxMalemsburïenf. {Lib. III. de Geß.Poniif,
genoegfaam te kennen: Eodem die (fchryft hy).
g»(? ille ^r&jndictam \'m Ebsrüco pajjus fm-ßh

aan fyn onderdanen , gedurende fyn verblyf al-
daar , te mogen_ verkondigen. In welk heil-
faam werk f^tlfrtd gedurende de gehele winter
dermaten Haagde , dat hy veel duifend Friefen
van hun bygelovigheden verlofe , en tot om-
helfinge van Chrifius Wetten bewogen heeft (i).
In het voorjaar verliet Wilfrid Friesland, en
vertrok na Romen ; alwaar hy fyn faak fo wel
verdedigde , dat hy van Paus Agatho met hon-
dert en vyf-en-twintig Bifïchoppen een Kerk-
vergaderinge houdende , waardig geoordeeld
is, in fyn Stoel herfielt te worden (ky
687. Na Wilfrid\'s te rug komfl in Engeland, ver-
Egbert en fpreide fig de mare van de grote vrugten\', die.
Wigbert fyt^ predikingen onder de Friefen gedaan had-
^^ den. d\'Engelfchen , welkers gemoederen nog
van den felfden yver blaakten , met welke Au-
guftyn met fyn medegefellen omtrent een eeuw
te voren Engeland bekeert hadt, wierden door
het verhaal van Wilfrid dusdanig ontfi:oken, dat
eenige aanflonds het befluit namen , oin het
Euangelie onder de Friefen te verkondigen.
Egbert, een Monnik yit een adelyk geflagte
geboren, en Wigbert, ondernamen dit werk
het aldereerfl: , fonder merkelyke gevolgen,
Egbert wegens den kwaden t^itflag geenfints af-

(•■) Ik gebruike In\'er omtrent d\'eigene woorden
van Beda Lib. V. Hifi. Angl. Cap. 2.0. \'Wilfridus pul-
fus Epifcopam Ronia7nque iturus , coram Apoflolic»
Papa caufam diSlurus , uhi navem confcendit , fiante
javonio pulfus efi in Frißam : ey honorïfice fufceptus
^ harbaris, ac Rege illorum Aldgislo , pr&dïcabat eis
Chrifium ; muUa eorum millia verbo veritatis in-
ßituens a psccatorum fuorum fordibus fonte Saiva-^
torts abLuit.

gefchrikt, en door Pypyn , Groothofmeefter
van Frankryk aangemoedigt, en verfogt zynde
oni wederom eenige andere geloofs-verkondi-
rers na Friesland af te fenden (/) , verkoor
lier toe twaalf Engelfche Priefters , die in het
jaar 690. (m) , in een van de havens van Hi- Eindelyic
bemien of Ierland , te fchepe gegaan zynde , den H.
tot Utrecht met een voorfpoedige wind kort^^jljf
hier na aanlandeden C^^)- Onder defe twaalf
Euangelie-verkondigers muntede wel voorna- medege-\'
mentlyk uk den H. Willebrordt , die in het feilen,
jaar 696. door Paus Sergius tot eerfte Bis-
fchop van Utrecht gewydet\' was (o). MetDog Sal-
welke vlyt, forge , en onverfchroktheld Wil-land is
lebrordt en fyn medegefellen, door de Neder-hen
landfche geweften, in de bekeringe der heidenen
hebben gearbeid, is het nogtans feker, dat het
uit egte fchriften niet blykt (/)) , dat hetEuan-
E 5 ge-

{,p) Meer byfonderlieden zouden wy yan de be-
keringe van Salland kunnen verhalen , inval wy met
Brumanus Ber. Tranf. pag. 50. & Uhbo. Emmius Rer.
Jnf. T>ec. r. Lib. IV. pag. m. 128. het leven van
den H. Swihertus voor egt hielden. Dog , fchoon
dit gefchrift met d\'agtbare naam van den H. Mar-
„//j,» pronkt , en delfelfs verdigtheid wil bedek-
ken , kan men ^onegtheid daar van uit veel plaat-
fen befpeuren. Geen meerder geloof verdienen twe
brieven , pralende met de namln van Kixfrid , en
den H. Ludltfy welke tot een byvoegfel van dit le-
ven gemaakt lyn- vVant vele faken worden daar
in gemelt, welke m latere tyden , en geenfints in
het jaar 800 , toen defe brieven gemaakt raoeften
zyn, ia gebruik warerio

s;elie-Iifft door hem felfs of een van fyn gefel-
fchap in Sallfd voortgeplant ig.

III. Het W3S Wenfrid die, door Paus Gregoor de
718. Twede tot Biflchop gewyt, en by de fegeninge
Den H. de naam van Bonifaas ontlangende onder-
Bonifaas „am het heidendom uit Salland te verbannen
Sdf ï^e^e vermaarde manwasinhetjaar7i8 teii
\' tyde dat tuflchen Pypyn en. Koning Radboud
een oorlog ontftaan was, uit Dorftat tot Enge-
land aangekomen ([j). Hy reisde van toen af
verfcheiden malen na Romen, en hadt van Paus
Gregoor de Twede de magt ontfangen , om
het Euangelie onder de Friefen te verkondi-
Hy ver- gen Onder alle de volkeren, welkers be-
kondigt ijeringe hem door Paus Gregoor aanbetrouwt
T eer wierdt , zyn ook de Borthars geweefl: (u^ :
Saüan. waar door men volgens het gevoelen van fom-
ders. mige onfe Sallanders , en naburige volkeren
verftaan moet C^). Bonifaas hadde reets voor
het jaar 738. eenigen van hen bekeert (w). Paus
Gregoor de Sevende, hun faligheid ter harten ne-
738. mende, gafdaarom aan Bonifaas, in hetjaar738.
Aan wel- uit Romen vertrekkende , een brief mede , aan
ken Paus d\'inwoonders van Salland , en meer andere
Germanen, gefchreven. Met een ongemenen
Syft y ver vei-maande hy hen hier in , dat fy Godts
\' woord met eerbied zouden aanhoren. Met

(r) Mtr&us in Cod. Don. Piar. Cap. 10. in Annotât.
fchryft van het\'jaar 704. Dog t\'onregt.
(.f) Otholonus Lih, I. Cap. 6.
(?) Otholonus Lib. 1, Cap. 9.
(«) Othfflonus ibid. Cap, zg.
(i\') Monum. Paderborn. pag,
(w) Othglonus d. Cap. 29, .

kragtige reden drong hy de nieuw bekeerden
aan, dat fy niet alleen fig felven zouden wag-
ten, van alle bygelovigheden te bedryven: aan
welken de meefte menfchen in defe geweften
verflaaft waren; maar dat fy ook hunne me-
de bewoonders daar van aftrekken zouden.
Welke uitwerkingen Paus Gregoors brief ge-
hadt heeft , en of den H. Bonifaas defe ge-
weften na die tyd befogt heeft, is onbekent.
Dit weet men dat die H. Man , omtrent het 755-
jaar 755. in Friesland befig zynde , met d\'on- De H.
gelovigen te bekeren , en de nieuwe Chrifte- ßonifaas
nen de ftandvaftigheid in het geloof in te
fernen, by Dockum jammerlyk vermoort is

Den H. Gregoor , uit een edel Frankifch iv.
geflagte in het jaar 707. geboren (y) , wierdt g^lSQO!"
aanftonds van Paus Stephen tot opvolger van ^^^ ut-
Bonifaas aangeftelt (z). Defegodvrugtige man red^j^
Cgelyk de Heer Dumbar hem noemt} volgde
volkomentlyk de voetflappen van fyn voorfaten
Willebrordt, en fyn meefter Bonifiias , die hy
zedert fyn veertiende jaar gedurig hadt verge-
felfchapt: geen moeite nog vlyt fparende in iiet
bekeren der ongelovigen. In welk heilfaam
werk hy door Alubert Biffchop {a\') , en eeni-
ge andere godvrugtige mannen , die met Gre-
goor in S. Salvators Cloofter tot Utrecht door
Willebrordt gefligc, woonden, na hun vermo-
gen en met alle yver onderfteunt wierdt. Dog
ly waren te gering in getal , om in alle d\'on-

gelovige gewefte" •> onder het Bisdom van Ut-
recht gehorende, de genade-leer aan te pryfen.
Salland was van dele landftreken geenfints het
geringfte , dat by gebrek van Euangelie predi-
kers hier door gedeeltelyk ongelovig bleef. Tot
geluk van dit Landfchap kwam feker Engelfch
Priefter Lebuin genaamt, eenige jaren naGre-
goors _ verheffinge , t\'Utrecht: verhalende dat
hy driemaal van Godt vermaant was, om het
Euangelie bylangs den Yfl^el te verkondigen ;
en verfoekende dat hem defe plaats mogte aan-
gewefen worden Gregoor verheugt over
Lebuins voorftel, geeft hem tot een mede-
gefel den H. Marcellyn Qc) , en fent hen bei-
de na den Yflel af, om de bekeringe onder de
heidenen aldaar te beginnen ; of gelyk waar-
fchynlyker is, dit werk nog verder voort te
Alwaar fetten. Want het is feker , dat den H. Ple-
chelm te voren dermaten d\'Èuangelie-leer om-
trent Deventer had uitgebreit, dat \'er by het
leven van Bonifaas reets openbare Chriftelyke
byeenkomften gehouden wierden (d).

De twe Heilige mannen begaven fig om-
trent het jaar 758 of 759- oP \'
reisden eerft de Veluwe (e). Dog Marcel-
lyn

(i) Otkelgr\'mHs in uita S. ludgeri Lib, I. Cap, 6.
(c) ntichaldiis vita 5. Lebuini Cap, lo.
ld) De Heer Bumbar , zde Boek , ide Hoofdfl.
(e) Het jaar van defe befendinge , wordt by d\'ou-
de Schryvers verfwegen , die van latere jaren raden
daar na als de blinde na de couleur: dus fiet (mén
eenigen het jaar 752., anderen het jaar 753 , enfom-
migen het jaar 754. opwerpen., Dog men merke op dat
Gfegoor niet voor het jaar 755. in Bonifaas plaats tot
ï3ifl\'chop wierdt verkoren j en dat Lebuin uit Enge-
land

lyn kwam het fpoedigft binnen Deventer , het
virelke hy binnen korte tyd verlaten hebbende,
is naar het Twente vertrokken : fig onophou-
dentlyk aldaar en elders bevlytigende met
de bekeringe der heidenen , tot dat hy door de
dood weggerukt wierdt. Lebuin kwam uit de
Veluwe insgelyks tot Deventer, en nam fyn
intrek by fekere weduwe Abachilda. Hy ver-
kondigde van toen af onophoudelyk het H.
Euangelie aan d\'ongelovigen : waar door vele En daar
van hun bekeert zyn ; op welkers koften ook eenige
een bedehuis aan de Wefflyken Oever van den
Yflel opgerigt is. Een groter kerk wierdt men
niet lang hier na genoodfaakt aan de Ooft fyde Die twe
van defen ftroom op te rigten : doordien het kerken
getal der gelovigen dagelyks toenam en aan-i^ouwen.
groeide C/).

Terwyl Lebuin met een onverfchrokken
moed dagelyks, d\'ongelovigen , Chriftus leere
in en buiten Deventer aankondigde , komt het fchyn\'lyk-
ons ten hoogften met fommigen waarfchynlykheid is het
voor, dat de bewoonders van ons Carfpel ook Carfpel

land overkwam ten tyde) dat den H. Gregoor de
kerk van Utrecht reets beftierde, {Vid. Othelgrm in
s. Ludgeri Lib. 1. Caf. 4 6.) dus zyn defe
gevoelens van felfs wederlegt. Met meerder waar-
fchynlykheid brengt Arn. ten Boeei>i> het jaar 755 ,
en Dumbar het jaar 756. hier toe ten voorfchyn.
Geen reden vmde ik egter om defe tydftip fo kort na
Gregoors verheffinge te bepalen: van het tegendeel,
ilaat men naaukeung op de woorden van Othel-
grim [Cap.\'i C?* ö.) gade, 20 xal het waarfchynlyker
zyn, dat Lebuin later, en felfs niet voor het jaar
7^8, uit Engeland t\'Utrecht kwam.

immers niet denkelylc , dat die yverigen Predi"
ker aan de Saxenaars, die omtrent de Wefer
woonden , de genade-leer zoude hebben gaan
aanpryfen; gelyk een oud Schryver getuigt
inval de Zwolfche Carfpelingen , het gewed:
bewonende , dat defen H. man fo feer aan \'t
harte moefte leggen, en het welke fo naby fyn
verblyfplaatfe was , nog aan de heidenfche by-
gelovigheden verflaaft waren geweeft. Was het
geene waar , het welke by fommigen verhaalt
wordt (2) van Stads Parociiie-kerk : als of de-
felfde in het jaar 770. door den H. Gregoor ter
eeren yan den Aarts-Engel Michiël was inge-
wyt, ras zouden onfe voorgemelde giflinge in
een ontwiftbare faak zyn verandert : Dog by
gebrek van genoegfame fekerheid laten wy fulks
daar. Dit dan nog niet kunnende ongemelt la-
ten , dat inval de Carfpel-kerk niet ten tyde van
Gregoor geftigt is, het kan egter niet veel la-
ter gefchiet zyn : dewyl men anderfints hier en
daar in oude Kerkfchriften zouden moeten aan-
getekent vinden, in welk jaar dit Godshuis zou-
de opgerigt geweeft zyn : Dewyl men van het
s;ebeurde onder fvn opvolgers beter onderrigt is,
als wel van dat t\'welk by fyn leven gefchiet is.

Dog hoe het omtrent dit alles ook zy ofte
niet, den H. Lebuin ons geweft voor een tyd

(1) Swibertus (fegt Tiom, Plcart in de 28 diflinc
tie -van de vergetene Antiquiteiten bladz.. heeft
fig begeven naar het Stift Munfter , en aldaar de
Heidens bekeert: Marceliinus en Lebuinus in Sal-
land en Twente , tot Deventer, Caiupen , Zwol
en Okknfaal.

lang verlaten hebbende, keerde eenige tyd voor van Grc-
fyn dood tot Deventer te rug : alwaar hy , op po\'^ en
den 12 November van het jaar 777 , het tyde-^^™^"\'
lyke met het eeuwige verwiflèide : hebbende
dus Gregoor maar drie maanden overleeft, die
op den 15 Auguftus van het felfde jaar overle-
den was (k). Een man , van velen , t\'onregt
voor de derde Biflchop van Utrecht gehouden:
Want nooit hadt hy de falvinge ontfangen (/);
dog die aan geen van fyn nalaten in heiligheid
en geleerdheid behoefde te wyken.

Na doode yan defe twe grote mannen ,
fchynt Marcellyn (geenfints in het jaar 762.
overleden) (w) voortgevaren te hebben mee
de ongelovigen alhier te bekeren. Dog het is
onbekent, welke uitwerkingen op fyn predi-
ken gevolgt zyn. Dit is feker , dat even na
het affterven van Alberik vierde Biflchop

\\l) Nam ipfe ut dïêium eft Preshiter Epifcopalem
tenuerat fedem , fegt Othelgrim in vita S. Ludgeri
Lib. I. Cap. 5.

(»») De Heer Dumbar (in de aantekeningen cp de
Overyjf. chron. bladz. 210.) 4s met Heda van gedag-
ten , dat Marcellyn in het jaar 762. overleden is.
Dog het tegendeel van dien blykt fonneklaar by
Othelgnm, ^ap, 1.) verhalende , dat Lud-

ger een vifioen na Gregoors overlyden gehadt heeft,
welkers uitlegginge hem Marchelmus (dus wordt
eenigen genoemt, men fie Surias w
uinnot. ad fit. s. Ludgeri Lib. L Cap. 6.) gegeven
hadt. Marcellyn moet dan ook nog het jatr 777 .
toen Gregoor geltorven is, overleeft hebben. Wan-
neer egter lyn fterfdag geweeft is, kan ik geenfints
uit d\'oude Schryvers bepalen. Vermoedelyk is het
nogtans , dat Oldenfaal fyn fterfplaats was. Men
fie de Heer Dmhr, ide Besk, id? Hoofdß,

794. van Utrecht, omtrent het jaar 794 (n), de Chri-
DeSaxersftelyke Godsdienft Uit Salland gebannen wierdt.
overhe- Gelegendheid hier toe gaf denOoriog, die We-
ren Sal- Hartog der Saxers , ^gg^^ ^arel den

lanct. Qj-oote ondernam. Wetekmd bediende fig van
de tydftip , dat \'er kort te voren een famen-
fpanninge tegens Karei gemaakt was (0) . om
de Saxers tot den afval van het Keifer Ryk op
te hitfen. Sy die grote vyanden van de Chri^
ftenen waren , wierden tot defe onderneminge
ligtelyk bewogen : dewelke hen fo wel ge-
lukte , dat fy tot aan onfen Yflèlftroom door-
En ver- drongen. De. wrede Saxers niet vergenoegt
nietigen j^gj. overmeefteringe van ons geweft , ver-
woefteden boven dien de kerken , verjaagden
de Geloofpredikers, en dwongen d\'inbooriin-
gen het kortelyks van hen veriatene heidendom
wederom t\'omhelfen : tot het welke fig de
meefte maar ai te bereidwillig getoont hebben.
Ludger een feer heilig en geleerd man , was
toen ter tyd wel de uitmuntenfte van alle de
Geloofpredikers in defe Landen : die egter,
oordelende dat fyne vermaningen geduirende
defe tyd van geen vrugt zouden zyn, dit Land
ook verlaten heeft Cp).
Ter felf. Schoon Karei de Grote de Saxers , niet lang
der tyd hier na overwinnende , tot gehoorfaamheid ge-
ïeïnS: heeft , is het nogtans denkelyk, dat vele
Lfe^dervan hen m Salland gebleven zyn : waarom ons

Saxers al-geweft by de Schryvers van volgende eeuwen ,
hier inge-onder het Land der Saxers betrokken zal zyn
voert. o-p.

C") Godeati .Hiß. de l\'Eglife 8. Siech Liv. IJ. N- S^-.
(/>) Qthelirim. Lib, 1. Cap, ij.

geworden (f). Geen tydftip heb ik tot nog
joe, kunnen ontdekken , omtrent het welke-d\'e
gallanders de regeringsform van de Saxers aan-
genomen hebben, en enige van hen jaarlyks na
de Wefer fonden , om over de laken van Vre-
de Oorlog , en alles wat nuttig aan het gehe-
le Land was, met d\'andere Saxers te raadple-
gen 5 ende te befluiten ; gelyk een oud Schry-
ver van hen verhaalt (r) , inval fulks by defe
overheringe niet in gebruik geraakt is. Het
welke te vermoedelyker wordt, als men gade
flaat \'op d\'oude Schryvers ^ na defe tyd tot in
de tiende Eeuw toe , die de Sallanders voor
Saxers houdende het welke my nogtans voor
defen inval van Vv^etekind uit geen Schryvers
gebleken is, dat fy fulks te doen gewoon wa- •

Het zy fo het zy de Saxers door Keifer Karei ^ Kéifec
overwonnen , ftonden na defe tyd met de Fric- .
fen nog verfcheiden reifen op : dog \'eindelyk jgg^èfs^
door den Keifer een en andermaal geflagen ^
hebben fig aan hem onderworpen; cn vele om- VcJe
heisden na defe tyd de Chriftclyke Godsdienft. wordeu
Ludger wierdt by defe gc^egendheid tot eerfte bekeert.
BiiTchop van Munfter aangeftelt (s). Hy Den H.
fpaarde op \'t nieuw geen arbeid , fo wel hier Ludger
als elders om de heidenen het Euangelie te ver- j^?\'^\'\'-
kondigen, en de nieuwe Chriftenen doord\'om-
niegang^der Saxers bedoiven, wederom tot den
^varen Godsdienft op te wekken. Terwyl die H.
man ten dien emde dit Land doorreisde , heeft
F hy,

(;) rit^ Monatü.. Werdln, in vm S, Ludgeri
Lib, I\' Caf, 2ï. ex edit. Jarii, \' ,

En hielt hy , van een plaats Meppen ^ gelegen in hei
fig\'snagts Land der Saxers , komende , en na Friesland
yj Affen- willende gaan , lig m ons Alfendorp opgehou-
^ den.

Want fchoon de plaatfe alwaar hy V avonds
aankwam , by de Schryver van fyn leven As-
fcenthorp genoemt wordt, maken egter d\'om-
ftandigheden van fyn reife defe geigten ten
809. hoogften waarfchynlyk {f). Wat hier van zyn
Hy over- 1 den yverigen Biflchop («) in het jaar \'
lyt. 809. overlydende, hadt nog voor fyn dood
het vergenoegen alle de Saxers, en dus, fo
het fchynt , ook de Sallanders bekeert te fien.
En zyn \'er toen nog enige in Salland ongelovig
geweeft , hunne omhelfinge van de Chriftelyke
Godsdienft , is fekerlyk nog gedurende defe
eeuw gefchiet; Het welke het verblyf dat eni-
ge Biffchoppen van Utrecht tot Deventer we--
gens de verwoeftinge der Normannen hielden
(ï;) , buiten alle twyffel ftelt. Want geenfmts
kan men vermoeden , dat die hun werk niee

\'{t) At -vero vefperi )uius diei (fegt Othelgrim. Lib.
\'1 Cap 28 ) cum Epifcopus itineris fex ab eo tnilliaria
tereójfet, manens in -villa, -vocatur Ajjcenthorp ^c.
\'Maar des a-vonds -van dien felven dag als den BiJJchcp
hy fes mylen reifens van die plaats af gedaan hadde,.bly
"jende in een dcrp Affcmthorpgenoemtvc. Overweegt
men hier by , dat Meppia wel het Drentfche Meppen
xyn kan, gelyk men uit de afgelegendheid van Affen- .
dorp , en Meppen , zynde omtrent fes mylen , (juift
Qvereenkcmende met dat Othelgrim. van Meppea
en Affcenthorp getuigt) met fekerheid fchynt te kun-
nen befluiten: het geval zal ontwiftbaar worden.
{u) Othelgrim, Lib. l. Cap. i"].
(x-) Bï-eder te fsen by de Heer Dumbar , ^de

zouden gemaakt hebben de weinige ongelovigen
tot omhelfinge van Chriftus Wetten te bewegen.

En fie daar alle het geen , het welke wy tot
nog toe hebben kunnen ontdekken, van den
oorfprong van de naam Zwolle , den eerften
aanvang van de Dorpen onfes Carfpels, des-
felfs oudfte bewóonders, en hun bekeringe tot
den Chriftelyken Godsdienft ! Met de Gefchie-
denilTen van ons Carfpel en Stad in het byfon-
der betreffende , maken wy in hec volgende
Hoofdltuk een begin.

I. In het jaar 1040. wordt door den H. Eer-
üold de Z^volfche kerk aan het Capittelvan
Deventer gefchonken. II. Bijfchop PFillem
neemt defelfde het Capittel af ^ dog na
fyn dood komt defe Kerk %veder aan het
Capittel,

1040. XY\'T\'at moeite men ook mag aanwenden ,
W om Stads naam in opene brieven van
de Negende en Tiende eeuv/ aan te treffen, dat
is alles verloren arbeid. Omtrent het midden
van de Elfde eeuw ontfangt men d\'eerfte ge-
grondfte narigt van Zwolle , by defe gelegend-
heid.

I. Sedert de bekeringe tot het Chriften gelove,
DeZwol- wierdt -van de bewoonders van Zwolle in het
Carfpel een kerk geftigt, welke, fo het fchynt,
Ln de van hout gemaakt was. Ten mmften is dit fe-
Utrecht- ker , dat men omtrent die tyden gewoon was
fchestoel.niet alleen gemene woningen , maar ook Ker-
ken en Kioofters van defe ftoffe te timmeren
(a\\ Den eigendom van dit Godshuis behoor-
de aan de BilFchoppen van Utrecht: na ver-
moedelykheid uit kragt van de Canonique of
regelmatige Regten , waar by gewilt is,

(<«) De Heer Üumhar , Kirkel, en Wereldl. Detifi-
ter , zdg Boek , ^de Hoofdß.

Biflchoppen van alle de Kerken, in bun Bis- 1040.
dom leggende, eigenaars zyn zullen (by Hoe Dog Ber-
gering het voordeel van d\'opkomften van de noid
Kerk van Zwolle , gedurende d\'Elfde eeuw , geeft de-
ook zyn mogte, deProoft van het Capittel van
Deventer liet niet na om na den eigendom daar pj^^el vin
van te haken , en ten dien einde aan den H. Deven^
Bernold , twintigfte Biflchop van Utrecht, te ter.
verfoeken , dat hy aan hem defe kerk vi^ilde
fchenken. Bernold door het fmeken van den
Prooft bewogen , fchonk eenige tyd voor den
7 December van het jaar 1040. defe kerk aan
hem , en na dees Prooft overlyden aan het Ca-
pittel van Deventer : alleenlyk den eigendom
van het plein en den olFer defer kerke voor
hem en fyn opvolgers, Biflchoppen van Ut-
recht , behoudende. Van defe gifte is de brief
nog in wefen, welk\' ik, om dat fy d\'oudfl-e is,
waar in,Stads naam voorkomt, mededele; klin-
kende , volgens het wettige afTchrift in het jaar
1364. door den Notaris Ghelmar van Deven-
ter gemaakt, in defer voegen.

Tl nomine SanB<p ^ individue Trinitatis. Not um
volumus cunStls SanStce Del ecdeß(S ßdelibus-
tarn futurisquam modo pr<sfentihtn.) quod ego Ber-
noldus , Jolummodo gratia SanStas Traje&enßs
jedis prceftii indlgnm , vere confifus in Domino cum
tranptorus acguirere perennis vitce gaudia , annuens
volmi^ti (jf petitioni Theodorlcl Daventrlenfis Pra-
poßti ■> quandam eccledam ad me pertinentem in ,
SivoJJe, pfg^ Mailand nominato , quam Ipfe dum vi- .\'
veret bahendam a me recepit , pro remedio animtz
mea: traäo 0 transfunda in futurum pojjldendam
F 3 ■ fra-

1040. fratrïhm Daventrienßm Ccenohti , eo tenon &
\'conditioner qmmdm vtvat iUam in poteßate fua,
r,ne aUcujiis contradtäiom retineat, R omni anno
^i^demframhus unam hbram Daventrienfem, ßcut
rosavit , perjolvat; imde tlUs per totum annum
oinni die dominico unm tractusqmd teutonke dici-
Uir een gerichte , tribuatur , _ exceptis tarnen Ulis
dichiu dominicis ^ feflis , quihus ex conjhetudim
fratribus convivium nnnifiratar. Pofl ipfms vero ex
fjac luce difcefum , Pratres ejusdem mmaflerii^ in
fuam poteftatem eandem ecckftam recipiant , ^ in
juum flipendialem ufum , quomodocunque melius
potuerint, vei\'tant : It a ut neque ego, neque uUus
fucceffbrum meorum , ex illa amplius quicquam ex-
hihiiionts exigat, prater circatum , ^ ohlationem.
Prcepoßtus vero decimam in villam Wenghelo ^ quam
prius in manu fua tenuit , fupradiStis fratribus fua
fponte dedit , ut ceteris folempnibus diebus , quibus
\'mvem Mtiones leguntur, inde een gerichte poffmt
habere. J£ia fmit Jmc Anno dominicce incarnationis
milleßmo quadrageßmo , hidi&ione oEtava , fidy die
feptima iduum Decembrls , publice Davenirice co-
ram teßibus iidoneis , quorum bic nomina fubterno-
tantur : Nazeh , IVyaelo , Odo Dodo , \'Thyemo ,
Ërhf, Rohr acht, item Robracbt , Kuenraet , E-
gbiftet, Jvo, Naubraucht. Et ut hac traditio per
fuccedentium temporum curricula ßahiUs a

fuccefforibus noßris pro Del am-ore ^T animarum
fuarum remedio , inconvulfa permaneat, banc pra-
fentium literarum Cartam figilli nojtri imprejfione
\'fecimus rohorari. Huic autem literoi , ex veiuflate
\'aliquantulum confumptcs , appofitum erat quoddam
ftgillum magnum de plumho , fonm rotunda ^ in
quo ab una parte jcbulpta erat , aucedam ynago ad
modum Epifcopi fedentis in CatJfedra pontificallbus.
induti^ habemis in manu dextera baculum paflora-
km- , in manu vero fmiflra ad modum lihri_: Uter&
vero, ipfim "ßgillum ab ilia parte circunifcript<£, ß
le^ebantur : San&us Martinus Arcbiepfcopus. Ao
ail a vero parte fcbulpt a erat alia-^-m ago admodum

Epifcop} pontificalibus induti in Cathedra fedentis , 1040,
i)abentis in manu dextera ad modum baculi pajiora-
iis & in manu finijira ad modum libri: liter<R vero,
ipfum figillum ibidem circumfcripta, ficlegebantur c
^ermldm fervus fervonm Dei,

Et ego Wernerus Ghelmaride Daven--
tria , Clericus Traje&enfts Dioccefs ,
publicum Imperiati auctoritate jSfota-
rim approbatus, quia tenorem liters
feu privilegii praefcripti per ordinem /
ex Originali (.ejusdera vero figilh
cujus ejfe dicitur , proiit prima facie
apparejat, impreJTo ^ figiUatO^ ex~
traxi m prcejentia tejiïum infrafcrip-
torum ^ diligenter aufcbuhavi
de verho ad verbum , ita ut prefcri-
bitur , fcriptum invent, in banc pu^^
hlicam formam redegi, meoque com
fiieto figno pgnavi, requifitus fpecia-
liter ^ rogatus, fub anno Domini
millejimo trecentejimo fexagefimo quar~.
to , Indi£liom fecunda , fecundum
ftilum ^ confuet udinem Civitatis^
dioc<zfts Traje&enfis , Menfis Majl
die penultima, hora vefperarum, vel-
quafi., in loco Capitulari Ecclejite Da~,
ventrienfis di&ce Trajectenfis dioc<efis.
Prafentibus ibidem honorabilihus ^
difcretis Fir is dominis., Ever ar do de
Feja , Ottone de Effche , ^ Ernes-,
to\' de Effche , ejusdem Écclefis Da-\',
ventrienfis Canonicistefiibiis adp)r(jêi
^[Oa vocatis fpecialiter ^ rogatis.

„ Tn de .«ame der Heilige en onverdeelde Drie-
1 ytildigheid Wy willen dat het aan alle ^e-
,, lovigen van Godts,H. Kerke kundig zy, dat
ik Bernold (c) , door Gods genade alleen on-
,, weerdig Biflchop van Utrecht, waarlyk op den
5, Heerc beti-ouwcnde, om door de tydelyke goe-
5, deren, de vreugde des eeuwigen levens te ver-
„ krygen , op de\' begeerte en verfoek van Dide-
55 rik Prooil van Deventer, fekere kerk in Zwol-
55 Ie , in het dorp Salland genoemt , my toe-
5, behorende, dewelke hy van my fyn leven lang
„ heeft gekregen te befittèn , tot een hulomiddel
5, myner fiele fchenke , en overdoe aan de broe-
5, ders van het Convent te Deventer Qe\') ; om
5, voortaan van hen belèten te worden, on.derbc-.
„ ding en voorwaarden, dat hy gedurende fyn
„ leven defélfdp fonder iemants tegenfprake be-
„ houden , en alle jaar aan defe broederen een
Deventer pond betalen zal; gelyk hy felfs ver-
„ fogt heeft : ^ waar voor hen lieden alle Sonda-
5, gen een gerichte zal wórden gegeven , alleen
„ die Son- en Feeft-dagen uitgefondert , op wel-
,, ke hen volgens gewoonte een maaltyd wordt
„ opgedift. Maar dat na fyn dood, de broeders
van het gefeide Cloofter defe kerk in hun magt

{c) Dus wordt \'defe Prelaat in de brieven gemeen-
lyk genoemt. Men fie de Hceï Dumi?ar , ■^deBoek,
i2de Hoofdfi. en het 4de Boek, ißs Hoofdß. Dog
de. Schryvers noemen hem ßemulphus Bockenb. in
Catakgo. Epf Vltraj. Dum bar ^deBoek, iße hoofdß.

(d) Over de vertalinge van defe woorden kan men
naflaan hladf 24en 25.van defe Gefchiedenifen. Voor
meerder als \\vaarfchynlyk geven wy egter dit gevoe»
len niet op.

(e) Hier uit blykt dan , dat defe Canunniken in
het Jaar 1040. nog geregelde, en geen vyereldyke
Canunniken wareu.

beft kunnen gebruiken. Alfo dat nog ik , nog
iemant van myn opvolgers, iets anders voor er-
kenteniftè zal moffen eifchen , dan het plein en
de offergiften, voorts heeft de Prooft de tien-
de in het dorp,Wehgheloe, welke hy te voren
befat , aan de voorfchreven broeders vry willig
,, gegeven , ten einde fy daar uit op de overige
„ Feeftdagen , wanneer \'er negen leftèn gelefen
„ worden , een gerichte konnen hebben. Dit
alles is gedaan tot Deventer , in het Jaar
van de Menfchwordinge Chrifti 1040 , in de
„ agtffce indiftie . op den 7 December, in het
„ openbaar, en ten ovej-ftaan van bequame getui-
„ gen, welkers namen hier onder getekentflaan:
\'Nazeko , Wydelo , Oddo, Dodo , Thyemo,
, Erlof, Robracht, insgelyk Robracht, Kuen-
raet , Eghiltet, Avo , Naubracht. En ten
einde dat defe overgevinge by verloop van _ty-
„ den vaft\', en van onfe Navolgers om ,de lief-
j, de Godts , en tot hulp hunner \'fielen , onver-
„ anderlyk verblyve , fo hebben wy defe brief
„ met ons fegel doen beki-agtigen. Aan defe
„ brief, een weinig door den ouderdom verfle-
ten , hong een groot rond loden fegel , op
„ het welke aan de eene fyde de beeltenis van
,5 een Biftchop , op fyn fetel met fyn BifTehop-
pelyke klederen fittende , uitgegraveert was ;
hebbende in fyn regterhand den herderlyken

(ƒ) Wat men door de woorden , in fmm ufum
fitpendiaUm ver\'ftaan moet, erkenne ik niet te we-
ten. Ten minften , dit met van Rhyn {Oudh. var^
Devent,, ïde Deel, 73.) te vertalen, tenbehoe-

^g van hunne befolding , is wel een letterlyke over-
fettinge van de woorden : maar fulks heeft geen
verftaanbaren lm. Miffchien wil de Biffchop hier
door te kennen geven , dat de Canunniken d\'op-
Iromften zouden mogen aanwenden , tot den dage-
lykfen nooddruft , die fy raet geld\'kogten: want
l(et woord fiipendialis kan wel van het woord fti-
ies, is onfe taal geld betekenende , afgeleit xyn.

/r f „«in ryn linkerhand een boek ; de let-
1040. »"^^\'^^\'omme het fegel gelchreven waren
„ ters roii«^^ ^^ Martyn Aans-Biffchop. Aan
" , ^^n\'dre fvde van het fegel was defelfde beel-
" dos de letters daar rontsomme ftaatide

,^En ik Werner G,elmar van Deven-
„ ter , Clerk van het Bisdom van
„ Utrecht, publique en openbare
„ Notafis door fyn Keiferlyke Ma-
jefteit goedgekeurtom dat ik
den inhoud defes Briefs , ofvoor-
fchreven voorregt , in t^ens-
,, woordigheid der ondergelchre-
ven getuigen , volgens fyn ordre
„ uit de oorfpronkelyke brief (met
„ het fegel van die geen befegelt,
„ van welke het wordt gefeid te
zyn; voor fo vei-re op de eer-
,, fte aanfchouwinge gebleek) van
5, woord tot woord , als het te
voren gefchreven wordt, gevon-
5, den hebbe, fo heb ik defelfde in
,, defe gerigtelyke forme gebragt,
„ en met myn gewone fegel, daar
„ byfonderlyk toe verfogt zynde ,
„ befegelt, in \'t Jaar ons Heren
„ 1364 , in de 2de Indiélie , vol-
„ gens %1 p gebruik van de Stad,
„ en het Bisdom van Utrecht, op
„ den 30 Mey , ter Vefper tyd,
ot daar omtrent, in de Capittel
plaatfe v^in de kerk van Deven-
ter ; onder het Bisdom van^ Ut-
recht gehorende, in tegenswoor-
digheid van -d\'eerfeme en be-
fcheidene mannen Everard van
Fefiaj Otto van Eiïchen, enEr-
^ neft

5, neft van Eflchen , Canunniken
„ van defelfde Kerk van Deven-
„ ter , getuigen tot het voorgaan-
„ de geroepen , en ■ byfonder ver-

Het is uit hoofde van defe gifte van den H. Aanmer-
Bemold , dat het Capittel van Deventer hetkinge
regt van het fenden van de Paftoors, en het
genieten der tiendens en overige opkomften de-
fer Kerk federt het jaar 1040 , tot 1580 , be-
feten heeft. Geduirende de Elfde en eenige
volgende eeuwen was defe gifte van een gerin-
ge aangelegendheid; dewyl het Carfpel weinig
in vergelykinge van latere tyden bevolkt was:
derhalven konden nog de tiendens , nog de
offergiften, nog d\'andere geregtigheden , waar
in d\'opkomften defer Parochie voor het mee-
ftendeel beftonden , van geen veel aanbelangen
zyn. Dog toen het dorp Zwolle tot een Stad
gemaakt was, en dat aldaar de faken begonnen
te bloeijen, vermeerderden hier door d\'inkom-
ften\' der Kerk ook dagelyks, en fulks bragt te
wege, dat Bernold fyn gefchenk van de groot-
fte aangelegendheid voor het Capittel van De-
venter is geworden ; gelyk elders breder aan-
getekent zal worden.

De grote weldoender van het Deventerfche li.
Capittel den H Bernold , die in het jaar 1054. 1054,
overleet , kreeg Biffchop Willem tot opvol- 1075.
ger Cg)- Prelaat ftg weinig bekreunen- Biffchop

de aan het uitdrukkelyk bevel van fyn voor- Willem
faat , en feeJ" "erk fteunende op het gefag van fchonkt
Keifer Hendrik de Vierde , by welke hy feer \'^^^^Jen

vele vermogte C^) \' ontfag fig niet den eigen-
dom der Zwolfche Parochie, na Dideriks dood,
1075. aan den Utrcchtfchen Prooft Anfelm , tekens
alle re^t en billykheid te fchenkèn. Geduren-
de Biffchop Willem lyn leven bleef Anfelm

Conraad fchops dood , in het jaar 1075. voorgevallen
geeft de- (i) , verloor defe onwettige overleveringe fyu
felfde we-kragt, doordien Conrad de twee-en-twintigfte
hetc\'\'" Biflchop van Utrecht., d\'onregtvaardigheid het
pindf\' Capittel van Deventer aangedaan , nier kun-
nende verdragen, in het jaar 1093. defe Kerk
■wederom aan de wettige eigenaren overgaf ;
gelyk Biflchop Conrad felfs in de volgende brief
getuigt, uit welke wy dit verhaal getrokken

/« nom-tNe SanSia & incUviducB Trmitath. Notiim
fit Chrifli fiddihm tam futuris miam prtsfenti-
hm , qtiod Bernoldus Trajeäenßs Eptfcopus ecck-
fiam in Swolk , quam ex dom ipfus habuit Theo-
derlcus Prcepoßtus, fratribus, in Daventria dédit, ea
conditione , ut idem Pr<zpofltus in vita fua teneret,
fingulis annis lihram Daventrienfurn denariorum ,
fratribus inde perfolvens , & pofl ipfms dtfce[fum m
proprietatem Qf ufumfratrum totavemret. Mor-
tuo autem Bernoldo Epifcopo ac Ibedorico Prcepofi-
to , mihelrntis Epifcopus non tta ut anteceßr ems
Bernoldus ordinaverat , efje permßt , fed -andern
eccleßam Ancelmo Trajecienß Pnepoßto dedit. Ego
vero Conradus Dei gratia Epifcopus quod [um, de-
functo Ancehno Prczpoßto fententiam Bernoldi Froi-
fulis fecutus , propt er donum quod fratribus inde
prius fecerat, ^ pro remedio animce WUhehni Epi-
fcopi , qui ipfe eis abftulerat , fratribus ißam cum

(h) De Heer Dumhar , ^àe Boek , i\'ède Hoofdß.
(l) £ocktni. i» Çat. Eft/. Ultraj,

toto tffit inperpetuopoffidendam refi\'itui&^tradt-
dl ■> circatum Q^ oblationem , quam Jbhunt

^pifcopo , tarn Tiheram atque abfoJutam , ut neque
\'Pr£pofitus eormn , neque perfona omnino aliqua ds
ilia proprietatem haheat , ttifi foil fratres ; eo teno-
rs., ut ampUus in anniverfario meo memoriam meam
faCiant Communi Figilia ^ Mi fa. Et ut hujm
mee traditkmh auSioritas fiabilis femper ^ incon-
vulfa permaneat, ham cartam fcrihi ., ^ figilli mei
impreffione roborari pTiZcepi. Tefies Clerici: Godehal-
dus prepofitus Sanfft Johannis , Netzelo Camera-
^\'ins, Thideholdo Decamis , Chicbertus, Popo, Go-
defchaJcus , Radolpbus , Bibrandus, HiJdeghenus ,
Johannes^ Laid Ghhbertus de Holland., Folkerm

dolphus de Zelnaten., Meinfo Comes de Frißa., En-
gelhertus IVitzeh , Ey-zxi, Udetricus , Rothericus.,
f\'Fatzo , Jlfardus , Encho. Jctim efi ^ hoc anno
dominiccs incarnatioms milleßmo nonagefimo tertio ,
IndiSlione octava , regnante Henrico quarto Impe-
ratore.

„ Tn de naam der PIcilige en onverdeelde Drie-
55 X vuldigheid. Wy willen dat het alle Chri-
-■> flus gelovigen , fo tegenswoordigen als toeko-
?"> mende, bekent zy , dat Bernold Biflchop van
" de .Kerk in Zwolle gelegen, welke hy

,, JJmerik Proofl; van Deventer gefchonken had-
,, de , aan de broeders van Deventer op fulke
,, gegeven heeft, dat gemelde Prooft

,, deiedde kerk fo i^^g leefde behouden zou-
,, de ; imds daar voor de broeders jaarlyks een
„ pont Deventer ^nningen betalende ; Edog ,
„ dat na des n\'OOit amerven , den gehelen ei-
\' gendom en gebruik van defelfde aan de broe-
. ders vervallen zoude. Dog Biflchop Willem
heeft tegens Bernoldg wille , na deflHfs en

Ï093\' 5? Proofl Dideriks dood , defe kerk aan Anfelm
„ Prooft JJtrecht gegeven. Maar ik Coen-
„ raad, door de gratie Gods onweerdigBifTchop,
^^ hebbe na het_ overlyden van den R\'ooft An-
,, felm de meminge van den PraeUat Bernold ag-
„ tervo gende , wegens de gifte , ^elke hy de
„ broeders daar van gedaan hadde , en tot een
„ hulpmiddel voor de fiele van den Pr^kat Wil-
„ lern, welke hen de kerk afgenomen hadde, de-
„ felfde met alle het gebruik van dien , aan de
„ broeders, weder in handen geftelt en overgege-
,5 ven , om ten eeuwigen dage , uitgenomen het
,, plein en het offer , alfo vry en vrank te be-
,, fitten, dat nog hunnen Proofl, nog iemand an-
ders , als de broeders alleen , defe kerk in ei-
„ gendom hebben zullen: met dit beding , dat fy
op myn Jaargetyd\'s dag myner fiels gedagtenis-
„ fe zullen houden , met de gemene Vigilie en
, Miflè. En op dat het gefag van defe myne
\'\' overleveringe altoos vafl en onverbreeklyk
„ blyve , heb ik defen brief laten vervaardigen ,
.. en bevolen met myn Segel te beki-agtigen.
Getuigen die geeffcelyke perfonen waren , zyn
Godebald Proofl van S. Jan , Netzelo Kamer-
link , Thedebold Deken , Chicbert , Popo ,
Godefchalc, Radolph, Bibrand, Hildeghenus ,
Jan, en de Leken: Ghisbert van Holland, Vol-
kert van Tf)nard , Berent van Bukhorlt , Ar-
nofus , en iRequinus van Malberghe , Eybert
van Herche , Ludolph van Zeynaten, Meyn-
fo Graaf van Friesland , Engelbert, Witze-
le , Eyfo , Udetric , Rotheric , Watzo AI-
ferd , Engho. Dit is gefchiet op het jaar na
de Menfchwordinge Chrifti 1093 , de agtfte
indiélie , terwyl Keifer Hendrik de Vierde re-
geerde.

Het welk Verfcheiden Biflchoppen, van Utrecht, om
fyn nafa- fulks maar in het kort alhier aan te tekenen,

hebben aan defe gifte en wedergevinge hun 1093.
goedkeuringe willen hangen. In het jaar 1129. ^en go^^i,
jieeft _ Andreas van Cuik fulks gedaan Qk). In keuren,
later jaren heeft Jan van Arkel in fyn twe brie-
ven defe gifte bekragtigt, waar van den eene
op S. Getruid\'s dag, en den andere op den 13
Maart van het jaar 1364 , gedagtekent is. Nog
heeft defe BilTchops opvolger Jan van Veme-
burg in het felfde jaar daar aan fyn toeftemmin-
ge gegeven (/). Wy zullen in het volgen-
de Hoofdftuk het verhaal der Gebeurteniffen
van oudere tyden hervatten.

ï. In heî jaar io85. geraakt Salland aan het
Bisdom van Utrecht. II. Dit geweß ^merdt
te voren door een Sax^fch Prins befliert.
Aanmerkinge over het woord Islegouwe Sal-
lands oude naam. III. Salland de Bijfchop\'^
pen in ^t jaar 1087. ontnomen en kort daar
na weder gefchonken. IV. Warm winter

. in ii/z. De 74Wollenaren [enden een volk-
plantinge na Zeeland. V. Ongeßiiimig
jaar. Oorfaak van een oorlog in Salland.
VI. De Biß chop flaat de Sallanders in
ons Carfpel. Vernielt de Caßelen Voorß,
■ Bukhorji , en andere meer. Vrede hier op
gevolgt.

1085. yriddellerwyl , dat den eigendom van de
iYl Zwolfche Parochie kerk; —.....-

c Canunniken van het Capittel van Deventer
— tioor Binbhop Conrad toegekent was, veran-
derde het Landfchap Salland met d\'onderhori-
^•ge dorpen en gehugten , waar onder die van hec

toe gaf aanleidinge den opftand, welke de Saxi-
fche MarkgraafEgbert de Twede, die tot het jaar
1085. in dit geweft het gebied hadde gevoert,
met de Saxers en Thüringers , tegens Keifer
Hendrik de Vierde ondernam : ten einde defen
Vorft van het leven , en het Keiferryk te bero-

ven : Want Hendrik , alle de goederen én be-
zetene Landfehappen van den Markgraaf over-
heert hebbende ^ liet kort daar ria de Ryks-
Staten vergaderen ; welken by een geregtelyk
Vonnis verftonden , dat de Markgraaf Egbert,
als een openbare verftoorder én vyand van
het Duitfche Gemeenebeft , te vervólgen was :
en dat allè fyne goederen , wegens fyn ge-
pleegde oproerigheid , ten profy\'te en riftt
van den Keifer , verbeurt en vervalleii wa-
ren. Het geweft van Salland, onder deze goé-
deren begrepen , geraakte door dit Vonnis ih
Hendriks handen. Defe Monarch fyn milda-
digheid , en de grote dienften ^ die Bilfchop
Conrad aan hét Duitfche Ryk gedurig bewees ^
bewogen hem dan eindelyk het Sallandfche ge-
weft aan het Bisdom van Utrecht te fchènkén«
In het jaar 1086. op den 3 April is defe giftè
van Salland ^ onder de benaminge van het
Graaffchap Iskgomve ^ gedaan ; gelyk in hec
brede uit de brief van Keifer Hendrik de Fier-\'
4e af te nemen is \\ dus luidendei

loBôi

Syn gdës
deren
vervallen
aan den
Keifer.

Die Sal-
land aati
Conrad
fchenktt

ïn nomine Sanèé ^ îndîvidu<z TnnitatiSi Hen^ KéiTéf
ricus divina favente dementia Romanorum Ter^ Hendriks
td^ Imperator Auguftus ^ umverfis Dei nofl\'fique giftbrief,
fiaelihus^ tam futuris quam prèfentibus notuni effe
nolumui , qüaUlèr nds Marchionèrn Echertum pofi
prlorem \'\'~eheJiionem , quam ipfe adhuc puer cum cà~
^eris Saxonibus in nos exercuerat gratiam noftraM
requirent em ^ data venia ad nos benigne recepimus k
receptum omnim^ ßcut fiUum ampJext fumus, magis
videlicet Odatt ejus cot^anguimtati condefcend^em
tes i quam impMans facta penfantès-, Demde cum-
aniverfa Thuringia & Saxonia^ nobis recsnßUata
obedire capijfet^ ecce de improvifo adoptwm tlk no-
ßer f.lm Ëchertus , quüß ex ipfo dileÙhnis nr<ßr a
I G

ÏO86. fmu profiliens, ^rma corrip^-^ pietate, fide . kffi\'
bus Sfcramenus fun pro^fj^^^^ violatis : Saxo^
nes & Thurmgos , fiuofcunque potuh , m focieta^
furms ac Jcelerts attrahens Absque omni jufta
^ probabth cmfa mn folum e^tnanire dignitatem
noflram , fed ^ vitam erefto vexlih moTteïatur ex-
tmguere, Ob ejusmodt culpam conprovinciales ejus
iiaxones ^^ Tburingii, pmjentibus nobis ac princi^
pibus noftris , in ipfum judiciario ordjne qutefitam

^ qu(ß. a nobis tenuerat beneficia , nofifit ditioni
ex jure gentium , ^ confenfu omnium qui aderant
adjudicaverunt. Ex iisdem bonis nos comitatum
^uemdam ^ nomine Islegouwe., cum omni jure ^^ uti"
lit at e.^ quam Ecbertus Marchio exinde habuerat ,
. tum pro remedio anim<s nofir<s., tum oh fidele fervi-
tium dilecH mfiri Conradi Traje&enfis Epifcopi
beato Martino ad Ecclefiam TrajeÜenfem in pro-
prium tradidlmus. Cujus donationis authoritas,
ut in perpetuum fiahiUs ^Jnconvulfa permaneat,
hanc Chartam inde^ confcribi , quam ficut infra ap-
paret.,mam propria roborantes ^ imprejfione figilli
mfiri jufimus infigniri: \'

Signum Domini Henrici Ouarti Romanorum lm.
peratoris Augufii. liermamus Cancellarius , vice
Wezelhnis Archicancellarü , recognovi. Data
III. Non April : anno Dominica Incarnationis
MLXXXVI , indiStione nona , anno autem Do-
mini Henrici regni XXXI. Imperii vero. tertio.
AStum Ratisponce in Cbrißi nomine feliciter ,

^^ Ttt de naam der Heilige en onverdeelde Drie-
1 vuldigheid. Wy Hendrik de Derde , door
Gods goedertierentheid Roomfch Keifer , ver-
meerderkr des Ryks , willen dat het aan alle
onfe getrouwe Chriftelyke onderdanen fo te-

„ genswoordige als toekomende kondig zy , hoe ioS<f.
j, dat wy den MarkgraafEgbert na fyn eerfte we-
,, derlpannigheid , welke hy nog een kind zynde
^^ met de Saxers tegen ons ondernomen hadde ,
,, onfe^ gunft wederom begerende , na verleende
vergiffeniOe goedjongftelyk tot ons hebben ge-
j, nomen , en meer aan fyn jonkheid toëgeven-
, de , als de trouwloosheid fyner daden betrag-
,, tende , als onfen Soon omhelsd gehadt heb^
ben. Daar na als nu geheel Saxen en Thurin-^
l-, gen , met ons verfoent, wederom begonde té
,, gehoorfamen : liet fo heeft defe ons aangetio-
inene Soon Egbert, als uit de fchoot Van onfe
^ liefde fpringendc, onvoorfiens de wapenen op"
\' gevat: na dat hy de godvrugt, getrouwigheid ^
" de wetten , en fyn eeden alle te gelyk ge-
\'\' fchonden hadde ; en de Thuringers en Saxers
" tot medegefellen van fyn woede en fchelmftuk
" aanlokkende , poogde hy fonder de minfte
regtvaardige en bewyslyke oorfake niet allèen
onfe weerdigheid te vernietigen: maar ook heC
leven ons door de wapens te benemen. Het
is daarom dat fyne Landsgenoten , de Saxers
II en Thuringers , in tegenswoordigheid van ons
„ en onfe vorften, een gerigtelyk vonnis vellen-
de , geoordeelt hebben ^ dat hy als een open-
57 bare vyand des Ryks te vervolgen was , en
öat fy fyne goederen en giften , die hy van
,, ons gehadt hadde , volgens het regt der vol-«,
„ keren , en met bewilÜnge van hen aldaar te^
genwoordig , aan onfe Heerfchappye toege-
„ welen hebben. Uit defe goederen hebben wy
een Graaffchap Islegouwe genaamt ^ met alle
„ regt en voordeel , dat de Markgraaf Egbert.
,, aan het lelve hadde , fo tot een hulpmiddel
„ voor onle üele ^ ais wegens de trouwe dienft
\' van onfe lieve C-onrad Pr3^1aat der Kerke van
Utrecht, ter eeren van den FI. Martyn aan de
f gemelde Kerke overgegeven. Op dat dan
ti\'overleveringc van defe gifte voor altoos vaft \'
G £ ,, cn

ïo86. „ en onverbreeklyk verblyve , hebben wy daar
„ van deft ^nef met ons eigen hand, als ondef
te fien is , bekragtigt, vervaardigen , en
" jjjet ons fegel bemerken. ^ \'

„ Ryks. Ik Hermen Cancelher , hebbe defe in
„ plaats van Wezelo Aaits-Cancellier , overge-
„ fien. Gegeven in het Jaar na de Menfchwor-
„ dinge des Heren io8ó , den 3 April, de ne-
„ gende indiétie, maar van het jaar van het Ryk
„ het sifte , en het 3de van het Keifer Ryk van
,, Heer Hendrik, Gedaan tot Regensburg ge-
„ lukkig in Chrifius naam , Airien.

Geen andre brief, d\'overgave van Salland aan
het, Bisdom van Utrecht behelfende, is \'er be-
kent , wy zullen derhalven niet buiten ons bcT
Hek lopen met eenige aanmerkingen op de-
felfde te maken.
Of Hen- Eerfielyk ontmoet men in het begin dat defe
drik de brief door Keiier Hendrik de Derde zoude af-
3deoffyn ggggyg,^ zyn. Dog Hendrik de Derde was
reet^s lang te voren volgens fommige overle-
afgaf. den C^) , en de brief draagt felfs ook in het
einde d\'ondertekeninge van Hendrik de Vierde :
de laaftgemelde Vorft moet diensvolgens defe

n. Voor het tv/ede blykt hier uit ontwiftbaar,
Onder- dat de naukeurigfte Overyflelfche Schryvers

van Utrecht, voor
Conrad den opftand van den Markgraaf Egbert, toebe-
of Egbert hoord heeft : dog dat die \'Prins ter gelegend-
toe- ^ heid van den ontftanen oorlog, Salland met de
kwam . -wapenen befprongen en overheert zoude gehadc

hebben Q). Want inval het waar was , io8<S.
dac dit geweft, voor het jaar 1086 , onder het waar-
vvereldlyk gefag van de Biflchoppen van Utrecht fchynlyk-
reftaan hadde, dan zoude Keifer Hendrik nooit ^eid van
lebben gefegt , gelyk in defe brief gemek
wordt, dat hy den eigendom van Salland aan
Biflchop Conrad overgaf; met byvoeginge dat
defe overgaaf een gefchenk was Qc) : ge-
merkt dat Conrad Salland in dien val geen-
fints als een gifte , maar veel eer als fyn wetti-
gen eigendom wederom ontfangen zoude heb-
ben. Ja ik vertrouwe, als die Schryvers al
verder defe brief naukeurig hadden gade ge-
flagen , fy aanftonds zouden befpeurt hebben ,
dat de Markgraaf voor fyn opftand regtvaardige
befitter van defe Landftreek geweeft is: want
hoe had het felfde anderfints aan den Keifer
ooit by Ryks-vonnis toegekent kunnen wor-
den ; inval het den Utrechtfchen Biflchop door
Egbert met geweld ontwrongen was, en de
Ryks-Vorften zouden dan nimmer den eigendom,
daar van aan Keifer Hendrik, maar wel .aan
Conrad , als daar toe alleen beregtigt, toege^
Wefen hebben, Behalven dat, is het geenfints
vermoedelyk , dat Keifer Hendrik, den eigen-
dom_ van Salland aan Conrad overgevende ,
betuigen zoude, dat hy het felfde overdroeg me?
alle het regt en nut dat Egbert op dit gewefte
hadt, en daar uit genoot. Aangefien het nie£.
denk^ly^ dathy in defervoegen fpreken zoii-^
G 3 ■ ■■ ■ ■ de^.

(è) Bruman. Rfr. Tranf. -pag. 6-4, Waar mede
den Heer Dumhar ten dele over een . erat. Mea
fie \'t ^de Boek , ifii Boofdft. _

de , van een landftreek, het welke Biflchop
Conrad, een bondgenoot van hem, door deii
Markgraf tegens al e regt en reden ontweldigt
^as. Seker is her derhalven, dat den Saxifche
prms reets lang te voren m Salland het Hoge
gebied-gevoert heeft.

Maar hoe , fal iemant vragen , geraakte dit
geweft in handen van defen Saxifchen Vorft ?
Sie hier, wat ons daar omtrent het waarfchyn-
lykfte voorkomt. De Prins Witekind , dit
- Landfchap omtrent het jaar 794. overmeefte-
rende (jf)^ wierdt eenige tyd daar na door Kei-
fer Karei overwonnen. Dog defe groten Vorft,
wel verre van hem van fyn Statendommen te
beroven , fchonk hem aanftonds , na dat hy
den Chriftelyken Godsdienft omhelft hadt, het
Hartogdom Angarien wederom. Dit Hartogv
dom, dus genoemt na de Angarifche Saxers (e),
ftrekte fyn palen uit tot in ons Sallandfche ge-
wefte (ƒ), Witekind was diensvolgens door
Keifer Karel\'s gifte ook Heer van Salland
wederom geworden. Wanneer hy overleer ^
liet hy na twe Sonen. Aan Wigbert, d\'oudfte
van hen , viel het Hartogdom Angarien te
beurte. Van twe Sonen , die Wigbert hadt,
kreeg de eeri^geborene dit Hartogdom : dog
verder vint men van de nafaten van Wigbert\'s

(i) Men hier voren bladf. 80.
(e) De Saxers wierden verdeelt in WeftphaUn ;
\'^noaruH , en OofifaUn. Monum. Faderb. pag. i44»

gedrukt. d\'Angarien wil men dat na d\'Angriva-
rien , van welke wy te voren gefproken hebben
(men fie bladf. ^c. en 64.) genoemt zyn, AT»-
Paderb. ihid. \'

oudfte Soon geen feker befcheid. Het is hier- 108,6,
om » dat dit Hartogdom zal zyn ver^^allen , op
fyn broeder Brunon ; welkers geflagt feer
bloeyende geweeft is , en waar uit Hendrik <le
Vogelaar , in het jaar pao. Koning van Duits-
land gekoren , en meer andere Keifers in late-
re tyden voortgefproten zyn (g). Van defe
Vorften ftamde Egbert de twede Markgraaf
van Saxen af en hier uit blykt dus dan ,
hoe dit Landfchap Salland onder het Angari-
fche Hartogdom gehorende , van Witekind
af, in Egbert\'s handen geraakt is. En fie daar
onfe gedagten omtrent de Heren en befitters
van Salland , van Keifer Karei de Grote fyn
tyden af, tot het laatfte van de Elfde eeuw.
Dit gevoelen ftoot wel de meninge van de
meefte Scliryvers om verre , die fig verbeel-
den , dat , het wereldlyke gefag vaii de Bis-
fchoppen van Utrecht, kort na Keiler Karel\'s
tyd, fig tot in ons gewefte uitgeftrckt heeft :
dog gelyk ik toefta , dat defe Prelaten reets
omtrent het midden van de Agtfte eeuw Qi) in
Salland het geeftelyke gebied voerden, fo vin-
de ik van het andre , in plaats van een ge-
gront , een ftrydig befcheid ; gelyk te voren,
gebleken is.

Ten derden fien wy in Keifer\' Hendriks Aanmerk
brief, dat het geweft aan Conrad gefchonken, \'«"S^"
^ G 4 het

{;\') Tune Gregorys (fegt Altefrid. in Aäiis S. Lud-
geri §. 2.) eo quod locus idem {nmpe Saümdia)-
Parochiam pertineret.

^086, het Graaffchap hlegm-^o genaamt wierdt. Of
<voord fchoon men ^oor dit islegoii.we , uit de woor-
Jdegoii, den hla , ^^ Goutv , te famengeilelt, een
, sal- ftreek Lands hylangs den Yffel gelegen verftaac
■ (k 1, m het de Geletterden nogtans niet eens,
weik geweft hier door betekent wordt. Vol-
gens Wlenfo Alting is het Graaffchap Islegouwe
defelfde Landftreek, w^elke negen jaren te vo-
rpn door Hendrik de Vierde aan BifTchop Con-
rad , onder den naam van het Graaffchap Sta-,
veno , gefchonken was (/).

Dog op wat grond , en om welke redenen ,
die Schryver dat gevoelen beweert, kan ik rot
nog toe niet ontdekken. In tegendeel agte ik
met anderen (jn^, dat indien, fyn gemaakte on^
derftellinge waar was geweeft, dan zoude Keir
fer Hendrik in fyn tweden bnef, voornament-
lyk om dat daar in een andere naam , naar het
gevoelen van Alting, wordt gegeven, m.eldinge
hebben gedaan van de vorige gifte, gelyk, hy
wel uitdruklvelyk naar het verhaal van Heda,
deet, in dien brief van het jaar 1089 , waar
by hy voor de twedemaal, onder eenen en den
felfden naam, aan Biflchpp Conrad opdroeg de
Laiidfchappen Opftergouwe en Weftergouwe.
(n\\ Anderen verftaan door dit Islegouwe ge-
heel OveryfTel CO-, ^og buKen twylfel t\'on-
regt. Dewyl dac Vollenhove reets in het raar-
S042 , en nog een andev gedeelte van Over-

(,l\') De Heer mmh4r\\ ^de Boek, iße Hoofdß.
(/) Notit. Germ. Infer. in V. Isla,
(m) De Heer BuTpbar het gemelde ifte Hoofdß,
(m) Diploipa Henriet ap. Matth, in anntt. ad Ano-
n\'^rn. de Reh. UltKaj. pag, i<iZ, Edit. Hag. Com. i
(fl) hrum, pag. ó^-.

yflèl in het jaar 1046. aan het Bisdom van Ut- io8(j.
recht gefchonken is, en dat verfcheiden ande-
re delen van het Twente , eerft lange tyd daar
na , in handen van de Biflchoppen van Utrecht
geraakt zyn (/>). Nader komt men aan de
waarheid , wanneer men door dit IJJelgauwe
ons Salland verftaat: want, behalven dat de
naam Iflèlgouwe ftilks te kennen geeft QlIs
wordende Salland eertyds , altoos het land by-
langs den Yflèl genoemt, welke naam my niet
blykt, dat men gewoon was aan het Graaf-
fchap Stavero , en geheel OveryflÈl te geven) >
fo moeft men anderlints tóellaan en erkennen
dat \'er niets van de overgave van ons geweft\'
aan den Utrechtfchen Setel, bekent was; hec
welke geenfmts te vermoeden is. Islegouwe
egter heeft geenfmts geheel Salland beflagen :
want de Stad Deventer , met eenig .land daar«
om leggende , was reets in het jaar 1046. aan
het Bisdom gefchonken : maar het heeft
fig uitgeftrekt in het land dat bylangs den
Yflèl lag , van het dorp Olft af, tot dat defe
rivier fig in de Suider Zee ftort, ten minften
is dit by my ten hoogften waarfchynlyk. Wy
verlaten hier mede Keifer Hendriks brief, en
hervatten den draad der gefchiedeniflèn. 1087.,.

Pas was de gifte van Salland aan Biflchop III.
Conrad gedaan , of den Markgraaf Egbert Egbert
kr^g berouw van fyne wederfpannigheid , en Y^^eenigt
hy wift fo door fig felfs , als andre Princen , Sr
Keifer Hendrik dermaten te fineken , dat
hem wederom in genade
G 5

(p) De Heer Dumhar , 4de Boek, ifie Hoofdfi.
(2) Men lie Keifer Hendriks brief, by de Hees
^.»mkar, ter gemelde plaatfe.

in het volgende aan hem alle fyne goe-
deren weder fchonk ; tot groot ongenoegen
van Biflchop C^) ; die het Graaffchap

Oftergouwe en Wefter.puwe , en gelyk het
denkelyk is, het gewelt van Salland (O aan
Egbert op het nieuw ove?-geven moefl:. Nauw-
lyks was nogtans de Markgraaf in het \'befit van
fyne goederen geraakt, of hy yattede op het
nieuw de wapenen tegen den Keifer op, en
hy verloor by defe onderneminge fyn leven.
Want als hy volgens fommige ; befloten
hadt, de Stad Hildesheim, welke aan Hendrik
getrouw was , te belegeren , font hy het
grootfte gedeelte van fyn krygsknegten voor
uit, om die Stad in te fluiten. Hy felfs,
met weinig volk verfeldfchapt, volgde het le-
ger Om des vyands handen t\'ontwyken ,
nam hy fyn weg door een Bofch. Door de
hitte der fonne afgemat, treet hy binnen een
mole , en verfoekt den molenaar dat hy hem
enig water wilde toereiken. De molenaar na
buiten gegaan zynde , om den drank te halen,
ontmoet enige Keiferlyke ruiters , die hy van
des Mark2,Taafe fchuilplaats verwittigde, de-
we :ke aatiftonds op Egbert\' aanvallen , en
hem , wat tegenftand hy ook bood , in het
jaar 1389^ i" de mole van het leven be-
roofden. Keiler Hendrik van des Mark-
graals dood , of ten minften van fyn op-
ftand

{t) Brtman. pag, 6^. Die fig egter in EgbertsV
ftertjaar vergift ; gelyk door de Heer Dumbar op-
gemerkt is in het gemelde ifis Hcefdji,

1087.

Die iieni
fyne goe-
deren
"Weder
geeir.

1089.

Syn nieu
"wen op-
ftand te-
gens

Hendrik.

ftand verwittigt, ftelde Biffchop Conrad aan- 1089.
ftonds wederom in het befit; van het Graaffchap Biflchop
Ooftergouwe en Weftergouwe (ï;) : en men Conrad
kan geenfints twyfFelen , dat inval ons Salland wordt
den Biflchop in het jaar 1086. ontnomen was,
het felfde by defe gelegendheid, aan den Ut- befit van
rechtfchen Stoel wederom gefchonken zal ge- Salland
weefl: zyn : fchoon ik nergens den brief van geftelt.
defe wedergevinge hebbe kunnen aantreffen.

Van geen aanmerkingswaardige gebeurtenis- iv;
fen, van defe tyd af, tot in het jaar 1172 , 1172;
in ons Carfpel voorgevallen , maken d\'\'aante\' Een on-
keningen gewag. Alleenlyk getuige een oud gemeen
Chronyk-fchrper , dat men , in het gemelde
jaar, in defe gewefiien, fuik een fagt, ja warm
winter hadde, dat in de maand January de
grafige weiden fig in haar volle fchoonheid
vertoonden Qwy Dat men egter alhier in de-
fe maand boter, als in de Mey, zoude gehadt
hebben; gelyk de Chronyk-fchryver van Dren-
the getuigt lx) , erkenne ik met anderen (y),
nergens aangetekent gevonden te hebben.

Omtrent defe jaren heerfchte onder de be- DeZwoI-,
vvoonders van ons Carfpel nog d\'oude lull en denaren
gewoonte om hunne woningen ligtelyk voor ^^^
die van de naburige Landfchappen te veria-piantinge
ten. Een voorbeeld hier van fag men korte na Zee-
tyd na het jaar ii/\'o {z) , toen men uit ons land»

Carfpel , feer volkryk geworden zynde , een
volkplannnge na Zeeland ondernam te fenden ;
alwaar , fP /f" September van het jaar

1170, vele dyken doorgebroken, en veel ei-
landen onder water geraakt waren. Verfchei-
den van de Zwolfche Carfpelingen, met eeni-
ge inwoonders van de Stad Deventer, en hec
toen nog een dorp zynde Campen, kofen elk
aan de weftfyde van Noortbeveland, een goe-
de ftreek van het verdronkene land uit, op
het welke fy, na dat hec droog gemaakt, en
bedykt was Qa), drie dorpen aanleidden : die
WilTenkerke , Zwollerkerk , en Campen

woorden. „ In \'t jaar 1170. waft een fo groten
„ ftorm ende hooghe vleet, dat ter tyt veele dyc-
„ ken in Zedant braken , fo dat ter veel eilanden
„ inundeerden , dewelke gebeurde op den 23 dach
y, van September. Ter felve tyd Wierdt in Noord-
„ Beveland aan de Noortfyde drie dorpen buiten
„ gedykt , en kurts daer na quam fo een groten
„ anwas van lande van de Weflfyde , dat an die
,, felve fyde weder drie dorpen bedykt werden ;
„ als Wifl\'enkerk , Zwollerkerk , ende Canipen ^
„ die welke bedyct werden van de drie Steden in
„ t\'Overftigt, als Campen , Zwolle , ende Deven,
„ ter; als men mercken mogte aen de Waepens,
„ die defe dorpen voerden , na die Voorgenoemde
„ drie Steden , eert L,and van Noordbeveland laa-
„ fteraaal inundeerde."
\'(a) hruman. pag 79,

{b) jarnewyk , Nederl. Chron. 4de Boek , %%ße
Moofdfi, , fprekende van de Zeeuwfche Stad Ter
Veer , maakt ook in defe woorden van het dorp
Campen gewag. „ Men Wilt feggen dattet een dorp
„ ghcweeft is, Campen ghenoemt in Noortbeve-
„ landt, maer nu al gheinundeert, dus lach daer

genaamt zyn ; voerende elk van defe gehug- 117a.
ten het wapen , van de plaats , alwaar de
ftigters van elk gehugt gewoond hadden. On-
gelukkig is aan defe Overylfelfche volkplantin-
gen den H. Felix dag Qc) van het jaar 1530.
geweeft : want een hoge watervloed , door
een heftige Noordweftenwind aangefet , heeft
defe en meer andere dorpen gehelyk vernielt;
dus dat \'er niets van, als, alleen de naam, over-
gebleven is (i). Of het waar is , dat men ,
tot in het begin van defe eeuw , de toorns de-
fer gehugten , by laag water , befchouWen
konde ; gelyk fekere aantekeninge getuigt, is
iny onbekent.

Na het jaar 1178 , feer ongeftuimig door de
fware donder, blixem en ftortregens , die fo
wel hier , als elderls , de veldgewalfen bedor- Een
ven ; en waar op een fware hongersnoot ge- ^^g^ftui-
volgt is; gebeurde in ons Carfpel niets geden- ^^
kenswaardig voor het twe-en-twinrigfte jaar van i s22.
de volgende eeuw , wanneer aldaar een fwa- Omitaat
ren oorlog ontftont, in welke de Heren van een oor-
Voërft , d\'Ingefetenen van Zwolle en d\'ove-J?g
rige Sallanders, veel déel hadden; waarom het ^ \'
niet ondienftig zyn zal de beweegredenen, om-
ftandigheden , en uitflag van defe gebeurtenillè
hier in het kort te verhalen.

Seer verfchillende wordt over defen oorlog Wie \'er
tulfchen Biffchop Otto de Twede, en de Graaf de fchuld
van Gelder met d\'inwoonders van Salland ver- ^

Otti worden d\'inwoonders van Ter Veer fekerlyk
Cawfi-verenfes genoemt, ap. Michaél, ab l^elt. Hifi,
Jut temporis pag, 6z.

1222. eenigt, ontftaan, gefchreven. Seker Schryver j
_ die gewoon is veeltyds d\'Ütrechtfche BifTchop-
pen in \'t o"gejyk te ftellen , leit d\'oorfaak des
krygs af van de grote geldgierigheid van Ot-
to CO\' Volgens hem , hadt de Biflchop geen
regt om aan den Graaf de tiendens van het onbe-
bouwde land in Salland te verweigeren , niet
alleen alwaar nieuwe volkplantingen aangelegt
wierden: maar ook als de boeren, andere erven
bewoonden , defe grond beploegden : dewyl
des Biflchops voorfaat dit voorregt, by wyfe van
Lheen , aan Gerard gefchonken hadde. Des
Graafs\' meyeren hadden ook veel te lyden van
de bediendens , die Biflfchop Otto de Twede,
gedurende fyn anderhalve jarige reifen na het
Heilige Land , in Salland gelaten hadt: welke
ongemene grote fchattingen van Gerards\'meye-
ren af eifchten. Genoegfaam wierd dan de
Graaf gewettigt, wegens het ongel\'yk aan hem
felfs en fyn Sallandfche goederen aangedaan ,
de koopmanfchappen die voor Sallands inwoon-
ders den Rhyn op- of afkwamen , met fware
tols afperfingen by fyn Tolhuis Lobek, by wy-
fe van wraak aan te houden , en te befwaren.
Dog anderen, en onder die een geloofwaardig
Schryver\'van dien tyd, doorfaakvan defen oor-
log onderfoekende , maakt daar ter plaatfe
van d\'eerftgenoemde beweegreden geen mel-
dinge Cf)- Van de twede is volgens hem het
tegendeel waar : dewyl Hermen van der Lip-
pe , de broeder des Biflchops, na fyn te rug
lomft van fyn reife , het gehele Bisdom aan
hem hadt overgegeven ; na dat hy het ibrgvul-

jjiglyk en feer vreedfaam beftiert hadde: het 1322,
vv-elke geenfints met onverdragelyke fchattings
afperfinge overeenkomt. De tols afeifingen te
Lobek, hout defe Schryver, ook al verder voor
geen gevolg van de befwaamiflèn door Gerard
tegens den Biflchop ingebragt: maar eerder als
door den Gelderfchen Graaf fonder regt èn re-
den begonnen Qg): het welke hy diensvolgens
voor de voornaamfte beweegTeden defes krygs
aanfiet; en hier komen hem te hulpe verfchei- .
den brieven van Keifer Frederik , in welke
defen Monarch nooit aan Gerard dele tols afper-
fingen fo ftrengelyk zoude verboden hebben;
inval hy Gerard onfehuldig bevonden hadde.

Het fy omtrent defe redenen fo het wil,
den Graaf fchoon in het eerfire weigerig aan
Frederiks bevelen te gehoorfamen , koos eg- Gerard
ter , veelligt voor des Keifers magt bedugt ^^^^
zynde , volgens den uitterlyken fchyn de fyde ^eer
van gehoorfaamheid. Dog in het geheim ge- van Buk-
droeg hy fig geheel anders : Hy fiende , fo horft te-
fommige willen (i), het ongelyk, dat de Heer gens Otto
van Bukhorfl: door Biflehop Otto aangedaan "P- ,
wierdt, die het Advocaatfchap (k) van Salland
defen Edelman betwifl:ede, wifl: den haat, wel-
ke defen Heer tegen Otto opgevat hadt, meer

Dus noemde men omtrent defe tyd het Dros-
faertfchap van Salland. Ten minften ik lie niet,
dat tulTchen defe beide ampten veel onderfcheid is,
Vid. Manh^. in Annot, ad Anon^. pag, 175-,

en meer te voeden , en dien onder belofte VJtfl
fyn byftand tot den hoogfen top te doen ftei-
geren. Heer yan Bukhorft, door Graaf
feerard geftyft, haalde de twe Heren van Voërll
beide Hermen genaamt, en meer andere Sal-
landfche Edelen , in fyn belangen over.^ De
meefte bewoonders van Salland tragte\'de hy
ook tegens Otto op te hitfen, onder een voor-
wendfel, als of de Biffchop te veel deet, met
fyn paarden twemaal des jaars in hunne weide-
landen en erven te fturen ; het welke nogtans
een feer out regt en gewoonte was, tot defe
tyd toe aan geen der Biffchoppen betwift CO ^
en van defen overlaft verfekerde men hen te
bevryden.

Den Biffchop , van defe famenfwennge ver-
wittigt , liet hen alle door d\'Utrechtfche Ede-
len vermanen (in), dat fy defe famenfpanninge
ftaken, en tot hunne pligt wederkeren zouden.
Dog fulks alles was vrugteloos. Otto wierdt
derhalven bedagt hen met de wapenen te be-
dwingen , die na geen fagtfinnigheid wilden
luifteren. Na dat hy dan hulp van fyn broeder
Hermen van der Lippe, en de Biffchoppen van
Munfter en Bremen («) ontfangen hadde, trok
hy met een aanfienlyk leger te velde. Jntus-
fdien hadt de Heer van Bukhorft met d\'andere
Edelen en inwoonders niets verwaarlooft , fig
in een goede ftaat van tegenweer te ftellen : fy

(/) Nimifim gravamen pro fe allegantes , /«^\'«f
\'^uod equi Epifiopi in honis ipforum indebite in an"
710 bis hofpitarentur: quod tarnen, ex antiqfdjlimo jure
cr* ctnfuetudine, nulli Epifcoporum unciuam denegala-
tur. ita Anonym. d. Cap. r8.,

Ook de
Heren
van

yoërft.

En de
gemene
inwoon-
ders van
Salland.

VI.
1223.

Otto
trekt te-
gens hen
te velde.

Die fig in
ftaat van
tegen-
weer ftel-
len.

jiadden felfs fig van uitheemfche krygsknegten
voorfien , die lien ten getalle van twe duifend
mannen , door Walraaf Hartog van Limburg ,
en fekere Graaf Hendrik , aangevoert wierden^
Sallands bewoonders, met defe krygsmagt ver-
kerkt , lagen verfcHanft in de boerfchap Her-
kelo , een weinig meer dan een uur gaans van
defe Stad afgelegen. Terwyl fy hier den Bis- Hej-i^elo.\'
fchop afwagteden , was die Prtelaat in Salland
gevallen , en hy trok fonder vertoevinge tot
aan de verfchanfmge der Sallanders door. De
twe Jiegers bleven niet lang fonder handgemeen
te worden in elkanders geligte.

. Van des Bilfchops fyde deden d\'Utrecht^ Aiwaat
fchen den feilten aanval op den vyand; welke, ^J
lig eenige tyd dapper verweert hebbende
begon af te deinfen , en de vlugt nam :
weinig wierden \'er van wederfyden gedoot ,
maar het getal der krygsgevangen gemaakte Sal-
landers was ongemeen groot Qp\') : fchoon men
het felfde nergens bepaalt liet (q). Straks na Otto he
de behaalde feegen trok den BilFchOp op weg , ^^
om de vrugten van defe overwinningen te pluk-
ken, en de Galleien der wederlpannige Edelen
te bemagtigen. De twe Sloten Vöërll (r) ^ horft.

Bruman. pag. go.
(f^ Duo cetftra quA ambß Vcerft dic-eiantur. Bé
twe Caßelen die alle beïde Vo\'érfi genaamt wierden ,
fegt d\'onbekende Schryver door- Matth&ui in het
l\'S\'^ gegeven; Die men verder bver het oVerige van
defen kryg kan naflaan. Ueda in Ottone Secundo ,
niaakt ook in defe woorden van twe Caftelen Voërft
gewag. Cujus occaßone Bpifcopus dii$ caßra ßsnam
five Voerfl deßruxit, v

Ï2S3- en het Cafteei te Bukhorft , alle drie hylangs
den YfTel gelegen , waren ter deler tyd in onfe
Landih-eek wel de fterkfte van alle huifen der
Edelen. Moeijelyk moefte het beleg van de-
felve nog worden , door dien het gehele land
onder water ftont. Dog des niet tegenflaande
wierdt het beleg van defe drie Sloten onderno-
men , met fo een gelukkigen uitflag, dat defel-
ve feer fpoedig verovert en ingenomen wier-
En ver- den. De twe huifen Voërft wierden tot de
jidt de- grond toe vernielt. Het derde wierdt aan de
^ vlammen opgeoffert, en op de grote toorn na
verbrant, welke van de vlammen ongelchon-
den bewaart wierdt. En dus hebben defe drie
Heren, die voor de hoofden van defen opftand
wierden gehouden , feer duur hunne weder-
fpannigheid moeten boeten. Gelukkig was het ge-
weeft indien eenige van hun nafaten dit ftraffe
voorbeeld voor ogen hadden gehouden; gelyk ons
Andere het vervolg defer Gefchiedenillèn leren zal. De
huifen l^^iCg,^ en" goederen van . andere oproerige in-
door Ot» toonders , en van de meefte Sallandfche Ede-
heert."\' len wierden ook niet gefpaart: Want Otto ver-
dreef hen gedeeltelyk uit hunne woningen , en
liet fyn paarden op het Sallandfche voeder een
geruime tyd afen. En hier mede is den Bis-
fchop , dit gewefte verlatende , afgereift.
1204 Geweldiger borft defen oorlog in het vol-
pen oor- gende jaar uit : Den Graaf van Gelder trok
log duurt. met meer andere Prinfen tegens Biflchop
Otto te velde,
^eïe\'^^ Dog dewyl onfe Landftreek fig na des Bis-
^allan- Ichops overwinninge wederoni onder fyn ge-,
ders ver- hoorlaamheid begeven hadde , verbiet ons heC
eenigeii beftek defer bladeren hier iets meer van te mel-
den :

den : fchoon defen kryg , tot fyn einde toe , 1224.
het gevolg is geweeft , van den opftand, die fig met
in ons Carfpel, en de andere gedeelten van Sal- Otto,
land , tegens Otto de Twede in het jaar 1222..
ontftaan ,was.

Gelukkig heeft fig Otto uit defe kryg geret.
Dog feer ongelukkig was hy in een anderen oor-
log , omtrent het jaar 1227. tuffchen hem en
de Drenthenaars uitgeborften , welke nogtans
voor ons Carfpel voorfpoedige gevolgen hadt.
Met regt kan men daar aan toefchryven , dat ^
het dorp Zwolle met Stads geregtigheden be-
loont wierdt, gelyk wy in het volgende Hoofd-
ftuk breder zullen ontvouwen.

i. Het dorp ZvooUe bewyß grote dienßejj, by-
fonder in den Drenthfcheia oorlog, aan de
Bijfchoppen van Utrecht. il Bijfchop Wih
lehr and maakt • het daarom , en om de gro-
te magt der Edelen in Salland , tot een

Stad. iii. Aanmerkinsen over Willehrands
/ » ^ .
/ • brief. iv. Dlydfchap over defe gebeurtenis.

Groten toeloop van nieuwe inwoonders. Be
Stad zvordt verßerkt. Wetten en een Wa-
pen aan Zwolle gegeven. V. Willebrand
ßverlyt kort hier na te Zwolle.

d^/^rdre des tyds ons ^ tot het jaar 1227,
hebbende gebragt, fo zullen wy in dit
Hoofdlluk verhaleii, waarom en wanneer door
de grote getrouwigheid en dienflen , die de
Zwollenaren, in verfcheiden voorvallen aan de
Utrechtfche Kerke , bewefen hadden , Wille-
brand van Oldenburg , Vyfendertigfte Biffchop
van Utrecht , de verleninge van Stads gereg-
tigheden aan het dorp Zwolle , gefchonken
heeft.

1. De neringe en koophandel van wolle (<«) ^
De voor. vette offen , en veelligt meer andere waren,
fpoedvan jj^gj welke federt een geruime tyd in dit dorp
fpei gedreven was, had het felfde niet alleen

{joven dien de rykdommen en middelen onder 1227.
d\'inwoonders feer vermeerderen. De Bis- Isnmtig
fchoppen van Utrecht, die , ten tyde dat het aan de
weinig bevolkt was , een gering voordeel ^t^edit^
daar uit trokken , ondervonden reets in dejJjJ^p^"
Twaalfde eeuw , hoe voordelig hen defen pen, \'
voorfpoed der Zwollenaren was : die geenfints
nalieten hun Opperheren , in verfcheiden ge-
vallen, feer aanmerkelyke dienften, welige men
egter meerendeels niets weet waar in defelfe
befbonden, Qb\'); meer als eens uit enkele edel-
moedigheid en buiten alle verpligtinge , te be-
wyfcn. Dog nooit blonk dele hijn getrou-
wigheid meerder uit , dan by het ontftaan
van den oorlog tiilTchen Biflchop Willebrand,
en de Drenthenaars; waar toe de ongelukki-
ge nederlaag van Biflchop Otto de Twede , de
eenigfte aanleiding gaf.

Defe Prailaat, niet lang na het fluiten van de Neder-
vrede met de Graaf van Gelder in een oor- laag en
log tegens den Drentfchen Heer Rudolf van y^^
Coeverden en het magtig Groninger geflagte ^^
der Gekkelingen , ingewikkeld wordende, ge- Drent-
raakte hy , in het jaar 1227. op den H. Panta-fchcn
leons dag , digt by het dorp Anen , tegens fy-r ooriog,

vyanden in een gevegt : in het welke fyn
i^ger gehelyk gellagen wierdt, en waar by Ot-
H 3 to,

(b) Cum ipt.r jfg Willebrand in Stads eerfie
Voorregts.hrtef ) dileöit noftr, mdites , Scabini , CT
unrjerfli^ M^lus -VÜU de Swollis , Pr^decejforihis »0-
Jiris , ^ retroaMis umporibzi, , ferihta fidelia.
impenderurJ. „ Dewyl dan onfe Èdellieden , Ra-
„ den , en d\'overige inwoonders van het dorp
„ Zwolle onfe voorlaten, lange tyden te voren uit
„ godvrugt, getrouwe dienften bewefen hebben."

Defe nederlaag , van het Bilfchoppelyke
krygsheier , bragt de faken van het Opper-
en Neder-Stigt, of, gelyk men heden feggen
zoude, van de Landfchappen Overyflèl en Ut-
recht , in een_ grote verwarringe : ja daar wa-
ren grote onheilen te vrefen , inval \'er in plaats
van den gefneuvelden Biflchop Otto, iemant van
nflndere bekwaamheid, als Willebrand van Ol-
denburg , verkoren geworden was. Defe vermaar-
de man nam , omtrent de tyd van fyne verheft
■finge op den Utrechtfchen Stoel , de faken van
Keifer Frederik de Twede waar : dog van fyn
verkieflnge verwittigt, verliet hy, fo
hem mogelyk was , Italien , en begaf flg na
Utrecht: alwaar hy in het jaar 1228. aankwam.
Aanftonds ftelde hy lig in ftaat om., de oproe-
righeid der Drenthenaars , door de wapenen te
ftralfen ; en was het mogelyk de dood van Bis-
fchop Otto te wreken en d\'eere van fyn Ker-
ke , gelyk men in die tyden gewoon was te
fpreken, te herftellen. Hy fond aan vele Vor.
ften om hulp. Men_ predikte felfs, fo wel hier
als elders , een Kruistogt tegens de Drenthe-
■ naars (f) : even eens als of die , door hun af-
val van de gehoorfaamheid des Utrechtfchen
Stoel, ook van hun voorvaders geloof afgeval-
len waren. Willebrand , door defe middelen

(«) In het brede fpreekt, van defen oorlog , de
ongenoemde Schryver van de Utrechtfche faken »
{Cap. zz. 24 c?\' z5.),door Auf. Matthäus in
het ligt gegeven,

een acinfienlyke krygsmagt by een vergadert heb- 122.8.
bende , trekt daar mede op fes verfeheidene
plaatfen in Drenthe , en dwingt hun aanvoer- oje i^y
der Rudolf van Coeverden ftraks^de wapenen over-
neder te leggen, en de vrede op feer harde voor-
waarden te fluiten (g). Eene hier van was , pg voor-^
volgens fommige (b) , dat defe Heer beloven waarden
moefl: een Klooller, van vyf en-twintig Reli der vre-
gieufen van den H. Benediélus tugt, op fyn
eigen kofl;en, digt by Zwolle, te fligten : dog
het is my onbewuft , waarom de ftigtingsplaats
Verandert is ; en om welke reden , dat dit
Convent in het jaar 1233 , tufTchen Haflèk en
Sluis, aangelegt is geworden

In defen dus gecindigden oorlog boden de DeZwoK
Zwollenaren Biflchop Willebrand feer groten jenaren
byftand (k) ; en fchoon , men niet in het by- fnYefm
fonder gemelt vint , waar in fulks beftaan oorlog
heeft, twyffelen wy geenfints , dat die gene , grote
welke met ons de gelegendheid van het Land- dienften,.

{h) Ubbo B.mnnus Her. Frif. Decad. i. Lib. IX.
f^S. Pofiremo qmque promittere {Rudolphus de-

^»it) cs.nobi.um fe ftruFturum , non proml Sv)olla , re
ditusque ajftgnaturum in ufum 15 virginum familie
Benedim. ■ in tegendeel mek d\'onbekende fchry-
ver van de Utrechtfche faken , dat de Drenthenaars.
by dele vrede belooft hadden , op de plaats , daar
Biüchop Otto gefneuveit ^vas, een Kloofter te zul-
len Itigten. v,d Run, Cap. 30. Wil men dit ver-
haal nu waarfchynlyker als het vorige , houden ,,
fo blyft er nogtans akoos die onfekerheid over,
waarom de ftigtingsplaats van dit Kloofter veran-
dert is ?

1228. fchap Drenthe , en defe Stad , gade flaat, hec
voor feer waarfchynlyk houden zal, dat alhier
een verfanielplaats van het Biff^hops leger ge-
weeft is 5 en dat d\'inwoonders het krygsvolk
met levensmiddelen, en andere krygsbehoef-
tigheden , voorfien zullen hebben. Ten min-^
ften het fchynt, dat Wiliebrand , gedurende
den nieuwen oorlog, niet lang hier na ontftaan,
ftg met fyn leger, voor en al eer hy tegens den
vyand te velde trok , in ons Carfpel plagt op
te houden (/). Tot defen nieuwen kryg gaf
Nieuwen Rudolf van Coeverden , in het volgende jaar ,
oorlog in fgifg gelegenheid. Want als hy het Ca-
Prenthe. ^^^^ Coeverden, aan Wiliebrand afgeftaan,
door een krygslift in het midden van de vrede
hem hadde ontweldigt, wierdt defelfde genood-,
faakt, den Heer van Coeverden, op het nieuw,
met de wapenen te befpringen. Edog de gro-
te fchulden , die fyn voorfaat, en hy felfs had-
. de moeten maken , Helden hem buiten ftaat de
Drenthenaars aanftonds door een leger te kun-
nen bedwingen. Om hen e^ter , intuffchen in
toom te houden, en het Sallandfche geweft
van hun aanvallen en ftroperyen te bevryden ,
en te dekken , belloot hy , op de grenfen vaii
Wille- Drenthe, een Cafteel op te werpen. Harden-
brandlaat berg, niet verre van Nienftede gelegen , was
ïeel ntr- ^^ P^^^\'® \' ^^^^ ^^^ oprigtinge der veftinge uit-

bouwen, In defe omftandigheden van faken , wanneer
Wiliebrand bedagt zyn moeft de penningen,

(l) Avonym. de Reh. Vltraj, Cap. 34,
{■m) Ten\' minfleg dit fchynen eenige ornftandig-
lieden mede te brengen : fchoon men by de laafi-r
gemelde Schryver het jaar 12^8 ieeft.

daar toe nodig , te vergaderen , kwamen hem
de Zwollenaren feer kragtdadig te hulpe , en
hadden d\'edelmoedigheid den Biflchop een
aanmerkelyke Huiver gelds , tot het aanleggen
van defe verfterkinge, te fchenken (ja): het zy
dat fy daar toe van hem verfogt zyn geworden;
ofte dat fy fulks uit eigener beweginge gedaan
mogen hebben. Omtrent den feefl:dag van de
Apófl:elen Simon en Judas floeg men delianden
aan het werk , met fo veel yver en naarffig-
heid, dat de Hardenbergfche vefl:inge nog voor
Kerstyd voltooit is geworden (o).

Defe nieuwe dienft , door dc Zwollenaren
aan Biflchop Willebrand bewefen, was dan ook
eindelyk van die uitwerkinge, dat hy het befluit
nam het dorp Zwolle tot een Stad te maken :
niet tegenftaande dat hy, d\'overige tyd, dat het
Bisdom door hem beftiert wierdt, in den Drent-
fchen oorlog ingewikkelt bleef. Dog een an-
dere reden, welke dit fyn befluit te meerder
moeft verfterken , is myns bedunkens defe.

Het is bekent, dat het altoos aan een Land-
ftreek feer voordelig is vele bemuurde Steden
in fig te bevatten. Sulks was omtrent defe tyd
voor Salland niet alleen voordelig , maar felfs
noodfakelyk. Want behalven hec oude Deven-
ter, twyffele ik, niet fonder reden, of in dit ge-^
wefte een eenige Stad meer was. Deventer kon-
de derhalven , al wilde men onderftellen , dat
het in t jaar 1233. een ftem in ftaat uitlever-
H 5 de,

(n) Et fnaxime (fegt willebrand in fyn brief) in
\'/idificatione Caftri Hardenbcrch , ad cujus oferis noflti
confumationfm largas fumptuofas contuUrmt peCni
niiis,

IJ.

Wille-
brand be-
fluit
Zwolle
tot een
Stad te
maken.

Gebrek
van Ste-
den in
Salland.

1233. de, geenfints de magt van onfe Sallandfche Ede-
len evenaren. Van hoe veel aanbelang fulks
eo ter aan de Biflchoppen van Utrecht was, kan
n^en ligcelyk hier uit bevatten, ßy gebrek van
Steden, maakte de Burgerfl;and alhier geen Lid
van Regeringe uit. De Edelen derhalven aan
Grote d\'eene, en de bewoonders van het platte land
magt der ^an de andere fyde , waren d\'eenigfte Staten.
Dog fo verre was het van daar , dat de laaften
dc Edellieden, in hun oogmerken konden, of
derfden wederilreven , dat fy in tegendeel alles
doen moeften wat die Heren verlangden; die
door hun grote rykdommen , en voorregten,
veel meer gevreeft waren , als de Biflchoppen
Was ge- van Utrecht felven. Dit was by verloop van
vaarlyk ^yden ib verre gegaan , dat fy op de gemoede-
ren der inwoonders, boven defe Prelaten, dus-
pet! ae-^" danig d\'overhand gekregen hadden , dat het
word\'^n. altoos in hun raagt was defe menfchen tegens
hun Opperheren op te hitfen , en tot famen-
fpaniiingen te bewegen : èn hier van fagen wy
in het vorip-e Hoofdftuk een helderfchynend
voorbeeld; om ir.aar van meer andere diergely-
ke «-evallen, fo hier, als in de andere Staten van
het\'^Bisdora , gebfurt, met te fpreken. Dit
groot gefag der Edelen was daarom gevaarlyk
voor den Utrechtfchen Setel geworden , het
was dierhalven , herhalen wy , in Salland
ten hoogften noodfakelyk de Steden te ver-
roeerderen : als zynde fulks het bekwaamfte
middel, waar door de magt der Edelen , in die
oude tyden , welken defe aanmerkinge alleen
beoogt, het beft konde gefnuikt worden. En
inderdaad heeft d\'uitkomft getoont , dat fe-
dert dat de Biflchoppen van Utrecht, Wille-

brand navolgende , de Steden alhier hebben 1233.
vermenigvuldigt , hun verloren gefag, by ver-
loop van tyden, wederom tot de wettige palen
aangewaflèn is. Dog het is tyd om wederom
tot ons afgebroken verhaal te rug te keren.

Biflchop Willebrand dan, als gemelt, d\'uit- Hoe
ftekende getrouwigheid der Zwollenaren wil- Zwolle
lende belonen, maakte, in het jaar 1233,
het dorp Zwolle een Stad. Maar geenfints ko- ^Lkt
men de Schryvers over een , op welke wyfe
defe aanmerkelyke gebeurteniffe voorviel. Vol-
gens fommige (^p^) lag defen "Kerkvoogd om-
trent

(/>) Brutnan. Rer. Tranf. pag. loi. er* 102. mih.
m\'\'ge in fyn Overyf, \'jaarboeken op het jaar 1253»
laat fig hier over dus horen ; „ Biffchop Wilie-
„ brandus van Oldenbürg hadde in dit jaar een
„ erve of fluk goedes , dat hem ende de Kerk
„ van Utrecht toequam , genaemt Vollcnho , en
„ was gelegen in dat Carfpel van Zwolle , in de
„ Bourfchap van Med\'eblik ; op welke erve ftaat
,, recht(6voort dat Cloofter Bethleem , binnen de
„ Stad van Zwolle, daer de gemelte Biffchop lan-
„ ghe crank lagh. Soo t\' nu plaets geeft, wil ick
„ hier verhaelen, hoe defe Stadt haer aenvanck heeft
5. gehadt, ende van fo cleyne boerfchap tot fuiken
heeriycken Stadt is gewaffen; ende foo veele, my
„ daer van bewuft is , verhalen. Defe boerfchap
,, Middelwyck was in dit jaer een cleyne opene
)) Vincke ofte bonrfchap : \'fende de ingefetenen van
" ^^\'^delwyk V/orden feer van de omgefetenen be-
,, fchadicht, ende infonderheyt uyt dehuyfen Voorft,
}> Rechteren , en naeer anderen die fe doen roof-
,, huyfen noemden. Waar uit niec alleen de ingefe-
„ tenen, huysluidenen ende bouren worden befcha-
„ dicht, maar ook den vreemden en de reyfcnden
man. Soo hebben de Ingefetenen van Middelwyk
" den Bilfchop van Utrecht (die daer op fyn goet
j\' Vollenho crank lagh) gebeden , dat hy haer wil-
II de vergunnen , dat fy de bourfchap met een

óö\' trent hec jaar 1233. feer gevaarlyk fiek op het
Biffchops hof Vollenho , ftaande , fo fy feg-
gen , in het gehugte Middelwyk. d\'inwoon-
ders van dit dorp dagelyks geplagt, befchadigt,
en overvallen wordende , van die gene, die fig
ophielden in de huifen Voerft, Rechteren, en
meer andere Sloten, welke in defe tyden roof-
huifen genoemd wierden, namen defe gelegen-
heid van BilTchop Willebrands\' verblyfop Vollen-
ho waar, om hem te fineken, dat hy hen wilde
vergunnen , dat fy de boerfchap met een hou-
ten tuin omtrekken en verfterken mogten ; als
mede , dat hy hen Stads regten verlenen wil-
de : die dan ook eindelyk , hun bede inwilli-
gende , door fyn Landvorftelyke magt, van de-
fe Boerfchap een Stad gemaakt heeft.

Andere\' Schryvers in tegendeel verwerpen
dit verhaal, en bew^eren (q) , dat Wiliebrand
aan de Zwollenaren , wegens bewefen trouwe
dicnften , Stads regten verleende , op den 31
Auguftus van het jaar 1230 ; terwyl hy toe
Deventer was: en hier omtrent beroepen fy fig
op Willebrands brief; fchoon fy defelfde nooit
hebben kunnen te fien krygen. Dat dit laatfte
gevoelen nu ook alleen het ware is, op het jaar-
getal na, dat die Schryvers verkeerdelyk opge-
ven , bewyfen wy mids defen door Biflchops
Willebrands brief; weikers woorden defe fyn.

,, plancken tuyn mochten omtrecken , ende veilen:
>f op dat fy vry van de roofhuyfen mochten wo-
j> nen , ende den reyfenden man onbefchadicht
,, mochte trecken , ende haer Stadtrecht vi^ildc ver-
5, gunnen. De Biffchop van Utrecht heeft haer^
» als Landvoril, de privilegie vergunt &c.

jT7ilkbrandus , Dei gratia , TrajeBenfis Epifco- 1233.
W pus^, prejmtem paginam infpeSiurls , falutem
jn Domino. iJt ea , qua aguntur in tempore, pro-
cejfu temporis non vilejcant, tlehent a voce teftium ,
liter arum apicibus accipere firmamentum. Cum
igitur dikcti noflri Milites , Scabini , ^ univerfus

âerunt., ac devot a-, id fideliter circa nos obfervantes
in urgenti neceffitate Ecclefice Trajectenfis , contra
£>rentbenos videlicet , ^ maxime in edificatione
Cafiri Hardenhorcb , ad cujus operis nofiri confium-
matîonem largas ^ fumtuofas contulerunt pecwiias.
-JVoS eis pro beneficiis EccJefia: nofira împenfis refpon-
dere voîentes ., prout nofiram condecet ?Jonorem, per-
fonas ipforum, ^ locum promovere decrevîmus cum
effe&u , eorumque precibus inclinati , de Confilio
Prtslatorum ^ Minifterialium Ecclefiicz nofire,
fis liber am concedimus potefiatem , de predicta villa
Swoîlenfi oppidumque faciendi., ilhidquemuniendifos-
fatis , ^ plancis five mûris , ad Ecclefice nofira ^
fuum commodum Qf honorem. Infuper, ut idem
oppidum in rebus jufcipiat incrementum , ^ in ee
fidelis populus augeatur , nos , de confilio Pnelato-
rum ^ Minifterialium pr£diäorum , prcefatum op-
pidum perpeîuo liberamus , oppidanis ipfius omnia
jura , qim Daventrienfes a noftris Antecefforibus ri-
te haBtenus -babuerunt , ex certa fcientia \'concedimus
& àonamus : Sed libeftas ^ jurisdiitio ejusmodi
oppîdi extra munitionis terminos nullatenus exten-

mos ipjorum in Ooflendorp & Middehvyk, ex omni
exactione & fervhîo eximimus , exce])to fervitio ,
quod cum Oppidanis prcedicti oppidi funt faStUri.
Ift autem bec conceffio ^ uhe/tas ip\'fn a nobis
noftris fuccepnbus , tnviolabiliter obfervetur , prcZ-
Cens fcriptum nojiro , nec non Prcelatorum nofiro-
rum figiUis , fignatwn, eis concedimus in munimen.
Acfa funt h&c Davmtri<s Anno Domini millefimo

Hujus facti tefies funt: Ludolpbus Pkhanus de
SwoHis, Alexander ^ Bartholdus NotariiGerar-
dus de Herveten , Arnoldus \'de Karei, Albertus dc
Honk , Herharthus Denthro , Leo Marfcbalcus ,
Wenemarus , Advocatus de SaJlandt, Gofu\'mus ^
Joannes., Patres de DaventriaEgbertus de Bark-
men , Joannes de Creyenfchaete, Pelegrinus de Put-
te , Wolterus Redinus, \'BafiUus de Scopingeh , Sue-
derus Heringh , Arnoldus de Merfen , Ghifehertus
de Buckhorft., Arnoldus Ardea., Reiger us de Seyfe,
Hermannus de Deyfe , Nicolaus de Tye , Hugo de
Oxe, Alferus de Tjfehnuden , Plermannus. de Ger-
ver , Godefcalcus de Dalffen, Egbertus de Eme ,
Joannes de Rame , Borchardus de Tborg , Gerar-
dus de Ooflemvolde .j Hugo Storm ^ jjugo I^uncker ^
Ghifelhertus deLhewech., Henricus de Stenenbrtnck
Wicherus Bentinck , Bernardus Clericus , Rodol-
phus de Nurch , Rodolphus de Langelo, Hugo de
Lare , MUites , S^ederus de Vorfle , Ludolpbus de
Deventer^ TVolterus^ & Egbertus vanTfelmuden^
ac plures alii.

„Tl Tillebrand , door Gods genade , BiiTchop
„ VV van Utrecht, wenfcht alle die gene ,
„ die defe -tegenswoordige brief zullen infien ,
„ heil in den Here. Op dat de faken, welke in
„ aen tyd gelchieden, by verloop van jaren niet
„ weinig geagt worden , moeten fy van de ver-
„ klaringe der getuigen en brieven haar vaftig-
5, heid ontfangen. Naardien dan onfe lieve Edel-
„ lieden, Raden , en d\'overige inwoonders van
,, het dorp Zwolle , fo wel aan onfe voorfaten ,
5, lange tyden te voren, uit godvrugt, getrouwe
5, dienften bewefen hebben ; als aan ons felven ^
,, in de dringende noot der Utrechtfche Kerke,

ften by d\'opbouwinge van het Kafteel Har- 1233»
denborch , tot welker werks voltrekkinge fy
^^ een aanmerkelyke ftuiver gelds opgebragt heb-
^^ ben , hebben wy , door hun fmekinge bewo-
,, gen fynde , heu voor defe weldaden , aan
„ onfe Kerk aangewent, willende belonen , ge-
5, lyk het onfe waardigheid betaamt, befloten hun
„ perfonen en goederen kragtig te bevorderen ,
„ en wy geven hen daarcmi , met raad der Proe-
„ laten en Bediendens van onfe Kerke, de vrye
„ magt , het voornoemde dorp Zwolle tot een
„ Stad te maken , -en defelfde met gragten , en
„ planken ofte muren , tot nut en ere van hen
,, felfs en onfe Kerke , te verfterken. Op dat
„ daarenboven defer Stads faken voorlpoedig
„ mogen aanwaflen , en het getal der gelovi-
gen (r) aldaar vermeerderen mag, fo bevry-
den wy, met raad van de voorfeide Preelaten
en Bediendens, defe Stad voor altoos van al-
le regten , welke de Deventerfchen tot nog
van onfe voorfaten aldaar wettiglyk gehadt lieb-
^^ ben : en defe regten geven en ftaan wy toe ,
met een fekere voorwetenfchap aan d\'inwoon-
,, ders : fonder dat egter daarom defe vry-
„ heid , en dit regtsgebied van de Stad , fig bui-
„ ten de palen der veftingwerken uitftrekken mag
5, en zal. Dit hier nog bygevoegt , dat wy Jan
„ van Ooftendorp , en Jan van Middelwyk, als
„ mede die hun huifen , in Ooftendorp en Mid-
„ delwyk leggen , van alle fchattingen vry ver-
klareii te zyn , en ook van alle dienften, uit-
" die gene , welke fy met d\'inwoon-

5? ders der voorgemelde Stad doen zullen. En
^^ op clat dan defe vergunninge en vryheid , van
^^ ons en onle opvolgers ,\' aan d\'inwoonders

(r; In myn affchrift vinde ik gSfchreven fidelium
\'populus. Ik agte dat men hier voor lefen moet
%lelis poptiliis , ofte fidelmm mmerus : welke laatfte
leflnge de waarfchynlyktte is; en die ik daarom ook
in de yertalinge gevolgt hebbe.

ï.oqo, defer Stad ongefchonden mag worden be-
waart , fo g^ven wy hen tot een vaffigheid
" defen tegenswoordigen brief, met ons en on-
\'\' fer Prselaten fegelen bekragtigt. Defe fyn ge-
daan tot Deventer , in het jaar onfes Heren
duifend twehondert dartig ...... den 31 Au-
guftus.

„ Van dit gehandelde zyn getuigen (j) : Lu-
dolph Paftoor van Zwolle, Alesander en Bar-
„ teld Notariftèn , Gerard van Herveten CO >
„ Arnold van Karei {u) , Albert van Honlo ,
„ Herbert Dehthro (y) , Leo Marfchal, Wene-
„ maar , Advocaat van Salland , Gooswyn (w)
„ en Jan , Priefters van Deventer, Egbert van
„ Barkmen , Jan van Creyenfchaete , Pelgrim
„ van Putte , Wolter Redinus (x) , Bafilius van
„ Scopingen/SuederHeringh, Arnold van Mer-
„ fen , Ghysbert van Buckhorft, Arnold Ardea
Reyger van Seyfe , Harmen van Deyfe , Ni-
Claas van Tye , Hugo van Oxe , Alfert van
l Yflèlmuden , HegP\'^" g^per (3;) , Go-
„ defchalk van Dalflen (2) , Egbert van Etne ,
,, Jan van Rame , Burchard van Yborg, Gerard
„ van Ooftenwolde , Hugo Storm, Hugo Dunc-
„ ker, Ghysbert van Lewech , Hendrik vanSte-

(s) De rieer Bt^rnhf. (Jom. z. Anal pag. x.)
getuisd wel van defe brief geen affchnft te hebben
gehadt : hy geeft egter de namen daar ondergete-
kent ftaande op. Dog eenige Van defelve verfchil-
len van myn affchrift, byfonder in de volgende na-
men : welke wy hier zullen byvoegen: als
(?) G, de Heneten.
(«) A. de Kacl.
(i\') L. Drento.

(w) Wenemaar voor Gooswyn : het welke feker
\'een fchryffout is.
(x) W. Reding.
(y) H. de Garner.
(ä3 G. de Dalvversheiift.\'

go van Lare , Ridders (0) , Sweder vaii Vor*
„ fte , Rudolf van Deventer, Wolter en Egbert

Sie daar dan defen aanmerkelyken brief, na
welke , een van de gTootfte oudheidkundi-
ge Schryvers van Overyifel, fo feer verlang-
de , dat in het ligt raogte worden gege-
ven Qb). Wy agten den Lefer geen onge-
sioegen te zullen doen , wanneer wy by de-
\'lèlfde alhier eenige aanmerkingen voegen.

I. Siet men \'er uit , dat \'er dés\' tyds ,
feer magtige inwoonders te Zwolle waren: wel-
ke wy s wegens het Latynfche woord mUites ^
Edellieden genoemt hebben. Want, fonder
ons alhier op te houden , met de verfchillende
betekenilïèn, welkè dit woord hebben kan, (c)
dit blyft feker, dat men daar door in oude ty-
den altoos verftont , geen .gemene lieden ,
maar feer magtige Heren , en veeltyds van een
grote geboorte, die, wanneer fy te velde trok- \'
ken , met eenige dienaren vergefelfchapt wa-
i-en (d).

-Blykt ook uit defe brief, dat het dorp 2. Over
Zwolle , en buiten twylfel mede ons Carfpel, de Sche-
door Schepenen belliert wierdt.

^h) Vtinam ^ addid^jf^nt ipja dlplomatis mrha , ai
eruendara eX tenebrn rei -ueritatem legt den Heer Dum-
har torn. 2. Analecl. pag. 232. na dat hy de namen
der getuigen van defen brief medegedeelt hadde.

3.Van ge verkeerdelyk hebben verheelt, (^e) dat
het gelyk Biflchop Willebrand de Stads regten vanZwol-
KÏ\'r -le . ^^^ \' welke de Steden Deventer en
ten va?\' Campen hadden , gelyk geftelt heeft. Dog
Zwolle dat fig daar om niemant verwondere , dat de-
met die fe Stad heden geen mindre voorregten geniet,
Se Ste- ^^^^ Steden : en felfs ook niet als men
den. \' ^et, dat aan de Steden Ommen (f) , en Ge-
. \' nemuiden(g) defelve Stads regten gegeven zyn,
, als de Steden Deventer, Campen en Zwolle
befitten : ofte wel, wanneer men in de brief
van Stads geregtigheden, aan het Steedtjen
Grafhorft , door Jan van Dieft , in het Jaar
1333. gegeven , leeft , dat die regten in allen
manieren zullen zyn , als die van Zwolle en
meer andre Steden (b) ■■ fchoon een ieder weet,
dat de regten van defe drie kleine ftedekens
feer van die van Deventer, Campen , en
Zwolle verlchiÜen. Want de reden hier van,
om voor als nog meer andren voorby te gaan,
agte ik defe te zyn , dat, gelyk de Biffehop-
pen van Utrecht, als Lands Heren van Salland,
bevoegt waren , volgens hun welgevallen ,
aan de dorpen Stads regten te verlenen, fy op
defelfde wyfe de magt hadden , de voorregten
van de Steden , welke fy wilden , te ver-
meerderen , of te vergroten : en dat hou-
den

f^) Ingevolge de drie en fefiigfle articul van dc
i)eduêtie van de voorregten van Genemuiden ; tot nog
toe ongedrukt : maar die waardig was het ligt
te fien.

den wy ftaande, dat ten aatifien vati de drie ïa33.
grote Steden van Salland, met uitlliiitinge van
de kleine , ten tyde van Biflchop Jan van Ar-
kel 5 en van eenige fyner navolgers gefchiet
•is ; gelyk wy veelligt elders breder fien zullen.

4\' Ontneemt Wiliebrand, de Deventerfchen 4- Wel-
alhier, fekere regten, welke fy op , of in het ,

dorp Zwolle , van fyn voorlaten verkregen Deventer
hadden ; en welke hy aan de nieuwe Stede- op Zwoi-
lingen weg fchenkt. Wat moeite wy ook ge-le had« \'
daan hebben in het onderfoekcn, van de nature
defer regten , nogtans hebben wy tot nog toe
nergens, iets in het geringfte daar van kunnen
nafpeuren. Ja wy zyn fonder hoop, van ooit
of ooit, hier van" iets fekers te zullen ontdek-
ken : ten ware men mag oordelen, dat de
Stad\' Deventer dit regt , ten tyde dat Salland
door de Romeinen overheert was, bekomen
hadde. INIen weet dat die overwinnaars , hier
en daar (/,; gewoon waren na de overhcringe,
ieder wingeweft te verdelen , ofte fmaldelen,
in een feker getal van diftricT:en ; gemeenlyk
Burgerfchappen f/j genoemt; en dat in ieder van
defelve een hooftftad was , welkers regts ge-
bied fig uitftrekte over alle de Carfpels en dor-
pen van het felfde gebied. Of Deventer nu \'
door de Romeinen tot een fulke Hooftftad op-
gerigt is, onder welkers regtsban ons Carfpel
was V en of Wiliebrand defe regten , die wy
onderftellcn dat door de Biflchoppen van Ut-
recht, aan de Stad Deventer eerder beveftigt,
dan gegeven zyn , hier mede heeft beoogt ?

laqq. Sulks, is te de^kf" •> dat men al mede nooit
met fekerheid ontdekken zal.

5. On- 5. Schynt in den eerften opflag , het felfde
derfoelc lot te zullen moeten hebben die vrage , wan-
of Zwol- „eer of in welk Jaar defe Stad haar gerec^tighe-
of"z3r ? want dat fulks in het Jaar 1230

tot een gebeurt is, houden fommige Schryvers ftaande.
Stad ge-^ die fig op Willebrand\'s brief beroepen (k^. in
maaktis? tegendeel anderen, die van veel oudere tyden
en meerder in getal zyn, komen eenparig daar
in over een , dat defe gebeurteniflè in het Jaar
1233 voorviel Ontwyffelbaar moeft men
het eerfte gevoelen voor het andre omhelfen,
indien het felve op de brief was gegrondveft.
Maar wanneer men daar op naukeurig^ wil ga-
de fiaan , en aanmerken , dat , in d\'affchrif-
, ten door my gefien , wel het Jaar 1230. ge-
lefen wordt: dog dat na dit Jaargetal eenige
openinge of plaats gelaten is, moet men diens
volgens befluiten , dat fulks gefchiet is, om
dat het bygevoegde Jaargetal , in den oor-
I fpronkelyken brief, onleesbaar was. Geenfints

kan derhalven Willebrands brief in het Jaar
1230. afgegeven zy"- „i^SS- is dan

de tydftip, dat den Biflchop Zwolle, door fyn
brief, tot een Stad maakte. Want, behalven
dat d\'oudfte Schryvers fulks getuigen , fo
komt hier nog mede over een die gene , wel-
ke Willebrands brief in het Stóds privilegie

(k) Chrlft\'tan, Ajfuerus in Oratione 14, Cal. Tehr.
S683. habita. Befchryv, der Nederl. ^de Heel bladf. •
956.

{i) Gerard. Coccius in Chron. Bet hl. De Schr\'jver
f-ian de o-ueryf. Chronyk. Willem Nagge in fyn Overyjf.
jaarboeken. Befchryvinge der Nederlanden gedrukt in
liet Jaar 1766. En meer andre Schryvers.

boek overgefchreven heeft : die niet tegen- 1233.
ftaande hy, het origineel uitfchryvende, geen-
fints meer lefen konde , welk Jaargetal by
1230. gevoegt was, egter, in fyn voorreden
op defe brief gemaakt, erkent, dat defelve in
het Jaar i233._ afgegeven is (w). Men fiet
dus feker genoeg , welke fyde men in dit ge--
fchil volgen moet, en geenfints is het derhal-
ven nodig , met fommige t\'onderftellen (n),
dat in het Jaar 1230. aan Zwolle het Stads
regt gegeven wierdt, als aan Gçneniuiden en
andre kleine Steden : dog dat driç Jaren later ,
dit voorregt gelyk geftelt wierdt met dat van
de Steden Deventer en Campen, Dewyl de
brief dit vergelyk genoegfaam wederlegt ; hec
welke boven dien tegens alle gronden van
waarfchynlykheid aanloopt ; als wy alhier on-
nodig agten aan te tonen : en hier mede ein-
digen wy onfe aanmerkingen op Willebrands
I 3 ^rief

(m) Dus fchryft hy daar ter plaatfe pag. 25;
Privilegium frmum , quomodo villa dicta Zwolla ere-
ßt in oppidum , mûris, plancis, fivefojfatis , ma-
^\'tendum ; cum omni jure er libertatihus , qu£ antea
Daventrienfes poßederant , ey hac concfffa per d.
Wlllehrandum Epifcopum Trajeßenfim , Anno Domini
milleßfno ducenteßmo tricefimo te^rtio , cum cmfenfa
pr^latorum ts" Majorum terrx.

Ky Jr beide (fegt van der Horß Overyß. Oog
» i\'i\'^dj\'^-) by den anderen vergeleken kunnen
„ op dele wyfe verftaan worden myns oordeels : in
„ den Jare 1230. is, Stad-regt gegeven als die
„ van ^Genemuiden (berugt door Karei van Eg.
„ mondSMOt, net ülokhuis genoemt), die van WiU
„ fum , Grafhorft , en Ommen ; maar in het Jaar
,, 1233. fyn die voorregten gelyk geftek met de
„ twee andere grote Steden Deventer çn Çana-^;
„ peu.\'«

Ongemeen groot was de blydfchap van d\'in-
woonders der nieuwe Stad , en de buitenlie-
den daar rontsomme wonende , toen het be-
kent wierdt, dat Willebrand Zwolle tot een
Stad gemaakt hadde Selfs vele van de

laaftgenoemdeh verlieten hunne woningen, wel-
ke fy op het platte land hadden, en begaven fig
binnen Zv/olle : alwaar fy oordeelden met ter
tyd in ftaat te zullen zyn , fig voor de ftro-
peryen en roveryen van de Caftelen van Rech-
teren , Eerde , Voërfi:, (ƒ) en Bukhorfl: Qq^
te dekken en te bevryden.

Hier om waren de nieuwe Burgers ook
terftond bedagt de Stad te verfterken, fy floe-
gen ten dien einde , met de naburige boeren,
welke Biffchop Willebrand bevolen hadde,
om aan Stads verfierkinge t arbeiden (r), ftrax
de handen aan het werk , en graafden , vol-
gens eenige ; s), een gragt van een middelma-
tige breedte om de Stad ; dewelke men ook

IV.

Bly ei-
fch ap
over defe
gebeurte-
nis.

Groten
toeloop
van nieu-
we in-
woon-
ders.

De Stad
Wordt
yerfterlct.

(/) Gerard Coccius fpreekt hier over {m Chrcnko
■BethUnunß) in defer voegen, g^o audita ex omni- -
hus cirmm-viünis villagns : piUut Ajfendorp, It-
terfum , Zuthem\', Windefem, Herkelo , Oideneel,
Scheitle, Spoolde\', Wefitnholte, Vekaten, Maßebroek,
Langenholte, Ghenng, Haerß , Herfte, Berckmede,
Wytman , z^c. conglobati in Middelwyk , ubi major
pars ZwolU erat , opfidum ejfecerunt; timore Rapto-
in caflris Voorß , Rechteren, ey Eerde

nsorantesjfrequentes irruptiones in illos facientes, p^\'^z
das agebant velut e Speluncis latronuin,
iq) Bruman. R. T. pag. loi,
(r) Bruman. R. T. pag. icz,
(f) hruman. ibid.

jnet een aarden wal, of fo andren fchryven,
jjiet een planken tuyn (?) omringde. De Stad,
niet defe broofe vellingwerken yerfterkt, bleef
tot omtrent 90 Jaren hier na in defe ftaat: hoe
duur d\'inwoonders defe forgeloosheid betaalt
wierdt, zullen wy op zyn plaats verhalen.

Wiliebrand , gedagtig dat de voorfpoed van AanfteK
een gemenebeft altoos van de goede ordre van ünge van
politie en wyfe wetten afhangt , verkoor ^^ ^^^^^^
felfs («) , of, fo andren willen , liet door
de Burgers twaalf Schepenen verkiefen , aan
welken fy met eede beloven moeften , dat fy
hen altoos gehoorfaam zouden zyn , en dat fy
eikanderen nergens met regt zouden mogen
aanfpreken, als\'voor defe Magiftraat (t»): wel-
ke de magt gegeven was, om alleen de twi-
ften in de Stad onder Burgers en ingefetenen En eca
, ontftaande , te befliflèn, Sommige zyn \'er eg- Scholtus.;
ter die vermenen, dat de Rigter of Scholtus ,
door den BiiFchop ter defer tyd aangeftelt,
ook eenige infage te gelyk met de Magift-raat
I 4 zoude

i-v) Willem Nagge; welkers vv\'oorden in defer voe-
gen luiden: „Daarna, zyn de ingefetenen van Zwol-^.

Ie by den anderen gecomen,en hebbentwaelfSche-
" P^i^en van haer borgers genomen, ende alle de in-
„ woonders worden borgers; en hebben de Stadt
» een borgerlyken eedt gedaen, en hebben met den
,, anderen gefloten, dat de borgeren , voor de Bor-
,, germeefters ende Schepenen , den anderen foudea
„ met recht aenfpreken , ende defelve in alles ge-
„ hoorfaam weien, als goede borgers toeftond. Én-
„ de hebben daer toe een richter genomen , die
men nu Schölte noemt, die foude de faecke van
\'I des Heren wegen\' verrichten , ende fyn gericht«?.
,, om den vreemden man foude hebben.«.«.

zoude gehadt hebben , in het vonniflèn van de
verfchillen tuflchen de Burgers (x). Schoon
andren verhalen (3?) dat het regtsgezag van de
Scholtus m^ar alleenlyk tot de verfchillen , en
gerigtelyke handelingen der inwoonders van
ons Carfpel, en van andre vreemde menfchen,
dog geen Burgers, door Willebrand bepaalt is.

Defe Prselaat gaf ook aan de nieuwe Stad een
fegel en wapen : hec felve was een toorn ,
met het afbeeldfel van den Aartsengel Mi-
chael, onder fyn voeten een Draak behebende,
die hy met een lancy of fpeer doorfteekt ;
waar van wy elders breder meldinge zullen
maken.

Terwyl Biflèhop Willebrand be% was, met
alles in defe nieuwe Stad in een goede flaac
van politie te brengen , en defe en meer andre
willekeuren te maken , wierdt hy in het Pa-
leis Vollenho , door een fware fiekte over\\\'al-
len : welke hem , korte tyd daar na , het ty:.
delyke met het eeuwige deet verwiflelen ; na
dat hy het Bisdom van Utrecht, volgens fom-
mige , negen jaren {a), volgens eenige agt {k),
fn volgens andi-en (O welkers gevoelen het

{x} Gerardm Coccius in Chron. BethUm. fegt Con^
feflim igitur , convocata multitudine , confii\'tuerunt
, duodecim ex Procerihiis confutes Jive fcabinos qui,
una cum mdice ab epifcopo confiimto , multitudinis
agerent eaufas, atque judicia decernere?it.

(z) Gerard. Coccius in Chronica Bethlem. c aliü
(a) Hadrian. Barlandus, in Catalogo.

Gerard.\' Noviomagus , Beka, Heda ey alii.
{c) P. C. BQCkenbergias iu Gat, Epifc. Uhraj. iii
1¥dlebrand.a.,

waarfchynlykfte is , (ß) fes jaren beftiert had- 1233,
de. Syn lichaam wierdt van hier , in tegens- gy^ jj.
woordigheid van vele geeftelyken en Bedien- chaam
dens van den overledene , na Raalte , en van wordt t\'
daar vervolgens, binnen eenige dagen, na ^^^^^^^
Utrecht vervoert, (<?) al waar het in de Kerk yen.^"
van St. Servaas, door hem felfs geftigt, be-^
graven wierdt Qf).

En aldus is overleden Wiliebrand van Ol- Syn hoe-
denburg vyf en dertigfte Bilfchop van Utrechts danighe-
den man die niet minder door fyn ftaatkunde ,
als door fyn dapperheid en krygskunde beroemc
is.: en waar in hy dusdanig uitgemunt heeft
dat hy voor d\'ervarenfté krygs overfte van fyn
tyd gehouden is. Hy was boven dien feer edel-
I 5 moedig

{d) En wel voornamentlyk om defe reden. De
ineefte Schryvers ftemmen hier in over een , dat
Wiliebrand in het jaar 1233. overleet. Men fie
Gerard Coccius in Chron. Willem Nagge op het jaar
I233, Matthms in annot. ad Anonym, pag, 131.
Nu getuigt Wiliebrand in de ftigtings brief van het
fwarte waters cloofter , dat het jaar 1233. {yid. Lin-
debom Hifi. Epif. Bav. pag. 264. en t\'onregt leeft rnen
hy de Hqcx Bumbar Tom. 2. Anale£l.pag. izp.het jaar
die defe drukfout in het Kerkel. en Wereldl.
Bevent. bladf. ook heeft verbetert,) het fesde
jaar fyner regeringe was ; hy heeft derhalven maar
fes jaren Biifchop van Utrecht geweeft: dewyl hy
in 1233. geftorven is. Dog de dag van fyn dood
js onfeker; gn wordt van Nagge op den 16 , van
:Beka op den 26 , en van Heda\'Qn Matthms op den
2,7 bepaalt: met hoe weinig waarfchynelykheid

dit gepaart is kan men nagaan uit defer Stads eer-
fte voorregt brief: welke op den 31 Auguftus, en
\'dus meer als een maand later, van het felfde Jaar,
als Wülebrand geftorven. was, afgegeven is. i

1200 moedig niet alleen voor fyn weldoenders: maar
felfs ook voor fyn grootfte vyanden ; gelyk hy
meer dan eem betoont heeft (g). Dog , dat

aanmerkelyk is , defe en meer andere grote
hoedanigheden , zyn geenfints befvvalkt ge-
worden door eenige daden onwaardig aan een
BiflTchop : ten minften geen andere verwyt,
het welke eenige grond heeft, fiet men aan
hem gedaan , dan dat hy in geen geleerdheid
heeft uitgemunt (i»}.

Hoe veel de Stad Zwolle aan defen Prselaat
verfchuldigt is , gaan wy in het vervolg defer
Gefchiedeniflen fien ; waar uit niet onduifter
blj4enzai, dat Willebrand, door de verlenin-
ge van het Stadregt, den eerften trap gelegt
heeft , op de welke Zwojle geklommen is tot
de top van gefag, magt, achtbaarheid en ryk-
dommen ; welke men heden kan befchouwen,
dat defe Stad befit.

I. Men dry ft hier groten handel op Duitsland-
en elders. Het ryden der Heffewagens
^ begint op defe Stad. Welke een nan^
ze Stad \'Wordt. Genemuiden tot. een Stad
gemaakt. II. Graaf Florens fchenkt gr O\'
te voorregten ~aan Campen , Zwolle (^c.
III. De drie Overyffelfche Hoofdfieden bloei\'
jen feer. En leggen een verfchil tufjcben
Hamburg en Harderzvyk by. Ook fekere.
meenigheid tuffchen Reinoldsburg en Har-
derwyk. IV. Zwolle helpt Jan van Naf-
fauw in den oorlog. Wordt hier om met een
voorregt beloont. Dure tyd. Jan van Naf-
faww wordt afgefet.

van den afgeftorvene Biffchop Wil- 1250.
_ lebrand van Oldenburg , wierdt tot het 1,
Utregtfche Kerkvoogdyfchap verheven Otto de Men
Derde, foon van den Graaf van Holland. On- dryfthier
der deflelfs regeringe , als mede onder die van ^Sdelop
fyn twe opvolgers , Gooswyn van Amftel, en ouits-
Hendrik van Vianen , is in defe Stad , volgens land en
onfe berigtsfchriften , niets aanmerkings waar- elders»
digs voorgevallen. Alleen ontdekt men uit hec

vervolg van de weinig overige Gebeurteniflèn
defer eeuw , dat in, of omtrent,\' die tyd van
34 Jaren, dat defe drie Biffchoppen het Opper
en Nederlligt bellierden , die bloeijende Koop-
handel

handel alhier, op de haven Swin in Vlaande-
ren , en de Steden Dordregt, Hamburg , en
meer andren , lyn aanvang nam : welke defe
Stad, nog m de dertiende eeuw , fo agtbaar
bekent en beroemt maakte , dat de wyfe Graaf
Florens van Holland vele voorregten aan d\'in-
woonders van Zwolle fchonk ; om de nerin-
ge van hen in fyn Staten te trekken: en dat de
Steden Hamburg en Harderwyk hun verfchil
ter befliirmge, der Schepens van defe Stad, en
de twe andre Overylfelfche Hoofdlieden, over-
gaven, gelyk wy fulks hierbeneden breder zul-
len fien. Het is ook buiten tegenfprake, dat,
tot de veraieerderinge van magt en bloeyinge
der Stad Zwolle, veel aanleidinge gegeven heeft
het doorryden en den koophandel van de fo
genoemde Heflènwagens: dewelke omtrent het
jaar 1250 , op defe Stad begonnen is; volgens
het verhaal van feker aantekeninge

Defen handel, welke men dus feker weet,
dat defe Stad op Duitsland des tyde dreef, maakt
het gevoelen van fommige fchryvers feer aan-
nemelyk , die van gedagten zyn , dat de Ste-
den Deventer , Campen en Zwolle omtrent

(a) Defe aantehnaaK voegt ^er by , dat defe wa-
gens al van een oud gebruik zyn ; als uit dit vers
van den Dichter Virgihas, (vid. GwmV. 3.-ujri 204.)
blyken zoude. 0 0 ,t/

Hy haalt hier ook nog toe aan de Commentarien
van Julius Cafar (ik denke dat hy de twe plaatfen
de Bello Gallico Lib. IV. pag. m. 66. & 69. in het
oog heeft) alwaar het woord ÈJfedum ook voor-
komt , waar door hy wü, dat defe wagens bct<>
leent worden.

Het ry.

den der
Heffe-
■wagens
begint op
dele Stad.

1272.

Welke
een Han-
fe Stad
wor^t.

j^et jaar 12^2. tot medèleden van het berugte 127a.
verbond der Hanfe Steden zouden aangenomen
zyn (by Want het is bekent, dat de vereeni-
ginge dier Steden in het begin de befcherminge
van den koophandel in Duitsland in het oog
hadt : het is daarom denkelyk , dat de drie
Overylïelfche Hoofd-Steden , daar by veel be-
lang hebbende , fig by d\'andere , ook in den
aanvang defer Maatfchappye , \'van eenige op
het jaar 1247, van andren, met meerder regt,
op het jaar 1254 of 1255. geftelt , (c^ ge-
voegt zullen hebben.

Het zy hier omtrent fo het zy, na dode van
Hendrik van Vianen beklom Jan van Naflauw
den Utrechtfchen Setel. Defe Kerkvoogd wy- 1275.
dede, in het jaar 1275. (ƒ}, de nieuwgeboude Gene-
kerk tot Genemuiden , in. Waar na , als hy muiden
uit dit dorp vertrokken , en in de Stad Zwolle
gekomen was , verleende hy aan d\'inwoon- mLkt^^"
ders van Genemuiden dusdanige Stadsregten ,
als de Steden Deventer , Campen en Zwolle
genietende waren (e\') : en hier van gaf hy hen
een befegelde brief, welke door hem felfs , de
Steden Deventer j en Zwolle , (ƒ) en , vol-
gens

en andere Schryvers, d\'inwydinge de-
fer Kerk , en het verkrygen van het Stadregt van
Genemuiden , Qp ^ej j^ar 1172,. aantekenen, is niet
wel te begrypen • dewyl de Stadregts-brief in het
jaar afgegeven is.

\' 275\' gens eenige , ook door de Stad Campen, Qg^
als mede door de Heren Frederik van Bar-
mentlo , A^out van Almelo , Wolter Coen ,
Hendrik Kidmk , Andries en Sweder van
, Voorft , en Willem van Bukhorft, op den dag
voor den H. Pontiaan , in defe Stad onderte-
kent is.

In het volgende jaar vergundde Graaf Flo-
rens van Holland aan Campen , Zwolle , De-
ventér, en Wilfem , (want volgens defe rang
worden de Steden in den volgenden brief op-
genoemt) feer grote voorregten, by defe gele-
genheid. De kooplieden van defe Overyflel-
fche Steden waren , tot die tyd toe gewoon ,
hun koopmanfchappen,\'na de Vermaarde haven
Svjin , niet verre van Sluis in Vlaanderen ge-
legen (b\') , te vervoeren , en aldaar ter markt
te brengen. Dog omtrent het jaar 1276. be-
floten fy hunne vaart te veranderen , en met
hun koopwaren na Dordregt ofte andre Hol-
landfche Steden te üevenen. Den Graaf van
Holland, infiende hoe veel nut en eere, gelyk
hy fig felfs uitdrukt , het fyn gehele Lïind zou-
de aanbrengen , indien hy dele kooplieden be-
wegen konde om in hun voornemen en befluit
te volharden , fchonk hen ten dien einde ver-
fcheiden voorregten. Onder welken de byfon-
derflen zyn, dat hy beloofde de góederen , uit
de verongelukte fchepengeborgen, tot voordeel
van de kooplieden en hunne erfgenamen te zullen
bewaren, gedurende een jaar en dag lang; na Wel-
ke

127Ö

II.

Graaf
Florens
fchenkt
grote
voorreg-
Jten aan
\'Campen,
Zwolle ■
&c.

{h) Als ik ergens by Atib. Mkius (In Operihus
Bißoncis C?" Diplomaticis) gelefen hebbe.

j^e tyd defelve ten fynen nut vervielen. Ten 1276,
tvveden dat hy de tollen , die fy in Vlaande-
ren van haring , tarwe, rogge, haver, garfte,
erften, en bonen, hadden moeten betalen, ver-
minderde : van andre waren hier niet onder be-
grepen , iiet hy de tollen bepaalt , als fy die
tot Swin fchuldig re geven waren. Voor het
derde gaf hy aan de kooplieden de magt, om
het fcheepsvolk, over het vegten en liaan, fort-
der manllag , in de fchepen voorgevallen , te
llraffen : gebeurde het gevegt tuifclien het volk
van byfondere fchepen , dan Mrierdt het OOrdeel
aan de Hollandfche Rigteren en onpartydige
kooplieden overgelaten: dog wanneer de twift
op het Land voorviel , fo wierdt de misdaad
volgens de wetten van den Lande gekaftyt. De-
de iemant van d\'ingefetenen aan de kooplieden
en het fcheepvolk enig leet, fulks nam de Graaf
op fig genoegfaam te wreken. Ten vierden ver-
fprak Florens aan hen , dat, waar het fake hy
met de Biflchop van Utrecht in een oorlog
wierdt ingewikkelt, hy den koophandel daar-
om geenfints ftremmen zoude , maar hy ver-
leende in tegendeel in dien geval, een vryge-
leide , nit kragt van het welk fy , fonder be-
lemmeringe , den koophandel, even als in tyd
van vrede , in fyn Staten zoude kunnen voort-
fetren. Voorwaar een teken van een ongeme-
ne wysheid, en een grote liefde voor het men-
fchelyk geflagc in den Hollandfchen Graaf: want
den koophandel is een verbond van hec gehele
ipenfchelyk geflagt: defelfde te ftremmen , is
diensvolgens dit verdrag te verbreken Qi^: hoe

(i) Suhlatis ccmmerciis r^pf^ f&dcn genens humani
fegt den Rcmeinfchm Bifioriefchryver Ilorus Lïb. i/A

veel verligter defe eeuw ook boven de Dertien-
de zyn mag \' isJigter te wenfchen, dan te
hopen, dat dit voorbeeld heden veel navolgers

Ter verfekeringe, van defe en meer andre
voorregten , gaf Graaf Florens aan de voor-
noemde Overyffelfche kooplieden een brief ^
welke hy met de Steden Dordregt, Middel-
burg , Zirkzee en Weftkappelle, en de Heren
van Vorne, Symon van Haerlem, Diderik van
Thelingen , Diderik van Waflènaar, Peter van
Borfelen, en Niclaas van Sulberg, in de maand
September befegelde ; luidende in defer voe-
gen-

Threndus Comes HoUandls univerRs prafentes li-
* ter as inJpeSitiris falutem no]cere veritatem.
Cum mercatores cîvîtatum (jT villarum fequentium^
videlicet de Campen , äe^ Swollen , de Daventriä ,
de Wikhem , ^ de aliis locis intermediis vicinis ,
qui_ ha&enus in Flandria ad portim ibidem ^ qui
Silin dppellatur, cum fiiis mercimoniis fe transferre
confueverunt , nunc ad partum mftrum de Durd-
recht , vel alias in terra noftra , fecundum quod
ipßs melius placuerit, cum fuis mercimonits ahhinc
mfra fe tran^erre deßderant & mtendunt, Nos ,
conßderantes mod ipforum adventu toti terre nos-
tr<ß utilitatis & honons advenire ^ accrefcere pot-
erit incrementum , eisdem^ dummodo acefum juum
pradictum ad terram mflram adhiheant, üherta-
tem S grattam concedimus fuhfequentem. Vide-
licet ß diÙi mercatores naufragium patiantur , &
hona fua ad terram noßram applicenturilla bona-
appUcata faciemus fub noßra poteßate per annüm
^ diem unum intégra refervari ; ita utßaliquis^
naufragium pajfus , vivus fuperveniat, vel injèqua-
tur , eidem bona fua reddantur ßne aliqua contra-
dicfione j ^ etiamß iMredes moriemium infequun-

pir t^fi\'\'^ dicium tempus cum tefimomo fide digno 1276»
\'vel Interfigno vero , prafata bona fua reddantur
eisdem , ^ ultra diElum tempus ntdlis infequenti-
bus^ pojjimus nobis attrahere diSla bona , vel ille ,
qui infeodatus. ft a nobis in hoc cafu , ^ hoc de
llcentia a nobis prius obtenta fupcr eo. Item mer-^
catores prmliBorum locorum, per quamcumque viam
intraverint terram noftram , ^ \\ante Tloeloneq nos-
tra tranjire voluermt , ildem dabunt de quolibet
laft allecum duos denarios fterlingorum ratione tbe^
knei , de quolibet hoda tritici , vel fdîpnîs quatuor
denarios hollandenfes , de quoUbet hoda havena ^
ordei duos denarios hollandenfes , de quoUbet hoda
pïfarum ^ fabarum unum d.enarium fierlingorurâ ^
de aliis- vero bonis hic non exprefts dabunt de eis-
dem theloneum , fait dare confueverunt apud dï-
êtum porïtm de Suena ^ fi femel de his thelo-^
neum folverlnt , ex tune ampUus de, eisdem fohere
mn tenentur. Si vero allquahona emant infra ter-
ram noftram , ^ ea deducere voluerint extra ter-
ram., clabunt idem theloneum prout alii merCjatorei
bactenus dare confueverunt in hoe cafu , ^ fi forte
bona., quüi duxerint in terram noftram , rèducerevo-
luerint , ex hiis nudum alium theloneum dabant
quatn dederunt. Item ipfis concedimus, _/? dicti mer-
catores aut focü vel famuli unius navis inter fe\'\'pu-

fnaverint in fi^^ navi, fine perpetratione homlcidii ,
oc mercatores inter ipfos emendari faciant prout
juftuni fuerit & honefium. Si vero homines dua-,
rum navi urn inter fe pugnaverint, judex no ft er
emendari facïat per mercatores quos caufa non tan-
git ffpra dicta. Et fi forte dicli mercatores aut fa-
muli Jut extra navem fuam- pugnaverint fupra ter-
ram , boc^ emendabunt fecundum legem patries ; ^
nulli pWWntur ex^ hoe fa£to , nee in per finis , nee
in bonis , p\'-fi rei inveniantur fuper eo. Et re-
cipimüs dictos mercatores ^ bona ipforum venien-
do , moranào , ^ redeundo per totam terram nos-
tram fub noftro fi\'\'"^no condu&u ^ fecuro. Et ft alt-
qiiis infuriam irrogüret eisdem in perfonis ipforum
K mt

competenter emendaru Concedentes ipfis , licet di-
qua difcordia juhoriretm inter nos ^ terram nos-
tram ex una parte , dominum Epifcopum Tra-
jeöenfein dominum ipforum ^ terram fuam ex \'alte-
ra , fMd iidem mercatores venire po(funt cum juis
, mercimoniis infra terram noftram fuh \'noftro condu&o
fupra dim. Item fi aliquis emerit bona fua , em-
ptor fatisfaciet eis de Monis emptis infra eandem
diem emptionis factcs , vel faciei eis fecuritatem in-
fra di£iam diem fecunditm quod convenit cum eo-
dem , ita quod fatisfaciat venditori. Quod fi em-
ptor hoc mn fecerit ex tunc venditor elapfo die pro",\'
dicto facere poteß , alias de bonis vendiiis fuam vo-
luntatem. Item quicimque bona ad proprios ufus
fcilicet ciborum , vefiimentorum , ^ aliorum. utenfi-
\'lium , comparaverit, inde nullum tbeloneum ubivis
exbibeblmt. "Item volumus Mt omnfa ponderahiUa
vendita per fiateras ponderentur. lUc enim omnia
prcediSta ^ fingula diStis mercatoribus concedlmus ,
refervata nobis ipfis_ libera potefiate addendi ,
mutandi, Qf corrigendi, prout nobis utrisque ad
boc negotium videbitur expedire. In cujus rei te-
flimonium Qj\' munimen prcefens fcriptum figillo nos-
tro ^ figillis fidelium nofirorum fequentium fciUcet^
domini de Forne , domini -Simoms de Harlem do-
mini de Tbeylingen domini Theodorici deWaßna-
domini Petri de Barfalia ^ d^ommt Johannis de
Renifie, miUtum^ fffilbelmi deEgmuttde, Henriet
Borc\'hgravii de Leyden Wtjjonis de Colderkercke
\' Wilfardi de Borfalta , mcolai de Sulborcb , item
figillis Opidorum nofirorum de Dur dr echt de Mid- \'
■ delborcb , de Ztrcze ^ de Harlem., de Weficapplen.>
fecimus communiri. Datum apud Leyden feria fex-
ta pofi exaltationem, fancta Crucis. Anno Domini
millefimo , ducenteßmo , feptuagefimo fexto,
fe Septembri.-

Van defen brief is nog een oude duitfche
vertahnge in wefen ; dog , gemerkt wy defo

voorregten in het brede hebben opgegeven , 127^.
zullen wy defelfde , ter vermydinge van alle
langheid , agterhouden.

Het vervolg doet fien , dat de Zwolfche en 1278.
andre Overyflelfche handeldryvers door defe
voorrechten aangelokt, fo niet van toen af aan,
egter in latere tyden, den Hollandfchen koop-
handel , voor de Vlaamfchen hebben beginnen ^
te verkiefen. En het is ook nog feker, dat
d\'inwoonders van Deventer, in het jaar I278,
op de Hollandfche Havens ondernomen te va-
ren , waarom den Graaf hen , op den Sondag
na quaß modo Geniti, nieuwe voorrechten
toeftont {ky

Door defe, als raede door den koophandel op i n8o.
Duitfchland , floreerden de Steden Deventèr , iii.
Campen en Zwolle , omtrent het jaar 1280 , jP^ ^J\'®
feer : en hier door vermeerderde dagtbaar-
heid defer Steden dusdanig, dat, wanneer \'erin bloeijen
het genoemde jaar, tuflèhen de Steden Hamburg feer.
en llarderwyk een hevige twifl: ontfl:aan was , En leg-
de Heren Schepenen van Deventer, Zwolle en
Campen , (dus leeft men in de volgende brief) Sehen
als fcheidsmannen gekoren wierden (?;?), om dele Hamburg
K 2 on- en Har-

(l) De Gveryß. Chron. op het gemelde jaar.
(?») Pi^iftis Latnhechis Rer. Hamburg. Lib. IL by
den Heer ^Umbar , in het 4de Boek^ h\\t lode Hoofd-
fluk aangehaalt ^ vergift fig dan met\'te fchryven ,
dat de Steden Deventer en Campen , dit verfehl!
alleen zouden befliß hebben. In defen misllag heeft
hy Brumanus (R. T. pag. 109) tot navolger: die
nog verder de bal misfiaat, roet al den Duitfchea
koophandel aan dó Steden Deventer en Campea
voe te fchryven.

IsSo, oneenigheid te befliflèn : die , onder anderen ,
derwyk verftonden^, dac de wederfyds gevangenen op
by. vrye voeten zouden geftelt worden; gelyk luiks
uit de verdragsbrief, m de Paafch week , door
den Graaf van Holftein, en de Stad Hamburg
afgegeven , breder te vernemen is , zynde
van defen inhoud.

Gerardus Dei gratia Comes HolfatiiS & Storma-
rie, Confutes ^ Univerfttas de Hamburch imï~
verßs praferitia vifurts in perpetuum, Dlgnum ^
rationi confentaneum efiea,, guccprovïdorum viro-
rum juvamine g\'efla funt, ne ah humana evanefcant
memoria , fcripturarum patrodnio perennari : No-
verint igitiir univerß, quod difcordia inter noßros
Burgenfes ex una,, "(Sf oppldams de Ilarderwich ex
altera parte , de maturh prudentum yirorum Scahi-
vorum videlicet de Daventria^^ StvoUis,, ^ de Cam-
pen , Conßio fopita efi, Ut m fubfequentihm conti-
netur. .Si aUquis poft hcec ex una parte in alimn
ex parte altera aufu temerario , five in rehiis, ma-
nu , vel vita {quod ahfit\') dsUnqueret , fecundum
delicii fui quantitatem emèndare debet ddem , Con-
cordia ^ pace nihilomtnus perdurante. Praterea
\' omnes Captivi utriusque partis ahfolvi dehent , ^
■ bona adhuc in navihus obfervata , cum mftrumentis
earum ex utraque parte reftituent ; ^ 55 Marctz
Sterlingorum mar cam per 10 Johdos cofnputando ^
fidejußori Jlverici de Kilo refiitui dehent in feßo
Pafcu<e nunc infialite. Et dicti Oppidani de Har-
derxvtch poß mftans fefium Pafcbie in 4 annos aoo
Marcas Sterlmgorum , mar cam per 10 folidos corn-
put ando , nofiris, Burgenfibus reftituent; ^ dabiint
50 Marcas Sterlingorum quoUbet fefto Pafchce. In-
fuper ft famuli naute aUquarum navium ex parte
tma , aliqtiem ex parte altera {quod ahfit\') offende-
tent, Dominus navis , ft ipfmn tueretur quatenm
Itejb non emendaret, pro eodem famulo tenebitur re-
fpondere. Conditions autem bac praebabita conipofi-

tia anM^^ ^^^^ fiiis jurihus ftabiUs permanehlt. Ut 1289^
éiuteiif hfpc omnia rohur perpetiKZ firmitatis obtine-
ant •> P^^fentem paginam ftgillorum noftrorum ap~
penfione duximus roborandam. Teßes hujus Cómpo-
fitionis funt Scahini de Daventria , SvioUis , ^^ de
Campen., ^ Tbeodoricus de Groeve , ^ Fredericus
Miks, Cqf. Hamburgenfes gf alii quam plures.
J^atum anno Domini laSp. in Septimana Pafcbali,

Een ander verfchil , dat de Stad Harderwyk Ook fe-
des tyds met de Stad Reinoldburg hadde ,
wierdt op het gemelde jaar en dag, op dierge- tuïJyien
lyke voorwaarden , en door tuflclienfprake van Reinolds-
de drie Overyllèlfche Hoofd-Steden bygelegt; burg en
als de Graaf van Holftein en Stolmar , met de Harder- \'
Burgermeefteren en Gemeente der Stad
noldsburg , in een ander brief getuigt (n).

In het felfde jaar verhalen eenige (0) , was IV.
de Stad Campen in oorlog met de Koning van Zwolle
Denemarken {p). De Zwollenaren deden ter helpt Jan
K3 feif, van Nas-5

(») De brief is te fien by de Heer Schraffert in
het zde Deel -van het Hardervicum antiq, bladf.

\\p) De Heer Dumbar , erkent {in d\'aantekeni?igs
op d\'owryß. Chron.) nergens te hebben ontdekt
op Wiens gefag die Schryver dat verhaalt. Ik oor^
dele , dat defen oorlog m§t de Koning van Noor-
wegen, olaus Magnus, en niet met die van Dene-
marken , geweeft zy : want die eerfte Vorft heeft
volgens het verhaal van verfcheidene Schryveys
(Jlbert. Crantz. Lib, VI. Werdenh. Rerump. Hanf ,
part 3. ^^h 14.\') een langdurigen oodog met de Han-
fe Steden gevoert, die in het jaar ii8o. door ecu
vredes verdrag beflj^ jj. En dus hadde de Stad
Campen, als een Hanfe Stad , fig daar mede kuni»
ïien bemoeijen. So defe feer gegronde onderftellingc
waar is, fo wo.rdt het nog fekerder s da,t de drie Over»

laSo. felfder tyd grote oiikoften , om den Biflchop
fauw in Jan van Naffauw t\'onderfteunen in den kryg ,
den oor- j^y ^ggens den Graaf van Holland, by Har-
derwyk voerde. Het was om fulks te belonen,
dac defe Kerkvoogd eenige tyd later ,op den Ii.
hiJroj^" Laurensdag , van het jaar 1283., aan de Stad
met een Zv/olle het voorregt fchonk , om op ieder aam
voorregt wyn, het welke in de Herbergen vertapt wierdt,
bdoont. een takke of tWe kannen accys te fetten.
Hierom bevool hy , dat een aam wyn in defe
^ Stad , ten eeuwigen dage uit 41 takken , in
plaats van 40 , als het te voren was, beftaan
zoude. Van dit voorregt lefen wy in een der

tfohannes Dei gratia Trajectertßs El^ctus , uni-
J verßs prcefentem vifurh ^ audituris mtum
eße volumm, dilucide proteftantes, quod nos dile&is
hofiris Oppidanis in Swollls in recompenfam expen-
farum , quas fecerunt in fervitio noßro apud Har-
-derivyck , dum contra Com item Hoflandiae quer ram
haberemus , ^ ob multa alia fervitia , qu<e Nobis
^ Ecckßce noftre liberaliter impenderunt , conces-
ßmus eisdem . ... de qualihet ama vitn., quoi in
toflerum vendi contigerit ad tabernam in Oppido
Ipforum , recipiunt unam- Takam , ad ufus fut
Oppidi communes ^ oh hoe menfuram vini dimi-
vuere poterunt ita quod ama , qucs. bactenus tenere
confuevit quadraginta takas, de Ccetero quadragin-
ta unum tenebit: Qf hoe in dicto Oppido nofiro vo-
lumm perpetuo obfervari." "In cujus rei teftimonium

yiïelfche Hooftfteden fig aireets omtrent het jaar
1172 , of al vroeger , met de Hanfe focieteit ver-
bonden hebben, _

(q) In het privilegie boek hladf alwaar men
voor defe brief leeft. Privilegium quo cppidum Stvol-
lenfe potefi diminuere menfuram vini, in lucrum &
ufus JHOS.

pr(efentes literas ßgUlo noftro fectnms commumrï. ]
Datum Anno Domini milleßmo , ducenteßmo , octu- f
ageßmo tertio , die S. Laurentii.

Tan door Gods genade gekoren tot Biflchop
?? J van Utrecht (r). Wy willen., dat het aan
,, alle de gene , die defe tegenswoordige brief
„ zullen fien of horen lefen , bekent zy , het
„ felve opendyk betuigende , dat wy aan onfe
„ lieve Stedelingen tot Zwolle , in vergeldinge
„ der onkoftcn, welke fy in onfen dienftby Har-
„ der^vyk gedaan hebben „ toenmaals als wy te-
„ gen den Graaf van Holland in oorlog waren ,
en om veel andre dienften, die fy aan ons en
" onfe Kerke mildelyk hebben bewefen j ver-
" leent hebben , dat fy van ieder aam wyn , die
in het vervolg in de herberg in haar Stad ver-
tapt zal ■ woräen , .een taklce tot het gemene
nut der Stad ontfangen zullen ; en hierom zul-
len fy de wynmate alfo- verminderen , dat

een aam , welke tot nog toe mt 40 takken
^^ beftont, in het gevolg 41 houden zal : en dit
^^ willen wy dat tèn eeuwigen dage in onle ge-. ^

,, feide Stad onderhouden zal worden. In getuid
5, genis van het welk , hebben wy defe tegens-
woordige brief met ons fegel laten bekragti-
Gegeven in het jaar onfes Heren twaalf
!" hondert en drie-en-taggentig, op den H. LauT^.
„ rensdag. ^

Ter onderrigtinge van fommige , die alhier Aanmer:;
vragen zouden , hoe defe vero-unninge van Jan kinge op.

(r) Hy noemt fig hierom geen Biffchop van Ut-
recht : dewyl hy wel tot defen Stoel verkoi

1283, van Naflauw een voorregt zoude kunnen zyn :
gemerkt de Stad felfs het regt heeft accyfen te
kunnen fetten , voegen wy hier by , dat fulks
in oude tyden anders in defe Stad geweeft
is ; en dat de tollen en impoften , tot het
jaar 1404 , ten profyte van de ßilfchoppen van
Utrecht gebeft wierden , en geenfints tot nut
van de Stad

1285. Ik zal niet melden , van dèn duren tyd, twe
Dure tyd, jaren na dit verkregene voorregt alhier, en in
de bygelegene Landen , ontftaan. Alléén te-
ne ik aan , dat den gekoren i3iirchop Jan van

J287. Naflauw , in het jaar 1287 , met de eenparige
Jan van toeftemminge van de geeftelyke en wereldlyke
Naflauw Staten van \'Utrecht, als mede van Paus Hono-
Wordtaf- ^^ Vierde , om fyn onkunde , en de grote
® • fchulden, met welken hy het Bisdom overlade-
de , is\'afgefet (O-

Nergens geraelt vindende , dat Onder de re-
geringe van fyn twe opvolgers, van den Ut-
rechtfchen Setel, binnen defe Stad iets voorge-
vallen is, fo ftaat ons in het begin van het vol-
gende Hoofdftuk te ontvouwen , het gebeur-
de alhier, ten tyde van Guido van Holland ;
die in het jaar 1301. Biflchop van Utrecht is

ï. Van den Spooïderherg., Alwaar men een
Landag houd over. Dykfaken. Inwydinge
van het H. Geeft Kerkjen. Stigtinge van
het Klobfter Belhem. Verfchil tujfchen den ■
paftoor en de Keligieufen ontftaan. Zwol-
le is weinig verfterkt, en feer Gehaat van
eenige, die de Stad in brand fteken.: TF\'ordt
weder opgebouwt en verfterkt. \\\\\\. Landag
op Spooïderherg. gehouden. De drie Steden
en Hajjelt worden tolvryinTwentegemaakt.
Oorlog tujfchen den Bijjchop en S. van
Voërft. Zwolle met byna geheel Overyjfel
wordt verpand \'&c. IV. En door Jan van
Arkel verloft. Eenige Joden alhier ver-r
prand. V. Jan van , Arkel fluit een ver-
hond met de drie Hoofdfteden ^c. Laat
Arkelftein houwen. Syn belofte aan de drie
Steden ^ aangaande dit Slot gedaan.

E^n quarderuur gaans Suid-weflwaarEs van 1308.
^de Stad Zwolle legt een heuvelagtige J,
fceke, genaamt den Spooïderherg : na de Van den
Boerlchap Spoolde, welkers palen figtoteVen ^^ooUer-
voorby defen heuvel toe uitftrekken. Nietmin
vermaart, als het veld van den Krygsgod Mars
de Romeinen Qa) , het geheiligd^, wout by

Ï308. de oude Batavieren (P) het veld Colo, niet ver-
re van Warfchouw, by de Polakken (c) , en
i veel velden by de Franfchen (d) en andere vol-
keren waren , is by onfe oude Overyflèlfchen

feweeft den Spoolderberg. Alwaar de nieuwe
.andsheren onder den waauwen hemel wier-
den ingehuldigt , en daar d\'aanmerkelykfte
Wetten voor de Landfchap Overyflèl gemaakt
zyn. Het is buiten twyffel, dat defe gewoon-
te by ons fyn oorfprong genomen heeft, van
d\'oude Saxers , die hunne Landagen in het
veld Marklo, by de Wefer leggende, ten tyde
van den H. Lebuin, gewoon waren te houden [e).
Wanneer men nogtans in Overyifel den Spool-
derberg allereerft tot het houden van de Staten
vergaderinge , heeft beginnen te gebruiken ,
Waar op fchynt onbekent te zyn. Dit weet men , dat
men een in het jaar 1308 , waar aan wy met de gefchie-
Lan,dag deniffen gekomen zyn\', Guido van Holland,
^°\'\'^°^^\'Twe-en-veertigfte BilFchop van Utrecht , daar
ter plaatfe, „bi rade eens eerachtichs, ende eens
,, wifen mans. Heren GyfebrechtRidder, here
„ wten Goye, Borchgreve van Utrecht, en\'de
„ by anders gueden luden , om des Bilfchops
woorden de myne te maken , een breedvoerig
Reglement over de Dykregten in Salland maak-
te ; en den dingsdag na Pinxteren liet afkon-

(b) Tacitus Lih. IV. §,\'14. Hißor. verhaak , dat
Claudius Civilis, op defe plaatie fyn Landsgenoten
op een gaftmaal genodigt hebbende, hen eindelyk
bewoog , het juk der Romemen af te. werpen.

digen-\' C/) Waar over het volk defer geweften 1308.
ten hoogften voldaan was (g^. En waarlyk
niet t\'onregt, want defe Guyen Dykbrief., ge-
lyk men defelfde in oude tyden plagt te noe-
men , behelft feer billyke , fchone en wyfe
Wetten , welke des tyds in Salland ten hoog-
ften noodfakelyk waren.

In het felfde jaar wyde de BilFchop Guido inwydin-"
het Heilige Geeft Kerkjen , in de Dieferftraat, ge des H.
\'s woensdag na middevaften , in {h). Het
Gafthuis , by dit Godshuis ftaande , was reets,
volgens fommige Qij , omtrent het jaar 1302.
geftigt.

Nog nam in het jaar 1308. het beroemde Stigtinge
Kloofter Belhem (k) , door de mildadigheid het
van de Heer Bernard van Vullenho , te voren jJjoft^^
Deken van het Capittel van Deventer , fyn
aanvang.

Pas begonnen de Religieufen , uit het Kloo- 1316.
fter Betlehem by Deutekom , in de nieuw ge- Verfchil
ftigte woninge in defe Stad gekomen, de vrug- tuffchen
ten der grote rykdommen , van hunnen over-
ledenen weldoender , te plukken , of fy ge- d^^Llf-
raakten , "met Heflèl Heink , Canunnink van gieufen\'
het Capittel van S. Jan tot Utrecht , en in het ontftaan:
ja.ar Paftoor van S. Michaëls kerke al-

hier , in een hevig verfchil. De Paftoor eifch- Over de
te van hen , uit hoofde van de Kerkelyke Reg- offergif-
ten , de Canonique portie , of hat vierde part

Bruman. Rer. Tranf. pag. m.
{h) Ex Lhtera Dedicationis.
(ij Arneldus Wayer in Mff.
(k) Gerard^, Coccius in Chronico Bethlemenß.

1316. van de giften , die in de Belhemfche kerke ge-
En het oifert wierden. Hy wilde hen ook geenfints
regt van toelaten, dar iemant in defe kerk bes;raven mog-
SSê\' worden, fchoon de Religieufen hem aanbo-
* den de regten , die de Moederkerke daar van
zoude kunnen vorderen , te betalen Q) , en
niet tegenflaande dat Biflchop Guido, in het
jaar 1311, dit voorregt aan de inwoonders van
Belbem gegeven hadde (m).

Terwyl de twifl:ende partyen , over dit ver-
fchil, een korthaar pleitgeding voerden, wierdt
Zwolle door een feer hard noodlot getroffen :
waar toe egter d\'inwoonders, door hun on--
gemene forgeloosheid , de meefte aanleidinge
gegeven hebben.

II. Men heeft fig maar t\'erinneren , dat fy de
1324. - Stad in defelfde ftaat van tegenweer , als ly in
De Stad het jaar 1233. was (n) , tot in 1324. gelaten
is weinig hadden. Verfcheiden van de naburige Heren
verflérkt. ^arèn , ter defer tyd , feer nydig op den al te
En wordt groten voorfpoed der Zwollenaren. Regt nog
van fom- reden kwam by hen nooit te pafle ; wanneer
fy de magt in handen hadden. Scroperyen ,
^ ftraatfchenderyen, uitbrandingen-, en uitplon-

deringen , wierden by hen voor geen misdaad
ofte oneer gerekent: Mids dat defe gewelda-
digheden maar buiten de grenfen van hun ge-
meenten gefchiededen. So diep faten de ver-
foeijelyke feden, en boosaardige gewoontens
der oude Germanen (0), nog in hunne nalaten
de Sallanders ingewortelt. , Een van defe He-
ren

ren dan , om fig over de Stad Zwolle te wre- 1324.
ken , en fyn vyandig gemoed te verkoelen , Die haar
gaat volgens het gemene gevoelen (p) , op ^^^^^^^
St. Margareten nagt ^ zynde den 13 Julius, of ■
volgens anderen op den 4 May (^q) , van het
jaar 1324, meteen groot gedeelte van fyn volk
voor de Stad trekken , en laat aanftonds vuur ,
en andre brandende ftoffen , daar. in werpen :
het welke een dusdanigèn en fchrikkelyken
brand veroorfaakte , dat meeft alle de huifen , Felle
na de gewoonte van die tyden van hout opge- brand,
bouwt, en met riet , ftro , en andere ligt VUUr
vattende ftoffen gedekt,\' in een korte tyd in de
aflche gelegt wierden. Alleen fyn van de vlam-
men onbefchadigt gebleven vyf Qr) , of, fo Die wei-
andren verhalen , negen huifen (O ; en het ^g h^i-
kerkjen of bidhuisjen , met een klein gedeelte
van het Kloofter Belhem. Het blykt niet klaar-
lyk uit d\'oude berigten, of d\'oude St. Michaëls
Kerke mede in defen brand verteert zy. Dit
is feker , dat fulks de woorden van fommige
Schryvers , dit Godshuis onder d\'onverbrande
gebouwen niet optellende, medebrengen.

y) Coccius in Chrcn. Bethlem. er* alii.
(?) ^Ibertus Snavel in Chronicis.
(r) Brumanns Rer. Tranf. pag. i lO.
(s) Coccms laat fig hier\'over dus horen; „ Anno
J)onnm 13Z4 , anno videlicet fexto dedmo pofi fun-
dattonem Dom», ^ periit zLll^

inopinato ; tn tantum -vix novem domus incom-
bufiA remanjennt. Pernt etiam non minima\'pars
flrutiurA., prater oratorium nofirum , eo, quod ilh
tttnpore totum oppidum Zwollenfe erat levis firuSiu-
r& ; hoc efi armdimhs atq^ue firmim îeùîitm, "

1324. Wie den autheur of ftigter van defen fchro-
Wie melyken brand geweeft" is , vak geenfints met
d\'oorfaak fgkerheid te feggen. Vele zyn van gevoelen ,
nier van ^jat dit deerlyt fchouwfpel, door den berugten
Heer Sweder van Voërft , uit fyn Sans te
Voërft, aangeregt is t): die ter defer tyd met
de Zwollenaren over hoop lag; en reets toe
vyandelykheden uitgeborften was Qu . Ande-
ren egter, waarby ik my voege , derven fulks
geenfints voor feker verhalen : dewyl d\'oudfte
fchryver hier van meldende , ons in twylFei
laat (v).

Telycr- ^ Burgermeefter Albert Snavel , bekent
fen hier telverfen , laat fig over dit ongeluk

in defer voegen horen.
Quinque quater denlfunt anni mille trecenti
Quarta dies Maft dum \'SvooUis uritur ignis.

Poß M, pofi tria C, poft X, duo quatuor, \\qu&
Nox Margar. tollis igne tu concite ZwolUs.

Meer geeft en cierlykheid zal den Lefer , in
een beroemt Wysgeer fyn woorden, aantreffen:
welke op defe droevige gebeurteniffe feer toe-
palfelyk zyn. Inter \\jnagnam) urbem nul-
lam nox fuit iw). „ Daar is maar eene nagt
„ geweeft tulfchen een (grote) Stad en een
j. Stad welke \'er niet meer is,"

(i/) Terebatur hoe incendium (fegt Coccius) a Ca-
ftrenßbus ex cafiro Voorft perpetratum. Et Brumanus
ibidem.

Hoe feer de Zwollenaren dit ongeluk ook
ter harten ging en trof, fy gaven geenfints den De Stad
moed verloren : in tegendeel , iloegen fy wof\'^t
ftraks de handen aan het werk, om de Stad
veel heerlyker op te bouwen ; en met tooms
en muren te verfterken. Van defe nieuwe Stads E" vcr-
veftingswerken vint men reets blyken , in een^^\'\'^*^*
brief van het jaar 1329., afgegeven „\' op Sandl.
„ Peters dach als hy op de Stoel klam." Wan-
neer de Schepens defer Stad , aan Hilbrantvan
Baerlo , en Berte fyn ehevrouw , een groten
„ toem te Vifcerdes liavene , de gelegen ys tO
„ Deferftraete wairt" , verkogren dog wel-
kers gebruik de Magiftraat^ fig by tyd van oor-
log voorbehiek. Dog genoeg hier van ter de-
fer plaats.

felukkige Jaar (xj , kwam Biflchop Jan van van
)ieft alhier; van waar hy na Spoolderbergver-
trok , om , fig te laten inhuldigen , en teffens s\'póol-
met de Staten van Overyflel voor het welvaren derberg
des Lands te forgen. Men maakte er op dit Wetten
pas over het Thiend-recht" verfcheiden Wet-»ver het
ten, welke Engelbrecht van Garner, door den
Biffchop daar over geraadpleegt zynde , opge-
geven - hadde. Dit Thiend-recht , des woens-
dag na de H. Maria Geboorte afgekondigt (y),

(^x) Sommige fcluyven in het voorgaande. Dog
volgens Bockenhrg i« Catal. Eplfc. Ultrai,, leefde dl
voorfaat van Jan van Dieft nog op den ,9 Septem-
ber van 1323, derha yen heeft de laaftgenoemde
geen wetten voor half September van het felfde
iaat kunnen maken.

(j) In^ een oud gefchrift leeft men het volgende
yan defen Landag op SpooldeAerg, „ JndenJare

Behalven het opbouwen der huifen , en het
arbeiden aan Stads veilingen , waar mede men
in 1325 ? en volgende jaren befig was, ont-
dekken wy niets, dat \'er volgens onfeberigt-
fchriften , van defe Stad iets te melden valt,
voor het jaar 1328 , toen Jan van Dieft , aan
de Burgeren der Steden Deventer , Campen ,
Zwolle, en Haflèlt, des faturdags na Mey ver-
gunde , om door de gehele Landftreek Twen-
te , tolvry met hun goederen te mogen reifen,
en paflèren; fo lange tyd als den Biflchop fulks
goedvinden, mogte. Het is breder te vernemen
uit de volgende brief; klinkende aldus.

ons Heren 1324, des li^\'oensdacH na onfer Vrou-
„ wen der Lateranen dach , quam tot Spolberge
„ Biffchop Jan van Dieft , Biffchop te Utrecht.,
„ man ende dienftman, Stede, ende gemene Land;
„ en dair vraechde hy een oordeel : een man die
„ Thinde fchuldich is te geven , ende fyn faet is
" reede, hoe hy t\' finen Tentheren fal doen te
„ weeten ? Ende dat oordeel woorde gevraecht
,, Engelbert van Gerner, en hy dededet aldus: dat
de man fynen Tentheren driewarfF fal te weten
doen, ende dat mach hy doen driewarff binnen
„ eenen daege; ende vertynt hy dan niet , foe fal
j> hy nemen dair toe twe van fyn naeften buiren,
„ ende vertenden hem felven , ende fetten den ten-
„ den uit: ende hy fal fetten op een iegelyckea
„ gaft, die vertyndet is , eenen groenen ftruick;
„ voort meer fal hy het hoeden drie daegen , en-
« de drie nachten , voor fyn felves vee , ende voor
anders niemant.

Wy Johati van Dieft, by der genaden Godes
BilTcop to Utrecht, .maken kondt allen
Juden , dat wy gegeven hebben onfen Burgeren
van Deventer , van Campen , van Zwolle , en-
de van Halïèlt, dat ïy vrylickb varen mogeh mic
oeren guede , doer onfcn liande van Twenthe,
ende doer alle die Stalle , die daer fyn , fonder
enich toll ofweggelt daer alFte nemen, tot onfen
wederfeggen. Waeromme wy ontbieden onfeii
Schuiten van Twenthe-land , ende alle lyne bae-
den dat die deiTe vurfcreven Burgeren , ende
horen baéden, mit horen guede door die ftall ló
Ryflèn, ende anders waer over all, fonder enicli
aftreckinge of fchamnge vi-ylicke , ende fonder
wederfeggen laten heden ende laten vaeren , ende
hem die dóerne apenen , fo dat wys geeiï meer
dage en horen. Gegeven to Deventer in \'t Jaer
onfes Heeren MCCCXXVIIl. des faterdags nae
Meye.

Tv/e jaren later oritftont \'er een oorlóg tus-
fchen den Biïïchop vaii Utrecht,\'en de Heer vaii
Voërft met fyn aanhange\'ren, over de bedykin-
ge Van Maftebroek C^). Het Was in defen ki^g
dat de Stad Ommen, op den H. Gregoors
\'nagt, door die van Voërft en Rechteren over-
\'vatlen , en in brand geftoken wierdt (<2).

Het lêet niet larig hier na of de Heer Swe-
der van Abcoude , en Jacob Mirlaer wiften
een vredes verdrag Ce bewerken, op voorwaar-
den dat Maftebroek onbedykt zoude blyven
L kg-

Pcß M , triA C, UT CT\' Xj nox Gregoriique^
Ommen ah his Cafirss Vcorfi , Rechteren , flafr.\'
mat in aßris.

133Ö.

Oorlog
tuffchen
de Bis-
fchop en
S. van
Voërff,

Omniëü
verbfarit.

Wordt \'
bygele^.

leggen , en de regten der oude befitters ongé-
Ichent bewaart moeften worden (b).
133^\' De ruft P^s in Salland herftelt zynde, wierdc
Zwolle Jan van Dieft , in het Jaar 1336^ genoodfaakc
en byna de Scad Zwolle , en het grootfte gedeelte van
geheel Overyflèl, Campen en Diepenheim alleen uit-
S^\'vS-\' genomen , aan Reinout Graaf van Gelder en
pant. Zutphen ^ voor 43000 zware Tournoifen te
verpanden : wegens het aankopen van het land
van Diepenheim , en het Graaffchap Dalem,
als mede om de grote onkoften die hy in ver-
fcheiden oorlogen gedaan hadde. Alle dé
Steden, burgten , en dorpen van dit gewefte
kreeg den Graaf in onderpand, met de gehe-
le wereldlyke magt, die de Biflbhoppen van
Utrecht daar gewoon waren t\'oeffenen. Den
brief daar over gemaakt wierdc, des woens-
dach na Palmdag , dgor de voornaamfte Edel-
lieden van Overyflel, en de Sleden Deventer,
Zwolle , Haflelt, en meer andren getekent,
• en befegelt; waar na toe ik den Lefer kort-
heirs hal ven wyfe (c.)

(d) Bruman. pag. 119. Die fig egter in de tydftip
ran defe gebeuneniffe vergift.

befit van het gebruik der Maftebroeker wei- 133Ö.
den, hen door Ruderik van Voërfl: ontwel- wordt,
digt; en floeg niet alleen defen Heer maar ook geflageni
de Zwollenaren in een fware boete , welke fy
genoodfaakt zyn geworden te betalen. Daar en
boven moeften fy door een brief beloven , dac
fy niemants befittingen ontweldigen zouden.

Het verfchil, hec welke wy te voren fagen, 1339.
dat tuffchen Heffel Heink , en de Religieufen d\'Onee-
Van Belhem , in het jaar 1316 ^ ontftaan was, nigheid
en tot het jaar 1339 duurde , wierdt eindelyk t»ffchea
ter defer tyd in der minne bygclcgt , op voor-
waarden : dat het Kloofter alle oiFcrJiften , als Seihem
mede alle gelchenkcn ^ fo by leven als by ui- bygSt,
terfte wille gedaan , zoude kunnen\' genieten; \'\'\'
en dat ieder in de Belhemfche Kerk zoude mo-
gen begraven worden , mids dat de regten yan
begtaaffeniffe aan de Moederkerk betaalt wier-
den. Dit verdrag vint men door de Paufen Ur-
baan , en Bonifaas , den Biffchop Jan van Ar-
kei ^ het Capittel van Deventer, en Stads Ma-
giftraat goedgekeurt en beveftigt (O»

In het volgende jaar overleet Jan van Dieft. 1340.
Hy kreeg eerft Nicolaas de Caputiis, en in het Dood
jaar 1340 ^ van Arkel ^ een der wyfte Bif-vanj.van
fchoppen van Utrecht, tot opvolger. Defe
Kerkvoogd , ons Landfchap , op Campen en 1342.
Diepenheivii na , verpant, en met veel fchul- jan van
den overladen vindende, gaf de wereldlyke be- Arkel
ftieringe vTm het Bisdom aan fyn Broeder over, ^\'.oj\'jt

vertrok na Frankryk , alwaar hy in het ge- fPP
heim twe jaren lang een fobere levenswyfe on-
derhielt. Door defe pryswaardige fpaarfaam-
heid wierdr hy in ftaat geftelt, na dat hy door fpa^rV
L 2 fyn faam.

fyn broeder te rwg geroepen was, het Land^
fchap Overyflel uit de handen van den Graaf
van Gelder te verloflen Hy verfogt ten

dien einde aan fyn Steden , burgten en dorpen
hem in dit fyn oogmerk te ^villen helpen , het
welke een ieder gaarn en gewilig dede : door
welken byftand hy dan ook het Landfcliap ,
in het jaar 1346 , voor feftig duifend Gelder-
fche Ryders wederom onder fyn magt gebragt
heeft (ff).

Drie jaren hier na wierden in defe Stad , in
het laatfte van de maand Auguftus , eenige Jo-
den verbrant; volgens het getuigenis van een
Zwollenaar, die in defe eeuw geleeft heeft
Waar door, egter, de Joden fig defe fchrikke-
lyke ftraffe op den hals gehaalt hebben, laat hy
ongemelt. Wy zouden daarom hier niets van
weten t\'ontdekken , inval een geloofwaardig
Schryver (J) , waar by men defe uitlegginge
niet zouden verwagten , ons niet de reden aan
de hand gaf. Defe verhaalt, dat op S.Bartho-
iomteus dag , invallende in het laaft van Augu-
ftus , de Joden fig felven in Keulen verbrand

Ter C milleno , minus uno, jungitar L que,
Fine fub Augußi occifi funt, fimul ufli,
SwoUis Juddi; prorfus amere Dei.

(i) Van de Keulfche Chronyk , gemaakt omtrent
het jaar i«oo. Alwaar men op het jaar 1349. het
volgende leeft.

„ In den vurf. jair, up Sent Bartholomseus dach,"
« verbranten fich die Joeden feJfFs tfo Coeine in
>> yren huyferen ; ind man brant fy ouch over all.
,, Want fy die waffen unde puyts venynt hadden j
„ und hadden dat beftak durch die Chriftenheit."

Ovérys-
fel van de
verpan-
dinge.

i-349.
Worden
hier Jo.
den ver-
brant.

Onder-
foek

Waarom?

hadden : en dat men hen ter felfder tyd over 120*
al met het vuur llrafte , om dat fy hadden ge-
fragt de\' Waters en putten door de gehele Qiri-
ftenheid te vergiftigen. Dog, fchoon men zou-
de knnnen denken , dat de Joden fig geenfints
aan de misdaad, byna-onmogelyk om uit te voe-
ren, fchuldig gemaakt hebben: kan het nogtans
wel zyn, en het is felfs feer waarfchynlyk*, dat
men defe menfchen , fo hier te Zwolle , en te
Keulen , als elders , om defe befchuldiging ,
geftraft heeft.

Jan van Arkel , in het Jaar 135a , befpeu-
rende, dat \'er geen beter middel zyn zoude om, 1352.
fyn tegenftrevers , cn de vyanden der Steden jan vau
Deventer , Campen , en Zwolle, te beteuge- Arkel
len , dan fig met de drie Steden te verbinden , ^uit een
ging, op den dag van S. Jan, ante portam la.
tenam , voor de tyd van drie jaren , een ver- OverysW
drag met haar aan : waar by befloten wierdt, felfche
dat niemant buiten gemene inwillinge en voor- Hooft-
kennifie een Stad , ^Burgt, ofte hitis, in Sah ^^eden,
land zoude mogen verfterken ; uitgenomen de
Heren van Voërft- en Rechteren, Ondernam
iemant buiten \'s Lands eenige fterktens aan t^
leggen , waar uit de drie Steden befchadigt
konden worden , ftilks namen fy voof met ge^
weid te beletten. Men vergat by dit verbond
ook niet, op het forgvuldigfte , voor de vei-^
hgheid van den koophandel, fo wel te water ,
als te lande gedreven wordende , te forgen:
want ly verbonden % de land- en zee-rovers
ftrengelyk te ih-affen , en de geweldadigheden,
nan hunne handeldi7vende inwoonders bedre-
ven , eenpariglyk te zuilen VN^reken. Dede ie-
nmnt, een yan de leden defes yerbonds, eenig
ï- 3 \' leet:

135a. !cet aan, dan beloofden fy mrikanderen fo lan-
ge te zullen helpen , tot dat drie van hen oor-
deetóen de vrede te moeten maken. Ook forg-
de men , om alle oneenigheid tuffchen malkan-
deren voor te komen: waarom men goed vont,
dat, indien \'er twift tuifchen twe Leden ont-
ftaan was, de twe anderen ftilks zouden moe-
ten befliflèn. Dog dit verbond ftrekte fig niec
nit tot verfchillen, eri daar uit ontftane oorlo-
gen , die een van haar vieren alleen, en fonder
toeftemminge van de drie anderen, begon. Van
defe eerfte of- en defenfive alliantie , tulTchen
den Biflchop, en de drie Overyflèlfche Hoofd-
fteden gemaakt, hebben wy een brief, luiden-
de in defer voegen.

Wy Tohan , by der ghenaden Goeds Bificop
t\'Utrecht maken kont allen luden, dat wy
tnit gueden beraede mit onfen Steden over Ylfe-
len , als Deventer , Campen , ende Swollc,
eenpaerlike fyn overdragheti tot drien Jaren to,
van date defes briefs , durende van zaken ende
punten de hyr na befcreven ftaen.

In t\'yrfte waer vemant, de onder ons binnen,
onfen in Zallandifehen ^T^hte , ti^ilfchen Holt-,
hoen , Nyenileden , ox Lrneiwerden , of oec
buten onfén lande voencreveii, of daer by f-hefe^
ten ware, de eemghe borghe, voerburchte, Ste-
den, of andere Vefte tynimeren , maken of yer-=
m-eerren, begraven of veftighcn wolde binnen on-
fen lande voerfcreven funder oerlof, ende con-
fent van ons, ende van alle onfe Steden voerfcre-;
ven , dat zolde wy mic onfen voerfcreven Ste-
den , ende fy mit ons eendrachtlike keren , ende
wederftaen , na alle onfer beyder befter macht,
uetgenomen de borghe to Voerft ende to Rechte-
re ; de in defen vorwarden niet begrepen en fy^""*
Voert waer yemant, de buteij onfen lande voer-
fcreven

fcreven alfo na by onfen palen tymmeren Avolde,
dat daer ons of onfen Steden voerfe3rt hinder of -
fwacrniiTe af comen mochte , dat zole wy ende
onfe voorgenoempde Stede mallic mit anderen
fcutten ende keren; alfo voel als wy end\'e fy dat
mit befcheyde doen mochten. Voert waer dat
yemant ons of onfen Steden en bm-gheren, of an-
ders onfen luden van onfen lande , of den Coe-^.
man , de in onfen lande , ende Steden voerfcre-^
ven wandert, beyde to lande ende to water,
venge , of berovede, of enigherhande fchade de-
de binnen onfen lande , ende fteden voerfcreven
of dees openbare ware , dat hyt doen wolde als
voerfcreven is , dat zolde wy en onfe voorghe-, .
noempde »Steden to lainen rychten , keren , ende
wcderftaen , ende wreken eendrachtlyke na alle
onfer beller macht, tot der tyt to dat wy of die
ftede voerfeyt, welk oer de zaken niet aengin-,
ghen , hem alfo voel als ons duchte , dat be-.
fcheit ware, helpen mochten. Ende waer dat
voert yan alle defe punten, voerfcreven , of van
enighen van hem ons , of onfen voerghenoemp-
ten (ieden, of onfer enighen funderlinge twyft of
oerloch quame , daer zolde wy mallic anderen
inne helpen , ende dat ghelike uetdraghen , elk
na fyner beller macht , fimder alle argelift : ende
wen dat oerloghe aen droghe , et ware ons, alle
vieren ghelike , of onfer eni^he funderlinge 5 in
^sn dat den drien van ons vieren zone of vrede
daer yan niacede , daer zolde die vierde mede
VM nemen 5 by raede van den drien, dat befcheit
ware. Voert waer dat zaeke, dat enigh van ons
vieren twyft of oerloghe makede by hem felven,
by ons vieren , des en fol-
den anderen niet uth helpen draghen um-,

^^^e de^^oerfe,ideu Verbands willen. Ende ware
dat tuflchen ons vieren twyfh ofte ftoct gcvele,
wes den tween van den , de de zaeken niet aen-,
droeghen , daer af duncket befchet wefen , dat
male van ander nemen en doen. In oercun-
de ende veftenilTe defer dinge fo hebben wy fo-
I. 4 han

mede aen defen _ brief iyn gehangen , ende ghelo^
ven in defen bneve alle dele voerwarden en pim-.
ten voerfcreven vaft ende ftade te holdene, en-
de te voldoene in manieren als voerfcreven is,
funder alle arghelift. Ende wy Stede ^an De-
venter , Campen , ende Swolle , gefien alk de-
fe voerwarden ende punten voerfcreven, dat on-
fe Here van Utrecht voerghenoempt der mit ohs
eenpaerlicke is oVerdraeghen , ende wy mit hem ,
ende ghelovende in defen brieve ende der onfen
Zeghelen , de hyr aengehangen fyn , vaft ende
ftade te holdene , ende to voldoene in manieren
als voerfcreven is, funder aile Arghelift. Ghege-
ven in t\'Jaer óns Heren Dufent, drie hundert,
twee en vylFtygh , up fuute Johans dach , als
men l^chryvet ante. portam latmam.

Ï3S9- Wy zullen ter defer plaats niet melden van
De Keifer de vergtrnninge , die Keifer Carel de vierde,
vergunt in het Jaar 1359. aan den Utrechtfchen Bilfchop
heni een ^ alhier en inTv/enthe een FryftoelQk}
^^ op te mogen rigten (l). Nog ook niet, dat defen

1360. Pralaat, in het volgende Jaar, tuffchen Wheg-
Hy laar geftapel\' en Bathmen , tot befcherminge van

Arkel- Salland , liet aanleggen en volbouweri een
fteinbou. of Cafteel, na hem felfs Arkelftein ge-

1361. gen voorbygaan , dat de Steden Deventer,
S-n be- Zwolfe , vrefcnde , dat fy uit dit

loften ^^^fteel, indien het by verloop van tyden in
aangaan- andermans handen geraalite, nadeel zouden ko-
deüit üot men te lyden , Jan van Arkel aan haar , den

dag voor S. Magdalena beloofde , niet alleen, 13(51.
dat dit huis altoos aan het Bisdom zoude ge- ^^^ ^jg
hegt biyven ; maar ook dac alle fyn opvolgers drie ste-
verpligt zyn zouden, by hunne inhuldinge,^^en ge-
met opene brieven , defe verfprekinge te ver- ■
nieuwen.. Den Biflchop verleende hier van aan
de diie Steden den volgenden brief.

Wy Johan van Arkel, by der ghenaeden
Godes Biifcop t\'Utrecht , doen te weten
allen kiden , de nue fun of hur namaels wefen
zullen , dat wy tot onfer behoef onfer kercken
ende onfer nacomehngen Bifïcoppen t\'Utrecht
ende um oerbaer onfes Lants getymmert hebben
een hues en vefte , ghelhegen in onfen Lande
van Zallant, tuifchen Weggheftapel ende Bat-,
men, geheten Arkelftein : ende ghelove in gue-
den trouwen mit diefen tegenwoordighen brieye
voer ons ,, ende voer. onfe nacomelinglien Bif-
lchoppen t\'Utrecht , onfen lieven ghetrouwen
Scepenen ende Raet ende den ghemenen borghe-
ren onfer Steden van Deventer, Campen , ende
Swólle , dat wy onfe voerfcreven huis ewelic-
ken in handen en in machten des BiiTcops en der
kercken t\'Utrecht laten ende houden zullen , en-
de niet van der kercken ende BiiTchoppen t\'Ut-
recht ontverren , noch vervreemden in gheener-
hande manieren.^ Voert loven wy hem in gue-
den trouwen, dat wy,,,en onfe amboehts lü-
de , en de ghene die op den voerfcreven huefe
woonachtich weefen füllen in der tyt, den Coep-
nian en de Coepiuden ende hoer guet, dat door
qnie lant wandert, ofF gevuert wart, van on-
fen huife voerfcreven afen toe , niet veronrech-
ten en zuilen. Voert willen wy dat alle Bif-
fcoppen t Utrecht , de na ons comen , als fy
vrft ontfangen zullen werden in onlen Steden
voerfeyt;, en eer fy hem hulden, alle defe voer-
fchrevcne punten geloven ende fekeren mit hoe-, •
\' ■ \' L 5 reu

rpn brieven , open bezeghdt mit lioere Zeghe^
J361. ren ^^^^^ f^^de to louden in allen manie-
ven \'als onfen tiegenwoirdigen brieff begrepen
h pfr Ende umme dat wy wnien dat alle dele
vScrevene ptinften vaft ende ftade blieven,
ende ewelicken gehouden waerden , zoe hebben
wy defen openen brief bezeghelt mit onfen Ze-
ghel. Ende defer brieven heen: elc van onfen
voorgenoempden dreen Steden een van ont-
fangen, tot eenre ewelicke memorien. t^heghe-
ven in \'t Taer ons Heren dufent, drie hondert,
een ende feftich , op fente Marien Magdeleneu
gvunt.

ï. Salland raakt in een flegte ftaat door S.
van Voërft fyn heer/ügt. J. van Arkel ver-
Maart hem den oorlog. Zwolle belooft aan-
ftonds byftand. Be twe andre Steden later
ook. II. S. van Voërft trekt V nagts vooT
Zwolle. Verbraju de Voorftad. Wordt
door de Burgers vervolgt: die in een hiu\'
derlage vallen , fy worden overwonnen,
iil Het Bifchops Leger berent Vo\'érf,
Sterkte van \\lu Slot. Wordt belegert. J,
van Arkel breekt het beleg op. iv. Hy be-
reit ftg tot een nieuw beleg , en komt tot
Z\'wolle. Syn Leger rukt voor Voérfl. En
begint het belegd de Foorburg verovert , en
de ringmuur verplettert. v. Standvaßig"
heid der Befettelingen en van J. van ArkeL
Bie andere werktuigen iiitvint, te Zwolle
op de Blymarkt gemaakt. Nieuwen aan-
7net die Blyden. VI. Be befettelingen
^^ygen gebrek aan water , en geven het
Slot over. Het wordt geftegt., en de Stenen
aan Zwolle vereert, Nll. S, van Fo\'erfi
geßrafi. Overlyt kort hier na, Sp hoe-
damgheden, Syn kinderen vereenigen ftg
met J. van ArkeL

Ter felfder tyd, dat defe dde Steden fig r;
tegens gewen, op verre vooruitfigten

alleen gegront, tragteden te beveiligen, open-
baarde fig in Salland een dadelyker en veel ver-
fchrikkelyker kwale, die by na den ondergang
van onfe veroorfaakt hadde. Het zoude elen-
dig met de Steden Deventer en Campen , en
byfonder Zwolle geilek zyn geweeft, indien
Jan van Arkel fyn manmoedigheid haar niet be-?
waart, en uit dit dringende gevaar geret hadde.

Den Heer Sweder van Voërfl , geenfmts
vergenoegt met fyn grote rykdommen, mid-
delen , befittingen , en het gefag rot het
welke hy opgeftegen was , ilreet nu niet lan-
ger onder het yoorwendfel^ van de befcher-
minge van fyn vryheid, maar veel meer om
d\'Ingefetenen en bewoonders van het platte
Land onder fyn flaverny te brengen , en Over
al den baas te fpelen. De benden krygsvolk,
die des tyds op fyn huifen Keppel en Voerft
in befettinge lagen , roofden , plunderden, en
branden geheel OveryiTel uit (a), en overvie-
len dagelyks d\'arme boeren en inwoonders :
d\'ongelukkige die in hunne handen vielen,
wierden nooit losgelaten voor dat fy den laa-
ften penning, die fy befaten, aan die rovers ge»,
geven hadden. Defe moetwü en geweldadighe-
den Qb) , die reets al te lang tot fchade der

\'er van , infolentia, c&des , atque raplna , fimiliter
er tncendia , Caftrenfium de Vo\'érft , indies magis aC
magis in-valefcerent , nec Domini Epifcopi adtnorfttio\'
nes curarent ere. Zie ook de Chron. "jan Holland^
Z^fle Div. het lode Hoofdfl.

. (i) Den Heer Arent Toe Boecap fpreekt hierover
in defer voegen. ,, Ondertuffchen is eenen nieu-
as wen oorlog aangegroeit in Overyöel, waar toe

goede ingefetenen geduurt hadden ^ kon Jan 1361.
van Arkel geenfints langer uitftaan en verdu- verwaait
wen : waarom hy den trotfen en heerfugtigen
Heer van Voërft , in het laafte van Auguftus ,
ontfegt (gelyk men in defe tyden fprak} en den
oorlog openriyk verklaart heeft.

Den Kerkvoogd gaf terftont van fyn gedane Zwolle
verklaringe des oorlogs aan defe Stad kennis , belooft
en verfogt ook dat de Zwollenaren hem na ver-
mogen byftand verlenen mogten ^ dien fy hem
volvaardig toefeiden ; wegens het aanbelang
dat fy hadden, dat de magt van den Heer Swe-
der , onder hun muren byna wonende , ge-
fnuikt v\\^ierdt.

Dog de Steden Deventer en Campen waren ^ Deventer
na mate fy wegens d\'afgelegentheid van de roof- en Cam-
neftcn Voërft ^ en Rechteren , minder te vre- pen later
fen hadden , ook minder geneigt den Biffchop «o^^»
t\'onderfteunen. Hy bragt het nogtans onder
beloften van verfcheiden voorregten te ztillen
verlenen , fo verre, dat fy op den 14 Oftober
bewogen wierden , een merkelyken onderftand
aan den Biffchop te verfpreken.

Terwyl, die befig was een aanfienlyke krygs- II.
ïiiagt by een te vergaderen , zat den Heer van S- van
Voërft niet ftj] ^ finekende by alle fyne magen

en vrinden om byftand en hulpe. Met een ge-
deelte fyner krygsknegten op de Kartelen Voërft
en Rechteren in befettmge leggende, begon hy
den oorlog , en trok raet hen s\'avonds , of in
het begin des nagts van den 14 Oftober, voor
defe Stad. Des anderen daap rnorgens vroeg
fineten fy de brand in de Dieferpoorten voor-
ftad (c). Veel Burgers, feer toornig over de-
fe nieuwe inoetwilligheid, borften met een ge-
deelte van des Biflchops krygsvolk alhier in be-
fettinge leggende de Dieferpoorte uit, en ver-
volgden de met opfet afgetrokken brandftigters
fo lang agter na, tot dat fy kwamen ter plaat-
fe , alwaar de Voërtsfche krygsknegten, \'s a-
vonds te voren na de Stad aantredende , veel
volk in een hinderlage gelegt hadden Hier fag
men het feggen van een oud Schryver bewaar-
heden , namentlyk : dat , wanneer een krygs-
överfte wykt, fulks veeltyds een krygslift , en
geenfints een teken van vrefe is (^d).

Ter defer plaatfe wierdt het gevegt heviger
als te voren. De Burgers deden in defe fcher-
" Dog de hinderlage

Seliicoßis dtim m hello ßglt arth cß , non
nmorïs , fegt, den Oudvader Chryfologus.

(O „ Die bergers, fchryft \'er Te» Boecop van,
„ hebben haer beft gedaen tegens die vyanden ,
„ ende zynde in goeden aentall tegens haer uitge-
„ trocken , hebben een fchermutfel met haer ge-
holden , maer verloren den ftrydt, en bleven om-
„ trent 70 van de befte gevangen. Hier werde den
5, Heer van Voërft gevangen van des BiiTchops
» volk , het weike den Biffchop , en den Lande
5, van Overyffel voordeel dede, die anders buiten
„ twyfFel veel langer, en veel moeijelykcr oorlog
,, raet hem zouden gehat hebben.\'\'

Ï36I.
voor
Zwolle.

Verbrant
de Voor-
ftad»

De Bur-
gers hem
vervol-
gende,
vallen in
een hin-
derlage.

waar in fy gevallen waren , benam hen emde- 1361,
jyk de moed, en fy wierden genoodfaakt na Worden
een korte tegenftand het flagvelt te verlaten, over-
en fig met verlies van eenige doden , en feven- wonnen,
tig van de rykfte Burgers gevangen , agter te En vlug-
laten , op de vlugt te begeven , en met den ten na de
Heer van Voërft , die door des Bilfchops volk
in defe fchermutfelinge, tot een feer grote we-
dervergoeding, gevangen wierdt genomen , na
de Stad te deinfen. Voorwaar voor Salland
een groot geluk , het welke ook merkelyk de
nederlaag van onfe Burgers vergoedede. Want
het is feker, dat men een veel langer en moei-
jelyker oorlog met dien Heer gehadt zoude heb-
ben , inval hy niet in des Biflchops handen ge-
raakt was. IJf;-

Den Bilfchop, van het ongeluk der Zwolle- Het Bis-
naren kennilfe gekregen hebbende , wierdt feer fchops
door defe tydinge aangedaan; en hy leide fig van
toen af gantfchelyk toe het Slot te Voërft, oor- y^fï^^
faak van alle defe onheilen, te verdelgen. Hy
brak dan in aller yl met fyn krygsheir op , en
rukte voor dit huis , omtrent een half uurtjen
"Weftwaarts van Zw^olle, in de Boerfchap Wes-
tenholte gelegen, veeltyds genaamt den Stins of
te Voërft , dat allerfterkfte en on-
wumelyke Kafteel, gelyk een oud Schryver ver-
haak

Stins of Stein (gelyk men
T?"\'^^ ^yden noemde) wel on-
derfcheiden van het Kafteel \'te Voërft , gelegen een
weinig agkr het drankhuis , heden al nog onder de
ïiaam van het huis te Voërft bekent. Die naukeu-
riger van dc gelegenheid defer twe Kaftclen onder-
rigt wil 7.yn , heeft maar d\'Overyffelfche Land-
kaarte door Ten Have uitgegeven , in te fien.

1361. haalt Cg^ , « Äu^" ^^^^ ^^^ gehele Stigt
Sterkte „ ftaande was hebbende , om de naukeuriger
befchryvinge van de Heer ^rens Toe Boecop
de myne te maken j „ dubbele wyde grachten ^
^^ niodderich en weeck aen beyden fyden, met
„ eenen ftenen muir opgemetzelt ^ uit den
„ gront boven twaelf,voeten dick, entachten-
„ tich hooge ; ende buiten fyne grachte nog een
5, vierkant voorborg, dat ook feer fterck was:
5, zynde de deuren of poorten van dick yfer
„ gemaakt ; waer van nog eene binnen Cam-
„ pen op de Schepen kamer hangt, daer die
5, Stadts kifte ftaet" Het Slot was van

agteren , wegens de lage en moeraffige wei-
dens , niet min , als aan de fyden ongenaak-
baar ; en het wierdt ook nog met verfcheiden

(g) chron, -van Holland, 2<;ße Dhif. lOde Hoofdß.
{h) Tot dus verre de vfonrdehvAnArenttenBoecop.
Coccius Hemt in defe Befchryvinge genoegfaam over
een. Erat autem Vsorß , fegt hy , cafirum adèo vali-
àum , imo ex omni parte munitijfimum prx. omnibus ca-
ßris ijujas Vatrin : fcilicet Inferioris GtrmanU. Fo\'jfatu

Mûris ex fundameniis utrimque altifmis : murus an-
•tem ïnterior ^ principaks iffius caftri hahehat in ai-
titudine pedes onoginta , m latitudine duodecim : ha-
huit infmper fi? antemurale ZS!\' forialitium inexpugna<-
hile. Sufererat (melt Pontanus Hiftor. Gelricä Lih,
VIL pag. 278.) munitisfimum Slud, cujus jam ante
msminimus , caßrum Voerflanum, fub oculis prope-
modum Zuollan& civitatis fitum hahens non tantut»
turres altitudine vifendas , jed er muros , una cim-
ioricis , ea foUditate \' ac craßtie , ut pêne viderentUi\'
inexpugnahiles, Heda (in "Johanne Arculeo) egter ,
fchryft, dat de torens\' 80 voeten hoog , en li dik
■Waren : waar in hy met Coccius, Ten Boecop , en.
Brumanus verfchilt , die defe hoogte en dikte aan
de muren toelchryven.

,^)rens, van een verwonderingswaardige hoog- 1361.
te , een aarden wal, en alle andre vellingwer-
ken , die de kunft en vrefe in defe tyden uitge-
vonden hadden , gedekt en befchermt (2).

Defe was de toeftand van de veftinge , wel- Het
kers beleg Jan van Arkel, na het midden van
de maand Óftober , ondernam : dog de bele- ^ ^^^^\'
gerden verweerden fig fo kloekmoedig, en het
reets te Verre verlopene jaargetyd en menig-
vuldige regens kwamen hen fo wel te hulpe, f.vanAri
dat alle aanvallen vrugteloos afliepen : waarom kei breekt
den Kerkvoogd genoodiaakt wierdt het beleg li^^t beleg
Op te breken ; met voornemen egter om het^
fo haaft het doenlyk was te hervatten-.

Gedurende den volgenden winter verfuimde 1362.
den Utrechtfchen Biflehop niets, dat tot dit fyn iv.
oogmerk dienen kon. Hy bewoog felfs Eduard Hy be-
van Gelder, Otto van Arkel fyn neve , en een r^it lig
menigte van Barons en Edellieden hem in het
aanftaande beleg t\'onderfteunen (k). Met belegt
defe magt, \'waar by fig veel voetvolk en rui- Komt
ters voegden , kwam hy donderdags na S. Ja- totZwoI-
cob , tot Zwolle. Hier wierdt het leger door
onfe Burgers aanmerkelyk vermeerdert Q).
Waar na het, ras de Stad verlaten hebbende,
iig wederom na het Cafteel te Voërft begaf: Syn leger
mede brengende alles, dat tot het overmeefte- voLir""
ren van dgfe fterkte noodfakelyk was> envoor-
M fien

(/} Ipfe Ke-verendus Dominus èr Epij~copus , ad il-
lorum refr&nandum äudaciam , venit ZivoUam 1:56a.
feria quinta poß fefium Jacobi; cum pot eft at e magna,
jiaroniim & mlhtum , peditum J\'cilicet, zy equitum ,
cum civibus ZWollanis , öhjsditiiue cenfefiïm cafirum
<le Vöorß. .

fien van allerlei krygstuig aie tyden in \'t ge-
bruik zynde ; waar onder verfcheiden grote
Blyden waren , ten dele op koften van den
Biftchop , ten delen op koften van de Stad
Deventer gemaakt. De Zwollenaren hadden
ook verfcheiden van defe krygstuigen , op de
wyfe der Romeinfche vervaardigt, en van een
verwonderingswaardige grote , medegebragt.
En begint Wanneer het krygsheir dit fterke flot ge-
het beleg, nadert was , alwaar de Heer van Voërft tot
bevelhebber hadt aangeftelt een man, van geen
mindere dapperheid , als ondervindinge in de
krygskunde (w) , beval de Biflchop l^t felye
van alle kanten, fo veel doenlyk was, in te flui-
ten , (n\'),, alle noodwendigheden aan te brengen,
5, ook de vereifchte krygstuigen toe te ftellen, en
„ greep na verloop van etlyke dagen met alle
„ magt\'sflots vierkanten ftenen voorburg aan:
5, Ja het duurde niet lang of de beleggers
„ hadden een grote bres in de muur van den
„ Voorburgh gemaakt. Toen beladderde en
Be Voor- ^^ beklom men den muur, drong ter breflè in,
„ en overmeefterde den Voorburgh ftormen-
„ derhandt na een wakkere tegenweer der be-
zettinge , in het laatfte van July • als Heda
„ getuigt (O- De Beleggers figh hier door
„ eenen weg geopent hebbende tot de twede
„ of bmnenfte gragt, en dus beter in ftaec
5, om het flot felf van naerby an te taften, lie-

(o) So dit fchryven van Heda waar is , dan moet
men defe Voorburg binnen drie of vier dagen var-
overt hebben : want na den 26 July begon men
het beleg.

„ ten met alle fpoet vervaerdigen drie drief-
„ werken^, die fe op drie befondere plaatzen,
„ over de binnenfte gragt tot beneden aan den
„ ringmuur van het flot, dreeven, om hem
„ dus te beter te kunnen rameyen , ende de-
den eene der grootfte blyden oprechten,
» waer uit fe van tyd tot tyd, infonderheid
„ als men met rameyen beiig was, feer groote
„ fteenen op het flot wierpen. Slots ring-
„ muur op fommige plaatzen door het geduu-
,, rig rameyen ten dele ingeftort zynde, maekt
„ men de overige blyden ook gereet, en fmeet
door middel van deeze alle fuik een menig-
te van fware ftenen op het flot, dat fyn
grootfte tooren over hoop raakte , die door
fynen val het zael, en een gedeelte van den
ringmuur verpletterde.
„ Toen zagen de belegeraars niet anders te
gemoet , dan eene fpoedige overgave van
het flot: waer in zich egter deerlyk vonden
bedrogen , aangezien de bezettelingen niet
alleen de gemaakte breflèn , zoo beft kon-
den , toemaakten , en daer tegens van bin-
nen nieuwe wercken aanleiden , maar ook
veel heviger dan voorheene fchoten op de
belegeraars brandende ftoffen , Uit kleene
Mangheleenen, op hun en hunne dekfcher-
men wierpen , en door behulp van lange
houten , met yfere haken vooraen beflagen ,
de Ichermen der Beleggeren na fig trokken.
Hier op gaf de BilTchop bevel den arbeid
van fyne kant te verdubbelen , liet uit de
blyden als een hagelbui van grote ftenen on-
ophoudelyk op het flot nederdalen , deed
door nieuwe vonden en krygsliften de Befet-

Dog de belegerden bleven ftandvaftigin hun-
ne dappere verweermge ; met een dusdanige
ftoutigheid, datfy door hunne fchimpagtige,
fpotrige , en tegens het krygs gebruik ftryden-
de , en eerrovende taal, de belegeraars hoe
langer hoe meer derfden verbitteren (<?). Den
winter tyd kwam aan , het was te vrefen , dat
Jan van Arkel het beleg zoude moeten opbre-
ken , waar toe hy ook fekerlyk zoude overge-
daan hebben , indien fyn grote dapperheid, en
geleid , hem niet hadde aangelpoort liever het
uiterfte te wagen ^ als onverrigter faken te ver-
trekken. Syn uitftekend\' ervarentheid in de
krygskunde deet hem dan een feker foort van
krygstuig uitvinden , waar mede men in ftaat
was allerlei vuiligheid drek , en onreinigheid
in de gragten niet alleen , maar ook in het Ca-
fteei te werpen, ten einde de Befettelingen
hier door van het gebruik des waters te bero-
ven (r); en hen , die door gewelt niet te be-
dwingen waaren , door den ftank t\'overmee-
fteren. Te Zwolle liet hy vier van defe bly-
den gereet maken , op een plaats die heden
daar na nog de ßly of Blydemerh genoemt
wordt (^j}.

(p) Tot dus verre heb ik de woorden van de
meergenoemde Schryver de myne gemaakt.

(q) Coccius, fegt van hen , Uli autem nefandos
futnenes jaciarent,
(r) Bruman. pag, 132.

{s) „ Vertellingen (fegt vap der Horfi Overyf Oos
hladf. 34, itj, d\'aantekeit.) „ Wat daar van te hou-
5j den zy omtrent defe benaminge , laat ik ider oot-

Defe krygstiiigen, vervaardigt zynde, wier- 1262I
den door een groot getal paarden de Stad uit- Nieüwen
getrokken , na het Cafteel gefleept, en aldaar aanval
op de vier hoeken na by de gragt opgeregt. met defe
Aanftonds begon men met defe nieuwe werk-
tuigen het flot met een nieuwe moed aan te val-
len , en men liet defelve onophoudelyk met
M 3 vui-

delen: eerder denk ik, dat de Segepralende ben-
„ den , van Voërft wederkerende , hier zyn komen
,, flaan ; en alzo de naam aan de Blymarkt is ge-
,, worden". Een dubbelde mifflag tref ik in defe \'

woorden aan. Want het is een fekere faak, en
geenfints een vertellinge , dat men in dit beleg Bly-
den gebruikt heeft: en ook dat defelve op _ de Blyr
demarkt gemaakt zyn : waarom aal men dan in twyf-
fel trekken , dat defe markt daar na genoemt is:
te min is men hier toe beregtigt, dewyl Cocems, die
voor 250 Jzren de Chronyk van fyn Cloojler Schreef,
defe benaminge voor feker opgeeft. Tech Ignur
{Epfcopas) fabricari quatnor machtnas mgentes ligneas
volubiles m Zwollis, loco qui ex ejf\'eSlu nomen fum\'
pfit, De Bly merkt, luiden fyn woorden. Het is nog
minder gegront, het geen , dat hy van de betoon-
de blydfchap der fegepralende en wederkerende be-
leggers gift. Immers die eenige kenniffe der oud-
lieid heeft ? weet, dat men hier gewoon was, na
het fluiten der vrede , op ftaande voet, de krygs-
knegten af te danken. Daar en boven is \'t niet be-
laggelyk flg eg^ diergelyk krygsgebruik te verbeel-
den , het v,;el^e vele Jaren later eerft in fvyang gQ-
raakt is. Het is even eens dan , of die Schryver
\' aat het krygsvolk , in de i4cie en 15de eeuw,
op deleUde wyfe in ^e wapens geoefFent wierdt,
als de boldaten , die hy geduurende- defe eeuw iu
defe Stad gefien heelt.

Coccius fchryft ter defer gelegenheid-. Paratis.
infirumentis CT* machinis , fedt illas eijms attrahi np
que ad fojfata in quatuor locis ; impletis quoque ca-
daviïihs ac flmgnihui kmanis loti^e illa jaël^ban-

13(52. vuiligheden en onreine ftoffen opvallen; welke
dagelyks in de gragten eu het Cafteel geworpen
wierden.

teiin..n kort aan de belegerden t\'ontbreken {u).
krygin ^^ ^wam nog dat het Cafteel van vuilig-

gebrek heid opfwol; het welke eindelyk een algemene
aan wa- ftekte onder hen veroorfaakte.

De befettelingen door den gedurigenarbeid.
En geven de voorverhaalde ongemakken , en fwakke
Jjgj.^ lichaams geftelteniffe afgemat, en buiten ftaat
geftelt het flot langer te befchermen , als mede
geen hoop van byftand hebbende (v , daar het
leger van den Kerkvoogd dagelyks vermeerder-
de (w) , verloren omtrent den 9 November
de moed , en gaven aan den Biflchop te ken-
nen , dat fy fig by verdrag wilden overgeven.
Jan van Arkel luifterde feer gretig na defen
voorftel. Men kwam ras omtrent de voorwaar-
, den over een. Ingevolge defelve wierdt het
aan de Befettelingen toegelaten , dat fy , het
leven en goederen behoudende , met de krygs
eere in die tyden gebruikelyk C^)\' bet Cafteel
op den 9 November, na een beleg van 15 we-
ken , zouden moeten ontruimen. Vele ver-
wonderden fig over de grote lagtinoedigheid
des Biflchops. Eenigen oordeelden , dat de-
fe halsfterkige ongehoorfaamheid en opftand

{iv) Chron. van Holland ter gemelde plaatfe.
(x) Brmjianus pag, 132,. by welken Schryver al*
ken ik dele,omftandigheid aantrefFe.

So dra de befetting uitgetrokken was, en Verlaten
nien alies, dat van eenig nut en dienft kon^^^
zyn 5 uit bet Hot hadde geborgen , wierdt het
felve door een groot getal boeren uit dit Land-
fchap, ten dien einde ontboden (f)., in bywe- geflest
fen van de meefte Edellieden van Salland (2) ,
geheelyk tot den grond toe vernielt, en ge-
flegt : op dat felfs de voetftappen defer fterkte
aan den nakomelingen onbekent blyven zou-
de (d). Tot een beter gebruik wierden de fte-
nen van dit afgebrokene roofneft aangewent:
want Tan van Arkel fchonk alle den duiffteen, „ , „ .

wegens bewefene moeite en trouwe hulp , aan ^en aan \'
de Zwollenaren : die daar van in de volgende Zwolle
eeuw de verwonderingswaardige toorn , by S. vereert.
Michiëls kerke geftaan hebbende , opbouw-
den {by

Dusdanig waren de gevolgen en uitflag van Aanraer-^
het beleg van de beroemde Stins te Voërft. ^dnge
Veel moeite en geld had defe veroveringe ge-
~ koft (c) : dog die overweegt d\'onheilen die rfjag
daar uit opgerefen waren, en het gedurig ge- ^
vaar van de vryheid te verliefen, waar aan Sal-
land te voren onderhevig was, 2al defe onko-
M 4 ■ ftes,

{b) Coccius , fchryft \'er van: \'At Upides dono d^
^it ZwoUants cwibus, qui alUtis iis ad Ecclefu turrm
(onfumandam uji Jum.

(c) Het kwam de Stad Deventer te liaan op 2284
ponden; bedragende ruim twe duifend Caroli gul-
dens : die in die tyden een aaamerkelyke ftaiver
gelds uitnaaakten.

de grote wootd^^n defer vcroveringe , uit het
vervolg defer CelchiedenifTen , befpeuren: ten
minften ftdks zullen doen die Lefers , welke
n^et my de veraielinge van een menigte roof-
huifen en neften , onder de beiHerino-e van
Florens van Wevelinkhove gebeurt, aanfien als
de vrugten , uit het ftraffe voorbeeld van de
Stins te Voërft geplulct.

Na de veroveringe van het Voërtfche Cafteei
wierdt Sueder genoodfaakt, voor het wettig ge-
fag van den Utrechtfchen Kerkvoogd te buk-
ken. Die hem zyn moetwilligheid duur beta-
len liet, en hem ook te gelyk ontnam., alle
de regten die hy tot defe tyd toe in de Stad
Zwolle geoeffent hadde C^). Waar in nog-
tans defe Geregtigheden beftaan hebben , is
ray nergens klaar cn feker gebleken.

\'Het is buiten twyftel, dat defe welverdiende
ftraffe den Heer van Voërft feer diep ter her-
ten gegaan is, alfo het alle trotfe en heerfug-
tige menfchen fuur valt, vaneen grote magt,
en gefag , tot een feer geringe ftaat, en in ie-
ders haat, te vervallen. Hy overleefde egter
fyn wederwaardigheden niet lang : want op
den 21 Januarius , van het volgende Jaar, ver-
wilfelde hy het tydclyke met het eeuwige C<?}\'
Dus overlcet de magtigfte en rykfte Heer
van dit Land, die buiten tegenfpraak grote hoe-
danigheden befat: maar/welke fyn geefts be-
gaaftheden door fyn wreden aart, en al te gro-
te heerfuchtigheid, ofte onuitblulïchelyke be-
geerte , 091 over-al den meefter te fpelen , fo

jêer befwalkt fyn , dat hy van niemant byna 1363.
bemint , en van fyn meefte tydgenoten , en
jiunne nakomelingen , dodelyk gehaat is.

Syn nagelatene kinderen volgden geenfints Syn kin-\'
de hoogdravende voetftappen van hunnen Va-
der. Sy , vreedfamer van aart zynde , kwa-
men in het felfde Jaar , des fondags voor S. veree-
Olof, te Rhenen; alwaar fy door jan van Arkel nigt. \'
.met grote vrindfchap ontfangen wierden (ƒ);
die ook eenige tyd later aan Roderik van
Voërft, d\'oudfte van hen , fyn fufter Hen-
drina ten Huwelyk gaf C^) , en met hen een
verdrag floot; gelyk wy in het volgende Hoofd-
ftuk breder zullen fien,

I. B^aftehreek is een Moeras, Ontwerp om
bet te hedyken. Nader verdrag hier over^
Een vergadertnge alhier belegt over de ko-
jlen der bedykinge., loopt vrugteloos af. Den
Dyk wordt opgeworpen. II. J, van Ar-
kel wordt Bifchop te Luik. Syn Opvolger,
Goch klaagt over Zwolle. Stigtinge van het
oude Convent. Zwol en Campen leggen een
verfchil by. Twiß over de vergevinge van
het Paßoorampt alhier, m. Vrede tuffchen
TValdemaar en de Hanze Steden. d\'Aan-
merkelykfle voorwaarden hier van. IV. J.
van Verneburch / opvolger. Wordt door
B. van Putten alhier -befogt^ die misnoegt
vertrekt. Sluit een verdrag met Campen,
Hy verbreekt het felfde. De drie St eden ver-
hinden fig. Puttenfiein wordt verovert. De
drie Steden leggen een fwiß by, V. Jan Ce-
Ié wordt oppervoogd van Stads Schole. Hy
maakt dejelfde door geheel Europa ver\'
maart. Stigtinge van het Buiten Gaß-
huts en het Kerkjen. F. van Wevelinkhove
wordt ingehuldigt, Syn beloften. Geeft aan
de drie Steden het voorregt van de Claring&
aldaar hy beurten te houden. VIL Aa^^mer-
kinge over fyn hrief, E. van Eßen den oorlog
aangefeit. Syn Slot Eerde belegert en ver-
hrant. Drie andere roofneßen vernielt.

Ras begon heel Salland , en m het byfon- ï.\'
der het, aan defe Stad nabuurige , en 1363.
onaer deffelfs Schoutampt gedeeltelyk leggende
Maflebroek , een merkelyk voordeel te trek-
ken , uit de vereniging der gemoederen van
den Landsheer , en dit Edele Geflagte.

Mafiehroek, dus genoemt na de mail of Mafte-
Dennenbomen, die in dit broekagrige
veel groeiden lag tot dit Jaar toe , byna
geheel als een poel, of moeras, het welke on-
genaakbaar was. Een klein gedeelte van defe
grote ftreek Lands , hebbende in het geheel
by de negen uren in den omtrek, wierdt ter
defer tyd al reets tot hooi en weide Land ge-
bruikt. Dog de grote overftromingen van de
Suider Zee , en de rivieren den Yflèl en het
Swarte Water, fchoon defelve dat Land dagelyks
verhoogden, en verbeterden , beletteden nog-
tans de befitters, wegens d\'al te grote nattig-
heid , en menigte van waters, veel voordeel
daar uit te genieten. Jan van Arkel, een der Ontwerp
grootfte eigenaars in Maftebroek, had fig reets om het te
in het Jaar 1349, met den overledene Heer
Sueder van Voërft, verbonden, om defen pol-
der te bedyken (è) : dog wegens de grote on-
eenigheden en verfchillen , die dagelyks tuf-
fchen hen ontftonden, bleef dit verdrag fonder
kragt (c). Ter gelegenheid van de herftellinge Nader
der vrmdfchap , tuffchen hem en Sueder fyn verdrag
kinderen , kwam het aanleggen van een Dyk hierover,
yontfomme Maftebroek weder op het tapyt;

, en den Biflchop ^^oot eindelyk met Roderik en
Wolter van Voerlt , door tuflchenfprake van
Otto van Arkel, en de magtigfte kerkelyke en
wereldlyke Heren van het Bisdom, \'smaandags
na S. Odulfs dag een accoort: ^aar by men
over een kwam , dat alle het voorgevallene in
den vorigen oorlog van wederfyden vergeven
en vergeten zoude worden : dat den eigendom
- van de grond van het ingenomene Cafteel
Voërft aan den Biflichop zoude blyven ; die eg-
ter fig verbond geen nieuwe fterkte daar aan te
leggen : dat den Kerkvoogd , om meer andre
voorwaarden ongemelt te laten , binnen de tyd
van twe jaren Maftebroek zoude bedyken en
toeflaan. Ook vint men , ten aanfien van de-
fe Stad , in defe vereenigingsbrief nog bedon-
gen (i) : dat de Zwollenaren het befit van de
gragte , welke door de Lure in den YiTel ge-
graven was , en heden nog aan de linker fyde ,
des wegs van Zwolle na het Coterveer , figt-
baar is, tot aan de oude Schans toe, zoude mo-
gen behouden; mids dat fy een brugge daar over
leggen moeften, welkers gebruik de Heren van
Voërft altoos vry zouden hebben: en mdien de
§tad eenig Land, Roderik toebehorende, afge-

Dus luiden de woorden van defen bnef (Tow. 7,.
\'Anaksi. pag. z^s-fm-) in het ligt gegeven. „ Voert
„ foe fal die Stat van Zuolle behouden dien gra-
» ven, den fi van hoere Stat doet die Luere in
„ die YiTel ghegreven hebben , behoudelic dat fi
ene brugghe daer over maecken endo houden
,, zullen op hoeren cofte , ende Roederic ende xinen
9, erfghenaemen een onverfpierden wech daer over
j) houden tot ewighen daghen. Ende waert dat fi
,, Roederic enich landt afghegreven hadden , dat
„ fouden fi hem ghelden tot fegghen des Biffchops
J5 van Utrecht alfe redelic ware^^l

graven hadde , fulks moeft fy hem vergoeden iS^S»
jnet fo veel penningen , als Jan van Arkel na
redelykheid oordelen zoude te behoren.

Den Kerkvoogd beleide kort na het Geflo- ^^
tene verdrag een vergaderinge, tegens den dag ®
van S. Jans Onthoofdinge , binnen Zwolle ; belegt
na voor af de drie Overyllèlfche Hoofdlieden over dc
door brieven verwittigt te hebben, en verfogt,
dat fy hunne afgefanten in defe byeenkomfte J-J
wilden fenden. „ De Stedegezanten " om de ^ \'
woorden van een beroemt Schryver de myne
te maken ; „ op den beftemden tyd in de
„ vergaderinge gekomen zynde, ftelde de Bis-
5, fchop voor , of niet Maftebroek ten dienlle
„ van den Lande , op gemene koften behoor-
de te worden bedykt; en vervolgens onder-
linge beraemt hoe zulks op de minfte kos-
ten , en ten meeften nutte van het gemene-
beft , voegelykft werkftellig zoude kunnen
worden gemaekt: maer dewiel de Stedege-
„ fanten eenparigh nergens anders toe waren
„ gelaft, dan alleen om des Billchops voorftel
„ aen te horen , en daer van verflag te doen ,
„ liep defe vergadering vrugteloos af: uitge-
•■■> fondert dat men daer in met gemene toeftem-
minge een naedere byeenkomfte beraemde ,
en vaftftelde tegens Sint Egidus dag naeft\'
75 komende ; in welke byeenkomfte de Gefan-
,, ten der drie Steden voornoemt te zamen ver- Loopt
5, klaerden,dat de Steden, niet gezint zich raet vrugtloos
„ defe bedyckinge te moejen, zulks overlieten
„ ten dienfte en aen het goetvinden van den
BiiTchop : die dan ook, om van fyn kant hec

„ verdragh mee de Zoonen van wylen Zweder
„ van Voërft hier over gemaekt, na te komen,

het voorfchreven werk op eigen koften" (f),
omtrent het laatfte van dit jaar, ondernam, en
Den dyk den dyk rontsomme Maftebroek liet opwerpen,
begon- door d\'ingefetenen der naburige dorpen, onder
ïien. wien den arbeid des dyks verdeelt wierdt (g).
1354. Voor den winter tyd van het volgende jtar,
En vol- wierdt den gehelen Maftebroeker dyk vemar-
eindigt. digt, fekerlyk tot groter genoegen van Jan van
Arkel, en fyn tydgenoten , dan de hedendaag-
fche Geërfdens in Maftebroek ; die van defe
Landen meer nut zouden hebben kunnen genie-
ten , indien defelve, in later tyden bedykt waren:

doordien fy dan door de gedurige overftromin-
ge , hoger zouden geworden zyn. Het land
daar binnen gelegen , des tyds door Hendrik
Stouwen of Stoeveken {F) gefworen Landme-
ter van den Bilfchop, en den Graaf van Gelder,
gemeten zynde, wierdt groot bevonden te zyn
65)27 morgen , i hond , en 59 roeden

Dog eenige tyd te voren, dat defe nuttige
onderneminge volbragt was , wierdt den Gro-
ten

(h) Andren ;noemen hem Irederik Stove. D. Gerard:
Dumbar , Tom. 2. Analeéï, pag. 300.

(i) „ Dit zyn (luiden de woorden van een oud
\'„ gefchrift) de Margentalen van Maftebroek, die
„ by tyden Heren Johan van Arkel , hoger ge-
„ dachteniffe , Biffchop te Utrecht, is gemeten by
„ Hendrik Stouwen of Stoeveken , gefworen Land-
« nieter des Heren voerfcr,, en des Forften van
5j Geldre anno 1364 ; en alfo was ganfch groot 5
„ met alle de maeden binnen dyks in Maftebroek:
„ gelegen , te famen 6927 margen , i hond , en
„ 59 rosden.\'l

fgn Jan van Arkel, door Paus Urbaan, tot Bis- 1^64.
{chop van Luik aangeftelt; alwaar hy in het jaar ^^ordt
1378. op den I Junius overleden is {k i. Na- BilTchop
latende van fig defen onfterfelykep roem , dat te Luik.
hy in ftaat, en krygskunde , geleerdheid , en
in een onberispelyk leven , vele van fyn voor
en nafaten overtroffen heeft.

Hy kreeg in het felfde jaar Jan van Venen- Syn Op»
burch tot opvolger : die in het volgende jaar volger
een Landrecht van Overyifel liet afkondigen (l). i S^S*
Ter felfder cyd klaagden die van Goch , aan Goch
Eduartd\'Eerfte, Derde Hartog van Gelder, dat klaagt
eenige van hunne Poorters of Burgers , fonder over
de minfte reden , op een vrye markt tot Zwol- ^-woiie.
Ie waren aangehouden , en in hegteniffè gefet,
en verfügten dat den Vorft in defè befwaarnis-
fen voorfien wilde (m). Hoe het met defe
oneenigheid afliep , is my onbewuft.

Het jaar , in het welke het eerfte Maagden- 1370.
kloofter defer Stad, het oude Bagynen Convent Sdgtinge
genaamt, gelegen in deProoftofPrauwenftraat, van het
fyn aanvang nam, is mede onbekent (ny Ver-
fcheiden omftandigheden doen my geloven , dat *^onvent.
het omtrent het jaar 1370. of niet veel later ge-
%t is.

^^ het felfde jaar leiden de Steden Campen , Zwol en
en Zwolle , een twift , die in het voorgaande Campen
jaar , tuffchen Jan van Vernenburch , en de
Stad Deventer , belangende den Biflchops tol,

(») Het is een misflag van d\'overfetter der Oad-
hed. van het Bisdom mn Deventer , zde Deel, bladf.
Ï06. die meent, dat dit Kloofter in het jaar 1369.
opgebouvvt is.

ontftaan was , en waar over reets een pleitg6\'>
ding voor hec Hoi van Romen gevoert wierdt ^
by Qo).

Een ander verfchil, betreffende de bedienin-
ge van het Paftoors ampt der Parochiale kerke
defer Stad , rees op , tuflchen het Capittel van
Deventer en Seguinus Anchona , na dode van
den Paftoor Heffel Heink, ter defer tyd overleden.
Aanftonds na dit fterfval kwam Seguinus An-
chona ten voorfchyn met feker Brevet, door
Paus Gregorius d\'Elfde afgegeven , waar by
aan den priefter Reinold van Drynen het eerftë
openftaande kerkelyk ampt van het Capittel
toegeftaan wierdt; en droeg, vervolglyk , uit
kragt van defe Bulle , de be\'ftieringe van Stads
kerke aan van Drynen op : die met dit ampt
niet lang hier na voorfien is geworden ; in
weerwil van de Capittelheren, die niet nalie-
ten om hun regt van vei-gevinge te doen gel-
den , appellerende over defe twift felfs aan den
Paus ip).

Nog wierdt ter felver tyd een groter oneenig-
heid vereffent, welke in het jaar 1365. tulfchen
den Deenfchen Koning Waldemaar de Derde ,
en de Hanze Steden , waar onder defe Stad
reets lange te voren getelt is, ontftaan was ,
over den viyen fcheepvaart en koophandel, die
defen Vorft haar wilde betwiften(^> Men was
den vyfjarigen oorlog aan beide fyden moede.

(f) Men fie de Heer Dumbar, bladf.
het Kerkl. en Wereldl. Dev. En Cocaus getuigt,
noemt van Drynen, op verfcheiden plaatfen van fjn
chronyk, d\'eerfte opvolger van Heffel Heink.

Paaroni wierdt te Straalfund, op den dag na 1370.
Hemelvaartsdag van Chrilhis , tuirdien Walde-
jnaars\' Raadslieden , en de Hanze Steden, een
korte vredes brief getekent ; luidende in defer
voegen.

\'^ös Confuks ac Senator es Chitatum. Fandalice ^
^ ac Boniffïorum , Liihec<e , Roßochii , Sir aïe-
fundiZ , PVismarics , Grips-waldce , Stetini , Colber-
gce, Nyßargardce , Colonie Âgrlppince , Hamhitr-
gl, ac Bremcz, tum ^ Uvonkarum, Riga , To\'r-
pati , Revalitß., Panorvia , riec non ^earum.., tiucZ
ad mare Auftrini ßnus inque Hollandia Zelandlaque
funt fit(SCampl, Daventria Ultrafectum, Z-wol-^
la , Haffeletmn , Groninga Zutphania , Briela ,
MiddeîburgumArmuda.^ Harder\'imcmnZiricea.,
Elburgum Stavora., Dordracum., Amfierdamum
profitemur ac publico hoc inftrumento tefiamurinter
nos ^ ^ Regni Danice Senatores , vir-um honoratmn
Podebuskium Regni Pnzfectum, Itemque Nicolamn
Archieplfcopum Lundenfem ^ Ericum Epifcopum
Othonienfem , Nicolaum Rofcbildenfem allosque
équités ac Regni Noblles ^ Armigerosque amice efje
conventum , dlßdlaque ilia ac belJa omnia , qU(S
haSienus inter Se\'renlfihnum Regem Valdemarum
^jusque fiéditos ac nos noftrarumque Civitatum in-
digenas atqne incolas agitata fuere , utrlmque com^
pofita placideque placata effe : ita fclUcet ut Rex
jam dictus banc inter nos\'reconfiUationem fuo figilh
ac manu obfiignatam fub proximum fefium Michaelis
mno ctrciter ab bine integro nobis fit exhiblturus.
HiZC a&a dataque Stralejunda pofiridie Afcenfiöms
Dominica Anno a nato\'Chrifto pofi millefimum tre-
oentenficum Septuagefirno, ■

De fes-en-twintig voorwaarden defes ver- d\'Aan-
drags , vervat in een anderen brief, op den merke- ■
felfden dag door de wederfydfe gevolmagdg-
den bekragtigt, fyn i^eets elders in het ligt gc- t\'i^ien
N gc- hier vaa.

i 370\' geven ; waar na toe ik den Lefer verfende C^).
Die defelve naleeft , zal fig fekerlyk maeten
verwonderen , over de grote voorregten die de
Hanze Steden genoten. Men zal daar in wel
vinden d\'opmerkelykften te zyn , dat dit Ge-
nootfchap in Denemarken gehele bitten of
Landftreken hadt, door Burgers en Ingefete-
nen van haar Steden bewoont , die allerlei
ambagten doen , en koophandel dry ven mog-
ten. Ook dat in ieder Vitte of Landftreek een
Hanzfeatifche Voogt of Rigter was, die aldaar
het regtsgebied voerde, fo wel over burgerlyke
als criminele, (r) niet aan het leven gaande, ge-
fchillen. Als mede fiet men daar by, „ aan de

Deuderfche Kopleude" , om de v^roorden
des briefs de myne te maken , feer grote voor-
regten omtrent de tollen en fchipbreuk gelede-
ne goederen , te lang om alhier in het byfon-
der re melden , verleent.

Onder de beftieringe van den vreedfamen
Biffchop Jan van Vernenburch , in het jaar na
J. van defe gemaakte vrede overleden , en onder die
van fyn opvolger Arent van Hoorn , ontfton-
oDvoIpIr" tien in defe Landftreek nietiwe onluften. Her-
bern (0 Heer van Putten, een feer magtigVe-
luws Edelman, het Stigt gedurende defe onee-
nigheden feer befchadigthebbende, kwam in hec
1373. jaar 1373- m defe Stad om den Bilfchop te groe-
Wordt \' belening van eenige goederen van
door H. hem te verfoeken. Dog de Kerkvoogd, die van
van Put- defen Edelman om fyn hovaardy een groten
ten alhier afkeer hadt, wilde hier toe in genen dele ver-

liaan, voor en al eer dat Herbem hem ^agter- 1373.
Jhllen ende geleden fchade vergoet hadt. Her-
bern beriep fig ^ jn het begroten der fchade het
Stigt aangedaan , op d\'aanlfeande uitfpraak en
vonnis der Steden Deventer , Campen , en
Zwolle, waar aan hy bereit was fig te onder-
werpen: en den BilTchopverweigerdefulks, en
fprak van geen rechters , maar van een daade-
lyke vergoedinge ; over welke verweigeringe Die mis-
de Steden feer gevoelig waren , en Herbern noegd
nog meerder , Se met een toornig gemoed vertrekt,
en feer op den Biflchop gebeten , defe Stad
verliet.

Hy maakte niet lang hier na met de Stad Sluit een
Campen een verbond ; waar in hy meer fyn verbond
voordeel als de goede trouwe beoogde. Want Ja^
als hy de hulp van die van Campen niet meer be- dat hy
nodigt was , , verbrak hy fonder de minflie reden breekt. -
het verdrag , en verklaarde hen opentlyk den
oorlog Ten einde defe moetwilligheid te 1375.
keren , wierden de drie Overyflelfche Hoofd- De drie
fleden in het jaar 1375. op S. Jacobsdag te ra- Steden
de , voor de tyd van drie jaren een verdrag aan je\'"\'\'\'!^-

gaan , waar by fy befloten, dat fy alle ge-
. "^^^j^ladigheden, in Salland te water en te lande
bedreven wordende , zouden tegen gaan en
ftratten : Dat fy malkanderen iii alle twiften en n
oorlogen zouden byftaan en helpen : Dat de
vyanden van een der drie Steden in de twe an-
aere Steden met mogten verblyven , maar dat
fy aldaar na verdienften geftraft moeften wor-
den: Verder dat\'ly geen verbonden met iemant
niogten aangaan , die vyand van een defer Ste-
den was. Men fonderde nogtans, van alle de^

fe voorwaarde» ? den Graaf van Holland en fyn
onderdanen «it = welkers vrindfchap den eene
Stad oin den andren niet verpligt was te ver-
breken. Ook bepaalde men in een der articu-
len defer verbintenilfe , dat, inval een der Ste-
den alleen met iemant in twift verviel, fulks de
twe andre Hoofdfteden mogten byleggen: waar
aan de derde Stad genoodfaakt was fig t\'on-
derwerpen : „ uitgeYeghet Heren Herbertslyf
„ van Putten en ftne Slote " , melden de
woorden van defen tweden, tuffchen de drie
Overylfelfche Hoofdfteden gemaakten verbonds
brief; welke nog meer andere punten inhout,
en in defer voegen luit.

Wy Schepen ende Raet ende ghemeyne Bor-
ghers van Zwolle , doen kunt allen lu-
den , ende bemghen openbaer in defen open brie-
ve , dat AVy eenpaerlic overdraghen fyn mit dien
Eerfaemen luden Schepen ende Raet ende ghe-
meynen Borgheren der Stede van Deventer,, en-
de van Campen , allen punten ende vorwaerden
die hyr na volghen , ende fekeren ende loven an
goeden trouwen drye jare lang na daten des briefs
hem die Stede ende vaft te holden ende niet te
breken enighes fynnes. ^^Y gan, en

geloven tot hem foelen hebben, als onfe vorva-
der gehat hebben. Voertmeer weer yemant die
gheweldelike faken dede in den land van Zalland
te water ofte te lande of op der Zuyder Zee ,
fo wye daer yrft by comcn conde van ons of
van hem, die folde daer over richten fonder ver-
tree; en loe wes daer af queme dat foelen fy mit
ons ende wy mit hem ghelyck uitdraghen. Voert
meer weer yemant die dier Stede enigh ontfege-
de ofte vyant worde , ofte overlaft dede en ont-
feghet , dat foelen wy mit ter ftad , dier nier
ontfeghet en is, ofte gheen overlaft ghednen is,
Vervolghen aen den ghenen , die die ontfcghm-

ghe\' ghedaen hadde ofte die ovorlaft en ontfe-
weert dat die niet rechts ende be-
fcheides by dier Stat ende ons bliven en wol-
de , loe fal de Stat ende wy dier voerfcreven
Stat huiper worden bynnen eenre maent op dier
Stat ende ons felves ghewin ende verlies. Voert
meer fo en foelen wy der andere twyer ftede
voerfcreven vyande in onfe ftat buten oeren
Confente niet velighen. Voertmeer foe en foe-
len wy der ander ftede vyanden niet holden ofte
huyfen ofte behulpelick wefen in gheenrehande
faken , die hem te ftade moeghen coemen , en-
de dien voerfcreven ftede ontftade doen moe-
ghen. Voertmeer weert fake dat enighe luden
quemen in onfe Stat , die der ander Stede voer-
fcreven enich vyande weren , ende die ftat of
vemant van oere weghe wolde claghen , daer
iblde men overrichten onvertrect. Voertmeer
foe en foelen wy noch zoenen nog vreden buy-
ten den anderen tween fteden voerfcreven , fy
en hebben mit ons een eenpaerliken vrede ende
zoene. Voertmeer, foe feghe wy uyt in alle de-
fen voerfcreven punten den Greve van Holland,
ende fyne onderfaeten. Voertmeer weer t\'fake
dat wy ofte enich van den anderen tween Ste-
den voerfcreven tot enigher tyt fonderlingben
wille of herdichheit hebben over enighe- punten
voerfcreven , foe wes van die twe van ons ofte.
van den anderen tween Steden voorfchreven
daer van overdroeghcn , dat fal die derde Stat
volglien alibe dat et daer mede doer folde
ë weert facke dat wy of die

faeken die van deftn punten ende voerwarden
comen moeghen , l^le -vyy mjt den tween Ste-
den ende die twe Itede mit ons helpe uytdra-
ehen. Al arglielilt ende quade befcheyndicheit
in alle dele punten ende voerwarden voerfcre-
ven claerlic uytgefeghet. In kennilTe der waer-
heit en om veltenis aller dingen voerfcreven ,
op dat fy ftede ende vaft bliven alsfe voerfcre-
ven is, foe hebbe wy onfer Stat Seghel aen de-
fen brief doen hangen. Ghegeven int Jaer ons
Heren dufent driehundert t\'fcoevenrich en vyve,
op Zante Jacobs dagh eens Apoftels.

Arent van Hoom ondernam ter felfder tyd,
met de Stad Campen , het beleg van Putten-
ftein ; en veroverde dit Slot omtrent het begin
van Oftober C«) ; fonder hulpe van de Steden
Deventer , en Zwolle.

In het jaar daar na (y) wierdt de Heer van
Kuinre in Duitsland vermoort, waar over fyn
Soon Hermen , Graaf van Kuinre, wraak wil-
de nemen op de Hamburgers. Dog voor en
al eer het tot dadelykheden kwam , leiden de
drie Overylfelfche Hoofdfteden door hunne Af-
gefanten ten dien einde na de Kuinrc gefon-
den, dit krakeel in der minne by.

d\'Yver en liefde voor de letterkunde en
geleerdheid , welke tot het jaar 1377. uit defe
Stad gebannen fcheen te wefen , wierdt ter de-
fer

{v) Dom. Monen tn fyn Chronyk van Deventer i
melt defe gebeurtenis op het jaar 137^. De Heer
Dumbar (Tom. 2. AnaleSi. pag. 306.; neemt ook het
jaar 1576, voor de egte tydftip van dit voorval niet
aan. Ik vinde egter by die Heer geen genoegfaipe
reden , om van het gevoelen van de Schryver der
OveryJJelfche Chronyk af te wyken.

fer tyd (w) door Jan Celé in de gemoederen 1377.
van Ätads inwoners ontftoken. Defe vermaar- Opper-
de en geleerde Zwollenaar , uit de twe oude voogd
■ geflagten van SoBe en ien Weerde geboren ,
was alhier in fyn jongfte jaren in de kenniflè der
latynfche taal onderwefen. Ouder geworden
zynde verliet, hy Stads School, en begaf fig na
Praag (x) : alwaar hy in allerlei wetenfchap-
pen dusdanig toenam , dat, als hy in fyn va-
ders veft te rug gekeert was , de Magiftraat
hem aanftonds de belHeringe van Stads School
toevertrouwde.

Men fag ras hoe veel de grote hoedanighe- Hy
den van een man alleen vermogten. Toen hy maakt
Oppervoogd wierdt, was defe Schole nergens ^^^elve ^
bekent, en defelve wierdt door geen vreemde- h^d^lj\'
lingen betreden {y). Dog de roem van fyn ropa ver.,
grote geleerdheid en ervarentheid in alle we- maart,
tenfchappen , maakte defe School gedurende
defe eeuw fo beroemt, dat fig haar naam door
de gehele Chriftenheid verfpreide. Men fag
dat de Schoole , welke Jan Celé om de gerin-
ge kenniflè der letteren aldaar te halen , hadt
moeten verlaten , by alle Europifche volkeren
geagt wierdt. Men begaf \'er fig uit alle Lan-
den na toe : even eens als of daar alleen het ligt
der geleerdheid te fcheppen was. „ Keulfchen Menigte
V\'^i^^hen (fegt een Zwollenaar der Vyf- fyner

Montagf^ef* Cap. 20.
(X) Dus ftaat niy voor ergens gdefen te hebben,
[y] Joa7ï}i. Bußchms Chron, Windeshem, Lib, li
Cap. 68, pag. 602. er 603. \' * \'

i\'37f. „ Religieus van S. Agnes Bérgclooller over-
„ eenftemt C^^O Euikenaars en Utrechtfchen,
„ Brabander, Vlamingen, en Hollanders,
„ Saxers, Cleefichen , Gelderfchen, en Frie-
„ fen , en veel andre uit verfcheiden oorden ,
„ Steden en Dorpen van Duitsland, kwamen
„ in een groot getal nu en dan meer als agt
„ hondert en tot duiiënd toe , den Groten Jan
„ Celé horen , om door hem in allerhande
Wetenfchappen onderv/efen te worden. Een
ieder begon het fig van toen af aan tot eere te
rekenen , tot Zwolle onder defen Oppervoogd
ter Schole gelegen te\'hebben. De Religieu-
lèn van S. BenedicT:us , Bernard, en Bruno\'s
tugt, m.oellen erkennen , dat hun geleerdfte
Hoogleeraars en Opperhoofden, leerlingen
■van Jan Celé geweeft waren (b), Selfs de
Ivermaardfte Hoge Scholén ftemden toe , dac
de Zwolfche Schole een menigte beroemde
Mannen ten tyde van Jan Celé voortgebragc
hadt. „ Het groot Parys weet";\', (roepen de
twe voorgenoemde oude Schryvers hier op
liarogende uit.) „ Het heilig Keulen erkent
„ opentlyk , Erfurt ftemt toe , en het is aan

ver ,) Leodlenfcs , er Trajetlenfes ,. BraUntmi, Fla-
mingi , , er Hollandmi, Saxones ,\' Cliven-

fes , Gelnenfes ^ Frlfones , ac alii quam flares de di-
■verjis Tbeutov-iA partibus clvitatibus er opptdis iT vil"
l;s m magno f^pe numero , quandoque nitro o5io vd
decern centenaria^ ad ip\'fum confluxerunt.

{a} Thomas a Kempis in app. ad Chron, Montagn\'.
Cap. zo. legt: Brabantini, cum Tldminghis, Hol-
landini, cum Frifgnihus , "lVeftphali \\ cum Saxonibus,
fiib eo frequentaritnt Et paulo pofi : Treverenfes cum
Colmienpibus , Leodienfes cum Trajeêlenfibus, Cliven-
ps cum Geldrienfii/us ibi fuaruKt.
(i-j j. Buß\'chius Cap, eod. fag. ÓQÓ.

„ het Roomfche Hof niet onbekent , welke 1377.
„ grote Mannen de Zwolfche Schole uit haar
„ neeft weggefonden , ten tyde dat Jan Celé
„ daar van Oppervoogd was (c)". Die fyn
leerlingen niet alleen in de kenniflè der Latyn-
fche taal , de redenkonft , de fedenkunde , en
de Philofophie of Wysbegeerte onderwees :
maar hen wel byfonder op Son- en Feellda-
gen een Chriftelyke manier van leven tragtede
in te prenten Dog waar heen vervoert

ons den y ver, om den wrelverdienden roem van
Stads Schole van het fchandelyk ftilfwygen van
fèker Schryver te wreken ? die nerg-ens anders ^
om fo forgvuldig vermyt, hier van eenige mel-
dinge te maken, dan om dat hy niet genoot-
drongen zoude kunnen worden t\'erkennen , dat
onfen Zwollenaar Jan Celé den herfteller der
geleerdheid in Overyflel en naburige Landfchap-
pen geweeft was ; gelyk ik naderhand breder
ontvouwen zal , inval den Lefer nieuwsgierig
mogte zyn, defe en meer andre omftandigheden
van onfe Schole te weten.

^^0-vh Parißa magna, fatetm Colonia SaiiEïa,
agnojcit Erfordia, nee ignorât Curia Romana , quan-
% ^^ Utwatos viros Schola SwoUenfis,

(f-gt de laaftgenoemde Schry-:
ver , pag_ ^agn,^ amiui.^\'Misentiam , up
diftipuh ejus in ßtentiis Scholafiicalibus , Grammatica
Logica, Ethica, O- Philofophm valde proficerenf , non
iamen minorem imo f£pe majorem, excercuit follicitw
di-aem , ut etiam in fcripturis divints , morihus bonis
(y hcneßis crc. , fimil iter proficerént : dies maxtrrt^
ftßivos in hoe ipfum opportune tetum expendens.

Ié tot Oppervoogd aanfteiden , toonden fy ook
een byfondere mildadigheid voor d\'arme Me-
laatfchen, of met de dusgenoemdeLafarus fiek-
te befmette menichen , tot wiens behoef fy hec
Buiten Gafthuis gemeenlyk, ten Heiligen Cru-
ce genaamt, lieten aanleggen (/) , welkers in-
komften drie jaren later door de grote mildadig-
heid van Alfert van Middelwyk , aanmerkelyk
Vermeerdert zyn ( ƒ). Dog in het jaar te vo-
ren was het kerkjen defes Gafthuis volbouwt,
en door Folker van Cybelheten, Wy-Biflchop
van den nieuwen Utrechtfchen Przelaat Florens
van Wevelinkhoven , ingewyt geworden (g\') :
en hec is aan defe infegeningsdag , dat de dus-
genoemde potjes kermis fyn oorfprong toe-
fchryft; als wy elders verhalen zullen.

Fforens van Wevelinghoven , in het jaar
1379. voor BilFchop van Utrecht erkent, kwam
in het jaar na fyn verkiefinge in Salland; alwaar
hy ingevolge het oude gebruik [h), en dus fo
het fchynt, op den Spoolderbergingehuldigt is.
Hy verfprak toen ook Sondags na S. Marten ,
aan alle de Steden, dat hy forge dragen zou-
de , dat. \'er in het gehele Land geen onregt-
vaardigbeden in het vellen der vonniflèn en an-
dere Gerigtelyke handelingen gepleegt wierden.
Aan de drie Overyflèlfche Hoofdfteden beloof-
de hy in het byfonder, datdeDroften, Schou-
ten, en overige Lands Amptenaars, den Eed van
getrouwigheid aan haar zouden moeten afleg-
gen , met verdere verfprekinge dat die Rigters al

hun gefag aanwenden zouden, dat geen der in- 1379»
gefetenen onregtvaardigheid aangedaan wiérde.
Het is feker , dat Florens ter felfder tyd ook
een Reglement over de Claringe maakte : dog
voor en al eer wy daar van fpreken , is het no-
dig in het kort te gaan fien , wat men door dit
woord alhier gewoon was te verftaan.

De Lands of. Grote Claringe , is ter defer Wat de
tyd een bekende Gerigtsbank in Overylfel ge- Claringe
weeft , in het bywefen van de Biflchoppen van
Utrecht, door de Ridders , of verfchrevene
Edellieden , en d\'afgefanten van de Steden De- ^
venter, Campen , en Zwolle , twemaal in hec
Jaar , eens in de winter, en eens in de fomer
tyd gefpannen: alwaar men „geen faekenbren-
„ gen noch claeren" mogte „ dan wederfpro-
„ kene ordele , die voir onfen gerichte " (fei-
de Biflchop Florens van Wevelinkhoven in de
naaftvolgende brief) „ wederfproken fyn van
„ fcade of van fculde CO".

Het is feker , herhalen wy dat Biffchop Flo-
rens over de Claringe ter felfder tyd een Regie-
ment maakte : eenige Schryvers komen felfs in sfedeif
fo verre over een , dat daar by bepaalt gewor- het voor^
den is, waar ter plaatfe defe vergaderinge te regt al-
houden was. Dog dan beginnen fy te verfchil- J^ar
len want fommige fchryven ront uit, dat de "

Grote Claringe , ingevolge des Biflchops he-^i tf"
iluit, altoos binnen de Stad Deventer belegt houden.

. (i) Jan van Vernenburch fpreekt hier over in
fyn LanMnef van het jaar i^öy. in dcfervoegen.
„ Alle wedderfpraken ordel (fegt hy) follen wi Ier-
klaren mit mannen , denltmannen, und mit fche-
„ penen van Steden , na des Lands rechten ; und
„ dit follen wi to voren verkundigen laten van
„ kercken tho kerckcn.

moert: worden (k\') andren derven rtilks niet voor
feker opgeven {}) ? daarom onfes oordeels,

de plaats ongemelt. Ik daajent^en, fo feer als
jemant overtuigt , dat de Stad ïSeventer heden
in het wettig befit van dit voorregt is , ftelle en
houde voor feker, dat voor het jaar 1379.de
Biflehoppen van Utrecht, „ in Zallandt dair \'t
„ hem guede en nutte duchte geclairt heb-
„ ben (m) : dog dat Biflchop Florens van We-
velinkhoven aan de drie Overyflelfche Hoofd-
fteden in het felfde jaar toertont, dat de Cla-
ringen by beurten in ieder Stad , het fy dan by
graefe , ofte by ftroy («]) belegt zoude wor-

den , en dat of fchoon „ wy (fégt den Bis-
„ fchop) nu ierft te Deventer klairden , en
„ kennen wy hen niet dat fy meer rechtes heb-
„ ben tot ter claringe , dan onfe Steden van
„ Campen en Swolle ". Vreemt zal aan fom-
mige beminnaars van onfe Overyflelfche oudhe-
den dit ons gevoelen voorkomen : dog wy ver-
foeken hen , dat fy doorlefen willen Florens
van Wevelinkhoven fyn volgende brief; klin-
kende aldus.

Wy Floris van Wewelingh , by der gnade
Godts BylTchop t\'Utrecht, maken kondt
aUen luden, dat wy geloeft hebben en loeven in
goeden trouwe onlen getrouwen BurPemeefters ,
Schepen en Raedt onfer Steden Deventer, Cam-
pen , en Zwol, dat wy claeren füllen toe Cam-
pen by graele naeftkomende , en daer nae toe

fonder Wederfegge , en fonder vertrek. En om-
me dat Wy nu \'ierft toe Deventer claerden , en
kennen wy hem niet dat fy meer rechtes heb-
ben totter" Claeringe, dan onfe Steden van Cam-
pen, en Zwolle , want wy verftaen hebben van
onfe Ridderfchap en knaepen van Zallandt, dat
onfe Voervaderen Byflchoppen van Ütrecht,
voirtyds in Zallandt , dair t\'hem guede nutte
duchte geclaert hebben , fonder argelift (0).

Sie daar dan de Steden Campen en Zwolle , VIL
in het jaar 1379 , tot de belegginge van de Aanmer-
Grote Claringe binnen haar muren , even eens ^^^"gen
beregtigt, als de eerfte Hoofdftad van Over-JS^^"
yflèl. Wy feggen de Grote Claringe. Want
of fchoon de Biflchoppen van Utrecht op het
Slot Vollenho , en elders waar fy wilden , de
Kamer Claringe konden beleggen, is het nog-
tans feker, dat defe Kleine Claringe door Flo-
rens brief niet beoogt wordt: gemerkt defelve
melt van het klaren by graejè ende by ßroy ;
het welke te kennen geeft de twe gewoonlyke
Claringen alle jaar in Overyfl^el gehouden: daar
in tegendeel de Kamer Claringen in lange ty-
den nu en dan niet belegt wierden , en dus
geenfints aan een fekere tyd des jaars gebonden

Het was op het hoogfte tyd geworden , dat iS^o»
riorens van WevelinkWen fchoon vJeed-

Schoon defe brief nog het jaar, nog den da-
draagt , wanneer defelve afgegeven is , twyff-ele h
nogtans geenlmts , of fy is van het jaar 1370 • de""
wyl Toe Boecop , de Schryver van de Over\'iU\'elfbe
Chronyk , en Revms getuigen , dat in dat iaar het
Reglement over de Ciaringe gemaakt is.

faam van aarc, nogtans, tot de krygkunde feer
bekwaam , in Pj^fvan Arend van Hoorn het
oppergebied m Salland voerde. Evert van Es-
fen, met de fwakke regermge van Jan van Ver-
neburg , en fyn Opvolger, fyn voordeel doen»
de , hadt in het Carfpel van Ommen , aan de
Vecht, het Slot Eerde laten opbouwen , het
welke , uit fwaar hout en fleenwerk famenge-
ftelt, van een ongemene fterkte was. Uit dit
Slot bedreef hy defelve moetwilligheden, wel-
ke Sueder van Voërft uit fyn Sloten te voren
hadt aangeregt. Dagelyks ftrooptten de befet-
telingen , en plunderden d\'omliggende inwoon-
deren uit, de Bollchen kapten fy af, en fy ver-
boden de boeren de gemene weidens te gebrui-
ken {p^. Florens van Wevelinkhoven , de
voetftappen van Jan van Arkel navolgende, be-
floot in het jaar van defe eeuw , d\'oproe-
righeid van Evert van Eflèn te ftraffen. Den
Edelman, het onweer voorfiende, tragtede %
daar voor te dekken. Een verbond met Cam-
pen fcheen hem het dienftigfte aan fyn oog-
merk. Defe Stad liet fig daar toe ligtelyk be-
wegen , dewyl deftèlfs inwoonders wemig of
niets van de roveryen van Evert van Elfen te
vrefen hadden. Donderdags na middevaften
kwamen fy overeen, dat men fig onderling niet
mogte befchadigen , maar integendeel eikande-
ren moefte befchermen , fo lang tot dat \'t ver»
drag wierdt opgefegt ; het welke een maand
voor de verbrekinge gefchieden moeft C^).

Florens van Wevelinkhoven immiddels fig
met de Steden Deventer en Zwolle verbonden,

én verfcheiden Heren van aanfien in fyn belangens
overgehaalt hebbende, bragt met fyn Geallieerden
op gemene koften een leger op de been, hel wel-
ke op den 3den Mey, \'tSlot Eerde berende. Men
ngtede \'er aanftonds krygstuigen van een onge-
mene grote voor op , en iiet hier uit een ha-
gelbui van ftenen op Slots veften regenen : die
egter daar van als ballen af kaatften (r); fchoon
defe Stenen van een ongemene fwaarte waren ,
. en ettelyken het gewigt van 2000 pond, en
meer evenaarden Toen men fag , de klei-
ne of flegte Uitwerkinge der Blyden , liet men
het Slot onophoudelyk met Canons , welkers
gebruik reets vroeger in Salland ingevoert was
(^) , befchieten. Eerlang verloren de befet-
telingen de moed, en vonden raadfaam het Ca-
fteel na een beleg van ruim drie weken , en
geenfints vyf weken , als andren verhalen (ji),
op den 28 Mey over te geven: onder voorwaar-
den dat Evert van Eflèn het Slot binnen een.
maand tyds flegtende, de goederen mögt bergen,
en het hout en fteen van hier vervoeren : mids
dat de Biflchop, en de Steden Deventer, en
Zwolle, met alles, dat na de vervlotene maand
aldaar bevonden wierdt, mogten handelen na hun
goeddunken. Ten andren dat de befettelingen
\'T A te betalen , aftrekken zouden,

l en cierden , dat den Biffchop defen Edelman
Dmnen Une jaren tyds over de voorgevallene

(O Brumanm pag. 143. is van andere gedaSten ^
dog t\'onregt. Men fie de Heer Dumbar bladf.

i 380. geweldadigheden niet ïnogte ftraffen\' v), Ei\'>\'
delyk moeft Evert van Elfen met eede fwe-
ren, dat hy om defe veroverings hal ven , nog
Florens van Wevehnkhoven , „og de Steden
Deventer ^ en Zwolle, geen leet aandoen , of
Meegens de vernieÜnge fyn es flots wraak nemen
zoude ; Gelyk uit des Edelmans brief blykt.

Eerde De tyd van een maand, die de befettelingen
verbrant. verleent was, om hunne goederen te bergen, en
te vervoeren , verlopen zynde , ftak men het
Cafteei, - om dat het niet wel gefloopt konde
worden, in den brand, die een gantfehe maand
volgens vele Schryvers (zv) : geduurt zoude
hebben : iets dat befwaarlyk te begrypen is.
\'Atoelen, Het vereenigde Leger trok van daar na hec
Laer en Slot Azoelen , niet verre van Menningeshave
gelegen ; het welk door de Befettehngen, fon-
der tegenftand te bieden, overgegeven wierdt.
Men hadt het pas tot de grond toe vernielt,
toen Florens van Wevelinkhoven , fyn leger
verdeelt hebbende , te gelyk de roofneften
Laer en Gerner belegerde: na welkers voor-
fpoedige veroveringe\'en verbrandinge , defen
kryg een einde nam

(v) Ve zoenbrief hy den Vleer Dumbar hladf
(W) Apfend. ad Chron. Bekä. Arent Toe Boecop
cn Revius na hem.

{x) De Heer Dumbar hladf 5^9, Die fig vergift
aangaande het beleg van het Slot ter Moolen, nier
in dit, maar m het volgsnde jaar, ondernomen;.

L I)e drie Steden lenen de penningen om Ar-
kelftein uit het pandfchap ie lojfen, Defelve
verftrekken aan den Bijfchop de kooppennin-
gen van het huis te Diepenheim; waarom hy
haar een voorregi fchenkt, ii. Nieuwe onlu-
jten verwekt door S, van Schulenburg. Syn
\'Slot wordt vernielt. Aanmerkinge tver defe
■ gedurige opvattinge der wapens. Verhond
van den. Bijfchop en de drie Steden , om de
verfterkinge der Huijen te beletten. III. Be-
\'lofte -de drie Steden gedaan ten aanfien van de
hevjaringe van Arkelftein. Verbond der drie.
Steden, dat haar burgers geen be\'waringe
van Sloten op fig mogen nemen. IV. Stads
vryheid wordt met de Markte Diefe vergroot.
Stigtinge van het arme Fraterhuis. Fan Ger-
rit Groet en j\'yn leerlingen alhier. Defeftig-
ten een vergaderinge op den Berg. V. Ge-
hehn-verbpnd tuffchen Campen en Zwolle,
-f^^nmerkinge hier op. Deventer betwift ds
\'•ive Steden dat de Claringe binnen haar mu-
"\'^S \'Vöorden. Vonnis van den
Injjchop ten nadeel van haar tween. Aan-
merkinge hier ozjr. De Steden weigeren
gehoorfamen. VL Stigtinge van het Cloofter
mndejem. l\\ieuw verfchil tuffchen den Pa-
floer en het Cloofter Belhem. Wordt\' door
de. Magiftraat bygelegt. VIL Aan E. van
O flui-

Ruitenhorch wordt vergunt fyn huis te ver-
fterken. Ook aan J. van.jiukhorß. viii.z)«
tive Steden doen afßand van het regt def
ClaHHgè: Klagten van M. van Ulß iegéns
Overyjfel Worden door de drie Steden on-
gegrom bevonden. Defelve laten de timmeh
finge van Windefem heßen. Tvoente en
Salland vérpant. De drie Steden bewa-
ren haar regten.

Biffchop Florens, door het voeren van de-
fen oorlog buiten ftaat geraaktom uit
fyn fchatkift het Cafteel van Arkelftein , kort
na deffelfs opbouwinge door Jan van Arkel
voor 3350 güldene fchilden , aan Hendrik Sta-
kenborch verpant, te lolfen ; verfogt de Ste-
den Deventer , Campen , en Zwolle , in het
felfde jaar , _om hem te willen te hulpe ko-
men , ten einde door het lenen van de voor-
noemde fomme gelds, het landfchap Salland,
van de geweldige ftroperyen en roveryen , uit
Arkelftein , door Hendrik Stakenborch , dage-
lyks gefchiedende , te verlolfen Qa-) , en hec
Cafteel van het pandfchap te bevryden : het
welke iy ook .volvaardig ten gemene nutte des
Lands inwilligden : den Kerkvoogd gaf aan
haar hier van , op donderdag na S. Margriet,
den volgenden brief, waar by hy belooft defe
penningen met ten eerften te zullen wederom
geven ; luidende in defer voegen.

l^y Floi-ens, by dier genade Goedes, Biflchop 1380*
ƒ » t üü^cht, doen toe verftaen allen luden ,
clat wy fchuldig fyn van gerede geleenden gelde
onlen leven, en getrouwen Steden, alfe Deven-
ter , Campen , en Zwolle , drie én dertich hon-
gert olde guldeïie en vyftich olde güldene fchil-
de , die fy óns om onfen bede wille , afgedaan
€11 verlegt hébben , an Henricken van Scaken-
horch , daar wy onfe huis, ende Slot ten Arkel-
ftene van dien voerfz: Henrice van Stakenborch
mede geloeiet , ende gequitet hebben tot onfes
ftichts behoef. Waaromme dat wy geloevet heb-
ben ende loeven mit defen breve , onfen dreen
Steden voerfz: dat vïry werren foelen binnen on-
fen Lahde van Zallant, en bede toe eenre ge-
menen fchattingen , daar wy hem dit voerfz:
geit weder af betalen moeghen , ende af betalen
?belen van dien eerften gelde dat dair af in
coempt. Voert meer dat wy na alle onfe macht
die fchattingen by em foelen doen inwynnen,
ende in oeren handen brengen mit dien ^ffcen ,
dat wf kunnen ende moegen fonder eenigher-
hande argelift , in Oerconde des briefs befegelt
mit onlen Segele. Ghegheven toe Deventer in
dien Jaer ons Heren Dufent drie hondert ende
rachentich des donderdachs na Santé Margareten
dach.

In geen mindere verlegenthèid van pennin- De Ste-
gen was Florens door delen kryg geraakt, om J^njer
aan den Heer van Brederode, op den aanftaan- Zr^n

? V-u ^^^^^«^nsdag , te betalen 2500 oude Biffchop
ichilüen ; voor welke fomme als dan de Heer- de koop-
iykheid_ Diepenheim , met den aankleve van pennin-
dien ; mgevolge beding hier over, door fyn
Voorfaat Arent van Hoorn , in het voorgaande
jaar gemaakt , wederom ingeloft konde \'
O 2 wor-

1380. worden. Het was al te voordelig en nuttïg
aan het Sticht, om fulks agter te laten ; waar-
om hy vriendelyk aan de drie Overyffelfche
Hoofdlieden , voor fyn vertrek na Utrecht,
verfogt , hem drie vierdeparten.van defe pen-
waarom ningen, onder verbant van defe Heerlykheid te
hy haar willen verftrekken ; met verdere verfprekinge ,
een dat nog hy felfs , nog niemant fyner nakome-
fchenl? hier ooiteen amptman ofcaftelleinaan-

ftellen zoude , dan met goedkeuringe der drie
Steden : en mits dat die amptman by eede be-
loofde , dat hy het Slot in des BilFchops, en der
drie Stedens naam bewaren zoude : ja dat hy
felfs by het affterven eens Kerkvoogds, het Huis
aan fyn opvolger nier zoude mogen overleve-
ren , ten fy dat die door Deventer , Campen ,
en Zwolle voor wettige Landsheer erkent was.
Wanneer de Steden in des BilFchops verfoek
toegeftemt, en de verfogte penningen overge-
geven hadden , gaf hy haar tot meerder beve-
ftinge fyner beloften , op den 11 December ,
een dusdanigen brief.

\'lorens, by der ghenaeden Godes, BilTcopt\'Ut-
jL recht, maken kundich allen luden , dat wy
aangefien hebben grote noetzaken en onverwin-
licken fchaden, die onlen Lande vanZallantdach-
lix gefchiede , overmids dat onfe huys en ampt
van Dypenheim by ons voervaren tiden BifTco-
pen t\'L^trecht, verfat en vervveeret was van on-
fen Geftigte van Utert, ende want wy dat niet
vervallen en konnen mit onfen rechten, dat hues
en dieHeerfcop voerfcreven wederte loefeneende
voeder te brenghen aan onfen Gefliehte , foe heb-
ben wy gebeden eerfamen , wyfen , en befcey-
denen luden , Scepenen , ende Raede onfer Ste-
den van Deventer , Campen , ende Zwolle, dac

j^rcderode vyf ende twinrich hondert oelde
icnilde , daer men onfe huys ende ampt voer-
mede lofen fal , ende weder an onfen
vreftiehte mede brenghen. Van welken fummen
gelts wy fchuldigh fm onfen goeden luden, Sce-
penen , ende Raede voerfcreven , die drie deel co-
mende op achtyen hondert ende vyf-en-tfe ven tich
Oelde fchilde , guet van golde en van gewichte,
dat fie mit ons daer voer geloeft ende betaelt heb-
ben , ende die wy hem geloeft hebben, en ghelo-
ven weder te geven ende te betalen van den eer-
ften gelde , dat ons coempt van onfen bede, die
wy weren foelen nae alle onfe vermoeghen uyt on-
fen Lande van Twenthe, ende van onlen upcoe-
mingen die ons ^n-ft vervallen van onfen boeten
ende broecken binnen onfer Heerfcap to Dyepen-
heim. Voert meer foe bekennen wy voer ons
ende onfen nacomelingen Biflcopen t\'Utert, dat
wy onfen voerfcreven drien Steden ghezat heb-
ben ende zetten mit defen brieve tot eenen on-
derpande vor hore vorfcreven geelt, onfe vor-
fcreven huys en Heerfcap to Dyepenheim te heb-
ben en te bezitten ter tyd toe dat wy of onfe na-
comelingen Biflcopen t\'Utert, hem hoer vorfcre-
ven geelt weder geven ende betaelt hebben. En-
de die Caftellyn ons voerf. hufes die nu is fal
fekeren , ende fweeren ons ende onfen vor-
fcieven drien Steden , dat hy onfe vorfcreven
Heerfchap to Dyepenheim hoelden ende
wairen lal tot onfes ende onfes voerfcreven drien
Steden behoef, tot der tyd toe dat wy of onfe
f\'^.ï\'n bem hoer voer-

Steden geloevet m gueden trouwen , dat wy nu
en hier naemaels gennen ämptman nog Caftellyn
zetten en foelen up onfe vorfcreven huys to Dye~
penheim, anders dan by rade onfen drien Steden
vorfcreven , en dat die Caftelleyn en amptman
o 3 gß-.

Ï380, zekeren en zweercn foelen in hare opene brieven
ons en onfen vorlcreven drien Steden, dat fy on-
fe huys ende Heerlcap to Dyepenheim vorfcre-
ven hoelden ende waeren foelen tot behoef onfes
Gefliehtes en onlen. drien Steden vorfcreven, en-
de dat fy geenen upflach daer up doen en foelen.
Ende waert faecke dat wy gevangen worden, dac
God verbieden mote of aflivich worden of trans-
feriert worden an een ander Gefliehte , da^ ons
Caftellyn en amptman vorfcreven , onfen vor-,
fcreven huys to Dyepenheim lioelden en waren
fal tot behoef onfes Geftichts en onfen drien Ste-
den vorfcreven, ende dat hy onfen nacomelingen
JJiffcopen t\'Utert, onfe vorfcreven huys to Dye-
penheim niet overleveren en fal hy en fy yrfl to
Deventer, to Campen , en tot Zwolle ontfangen
als gewoentlic is , en hi en hadde ook yrft onfen,
Wfcreven drien Steden alfulcken breve geghe-
ven up onfe vorfcreven huys to Dj^epenhemi, al-
fe wy hem daer up geriieyen ende bezeghelt heb-
ben. In orconde des hebben wy deffen briëf mit
onfen feghele befeghelt. Gegheven in \'t Jaer ons
Heren dufent driehondert en tachentich , des
elften daghes van December,

II. De fugt, of eerder de boosaardige gewoon-
1381. te , om fig felfs liever door de wapens , dan
de Wetten te laten wreken, was fo diep in on-
fe magtigfte Edelen ingeworteic , dat fy nog
door de beginfelen van den Godtsdienfl, en
van menfchejykheid, nog door de fware on-
heilen , verfcheiden Edelen overkomen , we-
derhouden wierden de wapens tegens hunne
landsgenoten , even als de buitenlanders, op
Nieuwe te vatten. Sueder van Schulenburg leverde in
onluften volgende jïmr een nieuw.voorbeeld hiervan
iiit. Hy , op Florens van Wevelinkhove, die
van Scliu- ^^^ ^yi^ bediendens hadde laten op hangen ,

feer verftoort geworden zvnde , hitfte den Har- 138^*
tog van Gelder dusdanig öp, dat die den Kerk- lenburg
voogd den oorlog opendyk verklaarde.; terwyl verwekt,
delen Edelman fig in den beginne ftil hielt, om
daar na te beter wrake te kunnen nemen. De- Syn Sloï
venter, Campen , en Zwolle kregen hier
de weet van, en haar burgers en krygsknegten vermeit,
in aller yl te velde trekkende , belegerden hec
Cafteei ter Moolen , naderhand Schulenburg v
volgens fommige genaamt (c) , gelegen by het
riviertjen de Regge , en namen het felve na een
korte tegenweer in. Men handelde hier mede,
als met d\'andre Sloten in het voi-ige jaar-, en
vernielde het geheellyk, om, was het mogelyk
geweeft , daar door de Sallanders van defe op-
roerigheden af te fchrikken {d\\ ^

Dog van welke geringe uitwerkinge , dit Aanmerk
ftraffe en billyke voorbeeld , te voren geweeft kinge
was, en hoe weinig het d\'oproerigen weder- ®ver drfe
hielt, van hunne verderffelyke oogmerken afop^attfn,
te fien , hebben wy tot hier toe bemerkt. In- ge der
tullchen kan een ieder ligtelyk oordelen , hoe wapens,
fchadelyk defe gedurige opvattingen der wape-
nen waren. d\'Ingefetenen wierden \'er arm
door, de Landsheer trok hierom weinig fchat-
tingen van hen : het geringe dat \'er van in
$ Lands fchatkifte kwam , kon op verre na niet
toereiken jjiarlyks een leger op de been te bren^
gen, om d oproerigen te ftraffen. Het is waar,
dat men altoos aan de fyde van de wettige Ove-
righeid d overwinnmge behielt: dog ho? onge-
lukkig en fchadelyk is niet altoos een overwin.,
ninge , door d Overigheid op fyn eigen ingefe^^

1381. tenen en burgers behaalt ? Wat middel was \'er
nu om alle defe buitenfporigheden te beletten,
en eindelyk te doen ophouden ? De klagten en
vertogen , hier over nu en dan gefchiedende ,
voor en al eer men tot den oorlog overging ,
waren vrugteloos Men moeft ook wel onno-
fel zyn , om te denken , dat diergelyke verma-
ningen de wapens konde doen vallen uic han-
den , die aan bloed en roof gewoon waren.
Verbond Jan van Arkel hadt reets in hec jaar 1352. ge^
van den jj^g^ ^ wortel van alle defe ongelukken uit
en dVdr\'ie ^^ ^oeijen , en hadt in het drie jarige verbond
Steden , met de drie Overylfelfche Hoofdlieden beflo-
om de ten, dat \'er niemant bu.iten de Heer van Voërft
verfter- en Rechteren, eenige Bur;5ten, Sloten en Hui-
kingederfe„ verfterken dit verdrag

hltln voor altoos geweeft vvas, vcelhgt dat het ook
van toen af aan een gewenfchte uitilag zoude ge-r
hadt hebben. Den fchranderen Bilfchop Florens
van Wevelinkhoven ontgieep dit heillame mid-
del , inderdaad het befte, dat men uit denken kon-
de , geenfints, Om. dan in het vervolg dusda-:
nige onheilen te keren , en fo veel doenlyk
voor te komen , befloot hy met de Steden De-
venter , Campen , en Zwolle , m het felfde
iaar , dac het Slot rer Moolen was vernietigt ,
dat\'er fonder hun voorweten en toeftemminge,
in het vervolg ^geene nieuwe fterktens opge-:
bouwt , nog d\'oude Sloten meerder gefterkt
zouden worden ; en dat m.en met gemene magt
te keer moefte gaan , die- fig hier tegens wilde
aankanten. Van defen verdragbrief hebben wy
h§t volgende affchrift.

"l^y Florens van den genaden Godes^Biflcop ISSi»
V f t Utrecht, maken kondich allen luden en-
de lyen openbaer mit defen breve, voer ons und
onlen ^ nacomelingen Bilfcoppen t\'Utrecht , dat
wy mit eerfaemen und vroeden luden , Scepenen
Raet onfer dryen Steden van Sallant, als
Deventer , Campen unde Zwolle , eenpaerichlyk
overdagen fint, dat nemant binnen onfen Lande
van Sallant nae deflèn tyd eenige nieuwe Sloten
tymmeren fal dan fy nu\'fint: Uitgefegt alfülke
flote als onfen Geftichte van Utrecht ter behoef.
En weer yemant die daer tegen dede ende ons
unde onfen voerfcreven Steden , of oer eenich
daer op verfoeken ende vermaenen deden off wy
fy des gelycken : Soe fallen wy en fy weder mit
ons dat kieren ende wederftaen fonder eenich ver-
treck. Ende foe wes dat daer alf quaeme , dat
füllen wy malkanderen elck na oni\'er en fyner
macht uit helpen draegen , ten weer fake dat wy
mit onfen drien Steden eenpaeiiyk daer af to rae-
de worden. Alle argelift hier in uitgefegt. In
oerconde des foe hebben wy onfe Zegel aen des-
Ipn brief doen hangen.

Ende want wy dryen Steden van Sallant, als
Deventer , Campen unde Zwolle , voergefcre-
yen alle dcflè voergemelte punt en ftade , unde
vaft hebben gelavet onverbroecken te holden mit
onfen lieven Heeren voergemelt ende fyne naco-
melingen BilTcoppen t\'Un-echt; foe hebben wy
onler drien Segelen aen deftèn brief doen hangen,
Wt een oerconde daer af. Gegeven in \'t Jaer ons
S drie hondert een und tagüg , des

voren hadden defe drie Steden HL\'
den Billchop 3350 oude Schilden opgefchoten, belofte
om het Cafteel Arkelftein , uit de handen van
Hendrik Stakenborch , te loffen : dog waar-SÄ
pm fulks op de geftelde tyti niec nagekomen , drie sto
0 5 en den ge^;

en de betalinge ge^an was , is my niet ge-
bleken. Dit IS feker , dat de Biflchop op
defelfde dag, van het fo even vermelde ver-
bond , by een opene befegelde brief aan de
drie Steden op het nieuw verfprak, het verpan-
dede Slot Arkelftein wederom te zullen inlos-
fen , en daar op tot Cafl:ellein Hellen een bur-
ger uit een der drie Hoofdfteden van Salland :
en dat , fchoon het gebeurde , dat de Stad
Campen fig met defe faak niet langer mógte
willen bemoeijen , defe verbintenifie nogtans
tuflchen Florens van Wevelinkhoven , en de
Steden Deventer en Zwolle , beftendig , en
van ki-agc zoude blyven ; Gelyk de woorden
van den volgenden brief uitwyfen.

Wy Florens van Wevelinchave by der genae-
des Biffchop t\'Utrecht, maken kont allen
lüeden ende lyen apenbaer dat wy hebben ge-
laeft ende laeven trouwelycken unfen Steden ,
Deventer, Campen, und Zwolle, als dat wy un-
fe huis ten Arkelftein by rade onfer Steden voirg.
und unfer vrende wedder werven füllen , und
brengen an unfen Gefliehte , ende alfe dat ge-
fcheyt is , dat wy dan unfe voirg: huis bevelen ,
und befetten follen yn bewarmge unfer Stede
voirg: , und dair opferten follen einen Caftel-
leyn die borger is in unfer voirg: ftede, ende hol-
den van onfes geftichtes, renthen ein feker penfie
wyfen und geven foelen, dair hie hemundfymge-
alFvoeden und unfe huys dair omme waren
foll , unde gienen opflach dair up te doene yn
gemerhande wys. Voirt ineer dat die voirg: Ca-
ftellyn und ^n gefynde , die myt hem up unfen
huife wefen mllen, fyne breve daer upgheven fal»
als weert fake dat aflyv^ worden\', ofte trans?
ferwt worden an ein ander geflächte , dat hy dan
onfe huys voirg: avefleveren und antworden fa!

anfen voirg: Steden tot oerer vermanynge alfe tot Ï381.
onles Stichtes behoeff. Voirt meer of ymand
weer die bynnen unfes gefliehtes palen gewhalt
dede of gewhalt gedaan hadde, die gefelatet weer
bynnen onfes geflicTites palen an defe fyde der
Iflelen dair unfe lant van Sallant ghelegen is , un-
de die Stad van Deventer nutte doehte dat wy
voir dat Slot flallen füllen und dair nyet af to
fcheyden , wy en hadden yi\'fl dat voirg: Slot ge-
wonnen ofte unfer einpairlyken willen dair van
gekregen. Oick fynt voerwerden weert faecke
dat die van Campen nu off hyrnamaels affchey-
den\' wolden van defen voirg: punten , dat wy
noehtantz unfen .anderen voirg: Steden als Deven-
ter und Zwolle, holden und Volönteren follen al-
le deffe voirg: punten die wy gelaevet hebben
hem als voirg: is fonder argelift. in oirkonde des
fo hebben wy unfe Zegel an defen breefdoen han-
gen, in den Jaar ons Heeren dufent CCCLXXI.
fmaendaeges poft Remifii.

Tot meerder beveilinge der rufte, en voor- 1383.
kominge van nieuwe onluften in Salland , ftö- Nieu^v
ten de drie Overyffelfche Hoofdfteden , twe ja- verbond
ren hier na, een verbond , waar by fy over- der Ste-
eenkwamen , dat niemant van hare Burgeren , «jn dat
fonder een voorafgaande toeftemminge , de be-
waritige van eenig Slot of Cafteel op fig nemen bewarin-
zoude_ • by verbeurte van lyf en goed : en dat ge van
alle nieuwe Burgers met eede zotiden moeten Sloten op
verfpreken, en beloven, geen diergelykampt

verbmtems-bnef, op S. Clemens dag befegelt,
af te nemen is, waar van de woordeS defe zyn.

Florens by der ghenaeden Goeds Biflcop t\'Ut-
recht , maken kundich allen luden, eridelien
openbare iric deffen breve voor ons ende onfe

nacomelingen Biflcoppeti t\'Utrecht, dat wy mit
eerfaemen und vroeden ludet, , Scepenen ende
Raet onfer drie Steden van Zallant , als Deven-
ter , Campen , ende Zwolle , eenpaerliken over-
draghen lm, dat nymant bmnen onfen lande van
Zallant na delTer tyt eenighe nye ftate tymmeren
fal , nog enyghe olde (late anders vellen fal , dat
fy nu fynt uthgezecht alfulke ftate, alfe ons Ge-
fliehte van Utrecht toebehoiren. Ende waer ye-
mant die daar teegens deede ende ons onfe voirfz.
Steden of hoere enich daer up verfueken ofvoir-
manen deden , of wie fy des gelykes fo foelen
wy mit hem ende fie weder mit ons dat keren en-
de wederftaen fonder enich vertrex , ende fo wes
dat daer aff queme dat foelen wy malkanderen
elck onfer na fynre macht uit helpen draghen ,
ten waar faak dat wy mit onfen drien Steden een-
paerliken daer aff anders tè rade worden. Alle
argelift hyr in uthgefeyt. In orkondc des fo heb-
ben wy onfe Seghel aan deffen brieff doen han-
gen. Ende want wy drie Steden van Zallant ,
alfe Deventer , Campen ende Zwolle , alle defe
voerfcreven punten , ftede unde vaft hebben ge-
loevet onverbroeken te holden mit onfen lieven
Heeren van Utrecht voorgenoempt ende fyne na-
eomelinghen Biftcope t\'Utrecht, fo hebben wy
onfer drien Steden Zegelen aan delfen brief doen
hangen , tot eene oirconden daer aff. Gegeven
int Jaer ons Heren dufent CCCLXXXIII. des
maendaeghes nae Sente Remigius dagh.

In het jaar hier na kwam Florens van We-
velinkhoven te Zwolle. De Markte Diefe ,
aan de Noordfyde van de Stad gelegen , was
ter defer tyd nog onder het regtsgebied van den^
Schout. Den Biffchop veel aanmerkelyke dien-
, fo wel aan hem , als fyn voorfaten, door
de Zwollenaren betoont , belonen willende ,
gaf hen op dingsdag na S. Gregoor het voor^

regt ; en befloot dat defe Boerfchap van toen 1384-
af aan onder de vryheid der Stad behoren zou-
de ; en dat d\'inwoonders defelve Stadsregten
volgen moefl:en , als d\'andre Burgers en inwo-
ners van Zwolle. Heb daar d\'eigen woorden
van defen brief, in het bywefen van den Rid-
der Gofen van Rofl!èn , Hendrik van Creecken-
beke , Hendrik de Zwier , Wolter Stellink ,
■5, en van andere goede luden genoeg", afge-
geven.

Florens by der gratie Godts BiïTchop van Ut-
recht , maken kond aHen luyden , dat wy
aangefien hebbende meenigen trouwen dienfi, die
wy in der waerheyt ondervonden en vernomen
hebben , die onfe Stadt van Zwolle toe meeni-
gen tyden trouwelyk gedaen heeft ons, en onfe
voorvaderen Biflchoppen tot Utrecht, ende ons
en onfen geftichte noch daegelyks doen , ende
onfe nacomelingen Biflchoppen tot Utrecht, oft
God wil naemaels better doen fal, ende hebben
wy by raade onfes ftaades en de_ ander onfer
vrienden des trouwen dienftes genieten laeten :
Alfoo dat Wy hem hoer vryheyt gemeeret heb-
ben ende \\Tyen tot hoeren behoeff de marcke
toe Diefe , in alfulcker vryheyt ende recht als
onfe Stadt van Zwolle gevryet is , ende dat die
voirfr. marcke onfer Stadts-rechte van Zwolle
JjÏ^J®, gelycke gebrüiken ende hebben fal, behol-
T nacomelingen BiflTchoppen te

Irovei Heer S ""g-^\'-àt.\' Hier weeren an
en ovei Heer Golfen van RofTen , Ridder Hen-

noegh. In oirconde s\'briefs befegelt mît onfen
Segel. Gegeven tot Zwolle in \'t jaer onfes Hee-
ren

1384. ren Dufent drie hadert vier en taghtentigh, dCS
dingsdagh nae banCt Oregorius dagh.

Stigtinge Het is tuffchen en omtrent dit, en het vol-
van het gende jaar, dat eenige leerlingen van den ver-
arme niaarden Diaken Gerrit Groet in de Prauwen-
flraat, defer Stad een huis voor\'de broeders van
het gemene leven IHgteden; wel eer genaakt
het arme Clerkhuis (/), en heden al nog on-
der de naam van het Fraterhuis bekent.

Defe Groten man , in het jaar 1340. in de
Stad Deventer geboren , hadt fig in fyn jongfte
^^^^^ jaren door fyn ongemene en uitilekende ge-
leerdheid , de gehele wereld door befaamt ge-
maakt : dog tot ryper jaren gekomen , begon
hy alle defen roem te veragten , en leide fig
byfonderlyk toe, de flaauwe en fwakkeChrifte-
En prse- nen te bekeren. Alle Steden van defe en na-
dikatien. burige Landfchappen befogt hy, en verkondig-
de (Tinwoners gedurig Gods woord , met een
dusdanigèn yver en uitwerkinge, dat hy over al
veel menfchen bewoog , om een arm en ftreng
Syn leer- leven t\'omhelfen en t\'oelfenen. _ Onder ande-
lingen al- ren hadden fyn vermaningen , in defe Stad ,
^ier. ^gjg jg en feldfame vrugten gedaan , en

hem een menigte Zwollenaren tot leerlin
gemaakt, dte wy in de volgende jaren zu
zien, dat verfcheiden Vergaderingen en Cloof

(ƒ) Nog Lindebom , nog de Schryver der Oud-
heden van het Bisdom -van Devetiter , nog fommig-
anderen , \'hebben van dit Fraterhuis gewag gemaakt;
wy tullen naderhand betonen , dat defe woninge .
van S, Grcgoors , of het Ryke Fraterhuis , waar
van die Schryvers alken melden , onderfcheiden
moet worden.

iie meefter, in dit jaar op den H. Bèfnardsdag» 1384.
overleet, fyn leffen vele jaren lang forgvuldig
in agt namen. En dit hebben wy nodig ge^
agt alhier op te merken , dewyl wy in het
vervolg , meer dan eens, van defen Groten
man fyn Leerlingen gewag maken moeten.

By de Stigters van het arme Fraterhuis, 1385«
voegden fig in het felfde en het volgende jaar , Defe ftig-
verfcheiden andere godvrugrige perionen. Vele ^^^ ^
onder hen , den groten aanloop en gedurige ^^
befoekingen der menfchen defer Stad nog ve-^ den Ne-
ïen , nog verdragen kunnende , hadden reets mder- ^
eenige tyd te voren befloten , met toeftemmin^ berg. \'
ge van hunnen meefter , de Stad te verlaten ;
en flg na het platte Land te begeven. In hec
jaar 1385. maakten fy fulks werkftellig , en
fy verkoren tot hunne nieuwe verblyfplaats
dên Nemelerberg , omtrent drie quartier-
iiurs van Zwolle gelegen , uit, alwaar fy een
klein hui&jen opfloegen , het welke in het vol"-
gende jaar door hen met de woon betrokken
wierdt (g). Men zal naderhand , uit defe ge-
ringe beginfelen , fien opryfen het bekende
Cloofter van S. Agnesberg-; alwaar Thomas
van Kempen , de vermaardfte ReUgieus vafi
de Vyftiende eeuw, fyn langdurige levensloop
by na geheel verfleten heeft.

ouds her den Landshfer , en dl drie Hoofdfte- SnT
den verbonden h,dde , ^oor een wyle tyds op S hen
S CampeL enSmpen

2woile , den Bilfchop beginnende te mistrou-en Zwol-
befloten by een feker geheim-verdraa

gen , ooit de twe Steden ^ en die haar Bürge-
ren , in regten ot voorregten verkortede , fy
fulks met geweld te keer gaan , en wederllaan
zouden : en ten emde defe onregtvaardigheden
in het vervolg voor te komen , verbonden fy
fig, dat er niemant tot Bilfchop ontfkngen, en
als Landsheer mogte Worden ingehuldigt\' die
de voorregten , regten , en oude gewoonten,
van Campen , en Zwolle , niet op de fekerfte
en befte wyfe beveftigt, en goedgekeurt hadt.
Ook beraamden fy , dat wanneer iemant, haar
Burgeren , het fy in aangekogte , aangeërfde ,
ofte binnen een jaar en dag befetene goederen,
tegens haar Stadsregten wilden benadelen , fy
de verongelykte op Stads koften en arbeid be-
fchermen zouden. Van defen aanmerkelyken,
en tot nog toe in onfe Landfchap onbeken-
den verbondsbrief, hebben wy een affchrift 5
welkers woorden in defer voegen luiden.

■y Scepen , en Raidt der Steden Campen ,
en Zwolle , doen kondt allen luden, dac
wy, omme dat onrechte toe wéderftaen , dat
onfe Borgeren dikwyle voir tyden gefciet is, en
nog dagelyks fcier , an erfmiïen , die fe hebben,
foe hebben we eenpaerlick met gueden beraede,
en nuttigheid en oerbaer ons gemene borneren,
aeyerdraegen , en male den anderen erlick ge-
loift m goeden trduwe in deferi voi-warden ; wer
emch man of wyf geiftelick , of weerlic , die.
cmch onfer borgeren renthe of erve , dat hem
angeërvet is, pf nog angeërvet fal worden , ot
dat fe gecogt hebben , of nog copen folen , dat
fe jaer en dach befeten hebben , onbelproken als
recht is , of wynnen wolden mit andere rech-
ten , dan fe dat befeten hadden , dat wy dat

male den anderen eenpaerlic folden helpen ke- 1385;
ren, en onfen borgerén in oeren befetenen goe-
den holden ; gelyck dat voerfcreven is, op onfer
Steden coft , en arbeid , fonder onfen wederfeg-
: beholtelyk onfen Steden wilkoer binnen
onfer Steden Vr^^heden. Voort meer foe loeveil
wy malcandër in allen manieren , en woe voir-
fcreven is , weert faeke dat onfe Heer die Bis-
fcop van Utrecht ^ of yemant van. fynent %ye-
gen, op eniger tyd onfer Steden, enich of enich
van onfe borgeren , in eniche fake, woe die ge-
flalt fyn , veronrechteden , en onfe Steden enich
by oeren rechten en woente üiet laeten en wol-
den , dat folen wy malcanderen ewelick helpen
wederftaen , en keren , mit al onfen macht ;
fonder enicherhande wederfeggen : en oeck en
fal ons gheen eene Biflcop yan Utrecht ontfaen,
wanneer oer een aflyvich \'geworden is , hi en
hebbe beyde onfe Steden ierft oer privilegiën ,
rechten o\'lde gewoenten gecon&meert, in den
alderbefte forme ; alle argelift hier uitgefeget.
In kenniffe der waerheyd , en in een tuech aller
dyngcn voirfcreven , fo hebben wy onfer twee
Steden Zegel an defen brief doen hangen. Ge-
geven in ïiet Jair ons Heren Dufent drie hon-
dert taggentig en vyff, op ten Palm dach.

Wy hebben hier voren gefien (h) , dat Flo- Misflag
Tens van Wevelinkhoven, ten tyde fyner inhul-begaan
d/nge in Salland , een Reglement over de Cla-?P f l
ringe maakte. Ik moet egter nu rond uit be-^\'
l^ennen d^at al het geen , het welke ik aldaar\'
over de belegginge der Claringe gefchreven heb,
niet m het j^var 1379 , mua? iS het jaar 1385. •
gebeurt is (0. Om dan de Lefer, door myn
P af-

(i) Seer befwaarlyk zoude het my gevallen xvn
defen misüag , die door ctn onnaukeurig atïchrift

13^5? affchrift van defen brief op den dwaalweg ge-
bragt , op de regte te leiden , moet hy aan-
merken.

Het Re- Dat Bilfchop Florens in het jaar 1379. ovet
glement de plaats , ahyaar de Claringe moeft worden
rl"rinL . niet anders vaftgefteït heeft , dan dat

ïhetjaar^y tweemaal in het jaar , eensby grafe , ende
ï37p. eens by ftrooy , de Claringe in Salfand houden
zoude; gelyk fyn brief des maandags na S.Mar-
ten afgegeven, en meer andere voorregten, aan
de drie Steden vergunt, inhoudende , breder
blykbaar is.

Wy Florens van Wevelinkhoven ^ by der ge-
naden Gods Bilfcop t\'Utrecht , maken
kondt allen luden , dat wy geloeft hebben , en-
de geloven in gueden trouwen , voer ons ende
onfe nacomelyngen BifTcoppen t\'Utrecht , onfen
gueden getrouwen luden , Burghermeyfters, Sce-
penen ende Raet, onfer Steden van Deventer,
van Campen , en van Zwolle , alfo wy eiken
menfche Lafitrecht doen füllen, olF doen gefcyen
11a den rechte , ende haire omen onfes lants van
^allant • ende dat wy alle jarq tot tween tyden
ter rechte ende ter clarynghe zitten zullen , in
\' onfen Lande van Sallant voirf. ; alflè een tyt
s\'jaers by grafe , ende een tyt by ftro , zondek
argelift. Voert foe füllen wy in onzen i^an-

veroorfaakt is, en twe aftdere feilen te verbeteren ;
hadden niet de Wel-Ed: Hoog Achtbare Heren vandè
Magiftraat defer Stad my geHeven te vergunnen , niet
alleen Van het dusgenoemde Privilegieboekmaar 00&
van d\'andere Stads boeken, op de Secretariekamer
berußende , vifie , en Copie op Stads koften te kun-
iien nemen : een weldaad die my aan de Hooggem;
Heren , fo wel nu als altoos dc fchuldigfte dank-J
baarheid zal doen betuigen , en welk-e een groot
luifter en r.aukeurigheid aan dit werk byfetten moet.

de van Sallant voirf. tot kafteleynen , rentmee-
Iters, ende amptluden fetten guëde getrouwe ge-
goede lüde, ende die zullen ons zweren alfoe ,
ly niemant veronrechten en zullen, ende el-
Ken menfche lantrecht doen , na rechte ende ge-
lude, ende gewoente ons Lants van Sallant voirfcr.;
ende dair zullen wy die Burghermeyfters , Scepe-
ï^e ende Raet der Steden voerfcr. by eyfchen te
gueder tyt, dat fy dair by comen moegen , dic
ede te horen , fonder archhe^n:. Ende waer dat\'
zaké dac die kafteleynen , rentmeyfters , ende
amptlude , die wy dair fetten füllen , alfer dac
voerfcr. is , onfe "Sloete ende ampten alfo nyet
en regierden , ende bewaerden , alfe ons ende
onfen Lande voerfcreven nuttelyck waer zo
zullen wy oiF zetten, ende ander weder zetten,
in der manieren alffe voerfcreven is. In orcunde
des briefs bezegelt myt onfen Zegell. Gegeven
in \'t jaer ons Heren dufent, driehondert,

Ik weet niet anders , of tuflchen de drie Ste- Vcrfchil
den , viel tot het jaar 1383. geen twifl; over de Ji^Jf"
beleggings-plaats der Claringe voor. Dog toen
rees daar over tuflchen de drie Steden een ver- daj^
fchil op , het welk den Biffchop op den don- over in
derdag tia S. Valentyn dag , uit kragt van den 1383.
eed der Schepenen van Deventer, ten voordeel
dier Stad beüifte : verklarende dat de Claringe
aldaar alleen belegt worden zoude De

twe Steden die tot het begin van het jaar 1385.
fig tegens dit vonnis niet fchynen re hebben ge-
ftelt, maakten toen op S. Agnesdag, invallende
den 20 Januarius, onder haar een verbond, waar
ty fy overeenkwamen : dat indien den Kerk-
P 2 voogd

1385^ voogd haar door geen verfegeide brieven be-
Verbond loofde , dat hy, tot Deventer geclaart hebben-
tuffchen de , in het vdgende halve jaar tot Campen ,
e" daar na tot Zwolle de Claringe beleide, nog
haar Regenten , nog haar Bur|ers , defen Ge-
Claringe. rigtsbanlv bywonen zouden : ook verfpraken fy
fig , alle verfchillen , welken , indien de Cla-
ringe tot Deventer alleen in het vervolg gehou-
den wierdt, .aldaar haare burgers betreifende ,
beilift wierden van geen waarde te erkennen ,
en fig daär tegens met al, haar magt te zullen
fi:ellen, als mede fig onderlinge ter goeder trou-
we tegens de pogingen van die van Deventer ,
al borften fy met geweld uit, te verdedigen-
Van defen verbintenisbrief, hebben wy, in een
der Stads boeken, het volgende afTchrift.

Wy Scepen ende Raet dier Stat van Campen,
doen cont allen luden , dat wy gheloeft
hebbcn , ende loeven vaftlike in defen brieve ,
• dien erfamen , wyfen , befcheyden luden, Sce-
pen , ende Raet, ende Gemeente dier Stat van
Zwolle , waert fake , dat onfe Here de Bificop
van Utrecht, darde to Deventer , hy en hadde
irft gegeven dien van Swolle , ende ons guede
vafte brieve , dat hj^- daer nae bynnen eenen hal-
ven jare naeftvölgende, in onfer Stat Clären fol-
de , ende daer nae bynnen eenen halven jare ,
daer naeftvölgende , bynnen dier Stat van Zwol-
le diesgelikes folde ende doen , dat wy dan, en-
de ons medeborghers op die Clarynge te Deven-
ter niet komen en folden : ende wes daer dan
dien van Zwolle , ende oeren borghern , ende
óns , ende onfen- borghern , aft" geclaert werde ,
dat folde wy myt dien van Swolle , ende de
van Swolle myt ons eenpaerlike wederftaeri, en-
de keren , myt al onfen\' macht ; ende wat laß;
dat ons van beyden t\'fyden daet van quame, dat
folde wy malcanderen helpen wtdraghen vollen

komelyke , rayt ghanfen trouwen , fonder enidi 138^-
wederleggen. Ende waert faeke dat de van De-^ .
yenter onfer enich hjmder . . oft ongewecli
doen Wolden , dat foele wy eenpaerlicke\'weder-.
Itaen ende keren myt ganfen trouwen , fonder
wederfeggen ende föndei- argelift. \' Ouc dier tyt.
dat M\'y van de clar^mghe "gefchfevden fyn. In--
kennilTe dier waerheyt , foe hebSen wy onfer"
Stat Segell hier angehangen. Gegeven int Jaer
ons Heren dufent driehondert tachentich ende
A^v\'e , op Santé Agneten dach. ,

Gedurende defe oneenighedeii , namen de DeBis-
twe Steden, op Palm-Sondag , dè voorforgen fchop
tot befcherminge harer geregtigheden ; waar

van wy fo even meldinge gemaakt hebben (O- rJn"^\'^"
Florens van Wevelinkhoven mOet oiifer agtens \'
door defe twee verbonden bedugt gewordeti
zyn, dat de Steden Campen en Zwolle, de be-
fcherminge harer voorregten ter harten nemen-\'
de, niet eerder vergenoegt zouden worden, ten
fy hy haar door een verfegélde brief verfprak ,
fo wel binnen haar muren, als tot Deventer de
Claringe te beleggen. Weshalven hy dan ook,\'
ingevolge het getuigenis der Edelen, >de Steden
Campen en Zwolle, tot de belegginge der Cla-
™ge in dit felfde jaar beregtigt verklaarde; ge-
lyk te voren , door fyn brief verkeerdelyk Op^

ï 3/9. aangehaalt, bewefen hebben.
O ^^g^wftaande dit fyn beiluit, begon de
Stad Deventer eerlang, aan de twe Steden ditregf
te betwillen , door ikande te houden , dat de
Clarmge volgens een aloude gewoonte, nergens
anders dan bmnen haar muren belegt mogte
worden : daar de twe Steden , niet fonder
regt en reden , het tegendeel beweerden , dat\'

13^5« dit voorregt, volgens de gewoonelyke order
by beurten, door de drie Steden genoten moert
worden M- //«t gedrag der Stad Deven-
ter baart fekerlyk ftoffe tot verwonderinge :
^vant hoe konde defelfde fig vleijen , dat den
Bilfchop haar dit regt, met uitüuitinge van de
twe andere Steden , zoude toekennen ; ge-
merkt fulks fti-ydig , met fyn onlangs gedane
belofte w^as. Dog hoe veel feldfamer is niet
de handelwyfe van Florens van Wevelinkho-
Hy ven ? Hy , fo hy voor gaf , beforgt , om
VonniiT: j\'opgerefene oneenigheid te befiilièn , deet
«n na- ^^^^ moeite , om t\'onderfoeken , of Deven-
ded van tei\' alleen , met uitfluidnge van Campen, en
haar Zwolle , tot de belegginge der Claringe binnen
tween. haar Stad beregtigt was. Na eenige voorregts-
brieven , welke de Stad Deventer in handen
zoude hebben gehadt, te hebben gefien, en de
Magiftraat van Deventer , met eede hebbende
beveftigt , dat defe Geregcsbank altoos voor
het jaar 1385. binnen haar Stad gefpannen was,
meende Florens van Wevelinkhoven defe faak
genoeg opgeheldert te zyn , om by fyn vonnis
Ïq kunnen verklaren , en op den 7 Julius te
verftaan , dat de Stad Deventer alleen tot het
befit van dit voorregt beregtigt was: fonder dac
het my blykt, ^ dat hy de verweringe , door de
twe Steden hier tegens aangevoert kunnende

(f») Dewyl nog de Heer Dumbar, nogRev!us,d\'ctY\'
flc brief, in het jaar 1385 , over \'de belegginge der
Claringe afgegeven , gefien hadden , kan men lig-
telyk denken , en nagaan , waarom dat fy over dit
gefchil geheel anders fpreken , en alk de fchuld op
Ciifflpen, en Zwolle leggen.

ven geenfints te kennen de woorden van fvn 138,5.
Vonnisbrief, in defer voegen klinkende.

"plorens by der genaden Goedes BiiTcop t\'Ut-
recht, maken kond allen luden , dat wy
overmids twifl: ende ftoet, die gevallen is tus-
Ichen onfen Steden van Deventer, Campen en-
de Swolle , van de Claeringe, alfe waer wy die
mit rechte fitten folden, vele gearbeydt hebben
om die konde ende die waerheyt daer af te ver-
nemen : des wy van older konde ende olden
cpnfirmatien onfer Stad van Deventer ondervon-
den hebben , dat men die Claeringe alle wege
mit rechte te Deventer doen fal , ende anders
nerghent binnen onfen Lande van Salland. En-
de overmids dier konde en Privilegien onfer Stad.
voerfcreven , ende oec want die Scepenen ende
Raet onfer Stad van Deventer , dat mit hooren
eeden vor~ ons beholden, hebben dattet oer recht
fy : foe hebben wy denfelven Scepenen ende
K-aet, ende onfer ghemeenre Stad van Deventer
geloeft, ende loven vaftlrc mit defen brieve, vor
ons en vor onfe nacomelinge Biflcope t\'Utrecht,
dat wy fie in dien voerfcreven rechte van der
Claeringe foelen laten bliven,. ende dat wy, noch
onfe nacomelinge, gene Claringe binnen Salland,
anders dan binnen onfe Stad van Deventer en
Abelen doen, noch fitten,. mit vorwr.rden als hier
nae befcreven ftaet. ■ Int yift dat onfe Stad van
iJeventcr veylichheyt epde geleyde geven fal alle
die in die\'Claeringe horen, endete
T \'■gnomen die\' des heren des

1385. Dienllman , onfe ende ons Geftichts van Ut-
recht, ende hi cn ly woonachtich binnen onfen
Landen van Sa .and, van Twenthe ofte van Vol-
lenhoe , ende delen voerfcreven luden foelen niet
, claeren , fy cn claeren op hoeren eed, den fy
daer in der clacringe doen foelen als reden is.
Ende defe Claeringe mogen wy ende onfe nako-
melmgen Biffcope t\'Utrecht, doen ■ twewerfs des
jaers, eens by grafe ende eens by ftroe , als ons
dat evenfte koemt fonder yemants wederfeggen.
Oeck en fal men in die Claeringe gene faken brén-
gen , noch claeren dan wederfproken ordele, die
vor onfen gerichte wederfproken fyn van fcade of
van fchulde. Argelift hier uytgefecht. In orcon-
de des foe hebben wy onfe\' Segel an defen brief
doen hangen. Cïhegeven te Deventer in t\' Jaer
ons Heren Dufent driehondert vyf en tacfien-
tich , op ten Zevenden van der Maent, die ge,
heten is Julius.

Aanmer- Ik laat aan een ieder oordelen , hoe feer de
kinge hier brief van Florens van Wevelinkhoven kortte
over. voren afgegeven (n) , defe fyn Vonnisbrief te-
genfpreekc, en of iemant van fig felfs meer kan
verfchillen, als hy alhier ? Hoe onregtvaardig
dan ook dit vonnis was , fiet een ieder. Ja ,
die maar onfydig is zal bemerken, dat indien de
Steden Cam.pen en Zwolle, geen twemalen (0)
van dit voorregt vrywillig aftfend gedaan had-
den , de twe Steden niet min ais Deventer tot
de Claringe bevoorregt gebleven zouden zyn.
Want, aan welke getuigenis des Biffchops, of
fyn eerfte, of de laatfte, men geloof moet flaan,
kan geen de minfte twylfelinge onderworpen

(0) In het jaar 1392I (Men lie hier beneden
hladf ï-39.) en 1539.\'; gelyk b]ykcn zal.

scyn. Gemerkt dat den Kerkvoogd in fyn eer-
fte brief met de Ridderfchap of Knapen van Sal-
land fprekende, en verklarende, dat de Stad
Deventer geen meer regt tot de Claringe, als
Campen, en Zwolle hadde, altoos veel geloof-
baarder zal zyn , als wanneer hy, uit kragt van
den eed van de regeringe van Deventer , de
twe Steden defe geregtigheid ontnam. Na-
dien d\'eerftgenoemde fleren , geen belangen
by defe faak hebbende , onfydig waren : daar
de Heren van de Magiftraat , hoe agtbaar fy
anderfints ook fyn mogen , in hun eigen nut,
voordeel én faak getuigenis afgevende , geen
geregtelyk geloof verdienen mogten; Behalven
dat, hoe kon in de beflisfmge van defe oneenig-
heid dien eed te pas komen? Wift Florens van
Wevelinkhoven dan niet waar ter plaatfe hy ,
gedurende fyn fes jarige beftieringe , de Cla-
ringe \'s jaars eens by graefe , ende eens by
ßroy , bygewoont hadde ? En wilde hy onder-
rigt zyn , in welke Stad de Claringe meer dan
vyftig jaren te voren belegt was, daar leefden
fekerlyk honderden menfchen, die daar vaneen
wettige en onfydige verklaringe hadden kunnen
^ geven. Dog hy hadt befloten , Campen en
^ 5 om redenen aan hem bekent, van dit

voorregt te beroven , het was daarom ook het
i-aadfaamfte, om defe faak, fo veel mogelyk was ,
te verdonkeren. Het verdient ook nog fekerlyk
eenige opmerkinge , dat of fchoon hy fig Qp
voorregtsbrieven de Stad Deventer gegunt, be-
riep , egter wel forgvuldiglyk vermyt heeft te
meiden , wanneer cn door wie defelve afgege-
ven zyn ^ als egter gemeenlyk in oude tyden ge-
P 5 fchic-

De Steden Campen en Zwolle, wilden fig dan
ook , offl de onregtvaardigheid van het vonnis,
geenfints aan het lehde onderwerpen : maar fy
bleven weigerig daar aan te gehoorfamen , en
verdedigden en bewaarden door alle mogelyke
middelen haar geregtigheid. De Heren van Der
venter in tegendeel fpaarden geen moeite , om
in het gerufi: befit van dit voorregt te geraken.
In het volgende jaar wiflien fy van den Roomfch
Koning Wencefiaüs-, een fekere brief teverkiy-\'
gen, waar by hy haar Stad het rege der Clarin-
ge beveftigde (/»}: dog waar aan de twe Steden
fig weinig kreunden : en niet fonder reden,
want uit welken hoofde hadt Wencefiaus de
magt, om de Stad Deventer alleen een voor-
regt te beveftigen , waar toe de twe andere
Hoofdfteden des tyds ook beregtigt waren ?

Terwyl, dat dit gefchiede, fogten de De-
venterfche leerlingen van Gerrit Groet, na een
bekwame plaats, om een Cloofter aan te leg-
gen. In de Vcluwe , niet verre van de Stad
Hattum , troffen fy een oord aan , die tot hun
oogmerk dienftig was. Sy verfügten niet lang
hier na den Biflchop van Utrecht , dat hy
de t\'ondernemene ftigtinge mogte góedkeuren.
Dog hy, in ftede van dien , riet hen aan dat fy
eerder het Convent in Salland op bouwden.
Sy, na defen raadluifterende, verkoren een land-
, ftreek in Windesheim , een der Boerfchapp\'en
van ons Carfpel, alwaar fy in het felfde jaar de
grondftenen van een Cloofter lieten aanleg-

gen {q): het welke , door fyn Urenge tugt, 1387»
en grote geleertheid , fig in de twe volgende
eeuwen , door geheel Europa, befaamt ge-
maakt heeft.

^ Te voren hebben wy gefien Cr), dat de Paus fo Nieuw
£ fchynt, weinig agt flaande op het voorregt, dat verfchil
het Capittel van Deventer door eenige Biffchop- ^e^ pÏ
pen van Utrecht gegunt was , om het Paftoors ftoor en
ampt van S. Michaëls kerke defer Stad te verge- het Cloo-
ven. Reiner van Drynen in weerwille van de Ca-fter Bel-
nunniken , met defe bedieninge voorfien heeft.
Den nieuwen Paftoor , fchoon feer godvrugtig
van leven, en barmhertig voor den armen (^j),
was nogtans van een feer ondememenden en
Qnruffigen aart: want niet lang na de aanvaar-
dinge van fyn bedieninge, weigerde hy het ver-
drag , tuffchen Heffel Heynck , en de Reli-
gieufen van Belhem gemaakt, te onderhouden:
niet tegenftaande de agtbaarfte Kerlcelyke en
Wereldlyke magt het felfde beveiligt hadde.

De Religieufen klaagden hem aanftonds over
defe ftoute daad by Paus Bonifaas de Negende
aan: die, omtrent defè jaren, het onderfoek en de
beflisfinge van dit gefchil, den Abt vanhetMid-
delburgfche Cloofter aanbevelende, hem de magt
gaf, den Paftoor in den ban te doen, indien hy
anderhnts niet tot de onderhoudinge van de ge-
maakte verbinteniffe te bewegen was. Dus lui-
den de woorden van Paus Bonifaas Bulle.

per jure funeraltmn Corpoftm Purochmnorum diEi<s
ecdefta decedentium qim-um., übet apud diStum Mo-
mfterimn fepeliri ell^gentium ac mmMllis inde ex-
presfis oblationibus ex altera , fuiße orta materia
qikeftionis. Tandem mediante - venerabilis fratris
fioftri Epijcopi Traje&enßs confenfu fuper his, anri-
cahilis inter eos compoßtio intervenerit prout in
inftrumefito publico inde confecto pleniUs dicitur con-
tlneri. Feruiri- quia Reynerus Rector . dido:- Eccle-
fis prcefati xHefJért fuccefbr compofitionem eandem
\'renuit contra \'juftitiam obfervare. \' Difcretiom tu(s
per apoßolica fcripta mandamus , quatenus , ß eß
ita , dictum Remerum ad obfcrvaftonem Compofitio-
fiis ipfim , ficut rite & ßne pravttnte eft facta ,

mifja per cenfurami Eccleßafticam prdzvia ratione
compellas. Datum Romce apud S. Petrum , mnis
JuUi Pontificatusque noßrl anno primo.

Wordt Dog voor en al eer den Middelburgfchcn
door de ^bt des Paus ßonifaas fyn wille ter uitvoeringe
Uelde , en defe Bulle ontfing , hadt de Raad
defer Stad , uit liefde voor de vrede , en tot
^ ^ • voorkommge van d onheilen , die uit de hard-
nekkigheid van Reiner van Drynen konden vol-
gen , reets een vergelyk tuflchen hem en de
Keligieufen van Belhem bewerkt : houdende
dat het Cloofter aan den tydelyken Paftoor",
voor den twiftigen oiTer, en andere regten zou-
de moeten betalen drie Heren pond , makende
42 ftuivers ; waar voor Reiner van Drynen
van d\'offergiften , en alle andere regten afftant

\' i;

l \'

i ï

doen moeft, die hy op het Cloofter konde ver- »3^7»
menen te liebben. Sie daar de woorden van
den brief voor de vergaderde Magiftraat afge-
geven.

J^os ^cahinl ^ Qonfuïatus concordavimus domi--
nos ,.\' Priorem & Conventum noftr<& Civitatis^
Cmonicorum Regulartmn in Belbeem , de cmni
impetitione mit ah\'ioae, quam dominus Ileynenis Fj-
ce Curatus , nofter prcetendit fuper ohlationibus ^c.
In hoe quod Prior & Conventus folvet diBo domi-
Ho Reynero\\ Cur at o finguUs annis pro oblationibus ^
cateris tres liheras dominiales annue in fefto ^
Martini Epifcopi., falvo jure Matricis Ecclefis., ju-
re dominorum de, BellMem femper falvo. Datum
fub ßgi\'lis Confiäatüs domini Reyneri ^ Conven- .
tus dnno domini pridie dècoïlatioms Johan-

Hoe nauw hetverbond, tulfchendenBilfchop VIL
en de drie Steden, over deverfterkingederhui- 1389.
fen , in het jaar 1381. gemaakt (ïj, geftadiglyk Aan E.
in agt genomen wierdt, fag men in het jaar 1389.
Want fy ftonden des tyds aan Egbert Haake van
Rutenborch toe , dat hy fyn luüs Rutenborch vergunt
wel wederom opbouwen mögt , dog fonder fyn huis
daar nieuwe wallen en veftingwerken om te ma-te ver-
keiy ten fy met de toeftemminge des Bifl\'chops fte\'^kcn.
en der drie Steden : die hem uit een byfondere
genade vergunden , dat hy d\'oude ftenen uit
de gragt mögt halen. Waar voor hy van fyne
lyde beloofde dat .^^t Stigt van Utrecht
dpr uit geen fchade foude toeb^n, en dat-
die gene, die befitter van dit huis wts, des vcr-
fogt wordende , altoos defe verfprekingé ver-
nieuwen moeft ; welke hy den anderen da«; na

brief gedaan beeft Qu^
1391. Nog voorfigtiger was den Bilfchop nevens de
Ook aan Steden Deventer , Campen en Zwolle , twe
J. van jaren later , wanneer de Heer van Bukhorft aan
Bukhorft. haar verfogt, om het Slot Bukhorft, by het dorp
Sallick, en langs den YlTel gelegen, te verfter-
ken. Want, behalven dat fy hem alle de be-
loften, .door den Heer vanRutenborchgedaan,
lieten beveftigen (v) , gaven fy hem nog daar-
enboven een feker fcbampioen of heßek, waaf
na hy fyn Cafteel opbouwen en verfterken
moeft. Al het welk die Heer niet alleenlyk
plegtelyk verfprak : maar dat hy ook na-
der°door vier , aan Florens van Wevelinkho-
ven , en de drie Hoofdfteden afgegevene befe-
gelde alleensluidende brieven bekragtigde; wei-
iers inhoud defe is,

Allen den ghenen , die defTen brief füllen fien
of hoeren lefen , doe ick to verftaene Jo-
hän van Buckhorft, en bekenne dat ik voir my
ende voir myne erfgenamen hebbe ghelaeft , dat
van mynen haife to Buckhorft , dat ik nuw tun-
mer , dair my een fchampioen afFgegeven is ,
nymmer fchade gefchien ende fall den Biffchop.
pen van Utreoit, foe v/ie daer is in der tyt,
noch fynen Gefticht, noch fynen Hoeftftedenvan
Sallant\', myt rove noch myt brande noch myt
geweldycken faeken. Ende ick off myne erffge-
name en ftülen dat voerz. huis nymmenneer ves-
tigen aan doen , ten fy myt willen myns Heren
van Utrecht voerfcreven , foe wie dan is in der
tyt, ende der drien Steden voerfcreven. Alle
deflè voerfcreven punélen fekere ick ende lave m
goeden trouwen , Johan Buckhorft voerfcreven

i I

\'ir

\\r

it i

ni!\'

voir my ende voir mvne eifsename , vaft ende
ftede te holden,.fonder enigirhande argelift. In
Qirßonde deflès brielFs befeselt myt mynre Segel.
Gegeven ißt jasr onft\'HerIn MCCC ende een- .
^^■^^^gentich , pp Sunte Johannis , ante pgrtam

De Stad Zwolle met Campen , die, tot in VIII.
de maand April des jaars 1392 , voortgevaren 1392.
l^dt, haar regt tot de belegginge der Claringe De twe
Voor te ftaan , wierdt des tyd te rade , om op Steden
het Raadhuis defer Stad des maandags na Paas-
fchen, in het bywefen van vyf Edellieden, door regt
twe alleensluidende brieven van twe Notariflèn der Cla-
getekent, van haar geregtigheid af te fien ^zu)- ringe.
Na dat alvorens twaalf Raadslieden, en twaalf Ge-
meenslieden van Deventer in den vollen vergader-
den Raad, alhier op het nieuw met eedegefwo-
ren hadden , dat haar Stad dit voorregt wettig-
iyk, en van ouds her befat (x). Met welk regt
de Steden Campen en Zwolle, na defe tj^d, dit
voorregt nu en dan aan de Stad Deventer heb-
ben kunnen betwiften , fal elders geblyken. ^

Defe twift was nauwlyks bygelegt, of daar Klagten
ïefoi in dit landfchap nieuwe onluften op. E
■ßvert van Ulft klaagde, omtrent de maand Ju- ^ \'
n^us aan Florens van Wevelinkhoven , dar die o ver-
van het Opperfligt of Overyflel , hem en de ylTel.
iyne beledigt hadden. Ia ,\' hy gaf niet ondui- -
fterlyk te kennen , dat indien men hem geen
genoegfame verpedi„ge deet, hy fvn regt met
öe wapenen wel zoude weten te doen gelden.

Worden ftonds d\'afgef^nten van Overyflèl , des tyds
door de een Vergadennge tot Utrecht bywonende , en
drie Ste- yerfogt, dat de drie Steden d\'ingebragte be-
\'^^onTbe\' fwaarniflèn van den Heer van Uift rypelyk on-
fÏÏen.\'"" derfoeken , en overweg;en mogten : ten einde
aan fyn Gefahten, in d\'aanftaande vergaderin-
ge, in de Stad Deventer te houden, antwoord
te laten toekomen , over de gegrond- of onge-
grondheid van die klagten. De drie Steden in
des Biflchops voorfl:el bewilligende , bragten
hun gemagtigden in de byeenkomile tot De-
venter voor antwoord uit, dat de befwaarniflèn
van den Heer klager opgegeven, van alle rede-
lykheid en fchyn ontbloot waren. Des niet te-
genftaande, wierdt ettelyke dagen hier na, met
\\vederfydfe goedkeuringe , door eenige Heren ^
hier toe van den Biffchop , en den Hartog van
Gelder verordent, een vrindelyke byeenkom-
fte tegens woensdag na Pinxteren , binnen Zut-
phen aangelegt : om waar het mogelyk alle
onluften voor te komen. Dog defe vergade-
ringe vrugteloos afgelopen zynde , verklaarde
den Heer van Ulft aan den \'Biflchop den oor-
log; van welkers gebeurteniflèn, defe Stad be-
treffende , my niets aanmerkelyks voorgeko-
men is.

Defelve Waarom dat de Regeringe van de drie Ovei-^
laten de yflelfche Hoofdfteden des fatm\'dags na S. Vitus
timme-^^dag van het felfde jaar , eenige leden na Win-
wiïdes- desheim font, om de timmering van dat Cloo-
^eira fter te befigtigen (j) , is voor my als nog
befien. een duifter raadfel.
Twente Even hier na wierdt geheel Twente , en Sal-
land 1

land door Biffchop Florens , aan den Hartog 1392.
van beider verpant. J3en Hartog nam inge- en Sal-
volge d\'opene brieven, hier van, op den 9 Au- land ver-
guitus, afgegeven, alle de Sloten van Salland in
•> cn ftelde aldaar Gelderfclie amptmannen
^ bewaarders aan. De Steden Deventer , De drie
Gampen en Zwolle , bleven in het geruft be-
ïïC harer voorregten : en de nieuwe Bedien- j^aJ^/regr
dens moeften niet alleen haar den eed van ge- ten.
trouwigheid afleggen , maar fy verbonden fig
ook door brieven , dat fy forg dragen zouden ,
dat d\'Ingefetenen geen \'onrechtvaardigheden en
kwellingen aangedaan wierden (^2;).

Seer nadefig\'was het ter defer tyd , aan de
pleginge des Godsdienft, in defe Stad, dat, ^^
vreemde peïfonen in den ban zynde , van bui-
ten hier kwamen, en, fi.geehige tyd opgehou- dat den
den hebbende , na hun vertrek de kerkdienften Gods--
nog opentlyk nog in het geheim, ingevolge de
kerkelyke befluiten , gepleegt woorden mog- "
ten ; maar als dan geheellyk ophielen. Stads worden.
Heren Regenten, d\'ongemakken en hadeligheid na het
van dit kerkelvk gebruik , aan den Paus Boni- vertrek
faas de Negende , aangetoont, of ten minften , ^^^
verfogt hebbende, dat den Godsdienft aanftonds gedane
na het vertrek der in den Ban gedane perfonen, perfonen.
opentlyk en met het luiden der klokken, hervat
worden moeft , of kónde , beantwoorde hy in
het oerde jaar fynPausdoms, volkomentlyk aan
hunne bede ; door de verieninge van de vol-
gende Bulle, welke op den 19 December
afgegeven , en van defen inlioud is.

•nomfacius Epifcopus Servus fervorum , Dei ad
futuram m memonara, humitthus ^ ^ honeflis

J3P2. \'^fupplicum voth-,p}is prcefertlm, qua divinl cultus
augmentum & antmarum falutem confpiciunt, Üben\'

nis. Exhibita ßquidem nobis nuper pro parte dileBo"
rum fiUorum umverßtatis opidi SwollenßsTrajectenßs
jDiaceßs peticio continebat ^ quod f<spe contigit opi-
dum ipfum , ex eo quod extranem perfone excom-
municata.^ ^ quibus \'Eccleßa eß interdictus ingres-
fus , ad dlBum opidum declinant ; ^ in moram
trahunt^ eccleßaßico fupponi Interdi&oj ^propter
adventum ^ moram perfonanmi bujus modi Di-
leBos filios , clerum ejusdem Opidi, per Triduum
vel plures dies continuos, pofi cMarum perfonarum
ab eodem opidio recejjum JUbfiequens, vel fubfequen\'
tes , prout ex forma provincialium vel Synodalium
conftituclonum aut Procejfium fiupef Uteris ApofloU-
cis babitorum, quarum feu quorum auBoritate tales
perßme excommunicato:, &

modi ingrefTus interdiSlus , exiftunt alias legitime
tenentur^cefare oportet, pemtus a divmis, m maxi-
mum pr^judicimn Clen & unwerfitatis predlEtó-
rum ac periculum ammarum , ac etiam utriusgue
Sexus perfona confeß , ^ contrite , pia devocio-
ne induSta , recipere_ intendentes Eucarifim Sacra-
mentum , bujusmodi earum devocione , propter
prefati interdicli obfervacionem defraudantur: Qua-
re pro parte diSiorum univerfitatis nobis fuit humi-
liter fupplicatum , ut providere eis fuper premiffis ,
.. de benignitate Apoflolica , dignaremur. Nos igi-
tur qui divinum cultum ac devocionem populi auge^
ft, ^ ammarum periculis obviate noßris tempori-
hus intenfis dftderiis offectamus., bujusmodi fupplica-
cionibus inclinati , univerfitati pref at s , ut poft-
mam buyasmodi perfona quacumqtie ecclefiafiica au-
Cloritate excommunicatcB , ^ quihus Ecclefict efi in-
terdiBus ingreßus , fi qua ad Opidum ipfum ac^
cefferint, ^ ibidem comedendo , bibendo, aut dor^
miendo moram traxerint , de dicto opido recejferint,
prefati Clerus pofßnt in eorum Ecclefiis ejusdfi^
cpidi in univerfitatis bujusmodi prefencia , divina

o£cia aperth janius , campanis puïfatis , ^ aha
excommunicatis, & intet \'diais exclufis , per fe
vrare , Sacerdotes ydoneos facere cele-

i^m non fuerit Ecclefiaflko"tnterMcio., vel ïd\'cfero
^ ^\'"jverftatis prefatcs^ feu alkui eorum., qui hw
j^\'^modi divinis interfuerint, non conti gerit Jpeciali-
^^^ interdiStumauctoritate Apoßolica de\' fpeciati
tenor e prefenfnm indulgemus. Nulli ergo
oninino hominum liceat ham paginam noßrae con-
ceffionis infringere , vel ei aiiju temerario contrai-
Te ; ß quïs autem hoe attemptare prefumferit in-
dtgnacionem omnipotentis Dei , ^ Beatorum Pe-
tri ^ Pauli Apoßolorum efus fe noverit incurfu-
rum. Datum Koma apud SanBum Petrum XIIIL
Cal, Februai\'y Pontlficatus noßri Anno tertio.

Î. Des Biffchops hoi en hoedanigheden. Or-
der aan d"amptmannen afgejonden. F. van
Blankenheim wordt Biffchop. _ ii. Syn be-
loften aan de drie Steden. Stigtinge van de
Cruiskerk : Het ryke Fraterhuis : en S. Ca-

\' ciUaä\'s Cloofler. Zwolle verbint fig met
Branâligî<. ui. Bewerkt mede de vrede
met de Friefen. Helpt Coeverden -winnen.
Voorrenen de drie Steden op dît Slot, en
Drenthe vergunt. IV. Sy ßneten den Bis-
fchop 15000 fchilden op. De Kuinder door
baar hulp^ aan het Stigt gehegt. v. De
Stad verbiet de Stigtinge van Berg-cloofler,
Onderfoek der reden hier van. vi. Haar
pogingen fyn vrugteloos. Sy belet d\'inwyfin-
ge. Den Bijfchop beveelt hier mede ftil te
Aftaan. vii. Schrikkelyke peft alhier : En
op den Nemelerberg. d\'Inwydinge gefchiet
aldaar, op bevel des Biffchops. De drie Ste-
den maken de vrede tuffchen hem en Gronin-
gen. viii. Twintigjarig verbond tuffchen
hem, Zvjolle en andere Steden. ix. Boni-
faas verleent aan defe Stad een aflaat. Wel-
ke den Biffchop goedkeurt en vermeerdert.
x. Hy verbetert Guidons Dykbrief. Aan-
merkinge op de Veertiende eeuw s einde.
Overdragt van Coeverden en Drenthe aan
het Stigt. xi, Den Biffcbop vergunt aan

Zwolle eenige Voorregten, Geeft haar
^hout defelfde magt als die van Deventer,
Ail. Verbetert de misbruiken van bet Hei-
^\'^elyke Gerigte in Salland^ en in Vollen-
hoo. Ophouwinge van S, Michaels kerk
en toorn. XIII. Overdragt van de Kuinder
^an het Stigt. De drie Steden bewerken
de vrede tup:hen de Friefen , en den Bis^
fchop. Sy leggen een ander gefchil by.
XIV. Namen %r Landdags Edellieden hier
en elders. In-wyjinge van de Kerk op den
Berg. Twiß der drie Steden m^t de Geh
der fchen,

In het volgende jaar, wanneer den Biflchop i.\'
van Utrecht, en de Steden Deventer, Cam- 1393.
pen , en Zwolle , met den Heer van Ulft ook Des Bis*
de vrede floten: onder beding, dat al het voor- fchops
gevallene gedurende den oorlog, vergeten zou-
de woorden : op de bewyfelyke Ichade na , die jiigrheden.\'
het Stigt uit het Slot Ulft aangedaan was; wel-
kers vergoedinge Emefl: van Ulft opgelegt
wierdt {u) , verwiflèlde Florens van Weve-
linkhoven , op den vrydag voor Paaffchen , in
lyn Cafteei tot Hardenberg , het tydelyke met
het eeuwige. Hy wordt door een agtbaar
bcnryver , wegens fyn yver voor den Gods-
dienit , mildadigheid voor den armen , fpaar-^
faamheid, fyn müifaam gedrag , grote voorfig-

hoedï^niiheden , feer
geprefen : welke hetn , met^ regt, voor
een der grootfte Biflchoppen van Utrecht heb-
^ 3 ben

(tf) De\'Heer Arent Joe Boecop,
(h) Thomas ü Kempis Appj ad Chronicm. Monf-
ganet, Cap. b. " \'

ben moeten doen aanfien ; indien hy fig niet
aan een grote eenfydigheid , in het vellen van
het Vonnis over het voorregt van de Claringe
fo niet fchuldig , ten minften , en op fyn beft
genomen , verdagt gemaakt hadde.

De Stad Deventer , op den 4 April van fyn
onverwagt overlyden, door een bode, verwit-
tigt , liet de amptmannen van de Sloten Goor,
Diepenheim , Arkelftein , en meer anderen dic
voorval nog dien felfden avond bekent maken ,
en gelaften , de , hen aanbevolene , huifen en
veftingen , ten gemenen dienft, en nut van het
Sricht, wel re bewaren, en defelve , aan den
te kiefene Biffchop, niet eerder over te leveren,
voor dat hy aan de Steden Deventer, Campen,
en Zwolle , met eede belooft hadt, haar te
zullen laten in het geruft befit van het regt, dat
de vorige Biflchoppen van Utrecht, haar aan-
gaande de voornoemde Caftelen en huifen ge-
geven hadden (cy

In plaats van den afgeftorvenen Biffchop ,
wierdt, op den 24 van defelfde maand , tot
het Utrechtfche Kerkvoogdyfchap , Frederik
van Blankenheim, Biffchop tot Straatsburg ver-
heven C\'ö^).

Den nieuwen Kerkvoogd kwam, in het vol-
gende jaar ^ omtrent de maand Auguftus in
Overyfïèl, en beveftigde aan de drie Hoofdfte-
den alle haar regten , voorregten, en óude ge-
wooncens. In welker voegen hy het aan de
Stad Zv/olle gedaan heeft, kan uit fyn befe-
gelde brief op den 28 Julius, tot Utrecht afg^\'
geven , geblyken , defelfde luit aldus.

F. van
Blanken-
heim
wordt
Biffchop.

II.

1394.

Syn be-
loften aan
de drie
Steden,

"Prederich van Blanckenhem , bider genaden 1394«
f- ^oeds BiiTcop t\'Utrecht, maken kundich al-.
jen luden , dat wy geconfirmiert hebben ende
connmieren myt defen apenen Brieue onfen he-
y" burgers van Zwolle , ende onfe Stat van
Zwolle , alle hoere priuilegien, brieue, rechte ,
Viyheden, wilkoeren , ende koren die fy nu heb-
i of eertyds hebben verworuen van onfen
VoervaeiTen Biifcopen t\'Utrecht , fo wie die ge-
Weeft hebben ; En voert alle hoere heercomen
dat fy van enyghen Biffcoppen voirf: , off van
hoere alder tyden heer gebracht hebben tot defen
daghe toe , \'ende gelauen hem in gueden trouwen
alle defe voirf: punten vaft en ftede te holden,
fonder verbrec ende fonder enyghe wederwoerde
off wercke. Alle argelift hier ynne vytgefeghet.
In oirkonde des briefs bezegelt myt onfen Segel,
geo-even t\'Utrecht in \'t Jaer ons Heren , dufent
drfe hondert vier-en-t\'negentich , twynüchften
dach in Julio.

BilTchop Frederik van Blankenheim, om fyn Hy geeft
dankbaarheid aan de Stad Zwolle te betonen , de Stad
wegens de getrouwe dienften , welke haar in-
woonders niet alleen aan de vorige Biffchoppen

van Utrecht, maar ook al reets aan hem bewe- digers te
fen hadden , gaf aan de Magiftraat de niagt ,voimis-
dat fy een misdadiger, die fig onfes eragtens weHe"-
in de Stad ophielt, maar te voren daar buiten
woonagtig geweeft was, ofte iem^ant die door
den Schout ofte andere buiten de Stad gevan-^
gen genomen , en aldaar in hegteniftè gefet
Wierdt, mpvolge Landrecht „ en op oeren
„eed", plyk denBilTchop fpre^t, tot de dood
veroordelen , en het vonnis door den Schout
laten ter uitvoennge brengen mogte , indien
den Biffchop afwefig was, en den amptman
van Salland , yan de misdaad der fchuldige
Q 4

? 394\' verwittigt, licw niet ftraftc: dog dat anderfiiits
de Magiftraat den lehuldigen aan den BilTchop;
ftg in Overyllei ophoudende, of den Amptman,
het vonnis op te maken , hereid zynde, over-
leveren moeft : Van defen voorregtsbrief in te-
genswoordigheid , en door raad van de Proo-
ften of Probften van de Capittels van S. Pie-
ter , van S. Jan , en\' de H. Maagt Maria, en
van den Scholafticus tot Utrecht , als\' mede
van d\'Edellieden Steven van Zulen , Werman
yan Rande , en Ghysbert van Hardenberg, af-
gegeven , hebben wy ingevolge het Stads Pri-,
vilegieboek , hec volgende afli;hrifc.

I7rederick van Blanckenhem, by genaden Gods
Biflcop t\'Utrecht, maken kundich ahen lu-
den , dat wy acngheficn hebben", ende aenfien
trouwen dyenft dyen die Scepene ende Rade.
ende ghemene Burgeren ons Stat van Zwolle ,
ons en onfen Geftichte by pns tyt gedaen heb-
ben , ende noch\' dagelix doen, \'ende öfl\' God wyl
hier naemaels noch mere doen füllen , ende ou-
fen voirvaeren ende geftichte hier voermaels dyc-
xvüe gehedaen hebben , foe hebben wy hem ge-
geuen ende gheuen myt defen apenen brieue voer
een recht te hebben ende te\' bruken , weerd dat
enich mysdadich oft brückachtich meenfche byn-
nen ons Star van Zwolle were, ofte die\' myt\' on-
fen Richter onfer Stat van Zwolle , van buten
yngehaelt woerde , ofte van gaften van buten an
onlen Richter voirf: gebracht worde , dien die
Scepene endp Rade onfer Stat van Zwolle voirf:
na den Lantrecht yp oeren eed neemen , dat hj^s
Kues verboirt hadde , ibe lolden die Scepenen en-
de Raet onïer Stat van Zwolle voirf: , dat an ons
verbaden , des Avy an die fyde der Yflèl dair De-
venter ftaet, weren, off" an onfen Amptman yn
Zallanc, dat wy hem daer ouer richteden : En-
de

■i \'

de weert dat wy oft onfe Amptman in Zallant
nem üair dan onvertreck fonder argelift nyet out
en richteden , foe mochte onfe Richter onfer
^tat van Zwolle voirf: dair ouer richten, by die ^
pcepene ende Raede ons Stat voirf:, als voirf:
IS nae den lantrechte , fonder enighe meerre ver-
volghynge. Alle argelift hier ynne wtrefecht.
-f" oirkonde des Briefs bezegelt myt ons Segbll ,
gegeven t\'Utrecht in \'t Jair ons Heren Dufent drie
hondert vier ende t\'negentich , des vyfF ende
twyntichften dagh in Julio.

Hy verfprak ook op den 12 December van
het felfde jaar aan de drie Hoofdfteden , dac
niet alleen het huis en Heerlykheid Diepen-
heim voor de 1875 opgefchotene (O , en tot
nog toe onafgelofte oude fchilden in de pant-
fchap verbonden zoude blyven : maar ook,
dat hy \'geen Caftellein op dit Slot zoude fet-
ten , dan met voorkennilfe der drie Steden:
waar aan alle nieuwe amptmannen , den eed
yan getrouwigheid afleggen moeften (f).

In het voorgaande jaar hadt Gerrit van Spoel- Stigtinge
de eenige goederen, tot d\'opbouwinge van een ^^ de
Capelletjen, gefchonken De Magiftraat,

waar_ aan de beftieringe van het aantekggene
Kerkjen overgelaten was , begon in dit jaar de-
fe onderneminge werkftellig te maken. In het
jaar 1390. wierdt dit Godshuisien volbouwt,
en aan de Moeder Gods ingcfegent C^). Uit
defe begmfelen is later de dusgenocmde Kruis-
kerk , met deflèlfs toom opgeftaan

(,) Men fie hier yoren bladf. ^ii. .folgenden.
(ƒ) De brief is, by de Heer Dumbar hladf.
ózj. te fien. J -t.»

Het twede of ryke Fraterhuis defer Stad,
naaft het oude Bagynen Convent gelegen , het
welk tot nog toe , door alle Schryvers, met
llilfwygeri voorbygegaan is „am ook ter
defer tyd fyn aanvang {t). Twe jaren na
de rtigtinge, wierden deffelfs geringe inkom-
ften aanmerkeiyk vermeerdert, door de grote
mildadigheid, van den Hoveling van Florens
van Wevelinkhoven , Meinold van Windes-
heim ; die de wereld ontvlugtende , fyn intrek
in defe woninge nam.

Nog fie ik op dit jaar , dat het Holde Huis,
of S. Cseciliaas Cloofter , heden in het Kinder-
huis verandert, reets in wefen was (k^.

Welke den inhoud geweefl is van feker ver-
bond, -tuffchen defe Stad en den.Benthemfchen
Heer van Brandhgt op dit jaar gefloten (l) ,
is my onbewuft : nadien ik den verdragsbrief
tot nog toe niet hebbe kunnen te fien krygen.

In het jaar hier na , wierdt een duifentjarige
vrede , tuflchen den Biffchop , en de Friefen
van StellingAverf, Schooterwerf, Opzaterlant,
Dodingawerftal, en Oofterzee , ten pverftaan
der Stedegefanten van Deventer , Campen, en
Zwolle , "daar toe wel uitdrukkelyk verfogt,
gefloten Qny

Een aanmerkelyker dienft bewefen de drie
Steden des tydes aan Frederik van Blankenheim.
Defe Kerkvoogd hadt den Heer van Coeverden
verfcheiden minnelyke vertogen en voorflagen

ep S. Maurits dag afgegeven,
(k) Uit defelfde brief.
(/) Volgens fekere Chronjh,
(??ii)De Hger Dumbar blad. 626.

En S.

Cseciliaas
Convent.

Zwolle
verbint
fig met
Brand-
ligt.

III.

1395-

Bewerkt
mede de
vrede
met de
Friefen.

Helpt
Coever-
den win-
nen.

ten dienflen van het Stigt te laten in-
, ingevolge de brieven daar over voor
nene gemaakt: dog defe vrindelyke vermanin-
gen vrugteloos zynde , verklaarde hy , met de
öteden Deventer , Campen , en Zwolle , aan
"en Drentfchen Heer den oorlog , en fy bele-
gerden met vereenigde magt het Huis te Coe-
verden , het welke , na een korte tegenftant te
bieden , • by verdrag ingenomen wierdt. Den
Biffchop , uit aanmerkinge van de kragtdadige
byfland van de drie Steden in dit beleg geno-
ten , bedanktte haar daar voor opentlyk by den
aftogt, en beloofde haar ook verfcheiden voor-
regten , fo in het Landfchap Drenthe , als ten
aanfien van het Huis te Coeverden , te geven.

In het einde , van het volgende jaar , vol- 1396.
bragt hy fyn beloften getrouwelyk, en vergun- vootreg»
de toen aan de drie Steden , niet alleen dat ten de
d\'Amptman te Coeverden , het Sallandfche ge- drie Ste-
wefte , voor rOveryen , brandflignngen ,
allerlei geweldadigheden befchermen zoude - ^^ ^^ \'
maar ook dat die met eede aan haar zweren, en Drenthe
met genoegfame Borgen verfekeren moeft , het vergunt.
Slot forgvuldig ten gemenen nut des Stigts te
bewaren ; en daar in geen van haar vyanden te
zuilen laten ophouden. Ook het Cafteel aan
^een nieuvven Biffchop te leveren , vooV dat hy
de regten der Steden beveftigt hadt. Als mede
by af and van het Amptm^nfchap , of by des
Caftellems overlyden , fyn erfgenamen de Stad
en het Huis te Coeverden , aan een nieuwen
Amptman niet over te mogen geven en inrui-
men 5 voor en ai eer die den gewonen eed af-

gelegt, en Borgen geftelt hadt. Frederik van
Blankenheim.ve^Iaarde ook de Burgers der
drie Steden in Drenthe , fo ^gl te water als
te lande , van tollen en weggeld ontflagen :
„ want", fegthy, „ fy bynnen onfen Stichte
„ ghenen tollen Ichuldich en fyn". De woor- ■
den van den gehelen voorregtsbrief elders te
vinden , laat ik om kort te zyn agter.

Schoon den Biflehop , en de drie Hoofdfte-
den , als verhaalt is , in het vorige jaar , Rei-
Coever-" ^^ Coeverden door geweld ont-

den. wrongen hadden, bleef hy egter nog evenhart-
nekkig, om fyn gewaande regt met de wape-
nen te verdedigen. Dog d\'overgave van. hec
Slot Rhenenftein , en de nederlage van fyn
vrinden en aanhangeren vernom.en hebbende ,
fag hy geen kans meer om fig in fyn vorig befit
te\' doen herftellen , en deedde toen door tus-
fchenfpréken van den Hartog van Gelder, fe-
kere vredes voorflagen , op welke hy eer-
lang wederom met het Sigt verfoent is gewor-
den.

ly. Onder andren hadt hy by dit verdrag bedon^
Sy fdiie-gcn , dat den Biflihop hem in het jaar 1402 ,
15000 oude fchilden, makende omtrent 31500
guldens, zoude moeten betalen: die de drie Ste-
den by een befegelden brief aannamen op te fchie-
ten , en aan Reinold van Coeverden, of fyn erfge-
namen, op den 14 Mey van het bepaalde jaar te
voldoen, op het ernftig verfoek van den Kerk-
voogd : welke daar tegens aan de drie Steden
een brief over gaf, door hem en de Capittels
tot Utrecht befegelt: waar by fy te famen ver-
klaren , de Stedden daar omtrent fehadeloos te

ten den
Biffchop

15000

fchilden

op.

mWen houden (n\\ Men vint ook ten defe op- 1
hgte door de Steden Deventer , Campen, en
zwolle, een verdrag gemaakt, waar byfymal-
kanderen beloven , dat, was het fake, Frede-
Jik van Blankenheim ftierf, of het Bisdom ver-
het, fy j-iqqJ,. ggjj nieuwen Kerkvoogd inhul-
digen zouden , voor en al eer hy ten hare ge-
noegen defe penningen voldaan hadt. So een
groot vertrouwen Helden de Steden reets des
tyds op den fchranderen Bilfchop. Ook beflo-
ten fy dat van de 15000 oude fchilden , door
haar drien even veel opgefchoten zoude wor-
den , en dat de Stad , welke haar 5000 oude
fchilden niet op den befl:emden tyd gereet hadt,
alle de fchade, de twe andere Steden daar door
onverhopelyk lydende , vergoeden moefl: (0).

De grote en fware klagten , door d\'inwoon- 1397.
ders van de Heerlykheid Kuinder , tegens ^de De Kuin-
dwinglandy« van hun Heer Harmen mgebragt, der door
en verfpreit , verfchaften in het felfde jaar aan haar hulp
Frederik van Blankenheim een goede gelegent- gJ?
heid , om defe Heerlykheid aari Overyflel te -
hegten. Den Heer van Kuinre , volgens het
verhaal van fommige (p) , het onweer voorflen-
de, en bemerkende, dat men hem van fyn goe-
derwi beroven wilde , toonde fig bereidwillig
de Kuinre te verkopen. Hy trat ook eerlang

(o) Idtm Tom. z. AnciïtEl. pag. 368. feq.
Ih) hmmanus pag. 152. er 155. Dog men mOet
defen Schryver met befcheidenheid in de gebeurte-
niffen , ten tyde van Frederik van Blankenheim
voorgevallen , lefen , Want hy fchryft alles aan dees
Kerkvoogds gewaande heerfugt toe i \\vaar door by
ia verfcheiden misfiagen gevallen is.

■1397. tot de dadelykheid , en verkogt op den derdeit
Mey, defe Heerlykheid aan Frederik van Blan-
kenheim, voor 400 oude fchilden ten erfpachts
regte : onder bedmg, dat die penningen alle
jaars , op den dag van S. Peters ftoel , tot
Zwolle , in de Carfpel kerke , gelyk men dit
Godshuis omtrent dit, en veel volgende jaren,
nog plagt te noemen Q) , op S. Michaëls au-
taar getelt zouden worden. De drie Hoofdlie-
den ftonden voor de betalinge in, en beloofden
elk IOC oude fchilden \'s jaars te zullen opfchie-
ten. Dog defe voorwaarden wierden nog in het
felfde jaar verandert, en men kwam over een ,
dat in plaats van 400 oude fchilden des jaars ,
aan den Heer Harmen eens fes duifent twe hon-
dert diergelyke fchilden toegetelt zouden wor-
den : die hy tot Campen , Vollenhoo , of el-
ders , waar hy wilde , in het jaar 1407. ont-
fangen konde ; wanneer d\'overdragt ook ge-
fchieden moeft (>}.

Eenige van de leerlingen van Gerrit Groet,
die op den Nemelerberg een vergaderinge geftigt
De\'stad hadden , en in het jaar 1395 , een klein kerk-
verbietdejen lieten opbouwen C^) , namen in het jaar

(q) In de meefte cude brieven,
{r) Tot hier toe Arent Toe Boecop, & ex eo Esvl
T>av. illußr. ad hunc ann. Vid. etiam D. G. Dumbar
Tom. 2. Anal. pag. 38J. ey feq.
■ (s) Dewyl fon^mige defe inwyjinge in twyffd
trekken , za] ik , tot meerder verfekeringe , de
woorden van Thomas van Kempen Cap. alhier
uitfchryven. Anno Domini 1^95. in vigilia San^ti
^oannis Baptifis,, confecrata eft prima eapella in mon\'
te Sanóid Agnetis virginis , e?* primam altare i» \'
confecratum in honore SanEis. Agnetis , BeatUß^\'\'-
Marin. Magdalena , per Dominum Hubirtum fuffra-

\',398. het befluit, om den Cloofterlyken tugt 1398.
t omhelfen. So dra was defe tydinge totftigtingc
Zwolle niet rugtbaar geworden, of men wierdt yan Berg<^
aanftonds feer op hen verbittert, en fy kregen Cloofter.
iiiet alleen eenige byfondere menfchen tot vy-
; maar felfs de Magiftraat, die toen
^ont uit verboot, dat de Nemelerbergs Verga-
deringe in een Convent verandert zoude wor-
den {iy

Men gunne xny hier ter plaats, over de re-
den van dit gebod , nergens, in de door my
gefiene fcbrifcen gemek , myn gedagten te ui-
ten. Ik denke dan dat de Regeringe alhier,
tot defen ftap, uit ftaatkundé bewogen wierdt:
die Heren voorPagen fekerlyk , dat dit nieuwe
Cloofter in Stads\' Schoutampt leggende , door
de nabyheid , voor vele Zwollenaren aanlokke-
lyk zyn zoude , om aldaar den Cloofterlyken
tugt t\'omhelfen , en hun middelen en inkom-
ften aan de religieufen te fchenken; en fulks
hebben die Heren niet dan voor feer nadelig
aan Stads finantien aangemerkt: dewyl de goe-
deren door het nieuwe Cloofter aan te winnen
geeftelyk , en bygevolge van alle fchattingen
en ongelden- des tyds bevryt wierden. Waar
door dan ook de penningen van Stads fchat-
kift vermindert ; ofwel d\'overige burgers met
fwaarder kften gedrukt moeften worden. Ge-
heel anders was nu de faak , toen op den berg
een vergadermge van broeders van \'t gemene
leven alleen was, gelegen: nadien de gro-
te

\'gAnmm , & generaUm tn pontlficAlihus "vicarlum., Bc"
\'verendifimi Patris , AC Itomini noßri Ftederici Epi~
fcopi Trajeäenßs, ^ ■

1398. te haat eri veragtinge , die veel van Stads inge^
fetenen tegens him levenswyfe betoonden , ge-
noegfame borgen waren, tegens een al te veel-
yuldigen toeloop, en grote mildadigheid. Selfs
komt het -my feker voor , dat d\'aanwinningen
van de vergaderinge van de Broeders , tot de
tyd toe , dat defelwe in eeü Cloofter verander-
de , niet als geeftelyke goederen aangemerkt
zyn : want alle de leden waren des tyds le-
ken ; hoe konden die dan aan de Voorregten
der Religieufen deelagtig zyn ? en in dien val
hadt de Magiftraat niet eerder reden om defe
vergaderinge te ftoren, dan toen enige broeders
een Cloofter wilden ftigten : dewyl te voren
hun goederen en belittingen , als die van ande-
re btu-gers, Stads laften droegen.

VI. De Magiftraat ook, om te tonen , dat fy
Haar po- alleen den Cloofterlyken tugt op den Nemeler-
gingen berg wilden beletten, en dat fy het geenfints op
tdöL^"^\' ^^ broeders gemunt hadden , lieten die gene ,
^ ° \' welke in de vorige levenswyfe bleven volhar-
den in geruftheid ; terwyl d\'anderen , die Re-
ligieus wilden worden , den Berg moeften ver-
laten , en tot Dalffen op het En^e Wefterhof
met toeftemminge van Frederik van Blanken-
heim , een Cloofter ftigteden («). Dog fy be-
vonden eerlang , dat de plaats, die fy verkoren
hadden , tot d\'opbouwinge van het Cloofter ,
onbekwaam was : waarom fy met verlof van
den Bilfchop , in weerwille van de Stad Zwol-
le , na hun oude yvoninge te rug keerden.
Sy belet Weinige dagen na defe te rugkomft, geboodt
d\'inwy- den Kerkvoogd aan fyn Wy-Biflehop Hubert,
jinge. ^jg Kerkhof op den Nemelerberg in te w}\'-

|rv*..AIs BifTchop Hubert dan na d\'inwyjings- 1398.
Maats reifende, fyn weg door Zwolle nam,
^^■ygt ny aanftonds van de Heren der Magiftraat
, om jjjei- eerder de Stad uit, en na den
^emeierberg te gaan, voor dat fy den Utrecht-
jj" Prelaat gefproken hadden {v) t want de
^aad meende hem nog v^^el te zullen overha-
len , dat hy fyn bevel van des Kerkshofs infe-
geninge wederriep ^ en fyn gegevene toeftem-
minge , om een Cloofter daar te ftigten, in-
trekken zoude (w).

Frederik van Blankenheira , van de verhin- Den Bis^
deringe der inwyjinge onderrigt, ftont op fyn ^kop bc-
vertrek na Romen : de kortheid des tyds zal
hem daarom niet toegelaten hebben , dit ver- ^^^^^
fchil fo ras te vereffenen: Ten minften dit is
feker, dat hy aan de Magiftraat en denBilfchop
Hubert bevel affont, ten einde dat aj^n beide
fyden, niets aangaande de Inwyjinge, voor fyn
te rugkomft , ondernomen zoude worden.

Gedurende fyn reife na Italien begon de peft Vlf. ^
in Salland, en byfonderlyk in en omtrent Zwol- f^L^JfJ"
Ie , fchrikkelyk te woeden. De gehele fomer-
tyd door ftierven \'er dagelvks twinng, ook wel
dertig menfchen binnen defe Stad Selfs
R zyn

(X) Eoclem (fegt defe Schryver Cap. 6.) tot,
tempore aJUvo futt gra-vts pefiilentia DavemrU, Zwol-
Us , Campis , C?\' tn cirmm jacentïbm villis er- agris,
at frequenter uno die 20 Aut 30 horn\'ms in oppido-
tum Parochiis fepelïrmur^

zyn \'er die verhalen , dat er alle dagen «J^
(fen vyftig alhier , en in ons Carfpel uit dit le-
ven weggerukt, en na het grafgefleept zyn
Dus dat de Stad, en onderhorige Boerfchap-
pen , omtrent defe tyd op lang na fo veel niet
als heden bevolkt (z^ , byna in wildemiflèn ,
of om beter te feggen , in feer eenfame en
doodfe plaatfen verandert moeften zyn (^a).

Tot in de maand September toe , waren
d\'inwoonders. van den Nemelerberg , van defe
fchrikkelyke plage , vry gebleven : dog fekere
Jan Faber , door de peft tot Zwolle befmet,
des tyds op den Berg komende , ftak de gehe-
le woninge aldaar aan ; het welk a^ Religieu-
ièn voor het einde van de maand December,
het leven koftede.

Frederik van Blankenheim kwam in het vol-
. gende jaar uit Italien te rug. d\'inwoonders
-van den Nemelerberg^ fmeekten hem op het
nieuw fo lang , dat d\'inwyjinge van den kerk-
hof , door fyn afwefentheid vermagt, gefchie-
den mögt , dat hy een bevelfchrift, om dele
plegdgheden te verrigten, aan den Wy-Biflchop
Hubert font; die dan ook in weerwille van de
Zwollenaren, op S.Urfalas dag of avond, d\'in-
wyjinge van den kerkhof van den Nemelerberg

Cy) -Bruman, Mf. Kfj. . . . PeßiUntia, qut. mui-
tes mor taks abflulit, SuolU , urbe tam haud tta am.-
■ » fi»gtiUs diebus ultra 50 in Libitim\' cen/um rela-
ti funt.

(x) In een hrief van het jaar 1370. lefe ik, dat
alhier des tyds Sooo communicanten waren,

(a) Albert Snavel, was dit droevig voorval met
«Jefe jaavgctals verfen gedagdg.

En op
den Ne-
meler-
berg.

1399.

d\'Inwy-

jinge ge.

fchiet al-
daar op
bevel
des Bis-
ichops.

gedaan heeft: alwaar Thomas van Kempen fyn im-
proetjaren van den Cloofterlyken tugt , in het
oegm van Oaober, begon; na dat hy alvorens,
öoor den Prior Jan van Kempen fyn broeder ,
»eer vrindelyk onttangen was C^»).
_ ^en Kerkvooffd lag ter felfder tyd met de De dnc

dat hy, in het volgende jaar, met Deven- ^^ yrede
fer , Campen , en Zwolle , defe Stad zoude tuffchen
belegert hebben (c) : dog in dat verhaal, is fe- hem en
kerlyk ten aanfien van het jaargetal een misflag Gronm-
ingekropen. Dewyl Frederik van Blanken-; S^"*
heim , in het jaar 1399. op woensdag na invo-
cavit , ten overftaan van de drie Overyflelfche
Hoofdfteden , en de Stad Amersfoort , defe
twift met de Groningers uit de weg geruimt
hadt, en toen een verdrag met hen maakte :
waar by fy beloofden , de Biflchoppen van Ut-
recht , altoos voor Opperheren , te zullen er-
kennen; die van hun fyde verpligt waren, Gro-
ningen niet alleen in haar oude regten, en
voorregten te laten ; maar ook tegens alle des-
felfs vyanden te befchermen

Of fchoon men ter defer tyd een gewenfte ^ J :\'
ruft en vrede in Salland, en d\'overige geweften
van het Bisdom van Utrecht genoot, fo ver-fj^ndtus»
viraarloosde Frederik van Blankenheim egter fchen
R 2 geen hem,

„ hulpe van de drie Steden Deventer, Campen.
„ ende Zwolle , Groningen belegert: maer is na
„ drie weken beleggen, daer weder voor heen ee-
„ togen".

{d) De verdragsbrief te fien by de He«r Dum-
har bladf, 646. vm het Kerkl, en WtreidL Deventtr.

5 399 geen middelen , om de vrede beftendig te be-
Zwolle, waren. Hy kwam hierom op den 15 Auguftus
en andere met de Steden Utrecht ., Amersfoort, Deven-
Steden. jer, Campen, en Zwolle overeen, dat, indien
iemant hem , ofte haar eenige onregt of gewelt
äandede, fy fulks eenparig te keer gaan, en
defe rultftoorders den oorlog verklaren zouden.
Binnen de tyd van veertien dagen na d\'ontftane
onlulten , moeit men alle middelen aanwen-
den , om de ruft in der minne te herftellen.
Dog, indien fulks vrugteloos was, moeft men
.een Vergaderinge op den Spoolderberg beleg-
gen ; alwaar de Biffchop, of de Stad, die aan-
gevallen en beledigt was, haar klagten in te
brengen hadt. Bevont men die redelyk te zyn ^
dan waren de leden van het verbond genood-
faakt,. malkanderen te water of te lande , op
gemene koften, met ruiters, krygsknegten, en
het overige , dat tot het voeren van den oorlog
dienftig was, te hulp te komen. Geen vrede
mogte den eene , buiten toeftemminge van den
anderen maken : en al overleet den Biflchop
van Utrecht, gedurende een onverhoopten oor-
log , of hy verliet het Bisdom , nogtans ble-
ven de Steden verbonden , fig onderlinge te
helpen. Ontftont \'er eenige twift , over defe
en d\'andere voorwaarden des verdrags , tus-
fchen den Biffchop, en een defer Steden , of
tuifchen ^eenige defer Steden onder malkande-
ren , fulks liet men over ter beflisfinge van de
leden, die het minfte aanbelangen in het ver-
fchilpunt hadden. ïk hebbe van defè Alliantie,
voor de tyd van twinrig jaren gemaakt, wel
een affchrift; dog heCv^ welk ik , om dat hec
reets elders te vinden is ^ zal agterhouden^

• Het is ook nog feker, dat in het felfde jaar,
van dit opgerekte verdrag , aan Stads inwoon- IX.
ders ee, dusJnoemde volkoniene aflaat door B-^as
ae faus van Romen, verleent is. Bomfaas de ^^^^
^^egende, die des tyds de Kerk beflrierde, hadt stad een
reets te voren tot d\'opbouwinge der Haarlem- Aflaat,
iche (^e\') , en eenige andere kerken aflaten ver-
gunt : verfcheiden Schryvers verhalen , dat hy
het jaar 1399. tot d\'opbouwinge van S. Mi-
chaëls kerke het felfde gedaan heeft (ƒ)• _ Dog
Wat moeite ik ook aangewent hebbe , ik heb
des Paus Bulle nergens tot nog toe kunnen
aantrelFen. In twylfelinge ben ik daarom , of
R 3 d af-

In itTJn ^\'f\' ""\'^ig ^^^halen , dat Thomas
van Kempen vele, of,%n minften, verfcheiden

Tn\'n S h\'\'"\'\'- ««"\'iemant alle gdoof-
ftukken defer kerke vaft aankleefde , fo ïs het fe-

\'3P9- d\'aflaat wel tot de opbouwinge van S. Michaels
kerk afgegeven is : niet alleen om dat Frederik
van Blankenheim , eerft door een brief van hec
jaar^ 1416, een Paufelyke aflaat ten felfden ein-
de vergunt, liet afkondigen ; maar ook dewyl
ik in een Bulle van Paus Bonifaas , in het jaar
1399. na defe Stad afgevaardigt, wel uitdruk-
kelyk lefe , dat tot de voltooijinge van de Ca-
pelle van onfe Lieve Vrouw , een aflaat verleent
is : dog geenfints tot behoef van de gi\'ote kerk
alhier. Men fla maar fyn ogen, op de vol-
gende woorden , van Paus Bonifaas Bulle.

TDonifacim Epifcopus fervus fervorum Dei , uni-
verfïs Chrtfti ßdelibus prafentes literas infpeciu-
ris falutem ^ JpoftoUcam betteêicttonem, _ Ltcet is
de cujus munere venit., ut ßbi a fus fidelibus digne
^ lauâahilîter ferviatur, de abimdantia fuce pieta-
tis , mérita fupplicum excedit ^ vota hene fer-
vientibus ßhi multa majora rétribuât quam vakant
promereri. Nihilorninus tarnen veßra opera debent
reddere populum acceptabilem ^ bonorum operum
feäatorem ßdeles ipfos ad compiacendim ei, quaß

vina gratia aptiores. Cupientes i^itur in Capella
Beats Maria Firginis _ in SwgIHs FrajeStenßs Dies-
ceßs, in qua ßngulis diebus fabbathorum plures fpe-
ciales Antipbom^ Miß.^ ßf alia divina officia de
ipfa^ Beate Maria Firgine folent folemniter decan-
tari, ßf ad quam quidem Capellain continuo magna
confluit populi muhitudo : Nec non Altare S. An-
tonii ßtum in di£ta Capella congruis honoribus fre-
quententiir^ ^ Capella ipfa conferveturac ut ipfi
ßdeles eo Ubentius caitfa devotionis conßuant ad ea
& ad hanc confervationem manus promptius por^
rigant adjutrices , quo ex hoc ibidem dono cdileftif
gratia conjpexerint fe refeSturos de omnipotent^

Dei mifericofdta, ^ Beatorum Petri & Pauli Apo-
tenfh^ ci"^^ ^^\'-ihoritate Conßßomnibus verepmi- ■
nis P ■ \' inNatlvitatis., Circumäßo-

■ "> ^P\'pbàniieRefurre&ionisAfcenßonisCorpo-
ris Domini mflri Jefu Chrißi , ac Penthecoßesnec
fV^ ^ativitatis, Ànnuntiationis, Conceptionis, Pu-
^^^iionis.^ Fijitaiionis., fif Afumptionis ejusdem B.
Mari(B Firginis , ac Nativitatis Ii, ^oannis Bapti-
■y^\' Joannis Evangelifta ^S. AntoniiPetri ^ Pau-
» -Apoßolorum , Juries Magdalena , Catharine ^
Sancîm Agnetis , ^ Dedicationis Capellce ^ Alta-
ris praediEtorum feßivitatihus, ac celebrit ate omnium-
San6tortim \\, Commemorationis Animarum ^ fin-
gulis Domtnicis ^ Sabbathorum diebus , nec non
per ipfarum NativiiatisCircumdßonis ^ EpiphanitS,,
RefurreStionis , Afcenßonis , Corporis Domini: Nec
mn Nativitatis 0 Afumptionis ejusdem B. Mari<e
Firginis, Nativitatis B. Joannis Baptißiz Beati

Petri ^ Pauli Apßßolorum , pradiBärum feßivi-
tatum o&avas , & per fex dierum prata&am feßi-
vitatem Penthecoftes immediate fequentes, Capelkm
vel Altare pr^fatum devote vißtaverint annue , fif
aä confervationem bujusmodi manusporrexerint adju-
trices ßngulis videlicet feßivitatum ^ celebritatis
ac Sabbatborum ^ Dominicis diehus feptem annos

pr^diBorum diebus quibus Capellam vel Altare pr<s-
di&um vißtaverint , & bujusmodi manus adjutrices
porrexerint ut prafertur, centum dies de injunclis eis
p^nitentiis , mifericorditer in per pet mm relaxamus.

ß aiia^ vißtantibus Capellam
jeu mtars pr^dietum., vel ad huiusmodi conferva- ,

P^^rige^tihus adjutnces,~vel miUplas
Elempfynas erogantlbus, aut alias äliqua alia indul-

^f Ln\'^IlT\'"\'\'\'^-\' ^äcertum tempus mndum
elapfumjumura per rm conceffa ßerit , bujusmodi
pr4entes Itters nulhus ex^ant^^Jboris vel momenti.
Dfum Rj)m<& apud S. Petrum 4. /j jprim Pon^
tißcatus nojm anno undecimo.

Om het papier te fparen , laten wy Bonifaas
fyn brief onvertaalt; welkers korren inhoud is:
Dat hy , begerende , dac de Capelle van onfe
Lieve vrouwe defer Stad , alwaar alle faterda-
geu verfcheiden kerkdienften gepleegt wierden,
als mede het autaar van den H. Antonius te
meerder befogt, en door mildadigheden en ge-
fchenken onderhouden, en vereert mogte wor-
den , aan alle de gene , welke , op de dagen
van onfes Saligmakers Geboorte, Befnydeniilè,
Openbaringe , Verryfeniflè , Hemelvaart, In-
llellinge van het H. Sacrament, en Pinxterdag:
als mede op de feeftdagen van de Moeder Gods
Maria, de H. H. Johannes den Doper en Euangé-
iift , en van de H. H. Antonius , Peter , Pau-
wel, Maria Magdalena, Catharina, en Agnes,
ook op aller Heiligen , allerfielcn , en alle fi-
ter- en fondagen , met een rouwig harte ge-
biegt hebbende , defe Capelle befogten , en
met eenige gefchenken vereerden , dat hy , feg
ik, aan alle , die fulks op een van de voorge-
noemde , en meer andere dagen dede, hondert
dagen aflaat op den 10 April, vergunt heeft.

"Door defe Bulle , was een bevefl:ingsbrief
van Frederik van Blankenheim , doorgeftoken
waar by hy verklaart, dat de Proviforen van
defe Capelle , hem des Paus Bulle ter onder-
foek overgegeven hebbende , hy defen aflaat
voor egt hielt\' (g) : en dat hy , daarenboven

Hier op moeft de Kerkelyke Overigheid\'des
tyds feer naukemig letten : v.\'ant, gelyk men in
het jaar 148? , tot Campen een heihgfchendende
jan van Paaslo betrapte , die Aloeé hout , voor
hout van het H. Kruis verkogte , {Overyf. Chron.)
i\'o vont incn ook nu en dan boosaardige inenK\'h^n^

^agen aflaat, aan alle menfchenver-
_ \' die eenige van defe voorfchreven god-
^pge werken volbragten. Des Biflchops
• ^"ef is van den volgenden inhoud.

ffsdertcus de Blankenheim ^ Dei ^ ÄpßoUctsfe-
j.\'^ S^atia EpifcopusT\'rajeäenßs ^ univerßs Q^ßn-
gms prcefemes Hieras vifuris vel audituris cupimus
jore notum, cniod nos qiiasdam literas ApofloUcas in-
jra fcriptas Jan£iiffimi in Chrißo Patris, ac domini
noflri., domini Bonifacii ^ divina Providentia Papa no\'
non abolit as non cancellatas, non ahrafas, fed fa-
nas ^ intégrasac omni vitio ^ fu fpicione caren-
fes, ejus vera Bulla plumbeacum fin s fer ici s im-
pendente more Romane curie, prout prima \'\'facie
apparuit , hullatas , vidimus , audivimus, perlegi-
mus tenorem, qui fequiîur continentes.

Poß quarum quidem literarum Apoßolicarum vi-
ßtationem Mtionem ^ oflentionem nobis fa&am, pro
parte Proviforum pnzfate Capelle Sanée Marie in
^\'Wallis ^ nofire Diecefis ^ nobis extltit humi liter fup"
pucatum.^ quatenuseasdemliteras^fi eas veritate ful~
pri crederemus , in publica?n dignaremur deducere
notitiam. Nos igitur conveniens atque dignum re-
putantes , prefertim in iis que falutem animarum
concernu-ni ...... , .n-...L....... ^. jr^U^

indulgenttas afeqUendas faciUus inclmentttr : iViw
pia intentiofie i^duàiprvpofito, de Omnipotenth Del
mifericordta ^ Beaïorum , Petri ^ Pauli Apoftû-
lorum ejf? ^^ ^em Martini Epifcopi gloriofi, Pa-
troni noftrt , autbontate confiß^ omnibus vere peni-
tentihus ^ confefïs, qut prmniffh vel aliquid eorim
\'Ut \'indiBis .Uteris exprimitur feceHnt ^ adimpleve-
rint, quadraginta dies Indulgentiarum de injmiBts
eis pmitentiis mifiericorditer in Domino relaxamus.
Mandantes igitur univerfis ^ finguUs Presbiteris,
Capellanis ^ Clericis nobis fiubditis., fiub pma Ex~
communicatiomsut inEcclefiis fuis Chrifii fidelibus ^
infinuent ^ publicare procurent. Et ne aliquis dic-
ta Capelles Provifiores., tn eorum petitionibus pro fa-
brica di&ce Capelle impediat inhibemus eadem fub
pma Excommunie at! onis..., har um mftrarum tefti-
monio literarum. Datum anno Domini millefimo
quadringentefimo die quinta menfis Jumt.

Nogtans derve ik niet voor feker opgeven ,
dat Thomas van Kempen , door den Aflaats-
farief van Paus Bonifaas misleit, aan S. Michaëls
kerke een Aflaat toegefchreven heeft, welke
aan onfe Lieve Vrouwen Capelle , in het jaar
1399, verleent was. Dog dit blyft ook waar,
dat fo lang men den brief, aan S. Michaëls
kerke afgegeven , niet ontdekt, men onfeker
zyn moet, of defen Agtbaren Schryver , niets
van den anderen aflaat vermeldende , lig niet
vergifl: heeft.

Het ver- Reinold van Drynen , gedurende de fchrik-
fchil tus- kelykePefl: van het jaar 1398, waar van wy hier
^hep het voren gewag gemaakt hebben (b) , \'overleden
Sk de onttot \'er tuflchen Rembert vanLyft»

drik van CompoMle , meefter m het Canoni- IS99-
que Regt, over het Paftoors ampt van de Car- «eile ,

kerk defer Stad, een feer hevig verfchil.
^e ware reden en oorfaak hier van is my onbe- Biffchop
«ent. Dit is feker , dat \'er in het jaar 1399 , bygelegt.
voor het Hof van Romen een pleitgeding over-
gevoert wierdt: het welke fy, om véle koften
en moeite te fparen , op den 16 April, in het
bywefen van de Getuigen Richard , gekoren
Biffchop van Bellicafter , Alard de Molendino,
Prooft van de kerke van de H. Maria tot Utrecht,
Godfried Verkoper, Deken van S. Jans kerk al-
daar , en den vermaarden Jan de Waal, Opper-
hoofd van Stads Cloofter Belhem, aan den Bis-
fchop Frederik van Blankenheim, die fig des tyds
tot Romen ophielt, als van beide fyde gekoren
fcheidsman , ter befliffmge overgaven : onder
voorwaarden , dat die , binnen de tyd van agt
dagen, fyn uitfpraak gedaan hebbende, alle de
Iwarigheid uit defe vereffeninge voortfpruiten-
de , binnen een gelyke tyd , zoude moeten uit
de weg ruimen. Den Biflchop de Raad of het
Advys van Joan Prooft van S. iEgidius, van
.Tan van Dulman , Meefter in het Canonique
, en Prooft tot Colberg , Bartholomaus
Alard de Molendino, Jan deLyns,
öcnoialhcus van S. Floryn tot Coblens , en

de (z)- In voegen nam defe., tot nog
toe onbekende oneenigheid , een einde , en
wierdt Hendrik van Conipoftelle , met Stads
paftoorsampt voorfien : het welke hy , gedu-
rende lange jaren , met een groten lof beilierc
heeft.

In het laatfte jaar , defer eeuw , hielt Stads
Magiftraat feer fterk by Frederik van Blanken-
heim , aan , om een nieuw verbetert affchrift
van Biifchop Guido fyn Dykregts brief te heb-
ben. Het verfoek was te billik om afgeftagen
te worden , en hy ftemde \'er ook te ligter aan
toe, dewyl \'er dagelyks, door geheel Salland,
verfchillen over den egten fin der verbafterde
woorden van defe brief oprefen, en om dat het
te vrefen was , dat diergelyke twiften by ver-
loop yan tyden vermenigvuldigt zouden wor-
den ; weshalven hy een nieuw Wettig affchrift
maken liet, waar na fig een ieder , even als na
den oorfpronkelyken brief, te gedragen zoude
hebben (^y).

En dus eindigde de Veertiende eeuw. Men
heeft uit de weinige Gefchiedeniflèn, gedurende
defen tydftip aan het dagiigt gebragt, kunnen
nagaan : dat de Stad Zwolle , fig by de Bis-
fchoppen van Utrecht haar Landsheren bemint,
en geagt, by haar naburen ontfaggelyk, en fig
binnen haar muren door veelvuldige vermaarde
Geftigten bekent gemaakt heeft. Dog, ik weet
niet, of \'er wel iets de Stad meer op de tongen
der menfchen bragte, dan de roem van haar
Sqhole , welke in het einde defer eeuw , reets

(/) uit de brief i» het Stads PrtvilegiehoeK
(ƒ) Uit een affchrift van defe hrief.

door geheel Europa verfpreit was, en fig in de 1400.
nieuwe eeuw, waar in wy nu intreden, hoe
langer hoe meerder uitgebreit heeft.

Iii het twede jaar defer nieuwe eeuw , heb-
ben wy te voren gefien, dat d\'opdragt van Over-
Drenthe ende StadCoeverdengefchiedenmoeft, gf^J,.
Op den 4 April erfcheen Frederik van Blanken-

heim m het Gerigte teCoeverden, ende 15000 Drenthe
oude fchilden aan Reinold van Coeverden be- aan het
taalt hebbende , dede die Drentfche Heer, aan Stigt.
hem , in het byzyn van d\'afgefanten der Steden
Deventer, Campen, en Zwolle, en veel Edel-
lieden tot behoef van het Bisdom van Utrecht ,
behoorlyke overdragt, van het Huis te Coever-
den , met den aankleve van dien ; en van het
Landfchap Drenthe (k). Den Bilfchop ver-
maande dien felfden dag door een redenvoerin-
ge de Drenthenaars, dat fy de pligten der on-
derdanen nooit uit het oog verliefen moeften ;
en hy fchonk aan fyn toehoorders by defe gele-
genheid twaalf vaten bier , waar voor fy hem
feer bedankten, en fig luftig mede maakten CO-

Hoe dankbaar den Biftchop de drie Hoofd- 1404.
fteden , voor het opfchieten van defe pennin- De Bis-
^^ ^ was , hadt hy reets te voren betoont.

later defe en veel andere getrou-
Zwollenaren willende belonen, voorreg-
.r r het byfonder de voorreg-ten in

Toi In Uro^rU^^ Hoofdfteden in het jaar Drenthe^
de?^bevefendn f ^^^oeverden verleenthad-
Co;verd\'n ^^^ e^ Amptmannen te

J Ar ïL\'c n T S^^^^lde Landfchap ,
dat fy Stads Burgers haar oude gewoontens ,

1404. regten en voorregten, in welkers befit fy aldaar
van ouds her waren , altoos zoude laten genie-
ten. Gelyk fulks uit fyn brief op S. Lam-
berts dag verleent, klaarder te fien is.

Frederick bi der genaden Goids Bifixiop t*Ut-
recht, maken kond allen luden, dat wy voer
ons ende voer onfen naeomelyngen Biflcopen
t\'Utrecht, geloeft hebben , ende louen vaftelick
mit defen brieue^ onfer lieuer getrouwen Stad ,
ende all onfe Borgheren van Zwolle , die nv fyn
off hier naemaels Wefen feilen , alfoe dat wy on-
fe nacomelynge voirf: , ende onfe Amptlude tot
Coeuorden , ende des lants van Drenthe , die nv
fyn off hier na comen , ende wefen zeilen , die-
ïelue onfe Stad ende Borghere voirf: holden, en-
de laten zeilen , onverbrecklick tot ewighen da-
gen toe , tot Coeuorden in allen oeren olden ge-
woenten , recht, ende heerkomen als fy van
Olds tot hier toe aldair gehadt , ende ynne ge-
weeft hebben. Ende daer wy diefelue onfe Stad
ende Borghere ynne gevonden hebben ; fonder
enigherhande vermynrynge. Alle argelift wtge-
feyt, In oirkonde des , foe hebben wy onfe Se-
gel hier aen doen hangen , gegeven in \'t Jaer ons
Heren dufent, vier hondert, ende vier , op San-
te Lamberts dach.

(w) y, De Grute was niet anders" (om d\'aante-
keninge van Slegtenhorfi in fyn 6de Beek , bladf. 94\'
de myne te maken) „ dan het ongeld geftelt 9P
„ het dikke bier, \'t welk van nooden had te gJS-
9, ten. Want het dun of fcherpbier fonder gg»
„ ende daarom ook vry was van alle latte"- P
„ dat dit niemant in twyffd flae , xiet hier

gen hadt de Stad defen accys lange jaren te
voren gepagt, Hy gaf haar mede de Biifchops^ le een,ge

50 pondet \'s jaars over. Nog ver-
gunde hy haar tot profyt der Stad hoppe te
"logen brouwen. De Biffchoppen van Ut-
J\'echt, hadden uit de tol en accyfen in Zwol-
Jf C») jaarlyks 20 tins fchellingen , 5 mud- -
de rogge, lo hoenderen, en veel meer an-
dere diergelyke kleinigheden : welken Frede-
rik van Blankenheim des tyds ook de Stad,
Voor IOC olde fchilden, half op S.Martens, en
half op S. Peters dag, alle jaar te betalen, ver-
pBgtede. Boven dien verklaarde hy haar inwo-
ners, in SaUand en Twente, fo wel te water, als
te lande , tolvry , gevende hen de viyheid om
defe geweften met hunne goederen en koop\'
manfchappen te mogen doorban, en doorrei-
fen. So dat de tolvryheid in Twente, defe
Stad, nevens Hafièlt, en de twe Hoofdfte-
den in het jaar 1328, verleent (0) , toen
ophouden moeft. Frederik van Blankenheim
nam op fig de Stad altoos in de op het nieuw
verleende tolvryheid te befchermen. En ten
einde dat defe voorverhaalde voorregten haar

woorden van de brieven by Ütda aangetogen,
waar in de Reiferen ötto en dtar na Henons
„ Bommel , en /Vrkel, fchenken aan de Kerk yan
, Utrecht; Teknium vero , monttam , O* mgot\'ium
" geëerde fermentau certvtfia , GrM nut!"

(») Dit ïullcn Stads accyfen geweeft zyn.
(ö) Men fie hier voren iladf, ï6o. m i6ï.

1404- van Utrecht getekent Qp). Het vi^elk hieroffl
noodfakelyk v^ras, dewyl de Biflchoppen van
Utrecht geen goederen of geregrigheden kon-
den vervreemden , dan met toeftemminge van
ae vyf Godshuifen (q). Frederik van Blan-
kenheim fyn brief, defe voorregten inhouden-
de , my in handen gevallen zynde, terwyl men
met het drukken befig was , oordele ik den Le-
fer geen ongenoegen te doen met defelfde hier
in te laflchen. Sy luit in defer voegen ;

In Godes name Amen. Frederick van Blancken-
hem , by der genaeden Goeds Byflcop t\'Ut-
recht , maken kond allen luden , dat wy aenfien
de groeten afflach , ende vermynren onfer Ren-
then , ende tafelguedes , die toegecomen is, ver-
mits die hoppenbyer, dat men gemeenlike Diync-
ket in onfen lande , daer onfe Gmyten , op allen
^^rnrlA nnfT aefticbts , leer mede " --

ende tot ftilken fekeren penfien , dalrt foe gele-
gen is, brenghen mochten , dat onfe Kerke daer
mede bewaert weer ; ende tot gheenre vermyn-
ringe meer en quame. Des wy geuonden heb-
ben , onfe Stat van Zwolle , ftttende in onfe
Tolle ende Gruyte, voer anderhalft hondert pont
fyaers in die Tolle voer vyfdch pont, en-
de in die Gruyt voer hondert pont fyaers , dair
fy in meiiighen Jaren voir onfen tyt, als ons an-
gecomen is, nyet meer van gegeuen en hebben.
Ende want die Gruyt te Zwolle, als wy verftaen
al te hant alfoe feer vergaen, ende te nyet geco-
men is , dat fy die voirf: pacht nyet doen

(p) Tot dus verre is myn leidsman Willem
ge, of een ander ongedrukt Schryver, die ik
■voor aanfie.

mach , ende die felve onfe Stad van onfen voir- 1404*
vaien , lehge,, aedenckeniflè Biffcoppe fütrecht,
^In Priuilegien hebben verworven op

oen Aliys van Hoppenbier , dat fy in oeiTe Stat
Drouwen, als dien tot oerre Stat behoeff te heb-

iJes wy aenn-efien groeten trouwen dienft ,
zwaren ooft , ende byftaen onfer Stat van Zwol-
? dair fy in ons Geftichts noetfake by onfer
tyt oer vtcrlic in bewyft heeft , als iy oeck nae
onfen vernemen dicke te voeren heft gedaen ^
noede hardicheit van enigen fcerpen rechten te-
kens oer daer op vorderen ende annemen folden;
Soe dat wy , by raede ende guetduiicken onfer
\\Tiende , myt der voirfr: onfer Stat van Zwolle
gunftlick ende liefiic fyn ouerdraghen , van allen
Reuthen die wy hebben , liggende bynnen onfer
Stat ende Stat Vryheid van Zwolle: ende by na-
men in der Marcke van Dieze , als die onfer Stat
s-ngevryet is , ende wv dat confirmiert hebben ,
foe dat wv dcrfelue onfer Stat van Zwolle., ver-
pacht ende verWert hebben in eenen Steden ert-
pacht , voer ons ende onfe naecomelyiige Bis-
fcope t\'-Utrecht , tot ewighcn dagen, fulcke Ken-
the pacht ende [airgulden , als hier nae volghet
befcreuen : als Voir hondert guedc olde güldene
volwiqhtige Vraucrixe Schilde Jairliker renten ,
off ghel^r^k gued payment daer voer. Welke
pacht nv aenp\'aan fall te betalen nae beloepe der
tyt, die eene helfte van der voerfr. pacht opp
J^ancte Mei-tcns dach in den wynter , ende die
ïrfm cw\'^ S^n^ïte Peters dach , ad Cathe-
^ "^eft volgende i oif bynnen viertien-

fof\' toS^;"^ i^^^Se onbegrepen , ende al-
loc Jto( s voert alle Jair. Enä op dat alle dyn-

valle den punten die ü,1iiefer pa^ht hoe-
ren , foc\'hebben wy die Rentten ende Punten
myt namen hier m aoen fcriuen ; dat is te we-
ten , Int yerftc fulke Stadbede, als onfe Stad van
Zwolle jairlix fchuidich was, die ftond op vier-
S tich

Ï404. tich pond :,^onfe Tolle te Zwolle alfoe groet en--
de deine , als ons die myt rechte toebehoirt, en-
de voert onfe Gruyt mytten aifys bynnen onfen
Stat ende Statmarcke van Zwolle , alfo veer als
die Marcke ende Vnheit .ghyet myt Diefe als
voirfcr: is : ende dair toe dïe Renthen tot Diefe
gelegen , dair die fmne olf beloept opp Twyntich
pond , tyen fchillinge , vyf mudde koerns , vyf
verken , ende tyen hoenre \'s yaers myt fuiken
Voirwairden : dat die guede , dair die Ren the Avt-
ghyet, gevryet Hillen wefen van der voerfr: Ren-
the , ende van allen toefeggen , dair fy ons ende
onfer Kerken in waren vä\'bonden ; ende foelen
ftaen van diefen dage voirt tot falker vryheit en
rechte , als ander weerlic Erue gelegen in onfer
Stat van Zwolle nu ftaet. Voirt meer foe heb-
ben wj in defer pacht, ende om rechte gunfte
ende liefte der voirf: onfer Stat van Zwolle , ge-
geuen , tot eenre vriheit ewelick te euren, dat al^.
ie hoer Borghere die nu ofF hier naemaels om oer
nerynge myt potten varen in die Vechte , ende
in die Regde vry foelen varen , ende wefen voer
ons onfe nacomelynge BifTcope t\'Utrecht, ende
voer alle onfe Ampdude in Zalland ende in Twen-
the , van alre Tolle Boetergulde ende fwaerheit,
die men hem in dier maeten eyflchen mochte van
hoeren gueden ^ van hoeren waren ofte oere ne-
ringhe te doen , ende daer foelen hem die bome
in \'äen water open toe wefen , fonder argelis
Voirt fynt vorwarde , weert dat yemant verfu-
mich worde van fynen guede te Zwolle an onfer
Tolle voirf: te vertollen, dat onfe Stat van Zwol-
le nae lolrechte dat berichten mach , ende
hebben fal alfulk venial als daer off" verfchynt.
Ende ofte yemant myt gewelde dat wederftaen
wolde , dat foelen wy ende onfe nacomelingh®
Bülcoppe t\'Utrecht der Stat van Zwolle helpen
kieren , ende trouwelyken inwynnen als-ons ge-
ftichts quet : w^ant wyt hem verpacht hebben,
pnde oeck foe wat .guede an onfe voirfi-; Tolle

en\' fnll^l\' daer een teyken off brenget, dat
comen nyer Tolle , die hier nae op-

zwaerr ^^^o^ielyngen BifTcopen t\'Utrecht be-
n.«!,:: Beholdelick ons en onfer naeco-

Zw iT^^^^\'^hreuen palen onfer Stat, Vriheit van
wolle voirfr. Ende want wy Frederyck Bys-
cop t\'Utrecht voirf:, defe zaken m.yt ganfen rie-
\'^Kk \' ^\'^de myt gueden voerf^mne gedaen
lebbenom orbaer ende\'nutticheit onlTGeftichts,
finde willen dat defen pacht ende vrydom duren
lall tot e wighen ^aghen toe, fonder wederroepen ,
foe hebben wy onfen Zégel raer aen defen brïeff
doen hangen. Ende hebben gebeden den Eerba-
ren luden Prelaten ende Caplttelen ons vyff Col-
^gien als van den Doem , Oudemonftere , Sente
beters, Sente Johannes ende Sente Marien t\'üt-
^scht , hoeren confent ende wille hier toe te ghe-
Ende wy Prelaten ende Capittelen van den
Doem, Oudem_onfterc , Sente Peters , Sente Jo-
hannes , ende Sente Marien Kercken t\'Utrecht ,
Merkende groete vliticheit ende voirfynnicheit des
Eerweerdighen in Gode Vaders , ende Heren ,
ons liefs genedigen Heren , Heren Frederix Bis-
Icop t\'Utrecht voü-f: ; die hy heuet ende bewyft
lyn geftichte te beteren , ende fyn rente te meer-
S"tot H^r" onfen vville, confente, ende volber-
vpn erfipacht ende vrydom voirf: gege-

ewelic vtft^\'\'\'\'\'^" die dair toe myt defen brieuen
nieren als voirf^-f ^^de te bliuen ; in allen ma-
ende oirkunde\'de\'s Tv^^l^ i^®

het felföe jaar, op s. Michaëls avond ^ de reg^\'
ten van den Schout van Zwolle , raet die vart
Deventer , aangaande de rtianiere en wyfe vari
regtsplegingen gelyk; ingevolge fyn kofte brief
luidende in defer voegen.

Frederich, by der genaden Goidts Biflcop t\'Ut-
recht , maken kundich allen_ luyden , dat wy
om mennigen\' trouwen dienft , die onfe Stadt van
Swolle in onfes Geftichtes faken van Utrecht,
ons ende onfe Voorvaderen gedaan hebben : En-
de om fonderlinge gunfte, en wy hebben ende tot
onfer felver Stadt dragen , derfèlver onfer Stadr
van Swolle gegeven hebben, ende geven voor ons
ende onfe nacomelingen Biftcoppen tot Un-eAt ,
dat onfe Richter binnen Swolle die nu is , of die
hier naemaels wefen fal , richten mach en fal
in allerley wyfe gelyk dat onfe Richter binnen
onfe Stadt van Deventer doen mach. In orkonde
des briefs befegelt mit onten legelen. Gegeven
tot Deventer , in den Jare onfes Heeren duyfent
vier hoiidert en veer, op S. Michaelis avent.

xn. Omtrent defe tyd , wierden in Salland de
1406. Landregten veeltyds te kort gedaan : byfonder
Verbetert door d\'amptmans en bediendens van \'t Hei-
Ac mis- maah ofte het dus genoemde Heimelyke gerig-
bruiken fe. d\'Edellieden en de drie grote Steden de-
wiv- \' \'^\'\'^Sten hier over haar klagten by

kc Gerig- den Biftchop in. Die in het jaar 1406. op den 5
te in Sal-Junius, de palen van defen regtbank , fo veel
land. hem mogelyk was, beteugelde, en te gelyk be-
loofde het gehele Land , in alle oude regten en
gewoontens te zullen laten. „ En op dat dit,
„ fegt hy (r), to euwighe daegen duren fal, heb-

„ den Deventer, Campen, ende Zwolle, des-
„ len brief mede toe befegelen ; ende wy Sce-
« pen en Raidt der Stade Deventer , Campen,
" 2wol, anfiende en merckende , die ge-
naede en gonll:, die ons Gen. Her tot fyne
5? onderfaeten heft, hebben wy delfen brief,
55 om bede willen onfes Gen. Lieven Hers,
35 mede befegelt. Gegeven tot Zwolle 1406.
" den 5 Junv". .

De drie Steden deden ter defer tyd ook voor- En m
fprake , voor de Carfpelen van Steenwyk , JJ ° " \'
Steenwykerwolde , Paesloe , Iffelhamme , en
Van Sehaerwolde\'; alwaar door het heimelyke
Gerigte ook grote onregtvaardigheden bedreven
Vfierden: die Frederik van Blankenheim op den
5 ]miius by een fchoon bevelfchrift, door de
drie Steden , nevens den Biffchop , befegelt,,
verbieden Het.

De grondftenen , van de fraaije S. Michaëls Opboij^
kerk , heden nog in wefen , en van den hoog-
ften en ongelukkigften toorn der Nederlanden , ^^^gig ^
wierden ruim een maand later, zynde den 10 kerk ei^
Julius , geleit (sGedurende meer dan 40 toorn,
jaren heeft men met het oprigten defer gebou-
wen befig geweeft ; als wy elders fien zullen.

in het volgende jaar , op den H. Hypolyts. XITT.:
dag , IS d\'opdragt van de Heerlykheid Kuint- 1407.
der , m het gerigte voor Syrcke Nolle Schout, Over-
en twe Schepenen van de Kuinder, door Her- dragt vaa
man van kumder , et^ fy^ fonen Harmen , de Kum^
en Hendnk het 4dl van Utrecht ge-

1407. de Franfche fchilden , edelmoedig opgefchoten
hadden ; die hy anderfints buiten ftaat geweeft
was te betalen, gaf haar in het Slot en de Heer-
lykheid Kuinder, byna defelve voorregten; als
wy te voren fagen , dat aan haar in het hüis,
Coeverden , en het Land Drenthe vergunt wa-
ren ; waarom wy defelve ook , om alle herha-
lingen te vermyden , niet zullen opgeven ; te
min, dewyl den oorfpronkelyken brief reets by
anderen te vinden is
Defe Stad De Stad Zwolle , reets voor een menigte ja-
weder in ren in het Hanzeatifche verbond aangenomen {u) ,
de Hanze viras, federt eenige tyd , daar buiten gefloten
geworden : wegens oneenigheden , welke tus-
fchen haar en d\'andere Steden , uit welke oor-
faak is my onbekent, opgerefen waren. Den
Raad , het is denkelyk , om den koophandel
der Burgers en Inwoonders te begunftigen, die
wegens d\'uitfluitinge delès verbond de grote
voorregten , de Hanze Steden door geheel Eu-
ropa vergunt, niet genieten konden , font in
het jaar 1407. den Burgermeefter Berend van
Eyrte of Yrte , na de Stad Lubek : om aan de
aldaar vergaderde Steden te verfoeken , dat de
Stad Zwolle weder in haar verbond aangeno-
men wierdt. Na dat de vereenigde Steden de
:Tetrouwe dienften , haar door de Stad Zwolle
Dewefen , en nog bewefen kunnende worden ;
midsgaders d\'oorlaak van haar uitfluitinge , bui-
ten de Hanze, rypelyk overwogen hadden, be^
floten zy haar weder tot een medelid t\'ontfap"
gen , en haar Burgers van de voorregten deier
Maatlchappye te laten genieten ; uit ki-agt van

den volgenden , met het zegel der Stad Lubék H0%
belegelden brief, klinkende aldus.

W"^ Radess ende Boden der Henfe Steden
,nienlilien , up defler dachvard to- Lubeke ,
^o^addert, bekennen ende betugen openbaer, in
"^Ijeme breue voir alles were, dat voir ons quam
befchédene man Bernd van Eyrte Radman
ïot Swolle vand\'feluen van Swolle , wegen wer-
"sn , de, dat fe vortydes in der henfe gewefen ,
ünde des Copmans rechdcheid gebruket hadden,
des ongewe^^gerd Avorde , vmme brecklicheit wil-
len , vortydes van en gefcheen , begerende , dat;
Wyfe in de henfe wedder\' nemen worden : dair
vmme wy na guden berade , anfeende de ftalt-
nyife der fake , vnde vmme guden willen , vnde
vort bewyfen mogen , alfo wy dair van nog afti-
gen vndervvdfed fin , vnde ok na deme , dat he
der Stede willen, vmm.e de fake van erer wegen
gemaket heft; \' So hebbe wy fe weder ra de Hen-
genomen , des Coepmans rechticheit to bru-
ken, als fe eer gedan hebben. Vnd des to mych-
niffe is der Stat Lubeke fecrete, des wy fament
hier to gebruken , aen deffen breff gehangen, die
gefcr. is tia Godes vort verteyn hundert Jair ,
dar na in deme fevenden Jair. In der Heilgen
luerteler dage primi vnde feliciani.

aSdtre Sr" r Stellingwerf, en verfcheiden
anaeie L^arfpeien gefloten was, wierdt door y rede
hen m het jaar 14^8. verbroken. Men hadt van tuffchen
beide fyden reets de wapenen opgevat. Dog de Frie».
het gelukte aan de wederfvdfe\'verkorene fcheid-f«" ^^ ^
mannen , Jarych Abt va?, Staveren , Willem
van Renen , Prooft tot Embrich , met de Af-^\'^"^\'
gefanten der Steden Devent^

Zwolle , eri Jan Wildëriene , de Friefen
dusdanige vredelievende gevoelens in te boe-
fernen , dat \'er in dit jaar , den vry dag na
S. Margareta ,
voor Frederik
wierdt (z;).

Met geen mindere voorfpoed flaagden Stads
Gefanten Jacob van Wittene , en Gerrit ten
Water , nevens de Schepenen van de Steden
Utrecht, Deventer , en Campen , in het vol-
gende jaar , een andere oneenigheid te vereife-
nen. Want fy leidden des tyds, de twift tus-
fchen den Kerkvoogd , en de Stad Amersfoort
hangende , in der minne by Qiv).

Syleggen
een ge-
fchil by.

XIV.

1411.

Namen
der Lan-
dags
Edellie-
den hier
en elders.

De namen der Edellieden , die twe jaren la-
ter, fo wel in ons Carfpel, als in d\'overige ge-
deeltens van Salland, tot het bywonai van de
Landdagen beregtigt waren, zal ik alhier ten ge-
noegen van den nieuwsgierigen Lefer uitfchry-
ven. In het Carfpel Olft waren Frederik van Ham
tot Herwerde , Theodoor van Ham tot OLft,
Willem ter Ryt, Theodoor Hermans Greve ,
Frederik yan Honlo. In het Carfpel Wyhe ,
Willem van Sinderen tot Wengeloe , Frederik
van ]3akerweert tot Hengelveldc, Frederik van
Back , Albert van Emme ^ Theodoor ten Ble-
ke , Engelken ten Voorde , met fyn moeder ,
Frederik Quade , Willem van Dorften tot
Wyiword , en Mergen, Hendrik van Elfen tot
Harxen. In het Carfpel Zwolle , Hendrik

(v) Stads afgefanten v/aren Glieert Thomas , en
Jan van Tyner. Vid. D. G. Dumbar , Tom. 2..
Anale^i. pag. 390.

C^) ? Willem Tyns tot Langenhoke. In 1411,
het Carfpel SaUik , Jan van Buckhorft , Theo-
üoor van Ruitenborch , en de vrouw van Wil-
lera van Bukhorft. In Maftebroek in de Slag
vanlUelniuiaen, Erneft van Ilfelmuden, Theo-
door van Sune de jonge , Egbert van Hokzen-
f 5 Egbert Stellink. In Oofterholt, Theo-
«oor van Sullenne. In het Carfpel Dalffem ,
van Ruitenborch tot Aken , Willem ten
Velde Gerrit van Millingen tot Millingen ,
Gerrit Rechteren tot Rechteren , Frederik van
Rechteren , Rvidolf van Ruitenborch, Jan van
Millingen , Theodoor Bryel, Bar^l van Ky-
verkamp tot Letten. In het Cai-i^#Ommen ,
Wicher van Hoemifte tot Eigen, Rembold van
Steigeren , de vrouw van Rembold Vanen,
Bartek ter Beke , Adriaan van Verfenne , Ru-
dolf Meynen , Hendrik van Hoorn tot Genna.
In hec Carfpel Hardenberg , Rudolf Werelink
tot Nie, Jan Overweert tot Overleden. In het
Carfpel liellendoorn, Hendrik Schaep tot Hel-
iendoorn, Jan Sluysken. In het Carfpel Ham,
jan yan Voërft , de vrouw van Rechteren , en
Alfert van Schellink,

A.an de Biffchoppen van Utrecht, die veel ligt
"ooit te voren (y), en fekerlyk ter defer tyd geen
belcwame woninge binnen de Stad hadden ^\\vas
Gerit voren het huis van den Edelman

r^kuj ^""aar met een fchuld van qoo ol-
de fchilden beladen , en daar voor veAonden

14U. was. Den Biffchop niet in ftaat zynde , offi
den rentheiFer defe penningen te betalen , hadt
de Regeringe defer Stad d\'edelmoedigheid hem
de 300 fchilden te fchenken , en ook d\'uitgang
defe woninge befwarende , af te kopen. Bis-
fchop Frederik , fo feer als iemant behartigen-
de , fyn fetel te verbeteren , en aanmerkende ,
dat hy en fyn nakomelingen, fig veeltyds tot
Zwolle moetende ophouden , aldaar een Paleis
nodig hadden, belloot van toen af de were van
Gerrit Tybencampe daar toe te bekwamen: het
welke hy aan de Heren van den Raad beloof-
de , niet ^een met ten eerften te zullen doen :
maar hy Teffprak hen ook daarenboven , dat
het te bouwene Hof altoos aan het Bisdom
gehören , en nooit daar van vervreemt wor-
den zoude. Midsgaders dat nog hy , nog fyn
nakomelingen het Paleis , door het aankopen
van de nabygelegene woninge mogten vergro-
ten ; ten zy dat de Regeringe daar in bewillig-
de. Ook verklaarde hy dat de Burgers en hun-
ne Meyeren , die aan hem geen Hofdienften
verpligt waren te doen , daarom niet met defe
laft befwaart worden zouden. Gelyk dit alles
klaarlvk , uit fyn volgenden brief, van den 22
Januarius , in defer voegen klinkende , te
lien is,

Wy Frederick van Blanckenheim , bider ge-
naden Goits BilTcop to Utrecht , niaken
kond_ en kenlic allen luden , dat wy altyt, als
behoirlic is , myt vlite daer toe geneyget fyn ,
dat wy vorderen , ende voertfetten moegen die
faken , die ons ende onfen naeomelyngen Bis-
\'copen to Utrecht, tot onfer Kercken ende Ge-
ftichts behoeff toe vordel, tot orbaer, ende «ut-

fen n °^^äervonden hebben, dat ons ende on-
de O ^^^ menigen tyden gadelic en-

wn« ^ were , in onfer Stat van Zwolle ene
wonynge te hebben, ende dair by wilen alft fyn
y t>ad te lyggen ; Ende want weineer Heren
crits were van Tibencampe Ridders , alfo als
y hem , doe hy laetfte leuede , toebehoirde ,
onfe Geftichte is vervallen , ende die voer
jynre doet bekommert was , aen Herman Wig-
boldes Soens, hant voer een deel geks, daer die
Scepenen onfer Stat van Zwolle een gefcheit aiF

femaeckt hebben , tuflchen ons , ende des voirft
ïermans erïFgenamen : Soe dat wy die were loe-
ien moegen , myt drie honderd olde fchilden ,
des die Scepenen ende Raat onfer Stat van Zwol-
le , aenfiende, dat wy vermits anderen laft , den
wy gehadt hebben , ende die ons noch dagelix
aencoemt van onss Geftichts wegen , nyet des
van ftaden en fyn , dat voerf: geit te veruallen,
ons te hulpen zyn gekomen, als fy dicke truwe-
like gedaen hebben , daer wy fy byfonderlynge
ende feer aft\' hebben te dancken : Ende hebben
ons te volleft tot ons Geftichts behoeff, als tot
t^enre wonynge te Zwolle te. tymmeren , die
voirf: drie hondert fchilden afgedaen , ende ge-
geuen , ende die were voirf: geviyet van fuiken
^yiife, als daer wt ghyeng. Ende want dat reden
^yfchen , dat wy onfer Stat van Zwolle defer
de?^ ƒ ancken , ende hem oeck helpen verhue-.
ghen borgere vermits defen dyn-

daer aff^S\'^"^ Y^ veraftert en worden : mer dat
onfer Sr^^^^^y^\' onfen Gefticht ende

ende oiiV ^^^ Zwolle eer yn moeghe brengen ,
en voir o^ r\' hebben wy geloift voir ons ,
recht dat^ ri- \'^^comelyngen Biftcoppen to Ut-
op doen voirf: , ende fo wes daer

■ onfen vrienden ^ fall duneken gadelix te wefen ,
ende als wy c y^-fte toe moegen brengen ,

■ fonder argelift- Ende voert, dat wv nyet meer
erfs aenkopen , nog weruen en follen , dan der
were nu toebehoirt , ende_ oer begryp is; ten
fy myt wille ende onthengniflè der Scepen e voirf.
Óock fo en follen wy noch onfe nacomelynge
■ouer die ftrate , op ter Stat muere nyet tymme-
-ren doen ; Voert mere, fo en füllen onfer Stat,
ende onfer Burgeren guede, ende Meyeren van
Zwolle , fo wilkoer ons nyet fculdich en fyn te
dienen , om ,des huys ende were willen , nyet
belaft wefen entgen Hoffdyenft te rfteer te doen.
Beholdclic anders ons , ende onfen nacomelyn-
•gen Biftcoppen to Up-echt, fulcx dyenfts , als
rons yemant fculdich is te doen van rechts we-
gen , off van olden heerkomen. In. oirkond des
briefs , fo hebben wy onfe Segell aen defen
brieff doen hangen , gegeven int Jaer ons Heren
dufent , vier hondert, ende eltf jaer. Des xxijtcn
dach in Januario.

1412. De nieuwe Kerk van het S. Agnes Berg-
Inwyjin- Cloofter , in het volgende jaar volbouwt ,
ge van de wierdt op den 8 Aprü in het bywefen van de
kerk op p^Qj-eji y^n Windesheim en Belhem , en de
den Berg. Kerkelyke perfonen defer Stad , door

Matthys Biflchop van Biduanen , tot groot ge-
noegen der Zwollenaren , en de naburige boe-
ren ingevet ( z) ; fo weinig ftaat kan men nu
en dan op de gemoederen van het gemeen ma-
ken , en fo ligtelyk verandert het van gevoelen.
Die gene, welke het dertien jaren te voren ge-
haat en veragt hadt, wierden nu door vele
ben;int en geagt.

jaren, alles tot een deerlyk en naar fchouw- 1415-
ipei in dëfe Stad bereide , wierden de Steden Twift der
Campen en Zwolle, in het jaar 1415 , by den\']\'"ie

van Gelder befchuldigt, dat fy de tol-Jf^T
"Uilen in de landen van Gelder en Zutphen (jgi-fchen.

feilden, fonder aan haar pligt te vol-
"oen , en de geftelde tollen te betalen. Die
van Deventer gaf men , behalven defe befwaar-
^ifle , nog meer op de rekeninge. Het liep fo
verre , dat d\'oudfte Overyffelfche Hoofdftad ,
hiet den Hartog Reinold affprak , tegens den
eerften Mey , te Copftans , van Keifer Sigis-
mund , hier over regt te zullen verwagten (d^.
Hoe het met de twift , ten aanfien van defe
Stad , afliep , is onbekent. Beter zyn wy on-
derrigt van het uiteinde , dat de droevige on-
luften, in het volgende jaar, in defe Stad uit-
berftende , hadden , tot welkers verhaal ik
het naafte Hoofdftuk overga.

I. AmmerUnge op het voorval des jaars 141^»
Eenige Gildens verhinden fig , om^ een deel
in Stads Re geringe te verkrygen. II. Fela
Burgers onderßeunen haar. Grote verdeeld"
heid in de Stad. Den Raad fluit met d^op"
roerigen een beëdigt verdrag. III. Sy ver-
breken het. Nieuwe flap der Regeringe tot
herflellinge der rufte. Is vrugteloos. IV. iSjy
verfoekt aan den Bijfchop en anderen om
volk. Dat op S. Lucie dag en avond in de
Stad komt. V. En des nagts hondert en drie
van hen met de dood doet flraffen. Grote,
verßagenheid in de Stad. Sommige ontvlug^
. ten. Anderen ivorden gevat. VI. Defe
moeten Oirphede doen : en worden verban-\'
nen. VII. tVet tot Stads heveilinge gemaakt.
Des Bifchops voorforgen ten f elfden einde ge«
nomen. VIII. Be Ballingen verfoeken des
Paus befcherminge , ivelke hy hen verleent,
dog is fonder uitwerkinge. IX. Oorlog van
den Biflchop en de drie Steden met É. van
Grutterwyh Sy fuit en na het veroveren
fyns Slots de vrede met hem. Onfeker op
welke voorwaarden. X. Verfchil tuflchen
den Heer van Voërfl en de Religieufen van
Windesheim. Twiß tuffchen hen en de He-
ren Wynberg. XI. Oorlog tuffchen Over-
yflel , Gelderland en Holland, Campen en

• ^oll« ^\'Ußen een vloot uit, en verbranden
Marken, If^ederwraak op Campen onder-
nomen mislukt. XII. De Ballingen pogen
■ ^ te overrompelen. Gebod des Bis-
jchops oin ijgjj fß vangen. XIII. Peß alhier
^^^ elders. Het Cruis tegens de Hußten
^pvedikt. Vrede met Gelderland en Hol-
land. XIV. Nieuw ontwerp der Ballin-
gen. Drie worden gevangen , en met de
dood geßraft. XV. Nadere Wet tegens
die hen helpen , gemaakt. Vrede tußchen
defe Stad en byna alle de Ballingen, door
eenige Heren bewerkt.

De Stad Zwolle hadt, federt haaropkomfl:, I.
tot de dertien eerfte jaren van defe eeuw 141(5,
5 veel kwellingen en moeilykheden , door Aanmer-
de heerfugtigheid rän verfcheiden Heren ver- kingc op
oorfaakt, moeten uitftaan en lyden : en was , het voor-
ga door feer gevaarlyke vyandelyke aanvallen
geplaagt geweeft te zyn , tot een feer bloejen-^^^*^^\'
«e ftand opgewaffen. Het is feker, dat d\'eenig-
l^^id tuflchen het oppergelag en d\'onderdanen
naar , gedurende alle die vyandelykheden , be-
oüden hadde. „ Want door d\'eendragt groee
" en bloejen de kleine faken , en defelfd-
ivk f^^ ^^^^ aanwaflèn en vermeerderen " ; ge-
fte Sr? ^^^^ eertyds een van d\'oordeelkundig-
Daar me\'^^\'® van het oude Romen feide

door d\'onderlinge twiften en on-
" Sb ? «^e magtigfte , en anderfints on-
» veiwmnelyke Genfenebeften vervallen , en

t^iS. ,, tot haar geringe beginfeien te rug keren , jä
„ geheellyk vernietigt worden fiet". Dit was
byna het lot der Stad Zwolle , in het ^ altoos
voor baar gedenkeiiswaardige jaar , 1416. ge-
weeft : toen eenige Gildens, gepaart met fom-
mige aanfienelyke inwoonders en vreemdelin-
gen , door hunne oproerigheid en famenfwe-
ringe tegens het wetrig gefag , de Stad op het
tipjèn van haar ondergang bragten. Hoe een
droevig Schouw- eh Treurfpel defe Gebeurte-
niflè mdevert ^ ik twyffele nogtans geenfints ,
of Stads inwoonders zullen het verhaal daär van
met geregtigheid lefen : Ja, waren wy \'er nau-
keuriger van onderrigt, ik vertrouwe, dat ook
die gene, welke anderfints weinig deel in Stads
lotgevallen nemen, daar uit geen gering genoe-
gen fcheppen zouden. Dog hoe feer men in
oude tyden getragt heeft, de gedenkftukken,
defe faak betreffende , te verduifl:eren , d\'om-
llandigheden die ons nog van dit voorval hier
en daar bewaart zyn, zullen fo wel d\'eerfi:, als
de laafi:genoemden, fo niet geheellyk ^ ten min-
ften in eeniger maten, vergenoegen.

Het was dan omtrent of in het jaar 1413, dat
eenige Gildens , of door d\'Overigheid in het
laafte van de Veertiende eeuw goedgekeur-
de fameningen van Burgers ; die den \'felfden
koophandel dryven , ofte het felfde handwerk
Stads Re- Oeffenen , fig nauwer begonnen te verbinden,
geringe te als het de pligten van getrouwe en gehoorfame
verkry- onderdanen toelaten (ö t ten einde door defe
gen. ^.gr»

{h) Het Schipper,s Gilde was reets in het jaar 1396^\'
en het Bakkers en Brouwers Gilde twe jaren later
opgengt.

yereeninge een deel in Stads beftieringe te ver-
«»"ygen , dat haar by het oprigten der Gildens
geenlmts toegefoan was (J). Alle die gene ,
oie nieuwigheden in de Kerk of Burgerftaat
I^SKen in te voeren , zyn meefttyds gewoon in
aanvang , tot het bereiken hunner oog-
, bedekte wegen in te liaan. Het was
in dat d\'invoerders der nieuwigheden, bin-
J^n defe Stad , hen navolgden. "Want nergens
fiet men gemelt, dat die voor het jaar 1416.
ästs, in her openbaar, tot najaginge en ter geluk-
kinge van de, in het geheim gefmede, famenfwe-
ringe ondernamen. \'Toen brak de boiiime los,
en fy trakken het mom.aangefigt af, gevende
opentlyk te kennen , dat fy een aanmerkelyk
deel in Stads beftieringe met d\'overige Regen-
ten hebben wilden. Hoe verre fig hun eifch
T in

{<i) Daar zvn \'er, èlc fig verbeelden , dat de Gil-
lens alhier, in oude tyden, grote Hanzen waren, en
^ele voorregten befatcn. En waarom ? dewyl men
tiet, dat fy m eeni-\'e voorvallen Städs befl;ieringe
betreffende , gedurende defe onluften , haar toeften^
^inge , te gdyk met de Magiftraat en Gefworene
Gemeente, veriecnt hebbeti. Ik zü ter defer pl«ats
inet cnderfoeken , hoe verre defe ftellinge gegront
wnr^. öe , welke daar van gegeven

.fll.l^ l ^^^ »^og niet onwraakbaar te zyn
voorkoTTit Want bet^f"eÄs jrcnoeg , door
ctmoc oude Inevc» te betolef da L GiWens haal
toeaemminge, te gelyk S \'af Raad en de Ge

fy de meefter fpeelden , cn öe Uegeringe haar uit
yrefe , en om erger voor te komen , veel toegels-
ten heeft: maar men moeft\' daar .kunnen doen, dat
fy du voorregt m vorige tyden befaten ; het welk
my nergens gebleken is , en ik twyffele ook met
»-egt, of leraant anders zulks zal kunnen bewyfen.

in het begin uitftrekte , en waar in die toen irt
het byfonder beftont , wordt nergens uitdruk-
kelyk verhaalt. Dog het vervolg der onluften
doet fien , dat fy niet minder beoogden , dan
met de Heren van de Gefworene Gemeente ger
lyk geftelt te worden , en fo wel als dre, inval
de Magiftraat geld opnam , Stads goederen be^
fwaarde of verkogte , nieuwe Wetten maakte ^
en belaftingen invoerde , hier in haar toeftenir
minge verlenen wilden. Selfs fy dat by vervolg,
van tyd, de gehele oudeRegeringswyfe, nahunr
ne fmnelykheden, ondernamen te veranderende).
Defen voorftel der Gildemeefters moeft in het
eerft vreemt in d\'^ooren van die gene klinken
die naderhand hunne aanhangers en befchermers
wierden. Dog aan wie is h^et onbewuft , wat
in defe en diergelyke vqorvallen gebeurt ? Het
gedurig horen en fraai opfchikken daar van,
doet d\'oudfte en redelykfte denkbeelden verdui-
fteren : men gewent \'er ftg aan : en men gééft
fig eindelyk aan de nieuwigheid geheellyk over.

So ging het hier ook met de gemene man ,
die , in het eerft na de muitfieke taal defer on-
gehoorfame Burgers met vervreemdinge heb-
bende geluiftert, eerlang daar in behagen fchep-
te en genoegen nam. Vreemden , die in on-
klaar water fogten te viffchen , moeiden \'er fig
ook mede. Ja , wie zoude geloven , dat vele
van d\'aanfienlykfte en vermogenfte Burgers der\'
Stad, die buiten Regeringe Qf\') , en geenfints

(e) Men fe hier heneden den hrief van Frederik
"van Blankenhei\'m in de vierde Afdelinge.

(f) Dus kiiden de woorden van een ongedrukte
Schryver. ■ „ Annó 1416. op defe tyd ftond het feer

Gemeenslieden waren ï^) , fig geweerdigden .1416.
öeie bcroertmakers fonderfteunen; indien fulks
niet, in alk sedenkßukken door my gefien, ver-
raait wierdt." Door defen aanhang nam hetge-
van onfe Gildebroeders eerlang dusdanig
^pe , dat het boven dat van de wetuge Rege-
""ge dreef.

^vierdt , en \'er alles in verwarringe geraakte,
want de Burgers, het wettig gefag beminnen-
de , faten in^ die tuflchen tyd nier ftil , en Vér-
fuimden geen gelegenheid , nog middelen, om
hun mede inwoonders de gehoorfaamheid^ en
onderdanigheid voor het wettig gefag, en d\'ou-
en vaftgeftelde Regeringe in te boefemen ,
de wederfpannigen rot den afval van hunnai
aanhang te bewegen. Men verhaalt, dat \'er
a^n beide fyden fo driftig en onvrindelyk te
werk gegaan wierdt, dat de banden , die Va-
dp cn Zoon , Broeder en Broeder, Neveri en
Neven, verbonden en verknogten, hen niet we-
derhielden d\'ero-fte wanden te worden , als fy

latere tyden. Dog frederik -van manLhewi-^ëX
geenfints in fyn aangehaalde .örtfZlonétx

d oproermakers Gemeenslieden waren : hygseft eer-
der myns bedunkens net tegendeel te kennen. Waar
m öe Schryvers, ,op ^^eike „len eenige ibat ma-

van verfchillende gevoelens , ten aanfien van
defe twefpalt en verdeeldheid , waren.

Defe Heren faten des tyds in den Raad i
Claas van den Brinke, Herman mn Wpman«
Lambert van Spadei Willem van Cot en.
Jan ten Toerne, Egbert Dagen,
Jan Kokman, Tymen Egberts,
Wolter Holliken, Arent RuUjJen,
Jan ten Bofch, Hendrik Rixen,
Jacob und Arent van de tJ^aeter QT),
Lambert van Yrte , Tymen Rembolts,
Arent Alfers (f) , Jan van Wytman,
En Geert Duwer {ky

Sy , met regt bevreeft voor de kwade gevol-
gen van defe beroerte , en een waakfaam oog
op Stads welvaart houdende, ftelden fig wel in
het begin tegens defe nieuwe invoeringen , en
gebruikten de befte en heiliaamfte maatregelen,
om d\'oproerigen tot hunne pligt te doen weder-
keren. Dog defe hadden een al ten groten
aanhang , oih na r<^t en reden te kunnen of te
willen luifteren. De Regeringe dan ook be-
dugt , dat fy tot dadelykheden uitberften mog-
ten , liet de hoofden van de famengefworene
Gildens, en haar aanhangeren, die, nu dagelyks

{h) Den ongenoemde Schryver Letter f aangebaalt;
en de vertaalde Bulle van Paus Martyn.

(/c) Naamlyß der Regenten voor het Stadregt. Wi«
de twe overige Heren , den Raad toen uitmaken-
de , waren , is myn navorfchinge ontgaan. Waft
dat den Raad lange tyden voor en na het jaar
uit twaalf Schepenen , en twaalf Raden beftaar,
heeft, zal ik elders in het brede verhalen.

op het Gildehuis vergaderende , fig dronken H16.
lopen , en beraadflaagden het gefag des Raads
vediorten , op het Raadhuis dagvaarden.
Hier ftelden fy haar met kragtige en doordrin-
gende redenen voor oogen , de grote nadelen,
kwade gevolgen, en ongelukkig einde, dat een
verdere wederftrevino\'e en ongehoorfaamheid na
% nioeft flepen , en d\'ongelukken die uit defe
verdeeldheden te vrefen ftonden : en fy ver-
inaanden hen derhalven tot ruft, vrede, enon-
«lerdanigheid. De ftap van de Regeringe hadt
een beteren uitflag , _ dan fig een ieder van defe
oproerige en baldadige menigte , nu den toom
al reets te verre aan haar driften geviert hebben-,
de , zoude hebben derven voorfpellen. Men
moet niet denken , dat fy bewogen wierden ,
om geheellyk van hunne voorgewendede of ver-
meende geregrigheid af te fien. Maar eenig-
fints bedaarder , als te voren , geworden zyn-,
de , beloofden fy op het Raadhuis aan de Re-
geringe,. door een plegtigen eed, geen verdere
verbintenilfen, nog met Stads inwoonders, nog
met vreemden, tot verdedinge en bevorderinge
van hun regt, te maken. Ook niet te zullen
toelaten , dat fulks door een van hen gedaan
wierdt: en felfs die gene , die men hier van
overtuigde , fo wel ?an hunne als des Raads
lyde te keer gaan , f onderdrukken, en te ftraf-
fen 2ullen : Nog eindelyk de ruft en vrede
binnen de Stad op éenigerhande wyfe te ftoren.
Waarentegen ae Regeringe rriet eeL moeft ver-
fekeren , nog onder fig , nog i^jet iemant an-
ders verbonden te zullen maken , om de muit.
en beroertverwekkers te ftraffen , ofte van hun-
nen gedanen voorftel, van infame inSu.dsb.eftie-

ringe te hebbe«? te doeti affien. Ten minften,
myn Berigtfchrifien verfekeren, dat de handen
door den eed aan beide lyden gebonden wier-
den.

Door dit verdrag ft:heen de ruft, op het
uitterlyk aanfien , weder in de .Stad herftelt te
zyn. Dog konde men fig iets goeds van de fy-
de der beroertmakers voorfpellen ? Het was
eerder te wenfchen , dan te hopen. Want die
gene, welke door de heilige Wetten en den
Burgerlyken eed, waar mede fy tot de gehoor^
faamheid van hunne Wettige Overigheid ver-
knogt waren , niet wederhouden geweeft zyn ,
hunne pligt uit her oog te verliefen, defe moeft
het ook niet befwaarlyk vallen een nieuwe ede-
lyke verfprekinge ^ die imm-ers niet kragtiger als
die van een getrouw Burger was, te verbreken.
Men fag ook eerlang hoe wemig goeds men van
defe ongehoorfame inwoonders te^ verwagten
hadt. Sy , het befworene verdrag , als de
vrugten van een overwinninge op himne tegen-
ftrevers behaalt, aanmerkende , befloten , dat
men hen nooit fb feer gevreeft hebben zoude ,
indien men hen niet voor de fterklte hadt aan-
gefien ; en lieten de vrefe voor d\'al te grote
magt van de Hoge Overigheid varen ; worden-
de dagelyks veel ftouter en moetwilliger , als
voor het getroffene verdrag. Dog voor en al
eer fy alle eerbied cn ontfag, voor de Magiftraat,
verbanden, moet defelfde, gedurende defe on-
1 uilen , fo lang het mogcly\'k geweeft is , fagt-
nioedig , een twede ftap gedaan hebben , oui
hen te bevredigen en vergenoegt te ftellen.
Want ik fie, dat de Kerkmeefters, genootfaakr^
om tot behoef van d\'opbouvvinge van S Mi-

cbaèjs kerke , een akker Lands te verkopen ,
en de toeftemminge van de Heren van de Ma-
giftraat , en de Gefworene Gemeente daar toe
verlogt hebbende, die Heren niet alleen, maar
ook de gemene Gildens defer Stad , (iets dat
"og voor, nog na defe onluften, myns wetens,
^öii: gebeurt is 1" ,) in defe verkopinge heb-
ben bewiUigt; ingevolge defen brief klinkende
aldus.

Wy Scepan ende Raet der Stad van Zwolle,
maken kundich aUen Luden , dat vor ons
gecomen zyn , Seyne van Water Ysbrands
Soen, en Clys JanlT. Kerkmeyfters van Santé Mi-
chiëls kerke binnen onfer Stad van Zwolleen-
de becanden, dat fy by onfen Confent en Volbor-
te , en by confente en volborte onfer Gemente,
en der gemeenre Ghilden , vor em ende vor oe-
nacomelingen Kerkmeyfters der kerken voirf.
vercoft hebben, ftedes Erfcops, om ene fumme
^ie hem vol ende al betalt is, tot behoef
jcr Timmeringhen der kerk voirf., Engbert Da-
Erfgen. erfelic enen Aker Lands,
"p" "iiiebrant ten Anderlo der, kerken voirf toe
■i eitamente ghegheven hadde, en den Claes Schue-
F den pacht plach te hebben , als die gheleghen
IS toe Weftenholte , mffen landß Rolofs van Yct-
IVdl""^ Echten Wyffs op die ene

fyde \' F^rl^r\'^ Zuerperen Lande op die ander
Landes voirf li^®^®" en droeghen hem den aker
by onfen en oS" ""P\' ende\'verteghen daer af
Ghilden confent , en der ghemeenre

(l) Want onder" een menigte briev
felfden aart, door my seiien
in de Gildens haar tofemSnVe v ^^

1416, melingen Kerkmeyfters der kerke voirf; , ende
vor alle die gh^"^ die des to Rechte komen wil-
len. Sonder argehll:. Ende want Seyne en Claes
voirf. , Engbert voirf. defen Aker latides voirf;
by onfén Conlente en Volboerte, ende onfer Ge-
ïiieente, en der ghemeenre Öhilden voirf. vcrcofc
hebben, ende wy willen by-eonfente en volboer-
te als voirf. ftaet, dat hem die felve Aker Lan-
des Erflie vaft blyven fal ,. fo hebben vry defen
brief doen bezeghelen met ons Stad fecreet. Ghe-
geven in \'t Jaer ons Heeren dufent vierhondert
en feftien , des vrydags na Santé Martens dag in
den winter,

Of de famenfvveerders te gelyk met de wet-
tige Overigheid in defe en meer andere dierge-
lyke voorvallen , Stads beftieringe betreflènde ,
hunne bewillinge verleent hebben , kan ik met
geen fekerheid melden : doordien my daar van
geen brieven voorgekomen zyn. Dit is feker,

dat fy na defe tyd , en byfonderlyk gedurende
de maand November, en een gedeelte van De-
cember , alle matinge verloren , en tot overda-
digheden vervielen , die alleen genoegfaam in
ftaat waren , de maatregelen , door de Magi-
ftraat en Gefworenc Gemeente eenige weken
later genomen, te verregtvaardigen; al was hec
felfs waar , dat de Gildens, des tyds of te vo-
ren , yooijegten befaten , welke haar tot eeni-
ge inlage in Stads Regeringe wettigden. Want
nooit konde \'er groter ongehoorfaamheid door
een onderdaan, tegen? fyn Opperheer, gepleegc
worden , als door hen bedreven wierdt. Liet
de Magiftraat van de Luive des Raadstoorn eeni-
ge wetten afkondigen, en bevielen deielve ben
niet, dan riepen fy aan Het op den Kerkhof ver-
gaderde volk, uit het Güdehuis. op de hoek van
ö ■ ^ de

dLrT^^^-^ üaande , toe , niet alleen dat fy 141^.
fv deifd" wilden gehoorfamen (m) : maar
Toen ^^^ßlve ook opentlyk vernietigen {n).
^gj. men door de gehele Stad niet fon-

Van A S^^^^deren van het volk meer en meer
" "^ Magiftraat vervreemt wierden , en dat
Verbitteringe van de famengefpannen Gildens
haar aanhangeren , dagelyks aangroeide en
groter wierdt. Ook rekende niemant van toen
fyn goederen , .lyf en leven, binnen de Stad
langer feker te zyn.

be Heren van de wettige Regeringe mer- IV.
kende, dat het met hun gefag gedaan was, in- Sy ver-
dien fy niet tot andere middelen, dan die fy tot J^kt aan
herftellinge van Stads rufte ge- ^p en
wuikt hadden, hun toevlugt namen, fonden in anderen
, dringende noot en benauwde omftandighe- oni volk.

\' ^^ geheim als het mogelyk was, eenige
atgefanten na den Biflchop Frederik van Blan-
jenheirn Qd) , en ook aan de Ridderfchap, en
\' Steden Deventer, en Campen, gelyk\'er
^Uüeren byvoegen (p} , die om hulp verfog-
ten en om raad vraagden, welke maatregelen
tie i<.egeringe in defe bedrukte tydsomftandig-
(-) T 5 he-

hl fx aduerfa dodsn\'^*\'^^ e curia fromuïgabat,
„ jaar 1416. js \'g, damabant. „ In het

i^iS. heden nemén moeft; om demuiterye te ftillen,
d\'oproerigen te ftraffen , en de Regeringe in
haar oude geregngheden te handhaven. Den
Biffchop en de twe Overyfièifche Hoofdfteden,
uit hoofde van het te voren , hi luet.jaar 1399 ,
niet defe Stad geflotene verbond, verpligt, aan
het wettige gefag de behulpfame hand te bie-
den (<7) , en ook vreesagtig , dat, by aldien
dit kwaad, niet in tyds geftüit wierdt , het tot
d\'andere Steden overfloeg, overwogen rypelyk
met de Ridderfcliap de gefteklieid van defe laak,
en befloten hunne mede Regenten t\'onderfteu-
nen. Sy boden ten dien einde Stads afgefanten
aan , en fpraken met hen af , , dat fy tegens
S. Lucie nagt, zynde den i % December , een
genoegfaam getal krygsvolk heimeiyk na de Stad
ziouden fchikken , om de muitelingen tot reden
te brengen: en beraamden verders alle-demaat-
regelen, om defe onderneminge, vandegroot-
fte gevolgen, fe doen gelukken (r).

Dat op Middelerwyi voeren de famengefworene voort
^óJ^rr^ allerlei nieuwe infettingen te maken, en de reg-
ten en voorregten van de Hoge Overigheid op
•het oneerbiedigfte te fchenden. Hoe meer-
der de tyd vdn hun ongeluk naderde, hoe meer-
der fy fig verbeelden in hunne verderffelyke
oogmerken geflaagt te hebben ; cn in het vre-

gewaande Geregtigheid eer-
t worden. Nooit waren fy
gerufter geweeft, als wanneer fy op het tydftip
itonden , van hun welverdiende ftraffe t\'ontfan ■
gen, In defe omftandigheden kwam S. Lucie

(5) Men fte hier voren bladf. 259. cn 260. . ^
(r) Men fie \'Frederik van Blankenheifft fy\'J-
"jan het jaar 1hier beneden-in de ide J-fdi^>

dag aan, die voor ben te verfchrikkelyker gewor- 1416.
den moet zyn, dewyl fy toen het minile , op \'
het mtterlyke aanfien , te vrefen hadden. Ge-
den gehelen dag traden eenige van des
Billchops volk , nooit meet dan twe of drie te
g^Jyk , en verkleet zvnde , de Stad in. Ook
verhaalt milem Nagge, dat \'er fommige op
wagens met ftro gedekt en geyult binnen geko-
men zyn. De Gildebroeders en hunne aanhan-
geren, die m het minfte niet onderrigt waren
van d\'affendinge van eenige Gefanten na den Bis-
fchop, de Ridderfchap, en de tweHoofdfteden ,
om hulpe; ik\'laat ftaan, dat fy van het beraam-
de felfs het minfte ontdekt hadden , vatteden
hier uit geen de -minfte argwaan,. Ook wa-
ren fy fo geruft , en van alle vrefe bevryt, dat
fy nog dien avond, voor vele de laatfte van hun
leven , een talryke vergaderinge op bet Gilde-
buis houdende , fig aldaar tot dronkenheid en
overdadigheid toe , als men fo fpreken mag ,
luftig maakten : terwyl de Magiftraat in het be-
gin van den nagt een van de Stads poorten be-
vd open te doen , om een ander, en, na myn
gedagten , het grootfte gedeelte des Biflchops
krygsvolk , met ftille trommen , in de Stad te
laten trekken > Men verwittigde defe, en
gedui-ende den dae ingelatene krygsknegten, ftg
gapenen vaardig te houden, tegens
aat de Wok hondertmaal zoude aanflaan : om
dan ae bevelen uit te voeren, die hen gegeven

.G, Dumbar, Tom.x, AnaUU pag. ^o komen met
Aaanukmingm m het fakeiyke overeen. Dog in die
/cèrjfïe» vinden wy d\'overige omfendig-
heden , die by hen ongemelt, en overgeflaeen xyn ;
cn waar van wy op yelc plaatfen gebruik maken.

waren , of zouden worden. Waar ter plaatfe
fy egter inmiddels bleven, fie ik nergens ge-
melt.

Het was even, of niet lang na twaalf uur ,
toen , alles tot d\'uitvoeringe in gereedheid ge-
bragt, en het tydllip gunftig zynde , een der
naarfte en droevigfte Treurfpelen fyn aanyang
nam; ten minften inval men op het fchryven
van een menigte aantekenaars , en de Heren
Arent ten Boecop, en Willem Nagge, ftaat ma-
ken kan. De klok floeg hondertmaal. De
krygsknegten verlieten hun fchuilplaatfen, trek-
kende na de grote markt, en befettende alle
d\'ingangen der ftraten, die na dit plein leiden.
Van hier trad een gedeelte van hen na het Gil-
dehuis aan , omcingelde het aanftonds , en, na
\'er fig fonder bloedftortinge meefter van ge-
maakt te hebben , nam alle onfe dronkene Gil-
debroeders en hunne aanhangeren aldaar nog
tegenswoordig gevangen ; waar mede fy na de
grote markt te rug keerden. Hier vonden defe
beroercemakers verfcheiden beulen , met eeni-
ge Priefters verfeit, die hen vermaande hunne
fonden met een rouwig harte te belyden , voor
en al eer fy de beraamde ftrafle ontfingen: dog,
het welk beklagelyk is , waar toe de meefte
wegens den dronkenfchap onbekwaam waren."
Men gaf hen de. tyd niet om nugteren te wor-
den : want fy moeften aanftonds op hunne kny-
en vallen , en wierden alle door den fcherprig-
ter onthooft. d\'Anderen , die fig bereidwillig
toonden om te biegten, kregen niet veel langer
uitftel, en zyn na hunne korte gedane belyde-
nifle der fonden op defelfde wyle geftraft ge*

ringe befig was, trok een gedeelte der krygs- Ui^-
knegten van de Geregtsplaats, na de huifen van
g^ne , die ten tyde , dat het Gildehuis om-
cingeit was, reets na hunne woningen gegaan
waren, en nu geruftelyk op het bedde lagen
te flapen , om defelve te vangen. Vele vart
> in hegtenifle genomen zynde , wierden
na de markt geleit, en ondergingen aldaar
een gelyke ftraffè, als hunne overige medepleg-
tigen. Het getal van die gene ^ welke hunne
misdaad in defervoegen in die nagt, en den vol-
genden morgenftond ^ hebben moeten boeten ,
wordt verfcheidentlyk opgegeven. Sommige
willen dat de Heer Arent toe Boecop , Burger-
meefter der Stad Campen verhaalt Q\') , dat \'er
driehondert met de dood geftraft zyn. Dog
^efen Sehr^wer moet fig vergiffen , of hy heeft
^aaf van driehondert onthoofdeden gefchreven,
de nafchryvers van fyn werk , hebben fig
door fyn onleesbare hand bedrogen : Want d|t
is feker , dat het getal der geregtigde misdadi-
gers , in alle oude aantekeningen {u), op hondert
en drie, of hondert en vier begroot wordt. Ik
lefe

nogtans in de papieren van een, feer Agtbaa.r
"^er , dat men met regt twvffelen mag^ of dit
getal fo groot geweeft is. d\'Oude Bertgtfchrip-
ten melden , dat de lyken der geftraften , in

i\'4i(5. Wat hier van zy ofte niet, men moeftbe-
Aanmer- kennen, dat de misdadigers, hoe veel fwaarder
^\'"Sen ftraife fy ook verdient hadden , hunne famen-
over op een wyfe geboet hadden , die feer

Seden, veel na de ruwheid van die eeuw zoude fma-
\'-ken , indien men alle de voorverhaalde om-
ftandigheden voor waaragtig konde aanmerken.
Want ai hadt de Hoge Overigheid hen vergunt,
èn toegelaten, ftg eenige dagen tot de dood te
bereiden, en onderfogt, of die hondert en drie
menfchen alle even fchuldig waren, en de dood
verdient hadden , dit was indien val veel Chri-
ftelyker, en wel fo regtvaardig geweeft. \' Ook
was het een vergunninge , die buiten alle ge-
vaar moeft zjm. Dog vele redenen doen my
denken, dat het geenfints veilig is het algemene
gevoelen te volgen : en te geloven dat die mis-
dadigers onverhoort, en, ,, alle" gQlykmilern

Nagge fpreekt, „ zonder forme van Proces de
„kop afgehouwen is". Want een menigte infor-
matien en Confeffien der onthoofdeden zyn \'er
nog voor han\'den; welke de fchuldigen, voor het
ondergaan der ftrafte, voorgehouden zyn. Ook
is den Bifi^chop , met verfcheiden Heren uit de
Ridderfchap , als mede eenige Raadslieden en
Gemeensliedcn uit de Steden Deventer , en
^ Campen , by de uitvoeringe der juftitie tegens-
woordig geweeft. Twe byfonderheden , door
my in de papieren van feker Heer , aange-
troffen, welke genoegfaam betonen, dat in de-
fe faak volgens regtvaardigheid gehandelt moet
zyn, en \'er geenfints mede in liet wilde tewerk

?egaan is ; gelyk Ar ent toe BoecopJVillem
en verfcheiden aantckenaars ^Qx\\&S.cïi-,
en te kennen geven.

ons waaragtiger te zyti voor, dat Hiö-
benaZ J? \'^telyk voor ogen ftellen kan, hoe Grote

zvn ^^^^^^^ nemen hunner hoofden geweeft
felfs\' ^^ ^ehrik en vrefe het onthoofden
dien ^^^ wederfpannige muitemakers , in- "
in rl "Nogtans des nagts gebeurt is , fo wel
f L , .gemoederen van de fchuldige , als on-
.enuldige Burgers en inwoonders veroorfaakte ^
onbefchryflyk. Men hoorde op alle ftraten
Jpet anders dan een jammerlyk gekryt, gekerm, en
lugten. Byna alle de menfchen waren met een
dodelyken angft bevangen. De duiftere nagt
vermeerderde ook nog de benauwtheid. Intus- Sommige
fchen kwam defe algemene ontftelteniire vele van ontvhig-
de famengefworene te hulpe, die het geluk had- ten-
^^ fig gedurende de verwardheid te verlehuilen,
en op de vlugt te begeven: verfcheiden van hen
^et agterlatinge van vrouwen en kinderen. Som- An deren

gelukte de vlugt niet, en wierden door worden
Q I^^^Ygsknegten daar in voorgekomen. Defe
• %er als d\'anderen , die geregt waren ,
erden in de gevangeniffe gefet. Hier onder
g\'n wel de voomaamften geweeft Johan Bare of
oSe . ^^e. jonge, en Seyne van de Water die
Geert ^^^\'^^ïven Jan Wiffemer , Jacob Baere ,
flager geileken, William Tolleken die Hoif-
men \' p ^\'^drik ter Lynden , Gheert van Dul-
Arent \' A^er Vefte,

len , Jan /^^nghemaker , Hendrik van Wul-
èri meer anderen ^^^^ die Scheerre (f),

1416. den defe alle by vonnis van de Magiftraat veroor"
moeten deelt, de Stad te verlaten , en ingevolge het
oirphede gebruik van die tyden Oirphede te doen. Dus
doen. noemde men den plegtigen eed , door fegel en
brieven beveftigt, waar by de Ballingen, voor
dat fy de Stad verlieten, beloofden, dat fy we-
gens de ftmffe hen, en hunne medeplegtigen
opgelegt , nog tegens Frederik van Blanken-
heim , nog tegens Schepenen en Raad, nog
tegens de Gefworene Gemeente , nog tegens
den Schout, nog tegens de Burgers, nog te-
gens alle die gene , welke de wettige Overig-
heid op S. Lucie nagt te hulpe gekomen zyn ,
nog , eindelyk , tegens alle die hunne meyeren
en goederen, iets vyandelyks ondernemen , of
wraak nemen zouden. Ook moeften fy ver-
fpreken , fo verre van de Stad af te zullen bly-
ven , als de Regeringe fulks na mate der grote
of minderheid der misdaad goedvont te bepa-
len. Deden fy in het minfte tegens de gedane
beloften , dan erkenden fy fig eerloos, mein-
eedig , en de dood fchuldig te zyn , en alle
hunne goederen en befittingen verbeurt te heb-
ben (w). Den Raad en Gefworene Gemeen-
te befloot, dat d\'Oirphede brieven Van onfe
Ballingen , in de Lands kifte tot Deventer be-
waart zouden worden {xy Van defe brieven
zullen wy \'er eene uitfchryven ; welke des vry-
dags na S. Lucie , door twaalf Ballingen , af-
gegeven is , luidende in defervoegen.

Wy Johan Wiflemer , Jacob Baere , Geert
Schelleken , Willam Tolken die Hoiffla-
ger, Henric tei\'" Lynden , Geert van Duimen ,
, \' Patt-

StilleaanDC Aerent van der Vefte ,
ie Hnfn T^^ker , Henric van Wullen , Sma-
de DiSr?\' broeder , Johan Ten Braggen, en-
den dat ^^ Seheerre , maken kundich allen lü-
de eef K^^ ende een ygelic van ons geloeft en-
hebberf ^^isben in gueden trouwen, , elidö
opgerichten vingheren geftaefde eede^
ofrp " \'ien Heilighen gefworen ^ dat wy
Sen van ons , of yemant van onfen ma-

ft n ende vrienden om onfen vville by onfen con-
ente , nummermeer tot enighen tyden, doen en
uilen heymelicen nog openbaer in enigher wys
^gen den Eerwerdighén Vader in Goede ende
Hogheboren Moglignden Heer Heere Frederic
Van Blankenhem , BiïFcop toe Utrecht , onfen
genedighen Here^, noch teghen fyne nacome-
imgen Biflcoppen toe Utrecht, noch teghen on-
^erfaten des Geftichts van Ua-echt ,.noch teghen
t-\'^l meyer of guede , fo waer dat die woenach-
ich ofgeleghen fyn, noch teghen eerfamen, wi-
befcheiden luden, Scepeh,Raet, Ghemeen-
tegH^\'^\'^^ ^nderfaeten der^ Stadt van Zwolle, noch
ocl^^\'^ nyemant van hem byfonder, noch teghen
tich en guede , fo waer dat die woenach-

van gelegten fyn , noch teghen nyemant
Duyten die nu in defen tyden binnen" Zwol-
geconien fyn om Scepen , Raet ende Ghe-
eente der Stad van Zwolle in oeren faken, die
«nde^t^*^ doen hebben, te helpen, te fterCken,
de gugj vorderen , noch teghen oere meyer en-
gen lyi^^ \' fo waer dat die v»?oenachtich of gele-
dige He\'teghen nyemant, die onfe gliene-
voirfcrevcn \' ^^er Frederic Biftcop toe Utrecht
toe Utrecht\' nacomelingen BiiTcoppen

derfaeten der fiepen, Raet, -Ghemeente en On-
riu van buyl ^^^^.dt van Zwolle ,, of yemant die
der fake win? "S\'iinen Zwolle gekomen fyn, om
fcreven mit re^f\'\'\'^^-\' ^f Ludiken Richter voir-
fo hebben wv frVK® verdedinghen willen. Voert
voirfcreven , iufr "^^i^emer, eiide Jacob Bare
b iuut, gefekert ende gcfwoiren ,
Y > ■ als

ï4i8. als voirfcreven ftaat , dat wy nummerineer töt
ghenen tyden komen of wefen füllen in HoUant ^
of Ghelrelant, ^de dat wy nummermeer naerrê
Zwolle komen füllen dan twe mylen weegs aft
Voert fo hebbe ik Gheert Schelliken voirfcreven
gheloift, ghefekert ende gefworen , dat ik num-
mermeer tot ghienen tyden komen of wefen fal
in Hollant , ende dar ik nummermeer naerre
Zwolle komen of wefen fal dan vyf mylen we-
ghes. Voert foe heb ik William Tolleken voir-
lereven gheloift , ghefekert ende ghefwpiren als
voirfchreven ftaet, dat ik num.mermeer tot ghie-
nen tyden komen of wefen fal in Hollant ofte
in Ghelrelant, ende dat ik gunimermeer naerre
Zwolle komen of wefen fal dan vyf mylen we-
ghes , ende dat ik een jaer naeftcomende, wonen
fal tot Aldcnfale. Voert fo hebben wy Heprfc
ter Lynden , ende Gheert van Duimen vou-fcre-
ven , gheloift, ghefekert ende gefwoiren ais voir-
fcreven is , dat wy nummermeer tot ghienen ty-
den komen of wefen füllen in Hollant, in Ghel-
relant ofte in de Stad Groiiyngen , ende dat wy
nummermeer naeiTe Zwolle komen of wefèn fül-
len dan tien mylen weghes. Voert fo hebbe ik
Paulus Tuer voirfcreven, gheloift, ghefekert en-
de gefwoiren als voirfcreven is , dat ik nummer-
meer komen of wefen faj in Hollant , ende dat
ik nummermeer naere Zwolle wefen of komen
fal dan feven myle weghes. Mede foe heb ik
Aernt van\' der Vefte voirfcreven, gheloift, ghe-
fekert ende gefwoiren als voirfcreven ftaat, dat
ick al myn leven wefen ende blyven fal in Bra-
bant , ende dat ik nummermeer wt Brabant ko-
men of wefen fal. \' Oick foe hebbe ik Aerent
Stilleganhemaker voirfcreven , gheloift , ghefe-
kert ende gefwoiren als voirfcreven is, dat ik
nummermeer over die Yfel of in Hollant komeja
^^f wefen fal , ende dat ick nummermeèr naerre
Zwolle komen of wefen fal dan tyen mylen we-
ghes. Voirt foe hebbe ick Hernie van Wullen ,
üualle Hannekens broeder , gheloift , ghefekert

ende dat ick nummermeer de Cuynre
ehps if/?®®"^ of wefen fal dan tWe mylen we-
fereven ^^^ foe hebbe ick Dirck Scheere voir-
voirfr \' Sheloeft, ghefekert ende gefwoiren als
of ^^^^^^ ftaat, dat ick nummermeer komen
dat " Hollant of in Ghelrelandt, ende
Zw 11 \'^^mmermeer komen of wefen fal naerre
j^woiie dan twelef mylen weghes. Voirt foe
« wy Johan Weflemer , Jacob Bare, Gheert
^chilleken , Willam Tolliken , Henric ten
•■^ynden , Glieert van
Aernt van der Vefte , Aernt
ker , Henric van Wullen ,
gheri , en Dirck Scheere , voirfcreeven ghe-
loift, ghefekert ende gefwoiren , dat wy noch
\'^yemand van ons tot enighen t^^-den komen of
^efen füllen in Drenthe, of tot Groninghen; en-
dat wy noch nyemant van ons of onfe maghe
vrende van onfer weghen , famendike of eni-
pes van ons bifonder onder hem ofte mit ande-
en luden gheen averdracht maken foelen , hej\'"-
r-np P mit lufteren of openbaer, dat ware mit
^ otte mit rade , of anders in enigherwys te-
eendrachtichheid , Scepen , Raids , ende der

-^e nu van buyten\'ZwoUe ■>
Wn fyn, omme Scepen, Raidt ende dei bhe
meente voirfcreven in oeren faken, die ® ^
doe^ Wn toTohen Stad behoef te helpen ,
te ftercken , \'ende S vorderen als voirfcreven is,
Ende die d^r Jfede Ivervallen of doet te üaen ,
of wt der Stad üaen , of in enigherwyfe te
misdoen: cn VeJt fake dat >vy of enich van
ons tegen enich van den punften voirfcreven de-
den , ende niet en hidden als voirfcreven is, foe
to wy ons felveTofeenygbelickenvan ons,

die enich van defen wfcreveii P^h^^en breecKcn
te wefen trouweloes eerloes, fekerloes mem-
eedich , ende daer toè verwonnen ende vervalen
V a

1415. te weefen van allen gueden Rechte. Ende foß
verwillekoere wjr ons felven of een yghelickert
van ons , die enich van de volrfcteven punélen
gebroken hadde, dat die yerloiren hadde fyn lylF,
ende daer toe alle fyne guede , merende en on-
ruerende, hoe en waar dattet gelegen weer in der
Stadt of in der Stadt Vryhede van Zwolle , of
buyten der Stadt Vryhede van Zwolle , in alful-
cken fchyne , dat Scepen en Raet der Stadt van
Zwolle , dan alle gued ruerende en onroerende ,
dat in der Stadt of in der Stadt Vryhede van
Zwolle geleghen weer , antaften , yerveerdighen
en verkopen moegen tot behoif oire Stadt van
Zwolle voirfcreven. Ende dat dan des gelickes
alle dat ander gued, ruerende en Oni*uerende, dac
buyten der Stadt Vryhede van Zwolle geleghen
weer, gekomen ende vervallen weer an onfen
ghenedighen Heren BifTcop toe ua-echt vou-fcre-
ven , of an fyne nacomelingen BifTcopen toe Ut-:
xecht. Hier is ynne toe weten dat alle puncT:en
ende voirwarden voirfcreven , of enich daer af
bilbnder duren ftaen ende wefen füllen tot weder-
fegghen , Scepen , Raets ende Ghemeénte der
Stadt van Zwolle voirfcreven. Alle argelift ende
nyevonde hier in wtgefproken. Ende want wy
Johan, Jacob , Geert, Willam, Henric, Geert,
Paulus , Aernt, Aernt, Henric, Johan en Dirck
voirfcreven , defe voirfcreven pun<5ten ende Voir-
warden in alre manieren alfe voirfcreven ftaat ,
fteede vaft: en onverbreeclic holden ende vollen-
ti-ecken willen , foe hebben wy defen brief be-
zeghelt mit onfen Zeghelen. Ghegheven in \'c
Jaer ons Heren dufent vier hondert ende feftien ,
des vryedaghes na Sunte Lucien dach , der Hei-
Jiger Joncfrouwen.

Eenige van defe misdadigers wierden nog
fwaarder, als de voorgenoemden geftraft. On-
der anderen moeft Jan Bare de Jonge, ookwpl
jan Barcken geheten , boven de beloften , die

ook "^no^^^^^^en eede gefterkt hadden, 141 ö!*
kersda? ^^^^^^^ 5 ^^^ ^Y op aanftaanden

en V S^dragen wierdt, met bloden hoofde
hebh\'^^j^" \' Wullen klederen zoude gaan ;
die ff^ ^^^ ponds wafchkaarfe,

r ^y fetten , en op het Hoge Autaar de-
ï" kerke branden laten zoude. En dat hy
innen vyf dagen fig na Bergsland begeven
2oudë , om aldaar fyn leven lang te blyven;
Jonder dat het hem geoórloofc was, op een uur
ha den Rhyn te naderen. Den brief van Jan
Van Bare fie ik , dat door hem, fyn Vader, en
m Witte , fyn Oom , des woensdags n^
Thomas dag,, ondertekent is (y).
^a dat de famengefworene defen eed gedaan. En wicr-
hunne namen in het Oirphedeboek hadden Jen ver-
baten aantekenen, verlieten fy meeft alle, gedu-
^nde defe week by klimmender Sonne, de Stad;
van toen af wederom in rufte geraakte,

„^y) »"Voert foe hebbe ik gheloeft" (leeft men i»
/v« hrkf) „ ghefekert, ende ghefworen ,
^^^^ • Hiligen Kors-

„ fal vrv^i^^^^ comende, na date des briefs, gaen
„ buinJ"", Cruce der Proceffien van Sunte Le-
" ^sn end Deventer, bloteshovedes, wul-

„ een w^st ^^\'"voet; ende hebben in mynre hant
j, fetten ben ^^ ^^^ ponde waifes , ende die ,
„ gen Autai^\'^-\'^^ \' ^^^^ blyven laten op ten ho-
,, dat ic dan ^^ Kercken voerfcreven, Ende
« coemende T\' binnen vyf daghen dair naeft-
van den BerT^ fal in des Hertoghen Lande
fal, alfoe lanï\'e ? ■ ^^ide dair nyet wtkomen en
.. mermeer nae\'ï-e d ^^ \'
>, myle wq^^cs na comen en fal dan ^ea

1415. en alwaar alles in ftilfland kwam (zj. Het
blykt mj niet, of fy ook vooraf gegeeflèlt en
gebrandmerkt zyn ; gelyk in oude tyden ge-
bruikelyk was (a). Dit\' is feker uit verfchei-
den Oirphedebrieven, dat hunne goederen niet
voor verbeurt verklaart zyn, gelyk Willem Nag-
ge verhaalt: die \'er ook nog byvoegt, dat fy
gedurende hun gevangefchap feer kwalyk be^
handelt zouden zyn ; waar van my nergens
eenige blyk voorgekomen is: dan in de Bulle
van Paus Martyn , daar ik hier beneden in\'
a\'agt fte verdelinge van zal fpreken.

Vn. d\'Overigheid , hoe gelukkig defe onluften
ook geëindigt waren , was nogtans niet g;eheel-
j\'/\'lyk buiten vrefe , en verfekert, dat d\'ontvlug-
gemaakt ^de en famengefworene Ballingen , van hun
\' eerfte verflagenheid berftelt wordende , niets
nadeligs tegens de Stad ondj^rnemen zouden.
Om fulks te verhoeden, liet fy. Stads inwoon^
ders in het einde defes jaars vergaderende , een
Wet afkondigen, v/aar by bevolen wierdt: dat
een ieder fig zoude wagten van nieuwighedeii
in te voeren , en mer vreemdelingen verbon-
den , Stads rufte ftorende , te maken : en ver-
boden iemant van de Regeringe in het minfte
te beledigen , ofte onruftige geeften te helpen,
dat \'er een andere Regeringsforme ingevoert
wierdt. Alle die hier tegen deden verbeurden
^ , hun leven , en ook de goederen , welke , in-
dien fy in Stads \'Vryheid lagen , ten behoef der
Stad , en daar buiten gelegen , ten nut des Bis-
■ fchops vervielen. De gene , die, van.een la-
nieniweringe kennis dragende , defelfde ver-

f om dit gemaakte Raadsbefluit eenig leet aan-
daan wierdt : en lieten defe Wet door de
urgers, en alle die in Stads Vryheid geboren ^
gedoopt waren , welke men des tyds mede-
■uiu-gers fiet noemen , befweren : en hunne
Minderjarige kinderen wierdt \'er verder by vall-
geftelt, moeften den felfden eed afleggen , fo
dra fy de jaren van de daar toe nodige kennillè
bereikten. Dus kÜnken d\'eigen woorden van
"defe wet.

Ttem enig man ofte vrouwe , borger ofte gaft
ofte vrende , van oiren wegen die eenich
^X^rdracht maekteden onder hen felven , ofte
^it andere luyden heymelyck mit luyfteren ofte
^P^^aar , dat weer mit roeme ofte mit raede
J-^en eendrachtigheyt, Schepen unde Raides en
-^f^ Meenthe , ofte die nu in denjaere M.CCCC
ende XVI, op Sanft Lucyen\' dagh ofte hier^
) buyten Zwolle , binnen Zwolle gekomen
o^Se\' o^® Schepen, Raad , en die Gemeente in
■hoef\\ die fy nu ter tyt oerer Stads be-

ten Vw ^oene hadden , ofte noch te. doen moch->
ren , 5 te helpen te ftercken en te vorde-
te flaenl ^^^ -daer mede te overvallen of doot
ger wyfé\'i\'^^\'^® wt de Stad te \'flaene, ofte in eni-.
Ie te bretin^ ^lisdoene , ofte die Stad van ZavoI-
Schepen\' en -d^^ een ander Regiment, dan aan
oldes onfe v^^^ ende Gemeente , als dat van
hadden verboi ^^"^\'^^ers regeert hebben , die
der Stad end«^ ^^^ ende al oir goed binnen
der Stad van 7\' Vryheyt, tot behoef yan
\'\' -^^olle, Ende buyten onfe \\ry-
V 4. heyt^

heyt, tot behoef ons G. Heeren van Utrechti^
Ende alle die genne die daar toe helpen mit raa^
de ofte mit daade, dat ware om oir lyf ende om?
oire goed gelyk voorfr: is. Mocht menfe niet
verv/innen , fy foldens hem onlchuldig maeckeu
inet hem twaelven. Ende weert faecke dat Sche-
pen unde Raad unde die gemeene Meenthe der
Stad van Zwolle eenige laft of hinder kreegen
van deefen faecken, ofte van anderen faeckenvan
jemanden , hy weer van binnen ofte van buyten,
die folde fy hun helpen uitdraegen , gelyck on-
fes felves faecken. Ende weert ook faecke dat
jemand van deefen faecken verneeme , die folde
dat melden op lyn lyf ende op fyn goedt. En^
de wie dat dan meldet , die zal hebben van der
Stad XXV Ryias-guldens. Ende van wen dat
Schepen unde "Raad en Gemeente voorgefr: brier
ven hebben willen die zullen die geven , en die
zal men leggen in des Landes kifte to Deven-.
ter. Ende wie in der Stad Viyheyt geboorqn
fynt en alhier gekarilent fynt , holt men voor
mede-Borgers.

Geen mindere vooiforg, ais de Regeringe
.binnen Zwolle nam , gebruikte Frederik vau
Blankenheim , feer voldaan over ^haar gehou-
den gedrag , om de Stad tegens d\'aanvallen en
kwelhngen van btiiten te beveiligen. Ten dien
einde het hy in het begin yan het volgende jaar,
"dat des tyds met den eerllen Kersmis dag, be-
gon; gelyk eerlang geblyken lal , feer ftrenge-
lyk , en op lyfs\' ftraffe , en verbeurte van alle
goederen , aan alle fyn onderdanen gebieden ,
ftg t\'onthouden van den Raad en de Gefwore-
ne Gemeente , en alle die haar op den 13 en
volgende dagen van December behulpfaam ge-
weeft waren, Stads oude Regcringswyfe te be-
fchermen , nog in her geheim , nog in het

toe ? beledigen, ofte aan de tot des tyds
«linC&l^^ \' en gevlugtede Burgers den
Gelvk K \' nadeel te verlenen,

Prederic bi der genaden Goids Biiïcop toe üt-
S 1 recht , maken kondt allen luden. Want
^enepenen ende Rait ende die Gemeente onfer
otadt van Zwolle op Sunte Luden dach leftge-
^eden , ende nae dier tyd gerigt gedaen hebben ,
ende een deel uit onfer Stadt voerfcreven ge^
leecht hebben , ende oec een deel voervluchtich
géworden fyn , vermids nyer overdracht ende in-
fetten die een deels lichter lüde mit hoeren ge- ^
pellen ende mede-werckers gemaeckt ende inre-
hadden , tegen Scepen ende Rait ende Ge-
?^^ynte 5 ende tegen derfelver onfer Stadt-Privi-
legien, Rechten , ende Statuten, die fy van ons
ende onfen Voerouderen Biflcopen toe Utrecht
^oben, Ende want Scepen , Rait ende^ Ge- ^
, ^nte , ende die ghene die hem in defen faeken
Atendich- geweeft hebben , dit gedaen hebben
. gemeyne oirbaer onfer Stadt als voerfcreven

gebieden wy allen onfen Amptluden , Schuiten ,
Sïn ende alle önfen Mannen ende Dienft-
tes l^urgeren ende Onderfaeten onfes Stich-
hy Vyf. beiden fyden der Yfel, en dat nyemant
ende dZ\'"^ ^^ ^ \'^en voerfcreven Scepen, Rait,

voirfcrev^g^\'^^even bi den Schepenen ende Raide
in defer fo .S^blevene fyn , ende anders die hem

wys, noch dfï^t\'^^^\' openbaer in enigher
geleecht fvn die voervluchtich of wt-

f417. om die voerfcreven Scepen , Rait ende Ghe-
meente , ende die ghene die hem in defen fae-
ken behulpelic geweeft hebben te mysdoen of te
krencken, ofm die voerfcreven Stadt tegen der
Scepen ende des Raits wille dair yn te komen ,
of die voerfcreven onfe Stadt te wynnen , noch
biftendich noch behulpelic en lyn in enigherwys
fonder argelift. Weer oeck dat faecke , dat ye-
mant tegen onfen voerfcreven gebodt deede , hy
weer wie hy weer , dat wolden wy holden aen
den ghenen die dat dedede , an fyn lyf ende an
fyn guedt. Gegeven tot Deventer onder onfen
3egel, in t\'jaer ons Heren Dufent vierhondert
«nde feventien, des Dynsdages nae den Heiligen
Kerft-dage.

Dit kunnen wy in het voorbygaan niet nala-
ten op defen brief aan te merken , dat de Bis-
\'fchoppen van Utrecht niet gewoon waren het
nieuwe jaar met den i Januarius , of met het
Paafchfeeft: maar met den Kersmisdag te begin-
nen. Volgens onfe gedagten blykt het fonne-
klaar hier uit. De uitvoeringe van de ftraffe
van onfe Zwolfche misdadigers, viel voor op
den 13 December van het jaar 1416. Frede-
rik van Blankenheim gaf fyn bevelbrief af, des
dingsdaags na het Kersmisfeeft, daar aan vol-
gende ; fynde den sp December. De dag van
S. Lucie , en den dingsdag na Kersdag , vielen
derhalven, in het felfde jaar, in. Volgens den
Biffchop was den dingsdag na Kersdag reets in
het jaar 1417 , en volgens onfe hedendaagfe
Jaarrekeninge nog in het jaar 1416. Bygevol-
ge moet het jaar by fyn tj^d niet met den 1 Janu-
arius , maar met den Kersmisdag den aanvang
hebben genomen : Even eens als in fommige
oorden van Vrankryk in gebruik was, gelyk

by verfcheiden Hiftoriefehryvers van dat Land- 14^7-
ichap op het jaar 1564. te fien is.

Uen Wehnenenden Kerkvoogd , omtrent het
^^^hfeeft niet fonder redenen , voor de ver-
derffelyke oogmerlcen van de vlugteHngen en
Ballingen felven bedugt geworden zynde, font,
op den donderdag na Paafchen, aan alle Dros-
ten en Schouten van het Opper- en Nederftigt
een nadere order af, hen bélaftende , om alle
die gene , welke üg aan de gefmeedde famen-
fweringe, tegens de Wettige Overigheid, fchul-
dig gemaakt hadden, en die fig in hunne Droll-
en Schoutampten ophielden, by de kop te vat-
ten , en fo lange in verfekeringe te bewaren ,
tot dat hy hen fyn meninge en beiluit, over het
lot der gevangenen, te kennen gaf

Alle defe voorforgen waren noodfakelyker als viir:
bemant zoude denken. Want de Ballingen en De Bal-
■^\'lugtelingen hadden inmiddels eenige Algefan-^^"sen^
^en na Romen (O . of, gelyk my waarfchynly- ^^ès
•^er voorkomt, na Conftans (^d^ gefonden: die Paus bc-
aan Pa^g Martyn de Vyfde by een fmeekfchrift fchermin-^
Wagelyk te kennen gaven ; hoe onregtvaardig-
^y , door de Regeringe van de Stad Zwol-
^^ behandelt waren , verfoekende diensvolgens
verH befcherminge behartigde (ó- Ook"
hadden\'^ ^omniige , dat fy feer aangedrongen
\' Om van hunnen gedanen eed ontflagen

1417. te worden C/)\' ^^oe het omtrent dit laatfte
ook zy , Martyn» die niet ftsnder reden voor
een Befchermer der onfcliuldigen gehouden
wordt Cß) ■> lloeg nog het verft)ek der Ballin-
gen plotfelyk af, nog nam het felfde geheellyk
aan : maar hy vond raadfaam op den 4 Julius

1418. van het jaar 1417. of 1418. den Biffchop van
Munfter tot Rigter in delb faak aan te ftellen ,
en te belaften : de beide partyen voor hem te
roepen , alle d\'omftandigheden van dit gefchil
naukeuriglyk t\'onderfoeken, en, de Befchermin-
ge der vlugtelingen op fig nemende , van hun-
nen eed, gelyk \'er eenige Schryvers by voegen,
t\'ontflaan , indien de klagten fo regtvaardig en
gegront waren, als fy voorgegeven hadden {h).

Dog fon- De namen der Burgers en Inwoonders van Zwol-
le , die de Stad by Martyn aanklaagden en be-
fchuldigden , zyn volgens Willem Nagge de-
\' fe. Jan Tyver, Seino van de Water die Gi-
de, ende Seine van de Water die Jonge, Hen-
drik ter Hantwiffchen , Jan Lulofs\', Harmen
Seile , Jan van Lübeck , Reinier Janfen , Jan
ter Bruggen , Andries Linftermaker , Dirck
Schore , Jan de Wever die Jonge , Willem
Potgieter , Jan van Haffeit, ende Jan Janfen.
Des Paus Bulle welke voor defen onder de
handveften der Stad Campen bewaart wierdt,
en heden ook nog wel zal beruften , hadt voor
de famengefworene geen goeden uitflag , of
voordelige gevolgen : want den Munfterfchen
Kerkvoogd , van de gefteldheid defer oneenig-

C^) Patrocinium fuum omnibus pr^ßabat ; alt Pl^\'
tina in ipfius -uita fo\'l. 286. Edition. Parißenf. A»-
ni IÏ05.

; heeft eerder getragt hen door i^ig,
by Stads en Lands Regeringe te
diP\'L" \' middelen regtens te verde-

ditff ^ g^lyk uit het vervolg blyken zal. Uit
fle lts des BiiTchops , mene ik niet ondui-
te kunnen afleiden , dat de Schryvers
5 die verhalen (f) , dat Martyn , over-
uigt zynde van de regtvaardigheid der faak van
^ Ballingen , hem bevolen hadde die beroert-
makers kragtelyk te befchermen.

Te, laat is my de Bulle van Paus Martyn in
handen gevallen , om \'er eenig gebruik, in het
belchryven defer gebeurtenilfe , van te hebben
kunnen maken, ik oordeel nogtans den Lefer
geen ongenoegen te zullen doen met een oude
<^verfettinge , van defe aanmerkelyke brief,
Waarfchynlyk door de Heer Arent tos Boecop
§®®aakt hier in te lalfchen ; welkers woor-
> volgens myn affchrift, defe zyn.

re 1 P^^^olifche Benediftie ! Dye groette fwae-
Vg^^\'^\'-\'^hten , van onfe lyve kinderen , Jan Ty-
5 Senno van de Waeter, dye olde, Hendrik-

"\'\'(ili!^\'\' ^-^^rtmis) Monajlenenfi antijiiti caufr cog.\'
fciperet ; utq^ue exulum patrtcimum fu-

dusdanig rag , feg ik » wederlegt. Ook is het
» des waarfchynlykheid , dat ik Bruma-

gelefen wordt ? afgegeven , gefien , waar in niet
[^b \'t fmeekfchr f\'"\'^\'\'" verïtate nitantur, fi ua efi ^
^^te een dier<^pWt waarheid fteunt, fo \'tfoi^/J
ü^^yKe uitdrukkinge.

1418. die HandtwiGche , JanXulofs , Hermen Seile?
.Jan van Lübeck, Rener Janflèn, Jan ter Brugge,
\'dye junghe, Willem Potghieter, Jan vanHaflelt,
Seino van de Waeter , die junghe , en Jan Jans-
ien , Borgheren und inwoeneren der Stad vati
Swolle, ^in dat Sticht van Uttert ghelegen, myt.
hoerre adhsErenten in defle fake; dyewellicke ons
hoere oetmoedeUcke fupplicatie hebben overghe-
ven , und wy hebben ontfangen des inholdes als
volliget. Woe dat voermaelles dye duvell , dye
doch alltyt dye falicheyt van dat mynlTchen ge-
flachte , Is haetende , Toe heiltet fich begeven ,
dat tuifchen hoer Supplianten ter eenre , en Bur-
germefteren , Scepen und Raedt van Swolle, ter
ander fyde : ais .namenlick onilè lyve Sonne Roe-
leff van Itterfom , Albert Snavel , Jacob , und
Arent van de Waeter, Claas van den Brynck,
Harmen van Wytman, Lambert van Spade, (i)
Wyllem van Coetten, Jan tenToerrene, Egbert
Daghen (a) , Johan Loedeman (3) , Tymen
EgberiTen , Wolter Hollicken, Henderik Rixen .,
Johan ter Buflche , Burgermefteren , Scepen und
Raidt der Burgheren und Ingefettene der Stadt
van Swolle, hoer hulpers und anhangers, in des-
fe fake , hebben fich tuffchen dye voirfcr, partie
ennighe twift, viandfchap, haet, nyt, kyeverie,
und ander onwylle erheven, foe dat dye Suppli-
anten net als rofte und vrede begherden, en om-
me dat alle en ydere fake van dyeffelve fchellin=.
ge ünd twift toe fchuwen , en enweg toe nem-
men , omme dat in toecomende tyden dye faeke
nyet quellicke folde verloepen moeghen ,\' heb-
ben mencanderen , an beyden fyden , gude vafte
reloeve toegefacht, und fich mytten anderen ver-
bonden , und dat fellive ten beyden f^den myt
hoer Lyfflycke eydt beerechtiget , und hebben

off het fich tot enigher tyt
Cïen^^a^^\'\'\'\'"\' dat ennighe van den Raedt,
S \' S^rgeren ,^Senioren ofF Older-

öw n. ^ye mochten genomt weflen , van
Stadt yan Swolle , myt andere
of ffP 1 ^^^voeneren van dye mochten maken
fn ^ hebben , het ware dan mjt wat per-

lonen dat dat ook wefTen mochte , nymandt van
aiies uithgefondert, fo daer van ymant van wys
conde worden, of voer quam, dat folden fy den
anderen gelickelick toe kennen gheven , und dat
iellive nyet onderlaten , und füllen dat alle und
eyn yder voer fich felhve mincan deren myt al-
le hoere macht, wederftaen , en dye borgerliche
«yndrachticheyt und vrede mytten anderen trou-
velicke onderholden , ende fterricken : Dan
Voelle van dye ander lyt und partie hebben dye
gelegenheyt van hoere "iyllen , en höere euwighe
faelicheyt quellicke bedacht, dan gans vergeten ,
und hebben conttarye dye verbonrenilFe , lofFe-
"ifie, hoere gedane foelemnele eydt, feere boes-
"yke , myt de Supplianten gehandelt, und daer

, myt de Supplianten gehandelt, und daer
fch% ghegaen en gheffaélirt, dye gans-

dröcC^^l^^Än^Sen:
contrarie hoere belofften gedane eydt op ene ju
- nedach van hoere partye, dye in hoer cameieu,
op hoere bedden , by hoer huysffrouwen lagen,
und flippen , in der nacht op eene loiineciacu
(waer op men behoert üch infonderheit van alle
fullicke boelTe feyten behorde toe wachten) mytt
hoer handen (4) gehalt, daer fye fich van had-
den bylllck hent morgens , of hent op^ eyn ande-
re bekwame tyt van hadden üch toe ontholden,
und hadden dye Stad hemmelicke oplaten doen ,
und ettelicke ïbldaten und anderen in de Stadt la-
ten coemen, dye fellive heymelicke in verfchey-

1418. den huiffen gelecht, und dye fellive ein wylls
tyts verburghen geholden tot Gelegener tyt. Et-
telicke tytnyer nae hebben lye als waerachtige
moeitmakers eyn Vanlien opgerichtet, und myt
groet geruchte , gedrues , unde rumoer , fynneii
fye op dye flraete voir dye kerrecke op dat mer-
■ riek getoegen, und all dair by den anderen verga-
dert , und hebben dye anhanck , und mit partie
van defTe fupplianten , mit gewalt uit hoer huis-
fen , dyefellive myt gewalt opgebrocken , und
van andere plaflen myt gewalt ghefangen , myt
■gewalt van hoer bedden und hueflen genoemen ,
lind voelle alfoe van hoere partye und anhangersj
foe onghenedelicke , Tonder ein maniere van ju-
fticie of gerichte (5) , op den felliven fonnne*
dach jammerlicke hebben laten onthalfen , op dat
ïellive merricke; und op die nae vol gende daghen ^
und andere in fwaerre ghefenckeniffè geworpen j
dye, fommighe hoere goederen roerende und on-
roerende , ook fynnen daer voelle durch vrefle
over dve Stads murre ghefallen, und alfoe ontlo-
pei». Well fye das anders nae hebben becoemen ,
hebben fye op dat Raethuys gebracht, woer fye
dyefellive .langhe quelhcke traftirden, en dair nae
dye Stadt van Swolle ende hoere Vryheyt ver-
boeden , hoere leven lanck op ein fonderlynghe
plaïfe hutten hoere Vryheyt , daer fy bot , noch
verbot hadden , gebannen : daer en beneffens
voelle van hoere Supplianten daer toe ghedron-
gen , dat fye by hoerre h^fflycke (6) moften be-^
loeven , dat fye van ftonden an op dye angeftal-
de plaflè folden reifen , und nyemant man noch
frouwe dat fellive folden toe kennen gheven , in
dye ganffche werrelt; wat dat ghenne was , dat
, fye hoer hadden bevaelen , und fwieren hadden
moeren , en dat fye hoer leven lank, op dye an-
geftalde plalfen , folden blyven. Hyer en boe*

Ifu K^r u ^y® opgemelte van Swolle , boeven
die bilhckheyt, tegen alle reden , dye re-
monftranten gheboeden, dat fye by fchyncierfon-
verlies hoers-lyves und gudes , uith dye
Stadt van Swolle , und hoere Vryheyt ^ foWen
Saen en op dye angeftalde dach op die pVaüe ,
daer fy hoer hadden gebannen, folde welfeii, en
Jaer uith nyet veru-ekkeh , und foe fyne dyt ai-
ie , woe vorfcr. , nyet en dedeti, und la alles
^eyt na en kwamen , folden fye daer omme r^\'t
Yoelle pennen , und andere boetten geftraiiet
\'ïvorden; myt voelle jn-er andere artikelen und an-
dere boetten, dye fye alle den Raedt van Swol-
le hebben moeten loeven ende fwieren. Hyer
cn boeven beft ein yder van hoer de gedane en
gefwoerene eydt m fchrifften m.oeten ftellen, tmd
öat fellive mvt twe van hoer nafte bloet bewan-
ten moetten^befegelen, en hoer oevergheveii ;
^nd hyer noch\' boeven .moften fye loeven , und

fede in dye befegelde breef overge^n , und le-
deren , dat fve nymant alle dye loeftenifle , dye
lye dye Staat van Swolle hadden moeten doen ,
fcriftelick, noch montelick , man , noch trou-
wen , folden,. verftendi^en C?) tnyt n.ier anderen
punten und artikelen , äye fye -alle by verlys hoe-
res lyves und gudes iTioften belóven. Hyer en
boeven hadden noch tot profiit van de Stad.
van Swolle een groete fomme van pe^*^"
ïïiceten opbrenghen ünd betallen. Noch hebben
öye van Swolle den Supplianten^ hyer beiietiens,
yoelle mer andere fwerenilTen opgbelacht ,. und
daer teRcn voerscnoemen , tot groette fcade ,
:i6tcrdeel ^derielliver Rcmonftranten , und hoere
■ ïnytghefellen , ep tegen .hoer welvaart ^ ja ook
tegen hoer eyghen faehcheyt, en verdekenilfe ,
und gedaene eydt, waer van fcrijÈPtelicke exempe-
len geoaoech lynncn. Waer omme dye vake ge-
xnenfoenirder Supplianten ons oetmoellcke heb-
X ben

\'(7) In de t\\og overige Oirphede brieven , door
«iy gefien , leed men defe omftaa\'digheiä niet.

1418. ben gebeden , dat wy durrich onfe Apoftolifchc
macht, nae hoere ghelegenheyt, myt bekwaamo
myddelen dair yn Wolden verfien. Wair omrtie
wy dén ^aec tegen den Supplianten begaen , fis
ah fye vertellen , nyet fonder groette fonde ys
gefchyet, foe ons dat feliive angaat, und dat fun-*
der alle twyflei behoeven toe ftraffen ^ en eyiï
voeftèl van dyen, en hebben tegen hoer myt feer
plompe und boflè maniere vordtghefFaeren; infon-
derheyt foe dat feliive myt gewait ys gefchyet,
en durrich vreflè des doedts , und \'bedroch der
ghemente , behorren van ghennen macht und van
onwerden toe weflèn , und myt allen rechte toe
neyte toe doene: Soe wy dan tot all fullicke be--
de fynnen gheniget, foe bevellen wy u, uitbroe-«
derlicke und Apoftolifche macht, dat ghi foe va-
ke , als ghi daer toe verfocht worden , dye vorfcr,
mysdaders fcrifitelickke befellen , of den ghenen,
dye ghi beffinden füllen, dye prynffipallen in des-
fè faeke geweft fynnen , foe valle m dat ghetal
als u gheraden fall dunken , und alle andere, dye
ghi behorren toe roepen , en wyit voir u vorde-
ren ; und virylt u voirt op alle dye daederen , en
op ein ydere infonderheyt van dye myt alle fir"
conftantie und ghelegenheyt, und dat uith onfle
macht ende auftoriteyt, wel nerftelicke wylt in-
formeren , en foe veer ghi allfoe dye faeke , all-
foe toe weflèn ondervynden , dat ghi als dan dye
Supplianten van dye vorrighe Eydt und beloffte-
riifTe abfolvieren ; voer dat fye alle dye belofFte-
nilfe , of ennighe van dye nyet fullen geholden
weflèn nae toecoemen , en dyefellive , und ein
yder van hoer byfonder (fie men fulks na rechts
heffindt\') van dye plaafle , waer fy gebannen fyn-
nen , dat fye daer uith fullen moegen vertrec-
ken , bynnen dye Stadt van Zwolle , foe hoer
fulcks beliefet: daer onfe myt broeders dye Bis-
fcoppen overal in alle gerichten en plaflièn , daer
haer beliefet , en van den felliven begeren , daC
fye haer op die vorbenomde beloften , en voerc
in alle andere faken 3 volcoepien recht en juftitie
\' myt-

mytdellen moeghen, anfoeken ook myt (8)_aften- 141S.
de toe onderholden de ghedane eydt; voirt alle
belofte, en andere daden van dye vorfcrevenfup-
phanten, dan füllen daer alle ganfchelick van ver-
laten weffen , alle en ein yder byfonder alfoe dat
lye daer omme ghenen bêfmyttenifle noch vlecke
cryghen füllen , nogh gekregen hebben , en dat
felhve durch diefellive , noch ook füllen kunnen.
Nochtans nyet toe myn\' fuk ghy dy-e handdoen-
ders, en alle andere onder eroete grouwelicke
boeten verfcriven , bevellen dye vvelcke u geras-
fom fal duncken , en Tullen denfelven oplegghen ,
dat fye nymant van dye vorfcreven fupplianten ,
of van den hoeren , an hoerre perfonnen , hoere
of gueder eydt mysdoen füllen , waere fy recht
und iuftitie verfoeken , ook waer dat fye reßen
worden , daer fhoer belyven fall. En daer boe-
ven, dat dye van Swolle denfelliven füllen toela-
ten , und gellaedigen , hoerre guederen , roeren-
de , en onroerende , en erfelyckeu , gutelicke eti
yiTelick füllen moegen gebruiken , en daer toege-
laten lullen worden , en dye BylTcop , und ade
andere füllen dve voirfcr. fupplianten guedt onver-
cort Landtrecht laten vervaeren na hoere olde ge-
wonte. Dyt fult ghi denfelliven anfcrieven und
bcx^llen , uith onfe voirfcr. macht, en foe dye
Byffcop of andere Richteren daer m
worden befonden, het welke nyet behoirlyclcis
in enniger maniere , denfelliven vor ennigh an-

alloe behordé , fult ^bi inghinner maniere, toela-
ten, tegen denfelliven fult g;hl aHe ghlftelyke und
andere bekwame myddelen 4u Rechte, int werck
ftellen ; nyet anfynde ennigbe appellatie , enfom-

mieriyice nae dye mformatie , dve £tW daer op
ghenoetr.en lebben , daer nae oercelen hoer,
en hoere wederpartie , bevellen dat foe , al wat
tot de pcfielTie van noeden ys , durch vermanin-
gbe en citatie bekwemelick hebben moeghen.
Vort fo befellen wy u dat procefen, citatie open-

1418. bäer en nominatlm mach worden op plaeflèn , eïi
in Steden, laeten gefchien , daer fulcke na Recht^
gewoentlicys to gefchien ; waer uit men voerfe-
ker mach wetten , dat dat feliive tot haerer ken-
nifTe ys ghecoeraen. En dyt feliive aldus thoe
doenne gheven wy U volcoemen macht, rnyt des\'-
feh , en wyllen dat men dat felliven froces alfoé
shedaen , vermant, en^\' gecitirt f^^nde , dat fye
dat feliive alfoe fullen naecoemen in allen manie-
ren , of het hoer ap hoer eyghen perfoen ^hedaen
\'waere : nyet teghenftaande dat Bonifacius dye
achte ons voervader felligher gedachte, Pauws vaii
Roemen , hefollen , en geordiniert hadde ; wan-
neer dye adloer\' ende verweerer uit einer Stadt
óf Bisdom waeren ,• dat men dan dye feliive ora
ennighe faeken daer butteii myt gh^m recht be-
fpreken folde , en voirt alle andere ghelicke or-
donnantiën deffen contrarie van de Stoel vaü
Roemen moegen ghegondt , ofte gheven weilèn.
Geven den 4 July ons Pausdoms dat yrfte.

Intuffchen , dat de grote haar én verbitterd-
heid der geviugtede famengefworene defe Stad
yerhinderde , een geriifle vrede te genieten;
doordien fy niet affagen van hunne wraakgieri-
ge oogmerken , kwam Everwyn van Gutters-
wyk de ruft van geheel Overyfïèl ftoren. Defe
magtige en ryke Heer , \'fchoon een Bedie-
naar van Frederik van Blankenheim , viel met
een menigte aanhangeren ; fonder een voor-
afgegane verklaringe des oorlogs , in het jaar
1417. [l) ^ of, gelyk waarfchynlyker is, in
1418 {my., in Twente , en d\'inwoonders vaii
Ootmarfum, en van fommige andere oorden en
plaatfen van hun vee en allerlei goederen be-
rooft

rooft hebbende, keerde met de buit na fyn Slot 1418.
^leuwenhuis te rus;. Na dat den Biffchop , en
de dne Overyffelfche Hoofdfteden hem den oor-
Jog verklaart, en in Salland" en Twente een
ieger op de been gebragt hadden , trokken fy

? of omtrent dè twede week na Pinxteren ,
voor het Cafteei Nieuwenhuis : alwaar Ever- ^
Wyn van Gutterswyk en fyn medeplegtigen, ug
itiet de geroofde buit, braaf luftig maakten. De Sy fluiten
Burgers der drie Hoofdfteden rigteden aan de ^^^^ ,
drie fyden des Slots , drie houten Blokhuifen , ^y^s
feer na wallen gelykende op : waar door alle slots de
uit- en ingang des Slots afgeftieden wierdt. Ses vrede
weken lang bleven de befettelingen fig ftandva- met hem;
ftig verweren. Dog vrefende , dat fy hunne
hardnekkigheid , na mate dat de noot van bin^
nen groter wierdt, duurder zouden moeten boe-
gen, gaven fy het Slot omtrent de agtfte week na
Pinxteren, aan den Biffchop, en de drie Hoofd-
fteden , over. Volgens fommige onder be-
ding , dat Everwyn van Gutterswyk, de ge-
woonlyke Oirphede doende , fyn Cafteei Nieu-
wenhuis , nevens het Carfpel Ulfen aan Frede-
rik van Blankenheim , tot het jaar 1423 . J^^r
8300 Rynfche guldens, verpanden zoude jO\'
wanneer^ Gutterswyk het regt van inlosfinge
hadt. Volgens andere Schryvers , waren de
voorwaarden defes verdrags/dat Everwyn,.het
Slot open , en fonder de rni^fte veftingwerken
daar aan te leggen als een Biffchopl-leen in
het vprvolg beüttende, de ftraflfe van fyn moet-
wiUig^Eieid met een grote fomme gelds afkopen
moeft (0}. Welk van defe beide verhalen ook
X 3 • he\',

8. het waaragtigfte z>ti mag, dit is lelcer , dat
Wolter van Coeverden , met toeftemminge
der Steden Deventer, Campen, en\'Zwolle ,
door den Biflchop tot Bevelhebber van Nieuwen-
huis aangeftelt is ; na dat Simon van Schulen^
borg , Gotfi-iet Lange , Jan Rode, en Sweder
van Lage, voor het goed gedrag van den Ampt-
man borge gefproken hadden (p),

Eenige jaren te voren Qf) was het Cloofter
Windesheim met de Heer van Voërft , ftg het
regt van den wind in Salland aanmatigende, in
een hevig gefchil vervallen: doordien hy de Re-
ligieufen betwifte , by het Cloofter een wind-
meule te mogen fetten. Gelukkig was defè
twift voor hen uitgevallen : nadien Florens vati
Wevelinkhoven , verklaart hebbende geen an-
deren Heer van den Sallandfchen wind, dan
hem felfs t\'erkennen , hen het regt van een
v^^indnieule op te bouwen, toegeftaan hadt (r).
Dog nu rees \'er een twift tuflchen d\'inwoonders
defes Cloofters, en d\'Edele Gelderfqhe Heren
van Wynberg , op; dat feer nadelige gevolgen
voor het Convent na fig fleepte. Defe Heren
feer verftoort, dat Albert van Wynberg hun
nabeftaande bloedverwant , tot Windesheim
Munnik gewórden zynde , alle fyn befittingen
daar aan fchonk , dreigden de goederen van
hunnen bloedverwant met de wapenen , of
door geweld te zullen wederom halen ; indien
fy niet goedwillig defen weg infloegen. Die
van Windesheim door defe dreigementen be-

angft wordende , brasten hier over hunne klag- H^^^
ten by Frederik van Blankenheim in , die hen
ongetrooft en hulpeloos , volgens fommige ,
van de hand wees.~ De vrefe in het Cloofter
dagelyks vermeerderende, wierdt men genood-
taakt alle nagten aldaar de wagt te houden, om
den brand , waar mede men het felfde befprin-
gen wilde, af te keren. De Religieufen als
hopeloos, en geen einde van defe onluften voor-
rende, ten fy dac fy van de meefte goederen väh
Albert van Wynberg afftand deden , zyn dél
ook eindelyk, om meerder onheilen voor te ko^
men , daar coe overgegaan, en hebben aan die
Heeren voldoeninge gegeven. Seer wyifelyk
deden fy hier aan : want hadden fy aan hec
geflagte van Wynberg de penningen van hun
bloedverwant niet uitgereikt, veelligt zouden
fy nog meerder in ongunft geraakt zyn, als fy,
volgens het verhaal van eenige Schry vers, reets
des tyds by de Heeren van de Regeringe alhier
waren •, die geenfmts genoegen en behagen in
de grote rykdommen der Religieufen fchepten.
Waarom fy ook omtrent defe tyd een wet af-
kondigen lieten, uit welkers hoofde het aan de

Geeftelyken verboden wierdt eenige onroeren-
de goederen t\'erven , ofte , op welke ande-
re wyfe het ook zyn mogte , te verkrygen (j).

in het twede ^aav hier na CO veroverdeü de
Hollanders een Utrechts, ofOviylfelfch Schip,
fchoon fy met defe Landfchappen midden in
X 4 vre-

(s) Brumanus \'164. en x66. ts- :iohan Bus-
fchm Ub. 11, Cup. 66. Chron. Wmde^hcm. pa^ foi.

(O Verkeercklyk leeft men by den Schr^-fcr van
d\'Overylfelfche Chronjk in het jaar 1415) ; gelyk hier
beneden m de agtße VtrdsU^ "j^ji\'r-v&lgetide Mspf^.
ßuk blykt.

1420^ vrede waren- De drie OveryfTéifche Hoofd-
Overys-, fteden namen dit ongelyk feèr hoog op ,
^^^\' Gel- haalden Frederik van Blankenheim over , defe
erHol\' onregtvaardigheid door de wapenen te wreken,
land. \' Terwyl men dus met- de Hartogen Jan van Beye-
ren, en Reinold van Gelder, die fyne fyde
omhelsde , in een oorlog verviel, rufteden de
Stigtfchen en eenige Overyflèifdien , . met die
Campen van Campen en Zwolle Qu\'^ , een Vloot uit,
en Zwo]-\\aar mede fy de Hollanders grote afbreuk de-
le ruften fien, en,, hen uit de Zuider-Zee verjaagt hebben-
de , d\'Éem , Amersfoort befproejende , op-
. voeren , en de Stad Utrecht, ahvaar gebrek
; van fpyfe was , een grote menigte van levens-
middelen aanbragten. Defe vloot belettede ver-
ders niet alleen den gehelen, koophandel tus-
fchen Holland en Friesland maar landde ook
veel malen op de Hollandfche kullen , en ver-
nielde en ontvolkte verfchéiden dorpen en wy-
ken : fonder byna ergens eenige fchade geleden
te hebben , dan by Marken (f) een klein Ei-
landjen in de Zuider-Zec, aan de mond van het
■■ Ty , niet verre van het valle Land , gelegen.
. Hier lagen de Schepen van die van Campen en
Zwolle, die roeibulfen genoemt wierden, voor
anker. Het Icheepsvolk ,, fig in eenige roof-

(«) iOnbekenden Schryver {apud D. G. Dumbar,
lo-ip, 1. Analeil. pag. 414.) fpreekt , van den togt
der twe Steden op Marken , in dèfeTvoegen. „ Än--
>} no 1410. ontltaet den oorloch , tuffchen den Har-
j, toch van Geldre , (en) Grave van Holland , te-
„ gens den Biffchop. Die heeft het Over- en Ne-
der-Sticht tegens hem ingegaan. Campen en Swol-
»> Ie rufteden Schepen , en deden de tocht op Mar-
,» ken. ■ De Schepen worden roeibußen genaemt*\'-
{v) Brmnanus.pag. 168. C?" l6y,

:agten gefet hebbende, voer daar mede na
het Eiland. Aldaar gelant zynde, fmeten fy m E" ve^-
alles den brand , en fetteden het in vuur waar
door de meeile huifen verteerden. Dog den
groten en helderen vlam verriet hen. Want
d\'inwoonders van Hoom , en eenige hunner
naburen , vermoedende , en merkende wat dat
\'er gaande was , begaven fig aanftonds te fche-
pe , en overvielen de Campers en Zwollenaars:
Waar van het eene gedeelte, dat fig dapper ver-
Weerde , gedoot, en het andere , krygsgevan-
gen genomen zynde , na Hoorn eh elders ver-
voert is (iy).

Den Hartog Jan van Beyeren , door de ne- Weder-
derlaag van d\'ónfe nog niet geheellyk verge-^^mk op
noegt en gewroken , kwam eerlang felfs met
een vloot van twehondert Schepen m de Zui- ^
der-Zee , om d\'Overyftèlfchen hun bedrevene mislukt,
vyandelykheden rykelyk betaalt te fetten. Met
defe aanfienlyke .magt ftevende hy op onfe kus-
ten aan. Den mond van den Yffelftroom voer
hy voorby : dog toen leide hy fig toe , om de
Reve , waar door men , uit Zee , door de
Camperbroeken, en.Dronthem, bylangs het
Cellebroers Cloofter , in Campen komt, in te
varen. Tot geluk van die Stad was aan de
^Ond van de Reve een boom , welke de Hol-
landers wel poogden in ftukken te feilen :

alle aanvallen vergeeffch waren , wendede by
met de vloot weder na Holland het fteven , ett
hy is , gelyl^ meergenoemden Schryvet
fegt, „ gerepatrieërt".

d\'Aan ßurgermeefter Arent toe Boecop, en
Dom. Willem Nagge , onbekende baldadighe-
polen de vlugtelingen, dwingen ons tot hen

Stad ^^ ^^ keren. De geringe uitwerkingen van
t"over- Paus Martyns Bulle benamen hen geenfints de
rompe- moed , om op een andere fyde te befien, of fy
len, {jg Qver Stads Regeringe wreken konden. De
langdurige onderhandelingen , die fy met eenige
van hunne aanhangeren alhier , en elders in het
geheim fchuilende , gehouden hadden , meen-
den fy dat hen fi;erk genoeg maakten , de Stad
met een goeden uitflag te kunnen aanvallen.
De gedane edelyke Oirpbeden wederhielden
hen geenfints , defe onderneminge , eenige tyd
voor S. Valentyns dag , in het Werk te ftellen.

Sy, ten dien einde eenig volk aangenomen, en
verfcheiden vreemden by een vergadert heb-
bende , trokken met defe magt op een nagt
voor de Stad, pogende defelfde t\'overrompe-
len, en, inval fy ontdekt wierden, door geweld
te vermeefteren. „ Weere dat gefchiet , dat
^ God verbieden moet, dat weere geweft in
„ eenre eeuwige verderffiiire onfer Stad ende
„ oere Borger, ende inwoonderen"; fegt met
regt den Utrechtfchen Kerkvoogd Frederik van
Blankenheim (y). Dog tot een groot geluk,
en , fo het denkelyk is, door de voorfigtige
waakfaamheid der Burgers , wierden himne
oogmerken, in welker voegen egter is my
onbewuft , verydelt. Het groot gevaar nog-
tans,

tans , dat de Stad des nagts uitgeftaan hadt,
deet Frederik van Blankenheim alle voorforgen Gebod

geval te verhoeden Hy gaf daarom aan Dirk
de Zuyre, Droftvan Salland, aan Pelgrl
Rutenborch, Droft van Vollenho, aanj:
Bukhorft, en Ludeken Jans Soon, Schout van
Zwolle, en alle^ die fy te bevelen hadden, Wt-
drukkelyke laft , om de Ballingen en Vlugte-
lingen , nevens de gene, die fig aan de kwalyk
gelukte overrompelinge der Stad fchuldig ge-
maakt hadden , in hunne ampten te vervolgen ,
te vangen , en , alhier gebragt hebbende , aan
d\'Overigheid over te leveren. Het felfde bevel
hadt den Hartog van Gelder , die nogtans met
ons in oorlog was, waarom ik aan d\'egtheid de-
fes verbaals twyMe, volgens fommige, aan alle
<yne Droften, en onder anderen aan Egbert li.
van den Ruitenborch , Derk Soon , Droft van
Hattem, gegeven Cz) : Wat hier ook van zy
ofte met, des Bilfchops brief, aan den Schout
yan Zwolle , Jan Ludekens Soon , op S. Va-
lentyns dag afgevaardigt, is van de volgende
bewoordinge.

len bcbolte toe SwoUe , dit ons anffecomen is,
dat fornmigc van de baliu^J\'„^endTvoorvluchti-
gen onfer voorfr. Stadt vaS Swät Tmet quadc

AnS^l^r\'^/"\' oefveeden , dk fy ons ,
ende onfe Stadt gedaen , ende lyffick ^er Heyli-
gen gefworen hebben, daeromme uit^eweeft fvn,
dat fe met vreemden gaften , en ongelooflyke lu-
den by nacht onfe Stadt van Swollè overvallen ,

1420. ende daerinne wolden gècomen hebben met ge-
welt : en weere dat gefchiet, dat Godt verbie-

. den moet, dat weerè geweeft in. eenre eeuwige
verderffeniftè onfer Stadt, ende olrer borgeren en-
de inwoonren voorfi" , ende want wy daer vOor
fchuldich fyn toe vallen , ende dat toe verhoe-
den , na alle onfe macht, fo beveelen wy U by
uwen ampt, ende daer toe alfo ernftlich , als wy
vermoghen , ende maécken U machtich , off" der
geenen , die ghy dat voorts bevelen , dat ghy ,
ofte defen alle\' de gheene , die uyt onfe voorft:
Stadt voorvluchtich en ballingen fyn , of iemand
anders hy fy , wie hy fy , die men hier ina
fchuldich weet , of inn defer obervallinge be-
ruchtiget fyn , ofte voor deefe tyd eenige opfate
gemaeckt hadden , of hier namaels m\'aeckende
worden , onfe Stadt te obervaften , foo ^Is U
die de Raadt onfer Stadt van Swolle noemen lal,
ende die ghy in uwen ampt af anders ware op
wat einden dat ghy , of die geene , die ghy dat
voirfcreven beveelt, fy betreedt Icont, dat ghy,

of die geene die ghy , dat voirt beveelt die an-
taften vangen , en tueven tot ons behoef; ende
die voirt fb brengen in onfe Stadt voirfr:, ende
dair van laten gefchieden, dat recht is: des en
laet om alfo lief als wy U fyn , ende wes ghy ,
of die geene die ghy dat voirt beveelt hier inne
doen , des geftaen wy U af hem van onfe heer-
lykheid wegen. In oirconde des briefs befegelt
mit onfen fegel. Gegeven tot Utrecht anno 1420,
op Sint Valentyns dach,

1421. binnen de Steden Deventer, Campen, en
Peft alhier Zwolle , en meer anderen , heerfchende , ge-
en elders, durende de drie Somermaanden, veel ipenfchen

September, floeg defe kwale na S. AgnesBerg-
Cloofter over, en veroorfaakte de dood van

% na ter felfder tyd predikte men m ^^Het^^^
Eandfchap een Cruistogt tegens de Huifiten : ^^^^ ^^
aan welke onfen vermaarden inwoonder van Huffiten
Berg-Cloofter ter aangehaalde plaatfe, vele bui- gepre-
^nfporigheden op de rekeninge fchryft-

Den oorlog tuflchen denllartog van Gel-
der , en den Biffchop , nevens het Opper- en Vrede
Nederftigt ontftaan , fchoon niet lang geduurt met Gel-
hebbende , wierdt in het jaar hier na , omtrent j
het Pinxterfeeft, tot Cuilemborch , in bywe- ^^^^
fen der afgefanten van de drie Overyflelfche
Hoofdfteden , door een vredes-verdrag geëin-
digt. Ook maakte den Hartog JanvanBeye-
ren, en den Kerkvoogd , nevens het Stigt,
toen de vrede. Onder anderen op voorwaar-
den , dat de Burgers der Steden Deventer,
Campen , en Zwolle , de gewoonlyke tollen ,
door alle de Landfchappen en Stromen , daar
den Hartog het hoge a;ebied voerde , betalen- ■
de , veilig trekken , reifen , en varen mog-
ten Qby

Verre was het\'er af, dat de vlugtelingen die XIV
Mogendheden in haar vredelievende gevoelens
rnvo gden. Niet tegenftaande dat de Regerin-^",. ^J.
ge alhier , omtrent defe tyd, voor ieder
der Baftingen hondert Rynfche guldens
^le gene beloofden te betalen

1422. van hen , heï zy levendig , of dood ^ Ïevef-
de Cc) , derfden fy voortvaren alle middelen
in het werk te Hellen , om hunne verderffelyke
oogmerken omtrent Stads overmeefteringe te
bereiken. Was de vorige onderneminge flegt
uitgevallen , in de twede flaagden fy niet beter.
Want als fy eenige krygsknegten , onder een
feker hoofd, aangenomen hadden, en daarme-
de een aanval op de Stad wagen wilden, kreeg
men, alvorens fy fulks uitvoerden, drie van
hunne medeplegtigen gevangen. Dit fchrikte
hen af, en nog meerder de ftraffe , welke defe
drie Burgers van Zwolle kort hier na ondergin-

nen hoe onfydig hy , en de Stad van Zvvolle
in het opmaken van het vonnis defer niisdadi-
gers, te werk wilde gaan , ftelde tot Rigters
over hen aan fyn Hofmeefter Willem vanMont-
foort, en Willem van Montfoort, Hendriks
Soon , beide Ridders, fyn rentmeefter Hubert
de Wok, Dirk Grauwert, en Jacob de Voogt,
Hendrik Vrefe, en Dirk Pook van Amersfoort:
Jan van Graas, en Coenraat van Duyren, Bur-
germieefters der Stad Deventer , Tymen ter
Wede , en Jacob Voorne , Bur^rmeefters van
Campen , Jan Bronkhorft , en Fiet Louwers,
wegens Nimwegen ,.Dirk Ploegh , en Gys-
bert van Hoeven , wegens Aarnhem.

En met d\'Aangeftelde Rigters, de faak van de drie
de dood oproerige Burgers nauwkeurig en rypelyk on-
geftraft. derfogt hebbende , veroordeelden defelve alle
drie tot de dood. Het vonnis van twe van hen
wierdt op den dingsdag na S. Jari,den Doper
ter uitvoeringe geftek. In tegenswoordigheid

Sr HnirJ^\'^\'"\' Harmen ten Buïïche, Vol-
^iuueKen . en Gerrit Bouwmaar , Burger-
en van de voorgemelde

s maandags na S. ^gidius dag met de dood ge-
firaft. En defe is de laatfte geweeft , die lyn
oproerigheid met het verlies van fyn leven heett
moeten boeten ; gelyk fulks myn ongedrukte
Berigtjchriften verfekeren , die ik in het be-
fchryven defer otiluften op de meefte plaatfen ,
alwaar ik geen Schryver aanhale , gevolge
hebbe.

De Magiftraat nogtans , gedurig voor nieu- XV.
we ondernemingen en aanvallen der BaUingen Wet t^e-
bedugt en beforgt blyvende , nam daarom des ^^^^
vrydags na S. Andries dag het befluit; hec wel- pen
l^e des Sondags daar na volgende, by wyfe van maakt,
Kerkenfpraak , afgekondigt wierdt : dat nie-
tnant der Burgers fig zoude hebben t\'onder-
IWn , de Ballingen of Vlugtelingen eenige den
minften byftand, het fy door geld , ofte door
goederen , te verienen , en dat die gene , wel-
ke men op defen üingfen handel betrapte , met
alleen so pond tot Stads behoef verbeurde h
maar ook nog aan de ftraffe , die de Magiftraat
naderband zoude oordelen dat fyn wederfpan-
nigheid verdiende , onderhevig bleef. d\'Eigen
woorden van defen Wet klinken aldus.

Des frydaghes na Sint Andries dach, hebben
overdraghen Scepen en Raidt der Stat van
Swolle , en hebben , des Sonnedages na S. An-
dries dagh voirfcreven , een kerkfpraeke laten
doen : als dat nyemant van onfe Borgere , het fy I
man, ot vrouw, met enige gelden of guedt te hul-
pe

J422. pe kootnen fal, of bemaken in eniger wys deïi
genen , die uth der Stat yoervluchtig geworden
fyn , of der Stat van Swolle oervedich geworden
fyn ; en wert fake dat yemant, boven defe over-
di-agt voirfcreven , dede , die hadt verboert ter
Stat behoef ao fS , alfo vake , als hy dat dede ^
ende dair en tendens wolden Scepen en Raidt
voirfcreven oer beraet dair op hebben, weflè ver-
der dair toe doen woiden.

Het was ten höogHen noodfakelyk , dat dele
onluften alfo fchadelyk en nadelig aan de Stad,
daar door yan een groot getal welgefetene Bur-
gers en inwoonders, als mede eeii verfekerde
vrede en rufte berooft wordende , dan aan de
Ballingen en Vlugtelingen, nergens meer feker
van hun leven zynde , een einde namen. Dit
gelukkige tydftip kwam eindelyk , dndien men-
fommige , volgens waarfchynlykheid fchryven-
de, geloven mag, in het volgende jaar, aan.
Want de Biftchopperi van Munfter (d) en Ut-
recht , midsgaders de Ridderfchap en de twe\'
oudfte Hoofdfteden van Overyifel , gelyk \'er
eenige ongedrukte Schryvers byvoegen , tot
fcheidsmannen gekoren zynde , ftelden fo krag-
tig aan de Regeringe alhier voor ogen, dat het
van het uitterfte aanbelangen voor de Stad was;
Hg met d\'ontvlügte inwoonders te vereenigen ,
dat de Magifthiat en Gefworene Gemeente hec\'
befluit nam lig m et hen te verfoenen. Eerlang
wierdt het verdrag gemaakt, onder beding: dat
de Ballingen in de. Stad te rug kerende , fig

(d^ Tander» Ëp\'ifcopus Msnafierienfis {ait Anónymuf-
apiid X>. G, Dumbar pag. 4T0.) arbiter eUSlus eft \'
profiigisam tptfcopi intercejfisne hi tirhi iicrum per-mtf\'
fum fuit \'venire, d\'Andere omllandighedcn treffe tK
in ongedrukte fchrifan

voortaan , geiy]^ ^^^^ getrouwe Burgers
en nwoonders verpligt zyn , gedragen , en al-
toos verblyven zouden. Ook geen de minfte
\'ogingen meer te zullen doen , om Stads oude
^egeringswyfe te veranderen : of eindelyk ooit
eenige wederwraak teftemen, over al bet geen,
oat ledert feven jaar tegens hen ert hunne mede-
piegtigen uitgevoert was t eil hier van gaven fy
aan de Heeren van de Regeringe brieven, wel-
ke door hunne naafte bloedverwanten onderte-
kent zyn. Waarentegeti die Heeren hen brie-
Ven van vergiffeniflè verleenden , die voor een
groot gedeelte in de Lands kifte tot Deventer
gelegt wierden. De Bulle, door Paus Martyn
aan de famengefworene vergunt, moeft ter be-
waringe der^Stad Campen gegeven worden,
^let welke, hoe feldfaam het ook fchynt, voor-
liamentlyk als men fulks met de gewopntens
van latere tydeii komt te vergelyken , in ver-
scheiden Gedenkfchriften , en ook door Arent
toe Boecop , defe Bulle tot Campen gefien heb-
bende , verfekert wordt Hier miffèn die be-
rmen egter in, dat fy voor waarheid opgeven,
öat alle onfe Ballingen des tyds met Stads Re-
germge verfoent geworden zvn. Want fom-
mige van hen hebben tot het faar 1429.

lang verwagte ^inde van defe famenfweringe
welke de Stad Zwolle, meer dan eens, op het
tip van haar ondergang ftelde. Alle openbare
vyandelykheden hebben nooit kunnen uitwer-
ken , dat defe Burgerlyke oneenigheid byna
veroorfaakt hadde. Men fiet dus uit het groot
gevaar , dat in defe onderlinge twiften fteekt,
hoe feer defelve te vlieden , en te verfoejen
zyn.

Foelie winter en tvatervloet, Schrikkelyks
^ Mi alhier. Dood van. F. van Blankenheim.
il. R> van DiephoU -wordt door het Capittel
tot Bifchop verkoren. Dog de Paus ßelt
S. van Cuilemborch aan. Overyfei ivei^ert
hem gehoorfaamheid. HL De drie Staden \'
erkennen Diepholt voor Landsheer. Syn
beloften. Hy wordt dopr de Staten ook er-
kent en ingehuldigt. IV. Oorlog met Gel-
derland. De Paus verbiet alhier d^oefenin-
g^ des Godsdienfl. Foorforge in de \'Steden
degens S. van Cuilenborch g&nomen. Vfln-
Jcmkkelykheid van defe Stad voor R. van
JJiepholt. Belofte door den Raad gedaan
om eemge gevangenen te verlof en. Vl. Bm-
gertmß tot Groningen door de drie Steden
by gelegt. Foorwaarden der vrede met GeU
äerland. VII. De Geeßelykheid wordt uit
l\'flf^ gebied verbannen. VIII. De Stad
Foorta^T goederen der Cloof ers.

ren in den 7 ^ Zwolle nevens ande-
henotTrlTM\'^T^ ^^eu^e bewintheb-
vaar Toor gefielt. Ge-.

froot haar Schmampt met de Route en den.
larmeL T\'wiß tuff eben Campen en Zwolle
bygelegt. XII. Befluit wegens G. van Heer-
de tegens de Gelderfchen. Landdag op Spool\'
derberg. Rudolf vonniß in een verf hit tus-
fchen Campen en Zwolle. XIII. Doet uit-
fpraak in het verfchil tujfchen het Capittel
en Zwolleover den eigendom van S. Mi-
chails kerke. XIV. Klagten van eenig&
Gelderfchen tegens d\'onfe. Stigtinge van S»
Laurens Capelle en Gaßhuis. Vréeffelyke
peß. XV. Een vrygeleide alhier aan dé
Studenten gegeven. JVet tegens ^aanwin-
ningen der Beghynen gemaakt. XWh Zwol-
le helpt mede den Hartog van Gelder en
Bremen vereenigen. Verdrag ivegens d&
roveryen der Hollanders gemaakt. Belofte
van F. van Ruitenborch , over het verfter-
ken fynshuis. XVII. Nleuwe .vyandelykhe-
den der Hollanders. Verbond der drie Ste-

JVet tegens de Hollanders gemaakt. Vèr-
■ drag tuffchen de Stad en de Beghynen.

I. Xn hét felfde jaar , waar in de ruil binnen de-
1423. JL fe Stad herftelt was, hadt het, van drie Ko-
Felle ni^gsws\' dag af, tot den 23 Februarius toe ,
winter en hier overal , fo fel gevroren , dat men over
water- Zee met feer fwaar beladéne wagens ryden kon-
vloet. dg^ fchielyk gevolgde dooi, in de maand

Maart, veroorllakte een ongemene grote wa-
tervloet; welke , dyken en dammen doorbre-
kende , tot een aanmerkelyke fchade der in-
woon-

Schrikkelyk was de peft , welke fig in Schrikkc^
den volgenden fomertyd alhier openbaarde : de
"leefte menfchen, met defe kwale befmer
zynde , wierden \'er door uit dit leven wegge-
rukt. Men weet niet, fchryven fommige , ot
defe kwale , tot een byfondere ftraffe van het
nienfchelyke geflagt, van den hemel gefonden
^as: dan of fy, door de dode beeften en kren-
gen , overal des tyds op de landen onbegraven
leggende, en, fonder twyffel, de lugt befmet-
tende , verwekt is (Jf).

By alle defe onheilen voegde fig nog, in het
einde defes jaars, de dood van Frederik van
Blankenheim. Defen uitmuntende Kerkvoogd kenheirRo
^adt, op den H. Dyonys dag , zynde den
van de maand Oftober , in het Cafteel Vollen-
hoo(0, of gelyk anderen, myns bedunkens,
met meerder waarfchynlykheid. verhalen , op
het Slot I-ïorft by Utrecht, het tydelyke met
het eeuwige verwilfelt Cd) : na het Bisdom van
Utrecht, gedurende dertig jaren , fo loffelyk
X 3

_ - Ituqm Pr&ful clanjjm^i
fuo Horfi di5io, non longe a Trajefto ; ait Themas a
Kemps d. Cap, ïg. Sekerlyk heeft dan. den Heet
Xmtnbar, den Schryver van de grote Chronyk der
derlanden, het feltde verhalende , t\'onregt berispet»
Want nog Beda , nog andere Schryvers van kter&
tyden , kunnen het getuigenis van Thomas, va»
ksmptn , die ten tyde van^ Frederik vau Blanken^
heim leefde, evenaren.

te hebben beftien, dat men hier te lande dt
güldene eeuwen fcheen te beleven (e).

Dit fterfval bragt niet dleen defe Stad, maar
ook het gehele Opper- en Nederftigt in droe-
vige onluften ; welke door Frederik van Blan-
kenheim reets voorfien waren (f) , en oprefen
ter gelegenheid van de verkiefinge van fyn op-
volger , Rudolf van Diepholt: een man , die
Paus Martyn de Vyfde , wegens fyn diepe
\'onkutide en onwetendheid, in de Latynfche
taal Qg) , ront uit wei^rde te beveftigen.
Waarom hy pok eerlang Rabanus van Helm-
ftat (Ä) , Bilfchop van Spier, tot het Utrecht-
fche Kerkvoogdyfchap verhefte (i). Den nieu-
wen Prelaat verfekert zynde , dat nog de Sta-
ten van het Nederftigt, nog d\'Edellieden van
Overyflèl , nog de Steden T^cventer , Cam-
pen , en Zwollè , herii voor Landsheer wilden
erkennen ; en Rudolf van Diepholt fyn fyde
verlaten zouden, ftond onder fekere voorwaar-
den aan Sueder vp Cuilemborch fyn regt af:

(f) Et pc aflis mirificis tempora fua ctecoravh , Ut
tune Tra^e6ienß Patria aurea Jxcula wderentur con-
donata. ^It^ Johan, Suß\'ch. Chron. Windeshcm, Lib. I.
Cap. 34. ,

(ƒ) w . . . enorme e\' longum fchisma. . . . I
, j{oc ßquidein Reverendus bic Pontifex, utpete virprß-
dem er litteratus , fatis pertimuit ; foiens O" mores
(ivitatiim , cy partialitates quorundam optimatum tt
C-quant a vir tute infolentias horum vix compefcuif
& ju-begit; legimus afud Thoinam k Kempis in ChrQ^-,
Cap. i§,

(h) Dus noemt hem Brumanus pag. 172,. Et BH\'
chelius apud Bedam pag. 288. Sie d\'Utrechtfche Jaar^
loeken van de Heer Burman , Eerfi? bladf.

Ätyn ontfangen , en ?ig na Utrecht begeven c^üen,.
nebbende , liet het Capittel aldaar vergaderen : borch

5 na des Paus g-oedkeuringsbrief te hebben aan.
laten voorlefen, vS-fogt uit kragt van defelöe ,
m het befit van het Utrechtfche Bisdom geltelt
te worden. Dog Rudolf van Diepholt deet Overyffel
fyn beroep aan een nieuw vonnis of befluit des
Paus, defen ftap van Sueder vrugteloos aflo-
pen. In Overyflèl meende hy beter in het be- faamheid;
reiken van fyn oogmerk te zullen flagen. Hier
gekomen zynde , vertoonde hy aan de verga-
derde Staaten de Pauffelyke Bulle , en verfogt,
uit kragt van defelfde , dat fy hem „ voir eyn
„ BilTcop van Wtert wolden annemen , und
« voir hoer Landshere holden", gelyk de Heer
^rent toe Boecop fpreekt. Dog Ridderfchap
en Steden floegen rond uit fyn bede af , en
weigerden aan fyn gefag te gehoorfamen.

De drie Hoofdfteden van Overyffel hadden , III.
ten tyde der verkiefmcre , het aanbelangen van
Rudolf van Diepholt te feer beharrigt (k) ^ om

hem fo ligtelyk te verlaten. Ook wagteden ly s^^^gn
niet langer als in het volgende jaar , om hem erlcenncn
voor Landsheer t\'erkennen. Die daarentegen Diephok
op den 8 December verfprak , haar niet alleen
rp™\'"" ^^ ^^^ befit van alle voor- l;^.\'
S?? \' ^^ Steden door vorige Bis- „ ^

fchoppen yan Utrecht vergunt waren ; mszt ^XnT\'
ooi byfonderlyk in die, welke fy op de Sloten
Arfceiitein, Holten, Diepenheim, Coeverden,
kumder , en Nieuwenhuis hadden. Ook. be- "
Y 4 . loof-

1424. loofde hy dïngefetenen van Salland nog in huu
voorregten, «og oude gewoontens te verkor-
ten, of hen tegens de Landregten te zullen be-
handelen. Boven dit alles nam Rudolf van
Diepholt nog aan , de Steden haar voorregt op
ieder Cafteel in het byfonder te beveftigen,
„ wanneer wy" (^luiden fyn woorden) „ off
„ Got wyl van den Stoel van Roemen toe der,
„ kerken van Utrecht confirmieret fyn" ; Ge-
lyk dit alles breder uit den volgenden brief af
te nemen is.

Wy Roeloffvan D^^ephok , Poftulaet te Ut-
recht , bekennen , dat wy gelaeft hebben ,
ende loeuen vaftlic myt defen Brieue den Eerba-
ren Borgermeyftcrs, Scepeneii, ende Rade , der
Stede Deuenter , Campen , ende Zwolle , tot
behoef der drien Stede voirf: , wy hem vol-
comelike vaft ende onverbreclic holden foelen
alle alfulke priuilegie , brieue , ende gewoenten,
als fy eniger wys van onfen voir vaderen Bis-
fcopen t\'Utrecht hebben gehat; off noch hebben
van den Sloeten Arkelfteyne , Holthen, Dye-
per^hem , Coeüorden , Kunre , ende dat Nye-
iau3\'S , ende oeck van den Lantrechte van Sal-
lant , ende der anderen lande des Gefhichtes van
Utrecht aen defe fyde der Yfelcn , ende f3-c ,
noch oere bürgere , of onderfatcn , off oeck an-
dere onderfaten der lande voirf. in oeren Priuile-
gien , brieuen , gueden gewoenten , ende Lant-
i-echt» voirf: nyet te vercorthch , off laten verkor-
then enyghcr wys. Ende wanneer wy , off Got
wyl, van den Stoel van Roemen , toe der Kei\'-
Ken van Utrecht, confirmeret lyn , dat \\Yy hera
dan fonder enich vertoch of vl-ederfeggen , op
elc Slot byfonder brieue gheuen , ende befeghe-
ieri, confirmeren, ende beftedig^n loeien al oere
friuilegien , gewoenten , rechten , ende brieuë ,
seifteiick ende werlick , die fye voir dat deles

brimes VM oeren voirvaderen Biflcopen fUa\'echt 1424^
\' «^ff i^och hebben ; ende dat wy
1 enigerhande intrecken folen ,

yet daerentegen doen ofte laten gefchyen. Son-
der argelift/In oirkonde des brieues^ bezeghelt !

myt onfen fegelen. In \'t Jaer ons Heeren du-
rent vier hondert, vier ende twynucb , des
neyften maendag nae onfer Vrouwen daghe uon-
cepcio. ■ =>

Eerlang wierdt dit voorbeeld der drie Ste- 1415.
den , door de Heeren van de Ridderfchap na- Hy

de, om rypelyk te raadplegen , „ of fye" legt ^^^ ^^^
de Heer Arent toe Boecop , „ Her Rpelift van
« Dyffblt wolden wlaeten, und obederen den

Paus, en nemen Her Swer van Culeiibur-
5> rieb voer eynen Bifcop van Wtert, und
« beere Landesfforften an" , verklaarden een-
pariglyk , dat fy wilden voortvaren Rudolf van
Diepholt voor s\'Lands Ruwaart te houden, en
Sueder van Cuilemborch nooit in fyn waardig-
heid zouden erkennen. Ten einde fulks , ook
fo veel mogelyk was, te verhoeden, wierdt aan

een ieder inwoonder, fo wel van de drie HoqW-
1 \' ^^^ kleine Steden, en van het platte
tX \'\'t\'Ï ^veryïïel, en Drente , verboden ,
ee^g Lheen van Sueder van Cuilemborch
t onttangen en te verheffen. Dede iemant hier

^^W verbeurde door defe daad , en de
minue dienft , ^^^ . j^j^n Sueder bewees ,
fyn regt tot door de daad

lelts üaar van vervallen Vorders verbonden
fy fig onderlinge , fo ^^el tegens de Kerke \'
Y ^ ^ va»

Ï425. van Utrecht, als tegens alle andere Vorften ,
die het Land wegens het genomen befluit, met
oorlog befprongen , ofte andere moeilylcliedert
veroorfaakten, te zullen befchermen. De Hee-
ren van de .Ridderfchap mogten buiten de be-
willinge der Steden, nog de Steden buiten de
toeftemminge der Edellieden, de fyde des Pos-
tulaats (dus noemde men , den tot het Bisdorn
gekorene , Rudolf van Diepholt,) niet verla-
ten, en die van Sueder van Cuilemborch , ofte
wie het ook\' was, omhelfen. Te gelyk wierdt
in defe vergaderinge vaftgeftelt, dat \'er geen
nieuwen Biffchop van Utrecht, in het vervolg,
zoude worden ingehuldigt, ten zy hy beloof-
de , een ieder in het geruft befit van fyn Leen-
goederen te laten , en defelve met geen laftea
te befwaren. Op den, 7 Auguftus wierden de,
brieven van dit beraamde gemaakt , en door de
volgende Heeren befegelt : van wegens deRid-
derftand in Salland door Frerick van Hekeren ,
ghehetten van Redeten , Jan van Vorft , Ro-
lilF van Ruttenberrich , Seinno van Rutenber-
rich , Frerick van Eflèn , Harmen Stellinck :
uit Vollenhoe , Harmen van Cunre , Gert van
Bockhorft , Alphert Sonderkerrickke (/) : uit
Twente , Egbert van Almeloe , Derck van
Gremberghe , Gordt van Laghen , Gert van
Tyr , Jan van Welefelde , Jan van Beuvervor-
den : uit Drenthe , Jan van den Clofter , wc
gens de drie Steden , Deventer, Campen, en
Zwolle , Arent van Stenwick , Berent van
Monfter , Jan Koniek , of Kottick.

(l) Dus Iefe ik in myn affchrift ffs äe Chronyk^
van Arent toe Boecop. By P^eviut lie ik be*^
dirhrks noemen.

Sueder van Cuilemborch , die feven dagen
wer na tot wettig-e Biflchop van Utrecht verko- En inge-
ren was, deet h het volgende jaar , op hetl^w^su
nieuw , veel vrugtelofe pogingen , om de ge-
inoederen van die van Overyflèl te^winnen: al-
Waar men wel verre van fyn bede in te wilh-
b^^ 1 op den 21 \'November, of December,
Kudalf van Diephok voor Landsheer aannam ,
en hem alle Sloten en Srerktens overgaf: on-
^er beding nogtans dat, indien het gebeurde ,
hy in de volgende Kerkvergaderinge , waar
op de Staaten alhier fig, van Paus Martyns von^-
nis hadden beroepen , afgefet wierdt, hy dan
de Cafl:elen en veilingen aan hen weder overle-
veren zoude moeten.

Kort te voren hadden die van Utrecht fi_g ^^^^^
ook van de onlangs betoonde gehoorfaamheid ^^^
aan Sueder van Cuilemborch, onttrokken. Den^^^^^^^^
Hartog Arent van Gelder , defes Kerkvoogds
lyde feer toegedaan zynde , verklaarde op den
19 Maart aan hen den oorlog. Die van het

trokken den anderen dag in de Veluwe , pion-
derende en brandende het gehele Land tot At-
^ell toe , uit; alwaar fy fig met die van De-
^ f^rapen , en Zwolle , van een andere
verniSe^^ Veluwe gevallen zynde , om alles te

Martvn vrugteloos waren , en van i aus
Sdvi?\' verkregen hebbende , om
flSen A "^«en in het werk te mogen ^inge des
Irm)o!T ^^If\'ler tyd, fo bet my metGods-
flof voorkomt , en niet in het jaar dienft.

1424. d\'ingefetenen van Overyifel den ban uit , en
beval, uit Pauifelyke magt , dat aldaar geen
kerkelyke dienften geoeffent zouden worden i
voor dar d\'inwoners Sueder voor Bilfchop aan-
genomen , en Rudolf van Diepholt fyn fyde
verlaten hadden (m). De Staaten van het Land,
nog den ban agtende , waar van fy fig op een
beter onderrigtede Paus, en op een algemene
Kerkvergaderinge beriepen , nog van meninge
zynde het Interdiä (dus noemt .men het verbod
van de pleginge des Godsdienft) t\'onderhoti-
den , geboden aan de Geeftelyken daar mede
als gewoonlyk voort te varen {n). Sommige
van hen , even eens als den Paftoor van Cam-
pen gefint (0), gehoorfaamden aan de Sciatens
bevelen. Dog de gene , die des tyds het mee-
fte in een ftreng leven, en tugt, en geleerdheid
uitfhunteden , zyn onwillig geweeft , de Staa-
tens bevelen uit te voeren. Van defe laatfte
waren alle de Leerlingen van Gerrit Groet, en
onder die wel voomamentlyk d\'inwoonders van
het, aan defe Stad naburige S. Agnes, Berg-
Cloofljer. „ Ach goede God" ! roept de be-
roemfte Rehgieus van fyn tyd uit, „ wy hou-
den , den dag voor S. Lambert , met onfe
kerkgefangen op; wegens het InterdiB, dat
,, ons toen kenbaar gemaakt wierdt. De Gro-
„ ten des Lands, en vele van het volk zyn
„ daarom tegens ons, en andere Religieufen
„ verbittert; wy hebben vele verfinaadheden
„ uitgeftaan, en zyn gedwongen geworden uic
„ onfe Cloofters en Vaderland te vertrekken,

(m) Arent toe Boecop in fyn Chronyk,
(n) J. Bujfckius tn Chron. Windesh. Cap. 34*
(ü) Arent toe Boecop in jyn Chronyk,

vreeft\' ï\'"\'™ de Diepholts gefonden be- Voorfor-
^tbt\'\'-- Cuilemborch fo wel

eren der Regenten van d\'Overylfelfche Steden Cuilem-
zoude gewinnen, en tot fig trekken C^). Wes- borch ge-:
^fven de Steden befloteS , dat by den eed ,
e alle jaar na de vernieuwinge des Raads ge-
^^^^^ Wierdt , het volgende gevoegt worden

Tck fweere, dat ick delTe tyt voert an, hent tot
X op een ander jaer, bent men Scepen en "Raidt
weder vermet, den PIddelen Heeren Her RolilF
Uiftolt , als Rouwert en Befcerm-Heer der
J^incke , Stadt , tmd Steden , des Landts van
rpif^^\' holt en trouwe Weifen fal, tot fynnen
fal ? ^A^ coemen , als ick dair an geeyffchet
\' boedP ? ^ynne gewoendicke

ftopter intzrAi^ ^\'imherti Jufpendimus canticd nofira
indignati . nohis tune infinuatum. Idcirco

txire compulli . \'«r»*/\'\'"\'^®\'» dt Patrio, C? Mouafieriis.
(J) iuerdim.

V. ZvjoWq, , in het volgende jaar , aan den Poft«"
1427. laat betoonde , doet overvloedig fien ^ dat de-
Infchik- fe vrefe binnen defe Stad ongegront was^ ende
kelyk- Regenten geheellyk op fyn fyde waren. Wanr
heid van j^y yerfogt hebbende , dat Pelgrim van Ruten-
vfor het Burgerregt, bipnen defe Stad, ge-

holt. den Raad hem dit verfoek , hoe feer het ook
hen-tegens de borfl fcheen te floten , niet äf-
fiaan ; \'maar fy fchreven hem , dat, indien hy
fulks begeerde , fy bereidwillig waren Pelgilmt
van Rutenborch , fchoon tegens hun fm , heC
I Burgerregt te vergunnen (r).

d\'Omhelfmge des Poilulaats fyde , fagen wy
Belofte te voiren , dat dit Land 4 en defe Stad in een
door den oorlog met den Hartog van Gelder ingewikkelt
hadt. Die van Harderwyk , namen voor den
, SL aanvang defes jaars, in defen kryg twe Zwol-

dat nog fy , nog hunne burgers , nog alle die
f gene , die om hunnent wille iets doen en laten

en hen in het minfte beledigen zouden. Heb
■ daar de woorden van defe belofte-brief, opdeii .

, __„ïemeifteren3 Scepen en Raidt der Stade
Swolle, doen kondt alle luden, en beken-
nen mit defen apenen brieve voir ons, onfe bor-
^ gers

oer huT^r.^ en Raidt der Stadt Hardenvyk,
em toe onderfaten , en allen die gene die
verenigt p ^\'^^O\'rde geboirt ^ tot wat tyden wy
Vorften fyn mit ten Hoeg geboeren

|J van der Stadt wege van Harderwyk , omme
n- ^ngnifle willen die fy gedaen hebben aen
van Berchmede , en aen Willem van Co-
en, en an oere knechten, die met hem toe Har-
worden : en loeven hem datfe
omme die faecke willen van ons, van den onfen
ongelet en ongemoeyt blyven , fonder argelilL
ues wy m oirkonde-onfe Stadts Zegel an defle
•^^^et gehangen hebben. ^

^ Met Groningen hadden de drie Overyflelfche ^^^^^^^
Hoofdfteden , weinig jaren te voren, twift tot

bond gemaakt, uit hoofde van het welk ly "g GVonin-"
onderlinge , tegens alle geweld , moeften be- gen door
fchermen (0. Sedert hit jaar i4f • X\'fSsJelï
Stad in twe partyen verdeelt geworden, die fig
inetgevangenilfen, banningen, en doodflagen

cfmpen, en Zwolle, verlan-
& ^^^^ grote en bloedige burgertwift by te
leggen , ,, ^^ . jrent toe

Boecop fpreet/^ toe vergelyken" , hadden
reets m het vorige iaar eenige Gefanten na Gro-
ningen gefondel / om dit vergelyk te bewer-
"^«^gs voor de herftellinge der
ruft hadden kunnet.^ uitvoeren. Dog nu uit

haar Raden, Coert van Demmen (Q, Hu-
bert (u) van Splytloff, Arend van der Sonnen-
bergh, Jacob dye Witte, Egbert Degen (O\'
en Jan van den Buflche na Groningen gefchikt
hebbende, flaagden die Gefanten fo weHnhun-
ne laft , dat fy de twiftende partyen bewogen ?
op een der Cruisdagen ^ een vrindelyk verdrag
te tekenen (w); waar by fy eikanderen beloof-
den , al het voorgevallene gedurende defè on-
luften , te zullen vergeten, en de wederfydfe
gebannen binnen de Stad te rug te laten ko-
men (x). d\'Afgefanten feer vrindelyk voor
hunne genomene moeite door de Groningers
bedankt zynde , keerden eerlang na Overyfrel
te rug (y).

In hét volgende jaar floot de Stad_ZwoHe ,
volgens fommige , met Arnolt van Egmond

waarden Hartog van Gelderland, een.verbond C^). Dog
der vrede het is denkelyk , dat men daar mede het ver-
niet Gel- drag beoogt, dat in het jaar 142p. gemaakt

derland, ^yigj-dt: Toen kwam Arnolt van Egmond, mec
Rudolf van Diepholt, nevens de Steden Uit-
recht , Amersfoort, Deventer, Campên, e^
Zwolle , overeen , de ftilflandt van wapenen
te voren opgerigt (a) , in een vafte vrede CÖ
veranderen. Onder anderen op voorwaarden t
dat den Hartog ., Rudolf van Diepholt voof

(O Revius leeft uit Je Chronyk van Arent
Boecop, Diemen.
(«) Voor Hubert fchryft hy Harmen,
{v) Revius noemt hem Deyen,
(ly) Arent toe Beicop.
{x} Revius.
iy) Arent toe Boecop.
(2,) In ongedrukte Schriften.
(«) Sligtenborfi Gelder f, Qtfchied. hladf.

^^^ Utrecht erkennende, Sue-
fleunen • ^^^^^orch niet langer mogte onder-
fchapüe\' ^^^ ^^ Ingefetenen der twe iand-
toJlen e " \' ^^^ weder op de gewone

del ^\'^ggeiden, met malkanderen koophan-
jilp ^^ \'^ßringe dry ven mojrten» Ook wierdt
ee^ vaftgeftelt, dat Arnolt de hondert en
^^-en-tnegentig. Olfen , die eenige Zv^olkht
vn^^r^\'^\' fchoon met een vrygeleide van hem
oorfien , in Gelderland, gedurende den por-
\' ontweldigt waren , uit het geld , dat de
^tad Utrecht hem fchuldig Wäs , zoude vergoe-
den met fo veel penningen , als de beroofde
ßuigers met eede verklaarden, dat hen datvee,
n den mkoop , en van Weidegeld gekoft had-
iMog vmt men in dit vredes-verdrag ditbe-
, "g , de Stad Zwolle betreffende , gemaakt:
ml d\'onderfaten van Arnolt van Eg-

rno- k«,.« diepholt, na hunne woningen te
\' en dat fy , indien \'ei^nieu-
\' d^i de ti Vorften ontfton-

fens hun*^^\'^^ » de wapenen wederom te-
lartogL ^dge Regenten , fchoon raet den
de, op tp , ^Iderland ih vyandfchap vervallen-
Defe zoenbriefis, vol-

„ ftraten van Gelfe" k Stade vfln Zwolle op onfer
>, Hertoghe voirfcreven geleyde mit brieven ons

1429. gens een affchrift, in een der Stads boeken te vin-
den, tot Wageningen, op den 17 Februarius,
afgegeven (z)\' Dog volgens andere affchriften,
wierdt defe verdragsbrief eerft , op den 28 Ju-
lius , ten overftaan van de Burgemieefters der
vier Gelderfche Hoofdfteden , en de volgende
Edellieden betekent, ende befegelt (a^. Als
Wylliara Heer van Eueren en Befmchem, GyS\'

„ ke offen voirfcreven, wy Hertoglie voirfcreven
5, betalen fullen den borgeren voirfcreven, van den
„ leften termyn des gelts , dat die Stadt van Utrecht
„ ons beloeft heeft te betalen ; mit vorwerden, dat
„ die borgeren, dien die offen voirfcreven geno-
„ men fyn , mit hoeren eede behalden füllen , wat
„ fy gecoft hebben in te copen, ende van weyden,
„ ende niet meer , wanneer wy Hertoghe des ver-
5, manen doen , fonder argelift. Item loe en füllen
„ wy Hertoghe van Gelre , (leelt men z« den felf\'
„ den brief) noch die onfe ons Biffchops Zweders,
„ noch der Ballingen , noch hoere faecken nict

kroenen , noch onderwynden in gheenrelye vvys;
,, dan waren eenige Ballinge onfe borgers of onder-
,, faeten , die zullen mede in der zuen wefen , on
„ fy willen. In den Stichte en zullen fy niet co*
j, men , dat en fy mit wille ons neves des PoftU\'
„ laets , ende des Gefliclits , ende willen fy hoirS
„ goedts gebruiken , foe fullen fy onfen neve deU
j, Poflulaet , ende dat Geflieht veriaeven , foe
„ men hoir goet, in den Stichte liggende, late"
,, volgen ; dan ofF wy Hartoghe van Gelder, eö
„ onfen Landen mit den Stichte toe veden q«a\'
,> men, fo moeghen fy in der veden ons ende on-
j, fen Landt helpen , gelyc anderen onfen onderA\'
3, ten die veden wt. Behoudeliken den van
„ Ie hoir brieven , van hoireii ballingen, in hpet®
„ machten te bliven.

(a) Men fie den gehelen verdragsbrief hy den-
Caspar -Rurman , bladf. 380. en -volgenden
Serße der Utnchtf^ jaarboeken.

ten Berjrji« \' Wyllvam van der Leejce , Heer
Hoeklem tenBylande , Johan, Heer tot
van Öhk , ^ot Myllinghen, Johan Schelere

J^yiande Ridder , Johan van Gruesbeek , Heer
Jüt Hoemen , tot Malden ende tot Beek , Jo-
enl rnf-r\'\'\'\' Broeclüiuyren , tOt Werdenborch
ende tot Tamerfoyen , ^haïi van Oeft , Johan

Vioedorp, ErlFvoigt totRuremonde, Rey-
^-dit Heer tot Ooy, Jan van Appelteren, Heer
T 1 ^^"gen , Johan van Roflèm, Heer toe
^iIy^\'^\'T^ \' H\'^i\'^ert van Ooy , Heer tot Va-
Buiren Heer tot Bitterswyk , Johan van
ve rot nJr\'^\' ^irfen, Joan van Ooy Gre-
ven Äf R\' • Ghy^bf TwI, Dirck
ceKrP« 1 ^ Reinalt ende johan van Zeiler,
|bi^üers, Gysbert van Mekeren , Peter van
die orf\'Sen ^\'an Nyenbeke , Evert van Wilp

De \' ende Willam.van Ryswyck.
Pei\'foneii^ Religieufen en andere Kerkelyke VIT.
voer^in vn ^^^l^en wy hier voren befpeurt (^j,
n • ^^^ Crd- gehoorfaam te blyven , f" ,

Riüderfch^r ^^ ^^ nemen. Dit begon de ^o^dt «it
ne Gemeent de Steden, met haar Gefwore- Stads ge-
eindelyk te verdrieten, en fy namen fulks biet ver-
aan haar bevT g^^^e ongehoorfaamheid , bannen,
op. Weshalven fy in het felf-
2 2. de

\'142p. de jaar alle de Religieufen , en de overigÊ
Geeftelyken belafteden , fig aan het beroep»
door Rudolf van Diepholt, en de Staten defer
Landfchap r tot een algemene Kerkvergaderin-
ge gedaan , te houden ; of het Land te verla-
ten : alfo fy op hunne bodem niet langer wü\'
den gedogen , die gene , die de Kerkelyke ge\'
fangen niet als voor heen , fongen; nog dew
Godsdienft in het openbaar pleegden. De»
Prior van Windesheim van dit ftraffe bevel ver-
wittigt, riep de Opperhoofden van Belhem, en
S. Agnes Berg te famen en raadpleegde met
hen , welk befiuit fy in defe benauwde omftan-
digheden , zouden nemen. Geen middelweg
was \'er op. Den Paus, of de Staten moeften
fy gehoorfaamheid bewyfen. Sy befloten eer-
der alles te verlaten , dan de bevelen van den
Room fchen Stoel te veragten : hier in liever
willende navolgen verfcheiden Canunniken, en
Vicariffen, die hun vadeiTeft , huis, en alle
goederen aan het Interdict opofferende, reets
te voren uit het Land vertrokken waren , als
fommige andere wereldfche Priefters, die, het
Paufièlyke Gebod fchendende , de Kerkelyke
dienften opentlyk verrigteden , en den Gods-
dienft oeffenden C^^)- Dit beraamde ftelde den

> Prior van den Berg, eerlang aan fyn Religieu-
fen voor : die , eenparig van het felfde gevoe-
len zynde, op den H. Barnabas dag, even voor
den Sonnen ondergang, het Cloofter verlieten»
en na Haflèlt vertrokken : van waar fy hunne
reife , des anderen dag , op Lunenkerk , e^n
vermaard Cloofter in Vriesland, namen. Hi^r
fy gelukkig aanlandende , gedurende^e

ane jaren van hun Ballingfchap , verbleven.
ü inwoners van Belhem verlieten omtrent de-
S^^yd de Stad , en begaven fig na.Gelder-
land (^y ^^^ Windeshelra, met die

van eenige andere Conventen , hielden fo lang
hun Cloofters in befit, tot dat fy voor het ge-
weld fwigten moeften. Na Windesheim waren
eenige Utrechtfche Canunniken , met fomimge
^it den Raad en Gemeente der Steden, Deven-
ïe^ ^ Campen , en Zwolle , voorafgegaan ,
ftellende op het nieuw aan de Rehgieufen, m
het Koor der kerke vergadert, voor : of fy het

wilden hervatten. Sy eenparig hebbende ge-
antwoort, dat fy van fins waren den Paus ge-
hoorfaam te blyven , wierden genoodfaakt na
elders een goed heen komen te foeken : fora-
lï^ige felfs wierden met geweld het Koor^, en
de Kerk uitgeleit, en buiten de palen van t we-
reldlyke gebied van het Bisdom gebragt. Byna
alle de Windesheimfche Religieufen namen hun
mtrek in het Cloofter Vredeswed, naby Noort-
hoom gelegen feS. Nergens vinde ik gemelt,

of onfe Fraterheren ook de Stad moeften veria-
Het vervolg doet fien, dat Gobelyn van

de Maïift van het Cloofter Belhem, nam VJll.
in het ^efer Stad , in het volgende jaar, HSO\'
tt\' Me Otto van Vilfteren , en De Stad
au^ ^^^"gevelde, tot rentmeefters daarg ^P"

Ï430. deren foi^vuldiglyk en trouwelyk te bewaren
ren der Hendrik van Glinthagen-, en Gheert Thomas ,
Cloofters- aangeftelde bewindhebbers van de goederen der
Cloofters van Windesheim, en S. Agnes Berg»
wierden ook nog ge|aft , het opfigt te wille»
nemen op de befittingen van Belhem Qg).

Voor- Byna ter felfder tyd nam den oorlog tuffchen
waarden Hartog Philip van Bourgondien, en Rudolf van
meVphï ^isp^oli:» ï^evens fyn Steden Utrecht, Amers-
]ip van \' foort, Deventer, Campen, en Zwolle, in het
Bourgon-jaar 1426. ontftaan, een einde. De vrindfchap
dien. wierdt by het vredesverdrag tuflchen de twe
Vorften en hunne Steden en onderfaten vol-
komentlyk , en op den vorigen voet berftelt.
Dog fommige der voorwaarden waren fo gun-
ftig aan Rudolf van Diepholt, en fyn vyf Hoofd-
fteden niet, als die fy van den Hartog van Gel-
derland bedongen hadden. Onder anderen
moeft Rudolf van Diepholt, en de Regeringe
der Hoofdfteden van het Opper- en Nederftigt
fig verbinden, binnen het naaftvolgende jaar ,
een maand te voren verwittigt zynde, den Har\'
tog Philip, op een half uur van de Stad Utrecht
te gemoete gaande , op hun knyen ootmoede\'
lyk om vergiffeniffè bidden , over ai het geen »

Q] Dus luiden de woorden van dit EaaMeßaid
1430. fyn gellalt Otto van Vilfteren , en Bittet
„ van Hengenvelde , dat fie bewaren en toeß^^
„ füllen tot den guede, dat den Cloifter toebehoirt
■ j, van ßelhem ; cn op dar trouwalicker bewaart
j» worde, fo hebben Scepenen , Raed , hem toeg®*
voegt , dair fy hem mede befpreken mogen ,
Hendrik Glinthagen , en Geert Thomas,
V desgelyks tot de Cloifter-goederen van Wintl^®\'
„ hem, en van den Berge, en liier fal \'le S"®
„ oer hoeft in wefen.

het welk fy tegens hem raisdaati hadden. Dat US^
ly , dit volbragt zynde, des Hartogs fyn eigen
ontwimpelde gannier of Vaandel dragen , eii
toe aan de Stad Utrecht zouden geleiden ;
alwaar men hem procelfies wyfe , met Cruiflen
en Vaandelen , in het bywefen der geelklyken
en wereldlyken , inhalen , en tot op het Stad-
huis brengen moeft. Gedurende drie dagen,
i"ogt den Hartog fo wel hier, als op de poor-
ten van Amersfoort, en Rheinen, fyn Vaande-
len of Bannieren laten hangen. Den Hartog
Wilde , dat dit alles in defervoegen uicgevoert
zoude worden , „ tot (kn ere ende \'ujaerdic-
„ ; gelyk hy felfs fpreekt. Nogtans

oordelen fommige Schryvers, dat Philip ,
met de toefegginge vergenoegende , Rudolf
van Diepholt, en de Steden van defen verne-
derende ftap der vergiffenilfe verfoekinge ont-
flagen heeft; ten minften befwaarlyk zoude hec
yallai om aan te tonen , dat fulks gefchiet
« {h), isjog leeft men in den verdragsbrief,
dat, of fchoon de Burgers en Inwoonders, ge-
durende defe onluften uit Utrecht geweken, in
het hefit van alle hunne goederen geftelt zoude
worden, en op een uur na Utrecht mogten na-
de Zwolfche Ballingen egter, die voor
em-neef iaren aan de Magitoaat oirpheüe
bSdaan hadden , hier niet onder begrepen wa-
tr^^l ^^ d afsegevene brieven in haar volle
S verbleven cn. Den vredesbrief meer an-
" %Qorwaarden inhoudende , en in de Stad

Paus Martyn de Vyfde , inmiddels onderrigt
van het veragten van fyn bevelen , en , fo het
denkelyk is-, van de verbanninge der Geeilely-
ken , en de verdere gevolgen van defe onge-
hoorfiamheid;, verklaarde by fyn Bulle van den
29. Januarius opentlyk , Rudolf van Diepholt,
met fyn aanhangeren , en byfonderlyk de Ste-
den Utrecht,- Deventer, Campen, en Zwolle j
van ketterye verdagt te zyn , en verboot allen
handel en neringe met haar te dry ven, en eeni-
ge ommegang of gefprek te houden \'(/).

Ter felfder tyd floeg het algemene Capittel
van Utrecht, en de twe andere Hoofdfteden ,
mede de handen in het bewind der goederen
van het Cloofter Belhem , Windesheim , en
S. Agnes Berg. Toen fag men eerft Jan de
Groote priefter door het Capittel gevolmagtigt,
om de goederen defer Cloofteren te bewaren ,
die forg op den vrydag na S, Maurits aan Otto
van Vilfteren , en Jan van Merenheim aanbevc^
len ; en later , dat de Steden Deventer, Cam-
3en , en Zwolle , defe twe oplieners , door
mar brieven , daar ook toe gemagtigt hebben ;
met dien befchcide , dat fy , defe goederen ge-
trouvi^elyk gade flaande , d\'opkomften daar van
manen , bem-en , en voorts in de handen der
drie Steden overleveren , op hunnen eed bren-
gen , en aan eik een derden deel uitreiken moe-
ften. Waarentegen de Steden beloofden hen
fchadeloos te zuilen houden Cm\\

1430.

IX.

Die van
Zwolle
nevens
anderen
in den
ban ge-
daan.

Nieuwe
bewint-
ebbers
o\\\'er de
Cloofters
goederen
geftelt.

geen de minfte veranderinge in de gemoederen Gevaar
min/^\' .g^bmgt hebben T dews\'l men\'er met voor^de_
mnder vmnig om, op die gene bleef, die, des

i\'aus bevelen erende, en agtende, het interdiakomen-
onderhielden. De verbitteringe felfs tegens de de.
fuiken was fo groot, dat het al hier feer gevaar-
lyk was voor de prieftersdie. nu en dan in
öilte en geheimelyk-de biegte van de Beghy-
ï^en , alle des Paus fyde aanklevende, kwamen
^oren. Gobelvn van Kempen , fig verkleet
hebbende, derfde het nogtans nu en dan ^wa-
gen, en haar, binnen de Stad, ten dien emde te
befbeken niet buiten gevaar van fyï^ ly \'
ten minften niet fonder vrefe van -ftg aan alle
verfmaadheden bloot te ftellen , indien hy eens

betrapt of ontdekt wierdt («). \'
^ Dog. defe onluften, die reets lang genoeg ge- X.
duurt hadden, namen ook eerlang een emde. 1432.
Want Paus Martyn de Vvfde, het tydelyke niet Den ban
het eeuwige, in het vorige jaar, verwiifeltheb-wordt^
bende font opvolger, Eugenius degtoj^^^

Landfchap , om defe droevige fcheuringe te ^ ^
\'ioen ophouden Ca). Tot Vyanen beleide d at-

gefondene Biffchop een vergaderinge , waar m
VVudolf van Diepholt, en alle fyne aanban-

I432. geren van den Ban ontfloeg.. Alle het voorge-
vallene en bedrevene, gedurende defe oneenig-
heid , wierdt vernietigt verklaart , en Rudolf
van Diepholt met fyn Staten , verleende aan de
Religieufen van Belhem , Windesheim, en S.
Agnes Berg, als mede alle andere Geeftelyken,
fo wel hier als elders de vryheid , na himne
Cloofters en woonplaatfen te rug te keren: uit-
gefondert eenige, die, van een al te grote een-
fydigheid verdagt, buitens Lands moeften bly-
ven {q) ; en fommige wereldfehe Priefters j
die , hunne kerkelyke bedieningen in die tus-
fchentyd verlaten hebbende , niet weder in het
befit derfelver ampten herftelt zyn. Want „ al-
„ Ie die genne" fegt den Heer Burgermeefter
Jrent toe Boecop Qr) „ dye van de Poftulaet
van de Regerringe van dye lande und Steden
waeren in enige Canonekefyen prebenden ,
vicarien , ofte andere gheyftelycke officien
waeren gheftalt, bleven hoer leven daer in ,
en dye iiyt yeverrickheyt, dat fye den Bis-
fcop en den Pauwes wilden gehorfaem weS\'
fen , dye feliive hadden verlaten , fynneii
hoer leven daar uith gebleven".

Rticiolf\' Rudolf van Diepholt, op loet aanhouden eO
tot Bis- verfoek van de Ridderfchap en de drie Hoofd\'
fchop ge-.fl.e(jen (0» ^^^^^ den Paus, tot Bilfchop vanÜt\'
recht, in het volgende jaar, beveftigt zynde (t)\'
wierdt op het Slot te Vollenho , door de Bij-
fchoppen van Minden en Osnabrugge , en tvve
Wy-biflchoppen , tot Priefter , en vervolg^^^

Johan. Bujfch. .in Chron. W\'mdesh. Lih<
Cap. 34. „ , ,
(r) In fyn Jaarboeken,
(j) Menen Chron\'jk van Deventer.
(?) Thomas a Kempis in Chronica Cap. ï4r

coi Biflchop gewyt (u): en het is van toen af HS^.
^t hyalgemenelyk van een ieder voor wettige

mer des Lands geweeft, en hierom deethy, op ^^^^^^^
net nieuw in het volgende jaardes maandags
fa s. Remegius , aan de Stad Zwolle defelve
«eloften , als de Biffchoppen van Utrecht , by
net aanvaarden van hunne Heerfchappye ge-
hoon waren te doen , en beveftigde aan haar
alle de regten, voorregten , en oude gewoon-
tens , die de Stad, van de vorige Biffchoppen
van Utrecht verkregen hebbende , des tyds ge-
ruftelyk befat ; gelyk fyn belofte brief met ^
meerder woorden uitwyft.

Wy Roedolph van Diepholt Elea, ende con-
firmyret toe Utrecht, maken kundich#l-
len luden, dat wy geconfirmeert hebben, enae
confimeren myt defeft apenen brieue , onfen lie-
uen Burgers van Zwolle , ende onfen Stadt van
iZ^A \' hoer priuilegien , brieuen »rechten ,
Rheden wylkoren ende koeren, die fy nu héb-
oen , of eertyds hebben verworuen van onlen
voervaderen Biflcoppen t\'Utrecht, foe wie die

geweeft hebben. Ende voert a.1 hoer heercomen ,
^^ % van enygen Biffcoepen voirf; of van hoge
daïenS^^^ heer ghebragt hebben , toe defen
alle däf • ^nde gelouen Êem in gueden trouwen ,
fonder V P^ten vaft ende ftede te holden ,
de of ^fH^eck ende fonder enichge wederwoir-
In oirkond?!- Al argelift hier ^e wi?/echt,
gegeven^ Briefs ^zegelt myt onfen Zegell,

XI. defe Stad dankbaar betonen willende , voor al-
Hy.ver- trouwe bewefene dienften en byftand ,. die
haï^ feer hadden geholpen hem tot het Utrechtfche
Schout- Kerkvoogdyfchap te verheffen , wierdt in het
ampt met volgende jaar te rade, haar met een voorregt te
de\' Róüte belonen. V De woefte onbewoonde veenagtige
en Har- jenden , den Route en ,den groten Harmei ge-
naamt , meer dan twe uuren gaans van defe
Stad afleggende, gehoorden des tyds onder het
Schoutampt van ■ Dalffen (ï^). Defe Landftreek
bragt hy , des donderdags na S. Bonifaas , on«-
der het Carfpel van Zwolle , en beval dat de
bewoonders. daar van altoos onder den Schout
van Zwolle geregthoiig zouden zyn ,. waar yan
hy hoopte , dat defe woefte veenen , in het
vervolg , beter bebouwt .worden zouden Ge-
lyk uit fyn volgenden brief te fien is.

Wy Roelof bi der genaede Goeds Bifcop t\'Ut-
recht , maken kondich allen luden mit de-
fen onfe brieven , want wy angeflen_hebben men-
nigen trouwen dienfte en biftant, die onfen Stade
van Zwolle ons toe defe dage toe truwlyk be-
wyften gedaen hebben, en dagelycs duet, en me-
de ano^efien nuttichet onfes Lande van Zallandt,
en nut name des .Alinges Veens geheten die
Ruete mit die groete Hermeien , dat tot onfe»
Gerichte yan Dalveffen gehoert heeft: foe heb-
ben wi mit gueden voerwacht gelecht en leggen
mit defen brieven dat Alinge Veen geheten , die,
Rute mit\' die groeten Hermelen voerfr., in ons
Gerigte en Karfpel van Zwolle , dair inne tof
euwige daghe toe blyven : alfoo dat die gene die
dair nu woenen, of hder namaèls woenen füllen?

(v) Anderen fchryven van Balmesheim
jyumhar Tom. 2, AnaUSl. pag. 42^.) dog verK6er-
öelyk ; gelyk uit Rudolfs brief te fien is.

gericht nergens fueken of hebben en follen tot 1434-
euwighen â^hen \'fe dan voer onfen Schute
■tinnen onfe Stade van Zwolle, en hopen dat die
en dat grote Hermden dat nu woeft legt en
ewoent en begrepen

. Met Campen lag defè Stad, federt eenige ^J^J^J
fren , in verfchil , over een gedeelte der on- campen
l^often , door haar twe , in het jaar 14^0 en Zwol
a\'uitruftinge.van de Vloot, op de Zuider-Zee ebyge-
gekruift bet Eiland Marken verbrant heb- legt.
bende , aangewent. Nu kwam men , ointrenc
S. Jacobs dag , in der minne overeen , ^^^
Stad Zwolle aan Campen , uit dien hooide ,
niet meer te betalen fchuldig was, als 500 yfr-
rdjemfe guldens : waar van\'er 200 op de naait-
yolgende Paulus bekeringe\'s dag, 150 m het

H37 , op den gemelden dag, voldaan zouden
ïnoeten worden. Al het welke men klaarlyls:
Wt den volgenden brief kan afnemen.

Wy Scepen en Raidt der Stadt van Zwolle ,
dl A ^^ndich allen luden , dat ^vy fcul-

en uthSa^t van Campen-voirfr. ons verlecht
fchreefe^Wen, in vortyden, als doe men
daer onSen?-^^"^ vilrhondert en twyntich , of
^pdpn tr^l ^^ éenre revfe , die wy faemcndic
S v\'an\'levT- inVe?vVde , mffchen Hartog
rät op MÏr \' ende den Geftichte van Ut-
rccnu op iviatcken : welcke ftitmne ffelds voirft.
WI em gelaevet hebben en Uïn mit defen onfen

brieven wal te betalen op termynen hiéf nae
befchreeven : als aoo Arn guldens op Pauli Con-
verf., toekomende , 150 dito op Pauli over eert
jair dak naeft an volgende , en 150 dito dan nog
over een jair toe Sanft Pauvsrel fonder langer ver-
toech. En bier mede fyn alle fehelin^e die ^vi
toe defen dach toe gehadt hebben , lieflyeker by
ons beyder Raidt vrinden geflieht, nedergelegt,
en die" anfprake dair van quit gefcholden, fon-
der argelift.

Gysbert van Heerde , met fyn aanhangeren *
hadt omtrent defe tyd verfcheiden Zwolfche
Burgers geplondert, van al hun geld en goed
berooft, en felfs gevangen gefet. De Magi-
ftraat om defe ongelukldge menfchen , fo veel
mogelyk was, te helpen, dat fy fchadeloos ge-
ftelt wierden, en los geraakten , verleende, in

bloedverwanten de magt, om de Gelderfchen,,
aan defe geweldadigheid fchuldig, of onfchul-
dig, fo wel in defe Stad, als in het gehele
Landfchap Overyflèl, te mogen aanhouden, e»
beflaan ; ten einde hier door de fchade, en het
leedt hunne vrinden aangedaan , te vergoe-
den (yf). Voorwaar een ongelukkige eeuw ,
in welke de Regeringe moeft toelaten , en felfs
goedkeuren , dat d eene onregtyaardigheid ,
door byna even onregtvaardige middelen we-
dergewraakt Viderdt.

In het jaar 1437. befchreef Rudolf van Diep-
holt een vergaderinge van Ridderfchap en Ste-
den , op den Spoolderberg , ten einde over
eenige faken , den Yflêldyk betreffende , raad
te plegen. De Stad Deventer font daar uit
haar Raad na toe , Jan van Leiden , en

Pete^Äu \' Campen Jacob Witte , en HS?«
fenf Sof ? \' en defe Stad Evert Tya-
fchp t\'t ^^nibert van Yrte , ten Bus-
S V tf ten Buffche. Men ftelde al-

Den Kerkvoogd deet in het volgende jaar 1438.
^^ uitfpraak over een twift, die Campen en Rudolf
^^volle verdeelde. Defe Stad beweerde , dat
ai het faat en koorn, dat over de Veenbrugge,
en de nieuwe brugge , gevaren wierdt, uit fuffcheti
kragt van een oude gewoonte, binnen Zwolle te Campen
markte komen moeft. Campen drong aan, dat en Zwol^
dit voorgeven van geen kragt was, ten fy hetl^.
bewefen wierdt. De Heeren van de Regeringe
^efer Stad aan den Kerkvoogd een ouden voor-
regtsbrief vertoont hebbende waar by hen toe-
^laten^was Stads oude gewoontens met eede te
mogen bewyfen, vonnisdehy metraadvan Coen-
Prooft van Deventer, de ver-
WÏÏ ^^^^^enaar Jan van Itterfum, Regtsge-
v!; A \' en Rentmeefter van Salland, JacobBor
He ^ des BilTchops huis Marefchal,

kS" ^^^^ep 5 en meer andere Heeren, uit
defer ^sTcf^" aangebodene eed , ten voordeel
in gefchrif\' hem verfogt fyn uitfpraak

"^\'olgenden V^ "^^^vatten , waarom hy haar den
ryns dag befe^t vrydag na S. Seve-

\'W^cSedt^È,^?:^^ Diepholt , by der genaede
allen haden. t\'Utrecht , maken kondich

onfen Steden Camo\'^^^ fchelinge is tuflchen
die Raidt ons Stadt 2:wolle , omme dat

1438. dat rogge en alle guet, dat doer die Venebrugge
kornet, en oock over die Nyebrugge daer men
dat ... . mede biedt toe Zwolle an die merc-
ket, dat men dair mede die mercket toe Zwol-
le verfueken lal i dair die Raedt van Campeil
tegen fecht, ten fy men dat bewyfen mach: dair
die Raet onfer Stadt van Zwolle op antwoirde
dat hoer oelde gewoente en heerkoemen weer i
, dat fy dat beholden .mogen mit oeren eede. En-
\' de want hier een Privilegie van gefien heb-
ben , en hoeren lefen ganle en wal befegelt als
gehokt, en de Raidt ons Stadt van Zwolle over-
boedich was, haer beholt te doene dattet haer ol-
de géwoente en heerkoemen weer als voirfr. is.
So hebben wy om alle faken in het befle te ke-
ren , tot rufle en vrede onfer Steden Atirfcr., dat
- beholt van hem te neemen verveerft. J^^^
gefchiet was, doe begeerde de vurfcr. Raedt en
Gemeente ons Stadt van Zwolle ;^u-fcr., als mit
namen van des Raedts wegen , ^vert Tiafen ,
Lambert van\' Yrte , Willem van Coten , Johan
\'ten Buffche , Johan van Wj^men , Derck Es-
fchinck , Hendrik Qinthaege , Ludeken Gheerts
Soen , Hendrik ten Waeter , Folkier van Haer-
folte , Menfe Soen, Herman ten Buffch, Tyde-
mans Soen, Otto van Vylfler , Johan van Yrte,
Dirck Hölting , Werner Poppe , Johan Potgie-
ter , Albert Snavel, Reinolt ten Bulfch , Dirck
van Twenhuifen , Gen-it van Eeme , en Goefe
Boer. En van haer Gemeente weegen die tot
deefen faecke mede gefchikt weeren , als by na-
men Arent Alferts Soen , Dirck van Wytmen »
Johan van\' DifFelJohan Tymanflen , Johan van
Itterfum , Hendrik Witfant, Jóhan ten Waeter ?
Rutger Harmans , Johan Tyafe , Peter Boer ?
■Andries Gent, Claes Sticker, Hendrick Scbut-
trop, Claes ten Brink, Liideken van Derlevert-
de , Johan van Merle , Ernft ten BuÏÏche , Her-
man Knoppert, Hendrik de Jonge , Herman ten
Boflche, Willem Tyafen , Engbert Dcghen, Jo-
han Kokman, Willem Vyfch, en Ludekeu Snae-

fnl V"^? u"^ ^^^^ ^es een fchyn geven wolden , HS^\'
foe fe üch verboden hadden, dat beholt te doene
È fT^""- ons haar Begeerte in de-

ie fake voirfr. redelyk duchte te wefen , fo heb-
ben wy hetn defe brief dair af mit onfen Zegel
doen bezegelen. Dair an en over weren yan ons
^aden die Edele Heer Coenraad van Diepholt,
Proeft toe Deventer, Joh<in van Itterfum, Ucen-
^aat in \'t Keifer redit, Rentmr. ons Lands v^
/.allandt , Tacob Borre van Amerongen , onie^
Ws Marfcalc Hendrik Schaepe , ^ en meer gtie-
^er luden. Ge-even toe Zwolle m ^jaers onfes
Heren dufenc vierhondert achte dertieh -, des
dages na Santé Sevsrinus dach.

1040 ,. aan het Capittel van Deventer ge- .
daan (3!), feer vrugtbaar ih het voortbrengen
\'van gefchlllen , hadt omtrent defe tyd e^ he- lus-
tige twift , tuffchen de Heeren van bet Capit- fchen het
tel, en van de Magiftraat, verwekt. d\'Oorfaak
^y^e\'^ van was toen , gelyk Ook in latere tyden , ^^ ^
dat de Regeringe alhier niet altoos met de per-
tonen, ter befticrina;e van het Paftoorsampt ge- gendom
londen , te vreden wns (\'2-^. Het Capittel in van S.

deffelfs regten op de Parochie kerk , poog
(J), Veel koften en arbeid
kn parden befig om te verfpil-

fe om W ^ van Diepholt fpaarde geen moei-
. ? ^^ vereenisen : het welke hem dan
^-beMSx438,gelukte. Toen
vfc^tor/l ^e vyf Godshuifen van Lt-

(y) Men fle hhr ^oren bl.^- o , -

Men fie ket voCdeB^Jr^ vclgena^n

; iJ. Lmdenhm üifi, Epf. va-v\', t.ag. ^95.

Ï438". tel van Deventer , aan de Stad Zwolle , eeil
brief moerten overleveren , waar by fy bekent
maakten , dat fy , om alle twiften ter neder te
flaan, en tot onderhoiidinge der vrindfchap, de
Stad Zwolle belooft hadden , geen Priefter,
met het Paftoorsampt der kerke, te zullen voor"
fien , dan die bekwaam was, dit ampt te be-
ftieren , en hem alfulke magt te geven , als fyn
voorlaten gewoon waren te hebben ; als mede
iiem toe te laten , dat hy de Vicarien of Prie-
fterampten , defes Godshuis , na het overly*
den van de befitters, aan anderen mogte op-
dragen : die egter verpligt zouden zyn , defe
ijedieningen in perfoon waar te nemen , ten
ware dat fy daar in, om wettige redenen, ver-
hindert wierden, wanneer fy een ander priefter,
mids in Zwolle wonende, in hunne plaats mog-
ten aanftellen. Verders den Paftoor , die fig
kwalyk g-edroeg, op de bekendmakinge van den
Raad te zullen vermanen, en, inval hy fyn le-
venswyfe nier beterde, af te fetten, en een an-
dere van meerder verdienften met fyn bedieningè
te voorfien. Den Deken en het Capittel moe-
ften boven dien verfpreken , dat de tydelyke
Paftoors, \'s jaars rekeninge van de rechten en
renten aan hen doen zouden : dog niet van de
toevallige profytén , die hy aüeen maar ver-
pligt was hen kenbaar te maken , en ook voot
ftg mögt behouden. Van de renten kreeg M
de helfte , het Capittel een derdendeel, en het
overige vierdepart moeft tuüchen hen beiden
verdeelt worden ; en dit gedeelte wierdt den
Paftoor toegeleit, om de laften der kerke ^
betalen. Emdelyk dat na de tyd van drie maan-
den bet Paftoorsampt moeft vergeven worden ,

ren Wn d -r?^ fcheidsmannen, dat de Hee-
nioeften ^ad, aan het Capittel een brief
den D L^^^^\'^^^^digen , waar by fy verklaarden
ben d \' ^^ Canunniken belooft te heb-
j. \' fy niemant helpen , ofte oriderfleu-
in > die het Capittel , of den Paftoof

SrarkP^ \' ^^ geregtigheid, of het befit van
tp 1 ^^^ochie kerk, poogde te verkoyten, en
^ Dena^len. ,Ten derden, y^rftonden de ge-
borene Rigters , dat de koften door het Capit-
^^^^ Raad , hangende het pleitge-

Sr Ï^^P^^^en mögt. Van Pxudolf van Diep-
afrl "itfpraaks brief hebben- wy een wettig
iichrift , van den volgenden inhoud.

Eirbafpn^rlTy" tY^s geweft heffe, tuffchen
SanclfS \'\' en Capittel onifev Kerckeia

iiiide otÄ l^euehter , an die eene fyde :
^etke v-in c Swolle , torende van onifej:

hem^Q y^il« i an die ander fyde dair elck
nebbf^ïi , foe ende coftes omme gedaen

Kcn , en ulfop^\'-l^\'^\'^ht dair tuffchen en aff t\'maic-
Declcen en <iair omrae gearbeit, dat

Swolle voirfr. ,
. -.--e an ons> s^Ueuen fvn een mynhc-
, - ^yfP^f^^ en van nyt te fpree-

ken ende ;te fegg^u t des \\vy up- dat geblyff be

I43§. de der parden voirfr., ons voirden befproicken
\'hebben , ende becanden mit onffen vyfF Goidts-
huefe, als vän den Doem van Óudemunfter, van
Sande Peter, van Sanfte Johan, en van Sanété
Marien Kercken tot Utrecht, die nytfpraicke te*
doen : Alfoe dat wy Rodolphüs Bilfcop tot Ut-
recht uytfpreken en feggen, en by raede onflèn
vyff Goidtshuefe voirfr. , mit defßn onflèn brie-
ue , tuflchen Decken ende Capittel ónfl^er Kercke
van Deuenter , ende onflen Stadt van Swolle
voirfr. , van den fchelonge onflcr Kercken van
Swolle voirfi\'. , in allen manieren , als hier nae
volget befchreuen. Ih den yrfl;en feggen wy dat
Decken en Capittel onflcr Kercken van Deuenter
voirfi-. , onHer Stadt van Swolle füllen ouerleue-
ren , en geuen eenen brieff befegelt mit ons Ca-
pittels Segell ^ Ipreckende van woirden tot woir-
den als hier nae vólget: •,

Wy Decken en Capittel der Kercken pn De-\'
ueöter doen kundich allen luyden myt deflen ape^
nen brieue , dat wy vöir oüs ell onfen nacome-
lingen , omme fchelynge en twyfl;e neder te leg-
gen , tuflchen ons ende der Stad van Swolle, als
van onfier Keripel-kerken van Swolle., ende offl
Steden\' vreede dair voirtaen tot ewigen daegen
mede te holden., ende om oirre vrientfchap ende
gunften wille^ foe hebbenwy den Scepenen, Rai-
de,- en inwoenre der Stadt van Swolle voirfr., en-
de oren nacomelingen ende inwoeners geloeft ende
loeuen mit defl\'en, brieue , dat wy tOt ewigen ty-
den als die voirfr. onflè Kerckc ledich is, ende
des noet ys füllen ende willeu verfien die Ker-
ke voirfr., mit eenen Eerbaren manne die be-
quaam is alfulken Kercke te regieren mit vordre
macht in fynen tyden te doen, dat eenen Kerck-
heren gewoentlick ys te doene^ Ende die vi\'^^"
rien die hem geboereh , in der Kercken voirlr-\'
te vergheucn ende te confentiren , offt yemant
genoechde nj^e Vicarien te fl:ichtèn , ende der
gèlicke. Ende offt eenige vicarien veruallc"-^
der Kercken van Swolle te vergheuen ,

vergheuen j r^ ^^^ Regierre die voirfr. vicarien
ne dien hie ^\'f^en voirwerden, dat die ghee-
n^n fall. ]U ^icarie gheuet, die feluer verdie-
dat hie die •\'\' fulcke noet aenqueme ,

laeten mv^ konde , foe fall hie die verdienen
nen Swnll erbaren gueden Priefter die byn-
fondpi- beneßciert ofte ofSciert en weer,

pefath fonlTer Kercken voirfr. alfoe van ons
re?iprH ^^^ ennigen tyden oneerlick hadde óffc
Deckp ^^^ SviTolle , dat ons

onflen Stp^ ?",p^Pittel voirfr. gefat hadden tot
voirfr. eUen " ^^ Regierre onftèr Kercke

Sta^/oii-ft., fall van onftên beuele als
iynen tyden ^nde Regierre , upboeren in
onlfen Kerck!!. ^^^eke verualle ende Rentheii als
danen Renthen ^\'^"\'fr. toebfhoirt. En van fóe-
Keckenfchao 5 veruallen voirft. fal hie ons
en Regierre\'^.^oen alle Jair, als onïïè Stadtholder
de I-echten, te verftaen, dat hie ons van

Keckenfchap Jno , giiede bewislicke puntelicka
M nie feggen ^^ , ende van den verualle
begryp offt behaeiT gecomen ys , funder

r438. willen wy Decken en Capittel den voirfr. oniTeH
Stedeholder en Reglerre geuen alle verualleen
dair tho van den feckeren renthen die helfte , en
dat derdendèel van .de feckeren renthen foelen
wy Decken en Capittel boeren cn holden , des
dair dan blyfft van de feckeren renthen foelen
ivy hebben die ene helffte , en onffc Stadtholder
en Regierte die andere helffte fynen .ftaat. mede
te holden , en onflen, lafl:e cofte en forge van
onfl^er Kercken voirfr. up hem nemen. Ende wy
Decken en Capittel voirfr. foelen en willen bin-
nen drie maenden tot allen tyden als des noet ys
enen nyen Stedeholdere en Regierre fetten , die
Kercke te regieren in manieren als voirfr. ys. EU
dair en bynnen enen anderen fetten\'ter tyd toe,
dat wy bynnen den voirfr. drien maenden eeneii
Stedeholder en Regierre gefath hebben als voirfr,
ys. Ende deflè punfte voirfr. hebben wy Decken
ên Capittel der Kcrcke van Deuenter, vom ons
en onflTen nacomelinf!.en den Scepenen ende Raidt
en Inwoenre der Stadt van SwoIIe , ende oreii
nacomelingen , »geloeft vafhe, flede en onverbrec-,
lick te holden tot ewigen daigen. Sonder enni-
gerhande argeliil, Ende hebben des tot .oirkundc
en gemychnifle ons Capittels Segell an defleo
brieff gehangen. Gegeuen in \'t Jair ons Heren
Dufent vierhundert achte-en-dartich , des thieii-
daeges in Meye,

Voiit feggen wy dat onflc Stadt van Svrolle
eenen brieff "befegelt met hoere Stadt Segele, ge-
nen en auerleueren fall den Decken ende Capit-
tel onffer Kercke ven Deuenter voirfr. , fprec-.
kende van woirden^toe woirden , als hier
volget: Wy Scepenen en Raidt den Stadt vai\'
Swolle , doen kondt allen luden mit defen op^
nen brieue, dat vvy omme fchelinge die geweft
heft tuflchen onflêr \'Stade voirfr. , en den Capit\'
tel van Deuenter , als van der Kerfpelkerk vao
Swolle neder te leggen , en fteden vreede voir-
taen mit dien Decken ende Capittel voirfr. te hel-
den , ende pm pnfte en gevueghe die fle.a."

Capittel voirf"-^" hebben , den feluen Decken en
bebben en l nacomelingen geloelFt

voir onl „ "j vermits defen onlfen brieue ,
der Stadt \'^nflen nacomelingen. en inw^oenre
hulpiicl Swolle voirfr., tot gheenre tyt be-
den p„ . ^yftendich wefen füllen, yemant die
gu p \'\'Pittel Voirfr. ofFc die van hem Stedeholder
kvnd Kercke voirfr. gefatth were ,

fitte \'"i ^^^"^voude wefen in hoeren rechte en be,-
Kerd\' ^\'^\'■^ke voirfr. , olF in goeden die der
andragende fyn , meer gunftich ,
n^r ck, en nyet hynderlick wefen en füllen,
rSS^ Capittel , en hoeren Stadtholdere en
KerrW^ vp^fr. hoeren rechte en befitte der
de wv •\' ennigerhande argelift. En-

üe wy Scepenen ende Raidt der\'Stadt van Swol-
jn^.-v . Oirkunde ende getuichnilTc alre
Aincten voirfcr. onlTer Stadt Serefe an deffen brieff
|uiangen. . Gegeuen in \'t Jair SnflTes Heren duy-

en aAeit^\'^^/\'^SSen en fpreeken ^ allen coften
pittel en\' n- Partien als Decken en Ca-
deffen\' fnLi^^ ^ St^dt van Swolle voidr., omme
of geVIv, ende faicke wille voirfr. gehath \'

voegen hebben alyng qwvt ende
lüriJpVo gheen dairom immermeer aen^

dVfte \\\'. »^en anderen dair aff te doen. En-
hlyuen ^^^^^^ te vreden te wefen ende_ te

^ot ewi^l*^ P^\'^i^er Kerclcen van Swolle voirfr ,
bricue 1 toe nae hiholt oirre beyder
voirfr. ftacr „^en anderen dair up gegeuen als
«ie inne te v, "^^nder ennige argelift offt nye von-
alleens fprp^l^^\'^n. Ende deflèr brieue fyn twee
en Capitte^nde, daer fal enen hebben Decken
enen oniTe Kercke van Deuenter , ende

Ï43S. toe oirkiinde , ende omme die merre vefteniß^
wille oniTe Segell an deflèn brielF doen hangen.

Gegeiien in \'t jair ons Heren dufent vier hondert;
acht-en-dartich , des thienden daiges in Meye.

Collationiert met fyn principael en
accordiert mieten feluen van woir-^
den tot woirden by my

In het naaHe jaar , deden die vaa Hattem »
EIburg , en Venlo , klagten aan den Hartog
van Gelderland , over de fchade, en \'t onregt,
\'t welk hen die van Deventer, en Zwolle, op
vrye marktdagen , en in andere gelegendheden
veroorfaakten (b). Hoe het hier mede afliep ,
is myn navorfchinge ontgaan.

De Heer Joan van Itcerfum lligtede, ter felf-
der tyd, alhier de Capelle van S. Laurens, te?
gens het Cloofter Belhem gelegen. Weinig,
jaren later nam het Gafthnis, daar by , doof
defe Hecr\'s grote mildadigheid, fyn aanvangC^)»
Een vrefelyke peil begon in het volgen-
de jaar, in ons Carfpel, te woeden. Vele van
d\'ingefetenen van de boerfchappen Haarft , eii
Berkmede , zyn daar door na het graf gefleept.
d\'inwoonders yan S. Agnes Berg-Cloofter ,,
voelden ook d\'uitwerkingen van dele befmecte-
lyke kwale (d).

De vermaarde Joan Celé , in het jaar 1417 »
overleden {^e) , iiadc tot opvolger in de beftie-

(.h) SUgtenhorfl Celderfche Gefch\'ieden, bladf.
(c) Vit de Sügtinpbr\'ieven.
{^d) Thomas a Kern fis in Chron. Cap.
{e) Thomas k Kempis i» App, ad Chr<i».
dgv.etanmn Cap, zo.

XIV.
1439-

Klagten
van eeni-
ge Gel-
derfchen
tegens
d\'onfe.

Stigtinge
van S.
Laurens
Capelle
en G aft-
huis.

1440,
"Vrefely.
ke Peft.

SIJ^R^Ï Schole gehadt , den Zwollenaar 1440.
eedurpn \' «^ie defelfde met veel lof, geleide

hiiii-ßLi 1 ^^^ bemerkende , dat verfcheiden aeeevcn.
kZ r \'\'\' betreden/\'^\'\'

Vele voorvallen noodfakelyk, voor hunne
erionen en goederen , van de Stad verkrygen
jonden , verfogt ten dien einde aan de IVIagi-
.traat, dat die defe vryheid , aan de vreemde
jeerimgen , verlenen wilden ; aan het welk die
Catharina\'s dag , toegeftemt
iiebben , door den volgenden brief, aan de
Studenten van allerlei glweften, te vergunnen.

Y^y Burgermej-llers , Schepenen ende Raet\'
der Stadt van Zwolle, orkonden met defen
Want Mr. Johan van Dalen ,
bracht heef onfe Stadt, ons aenge-

ende daer t q ^ binnen onfer Stadt queemen ,
leet rnrl« T,- j ^\'^hole gaen wolden , daer fonder
hen diÏÏ ^^^«^n mochten , fo hebben wy . \'

Ckrckel °P,geantwoort, ja: Ende geeven alle
Stadt ter ^^ comen, die binnen onfer

onp\'eW^rP\'^^e gaen willen, een veyligheit, en-
de te weefen onfer Stadt ende Stadt Vryhe-
id fy daer ter\' ^^^^ gUede , dewy-
onfc Stadt tX V \' wanneer fy van
rcyfcn Willen - of tot einen anderen ftudiutn
fonder leg,- ^f\'/i^s dan füllen fy dat mogen doen
fchult, die Ar ^^^er : mer koft, teringe ende
ren , fallc;n f femaeckt hebben ende fchuldig wa-
■y eerft betalen of der lüde gemueda

hebben. Sonder argelift. In kenniflè defer ftiic-
kes onfer Stadt Secreet, binnen op t\'fpacium ge-
druist. Gegeven Anno 1440. S. Cathar.

Te voren hebben wy gefien, dat de R^giftraat
defer Stad, tot voorkominge der ai te grote
rykdommen der Religieufen, een Wet gemaakt
heeft igj\' De Gefworene Gemeente , defe
voetftappen navolgende , befloot pp S, Lucie
dag, van het een-en veertigfte jaar defer eeuw,
dat alle de Beghynen , fo wel binnen de Stad ,
als in de vrjdieid wonende, uitgenomen die van
het oude Convent , voor den naaftvolgendea
Paafchtyd, alle haar hiiifen, erven, en renten,
welkers befit den Raad haar-niet in vorige ja-
ren , toegeftaan hadt ,, aan wereldfehe handen
zouden moeren verkopen: onder verbeurte van
de befittingen felven , voor die gene , welke
hier aan niet gehoorfaamden. En indien men
ontdekte , dat die goederen en inkomften , op
de naam van eenige Burgers of inwoonders
ftaande, haar nogtans toebehoorden , dan zou-
den defe befittingen , tot Stads voordeel, ver-
kogt worden , en die fig aan defe famenheu-
linge\' fchuldig gemaakt hadde , verbeurde fo
veel geld , ten felfden einde , als die goederen
waardig waren. Ook wierdt toen beraamt,
dat, iemant, in het vervolg , aan haar eenige
luiifen of andere opkomften fchenkende, fy het
felfde binnen een jaar tyds, aan wereldfehe
menfchen , verkopen moeften

In het felfde jaar hebben de Steden Zutphefl»
Zwolle , en Harderwyk , verfogt zynde een
uitfpraak te beramen , over de gefchillen, di^

ILi\'^^\'^ÏS ^^^^ Hartoff Philip van Bourgon- 1441-
tremen l Nederlanden , en de Stad Hartog

goeaeren , een groot nadeeL De oorföakhier i?ollan.
«a was , dat de Hollanders , met de Hanze ders ge-
jeden in een oorlog zynde, de StedenDeven- maakt,
noodf K ^^P^" \' medeleden van dit Ge-
andelvt U , en uit dien hoofde vy-

bevrv^ . ^^^ overlaft en raoejelykheden
uitvoe. ^o^\'den , flaagden die fo wel in het
met \' verdrag ■

d\'OveryfTew \' Staaten floten , waar by
l^andel en r 1 hooplieden vergunt wierdt , den
Schotland ^^P^^aart in Holland , Engeland,

Voor en al eer wy gaan fien , hoe flegt dit
verbond door de Hollanders onderhouden is >
merken wy aan, dat de meergemelde wet, tegens
de verfterkinge der huifen van d\'Edellieden ge-
maakt , nog fteeds forgvuldig in agt genomen
wierdt. Hierom moeft Frederik van Ruten-
borch, in het volgende jaar , door brieven niet
alleen beloven , dat nog hy , nog iemant van
de fyne , uit fyn huis Ruitenborch , iets tegens
den Biffchop , de Steden Deventer, Campen ,
en Zwolle, en het Stigt misdoen zoude , maar
ook dat hy fyn huis met geen nieuwe gragten
meerder mogte fterken. Daarenboven verfe-,
kerde hy, dat elke befitter van fyn Cafteel, na
hem , die beloften , binnen de tyd van twe
maanden , zoude doen , na dat de Biflchop en
de Steden denfelfden daar toe door aanfchryvin-
ge op den Ruitenborch verfogt hadden (/).

De kooplieden der drie Overyflelfche Hoofd-
fteden , fig op het verdrag, met de Hollanders
in hét jaar 1441. gemaakt, verlaten hebbende, fta-
ken intuffchen weder met hun koopvaardye Sche-
pen in Zee. De Hollanders en byfonderlyk de
Noorthollanders , en Waterlanders, fig weinig
aan het opgerigte verdrag , bekreunende , de-
den die van Campen, in het jaar 1443 5 op het
nieuw grote fchade aan , en veroverden vier
ryk geladen Camper koopvaardye Schepen;
die meer dan loooo goudguldens waardig ge-
fchat wierden. De Stad beklaagde fig wel
wegens dit geledene verlies over al, en ook by
den Bilfchop van Utrecht, die daar over aaïi

overo-ocr ^^^^ middelen , als vertogen moelle der drie
Zwnlll ^ ^^ met de Steden Deventer , en Steden
^^« Td^K\'"\'^""^ opgerigthebbende, heüo-l^l^^^l
üit d ^ • ^ eenpariglyk alle de koopvraren ,
dend Steden na Holland verfonden wor-
Ren t \' komende ^ haar muren

tiaen. Ook fmeekten die van Campen den *
i.f^r \' ^at hy haar toeliet ^ dat fy de Hol-

m^teuy.T^^\'\'\'^^ door geheel Overyffel,
mogten beflaan : dog hy wees hun verfoek vaa

derfcha ^\' f^^hreeuw in Overyflèl. De Rid-Water,
er flg tegen geheellyk afkeurende , ftelde
\' fchoon\' ^^ Steden Deventer , en Zwol-
Hollanders Campen verbonden ^ om de
ï^et geen goed^^\'^^^ ^^ brengen, fagen het ook
Ridderfchap aan ; nadien fy ^ met de

koophandel hjp^^^ gedagten waren , dat den
moeft , indien d ^^^^^ vernietigt worden
Rudolf van n^Pdaar kruiften.

Ï443. verwagte twefpalt genoodfaakt, desdondérda^
XVIII. na S. Matthys dag, een vergaderinge van de
pe Staa- Ridderfchap en de gróte en kleine Steden té
ten en beleggen vvaar ter plaatfe lie ik nei*gens ge\'
den Bis- Qgs Bilfchops afgefanten in de byeen\'-

komfte verfehenen zynde, gaven aan de Staü\'
dit. ten te kennen^ en ftelden hen voor ogen de
grootheid en. -wederregtelykhéid der ,.;fchade^
door de Hollanders, aan die van Campen toege-\'
bmgt. Die van Campen de vergaderinge ver-
laten hebbende., terwyl men over defen voor-
ftel raadpleegde , beiloten de Staaten eenparig-«
lyk , uitgénóincn die van Haflèit ^ die \'er tegen
waren, dar Frederik van Rechoeren, en Adolph
van Twickelo , als hunne afgefanten , na. den
Biffchop gefonden wordende, hem zouden ver-
foeken , dat hy als -Landsheer de Wateren en
wegen van alle onveiligheid bevtyde, en dathy
beforgde, dat de twe Camper lOörlogfchepen r
toen tér tyd by de Stad Haffeit kriiiftènde , het
fwarte Water verlieten ; op dat een ieder vry
reifen en den koophandel dry ven konde- d\'Af-
gefanten wierden ook gelaft geenfints\'te verber-
gen, dat, als hy in defe befwaarniflèn niet voor-*

lag , de Staaten fig felven viÄel regt zouden we\'
ten te doen , en van voornemens waren , ^^
vryheid van den fcheepsvaart te herftellen. Bog
indien hy daar toe bereidwillig was, helooB^"^.
fy hem tegens een ieder, op \'é Lands koften ?
te befchermen. Rudolf van Diepholt, vanhej
beraamde verwittigt, bewoog eerlang de St^»
Campen , aan het befluit der Staaten ^ te gc"
hoorfamen , en haar fchepen het fwarte Watei^
te doen ruimen (jn) : waar door de ruft alhier\'-
weder berftelt vderdt.

Den haat, die men tea-ens de Hollanders , i443-
wegens de ta voren verhaalde vyandelykheden, Wet te-
hadt opgevat, was fo groot, dat men ^ol^^s-^oWm-
«et verhaal van fommiSe , niet alleen tot üe- ders hier
, maar ook tot Campen , en Zwolle , gemaakt,
een wet tegeps hen maakte by welke verbo-
den Wierdt, dat fy tot geen burgers langer aan-
genomen mogten worden (n). Waar m dog
hmnen defe gtad^ weinig jaren later , eenige

In Het felfde jaar fiet men reets dat de Beghy- V^^rag
lien Cloofteren ten Buifche , en
toen nog buiten de Stad , in de Vryheid .gele- ^^
gen, en eenige jaren later daar binnen aange- Beghy-
legt, reets geftigt waren. De Cloofteren op nen.
de Maat, in de Vryheid, en van S. Csecilia, ook
>vel Getruid Cadeneters genoemt, in de Schou-
ten ftege ftaande, waren toen ook al in wefen.
De Magiftraat en Gefworene Gemeente maakte
des tyds met haar aUe een verdrag , by het
5velke forge gedragen wierdt, dat defe Cloos-
teren geen erffeniflèn , huifen , of renten , van
eenig belang, konden aanwinnen. Dog in het
laar 1449. ^ond de Raad aan alle Beghynen
^öe , fekere huifen en weidelanden, digt by
pen (^Joofteren gelegen , te mogen aanko-

I. Fan het Cot er Feer. De Stad heßt en koopt
"er een vierde gedeelte van. 11. De belöfteit
van den Hartog van Gelder aan baar om-
trent de veer plaatfe. Ferfprekinge van
Zwolle ^ ei^ J. van Bukhorß aan Ilattem-.
III. Overyffèl van de vryßoelens regtdwang»
ontßagen. Aanmerkingen over dit Gerigte^
Ferbond met den Biffchop van Munflei^ IV;

De drie Steden verfoenen fommige. DelVet
tegen de Hollanders verjagt. 2wiß tuf eben
S. EJfching en de drie Steden. V. Vyand-
fchap tuffchen Ztvolle en J. van Bukhorß
De Stad verließ een pleit over S. Michaels
kerke met het \'Capittel. VI. De drie Ste»
den winnen het verfchil met S. EJfching.
VII. De Biffchop verleent Jan van Da^
len de magt, om fyn leerlingen te ßrafferti,
\' VIII. Foorregt door Diepholt aan de drie
\'Steden op \'i Slot te Follenho gegeven. Sy
maken een verbond tegens K^em. Schrikkelyka
Peß. IX. Zwolle laat de Berkmer brugge
leggen. Sy maakt een verdrag met d\'erfge-
mmen van Berkmen. X. Niclaas de la Cü"
fa komt fe Windesheim, en te Zwolle. Nieuw
mrbond der drie Steden tot verbeteringe der
regtplegingen. XI. Sy fluiten om een ande-\'
re reden van misnoegen nog een verbond\'

opgerefene fvoarigheid. Pefl in ons CarfpeL
Verfchil door Campen en Zwolle bygelegt,
XIII. pes Bijfchops dood. Den oorlog we-
ê^J^s fyn opvolger wordt door een verdrag g»-
eindigt. Inhuldinge van D. van Bourgon-
dien. XIV. Zwolle wordt aangeklaagt om
een verbond tegens de vryßoelen. Verdedigt
fig. Scbrikkelyke Pefl. XV. Een fiudent
vermoort een ander. Hy wordt gevat in de
Veluwe , de Stad geeft ""er kennis van aan
Maaflrigt. En levert den Student aan den
Biffchop. XVI. Die drie Landsdagen hout.
Het Capittel maakt iemand tot Paßoor,
fchoon nog geen Priefier. Vraagt raaätfcer
de daar uit ontßane fwarigheden aan defe
Stad. Welke \'er ftg niet mede wil bemoe-
ien, Nieuwe Paßoor aangeßelt. XVII. De
drie Steden leggen een verfchil hy. Nog een
mder twiß. De grote magt der vryßoelen
wordt op den Spoolderberg bepaalt. Dog
fy kreunen V fig niet aan. XVIII. De
Paus ontfiaat de drie Steden, en Groningen
van de regtbank der Vryßoelen byna geheel-
lyk. Hy belaß eenige uit de Geeftelykbeid
haar daar in te helpen, XIX. Amersfoort
verfoekt hier vrygeleide op een buitengewons-
Markt. Haar klagten tegens d\'onveiligheid
mier Markten. XX. Den Raad fchryft een
fchetpe brief aan V Capittel, over een ver»
fchil met een Burgermeeßer. Hei verant-
woon fig. XXL Een Religieus word ver-
boden een huis te kopen. De Stad koopt
d\'andere helfte van bet Cotcr-veer,

ï- yn de Boerfchap Cote ofCate, fuidweftwaarts
1443. X de Stad Zwolle gelegen , is van oude
Van het tyden af, en fekerlyk al reets in de Tiende
Coter- eeuw {d) een Veerplaats geweeft ; het Coter
Teer. of Caterveer , na defe Buurte , geheten. De
reregtigheid van het Veer aldaar hadt, voor ve-
e jaren herwaarts, aan de Paftoor , van de
cerk tot Goten, toebehoort. Defe verkogt in
iet jaar 1417 , fyn regt voor oude fchilden
^s jaars, aan\'Frederik van Blankenheim-, die tot
defen aankoop bewogen wierdt door de vrefe ,
dat het in andere handen verviel : „ waer
„ af" fegt hy , „ ons onfen Srichte van Ut-
„ recht meer hynders laft comen mocht QO "*
In het jaar 1437. was Hendrik van Laer in het
befit van dit veer geraakt; het welke hy des
tyds , met bewillinge des BilTchops., aan Jan
van Bukhorft overdroeg beding, dat

het nooit in de magt der Gelderichen kwam {d).
De Stad Defe Stad befat ook reets omtrent het jaar
beßt en , of vroepr , een vierde gedeelte daar

(ä) Hier wierdt reets in het jaar 973, een tol
S\'-heft • gelyk men lefen kan in de brief by den
%(r Dmnbar , Kérld. en Wereldt, Deventer , bladf,
464. 4<>i-- «« 46*5. Meer andere aanmerkelyke fa-
ken van dit dorp ïju my heden voorgekomen ,
iveike ik fo niet by defe, ten minften by een an-
der gelegenheid , aan den Lefer . mededelen zal.

(f) \'Brumanus R. T. pag. 184. dwaalt derhalven
van de waarheid , als hy fchryft; Js TrajeHus an\'
, tiquittis in Bukhorfliorum familia fuerat. ,, Dit vte^
„ hadt van oudsher aan het geflagte van Bukhorft
,, toebehoort". •
{d) I>. G, Dnnfhar ihid, pag,

van het overige was , een vierde gedeelte , aan 144^\'
Zwolle, te verkopen, en fyn andere helfte met de part
haar , in gemeenfchap te behouden. Het^^"-
koopsverdrag \\vierdt, op den Sondag Judica ,
zynde de fesde in de Vallen , gefloten, en men
ftelde daar by vafl dat, -om alle oneenigheden
voor te komen , welke ligtelyk uit de gemeen-
fchap des veers konden opryfen , het geheellyk
op den derden dag na INieuwjaar, in Jan van
Bukhorfls tegenswoordigheid op het Stads Wyn-
huis zoude worden verpagt, of indien hy uit-
bleef , mögt de Stad in fyn afweientheid , daar
mede voortg-aan. Dat door ieder de helfte der
opkoffiilen , of pagtpenningen , genoten , en
d\'onkonften der vecrfchepen of fchuiten , en
andere laften , eenpaiiglyk gedragen zouden
worden. Dat defe Stad alleen , en fonder Jan
van Bukhorfts bewillinge , van Veerplaats ver-
anderen , en dan te Coten, en nu te Hartem na
haar welgevallen overvaren, laten mogte. Alle
welke koopsvoorwaarden met meerdere woor-
den in den volgenden brief vervaf zyn.

ck Evert van Wvtmen, in der tyd, PJchter toe
. Swolle, doe kundich allen luden, dat voirmy,
en voir Gerightsluden , Mer na befcreven, geko-
men is ^m \'t Gerichte , en in eenen geheegden
1 Ecrföen.e Johan van Backhorft ,
en belande dat ny von- hem , en voir fyn Erf-
genamen vencoft heeft ftedes erfcoeps , L een
ibmme geldes , die hem vol en al betaelt is d-
Jierber Burgermeefters , Scepen, en Raidt\'der
Stadt van Swolle , als tot behoef der Stadt van
Swolle , erfiick , eeuwelick , en ummermeer
een vierendeel van dat alinge veerftal toe Coten ;
dair de Stadt voirfcreven nog een vierendeel\' af
toebeboerc ; en lollen dat veerft;al voirfcreven ,
B b 2, toe

1443. toe wat tyden men dat verpachten fal , fament-
lick verpachten , «en keerfen toe Swolle , in
dat Stadt Wynhuis , des derden daegs nae nye
airs daege: en weert faeje dat Johan van Buck-
:iorft voirfcreven, of fyn Erfgenamen, of yemant
van oiren wegen , op den vonTcreven dag , als
men dat voirfcreven veerftal verpachten en opflaan
fal, bi der keerfen, als voirfcreven ftaet, dair dan
„yet bi en queme , als dan moegen Scepen , en
Raidt der Stadt van Swolle vohfcreven, dat veer-
ftal voirfcreven , by oire Raidts vrinden , doen
opllaan en verpachten , fonder wederfeggen , Jo-
hans van Buckhorft , of fyn Erfgenamen. Ende
fo wes van de voirfcreven veerftal jairliks komen
fal toe pacht, renthe , of anders, dat fal men
gelj^cke deylen , als Johan van Buckhorft of iyi^
Erfgenamen gebreke fyns die ene helft, en de
Stadt van Swolle de andere helfte , en dat llagh
geit fal men voir afnemen : mer weert faeke dat
fohan van Buckhorft of fyn Erfgenarnen , en de
Stadt van Swolle tot eenigen tiden hiemaemaels
dat veerlM voirfcreven verpachten folden , en
dat als dan de veerfchepe gebreckelyk weren ,
alfo dat men dat veerftal niet verpachten en kon-
de , men en moefte daer fceppinge toe wei-ven ,
als dan folen Johan van Buckhorft , of fyn Plrfge-
ïiamen, en die Stadt van Swolle die fceppinge
gehke bekoftigen , en moeten maecken op ten
minften poinften ; op dat dat veerftal gancachtich
blyve, toe oer beyder oerbar : en dan eens te
werden op ten dach , als men dat veerftal ver-
pachten fal, van den fceppinge te werven , als
voirfcreven is, mit Johan voh-fcreven , of fine
Erfgenamen. Mede fint vorwarden , dat Scepen
en Raidt der Stadt van Swolle die nu fyn, of nae-
rnaels wefen füllen , dat alinge veerftal voirfcre-
ven verleggen mogen , buten confent en weder-
feggen Johans van Buckhorft , of fyne Erfgena-
men , of yemant anders van oeren wegen ; ^^^
van Coten toe Hattem, of van Hattem wedei"«^
toe Coten ; en dat heeft Johan voirfcreven voij

hem ende fyne Erfgenamen overgegeven , en ge- 1445.
loift erflie ftedevafl: te holden , tot eeuwigen da-
gen toe : en hi liet de Stadt van Swolle dat vou\'-
fcreven vierendeel van dat veerftal erflick , voir
my en Gerigtsluden hier nae befcreven, op inden
Gerichte, en verteech dair af als recht was , voir
hem en fyn Erfgenamen fonder argelift. Dair dit
gefchiedde, waren over en an Coernoeten alsGe-
richtsluden , Berent Jacobs Soon van Maenen ,
Johannes Tidem , f" ^^^er guede luden genoech.
In oirkonde des briefs bciegelt mit myn Segel,
Evert Richters voirfcreven , omme .bede wille
Johans van Buckhorft, en omme den meren tuech
en veftenifle willen aller punten en vorwarden
voirfcreven , fo heb ik Johan van Buckhoi-fi: voir-
fcreven , myn fegel mede an deflen brief gehan-
gen. Gegeven in t\' jair ons Heeren 1443. op
den Sonnedag in de Vaften , als men finget in
der Heiligen Kerken Judica.

Den Hartog van Gelder vergunde , op den 11.\'
felfden dag, aan de Stad Zwolle , en Jan van De belof.
Bukhorft , dat fy het veer van Goten , tegens ^^^ ^^
de Stad Hattem verplaatfen mogten , en dat de {-^g
goederen aldaar over gevaren wordende , niet Gelder
meer, als de gewoonlyke tollen, op de waaren aan haar
in Gelderland geftelt, betalen zouden. OokJ^^^ent^
verboot hy daar by , dat die van Hattem en "
deflelfs Vryheid , van toen af aan , geen veer-
icnepen hier meer houden mofften , om iemant
over te fetten Waarentegen fy de vryheid
verkregen om fonder veergeld ^met fo veel
goedei^n , als fy op het ho^ofd dragen kfnden
over te varen : mids dat fy van iefer vtrftede
in Hattem , op S. Martyns avond , een moer-
ken, waar van \'er vier eenButkenmaakten (e),

i-3. jaarlyks aan den veerman betaalden. Dit voor-
regt grypt heden wel geen ftand meer : dog in
plaats van dien , worden d\'inwoners van Har-
tem voor half veergeld overgefet, federt welke
tyd egter dit in het gebruik geraakt is, beken-
nte ik niet te hebben kunnen ontdekken. Van
offen , paarden , wagens, en allerlei koopwa-
ren , moeften fy toen , en nu ook veergeld ge-
ven , als die van andere Steden en plaatfen ge-
woon waren. Dog alle wagens en karren,
met vifch beladen , en door Hattem rydende ,
wierdt opgelegt, en belaft., aldaar , raet een
of twe korven vifch , marktdag te houden ; al
het welk de woorden des Hartogs brief in he?
brede uitwyfen.

Wy Arnolt van Goidts gnade Hartoge van
Gelre, en van Gulich, en Greve van Zut- ,
phen , maken kond , en bekennen mit defen
oepen brieven , dat wy gegunt en overgegeven
hebben, erflick gunnen en geven, Johan van Buk-
horft , en fyne Erfgenamen , en de Stadt van
Zwolle , dat fy dat veerftal van Coten mogen
leggen , tegen onfe Stat van Hattem, aen en of
te vaeren aen Houwert, van der Hecken , boven
de overfte tychelaven , fo men dat utgepaelt
heeft, neder an de fbreng, an onfe Stadt van Hat-
tem , woe dat mit fcepe en guede- gebeuren mach
ongehindert, en ongelet van ons en onfeerveuna-
komelingeri, en van onfe Stadt van Hattem" te
laeten trekken , driven , ende vaeren door onfe
Stadt en Vriheid , en door onfen Landen , op
ten olden gewoondyken tollen en weghgelt: en
wy^ of onfe Stadt voirfcreven , of nyemant van
onlen t\'wegen., en füllen alllilcke goedt befet-^
ten , of tue ven , dat van over komt, of over

wiile , ten were van broeken of redelyken be-
wyslyken , fchulden of fchaeden. Oock fynt
voorwaarden, dat alle onfe veerfchuiten van Hat-
tem afwefen follen , en geen fchepen daer holden
anders , dan die rechte veerfchcpen die Johan 5
en die Stadt voirfcreven dair liggende worden.
En alle onfe burgers en inwoeners, en die in der
Vryheid onfer Stadt Hattem gefet fyn, fal de veer
omme nyet overvaren met haer felves lyven , en
datfe op haar hoefde draegen moegen , na cider
gewoente :\' mer elcke vuerftede , binnen onfe
Stadt, en Vriheid voirfcreven , fal alle fair ^e-
ven , op Santé Martens avondt in den wynter
ten rechten verpacht een olt moérken , of de
weerde dair voir: te weeten die 4 een olt butken
makende ; en weer yemand die den veer des nyet
CTCven cn wolde , dat mach die veer uthpauden ,
gelyckè pacht mit onfe Stadt knechte van Hat-
tem. En Aveer yemant die peerden , oflèn, run-"
derwagen, folt, reetfcap , of coemenfcap, over-
voerende worden van den onfen voirfcreven, dair
fullen de veer af vergenuegen , gelyk men boven
an beneden deit. Ook fmt voorwarden, weert
faeke dat waegen, of kar door onfe Stadt voeren
wolde , wech , en wedder, die Zeevifch geladen
hadden , die fal fyn markt daar hebben na older
gewoente, en en wil hy niet tueven , fo mach hy
affetten eine korf vifch of twee , fonder argelift,
In oirkonde aller punden voirfcreven hebben wi,
tot eenre ftediger veftichheid , voir ons , onfe
WF / nacomelingen , ons Zegel an deife

ll f ^eTVa^df a \' ^c^ wi Bureermeefters, See-
pen , en Raidi der Stadt Hattem hebben alle
defe vin-fcreven punten , mk be.

beft, confenteert, en oevergege4n Sk wi
doen mit delfe brieven , en o^l zSel hfer ansl\'
hangen. 1443. fondach ^udica in de Vaften.

De Stad Zwolle, en Jan van Bukhorft , Ie- Vftfprc^
\'eerden , ter felfder tyd, aan den Harcos en de kinge van
Bb4 ^

Stad Hattem een brief over , van den felfden
inhoud, als die Van defen Vorft ; welke wy
medegedeelt hebben : witgefondert nogtans ,
dat fy daar in aan die van Hattem , beloofden ,
dat, indien fy de veerfchuiteh van Hattem na
Coten verleiden , als dan de Hattemers vryheid
zouden hebben , om met hun eigen fchuiten en
vaartuigen over den Yffelftroom te fteken , fo
lang , tot dat het oude veer van de Stad , en
Jan van Bukhorft wegen, weder te Hattem aan
de gang was (ƒ).

Dus geraakte de Stad Zwolle, in het jaar
1443 , in het befit van een gedeelte , en geen-
fints van de gehele geregtigheid van het Coter-
veer ; gelyk fommige Schryvers, den koop-
brief met geen genoegfame naukeurigheid
lefen hebbende , verhalen Uit een brief

van latere tyden ontdekt men , dat dele Stad m
dit jaar de veerfcbepen tegens Hattem heeft la-
ten leggen

In het jaar hier na gaf\'Keifer Frederik, aan
die van, Overyifel, en Groningen , de vryheid,

Heimelyke gerigte getrokken wierden ; ten
fy in verfchillen , waar in de vryftoelen aUeen
mogten vonniffen ; van welke gevallen wy na-
der zullen fpreken (k). Defe regtbank , fa
over burgerlyke, als lyfftraffelyke faken gn mis-
daden , door dq Roomfche Keiferen , in dit en

{/) Be hrief is te pen in het Antiquam Regißrum,
{g) Pontanus Hifi. Celr. Lih. IX. e?" Brmnanus
\'B-er. Tranf pag. 184.

(h) In Carel de Vyfde fyn ultfpraakshrief , in het
vetfdiil tuffchen Zwolle cn Hattem van h^t jaar ij^f\'
(1) Overyfelfche Chronyk.
l^k) In de iZde .Afdelinge van dit Jioofdßuk.

Mildere geweften opgerigt, beftont uit een Vry- 1444«
graaf, en dusgenoemde Vryfchepenen , op al- Aanmer-
ie plaatfen niet in een even groot getal , die
d\'Ingefetenen voor hen gewoon waren te dag- Gaïgti
vaarden, fchoon over gevallen , welkers beftis-
fmge de Magiftraten der Steden , en andere
wettige Rigters toekwam Q~). Seldfaam is hec
omtrent defe Vrygraven , dat fy hunnen regts-
dwang niet binnen het Landfchap of Stad be-
paalden , waar in hunne vryftoelen waren op-
gerigt ; maar dat fy dikwyls voor hunne Gerig-
ten daagden , menfchen die in andere geweften
woonden ; waar van verfcheiden voorbeelden
zyn (^m-). Schoon het veel feldfamer , dog te
gelyk veel gruwelyker zyn moeft , indien het
waar was , bet welke fommige verhalen (n) ,
dat fy namendyk nu en dan geen fwarigheid
maakten , om menfchen met misdaden betigt,
en niet daar van overtuigt, fonder wyfe van
regtspleginge , indien de gefteltheid der faak
haaft vereifchte , op te hangen , en , na d\'uit-
voeringe der ftraffe , t\'onderfoeken , of de ver-
oordeelden fchuldig ofte onfchuldig waren.
Dog met regt mag men aan fulke verhalen twy-
felen : en het is felfs niet denkelyk , dat die
grawfame Weftfaalfche of Veemgerigcen , die
vele Schryvers met de Vryftoelen t\'onregt^rer-
mengeji; dewyl fy daar van in verfcheiden op-
ftgten verfchülen , fig goddelofe

(/) De Heer Bumhar , Kerkl. en Wereldl. Tteven-
ter , 4de Boek , r^ße Ijeofdßuk, \\

Arent toe Boecop in f\'jn Jaarboeken.
■(0) De Heer Dumbar têV felf dir plaats.

1446. Ongelukkig was het jaar J445. aan defege-
Onftui- weften. Omtrent raim-iondag viel hier onge-
jaar. meen veel foeeuw en hagel, en de donder en
blixem liet fig verfehnkkelyk horen en fien. In
de Palm-fondags nagt brak den YfTeldyk tus-
fehen de Steden Gampen en Wiirem door; het
welk een grote watervloet in Maftebroek ver-
oorfakende , veel vee deet verdrinken. Den
anderen! morgen , terwyl men rnet het plegen
van den Godsdienft , in Stads Parochie kerk ,
befig was, floeg de blixem de planken van de
venfters der kerke in brand , en verwekte een
ongemene grote vrefe onder de menfchen, fon-
der egter eenige andere fchade uit te wer-
ken ip). Sommige verhalen nogtans, dat defe
brand op S. Pauwels dag door den blixem m

In het felfde jaar des maandag-s na S. Anto-
nius, Wierde \'er een vyfjarig veroond vanvririd-
fchap en vrede, tuffchen Biffchop Rudolf, nef-
fens en met betrekkinge tot de Steden Deven-
ter , Campen, Zwolle, en Oldenfaal, en den
Biflchop van Munfter, Hendrik van Meurs op-
gerigt De brief is te vinden in een ge-
drukt werk , het welke ik tot nog toe niet

IV. fn het jaar hier navolgende zyn , door tus-
1447. fchenfpraak en by onderwerpinge aan de drie
pe Ste- Steden , de verfchillen tuflchen Reinier van

(V) Arent toe Boecop in fyn Jaarboeken.
<r) Monen Chronyk van Deventer,
(s) Mattheus Tom. 8. Analeii, pag. 123. aang^\'
haalt in d\'Utrechtfe Jaarboeken yan de Meer C.
tnAUi rii Detl, bladf. 96.

Coeverden, en de Stad Goor; ook de twift
tufTchen Hendrik van Gramsberge, enFrederik den ver-
van der Eze , wegens het Stedetjen Gramsber- foenen
^en, en eenige andere oneenigheden, tufTchen wmmige.
lomraige Edelen en Steden , bygelegt Q^.

Den groten haat, die men , voor eenige ja- 1448.
ren , in defe Stad, tegens de Hollanders, hadt De Wet
opgevat, was, in het jaar 1448. reets fo mer- ggens de
kelyk vermindert, dat den Raad met de Ge-/
fworene Gemeente op S. Lucie dag , befloot, fggt. \'
dat men van toen af de Hollanders, die den
„ Scepen guede redelyke mannen dunkten toe
„ wefen" tot burgers aannemen mogte. Dog
men verboot uitdrukkelyk , dat fy nooit leden
der Regeringe zouden kunnen wórden, en den
Raad behiel fig voor , hen altoos het Burger-
^ fchap te kunnen opfeggen, als fy fulks raad-
\' faam oordeelden te zyn (u).

Ter felfder tyd, wanneer men ook het Raad- Twift
en Wynhuis volbouwde , fie ik veel van de be-
rugte faak van Seine Effching m oude brieven
gewagen. Defe Zwollenaar , hadt, fo verre ^e drie
ik naga, de Steden Deventer , Campen , en steden,
Zwolle , en haar Burgeren , eenige tyd te vo-
ren , voor een Vryftoel doen dagen , ter oor-
fake van het verfchil, dat hy met Jan van It-
terfum Burgermeefter alhier hangende hadt.
ïvfu hadden de Steden hem weder eenigfints toe
gehoorfaamheid gebragt, dus dat hy nietvreemc
was van te U\'agten , van den Vrygraaf en Stoel-
heeren te verwerven , dat die fyn genomen
eifch , tegens haar , en haar inwoonders , ver-
nierigden ; waar toe hy ook , eenige tyd later ,

1448. door Vonnis van eenige gekorene fcheidsman-
nen veroordeelt wierdt (v^
V. Niet min hevig was de twift , in welke de
Vyand- Stad Zwolle , op het felfde pas, met Jan van
fJ^P Bukhorft , een oude vrmd van haar, verviel,
Zwolle Defen Edelman Derk Kraanle inwoonder , en
en J. van Berend van Rylfen Burger alhier, gevangen ge-
Bukhorft, nomen , en den eerft genoemden, tot defe tyd
toe, in de hoejen gehouden hebbende, befloot
Raad en Meente , op S. Bonifaas dag , verga-
dert , dat , indien Jan van Bukhorft , Derk
Kraanle niet koft en fchadeloos van de gevan-
geniflè ontfloeg, op het Raadhuis erfcheen, en
tot herftellinge der onderlinge vrindfchap feide,
„ fo wes hi an Derk en Berent vorfcreven ge-
„ kiert heft, dat dat in haeftigheden gefciet: is :
„ Wy willen vrenden blieven als wy dus lange
geweft hebben , en men fal t verhueden dac
\' ■ het niet mer en gefciede " ; nog den Edel-
man , nog fyn huisgefm , de vryheid zouden
hebben, in de Stad, of deffelfs Regtban de voe-
ten te fetten, onder een boete van 10 oude
fchilden ieder maal te verbeuren , dat men
hem , of iemant van de fyne daar op betrapte.
Tan van Bukhorft onwillig verblyvende , aan
het befluit der Heeren van de Raad en Gefwo-
rene Gemeente , te voldoen, namen fy defe
verweigering dusdanig ter harten , dat eerft die
van de Gefworene Gemeente (iv") , en vervol-
gens defe , met die van den Raad , te famen ,
op S. Lucie dag, overdroegen : dat geen Bur-
ger of inwoonder van Zwolle , Jan van Buk-
horft , op fyn Huis Bukhorft, ofte Zalk, fon\'

der hun bewillinge , zoude befoeken , met 1448.
hem eten , drinken , of famenfpraak houden ,
op boete van 10 oude fchilden (xy Dus dat
hy wel geleek door de Stad in den ban gedaan
te zyn.

Wy hebben te voren gefien , dat de Stad 1449\'
Zwolle , met het Capittel van Deventer, in De Stad
een hevige twift , over den eigendom van S.
Michaëls kerke , vervallen zynde , Rudolf van over s!\' >
Diepholt dit gefchil in der minne byleide (yy Michaéis
Sommige Schiyvers verhalen , dat tuffchen de kerlte
Heeren van den Raad , en van het Capittel, met het
omtrent het jaar 1449 9 een nieuwe oneenig- kapittel,
heid over het felfde onderwerp ontftond ; het
welke voor den Utrechtfchen Kerkvoogd regt-
hangig wierdt. Rudolf van Diepholt verklaar-
de na een ryp onderfoek van faken , niet, ge-
lyk eenige vertellen, dat defe Stad eigenaar der
kerke was (x): maar dat de Raad defer Stad
geen het minfte regt, nog in de vergevinge van

{x) Dit laatfte Raadsbefluit was in defe woorden
begrepen. „ Eodem aniio, op Lucie heft de Raidt
mit oer Meente overdragen , dat nyemant bor-
„ ger of inwoener toe Buckhorftes huis, of toe
„ Zallick , tot Johan van Buckhorft reyfen fall, nog
„ met hem eeten of drinken of fpraeke mit hem
„ holden, ten fy by oerlove des Raedes op een
„ pene als voren". (lo oude fchilden; Ami<imm
Regiftrmn.

„ Dog Rudolf van Diepholt« (fegt chrifii\'
aan AJJueri in orattoM de turris MichaéliücA lapfu)
„ heeft later, een twift tuflchen den Raad en het
„ Capittel, over den eygendom der kerke omftaan
„ zynde , verklaart, dat het Capittel geen het min-
„ fte regt in het vergeven van het Paftoonaipp^
„ hadt".

144p- het Paftoorsampt7 ncy over de tienden, en an-
dere geregtigheden der kerke hadt; waar vart
hec Capittel allf" wetnge befitteF en Heerwas.
En dit gehoor hy aan de Heeren van de Magi--
ftraat, met een brief, door hen felven af te ge-
ven , te betmgen; het welke fy ook gedaan
hebben Hog dew}d de twift enuitfpraak,
van het jaar 1438. geheellyk overeenkomt met
die van het jaar 1449 , zoude het my feer ver-
moedelyk voorkomen , dat de Schryvers, uit
welke ik het laatfte verhaal gefchept hebbe,
■ van het geval des jaars 1438. fpreken. Want
het is niet denkelyk dat den Raad, binnen fuik,
een korte tyd , een nieuw pleitgeding over
defe faak heeft derven aanvangen , daar het vo-
rige fo nadelig uitgevallen was. Ook vmde ik
van dit laatfte gefchil in geen brieven , ot 6tads

vi; Het zy , fo het ZY , veel gelukkiger viel in
1450. het volgende jaar voor den Biflchop en de drie
De drie Hoofdfteden de uitfpi-ake uit, die de fcheidsman-
Steden nen , ofte eerder de boven gekoréne goede
winnen mannen , in de bewufte lake van Seyne Es-
het ver- f^^j^j^g ^ deden : want hy wierdt veroor-
S 2s deelt, om een ontflag van het vonnis, door
fching. een vrye ftoel, tegens de drie Steden gevelt,
te verwerven, De Steden moeften wei moeite

(a) Lindehom Bifi, Epijup. Dav. pag. 25)5. aït
poflmodum Capitulo a Senatu Ute mota huic nil juris
in EccleßiZ Coüatione jurihus aut decimis competere de-
claravit Rudolphus de Diepholt : fed quod fint Eccle-
fi^ & Capituli Daventrienfis pcculium. En ik twyf-\'
fele niet, hoe klaar defe woorden ook zyn mogen,
dat Jiffueri daar uit fyn verkeerde verhaal getroi\'-
ken heeft.

jnede aanwenden , dat hy dat door hulp van 145a,
den Graaf van Benthem verkreeg ; dog geluk-
ten defe pogingen niet, dan bleef Effching op
fyn eigen koften verpligt, het ontflag van den
Roomfch Koning , of de Vrygraven te bewer-
ken. Waarentegen de Steden wierdt opgelegt,
voor haar rekeninge , aan te nemen en te be-
forgep, dat her gevelde door den Vryftoel te-
gens Elïching vernietigt wierdt. Sy wierden
verders verklaart niets aan hem fchuldig te zyn.
Dog Rudolf van Diepholt wierdt gelaft , hem
600 Rynfche guldens xq moeten betalen : de
prys van alle goederen, fyn vader, en moeder
toebehorende; welke door den Büfchop verkogt
waren , hem weder te geven , en een verfoen-
brief te verlenen , waar by alle het voorgeval-
len vergeven wierdt. Ook moeften de Steden
haar bemiddelinge aanwenden , dat Elfching
een diergelyke ontflag fchuldsbrief , van de
Biflchop van Munfter , en den Graaf verkreeg,
en, dat de Biflthop van Utrecht, d\'ouders van
Seyne, fo lang fy leefden , de koft op het huis
Lage beforgde. Nog eenige andere voorwaar-
den zyn in defe uitfpraak begrepen ; welke den
Lefer uit den volgenden brief der fcheidsman-
nen , afiiemen kan , zynde van defen inhoud.

Ïn manieren hier nae befchreven fegeen gekoren
, fegsluiden , en die fuperarbiters , dat Seyfte
een goet betoen brengen fal, dat hy gemechticht
zy van fyne Vader , Moeder , Johan Ludeken ,
en Sufteren, dat hy der laeke mechtigh fy , die
gevordert fyn , op de diye Steden , Deventer,
Campen, en Zwolle; welke faeke beloeft is onfe
fegsluiden , en fegsluiden daer boven gekoren ,
nae inholt des beloefs en compromiftès daer op
gemaakt. Voert foe fal Seyne werven een abfo-

1450. lüde, van alToedanenheymeiykenrecht, als ge»
worven is op de drye bteden vorfcr:, en ift fae-
ke, dat den ^délen Greve van Benthem duchte ,
dat de Steden voir die noot weer te werven ab-
folutie van alfulck gericht, dat fy van den Roem-
fchen Coninck, of van Vrygreven , dat fal hi af-
werven op fme koft , en wolde die Edel Greve
vorfcr: fig des niet onderwinden , of daer toe feg-
gen , foe fal Seyne nogtans werven gelyk voirfcr:
is. Hier en tegen füllen de Steden weder afdoen
Seyne , des fy tegen hem geworven hebben , mit
ten heymelyke gerichte , op oer koft. Als dit
geworven is , als vorfcr: is , foe feggen die fegs-
luiden voirgen. dat die fteden Seyne , nog de fy-
nen, dair hy van gemechtigtis , niet fchuidich en
fyn , nog misdoen en hebben : mer fy feggen >
dat onfb Gen: Heer van Utrecht , Seyne voirftr;
geven fal 600 Rynfche guldens te betalen kom-
mer vry, binnen den^Geflkbte van Jjtrecht,
Voirt fo fal Seyne voirfcr: hebben fodane eyche-,
lyke guede , als\'ons Gen: Heel heeft doen ver-
lopen , of alfoe yeele^ geldes, als hy dan- van
ondfangen heeft: die Seynen Vader en Moeder
toebehoerden. Item fynt dak dan noch ander
eychelyke guede , of telbare guede , ofte holt 5
die Seynen Vader toebehoerden , aen die gene ,
die die onder hebben , mach hy fpreken met
Stichtfen rechte van Utrecht, ^em weert ye-
mand woenende buten den Geftichte van Ut-
recht dair mach hy fyn recht op vorderen , fo
hem dat beft dient, weer iemand diewes onder
hadde van fyn Vaders en Moeders gtiede. Item
voirt füllen die fteden dat befte doen getruwelyk,
an onfen Gen: Heer van Utrecht , dat Seyne
Vader en Moeder die ooft hebben , toe Laghe
toe oer lyve. Item voirt fal onfe Gen: Heer
Seyne geven eene zoen , voir hem en fyn hul-
pe .....van alle des gefchien is toe de-
fen dage toe. Item foe ftillen ons Gen: Heer va»
Utrecht, en de drye Steden bidden den Edelen

5eyne een zoene te geven. Item viel hier eenige 1450.
fchelinge in , dat fal al ftaan tot ons fegsluiden
verklafinge.

Den Oppervoogd van Stads Schole Joan van
JDalen , die te voren een grote gunft voor de
buitenlandfche en vreemde leerlingen van den
Raad defer Stadt vei-worven hadt (c) , wierdt
in het jaar 1450. genoodfaakt, fig by den Bis-
fchop, over de moetwilligheid van vele, te be-
klagen. Sommige van hen derfden niet alleen
fyn bevelen , en die van d\'andere Meefters ver-
agten , maar ook de opgelegde ftraffen verwei-
geren t\'ondei^aan. Het liep fo hoog, dat fy, in
fulke gelegenheden , fig onderftonden , hunne
meefters te dreigen, en fmadelyk te behande-
len. Ook Vvaren \'er eenige andere, die fig niec
ontfagen te vegten , en andere moetwillighe-
den te bedryven : welke , geheellyk tegens de
goede feden ftrydende , aan de onbedorvene en
gehoorfame jongelingen tot een kwaad voor-
beeld verftrekten. Weshalven den Biflchop ,
van defe baldadigheden onderrigt, en om de-
felve , fo veel mogelyk was, te beteugelen ,
den Oppervoogd , en fyn opvolgers de mägt
verleende, en beval , de moervvilligen te ftraf-
fen , en , inval van noodfakelykheid , de
Magiftraat defer Stad ten dien einde om hul-
pe te verfoeken: mids dat die de fchuldigen geen
fwaarder ftraffe opleide , dan de misdaad ver-
diende. Nogtans wilde Rudolf niet, dat defe
vergunninge altoos duren zoude, maar alleen
fo lang , tot dat hy fe wederriep. Gelyk dit
alles met meerdere woorden j m fyn volgen-
C c den

!45o. den brief, op 9 -April, afgegeven , en in
defer voegen luidende , te fien is.

\'Dodolphm Dei gracia Epifiopus TrajeBenjts , ve-
nerabiVt -v\'^o Magiftro Johanni de Dalen , in
iitroque Jure Ucenciato , ac JucceJJhrï tuo., per fia-
linos Sivollenjes in ReBoretn Scolarium ibidem legi-
iim.e confiituendo , dileBis nobis in Cbri/io, falmem
debitamque diligenciam in commijjis. Cum /teut fi-
de di^normn. relatu didicimus nonnulH clerici , ^
Layci Scolares , in opido noftro fiudentes Swollen-
fil & ficohs fréquentantes , adeo fint tibi , ceteris-
^ue ReBoribus , aut Magiftris SeoJarum hujusmodi
inobedientes, ^ rebelles, quod fe diBis tuis, aliorum-

Bis.) recipere nolunt ; nec non tibi eisdem Ma-
gi ßr is (eu ReBoribus propt er ea minas ^jnjurtàs

diverfas inferre mn verentur Edam^ quidam a n
Scolds in dicto nofiro opido f egente tn tantum bo-
nos mores pugnando , aut alias Jubvertunt , quod
potius iniquitatis filii fore cenfeantur; in aHorum bo-
norum Cîeriocorum ^ laicorum Scolarium exem-
plum perniciofum. Nos igitur hujusmodi rebellioni-
hus ^ abufionibus , ad hoc humiliter fupplicati ,
volentes obviare , ne fie eorum exceffus remaneant
impuniti, de tua difcrecione quam plurimum confifi
tibi , me non fuccefori tuo prenotato , tenore pre-
fencium , committimus , fif mandamus , quatenus
diais magiftris feu ReBoribus Scolartim opidi m-
firi Swollenfis- ante diBi, fideliter aßifientes , non
permittatis eos, a diÙis Clericis (gf Scolaribus re-
beUibus , quolibet injufte ^ indebite moleftarî ,
àïBosque rebelles , aut alias qualitercumque de-
linquenten Clericos five laicos Scolares , proiu fecun->
dum bonos mores vifum fuerit expediens , cor-
rigatis , aut corrigi procuretis. Invocato ad ho<^
eciam, ß fuerit opus in pramifiis , auxilio Scabift^
rum ^ Confûlum opidi noftri Swollenfis prius di^^lX
loc provtfo quod auxilitm hujusmodi Scabinornf^

Confulum in ipfos Clericos fe tilterius non extendat,
quam requirat rebeïUo Clericorum prediStonm pre-
fentibus ad noflram revocacionem duraturis^ bar um
noßrarum teflimonio. Datum Anno domini Qua-
dringenteßmo Quinguagefmo , Menßs Aprilh die.
Nona.

Rudolf van Diepholt, ter felfder, tyd, in aan-
merkinge nemende , hoe voordelig, aan het
Landfchap OveryifeU het regt was, dat de drie
Steden in de meefte Caftelen oeffenden, beloof-
de haar daarom, op S. Jacobs dag, dat nog hy,
nog fyne nakomelingen , in het vervolg geen
amptman , op het Slot te Vollenho, aanftellen
zouden , die aan haar niet den eed van getrou-
wigheid afleide, gelyk d\'andere Cafteleinen der
Sloten. Ook verfekerde hy voor hem en fyn
nakomelingen dit Slot niet te zullen verpanden,
ofte met grote fchulden te befwaren; op dat
het daar door nooit van het Srigt vervreemt
wierdt. Heb daar de woorden van Rudolfs
voorregtsbrief op S. Jacobs dag afgegeven.

Roedolff van Diepholt, by der gnaden Goets,
Bilfcop van Utrecht, maken kont allen lu-
den , want wy fchiildich zyn te vorderen , nae
oerbaer ende nutticheit onfe Geftichtes faken, en-
de ons geerne dair in nae allen onfen vermoegen
mytten alren beften bewyfen folden , daerom
bebben wy_ gdoext ende |eiouen in defen onfen
brieue , voir ons , ende voir onfen t^apmmphjn-
^en Biftcopen tot Utrecht, onfen^\'d\'iTSn
peuenter, Campen , ende Swolle , als dat wv
off onfe nacomelynge, nu ofF hier naemaels , tot
jrenen tyden genen Cafteleyn of Amptman en
fullen fetten, in gheenrehande wys up onfen Hufe
Slote toe Vollenhoe , de Caftelleyn off Ampt-
man, die wy olf onfe nacomelynge füllen fetten,
Ces. hy

«450- hy en fülle onfe" Steden voirfr:, fekeren
ende zweren , ^iide hem fyne opene brieue dair
van geuen , ende hem goede wisheyt daer toe
myt borgen doen , die hem oeck fekeren ende
zweren füllen , olf dat fake weer , dat wy , ofF
onfe nacotnelynge Transferiert, off aflyuich wor-
den, dat God verbieden moet, daer fie dat Huys
ende Slot tot Vollenhoe voirfr: , myt fynen toe-
behoeren geene Heeren , of yemant ouerleueren
en füllen, ten- fy by rade ende gehete onfer drien
Steden voirfr: ; ende dat truwelyk te bewaren,
tot des Gefliehtes ende onfer drien Steden behoef?
voirfr. Oeck gelouen wy , dat wy , noch onfe
nakomelynge , geen onredelic opflach ofte lenyn-
ge maken en füllen , op onfe Hufe ende Sloete
voirfr: , daer onfe Slot mede befwaert mochte
worden , daert van den Geftichte mede ontvrem-
den mochte. In oirkonde des fo hebben wy on-

Sy ma- Geenünts egter was defe nieuwe vergunninge
iïca een des Kerksvoogd in ftaat, om hem de gemoede-
verbond ^^^ Regenten der drie Hoofdfteden te her-
winnen : die wegens de flegte regtsplegingen ,
en de daar ingekropene misbruiken , ofte door/
fyn eigen fchuld , of door d\'onagtfaamheid der
Rigters veroorfaakt , dagelyks meer en meer
van hem vervreemt wierden , en , in het felfde
jaar , lig tot befcherminge der onderlinge vry-
heid, feer nauw verbonden Qd\') ; waar van wy
ras de gevolgen befpeuren zullen.
Schrikke- Ons Land wierdt in defen fliegten toeftand ,
lyke Peft. op het nieuw, weder veel heftiger door dePe^^
aangétaft ^ welke , byna federt agt jaren, g^-

woet hebbende , nu in Zwolle, en andere Ste- 1450,
den en Plaatfen van het Bisdom en Gelderland,
geweldiger begon te heerfchen

Het jaar te voren (ƒ) of gelyk waarfchynly-
ker is, in defe felle Pefltyd, liet de Stad Zwol-
le , hét voorbeeld, van Campen navolgende , gerke-
alwaar , in het jaar 144^7 in weerwille van die merBrug-
Van Deventer , een brugge over den Ylfel- geleggen,
ftroom geüagen was C^) , een hoge en fterke
houten brugge over de Vechtftroom leggen-;
tot een feer groot gemak en gerief van de bur-
gers en kooplieden , die hunne waren , uit de
Stad, na Drenthe , Twente , en vervolgens
na Weftphalen-, verfonden. Men waardeerde
de koften , van defe brugge , des tyds op .600
Rynfche guldens (i?). Voorwaar . een teken
Van een ongemene fchaarsheid van het geld,
Het is nogtans waar , dat defelfde nU\' koftbaarr
der moeft zyn , als in het midden van de Vyf-
tiende Eeuw; doordien de Vecht heden breder \'
is , als fy des tyds was.

Uit hoofde van de fchikkinge^ in het volgen- 1451*
<le jaar, tuffchen de Stad Zwolle, en het Cloo- Sy maakt
•fter van S. Agnes Berg, als mede d\'erfgenamen
van Berkmede , gemaakt, wierdt de Stad ver- d\'erfge»
Cc 3 pligt

[h) Eodeftt anno {ait Thomas a Kempis in chroni\'
co Cap. Civitas Swollen/is, pro utilitate [mru.p3
(f adventantium commoditate , idtficavit pontem al-
turn er magnum , de fortihus lignis , ir.ms rivu\'m
Yecht nomiuatum, nen longe a monafierio noftro fi-
tum. P-jf*\' fretiHm ftxtnt\'is fiorenis Kentnjibus fe
xahamc

Ï45I- pligt, voor altoos^defe Brugge t\'onderhouden.
namen Waarentegen d\'erigenamen haar vergunden ,
van Berk- d\'opwegen van de brugge te mogen maken uit
het gemene Land van defe Boerfchap ; en ver-
fpraken, dat het Cloofter en de boeren alle
jaar een dag lang aan het fand varen , of fle-
pen, om d\'opwegen bruikbaar te houden, zou-
den arbeiden. Verders ontfloeg de Stad die
van Berkmede , van alle tollen en weggelden ,
welke fy by verloop van tyd op het ryden en
gaan over defe brugge mogte ftellen, en nam
aan , geen nieuwen weg in Berkmede, ter oor-
fake van defe brugge , te maken, ten fy de ge-
wone weg door een wtervloed of anderfints
onbruikbaar wierdt. In welk geval de Stad met
d\'erfgenamen nader zoude raadplegen, over hec
leggen van een nieuwe weg. Alle welke voor-
waS-den fo lang duren zouden, alsdeStad OVer
de Vecht een brugge hadde , en onderhielt,
Dog trok fy haar handen daar van af, dan ging
het gehele verdrag te niete , en de Stad bleef
als te voren beregtigt tot de weg , en de d\'erf-
genamen tot het veer aldaar , dat hen van ouds
her toekwam. De Stad liet defe voorwaarden
door haar fegel bekragtigen , en het Cloofter
van S. Agnes Berg, als mede Steven van Cam-^
ferbeke , Hendrik van den Water , Derk van
den Water , en Alfert van Yrte , gevolmagtig^
den van d\'erfgenamen, hebben aan den volgen-
den brief op S. Petronella\'s dag hunne fegelen

Wy Burgerme3rfteren, Scepen, ende Raet der
Stat van Zwolle , op die eene fyde; End®
wy Prior, ende Conuent des Cloefters van Sunte
Agneten Berghe , Ende wy Steuen Camferb^ke

Henrick van den Water, Derick van den Water,
en Alfer van Yrte , gefet van wegen der gemeen-
te erffgenamen van Bircmede, op die ander fyde,
maken kondich allen luden , dat wy myt malean-
deren eens worden , ende ouergecoemen fyn ;
Alfo dat die Stat van Zwolle een brugge , ouer
die Vecht, in Bercmeder marke, geleget heeft ,
in voirwairden ende manyeren , als hyr nae be-
fcreuen ftaet. Als in den eirften , dat die Stad
van Zwolle die voirfn Bmgge hueden ende wa-
ren fall, op oeren colt, buten toedoen des Cloe-
fters, ende der Er^enamen van Bircmede voirfr.
Ende die Stat voirft. mach die eerde nemen ten
mynften fchaden , van oere meente , an beiden
\'t fyden der bruggen voirfr. , die op wege mede
te maken ,\' die totter Bruggen gaan. Ende daer
füllen dat Cloefter , ende die gemeen buer van
Bircmede , enen dach des Jaers , toe helpen, die
eerde aen die hoefde toe brengen , wanneer fy
daer van der Stat van Zwolle toe gheëylfchet
Werden. Voirt fynt voirwarde, weert fake, dat
die Stat van Zwolle enygen tolle OiF wechgek
op die ghene legede , die ouer defe voirfr. Brug-
ge varen , dryuen , ryden , of gaen wolden , dat
dan dat Cloefter, Erffgenamen , ende Buer van
Bircmede voirfr. , daer van onbelaft wefen fül-
len , ende nyet geuen : mer commervry daer afF
wefen. Mede is befceyden, dat men gheen nye
wege flaen off" maken en fall, in der Marke toe
Bircmede , omme der Bruggen wyll voirlr., ten
weer fake dat die oelde wegen , vermits water,
off anders ongheuai, verdeifflic worden, alfoe

Als dan folden die Stat end^ Erffgenamen voirfr.
by eenkomen , omme dan eenen weg te les^^en ,
daer die nutteft ende oirbarlicft weer. Voirt
ïïieer, wanneer enych van Bircmeder marfch ge-
feyet is, foe fal men den anderen Ongefeyedeu
jiiarfch varen , ende dryuen tent alfo lange , dar
dat faet van den ghefeyden marfch t\'famen yn is :
tner doer den ghefeyden marfch ïR^ch men toe
^ Cc 4 Peer-

1451. Peerde ryden , ende gaen.^îr die yoetpade, dîe-
wyll dat dat faet daer op Iteet. Ende alle defe
punten ende voirwaerden voirfr. fallen dueren
ende ftantachrich Wiuen 5. thent alföe lange , die
Stat van Swolle dele votrlr. Brugge ftaende-hel-
de. Ende voirt meer off hier nae geViele , dat.
die Stat voirfr., de voirfr. Brugge nyet holden ,
off waren en Wolde, als dan fyn alle defe pvinten
ende voîrwairden voirfr. machteloos , ende van
gheenre weerde mffchen der "Stadt den Cloe-.
fter, ende den gemenen erffgenamen voirfr.: dat
is te verftaen , beholdelick der Stat van Zwolle ,
alfulkes rechtes ende gebrukes, als fy toe den..
Weghe ende wade van oldes gehadt hebben. En--
de den Cloefter ende den gemenen Erffgename^i
voirfr. oers rechtes toe den veerftail, als fy vao\'
oldes gehadt hebben; Ende dezer Brieue fy»
twee als eensfprekende , van woirde, tot woirde.
Ende omme alle defe voirfr. punten ende voîr-
wairden ftede ende vafte te bliuen , fonder arge-
lift , foe hebben .^-y Burgermeyfteren , Scepe-
nen , ende Raeden der Stat voirfr., aen die
ene fide , in -oirkonde der wairheit, onfer Stac
Secreet aen defen brieff gehangen ; Ende %vy_
Prior ende Conuent voirfr., myt Steuen , Hen-
ric , Derick, ende Alfer , gefat van wegen der
gemeenre Erffgenamen van Bircmede voirf. , aen
die andere fyde , hebben wy" voir ons, ende all
^ onfe naecomelyflgen ende erffgenamen , onfe fe-
gelen oec mede an deflen brieff gehangen. Ge-
geven in den Jaer ons Heren Dufent, vierhon-
dert, ende een ênde vyftich , op Sanfte Petro-
nillen dach , der heiliger Joncfrouweh.

X. In het volgende Jaar befogt Nicoîaas de la
Nicoi^as Ciifa, Cardinaal Priefter tot S. Pieters banden,
delà Ciifa gn A�ant van Paus Nicolaas de Vyfde , door
Windes- Puitsland , mede dit Landfchap (O •

om de feden en misbruiken, in de Cloofters en 1451.
Kerken ingekropen , te verbeteren. Omtrent heim. ea
half Auguftus kwam hy in het Cloofter Win-teZ^woüe.
desheim; in \'t welk hy \'s nagts fyn ruftpkats
hielt. Deh anderen morgen , dede ee^ ie-
mand van fyn géfelfchap , en daar na hy, een
fchone predikatie , vervolgens verrigtede hy
een plegtige fingende dienft , nam het middag- \'
maal, onder het horen lefen van een sodvrug-
tig boek , met de Religieufen , en:vertrok op ^
den nademiddag , fittende , volgens fyn ge-
woonte , op een Muilefel, na Zwolle; alwaar
hy , gelyk in andere Steden , welke hy door-
reisde , met een grote plegtigheid door de Gee-
öelykheid , de Regenten , en voornaamfte lie-
den der Stad . onder het gedurig gehoor van
Kerkelyke gefangen , i^ehaalt wierdt. Hy.
cam fyn intrek in het Cloofter Belhem C-^)*
Verfcheiden dagen bleef hy alhier, en verleen-
de , op den 25 Auguftus , onder de gewoon-
lyke voorwaarden, hondert dagen aflaat, aan
de geene, die tot de opbouwinge van S. Mi-
chaëls Kerke, waar mede men toen al nog befig
was , door hun gefchenken holpen (/). Hec
blykt ook nog , dat hy , des tyds, eenige an-,
dere faken verrigt heeft : dog nergens lie ik
vermeit , dac het verbeteren van raisbruikeïi-
hem eenig werk alhier verfchafte ; en even min
te Windesheim het welk hy alleen om de ver-
maardheid , en de grote beroemdheid der Reli-
gieufen befogt heeft. In het laatfte van Auguftus
js hy, in het gefelfchap van den Prior van Win-
Cc 5 jes-,

De verbinteniflè , door de drie Overyflèlfche
Hoofdfteden, in het jaar 1450, gemaakt, ver-
nieuwden fy ö^s tyds. Dog , bemerken-
de , dat haar befwaamifTen , door Rudolf van
Diepholt, niet verholpen wierden, floten fy, in
het jaar 1452, op Pinxteren avond, een nieuw
verbond: het we ke fy , om te tonen , dat het
haar nu ernft geworden was, en van voornemen
waren te doen gelden, op den felfden dag, aan
alle Burgers en Inwoonders , in het openbaar
lieten verkondigen («). Hier by maakten fy be-
kent , dat fy na rype overwegingen, voor eeu-
wig , over een gekomen waren , dat, was het
fake , dat den Kerkvoogd Rudolf van Diep-
holt, en fyne nakomelingen niec beforgden, dat
d\'ingefetenen goed en onpartydig regt gedaan
wierdt, fy befloten hadden hem , of hen ,
daar toe door eenparige magt en wapenen te
dwingen. Sie hier d\'eigen woorden van defen
koi\'ten , dog fakelyken verbondsbrief.

y Burgermeyfteren , Scepenen , ende Rae-
\'den der Steden Deuenter, Campen , ende
Zwolle , maken kundich allen luyden , dat wy
ons -myt gLieden voerdachten rypen raide fa-
mentiick verbonden hebben , tot ewighen dagen
toe; ofFt fa^k weer, dat onfe genedige Here van
Utrecht, off fyne naeomelyngen Biftcopen t\'Ut-
recht , off oer Amptluden , olf Richters , enich
van ons Drien Steden , off onfer Borghers , In-
woenres , ofte Meyers , in den Lantrechte ver-
corte , ofte oer ghien Lantrecht en lyet weder-
varen , foe loeuen wy , dat in gueden trouwen ,
myt malcanderen gelyck te helpen wtdraegen, en-
de

1451-

Nieuw
verbond
der drie
Steden
tot ver-
beteringe
der regts-
plegin-
gen.

1452.

de te wederftaen , myt lyue , ende guede. Son- 1452.
derarghelift. In oirkonde des foe hebben wy on-
fer Stede Secreten voir ons, en voir onfe naco-
melyngen aen deflèn brieiF doen hangen. Gege-
ven m t Jaer ons Heren Dufent vierhondert twee
ende Vyftich , op ten Heiligen Pinxter auont.

Dog de drie Steden hadden , behalven de XI.
flegte wyfe van regtsplegingen, nog een ande-
re reden , om op den Kerkvoogd , niet al te
dankbaar de grote getrouwigheid der drie Ste-reden van
den belonende, fonder welkers hulp hy nooit misnoe-
defen fetel beklommen zoude hebben, gebeten ge» ""g
te zyn. Na dode van Hendrik van Meurs, Bis- ^en ver-
fchop van Munfter, was Rudolf aanftonds na
Munfter op reife gegaan , om de ftemmen der
Canunniken, voor fyns broeders Soon, Coen-
raad van Diepholt, by de aanftaande verkiefin-
ge, te winnen. In weer wille van alle fyne po-
gingen was Wah-aven van Meurs , tot Biflchop
verheft C03. Dog defe verkiefinge , door de
Stad Munfter , niet goedgekeurt , en Diderik
in fyn plaats geftelt zynde , deet Meurs onder
fekere voorwaarden , ten behoef van Coenraad
van Diepholt, van fyn regt op het Bisdom van
Munfter, afftand, indien hy hier van in het be-
fit geraakte. Rudolf hadt fïg van die tyd af tot
een oorlog tegens de Munfterfchen bereid, om
hen te dwingen , ^dat fy de fyde van den Bis-
fchop Didenk verheten , en van fvn Neve
Coenraad omhelsden (p). Voor den Paafch-
tyd, van het jaar 1452, hadt hy reets, ten dien
einde, van defe Stad 4300 pylen geleent, waar

[o) De Heer C. Burmm Vmchtfche Jaarheeh» >
■^de- Veel, bladf, 182. 210, en xix.

voor Evert van Wytman , en Berend Jacobs
borgen geweeft \' even na dit feeft be-
forgde de Stad hem een Hamburger ton voffal-
peter , wegende .omtrent 380 pond , daar fig
de voorgenoemde perfonen mede als borgen
voor verbonden (^J. Ook hadc hy fterke aan-
foeken by de drie Hoofdfteden gedaan, om by-
ftand te verkrygen, en haar tot het deel nemen
Jn defen oorlog te bewegen. Dog fonder de
minfte vrugt. Weshalven hy , tot voorwend-
fel gebruikende,, den inval, die eenige Mun-
fterfchen in hec Haxbergfche , in Twente ge-
daan hadden , fonder bewillinge der Steden ,
Munfterland den oorlog verklaarde. Hier toon-
den ftg de Steden feer over gebelgt, en floten ,
op den felfden Pinxter avond, behalven het ge-
melde openbare , nog een geheim-verbond ;
waar by fy, fig feer beklaagt hebbende , dat.
Biet tegenftaande fy üillchop Kudolf feer ont-
raden hadden , geen deel in den oorlog tus-
fchen die van Munfterland , en de Grave van
Benthem , en fyn aanhangeren ontftaan, te ne-
men , hy egter hadt kunnen goedvinden, in de-
fen kryg deel te nemen; fonder hier over voor-
af, met I^ddderfchap en Steden, op den Spool-
<Jerberg te■ hebben geraadpleegt, „als dat" ,
leeft men "oerbonébrief^ „ van oldes

„ wonlich geweeft hevet ende noch is" : dat,
fy derhalven altoos geneigt, om het Land in
de oude gewoontens en regten te befchermen ,
eenpariglyk overeen gekomen zyn , fig met
defen kryg in het geringfte niet te bemoejen ,
ïiog hunne burgers toe te laten, "fig hier iïi
te mengen , al befaten fy felfs een van leeJ^

den Biflchop. Ten tweden , dat eene der Ste-
den , over defe Verweigeringe door den Bis-
fchop aangefproken wordende , l^i^r op niet
buiten de twe anderen antwoorden mogte. Ten
derden , dat de drie Steden fig tegens alle po-
gingen en moeijelykhéden van des Biflchops fy-
de ondernomen wordende , getrouwelyk zou-
den befchermen. Ten vierden , dat eene Stad
het gevoelen der twe andere Steden , omtrent
d\'uitlegginge van defe voorwaarden , volgen
moefl:. Nogtans beloofden de Steden fig te^
vyfden, den Biflchop getrouw te blyven, en te
gehoorfamen in alles wat regtvaardig was. Ein-
delyk , ten fesden, dat dit verbond twaalf jaren
ftand zoude grypen , na verloop van welke tyd
eene Stad de vryheid hadt de verbinteniflè de
twe anderen op te feggen ; fchoon het dan nog
een jaar lang onderhouden worden moefl:. Sie
hier de eigene woorden van defe verbintenis-
brief der drie Steden.

Wy Burgerme^^fteren, Scepenen, ende Rade,
der Stede Deuenter, Campen, ende Zwol-
le , bekennen in deflen apenen brieue , voir ons
ende voir onfe nacomelyngen , alfoe als daer ene
zwaer ende grote vede verrefen is, tuflchen den
Monfterfchen oere medehulpers, an die eene zy-
de , ende den edelen Grenen van Bentiiem , en-
de zyne_ medehulpers an d\'ander zyde, in welker
vede voirfr: onfe genedige Heere Lm gemenghet
heuet, voir der tn dat fyne genade^ fych%e-
fpraket heuet myt Ridderen , knechten, 4de fv-
nen gemeynen Steden op Spolderberch ; als dat
van oldes wonlich geweeft geuet, ende noch is
ende wy fyne genade vake veruolget, ende ge-
beden hebben , der vede fich nyet te onderwin-
den , noch in te menghen ; aengeüen dat die ve-
de

1452. de fynre genaden nyet andregende en is t
Ende want dan onfe genedighe Heere voirfr: fich
in der vede gefflcnget heuet, buyten Ridderen,
Knechten, ende gemeynen t>teden , dat moegelic
alfoe niet en geboert; Ende wy alle tyt geney-
get hebben gheweeft , ende noch fyn , \'t land in
■ vnen gueden oelden gewoenten , ende Rechten
te blyuen ende te holden , foe hebben wy drie
Stede voirfr: ons eendrechtelike , ende famlike
verbonden ende verdragen , in punte ende vor-
wairden hyer nae befchreven. In den yerften ,
dat wy ons der vede voirfr: nyet onderwynden ,
noch mede mengen en foelen ; ende oeck nyet
lydén en fullen , dat onfe Borgere, die leen hol-
den van onfen genedigen Heeren, of Denftman,
noch gemeyne Borgers , Inwoenres , of oer
Meyers , Ons genedigen Heeren , oft yemant die-
nen fullen in der veden voirfr: ; ten fy ^ „f
verdragen ende ouergecomen op Spoiderbercn ais
Yüh-rnis. Oick weirt fake , dan onfe genedige
Heere, off yemant anders ons enyge van ons dne
Steden wes anieechde , van der Monfterfcher fa-
ke , off eylfchede , vcrmaende , off bezwaerde ,
dat die Stat nyet antwoerden en fall, buyten den
twyen anderen Steden. Ende weert fake dat ons
genedige Heere , off yemant anders , ons drien
Steden famendiken , off een jewelick byfonder ,
om deffer faken willen voirfr: , enige zwaerheit
off laft op legede , foe lauen wy , dat in gtieden
trouwen myt malcanderen , dat gelyck helpen
uyt te dragen ende te wederftaan, myt lyue en-
de guede. Ende des gelykes wes twie van ons
drien Steden voirfr: in deffen punten voirft: auer-
koHien , en eeiis worden , dat fal die derde Stad
volgen, fonder enich wederfeggen : Beholdelick,
dat wy ende onfe Borgeren altyt onfen genedi-
gen Heere doen willen , des wy hem van rech-
te fculdich fynt te doene. Welck verbont du-
ren fal twelof Jair lanc naeft toecoemende. En-
de of enich van ons drien Steden dat verbont teö»
dens deffen twelof Jaren voirfr: opfeggp woide.

die macht dan den anderen Steden voirfr: opfcri- 145s.
uen : Ende als dan fal dat verbont noch een Jaer
daer nae dueren , ende in fynre macht blyuen ,
fonder argelift. oirkonde des foe hebben wy
onfer Stede Secreet, voir ons, ende voir onle
nacomelyngen , aen deflèn brieff doen hangen.
Gegeven in \'t Jaer ons Heren Duyfent, vierhon-
dert , twee-en-vyftich , op den Heiigen Pynxter
auont.

Dit verbond was pas gefloten , toen fig een XIL
grote bedenkelykheid openbaarde. De Stad Sy ma-
Zwolle was verpligt, den Graaf van Benthem,
op fyn verfoek , met volk, levensmiddelen , "JJ^J
buskruit, en geld t\'onderfteunen, en daar me- over een
de fyn Steden en Sloten te befetten , en te ver- opgere-
fterken. Het was derhalven de vraße , of de
Stad fulks vrylyk doen mögt, nadien by de
verbintenisbrief ieder Stad de magt benomen
was om den Biflchop , die een van des Graafs
helperen was , onderftand te verlenen. De
twe Steden hier over hebbende geraadpleegt,
befloten dat alle de voorwaarden in kragt zou-
den blyven: dog dat de Stad Zwolle den Graaf
onderfteunen mögt : waar van fy des donder-
dags na Pinxteren , den volgenden brief aan
den Raad van Zwolle afgaven.

Scepene , ende Raet der Stat van ZwoUe den
Edelen Greuen van Benthem, offhysvanhem
begeerde moghen , hulpe doen, fyn Sloete, en-
de Stede te holden myt volcke , prouande, Bus-
fencruyt, ende gek : in aldusdanen fchyn , dat
dair die verbont brieue , als wy die roytter Stat

•145a. van Zwolle famentUck ouerkotnen fyn, ende myt
onfer Stede fecrei^^ die een den anderen bezegelt
hebben , dair m^de , in gheenre wys , en füllen
mogen ingebroken werden : mér füllen allike wal
gedurich bliuen , fonder vemants Wederfeggen.
Toe tughe der waerheit loe_ hebben wy onfer
Stede fecreten , aen defen bnefF, doen hangen.
Gegeven in \'t Jaer ons Heren Dufent, vierhon-
dert , twee ende vyftich, des donredages nae
den hiligen Pinxter dag.

Peft in der , in den Munfterfchen oorlog inwikkelde ,
ons Car- wierdt ons Berg-Cloofter, en eenige naburi-
fpeh ge boerfcbappen , met een nieuwe foorte van
befmettelyke fiekte befogt. De menfchen ,
door defe kwale getroffen , kregen eerft een
verkoudheid in de keel, en een gxjte Imerte m
de borft en de fyden. Men fchreef er de oor-
faak van roe , aan een noordelyke Wind, wei-
te feer koude nägten maakte, en door den dag
veel droogte aanbragt. Het befte middel, om
\'er fig tegen te befchermen , was lig met dikke
en warme klederen te dekken , en van alle
verkoelende fpyfe en drank t\'onthouden (r).
Defe fiekte hadt dus weinig overeenkomft met
de peft : dewyl de Schryvers van die tyd nog-
tans defelfde een peftplage noemen , kan men
hieruit, myns bedunkens, afleiden, dat fy ge-
woon waren veele fiektens, met defe naam te
\' dopen , fchoon defelve feer daar van verfchil-
den. Het fyn dan juift niet alle befmettelyke
kwalen geweeft, die alhier en elders, geduren-
de defe tyden , geheerfcht hebben , al geven
vele Schryvers het in diervoegen op.

. lil het jaai: , des faturdaags na S. Pie- HSS;
ters banden , leiden de Steden Campeti, en Verfchil
Zwolle , het verfchil tülfchen Deventer , en ^^^^^^
Amersfoort, aangaande den Catentol hangeil- ^^^ t^^^oI-
de , by. Ook verwierven de twe Overyifel- le byge-
fche Stéden des tyds van die van Deventer , legt.
dat die de Amersfoorders , eenige voorregten
en vryheden fchónken

Rudölf van Diepholt overleet, in het jäaf XIU.
bier na , volgens eenigen , op het Slot te Vol- 1456.
lenho van hartfeer , dat de Staaten hem de ge- Des Bis-
eifchte fchatdngen op te brengen , verweiger- fchops
den (if). Ghysbert van Bredenrode wierdt door
het Capittel, in fyn plaats verkoren. Dog Phi-
lip , Hertog van Bourgo\'ndien, werkte einde-
lyk fo veel by den Paus uit, dat David fyn Bas-
taart Soon 5 in het befit des Kerkvoogdyfchap
geftek wierdt ^ na dat Brederóde ^ onder feke-
re voorwaarden , van fyn regt, met toeftem^
rninge van de Staaten van het Nederftigt, afge-
fien hadde. Die van OveryfTéi Wilden nogtans Den oor-
David voor geen Landsheer erkennen , om log we-
dat die wegens fyn onegte geboorte daar toe al- fyn.
hier onbekwaam was. Syn vader ^ weinig de-
fe reden van verweigeringê agtende , en oor-door een
delende dat de difpenlkie Van de Paus, en het verdrag
egt inakcn van fyn Soon\'door lieni, alle fwa- geëin-
righeid weg nain oir. hen daar toe te noodfa-
Icen floeg het beleg voor Deventer , en bele-
gerde het eenige weken lang ^ \'^^g

floot hy op den i7 September een verdrag: mE
welkers hoofde Deventer en d\'andere Overys-
felfche Hoofdfteden en inwoonders verbonden
wierden , David voor Landsheer aan te nemen.

Waarentegens hy beloofde hen om de voor-
gaande oneenigheden geen leedt of nadeel te
zullen toebrengen , maar fulks alles geheellyk
te vergeten , en een ieder in fyn regten , en
voorregten te befchermen. Dus klinken de
woorden van defe vredebrief.

hilippus, by der gratie Godes, Hertog van
Bourgongen , &c. &c. &c., doen kont allen
luden , dat de vede , ende oirloege , wefendeu
tulfchen ons, en die van onfen geielfchoppen op
een zyde , en die van de Stadt van Deventer ,
en die andre Steden van den Aeveftichte vau
Uvter , of andre zyden ; uit J™

den wille van den gefchille , dat geweeft aan-
gaande den ontfanghe , en gehoirlaamheid van de
Eerwerdige Vader in Goede, onfe lieve getruwe
Raidt, Hef Davidt van Bourgongen, Biflchop
t\'Utrecht, die welke gehoirfamheit, en ohtfanga
fy tegenwoirdelyk gedaan hebben , Wy ter be-
geerte en verfoek van gem. Biflchop hebben ge-
weert , en afgedaan , en by deflèn brieve wee-
ren, geheelyk , en al afdoen, voir ons, ende die
onfe f belovende in puurlyken weerde, nummer-
meer hier nae , om defer faeke wifle , eenige
veede , of oirloege , by ons noch den onfen te
beginnen , noch aan te gaan , tegens hem luy-
den , noch haar hulperen , noch hulpers huiper.
In oirconde &c. 1456. den 17 Septbr. tot Wy-
lippen.

Jnhuldin- Aanftonds , na de gemaakte vrede , Wierde
ge van David van Bourgondien , tot Deventer, Cam-
Riffchop peïj ^ en Zwolle , ingehuldigt 5 en hy vertrok

vervolgens , uit defe Stad , na den Spoolder- 1456.
berg ; alwaar hy van d\'Edellieden , en de af-
gefanten der kleine Steden voor Landsheer er-
kent is Q^). -

Twe jaren later wierdt de Stad Zwolle, voor
den Vrygraaf van het Aarts-Bisdom van Geulen,
Hugo Oellerwig , door eenige Vrygtaven en Zwolle
Schepenen aangeklaagt, en befchuldigt, als of
fy een verbond met fommipn , tegens de Vry- injaagt om
ftoelen gefmeet hadde. Weshalven de klagers een ver-
verfogten dat de Stad , met ten eerften , van bond te-
defe verbinteniflè affag , ofte dat fy anderfints dc
verwagtende waren, dat fy volgens Vryftoelens Vryftoe-
regte gevonnift en veroordeelt wierdt. Hugo -
Oefterwig , die jaarlyks een Penfioen van 5
Rynfche guldens gewoon was te trekken, voor
de dienften die hy de Stad nu en dan bewees, gaf
eerlang van defe klagte kennis, en vermaande
haar binnen veerden dagen te doen blyken, dac
fy uit dit verbond getreden was : Want dat hy
anderfints genoodfaakt zoude zyn , op de klag-
te regt te doen, waar toe hy ongaarn uit agtin-
ge en genegendheid voor haar wilde overgaan.
Gelyk uit Öefterwigs brief te fien is ; wejke
ons\'het groot gefag, tot het welke de Vry-
ftoelen opgeftegen waren , duidelyk vertoont,
waarom wy defelfde hier inlalfchen.

Tck begere ÜL. toe weeten , dat voir my, ia
1 Gerichte fint gewefen , Vngreven, en andere
Vrifcepen , en hebben my gefacht, en geklae^t
foe woe ghy een verbunt gemaeckt hebben , ^e\'
Dd £ gea

fmaadheid aangefchieaende , qqIj u ggio^e ^^^^
kortet hebben : enje want ^ ^an een Erber
Hanfe Stadt fyn^ ^ loe en geboert Uw dat niet
te doen , want dan dat de Hoechgeboeren Furft
myn Gen, Lieve Heer van Colin &c., een Stad-
holder is der heymelyken Gerichte , én ick dan
fine Frigreve bin , toe hebben fy angenempt
om Gerichte over Uw te doen. Soe fchrive ic
Uw, en waere ick Uw in den bellen , dat
van my fcheyden , en van den Gerichte binnen
veertien dagen : ift faecke dat gy dat niet doed,
fo moet ik U vorderen mit rechte , na fiyen
Stoels rechte. Hier wetet Uw in den befl;en na
te richten ; want ik Uw node laft maeken wol-
de, of gy Uw guetelick richten wildet nae my-
nen raede. Uns Her Gott fy met Uw. Onder
myn Segel, up des Hilligen Cruces dach.^ An-

kreunt\'er jjag, aan Hugo Oefterwig afgevaardigt, was,
jfj^ ^^^^ dat fy hem voor de mede gedeelde tydinge be-
dankte , en veifogt, dat hy op het gemelde
Penfioen , hem door de Stad ten volften fyner
kledinge jaarlyks betaalt wordende , haar aan-
belangen na fyn vermogen wilde voortvaren te
behartigen. Dat fy fig voor het overige , niec
over de befchuldinge van het, tegens de Vry-
ftoelen gemaakte , verbond bekommerde ; ge-
merkt het lèlfde niet tegens het Heimelyke Ge-
rigte ftreet: behalven dat het de Stad niet in
het byfonder, maar te gelyk met de Biflchop,
\' de Ridderfchap en de Steden van Overyflèl be-
trof (jc). Hoe het verder raet defe faak afliep,
fie ik nergens gemelt. ^

De befmettelyke fiekte , die in het felfde 1458.
jaar, binnen defe Stad, heerfchte , fpaarde Sware
weinig menfchen , en fleept \'er een ongemeen
groot getal na het graf. In het Cloofter Bel- \'
hem alleen ftierven rien Religieufen, en alle de
Leken , die aldaar woonagtig waren ; dus dat
het geheellyk van inwoners ontbloot wierdt

Een verfoejelyke moort bedreef Geert van
Loe, geboren van Maaftricht, en alhier ter Scho- _ .
Ie leggende in het volgende jaar. Defen deuge- Een Stu-
Biet, wetende dat Reinier vanHonthorft, mede dent ver-
van Maaftricht geboren, en Student in defe Stad,
10 Rynfche guldens door fyn moeder gefonden ""
waren, kom t des maandags na beloken Paafichen,
\'s morgens ten 9 uur , aan het Fraterhuis, en
verfoekt Reinier aldaar wonende , onder fchyn
van vrindfchap , met hem na het huis, daar
hy woonde te gaan. Reinier Honthorft , fyn
Landsman volgende , was fo dra niet in fyn ka-
mer getreden , of Loe flaat hem met een byle
dood hakt hem in Hukken , en pakt defe ver-
morfelde leden in een kifte. Den moordenaar
trekt op ftaande voet den tabbert, van den ont-
fielden Student, aan; neemt delfelfsfleutelsvan
de kamer gaande mede ; en eifcht, in het Fra-
terhuis komende , den Beftierder of Reftor te
fpreken. Tot een teken , fegt hy tegens die
Priefter , _ dat gy my het geld en god , dat gy
mn Remter vanHonthorn in bewaringe heht,
en, m het byfonder, de i o Rynfche guldens, die hy
van myn moeder heeft opgebeurt^ aan mymoet
overhandigen , fte daar de fleutels van Reinier
»aan Honthorß: die in het geheim, en uit fcbaam-
tes halven van ßg betrapt te ßen^ van myn \'reli
Dd 3 , op-.

opoeheurt te hebhen , de Stad\' verlaten heeft.
Het vervolg doet fien , dat de Reftor alles fui-
verlyk geloofde ^ en geen het minfte wantrou-
wen opgevat hadt.
Hy wordt Den moordenaar , even geruft als of hy ner-
in de gens aan fchuldig was , bleef ook nog meer als
Veluwe halve maand alhier, en begroef na fes we-

ken, het aan ftukken gehakte lyk, dat hy, ge-
durende al die tyd , op fyn kamer bewaart had-
de, in een ftal (z). Dog toen verliet hy de
Stad, alwaar men van den moord des tyds on-
derrigt moet zyn geworden ; en begaf fig na
Gelderland. Eerlang wierdt hy hier door P.
van Egmont, Rigter der Veluwe, gevat. De-
fe bewaarde hem forgvuldiglyk , en leverde
hem aan de Magiftraat defer Stad over : die den
Hartog van Gelderland, den dag voor H. Sacra-
ments dag, voor defe uicleveringe feer bedank-
te ; en.dien Vorfl: beloofde, in diervoegen ook
met de Gelderfche misdadigers te füllen hande-
len. Ook ftond den Raad den Rigter in voor
al het nadeel , dat hy lyden konde van het
pleitgeding , dat hy zoude moeten voeren , in-
dien hy door een kerkelyk Gerigte aangefpro-
ken wierdt, als ligtelyk gebem-en konde, door-
dien Geert van Loe , een Clerk zynde , niet
aan een Wereldlyke Regeringe overgelevert
mogte worden.
De Stad \'Intuftchen gaf de Magiftraat van dit droevig
geeft\'er voomi aan de Regeringe van de Stad Maas-
kennis tricht kennis ; en waarfchuwde haar, dat, in-
val de vrinden van Reinier van Honthorft de
ïriSt" "^oord wreken , of de bloedverwanten van

(z) Töt dus verre uit em hrief defer Stad. aan
Maadricbt » van den vrydag na S. Bonifaas.

de misdadiger hem verdedigen wilden , fy in 1455.
de tyd van veertien dagen binnen Zwolle er-
fchynen moeften : waar toe de vrinden, fo wel
van d\'eene , als van de andere fyde , te Maas-
tricht wonende , geen luft hadden ; als uit het
antwoord van den Junius van die Stad ge- ,
bleek. Het kan nogtans, wicrdt.\'erbygevoegt,
gebeuren, dat eenige magen van ReinierHont-
horft die buiten Maaftricht woonden , na
Zwolle komen.

Dog den "Raad alhier , fchoon in hec eerfte
van voornemen den\'moordenaar te ftraffen, fag
later de faak dieper in, en vreesde, dat de^en^Bis-
geeftelyke Regtbank, om dat de fchuldige een fchop, "
Clerk was , de Stad daar over moejelykheden
zoude veroorfaken ; weshalven fy den Secreta-
ris Spaan , na David van Bourgondien , font,
met laft van te verfoeken, dat hy Geert van
Loe wilde vonniffen {a) : die, gelyk men niet
twyffelen kan , fyn welverdiende ftraffe fal heb-
ben ontfangen , fchoon my fulks nergens ge-
bleken is.

David van Bourgondien befchreef in hec vol- XVL\'
gende jaar drie Landsdagen : alwaar van defer 1460.
Stads wegen Reinold ten Buffchen , en Frede- Die drie
rik ten Water gefonden wierden. Het is aan- Lands-
merkelyk, dat d\'Edellieden , die aldaar tegens-
woordig zyn geweeft, byna alle van andere ge-
Jagten waren ais die in het jaar 1411. ten
Landsdag erfchenen zyn. Volgens fommige is
hier van de oorfaak , of dat \'er gedurende defe
tuffchentyd, veel van die geflagten uitgeftorven
55yn, ^ ofte dat verfcheiden Edellieden , fitr met
Dd4 ^ de

de woon, in de Overyflèirche Hoofdfteden
nedergefet hebben C\'^)« Anderen egter hebr
ben met meerder reden aangemerlit , dat de
Biflchoppen, n^^ defe , dan andere Heeren, op
de Claringen en Landsdagen , na hun welge-
vallen , verfchryvende, hier toe de grootfte
aanleidinge gaven

Eenige tyd vroeger droeg het Capittel van De-
venter de beftieringe van S.\'Michaëls kerk, aan
Arnold van Eerte , Meefter in de Regten, en
Caniinnik tot Deventer , op. Een man die
nog geen priefter was, en die flg daar toe eerft
bekwaam maken moeft. Men begrypt ligtelyk
dat defe Parochie , waar in , omtrent het jaar
1370, reets agt dnifent communicanten wai\'c"»
en welk getal in het jaar 1460.. groter was, een
man van meerder verdienften vereifchte. iNog-
tans zoude de Stad , met defe verkieflnge , fig
hebben moeten vergenoegen ; nadien Amold

van Eerte niet korte tyd na dat hy den eed,
van Stads kerk in peifoon te zullen komen be-
llieren , en fig met ten eerften tot het Priefter-
ampt te bekvyamen , hadt afgelegt, na Romen,
vertrokken was, en aldaar feker vergunnings-
brief, of indult hadt weten te verkrygen , b.y
dev/elke aan hem toegelaten wierdt, om nog
gedurende drie jaren, Onderdiaken te mogen
verblyven , en intuflchen d\'opkomften van
Stads kerke te genieten.

Toen befpeurde het Capittel, dat het den
hal hadt niisgellagen , en font, de twe Canun-
niken Willem Reno , en Gofewyn Maquardi,
na defe Stad , om de Heeren van den Raad te

-i \\	;
} *
l	i-
	( f
\' ♦ • i
	3 i
	t P
	1
	ik

bevredigen. d\'Afgefanten hier gekomen zynde, 1460.
ilelden uit M van het Capitte , aan de verga- righcid
derde Magiftraat voor, en vriegen, hoe het fig
uit de fwarigheid, ontftaan ter gelegenheid van ^ ^ *
de opdraginge van het Paftoorsampt aan Arnold
van Eerte gedaan , redden zoude ?

De Heeren van den Raad , gefmt, om het Welke\'er
verdrag tulfchen hen , en het Capittel te voren ^Jf^Jg^^^jj
gemaakt (^d) , ongefchent te bewaren , lieten bemoe- \'
door den Schepen ten Haer , aan de laftheb- jen. ^
bende van het Capittel, antwoorden , dat, de
laak van Arnold van Eerte, aan het regt van
vergevinge was rakende , waar over het Capit-
tel alleen meefter was: dat fy ftg derhalven mee
dit gefchil niet konden of wilden bemoejen.
Dog ï wierdt \'er bygevoegt, de Canunniken
moeten fig ook dus omtrent de beftieringe de-
fer kerke gedragen , dat fy in het geruft befit
van alle hunne voorregten verblyven en fy
moeten daarom , op de onheilen en moejelyk-
heden welke uit een onbedagte vergevinge , en
opdraginge^ van het Paftoorsampt. opryfen en
volgen kunnen , bedagt zyn.

Het Capittel, van het antwoord defer Stad Nieuwe
verwittigt zynde , fettede ook eerlang Arnold Paftoor
van Eerte af, en droeg dit ampt aan Lambert \'
Meyer op : in welke verldefinge den Raad op
den \'30 Januarius genoegen nam (e\\ En dus
viel feer wel d\'onbedagte vergevinge van \'t Ca-
pittel uit; het welk door de Raadsvraginge aan
defe Stad duidelyk, fo hetmyvoorkomt,ft:h

{d) Men fie hier voren bladf. 369. en volgenden.
\\e) Men lie den bnef yan defen handel by de
J^eer Dmtar , Kerkl. en Wereldl. Devent. bladf-
346. 347- ........................ ■ ■

te erkennen, dat de Regeringe daar mede infaag
in hadt. Het is by my te« hoogiten waarfchynlyk,
dat het vonnis eenige jaren te voren , in voor-
deel der Canunniken uitgeTproken , en hec ver-
volgens gemaakte verdrag de Magiftraat weder-
hielt , om eenig gebruik van hunnen misftap te
maken : want het was geenfmts uit vrindfchap ,
dat men alhier fo toegeeflyk voor hen was; ge-
lyk het vervolg zal doen fien.

In het volgende jaar , of eenigfmts vroeger,
hebben de drie Steden , Deventer , Campen,
en Zwolle , op S. Laurens dag , tuftchen den
Kerkvoogd David van Bourgondien, en de Stad
Utrecht, raet de wederfydfche hulperen , een
minnelyke zoen gemaakt en uitgefproken.

Nog hebben de Gefanten der drie Steden,
als goede mannen, op S. Maria Magdalena \'s
avond, by uitfpraak den kngdurigen twift ge-
eindigt , die tuflchen de Steden Utrecht, en
Amersfoort ontftaan was; ter oorfake dat de
Amersfoorders, met Biffchop Rudolf, Utrecht
overrompelende, veel gewelds en moordensal-
daar aangeregt en bedreven hadden (f). Stads
Gemagtigden by defè gelegenheid afgefónden ,
waren Reinold ten Buffche , en Hendrik van
den Water , „ ,

Intuflbhen voeren de Vryftoelen voort, hare
I magt hoe langer hoe verder in ons gewefte uit
\'te breiden. In het jaar 1463. wierden Rudolf
van Witte, en Meefter Frederik van Uterwyk,
Burgermeefters der Stad Campen , en Rbderik
Lunink, door Bernard Hafe, voor Diderik Co-

XVII.

1461.

De drie
Steden
leggen
een ver-
fchil by.

Nog een
andere
twift.

nick, Vrygrave van \'t Hartogdom Gelderland, 1463.
over fekere rufie onder hen voorgevallen , ge- dcrberg
dagvaart; waar voor Bernard Hafe een eifch
van drie hondert oude fchilden deedt. De Ge-
daagden waren over defe faak in een grote be-
nauwdheid: Schoon \'t de Stad Campen aan
geen voorregten ontbrak , uit welkers hoofde
niemant bevoegt was, een Burger van Campen
buiten de Stad, voor een ander regtftoel te roe-
pen. Dog den Raad, de onbepaalde magt der
vryftoelen kennende, en wel wetende, dat de-
fe Stads regten haar Burgers niet zouden bevry-
den van voor den Vrygraaf te moeten erfchy-
nen , floeg den Utrechtfchen Biffchop voor ,
of hy als Vrywaaf , door den Keifer in het
grootfte gedeelte van Overyffel aangeftelt ,
niet konde bewerken , dat defe faak voor hem
regthangig wierdt: en beloofde hem fchadeloos
te füllen houden, indien hy in het uitvoeren
defer faak iets ondernam, waar doór hem eenig
nadeel toegebragt wierdt. David was onfeker
na hec lefen van defen brief, hoe hy fig in de-
fen gedragen moeft ; en begaf fig hierom na
den Spoolderberg : alwaar hy de Ridderfchap
en de Steden befchreven hadde. De Staaten,
met hem rypelyk het gehele geval overwogen
hebbende , verboden by fware boeten aan alle
Vrygraven de OveryiTeifche voor hunne Vry-
ftoelen te dagvaarden; en verfpraken fig onder-
linge , indien hier uit eenige fwarigheden opre-
fen , te helpen. Den Biflchop dan , fia: op

\'s Lands byftand verlatende , fchreef aan Dide-
rik Conick een fcherpe brief, waar in hy hem

(h) vid. D. Ger. Dumhar , Tom. j. Ana,l0\'\'
pag, 485, C Jtc[, & Rev\'ms ad hms annm^„

1463. van het genomen- befluit op den Spooïderherg
kennis gaf, en te gelyk ernfl:ig vermaande ,
en waarfchuwde het vonniflèn van defe faak
te fliaken: want dat men anderfints genoodfaakt
zoude zyn , ingevolge het gemaakte Spooldér-
bergfehe verbond tegens hem te handelen.

Dog fy Diderik Conick bekreunde fig geenfints aan
kreunen jgg Biffchops fchryven , en voer ongeagt het
\'erfigniet felfde voort uit Keiferlyke magt, dit verfchil
voor fyn vryfloel in ftaat van wyfen te ftellen,
Campen oordeelde dat het beter was geen uit-
terfte middelen tegens hem te gebruiken; Waar-
den Kerkvoogd Bernard. Haze door minne-
lykheid bewoog , dat die de Campers voor den
Utrechtfchen Biffchoppelyken Vryftoel, daag-
de (iy Wy denken met anderen , dat dit
pleitgeding voor defen Regtbank gecmdigt is:
fchoon men fulks nergens uitdrukkelyk gemelt
fiet.

XVin. De drie Overyflèlfche Hoofdfteden met Gro-
De Paus ningen , gedurig met diergelyke eifchen van de
vryftoelen , geheellyk tegens haar voorregten
ftrydende , gekwek wordende , raadpleegden
des tyds hoe fy fig van defe regtsdwang bevry-
den zouden. Deventer hadt reets , in het jaar
1451 , op den 24 Auguftus, van Nicolaas de
^^.f V r*^- la Cufa , tot Zwolle fig ophoudende , een be-
veftinge van de vryheid , welke door Keifer

Frederik , aan alle , die onder het Duitfche
Ryk gehoorden , gegeven was (k) , verkre-
gen , namentlyk om voor de Vryftoelefi, niet

{k) In fyn brief tot Frankfort op den 14 A^S^*\'
flus van het jaar 1442. afgegevea.

äls in fekere gevallen te erfchynen. Nu hadc 1463*
Taus Pius een afgefant in defe oorden, aan wel-
ke de Stad Deventer een nadere goedkeuringe
te erlangen , verfogt, en aan wien de drie an-
dere Steden fmeekten, dat hy haar by den Paus
defelfde. goedkeuringe bewerkte. Den Afge-
fant hier van aan Pius verflag gedaan hebbende,
font defe aan de vier Steden een Bulle, op den
27 Auguftus gedagtekent: waar by hy , haar
verfoek toefteihmende , beval ^ dat ingevolge
Keifer Frederiks ordonnantie niemant van haar
Burgers en inwoonders , voor een Vryftoel ,
in faken haar niet rakende , zoude mogen in
regten worden betrokken ; ten fy defulke , die
voor hunnen dagelykfchen Rigter niet te regte
ftaan wilden. Verders, dat , indien het ge-
beurde , dat iemant uit haar Steden voor den
Vrygraaf en Vryfchepenen gedagvaart wierdt ^
en de Regeringe hadt de Heeren van den Vry-
ftoel, op een geregtelyke wyfe, te kennen ge-
geven , dat het verfchil door hen niet behoor-
de te worden beflift , dan fouden alle pleitge-
dingen , welke men niet tegenftaande defe be-
kendmakinge ^ voor het heimelyke Gerigte
voort voer te vervolgen , van felfs nietig ^ en
het opgevolgde vonnis van alle kragt ontbloot
zyn. Gelyk den taalkundigen Lefer dit alles
breedvoeriger, uit de eigene woorden van des
Paus Bulle reets elders in het ligt geo-even , zal
afnemen kunnen. ^

Op den felfden dag font Plus een Bulle , aan Hy belaft
den Prooft van Aldenfeel, en den Deken van einige mt
Xanten af, met laft, om de Magiftraat der vier j^f]^^\'
Steden , in alle defe voorvallen , de behulpfa- haar
nie hand te bieden: ten einde fyn goedkeuringe daar in tc

wel in agt genomen wierde, en hy belafte hen
uitdrukkelyk, om die gene , die in het vervolg
niet nalieten defer Stedens haar Burgers, te-
gens regt en billykheid , voorde Vryftoelen te
roepen, te ftraffen en bedwingen (/).

Die Paus Pius fyn brieven naleeft, zal \'er lig-
telyk uit kimnen agterhalen , dat hy niet uit
fyn eigen magt, het heimelyke Gerigte , in de-
fe en de andere Steden verboden heeft , of al-
hier den Vryftoel in alle voorvallen affchafte ;
als fommige verkeerdelyk verhalen (jn) : maar
dat hy , Keifer Frederiks Wet beveftigende ,
alleenlyk verbiet d\'Overyllèlfchen, en die van
Groningen , in allerlei gefchillen , voor den
Vryftoel te dagen.

Omtrent defe tyd was \'er by de Heeren van
den Raad , en de Steden , van Holland en
Vriesland, een fchikkinge gemaakt, mgeyolge
welke dat de Marktdag , die men op Midde-
vaften in de Stad Deventer gewoon was te hou-
den , nu binnen Zvjolk gehouden worden
moeft. De Stad Amersfoort , met de Stad
Zwolle in verfchil leggende , fchreef aan Cam-
pen een brief, welke fy verfogten, dat aan out
fe Raad medegedeelt worden mogte. Hier by
ondertafteden fy, of baar handeldi-yvende Bur-
gers defelfde vryheid en veiligheid op defe
marktdag , voor haar perfonen en goederen
zouden hebben ; als op de S. Michaëls, en an-
dere kemiilfen. Den Raad defer Stad antwoor-
de hier op \'s woensdag na Sondag Oculi, dac

(i) Men ße defe tive brieven by de Heer Dumbar ,
Xerkl. en Wereldl. Devent.bladf.^^ï eni^^z.indeaantek-

(m) Revius ad hunc annum , en den Schryver va»
d\'Overyf. Chron. op het jaar 1444. die omtrent heï
laatfte met Revms van het felfde gevoelen is.

XIX.

1464.

Amers-
foortver-
foekt hier
vrygelei-
de op een
buitenge-
wone
Markt.

de Vryemarkten van Paaflcben, van Pinxteren, 1464.
van S. Bonifaas, L. V. Hemelvaart, S. Mi-
chael , en S. Simon en Judas dag , met haar
voorregten , aan Zwolle door de Biffchoppen
van Utrecht toegellaan waren : maar dat het
buiten haar magt was , defelve vergunningen
aan de Middevallens markt te geven; en dat de
kooplieden van Amersfoort defelfde raet haat-
waren befoekende , derhalven de gewoonlyke
tollen en weggeid moeften betalen ; dog dat
fy voor het overige geruft konden zyn, dat hen

teen leet ofte onregcvaardigheid aangedaan zou-
e worden , en dat den Raad niet wift , dac
fulks ooit gefchiet was ; gelyk uit defen brief,
in eenige opfigten aanmerkeiyk , te fien is,
luidende in deler voegen.

So gy ons nu fchryven van eenre overdracht ^
gefchiet en gemaeket by den Heeren van den
Raede , en Steden van Holland , en Vriesland ;
dat men die merckten, die men op midvaften toe
Deventer plecht te holden , binnen onfe Stad\'
holden fal : van ons begerende , want gy niet en
•weten Uwe burgeren hier veilig wefen moegen ,
dat wy mit onfe befegelde brieven Uwe Burge-
ren en Cooplieden , mit oeren live und guede,
binnen onfe Stadt, veyligheid en vryheid geven
willen , fo en in alle manieren , als fy toe
Santé Michiels merckte, binnen onfe Stadt fyn &c.
onder meer daar mne begrepen : waar op vvw U-
wen liefden vrintlyken toe kennen geven, datwy
m onfe Stadt vrye merckten hebben, ioe\'pa{>
fchen, toe Pinxteren, toe Sandte Bonifacius, toe
onfer L. Vrouwen Alfumptionis, Sanéle Michiël,
en Santé Simon, en Juds , ons toegelaten en ge-
priviligeert, van ons Gen. Hr. van Utrecht, <5an

1464, uwe burgeren , o^^ iemand nu tot midvafteri j
in onfe Stadt, gevryet te wefen , als in Sande
Michiëls merckte;, is m onfen magten ^ en moe-
gen niët fulx by ons felven te follen gefehien ;
als uwe Liefden wel mercken können : mer wil-
len uwe burgers of anders, wie in onfe Stadt toe
midvaften komen , mit oeren guede, comenfehap
toe doene , op oere oldè tollen , en wechgelt ,
is ons wol te willen , en willen hem , en een
iegelyk Coopman , die onfe Stadt omme fyn co-
menfchap , tot eenige tydt, verfoekende werdt j
goedertieren wefen : hebben ook nyt by. onfen
weten, den uwen, of andere, die ook onfe Stadt
met oere comenfehap verfoekende Werden , iets
voorgelecht, of daer an bewefen , dant geboer-
lykCri was : desgelyken willen wy nog geernè
doen ^ fen bewyfen wille. Kenne Godt ^ die u\'
heilig en gefond waeren moet. s\'woeiisdaegs nae
OculL

Niet tegenftaande defe verfekeringen, liepen
\'er omtrent de maand Augultus, tegens de vry-
heid der Markten, fo te Deventer^ als hier, feer
nadelige gerügten. Eenige Burgers van Amers-
foort gaven op den 17 Auguftus , aan haar
Overigheid, voor, dat fyjn die twe Steden fèer
verongelykt waren : Ja dat fy, haar lyf en goe-
deren aldaar niet meer feker zynde , de gelede-
ne fchade geenfints door middelen-règtens ,
derfden te vorderen. Waarom fy genoodfaakc
wierden, hunne medeburger Goede Moddege-
naamt , een gerigtelyke laft te geven , om hun
aanbelangen in defe faak waar te nemen Qiy
Hoe het met defe twift afliep , en of defe klag-
ten gegront, of ongegront waren , is my niec
gebleken. Dit is feker , dat den Raad alhier,

niet min genegen was, om aan die van Amers- 1464.
foort , als aan andere , goet regt te doen.
Want fy veroordeelden in het felfde jaar ^ den
Zwollenaar Wychman Glinthagen, om 50 Ryn-
fche guldens aan eenige Amersfoorders te moe-
ten betalen , voor het bier en andere goede»-
ren welke hy hen ^ voor Genemuiden , ont-
weldigt ^ en afgenomen hadde (0).

Den Burgermeefter Reinold van den Buftche ^
vermaart door fyn menigvuldige Gefantfchap-pZ- j
pen , lag toén ook met het Capittel van De- ^hryft
venter , over een tiende in Lankhorft , in ge- eenfcher-
fchil. Defe Heer hadt, tot Deventer zynde , pe brief
de Canunniken te kennen gegeven , dat hy , aan \'tCa-
als een wereldfch man , hier over hever voor ^^^
des Bilfchops Hoge Raad , ende Ridderfchap verfchil
en Steden van Overylfel, dan voor een Geefte- met een
lyk Gerigte een pleitgeding wilde voeren. Dog Burger-
fy defen voorftel hebbende afgeflagen , fchre- meefter,
ven de Heeren van den Raad deler Stad aan
hen een fcherpe brief: waar by fy niec ondui-
fterlyk te kennen gaven , dat het hen vreemd
voorkwam , dat fy fuik een billyke voorflag ,
als P.einold ten Buifche gedaan hadt , onder het
voorwendfel dat fy , geeftelyken zynde , voor
geen wereldfchen Rigter te regt wilden flaan ,
van de hand wefen. . Hierom dan ook was Rei-
nold ten Buflche nu , om fyn toeeeeflykheid te
tonen , bereidwillig , defe twift aan de Hooge
Schole van Leuven , of van Ceulen ter be-
flifllnge over te geven : fonder dat hier van be-
roep tot een hoger Regtsbank zoude vallen. Aan-
biedende verders, voor de koften, die daar toe \'
moeften aangewent worden, een. genoegfame
E e Rnnr-

«4*^4. Borgtogt te ftellen- Dog, indien fy onwillig
waren defen weg in ce flaan , dan dreigde den
Raad de Canunniken, defe onwilligheid by de
eerfte gelegenheid betaalt te fetcen , en wilde
defe Verweigeringe niet anders als gedaan , om
Reinold ten Buflche , grote fchade en koften
op den hals te halen , aanmerken : waarom fy
hem niet zouden verlaten , maar kragtdadig be-
fchermen ; gemerkt daar in een grote moetwil-
ligheid beftont (py
Het ver- So fors en onminnelyk handelde de Raad des
antvvoort ty^jg i^gj- ^e Canunniken : die geenfmts voor
defe dreigementen bevreeft , en ng op de regt-
vaardigheid van hunne laak verlatende , by het
antw^oord geen mindere toon floegen. Want
na dat fy te kennen gegeven hadden , ^at Rei-
,nold ten Buflche hen voor des BifTchops regt-
bank of Gerigte gedaagt badde , alwaar reets
het pleitgeding over de verlchllllge Elende, wel-
ke hy hen onthielt, regthangig was, meenden
fy volgens eede verpligt te zyn , hun regt al-
daar verder te moeten befchermen : het welke
hen niemant kwalyk duiden konde , nadien fy
hem geenfints opdrongen van, Rechtftoel te ver-
anderen ; en fy voegen \'er tot flot by : Wy
„ begeren dair omme vrientlycks , en met alle
„ vlyt van Uw Liefden , Reinold Uwe mede=
gefelle voirgemelt te willen onderv/iefen ,
metten beften, dat hy onsfoedane onbehoer-
lyke klage , en Uw Liefden ons foedane
„ fcherpe fchriften vcrlaeten , en afftellen s
„ want wy doch niet dan Recht en foeken ofte
begeren".

het Capittel, van Regtsbank niet willende ver- 1464*
anderen , de twift, daar fy regthangig was,
beflift heeft moeten worden. , ^ „p ,

Sedert m?er dan 150 jaren vroeger, l^adt^^^^^Kc-
een Religieus van het Cloofter der Mmnebroe- ^^^^^
deren van ^Campen , in defe Stad , de vryheid verboden
gehadt, om van onfe inwoners allerlei giften en een huis
evensmiddelén voor fyn Convent by. een te te kopen»
vergaderen. Het huis dat die gene , die in het
jaar 1464. hier was, bewoonde, verkogt hy
des tyds , en kogt een ander in de plaats. Die
ftreet regelregt tegens de Wilkeuren defer Stad:
want geen Kerkelyken mogten een huis van
wereldlyken kopen. Den Raad gaf van die
voorval aan Wulf Guardiaan tot Campen ken-
nis , en waarfchuwde hem, dat het door fyn
medebroeder aangekogte huis, binnen een jaar
tyds aan een wereldfch perfoon moefte worden
overgedragen , of dat het anderfmts tot nut dei-
Stad verbeurt verklaart wierdt. Dog men wil-
de uit infchikkelykheid wel toelaten , dat hy
het verkogte huis weder met de woninge
trok. So forgvuldig voer men nog al fteets
voort, agt te geven, dat \'er geen meer goede-
ren in de handen der geeftelyken geraakten (q).

De belfte der geregtigheid van het Coterveer, De Stad
in het jaar 1443. aan Joan van Bukhorft toebe- koopt
horende (r) , was omtrent defe jaren van Heer J
verandert : het fy dat Joan van Bukhorft, al nog ^Jn het
met de Stad m vyandfchap levende , het, om Coter-
haar fpyt te doen , aan een ander overgedragen veer. \'
hadt; het fy dat hy daar toe door een anctere
Ee a re-

14^4» reden bewogen was. Joan van Colne, en fVn
Soon Herman van Colne , jn het jaar 1464 ,
eigenaars van defe geregtigheid, wierden in hec
laatfle van de Vaften te rade , hun halffcheit
van het Veer, aan defe Stad voor een feker
ongenoemd ftuiver gelds te verkopen; gelyk
de woorden van den volgende koopbrief, voor
Joan van Wytman , Rigter alhier afgegeven ,
iiicwyfen.

Ick Johan van Wytmen , in der tyt Richter toe
Zwolle , makken kundich allen luden , dat
voir my , en voir Gerigtsluiden hier nae befcre?
ven , gekomen ijm , in^\'t gerichte, in eenen ge-
heechden heymael, Johan van Colne , en Her-
man van Colne , fjm echte Soen , en bekande
voir hem , en voir oer erfgenamen , dat ^ ver-
koft hebben , ftedes erfcoeps , om een iun^e
geldes , die fy bekanden hem ter gueder tyt wal
vernoeget, en wal betaalt is, den Eerfaemen
Burgermcefters, Scepen , en Raidt der Stadt van
Zwolle , als tot behoef derfelver Stadt erflick ,
en eeuwelic , en ommermeer, oir helfte\'van den
Alingen Veerftale toe Coten , mit alle fyn toe-
behoer, dair de ander helfte derfelver Stadt volr-
gemelt, van toebehoirt. En Johan en Harmen
vorfcn lieten en droeghen defelve oer helfte ,
van gem: Veerftal toe Goten , voir my en voir
t Gerigtsluden nabefchreven , op, en vertegen dair
af, voir hem en voir oer erfgenamen ei-fticken
eeuwelic , mit aller vertichniflè , en oplaetinge
des recht was ; en fy mit rechte fchuldich we-
ren toe doene , tot behoef der Stadt van Zwolle
voirgem:. En fyloveden derfelver Stadt voirgem:
oer helfte van gem: veerftaele. t.e waeren , fon*?
der eenige rentlie, daer uthgaende, en allen voir-
kommen af te doene, erflick en eeuw^elic , in al-
len manieren als voirgemelt ftaet, voir hem en
voir oer Erfgenaemen , en voir alle die gene ,

die des toe rechte komen willen. Sonder arge-
lift. Hier weeren over en an , als Gerigtsluden
en Koernoten Härmen Stael , Gerbrant ten Bus-
fche , en meer guede luden genoeg. Des ik Ja-
cob van Wytmen , Richter voirgem: myn Zegel
gerigtelyken , omme beden wille Johan en Har-
men voirfcr: an defen brief gehangen. 1464. des
dinxdags na den Sonnedagh Reminifcere , in de
Vafteli! . \'

In defervoègen verkreeg de Stad Zwolle den
eigendom van het gehele Coterveer , het wel-
ke »fy federt die tyd , fo niét altoos geruftelyk ,
fmmers wettiglyk befit.

Dog na de uitgaaf van het eerfte Stuk defer
Gefchiedenilfen , heb ik ontdekt, dat ik hier
hadt moeten byvoegen , dat van de Boerfchap
Salland in verfcheiden andere oude Stukken,
gewag gemaakt wordt. In een uittrekfel van
eenige Markteboeken, van vorige eeuwen, in
het jaar 1760. door een der Heeren Secretaris-
Ee S , feri

fen defer Stad, gemaakt, leeft men uitdrukke-
lyk de naam van de boerfchap Salland. In hec
jaar 1330. ontnam Joan van Dieft deStadZwol-
ie de magt aldaar, nog lage nog hoge regts-
oelFeningen te mogen plegen Het is ook
nog feker, dat^ er een feer oud geflagte van die
naam geweeft is, het welke een Hof ofte wo-
ninge iii defe Boerfchap hadt; gelyk onder an-
deren uit eenige brieven ten tyde der Biflchop-
pen van Utrecht, Frederik van Blankenheim ,
en Rudolf van Diepholt afgegeven , geblykt.

Dog ik wederroepe alle defe Opwerpingen ,
tegens de regtvaardigheid der regtspleginge des
Biflchops ; na dat my de ware oorfaak , waar-
om dit gefchil door den eed van de Heeren der
Magiftraat van Deventer beflift wierdt, in een
oude brief ontmoet is. Hier in leeft men,
dat alle twiften , tuflchen de Steden onder mal-
kanderen , of den Landsheer , en de Steden in
Overyflel, over de voorregten , en oude ge-
woontens opryfende , altoos aan den eed der
Heeren van de Magiftraat der Stad , aan welke
iets betwift wordt, zal worden geftelt.

ia) Sie het Stads Privjlegïeboek fol. z8.
{b) Vm den zi Cumarins dis jaars 1554,

Bladf. 40. letter a. Johannes Coccius, lees Gerar-
dus Coccius. bh 127. regel I7- ^^^^ fö be-
vryden wy &c. aan d\'inwoonders, lees fo be-
Viyden wy met raad van de voorfeide Prsslaten
en Bediendens defe Stad voor altoos , en verle-
nen en fchenken de inwoonders , met een fe-
kere voorwetenfchap , alle regten , welke die
van Deventer tot nog toe van onfe voorfaten
wettiglyk.verkregen hebben, bl. 52,80. regel IS»
twe jaren , lees drie jaren.

Bhdf. 219. regel 27. a8. 2.9. fonder &c. te heb.
ben gefien , lees te hebben gefien , fonder
eenige de minile order , en verward door mal-
kandéren Honden, bl. 30. regel a8. uit te brei-
den , lees uitgebreit te zyn. bl. 35. regel 6. om
dat, lees dan dat. bl. 56. regel 5. verlies cO >
lees verlies, en rege/ 15. op den Rhyn (e),
hl. 81. regel 13. die de Sallanders , lees de
Sallanders. bï. loö. regel 117. 13S9. lees 1089.
hl. 147. regel 11. ondernomen , lees onderna-
men. hl. 172. regel 4. van onfe , lees van
onfe Gemenebeft. hl. 214. regel 28.\'in onfe
magtigfte Edelen , lees in fommige van onfe
magtigfte Edelen en andere Sallanders. hl. 2.29.
regel iq. gelyk te voren, lees gelyk wy te voren.
hl. aso. regel 3. het welk tot nog toe , lees het
\' welk tot nog toe , niet gelyk net andere, bh
301. regel 18. van drie hondert, lees van hon-
dert en drie.

overige fouten het fy in\'verkeerde fin-
fcheidmgen , ofte in het misdrukken van
een eenige letter beftaande , zal den op-
merkenden Lefer felfs ligtelyk kunnen
verbeteren.