|
D. I S A A C I BEECKMANNi;
Medici, & Reckons apud
CORDRACENOS
MATHEMATICO
PHYSICAR VM
Meditationumy Qtttefiionum, folutionum
C S 2^T V \1 A,
|
|||||||||||||||||
|
il
|
|||||||||||||||||
|
*?4
|
|||||||||||||||||
|
TH-AIECTI ad R H E N U Jtf ,
Apud Petrum Danielis Sloot,
Af. DC XLIV, |
|||||||||||||||||
|
JBxBibliotheca Viri Illuft. Ifaaci Voffii. '+?
|
|||||||||||||||||
|
i
|
|||||||||||||||||
|
^erillttfiribusy fcf excdlentiffmii
D-D- CVRATORIBVS
Incly ti Gymnafii Dordraceni,
D. JACOB O deWlTH, Exconfali Vrbi*
Dordracense, DelegatoiEdiliiErarii ad curiam Hoi- landiae. D. CORNELIO van BEVEREN, Equiti
AuratO, D. ill StnVels-hoeck,* We/l-Tfelmonde&C.olimLe-
gato ad potcntiffimos Reges Magnac Brittaniae, & Danias, Exconfuli Dordracense Urbis, Senator*, Quseftori iBrarii generali Hollandiae Meridionals, Delegato Confiliario ad facrum Scnatum Hollan- dise, dc Occidentalis Frifias &c. D.JOHANNI BEVERWYCKIO, peri,
tiffimo prudentiffimoque Do&ori Medicinscfapien- tiffimo Scabino, & Senatori. D. MATTHiEO BERGK, FacundiffimoSyn-
dico, & Senatori. D. CORNELIO van SOMEREN, JEdili
iErarii, furamoMedico, individuo authoris amico. D- NICOLAO RUYSCH, difertiflSmo
Syndico, & Senatori. V. GOSUYNO BUYTENDYCK, do-
ftiflimo, reverendiffimoque Ecclefiaftae apud Dor-
dracenos. D.D.D.
ABRAHAMUS IEECKMANNUS.1
- - _ - ... _ .w
|
||||
|
"&Trefit Socratm mtiquitas Uu&mitquodnoU
"^Ut Tbilofopbum foli contemplaticni inharen, ipfe autem ex
nftris fabeiet in terram bumaniores liiteras, i. e- e#litns haufiai fcientias-adpraxinfinemque in Vita utilem revocaret: iu utfatisfacere AoHisnon Vtdeaiurqui folisfpeculationibusintentus Y.tam tranfigit- Quod cum Fratnm meumpia memorise fecijfe nonnuUUVtdtripofsiti fedicavi teHendam bane fujficionem, ejufqui memo iam a caligine & oblhene ejfevindicandam. Trjfertm quod nunquam dediffet in T)iandatis,nificr:didtffet poflhumis operibmeditis pofteritaticonftare poffe turn writatis liberam indagationemfibifujfiprepo/it4mytumMatbe- fn-itico-l'bjifcisfm mcditatiombus{quaritJpecimen in its litter is exbi- btu.r) pojfe fhyftcis fcient<is aliquid addi. Tranjegiergo cum Typogra- pho de titteris hifie (.x:udendis, apogapbumfetradidi. AttamenbaHe- wts lucem non \>idcrunt,proAituripnpidim. Interim rogam cDoHomm Virorum follicinttu.', n:paterer umbris denjis ingnium Fratris obtui, ten turiam banc ex multis ejtn meditationibtu compcgi, & etrqmdem, quo ilk meditams fuerat, ordine voluiexhibere ,fubinde etiam addito tempore, quo htecei occurrerantjne quis compilaffe cxiftimaret aliorttm Tbilof>pho- mntJtrinM Qtue ipfe Latmefcripferat, Latinejursi> qu<e Belgice, eodem .firntom edi, ne ver\i« obfcuritatem pareret, (&" minus auUoris mentem ex- poneret. Si videarfati fecijfedefideriobommmbrevi alteram centuriam fubJHU&urus fum. K{on inconfultum fuit patronum aliquem borum problematum ajfumere,qui,(iforte indujiria &• labor meustin calumnim ma 'eVolorum incurrijft, a crimine me vindicaret. esiEtas bac, nefcio quefato i ad criminandum fane eflpronior, tjuam adexaminandum quo j.n'mo\cripta difuncforum in lucem mittantur.T^efaserataliospatronos habere, utique incidijfem in crim< n ingratitudinis, fifnb vejlropnefidio von pro dirt t,eum tot annos apudvos Utefloratu funHus, ibidem^ per o- tium philofophatus fit, atque ipfe ego difiiplinit Scholajlic* tyrocinmm in eodem iUo Vejlro celebe'rimo Gymnajia d'pofuerim. Vos Amplifsimi, fPraftantifsimique D. munus boc UVidenfe excipite binigne,ut adverfttt ZoilosprtefidiaVeftro tutumfit. Vtquernvivumcumulatijfime faVore Veltro auxiflis, cujus ingenium &• Tbilofophiam miratieflis, eundem defunHum foVeatis': quodfiboni confulucritis aliam etiam centuriam eli- cit tit. Sicommuvibnt (iudiisquicquam proftwrit, lausfua auHorifit'. ejtc4 laboribus meifque officiisfruimini, Ex Mufto meo, J{alend.May, ^.Anm i 6 44.. ABRAHAMUS B.EECKMANNUS,
|
||||
|
Fol. i:«
PROBLEMA I. AD cxcitandum aitium (Indium illud maxime fa- .A"hvn ftu.'
ceret", ii lmmumtates ahcujus vectigahs &c. us, taripofljm. qui Euclidis elcmenta intelligercntj promitteien- turjquibusibeneintellp&isj pauci castera ftudia neglige- rcnt, etiam in mediis occrupationibu^ .mechanicis. Ad vrbiumpr*. profperitatemvero.urbium, fi ftatis tqmpjpribtis quutqupt JJXoVromo* tellent ei ves ronfiliiim aliquod fcsipto aoportarehi. yjff^&t, z. ^Numeratorurn primprum inter 1fe» it iinum per al- p^™"^"™
terumcontinuo.yqlyatur, fingula nuftierata unius Qjdji-wrfeaaio- nis numeratisalreunsprcliiiis conjungentur" femelfiugula fingulis, priufqu,3.tn linurh alcei'i bis cpnjungetur, quod fit tot revoluiionibus.urinis oidinis per alterum, quot in altcro font numerata. Hinc "repeiietur annus magnus, de te^ur™eprimi quo Cicero in fiimnio Scipionis,.hoc mocio': Compara/nag""™ »■>- unum aitium velad CceJipartem 4i.quam,yeladfteilamnaBt. aliquam, fingulisrcvolutionibuserunt,Ulaa'uVin'eodem itatuad lnvicem, ,&illeeru annus magnus unius laltem comparationis; dejjrj4e, ii tertiura aftrum actjicere veiis, nota quantum uno anno magnomodorepcrtOj'tertia ilia ftella a ftatu fiio diftitent aBfatis iritegtis' circulis, fi plu- rcsconfecerit.quaecsiftaniia, (i fit pars circuit tot annis magnismodp.rfcpertis> veriiettertia iliaftellain priftinum ftatum ad duopripra, quota pars circuli ilia diftahtia yel differentia in mptu fuerit; fi vero ilia diftantia fit ali- quarum pairtjum, tot aririis magnis modo inventis, qupt talium partium totus circulus continet, & xat' etic an- nus magnus duarum comparationum;fic de Cstefis. 3. Ad Scalig.dcfubt. cxerc. 46. Non vidcturaquain Aqnaman's
caverna. N. altius pelli quam eft aqua, quaV pellit; fi c- Sonintr""" nimtubulos immlttas in aquam, ,K«,G. vel £• H. non perna mon. eriimpetaquain tubulis altius quam eft (upcrficies aquas K. L. licet immeiifo fit vis aqua; prementis circa rubu- ' . • tr . . .,;"•. "a;: ■ • iu»
|
||||
|
2
|
||||||||||
|
lum; nee obftat esperimerufn tic iapidc Jmmiflb in rafcu*
lum, lapis enim in aqua petit fundurri, eaqut rationepre- mit, aqua vero in aqua non eft gravis non igitur premit. Aiju«u«Nili 4. AdScal.fubt.exerc.48.ubiqii2ritiucuiNilusaura« Stcaufa "cur non c£^at' putatillc propter tenuitatem aquarum» quara in atgypto no w longo curfu na&us eft»refolutas non pofle corpus cape- re, fed aerem pati auram in fe diftiuidi fibi, hoc eft,aeri fi- milem: quod mirumefletj cum aquarante refoluaonem •uris multo fint denfiores* Cur igitur modiens calor dc nocteid ipfum 1 quod major calor indeniioribus,in hifce ten uibus non faccrct? invenias enim inj£gypto faltem aii- quo tempore inter aquas illas tcnues <& calorem eaiidem proportioned)* quae eft inter noftras aquas & calorem for- tiorem> ita uttantum aqua: exNilo quantum ci Rhcno eo- dem tempore eodem in loco avolef. tumenana /« Exercit .71. z.dicitur lumen minus non pati atn*- juminepaua- jort £XCfC- yj.dkit, ignemafolk radtis debilitati,cum i gitur folis radii & ignis vis eodem modo fere habeant at- que lumen ad lumen, quaerhur ari non arque lumen a lu- miuc pati poflk dici, aut an fit alia ratio radiorum ad ig- nem,quam luminis ad litmen_« McridionaSis 6. Iiiventio linear meridionalis vulgaris cft,vid«i: ut tj£ |
||||||||||
|
(incas inven-
tio. |
||||||||||
|
inter puntta duo in hoitfonte, quorum unum antemeii-
|
||||||||||
|
dianum, aiterum pomeridiaiuim candem aititudinem fi.
gnificat At una feneftra Orientem altera Occidentem (pe£tantecepicamacumagnetica,hoc modo, notavi in una feneftra aititudinem antemeridianam, in altera aititu- dinem pomeridianam, earundem puncra notavi in aequa- libus ckcuiis, poftacentrocirculorum duxi hneas fecun- durn acumnsagneticam, licet nudamabfque prarparatio- ne-adlocumaliquem, veletiam prapparatam ad Iocuiil^ quemlihet, hx linear in utraque feneftra ductar funt necef- faiio parallelar, quia acus in eodem loco femper ad ean- dem plagam vcrgit, fumfi igitur unius puncti puta ante- mcridia-
|
||||||||||
|
- \
|
|||||
|
meridian! diftantjjim ab illalineafnagneticaj Scappofui
cam in altera fencftra in altero circulo ad aliam lineam maonecicam verfus oricntcm > & fie habui in eodem eir- eulo antemeridian a & pomeridiana pun&a ejufdem ald,- tudinis, in quorum medio eft linea meridionalis vera. 7. Inftrumcntnm quo e longiquo res parva? videntur, Telefcopii
Si gallice lunette vocanir, reperi compofitum efle ex vi- ratio, tro comburente hoc eft angulos vifuales majorante, & ex vitro angnlos viluales minorante. Incidentibus enimTpe- ciebus vifibilibus in vitmm majorans refdnguntur intror fum,& tandem concurrunt.In concurfu fi ocukis locatus fit, tantum angulum unius pundti recipit, ut nihifnifi hoc punctum videat, ergo nihil videt. qnodfires vifafitni- mispropinqua vitro ita ut fpecies incidentes in vitrum_, angulum obliquum faciant cum vitro , fit ut ilia: fpecies aliquando parallels fint, & nunquam concurrant, am in alio puncto cocant prxtcr id quod vitro proprium eft, cumenim anguli refraclionis in illo vitro pofiti lint & Temper ejufdem magnitudinis, cumquequantitates ifto- ram angulorum aptata; fint ad fpecies fecundum angulos re£tos incidentes conjungendas, patet angulos obliquos nou polle refringi ad poutum pun&um coitus, quod fit in rebus longe diffiris ubi omnes fpecies recte invitrum incidentes elle videntur, in unum etgo facile refringun- tur. Altenim vitrum voce vitmm minoransquod locatur pauloanteconcurfum fpecierum incidentium in vitrum majoras,hocigiturexcipitomnes fpecies illafq; cojungit, facitq;ut vifui magis pateat,per illud,virtus coafta fortiou &c.tales ipecies multoplurcs unius rei incidunt invitrum majorans quam in vitrum commune quia unum punclum invitrum majorans immittens,quamquam revera nOn im- mittat recte, tamen omnes habentur pro rede immiflis propter refra6tionem> in communi vero vitro ablque re- fraclionc tranfeunt. Vi truii) ergo minorans cum fit fub- A 2 cavum,
|
|||||
|
cavum recipit omncs illas fpccics, illas conjungit angnlos
minores facicns. Quod ad reflectionem iftorum vitrorum attiner, inve-
nies duplices res reprefcntarej unam prope vitrum, altera magis elongataeft, videtur fieri fecundum rationem fpe- culorum communium fpeciebus faltem leviter fuperfi- ciem vitri tangcntibus. qiixvcro propinquior apparer' fpccics fit ratione rcfra&ionis fpeciebus interiora vitri magis penctrantibus, & ita fecundum angulos refractio- nis refleftcntibus. quod ita natura videtur comparatum. In minorante vitro propinquior ipecacs caufatur a con-
cavitate quam habec fecundum rationem fpeculorum^ concavorum_,. Fontium 8* Quarrituran materia fontium non fit aqua pluvia- lnateriaeft lis> qux deciditin rnontes, qui in medio intus tcguntutj pluvia. terra figulina, per quam cum aqux tranfitus non ht>crum- pit ad latcra. obfervatum enim eft in iis montibus qui in iuperficieteguntutcaJoe j quaraquam non admictir, non fcaturire fontibus, cum aqua pluvie fupcrficietcnus dela* batur. Mr. Edderenton. Sebum fu- 9• Qupero cur febum fufum plus loci occupet quamTri* fain plus gidiijaquaquaglacies. Potcftnealiqua fubftantia omnes Joci occu- paltes loci omnino coplcctens ampliuscomprimiuteade' ? • • Suam numero minus loci aut majus mox coprehedat?an potins fubftantia ignis illi admifcetur cum fuuditur eaquera- tione plus loci occupat?quoavolate fit glacies in aqua &c. Rarefaclio IO- Pulvislpyrius argumento eft quam res contrahan- quanta. tut & diipcrgantur,accenfus euim tanto nixu majorem lo- cum petit, ut magna pondcrapcr immenfumfpacium fe- pe protrudat,&-videturtaliter difpofiais parum contrahi> redirus ex pofie. fie neque ae'rem., quam quam in medio fui non pa- contracho ium vacuicomprehendat, fenfibiliter ad contra<5tiorem ainum^g" locum facile comprimes, ipfrus enim partes ita fe ad in- torn, vicem, habenc ut mutua inania non ingrediantur, neque.' convexitas Sc ca-vitas mutuo refpondent. Quid |
|||||
|
¥
|
|||||
|
S
71. Quidigitur de his omnibus fentieadam? nimimm Pori afpe-
uf architectus parat primordia domus, jantfam , fene- r'ratibus ftrarri, poftesJ trabes, tegmen , lapides, utquc Rex Solo- *e{P°n<*et^ mon fingnla primordia jtempli ita concinnavit ut abfque tra pulfu mallei partes coircnt fibique invicem quam orna- tiffimerefponderet.SicDeii narursepiimordia fabricaifc, que fibi inviccm ita conveniunt, poriq; clavis refpondent urdefinitx res inde oriantur, lapides,arbores,animalia. Sicprirnordia aqu? igncm admittunt velintrovel cir-
cumcitca, quo peniws avolante fit glacies. Sic aqua: pri- mordia farina: refpondent ita ut parte aliqua fui undique diverfa primordia vel compofita farirtae fubintrent,atque ita quam feparata non potuerunt fibi ipfis conjuncla con- fiftcntiam procurant. Sic aqua terra: irrigande^ convenit, argentum vivum metallis vel quia ipfaprimordia itapo- rofa funt, aut fi folida fint,quia ex illis compofita propter primordiornm talem figuram necefiario tales meatus con- tinet, qui hac & non alia primordia aut ex illis propter^, talem illorum figuram talia compofita folummodo reci- piunf. i z. Fitctiam aliquando ut argentum aquafortifacltum Argentum
magnum locum comprehendat,quia a~"'~ ;11"J '*: laratin aqua forti partes-fibi invicem non reipOndeutes,non citim argenturri fra^uttl hoc pacto in ip(a primordia frangitur, quare non eft ab- magnum furdum fi promododiverfo fractionis &;partium ampli • cum tudo variatur. fie pulvis pyrius frangitur in partes admo- dj'm numitas non convenientes, inmultis etiam copula eveftigio avolat & niiquam rcducitur. fie terra figulina fit lapis,vel quia folvitur ab igni in apta primordia aut quia copula connectens ab inferioribus partibus prodit ig- ni poros terrae aperiento- fufum argentum conrrahi- tur, quia in tales particulas jfolvitur^. vitrum liquefa- ftum_,, eft tenacius quia ignis cufpides tarn arcle ip- fius poris refpondenr-. Malleatur ferrum quia eft A 3 in
|
|||||
|
-
|
|||||
|
iii fieri ad fufionem igni feparame ipfius particulas.
Quarundam fubftantiarum primordia tam magna (untj
ut quarundam fubftantiarum poros non penetrent. quoe-
dam fubftantiae obtufis conftant partibus, ut lignum
quod argentum vivum fecare nonpotcft, aut tam mol-
lium eft partium, utab ejus gravitate fle&anturatqueita
tranfitus prohibeatur.
Motus :3* Imagi'ian^um cfttibi vacuum in quo omnia mo-
fcmel fbl veantnr celeiius & tardius pro quantitate movcntis cau-
nunquam fac. fie fol quamquam non ftatuitur cxlo alligari, quia ta-
qwefcit, men ncc proprius ad centrum fui circuli imaginarii acce-
dere nee longius ab ca abefte potcft quam nunc abeft > fe-
mel motus femper movetur iccundum celeritatem mots
caufa: cum folem moveret & quidem circulariter vclut fi
ex radio penderet.
Lapis pro- *4- ^'c^aP^s ProJe&u& in vacuo perpctuo movetur.
iectus in °bftat autem ei ae'r, qui novus femper ei occurrit, atque
vacuo non itaefficitut motus ejus minuatur. Quod vero Philolo-.
quiefcir. phi dicant vim lapidi imprimi abfque ratione videtuno
quisenim mentepoteft concipere quid fit ilia > aut-quo-
modolapidem in motucontineat, quave in parte lapi-
dis fedem figat i facillime autcm mente quis concipiet,
in vacuo motum nunquam quiefcere, quia nulla caufa
mutatis motum occurrit, nihil cnim mutatur abfque ali-
qua caufa mutationis. fie fi rem rei fuperponas &utraf-
que fimul moveasaltcrutramque fubitoretrahas altera ni- ;
■hilominus in motu perfeverabit.
Lapisouo- l5- Silapideminaltum projiciascumq;fcutellaquie- ,
modomol fcente excipias, fortem calum faelurus eib fi vero quan-
lius excipi do lapis cadensfcutellx propinquus eftfcutellam fubito
poffit. deorfum movcas mollior cafus futurus eft in fcutella
quod ex fuiiitu difcas. caufa eft quod fcutella deorfum
irjota in locum ejus aerconfeftim irrumpat fibiqucmu-
tuo occurtcus fluduct, lapidique venicuti in occurfus
eat
|
||||
|
7
«at fliiftuando, atque hoc pacto cafui violcnto ob- ftat-. 16. Cur gravia deorfum moventur? an quia fuperio- Motusgra
ra in perpetuofont motcii ? idemque terra; accidit quod vinm de- lapidi ad medium vonicis aquarum tendcnti ? aut an te- 0"um* nuis eftquidam defluxus fubtilium corporum £1 fuperiori- bus partibus xquahter circumcirca, qui obvia quxquo
deprimit: & quia hie defluxus eft fubtilium partiumfple- raqucpenetrat, ncc tota fubftantiapremit propter poros ma jufculos, eaque levia dicuntur; reliqua qua: font com- pactions natura: gravia dicuntur, quia ifte defluxus for- tius illis occurrit, propter compaitionemcnimpariim.-. iftatum partium licet fubtilium pervolat. 17. Quodautemlapide&plumainaltiummifllsea- Plumanou
dem vi vel aequali lapis altius excurrit alia eft ratio, major '?nge rr)it- enim hie eft reipectus crafll aeris cjuam dieti defluxus.ntur' ^^ Cum ergo aer non penetrat fed folummodo hipe"fficici impingic, cumque reileviorisideft rarioris major fit fu- perficies fequitur levioribus ae'rem plus obftare ne velut in vacuo perpetuo moveantur.
18. Cur gravia afcendunt propter fugam vacui i eft Vacui fu-
nc in vacuo virtns? aut num res vinculo quodam alii- 8a imPu" gantur ? at cur una re quovis padto mora reliqua non fe-° ' quuntur propter commune vinculum f dicatur ergo fie. defluxus illede quo lupra noneftlevisj nee imbecillis, fed vehemens& violentus, utquando res mollis a nobis premitur fi quid in medio eft vacui extemplo repletur, nt cuivis experienti, palam fit. at dices fi pre/lus ille tarn fit vehemens, cur corpora noftra non afficit? refp. quiaille prellus undiquexquabiljs eft , nee ulla pars deloco fuo movetur, quia omnes squaliter afHciuntur: fie etiam na- tantibus & urinantibus magna vis aqux fupponitur cui alias extra aquam ferendo non font, quia veto illos aqua nndique aequaliterpremitnondolcut. quodautemtanta violen-
|
||||||
|
8
violcntia circumjacentia vacuum locum premunt., non
alitei" fit quam cum quis fundo vafis aquapleni incumbe- rs fupra foramen quoddam in fundo, turn demum fentit vim aqua? fuperne prementis, vide Stevinum lib. /. Van- He Weech-kgnfl. qnadratu- i?. Quadratura circuli eftnepoffibilis? refp. fiphyfi- ra circuli ce dicas,maxime. nullaenim res phyfica infinite fecatur, pnyficepofprjmoi:jja jgiturphyficaenint communis menfura circuli ., ■ ' • "&quadrati, creoarqualisnumcrus talium menfurarum
tliemancc . * . „ j r ■ i [)on circulum & quadratum pcinciunt: vetum quoniam hac
ead&m primordiaphyfica infinite iccaiipolTunt, dubira-
tur mathemaiice quamquam.quadratum majus & minus
daii podlt, an mathematice, axjuale cogitari poflit. nee
mirum refta enim rede &rec~tilineum rectilineo eft inco-
menfurabile, quid ni ergo circularis linea ad re&am, &
-- circulus ad rccTilineum a<rvpfAtlf& dicipoiTet? &quod
*~"~- - magismoveat, angulus comptehenfus a tangente &,pe-
ripberiaplane incommenlurabilis eft ad angulum redli-
lineum licet reclilineus illo & major & minor daii poffit.
euadratu- ao- Lunulas Hippocratis quadratura nullo modo eft
ra lunula Miranda 3 nee argumentum eft pro quadratura circuli.
nihil habet Compofita enim eft lunula ex convexa & concava luneis
commune & quidem proportioncm rationalem inter fehabentibus,
cum circu- acfa ^s qLlacjrai-ct reciilineum quod eft inter inicriptum
circnlo & circumfcriptum quadratum , cujus.una pars a.
concavo altera a convexo circuli & rectis coprehenditur.
Irrationa- ll' ^IU ^ax linea: ad feinvicem inationales flint ?
liumlinea- refp. quiaquielibet linea cogitatione in infinitum dividi
rum ratio, poteft, quoniam autem divifio qua: a£tu cogitationis fit,
finita efto.reftatinfinitum, finitum enim detra&um eftab
infinito: cum ergo minima menfura vel minima linea
qua? aclu inventa eft in infiiyte minores fe&ilis eft,fequi-
tiu has minores infinite differre, omnium linearumqus
poft omnem divifionem Sftuxogitationis diyjilonem re-
linquuntur
|
||||||
|
3
linquuntur,infinitafn ftiagnitudinis inter fe differcntiam
Clio-
22. Quo pacto autcm cogitatione lineain infinitum, Sectioin.
fedtilis fit j hoc modo fortaflis imaginari aliquem pro-ln^n'tum* fuerit. in infinitum augeri polle lineam & partes linea; imaginabimur, li ab uno pimcto dux linea: angulum fa- cientes in infinitum excurrerecogitemus, undeimasi- nabimurbafin & balls partes in infinitum excrefcerei, &: infinite a punclo illo aut cenrro diftare: a puncto concur- fus finita linea ftatuatur, abfqueullo negotio imaginabi- mur infinitaslineasbafi minores,adquas aclu cogitatio- nisdividendo nunquam pervenitur : nam ftatuuntur iftx linear minores diftare a dicbo puncto uiuim pedem , duos pedes & fie progrediendo quoufqueacl:u cogitationis di- ltanriaii puncto dicto ftatuitur infinite abefl'e a bauVfinito enim detra&o. ab infinitoquod reftat infinitum eft. 23. Quauitur quomodo quid unicahora, quod eft Finitum
tempus finitum,moveri pofllt per lineam quamvis, cum nonmove- eain infinitas partes fectilis fit? refp. tempus nonmagistur. Pefin- eft finitum quam linea, nee minus unica hora in infinitas. "l,m e" partes fe<Stilis eft quam linea. aut fi horam ftatuas finitam neris. etiam linea unius ulne_ finita ftatuenda eft. non igitur mi- nim fi finitum per finitum in tempore finitomoveatur, aut in infinitum cogitatione divifibile perininfinimm_j
cogitatione divifibile temporein infinitum cogitatione divifibili.fic a globo defcribitur linea, non ab indivifibili in alobo divifibilem lineam; fed a divifibili in globo di- vifibile,& ab indivifibili,liquid eft in globo,indivifibile, fi quid eft inline;!. 24. Ergo infinitum taiitum divifione, ut globus,nun- Infinitum
quam tranlibh infinitum compofitione : nunquam tran- divifione& libit, id eft, tranfibit tempore infinito. PuncTaiS vero infinitum aut infinitum divifione tantum, ut,globus,tandem tranfi- ^°mpo 10" tat infinitum divifione tantum, ut miliar e unicnm^: tan- B dem
|
||||
|
dem tranfibit, id eft» tranfibit tempore inHnito divifione
tan turn uc hora unica: videl: finitum per finitum & finite* tempore^. Error in 2 j. Ratio indaganda eft quare indice & medio digi- ta-tu. tis tranfpofitis & unicum globum tangentibus duo tangi vidcantur, & qux pars indicis lion folet globum acciperc ab ilia parte medii, & qua; pars medii ah ea indicis parte globum non lolet accipere qui fuitinaltero digito. an qiiatdamfit continuitas infpiiitibus ho minis qua: fie & nonaliterconjungi velit, ta£tufque fimplex videaturqui fecund urn illam continuitatem fpiritus movctur jqui non, compofitus aut multiplex, adhxc, an nonille fit fpiritus qui femine in ntero confufo naturaquadam peculiari fin- gulis partibus fedes proprias tribuat, quia fpiritus unuf- cujufquc partis parte propria Veftituseft, fpiritufque ilbi mutuo fie & non aliter necelfario conjunguntur. tandem qua: fit ratio in magncte cur dufjuiiclae Angular partes non in quavis difpofitione ad fe redeunt, fed obfervatis plagis mundi ad quas a principio naturaliter difpofita: fuerant. hrxreflexa z6.Ab omnibus rebus propter motum earu(moventur a rebus eft autem manifefte aut I radiis fiderumj cettum eftaliquid vuus ma- indefinenter fluere. quidenim non valeat mutareedax &0I0- vetuftas ? at dubitabit forfan aliquis, numetiam fpecies rum. return fint fluxus corporei ex rebus, fi id affirmetur, cue denodtenon videmus? an igitur fpecies vifibiles corpo-
ra quidem funt fed non rei vifa:? verum lux ipfa ex corpo- re luminariorum prodiens & refracta ad res vifas in ocu- los noftros incidir" ; modus autem diverfusincidentia?s diverfitas refledtionis ex poris rei vifie, & copia lucis va- riant colores diverfos,diverfofque inodos videndi & fpc- cierumvifibilium-,. Aereft 013 27> Sic dubitabit aliquis nam materia fbni ex re fo- . teria foni. nora vel audita prodeat. quod fi fit, cur chorda tenia & remifla eundem autxqualem fonitum non reddit? an igi- tur |
||||
|
u
|
|||||
|
tar ut lax eft fubjedtum generalc vifus, fie ctiam acr fub-
jectum generale audiuis, & adarquata materia foni, qua; aniens inftrumenta tangens Tonus vacatur ? cujus diverfi- tas pendet a diverfe moto aercanimumque ininftrumen- to auditus diverfimodo afficientenon abfque tac"hi cor- porali velimmediato velfakem mediate-. 2$. Caufa conveifionis mola-, proceiTus navis adver- Converfio.
fo Vento, volantis papyri ad chordam pviedlem eft venti m°l* &c_ impillentisrefiadio, ^cciditenimnonfolum vento ve- ?,. re^ra rum etiam aqua; omnique prorfus corpori fluido moro aQ°i^m radiorum & fpecicrum quasdicunt reningi 6c refledti ad corpus duiiufculum, cujus rationem alibi expofui. Hinc aerem quis tranare poterit, tanquam navi, vento
fpirante, fi velum maloeomodo fufpendatur> utventus refiadtus ad velum navim fiufum ducat: attamen requi- ritnr ingens velum Sc navis leviffima. 2 9. W.aerom breeckj; een beenfoo licit alfment op defeberp- Fraftio o (•
te Van een mes lecht,en daer opjlact recht oVer betfeberpjh Van ^s ^uPer 't mes met eenitb bardt dinel^als Teljoore&c> Om d'us wiUe culcro' dat bet bier mede gaet gbelijc}^ bet gbefebiet a //men feffens den beyde defyden Van defeberpte Van't mes met (iockenjlaet dicbt by defeberpte, want al en buycltbet been maey een wey nicb nefens defeberpte ,foo buycht bet machehjc\aen de nt- terfteeyndtnVan'tbeen, ditgbefebietfooalfmen metecnicb dinchjiat eenigbe breete bee ft op defeberpte Van 'tmes ftaet, want recbt op defeberpte buyebt bet mat in, en ter ztjden dout bet op't beengbeltjcl^oft tmejtockgn waeren daermen neflens defeberpte medifmtjt. 30. Om ooB en weft tefeylen, dat is tefeggen,om te we ten Ooft en
boe Verre datgby oofbelijc^r ofwefteltjckerftjt met u Scbip dan vve^ te betlant daergy af-Voert,foneemteen uynn-glas Vaniz.ofi^. 'ey'en# uyrcn,en kecrtdatopeenfekereuyrealsgbyaf-Vaert, icj^n'e- r,ie ten twaelven,alsgby dan weten wilt waer gby ^ijtfoofiet ten de Sonne, Mane,ofSterren wature datbetU op deplaetfe B z daet
|
|||||
|
daergy af-voeyt, twtlcl^licht te doen is,fo hetgiUs altijtgelt-
penbeeft, ijldan daergby%tjteenuyre'i>roeger, fo^rjtgby i j, graden tveftehjckgr, &c. Utautem clepfydram facias exactam, lege Tychonem
Brahc lib.de ftellanovajqui locoarenarum utebatur Mer- curic) fublimato,fibique peculiariter noto modo purifica- tOj atqueeo paclo ipfe motum aftLorum, quern exactiffi- mu expetcbat, obfervavit; quid ni ergoclepfydra valeret adexactahorarum obfervationem:&,fi vcrumfateri vcli- mus,non minus exadta hec ei'it horarum obfervatioiquarn cfl: terrarum vel madam a.nautis obfervata longitudo. Inventio Ji' Idem fieri poteft fi quamcxa&iflimc locum luna: per mo- in equinoctiali obferves,cujusfundamentum eft quod fin- tum lunar, gulis diebus i j. gradus luna ad orientem retrogrediatur. iienimnoveris quota1 horddomi tuce lunaaliquem gra- dum a:quino<5lialis linesingtcffurafit, vifaeafignirica* bit tibi quota fit hora domi tua: hoc tempore, quo obfer- vaveris horam loci domus tua:; differentia vero tempo- ris utriufque indicabit,quanto navis domo tua fit vel ori- cntalior vel occidentalior. Quia autem luna i j. duntaxat gradibus diebus fingulis variat. exactiflima opusfuerit obfervationcj nifi tubum ocularcm aliquo paito hunc la- rem levarc polfe fperaveris. _ . , $x.Hoecomtbetdat(alfmenopeenfebalie gefchreVenbeeft, obfeurat m dutme defebalie alfofbelt dat bet licbt Vallende op defehalie litteraSt ontrent de letters fogrotenhoeokjnaeclit met defehalie als ecu linie Van ons ooghe ontrent de letters gbetrocken ) men dan op defehalie de letters nietfien en can? ant&> om dat de ejfen- beyt Vandefcbalie in onfe\oogen blic\t, welchjilicl^eyi claerder is I danbetblickcnVanbetfcbrift om dat betfoeffen nietenis.. Verduy/iert derbaben hetfebrift, in onfe ooge, om'datbet min blic\t; maer als de effenbeyt ontrent de letters niet en blicl^t, ,,':; ■ homptnocbtans bet febrift in onfe oogen, want bet » gelijck^ Veelchyne rondefpiigelhens,te wetenbetfcbrapfl Vadefcbcuic,
■« Waerom
|
||||
|
33. Waeromgbebeurt bet alfmen roetfmelt dat fommicb Roeton-
roetdatnocb nietgefmolte enis drijftflccmtrpoordc datintre-et gefmolten yetfijns is dat door'tkffks" uyt \>liecbt,fo licbtfrjnde dat bet de ~efmolteti fivterbiytniet merckelijh^enVermindertal/iivech is,maermaect bet roetjlecbs barder ende d'ubter in eenge/Ioten,en mittplaetfc
bejlaende; al/htendan Verfcb roet introet dat al-reedejiercf^ge- fmolttn is tverpt, en dat die dunne deelhens beginnetefmelte,en wecb tt vliegen,gaetkens in de kjomp maeckende, en nocbtansfo Veeli n blijVen dat fy deplaetfe genoecb Vu!len,alfoo datter niet Van buy ten in comen en can,fo wort deklomp tenlaetften licbter dan betgefmolten roet daerfe in is,en wortdaerin Vlieticb,ofte ■ df/jVende. ditgefibiet om dat die ftpiefulftanth eerfme!t)>a>i binnen//jnde,dan die barder ii en naerder by de bitte,ftjnde Van buyten, doet. 34. Si animus fenfirivus tangitur abobjectis, atque is tenuis in-
tactus fenfus appellatur, fivemediantc oculo & ceteris ^^? fenfibus, five non mediante, quando imagines in cerebro ant4 quovis modo expreifa: volitant;Jquis negabit,fimulachris in cerebro quiefecntibus, moro anjmo (enfitivo aut fpiri-
tibus, per eadem fimnlachra cerebro imprcfla fenfum fie- rij &c memoriam velimaginationemappellari? five id fiat corporeis five aliis, id generis fi quid eft, fimulacris. 3 j. Quamam eft ratio corpora qucelibet moveri Vacuifu-
utinnatuta vacuum non fit-'? refp. Accidit aerimore Sa exP»ca aqua: rebus incumbei'Cj eumquc fecundum profiindita- tem incumbentis eas comprimero. Res autem quief- cunt quidam> nee perpetuo difpellunturL, > quia un- dique cequaliter ab acre incumbente comprimuntur^, qualiter contingit nobis urinantibus premi ab aqua, magno autem nixu locum vacuum petunt propter in- cumbentis aeris immeniam profunditatem.obque indo natam molem: aer enim non ideo gravis non elTe dicen- dus eft quia in co abfque ;dolore incedimus, fie enim pifecs in aqua nullamcompreflionem pafli moventuc_r B 3 Hinc
|
||||
|
Magnes jg. Hinc emergit ratio cur fnagnes trariat ferrum_,i
quomodo cum enjm ael- incumbens eatemis rem uremic, quatenus trahatfer- . . ■, r i j- i- rum rei aPPonltLir» quibulquc rebus-undique arquahter appo.
nitur graviorefque flint ipfo acre, non mbvcntur, fiergo
inxqualitet rebus adjacetita utaliqua in parte aliquas rei particulasnontangat, res movebirur verfus illam partem ubi minime premitun^; fie res quzdam in vafculo aqua pleno fupcrpofita foramini cuidam quod eft velin fundo vel in latere vafculi > quia ea pars rei qua: foramen clau - dit minus premitur(utpote qu<j acri incumbenti duntaxat expofita eft) illa,qua: ab aqua tangitur, utpote quae aeria- quam prementi atque aqua; (qua: infpacio exiftens squa- ll cumaerej ejufdem inquam profunditatis, gravius rem urget) incumbentibus eft expofica. jam veto exit a magnete fpiritus aliqois qui poris fer-
ri aptiflime refpondet, quique abfque negotio ferrum_, permeat, is autem fpiritus cum fit corporalis, qua parte_» ferrum ingreditur ea id non tangitur ab acre ; unde fit lit fcrrum in parte qua: magnctiapponitur minus tangatur. quam a tergo, movetur ergo verfus magnetem. Ferro veto quiefcete magnes verfus ferru ipfe movetur,
quia fpiritus magnetis ex ea parte* quae ferro opponitur
^copiofior exit, propter facilem tranfitum quern reperitin
ferro, (refpondet enim aptius'ille fpiritus poris ferri quam
poris aeris)atquc ea ratione aeris incumbentis vim in ilia
parte aliquantulum reprimit quia in tot partieulis luis ibi
non tangitur: nee abs re hie dicipoteftfpiritum hunc ba-
matis figuris conftare at loquitur Lucretius, id eft.fibi in-
vicem aliquantulum adharrere, unde fit illam partem ma.
gnetis qua; copiofiorem emittit fpiritum comitari ali-
quantulumfpiritum egredientem.
Aer vas ^7. j-jjnc ctiam id difcas licet, fit res quadam conca-
fugam va [^r-ls planiffime junfta tabulato ita ut penfilis eva-
nens. ^erct (* tabulato affigeretur, conftet autem infima pars rei
penduhc
|
||||
|
pcndul? corio ita ut fpacium ititrinfecus fninui poffit fno-
tointrorfum corio, minori fadbo igitur fpacio interiori jun<ninturlabia reitabulato, &fuipendatur pondusali- quod adinfimam partem coni, ita ut ipacium adefccn- dente pondere amplietur, pendebit igitur res ilia nullius' auxiliis tabulato ?ffixa, preila ab incumbente acre prop- ter vacuum interius. 58. Als gby in een Stadt een fmteyne ma\en wilt, foo F°ntes fa-
felt een Water-mole de welcl^e eenicb water op-brengbt in een j^,re In ur" grooten backjbo Veel dat bet in 6. uren niet uyt-loopen en can, dat is, tot cmdermael de vloedt \omptom denbach^te Vuffen: mencan ooc\maeclten dat bet water in t vloejen en in't ebben den Molen draeyt, alfoo dat den bac\rnaer en boeft te boudeit 2. uyren loopens. j9- jflfer eenigbe lange wegenal-reede qualijc\gbeleyt aqua: du-
gtjnfoo dat bet water daer niet door loopen en can, foo maec\t ctuarncor aen den bac\ daermen 't water eerft in pompt uyt bet Scbip, gbehjekjen Verheerdepomp -Jlocl^daer mede ghy bet water door drpjft, en de buy/en cens Volfundejtden dan Voorts Vanfelfs wel loopen. 40. 3>e reden dat een balloon opt water, dat door een buy/- ao„a/jir.
%en recht om boge fpeuyt blyftbangende, is om dat bet water fum ejecta hetwekke omhooge vliecbtint midden een weynicb gefebey- cur pilam den wort en Van een wycf{t, alfoo dat in de midden de minjle fuftic. cracbt comt: als dan bet ballekcn Vande midden terjyden uyt Vallenfoudefoo comt bet in meerdergbeweltVan 't water, bet' welcj^e bet wedernaerde midden toe diyft. IJldatdefe reden goet isfoofal Volghen dat bet ballehen beauamelicf^er in de wa- ter fpeuyte Vlietenfalalsbetgaetfyn daer betwater doorJpeuyt boVen watwyder is dan onder. de experience fait leeren. 41.. HttvierisVandienatueredatbetde locbtfoo Verdunt. Candela
dat bet die met hem trecfy ooc\doorde dicfie licbamen: en dat ^mlb^cut is de oorfaec\, als een fyerfe in eenglas brant en datbetallom extingua- dicbtieeis}dat dandskeerfe wtgaef. want de loebtVerdunttur. ftjnde
|
||||
|
fijnde vliecbt doorbetgUs mcb en maec^t datbet t>m Unnen
foo ydel wort, datjicb de vlammefeive hide ledighc plaetfm t>erjpreyden moet, ivmtde locbt,die buyten is, is te dickjim in te comen; foo Verliejl dan de vlamrne altebae/l bare licbame- lijch^eyt, alfoo dat baer deelkens niet dicbt by eengbenoecb enfijn em bet roet te onfiehgn, ofte tot Vier te Verdunfien. vi&ory- ^z. jilfer ergens emgaetken in't gl.a is,fookpmptdaer Jateernete dooraltijt nieuwe locbt in \ endit is bet fundament omalder- maecKen. j^anje bewegingben te maiden door een brandende keofe, als pampiere-ntannekens rontom inden Lanteern te doe.n drayen, 't vpelchjie wint doet die doordatgaetken in kpmpt. r, 4j. (Dit moet oockjvel bedocbt werdenin 'tmaec\enen van den ItterenVanroockendefiboumett; mantnadiendatindenbeert
rooc te ~y>yer brandt, foo moetmen maken da tter locbtgbenoecb in co- beteren. men kaninde plaetfe Van die wecbgaet, opdatbetVyerniet ~i>an boVen door de fcbourcs uyt en trecke , en den rooci^ nc- derwaert komme; dits de oorfa^e datmenfomtijts daer 'troocht .deuren en Veyiifiers openfetten moet, aere puani ^_ jflfer dan een keerfe in een Lanteerne brant inde welc- 1\e maeronder eenbjeyn lancl^worpicbgaetl^en is, hven, dat is,binneninde Lanteerne matmjder Attn onder, dat is, buyten de Lanteerne ,fofid de wint dieder in kompt, meyne id^mel een licbt baflefgn om booge bouden, en ' t fal febtjnen dat bet in 4* locht hangbt. motusner H' Motum perpetuum concinnabis ut vides in hue petuus. figur&fit. a.lignum fixum,fixe adherens lignis a.b.c.d. fir- miter infiftentibus planiciei. e. ita lit a. nee iurfum nee de- oifum moveripoffit; fitqucf f.g.h.fitula, in qua foramen ad g»'quod\ tubere uib. a. exiftente ai'cte clauditur quando f« g. h. ad. a, movetur; fitque.1 i. k. ferrea laminaita difpo- iita, utdefcente f. g. h. afcendat. k. fitque. i, punitus converfionis, fitque. k. tam gravis ut fitulam vacuam f: g. h« attollatj atque la a. admoveat. fitque. m. n. o.p> funis, per quem afcendente. k. hauftrum. p.q.emit- tit
|
|||||
|
*
|
|||||
|
tit aquafn per r.in f. unde per t. fluatin fitutam f. g. h. re-
. plctis jam vacuis fpaciis circa, a. in fitula, tantj erit pon- detis, acfiremoto corpote. a. plena eltet aquis ; delcen- det igirurfitula, & k. afcendet, Sc pecfunem. m. n. o. p. haurietur- aqua majoris ponderis quam opus fueratr |
||||||
|
dimittendo fitulam-,. fiigitur ad x. iirobftaculum,ne. K.
poflit afcendere antequam repleta'fuerit fitula , fitque i. k. lamina flexilis, afcendet. k. majore nifu. durnigitur fitu- la defcendet, effluet aqua per g. in. z. redibitqueper.z. u- in locum priorem_<; exinanita autem fitula aicendet ad a. ubi foramen rurfus claudetur. videndum eft num in fubito hoc reditu lamina: inflexa; aliquid fitfubfidiij an rcditus fiat fortior, fortiorefque habeat effecius, quam vis laminam infleclens. Aut fi rotis rem peragendam duxeris, vide quid fubfidii
C
|
||||||
|
t*
|
|||||||
|
tibi allatura fint vafa plena brevioribus, inania vcro Ion-
gioribus brachiis fufpcnfa. 1/141JH1110 9 8>7 6 1 4. 3 2 1
-ii 1-1—m—1—1—n—l-i—r-H^ d;
DC -*!
|
|||||||
|
„. . . 46. Hocinftrumentonotumfitquotmiliarjainquavis
• 1 altitudine unus gradus valeat. a. b. fignificat miliaria unius titudine in gradus in a:quino&iali vcl maximo circulo fiquis igitur dagare. vcrfetur ubi zenitcapitis ab aequinoctialidiftat 2j.gradi^ bus, fumatina. b.lineamsequalemc,b.qua:cftd.c. gradus unus ergo valet. 13 £ miliar, cum autem unus gradus in ae- quinoctiali fit ad unum gradum in tropicis > ut totus atqui- nodhalis ad totum tropicum > qui funtut diametri, fi hoc inftrumentum fit legitimum , pofita<*. b. femidiametro x~ quino&ialis, neceflc eft ut d. b. fit femidiameter tropici. quod verum efle fie demonftrabitur. ducatur enim quadra- tus coluri e. b. eritf- p. femidiameter rropici , qui acqualis cft</. ^. nam ut chorda d.^. adfemichordam**. s. fie chor- da |
|||||||
|
da c. b, ad femichordam. f.p. cufn autem b. c. a:qualisfit
i. b. crit etiam</. b. zqaalisf.p. ergo femidia meters tropici. b
|
|||||||||
|
47. Ad Seal, de fub. excr&,6S. 1. cenfendum videtur3 Caelum fe-
carlum nee ab intelligentiis moveri, ncc continuo Dei nu- JPel mow tu, fed fua &c fitus natura femel motum nunquam polio moyetur quiefcere, quod ergo fieri poteft per pauca male dicituc fieri per plura. fit cxlum a. b. c. d. & nioveaturi. in c. ie- meh cum igirur b. e. c. nee levius nee gravius fit quam a .t, d. tanta vi & velocitate d.ailurgit quantar.defcendit3etiam hie in terra", cum. a. undiquaque ex brachio it. e. eandemu, vim habeat cadendi quam f. cum igitur caelum undique c- juldem levitatis fit,ncc ullo modo ad aliquod centrum ver- geat, cumqueipfius poli puncti fint, nullaque quantitatc_» pracditi fupponantur_,, nulla ratio eQ cur per fe quiefcere polle dicerctur. fi enim c. in d. & &, in b. aequali motn mo- veri porfit vcl arte, vel manu, velDei potentia,vcl alia qua- vis ope. quando c. punctum d. prxtercurrerir, quid obftat> quin eodem modo pergat moveri ? C 1 48.Spe-
|
|||||||||
|
-
|
|||||||||
|
*0
Specula 4S Speculis duobtis
duo paral- {fa jnviccm iunciis, nta. Jelapluresdi &b. c. curplurcsima- jmamncs . » f red Sunt, g'nes apparent ? an imago
etiam liii imaginem jack?
nihil minus, quid igitun^
oculus. o. refle&itur ad fe-
ipfum ex. a. & b. mittit-
que imagincm in d. a quo reflectiturin c. & inderedit
ad fe, idcitj adoculum.o. na_m anguli. ado. f d c. dcf.
bco. fuut aquales, quidni ergo hare refketio peraga-
tUC.
49. Om door buyfen onder de aerde cenicb witter te leyden-
(?c.fo moetmenin'tgemcyn welacbt nemendatdelochtniet ergens in en bltjVe, en den loop des waters belette; waerVan bet fondament is, datmen bedenckt dat He loebt alttjtna de hoocbfle plaetfen comt; ah dan bet witter in de buy/en op een boocbte \omt, in neder'waerts loopt, foo en loopt d»n de loebt die in de boocbte is niet mede, tenfy dat die boocbte Vol waters ftjnde de loebt al wecb gbedreVenfy; bet water dan neder-waerts co- mettde in de leecbte, daer't weder op-waerts gaen moet, foo is dat gat in de leecbte tevflont Vol waters , en de loebt die in de boocbte gbelleVen is }{an daer neder- watrts gaende niet door dringben: maer indiendeVoorfcbreVdn boocbte hger is dan de plaetfe daer'twater eer/i inkompt, endebet Verfcbilgrooter,, dan betVerfcbilVan de VoorfcbreVen leecbte tegben bet gat daer betwater uytloopt, foofalder doorde buyfen welwat waters door-loopen; anders enfoudergecnedtor-locpen; gbehjcl^de no-' ture le-jrt, 1)it al is te Verbeteren foo gby op de boocbte een loebt gat
maect, daer door de loebt uyt vliegen can. Hetgbebeurt den meeften tijdtinde loode, blecj^&c. buyfen
/ten de buyfen bangende, dat, 'al/tfeer regent, degoten oVerloo- ptn> embet waterJietmen uytde buyfen in den backjkgmen ghc- lyci
|
||||
|
if-
hjc^byborten, enmetgelijc\bet bier uyt sen tap looptftwelcl^
ten deck gbefcbiet om clatter niet gclet. en is op 'tgene ic\recbts te Voren gbefeyt bebbe. Ten anderen,ali/lfaeche datde buyfen alt/jts Iaegeren lacgber
itggben, foo enheeftmen nocbtans nietgemerc\t,'fooder eenige largere plaetfenfteylder liggen dan eenige hoogereplaetfm,endat dit aHencxkjins gefcbiet, alfoo dat bet onderfle alder fleyljl licht, en bet opperjle alderminjl fleyl, en in bet midden die lacgerfjn fleylder dan die boogber bangen, dat dan de locbt no, bene den toe gbemackeluch^uytfalgbedreVen werden- want dewjle bet wa- ter, ah de buyfen din bangen , boVen tragergaet dan Ueger,fo fijn de boVenJle a Ittjt Voider Van water dan dielaeger f]n,fo dat de locbt boelangberhoe meerplaetfe vintom tefijn,endeVan de Vulte Van bet opperste water alfoo uyt-gbcdreVen* wort na bene- den toe. Maerindien de buyfen effen contrarii liggen ofte bangben,
dewijle bet water onder traecbjl loopt, foo moet al de locbt boVen uyt-Vliegben , ah uyt betcontrari btkentwort. Maer indien onder wege fommige opperjle fleylder liggen danfommige leecbjle, en met eenenfommighe leeghftefleylder danfommigbe andere leecbjle, en foo datgefchiet alfoo, daife Van boVen altrjdt min en min fleyl liggben tot den midden toe, alfoo datfe boVen fley!fl,en in den midden minf/ley I liggen, en danVan 'tmidden tot bcnedtn om laege fleylst, en Van den midden af 'fleylder en fleylder, foofal de belft Van de locbt boVen uyt vli.gen, en de belft onder uyt, en bet waterfalgoeden kgers bebben. Maerindienfe in den middmjleylfl liggen, en am de eyndeit
min fleyl, foo fal de locbt in den midden hangende den koers des waters beletten ■> bet wekke altutgefcbiedenfal, ah de buyfen dan fleyl, dan nietfoo fleylonordenteluckj.eleytworden.ditjlaet foo wel te bemerckfn in de buyfen, onder d'aerde in lange wegen. thindehuxfen. Ah nu de buyfen recbt-hoecfycb nederwaerts banghen, dan
bangenfe niet foo lancxfoo Jleylder, &c. docb dit ongemerckt G j >oorbj
|
||||
|
Voorbygaende,fooiJferditongbeValin, datbet waterreebtne-
dtrwaerts loopende, en rechts buy ten betonderjie gatkomende, ficbjelvcn in een Vergaert bejluytcndefoo Veellocbts dat betfeer onbequamehjck^loopt bier Van is de oorfaecke, dat bet water recbt ncer-VaHende feer licbteltjck^aen d'eenfijdeofaen deanderbe- weecbt kgn warden, gbelijck^eenfnck^loot aen de touweban- gendefeer licbtel/jck^waggbelt, ten anderen foopa/i bet water beterop.water, dan op loebt, dat is tefeggen, betwaterwort met water HcbteltjckerVermengbt dan metlocbt, datisweder~ om tefeggen, als bet water waterraeckt foo wort bet in mal- kinder en gbelijckj>beflooten, betyvelckjnenfiet in twee drup- pelkens die rnalkanderen in'tminfle maer gbenaeckjn; boe Jy rnalkanderen toe-febietende welcke Jlrylliggkcn alsfy rondt- ommet loebt VerVangben ftjn, quia partes aqua: porisaqua; magis refpondent quam pons aeris, quocirca fuperincum- bens acris profunditas aqueas partes aqueis poriscon/un-" Soo ghefchietbetoock^met bet Water dat recbt neer uytde
buy/In Valt; Want betfoude rnalkanderen raeck^n gbeltjckjen ifondepilaar binnen bol , om dies Wil dat bet Water Ungbsde kanten Van de buyfengeern af-loopt(geltjc\alsgy eenfloc\recbt tteer hanckt bet Waterfal daer langbs af-loopen daer an kleVen- defonder teflorten) bat Water danals eenptjlaer binnenJjolne- der Valli nde en rnalkanderen raeckende, foo Wort bet attengbx- kens door de oorfaecke Voojk^ya rnalkanderen en in rnalkanderen gedrongen, enfeberp ten hetjlen toe gejloten \>eellecbtsVerVan- gende, en belettende dat bet water niet Vols monds uyt de buy fen comen en kgn. Om nu de buy fen aHengbxkens (leylder te leggen, als bet op~
ptrjle Van een buyfe Van dry Voeten vier daymen boogber is dan ' bet onderjic Van de felfde buyfe, foo moet dit onder/le meerals Vier daymen boogberftjn dan betonderjie Van de Volghende buy fe Van dry Voeten. ditfalfoo gedaen ftjn ijldatgby de buy fen lecbt lapgbs een linie die Clavius lib.7. geom.pradt. lineam qua-
|
||||
|
qnadratriccfn noemt, ofteindicngy tencwde bancfyvati de
pUetfed<ier 't Watir in komt totdaer't uyt loopt,en daer Unghs debuyfinlecht; maer dan fullenfe l»an onder beginnende hot boogerboejleylder liggben. dhfalic\d'een Vwd'ander gam lebtyftn,. |
||||||
|
. Clavius geom. praet. lib.7. dcmonftrat pnncT:a. a. b.o.
cfle in quadratrice , cumque. h. a g b. f. c perpendicu- lars funt horifonti, p?tet angulum h. e. d. majorcm efle angulo g. b.f. totum fcilicec parte>fic etiam parct angulum g b.e.a:qualem efle angulo f-c.e. cum aucec.c.fupra line- am quadratricem producla fit, qua»cunque linea cadens in- ter ce. &c.f. facitcum. c.f. angulum minorem angulo, g.b.c. minus jgitur praeceps fcrtur. a.b. quam. b.c. &b.c. quam quae ducitur inter, c. e. & c.f. |
||||||
|
IX
|
|||||
|
Hangbtaen etnm bak\een \oorde, a. b.c. d. c.b. a. f» laetf
losentry bangben , datfe ooch^fy >an eender dichgeendeglc-
lijc\cj fwaerte al-om ; demtjlc dan de fwaerte die aen. d. is
ten d.ele l^omt oocft^ op. c. alfoo dat. c- ntdcrwaerderbuycbt,
tn de fwaerte die aen c,isl{pmt ten deele op d. alfoo datfy. d.
n>atop-n>dcrderbeft,foVolcbtdjeruytdat. c. b.Jleylder is dan.
cd./bo oocl^de fwaerte aen. b. doct. z.op-waerts gaen, ende
fwa rte aen c. doet b. nedet-Watrts gaen,Waer uytVolcbt
dat a. b. Jleylder is dan. b. c als dan een touVbe Vajlgbc
maecltt Wort aen. a. en d. alfoo dat. d. leegbir bangbt dan
eenicb deeltuffcbm d. a. endatmen de buyfenfoo legbt,foo lig-
genfe boe boogber boe Jleylder.
Linea glo- j %, Men foude maogben yragben, ah door een buyfkgn
J~j,..m" langbs den ficbt-eynder Water-JJeuyt, ofalfmen fijn )>)><*-
dcntis. termatckf, oft alfmen een hot uyt een mr fcb'ut, boe bet
al vlicgbende Valt, dat is, \y>at link dat den cloot befcbnjft,
of bet is gbjijcl^de VoorfcbreVene coorde licit , of gle'.rjc^
ClaVii linea'quadratrix , ofgbe'tjcl^gbeen"fantWeen ? ic\ant-
Vboordedat ic\bet niet enWtttl danfoyemandtdaeiopdm&r*
Wilt, letgeVe icl^feggenfal mad lemWatbelpeH.
A\
|
|||||
|
, '^ft'tgbtent fat \>nlt, dat lealt hoc LngherboeYtJJcbtr, in de
locht, ofinbetvpitcr.fi ooc als een bout in 'twater op leomt,bet fymtboe langerhoe raffcbetop: ditgbeUurt eoc als in ^t water oly doof buy fen, in de lofht rooc\doorfcbourvcn op-gaet: want betboudtatomfijnen natuerltjcfg-i tocbt na bol/en ofbeneden t>engroot, ende fyijgbt daer-en-boVen necb ten tocbt >ande Vlucbf, uyt bet fundament, dat ems roetU roert altijdt alflniet btle ten worti waer door comt dot de tweedeVluebtgrooter is als deeerfie, ende de derdefielder als de tfveede. Tenanderen, als gby eenicb dinc\op-waerts beft, ofneder waertsdrucfytegben mttuere,fooiJfereenfekgren tijdtm dt wtlcke,foogby hetdincle^ door eenfekgreplaetfe op-beft, en dan ubandt laet gaen, fio faltop-vliegben: foo ijfer oockjenfekgrcntijdt in de n>elc\e let ten jveynicbJUHefaljlam, en danfjn nature Volgben: foo ooile^ iffer een ttjdtenjpatie in de mehke bet dim\gberoert ftjnde nocbrufien nocbylieghenfal> maer terflont ftjn natuere <iol- jgben. '' ^flsgby dan wilt ledencj^n wat Vlttcbt ten gbeworpenfabe
bceft, foomemtdat een faec\e in jo. oogenblitken een Voet "i/erre gbedragenjijnde, en dan aen fijn natuergelaten, datfedan eenflil-Jlant beeft eirfy \>alt, ergo in meerals yo. oogen-bliikg door een \>oot vpecb ghedragben, \>altfefonder fill- flant, maer in. minals jo. oogben-blicfyn door een toetjpacie ghedragm Valt- feboogber of herder danfegbedraghen wort, afmenfefiihjtelijcf^ laetgaen; neemtdatfe door een^oetjpacie in 40. oogben-blic- jfe/igbedragbenwort, dan beeftfe 10<oogcn^blicken VoorVlucbt, tfotrden naefien froet fitlfe door die vlucbtlangtr bef.chftjn dan ^o.oogen-blickendoor be'.ttfeldts Ittchu, feght 41. door den derderiVoette*liegbenfitlfelangberbeficbfijndan 41. wgen- yiicken,om datbetbeletfcl des luchts e^engrootfjndede vlucbt diife na dm tweeden t>oet lebout cracbtt-lonfer is, dan diefe had' de tm den eer/lenVoet. y 1. Bet gene bier txrorengefeytis Van de water-loopen dat>r vm*m ec
luyfen , dat tymt ooc\_ te paffe em den roock^, ml^bittCt f*^*81 <**• D " tndt
|
||||
|
tnieVierteleyiendierm'nmlt, UttenithUt »p*, dat de'mjle
den roadmen 'tvierVan nituren om booger vliecbt, de hoocbjle bochten in de a> tlef-loopen fpectilatie bebben g beltjcl^de leecbflf bocht ninroocl^of vier-loop. Wiltghy dan eenfchouwe maec\en daer den roockJoVen met
gewdtuytvliecbt, foo maeckfegelijckje wentel-trappenVan di toorensgemaeckt worden, maer ml lettende da t den draey, daer dm rooel^doorvliegen moet, hoe bosgerboe /iejlder jlaet foo fat den rooc\ftiYc\uyt vliegen en dewint Van boVenin kpmende en faltegbens desroockx forcegeencracht bebben; de reden betfaet. uyt bet gene Van te Voren Van bet waterghefeyt is. f z.. Hier door mijns bedenckensfoudemen konnen doen bet
gene Cardanus de fubt. fcbrijftVan de beeteLanden,die tooreni
maecke daer de wint altijts doorjp'eelt, engroote koelte by brengtv
hetis wet waer foomen aeneen fijdei>andentoorenm ten bejloten
plaetfe groot viermaeckt, en door eenbuyfi uyt eenkanter wint
trecki naerjt vier toe, foo fal bet gat, en ontrent het gat van.
de buyfe in de kamer [eer kgel fjn , ifi dat de buy fen reghsnaefl
het vier ligghen, alfoo du het gheene van het vkr comends
in de. buyfen altijdt teghen de canten van de buyfen meer en >
meer hort ,.en 't gheene van de kamer komt daer teghen mm en
min hort, dat is te fegghen , dat het gheene vande garner rechtin
de buyfe valt , denhoecl^, die teghen den kantvande buyfe is , al
Lmcxfoo kjeyndermaeckj; even gheHjck^van ten hangende koorde ■
ghefeyt is , alfoo dat het onderftc in de kamerfy., en het tpperfle
vande koordenaby het vier, ick^fegge buyfengheleydi gbe^ckje
koorde hanckt. Maer fonder vier foudedit ootkfkonnen gefchiedenfo-
men in den tooren reel buyfen /lake liggende gelijckjen koorde hanckt,
hit onderfte van de koorde typdegelijckjoet buy ten fit van den tooren,
tn hetbinnenfleghekytfijndegelijckdekoordeaenfunopperjlehancki
van buy ten yet maeckmdeghtlijckjem Mtnfchens oore doer de wint
ingevatkan werden.
ASr conden- J 3» *SHen moet weten dat de lock,'gelijckjenfnare offponfte,
fati poteft/ ten weynich ingetmken ofgeperji kan wordemhet wclck&en bemerkt
1 foomen
|
||||
|
v *7
Jeomen net tten ntdkandereti v'echt, en buyfkcns daer van maecki, doer groote hoochten endiepelcechtenwkcmcn,datis, doer fiberpe hoeckea fijn; want alfmen doer water ingict> foovrort de lochtghe- drongcn tcgben de kanten van dien hoeik^, en dan wederom tot haer felven kgmtHdeftootfy het water wedenm te ruogealdaert inghego- ten WW. 5-4. Hetfchtjntcwckmeugetijck^tefijntindientnendefe maniere toqalftert-
tpelverftaet, datmen foude Connen door de buyjen onder deaerde, or- denteltjckjtaer defe kpnfie liggende, teghen malkanderenfekrete/ijc^, verre van modkanderenfyndeffprekenbet gene men begeert. |
||||||||||||
|
Hauftrorum
ratio. |
||||||||||||
|
j {. Sit hauftrum. a. cujus fiftula. b. d. /. cxluxeris au-
tem aquam» qua: erat in a. i.\ itaut. a. i.\. vacuum eflc imagincmun.., cumque. Kf.g. c.b- fiftula plena-fit aerc» quanitur que, pars aerisprimum afcehfurafit utvacuumitft pleatur<'refp6deo>eaquepropior eft^qu^q; maxime e dhe- &.o vacuo opponitur,fic ae'r qui eft ad./^.elerrime plufimu vacui iroplebit; quiveioeft ad. -ft. aer, quiefcit paulif- per> velfaltem motus alteratur in. m. ut perveniat ad. % vacuum, indecurfiis rectus impeditur^. A ere igitur D 3.
|
||||||||||||
|
ad/.
|
||||||||||||
|
. .. _
|
||||||||||||
|
_._
|
||||||||||||
|
28
ad/£.exhaufto, cog'turab incumbentc profunditateaeris
fiftula; exterior fubftantiaf. g. fiimisigiturpracfidiisftabi-. l'iendum eft totum corpus, a i. ^ b. w.nepofllt attolli, ftangerctur enim fiftula lapidea angulum faciens ad. b. turn vcro ftabilicnda eft pars.»-firmato jam corpore a. i. \. b. m. frangeretur enim quoque ad . n. h. angulum obtu- ./.... fum faciens: ad. », verfatur inpericulo pro gravitate a- quarum in fiftula."d. e. I id eft., pro altitudinequi. n. cx-
cedit, /. idem dicipoteft ad angulum. d. ubi tamenpra:-* tereaoblervabitiufiftulamipfam. d. e. /. tanta viiurfurn_; trahij quanta fit fuctio ad. a. ^ /'. b. m. id eft, pro gravitate aqtiamm quaspendula; Cumin d, e. U Cpntrariumiplancpatitur fiftula, fi ad-<*./. \. I. m. non
fiat fuftio , vecum prcfflo aquarum ad/.g~.J\ enim. aquae altitijdo in fiftula. c. n.g. b. non perveniat ufque ad. b'irc- riim-; m. c. w. fit ejus fumma fnperficies, ita ut. f.w.ab aqu£ non prematur, fed leviter folummodo tangatur, jtanta vi f g.b. incumber, quam fi apertum forcr. c.n. id eft, quanta ' eftaqba; gravitas; eademquc vi. g. ^.deorfum cbget. jam vero ifiat alritudo aqua:, b. m. f. vidjetut quidem natural confejntaneum altitudine. b. m. nihilqmagis deorfum vcr- gere^. b. fiftulam; quantum enim altitudo dicta deprimit g. i>. rantum attollit. c.». foB. m.f. alkitudinc incumbente foli,^. b. latus3£. b. quidem plus paticur addita altitudine. b. m. quare Ci.g, b. poller defcenderepermanente c, n. def- cenderet fortius ac ceierius i. at cum fiftula tota. £.. n. c. b* '■ fit continua > defcendentc.g. b. fequerur. c. n. quod tan- tum furfum pellitur quantum, g. br deorfum > manebit-' igiturfiftula. g. b. c. n. in eo ftatu in quo crat cum altitudo aqnx. m.f. latus. c. n. leviter dunraxat lamberet. idem dc- monftrabit fi altirudo fir. 4. f &fic in infinitum. Atcuni aqua. <*. b~m.{. fubito prcmirur, aut lubito altitudo auge- tur, cum rriotus nullns fiat in inftanti, fintque in aquae me- dio intcrmixta; vacuitates, ita utjquamqua non ad fenfum, |
|||||||||
|
- - -jtifh
|
|||||||||
|
poffit-cofflpHmij-eumqucmotus, b. mic. fit cofnpofitus ex
xe&isib.m.Sc m.c.ka ut curfus ejus in.w.retardetur, cumq;. ' b.f. fit proprius ac e dirccto oppofitum. b.&. idcoquc mo- llis ab-d.ad/.non alteretur, nee curfus ejus impediatur, fit- queangulus. b-m-b. majorangulo b, m.n. ideoquemo- tus. m. h. motui m, b. minus contrarius motu. m.n. fequi- tur vim llibitoimpellentem prius movere./l b% qnam^.». unde fit ut./ b. deorfum pellatur violenter pro ratione vi- rhim pellentis, aut altitudine arquipollente viribus dictir., faltem illo momento,quo vis necdum pervenit ad. c. n. ca- vendum igitur ne ifto momemof.b. nimjum pellatur, illo etiim momentorumpitur quod toties rumpi vidimus. > * , Cardanuslib. i. defubtil. fob 24. caufamquanir qua-
le aqua eftluat ex r. quando aqua.in vafefit altior. c. ex- haufta veto fupra. c. d. non effluat ex c ratio habetur apud Stevyn ubidemonflratintriangulo. e. b. d. tantam eiTe_/ preffionem in latere, c. b. quam in b. d. cum c. d. fit hori- fon, nccfolum id fieri in aqua, fedquoque in trahendis jjonderibus, ctiam. b. c. d. acuto, c, d.b.recloangulo cxiftentej 8c b. c. longioie quam b. d- ■• j6. !Ditifeen£Jyre-looper,diemenfoudemogengcbrtiycl{en Do™ ooft
em in 't Scbip de uy rente jveten )>ande plaetfe daermen afge>a- uyr-loper. - ren is:ifldat bet water Verrearmt, ofie eenige andere onge^allen becfttotbettegenwoordigb a>en\, Let den bac/^ a. )>ol/uyVer quicfilverftjnen'bcin daeroVer, b. loopenin, cmaerals. c. oberloopt datdan bet quicftherqockjfter degote. b. c. looptge- lijcl{.&. c. fcenmacbergensingbe'l>angenwerden(ditgejcbiet om dat- c. altijts Volfijn/bude,. en altijtey>engrooteperfingbe op. g; httgaU c. isfoa kleyne tegen 'tf&alpenyfoo fal dan uyt. g. eVen 1>eel quicfifoers loopen in ey>en \>eel tijts, iji dat bet Scbip' niet enfibiet op-waerts ofte nederwaerts.. om dit te \>oorcomtn > foo fy h. i • een dume plate Van/lael, &c>, die licbteltjcfyp ett neergaet geHtjc\bet water in denbac\. n. door 'tfebudden y>an't Sebif* en, K. \ Jy ten leer, &v? dat cocj^op en neergaetmet.h ... ■ . ■ . P I *»4
|
||||
|
i. d$wi]k. h.».
endeK.l.aenelc- lyndere>y><tf}fijn. o-ra y.fyntxvee kjappen en.o-k- l..<p fqn altytsVol quicfibenais-dan bet quicfoer in n.op-gjet door 'tfcbudde.fogaet, hi.en.k-l.oocop fde. i.s.VaJlbl;/- Vende fo wort'de ■apaciteytvan o.'k.l. p.grooter, en de \iappe.o. gaet toe.ende'.p. open, Cuycht derbaben quicjibiruyt den bac\. q. al/danm.ende h. i. en ,k. l.nedemaertsfwapt foo u»rt. o k. 1. y.kleyndtr, ende. p. gaeltoe en. o. open foo datter mat uyt-loopt door. t. in, u. nu.mj) cengbemcbte datbetbeele wcrc\inperptndrkel bout boe bet/chip rvaggelt.foo doendefalmen uyt bet quicjiber datm. \x.geper/l is door erVaringe, alfmen eensgemercktbeeft, weten boe Vetlraffcber datbetfcbudden bet.qukjibe,beeft doen lopen door, ■g dan tbeboorde. \ ~ •tcnuyt-back jj. So datVoorgaendenietbe- Accent lchud- !• i i ,
|
||||||||
|
■ ' •'■IIIU...
|
||||||||
|
den van't 1uame¥k.™ lyngbefcbieden om
Sdiip. betfcbudden beel te beletten,foo ntaeckteenenbac^. a. b.Vanbin-
mnVolvier-lyntkem, endat bet
quitfiber hope uyt. c, niet recbt
tteder-loopende, maercromenjlom
Van 'teen Vter-kanlken in't ander
gheltjt^deflreepkens Jaer ingbe-
teeckentftacn-, dat dan bet quic]^
fiber door bet fcbudde niet raffcber
hpenen k*n door, c.blqjy, am dat
doirtldecromtebetquicjiherun. d-W.c mttetnUucbtraet
komen
|
||||||||
|
kemencn fyn/fttmetfamende ofvolgendeftidertot. c. fo» Veel
temeef liepe door'tfcbudden, foofonder yet ydelswarden inden back^3.h.twelc\pnmogelijck^is. nu omdathet waeracbtfcbisdat hetlicbaem is.a.b.vlieticbfijnde, door diendatter ^leyae ledige gaetkens ftjnyid cft>porivacub/0 fit bet mat in ten door'tfibud den; maer de'bier-k^ntkgns konnenfto hjey»fijntdatbet in ee» fitten in defefaeche' met gbemerc\t en J&n werden. jS. tJWj dunckt dat inde Mufqchg de princlpaelfte n>ett Muficapra*
is, datmen alom opde fajet, n>antonder£a,datufa, mi, of fa, opuumeft/*, \a,'jtjnaltijtbalf toonen,fos dat fa, <?«-mi> of fa, en\a,.matr cenen balven toon enVerfcbiflen. dat dit veneris blyckt om ditf- wiS', dat ic\,, daer aUeen op lettende , dry Liedel^ens, daer ic\ Jlecbts-de voys >an konde, endedie noyt opnoUngepen en bad- dt, tot eenproefjluif^felve op mtengbefet hebbc, dejleutels daer- tockjyjleffende: als Volgbt. |
|||||||||||||||||||||||||||||
|
:i—-----------1, 5 a
|
3£-
3E3 |
||||||||||||||||||||||||||||
|
H rKTT III i ♦ A 1____i
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
Al watmen hierin defe weielt fiet
O foete jeucht dat en heeft blijven niec |
|||||||||||||||||||||||||||||
|
1
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
EO
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
ffi^:^
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
Och het moet al, och het moet al
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
D 4
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
-<fer
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
nietnietdan Godt
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
vergaen
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
^T^igi
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
Kan vafte blyvenftaen.
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
"<
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
.
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
5*
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
£*+£
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
33
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
t
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
£t
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
w
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
f
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
H
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
J_
|
GhelijcK als dc witte fwane» fterft, en finght
SomoeticK eylacs voonane,, finghen die |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
rfcriHi
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
-3^
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
3'^'
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
i
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
O .fclle doot wilt
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
een droevich liet:
inmijn verdriet. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
3
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
=r
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
"nTyTuct fparen doorihadc my: lo lal ic dan bevryt een.-
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ghr-jp
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
L_L
—i |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
§S
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
pare fijn van-pijn.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Myn herpe becleet met rouweTingt een droevig liet
Oradat liefde endetrouwewtde wereltvliet |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
^^
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
en dacr comen inde fledc haet outtouwe loos,
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
fejjgjgl
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
7
_ Siet, dc ourloog coror voor vredc^voor httgoet het boos
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
. _..........._.__........
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
■ 59' QiL^ripoteftj necifnnierito, curfnanus mufica t^£c?n°'
videl: ut, ie, mi, fa , fol, la, circumfcratur lex notis rantum, tannm. cum feptem notis abfque ulla mutationis moleftia1 cantarc poffimus, at patet in notis ,bo,ce,di,ga,lo,maotti,bo,ubi afcen- dendo ant delcendendo idem perpctuo ordo Icrvatur , di- cendo ma,lo,ga, di,ce,bo, tti, ma, defcendendo, non autem ita fit in notis vulgaribus, ubi d'.citur, la, fol, fa, la, fol, fa, mi, la, loco mi, re, fit, canendo la, fol, fa. quae mutatiopueris non parum molefta eft, cum fcmper fequentes nota; inda- ganda: fint, num cantilena? defcenfus fit futurusinfra, ut. Quod fubtiles muficos lafuiile putandum non eft. Quid igitur? viderunt, credo, per/picaces Magiftii multas eiTc differentias confonantiarum etiarh ejufdem nominis, quas fingulas fingulis notis duntaxat exprimere commodum vi- fum fuit; exempli gratia; quarta la,fol, fa, mi, iblis his notis efferatur, autloco»z», canamus/*, confonantia; la,mi,&c la, la, prima faltem nota fervatur(nos autem poftea modum prafcribemus ubi utraq; fervatur,) vifa igitur quarta, dum canimus,cujus prima nota eft /<*,certo certius novim<j ejus generis fore confonantiam, quam fi diminuendo, ut ajunt (quod plerumque dum voce canimus fieri audimus) vclis percurrere, ut ultima confonantia in ea futura fit femito- nium_,j nequc aliis notis ejus generis confonantia exprimi poterir; in modernorum vero invento hoc genus exprimi- turper. ma,lo,ga, di, & di, ee,bo,ni. Sic cujuilibet locife- mitonium ingreditur nota fa, ita ut fub ft, femper fit femi- tonium, hie vero femitonium eftSabga, di, & bo, ni, 3c in extraordinario. b. molli, etiam ya,ma, iic funt piures quin- tal ejufdem generis, ut ma,ce,8cdt, ma, &c. Sic piures funt ditoniut. ma,ga, di, bo,ni, lo. Sic fefquitoni ejufdem ge- neris, ga, ce, bo, ma,pa, lo, alius generis ubi femitonium inferiuseftj le>di,ce,ni. unde fit utdiclis notis canentem cantilenarum verba alfequi non poffimus; fi cnim verbis duobus quintam cecincrit generis fol, ut, nefcirnus an E notis
|
||||
|
J4
notis la, bo, an vcro ct,Jo, fitirnitanda , quod" in imitando
confufionem maximam paciet» ita uta:g«rrime tandem^ cantHenam legitimis notis fis diftincTmusjquod in vetevum muficorum invcntis lex notis multo expeditius procedet. ( o. Ut igitur piimum, quodfupra promifimus, aga^ i1"^^!13'8 mus, credo antiquos muficos cum clavcs cantilena; nota-.
duntaxar. 1 . t
venntquatuor duntaxat notis uios hllUc » quales lunt/j,
Jo1, la, mi, ita ut hoc paclo explerent odtavam./i, /S/,/<*,/?> fol, la, mi, fa, aicendendq, &c fa, mi, la,fol,/a, la,fol,fitt defcendendo, aut/j , fol, la, mi,fa,fol, la,fa-, ant fol, la, fa, jil, U,mi,fa,foU prodiverfitateclavium; nam cum his no- tis omnes varietates optime expiimi poffint, male fit per plura, quod bene fit per pauciora; imo melius hispaucis fit, quam pluribus, fie enim hujusgenerisoftava/rf./i.iH aliis notis nonfit quam in didlis: fivero retincatur, «f, n, cjufdem generis oclavaquoquc erit ut,fa. fie in alio ge- neL'eyo/j/o/j&w^/i/.reliqua; veto confonantia; quamquam- aliisatque aliis notis exprirnuntur,clavetamencognidfub* cifdem lineis, aut fpaciis, iifdem notis eandem confonan- t jam cantabimus; ut fi b. molle pqfitum fit in fecunda linei. fupemedeorfumnumerando, & a lineafupvemii incipien- do quintam canas la,fol> ibi loci hanc quintam nunquara- aliis notis canes, vulgaritur veto eandem quoque exprimes per/<*> re, fi defcenfus nun fiatinfra. ut. concludam igitur clave cogniti (ut fit in omnibus cantilenis, muficis notis jam diftin&is, ckante oculospofitis) nunquam plutibus quam dictis quatuot notis utendum efle. 6n Qu,aetitur nee immetito cur confonantia otfkava
Conforamia di£ia tam jucunde aures nofttas fctiat. Refp. quia ffcrma
2™;1V c,r unifonus eft, unifonus autem maxime deleftat, uno enim
momento fenlus nofter nihil perfecle petcipit, optat igitur
repetitionem , fie quodcumque oculis nofttis pulchium
objicitur eos adeo non dele&at primo momento quam
cam jam aliquantulum vifus rei illi inhajferit, nee minim,
&. noa
|
||||
|
nonenimfufficienrcrpiimo momenrofenfesera* affe&us,
nee rempenitnsperfpecerat: tit enim quod dolorem no- bis infertprimo momento nos non afficit fenfibiliter, nee lacdit manifefte , ficresdulcis vix perceptibili quantitate nos vix delec~bt,fic quodcumque fubito movetur & abfquc moraoculos noftros prstervolat id nullo modo nos afti- cit aut deleeftat , ignoti nulla eft jucunditt>s» fonus ergo quia fubito ferit aures noftras paiutn afficit non repetitus; nudito ergo fono primo,fenfus petit eilm repeti ut perfecle intclligat.Omniseni.-a fcientiajucunda eft&deiiderabilis. 6x- jam veto diapafon confonantia parumdifferetab oaava opti.
imifono, eo enim tempore, quo vox inferior aures ferit fe- ma- melj fuperior ferit bis,ita ut faltem unus fit fbnus vocis fii- perioris, qui aures ferit antequam vox fuperior ad aures pervenit,ctiam fi fimul moveanmr utrxque:at fecundus fo- nus fuperioris coincidit cum ternporequovox inferior tan- gir aures; tertius fonus fuperioris vocis iterum medius fit inter fonum primum & fecundum vocis inferioris, id eft* imparcs foni vocis fuperioris femper fiuntin ipfispaufis vo - cisinferioris; quartusdemum &fextus Sec. fiunt«o fno- mento quo fecundus & tertius vocis inferioris spares igitur omnes foni vocis fuperioris omnes iiderft videnturvoci inferiori, inferiorcs tantum imparesdivetfiiunt, cum igi- tur diverfitatis vis fcilicet qua; fira eft in uno faltem fbno vocis inferioris c edit viribus idetiratis,qus duplici fono,id eft, fortius fenfus afficit 5 fit confonantia jucund3, perfc&c enimpercipitvocem proper Crebram repeti tionem,& ne fatietas audiendi oboriatur media fit qusdam altera-tio breviffima qua: unifonum vix impedit. Interim quoqtie fc&io media facilis cftin omnibus,quia omnia habent duos fines, fie paufx omnes, in quarum medio fit fonus, habent -principium & finem. ita ut fonus medius tantum diftet a principio quam a fine, menfque facilius percipit parte elfe vocis infetiorisjquiamediiimuniuscujufqucreifaciilime E a dignof-
|
||||
|
»
|
|||||
|
5*
dignofcitun,; tantufn cnimtempus intcrcft inter primum
fonum & hunc medium ,quantii inter hunc medium & fe-
eundum^talis facilitasfectionis bifaria: reperitur in divifio- nibus mater iarfijin di vifione logician opticis figuris^ck me.- chnnicis operibus, in quibus ad dextram omnes columnce refpondent numero columnis qua; funt ad finiftram; fie fit deleclatio cum quis fe ialtando bis vertit3quando alter fc_> vertit fcmel. Sic in tactu magnam identitatem & nefcio quid prarterea fenties, fi quis tetangat femel, dum alter te bistangit-". Eadem dici pollunt de confonantia bis diapafon, pras-
ftatque bjec diapafo diapente, cujus vox inferior bis aurem ferir^, dum fuperior earn ter ferit ,ita ut paufa vocisinfe- rioris fecetur in tres partes, qua; divifio non eft ita expedi- ta, bis diapafon veto dividit paufam in partes quatuor, quae facilitate proxima eft divifioni in duas partes, fie igitur ju- cundior eft bis diapofon propter geminationem; conve- niunt autem in eo, quod eodem tempore fuperior bis dia- pafon coincidit cum fua voce inferiore, quo fuperior vox diapafon diapente coincidit cum fua voce inferiori, pne- ftat ergo bis diapafon. Confonantia ^4» Confonantia diapente dividit in tres partes diftan- diapente ace. tiam primi foni a tettio vocis inferioris, convenit igitur cum diapafon diapente in divifione in tres partes, pofte- rius vero foni hujus congruunt, quam illius. diatefIaron_ autem foni conveniunt,cum vox inferior ter,fupetior qua- ter auditus eft; diapente vero, cum Superior bis,inferior ter auditus eft. tertiar majoris, cum inferior quater, fuperior quinquies anditus eft. tertia* minoris, cum inferior quin- quies,fuperior fexies auditus eft. optima igitur confonantia ■ diapafon, proxima illi bis diapafon, turn quinta, turn quar- ta, turn tenia major,ultimo tenia minor. Ot autem demon- fticmus hasc ita fe habere, naturam vocis humani, fiftula- rum, lyrje, &c cujufque inftrumenti mafici eandern eiVe cum natura
|
|||||
|
37
natura1 chordarum experientia' conftat, 5c ofnncs voces chordis confoharc polio." quascunque igitur hac in re de chordis demonftrabimus, ea quoque de reliquorum gene- rum vocibus demonftrata fore poftulamus. 6t. Sit creo Chordarum
/-I J / / R muficarum j. Chorda rf.e.lecta trepidatio.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
in medio puncto
c. fonabit igitur a.b: a.d'.c.b. dia- pafon. fitque** b. ejus natura: ur tendi poflit ufq; ad, b. ita nt ea- dem chorda rt. b. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
fie tenfa & lon-
a d e c f g m *giot.«,*.*. di- midia ergo chor-
da, c. b. erit ejus naturae ut logitudine ajquari poffit dimi- diae. a.b.b. teneatur co modo ut. a.b. tenfa erat. erit igitur chorda, c.b, cademquazeft, c.l.b. Sc c.l.b. eft tenfa* c.b. cum. cl.b. fitdimidialongitudinc. a.b. b. aequatur enim, b. b. ex fabrica > quae a:qualis eft, a. h. hinc fequitur. b. c. duplam eflfe , /. m. ut enim. b. I. ad b.b. fie l.m* ad £. <•• cumque natura cbordas. c. I. b. non magis nee minus afficitur quam chordx. a,b.b. x- quali nixu utrxque ad locum quietis- a. b. c b. tendunt, & ultra cum progreflk ceque velociter redeuntiat cum.&.c duplum fit, /. *». punctus. /. bis pertranfierit locum-, quietis, m. dum punclus, b. locum quietis. c. femel tantum tranfit; cumque in. . c. 8c m. velocifllmus ac for- tiflimusfit motus,in» h, enim & /. quiefcit chorda, & ubi longius chorda abeft a loco paufa: (funt enim. /. & b. locus medius paufx inter fingulos fonos^ ibi fortius movetur, ibique potiffimusfitfonus. bis ergofonumcdet £ } chorda
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
$*
chorda.r,f.aut c. Lb. eoTefripore, quo chorda, a.i.aux. a,'
b. b. femel tantum fonum edit. Dividatut jam chorda, a. b. in. e. ita ma. I. fit ad. e. b.
ut 3. ad a. ericquoque a. b. b. ad. e. f^ k ut 3. ad 2, fit / ctiam crit h. c ad £. g. edetigitur chorda, t,!{. b. fonos tiesdum. t.b. b. duos edit, eftque ea natura confonantia; diapente dicta:, iteium dividatur chord a. a.b. ind. itaut. a. b. fit ad. d.b. ficut quod 3. edet: eadem rati one J J. b. fo- nos quaternosdum. a. b.b. tres edit. Cum autcm a. b. bis funar.duovr. b. ter, ergodum. <;.£. fi.fonat. t. ^.fonat p.ire- rum. i«.t. terfonat, dum </. £. quater, ergodum. A.b.d, d. b. fcnatS. Ergo dum d. 1. fonat octies. e. b.ionix novies, itaut
d. b. fit ad t.b. ut 8- adp. ergo. e. b. fonatad-e.^. tonum, integrum. Sic confonantia tertia major dicta fit cum una chor-
da movetur quatcr, dum altera moveturquinquies, dividi- turqueut j-. ad 4. fexta major ut $. ad 3, tertia major ur 6- ad j-. fexta minor ut 3. adj. ita utquarra cum quiuta, tertia major cum fexta minore, tertia minor cum fexta ma- joreoctavam perficiant, hac via ratio confonantiarilrrL,. 1 edditut natnralis,qu? reddi non poteft fi corifonantias alHs numeris explicemui: quoenim foniferiuscoeunt>eode- teiior eft confonantia, iindc fit ut 8. ad /. peffima ao- diaf. vJ^eurter!." 6*- Objicitaliquiscurh tonus iiuiger dictusfit ratio' turn majo- 8.ad<>,,ciim tertia majorat ditonus crit tertia majorm lenftauiat. numeris.. 64. 6c 81. hie veto cum diciiur tenia majorm nuroeris4..ad j, critquoqucin numeris 64. &c 80. noneft igitur perfectusditonus, quod libenterconceiiimus:hbn; enim confonantias metiendas putamus cum vulgo fe- cundum tonos &femironia, fed tonos &tc/nitoi)ia&qui' ipfas confonantias, ita in confonantia: fint fundamentum > , loni veio 6c femitonia nihilfunt aiind quam tranfitus ab: una
|
||||
|
35
una conibnanria/ in alia, proinde putamns tonos 8c (c ^
mitonia variarc pro diftantia conionantiatum ab invi- cem_i. Quod autcm primi inventores Muficae tertiam majorem collocarunc inter 64^ & Si. hxO eft ratio: invents octava conlonantia perfc&iffima 11011 longe_> poft adinvenerunr conionantias perfeclas qniiitam 8c quartam-. i quibus inventis catum diftintia eos latere^ non potuit 8. v. 1. ad 9. cum jam chordas dividen- do ultciius inqnirerenr', chorda divifa ut partes client ad totam nt 64. ad So. fenferunt confonancise tenia: majotis dulcedinemu , poftea vero cum duplicaiTentr" «liftantiam inter quintam & quartam invenerunc 64. &■ 8i.,hac igitur ratione divifa chorda euro-, tnliilo-' minus confonantia audlretur cum chorda vix jn tot partes diftinc"l;as ad fenfum dividi pofllt, fitque errors, non major quam-jj> qui apt/arere fenfibus 11011 potuit, concluferunt duos tonos, id eft, duas diftantias inters quartam , 8c quintam -jun&as facerc. confoiiantiam-. & ditonum vocarunf , cui cum nulla ratio fubfit cur id fierit naturalitec explodcndum-. eft fundi- tus , dicendumque confonantiam quam falfb dito- num dixerunt repaid inter j. 8c 4. dicaturquc tcrtia maJQc.. ' • 66. Notandum prsterca omnes cantilenas,& Pfal- Notaeadsm
mos neceilario ita cantari, ut in eodem Pfalmo eadem_i ^r^tn e^,1" nota Temper fit ejufdem altitudinis qualifque vocis ele- tudinisineo- vatione femel cantatur eadem toto hoc canendi tem« em *m pore in codem pfalmo cantanda eft. fit tamen aliquan- do (<\no^i fieri propter meliorem elegantiam non du- bito■■■) ut una eademque nota paululum allevetur_, , ficut videmus Pfalmo. 77. ft ehim ultima nota ter- rix regular paulo altius canitur quam idem fd, pri- ma nota quartas rcguiae , quod non femel in cytha- ra
|
||||
|
cythara obfervavijide non lit raro ubi quatuor voces iinuil
fonanr, fsepius enim fit confonantiafi femitonio vox attol- latur, que. diflbnantiam creaflet fi confueti altitudinecan- tata fuillct; proinde hunc afterifcum ^ talibusnotisprae- figunt; cadem ratio eft cur b.molk extraordinariae notas. w/.aliquado pre_fixii animadvertifti etiam fiquis folus canat. fyftcma^'u™!- 6 8 ■ Hinc efficitur muficam manum, quam dicunt,ad- cuique pftl- modum fifle variam & unicuiquc Pfalmo propriam, qux- queconvenit huic Pfalmo, illi nequaquam convenit. ha>c enim manus hoc loco admittit quintam, ilia vero non ad- mittit quintam eodem loco, ilia admittit quartam illo lo- cojhxc vero earn non admittit eodem loco.Utautem fpeci- men exhibeam hujus contemplationis,meque ipfum expli- cem, duas manus diveifaspolui hoc modo. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
In prima manu hie eft progreflus tonoi'iim & femitonio-
rum. 8. 9, 9. 10, 1 j. 16, 8. 9, 9. 10, 8. 9, ij. 16. infe- cunda'vero manuhic. 9. iOj 8.9. 1/, 16, 9.10,8.5)59. 10, 2/. 27, vides igiturin prima manu. ut.fol. effeconfo- nantiam quintam dictam-.. in fecunda1 vero manu. ut. fol. nullo modo eft confonantia , Sec. fie diligentius confide- ranti magna apparebit diverfiras. in Pfalmo igitur qua; manu conftat qualis eft prima intrepide cancrc poilumus, ut.fol. in fecunda1 vero manu non poflumus* nifi vocem in /fl/.paulum attollamus^tum enim proportio. ut.fol.tit I08. ad. i<52.ideft.2. ad.3. fed raro id folet fieri, utfupranota- vimus, elegantiorefque videntur manus quae pluribuslo- cis plures perfe&iores confonantias admittuntj faciuntque Pfalmos cantilena fque jucundioics. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
41
6S. Utautemetiamhujusmcdirfttionisfpccimenquod- vul'Pi fy^-
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
i i r • 1- -1, .
|
ma tnveotre.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
damproponam, oblcrvai partem ahquam manus Pialmi
6}. neque enim in uno quoque Pfalmo integram ejus ma- num reperirepoilumuSjquianon Temper omnesconfonan* tia:>quas manus ea admittit, in una Pfalmo ufurpantur.hax; igitur pars manus eft Pfalmi 6$■« |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
i Hsc pars hoc modo inventa eft. repci'ta eft rcgula quinta.
/,*,/*. &cfa,re. ultima rcgula ergo la,re. eft legitima diapen- re. tertia autem regula mi,la. ergo mi, re. eft tonus major |. /*,/<*. ablatoa /«*, wi. relinquitur femitonium/*, mi, J|. fecunda regula eft fol, ut. & antepenultima/i,«/-. ergo/o/., /i, eft tonus major |. ultima regula eft /»/, mi. quo ablato quoablato a la, mi. reftat tonus minor la, fol. '-§. P s A i m u s. 18.
405. }6o. 314. 500. 170. 240. o. 200.
^> To/, fa, mi, la, fol, (»w. 9 10 27 *c) 9 _jS 8 ."9" Jf .9. T j
fitquidem aliquando ut manus ratio in aliquo Pfalmo vi-
deatur infringi, ita ut eo loco,ubi diapente aut diateilaron s non admittitur, ibidem ilia; canantur, quod fit ut dictum eft fupra, ac foitaftls minor elegantiainde creatur, aut fit ea rationequa iu-harmoniis diflbnantia; confonantiisparee admifcentlir. Confetti.
69. Cur conlonantia harmonica quam vocant preftat perfeaiorcw
Arithmetics i id eft, cur jueundior fit harmonia fiquis /nlrior.effe <F quia*
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
X
|
|||||||
|
*t
|
|||||||
|
^uintam eanat centra barTum,&: quarram centra fuperium?
Refpondeo, quia quarta eft impcrfeftiorquinta, quocuies quarta eft inferior, eo magis auiibus noftiis eft perccptibi- lis: tarde enim voces inferiores meventur, proptcreaque foniititermedii diutius moventur antcquam foni coinci- dant &nnifonus fiat, fupcrior vero vox, quia fonosfuos velociter mittit, ftatim unifona fit cum ilia qua; ipfa quar- ta inferior eft > ergo difcordia quarta; aut potius diveifitas fonoris ejus abunifono vix eft petccptibilis : quinta; vero peifcdlior concordantia auiibus noftiis gratior eft, citiuf- quenatura fua cum baftb unifona [fit, quia ejus proportio cftut j. ad z. ■wa^&S 7°- Een ***" fyvendt ftam 13 duymen hooghe, ende sen gat. hopende door een ront gat Van een Vat wijt 7?. Van ten. duym houd-mate , daer loopt door Hrmjien dat mun pols 32. mael Jlaet 17jf^ gbcwichte van water, daer naer bet Vtt nut meer vol boudende, ende het water latende loopm^ aJs kt water int Vat 3 ,-£. duymen gbeleeght was, foo Jloegh mijnen pols daer en tujfchen 10. flaeghen, ende bet water woecb n£ fg. de leecbte ghemeten fijnde Vm het opperfte Van bet bom-gat af, foo dat de dickje Vmde duygben daer meetafgetiochenftjn: daermernocb leeghende i\: duymen.Jloccb mijnpols noch 20. mael bet water woccb S^fg-. daer naejloeeh mtjn pols noch 41, maeUgeleecbtfijnde nocb z-rf.duymen, het wa- terwoecb 18 fgftiifi d rcr naergheleecbtfijitde nocb a), duymen, Jloecb mijnpols 100. (laghen, ende betWaterWoecb joj &". ds. dtiygen van dittonntke, daerdit mede gedaenis,waren{duyms, het was aen de b'mne kanten gbemeten i/J duym boogh, en- de was Van binnen t?\ duym,.de bodemen even lanek, name* WA izlduym opfijn cruys. uyt bet Voorgaende is gecalca- Icert dat een 'bttyfe) wijt fijnde ten duym ende ten Voedt boogh , hout\r oncen water. > loop des 7* • h~«ock^ghecalcukertdat door em buyfe van een duym watersineen ^ betgttdmimmmUr ingietpende' i^dnymn hoe* ght
|
|||||||
|
45
ghe,in em we kept 51 3 8 a #. ghewkbti vm water> JM is»
■jS.tonnen vanhondert floop, ende noch 46, floop. 72. Ooch^fcbijndt uyt het voorgaende te vo'ghen, deit in- f^^**.
dienmen op ten tijdt begeett tens foe veel wars door bet 'tflf- tertepbende de gatte doen lopen,datmen deheoghte vicrmathhaoger maecken moet danfe ecrjiwat. 7?. Het ys beflaet meer plaetfe dan hetwaUr. wantbet GUciescw
- ' ° .- , J J . * r r 1 1 occupet pins
Jhernt in t water , ende een buyje Vol waters ghegoten loci qusm »-
ende daer naer beVroftn Jifndt , foo bevintmen datfe oVer qua'
gbehopen beeft, ende het ys fiaet boVen nyt gbepuylt. dit
gbefchiedt em dat bet water boven beVro/en fijnde, fo»
moet de nataerlijtd^ warmte, die int water is, foo langbealfl •
vlocyt ende noch geen js is, door bet gheVrofenetys pajferen,
ende maeckt daer gaetltens in, diemenporos noempt, daer Van
tompt bet dat betboVenflfys, dat eerfi gbeVrofen is ende daer
meefi natuerelijcke warmte hie ft moeten pajffaen, vpitfl ende
tniuH ghejloten is. men fiet oocJ^ dat in een gbevrofene
buyfe in 't midden Van 't ys. eenen vcitten as is foo lawk.
*ls de buyfe ; dat compt om dat de warmte Van able fij-
den naer bet midden gbedreVen wordt, ende vliecbt mecjl
in 't midden "Van de buyfe uyt Waert, ende maechj der-
halven int midden de meefie pores, ende daerom iffer eenen
langben vpitten as , maer boven U den at aldervVitjl,
daer't eer/ie gheVrofen gevVeeJl is, ende daer meefl natuert'
iijcke Warmte heeft moeten pajferen: daer Van compt bet oock.
dat bet daer metjl biril., .om dat daer de pori aldergrootjh
Jyn, enle bet ys meeil uyt qebreydt Wort. Inde byte al(t
fer vri'ftfoe cornier ys uyt de gbrondt ><nie beet gront-ys,
jende foo Jkompt bet dat de byte bocVen toe Vrkft in die
plactjen datr bet gbrondt.ys by een dry ft.
74. (DeWijle ie{^ Wiet ende Vooren bfcbr Vrn bebbe, dat Sli«8er.wiei,
.un dimkJbeefWairdsr en hoe greatereens in de locbt gheroert F 2 fijndt
|
||||
|
4+
fijude, it YaffcbtY m defwaerte Van bet dinckjbeweeght, ende niet
licbtsUjck^flil en Jlaet, daeruythebbeick^ bedacbt dataen een wiel dicke foien flucken loots gbedacn fijnde ende alfoo aen- gbedacn. fijnde ,dat bet middelpunt des wiels. bet ftvaer* bedts middel punt bhjft, ende ras ghedraeyt fijnde,foo en kant niet licbtfiil Jlnen, ende a/ft hit gam is geeft bet groat gbe- mdef^in'twercken, endctyii met eenkftyne moete gbedraeyt werdeti; dit alles ghefchiet om dat let beletfel des lochtste- ghen de loebt feer kjeyne macbt heeft , ende wort be/toten* in het fundament dat een dinck^ eenf gerocrt fijhde altijdt rocrt ten fy dattet belet wort: dit wiel bebbe ich^naderhandt rerSiatu, dat menttenjlinger-wielnoempt. c^afes^b" . 7^' ^'fer '" tangbe rvegben eenbuyfe Verftoptisbetlofle ftrudtos cor. half, foo maeckt aen de plaetfe, daer water ingepompt wort, cen maniere V in een perfende pompe , ofte een booge buyfes. ende boudt die altijt Vol, ende laet de buyfe, daer door bet Wa- ter uyt loopt, inden back^ Vry loopen foo Veel alfe kan terwijlen ditmen pcr/i; gaetdan ende boortintmidden Van de wech een gaetken, ende merely of het water daer Jlijf uytJpeuytnaerad- Venant de petjinge, diegbedaen wort, ende de groote Vant gat datgheboort is; indientjitfgbenoecb JJ>rinckt, foo en ijfergeen foiite indewetb tuffcbenljet gbeboorde gadt ende deperfride pom' pe, maer indien het nietjbuf ghenoecb uyt Jpringht foo iffer* eenJloppinghe inden Voorigen with, dierhalven.foo ft opt dit-gat, ende boort inden midden Vandevoorf>^weeb een andergat, ende merckt als Vooren, altijt den wech daer defiute, dat is, de Ver- ftappinge in is,falvtrende tot dat gj de Verjtoppinge fehe hebt* ende indien gy ergens ineen leechte een gat boort, bet waterfal daer wel uytjpeuyten, maer niet jlijVsr dan naer advenant datdefe . leegbte leeger is, dan de boogbfte buyfe die lichi; oack^foudet konnen gbebeuren dat het gbeboorde gaetltenlcjeyn fijnde ufoudt bedriegben want een kkyn gaetken hoeft maer een kjeyne perfin- gbe Van boogbe te Jpeuyten, ende groote perfinge faldickmaels het kjeyne gaetken foo boogbe ni&t dten Hitfpetty ten. Dum
|
|||||||
|
-
|
|||||||
|
■
|
|||||||
|
■- ■■■ ■-- ~- ■--■ —■» -------------------------—---------------------
|
|||||||
|
77- Dura Clariflimum virum D. Petrum Gaficndum D- fhffen-
hofpitio Dordraci exciperem, multa cum eo fupcr rebus exceptiisl'ac phyficisdiilerui,fententiamque meam ei append, de mo- ,3*^™°* tu videlicet, omnia, qua: femel moventur in vacuo, femper moreri:tum,quam utile fit axioma rebus phyficis indagan* dis, corpora magna habere fuperficiem parvam, parva vc- ro magnam : turn etiam oftendi quo pa6to chorda confo- nansalteri> priore pulsi, etiam ipfa tremat. turn docui punclum aiqualitatis in cadendoinveftigarctum etiam ra- tioncm dulcedinis confonantiarum demonftravi.quac om- nia 8c probavit. & cum gaudio» ac admiratione vifus eft audire. turn quoque oftendi aciem elTe gravem > nofquc undique ab eo aequaliter premi, ideoquc non dolere, eam- quc efle caufam fuga: vacui quam vocant. oftendi quoque illi Keplerum ftuftra laborare , ut inveniat pun&um, ad quod planeta: refpicientes femper eundem fitum retinent; ac demonftravi id per fe neceflarium e(Te> Keplerum etiam multo melius fcripturum faiiVe, fi lumen, & vires magnc- •Cicas corpora cife ftatuiflet. dixi etiam aerem, qui auditum movet, efle eundem numero, qui erat in ore loquentis, eti- am colorum naturam aperui; 8c de modis modorum mu - ftcoruni_,. 78- Cum Galcnus fcribit eum, qui cafeum comediftetj Cibus ultima
ante efum aliorum ciborum habuifle turn alvum ftriftio- moe«i'tie»8n rem & tardiorem , eundem vero cum poft alios cibosca- atario. fcumcomeduTet, eandem habuiife multo laxiorem intelli- gendusvidetur, nonimmediate ante vel poft alios cibos, fed intercedente inter efum cafei,& aliorum ciborum non- nihil temporis: nam cum pylorus non fit in fundo, fed in altiori ventriculi loco,ueceftarium eftid,quod eodem tem- pore ultimo ingeretur, primoexcuti, quodque primum-. ingeriturj ultimum exire;ideoque cafeum primo ingeftum (nifi ante e ventriculo etfeuflus fuerit,quam alius cibus in- geritur ) ultinaacxit, & in intcftinis femper fuperiore eft F 3 locoj
|
||||
|
4*
cafeu5^no-!}oce> ultiffle^ue per fcccffum egeritur; qui ver6 cafcus,
hxet°&ce" port alios cibos > ftatim in ventriculum immittitur, pri-
,ur mo omnium ciborum exit, cum pyloro fit proximus,
& fuo lentore & tenacitate inteftina conftiingit,ita nt fe-
quentes alii cibi tandius quam folent defccndant; con-
tiaria omnino ratione,quamGalenusfcnpferit, nifido
intervalloj utdixi, temporis inter efum cafei ,& alio-
rum ciborum fit intelligendum. experiatur qui volet, &
■no eodemque prandio durante circiter femi horam 3 ul-
.tjm6, commedat puma, fentiet vel ftatim veneris tormina*
velpaulo poft alvum folito molliorcmu. Mayo 1.6 z 7.
Dordracii
Wacro™ 7^' ^^JTer m deeene Comerfteenlicht, endede anderemet
«eenevicere bortofplanckengevlocrt is, foo fech men, dat die metfteenghekytist
!ianh|umte^n voch igcr tSj dan de andere, endemenbevint bet oockjb, warn aljfer
?lo«er.! op beydevloerenpompierlieht-fifietmen datbet pompiervondt flee-
vc-vloer veel vochtigher is. tjfytaer wot is dattcfeggen? groeyt
de yochticheydt (die doch anders nitt dan w*ter en is, dat
in'1 pampier freest) inde fleenen} oftrecktfy.de vochticheydt
die inde loebt is me baer ? matr men bivtnt met dat de Ucbt
Aroogber is doer fteenen, d/in doer home vloeren z.yn. Dittlx-
, hemt alfoo veel op fteenen-folders, als op neer earners, ,dat de
Ik jleene-vloeren ■vochticheydt by brengetu. De auvfoorde bier op
hi kan anders niet fyn, dm dot bet houdt dicb er is dan (teen,
alfoo dat de fteen het water, datophoer uyt delucht des earners .fackt, infichk^ijcht door degoetkjnsende openbedendieder inz-ij^i maer bet bliyft boven epbomliggtn, mdeisdwam terftontver- Htft vande rvarmte des Comets; matr dot in de goer kens van de (ken is , ep ka* (00 niet wech, ends en wort door bet roe-ten des kchts niet gzdifcm'ieert , want die en kinder niet by. Hier uyt moet volgrp , a's de Comers open Jlaen in claer weder, dat al de vochticheydt wech trtckt uyt de Comers met borne vloeren, maer de fteene vloeren honden haer mtticbtydt, *l wort de lock niet min, drat in d'andere, ghejuyyert; ends |
||||||||||
|
_.------L^—~
|
||||||||||
|
dsde C4rntrs toe fan, foodoet de Jfeene-kamer hm Vpefatie, de
mtticheydt van kngerhant inde lock trecktnde, die dan het goet
datter is-vochtich maeckt; maerdaerde houtev'oer is,daeriftal drvoghe, wantint horn en is geen natdat op-trecken kan. Nit bet G»mersge- ke.ftamtmdt gamersgeeftgeendroochte , tfantdatterinisbhffter fX? V°Ch" in,eft door defchotmeen vensfers, alft van buy ten vochtich is,dmg- tcrveel deur, dat dan foo xvelmei wderom uytcnkan; wantalfh vochtich weder is, foo isde hcht heel allow nat, alfoo dat al het gene-, dot van bttyten in de Camer k^mpt, de Comer vochiiger maeckt dan - jy van te voren was, dock nop loo vochtich nl(l buyte* is, offy woft alhm open ft aenfchier fonder mteren; waer alft dan buyten droccht, 't welck\, oockjicht ghcfchiet door dim het allom open is, foo en kan de Camer door degerrenendedefchouwc7ifiHatnietheelcjuijt war- den, maerflcchs een weynich, mckjoo brenght het goet dat inde kamer is, terwijl dm het vtroudert en verteert wort, vochticheydtinde ka- mer j want in ah dmgen is yochtkheyt de we/ckj daer alverterende uyttrcckty'twekkmcnfcnkanaendcn toockjilsdroochhoutbrant efc.het goet dan met dsfteem-vloeren gefykjnet een water dat nimmermeergefuyverten canworden, dewdcke, alfmenvanfuy- veren ffil fact ende dattsr inner een weynich vochtideyt inde lock is, terftontvervultwort, vervulttynde meet hctmaer van langer- hantdro~ghe»; endedewijle hetquaHfk^foolange achter eenfehoon en drooch weder is (wantdenacht is oock^ vochtich)foo blijfter altift vochticheydt inde (teene-kamers, ve-gelifck^ dan de houte-kameri meteenefenenback^, daermen alhet waterfubitelijckmet tmmers emuytfeheppen; endede/leene-kamer meteenen back,, daermen het water met vingtrhoedenmoetuyt[cheapen, twelcknimmermeer gbedaencnis vandcfelve handen , ende dat die backvn alft regent even haefi wederom volwerdm. ergo het compt op bet evenfubijl vol werden, ende op het niet evenfab'jt gefnyvert te werdetu. Hie? nytfocrvo'ck oockjbttmenfecbt hoe dicker mueren hoe vothtiger ka- mers. 2^u al HI dat de (leentn vol goet jesfyn foo is noihtanshel lichaemdm van, dat is, de fleenfe'vefo dicht,datfeint wrterjinckt enfwaerder dan hout, waer van wy op ten finder intbeede gefproken, bei»bm. Aug, 16zy, Mw |
||||
|
AEftusmaris _ ^t ^^Cenbevindtdatdetuich°tijen,'t fy m fprinck^vloetof
hcmentiori door (Iroortt, altijdt men fyacht hebben dan ds dacb-tijcn. als by cxempel.defen i%4zs4ftguji, i <S 2 7. fey den my de Timmcr- liedeii datfy buyden endegifier morgen weleen uyrt eer hebben kon- nen wereken.dan gijleren nade middacb, Uwettnhet waterdoen nacbfoo haefinoch foo leege afgeloopenfijnde, menfecbt ooc\dat het'snetchts tock^alderhoochfl water Wert ten tijden van fprinck? vloeden. De reden daer van is deft, indiende (Iraelen vande Mane het hooch ende leegb water maecken kgnncn, gelijckjy doen, fookonnendeFlrakn vande Sonne'sdaechs daer mede ghemengbt \ynde haer licbtelijckjilueren, ende daer door haer krachi benemen, gheltfk^de kracbt vande wijn benomen wort alfmer water in doe?, ende dat moet gefchieden hoe dat oockhet water van de Mane be- ypeechtwort, want gbefcbiethet cm dat defiralen vande Mane a bet water komende dat doen fwellen, ghelijckjie Sonne de locht doet fwellen ,foe en kinderfooveel int water nietvandeflralen vande Maneals defiralen vande Sonne daer oock, in-gaen (t welckjiaechs is) alswannecr defiralen vande Sonne {die tot betfwellen des waters niet en doen) wechfijn; '* welck^fnacbts is, 20. Septemb, *Mnfidiora ^°* ^onop'ortet nimium miraricur frigidusaerideo- riorifupetfta- que denfior 8c giavior infiftat infimo rarefafto a refle&io- te poffiH ne racjJoi:um iolis,fic enim vino aqua eo gravior imponitur. abfque utriufquemixtions adhaec a'erisdenfitaspedeten- rim crefcit ,ita ut proximum a proximo momento dun- taxat differat, parumque ideo alteram in alteram poffit: & ctiamfi interdum in vehementiffimo totius aeris mora pars rarioris aeris fiat fuperiooea tamen ftatim frigefcir, & alius ferior fac"tj> rarefit ob caufas iis locis continuo conjun&as. Magnesan Si. Oftavo die OHob. cum primum a CI. Viro D- torporeum Colvio Gilbertum legcndum accepiiTem, vidi in quibuf- mitwt. dam de viMagnetica mecumlentiieuti alias meam lcnten- tiam aperui qux ea eftquam iple defuccini attraclione cap. a. lib- 2- afFertjquodvero.capite-4. dicateffluxum a Ma- gnate non efle corporeura mecumnon fenrit cxillimo e- : nim
|
||||
|
49
aim ftcltas in ferrate feu Magnetemim mi ttere/p virus cor- poreos, qui ea qua ingrefli flint via egrediendo terrain-,, iempereandemplagam reipicere cogunt. idem Cap: eo- dcmdicit,Magnetemferrodare matorem vim attrahendi £'*&.?? * /* f l • f 1 /* r- ici ro pius tri-
quamjpienabec, quia li ponatur clavus ferreus lupra Ma- bimquamip.
netem mrgnum , ferrum adjunc"tum furripic a Magnetc e a eti clavum & refiner tam diu quam juxta Magnetem fuerit; yeium hocnonacciJit quia ferrum majorem vim accepit, fedcrahiiurquialeviusert , &Tetineturquia effluxus Ma- gnetis fixi ad ferrum fixum per clavum mobilem perpetuo accedir ferrum rapiens id, in quo primum eft cum eo feno fixo, ideft, immobili conjungitur, nonenim poteftma- gnes clavum attrahere cum ultra ilium ferrum eft cum quo ejus (piritus debeant conjungi.ita ut in proximo clavo non quiefcant, fed cum eo ulterius ad magnum ferrum, quod multos fpiritus ejus capereporeftibidemquecontinercper- git.Ignicum ferrum a maguete non trahitur, quia ejus pori rum man a J ignerepletifuntita ut fpiritus is eos nequeat ingredi > re- tMl"tu'- frJgerato vcro eo rurfus patent iis recipiendis, Magnes vc- ro ignitus rurfiis corrumpitur, quia cum igne tenuis is fpi- ritus egridhur, forasacperitin acre difperfus. isenim erat fpiritus qui effluens de magncte replet fpacium inter ma- gnetem & ferrum,ita ut inter ea tantum aeris non fit quam alibi, partem nimirum ejus loci occupante fpiritu hoc ma- gnetico> qui cum avide aferrorecipiatur, id eft, cum pori ferriei fpintui refpondeant non obftat is fpiritus quo minus vel ferrum vcl iple magnes ab incumbente a'e'ie in tergum corum per illud fpacium ad invicem premantur, fed hare ante latius.Magnes acus in longitudine pofitas ita trahit.uf ultimam non traheret fi alia:interpofit^ non elTent,quia(ut dixi)faciliusperferriquarn per aeris poros is fpiritus tranf- greditur; rubigine corruptum ferrum non attiahitur quia pori inepti reddunturad recipiendum fpiritum magneti- cum; magnes per laminam ferream vix rrahit acum extra G pofitafm
|
||||||
|
/o
pofitam, quia totus fere fpiritus ab .lamina abferbetar, to-
rus inquam qui fimul effluere poteft. Armatus magnes for- tius trahit, quia ad illam partem omnis vis colligitur, om- nis enim fpiritus adconum eum ferreum accedit, pcrque cum fimul extra prorumpit.Atoto magnete virtus exit,noa tantum a fupcrficie, quia pod ejus ubique apti funt tranf- mittere fpiritus; ferrum afEcitur igitur etiam a centro ma- gnetisjfed maximcapartibus propinquioribus, regiturquc lecundum pluralitatcm ipirituum ad ferrum accedentium. t^emoleai ^2l Cum tandem Gilbcrtus dicat terra: morum eiTo tnr> attreum, id eft,per iniitam vim magneticam admirabilem ne pcrpetuo fobs ardore pereat; an non videtur terra: in-
telligentiam aflcriberc? quod Philofopho indignumj ne- fcire videlicet quo modo id quod ineftincorpareum(quod vocat) quod extra eft moveat; quanto igitur ipfe melius, terram a Deo femel motam nunquam quiefcere, quia cum acre &c. in vacuo fuper pundtis imaginuriis movetur. aerlTeft cau S.Odiobr- Anteaalibidiximusigncm efiefupraaerem.ibi- fa gravitam qUe fpargi quoqu o vcrfum,nutriiiq,ab igni vel materia in- caiorisfrig»- flammabili perpe*uo afcendete ex terrajhuncq; ignem cau- nw"e af>Ud lameife motusgravium ad centrum terras, quo enim res in felubetplus corporis, eomagis ab hoc igne tangi, &ad centrum pelli, quia hie ignis circa terram fupra fuperfr- ciem aerisardet, idcoque vchemcntifllme radiat ad cen- trum terras. Aflcro hunc ignem elTe caufam majoris 8c mi- noris fiigoris & caloris in aere, nam cum ftell? omnes fint calidae(utiante faepeprobavi) nequeuntcaloremaugcre, aut minuere,nifi multitudine audla ant remilTa ladiorum ad Hnumtempus unnm in locumconcurrentium;vcrum cum ftcllae omnes oclavi cceli flxas fint, vires carum certo anni tempore neceflario fempereodem modo fe habent, ergo foli planctas varietatem (qua: deprehenditur omnibas anni temporibus) caufantur, id eft,cur eodem die> quo fol eft in orimo gradii Capricorni, eo anno magis aut minus frigeat quam
|
||||
|
/I
quasi alio.At nullusfibi fatisfeeit hacfmeditationcnec fna*
gis potuit hoc modo praedicere futuram ae'ris conftitutio-
nemfecundum frigus & calorem, quam ventos&plu-
vias, quod tamen ipfe ante ftatui expend primus fortafle,
nihilominus tamen hie ignis, de quo loquitur, occafionem
prxbet cogitandi, annonipfe hujus mutationis aereas fie
eaula, nam cum multus halitus inflammabilis fupra aerem
collectus eft, apud nos calet, quia multi radii inde ad nos
invifibiliter (nimis enim hujus ignis radii funt defscati
qnam utpofllnt lumen excitare) dejiciuntur, cumque col-
lectio hujus halitus e terra; anfracT:ibus& diipofitioneva-
tia oriatur,non mirum eft varietatem aei is fecundum calo-
rem &frigus tamincertam efle, quam ventorum motus;
qui ab eadem caufa proveniunt. Hue accedit, quod eodem
tempore, quo ftella: clarius, aerque minus nubilofus appa-
ret, hyberno tempore maxime dicatur frigere, imo vulgus
hinc futurum frigus folet predicere; at fi radii csleftes huic
varietati caufam praeberent, contrarium accideret,nam quo
magispernubesintermedias prohiberetur influxusradioru
(qui, utidictu eft,omnes funt calidi^eofrigidior aerforer.
83 •.Hie ignis pofletetiam efle loco anima: mundi,acper ^"mund?,1*
hunc ratio reddi, cur aer nunc poffit comprimi, nnncra- hincquerat'j r- - •. 1 . . • j- r a i- relultationis
reneri; cummultum ignisingrcditur,rarent3&'extendJtur, petend*.
aperiturque aer; eo vcro remiffius confluence, confidit in ipacia fua inania. Hie ctiam ignis exprimitur ex acre> cum externa" quadam re aer comprimitur; remota veto externa* hac causa, hie ignis (Ted femper novus) violenter poros fubintrat, rurfufqtie aerem extendit, ac facit, ut adprifti- nam extenfionem revertatur, undc ratio redditur, cur vefi- ca ad terram iilifa refiliat, expreflanimirum primeper illi- fionem hanc,igne, motu vero remittente, ut fit cum impe- <ditur,ignispr£valetjfefcqueporis,utante,infinuat,eofque denuoaperit, efticitque utmajorem locum capiat aer hie mat, quam cu camprciTus etat; hate ratio etiam transferri G 2. potent
|
||||
|
Z
poterit ad lafninas chalybeas &c.quae flexfi refilitint, nam
aptus eft fie ignis omnia corpora ingredi per eorum poros licet exiguos, cumque lamina file&itur pori parti concava: fiunt minores,ignifque fie exprimitur;verum cum pori apti fintignihuic recipiendo nititurperpetuoeos ingredi pra«- fertim per partem convcxam, nifi pori magis poteant; cum jgitur vislaminam fledfcens remittitur ftatim hac parte (e infinuat & poros xquales facit, uti ante crat , inde ad anti- quam conftitutienem revertitur lamina , imo propter fu- bitarn ingreffionem in potos apcriendos ignis femel mo* veri motuspergititaut primo fipori primo magis extendan- tur quam partis convexa: » atque ita ad contrariam partem refleditur, idq; tam din fit tremulo motu donee motus hie pedetentim remittens ob impedimentii hoc tandem definat. tfcur6 ma»- $} • Hie ignis etiam eritloco acris in traclione magne- nes what fcr tica>ita Lit fphitus magnetis exiens pellat hunc ignem atque |
|||||||||
|
rum,
|
|||||||||
|
ita ferrum k tcrgo ab hoc igne magis qua,k fronte.qua ma-
gnetcm fpedtat, prematur. Fide quiddc hue repnulo ante dixL Sed omnia ad aerem referens ad aerem non videturhoc u- bique referri pofle, nam magnes etiam ferrum trahit quod vitro incumbit aut potius vitro quad affigit; exempli gra- tia, fit vitrealagenaundiqueclaufa cujus unum latus tan* gat magnes, alterum terooppofitum tangat ferrum,videbis Ferru adhererelagenae lateti, ut aer non tranfit per vitrum* ergo aer in lagena non minuitur.aut fi folidum vitrum fue- rit, eodem modo fe hsec habebunr. ignis vcro tranfit vi- trum & percuflus a ipiritu magnetis ccdit, ita ut inter ma- gnetem & ferrum tantum non fit ignis quantum a tcrga utriufque, pellitigitur ignis impingens tergum &c magnc- tem & ferrum ad invicem u(que ad vitrum, in quo tantum ignis non eft,quia ejus aliquemlocum occupat fpiritus ma- gnetis, & nifi vitrum obftaret magnes & ferrum conjun- gerentur. univerfalior igitur ratio videtur reddi perhuHC ignem quam per aerem. Dicim-
|
|||||||||
|
8 r. Dicuntnr Ansli pfalmos fuos fuatius cancre quam *ne'icu>- r«*
nos, ratio eft quia nos rrequentius alcendimus per tonos & pfaimost femitonia quasconjundtadifTonant, illi vero frequentius perfalcuSj quartam > quintam & tcrtias (qua: omnes lunl confbnantes) afcendunt defccnduntque,(uavius hi ergo; at vide quid poffint immixta; confonantiis dirTbnantise, at turn comparationem exadhm inftituo. 8(5. Refringuntur radii vifibiles primum intra corpus co™sn'du"
denfiuspellucidum, quia ex aere accedentes non perpen- pj>»num reft* dicuiariteroccurruntparticuus vitri aeredenlionbus, ab dofi«» iifque reflec"tuntur,qui fiperpendiculariter incidilTent etiam reflexiirent, fed ea pars quae tranfiiflet (Temper enim qua> dam radiorum pars vitrum tranflt, quardam vero ab eo re- flectitur, uc ante faepe) re6ba perrexiftetcum vitri parti- cular arquales Sc iifdem formae & fitus fint a dextris & a fi- niftris: nunc vero cum ad planum vitri rarius angulum a- cutum faciat, refleftitur quidem aliqua radiorum pars (ea fcilicet qua: fummam fuperficiem vitri tangit) a piano vi- tti ad arquales angulos, verum alia pars quae in poros vitri incidic vitrum ingreiTura ftatim ab initio occurrit particu- lar vitri a qua quoque tanquam a plario, aut C\ mavis a glo- bulo, aut potius alcerius forma: , horum radiorum iterum quidam repcrcutiuntur recta qua veneumt quarineam_» particulam perpendiailaliterinciderunt,alii vero aliam ob- liquar particular partem tangentes repeicutiuntur ad eof- dem angulos acutos, fed intra vitrum , ibique ftatim alteri particular occurrunt a qua iterum repercutiuntur, itertim- que ii radii, qui in fecundam hanc adverfam particulam perpendiculariter aut ad angulos obtufos incidunt, refle- ctuntur recta via qua venerunt, autpaululum fupra earn viam ob angulos obiufos atque itaad earn partem vitri per quam ingreffi funt exeunt, ac pereunt;alii vero ita inciden- tes ut intra corpus vitri refleclantur iterumque atque ite- luraTempereodemrnodo particulis,adquas repellantur, G 3 occur-J
|
||||
|
oee-ummt;cumq;po(tprimarn incidemiate ofBuespanicu-
ls (e eodem habeant mpdo,linea h?c recta vidctur per vitii corpus, frada vero duntaxat ad puclium primse incidentia:, quia haecfola perpendiculares & obtiife incidcntes radios, per nudum ae"rem,abfque obftaculo,reflee~hr,qui vero alitcr incidit & fecundie particular occunit nihil ibi diverfi pati- uira tertia, quarta,& quinta dec: incidentiis, manet igitur fracl:io,qux erat in prima incidentia, videlicet talis anguli, qualem fecit ad primam particulam, per quam etiam eum ladium diximus reflecTi ad particulam fecundam; nee mi- randum pertotincidentias nonomnes radios perire, quia luminis affluxus perpetuus eft, nihilot^inustamen quo craf fius vitrum,co plures radios perire, paueiortfq; tranfire ne- cefle eft- Cum jam radii hi intra corpus vitri toties repulfi , rectam tamen lineam fenfibilem pertotexiguasfle&iones conftitucntes,ad alteram partem vitri pervenere,occurrunc uluma: particula: vitri, a qua repulfi perconfuetos angulos nulli alii particular impingunt, idcoq; eum rctinent,fecun- dumq; eos pergut in libero ae'r, qui ahgulus necellario talis eft in exitu, qualis erat in introitu , quia perpetuo per eof- dem angulos rcfle&io facta eft ab ingreflu ufque ad exitum; lefractioigitur nihil aliud eft, quam innumerabiles refle- dtiones fimul fumptajj uti an tea f^pius oftendi. 4.Novemb. iUte* '""ra" ^ 7' ^H* dubitant an ignis fupra aerem fit, Sc,at dixUbi aVrcm effc ardeat,eipoterit,duabus h/potefibus politis, alterutra earu pr*b*t»r. fatisfieri: vel enim fupra aerem nihil ignis vel plurimum a principio fuit ex creationeifi nihil fuerit prima particula fu- pra acre afcedes vel potius excufta pergit moveri in vacuo ufq;ad occurfum ftefiaralicujus autalterius corporis aliiide cmiifi> nihil enim in vacuo lemel motil unqa quiefcir, nifi ab obftaculo/atfecundaparticulaprimamediatefeques vel copiofiorcsradios emittit velpauciores,(i copiofiores.a fu- pcriore particula quide retardabitur,verunihilominus per- get fuperioremq;urgebit femper tardior evadens nunquam tamen
|
||||
|
55
tafnsH quicfcens aHfrecidens: at fi fccunda particula pau-
ciorcs radios excernat, jam a fuperiorc repercutietur, ac tandem ardendo ufque ad fuperiorem aeris rcpellctuc-,. cum eo fitleviornot] p®teritamplius a uiperioie particula pelli, quia a'er magis pellitacj. hie igiturhare particula ar- debit donee plane fueritconfumta&evanuerir, multas in- terim particulas afcendentes tardibres reddens, itauttan- dem rooks ibi colle&e conftitutioncm faciant, qualem_« jam eiTedicimus; fi vero magnum ibi acervum ardentis fumi clTe ponamus, jam facile eft intelligere plurimas afcen- dentes particulas ibi dctineri, iruo omncs, ob magnam ra- diorumvim ejus loci. SS. Etfi lux eft tenuiffima, non tamen exiftimandum c- Lucis h°;
jus homogenia, id elt, particulas elk aromos; atomi enirn f„,t atomi, nonpofTunt refledti, quia in medio nihil eft vacuiin quod latera poflint confidetej lux verocumreflectaturafpcculo conftat ex multis atomis jundlis, quibus diifolutis (quodfit fortaftc port omnem vim de pcrditam) nequit amplius re- fledri, at videmusduobus fpeculis fibi invicem oppofitis candelam mediam innumerabilitcr refledH abuno Ipeculo in aliud, quodnififiierit per unamlucisparticulam toties ad (pecula reflexam, candela non vidcrctur multiplicari, fi enim prima paiticula in hoc puucTium hujusfpeculiinci- dens,deinde in hoc pun&um alterius fpaculi.deinde in aliud primi, turn in aliud fecundi, & fie deinceps, fi inquam hare paiticula pereat antequam decies reflexa fiieritjdecimx ca- dche facies non videtur:nam decima fades non reprarienta- tur ab aliisjquam a dictis pundtis ipeculorum>ergo fecunda particula lucis,in eadem puncta incidens,etiam peribit,nifi corpulentior fit prima, aliqua igitur particula omnia hare pucla pervadit ante totalem fui diflolutioncm,fateortame una particula vifu non movere no,quod eo no perveniat.fed "'a»*S 0*; quia fola non fatisfacit vifioni.Qu?auteinatomos jadiflb- J-j"™ ""]£ luta funtjftatimfubfidunt poftquamnaultis occurfibiM aeris mi. cedentis
|
||||
|
t)s (alia enim corpora non cedentia in conftnmi atomerum
curfum abrumpunt) adquietempcrdu<foefuerinr,atomus cnim omnium rerum eft graviffimum, adeo utnequidem. «x argento vivo cmcrgere poffit, nam nihil inargento vivo eft ejus quantitatis ac tantae corporeitatiSjnihilaute omni- no eft homogeneum ibi tarn parvum.at 6 foret inquam non tamen elfet retajoris corporeitatis, ergo nee ponderis. tangi vero aromum ab igni deprimente nihil mirum quia magna etiam minima tahgunt, eigo etiamafuperficiecujuflibet humoris ad fundum defcendet. ventss quo 8 o. Ante multa fcripfi de gencratione ventorum, etiam modo Ipirau. ,, r . • i • i
do crefcac. unde eundo crelcar ejus vis, quod maxime qua:rendum vi-
debatur cum omnia in aerc exculfa pedetentim tardiora e« vadant. verum ventum eum non efle put emus purum pu- tum vaporem aut acrem duntaxat rarefa&am in uno quo- dam loco , unde corpufcula ilia vel aeris vel vapoiise- mittuntur, fed una etiam volare magnam quantitatcm ig- nis in eo vapore vel acre contentam facile intelligi poteft quomodo motuspoflet fieri celerior quam erat in initio, nam multa in vaporibus illis jam ardent, multa vero ad ar- dendum funtparatiflima cum igirur a jam ardentibus Sc motu ipfo plus Temper accenditur qua petit crefcit mo • tits extenfis fempermagis ac magis vaporibus & aere, curat Vero minus accenditur (quod fitconfumptis ferxcorpo- ribusfulphureis^ quam accenfum erat, motus dectefcir', ventufque tandem fedatur, in anteriora autem fempetj ventus movetur ( hoc etiam turn follicite quaerebatur) quia materia primo emiiTa primo confumitur, fequens ve- ro adhuc corpulenta & plena fulphureo xorpore femper magis ardet, ubi vero contrarium contingit ventus ftatirri quiefcit, fit etiam ut dum volar ventus fibi aiTumat in via corpora fibiapta, hoc autem fir quia corpufcula volantia dividuntcorporaquibus occurrunr, qus divifa feparant ig- nis materiamjquae feparata ftaiim ardet,fuoque ardore mo- tara |
||||
|
w
|
|||||||||
|
tarn auget, et/i atttern ee,, qua? ardent) fe in omnes plagas
eonjiciuHt.,qnam din tamen priora. i. e-quse prius ceperunt ardere, vehementiusjut fit tempotis tractu, ardent, tam diu motus fit in confequentia. po. Trcs diateftaron ipecies occafionem prabuerunt B.^"j*
triumcantuum b. mollaris naturalis, &£• duri, ties ipe-tnraiis ratio, cics fiint,ut,fa; rtjfohmi, la. ratio aiitem cur ut,ft. mollc dicatuieft quia in fcalaGuidonis,quae procedit fecun- dum^-durum, cum ad b. perventum eft,caniturfempermi, at cum toto cantu ibi canitui/i3 vocant cantum b- mol- larem, turn cnim ibi prima ipecies diateftaron ut,fa, con- ftituitur, ibiinquam, nam in aliis fcala: locis non minus ut,fa. repcritur, quam hie, & in cantu molli non minus b, durum repcritur quam in cantuduro dicto , non cnim ita vocanturquia hie illo eft durior fed,ut dixi.quia hoc loco f*. ponitur, quod in duro ibi non ponebatur, tantumad diicretionem 3c diftinctionem inter fcalas diverfas. Cur autem ut,fa. dulcesnotatvocentur, rt,fil. naturalcs, mi, la. duraijalibi diximus. Videmusvero diffcrentiam ma- nifeftam, quia tft, pronuntiatur ficutfa, ha:c enim fempet fub fe habet fcmitonium3«£,vero poteft etiam habere,fup- ponitur habere, quia nihil infra eft, ac in diminuationibus lingua: femitonium potius quam tonus videtur cmcrgere, quia illud prciimu eft,&ad notjm ut idcirco faciliordatur iegreflus;w»fuprafei"cmper habet femitoniii, cui/rfilmilis eft quia poteft etiam fupra fe femitonium habercimofem- per habet cum non niii unam notam fupra fe habet,idq; ut magna quarta contra/i. inferius vitetur; re, necfol. infra jiec fupra fe femitonium habet, ergo brnse hae fimiles funt. Hinc> ut dicit Moillart, quarta facillima eft in canendo,id eft, facilius «*,/«. quam m,fol. pronuntiamus.Cur autem uhfa. duke dicaturjw, la. durum &c.vel ante quasfivi vel qun o aliquando. Si ergo nota; per fc dulciorcs iint, cm- tus tamen non, mil ad diftinctionem. H ^i.-D.CoI-
|
|||||||||
|
5*
viares maj«-' 51, D •■ C olvius vraegbde my den~i $. Mem 16z S .•«- Do/-
E&u "uriT <fr«**i hoe't qmm dot eengroot Schip kleynder rocr hadde, daft cen teganturi ^kyn Scbip} teweten, bet deeldat in '(water kompt, wamhyver- ■ ftont wel Lit de rejie met met alien en dede tot hi t regeren van let Scbip l ick^antwoorde, dat by letten fottde wot eenjtercken wine datter altijt entrent gr->ote Kerckenis,aljl maer ecnweynicbskenen waeydt; nnfoo moetmcnweten, als'tScbip (lillicht ende bet water oockj dat dan bet roerjm effoo gedraeyt werdende aen 't Scbip niet e*i vermach, noch kan doen wenden ofkeeren; maer alsl water(lercl^ drijft voor by bet Scbip , dat isfeo veel ofhet Scbip door den wintfo» fterckyoort ginckj, m ^an h-t water ontrent bet Scbip is ghelijck^ ,de mint ontrent de Kercken; ende alfer water tegbenf bet Schip kompt, ende doer niet dear en k£;n,foo moethet terfijden af lanckx het Schip (huyven, ende hcegrocter bit Scbig is, hoe rnier waters datter op.ge- kwden fijU.ie Ungbs bet Scbip benen meet, 't welch^ dan foo veel ts jiercker vliet; welcke liracht epbet roer comende,[ooveetkracht doet teecn em kjeyn roer, als minder vloet tegen een groot roer: endi tia dien dct dtckwdsghsfejdt is dat de fuperficien vangrootedniren l^eynfijn, ende dathet groot Scbip belethet water deur tepajferen, ende bet lanckx benen fnuyven reprepnteert de fuperf$ie van bet croot Scb :p,foo moet dit fnuyven veelkracbtigerfiin dan hetfnayvett lanckx ten kkyn Schip , veelmeer dan niter ttdvenant datdc roerea fotidenfijn. 92. Icl^hebhevooren ergensghefeydthoe 'tkomptdatde Fongers
TioChpiTeCs°' mi een k&ks" welfleenen ptyt deftra'en trecken konnen; de fteen emant; fy a het leerken. b. c. het touken daerfy aen tree- |
|||||||||
|
c
d |
|||||||||
|
ken, d. e. fymaecken het vet-leerken met baer
|
|||||||||
|
Jpttyghfel nat endeplackcnt fog plat tegen den jleen,
enae trecken dan aenhettottwkenop-voaerts, alfoo wort bet tttffckenhet leerken ende de fteen h»l, daer het leerken te vooren plat tegen den jleeulacby ende doer en kangeen lochtin omdat hetfpuyqhfdde knnten vanhet leerken vanbinnen befet,ende het leerfelfs is vttaehticb ,foo ijfer danvau bmnen watydels, alfoo dat de weynige
|
|||||||||
|
ft* vetymgt locht,dieder te voreii "in was, Jtck mott verfprcydtn,Jlaende
wijdt van eithgelijckmen bier deflippeikensfet.nu de loeht van buy
ten aldaer geen tegenslant van binnen vindende p aught bet leer van ■ ter [ifden fo veelalFl verdragen kantende doethetinfijn ronde f^rimp'3 alfa dat de rottde kt-jnder is danfi \vas,dat is tefeggen waert datmen cm d'aedt imageneerde tuffchen denfleen ende den uyterfte rant van hit leer ken rondom,die foude kjeynde; fyn dan als het lea ken nkt ge- trockenen woit; maer dewijle bet lecrken niet fo vcel in krimpenen kan a/it van noode is, ende dat het foftijfis dat het do -r fyn kjeynte met-weer buy gen en kan, foo en kan de locht van buyten dat met metr itiWdersperfen van terfydcn',waer waa 'tdat dcnlongennie en trock^ fo joude de locht het feerken van boven nederveaertp at prangen,ende maken alfode ctpaciteyt van binnen nauwer, doch de Ion gen blijft al trtck^ende.ende nsaeckj decapaci'cyt van binnena'tijt wijder.,daer tege > pranckt de locht van bovtnende tcrfijdenket leerkjnfoo fierckj:et felvige tegen den fleen douwende, dat de Iongcn dat van de fleen niet trecken en kan. A4aer de fleen gaet[elver uyt ende blijft acn't leercken hange,want fy en beef met alshaer fwaerte de locht aifo welvanonder als van boven tejen hae< perfende- Soo kanwen oock wel imavmerent CapfuUco: ... .J ~ / I l' l . I ri«m puero-
Vcaert dame een Uackxkjnmetbet opencomgekeert tegeneenen muer rum imitari.
;. ofjolder &c,fette,aljo dat de kanten alat waren ende effen tenen eeneit^ muer of folder paflensaljo dattcr met een aactjen en ware,ofom beter te doen,datmen m de vloer een grove maeckte,daer de rant van tbackxke inflont,:nde die grove vol waters dede, fo dat den rant een v/eyn cii kj ronfom met water befet was,fofoademen dat baxken welgem -ckelick^ $p trecken ende wederomnedcr inde grovefetten, macr dacrjtaende ende vast gehoudenfijnde indienmen door een buyfken in het baxken kpmendeeen deel van de lochtdaer uyt trockjnae geneech uyt fijnde hetkraentjen daer toegemaecf^fijndedraeyde^ilfodat het buy/kenge- Jlopt bleefgem uiemve locht d;er door in betbaexken connendecomen fu kanmen welunaqmeven datmen dat baexken van de folder of vloer ^ niet enfalkonne tret](etmaer datme ter de kjockjjalnaerflch trecken na dat het baexkengroot ofkjeen is, want hoegrooter hoe -vaster het
tegen de vloer kjeeft om datmer mccr lochts uy' ki'ijgen kan, ende de ydeiheyt van binnen is tegrooter, H z d'Heer |
||||
|
j,j. D'Hcer Johande Bruync Sccrctaris vandeE.E*
MooghendeHeerenStatcn van Zeelant, be^emmmfijrtds oVer betgbewelt dat de %eed«etaenden Wejl-cappelfcben-dtjck, in Wdcbtrcn , ende degvoote onhcjlc* die atialijclt_daer aen be- Jleetvcordm, Vraegbden myofdaergeenmderen beteren raet Us m rvai dander \otnocb toe gbebruyc\t wort, ende floegh Vow van ten Vlot temakfnfiior dien dtjck^, vragende oft watfoude belpen, endeboegroot > ende opwatmannieren men dat makenmoeilet lekjntwoorde, dathet eenfeergoedt ctnfideratic was, gtycken* de bet gene de Water-dragbersdoen, de »eleke in baer emmers hoitte teljoren leggen tegben het (jmblelen tn oVer-florttn Van 't water, alfoofeyde icl^Verfcbeyden grtotevlotten Voordiendijct^ geleytfijnde, aende lant-zjde Vajl met anchors efanderfins, aljoo datjy den dtjckjniet raken tn konnen,foo fullen de baren daer m- derfpelende , bet Vlot niet konnen oplicbtm im dat betfoogroot is t nde niet by dee''kcns,gbelijck^ bet water, maerfejftns op gbe- liibtmte' worden, ende dat de baren oockjiiet \effens>maerby beurte enkomen , elc\^bare nietkragbts ghenoeib kebbendeom 'i Vlot te licbten; waer door de baren nootfael^lickjlaer onder fal- len moeten rerdwfjnen , docb iit vlotmee/iwonder Vafi mctanc- 'kersen touwen we fen, op dat de kracht Vatide gee dat niet week eh v ' fpoelde. aa. Ut per lumen candclx c lonsinquo legas.pone len-
Lentecor.- ■'^ r , ,. . ° * or
vcx3remotas tem convexam prope candelam, na uc centrum concurfus
litteraslcge- ^ flammacandela: lint in eodem loco, videbis lumen can-
delx in infinitum projici aut certe longc admodum : turn
co loco, quo lcgei'Cj vis collige omne illud lumen in alii
lente convex*, quod totum jam concurretin aliquopun-
clopoftlentcm» in quo puncto liber ponenduscft, atquc
ita movendus,ut omnes lirtcra: vicilTem ab co punefco illu-
ftiucntur: omnes enim radii a prima lentc ulque ad fecun-
dam funtparallelijideoquediftantia parum de iis delibabit,
in vacuo certe nihil, in aere quantum propter occurfara
radiorum ad acrem refie&itur.Loco lentKsuatn ipeculiim
conca-
|
||||
|
fil
|
|||||
|
concavum fatal poteft> a quo omnes radii reflcc~r.untur>
multi vci'6 lenti convex* occurrentes non tranfeunt, fed Kfle&untur , videndium etiam an hoc modo non tantum candela aut lumen, verum etiam res videndi quadibet poi- fint c longinquo rcprefentaii. 9;. Studiofis inferior pars ventnculifnget3quia prop- Snifefarad
tercrabras meditationes omnes fpiritusad cerebrum fe- qusi». runtur, quod calcfa&um calcfacit etiam ftomachi fupc- tiorem partem pernervos fexta: conjugationis, qui a cerc- bro exerunt ad ftomachum, qualefque hi funt in ccrebro, tales etiam funt propter continuitatcm in ftomacho, talif- que ob viciniam 5c nervorum horum eoloco multitudi- Hem, totus ftomachus, id eft,fupcriur pars ventrieuli; pro- pterea.paulo ante cibum fumendum,bibamr calidum a£tu vcl potentia. 96. Qua: prima inventriculum Jngcruntut ultimo ex- cibusdunsE
eunt, quia pylorus non in fundo ventrieuli, fedfuperius lo- Jen1^;'118'" catus eft. Id circo eorum', qua: eodem prandio vel cacna commeduntur,durioraprirnocornedenda;ar cum inter in- gerenda tantum eft intervallum, at priora exitura fint ante- quam pofteriora ingerentur, contrarium agendum, ac turn
tantum a potibus incipe camam, - .1.1 11 ... • Lucretius re;
97. Lucretius lib. 4. ad verba nunc age, dicit re? exi- futaras.
guas per aerem eclerius pofle tranfire,quam majores, quod manifeftum refiitaviper theorem* dc figuris ifoperimetris, in quibus minora corpora majores habent (uperficies,
ideoqueimpedimentis aeris occurrcntis maximcobnoxia rclpcctu fux corporeitatis &c. vide pra:cedentia multa. Ibidem dicit lumen momento tenrporis tranfmitti, quod antcfalfum elledemonftravi,cum nihil corporcum mo- mento temporis moveatur, tibi etiam dixi nos nefcire quamdiu lumen occupetur eundo ad nos,quia nullam men furarrilwminccelcrior*mhabemiis, per lumen verointsl- H 2 ligim us
|
|||||
|
6%
Ijgimus qtianto tardius Tonus ad anres nbftras perveniat
quam lumen. Putat idem vifioncm fieri per fimulacra, qua; vocat ex-
timas corporum partes, ego vero ante oftendi cam fieri per lumjnis refleetioncm ad corpora qua;libet repercuf- fionibusapta. Nee bene idem exiftimat videriquam pro- cul abfint res per acrem intermedium, fed, ut ego, per lu- niinis ab uno rei punclo penicillos in pupillam oculi inci- dentes, quorum unufquilque per humores ad nnum pun- &um in tunica ciragnoide concurrit. quo etiam refet- tur can (a cur imago ultra fpeculum videatur non ve- ro, ficut Lucretius vultvE tenebris videmus ea, qua: funt in luce, nonperaeris difFerentiarn,utvukidem, fed quia vi- fio eft perceptioluminis a rebus rcflexi. brum Wei 9§- Cum folis radii in rotundas itellas incidentes "ad adnosferat; nos reflecti nequeant, fi fpecularis natuia; lint, nam ad unum punclum terra; unus tantum radius mittitur, id- circocertum eft (quod etiam alibiinfinuavi ) radiosfola- tes corpus ipfum planetarum ingredi, aut potius circumfu- fam ftellis materiam aeri & vaporibus noltris relpondente, . eamque attenuando, feq;ei commilcendo.in omnes plagis Ipargere, atque ita ipfam materiam cum folis radiis ad nos tranimitti,nofi.]ue adricere pro natura fua: non aliter quam Side folis radii multos ignesSc alia ex intimis rerre. wlceti- buseducucfupraq.'ae'ieelevar^tqueindeeaundiqH'pargut. ., , go. Saspiffinedemodis muficis loquutusfum, nunc ve- Modorum /.,*,, „ r ■ • r
Notac princi- ro vrdetur aclhuc reflate,ut lciant canentes quae notann lm-
■fian" 4* S' ^s modis frcquentius canantur. quod tamen etiam diclu eft, nempe in primo modo audiri re,la,fol- in undeciroo ut, Jvl,fa. &c. verum etiamfi omnibus locis has nota; piincipa- les inter fc non poflunt commutari, prodeft tamen fcire eas frequentillime audiri,& fi qua; nota; ttriesaliislocisaudian- tur quai ta vel quinta ab his diftare>ita ut ncqueat cantor du- bitare deloco in quo nota principalis audiri debet.Sive igi- tur Bafstis
|
|||||
|
•
|
|||||
|
Bafsus,Tenor,Contraten©r,aut fuperior eafn nota pro ferae
ftatim inrelligic auditor quem rcfepdtum habcat ad fuam qua ipfe canic.,neq;poteft errare nifi rota quarta aut quinti. I oo. Ic bebbe Vooren ergensgefeydt datter rcden moetgegeVen £raIra°5* PIe
warden* waeromdatde ffalmennuendedanindekgrckequalick^ niqiumaDo- gefongen worden.dewtjle datfy altijt ende *p aUeplaetse eVeleens S"i'tu°r«io- <lualick^gefongen warden; waer uyt icl^be/Ioot datfy welAnders Bibus< gefongen word? alsfy in den Pfalm-boeckjnde notenjlacn, maer dat dit niet erger maerbeter is , na dien dat al dat qiuet is Ver- fcheydi'is,ende ten is niet mogelii\dat defauteinalleSteden ende tot alien ttjdefoude aleensf n, maer if bejlootmet recht daer vet datde Gemeynte doord. nature cVerwonnenftjndedegedrUckte faute tegen Voor-fangerendealVerketerf.IchJiebbe ooc\bier ende daer watreden begonne t; geVen,ende nu bandage de fen lo.Sept. atfomm in de kercke den 40.1'Jaim fang, foftcb ic befcbeelickjlat men den <, ende 6. regclandersfong danfe (londen, te v>eten,xe, fol,fohfa.,fa,fa,re-»z/?«fe Van re,fol,fol,fa,fomi,re, makede Vande mi, eenfoete fz>datis,wat leegerdan de mi.de redenfehoot my in den fin,denc\ende op bet gene ickj>ooren gefcbreVen bebbe de modis modorum, ende bier op oochjm ende dan confufelicf^ ende generaliter gepajl bebbe'. maerbierfachicklaerlyckjiatbet beterwas fa, dan mi, want den Pfilm is fecudi modi de finale vote endeprincipaeltfe is fol, die doo> denature Van de mode tt~ genrs>een oprechte auarte maken moetgehjehfefelfs 00cin defen rea;el dott'.daerenboVen fietmen doorbetbeele Veers datter dicwils rc,fa. dat-is een tcrtie minor tege die re,gefongen worde, dewijle dan datable csnfonantien in tfpringen perfect moeteftjn,foVolgt dat ve,fa.getrocken Van re, fol. nootfakelic\, fa, fol. een kleyne toon is.lndien menu mi,Congegeltjckerftaet,teweten datmifi. Xtaren eenebalye toon.fo enfoude die m\,tege (o\,fijndedeprinci paelfie mtegeen rtchte tenia minor mak$,nierdien bewefen is dat fa.fol.f en \leyne toon is,ende een recbte tertie be/laetwt een hley »e toon y.\Q.endewt 25- 27. die twee famen j .6.«»tertie, defe 2j. i-j-getiokeVmtCiVax.rejl 145.1 $o<fo dat 2yij.wAthjsyn H 4 ' &r£
|
|||||
|
/
|
|||||
|
is dan eenfn Htnl (tide 3 4 3- 2 J o, tv/tf kjeynder dan terkn
hahen toon, 'Devfifedan dot die mi, moet accorderen met fol, ende m \ai\ niet nht mtrderen dan in een tertie minor, ft moetfetmtfa keltckjdkhter aen re> ftaen dan aen fa, derhalven finght het yolck^ doer veor een feetefa, een vteynich leeger dan mi, jafoo veel leeger de.tfe van re, geenen Ira ven toon en verfcheelt: ende het is de osren gbcnoecb datter tegen fol, geen dijfonantie en is, wanttegben rc» mottter dccbeenfijn,alwaert eenenoprechten halven icon, of oocl^ heelen toon■> want ten is maer een trap om tot de confonantiente gaen, welt kfi trap bebotrt xvel al om eve wijt tefip, maer ten kompt foo nauwe met ah met de confonantien. Daer is eenen Pfalm-bocck^uyt-gegaenin'tlaer 1 5: 9 8. veor de welckjeenen David Mos'tatrtghecolligeert heeft A de Pfalmcn die by docbt dat Van bet volck^qualick^ghcjonghen w>erdent alwae'dit ooik^voor ten foute ghenktnt wordt- ghelijck^hy oock^doet in den j. regel randen 13. 'Pfalm: oockjn den z $. en 1 po. Pfalm in den 3. rc~ gel, foo doetby oockjnden 110. Pfalm regel I. wefcke alfecftndi modfijn, ende defante foo by fegbtal op een plaetfe; maer tc^ vraege hem, hoe'tmacb kommen dat in aldefe Pfalmen de foute ]uyjt dtp een plaetfe komt, docnt de liedenat willens, of leen heihaer de nature felfsr want daer moet reden tyn van a!dat eenparichgaet. Da foo fijndeginckickjde Tfa'men fectmdi modi everfun die in den Pfalm beeck^fionden; alsvooreerft Pfalm i6,r daer in fact detni, etns,te we ten in den 4. regel, vttlckenhy vtelniet gbesbfhveert en heeft, maer ben verfteckert dat het vo'cl^ daer voer eockjzjfinght, maer dewij/e fy wat meeyelick^ is (waer van teck^reden meet ftp) ende niet veelgbefonqen en wordt van'tvolcl? in hays, foo vo ghenfy den f'osr-fanger al h rtende, ende daer meer qHoltck^ghefongben vcordt en merest men een fawe by fonder lick^ niet, Jeer, maer rvaert datmenfe bet volck^dtckwls dtde fnghen. fy fotiden tockjtlvan mi, ten fa, maecken, gbclijckfe evenvfel ge - loeve ick^ al doen. In den 77 Pfalm flaet die mi, oock^ in den verdenregel, mair bet fchijnt dat de £a,die voor de mi, ftaet ft 0 kege gefoigen vcordt, dat dt mi^lyvcnmacbende haer dislmtie Van
|
||||
|
f1
taandtc etnmhalventemit, want fa, fni. en k*n Anders of en
behoort antkrs metghepronuntieert^ te worden dan m ecnen hahen toon, foo is daer dan (a, mi, ccncnhalvcn toon en mi# re. gheluck^ flitsgefeydtis 24.$,2jo. JDcnPf. 146. heeftoockjtaer mi.maer fy w moeyeltckjm finghen, en wort felden ghefongen, watr van die mi. welde oorfake mach[tjn,jaemen Jaloockjjet felfde hier mede hevmdengefyckjn de re fie; tJMcnkt oock^op ghelqcker wijfis op- den 7. pfalm. Ditfjn 4I fecundi modij maer David yoorfch. -v'mdt oock^ de felfde foute in denlj. Tfalm, alwaer hyfeght dot in dentweedenregelfa. voor mi.ghefonghen wort, di's om de felfjh reden, want at en is foL hier de finale note nietyhetu evenweleen van de principals, hyfeght dathet volckjnt tactile van de regel fa, ftnght voor mukkjegge het ooc^en'tvolcht wt ds felffle reden, want hier u mede xc> fa, en re, fol. jae meyne dat in 'teerfle vande reghel die mi. oockjea.. ghefonghen wort, ofdatter eenighe verande- ringhe is dte degbegeven reden confirmeert: foo fpreeckt by oocle^ yan den 7. reghel ende- van den 8. fio oock^van den 46. Tfalm in den 2- re gel ende inden 4. regel en in den 8. regel, ende in den x2o. pfalm inden I. 4, J". 6. ende- laetflen regel finghen de lieden altijt fa. voor mi. feght hy, tckjegghe al om de felfdercden> Hierpet men dat alwaer zc, fol. ente, fa,alfoo by ten ki'tnmen dat het volckjtltyt hetfeffle doet,fa 'men dat dan qaaet nocmerii hierfiet men ooekjatmen beter liedekensmakenjtude dot men op die dinghen lettt die kk^ de modis modorttm gefchreven bebbe, en is te befien ofde moeyelkkheydt van de Pfalmen daer oocf^ tiiet uyt enfpruyt; Hierfynalrcde vcelfouten door eenfakeghere- concilieert,het machfyn dat veelvan de refle door diergelyckeyeden fhccxctifctrtkonnen warden, haddemenghelegentheytom al/es foo teonderfoecken. 'Den if. Pfalm feght hywordt inden 1, reghel ^ualick^gefongheK, maer dots oogcnfchynelkkjm de valfche quartt tujfckcn mi,fa,tefchonwen,alkan de felfde reden hier oockfditnen Want hier is mede rcj fa. en re, fol. Den 125. in den 1. reghel is oockfee undi toni> en menftl daer mede diefgelifke bevinden. Den 5J7. Pfalm blijftindcttz. reghel mi, hottdenvm fa.om I fat
|
||||
|
dat de mi. tujfchen lit. en fol. principaelder is dan fa. In den a %
reghel fchijndthctdatter lit, re, mi, fa, la, fol, fa. ghefonghen wort in sledc vanm, rc» fa, fol, la, fol, fa. om dot het necrjlaen van dt note op deprincipaele note (x.kpmmenfoudt, welckjteerflaen kkjvoorenbewtfenbcbbc meet cmphatjckj inte hebben dan het op heffen vande handt. Lettoockjtacr op hoe dat in den6t. ffaint en cpdierghelijckeplaetfen, daerdefe redenleert datde mi. (doer booven van ghefproken is)n'iet en dient, hoe datfegge ick, defelviqhe mi.feldengebruj/ckt wordtjfo dat het meerfchynt datfeonvoorjiens rvt de penne ghevallen is of door den Componift doer ghejielt om dat hemvremdi doiht datfsr nkt fiften foude,dan datfe daer behoort. Sietooc^ inde Pfalmen primi modi,'aishet Vaderovfe , den 2, Ffalm &c. hoemen fichfchijnttewachtenvan re, fol. te fingen, offer dievcib re, fa. inghefongen wort. Soo moetmen danfich wachten in 't maecken van eengeftnefe, dat mnjodanige noten die fo wejvich co'rrfpondenhe hebbcn,met den ander? nleten ftclt,op dat fy metnufits hooge, nufus leghegejonghenwerden, d'een tyteen jlickyaneenen toon hooger, dander tyteenjtickjvan eenen toon Jaeger, twelck^onlkjlkkjnongemacl^elickjs.gelyckjvy voo'ener- gens gffeydt hebben) namentlick* dat de noten beboordenfityve > lick^ m'tgebeellitdeltenhxer plaetfete behottden, dat is, alfe eens op fulckenkoogbtegthoortfijn,datfe danvoorts altydt op diefelfde hooghtebehwrden ghefonghen te worden, nietnn en dan wat leeger oj wat hoogher,Want dat maeckt eonfu/ie.ende wkjgheloove dat daer d'»r veelPfalmenonlieftckjijn, dochdewijkdienugemaec^tfyn, foobehoortmen daernatejlaen dat menfe n>at corrigere geluck^ Vertoont is dat de nature de \>oorfch. ghecoomgeer heft, want waerom enfiudemen door kon/le en naturs nitt dom fynnm, dat de nature #11 ten niet doen en k*ni FINIS.
|
|||||
|
•>
|
|||||