. \' ■

r-V . -

Viris clarissimis Kraemer, promoton acstumatissimo,
Van Herwerden, qui huius libclli appcndicem rccensuit,
pro bmevoleiitia ac institutione gratias agit quam maximas

Saeculum nostrum investigandi et diiudicandi tanto-
pere cupidum Plutarclii vitas Galbae et \'Otlionis liaud-
quaquam iiitactas reliquit. At enim tanta iiidustria et
sagacitate cum viri doctissimi, turn studiosi, summos ho-
nores in facultate litteraria assecuturi, inquisitionem in
harum vittirum fontes instituerunt, ut rem factam facere
fortasse videatur denuo hanc quaôstionem attingere. Attii-
men magna discordia inter homines doctos, alium aliam
sententiam proferentes, nec minus argumentorum copia
recte falsove allatorum me commovit ut breviter diverses
eventus causasque, quas auctores ad suas quisque senten-
tias probandas liabuerint, exponerem. Deinde ostendam
quae opinio mihi imprimis arrideat quidque statuendum
do Phitarchi fontibus censeam.

Nec quisquam miretur, si forte me subindo eadem vo-
cabula usurpare vel Latinitatem non ab omni parte po-
litam esse animadvertat. In difficilibus quaestionibus extri-
candis Latine conscribcndi necessitate saepenumero prae-
pedimur, ut recto iam monuit iï. Haupt. i)

Fontium indagationi primus ojieram dedit Heeren i),
cuius liber id praesertim memorabile habet quod primum
tahs in Plutarchum studii specimen est. Heerenii opinio
haec est: pg. 189 „Et quam vis plura occurrunt quae a
Tacito quoque enarrantur minime tamen nostrum eum
ante oculos habuisse inde concludere licet; quae enira
communia habet cum Tacito et pauca sunt, et plerum-
que paulo aliter et copiosius quam a Tacito exposita."
Communia inter Tacitum et Plutarchum non pauca, sed
multa esse nunc inter omnes constat. Paullo post recte
dicit: „Scriptores vero quos sibi praeeuntes habuit, tan-
tum non omnino ignorare nos voluit Plutarchus; solum
enim ex iis Cluvium Rufum nominat etc. pg 190. „Mo-
nendum praeterea est, non omnia eum hie ex libris hau-
sisse, sed multa quoque auditu accepisse." Videmus Hee-
renii indicium suspensum esse nec quicquam certi inde
effici posse.

Postea vero quaestio magis intra fines certos contineba.
tur sententiaeque disertiores pronuntiatae sunt. In hac
verbis dimicantium turba duae factiones maxime conspi-
ciuntur, quarum altera communem Plutarchi et Taciti
fontem statuit, altera Plutarchum e Tacito hausisse pro
certo habet. Inter prioris opinionis defensores nominandi
sunt:

beherrschen vermocht hat, so liegt der Grund wohl zum grossen Teile
darin, dass sein Streben, ein glattes und gefälliges Latein zu schreiben,
mit der Notwendigkeit, den schw^ierigen CJegenstand seiner Untersuchung
klar und vielseitig zu behandeln, in Konflikt geraten ist" etc.

1) A. H. L. Hkeren. De fontibus et auctoritato vitarum parallelarun»
Plutarchi. Gottingae. 1820.

Taciti, Dionis locos comparât eorumque similitudinem
demonstrat. Qua similitudine, praesertim inter Tacitum
et Plutarchum occurrente, adducitur ut eos eundem fon-
tem adhibuisse putet (pgg. 38—41). Pg. 41 quattuor fontes
afFerri posse existimat: C. Plinium, Vipstanum Messallam,
Cluvium Rufum, acta diurna, publica etc., e quibus pg.
42 acta, ut publice proposita, deinde a multis evulgata,
communem fontem fuisse contendit. Quae sententia satis
superque refutata est a "WiEDEirANNio i); qui pg 46 osten-
dit Hirzelium qualia acta diurna fuerint prave intel-
lexisse. Satis enim constat „actis diurnis in dies dispositis
volgaria publicata, unumquidque mixtum cum unoquoque,
res diffuse perscriptas" esse. Hisce adde argumenta Pe-
tri 2) pgg 42, 43. „Höchstens konnte aus ihnen (sc: acta
diurna) die Kunde von den einzelnen Ereignissen genom-
men werden und dann wäre es immer noch wunderbar,
dass jene drei Autoren (sc. Tac. Suet. Plut.) gerade die-
selbe Auswahl aus jenem Wust von grössentheils unbe-
deutenden Ereignissen des Tages getroffen und in der-
selben Reihenfolge dargestellt haben sollten, zu geschwei-
gen von den ähnlichen Urtheilen und vielem Andern,
was gar nicht in den actis diurnis stehen konnte und
sich doch in allen dreien in gleicher Weise findet."

et Othono rclnUi legimus npud Tncitnm Plutarchum Suctonium Cassium
DIoncm, instituta cum ad illorum scriptorum indolcm, tum ad fontium,
ex (juibus hauscrint, rationem ponioscondam. Stuttgartiae. 1851.

1) Tu. Wikdkmann, De Tacito Suctonio Plutarrho Cnssio Dionc scrip-
toribus impemtoram Qnlbao et Othonis. Diss. Berolini. 1857.

2) II. Pctkr. Die (Jucllcn Plutarchs in den Iliographieën der Römer.
Halle. I8G5.

3) Cf. etian» R. Lanok. De Tacito Plutarchi auctore. Diss. Ilnlis Saxo-
num. 1880. prr. 2!), .\'{0.

Haud multo felicius Wiedemannio cessit, qui 1. 1. pgg
46—57 scriptorum consensu dissensuque pensitatis atque
fontium indiciorum, apud ipsos auctores occurrentium,
ratione habita, effecisse sibi videtur „ut de rebus Galbae
Tacitus et Plutarchus Plinio, Suetonius et Plutarchus
Cluvio, de rebus OthOnis Tacitus, Suetonius, Plutarchus
Plinio communiter usi sint." Duas praecipuas causas, quas
Wiedemann suae opinioni afFert, sc: de rebus Galbae
scriptores ita inter se differre ut Plutarchus nonnullis locis
a Tacito dissentiat, congruat cum Suetonio, in Galbae
vita ter easdem res bis memorari, plane reiecerunt Peter
1. 1. pgg. 43, 44^ Lange 1. 1. pg. 33. Nempe hac dissen-
sione nil aliud confirmari posse nisi Suetonium et Plu-
tarchum accuratius fontem inspexisse; praeterea in Otho-
nis vita etiam talem differentiam exstare; porro nonnulla
facta non sine causa iterum tradita esse, quod altero loco
mere memorentur, altero alius rei explicationi inserviant.

Vehementer erravit Schmidt i), qui pg. 4 perperam
existimat Plutarchum hasce vitas conscripsisse, „nullam
potestatem sibi rerum notionem comparandi habentem
nisi ex auctorum libris editis." Inter multa Plutarchum
comité Mestrio Floro Bedriaci campos visisse (0. 14. 18.)
obliviscitur. Recte o Josephi loco, B. I. IV. 9. 2.: Trdvra
radra ôis^iévai ixèv èn dugifièg jTa(}rjTi]Oûjur]v, èneiöi) ài
ox^ov Jiaolv èori, ual noÀÀoTg \'EÀh)v(ov te nai \'PojjjLaluv
dvayéyQajtrai. colligit Plutarchum et Tacitum multos auc-
tores consulere potuisse. Quod re.vera factum esse

2) A. Schmidt. De quibustlam auctoribus RonianiB, quos in tlescriben-
(lis annorum G8 et G9 p. C. n. gestis Tacitus, Plutarchus Suetonius secuti
sunt, aut secuti esse videntur vel dicuntur. Jenae. 18()0.

significari putat T. H. I. 41. II 37: „invenio apud quos-
dam auctores." 101 „scriptores temporum etc." Plut. G.
14. 19. Çîaôtv ëvioi. 27 (og ol JtXETOtoi Àéyovôi etc. Ergo
utrumque multos eosdemque fontes habuisse censet. Plu-
tarchi formulas (paoïv, (bg kéyovGiv, omnino non mul-
torum fontium usum probare res notlssima est.

De Petri libro breviter agere licet, cum Mommsen eius
sententiam fusius tractaverit et defenderit. L. 1. pgg.
29—40 multis exemplis magnam scriptorum similitudi-
nem, quae communis fontis usui debeatur, demonstrat,
cum discrepantias cuiusque, sibi e fonte, quae apta sint,
eligentis scribendi generi imputandas esse existimat. Clu-
vium Rufum pgg. 40 sqq. Taciti, Suetonii, Plutarclii com-
munem atque fere unicum nostri fontem fuisse affirmat. i)

Hanc opinionem evolvit Mommsen qui praeter tem-
porum, quibus Historiae et Vitae apparuerint, rationem
(pgg. 293—298), ad quam postea redibimus, Taciti et
Plutarclii narrationum comparationem instituit, quam pg.
300 cuique utrumque ex eodem fonte liausisse ])ersuadero
asseverat. Communem illum fontem pgg. 300—318 mul-
tis aliis argumentis, quorum e numéro potissima suo loco
tractaturus sum, stabilire conatur. Porro, quasi quaestio
nunc prorsus soluta sit contrariumque numquam com-
probari possit, pg. 318 dicit „Der gemeinsame Gewährs-
mann ist Cluvius Rufus." Attamen unum omnium ce-
teroquin doctissimum Monnnsenium hacin re praepropore
iudicasso complurea aflatim docuerunt. Quod ut demon-

1) PoRtoa l\'ctcr. (Jc«ohichll. Littemlur II jig. 275 (qui liber mihi non
prncRto fuit) Nissonio nhwnru» chI.

2) Tu. Mommsen. Hermes IV 1870. pgg. 295—325. Cornelius Tncitus
und Cluviua Ku(ub.

Atque Mommsen 2) testimonia de Cluvio collegit, quo-
rum auxilio nobis Cluvii personam exprimit, quae apte
ad Plutarchi Tacitique communem auctorem conveniret,
ita ut Petri sententia magis adhuc firmetur. Sed videa-
mus quod Peter fundamentum suae thesi substraverit. Est
locus Plutarchi O. 3. roTg öè noAAotg ja^t^ó/fcvo^ otJk
ècpevye ró jtqöxov èv rotg dedrgoig Négcov jrgoöayoQeveö-
§(W ml rivoiv eluóvag Négoovos elg Tovix(pavè£ ngodefxe-
voiv ovK èuóXvöe. KXovßios ^^ \'Podcpog elg Jßrjgiav
(pr]öl uofiiOi}fivai bijtkóixara, olg èujtéßnovöi
tovg ygaßßarrjtpögovs, ^^ roö Négojvog üeróv
ovofia Jigooyeygafifxévov ë^ovra r^ roö \'Odco-
vog. Quod ad diplomata, Suetonius haud sine aliqua du-
bitatione huius rei mentionem facit, cum Tacitus rem ta-
lis momenti praetermittit. Cf. Suet. 0. 7. „ab infima
plebe appellatus Nero, nullum indicium recusantis dedit,
immo, ut quidam tradiderunt, etiam diplomatibus

1) Argumenta contra Mommsenii opinioncm invenies: II. Nissen. Rh.
Museum. 2G. 1871. pgg. 497—548. Die Historien des Plinius. pgg. 507,
508, 530-532.

U Kkauss. De Vitarum Imperatoris Othonis fide quaestiones. Progr.
Zweibriicken. 1880. pgg. 20—22.
R. Lange. 1. 1. pgg. 15—17, 34—37.

E. G. Hardy. Plutarch\'s Lives of Galba and Otho. Londen 1890. In-
troduction pgg. 49—51.

Pii. Fabia, I>C8 sources de Tacite dans les Histoires et les Annales.
Paris, 1893. pgg. 171—181.

primisque epistulis suis ad quosdam provinciarum prae-
sides Neronis cognomen adiecit." Tac. H. I. 78. „Et fuere
qui imagines Neronis proponerent, atque etiam Othoni
quibusdam diebus populus et miles, tamquam nobilitatem
ac decus adstruerent, Neroni Othoni adclamavit. Ipse in
suspenso tenuit vetandi metu vel adgnoscendi pudore." i)
Quamquam Plutarchus nusquam suum praecipuum fon-
tem laudat nisi ut eum redarguat, affirmat Peter (1. 1. pg.
41) eum eluvium Rufum hoc loco idcirco citasse, quod
ille, cum Othonis diplomata ad Hispaniam mitterentur,
huic provinciae praeesset. (cf. Tac. H. I. 8.) Quod admit-
tere possumus, sed vide qualem in difficultatem nunc
perveniamus. Cluvius Hispaniae praefuit, optime igitur
testari potuit diplomata, quibus Neronis cognomen Otho-
nis nomini adiectum esset, ad provincias missa esse. Sue-
tonius hanc magni momenti rem dubitanter tradit, omit-
tit Tacitus vel potius reiicit. Quam mire Tacitus et Sue-
tonius historiam conscripserunt, si illi unico communi-
que fonti vel in rebus, quarum ipso auctor testis fuit,
fidem derogant! Verum, ut pluribus Petrum et Momm-
senium refutem, inspicias, rogo, testimonia de Cluvio apud
Tac. H. I. 8, 76. II 58, G5. Modus, quo omnibus hisco
locis de Cluvio refertur, prorsus demonstrat Cluvium
Taciti fontem non fuisse, ut accurate ostendit Nissen. (1. 1.
pgg. 530, 531). Postremo hunc Taciti locum, qui luce
clarius Tacitum Cluvio fonte non usum esse confirmât,
exscribam. H. Ill, G5. (agit do Flavio Sabino de pace
cum Vitellio agitante) „saepe domi congressi, postremo

1) Ultima Taciti verba Plutarclii Suctoniiquo narrntioni do diplomatibus
quotlamniotlo repugnant. Diplomatn enim, ad proviucins missa, Othonem
Neronis cognomen accepisse declarant.

in aede Apollinis, ut fama fuit, pepigere. Verba vo-
cesque duos testes habebant, Cluvium Rufum et Silium
Italicum." Haec verba per se tam plane Mommsenii
Petrique sententiam refellunt, ut amplius de iis disserere
opus non sit. i)

Transeamus ad Nissenii commentationem. Multa prae-
fatus de antiquorum historiam conscribendi genere, vita-
rum editionis temporum ratione, aliis ad rem pertinenti-
bus quaestionibus, concludit 1. 1. pgg. 532 sqq. C. Plini-
um communem fontem fuisse, quam ad sententiam pro-
bandam septem indicia habet, quae multa — ne dicam
nimia — fiducia exponit, Paullulum enim valent argu-
menta ut „Drittens nimmt unser Berichterstatter dieje-
nige Stellung zu den Adelscoterien ein, welche genau auf
PHnius zutrifft" etc. „Viertens lässt die Verbindung mit
Männern wie Verginius und Caecina und mehr noch die

1) Omisi quaestionem a® 70 mortuus sit (quam ob rem hacc tempora haud
dubie tractare nequiverit) Cluvius necne. Qui illud autumant, ingerunt
locos Tac. II. IV 39. „citeriorem Ilispaniam ostcntans discossu Cluvii
Rufi vacuam", ubi Nipperdey pro „discessu": dccessu legere vult; 43
(de Helvidio contra Marceilum Eprium in senatu verba faciente) „igitur
a laude Cluvii Rufi orsus, (jui perindc dives et eloquentia clarus nulli
umquam sub Nerone periculum facessisset" etc., (juae verba omni probabi-
litate.de mortuo dicta essent. Qui contrarium affinnant, inter plura nitun-
tur locis Plin. Ep. IX 19, 5. „ita secum aliquando Cluvium locutum \'scis,
Vergini, quae historiae fides debeatur: proinde si quid in historiis meifl
legis aliter ac velis, rogo ignosca«\'. Ad hoc illo \'tune ignoras, Cluvi, idee
me fecissc quod feci, ut esset liberum vobis scribero quae libuisset\'?" Plut.
O. 3. supra 1. At<iuc equidem, licet sumraani rei cliiudicarc non ausim, c
libro ab ipso scripto Cluvii testimonium petitum esse puto. Aliter enim
Plutarchus more solito Itprj vel öit/yeTto scripsisset. Ceterum monendum est
nusquam in Historiis Cluvium fontem a Tacito nominari. Scripseritne
de his temporibus Cluvius ergo semiwr in dubio manebit.

locale Färbung der Erzählung in dem Verfasser einen
Oberitaliener errathen." — „Siebentens treffen wir auch
wesentlich dieselbe Darstellungsweise in den Plutarchi-
schen Biographien und der Naturgeschichte an." i)

Nec quid certi efficiunt hae causae „Erstens ist Phnius
derjenige Schriftsteller, welcher unter allen uns bekann-
ten dem Plutarch wie Tacitus sich am Nächsten dar-
bot .... Er ist der einzige, da Messalla nicht in Frage
kommt, der überhaupt von Tacitus als Quelle citirt wird."
(T. H. III 28.) Concedo; Plinium saltem certe novimus
tempora, de quibus hic agitur, opere suo tractasse
quod de Cluvio atque Messalla dici non potest. Sed non
idcirco ille unicus communisque fons fuit.

„Zweitens passt die Bezeichnung als flavisclien Ge-
schichtschreiber auf ihn vortrefïlich." (T. H. II 101.
„Scriptores temporum, qui potiente rerum Flavia
domo monimenta belli huiusce composuerunt, curam
pacis et amorem rei publicae corruptas in adulationem
causas tradidere.") Ita. Verum, ut Lange 1. 1. pg. 39 recte
observât, Tacitus non scriptorem, sed scriptores scribit,
ut nequaquam Taciti verba ad solum Plinium spectare
put^iri liceat. „Fünftens worden in der Geschichte dieser
Jahre die Gallischen Provinzen mit ganz unverhältniss-
mässiger Ausführlichkeit und Genauigkeit behandelt im
Vergleich zu Pannonien, Spanien, Africa, dem Orient."

1) Ix)ngiini est omnia, qunc contra Nisseniuni disputnta simt, proferre.
Qui scire cupiunt, inspiciant: Lange. 1. 1, pgg. 38—40. Ilaier. 1. 1. pgg.
10—13, 25, 2G. Animadvertendum est Nissenium sna argumenta partim
nequaquam stabilire conari, ita ut nuda verba, non donnnenta sint.

2) Cf. Niri\'KKDKY-ANDnraEN. Tncitus Annales. Aufl. 8. Berlin 1884.
Einleitung, pg. 28.

Uberius aliis provinciis Galliam tractari mirum non est,
cum in anni 69 conturbationibus e provinciis primas
partes egerit. „Sechstens verräth unser Berichterstatter
ganz die nämliche Individualität, welche wir aus der
Naturgeschichte kennen" etc. Detlefsen i) tentavit locos
Plin. H, N., in quibus Nissen 1. 1. pgg. 541 sqq. cum
Tacito consensionem perspicere opinatur. Quam consen-
sionem vero aut nullius momenti esse aut prorsus non
exstare vel potius nonnullis locis dissensionem evadere
ostendens illud Nissenii argumentum redarguit. Nec omi-
serim haud spernendam Langii (1. 1. pg, 46) observatio-
nem. Vix enim, inquit, credendum est Tacitum Plinii
historias tam accurate secutum esse et ad verbum saepius
transscripsisse neque ullo loco in Plinii epistolis hoc com-
memorari. Denique id maxime Nissenii sententiae tri-
buere debemus, quod maiorem prae aliis probabilitatem
in se habet, quoniam auctorem vindicat, qui re vera libros
de quae attinguntur temporibus composuit.

Tertium, qui fons perhiberi possit, Messallam, tuetur
Baier, qui, communis fontis se defensorem professus,
post aliorum opiniones reiectas, inde a pg. 18 1. supra 1.
Messallae diu quaeritati communis fontis honorem prae-
stare conatur. Messalla autem bis in Taciti Ilistoriis cita-
tur in 25 2), 28 3) (de pugnis inter Vitellianos et Flavi-
anos). Admodum iuvcnis bello Vespasiani contra Vitel-
lium legionis tribunus interfuit. (IV. 42 „nondum aenato-
ria aetate" III. 9. „Legioni [sc. septimae Claudianae]

3) „Horminc id ingcniuin, ut Messalla tradit, an jMtior auctor sit C.
Plinius, qui Antonium incusat, haud facile discreverim."

tribunu» Vipstaiius Messalla praeerat, claris maioribus,
egregius ipse et qui solus ad id bellum artes bonas attu-
lisset").

Adhuc Messallam credebant tantum de rebus gestis,
quibus ipse interfuisset, commentaries edidisse, i) Nam
verisimile est eum praematuram mortem obiisse, cum,
Taciti amicus, in Dialogo atque Historiis laudibus elatus,
postea nusquam memoretur nec ulla in Plinii Epistolis
eins mentio fiat. Aliter Baier iudicat. Contendit 1.1. pg.
23 annorum 68 et 69 res gestas tam arte cohaerere, ut,
qui de bello inter Vitellianos et Flavianos scripserit, ne-
cessario Galbae et Othonis historiam operi suo annexu-
erit. Equidem non intellego cur Messalla Flavianum bel-
lum seorsum commentariis tradere non potuerit. Videli-
cet in eius opere ad ante facta delegabatur, fortasse iden-
tidem ; ita in rebus conscribendis fit, cum in historia om-
nia cohaereant. Praeterea res suas commentûtione am-
plecti atque edere iis temporibus alienum non fuit. Quod
fecerunt Agrippina (T. Ann. IV. Ö3), Domitius Corbulo
(T. Ann. XV 16), Suetonius Paulinus (Plin. H. N. V. 1.
14.), Vespasianus (.Josephi Vita. c. 05 § 342.), cett.

Quod noster pgg. 3, 4, 24. autumat, licet certum indi-
cium non sit, verum nil aliud nisi coniectura a coniectura
dependens, probabilius esse videtur. Citat Nissenium l.l.
pg. 507. ad Plut. 0. 9. (de Othonis ante pugnam animo)

Hal ToOro /uV ôiijyetto ^enodvôos ö ^ijvioq énl tûi\'
èmoxoXöv yevófiEvos roO \'OOcovog. „Es ist wichtig fest 7AI

1) Cf. Nisflcn 1. 1. pgg. 529, 530, 537. TKUKKKiz-SciiwAnE «e«ch. d.
IWm. Lit. Aufl. 5. I^ipzig. 1890. pg. 7üG. 3. — Fnbia 1. 1. pgg. 182.
183, 231—2.13.

halten, dass es sich hier nicht um eine schriftliche Dar-
stellung, sondern um mündliche Mittheilung handelt. An
Plutarch kann dieselbe nicht gerichtet gewesen sein, weil
er solches anzumerken nicht unterlassen haben würde"
(cf. 0. 14 \'E/jloL... MéOTQiog 0Aögos.... ônjyetro). Fontem
Plutarchi 0. 9 igitur in Secundi amicorum circule requi-
rendum putat. Ille leuodvóog idem ac Julius Secundus i),
notus per Taciti Dialogum, esse videtur. Messalla et Se-
cundus in Dialogo colloquuntur, consuetudine coniuncti
sunt, Messalla ergo fons esse potest.

Porro Baier pgg. 27, 28. affirmat Taciti de Mario Celso
indicium benevolentius Plutarchi de eodem opinione esse,
quod Messallae, libere verum rerum statum describenti
accuratiusque a Plutarcho exscripto, cum Tacitus Celsum,
ut senatus partium membrum, nimis extolleret, impu-
tandum esset, Verane sint haec necne disputare super-
sedeo. Denuo argumentum, quamvis sagacitate haud ca-
rens, nihil certi efficiens hic habemus.

Aliae quas Baier afFert causas hae sunt: pg. 29 per omne
Plutarchi opus quandam accuratam vitao rationisque mi-
litum notitiam interlucere, quae ad Messallae munia mi-
litaria referenda esset. Mihi illa militaris notitiae vesti-
gia .in Plutarchi opere apparere nolunt.

Immo multa in rerum militarium descriptione obscura
sunt velut in pugna Vesontionensi (G. G), in classiario-
rum tumultu (G. 10), in Ostiensium militum seditione
(0. 3), denique in toto hello ab Othone in Gallia Cisal-
pina contra Vitellium gesto. Hue accedit quod altera Be-
driaci pugna, cui Messalla interfuit, multo clarius quam

prima apud Tacitum enarrata est. i) Nonne potius cre-
damus ideo alterius Bedriaci pugnae narrationem melio-
rem esse, quod Tacitus in ea conscribenda Messallae, ipsi-
us pugnae testis, commentarios ad manum haberet, quale
opus in primae pugnae descriptione ei praesto non es-
set?

Postremo pg. 29 declarat Sallustii more Messallam opus
suum de annis 68, 69, confecisse. Quod ut comprobet, in
ore habet „Anklänge an den Sallustischen Stil" atque
antitheses (quarum numerum comparavit pg. 14). Atta-
men ipse huius argumenti infirmitatem sensit. Pg. 30
enim „Indessen", inquit, „diese stilistischen Fragen be-
dürfen einer besonderen Erörterung, auf die ich hier ver-
zichten muss" etc. Quod ad antitheses nonnulla obser-
vanda habeo. Pg. 15 noster contendit: „Die Vorliebe für
dieses Kunstmittel (sc: antitheses) tritt uns .... bei den
meisten Schriftstellern des ersten und zweiten christli-
chen Jahrhunderts mehr oder minder ausgeprägt entge-
gen." Antitheses ergo ad Messallam scribendi genua male
convonire posse mihi videntur. Nam omnes, qui Taciti
Dialogum legerunt, Messallam, rei publicjie scientiae mo-
nimquo valdo studiosum, sui temporis orandi scribendi-
que generi acriter répugnasse sciunt.

Baieri libello perlecto laudem acumini, quo suam opi-
nionem defcnderit, impcrtiamus necesse est. Ilocens do-
cumentum dedit quam variis argumentis Plutarchi Taci-
tique opera, communi fonte statuto, materieni praebeant.

Ab ultimo initio repetivit quaestionem Fabia, qui,
tostimoniorum ad temporum rationem pertinentium enu-

1) Cf. Mom.mskn, IlcniiPfl V, pkr. 101—173. Die zwei Schlnchten von
Hotrincnm in» .Inhre (J{) n. Chr.

meratione praemissa, constituit 1. 1. pg. 9: „La question
de priorité reste insoluble. Pour determiner la parenté
des deux ouvrages (se: Vitarum et Historîarum), il faut
avoir recours à une analyse comparative détaillée." Quod
ut perpetraret, in minutissima quasi membra Plutarchi
opus discerpsit, locis comparativis e Tacito deinceps pro-
latis. In componenda autem bac collatione i) identidem
se causas, quae fontis communitatem inter Plutarchum
et Tacitum comprobent, habere asseverat. Longum est
in singiila, quae Fabia exhibuit, argumenta inquirere. Vi-
dentur potius ab eo, quod communem inter Tacitum et
Plutarchum fontem praesumpsit, profecta, quam docu-
menta, quae ad fontis communitatem necessario inducunt;
ingeniosae alioquin explicationes, quibus vero a diversa
parte haud minus probandae opponi possunt. Cum Nis-
senio Plinium communem illum auctorem fuisse existi-
mat. 2) Ceterum post ea, quae de Nissenii causis dis-
seruimus, singulari huius libri partis expositione non
opus est.

Dissertationen! meam iam edituro in manus mihi ve-
nit Groagii libellum, 3) quod nuperrime prod lit. E com-
muni fonte Historias et vitas Galbae et Othonis Huxisse
ei quoque constat, quod Taciti opus a Plutarcho in his
vitis conscribendis adhibitum esse nullo modo defendi
possit. Post Nissenii, Fabiae, Baieri sententias reiectas

3) E. Groag. Zur Kritik von Tacitus Quellen in den Historien. (Bes.
Abdruck a. d. 23»\'\'" Suppl. Bd. Jahrb. für Classische Philologie.) Leipzig.
1897.

(pgg. 777—787) novum introducit auctorem, sc.: Fabium
Rusticum. Speciosa nonnulla profert argumenta, quae Fa-
bium Rusticum Plutarchi fontem fuisse probare viden-
tur. 1) Verumenimvero valde incertam suspensamque
hanc thesim esse tam recte ipse sensit, ut proponere
eam dubitet. Neque nobis serio in hanc rem amplius in-
quirere operae pretium esse apparet.

Pau cis vel nullis no\\as argumentis allatis communis
fontis se defensores professi sunt:

SiCKEL 2) pg. 11, qui nil novi proférons ex eodem fonte
Tacitum et Plutarchum liausisse contendit.

Beckurts 3), qui pg. 2. adn 1. se diu dubitasse declarat
quamnam opinionem amplecteretur, denique tamen auc-
toribus communis fontis se applicasse, idque in priinis
quod e Clasonii libello ■*) satis appareret „wie ein Ver-
such, die Möglichkeit einer Benutzuiig des Tacitus durch
Plutarch durch einen Vergleich im Einzelnen nachzuwei-
sen, sich selbst richtet." Fontium studio confecto pgg. GG
sqq. tractat quaestionein: „Plinius an Cluvius Rufus." Nil
concludere audet nec aliquo firmo fundamento Plinium
vel Cluvium communem fontem haberi posse existimat.

Puhl \'\') pg. 11 adn. 2. communem fontem statuit, quam
ad sententiam firmandam pgg. 32—38 nonnulla disserit,

2) SiCKKL. De fonlibus a Cassio Diono in conBcribondis rebus indo a
Tibcrio us<iuc ad mortem Vitellii gestis adhibilis. Diss. Gottingao. 1870.

;}) F. Bkckuiits. Zur Quellenkritik des Tacitus, Sueton und Cassius
Dio: das Vierkaiserjallr. Braunschweig. 1880.

5) Max ruiil. De Othone et Vitellio Imiwratoribus quaestiones. Diss,
llalensis 1883. Vide praeterea: Kuntzk. Beitrüge zur (Seschichte (U\'s
Otho-Vitellius-Krieges. Progr. Karlsruhi\', ISR\').

quae, cum nullius momenti sint, facile silentio premere
possumus. sickinger 1) pg. 85 in Mommsenii atque Nis-
senii verba iurat.

Copiose Hardy 2) Plutarchi Tacitique opera inter se
comparât atque fere iisdem ac Mommsen argumentis com-
munem fontem tuetur. Quod vero ad auctorem Nissenio
assentitur; pg. 54 „there is no other known historian of
the period for whom so much can be said as for Pliny."
Praeterea in scriptis periodicis Tacitum et Plutarchum
eodem fonte usos esse inter alios affirmant H. Schiller 3),
quod ita multo facilius dissensiones in pugnarum de-
scriptione expHcentur, A. Jünemann. 4)

Transeo ad commentationes eorum, qui Plutarchum
Tacitum auctorem habuisse autumant.

Summo iure Gerstenecker 0) monet per quoddam tem-
poris spatium fere omnes in Mommsenii Nisseniique verba
iurasse, non eo, quod eorum argumenta tantopere per-
suadèrent, sed clari auctorum nominis reverentia imbu-
tos. Paullatim vero sententia, a Clasonio primo aperta,

A. SiCKiNOER. De linguae L.itinae apud Plutarchum et reliquiis et
vestigiis. Diss. Heidelbergensis. 1883.

3) Bursian\'s Jahresberichte 32. pg. 522. cf. H. Sciiillkr. (leschichte
des Römischen Kaiserreichs unter der Regienmg des Nero. Berlin. 1872.
pg. 110.

5) .Jon. Gerstenecker. Der Krieg des Otho und Vitelllus in Italien
im .1. C9. Progr. München. 1882. pg. G.

G) Manifestum huius rei documentum praebet K. Fuhr, Rh. Mus. 33.
pg. 584, qui enumeratis locis, ubi rc xal in Plutarchi vitis invenitur, pro-

plures defensores acquisivit, quorum scripta antequam
recenseo, lectores monitos volo me in hac parte brevius
agere, quod postea rem altius repetam.

Clason autem 1, 1. mira inter utrumque similitudine
exposita refutataque Petri sententia pgg. 20 sqq. duos
tam diverses scriptores fortuite eosdem verborum con-
nexus, iudicia, rerum ordinem habere posse negat. Nec
ex eodem fonte eos hausisse comprobat, quod ita Tacitus
suum auctorem multis locis ad verbum exscripsisset.
Contra aliter rem se habere ex eo colligit quod Tacitus
Claudii orationem i) de Gallorum iure bonorum, cuius
niagnae reliquiae supersunt adeo immutavit, ut, sal va
summa orationis, Claudium fere nova verba orantem fe-
cerit. Nil aliud ergo restât nisi ut Plutarchus Tacitum in-
ter fontes habuerit.

nu8 est .1(1 cuiusciuc oiwris tempus editionis constituemlum, prout is xal
snepius rnriusvc occurrit. Quae formula, raro a Plutarcho adhibita, s.iepis-
sime in Scrtorii vila reperitur, undc Fuhr pg. 58G. „Gehort diese Vita
vielleicht z\\i don älteren ? Doch dann sollte man re xal ebenso Iiaüfig im
Gali)a tmd Otho erwarten, denn mit guten Ciründen stellt Mommsen die
Ansiclit auf, dnss diese Biographien Anfüngerwerke seien." (In (Jalba ts
xa/non occurrit, Othone semel, c. 12 èfurtiQi\'ar ts xa! Onijaoi.) lam vides
(juod ad usum „re xa(" Galbae at<iuc Othonis vitas potius jKisteriori Plu-
tarchi lalmri ascribendos esso videri.

3) Annalos. Einleitung. Stc .Vufl. pg. 20. adn 1. „Denn wie kann es
glaublich erscheinen, da» Tacitus ein allbekanntes Werk aus der nächsten
Zi\'it in dieser Weise abgeschriel)en hätte und doch seinen Zeitgenossen
als ein so bedeutender Schriftsteller erschienen wäre, wie es geschehen ist?
Wie kann man dies einem Manne von dem (leistc und der Darstelhmgs-
gal)c zutrauen, welche sieh in seinen übrigen Schriften offenbart?" ete.

quam Plutarchus et Tacitus fere omnia ex eodem fonte
deprompsissent, reiicit nec ullo firmo argumente Momm-
senium atque Nissenium niti affirmai

Latius Krauss Clasonii sententiam evolvit. Atque utrum-
que eundem fontem adhibuisse existimat ob earn rem
minus probabile esse, „quod unius scriptoris libro tanta
rerum materia composita fuisse nequit, quae et rerum
Romanarum scriptori et vitarum singularum narratori
sufliceret, tum ex ipsis Taciti historiis intelligitur hune in
libris suis scribendis plurium auctoritate usum esse." i)
Quod ut comprobet, laudat Tac. H. II. 87. „Invenio apud
quosdam auctores," III 25, 28, ubi Messalla et Plinius ci-
tan tur, III. 51. „Celeberrimos auctores habeo," unde dilu-
cide appareret cum multorum scriptorum libros et uni-
versarum rerum gestarum populi Romani annales etc.
perlegisse. Deinde exemplis confirmare conatur Plutar-
chum Tacitum secutum esse, ita vero, ut praeter eum
etiam aliorum libros inspiceret et quibusdam locis ea,
quae apud Tacitum brevius dicta vel omissa videret, aut
amplificaret aut idoneis locis inserendis supplcret (pg.
G). Quae supplementa bifariam dividit utpote quae, velut
versus ex Ilomero et Archilocho (G. 10, 27.) ab illo ip.so
repetiti, ipsius additamenta, et quae excerpta ex aliis
libris essent. Iluic libelli parti finem imponens declarat
pg. 24: „Probasse videor, Plutarchum in vitis Galbao
Othonisque perscribendis maxima ex parte Taciti histo-
rias esse secutum. Nec minus apparet eum praeter nobi-
lissimum suum auctorem etiam alios libros, ex quibus
opus suum augeret, perlegisse. Inter (juos Plinii, fortasse
etiam Cluvii Rufi liistorias fuisse credibile est."
~1) Cf. 1. 1. PKg. 2 8(iq.

Eodem tempore Langii dissertatio apparuit, qui aliam
ac Krauss viam ingressus est. Maximam enim commen-
tationis suae partem in refutaiidis opinionibus eorum,
qui communem fontem statuunt, impendit, i) ut sic, illius
sententiae infirmitate demonstrata, solum ad quaestionem
diluendam refugium sit Tacitus Pluüirchi auctor. Mag-
nam operam dat ut eos, qui Tacitum fere unum fontem
in Historiis scribendis habuisse contendant, refutet. 2)
Inter omnes, inquit, qui in Annalium fontes diligentius
inquisiverunt, constat, Tacitum in hoc opere condendo
complures et scriptores et alios fontes adhibuisse. Aliane
ratione Hiatorias composuisset? Omnino non illud ad-
mittere possumus cum, haud magno temporis spatio in-
tercedente, Annales post Historias scriptae sint nec ve-
risimile sit Tacitum circiter annum quinquagesimum agen-
tem, cum Historias traderet, (igitur aetas, in cpia indoles
animi ingeniique iam firma stabilisque facta sit) in iis
conscribendis longe alia ac in Annalibus ratione usum
esse. Praeterea Nipperdeiuin 1. 1. summo iure mone-
re: „Denn bei mancher Verschiedenheit .zwischen den
Historien und deii Büchern ab exc. d. Aug. ist docli in
der geistigen Bedeutung und der stilisti.sehen Fähigkeit
in beiden Werken unleugbar eine so grosse Übereinstim-
mung, dass die Vei-scliiedeiiheiten dagegen verschwin-
dend gering sind und der, welcher in dem einen ab-
sclirieb, niclit in dem andern selbständiger Schriftsteller
gewesen sein kam»." Deinde Lange magnum innnerum
locorum alVert, ubi Tacitus aut nominatim suum aucto-

1) t"f. 1. 1. pgg. 8—11 <io (slilioiiiH t(\'iii|K)ro, 15—17 tlo CIiivlo Kufo,
i?!)—18 (lo pro|H)Kiti8 fontilxiit cDninniiiihuH.

rem tradit aut se complurium libros inspexisse profitetur
aut, quae audierat, inserit. Inter plura, quae confert
Lange argumenta, hoc imprimis memorandum est: pg.
57. „Quod si (Tac.) fecisset (sc: dicendi genus, quod Ta-
citeum nominatur, a fonte suo repetere), quomodo putas
fieri potuisse, ut, cum non eodum ad omnes historiarum
et Annalium libros scribendos uti potuerit fonte, tarnen
eadem in omnibus illis esset Taciti scribendi ratio atque
ne minimum quidem inveniretur signum, quo demon-
straretur hoc illove loco alterum fontem sequi eum desti-
tisse, alterum adhibere incepisse?" Ad positivam — ut
ita dicam — dissertationis suae partem transgressus i),
Plutarchum e Tacito hausisse diversis causis confirmare
studet. Plutarchum enim in Galbae primis 18 vel 22 ca-
pitibus de imperatoris vita dispersa tantum proferre, dein-
de vero inde ab adoptione Pisonis enarranda continuam
Galbae et Othonis historiam tradere, quod usui Taciti, qui
in priore Galbae vitae parte adhiberi non posset, impu-
tanda esset; facillime nonnullos Plutarchi errores expli-
cari, si Tacitum eius fontein fuisse putemus. Sed haee
quidem hactenus.

• Qui deinde quaestionem retractavit, Gerstenk(;kkr, prae-
ter eximias rerum, quae bellum attingunt, explicationes,
novam ad Clasonii sententiam defendendam materiem
congessit. Atque monet -) ad fontium inquisitionem ante
omnia accurata explanatione singulorum factorum, ut apud

1) Cf. I. 1. pgg. 58 sqq. Ilaiul ncgavorini Langiiim in hac sni libclli
parte niinis brcvitor egisw. Postea vero, ut statiin apparebit, alii hanc
j)arteni fusius tractarunt. Lange prnesertini Ihmio ro nieritn« est in eoni-
muni fonte reiiciendo.

nostros auctores perscripta sint, opus esse (quod fere om-
nes, qui horum librorum fontes investigaverint, praeter-
miserint) idque praesertim in belli narratione cuius multa
adhuc momenta obscura sint. Multo autem acumine rerum
ordine cursuque atque ratione, qua Plutarclius et Tacitus
eas tradiderint, expositis i) concludit Tacitum Plutarchi
auctorem fuisse -). E Taciti in Plutarchi opere vestigiis a
nostro prolatis nonnulla memorabo. T. H. II. 44. (de
atroci in pugna Bedriacensi caede) „Obstructae strage
corporum viae, quo plus caedis fuit;" deinde ut causam
explicet animadvertit: „neque enim civilibus bellis capti
in praedam vertuntur" Plut. O. 14. narrat se comité Mes-
trio Floro pugnae locum visisse: (BléavQiog (PAidgog) vecov
ôi\'za jraXaióv èmóel^ag ónjyetro //erà n))\' jnà/>]v ejreAOcbv

xEoOai röi\' der&v. Deinde Taciti explicationem Uintao stra-
gis répudiât : Qvi)(iHEiv /tièv yàg naga roùg è^cpvÀlovg noÀé-
t^iovg, ôvav TQom) yévi]Tai, nàeloras eIkôs èon rfj /iUjôéva
{;(oyq£ri\', yùq om èöti torg ùàiôhoftévoig, i) (V êm

T. H. L 87. (tres duces memorat) „Peditum equitum-
que copiis Suetonius Paulinus, Marius Colsus, Annius
Gallus rectores destinati." II. 11. (iterum de ducibus agens
coniunctim Galium et Spurinnam nominat) „Annius Gal-
lus cum Vestricio Spurinna ad occupandas Padi ripas
praemissus." Plutarchus uno tenore illos quattuor duces

1) In duobuH cnpitibu8. pgg. 7—40. V^crlaiif tics Krieges; pgg. -10—18
Chnrakleristik einzelner Persönlichkeiten.

memorat atque etiam Galium et Spuriniiam arte coniun-
git. O. o. Organjyovs öè töv dwäßecov è^éne^xpe MAqióv
TE Ké^Oov Kal ZovrjTcbviov IlavAlvov èvi te FdAAov nat
Inovglvav.

Quod ad res, quae a Plutarcho traduntur, apud Taci-
tum desiderantur, putat Gerstenecker Plutarchum partim
multa a consulari Mestrio Floro, eins amico, in colloquiis
accepisse eaque in narrationis nexum inseruisse, quaedam
rursus petiisse ex aliorum scriptis, magno numero teste
Josepho B. 1. IV. 9. 2. (Est locus supra a me laudatus)
suppeditantibus.

Ceteris uberius atque nova ratione in quaestione ver-
satus est Lezius Vehementer Mommsenii Nisseniique
rationem ac viam in fontium indagatione impugnat nec
aliud, inquit, haec ratio est „quam scriptorum, qui exstant,
obtrectatio ad artem et rationem redacta, eorum vero, qui
interierunt, summa laudatio." (pg. 10.) „Immo, ubicum-
que similes duae narrationes exstant, non statim tertius
aliquis scriptor süituendus, sod mutua et similitude et dis-
crepantia summa diligentia perscrutanda et quaerendum,
nonne alterum altero usum esse possit cogitari." (pg. 12.)
^Igitur totam Plutarchi narrationem exscripsit, juxta posuit
Taciti opus, inquisivit quae ad verbum vel liberius red-
dita desumpserit ab eo Plutarchus, (juae aut ampliflca-

1) Vides (Jerslencckori do Iiis locis iiuUciuin niulto imtbaliilius esse
sententia Moninisenii 1. 1. .301. „Die beiden Sätze des Tacitus (H. I.
87. II. 11.) sind l)ei ihm ((). 5.) vereinigt (xlor, wenn sie, was niöglicli
ist, ursprünglich zusammengehörten, bei Tacitus auseinandergeris-
sen." (sie!).

2) .1. Lkziit.s. De Plntarclii in Galba et Othone fontibus. Diss. Dorpati
Livonorum. 1884.

verit aiit abbreviaverit, quae ex aliis fontibus addiderit,
iium diversac discrepantiae e Taciti opere ortae esse
possent quoque modo id factum esset. Ergo effinxit Plu-
tarclium, Taciti Historias ad manum habentem, cum
Galbae atque Othonis vitas conscriberet. Hac compara-
tione pgg. 17—172 confecta, comparat quae inde redun-
dant : 1) paene totam Plutarchi narrationem e Tacito pro-
ficisci potuisse. Quod ut finnetur, plurimum valere cos
locos, quibus Tacitum prave intellexisse videatur. (Enu-
merat complures.) Omnibus locis dulcem ubertatem cerni,
quae interdum tiinta sit ut senis loquacis esse videatur;
Pluüirclium scriptorem exercitatissimum se praebere, quod
Tacitum in universum secutus singula suo arbitrio com-
posuerit. Aliis fontibus Plutarchum usum esse inde ap-
parere, quod aliquot praebeat locos, qui apud Tacitum
desint, quos ex scripto libro excerptos esse necesse sit.
(Sequitur talium locorum numerus.)

Cardo quaestionis mihi in eo verti videtur: veri-simi-
lene esse putas tali modo Pluüirchum opus suum condi-
disse, quali Lezius nobis proposuerit? Tjongum est singu-
las Lezii de origine Plutarchi operis explicationes trac-
tare. Curiosum lectorem ad ii)9um librum delego. Equi-
dem confiteor, licet in omnibus cum Lezio facere ne-
queam, imaginem Plutnrclii Galbae et Othonis vitas
scribentis, nobis ab eo expressam, mihi haudquaquam
absurdam videri.

Ex iis, qui Tacitum Plutnrchi auctorem ducunt, prae-
terea nominandi sunt: Wölfflin-) qui summis laudibus

Nipperdeium, Clasonium, Langium extollit, itemque Teuf-
fel 1), denique Cornelius -).

Opinionum conspectu confecto videmus pro utraque
sententia luculenter acriterque disputatum esse, neque
tamen quaestione ad finem perducta. Multa nova addere
nequeo, sed non alienum videtur inquirere quid ex om-
nibus hisee redundent.

Confiteor me primum, variis commenüitionibus perlec-
tis atque examinatis, existimasse litem adlmc sub iudice
esse semperque mansuram. Quisque ergo ipse eligere
posset quamnam opinionem amplecteretur, quae penderet
e minore maioreve cuiusque reverentia Taciti. Nam com-
muni fonte statuto nullo modo fieri potest quin Taciti in
scribendo virtutes valde detrectemus 3). Si quis commu-
nem fontem statuat, summa sane sapientia sit nil ultra
scire cupere. Quid enim prodest scriptores, de quibus
fere nihil noverimus, quorum scripta non ad aetatem
nostram pervenerint, ut communem illum fontem qui-
buscunque argumentis vel potius cavillationibus vindi-
care?

1) Rom. Litt. Gesch. .5te Aufl. pg. 84;{. 4 „mit Recht gewinnt die
Ansicht jetzt wieder dio Oberliand dnss die auffällige Übereinstinnnung
zwischen den Iwiden Schriftstellern durch die unmittelbare Benützung des
Tacitus durch l\'lutarch veranlasst sei\'".

2) E. COUNEUUS. Quomodo Tacitus, Historiarum scriptor, in honiinuni
memoria versatus sit ustjue ad renascentes literas sneculis XIV. et XV.
Marpurgi Cattorum. 1888. pgg. 2—5.

.3) Frustra Mommsen 1. 1. pgg. 315. sqq, Hardy 1. 1. Intr. pgg. 44. sqq.
speciosis verbis id negarc conantur.

Cluvium Rufum et Messallam de his temporibus scrip-
sisse haudquaquam constat atque etiam contrarium pro-
babilius est i). C. Plinius solus aliquo modo defendi potest,
quamquam haud spernenda argumenta contra Nissenium
attulerunt Lange, Baier, alii Ipsa scripta testantur
quales in difïicultates deveniant, qui communem aucto-
rem excogitare aggrediantur.

Praeterea omnes, qui eodem auctore utrumque usum
esse perhibent, Tacitum tantum non unum fontem operi
suo fundamentum posuisse necessario statuunt. Ita rem
se non habere e nonnullis locis efficere studebo, T. II. II.
101. (de Lucilio Basso et Caecina defectioneni a Vitellio
meditantibus) „Scriptores temporum, qui potiente rerum
Flavia domo monimenta belli huiusce composuerunt, cu-
ram pacis et amorem rei publicae corruptas in adulatio-
nem causas tradidere : nobis super insitam lovitatem....

Parum benevole igitur Tacitus de iis, qui ante ipsum de
annis 08, 69 scripserunt, iudicat et collate notissimo ca-
pite H. I. 1. apparet cum id egisse ut primus post omnes,
qui Flavia domo régnante corruptas historias conscripsis-
sent, sine ira et studio, „rara temporum (i. e. imperium
Traiani) felicitate, ubi sentire, quae velis, et quae sentias,
dicere licet," opus conficeret, cui fidem habere possenuis.
Quod ut ofliceret, undiquo testimonia conquisivit, rationes
cau.sasque rerum cognovit, ita ut prorsus novum librum
scripserit, omnino hon alicuius unici fontis manu ductus.
Cur enim potissimum quemquam illorum sequeretur, quos

ipse damnet? Eum tali modo in memorandis nudis factis
grassatum esse admittere possem, sed Plutarchi et Taciti
indicia de causis et ratione rerum toties congruunt i), ut
nimirum simul cum factis e communi fonte fluxissent.
Tacitum nonnulla ad verbum ex aliquo fonte transscrip-
sisse -) etiam probare possem, sed ipse omnia investiga-
vit, ipse diiudicavit. Hisce adde, compluribus locis mul-
torum fontium usum significari, de quo iam supra egi in
recensenda Langii dissertatione 3). Fac Tacitum omnia ilia
complurium fontium usus indicia e suo fonte furatum
esse ; nonne ille primarius eius auctor materiem suo operi
e diversis scriptoribus conquirere et disponere debuit, atqui
ergo multo praestantior Tacito fuit? Quare Tacitus semper
celeberrimus auctor appellatus, contra ille fons, cui ré-
véra omnis honor tribuendus esset, oblivione obrutus est?
Tacitum autem unum praecipuum fontem habuisse mea
opinione absurdissima thesis est, quae inde orta videtur,
quod viri docti, in aliis scriptis unici fontis usum perspi-
cicntes, huius rei legem statuerunt, ad quam perperam
Tacitum accommodavere.

. Iam vides me causam Nipperdei c. s. suscipere, (juae
per se plus valet, cum Tacito debitam laudem impertiat.
Hue accedit quod ita a multo firniiore parte proficis-

1) Inter plura cf : (). 3. (po^ov/in\'oç... yv rpo^fnót. II. 1. 81. „Cum ti-
mcret, tiincbatur". O. 4. ex óè tovtov óirne^tCó/ievot jiokkn flXdaqitjfia xai
dotkyfj x^tvdCoviei àXh]loiç t)\'Qaq}Ov, ov yitvôûiç /ttv, II. I. 74. »mo.xciuasî
rixantes stupra et flagilia in vicem obiwtaverc, neuter falso." (). !».
II. II. 38. I)e belli» civilibuH; e.xcmpla Kullao, Marii, Pompeii. (). 18, II.
II. 50, indicium de Othonis vita.

2) Non parvi momenti est, quod Clason 1. 1. i)g. 21, Lange pgg. 55 sq.
Lezius pg. 9. afferunt sc: Claudii orationem a Tacito innovatanl. cf. pg. 17.

cimur, quoniam Taciti scripta ad comparandum nobis
praesto sunt neque cogiinur quicunque creditur aucto-
rem coniecturis post coniecturas vindicare, ut denique
velut e filo araneo res magni ponderis suspensas facia-
mus. Si mihi contingit hanc sententiam, quam multi me-
cum sentiunt veram esse, etiam argumentis intellectu fre-
tis comprobare, non frustra ad hoc studium me contuli
ahquidque, ut spero, adiuvi, ut paullatim omnium con-
sensu Tacitus Plutarchi auctor habeatur.

Ante omnia asseverare velim multos baud recte munus
iudicis in hac quaestione sustinuisse. Statim enini aliquem
communem fontem excogitare conati, obliti sunt tum de-
mum licere aliquem communem fontem investigare, si
alfatim apparuerit e scriptis, quae, de eodem tempore
agentia, supersint, Plutnrcho nullum fontem fuisse. Sueto-
nius atque Cassius Dio videlicet praetermittendi sunt, quo-
rum opera post Plutarchi viüis édita sint i). Solus igitur
Tacitus tali comparationi. se praebet, dummodo Galbae
et Othonis vitas post Ilistorias éditas ponannis. De hac
re ambigitur atque disertum indicium do tempore Vita-
rum editionis praesto non est. Omnes- consentiunt Taciti
Ilistorias vel priorem Ilistoriarum partem -) primis se-
cundi p. C. n. saeculi annis apparuisse itcmque Plutar-
chum circiter 120 p. C. n. obiisse. Ratio temporum ergo
non obstat quin Plutarchus Tacito usus sit. Attumon
sunt qui putent has Plutarchi vitas sui laboris primitias

1) Inter paiicos C. Dionis ot IMiU.nrchi locos siniililiulo oxslnt. cf. IVtor
1. 1. j)g. 28 ndn. 2. Taliiiin loconnn numerus npud Suotoniun» ninior osl,
quos compamtos invcnies njjud IVtrum !. 1. pgg. 35—39; Ilardium. 1. 1.
Intro<l. pgg. 5ü—58.

Secundum Lampriae catalogum Plutarchus vitas impe-
ratorum Augusti — Vitellii conscripsit. Ad hoc animad-
vertit Hardy: „Now, if he had written it under Trajan,
there could have been no more reason why he should
have refrained from proceeding to the Flavian emperors,
during whose period he was certainly in Italy on several
occasions, than there was in the case of Tacitus and Sue-
tonius. If on the other hand he wrote while Domitian
was still alive, there is an easily intelligible reason why
he should have deemed it expedient to stop short at the
f . death of Vitellius." Eodem iure respondere possimus

Plutarchi vitas intra Vespasianum stetisse, cum in eo
nova familia Caesarum rerum potitus sit atque Plutarchus
igitur in Vitellio aptum finem operi suo imponere potue-
I rit vel quod ei aetate fesso sive supremo fato fungenti

0. vitae) machen aber, verglichen mit den ßiograpliien der
Feldherren der Republik, den Eindruck eines Anfiuiger-
j Werkes.... Dagegen sind als Quellenschriften diese Kaiser-

biographien brauchbarer als die andern plutarchischen:
^ sie entlialten mehr Thatsachen als diese, weniger Rai-

binden sich strenger an die Zeitfolge." Si accurate Gal-
j bae et Othonis vitas perlegimus, statim apparebit inter

\'1

S\'

bus notum Plutarcluim, quem tam eximie Wachsmuth i)
describit, se praebet, alius in Galbae et Othonis vitis
cognoscitur, ut nunc exponam.

Tacitus historiam per singulos annos disposuit, Plutar-
chus vero per imperatores neque tamen prorsus vitas
conscribendi ratione relicta. Haec fere species laboris eius
esse videtur. Deperditus liber „Nero" finem cepit in Ne-
ronis morte; de Nymphidio Sabino, quatenus id Neronis
vitae conveniebat, iam mentionem fecit ut ipse dicit G.
2. &ÖJIEQ e^QijTai. Haud dubie etiam Vindicis Galbaeque
coepta (causae enim Neronis interitus erant) breviter trac-
tavit atque, ut 0. 18. rd /iièi\' ovr ùÀÀa naigov oIkeIov
èyei ÀexOîjvai nos ad sequentem Vitellii vitam delegat,
etiam, cum in fine Neronis vitae res, historiam Neronis
et Galbae una attingentes, memoraret, talem fonnulam
adhibuerit. Deinde ad res, quae, seu ante, seu post Nero-
nis mortem gestae, Galbam velut in scaenam produxerunt,
accedit igiturque novus liber, cui Galba inscribitur, inci-
pit. Praefationem praemittit ((jui mos ei non alienus est),
quo post aliquot morales meditationes licentiam alia prae-
termittendi, alia fusius tractandi sibi praeripit. G. 2. Tà fièv
OVV uni)\' ënnöra rßt\' yevof^iéruv ÙTvayyéÀÀEiv àuQifiôig r/J^
7Tgayf<aTiKf}g lorogiag èariv, ööa öè àgta Ààyov rotg roir
kaioûqtov vqyotg uni nùùeôi avjujri\'nriohe)\', i^juol ttqo-
ojjUEi TTUQE^ÛEtv. Cap. 3. Galbao vitam ante eum impera-
orem consalutjvtum breviter tractat, quo facto uberius res

1) CiriiT WArnsMUTii. Einleitung in dns Studium der Alten (iewhiehte.
Leipzig 1805. pgg. 218, 210. ,,1\'lntnreh ist wwler ein IMiilonoph «1er nach
Erkenntnis« der Wahrheit ringt, noch ein Historiker, den die geschichtliclie
Forschung selbst anzieht: er wandelt dun-li die Hallen der (leschichte und
d«>r Philosophie als ein geistr«>icher Dilletlant etc."

novas a Vindice quaesitas omnesque eventus ex iis natos,
Galbae consalutationem, denique historiam inde a Nero-
nis morte conscribere pergit. Imprimis occurrit brevitas
capitis 3 (de priore Galbae vita), quae tanta est ut paene
obscura fiat. E. c.: Äißiag naQa0x0vöi]g vnarog êu IlaÀaviov
jTQOi)?.de (sc. Galba), ubi prave Doehner jragaoxovarjg per
„operam dante" vertit. Livia enim aO 29 p. C. n. mortua
est. Galba a^ 33 p. C. n. consulatum gessit. Plutarchus
dicere vult Li viam Galbam in aulae circulum introduxis-
se, unde postea Caesaris commendatione consul factus
sit, — Simulac Galba temporibus, ad quae Plutarchus in
historia conscribenda pervenit, vir magni momenti fieri
coepit, fusius de eo agit. Igitur Plutarchus quandam Ko-
manam historiam per imperatores dispositam scripsit, ita
vero ut, quae minus prope ad imperatoreni jiertinerent,
omitteret. i) Profecto Plutarchum admirari debemus, qui
tanta stigacitate atque consilio genera vitas et historias
conscribendi coniunxerit; exercitatio et consuetudo com-
ponendi ei denegari nequit.

Videmus nostrum in hoc opere condendo aliam ac in
parallelis viam ingressum esse, quam equidem non intel-
lego cur priori Plutarchi labori Galbae et Othonis vitas
ascribendas esse demonstret. Quicquam certi statuere non
possumu.s, sed perinde in his vitis Plutarchi opus poste-
rius perspicere licet; vel valdo. probabile mihi videtur
eum aetate aliquid provectuni novo scribendi generi sc
applicasse. Hue accedit quod, ut Monnnsen ipse declarat,
Galbae et Othonis viüic inter omnia Plutarchi opera

1) Inter alia do provinciaruni habilu, (iiieni TaeitUH initio IIi»toriaruni
accurate dcscribit, brevitcr agit.

temporum, solae recte compositae sunt, procul dubio vir-
tus, qua alia eius scripta carent. Lezius longius progre-
ditur atque vestigia scriptoris senectutis invenisse opina-
tur; 1. 1. pg. 174. „Omnibus vero locis dulcis cernitur
ubertas, quae interdum tanta est, ut senis loquacis esse vi-
deatur, velut etc." (sequitur exemplorum numerus.) Profecto
in omnibus Plutarchi scriptis elocutionis latitudo reperi-
tur; attamen hae vitae singularem huius rei documento-
rum multitudinem praebent. Praeterea animadverti }ios-
trum identidem duo vocabula propemodum Synonyma
coniungere. Nomnilla exempla e magna copia proferani:
G. 1. JTQqa> nal (puavdQÓmó, 11. (piAarÖQCOTTOvs wii öij-
fiOTiHÜg, cf. 0. 1, G. 20. cvjTQOöt\'iyoQor ual qnMvdQMnov,
]. rö dvfioctdèg ual dgaarijgiov, 4. (ofiög ual dy^kög, nhnpiv
Kai (poQÜv, fUjrDoa) nai iiaTCinctv, 5. AoAid ual rpi\'if-n], dgÜMg
nul AeAoyicSftih\'cog, G. (^vn\'jO)) ual ovvrgocpov, 10. xaAemog
Kul /lóAig, 13. èmciHijg ual /lérgiog, 17. fiiódönaAoff ual mxi-
fiaycoyóg etc. etc. passim.

Quod ad harum vitarum sermonom quem non tam po-
litum ac perfectum quam in aliis Plutarchi operibus esse
quidam perhibent, memores simus talem rem diiudicare
diflicillimum esse. Sed fac re-vera ita rem so habere, quid
impcdit quominuH Wachsmuthii \') .sententiam comprobe-
nnis sc: Plutarchum non ab omni parte hoc opus absol-
Visse extremamquo oius manum Vitis hisce non accessisse?

Quod deinde Monnnsen -) dicit praesertim e G. 10. i. f.
(do beata Vcrginii scnectute) apparero ante Vcrginii mor-
tem (i.e. aO 97 vel OS) Plutarchum hoc opus conscripsis-
•se, nullo modo probare i)o.s.sum. Inimo memores Sopho-

dis O. R. i. f. fiiqôév\' öÄßl^eiv, jtqIv äv regjua tov ßiov Jtegaoi]
fiïjôèv àP.yeivov nadùv, potius ex illo loco collegerimus post
Verginii mortem Plutarchum hune laborem aggressum esse.

Postremo quantum valeat Nissenii argumentum inquira-
mus. „Denn aus der Art und Weise, in welcher Plutarch
Lateinische Worte anführt und erklärt, erkennt man
gleichfalls mit anderen Schriften verglichen in den vor-
liegenden Anfangsproducte seiner Schriftstellerei." Atta-
men statim apparebit nos hic exemplum Nissenii audaciae
habere. Omnino non enim Latinae linguae vestigia in his
vitis et parallelis inter se comparât sed noninillos locos,
ubi Plutarchus plurium verborum circuitu aliquid expo-
nit, et errores vel potius minus accuratas Latinorum no-
minum interpretationes tantum afFert additque satis ido-
neam rei militaris Romanae scientiam nostrum defecisse.
„Die Worte versteht Plutarch ganz richtig, aber ihren
Sinn grundfalsch." Postea Sickinger dissertationeni edidit
„de linguae Latinae apud Plutarchum et reliquiis et vesti-
giis", quam perlegens haudquaquam colligere potui Plu-
üvrchi interpretationem Latinorum verborum .prae versi-
. one in aliis eius scriptis minus aptam esse. Sed pone nu-
merum minus rectarum versioimm liic maiorem esse quam
in aliis vitis, quid cam rem miramur, cum inter omnes
constet praecipue in Galbae et Othonis vitis Latino fonte
Plutarchum usum esse ?" Habemus satis notum locum V.
Demosth. 2. ôipé note ual noggo) rfjg i)XiKlas i)Q^(ijiiEÖa
\'PoifialKoTg yQuff/naOiv êvroy^àveiv, omnes consentiunt e
Latino fonte Galbae et Othonis vitas fluxisse, i) vel Nissen

1) Solus Rankk. Wcll-Gcschichto, III. 2. pgg. 28.5—288. Ofilbae ol Otlio-
Iiis vitas c (îraci-o fonto liaiistas psse oxistimavit.

concedit: „Von diesen militärischen Dingen abgesehen,
hat Plutarch durchaus befriedigend übersetzt", quae om-
nia mea opinione indicant posteriori Plutarchi aetati impe-
ratorum vitas ascribendas esse. Denique nullum adhuc ar-
gumentum prolatum esse contendere ausim, quo firmetur
opus nostrum Plutarchi studii primitias esse, e contrario
multa magis eo spectare, quod aetate provectus id condi-
derit. Dum contrarium non certe constat, sine ulla du-
bitatione Galbae et Othonis vitas post Taciti historias
ponere licet nec in ratione temporum offendas oportet.

Transeamus ad argumenta, ex Historiis et Galbae
Othonisque vitis desumpta, quae communis fontis usum
demonstrarent. Mii\'a inter Tacitum et Plutarchum simi-
litudine occurrente, per se probabilius est liunc illum
auctorem habuisse, quoniam toties ùtrumque eodem modo
communem fontem exscripsisse fortuitum videri nemo
negabit. Etiam omitto quaestionem, qualis ille fons fuerit,
qui tam diversis scriptoribus, quam Tacito, Plutarcho,
vel Suetonio (ut quidam autumant) fere omnem materiem
praebuisset. Profecto causae, cur Plutarchum Tacitum auc-
torem habere non potuisse perhibeant, firmae esse debent!

Atque diversis commentationibus perlectis videmus non
multa argumenta alFerri sed magis, communi fonte sta-
tute, quo modo Plutiirchus et Tacitus illum fontem ad-
hibuerint et discrepantiae explicandae sint, exponi. Quo-
tiescunquo Plutarchus erravit, communis fontis defenso-
res eum prave suum fontem exscripsisse, Clason c. s.
vero nostrum Tacitum non intellexisse vel negligentia
errasse dicunt; ubi Plutarchi narratio uberior est, illi
eum plura e communi fonte petiisse, hi nostrum Taciti
verba ornasse et amplificasse vel alio fonte usum esse

affirmant. Sed omnibus hisce non multum proficimus;
sunt explicationes aequi ponderis, quarum hanc illamve,
prout Momm senium aut Clasonium sequimur, eodem iure
comprobare possumus.

Mommsen i) communis fontis usum eo firmari putat,
quod nonnullis locis, ubi Tacitus minus clare res tradat,
Plutarchus velut supplementum, quo Taciti narratio expla-
netur, praebeat. Attamen pars 2) exemplorum ab eo pro-
latorum nil demonstrat, cum eae res a® 68 gestae sint,
annus 69 Historiarum initium sit Tacitus paucis verbis
nonnulla proximi anni facta repetat, ut qualis status urbis,
quae mens exercituum, quis habitus provinciarum fuerit,
exponat Quod ad alia exempla eodem iure statuere
possumus Plutarchum Taciti narrationem ornasse et am-
plificasse vel alium insuper auctorem adhibuisse. \'»)

Nissen petit ex eo argumentum, quod do Othone Ta-
citus multo iniquius quam Plutarchus iudicet "). Sed
nequaquam rem ita se habere satis superque Gerste-

2) De classiarioruni tiimultu. T. II. I. (J. P. G. 15; »le donalionibus
îîeronis. T. H. I. 20. P. G. IG.

3) T. H. I. 1. „Initium mihi operis Semus Galba itcrum Titus Vinius
consules erunt" i. e. Kal. Ian. (59.

4) T. II. I. 4. „Cctemm antequam dcstinata comi>onam, reiwtemlum
videtur, qualis status urbis, quae mens exercituum, quis habitus provincia-
rum, quid in toto terrarum orbe validum, quid\'aegnim fuerit, ut non modo
casus cventus<juc rerum, qui pleruniquc fortuiti sunt, Re<I ratio etiam eau-
saeque noscantur."

5) Do Tiberis inundationc. T. II. I. 8(5. P. O. 4. cf. Lezius 1. 1. pg. 94.
do Othone Brixelli rémanente P. O. 5. cf. Lezius pgg. 98, 99.

7) 1. 1. pg. 510. „Als leitenden (»rundsatz für dio Partie, welche durch
die plutarchischen Hiograi)hien oontrolirt winl, kann «lan angeben, das» Ta-

iiecker i) demoiistravit. Alia quoque, quae de animo, quo
Tacitus Historias conscripserit. Nissen profert, infirma
sunt facillimeque debilitari possunt -).

Postremo contendere velim nullum adhuc firmum, quod
communis fontis usum probet, Tacitum fontem vel inter
fontes a Plutarclio adliibitum esse prohibeat, argumen-
tum exstare. Quales in difticultates, eundem Plutarchi ac
Taciti auctorem statuentes, delabamur, obiter iam demon-
stravi. Ad alteram partem ergo accedamus.

Tacitus Plutiirchi auctor. — Necessario Plutarchus in pri-
ore Galbae vitae parte alio ac Tacito fonte usus est, quo-
niam huic initium operis annus G9, illi defectio Vindicis
(m. Martio aO G8. G. 4) est. Quis ille rerum anni 08 auctor
fuerit inquirere supervacuum est, cum nullum certum in-
dicium suppeditet. Nee quis gravetur illam a (juibusdam
viris doctis propositam legem unici veterum scriptorum
fontis haud servari. Vel communi foute statuto, Plutar-
chum nonnullis locis alium insuper auctorem habuisse a})-
paret. E. c. G. 28,,ubi noster tradit Helvidium Priscum
Galbae corpus sustulisse, Argium sepilivisse, cum T. II.

citiis den Otho weil nngiinstigpr l)ciii thcllt nl» soiii Vorgänger. Dies ist von
vom herein nicht zu venvundeni. Nnchsichtigo Ileurlljcihuig wnr einem\'
flavischen (lescliichtschreüier nahe gelegt, insofern er in Vitellius den eigent-
lichen Feind sehtn musstej in den alten Anhängern Othos viehnehr Freun-
de und Verbiuidetc. Dagegen verglich die traianische Zeit die Politik (»al-
has mit derjenigen Ner\\\'a« und crkanttc schon damals ihr Ideal einer Staats-
ordnung verwirklicht, welches dann die Kmiwrung Othos in frevelhafter
Weise veniichtcte."

2) Nissen 1. I. pgg. 014—52.\'). Heckurts 1. 1. pgg. 32 sqq. («erstenecker
I. I. I3-4H.

I. 49. ignotum ilium Argium tantum Galbam sepultura
contexisse narrat, i) 0. 3. de diplomatibus Neronis cog-
nomine perscriptis, quorum Tac. H. I. 78. nullam facit
mentionem. De hac re iam supra egi; vide pgg. 6, 7,

Si Plutarchus autem primum alio fonte, deinde Tacito
usus est, opus velut in duas partes cadat, quarum com-
positio différât, necesse est. Atque nobis talem in compo-
sitione differentiam plane exstare videtur. Quare enim
Plutarchus seorsum Galbae priorem vitam summatim (G.
3) describit, cum Otho in narrationis tenore introducitur
atque id eodem quo apud Tacitum modo ?

x&v vnó TiyeXAivi^ xayjuâxav
vfiQiSóvxav JtoXÀàHis ènéjuTtexo
yQàfJifiaxa xÇ TdA/îç nagà x&v
émxQÓnojv\'

6 ôè qw^Tjûeis, ùg fii] juôvoi\' ótd
TÔ yfiQag, àXXà xai ôià xijv àmii-
biav TtaxatpQovovjbievos, èfiovAeve-
xo Tmlba déoôai xdv èm<pav&v
xiva veavlOKOv xai ôiàboxov àno-
bel^ai xfjs àQxfjS-

7fv ôè MàQKOg \'Odcjv, àvijQ yè-
v£i fièv oÙK à(pavi]S, XQvcpQ ôè Kai
(piXr]boviais eidvg ^k nalbav èv
ôAlyoïg Tcijiiaiov bietpdaQfiévog,

lendas lanuarias diebus Pompei
Propinqui procHratoris o Belgi-
ca literae adferuntur, Superioris
Germaniae legiones rupta sacra-
menti reverentia imperatorem

„Maturavit ea res consilium
Galbae iam pridem de adoptione
secum et cum proximis agitan-
tis." . . , ,

1) Cf. Lange. 1. 1. pg. 21. I^ius 1. 1. pg. 71.

2) I^ge: OvtrekXia). cf. Coroll. Crlt. a. 1.

ytyovô>s JTEQifiôijTOs èv \'Pà/irj
dià TÔv IIoTTTmias yàfiov, ijg ijQa
fièv à NéQoiv KQiamvcù awovOijS)
ën ô\' aldovfievog tt/v éavwO yv-
valKa Kai Tt]v ftijTéga (po^ovfievos
vqjf^KE TÔV \'Oôtova jreiQavra -rijv
Ilojumlav. <P{A(ù 6è r^) Vdavi Kai
avfifiioTO ôià ri}v àaoviav èxQfjro,
Kai OKùiJTTÔ/œvos hn\' aivoO JioX-
ÀàKig elg fUKQOÀoyiav Kai àveXeti-
ÛEQiav ëxaige.

\'AXAà n\'jv ye Jlonjmiav jtqo/ioi-
XEvaag NéQOivi Kai àiaqjdeiQas
rats els èKelvov èXjiiaiv èmiaev
àmOTf^vai roO àvdQÔg. \'EXûovCijg
ôè jtaQ" ai)Tov Mg yofterfjs oi)K »)-
yàTia /leréxtov, dAA* {jOxaXXf:/tern\'
ôiôovS, oùAè aùrl)s àxdoftévtjg, &s
(paat, tQ ^tjXoTvnlq. Ti)s Ilonrcalas.

\'J^huvàùvrvari\' ovv ô \'Odcjy àm-
davrlV Kai jraQàXoyov îjv, fln nyj»
ywafKa Kai à&eXipip\' àjroKXEivas
ftià lùv lIoTuiaias yàfiov ftpeloaro
roO \'Odovog. 20. levékav W eI-
Xcv eùvovV KdKEiyov rtiv NéfKiva
mlaavTOg Kai naQaivéaavTos ê^E-
jré/t(pdt] ylwOtTOvôi\' OTQaryjyàg éni
TÙv ïîxeavci»\'. Kai miQéoxEv éav-

,Poppaeam Sabinam principa-
le scortum, ut apud conscium li-
bidinum deposuerat, donec Octa-
viam uxorem amoliretur."

,Mox suspectuin in oadem
Poppaea in provinciam Lusitani-
am specie legationis seposuit."

zùv ovK äxaQiv ovf)è ènaxdrj zotg provincia primus in partes trans-
vTUjKoois, elôùs <pjyfjs ^^oKÔQio- gessus."
fia Kai TraQaKàAvju/ia rrjv àQxijv
a{>Tâ> ÔEÔOfiévTjv. \'Anoardvros ôè

Profecto multo uberior Plutarchi narratio est i); sed
summa congruit: litterae de seditioso Germanico exercitu
adlatae, Galbae consilium adoptandi, petulantia luxusque
Othonis, Poppaeae cum Nerone et Othone consuetudo
Otho specie legationis in Lusitaniam sepositus, primus in
Galbae partes transgressus.

Haec omnia Plutarchus vel orandi suo genere vel fa-
belUs, quas memoria tenebat, amplificavit. Alteram de
Poppaea Neronem excludente, quam noster praebet fa-
bellam, etiam Suetonius 0. 3 tradit, qui maiore probabi-
litate dicit non Poppaeam, sed Othonem Neronem exclu-
sisse. Atque hic error etiam probat Plutarchum ea de suo
addidisse. Nemo enim negabit Plutarchum in sua scripta
multa e memoria inseruisse, quod copia versuum lauda-
torum, fabularum, dictorum memorabilium declarat.

1) Nec obliviscaimir Tacitum hic de rebus ante annum GO gestis agere,
undo eius narratio aliquid astrictior sit.

2) Procul dubio Plutarchus in Neronis vita iam historiani Poppaeae et
Othonis tractaverat. Cur autem non adicit formulani ut wo.Tfp rÏQtjtai, at-
que brevius rem tradit quod in memorando Nymphidio Sabino G. 2. facit?
Taciti manu ductum eum hoc oniisisse suspicor.

Practerea nionendum est de eadem rc longe aliani rectioremque narra-
tionem exstare Tac. Ann. XIII. 4\'), 4G. cf. Staiiu. Agrippina, die Mut-
ter Neros. Berlin. 18G7. pgg. 193—208. II. Schillku. (Jesch. d. Köm.
Kaiserreichs u. d. Regier, d. Nero. Berlin 1872. pg. 119. Plutarchus vero
deteriorem Historiarum narrationem recepit.

Alia additameuta, velut de Senecae erga Othonem bene-
volentia, sin minus Plutarchi memoriae imputanda, quid
impedit quominus alio fonte orta sint?

Instigantur milites ut Vitel- instigat ut imperium accipiat.
Hum imperatorera consalutent. „tres patris consulatus censu-

OiïréXXtos ■ ■ • JtaTQug re TifnjToO ram collegium Caesaris"
Kai TQig vjidrov yevojiiévov uai I. 9. „A. Vitellius . . . censo-

Idem denuo apud utrumque modus pcrsonas in nar-
rationis connexum inserendi elucet.

Nunc quod ad totius operis compositionem attinet. Ini-
tio Plutarchus viUim conscribere videtur more Suetonii,
qui etiam incipiat per memorationem originis priorisque
vitae imperatoris. Huetonius deinde more solito materiem
accurate per .singula capita distril)uit, ita ut quidque in
suo capitc enarretur. Plutarchus vero, ut quisque, (jui
has vitas perlegerit, videbit, magis magisque fere meram
historian! scribcre pergit excepto, quod nonnullas res gra-
ves, quae minus imporatorem attingant, omittit, fabulas,
peculiaria suo loco innectit. Keapse quodammodo de suo
proposito vitas conscribendi deflexit, quod procul dubio
Taciti usui ascribendum esse jiutamus. Attamen gravius
est aliud argumentum quod, ([uamvis ab aliis -) iam

1) Quod IMutnrchus do Vitcllii pniipcrlatc nddit, facile <le suo esse |k)-
tC8t. Res erat notissinin. cf. Suot. Vit. 7. „Sntis constat exituro {so. Vitel-
lio in inferiorem (Jermnniam) viaticun» dcfuisse, tanta oRcstate rei fami-
liuris, ut etc."

ante me prolatum, non satis adhuc aestimari mihi vide-
tur. Plutarchum enim 18 vel 22 primis capitibus Vitae
Galbae dispersa tantum narrare, inde ab Pisonis adop-
tione continuam Galbae et Othonis historiam tradere. Ré-
véra ita rem se habere capitum summarium quod sequi-
tur confirmabit. Adiciam comparationem cum Suetonio,
quae ostendat res, quas Suetonius ac Plutarchus in 18
primis capitibus communiter tradant, eodem apud utrum-
que ordine occurrere.

7. Nuntiatur Galbae Neronem
mortuum esse atque S. P. Q. R.
imperatorem eum consalutasse.

8.9. DeNymphidioSabinoRo-
mae omnia administrante paul-
latimque in spem imperii irre-
ponte:

10. Verginius Rufus adigit su-
os milites in verba Galbae. Suc-
cedit ei Hordeoniüs Flaccus.

1) In his cnpitibuB otium nonnulln n Tncito noslnnn dcsumpsisBC put«,
quwl imprimis, qunc Plutnrchus de Vinio trndit, comprobnnt. cf. Tac. H.

I. 48, nbi do Vinio mortuo fere iisdem verbis endem ac noster narrnl.
Talis similitudo, qnamvis non tam conspicun, pmctcrea rojwritHr O. 7.

II. I. 13. de Icolo; G. 15. II. G. do infnusto (»albne introitn in urlwm,
tot classiariis trucidatis; G. 17. II. 72. do Tigellino, Neronis corruptorc cl
proditore; G. 18. II. 5. Galbae vox: „legi a so militcm, non emi."

èmTQÓncov\' ù ôè (poßt]dEis, ó)S M\')
(lóvov ôià xù yfjoas, àÀXà Kai ôià
Ti]v ànaibiav Karaq)QOvov/LiEvos,
(desinit similitudo inter P. et S.)
eßovAevETO jralôa êéodat etc.

Plutarchus deinde, ut supra
ostendi, eodem ac Tacitus modo
Othonem in narrationem innectit
atque inde a capite 19 vel magis
adhuc a c. 23 conspicuam cum
Tacito similitudinem prae se fe-
rens, usque ad finem vitae Otho-
nis continuam rerum Galba et
Othone imperatoribus gestarum
historiam tradit.

Apparet Suetonium religiose vitam conscribere nec ul-
tra suum propositum progredi. Plutarchus vero identi-
dem ad res, minus magisve vitae aliénas deflectit (velut
5. de Neronis consternatione ; 8, 9, 13, 14. de Nymphi-
dio Sabino; 12. de Vinio; 17. de Tigellino) coque accura-
tum rerum ad Galbae vitam pertinentium ordinem in-
fringit. Attamen praeter hos excursus quodannnodo vitam
composuit, in multis, praesertim quod ad rerum ordinem,
cum Suetonio congruentem. Inde a cap. 19 autem

1) Cap)). 19—2;], (Ic quibus iK)sti\'a uborius agiun, sunt vchit transitus
a Plutarcho qucniquani aiiuni ac Tncituin lontcin habcnto in Plutarchum
ïacituui auctorcm adhibcntcm. Attamcn maximam partem a Tacito liaustn
esse jwssunt. cf. Lezius 1 1. pgg. 17—37. Inde a cap. 23 artior continuaque
inter utrumque similitudo incipit.

2) SujMîrvacuum est Taciti Plutarchique eongruentiam tabula compara-
tiva illustrare. (Juod iam fecernnt: Mommsen 1.1. pgg. 301—30"). Clason.
1.1. pgg. 27—09. Lezius I. 1. pgg. 17—172. Hardy 1. 1. Intr. pgg. 17—23.

tam suam quam oi\'bitatem ra-
tus (desinit similitudo inter P.

et S.) Pisonem.....adopta-

vit."

Suetonius deinde c. 18 multa
monstra, exitum Galbae porten-
dentia, enumerat; 19—20 co-
piose horam supremam mortem-
que Galbae enarrat; 21 — 23 fi-
nem facit per usitatam corporis,
morum, aetatis imperatoris de-
scriptionem.

aliam rationem sequi atque a Suetonii genere vitas con-
scribendi plane abhorrere exorditur. Nam, cum antea de
Galbae vita dispersa, quibus excursus miscerentur, com-
poneret, inde ab hoc capite, paucis rebus gravioribus
omissis, continuam imperii Romani sub Galbae Othonis-
que regno historiam conscribit. Atque imprimis Plutarchi
declinatio a vitas scribendi ratione eo elucet, quod Sueto-
nius in Galbae vita fere nullam de Othone mentionem
facit, sed complura, a Plutarcho in Galbae vita de eo
tradita, ut vitarum scriptor suo loco in Othonis vita enar-
rat. E, c. compara quae P. G. 19, 20. de Othone inve-
niuntur et S. 0. 3, 4; P. G. 24, 25 et S. 0. 6: do Othone
imperatore rapto. Suetonius ergo perseveravit in suo pro-
posito vitas conscribendi, Plutarchus 18 primis capitibus
aliqua ex parte vitam componens, deinde mere secundum
temporum rationem opus suum condidit. Haec habeo
quod ad compositionem documenta, quae Plutarchum
Tacito usum esse demonstrent.

Nunc ad causas interiores transeo. Oinnes locos, ubi Plu-
tiirchus et Tacitus ad verbum congruunt vel paullulum
discrepant, onumerare supersedeo nec expedit conferre,
quae hic vel illo omittit aut addit. Iam satis in conlici-
endis huius rei tabulis elaboratum est. i) Loci ad ver-
bum congruentes vel eandem rem tractantes, fere idem
apud utrunique rerum ordo, magna a nostra jiarte argu-

rirn. InB|)cxcritne Suetonius IMutnrehum nn oonmnineiu uteniue fontem ndlii-
bucrit diiudicnre hic a re est.

1) Locos, ubi ad verbum congruunt, invcnies: Monnnsen. I. I. pgg.
aOO—aO\') in adnn. 312—315; Lezius 1. 1. pg. 173; Jlanly 1. 1. Intr. pgg.
37—43; res communiter traditas: Clason 1. 1. pgg. 23—09; Krauss 1. 1.
pgg. 17—18; additamenta Plutarchi: Kraus« I. 1. pgg. (5—8. Hardy 1. 1.
Intr. pgg. 29—34, ubi discrepantiac quoque enumerantur.

Restât igitur ut totum Plutarchi narrationis tenorem
cum Taciti Historiis accurate comparemus atque inquira-
mus num, Historias in suo opere condendo ad manum
habens, vitas hasce scribere potuerit qualemque ratio-
nem in eo secutus sit. Talem inquisitionem Lezius, ut
vidimus, instituit, qui utriusque verba exscripsit, diligen-
ter pensavit. Quamquam non in omnibus cum eo facere
possum nonnullisque locis discrepantiam aliter explicare
malim, summa dissertationis mihi valde satisfecit stabi-
livitque meam opinionem: omnino non Tacitum Plutar-
chi auctorem fuisse negari posse.

E Lezii commentatione apparet Plutarchum, licet mul-
tis locis Tacitum ad verbum exscripserit eundemque fere
rerum ordinem servaverit, complura suo proprio scribendi
genere ornasse, interdum suo arbitrio usum esse, saepius
memorabilia de suo addidisse. Atque primum de iis, quae
a Tacito profecta sunt, disseram, ut deinde ad ea, quae
aliunde orta sint, me conferam. Difficile est inter ea quae
Tacito debentur ac quae ex alio fonte hausit Plutarchus
certos fines constituero. Diversis locis enim incertum vi-
detur utrum Plutarchus, quae apud Tacitum invenisset,
retractaverit atque amplificaverit, an alium auctorem ad-
hibuerit, qui, ut Lezius i) vult, hic illic etiam Tacito
fons fuerit. Quod ad operis partem, quae a Tacito deri-
vari potest, diversas praebet explicntiones Lezius, quarum
nimirum complures parum Tacitum Plutarchi auctorem
fuisse demonstrant, sed nil nisi necessariao Plutarchi in
opere condendo rationis explanationes sunt, quae, dum-

modo probabilia sint nec omni sanae rationi répugnent,
ex hac parte saltem nullum Tacito Plutarohi auctori
impedimentum ofFerri ostendant. Atque quas Lezius pro-
fert causas, omnes admitti possunt, velut Plutarchum
subtiliora neglegere, quae praebeat, pluribus verbis exor-
nare (pg. 174), parva additamenta, formulae transeundi
causa insertae (pg. 175), exornationes (pg. 176), illa ampU-
ficatio, quam iam Krauss, Lange (pgg. 21—27) tractarunt.

Verumtamen aliae sunt causae, quae Tacitum Plutarchi
fontem fuisse confirment. Plutarchum Tacitum prave in-
tellexisse videri. (Lezius pg. 173.) Posteft de hac re
uberius acturus, unum tantum exemplum tradam, quod
primus Mommsen i) praebuit. Est locus G. 23, de Galba
apud milites de Pisonis adoptione verba faciente: dQ§a/iié-
vov ôè Ta fièv Àéyeiv èv tÇ> ôTQaTOJtéôc^, rà ôè àvayi-
vùGuEiv etc. Monet Mommsen in adoptione nil recitari,
sed Plutarchi errorem hic occurrere profectum a Tac. H.
L 18: „apud frequentem militum contionem imperatoria
brevitate adoptari a se Pisonem more divi Augusti et
exemplo militari, quo vir virum logo rot, pro nun-
tiat." Procul dubio recto iudicat Xéyeiv, àvayivôOKEiv e
„legeret, pronuntiat" ortum esse.

Porro coartatio rerum, diversis locis apud Tacitum oc-
currentium, velut G. 22 de seditione Germanici exerci-
tus, 0. 1 do primis Othonis imperatoris actis demou-

1) 1. 1. pg. 30G. odn. 4. Quisque vidct hoc cxemphim, n Mominscnio
tit communem fontem confiniict, prolntum, o contrario plus nostram par-
tem adiuvare.

2) Lezius. I. I. pgg. 27—37, exponit Cl. 22 e locis Tac. H. L 5, 8, 18,
51, 52, 55—57, i)gg. 73—78. O. 1. n T. H. I. 47, 71, 77, 00, conflatum
esse.

strat nullo modo communem fontem statui posse sed nos-
tram sententiam praevalere. Defensores communis fontis
enim omn6s autumant multo diligentius Plutarchum illum
fontem secutum esse. Igitur Tacitus, quae in communi
fonte coniuncta erant, adeo dissipavit? Summo iure Le-
zius pg. 29 ad haec concludit: „Ab omni enim proba-
bilitate abhorret, Tacitum quae apud auctorem coniuncta
invenisset adeo diffudisse."

Praeterea sunt loci, ubi manifeste Plutarchus erraverit.
Quorum errorum culpa, licet variis modis requiri possit,
facile, ut mox exponam, Plutarclio Taciti narrationis sen-
sum non perspicienti vel eum parum accurate adhibenti
attribuenda videtur.

Si Plutarchus non temere ubique Tacitum secutus est,
sed interdum, suo arbitrio usus, aliter ac Tacitus de re-
rum ratione iudicavit, loei, ubi Taciti prQpriam opinio-
nem impugnet vel partim reiiciat, inveniantur necesse
est. Atque huius rei vestigia vel maxime nostram senten-
tiam firmare quisque intellegit. lle-vera autem documenta
talis proprii Plutarchi iudicii, a Tacito diyersi, occurrere
mox, ut spero, apparebit. Supra {)g. 21, laudavi exem-
plum a Gersteneckero prolatum sc: T. H. II. 44. et P.
O. 14 de corporum acervo in pugna Bedriacensi. Haupt
hos, locos comparat, quos recte demonstrare putat Taci-
tum atque Plutarchum omnino non eundem fontem ha-
bere potuisse. T. II. IL 37. „Invenio apud quosdam
auctores pavore belli seu fastidio utriusquc principis

nocentem principem pro pessimis ac flagitiosissimis ex-
petitum etc." Plut. O. 9. érégcov ôè ijv ùhoveiv, öri rotg
öTQarevjuaön\' àj^Kporégois TraglóravTO óg^nl jtoXXai, (hg slg
ravTo ovyeÀiietv nai fiàÀiOra ßsi\' avrovg à^ioq)Qovi)ciavTas
èu röv TtaQÔvrcûv ijyejuoviKôiv êÀéodai tov dgiorov, el ôè jui),
n)v ovyKÀ7}toy ô/ioD Kadlaavrag ècpetvm ti)v aîgeOiv ènelvi]
roP avroKgârogos. Kal ovk ùnEiuôs èöri tnjÔETÈgov tôte
TÖV ngoOayogEVOf-iévtov avTougarógtov Evôoni/LioOrros èm-
nhrxEiv roiovrovg ôiaÀoyid/iovg [ror^\'*] yvijöloig nal ôianô-
l\'Oig nul öoicpgovoüGi töv örgancoTöv, ùg è/diOTor Eh} ml
ôeivùv, â TcàXai ôià ZvÀÀav nal Màgiov, EÏra Kalöaga ml
noftjn)ïoy (ùKTElgovTo etc. Tacitus II. 38. item Marium, Sul-
lam, Pompeium exempla civilium bellorum memorat;
deinde addit „sed me veterum novorumque morum re-
putatio longius tulit: nunc ad rerum ordinem redeo."

Videmus Plutarchi ac Taciti verba cognata esse, atque,
cum luce clarius hic de suo Tacitus excursum inserue-
rit, nullo modo fieri posse quin Plutarchus Tacitum auc-
torem liabuerit. Attamen non prorsus cum Tacito Plutar-
chus fecit. Nam Taciti verba „ego ut concesserim" signi-
ficant eum parum quibusdam auctoribus assentiri, Plu-
tarchi vero formula ml ovh dnEinóg àan declarat eum ad
quorundam auctorum narrationem probandam valde pro-
num esse.

Aliud insuper exeniplum inveni T. II. II. HO (de Othone)
„(luobus facinoribus, altero flagitiosissimo, altero egrogio,
tantundem a})ud posteros meruit bonae famae quantum
malae." Duo illa facinora spectare ad Galbae nccem Otho-

Xslgovag /xrjô\' èÀdrTOvg xöv rov ßlov avvov ipeyôvrcov rovg
êjtaivodvTag. Deinde explicationis causa addit: ßtcjöag yàç
ovôèv èmsiuéorsQOv Négcovog àjtédavev eûyevéoreQOv. Vi-
demus Plutarchum sententiam a Tacito petitam quodam-
modo explicasse, sed minus recte, licet talis comparatio
non reiicienda sit, vitam ac mortem Othonis inter se op-
ponere. Nam nex Galbae, cuius amicum se gessit, prae
lascivia mollitieque eius iuventutis multo flagitiosius erat i).

Haec ex iis, quae communiter tradunt vel quorum cog-
natio perspicitur, ad Tacitum Plutarchi auctorem consti-
tuendum argumenta petivi.

Reliquum est ut inquiramus unde Plutarchus res, apud
Tacitum non occurrentes, deprompserit. Quorum addita-
mentorum — ut ita dicam — originem diversis generi-
bus, ut exponere conaturi sumus, distinguere possumus:

10. Propriae explicationes, opiniones, adnotationes, vel-
ut : G. 24. de Othonis ministris milites, quorum fides iam
nutans erat, corrumpentibus: où yàg fjv i)i.ieqÖv reoaÙQUiv
ëgyov iyialvovros avgaronéôov /.israorfjoai nlanv, i.f. de mi-
liario aureo: xq^^oOg kIcov, elg ôv al tev/nij/névai rfjg \'haAlag
ôôoi TTûoai re/ïevröö«\'. G. 28. i.f. ó ôè rônog leoaùgiov hu-
Xstrai. G. 29: maximam partem suas do Galba contem-
plationes tradit. 0. 2. de Tigellino: \'EXeh]{)ei ^lèv yàg 7)61}

1) Vel Mommsen non iwrspexit quid „duo fncinora" sibi velint. 1. 1. pg.
316. ad. Tac. H. II 50 „duobus facinoribus" etc. „diese letztere Fas-
sung .....ist falsch; denn durch keine einzelne Unthat der man die

CJrossthat seines To<le8 entgegensetzen könnte, ist Othos I>eben, das ga;iz
gemeine eines leeren und wüsten Hofadlichen, im Besondem iKïzeichnet."

KoXa^ói-iEvos aÛTÔ) rô (pößco T}]g KoAdöscag— ual vooi\'iua-
öLv àvi]KéôToi£ aóuavos etc. O. 6. de Placentia: ëvôo§ov
jtôàiv ual rcov ItuÀùjv odôe/uiâs fjvtov àvdovoav, 0. 7. de
GrQmo\\\\Q,\\ érégav nà/M\'Evôaii.iova ual iJieyàhp\'. 0. 12. de
Batavis: Eioi ôè FEgfiavür InnEtg dgtOTOi, vTjOov oÎHOdvTEg
V7T0 ToO Ti\'jyov jTEgiggEOjiiévip\'. 0. 17. De iiiiro militum in
Otlionem studio: \'AÀÀ\' èoike juijÔEvl rôiv jtcjjtote rvgàv-

ÈKEti\'oi toD àgxEoOai nul vnauovEiv "OOcovog i)gàoOi]aav etc.
0. 18. de Verginio denuo imperium abnuente: \'0 ôè tîjv
ijyEjiioi\'iav ijTTtù/iiÉycûv jragaÄaßEti\' vEviHi]H6ro}v ngÔTEgov jt»)
■ÔEÀïjOas /nai\'iKÔv ijyslTO\'

2® Narratiunculao, alia, quae memoria prodidit. Quae-
dam enim e memoria hisce vitis cum inseruisse probant
errores velut: G. 20. Asiaticum, Vitellii libertum, inter
Galbae libertos nominat. G. 23. dicit Crassum et Scribo-
niam, Pisonis parentes, Neronis iussu interfectos esse.
Falso, nam Claudius eos interimi iussit. Kerum a me-
moria profectarum vestigia inter plura apparent: ver.sus
laudati llesiodi G. IG, et Archilochi G. 27, G. 19. de
Othone narratiunculae, quas iam tractavimus. G. 27. do
Fabio Fabulo Galbae cai)ut liastae praefigente atque vi-
brante. 0. 15. do milite gladio incumbente etc.

30 Complura de rebus gestis annorum G8 et 09 auditu
ad Plutarchi notitiam pervenisso consUit. Quod disertis
verbis ipse tcst^itur 0. 14. \'Efioi ôè vöteqov ôôevovti ôiA
toD jTEÔiov Méörgiog <I>Àûgog.... ôujyerro.... iôet)\' (JÖgov
TtjÀiKOtiToy etc. Hoc Plutarchi iter \') memoratur quoque

1) Non Bcmcl ouni in Itnlia fiiisso oxi>o8int Voi.k.mann. Lobon,
Schriften und I\'liiiosophie de« PIntnrch von Chncronea. lloriin. 18()9. I.
PKK- 3440.

O. 18. Elàov àè èv Bqi^Iàâm yevóf-ievog uai /uvfjiiia ^érgiov
etc. Recte Gerstenecker i) observavit Flor um in hoc iti-
nere non solum de corporum acervo cum Plutarcho col-
locutum esse, sed totum belli cursum ei depinxisse. -)

Alterum talis voce traditae rei indicium exstat; 0. 9.
(inquiritur in causas, cur tam propere Otho decertare
statuerit.) ^onet ôè fxi]ôè avrôg \'Oücov è^avacpégeiv ërt ingóg
ri]v dôi]Àôrr)Ta jurjôè vJtoiÀÊveiv ài]deiq ual juaÀauÔTijn rovg
jtsqI Tà)v àeivôv Àoyio/uovg, éujromvjuevog ôè ratg (pgovxioi
OJTEvôeiy èyuaÀvyjàjuevog, coOtteq djrô i<gi]fxvod, jusdetmi rà
jTgdy/nara Trgog ró övjtv/ói\'. Kal rodro fxèv öii]yetTO
Zeuovvôog ó ^ijTCog ènl tmv èntOroÀcov yevößevog
rod \'Odcovog.

Sunt, qui putent 3) Plutarchum testimonium Secundi, qui,
ut supra observavimus, haud dubie idem est ac lulius
Secundus, notus per Taciti Dialogum, e scripto fonte in
opus suum transtulisse. Sed Lange 4) satis superque eorum
argumenta refutavit. Nil enim efficit quod Nissen profert:
Plutarchum, si ab ipso Secundo ea accepisset, è/tiol óiijyclTO
scripturum fuisse. Porro docet Lauge locos Taciti IL 33.
„Otho pronus ad decertandum", 40. „aderat sane citus equo
Numida cum atrocibus mandatis, quibus Otho increpita
ducum segnitia rem in discrimen mitti iubebat, aeger
mora et spei impatiens" quos Poter, Mommsen cum loco

2) Il.inc Rentcntiiiiii Lcziiia 1. I. pg. 157. ndn. 1. inipugnnt. Opinntur
collo(iuium inter Plutarchum et Florum, qui privntus inter Othonis comi-
tés Brixolli remanserit, in Icvioribus t.intum rebus versntum esse. So<l ha(>c
causa nil valet. Immo obscuritas in proeliorum narratione mea opinione
partim inde explicanda est quod Flonis pugnis non interfuit.

Plutarchi modo citato comparant atque communiter ex
eodem fonte ortos esse putant, haudquaquam illi Secundi
testimonio cognatos esse, conferendos vero cum 0. 8. ov
jufjv èjiEideto (sc. Otho) Tovrotg (sc. iis, qui pugnam difFe-
rendam esse censehant), àXkà èKQàvipay ol JTQÔg ri]V iLià^jp\'
xragoQfiôivTES, O. 11. fjÄde Trag\'\'Oëcovog Ittttevs röv uaXov-
fiév(ov No/iiâôcor ygaf/juara noßl^ojv KEÀEvovra (.a) /liéveiv
jiirjôè öiarglßEiv, dÀÀ\' àyEiv Evdùg ènl xovg iroÀE/nlovg. Sed
pone Secundi testimonium in aliquo communi fonte oc-
currisse, nonne mirum est Tacitum, qui causas ac rationem
rerum pernoscere studeat, talem rem silentio premere? Ve-
rum etiamsi quis, quod equidem vix crediderim, Plutar-
chum ah alio Secundi testimonium petiisse censeat, Ger-
steneckeri i) potius amplectatur sententiam se: a Mestrio
Floro Plutarchum ea audiisse. Quotjao modo res se habet,
Plutarcho, Romae commoranti, cum Secundo, liberalibus
artibus imbuto, consuetudinem fuisse valde probabile vi-
detur.

Scimus ergo Plutarchum in Itjilia fuisse, belli locum
perambulasse, viro magnae auctoritatis, ipso rerum
teste familiariter usum esse, colloquiis casus eventusque
anni 09 tractasse. Adde, quod annis 08, 09 magna rerum
conversio imperium Romanum paeno subvertit. Tune
primuni a militibus imi)eratorcs facti sunt, „evulgato im-
perii arcano, posse principem alibi (juani Romae fieri"

2) Mestrius Florus. O. 11. àyfiQ v.iauxàç twi\' tots fii/ xnià yyw/ujr,
àràyxj) /tstn tov "OOcoro; ysfofifvoiv. Vospnsinno fnniilinris. cf. Suot.

Vc8j). 22: „Mcstriuin Florum consularein ndnioniliis nb co, plnnslra iM)tîuH
«inniii plostra diccndn, ix)stcr<) die rinuriim saiulnrit." Cf. Adou\'HK Chk-
NKVifcuK. I)c Plutarchi fnniiliarihux. Diiw. Pari». 188(i. pgg. 49—.\'>1. <le
Plutarclii itinerihuH Koiuaiii pg. !t.

(T. H. I. 4), brevi temporis spatio tres Caesares pro-
dierunt, mox abierunt, donee Juliae-Claudiae gentis he-
reditatem Flavia domus adiit. Profecto omnia haec su-
perstitibus in memoria remanserunt atque Plutarchus,
in Italia commorans, procul dubio multa memorabilia
cognovit lubenterque recepit. Atque eum hanc copiam
memorabilium, audiendo seu videndo comparatorum, operi
suo impeudisse per se iam exspectamus nec desunt ves-
tigia.

Praeter locos, ubi diserte id affirmat, inter alia afferen-
da sunt ea, quae O. 5 tradit, Othonem inde ab initio belli
Brixelli remansisse. 0. 9 prior pars: Airlai àè n/xloveg—
dyaQTTaöö/AEvoi tovg èvavrlovg, ubi agitur de causis Otho-
nis consilii decertandi. Etiam in posteriore capitis parte
colloqui cum Floro vestigia occurrere .suspicor. 0. 13:
multa ex iis, quae noster tantum de ducum Othoniano-
rum deditione tradit. 0. 10: Litterae, (juibus senatores
tutius domum redirent, ad urbes datae. 0. 17: Mane
Otho libertum percontatus factanc essent, quae de sena-
toribus ius.sisset.

4®: Unus vel plures fontes scripti. luxta Tacitum enim
alium auctorem Plutarchum inspexisse docent loci, apud
Tacitum non occurrentes, quales G. 21: \'Oiiiovn.... ttcv-
TaKiO/iÀliov jiivQiâôtûv à(ph\'ifmai fießaTrio/Kärov. G. 28: Vi-
nii caput rf) dvyavQl ötaxi^kov wd ncvTumako)\' ÓQu^fKov
(ijréöovvo. O. 3: uni jTvOójiteyoi miQ avr<1i àcinvelv àyôoïj-
uoi\'Tu (JvyHÀïjTiKOvg. Quibus omnibus locis numerus a
Plutarcho solo traditus eum alium insuper scriptum fon-
tem adhibuisse declarat. G. 23: Nonnullos in eligendo
successorc Galbae Dolabellae favi.sse. G. 28: Galbae cor-
pus rielvidium Priscum sustuli.ssc. 0. 10: narratio do na-

Denique exploremus num quid certi de nomine illius
auctoris statuere liceat. Ilabemus unum tantum de aucto-
ris nomine indicium sc: O. 3 KXovßiog ôè \'Podçpog eig
lßt]Qiav (pifOi iio/iuoöfjvai ômÂcbfiara etc. Vidimus pgg 6, 7,
multos de hoc loco disputasse nonnullosque affirmare nos
hic testimonium voce traditum habere. Equidem, lecto-
rem ad quae supra de hac re disserui delegans, conten-
dere velim ipsum Plutarchum aliquem scriptum librum
Cluvii inspexisse atque ex eo hunc locum desumpsisse.
Primo aspectu verisimile videtur plura a Cluvio Rufo
nostrum petivisse. Forttisse auctor ille 18 primis Galbao
vitae capitibus erat. De Neronis vita enim eum scripsisso
constat (Tac. Ami. XIII 20, XIV 2.) itemque eius librum
Ilistorias inscriptum esse. (Plin. Ep. IX. 10, 5. „Si (juid
in historiis mois legis") Ac velut Tacitus Ilistorias
per annos singulos disposuit et ob eam causam medio in
Galbae imperio iucepit, sic fortasse Cluvius eandem ra-
tionem secutus, non in Neronis morte operi suo üneni
imposuit sed uscpie ad annum (iO Ilistorias suas perdu-
xit. 1) Cluvio Rufo illorum 18 Galbao vitae capitum fonte
statute etiam facile oxplicari potest cur Plutarchus in iis
res tradat, quae re vera ad Neronis vitam pertineant.

(^uod ad Cluvii te.stimonium 0. 3, .suspicor eum do sua
praefectura Ilispaniensi conunentarios, (juos Plutarchus
in.sj)exerit, conscripsisse, vel, (juod Fabia-) opinatur, hanc

1) Vidi in idem inciditwp Kai)iain 1. 1. pgg. 171—181. Knmtra nioa opi-
nione Iiane Henlenlinni refntare Hlnduit (ikik^kk. .lahrbiieher für Claa-
siHche Philologie, \'-".»ster «uppl. Hd. pgg. 2.37—2(32.

rem, ut remanentis erga Neronem defunctum populi amo-
ris documentum praeberet, post Neronis iliortem tradi-
disse.

Obiter hanc meam sententiam proponere cupio. Cum
reputo Tacitum et Cluvium utrumque Historias edidisse,
Cluvii opus haud dubie non ultra annum 69 tetendisse,
Tacito initium annum 69 esse, pauca pro rata parte, ut
vidimus, de Galba ab eo narrari, eo adducor ut Taciti
Historias Cluvii libri continuationem esse eredam. Sic
Plinius libros a fine Aufidii Bassi composuit, Ammianus
Marcellinus Tacitum, Marius Maximus Suetonium excepit.

Postremo nonnuUis locis complures fontes Plutarchus
habuisse videtur. Nempe sunt loci, ubi formula qualis
elxE — ehe, (bg (paoiv èvioi inveniatur. Sed cave ne prae-
propere ex eo complurium fontium usum concludas. Fa-
cillime enim aliter has formulas explicari posse allatim
iam viri docti docuerunt. i)

Accurate singulorum locorum originem definire ne-
mini continget. Quisque enim intellegit locos esse, ubi
difficile sit diiudicare utrum ox altero fonte, o memoria
hauserit, de suo aliquid addat an res a Floro accepUis
narret.

Sed propositum assecutus sum. Quaestionem (juo modo
Galbae et Othonis vitae compositao sint, unde Plutarchus
hauserit, pro virili parte solvisse mihi\'videor.

Conspectum Plutarchi operis, singulorum capitum fon-
tium dare omitto. Multi, imprimis Lezius, expo.sueruut,
quae a Tacito profecta sint, aliorum originem indicavi.

1) Cf: Nissen. 1. 1. pg. 506. Lezius 1. 1. pg..l78. Hardy. 1. 1. Inlr. pgg.
35-3G.

Neque iii iis continenter suum auctorem, quisquis ille
fuit, diligenter secutus est. Capp. 1. 2. praefationem de
suo praebet. Propria iudicia apparent c. 4. (de nonnul-
lis legatis, qui epistolas, de defectione ad se scriptas, ad
Neronem miserunt): \'nal öiècpÖEiQav öaov èn avtofg ri)i\'
7TQä§iv, voregov /tœrao^ôvTEs (bjtioAóyijöa)\' avnoi\' ovöèv
/}rro»\' i] èKElvov ngobótai yEyovévai. 10. (de Verginio); Ovöe-
vóg yÓQ fjv ovo/iia ßEt^ov ovôè eÎxe ôô^av ovÔEig ôaiji\' ó
OvEQylnog etc. i. f. Titus Vinius, olójUEvog jnèi\' koàoveiv,
i)yvÔEi ÔÈ àga r<T> OvEQyivlov ôaifiovt avuEgyijHi\' etc.

Parva addit^imenUi, velut ornationes, occurrunt: c. 0.
ôaTTËQ i]viôxovs KQarfjoai xaXivöv ôyvtjOévTag (de Ver-
ginio et Vindice ad pugnandum coactis); 8. (de Galbae
infirmitiite) : ijv yàg Èrd^i\' tqiöv ual êfiôo/n\'jHOVTa. De diplo-
matibus: ni KaXovßEva ôtjrÀcbfiara aEOiiuaO/iém, ä yvioQl-
govTEgol uarà nôÀtv ùqxoi\'tes oie. 13. «roTOi\'CtWKct Galbam,
ùanEQ ÙQTi yEvôuEvov ê§ovo/as ftEiQàniov, olg ;j\'|0»)(7crm
Àoig /"), ^vö/t/ï;En\' etc.

Omnia, quae in hac parte a scripto fonte petiverit, ab
uno tantum auctore profecta esse, haud crediderim. Ut
in reliqua parte Tacitum praecipuum fontem habet, non-
nulla ex alio libro inscrit, hic quoque quaedam aliunde
desumpserit. Nonnulla a Tacito desumpta esse supra iam
vidimus. Fortasse Cap. 3. de vita ac origine Galbae e
pluribus libris compilatio est. Attamen aliquid certi de
hac re statuere non ausim, (luoniam, libro auctoris huius
partis deperdito, comparationem, ut postea cum Tacito,
facere nequinuis. Sed haec quidem hactenus.

pere cessisse in Tacito Plutarchi auctore reiiciendo, im-
mo praeter miram inter utrumque similitudinem multa
magni ponderis argumenta Plutarchum Tacitum adhi-
buisse comprobare. Persevere in mea sententia: tum de-
mum aliquem deperditum scriptorem communem illum
fontem constituamus necesse esse, si affatim apparuerit
omnino non Tacitum Plutarcho inter fontes fuisse. Qua
ratione licet laudem, quod magno acumine quemcunque
auctorem utrique communem investigaverimus atque de-
fenderimus, assequi nobis non contingat, maioris equi-
dem pretii aestimo Taciti laudem intactam vindicare ne-
que Chaeronensi excertitationem et consilium in opere
condendo denegare, quippe qui non temere aliquem scrip-
torem transscripserit excerpseritve, sed thesaurum memo-
rabilium, legendo, audiendo, videndo, conquisitum labori
suo impendens, clarissimi Romani librum praecipuum
sibi fontem elegerit eiusque verba et iudicia, suo arbitrio
interdum usus, in opus suum transtulerit.

Arte cum quaestione modo tractata altera cohaeret, sc:
quantum fidei Plutarcho tribuendum sit. Apparebit enim
in multis locis interpretandis magnoporc interesse Taci-
tum Plutarchi auctorem ponamus necne i). Lubet totum,
quod hic habemus, Plutarchi opus perlustrare, ut lectori-
bus singulos deinceps locos, ubi Plutarchi fides in dubium
vocanda videatur, indicem. Atque nonmnnquam ad vi-
rorum doctorum libros delegare tantum sufHciet, quoniam
multi iam de lido vitarum quacstionibus so applicuerunt.
Praeterea monendum est me parvas discrepantias -) non
curare, sed eniti ut de cuius(iuo a Plutarcho traditae rei
cardine verum indicium acquiramus. Praeter nonnullos

1) K. c: vulcntur inter bo ropugnaro T. II. I. 14. „paucn pracfa-
luH de sua senectuto IMsuncm Lieinianuni arcossi iulwt." et (1. 23. /itjSky
:tßoetJi<ür fttztsiffiifato Ihtaova. Se<l ro vera disoropantia non exstat,
nam nijiiv jiQoeijiioy, coniparato.Tacito, verlenduin ost: Nullo auten verlHi
facto so I\'isonem in adopliononi nrcossituruni esse.

2) Velut (}. 12: .-roztjQwv anyvQOvr, T. II. I. 48: stiyphuni anrouni.
(t. 20: \'Oaaxi! di ror [\'rdfiny rtaxln (sc. Otho.), xi]v .Taon^i\'^arroroav rifi
o.Tnpa»\' ifiixttCe XQ^\'"\'*\'\'*\' fx^ouj} Siarifuor, T. II. I 24. »Maovius I\'udons
— «luotions (Jalha apud Othonem epularotur, cohorti oxcubias agonti viri-
tim centcnos nummos dividerot." O. 8. \'Atriot At Icdkot — .Tf.Trwxwf
n*p\' Li.tov, T. II. II 33. „Annio Gallo, — lapsu Oijui adflicto."

Cap. 1. \'H àè töv Kaioâgcûv éöxia, x6 IlaXàriov, èv èÀâô-
öovi XQÓv(i> (sc: decern men sib us) réoôagas avvoKgdrogag
v7teôé§aro, róv /xèv eiöayóvrcov ôoneg ôià okr]vîjg, tov ô\'
è§ayôvro)v.

Hardy docet haec verba in temporum rationem haud
quadrare. Spatium enim inter Neronis mortem (m. lunio
aO 68) et Vitellii adventum Romam (m. Iulio a^ 69)
tredecim menses sunt itemque inter Galbae mortem (m.
lanuario aO 69) et Vespasiani adventum Romam (m.
Februario aO 70). Putat autem ille Plutiirchum in mente
habuisse spatium inter Galbae adventum Romam (autum-
no aO 68) et Vespasianum imperatorem consalutatum (m.
Iulio aO 69). Nobis quidem videtur Plutarcho ob oculos
versatum esse spatium inter Nymphidii Sabini conatus ad
imperium rapiendum (autumno a^ 68) et Vitellii adven-
tum Romam (m. Iulio a^ 69). Nam Nymphidium impera-
torem nonnulli consalutilturi erant, sed mediis in coeptis
oppressus est. Etiam id, quod Plutarchus extensius prae
aliis Nymphidii res describit, probat hic ad eum alludi.
riuc accedit, quod sensus Plutarchi verborum esse vide-
tur intra decem menses (piattuor apparuisse, qui impera-
tores consalutati, mox suppress! sint. Atque de Nerone et
Ve.spasiano id dici non potest. Habemus ergo Nymphi-
dium, quem nonnulli autunnio a" 68 cl(}i)yayov, statim alii
è^ïjyayov, Galbam, paullo post in Palatium intrantcm,
quem Otho m. lanuario a\'\' 69 inde eiecit, cui succos.sit
in Palatio m. Iulio Vitellius, (igitur intra deceni men-
ses) invicûin postea etiam pulsus.

Parum accurate tôv Zegovtcov oîhov scribit pro rôv
lovànikicôv oîkov. cf. Sext. Aur. Victor. Epit. VI 1.
„Galba iiobili Sulpiciorum gente progenitus." Quandoquo
nostrum haud multum curae adhibere in reddendis Ro-
manis titulis eaque re interdum errare docent loci velut
G. 24. \'Ev ôè tovtoig Ovetovqios ual BäQßiog, ó f^ièv ôn-
rliùv, 6 ôè TEOôEQÙQiog\' ovno yàg xaAoDrrai of ôiayyéXoiv
tiai ôioTm\'igoiv vmjgEôlaç teàoOi\'tes. cf. T. II. I, 25. „Bar-
bium Proculum tesserarium speculatorum et Veturium
optionem eorundem." Iniuria Nissen 1. 1. pg. 504, Hardy
adn. a. h. 1., autumant verba ovno yàg — rc/îoCiTt^ vo-
cem „speculatores" explicare. Contra Sickinger 1. 1. pgg.
85, 80. hanc sententiam refutavit, quod apparet Plutar-
cjnim illud vocabulum recte reddidisse. cf. Tac. H. I. 35.
„Iulius Atticus speculator". G. 20. \'JovÀtog \'Attihôs töv
ovK (îfJi\'/jUMT él\' Tofg ôogv(pôgo(s orgaTEvôjHEvog. Contendit
autem „tesserario" apte respondero „ôiâyyEÀos", cum ille
tesseram denuntiet, „ôioTm\'jg" e Latina voce „optio" si-
militer sonanti, quae Graeco etymo „ojr" formata videri
potuerit, Plutiirchum divinasso. Procul dubio ita res se
habet. Quo modo enim fieri potuit ut Plutarchus vocabu-
lum, quod prorsus non recepisset, explicare studuerit?
Praeterea verborum constructio co spectnt.

G. 25. ToO ô\' UÀÀvgoioO Tayjuarog ét> Tî) uaÀov/iévf] jraa-
TÛôi JJiyiarlq aTgaTonEÔEvovTOg. Expectamus legionom
in porticu Vipsania tetendisse. Sunt vero „electi lllyrici
oxercitus Vipsania in porticu tendentes." (Tac. H. 1. 31).

0. 4. ual Tor èi\' fiEöojrorafi/a vi]0(i) Fatov Kninagog dv-
ôgidi\'Td — fiETaOTgatpëi\'Td ngàg ràg ùmTÔÀng. PuUimus

habet, cf. Tac. H. I. 80. „statuam divi lu Iii in insula
Tiberini amnis — in Orientem conversam." Caium Cae-
sarem semper Caligulam nominari Plutarchus nesciebat.
; cf. G. 9. Fatov Kaloagog — tov fxetà Tißegiov uQ^avTOg.

Cap. 3. \'\'Hv ôé Tl Kai Aißlq ri] Kaioagog yvvaiul uarà
\' yévog ngoOijKOJv ó FdAßag.

Opinantur Peter 1. 1. pgg. 38, 39, Hardy adn. a. h. 1.
\'\' Plutarchum confudisse Liviam Ocellinam (novercam Gal-

tam, quod Suet. G. 2. de Galba scribat: „nullo gradu
»I contingens Caesarum domum." Cum hac opinione facere

nequeo. Suet. G. 2. enim dicit „Neroni Galba successit
nullo gradu contingens Caesarum domum." Item P. G. 3.
FüÄßag lovÄTcluiog ÖTi fiiv lötÓTtjg nxovoicnarog ùjràvTiov
eîg röv Kaïdagojy nagfjAdEv ohiov, ó/ioAoyEtrai. Videntur
Suetonius et Plutarchus dicere velle Galbani primum
fuisse qui, luillo gradu praecessorem contingens, impe-
^ rium adeptus sit. Galba leni gradu (tjv àé ti ngoaïjhœv)

Liviae Augustae atlinis ease potuit, qui gradus, ut veri-
simile videtur, tam lenis fuit, ut, quod ad Neronem suos-
que (eo tempore Caesarum donunn), cviluerit. Liviam
Augustam et Liviam Ocellinam cognatas fuisse, quam-
quam nullum huius rei documentum exstat, luuul absur-
dum videtur. Praeterea Mommsen. 1. 1. pg. 325. adn. 1.
recte animadvertit: „Aflinität ist nicht Cognation." Nul-
lam causam ergo video cur Plutarcho fidem derogemus. i)
Cap. 6. éjTEl ÔÈ rà OvEgyivlov nul Ovirôoiog OrgaTEV/naTa

Ij Nontrain Kcntcntiai» probant nuinnii (îalbao. cf. Kckiiki.. DtKHrina
nunmioruni y. ü. pgg. 292, 2!):{. niimnii in aversa parte inscripti: „AuguB-
ta. S. C." „Diva .Vngiista." cf. Suet. (r. f). „Oi)servavit ante omnia Liviam

TQÓJTor nvà ß(q roijg fjysjiiôvas, (oajreg fp\'ió/ovg ugarrjöai
XaÀivôiv/ta) ôvyrjOévrag, etg (jlüxi]1\' è^evsyKÓvra fieyàÀfjv avv-
égga^av, nal Ovù\'ôtKOg éavrov dveÀôvros àiOf.ivgloig
FaXaTöv jreOoDOt 0ii}A{)e Àôyog etc.

Conspicuuin est Plutarchum breviter caque re obscure
pugnam Vesontionensem describere. Idem postea in tu-
multu Romae et hello in Gallia Cisalpina gesto offendit.
Unde fit ut claram rerum imaginem e Plutarchi verbis
nobis eflingere nequeamus. De Vindicis coeptis pugnaque
Vesontionensi uberius agit C. Dio. (38. 22—24, quem ve-
lim cauto inspicias. Vindicem enim Galbao imperio tan-
tum studuisse iure in dubium vocatur. Vcrginii atque Vin-
dicis exercitus invitis ducibus in ])roelium accensos esse
l)ro certo luibeo et suspicor Vcrginium conatum esse
placida rationo Galliarum motuni .scdare. Gallicam sal-
tem rebellionem oppriniere in animo habuit. cf. G. 10.
Verginius, {ivylöTi} ^om) rotg \'J\\o/(akov jrgàyfutôi rvgavv/öog
óftoD xaÀEjrrig uni IhÀanxôv TroÀi\'/t(oi> ùnaÀÀayf) yevôftcvog.

Cap. 6. avOig (V /icTÙ T(ô)> <p{/Mv eig KXovrlav, \'Jßqgi-
nijv TTÔÀiv, (h\'ax(üg)\'j(Jag èv r^) ficravoefv negl tùv yeyorónoi\'
ual jroùcti\' rijv atn\'ijOt] uni ovvrgo(pov àjrgayffooùnj)\' fiùAÀot\'
i) jrgÙTTLiv Ti TÖV àvnyHakov ötürgißcv (sc. Galba).

Plutarchus cum tradat, quae .sibi momenti esse vide-
antur, in negligontiam delapsus est. Nam ant^a Galbam
(Muuiao commoratum cs.se\' non narrat. IIoc tamcn o Suet.
(j. 9. colligi potest: „(juod eadem ilia carmina sacerdos
lovis Cluniao ex penetrali sonnùo monitus eruerat." Eti-
am omittit unde Galba Cluniam reverterit. Iluius rei
notitiam Suctonio debemus. G. \'.). „Carthagine nova con-

Anmmlnin, ciiiiiH cl vivno gratin |>Inrimiim vnliiil et niorlum» Icstnincnto
pnciic <litnlU8 osl."

ventum agens tumultuari Gallias comperit. — Superve-
nerunt et Viudicis litterae." Procul dubio Galba otii cau-
sa Cluniae degebat, (cf. Suet. G. 9. „Paulatim in desi-
diam segnitiemque conversus est, ne quid materiae prae-
beret Neroni, et, ut dicere solebat, quod nemo rationem
otii sui redderc cogeretur.") unde conventum acturus Car-
thaginem novam profectus est. Illic omnia, quae Plutar-
chus inde a cap. 4: \'AÂÂ\' êmiôi) ÀajujTQôis rov 7rôÀ€jiior
èncprivas ó Ovlvöi§ ëygayfs etc. de Galba eiusque factis
conscribit, acciderunt. Quae cap. 7. traduntur, Cluniae
facta sunt, sc. Galbam cognovisse senatum populumque
Romanum in sua verba iurasse, .Neronem mortuum esse.
Secundum Suet. G. 11. tunc „deposita legati suscepit
Caesaris appellationem." Ad banc rem fortasse pertinet
inscriptio Cluniae, C. I. L. II. 2779. (a Mommsenio emen-
data): „[Impe]rator. [Ser. G]alba. Caes. Aug. tri[b. p]o[t.]

„ri" latere possunt aut „magistri quattuorvirive" aut no-
men dedicantium velut Cantjibri.)

Quo anno Galba natus sit, incertum est. Invenimus
apud Tac. II. I. 49, Suet. G. 23, C. Dio. 64. 6, S. Aur.
Victor. Epit. 6. 4, Galbam annum tertium et septuage-
simum agentem mortuum es.se. Concludis ergo eum aO 5
a. C. n. natum esse. Suetonius vero G. 4. tradit: „Ser.
Galba Imp. M. Valerio Messalla, Cn Lentulo cons, i) na-
tus est Villi Kl. Ian." i. o. a« 3. a. C. n. Reimaii -\')

1) Ubiqiie cius anni consulcs L. Lontnliis, et M McHsalia (vol Mcssalii-
nus) nominantiir, cxccptis hoc loco et Aiifidio Hasso hoc. epit. Cassiodori :
C. Lentuß. Messalla.

îiffert C. Dio. 56, 29, ubi narratur Sex. Apuleio, Sex.
Pompeio cons. i. e. a® 14 p. C. n. Galbam togam viri-
lem assumpsisse. Ex hoc loco putat eflici potius a^ 3
quam a^ 5 Galbam natum esse, quod fere annum sextum
decimum agentes Romani adolescentes togam virilem as-
sumere solerent, praeterea de Galba Suetonius G. 6. scri-
bat: „Honoribus ante legitimum tempus initis." Atque ^
plus fidei Suetonii et Cassii Dionis traditionibus haben-
dum censet, cum annos nativiüitis et viriliüitis consuknn
nominibus indicent. Item Goyau i) annum Galbae nati-
vitatis ponit a" 3. Notandum est semper illum numerum
73 de Galba sene occurrere. Minus accurate habet Suet.
Nero 40. „Ut vero, consulte Delphis Apolline, septuagesi-
nnim ac tertium annum cavendum sibi audivit (sc. Nero),
quasi eo demum obiturus, ac nihil coniectans de aetate Gal-
bae, tanta fiducia — concepit felicitatem etc." Neque prorsus
accurati sunt hic locus Pluturehi et Eutropius VII. 10.
„Cum septuagesimum et tertium annum ageret aetatis,
ab Hispanis et Gallis imperator electus." Attamen, ut vi-
dimus, Galbam aetatis anno tertio et septuagesimo mor-
tuum esse, omnium in mente haerebat. Atque haec onuiia
pluris quam unum illum Suetonii locum aestimo. Aut
Suet. G. 4 prave consules anni, (juo Galba natus est, ci-
Uivit aut fortasse idem illi etiam postremis anni 5 a.
C. n. mensibus consulatuin gesserunt.

Cap. 9. Nymphidius ègyov fitv avroD fióvov n)y Négio-
vog ènoictTO uaTÜXvOiv, àOÀa dé aûtf)g où vo/d^ojv Inavà
MtQjroOoOai rng rifiùg mû tù xq)\'ifiata ual to roO Né-

Q(0i\'0g ôvyKdOcvôeiv, liv — èv ynji(ctf)g cl^f^ tû^cc nul IIok-
nnlav 7TQ0(fi]yÙQcvev etc.

1) (t. (SoYAi\'. ("limnologit; iIp I.\'Kmjùro Uoninin. l\'nrii». 1801. pg. 37.

QcovE/oig xQriodai, nâvv nàvxag i§E(pößEt. 63. 13. de Ne-
rone: ïlvô/xaOE ôè Zaßlvav tov Enogov.

Narrat igitur fere eadem de Othone et Nerone C. Dio
ac Plutarchus de Nymphidio. Mea opinione multae fa-
.hellae eo tempore in ore hominum aut in aliquo libro
perscriptae erant, quas scriptores, quisque suo arbitrio,
ubicunqueid idoneum videbatur, in operis sui connexum
inserebant. Igitur ordo ac locus talium fabularum apud
alium alius est. Praeter locos memoratos habemus exeni-
plum G. 5, ubi narratur Nero post motum Galliarum
nuntiatum se Vindicem contemnere simulasse. Item Suet.
Nero. 40. „de motu Galliarum cognovit, (sc. Nero) —
adeoque lente ac secure tulit ut gaudentis etiam suspi-
tionem praeberet, tamquam occasione nata spoliandarum
iure belli opulentissimarum provinciarum." Plutarchus vero
Neronis facetias do occasione spoliandarum provinciarum
post Galbam a senatu hostpm iudicatum tradit. Suet. N.
42. „Postquam deinde etiam Galbam et Ilispanias desci-
visse cognovit — prope intermortuus iacuit — actum de
se pronuntiavit." 47. „Nuntiata interim etiam ceterorum
exercituum defectione, litteras ])randenti sibi redditas
concerpsit, mensam subvertit." Narrantur deinde supre-
ma Neronis. Plutarchus contra post nuntium de Galbae
defectione allatum Ncronem prandentom mensam subver-
tisse auctor est.— Obiter tractabo G. 10. de Verginio://c-
ylöTi] ^ojn) TOtg \'P(oßalujv jTQÙyiiiaai rvQavviôos ö/^oO /«/Îcjr/Jç
uni raÀunuÔjy mÀé/iiù)v ùnaÀÀayj] yEvôuEvog, quem locum
praesertim ^id Suet. N. 47. „Nuntiata intérim etiam cetero-
rum exercituum defectione etc." (juadrare puto. Jniuria

loco Taciti H. L 8. „Germanici exercitus — tarde a Ne-
rone desciverant, nec statim pro Galba Verginius." freti
multi perliibent Verginium non magni momenti in Ne-
rone deiiciendo imperio fuisse. Utut res se habet, Vergi-
nius a Nerone descivit atque summo iure ex co, quod
omnium consensu vir maximae auctoritatis ac potentiae
erat, concludere jïossumus Verginii defectionem nutans
iam Neronis imperium penitus subvertisse.

Ut ad argumentum meum redeam, alterum praebet
exemplum G. 26, ubi Plutarchus auctor est solum Sem-
pronium Densum Galbam destitutum défendisse, quod C.
Dio 64. 6. confirmât. Suet. G. 19. et Tac. H. I. 41. vero
asseverant neminem Galbam défendisse, .cum hic c. 43.
tradit illum Densum Pisoni cfTugium dedisse.

Vinii vulnus (T. II. I. 42. „primo ictu in poplitem")
Denso Plutarchus tribuit: „rvq)i)Eis ràg iyyvag".

Porro ad eandem rem referendao sunt diversae hae
narratiunculao. P. 0. 15. (post pugnam Bedriaconsem)
JÎ!IS ôè Tójv (îcpavEOTèQùJV ùvarElvag tô §l(pog ual eIjiùv
„\'ladi, Katoag, ovTœg vnèQ aoD TcuQaTETayfiévovg ânavrag"
<inéa(pa§Ev èavTÙv. Suet. 0. 10. (Othonem) „tune ad de-
spiciendam vitam exemplo manipularis militis concita-
tum, qui cum cladem exercitus nuntiaret nec cuiquam
fidem faceret ac nunc mendaci nunc timoris quasi fugis-
set ex acie argueretur, gladio ante pedes eius incubuerit."
C. Dio. 64. 11. \'Enel ôè ol roO Vikovog ingan\'idijanv, i]y-
yEiÀE fièv ÎTOTEvg rig ro nddog r<J> ^OOiovi ual ùtteiôi) ys
i)mOTEtro TTQÔg TÛv jraQÔimov, — ual ol fièv ÔQanéTi)v, ol
ôè Kal xoÀèfUov aùro»\' d:rEU(Üovi\'\' ^KîOc ydQ, èq»), yiEVÔf)
raOra, KataaQ, jyv etc." ml ô fièv raOr ElJtùv, èavvov ôie-
yQii)aaxo. Tac. II. III. 54. Centurio Iulius Agrestis ad vi-

res hostium spectandas quaeque apud Cremonam acta fo-
rent missus est, „Agrestis ad Vitellium remeavit abnuen-
tique vera esse, quae adferret, atque ultro corruptum argu-
enti: \'quandoquidem\', inquit, \'magno documente opus est
nec alius iam tibi aut vitae aut mortis meae usus, dabo, cui
credas\'. atque ita digressus voluntaria morte dicta firmavit."

Cap. 13. Nymphidius, ut Galbam terreat, inter plura ei
scribit se ^itegl töv èv Zvglq uai \'lovôalq ôvvà/j.s(oy ö/tioia (sc.
res novas) nvvûàveoëac.

Cave ne ex iis concludasiam eo tempore Vespasianum res
novas molitum esse. cf. Tac. H, I. 10. „ Oriens adhuc im-
motus." II. 1, ubi commemoratur Titum a pâtre, incolumi
adhuc Galba, officii erga principem causa Romam missum
esse. Manifesto ornandi causa Plutarclms haec inseruit, ut
G. 14, ubi Antonium lîonoratum Galbam rov èn Äißlag
nominantem facit. Nam filius Mummiae Achaicae (S. G. 3);
postea a Livia Ocellina adoptatus est, (S. G. 4) Sed ràv èu
Äißlag dicit,ut clarius inter se opponantur Nymphidius, ó
èu Nvfi<ptôiag (libertae) et Galba, ó êK Äißlag (darum nomen).

G. 22. Germanici exercitus milites aegre ferunt Galbam
Vindicem rifiäv reOnjKÓra ualy€QalQeivôîjjiiooloigèvayi<Jfwrg.
Omni sensu talis Vindicis veneratio caret Plutarchique
studio caecam militum iram illustrandi imputanda est.

Obiter lectorum animum ad memorabilem Imnc locum
deflectere cupio. C. 13. i. f. \'ÂÀÀà noXÀol xaTcyéÀojv, ml
Mi\\)QiôÙTi]g Ó noyriKÔg èmôHÙjrciov n)v (paÀaKQÔT)jTa ml
^voôôri]xa toD FäÄßa vüv è(pi) nvà ôohcIv elvai \'Ihofialoig,
ô(pdévta ôè (pavctödai röv i)^£qG)V tovtojv, âg mXetvai
KaWag, ôveiôog. Declarat hic locus voccm „Caesar" co-
haerere cum vocabulo „caesaries", ita ut „Cae.sar" p\'rin-
cipio significaverit „bene capillatus" atque, velut „Calvus",

„Cincinnatus", cett, nomen a capitis liabitu desumptum
sit. Sin minus rectum etymon, procul dubio, populi, ut
ita dicam, etymologia est. Aliter enim non perspicio quo
modo e Mithridatis verbis ludibrium hauriri possit.

Tï)s jTÔÀecos Ttegl Trévre nal eluoai araölovg, èvsrvyxavev
ÙKOOnlq Kal ■doQvßq) tüv ègerOv usque ad finem capitis
classicorum tumultus.

Validis argumentis A. Jünemann i) confirmavit legio,
nem I Adiutricem a Nerone e classiariis conscriptam
esse. Idem dilucide disseruit qualem illum. Galba Ro-
mam adpropinquante, tumultum eflingere debeamus. -)
Omissis Jünemanni firmis argumentis, quae, si lubet, ipse
inspicias rogo, breviter historiam, Jünemanni pgg. 15,
16. manu ductus, exponam. „Cum igitur Romam nuntia-
tum esset defecisse Galliam et Germaniam, descivisse
Ilispaniam — tum demum Nero copias compararo coe-
pit — milites classis Misenensis arcessivit, ut mitantcm
rem publicam süibilirent. — Eos — ad legionariam mi-
litiam promovit. Quin etiam legionem e classe principem
conscripsisse ex Taciti verbis (II. I. 6.) apparet. Et ex
eo quod legioni ipse numerus „primus" impositus est, ef-
ficitur Neronem plures legiones e classe constituero in-
tendisse. Sed imperatori conficere, quae parabat, fato non
licuit. — Quo factum est, "t Nerone mortuo in urbo et

1) Do loRiono Komnnonim I Adintricp. Leipziger Studien. 1894. pgg.
1-140. Vide pgg. 5-20.

2) De line re enim dubilatur. Sunt, (pii putent Neronem quiden» legio-
nem 0 elniwiariis eonscripsiasp, omnia iiista vero ab eo non facta chsp, sed
Oalbam banc legioncm stabilivisse. cf. H. Schiller. (Jesch. Köm. Kaiserzcit
L 1. pg. 3G5 adn. 3. Hardy, adn. (K 15. vs. 22—23.

legio classica et ii classiarii versarentur, qui in numéros
legionis compositi -iusti milites erant. Sed cum legio ipsa
nihil haberet, quod Galbam precibus adiret, alios milites
sibi suisque rebus timuisse consentaneum est. — Ergo nullo
hello instante classiarii veriti, ne Galba ad naves mili-
tiamque, quas consueverant, remitteret, ad pontem Mul-
vium Galbae obviam iverunt flagitantes, ut imperator
aquila et signis datis in legionis formam se componeret.
Quibus precibus tantum afuit ut Galba indulgeret, ut
contra équités in eos immitteret etc." Eadem fere pro-
ponit Heraeus ad Tac. H. I. 6. „trucidatis tot milibus
inermium militum."

Videamus quoad Plutarchi narratio ad haec quadret.
Tacitus et Suetonius tradunt Galba Romam intrante
classiariorum tumultum factum esse, Plutarchus contra
ènei öè jtqoOiojv ùnetxs ti]g nôÀeojg jxegl névve nal elnooi
nradlovg. Fortasse classiarii Galbae, cum circa viginti
quinque stadia ah urbe abesset, obviam ierunt, deinde
simul cum Galbae exercitu ad urbem progressi sunt u.s-
que adeo turbantes, ut denique ad pontem Mulvium Gal-
ba équités in eos immiserit; cf. Plutarchi verba: èOoQv-
ßovv Oijiiicta T0 TÜy^ian alToBvTcg. \'EkeIvov (se. Galba) àè
vncQTidenévov — i)yavuHTOvv Kal nagelnovTO. — ènéXevôE
rove Innetg i/aßaAet)\' avrotg ó PaAßag. Porro Tacitus dicit
„inermium militum", Plutarchus: Evi(oi> óè ml rug /.laxal-
Qag önaoa^é%>oiv. Inde concludendum mihi videtur ple-
rosque aut inermes fuisse aut se non défendisse.

Attamen cardo quaestionis vertitur in verbis èvervyxa-
VEV uKOOfila ual doQvßq) rdv ègETÖv — OvToi öè. i\'jöar,
ovg Elg êv ray fia ó Négcov ôvÀXoxlOdg à7té(pi)%>E ötga-
TKorag. Disertis verbis ergo noster dicit legionem classi-

cam Galbae obviam iisse. Jünemanii pgg. 13, 14. expli-
care studet unde factum sit ut Plutarchus erraverit. „Quaro
Plutarchum eiusmodi aliquid de numeris legionis, quos
Nero e classiariis creavit, apud eum auctorem quem se-
cutus est, scriptum inveuisse putamus; sed scriptor Grae-
cus ea verba haud recte interpretatus hos classiarios eos-
dem intellexisse videtur, ex quibus Nero legionem clas-
sicam conscripserat." Concede quidem Plutjircho errorem
vitio verti posse, sed fortjisse librarii culpa inest. Fac ovroi
ex ohi corruptum esse, tunc bonum bonum sensum prae-
bent verba oloi öè 7)oav — à7Téq})]ve oxQaTiùvag. sc: qua-
les erant, quos Nero in unam legionem conscriptos iustos
milites fecerat. Adiectji sunt fortasse a Plutarcho ad töv
èQETÖv, ut intellegatur classiarios, Galbam precibus ad-
euntes, iustos milites quidem factos esse, neque vero plane
in legionem conscriptos.

Cap. 17. Tigellinus supplicio non afïicitur, nam è(pOÓHci
àè ó ycyvalog 7TQoeiÀi](pùg dQQaßcoöt ficyâÀofg tôv Oùlviov.

Divorsi scriptores discrepant in solvenda quaestione cur
Tigellinus a Galba non .supplicio aftectus sit. Tac. II. I.
72. „apud Galbam Titi Vinii potentia defensus praetox-
entis servatjim ab eo filiam; haud dubie sorvaverat non
dementia, quippe tot intcrfectis, sed ofTugium in futurum,
quia pessimus quisquo difHdentia praesentium mutatio-
nem pavons adversus publicum odium i)rivatam gratiam
praeparat." C. Dio. 64. 3. quandam Galbao obstinationem
cjuisam esse dicit. àè ài\'jfUi) aipôàga dgioOvn tôv TiycX-
Àtvov — dnodavElv, oi)/ vncî^e, tù/^ dv dnoKTclvag axWovg,
cl fit) èKctvoi TOOr\' i)T}\'jKcaav. Suet. G. 15. „At contra ni-
hil non per comités atque libertos pretio addici aut do-
nari gratia passus est — impunitates noxiorum. Quin

etiam populo R. deposcente supplicium Haloti et Tigel-
lini — incolumes praestitit."

Dionis verba potius ipsius auctoris suspicionem continent,
inter ceterorum narrationes aliquam relationem perspicio.
Atque ita fere res se habuisse videtur. Primum memores
simus Plutarchum G. 17. tradere Vinii filiam a Tigellino,
postaversum a Vinio supplicii periculam, Jiévrs ual eîuooi
juvQtàôag àgyvQiov i. e. decies sestertia dono accepisse, G.
21. Tac. H. L 13. Vinium Othoni favisse^;r^;^tt;U<y r^^
yaTQÔs- Porro Tigellinus eiusque proximi Othonem in ra-
piendo imperio adiuverunt, cf. P. G. 23. nXtlötoi bk xGtv
txeqi TiyeÀÀtvov — è(pdelq0vt0 JTQog avrôv (se. Othonem.)
Kal ovvTjyavÛKTOvv ual naQÙ^vvov. Tac. H. I. 24. „Fla-
grantibus iam militum animis velut faces addiderat Mae-
vius Pudens, e proximis Tigellini." Quae omnia comprc-
hendens haec habeo. Tigellinus, pactus cum Vinio ut
defensus apud Galbam filiae donum daret, supplicium cf-
fugit potentia Vinii, praetexentis filiam a Tigellino ser-
vatam esse. Voti compos, donum, quod fortasse dos ma-
trimonio cum Othone destinabatur, Vinii filiae dat, Vi-
nius, âdductus spe coniugii filiae cum Othone, Tigellinus,
ut potentiam amissam reciperaret, strenue Othonem adiu-
vant. Si ita rem se habuisse ponimus, manifestum est
quare Otho imperator factus Vinium et Tigellinum in-
terfici iusseiit. Eorum enim gratia ac auxilio imprimis
imperium adeptus, necesse erat Vinii filiam in matrimo-
nium duceret, Vinium et Tigellinum magna potentia in-
strueret, quippe qui semper imperium iis acceptum re-
ferro debcret, Itaque liaec suae libertatis impedimenta
amovit, quod eo facilius perpetrare potuit, cum hoc faci-
nore populi favorem simul sibi conciliaret.

Cap. 19. De Galbae consilio adoptaiidi. Scriptores in
ordine rerum ad Germanici exercitus defectionem et
Galbam adoptionem secum aliisque reputantem et pera-
gentem pertinentium, non plane consentiunt. Quod liaec
rerum tabiila ostendet.

P.ContiimeliaeGerm. 1°. Germ. Sup. exer- 1®. »Maxime fremc- 1". ol ôk èv taïç Feq-
Sup. cxcrcitus. (18. cilussoliicituset ira- balGerm.Sup.cxcr-//aiVaif orpanwrat
i.f.) tus. (8. 9.) citus." (G. 1Ö.) — èrpXéynijvav. (4.)

3®. Galba adoptandi 3®. »Galbae iam pri-
consilium init. (19.) dcm de adoptionesc-
cum ct proximis agi-
tantis". (12.)
4®.Viniu8favct Otho- 4®. »Vinius pro ^I.
ni (21. in.) Othonc". (14.)

G®. Defectio Germ. 2®. Dcfcctio (îerm. 2®. »Kl. Ian. obsc-
Sup. exercitus Kal. Sup. exercitus. (12.) quium rumi)erc au-
lan. Arbitrium impe- si". (G. IG.)

7®. Vitellius ab utro- G®. Nuntius de Vitel- 4®. »Sub idem vero 2». Vitellius imi)ora-
que cxcrcitu imi^ra- lio ante caedemGal- tempus Genn. exer- tor consalutatu8.(4.)
tor con8alutatur.(22.) bae8uppres8u8.(50.) citus in Vitelli verba

8®. QuonuntiatoGnl- .\')®. (iuauiquam nihil 3®. Quwl ut nuntia- 3®. r>)»\' Ijamoraaif
ba Pisonem adopUt. adhuc de Vitellio turn est Piscmem avro0.7t)örf/<f)\'Of,Pi-
(23.) certum, adoptat Pi- adoptnt. (0. 17.) sonem adoptavit.(5.)

Videmus ab hac parte Plutarchum et Cassium Dionem,
ab illa Tacitum atque Suetonium congruere, excepte quod
Suetonius 0. 8 dicit nuntium de Vitellio imperatore con-
salutato ad Othonem venisse, Tac. H. I. 50 vero ad Gal-
bam, sed post Galbae caedem demum vulgatum. Quae
Tac. H. I. 13 de Vinio Othoni favente tradit, conveni-
unt ad ea, quae Plut. G. 19. sqq. narrat, sed Tac. ea
post nuntium de Germ. Sup. exercitu sacramentum rurn-
pente inscrit, Plut, post litteras de ira et contumeliis
Germ, exercitus. Quae discrepantia tamen facile explica-
tur: T. H. I. 13 referendum est ad c. 12 „(Galbae) iam
pridem de adoptione secum et cum proximis agitantis."
Igitur Tac. 13 ea narrat, quae post iram Germ, exercitus
nuntiatam acciderunt, sed omittit nuntium de hac re ad
Galbam allatum eumque tum primum adopUindi consi-
lium cepisse. Verisimile est eum nuntium ante Kal. Ian.
ad Galbam pervenisse, (cf. P. G. 21. "OOev ànovoas roD
Oviviôv — vjTEQéÖETO jijv ôcûÛEôiv. \'AjtoóeI^os ô\'aÙTÔv vnarov
ual ovvÛQxovra rov Ovinov (ergo ante Kal. Ian.) ènlóo-
§os i\'jv ETOvg ÙQXD rov ôiàôoxov à%>ay0QEv0Eiv), quare Ta-
citus banc rem, ut operi suo alicnam (nam Kal. Ian. ei
initium sunt), silentio premit. At summa discrepantiae
in eo versatur, quod Plutarchus et Cass. Dio narrant Gal-
bam Pisonem adoptasse post nuntium de Vitellio impera-
tore consalutato, cum Tacitus et Suetonius id factum post
ruptum a Germ. Sup. legionibus sacramentum ponunt.
Nostra quidem opinione Plutarchus in hac re erravit stu-
dio diversas res ad Germanicos exercitus pertinentes in
unius narrationis tenorem coniungendi. i) Quo vitio sçie-
pius veram rerum rationem turbavit; cf. G. 23 de Pisonis

adoptatione, G. 22 de Vitellii imperatoris inertia, 0. 1—3
de diversis Othonis actis.
Cap. 20. rovg (Galbae) 7k€Àov mVAoiariHov\'

Lapsu memoriae vel negligentia auctoris nostri error
irrepsit. Asiaticus enim non Galbae, sed Vitellii libertus
erat; cf. Suet. Vit. 12. T. H. II. 57, 95, IV. 11. Eodem
modo erravit G. 23, ubi narrat Pisonis parentes Neronis
iussu interfectos esse. Immo Claudii iussu; cf. Seneca, Apo-
coloc. 11. „occidit (sc. Claudius) in una domo Crassum,
Magnum, Scriboniam" i. e. parentes fratremque nostri
Pisonis; cf. Mommsen. Eph. Epigr. I. pg. 147. De aliis
nominibus vitiosis in vitis hisce occurrentibus vide Coroll.
Crit. ad G. 15.

Cap. 22. Describitur Vitellii consjilutatio, quam enar-
rans Plutarchus aliorum auctorum narrationi répugnât.

Tac. II. I. 55 et Pluttirchus tradunt milites Germ. Sup.
exercitus Kai. lan. in verba S. P. Q. R. adactos esse.
Quod noster deinde habet : Àéyci ôi} rig è)\' oùrofç non con-
cinit cum Tac. „non tamen quisquam in modum conti-
onis aut pro suggestu locutus." Ex oratione, quam Àéyci
Tts \') êy avTorg (se. i}yefioymoi = legati tribunive), appa-
ret Germ. Sup. oxercitum iam de Vitellio proclanuindo

diversis locis do Olhonc oiustiuc nffectntiono itii|>erii Iradit; (). 7, »bi op-
I>onit Othonianorum et Vitollianorum duces; cctt.

1) Suspicor hunc aliquem e Jegatis trihunisvc Caecinam fuinse, pnieci-
puum instigatorem dcfectionis ajHid (îerm. Sup. oxercitum. rf. Tac. If. I.
53. Mire haec Caecinae vel cuiusvis fuerit oratio nonnulla similia habet
verbis, quibus Fabius Valons Vitellium instigat, T. II. I. 52. \'PXâxxor
fth oCv \'OQÔeûviov — iajior: „nullam in Flacco Ilordeonio moram." .t«-
xqSç re zifitjTod xai TQte v.t<iiov yero/térov xai KXavôlq) KalaaQt tqS^iov
Ttrà aiT(io^a»\'rof : „Vitellio Ires patris consulatus censuram collegium Cae-
saris."

cogitasse ante Vitellium a Germ. Inf. exercitu imperato-
rem consalutatum. De hac re Suetonius et Tacitus nullam
mentionem faciunt, sed primum Germ. Inf. exercitum Vi-
tellium imperatorem proclamasse, deinde Germ. Sup. mi-
lites iis accessisse narrant. Credo in Plutarchi narratione
errorem latere, qui facile explicari possit, si Plutarchum
Tacitum inspexisse statuamus. Tac. H. I. 56. auctor est
aquiliferum exercitus G. S. Vitellio nuntiasse eum exer-
citum in S. P. Q. R. verba iurasse. Deinde Tac. habet:
„id sacramentum inane visum: occupari nutantem fortu-
nam et offerri principem placuit." Quae verba, ad Vitel-
lium suosque referenda, prave Plutarchus intellexit par-
tem nuntii aquiliferi esse traditque ergo aquihferum Vi-
tellio nuntiasse Germ. Sup. milites eum imperatorem
consalutare velle. Tacitus pergit: „missi a Vitellio ad le-
giones legatosque, qui descivisse a Galba superiorem exer-
citum nuntiarent: proinde aut bellandum adversus de-
sciscentes, aut si concordia et pax placeat, faciendum im-
peratorem; et minore discrimine sumi principem quam
quaeri." Igitur Vitellius, antequam palam a Fabio Valente
imperator consalutatus est, iam in ore militum Germ. Inf.
imperio destinabatur. Falso haec omnia Plutarchus ad
Germ. Sup. exercitum transtulit, sive lapsu memoriae
sive Taciti verborum sensum non perspiciens. Haec mea
sententia praeterea probatur per similitudinem inter ora-
tionem alicuius e legatis tribunisve et verba Valentis Vi-
tellium instigantis, do qua modo adnotatione egi.

Alteram difficultatem praebet qui sequitur locus. \'O
àè (sc. Vitellius, a Fabio Valente palam imperator coij-
salutatus, rag fxèv è/uTQoöÖE}\' fnnégag éàÔHCi àiioOctodai
Kal àvaàveôdai rô /.léyeOos r/}^ àn/Fjg (poßovfievog, róre àé

(paoiv oîvov ôiànXeoiv uai rgotpflg ovva jueai]jußgivi}s ^QoeÀ-
i)Etv uai vnauovOai Fegi-iaviKov ovo^a de^évcov aùr^, tô ôè
Kaloagog ov jtgoOÔe§àfxevov. Mendelssohn, probante Lezio
1. 1. pg. 36, proposait tî]s fièv ngôodev fiuégag, ita ut aqui-
liferi in castra Vitellii adventus significaretur. Proximo
die enim post aquiliferi adventum Vitellius imperator
consalutatus est. Attamen hac coniectura non opus est,
cum per ràg [.lèv è^ngoodev fuxégag dies inter Valentem
Vitellium instigantem (T. H. L 52.) et imperatorem pro-
clamantem indicari possint.

Quod ad verba rore ôé (paoïv — ngooÔE§ài.ie\\\'ov attinet,
puto cum Lezio 1. 1. pg. 36. adn. 2. Plutarchum coartandi
cupidine errasse. Tac. H. L 57—62 tractat facUi indo a
consalutiitione Vitellii, velut studia et ardorem militum,
varia novi imperatoris acta, copiarum instructionem, quae
omnia Plutarchus praetermittit. Sequitur apud Tacitum:
„torpebat Vitellius et fortunam principatus inerti luxu ac
prodigis epulis pracsumebat medio die temulentus et sa-
gina gravis, — nomine Germanici Vitellio statim addito:
Caesarem so appellari etiam victor prohibuit." Infeliciter
hanc rem Plutarchus hic in.soruit.

Cap. 23. Pisonis adoptionem commemorans maximam
partem cum Tacito concinit, tantum quod Taciti narrati-
onem valde coartavit. Fivùokcov ôè tG)V q>U(ov èvlovg fièv
vnèg AoÀofiéÀÀa, \') rovg ^TÀclavovg vjrèg Vikô%>og dgx^i-
gcOui^ovras — iicTcm-fiyxiTO Ucloiova, Tac. IL L 14. „Co-
mitia imperii transigit — Pisonem arcossi iubet."

Apte Hardy confert „comitia imperii transigit" et àgx^^^-
gcoiü^oyTag. Omittit Plutarchus orationem Galbae atque

1) Dolnlwllnc nonnulloa fnvissc, licet alio insujwr testinioniu non con-
firnictur, multn probant, cf. Ilanly a. h. 1.

deliberationera, pro rostris an in senatu an in castris adop-
tie nuncuparetur. (Tac. 15—17.) Deinde breviter adoptio-
nem in castris exponit, cui adiungit descriptionem Pisonis
atque Othonis habitus, quae apud Tac. H. I. 17 et 21, 22
invenitur. Iterum ex eo error natus est, quod, quae Ta-
citus diversis locis de Pisone et Othone narrat, in unum
coniungit. Nam Othonem adoptioni interfuisse dicit, quod
parum probabile est. Tacitus enim, si re vera Otho in
castris fuisset signaqua infensi animi dedisset, id non ob-
litterasset. i)

Cap. 25. Plutarchi narratio inde a elg ôè to IlaÀàTiov
EvOvg juèv àjrrjyyéÀr] up FdAftn (sc. Othonem res novas
molientem in castra pervenisse) valde obscura est.

Lezius 1.1. pg. 56. adn. 1. inquisivit quo loco Galba versa-
tus sit claramque rei imaginem exposuit. Animadvertendum
Palatium appellatum esse et totam illam urbis regionem
et domum Caesaris, Galbae haruspicem pro aede Apolli-
nis sacrificasse (T. H. I. 27.), ubi Galba adhuc esset, cum
nuntiaretur Othonem in castra raptum esso (Tac. 29.);
necesse esse Galbam domum rediisse, quod significent
Taciti loci 29: „pro gradibus domus vocatos", 32: „Vi-
nius manendum intra domum — censebat," 35: „Incauti
refractis Palatii foribus mere intus ac se Galbae osten-
tare." Galbam domum rediisse e sequenti loco patcfieri
putamus. T. II. I. 29. „Ignarus interim Galba et sacris
intentus fatigabat alieni iam imperii deos cum adfertur

1) Loziufl 1. 1. pg. 41 putnt c Tac. 14 „a<lliibitoqiic hiiimt Vinliim ac
Laconeni >rario Cdso — ne Diicenlo Gcmino" constnre Othonem adoptioni
non interfuisse. Ex hoc loco vero nil efficitur, nam illi viri imperii comi-
tiis intcrfucrunt, ad quae CJalba Othonem, quippe qui ipse candidatus es-
set, adhibcre non potuit.

rumor rapi in castra incertum quem senatorem, mox Otlio-
nem esse, qui raperetur;" Intellegendum est nunc Gal-
bam domum profectum esse. „Simul ex tota urbe (sc.
nuntiabant), ut quisque obvius fuerat (sc. Galbae), alii
formidine augentes, quidam minora vero, ne tum quidem
obliti adulationis." Galba domi est, „igitur consultantibus
placuit etc." Omnia deinde bene decurrunt.

Ad Plutarchi expositionem transeamus. Elg ôè ro Ila-
XÙT10V svöóg fièv dmjyyéÀr] r<J> rdXßq naQÔvrog èn roO
■OvTOv ual rôjv Ieq&v èv %eQOlv ôi\'tojv, (o(Jt£ nai etc. Aedis
Appollinis in Palatio erat, quare recte haec se habent.
Quae sequuntur, contorta sunt: ö^Xov ôè navroôanoï) ovq-
QéovTog dyoQûg, avrÇ) /nèu Ovli\'tog ual Aducov ual xg)v
dncÀevdéQiov èvioi yvfivd rà TrQora/ôjLœvoi nagéoripav,
ô ôè Ilelaiiiv ttqoeàOùv rolg (pvÀàrrovoi r})v aiU?))\' ôoqv-
(pÔQotg èi\'ervy/ave. Colligimus ex hoc loco Vinium, Laco-
nem, libertos, Galbam défendisse. Ita vero res se non
habuit, nam plebs e foro concurrens adhuc in Galbao
partibus stiibat. Fortasse Galba comitantibus Vinio cete-
risque domum rediit, deinde consultatum est, undo llcl-
(îcov TTQoeÀDù))\' roTg çivÀdrrovai rt)v aûÀfjv èi\'crvyxdt\'E- Al-
locutionem Pisonis, quam Tac. 20. tradit, noster omittit.
Cetera bene apud eum decurrunt.

Cap. 27. ôè ual Hfdgiog KéÀaog clg Ti)y nagc^ßo-
À7)v. Vonit et Marius Celsus in castra. Exspectanuis igi-
tur iam alios in castra se contulisso, sed nullam huius
rei mentionem Plutarchus facit. Tac. II. I. 40 „ruero cuncti
in castra; anteire proxinios, cerUire cum praecurrentibus;
increparo Galbam, laudaro militum indicium, exosculari
Othonis manum. — Marium Celsum — ad supplicium
expostulabant, — ita simulationo irao vinciri iussum —

praesenti exitio subtraxit. (sc. Otho)" Quibus ex verbis
Plutarchus conclusit etiam Marium Celsum in castra ve-
nisse, quod tradit, oblitus se nullo adhuc verbo concursum
in castra attigisse. Gap. 28 memor eiusdem capitis Taciti
est. \'£vdvg ôè ßovh) övveKaXetxo. Kal Kai)àji£Q ùÀÀoi yeyo-
vóreg etc. „Alium crederes senatum, alium populum."

Cap. 1. Plutarchus in hoe capite comparavit omnia
Othonis acta, quibus in gratiam cum primoribus redi-
ret 1). Unde factum est ut ratio temporum claudicet. Vi-
de enim. Ut Tacitus H, I. 71, primum Othonis actum
dicit veniam Mario Celso datam, i. e. m. Januario ; deinde
habet, quae Tacitus 77. de consulatuum destinatione et
pontificatibus tradit, c. 90 de reliquiis Neronianarum sec-
tionum revocatis ab exilio concessis, quod diserte Tacitus
pridio idus Martias factum esse dicit. Coniunguntur ergo
res, quae prorsus diversis temporibus acciderunt.

Eodem modo Plutarchus cpp. 2, 3. in. nonnulla enumerat
quibus Otho plebis favorem sibi conciliaret, sc: supplicium
Tigellini (Tac. H. I. 72.), narrationem do celebranda Nero-
nis memoria (Tac. 78.) Deinde cap. 3 militum contra se-
natores tumultus describitur, cap. 4, 5, diversae res enar-
rantur quae, ut Beckurts dicit, „in Beziehung zu den
äusseren Vorgängen stehen." Summo iure concludit idem:
„Die Disposition, nach der Plutarch gearbeitet hat, ist
damit klar erkennbar."

2) De chronologi.a rcrum priinis Othonis vitao capitibus enarratarum
ville Beckurts. 1. I. pgg. 35—38.

Cap. 3. kqiojtivov ôè Tté/jApavros avroD (sc. Otlio.) n\'jy
énraKaiÔ£Kàin]v önelgav Ï^Otiag ànàgovra, nàueivov vvntog
ETI övöKSva^o/iévov Kal rà ÔjrÀa ratg â/nà^aig èmnOéi\'Tog, ol
■Ogaovvavoi jràrreg ißöcov ovôèv ■ùyièg rov KgiOnlvov ijuecj\'
ôiavoov/itevoy, àXXà n)v 6vyKÀ7]TOv èm^eigElv ngày/itaOi veco-
régoig Kal rà ôttàu Karà Kaloagog, ov Kalöagi jragauojid-
gEodai. ToD ôè Àôyov jtoààôv àjtro^iévov nal nago^vvovrog
ol [.lèv è7r£ÀajilßàvovTO rCiv àjua^ôr, ol ôè Tovg èviOTa/iiÉvovg
éKaro^\'TÙgxag ôvo ml TÔr KgiOnîvov atJTov dnéKXEivav, iràv-
TEg Ôè ôiaOHEvaOàjUEVoi ml TcagauaÀéôavTEg dÀÀijÀovg Kal-
oagi ßoi]dEtv i)Xavvoy EÎg rijv Tójiüjv ual TwOôjLtevoi nag
avvÇ) ÔEtm\'Eù\' ôyôoi\'jKOVTa ovyxÀtjTiHOvg è(pégovro ngog rà
ßaoÜEia, etc.

In enarrando militum tumultu parum accurate Plu-
tarchum grassatum esse apparet. Nenipe ex eius ver-
bis concludimus milites, cum Crispinus arma compara-
ret vehiculisque imponeret, O.stiae seditiose egisse at-
que, Crispine duobusque centurionibus obtruncatis, Ro-
mam vectos esse, ibi do cena senatorum apud Othonem
audiisse, deinde triclinium irrupisse. Atque per se iam
haec traditio falsa est. Equidem enim non intellego cur
milites, 0.stia Ronuim profecturi, ipsi arma gestare non
potuerint. Praeterea monet Hardy adn. a. h. 1. inter Ro-
mam et Ostiam spatium quattuordecim milium passuum
esse, rvKTÔg Èn arjna vehiculis imposita esse, deinde sc-
ditionem exarsisse, milites Romam propenvsse, ut procul
dubio eorum adventu convivao iam abiissent. Aliter autem
rem se habuisse etiam e Tacito colligere possumus. II. I.
80 „Septumam dccumam cohortem o colonia Ostiensi in
urbem acciri Otho iusserat." Ergo cohors illa iam Ro-
mam advenerat, sed, ut apparebit, nondum armata erat.

„armandae eius cura Varie Crispiuo e praetorianis data.
Is quo magis vacuus quietis castris iussa exsequeretur,
véhicula cohortis incipiente nocte onerari aperte arma-
mentario iubet; tempus in suspicionem, causa in crimen,
adfectatio quietis in tumultum evaluit, et visa inter te-
mulentos arma cupidinem sui movere etc. — insidentes
equis urbem ac Palatium petunt." Crispinus igitur, ut co-
hortem Ostiensem armaret, e praetorianorum armamen-
tario arma promi iussit. Praetoriani seu nescii seu de in-
dustria hinc materiam in senatores furendi desumpse-
runt. Tumultum a praetorianis profectum esse quoque
Suet. O. 8. tradit : „animum fidemque erga se praetoria-
norum paene internecione amplissimi ordinis expertus
est. — ea (sc. arma) cum in castris sub noctem promeren-
tur, insidias quidam suspicati tumultum excitaverunt."
Vides Taciti narrationem non ab omni parte planam es-
se, ut haudquaquam absurdum sit Plutarchum seu Ta-
citi sensum prave intellegentem. seu nimis temere hunc
locum perlegentem Ostiae sedition em or tam esse tradere.

Cap. 4. Kal TOV èv jueöonorajulq vi]Oq} Fatov Kaioagog
dvÔQiàvTu /ut\'jTe öeiOfioß yeyovórog juijtc jrvevfiaTOg d(p\' éöTré-
gag /nETaöTgaq)cvTa jrgôg Tag dvaTOÂdg- ö (paOi avftßrjvai
negl TÙg i)fiégag ènelvag, èv alg ol negl OvEôncoiavùv èfi-
(pavög i)ôt) tG)V jrgayfidroiv dvTEÀaftfidvovro.

Erravit Plutarchus, nam Vespasianus suique palam impe-
rium affectare aggre.ssi sunt Kal. lul. (Tac. H. II. 79.) Suet.
Vesp, 5. tradit Vespasianum iam pridem spem imperii per
varia ostenta concepisse. Inter com plura memorat „comitia
secundi consulatus ineunte Galba, statuam Divi Juli .ad
Orientem sponte conversam." Phitarchus portentum illud,
quod nulla explanatione addita Tac. II. I. 80 tradit, ex-

plicare voluit, sed, cum ad futurum Vespasiani imperium
illud prodigium spectare dicere debuisset, falso addidit
id evenisse eo tempore, quo palam Vespasianus imperium
sibi vindicare studuit.

Cap. 5. Nonnulla Plutarchus nïinus accurate tradit.
Dicit enim Othonem, ad helium profecturum, Flavium
Sabinum urbi praefecisse. Putant Krauss 1.1. adn. 20,
ITardy a. h. 1., Plutarchi narrationem recto se habere.
At iure Lezius 1. 1. pg. 97. adn. 1 observât non veri
simile esse Othonem „munus illud gravissinium duos fere
menses vacuum reliquisse." Lezio ergo assentior Plutar-
chum quae antea omisisset hoe loco inseruisse.

Do Othone statim initio belli, ut noster tradit, Bri-
xelli remanente, vide Lezium 1. 1. pgg. 98, 99.

Tum demum Plutarchus autumat duces copiis desti-
nâtes esse. Sed iam antea id factum esse docct Tac. IL
I. 87. 1) Quae de Othonis militibus narrat: ovTot ôè /in-
Àanol fièi\' ijdav vno oxoXî]g ual óiainjg dnoÀc/iov TrÀcfOTOy
XQÙvot\' è)> ëeÛTQOig ual miv7]yî>Qcai ual mtQÙ oap\'ijv fJcfiio)-
nôteg non iusta sunt. E verbi.s, quibus Vitelliani eos mi-
lites increpant Tac. H. I. 21, falsum indicium de Otho-
nianis Plutarchus desumpsit, ut docuit Lezius 1. 1. pg. 102.

Cap. 6. Diligentior nostro Tacitus in cnarranda Pla-
centiao oppugnationo est. Cf. II. II. 18—22. Quod vero
Plutarchus dicit Spurinnae milites Vitellianorum contu-
meliis ad obsdquium revocatos esse, recte virorum doc-
torum opiniono inoptum est. -) Fortasse prave Tacitum
intellexit: Alïert ille IL II. 21. exhortatio\'nes\'et convicia

2) Cf. KrausH. 1. 1. jig. 12. (Joretcnocker. I. 1. pg. 10. I/\'zins 1. 1. pg.
10.-).

utrimque absente hoste facta, et addit „Uberioribus inter se
probris quam laudibus stimulabantur." Quibus ex verbis
falso Plutarchus conclusit Vitellianos Othonianos contu-
meliis stimulasse.

Cap. 7. Descriptio\' pugnae ad Castorum factae falsa
est. 1) Celsus enim solis equitibus hostes cingere non po-
tuit, sed, ut Tac. H. II. 24, 25 tradit, Othoniani ita lo-
cabantur, ut hostes invicem in insidias praecipitarentur.
Videtur Plutarchus partem Taciti narrationis tantum in-
spexisse. Habet ille c. 24 „et curam peditum Paulinus,
equitum Celsus sumpsere" 25 „nam a lateribus cohortes,
legionum adversa frons, et subito discursu terga cin-
xerat eques." Haud accurate ex bis collegit Celsum cum
equitibus solis hostes cinxisse. Deinde scribit Tacitus
„signum pugnae non stïitim a Suetonio Paulino pediti
datum: cunctator natura etc. — ea cunctationo spatium
Vitellianis datum — refugiendi." Plutarchus efTinxit Cel-
sum pedites excivisse addiditque, cum Taciti verba c. 2G
„ut deleri cum universo exercitu Caecinam potuisse —
percrebruerit" ob oculos ei versarentur, nal óoHoPatv <h\'
èneXdóvTES èv natg^) fn]öéva Àijictv töv TroÀEuicûv, ùààà
mlvTÓ/iiETÜ liEuiva öTQÜTEV/iia övvTQrijm ml (IveàeU\' èmanô-
fiEvoi TOfg IjttteDcji\' vvi\'l ôè (5 llavAtvog óij>è nal o^oX^ jtqoö-
ßoijOijOas alrlav èö;(ev èvÓEéöTEQOv tï)s óó§i}S nTQaT})yï]aai
ÔI EvXäßEiav. Quae porro Tacitus 1. 2G habet, Othonia-
nos pedites erupisse, hostium aciem protri tam esse, non
curat. Unde factum est ut Tacito ropugnet, quippe qui
auctor sit Caecinam cum universo exercitu deleri potuisse
ni Suetonius Paulinus receptui cecinlsset. Vides Plutar-

1) Cf. Krauss. I. 1. pg. 12. Gerstcnockcr 1. 1. pg. 27. I^zius I. 1. pgg.
Il l, 115, IJardy 1. 1. ad xai ovtoç /tèv Lt.ttvatr. Tac. H. II. 21—2ü.

chum, qui studeret Taciti narrationem breviatam redde-
re, in errorem delapsum esse.

Post lianc pugnam Plutarchus narrat summam imperii
ad Titianum et Proculum delatam esse, quod Tac. H. IT.
23 paullo antea post gladiatorum proelium apud Cremo-
nam factum ponit. i) Tacitus autem tradit post gladiatorum
pugnam Othonianos criminibus duces incessisse „modo pa-
lam turbidis vocibus, modo occultis ad Othonem litteris,
qui humillimo cuique credulus, bonos metuens trepida-
pat, rebus prosperis incertus et inter adversa melior;
igitur Titianum fratrem accitum hello praeposuit." Ergo
imperium, ut militum animos mitigaret, in Titianum
transtulit. Plutarchus gladiatorum pugnam omisit, impe-
rium propter militum in duces crimina delatum esse in
Titianum memorare voluit, quod aptissime hoc loco fa-
cere potuit. Adiunxit hisco Taciti iudicium H. II. 39 „ho-
nor imperii penes Titianum fratrem, vis ac potestas penes
Proculum praefectum." Tinayov — tov ddeXipov ual 11q6-
kXov rut\' cmtqxov, ög cixcv cqyq) rt)v miaav doxt\'i\'\', ^qo-
GX\'U^a öt }}i\' (5 Tirmvós.

Cap. 10. Occurrit luirratio quae apud Tacitum deest.
\'üg ÓÈ oiióh\' ènéQuirov, èrOcfiévcov dg rd jrAola öQöa Oe/ov
ual nlvDjg di\'d7rA€(üv (V« roP jtóqov m>EOf(a jtqoajrecjot\' d<pv(o
rij)\' jraQeöKEvaöjitévijv vh]v M roi)g jroAr/Uovg ègeQQfmgc.
Kam\'OÜ ÖÈ jrgcöroi\', dra Aafingdg (pAoyóg ÈKncaovötjg, ra-
Qarró/iEvoi nal djTOïïtjöövreg clg rov TToraftóv rag rc vaPg
dvcTQcnov nal rd aófiara roTg noXcfiloig fterd yéA(orog nag-
cT^ov.

1) Cf. KrnuHS. 1. 1. pR. M. (kTstemtker 1. 1. pgg. 25, 50. Pulil 1. 1.
pg. 13. Loziiis 1. 1. jigg. 117, 118.

stenecker 1. 1. pgg. 29, 30 primus ea verba recte inter-
pretatus est. Nec a re videtur eius versionem exscribere:
„Als sie (die Otlioiiianer) nichts ausrichteten, legten sie
in ihre Schiffe Kienholz voll von Schwefel und Pech;
allein in Folge der Fahrt fiel plötzlich ein Luftzug
darauf und fachte das gegen die Feinde in Bereidschaft
gehaltene Holz an. Als nun anfangs Rauch, dann helles
Feuer herausschlug, gerieten sie in Verwirrung, sprangen
in den Fluss, warfen so die Schiffe um und stellten
ihre Körper in lächerlicher Weise den Feinden bloss."

Cap. 11. De itinere, quod Othoniani fecerint, de loco,
ubi pugnatum sit, multi dissueruerunt. i) Novimus Vitel-
lianorum castra prope Cremonam posita fuisse, Othonis
milites Bedriaco profectos esse. Plutarchus dicit: 3TQoi)ya-
yev avTovg (sc. milites) ó IIqókAos êu roO lii]TQiamd, Kal
KaxeOTQaronéöevoev dxró n£vri)KOvta ötaölcov Quod dein-
de habet: rfj óè vOregalq ßovXöjuevov JTQOÜyeiv ènl rovg no-
Acjitiovg óöói\' ovK èXürrova övadlcor éKaröv, demonstrat in-
ter Othonianos et Vitellianorum castra spatium centum
süvdiorum fuisse. Habemus igitur inter Brixellum et Vi-
tellianos prope Cremonam tendentes L50 stadia, i.e. IS-^^
milia. Cremona a Brixello aberat 20 milia; ita numeri
apud Plutarchum recti esse videntur.

1) Cf. Mominsen. llermcs V. pgg. 1G3—1G8. Krnuss. 1. 1. pgg. 4G—48.
üoretenccker 1. 1. pgg. 30—34. Leziiis I. I. pgg. 13r)—144. Ilcrnous nd
Tac. II. II. 40 „confliientcfl Padi ct Adiiae." Hardy ad jioodyen- èm tovs
no).t(ilovs óiov ovx ll&zïova. Cctt.

2) Magnam difficullatcm praobont minicri, divorsa spatia dcnotantcfl,
praesertim apud Tacitum, quae res, mea «pini(me, adhuc nondum satis
extricata est. Inspicc libros modo laudatos. Equidem hnudcpiaquanr pro
certo dicero ansini, quid in Taciti narratione corrigendum vel quo nio<lo
eins verba citplicanda sint.

Tacitus autem tradit H. II. 39. „promoveri ad quar-
tum a Bedriaco castra." i) De iis, quae sequuntur c. 40,
viri docti maxime disputaruut. „Non ut ad pugnam sed
ad bellandum profecti confluentes Padi et Aduae flumi-
num sedecim inde milium spatio distantes petebant. Celso
et Paulino abnuentibus militem fessum, sarcinis gravem
obicere hosti non omissuro, quominus expeditus et vix
quattuor milia passuum progressus aut incompositos in
agmine aut disperses et vallum molientes adgrederetur."
Omissis quaestionibus, num IG milia recte se habeant,
confluentes Padi et Aduae an alium locum petituri essent,
ceterisque, quas viri docti protulerunt, haec concludenda
censeo. Othonianis, eum nondum decertare vellent, pro-
positum erat locum, sive confluentes Padi et Aduae, sive
aliquem alium locum, unde bellare possent, petcre. Hoc
consilium impugnant Paullimis et Celsus, eum hostcs
COS aut illum locum pctentes (in agmime) aut, postquam
eo advenisscnt, vallum munientes, vix quattuor milia
progrcssi, aggredi possent. -) Deinde „Titianus et Pro-
culus, ubi consiliis vincerentur, ad ius imperii transi-
bant; aderat sane ci tus equo Numida cum atrocibus
mandatis, quibus Otho increpita ducum segnitia rem in
discrimen mitti iubebat." Ergo consilium bellandi at-

1) FortnsBo cum Lczio Icni mutniionc pro IV legcndum est VI, quod
melius nd IMutnrchi (luinqungintn ^tndia conveniret.

2) Pmvc plerique e „vix qiintfuor milia passuum progressi etc." colli-
gunt 4 milia a Cremona pugnatum esse. Vides prorsus alium sensuni ver-
bis hisce inesse. Nusquam praeterea traditur Vilellii milites ad pugnan-
dum progressos esse atcpie, ut statim apparebit, Olhoniani Vitellianos ag-
grcssi sunt. 8ummo iurc scribit II. Schiller. I. I. I. 1. pg. 377 „und vor
dcn Thorcn von Cremona kam es zu cinor blutigen Schlacht." cf. C. Dio.
ül. 10. £>\' raîç ftâxatt taT{ .Tjjô; rf/ A\'of/jwr;/ yeroftératç.

que idoneum huic rei locum petendi omiseruut, contra
Othonis iussu via recta Cremonam ad pugnandum pro-
fecti sunt, quod iter, ut diligenter computavit Plutarchus,
fere 100 stadiorum erat. Quod ad summam narrationis
attinet, in una re a Tacito Plutarchus differt. Cum enim
consilium petendi locum, unde bellare possent, praeter-
mittit, Paullinum et Celsum, quoniinus Othoniani statim
Vitellii milites aggrederentur, prohibere voluisso narrat.

Cap. 12. Pugnam enarrans in nonnullos errores lapsus
est. Tolg öè fj.ovofià/oi£ — èm\'jyayev Ovagog jU.(pî]vos rovg
uaP.ovfiEvovg BaTÜßovg. — Tovrovg ôÀlyoi fièv töv fiovofià^cov
vTtéöTtjöav, ol ôè nÀetOroi (pevyovreg ènl rov notafiov èfi-
nljiTovOiv eig onelgag töv noXefiloiv avTÔOi TErayfiévag, v(p\'
Ôjv dßvvöfxevoi ttûvtes ófiaAög ôœrpdûgrjOav.

Parum probabilia sunt, quae Plutarchus hic tradit. Com-
para enim Tacitum, cuius narratio sanissimum sensum
praebet. H. II. 43 „accessit (se. Vitellianis) recens auxilium.
Varus Alfenus cum Bata,vis, fusa gladiatorum manu, quam
navibus transvectam obpositao cohortes in ipso llumine
trucidaverant : ita victores latus hostium invecti." Videtur
Plutarchus non intellexisse Batavos eosdem ac oppositas co-
liortes esse. Undo scribit primo Batavos gladiatores fudisse,
deinde cohortes eos ad flumen fugientes (quod facile ex
„oppositao cohortes in ipso flumino" colligere potuit) ex-
cepisse atque trucidasse. Summam Taciti narrationis, se.
Batavos illos latus Othonianorum invectos esse, omittit.

Äiö/iöra ôè i)yo)viöavTO tiûvtojv ol OTguTijyiHo/, fiijôè ôfJov
EV /Egal yEvéoOai Tovg èvavTiovg vnoficivavTEg, dAAù ml
Tovg d)]TT)]T0vs Èn (pößov Kal Taga/f)g dvEni\'fiJTÀaaav (pcv-
yovTEg ôi avTöv.

apud Tacitum non invenitur. Immo H. II. 42 dicit „Otho-
niani, quamquam dispersi pauciores fessi, proelium tamen
acriter sumpsere." 44. „praetorianus miles non virtute se,
sed proditione victumfremebat," 46. (De militum ardore
ac fide erga Othonem) : „tendere manus et proximi pren-
sare genua promptissimo Plotio Firmo. is praetorii prae-
fectus identidem orabat, ne fidissimum exercitum, ne op-
time meritos milites desereret. — nec praetoriani tantum,
proprius Othonis miles (obstinati erant) etc." Quaeritur
unde Plutarchi error ortus sit. Clason 1. 1. pg. 63 existi-
mat nostrum prave Tac. 11. II. 43 „ducibus Othonis iam
pridem profugis" intellexisse. Lezius 1. 1. pg. 151 „For-
tasse inter proelium et fugam aliquid desideravit, unde
Othonianorum clades magis cerneretur, et ad banc lacu-
nam quae videbatur explendam fabellam inseruit." Suspi-
catur Hardy adn. a. h. 1. re vera partem praetorianorum
ceteros prodidisse, quae duae praetoriae cohortes fuissent
memoratae apud Tac. II. II. 66. „Angebat Vitellium victa-
rum legioiuun haudquaquam fractus aninuis. — (rixantur
quartadecumani et Batavi) et proelium atrox cxarsisset,
ni duae praetoriae coliortes causam quartadecumanorum
secutao bis fiduciam et metum Batavis fecissent. Q,uos (sc^
praetorianos) Vitellius agmini suo iungi ut fidos — iubet."
Utut res se habuit, quod Plutarchus dicit omnos praeto-
rianos turpissime se ges-sisse, falsum est. Conspicuum est
Tacitum in dcscribenda pugna nullam de praetorianis
mentionem faccre. Fortasse i)ractoriani falso rumore, queni
Tac. H. II 42, Plut. 12 in. tradunt, sc. descivisse a
Vitellio exercitum, perturbati alios metu et tunuiltu im-
plevcrunt. Unde postea (T. II. II. 44.) „nou virtute se,
sed proditione victum fremebat" praetorianus miles.

Quae post haec Plutarchus habet omni sensu carent.
Ov ixi]v dÀÀà JtoÀÀoi ye röv \'Oöcjvog vEviKrjnóres rovg
naO\' avTOvg ißidöavTO nai ôce^éjteoov ôià töv TioÀEjiucov
HQarovvTCûv elg tô OTQarôneôov. Recte Haupt i) observa-
vit nostrum vitiose reddidisse Tac. H. H. 44. „Et media
acie perrupta fugere passim Othoniani Bedriacum poten-
tes." Intellexit enim mediam Vitellianorum aciem per-
ruptam esse.

Cap. 13. Multo uberius Tacito Plutarchus Othoniano-
rum deditionem describit. Quamquam in tota eius narra-
tione nihil offendit, nonnulla tarnen exstant quibus aliquid
explicationis causa addendum sit. Nam singula facta enu-
merat, Proculum et Paulinum castra vitasse, Galium Bedri-
aci fugientes Othonianos in castra collegisse, auctore Celso
deditionem factam esse. E nostri narratione concluderes
liaec omnia eodem quo pugnatum est die accidisse. Quod
vix fieri potuisse quisque intellegit. Tac. H. H. 44, 45 autem
dicit post pugnam Othonianos Bedriacum fugisse, Vitel-
lianum exercitum ad quartum a Brediaco lapidem con-
sedisse, milites Bedriaci Titiano et Celso minatos esso, sod
noctem eos iuvisse Gallumque milites compressissc, pos-
tbro die pacem factam esse. Addero ergo debuerat Plu-
tarchus Vitellianos castra ad quintum a Bedriaco lapidem
promovisse, postero die placatis milituni animis deditio-
nem perpetratam esse.

Sunt qui putent Othonem audita militum Bedriaci de-
ditiono mortem sibi conscivisse, quae non tam volunta-
ria, ut Tacitus, Plutarchus, cctt. tradunt, quani necessa-
ria propter sui exercitus defectionem fuisset Iure Qcr-

stenecker i) eos impugnat. Nusquam enim memoratur de-
ditionis notitiam ad Othonem pervenisse. Praeterea om-
nia de hac re testimonia deditionem post Othonis mor-
tem factam esse demonstrant. Statim de infehci pugnae
eventu Otho certior factus est; cf. Tac. H. II. 46. in. Plut.
O. 15. in. Suet. O. 9 „Statim moriendi impetum cepit."
C. Dio. 64, 11. \'Enel ôè ol rov VOoivog èKQaTi]dt]Oav, i}y-
yetÀe fièv Innevs ri£ xö nàdog VOcoi\'t. Deinde milites,
amicos, allocutus est, diversas res composuit, vesperascente
die pugionem sibi elegit, somno quievit, postridie prima
luce se interfecit. Cf. Tac. H. II. 46—49. Plut. O. 15—17.
Suet. O. 9—11. C. Dio. 64. 11—15.

Cap. 16. Otho dicit Cocceiano, fratris tilio: /lià xoDro
yÙQ ovôè déöOai natôa fiovÀô/nevos avrôv, dÀÀ\' avaßa?.io\\)ai
xijv ciojToiijOiv, örnog ovvùqxoi- nQan)0avT0s avroO, fu) jtqoö-
anôÀoiro Kraioarrog.

Clason I. 1. pg. 11. Phitarchum hoc do suo inseruisse
opinatur, cum Suet. O. 10. auctor sit Othonem Messali-
nam Neronis matrimonio destinasse. „Durch eine Adop-
tion aber würde er seiner eigenen etwaigen Nachkommen-
schaft in den Weg getreten sein." Praeterea, ut animad-
vertit Krauss I. 1. pg. 15, Otlio non ea aetate erat, ut
exemplum Galbae imitatus successorem eligeret. Othonem
do adoptione Coccciani cogitasse prorsus absurdum est.
Credo Plutarchum, ut testimonium benevoli Othonis orga
Cocceianum animi daret, hoc adoptandi consilium cfünxisse.

Cap. 17. XVII. 7IÔ1] ôè éam\'Qaç; ova>)s éôlyujne, nal mùv
ôÂ/yov vôaros, ôvctv ôvtojv avr^ iifpi^v, ènarégov mxcfiûv-
Ûarc to anàOfta noXvv XQ^vov, ml rô ^egov ânéôomc,
dàxcQOv ôè ds ras àyiiàÀag àvaÀafiùv rovg obiérag nQOöc-
1) I. I. pgg. 39, 10. 73-75. mlnn. 8t, 85.

KaÀetro. Kal (pdoçQOvovfxevog ôiévejue töv %Q}}fiàTO)v. Nar-
rant Tacitus H. IL 48, 49 et Suetonius 0. 10, 11. Otho-
nem pecuniam distribuisse, antequam pugiones pertemp-
taret. Idem tradunt Othonem pugionem cervicali subdi-
disse. Kraus 1. 1. pg. 16, Lezius 1. L pg. 166 putant Plu-
tarchi narrationem haud recte se habere, quod Otho non
ante necis instrumenta parasset quam omnes res et pu-
blicas et privatas composuisset. Mirum ex slg TÙg dyndAag
ùvaÀafiùJV effinxit spectaculum Krauss se: Othonem in
lecto cubantem servos intrare iussisse, cum manibus ca-
piti subditis pugionem teneret. Mihi videtur Plutarchus
apud Tacitum nonnulla de pecuniis distributis et pugio-
num electione legisse, quas res e memoria suo arbitrio
composuit. Apte, ut Ilaupt i) observavit, illum pugionem
telum subalare (cf. Nepos. Alcib. 10.) esse excogitavit.

Cap. 18. lAjrcOm\'c ôè VOojy èrt] fièv énrd ual TQiduovra
Piùaag. Suet. 0. 12 „tricensimo et octavo aetatis anno."
Item Eutrop. VII. 17. 3. Qui omnes errant; rectius vero
habent Tac. H. IL 49 „septimo et tricensimo aetatis an-
no"; itpm Sextus Aur. V. Epitomo 7. 2, C. Dio. 64. 15.
^i](Javn fièv énrd ml rgiànovra èri], êvôcna ijfiEQÖv ôcovtU\'
Otlio enim natus est IV Kl. Mai. Camillo Arruntio, Do-
mitio Aeonobarbo cons. (Suet. 0. 2.) i. e. a^ 32, mortuus
est circiter die sexto decimo m. Aprilis a\'\' 69 \'-).

Ut paucis, quae ex hoc studio concludi possint, com-
plectamur, videmus Plutarchum in rebus gestis traden-
dis omnino religiose egisse. Ubi errores occurrunt, coruni

culpa ei attribuenda videtur, quod baud recte, quae
memoria tenebat, reddidit vel quod fontem suum prave
intellexit inspexitve. Dedita opera nusquam, quantum
perscrutari potui, fidem eorum, quae tradere in animo
habuit, imminuit. Praeterea, ut antea iam animadverti-
mus, in his vitis maiorem quam in aliis rerum copiam,
temporum rationem accuratius servatam habemus. Deni-
que, quod imprimis causam nostram adiuvat, saepius in
erroribus explicandis luce clarius eo adduciniur ut sine
ulla dubitatione sententiam proponamus: „Tacitus Plu-
tarchi auctor."

Iure monet Curt Wachsmutii i) Sintenia Plutarchi Vi-
tarum editionem haudquaquam ab omni parte perfectam
esse, cum codices Matritensis, Marcianus, Seitenstettensis,
postea accuratius inspecti, multis locis praestantiores lectio-
nes praebeant codicibus a Sinteni adhibitis. Iii codices
autem, quorum originem indagarunt, lectiones collegcrunt
inter plures Michaëlis, Meijer mihi nulli usui fuerunt,
quoniam Galbae ct Othonis vitas non continent. Qui pos-
tremus has vitas edidit, E. G. Hardy 3) assoverat praetor
codices\'a Sinteni collates etiam alicuius pretii esso Bodleia-
num Laud. Gr. 55 (Bod.) et Harleianum, 5692 (IL), ab ipso
collatos, quorum primum iam antea Bryan inspexit. Con-
cedo quidem editionem Hardianam nonnullis locis Sin-
tenesiana esse emendatiorem, sed tamen, mea opinione,

2) C. Tir. Michaklis. De Plutarchi codice manuscripto Matritensi Pmgr.
Berlin 1893. do PI. c<k1. ms. Marciano. Prog. Berlin. 1880. de PI. cod.
ms. Seitcnstettensi. Prog. Berlin. 1885.

ut in ceteris vitis in his quoque inulta adhuc latent,
quae correctione indigeant. Antequam ad rem criticam
exercendam me confero, lectores monitos volo Hardi-
um Introd. pgg. Ill—123 plenum Mss«m Eddumque Gal-
bae atque Othonis vitas continentium conspectum dare.

Quae sequuntur studia exponent quae, ratione recen-
tiorum coniecturarum habita, in Sintenis editione minore
mutanda vel tentanda censeam.

ol öè ttXeIOxoi, uadàneq èggcj/nèrov aö/m, to öTgauco-
tiköv d^ioDOiv iöht /lujöcjtotc ógftf) auyniretodai

llecte id èggiofiévov Solano atque Valckenario suspec-
tum erat. Minus feliciter tanien ille aitoQovjucvov, hic fté-
vor proposuit. Leni vero correctione, vera lectio restitui
potest, si ég in éQQ(0/tèi\'0v per dittographiam e naOancQ
ortum es-se ponimus. Legendum scilicet: ëv ßovov. Sensus
enim est milites velut unum tantum corpus nutu ducis
moveri neque suo quemque impetu uti debere. Pro hac
coniectura quodammodo facit vit. Philopoem. 7. vers,
fin; Flamin. 8. v. f; Pyrrh. 23. v. f.

Van Herwerden dubitat an praestet uadnncg
vov csCjfia, quo melius etiam explicetur vitii origo. Ber-
nardakis idem verbum Plutarcho reddi iussit in vita So-
lonis c. 18. scribendo: àgdôg roO voftoüèrov rovg mUrag
ùoncQ ijV(o/iévovs fcodd. èróg /tègog) avyataOürcaöai ual
avvaÀycrv àÀÀi\'jÀotg, ubi vulgo corrigitur lodncg évög fn\'gt}
acbfiuTog, (cf. vit. Arati 24. v. f.) Ceteru\'m ivfoatg quideni
et è)\'(i)TtK(\\Q apud Plutarchum loguntur, èroPr quod sciam
nusquam.

Mirum est ^egatov nude liic poni, cum nusquam de
aliquo Thessaliae tago, praecipue Pheraeo nominate, men-
tio fiat. Hoc iam viderunt Solanus, AÀégavôgov, Coraes
Avuôcpgova inserentes. Rectius Hardy suspicatur Plutar-
chum alludere ad Polyphrona quendam, memoratum
Xen. Hell. VI. 4. 33, 34. Plut. V. Pelop. 29., quem tem-
porum ratio optime admittit. Nomen inseratur necesse
sit necne diiudicare non ausim. Fortasse noster, nominis
tagi oblitus, 0egarov, aliquem Pheraeum, scripsit. Quod si
non probas, ante (Pegatov „noÀvq)gova" hiseTemlximcenseo.

Reiske coniecit: djrôoraoïv, quam lectionem Bodleianus
codex, postea a Hardio collatus, confirmavit. Quoniam
nullo alio loco apud Plutarchum, auctore AVijttenbachii
Indice Graecitatis ad Plutarchum, forma in ia occurrit,
procul dubio vitium a sequonti jrgoôoolav profectum hic
habemus. Cf. cap. 2: üitoörüöeöi nal ngoàoalaig. Restitue
ergo; ÙTCùoTaôtv.

Lege cum Schaefero: èv ó?Jyoig. cf. Cap. 1.9: èv óAl-
yoig Fojfialojv dieq^Oagfiévog. Idem requirebat van Hku-
WKKDEN. Rh. Mus. 35. pg. 542.

Reiske, Bod. II, /jeyaAoig. Malim d^tófiaTi, quippo
töv jtoAitöv ad Tovg et d§iójimti referendum puto. „li
inter cives, qui apud eos magnae existimationis sunt."

TJHeli\'cp ôè ual q)vö£i ôouovvn JTQÙœ yeyovévai nQoöEri-
■dei nioriv svXaßelag rô yijgag.

Sensus est nullam eausam esse videri, eur Nero Gal-
bam timeret. Doehner vertit: „Galbae, vel natura man-
sueto habite, cautionis opinionem senectus adiungebat."
Quamquam fieri potest ut tale quid Plutarchus in mente
habuerit, eorrectione opus esse puto, qua multo vividio-
rem eolorem haec verba assumant. In nlariv svAaßelag
latere opinor Jtioriv àvev naiôelag. "Avev naióelag to
yl)Qag i. e. sine stirpe senectus. cf. cap. 19: 6 ôè (sc. Galba)
(poß)]d£lg, (óg fu) ftót\'ov ôtù to yf}Qag, àààn ual ôià n)v
dnaiôlav naTaq)Qorov/iievog.

IlaiÔEla pro natÔEg, dictum est ut cap. 11 : dEQancla pro
■iJcQÜJTOVTEg. cf. Luc. Aui. 0. l\'jUoÀovOEi Ôè naiÔEiag À(mtQ))g
Ô/Àog.

Licet Plutarchus saoi)0 duo vocabula paene synonyma
coniungat, hoc loco kuI uaTEiJtEîv ut glossema delen-
dum mihi videtur, cum praesertim ita concinnior liât oratio.

Codd. et Kdd. principes habent: (JtqutuotiuoP. Xylan-
dor et Hryan coniccerunt (JTQUTtjytKoP, quod referretur ad
cohortem praetoriam, a Galba restitutam. cf. Suet. V. G.
10. „Dolegit et cquestris ordinis iuvenes, qui manento
anulorum aurcorum usu evocati appcllarentur excubias-
que circa cubiculum suum vice militum agerent". Haec
coniectura licet fere omnium comprobationcm nacta sit,
mihi displicct, cum vix do his evocatis TÙy/ut i. e. legio
(cf. 0.1 ^àeyeôi\'eg, ovno yùq tù niyfutnt Tiofiatoi mÂoOaiv.)
usurpari pos.<?it nec ullo documento coniirmelur Vinium

illis evocatis praefuisse. Confiteor inire Orgaricoritiod ad-
ditum esse, cum nullum non rdyjua oxgarioixiuov sit, sed
fortasse Plutarchi ubertati elocutionis hoe imputari potest.
Si tamen ita existimare nolumus, ahquid melius propo-
nendum habere mihi videor. Novimus Vinium legatum le-
gionis VI Victricis i) fuisse. Quod reputanti mihi perplacet
scribere: orgarovluov i. e. victricis. A Plutarcho enim
haud alienum est legionum cognomina memorare, ut O.
12 "ÄQTta^, Rapax et Boi)dós, Adiutrix nominantur.

Multi haec verba tentarunt. Sintenis pro avróg: avrorg,
Doehner: evOvg. Coraes, Schaefer, Hardy coni. „AvTÓg\'\\
eïjiev, „(O rüAßa r. tq. ßovAevr];" Equidem propono: avr^.
Sic omnia recte se habent. Verte: „quid tu cum ceteris,
qui sibi suadent ut opperiaris, deliberas?"

Ov ^lijv dXXa övyKh\'jvov y)))(pioafiért]g noXéf-Uor töv Vd?.-
ßav avTÖg te nalgeiv — ßovÄöjitEvog — £(pi] etc.

Quid sibi vult te? Lege -.ye. Ov fij)v dAAd — yE, interce-
dente uno, nonnumquam pluribus vocabulis, (Domctr. 40,
Alex. 75, Otho. 5.) nnütis apud Plutarchum locis reperitur.
Nostro loco verba avyuAijTov — lYiAßav sui\'it in parenthesi.

Cum senatus Galbam hostem iudicasset, oi) (pavAi)v ürpi]
(sc: Nero) JTQÓQQi]niv éftnETtrojKÉvai Aoyiö/toü ócoftévq) XQJ]-

1) Cf. Suct. G. 14. W. Pkitznku. Gcscliichto der Römischen Kniserre-
gionen von Augnslus bis Ilndrinnns. I^-ipzig. 1881. pgg. 45. 239.

2) Cf. K. St|;omann. lieber den Gebrauch der Negationen bei I\'lutaa-h.
Progr. Geestemünde. 1882. pg. 27. Anm. 2.

I\'S

I\' t

!
i

lil
f

ri\'

Sunt, qui putent his verbis errorem inesse. Solanus
coni: JtQÔq)aoiv pro 7tqôqqi]0iv. Reiske: èu Aoyio/uoo, Coraes :
XQi]iJiaTiOfiofi. Mihi locus sauus videtur, sed, quantum video,
haud recte adhuc explicatus est. Schaefer atque Doehner
coniungunt ÀoyiOjnoO et ttqóqqijöiv: „egregium mentis mo-
nitum sibi incidisse." Hardy vertit: „He was in want of
some means of getting money." Attamen videamus quae
antecedant. Nero, Galbae defectione nuntiata, dréTQetpe
Ti)v TQÛne^av. Quo facto igitur actum de se esse testatur.
\'Avargéneiv Hjv rgane^av enim de decoctoribus usurpatur.
Hanc comparationem, a re nummaria pctitam, nostro loco
etiam inesse contcndo. „Dixit non parvi momenti sibi se-
natus decretum (nQÓQQ}]Giv) esse, rationes expensorum et ac-
ceptorum conferre (Aoyiofioo xQW^nov) debenti." Optime
his se adiungunt, quae sequuntur: nal rà /iièv FaAar^v —
ÀaqiVQaycoyj\'jOcôVai. 7) ôè FaAßa mÏQEOnv ovöla /£)/}fTiV«<
ual TTCûÀcri\'. Bona Gallorum et Galbae igitur in tabulas
accepti referri ])Ossunt.

ual T(i fih\' FaXarùv, öxav vjtoxcIqioi yei\'toyrat, ÀafpvQayco-
yijaeoOai [wn/ Xlav\'].

Locus varie tentatus. Procul dubio G. N. Beiinaiu).\\-
Kis veram lectionem rcstituit sc: uâÀÀtov, summo
iure ab Hardio in textum receptam.

ùno OTQaTonéôov ficd\' Mq(üv dtplucro rd óó^avva r/) avy-
nXi)T(i) uai)\' fuadToy djrayyéAX(üi\'.

Locus fere omnium opinione desperatus. Codd. luibent:
*AÀÀd Hal àvoh\' i\'i/iéQaig ó Tlrog noAXd etc. Madvig (Ad-

versaria) proposait: \'AAAâ ual èv ôvoiv l\'iuéQaig ô Tlrog
IIoÀÀloJV (etsi ipsa nominis forma potuit paullo diversa es-
se) röv ÓTTo OTQaroTTÊôov (e praetorio) 7crEQ0q)ÔQ0Jv q.
speculatores cf. Othonis vitam c. 4.) arpluero uré., quae
peringeniosa neque improbabilis coniectura videtur, cum
praesertim quae sequuntur verba : Ovrog ^èv ovr elg rà^iv
èvTi^ov 7TQoi]xOri, in quorum interpretatione hucusque viri
docti haeserunt, Madvigii coniectura admissa, sanissimum
âensum praebeant.

ual yvvaiuöv rivcov avvÇ) (se. Nymphidio, res novas
molienti) ual ovyuA)]nu(ov üvöqöv ugvrpa ovÀÀa/ufiavouèycor.

Ni fallor, vnariuCiv legcndum est, „viri consulares
et senatores." Cf. Cap. 8, ubi Nymphidius in spem imperii
irrepens èôelmu^e Tovg vmniiovg ual rovg ijyc/iiovtuovg
(primores).

ueqûfieu. Immo: he g a fi ed. cf. Kiihner-Blass Gr.
Gramm. I. 1. pg. 403. G. Passow. s. v.

ToOro /iièv ojV (se. poculi raptus) ôià n)v Kaloagog /ic-
rQiôrr]xa ucojiitucoTéQav yEvofiévi]v yéÀiorog — à^iov
Èào^EV. ä ôè TÙv lYzAßav È^cov vç" avTÇ) — êirgavTE (sc.
Vinius), naöüv rgaycHöv — rotg /nèu alrlav, rolg ôè ttqù-
(paOïv TTagéo/EV.

Lege: uojjtiiHÔTEgov yEvôfiEvov. Opponuntur enim
raptus poculi et ä ôè tùv IViAßar È^cov wp\' avt^> —
ÈTtguTTE. Illud faciiuis propter Caesaris modorationem po-
tius comicum factum est, liaec multis causa tragicorum
malorum erant.

Duo hic errores ofFendunt. Cf. Tac. H. I. 7. „Mac ru m
in Africa — Trehonius — interfecit." Cap. 13 Màugov
recte scriptum est.

Difficile est dignoscere quantum Plutarchi negligentiae
quantumque librarii socordiae tribuendum sit. Opiner
tum demum correctione opus esse, si vitium palaeogra-
phicum irrepsisse aut contra aliquam scribendi normam a
scriptore constitutam peccatum esse constet. Ubique, ut
hoc utar, Catulus scribitur per KdrAog excepto Vit. Popl.
cap. 15 ubi KdrÀog pro KdrovXog restituendum puto. Cf. G.
8 InrHÀog — Spiculus ; 0. 7 IlgÔHÀog =- Proculus. Ceterum
nonnumquam u vocalis correpta per ou scribitur, velut G.
24 (Pcßgovagkov, 27 fPdßovAov.

Sequentes in vitis hisce loci corrigantur necesse est:
G. 4. Uovviog Om\'àt^, immo \'JovÀiog. Cf. Tac. Ann.
XV. 74. C. Dio. G3. 22. Suet. Nero 40.

0. 5. etc. Keulvag. Restitue Kaiulvag, Caecina, ut
iam Cobet docuit scribons„ In nominibus propriis saepe
vitiosae formao nimium patienter servantur. Kcnlvag in
Othone 5; Kcnm^rav in Romulo 10. etc."

Elg nôXtv \'A Hvviov Transponantur v et t, ut liât "Auvt-
vov. Cf. Tac. II. I. 88. „in coloniam Aquinum." Strabo
V. 237. Anvtroi\' Ptol. III 1. 03. \'Akovivov. Sickinger 1. 1.
pg. 10 docet „qui", i producta, per nvt scribi solerc. Contra
non corrigenda sunt vitia, quae a Plutjirchi negligentia
profecta videri possunt G. 15, ut Mungcom, TgcßiüviuvoO.

Cf: SicKlNOKu. Do lingune Latinno iipiul IMntnn-hum ot roliqniis et
voHtigiis. Diss. Hoi<lolli, pg. 11.

O. 16, tôv dôeÀ(piôodv Kokki)ïov. cf. Tacit. H. II. 48.
„Salvium Cocceianum, fratris filium."

Plutarchi rationi scribendi imputandae sunt formae
quales sunt G. 4 Ovlvôi§, Vindex. Cf. Sickinger pg. 10, qui
exempla praebet e per i redditae, — G. 10 OvdÀijg, Va-
lens. G. 15 OvdÂei\'Tog. Sickinger pg. 19 formam OvdÀt]s
confirmari ostendit I. R. N. 7287 „Vales", —G. 23. O. 5
AoÀofiéÀÀag, Dolabella, cui formae, utpote passim occur-
renti, acquiescendum est, — G. 24. KaÀàvôai, Kalendae,
cf. 0. 4, 5. OvsOTCEOiavôs Vespasianus. Nonnulla alia
exempla a per c scriptae Sickinger pg. 12 praebet, velut
G. 27 KovQxiog XduKog, cf. V. Romul. 18, Curtius lacus.
Sickinger pg. 14 „Cum a brevis sit, c asperins sonabat,
ut homo peregrinus duplicatam eam audisse sibi videi-i
potuerit." Equidem potius crediderim Plutarchum „lacus"
per XduKog vertiase.

Cum Hardio coniectura Reiskii, quam Bod. H. codd.
confirmant, recipienda est se: TÓivfièvèv \'P(bfi\\j. Opponi-
tur enim: ol ôè ttqôteqov vnô OvcQyivhi) ycvófievot.

Absurdo errore TiycÀÀlvq) in textum irrepsit. Quisque,
vel parum horum temporum historiae gnarus, videt Ovï-
teààIm substituendum esse, i)

IIoÀÀlcji\'OS rot) érégov röv ènàgxoiv, ubi i^rocul du-
bio nXoixlov legendum est, ut Clason 1) primus ostendit.

(Jig àè TÔy \'AÀé^avÔQOV Viinjgog \'EAéinjg Jróoi%\' i)i)KÔ/Ltoio,
juijóèi\' èxovra ngog ôôgav àÀÀo csef.ivvv(i)v àno rS)s yvmiKÓg,
ôvonà^EL noXÂÙKtg, ovTcogyeyovùg 7rEgiß07]TOS (sc. Otho) etc.

Bernadakis requirit: ovtcj (ual ovrog^, qua coniectu-
ra, praeterquam quod prorsus supervacua est, etiam sen-
sus turbari mihi videtur. Enumerantur enim a Phitar-
cho Othonis mores: Hr — "Odoiv d%n)g yévEi f.ièv ov/c à(pa-
%n)s, rgv(pf) óè — ôiE(pr)agjnÉros, ovrcog yËyovùg negißd^rog
— (bg uré.

ual yàg dnoK^eraai (Poppaea) roc Négojva Àéycrai, /lu)
nagôvTog roD "Odiovog.

Monuit me van Herwerden /«} nagé wog restituen-
\' dum esse, cum Otho Neronem ad Poppaeam admitti
nollct. Quod Nero aegre tuht; èuivôm\'EvOEv ovv ô "OOiov
ànoOavEU\'. Atque Ilerwcrdenii omendationem vel maxime
sequenti Suetonii loco comprobari inveni: Vita Othonis.
c. 3 „Creditur (se. Otho) — ipsum (se. Neronem) etiam
exclusisse pro foribus astiuitem etc."

Mire hoc cnl tôv \'üueuvóv reliquis adhaeret. Suspicor
additamentum esse iuterpolatoris adnoüuitis Lusitaniam
esse eani Hispaniao partem, quae ad Oceanum vergat.

zloKcr (sc. Galba) ôè iut]Ô\' äv èni xotg tôloig /gi^ßaai /.ló-
vov êÀéodai TÔV \'Oücova HÀrjQOvô/nov.

Lezius i) aclnotat ad /uôvov: „hoc obscurum" laudat-
que coniecturam Mendelssohnii : ygiq^aoïv [ßövov\'], ita ut
fiôvov e littera v ortum sit. Mihi vero locus sanissimus
videtur. Distinguendae enim duae Galbae hereditates sunt :
imperium et bona. Haud dubie adoptatus Otho cum im-
perii tum bonorum heres factus esset, cf. Suet. G. 17.
„Pisonem — testamento semper in bona et nomen adsci-
tum — adoptavit." Hic fere Plutarchi verborum sensus
est : Fac Galbam heredem bonorum seorsum (fiôvov) nun-
cupaturum fuisse, vel tunc Othonem reiecisset,

Valde probabiliter Sintenis proposuit: Oéotv. (adopti-
onem). Cf. 23 nvööfiEi\'og ôè tôv èuct vc(OT£QiOfiôv ó lYtÀ- \'
ßag ovKÖTi ri]v €iojtoli]aiv drefiûÀÀeTO. Quamquam
fortasse Hardii interprctiitionem „He postponed the settle-
ment of the matter" acciperc possumus, milii tamen Sin-
tenis coniectura probabilior videtur.

Transponcnda sunt vocabula dva[)%im\' et dTTÓOTaOn\'.
Metuunt enim centuriones tribunive ne sacramentum in
nomen S. P. Q. R. (i. e. dnôaraats a Galba) inane sit atque
speciosum praetextum licentiae (dvagyla).

ôrjf.iov Tcojxaiœv ôœÀùOijaay. T. H. I. 55. „Ac ne reveren-
tiam imperii exuere viderentur, senatus populique Ro-
mani obliterata iam nomina sacramento advocabant, nullo
legatorum tribunorumve pro Galba nitente." 56 „id sa-
cramentum inane visum." Cf. practerea verba illorum
7\'jyeßonHcöv : ri Tiàoyoïiev, /tnjv\' dAAoy fjyejLiôra jrotovjucvot
liü]Te TÔv j\'Dj\' orra q)vAàrrovrcs, óojtcq ov VaAßav, dAA\'
öAcos ÙQxovra mi tô dg^f^oOai (pevyovTEg;

nAeWTOi ôè röv tteqI TiyeAAtvov ml Nvjii(plôioy èv ye-
yOt\'ÔTCùV djTEQQtfl/ilévOt TÔTE ml TaTTEirà JTQÛTTOl\'TES è (p {) E i-
QOVTO TTQog avTov (sc. Otlionom) ml avvtjyayduTOVi\' ual
^agù^vyoy.

Bernadakis ècpègovTO legere vult, quod onniino repudio.
Immo è(pi)ElQ0yT0 optimo hic convenit, quoniam (pi)clQEaOat
usurpari solet de hominibus per^litis, qui, pecuniae cuius-
visque emolumenti cupidi, ad partes, undo aliquid profi-
coro possint, se conférant. Cf. V. Phoc. 21. Dem. Mid.
131). pg. 560.

ôxAov ôè TrayroôaTTOî) csvggèovrog è^ dyogdg, (tvr/^ (sc.
Galbae) fièv Oùlyios ual Adtuoy ual rùy dnEAEvOéQ(oy èyioi
yvfiyd TÙ ngofo/ójiicroi Tragèôrtjaay.

Gladii stricti sine ulla causa hic memorantur, nam
plebs, quae concurrebat, in Galbae partibus adhuc erat.
Brevi spatio ter gladii stricti occurrunt sc. bis in hoc
capite et cap. 26. initio. Vol paullo ante eadem verba ro-
periuntur,/ivu\'« rà JTgoloyó/iEyot. Undo colligo nostro
loco ea verba eiicienda esse.

BovÀevofiévov ôè rod FäXßa jrQoeÀdelv, Kai Ovivlov juèv
OVK ècüvTOs, KéÀOov ôè Kai Ädiicovog jragogfióvrcov Kal
Oq^oÔQÔTSQOv TOV Ovivîov KaüajtTOjUEVcov, etc.

Cum Mommsenio 1. 1. pg. 303. adn. 1. legendum \'Iké-
ÂOV ôè Kal äükcüvos, nam Celsus modo profectus erat, cf.
25. i. f. Vid. praeterea Tac. H. I. 32, 33. „Titus Vinius
manendum intra domum — censebat", „Vinium Laco
minaciter invasit, stimulante Icelo."

Töv fièv ovv jroÂAôjv ôgôfiog i\'jv, où (pvyfj outôvafiévcov,
à?JJ ènl xàs OTOug Kal rà fierécoQa Tf]s àyoQûg ôojteq dêav
KaraÄafißavövTcov.

Lexius 1.1. pg. 59. adn. 1. ad h. 1. „ènl transposuerim
ante i)éav. Ita duo habemus participia plane sibi respon-
dentia. Dubito enim num dici possit {}éav KaraÄafißäveiv."
Illa Lezii dubitatio nil valet, cf. Luc. de Sait. 5 i)èav —
uaraXafißävMv, ödev Kal oym ual àuovorj arnivra. et Schae-
fer. App. Cr. et Exeg. ad Dem. I. pg. 179.

Profecto ènl servari non potest nec quidquam resUit,
quantum video, nisi ut èM deleas atque ùÀÀù scribas.

Kal ftiKQov ètpOijaav vnEHrpvyôvvEg ôiù ràv iuaOo(pÓQ(ov
(bOovfièvcüv elg TÔV àvÔQdva Kal mjvOavofiévcov, ri ycyôva-
oiv ol Kaloagog jroÀéfuoi.

T. II. L 81 narrat Othonis iussu convivas propere
abiisse, idem tradit Plutarchus âfia ôè rovg KcxÀijfiévovi;
ùvÔQas dvaOrijOag KaO\' érégag dvQag dcpîjKC. Quantum o
Tacito 81, 82, colligi potest, convivae iam evaserant, cum
milites in triclinium intrarcnt. Eadem Plutarchus dicere

vult. Quo modo enim convivae per milites fugere potue-
runt, si nai)\' érégag dvgag dimissi sunt et deinde milites
irrumpentes quaerunt xi yeyôvaoïv ol KaiOagog JtoÀéfxioi;\'\'^

Recte Sintenis àià suspectum liabuit. Proposuit autem:
piq. Equidem malim àià delere. Herwerdeno corrigendum
videtur: ual ^ukqov Èq)dï]öavvneK(pvyóvxE£, ijôi] rœv [xioOo.
(pÔQOiv (hdov/jiÊroiv elg rov àvôgôra urê.

\'Y(p\' àv ènaigôi-iEvos èygaxpev (se: Otho) OvïTcÀÀkp mig.
aivöv oxgaxKùxiuà (pgoveti\', (bg ^gïjf^iaxa noÀÀà ôcbOovxog
adxoO ual ttôàiv, èv î} Ptóöexai ^qoxov ual i^ôioxov ftlov
ftcO\' i)Ovxlas.

Illud öxgaxHoxiKii <pgo\\>etv suspicionem movet. Coni.
Reiske: orguTuonnà /m) çigovcti\' vel tlgijvmà tpgovEtv,
Solamis: (Jxaauoriuà fn) (pgovEtv. Schaefer: ôxgaxtjyixà,
h. e. quae decerent argartjyoDvxa t(J) avxoxgàxogi. Atta-
men harum correctionum nulla mihi arridet. Opinor lôt(o-
xiKÙ sententia postulari. Otho enim Vitellio pecuniam at-
que alia vitae blandimenta, quihus imprimis privato frui
liceat, ofl\'orebat. Etiam postea talcs condiciones memoran-
tur. T. H. III. 0;i. „Non omisere Primus ac Varus — sa-
lutem et pecuniam et sécréta Campaniao Vitellio oflerre;
si positis armis sequo aç liboros suos Vespasiano pcrmi-
sisset. In eundem modum et Mucianus composuit epistu-
las." 00. dicunt amici, Vitellio dissuadentes no cas con-
diciones accipiat, „nee tantam Vespasiano superbiam, ut
]) ri va tu m Vitellium pateretur."

Nequo in proximo sequentibus sana videntur verba:
\'Aaioxlag yàg ual /taAaxlag ml dnEtglag noÀéfuov ual xdôv

TCQÔodev ènl nevia [ko/J /qeöv jtÂ7]0ovs èçyov i)v
elnetv ôjrorégM fietov avrôv fiérearc.

Sensu enim cassa sunt verba nal — 7i/J]dovs. Van Her-
werden suadet: ual rôv ngoodev è e v o jit é v co v^
jTEvlq ual (àcsorlqy /qecov jrÀi^i)ovg a.ni simile quid.
Ultima verba Plutarchus hoc ordine scripsit pro ónorégq)
avrßv (XElov ixérEöri, ut evitaret hiatum.

ual óiÈcpÖEiQEv (sc: Tiberis) vjieqxvOeIs ual uarauXvaas
jroÀv [xégog ri)g tzôàecos, ttAeIOtov ôè èv ^ róv èirl yrgdoei
ôiaTtcjÀoOOt Olrov, (hg ôeiv7)v dnoglav 7\'jf.iEQôjv Ov/7>ôv ua-
raOxEtv.

Van Herwerden: „immo öiaoó^ovai." Quamquam
primo aspectu Herwerdenii coniectura probabilis videtur,
caveamus ne praepropero cam in textum recipiamus ne-
cesse est. Nam susj)icor frumentum, quod modico pretio
populo veniret, illo „ènl ngdaEi" a Plutarcho indicari.

Van Herwerden: loge v jte àe I (p O ij. (^uam coniecturam
firmari opinor cap, 10, ai)ró^ óè ndPuv Elg I^qI^iXXov dvEXfo-
qi]oe. Otho intra Padum remaiisit, cum pars copiarum
trans Padum agcret. Decertaturus liedriacum ad ducum
consilium se contulit, undo denuo Brixellum recessit,

OVTOI ôè fiaÀaKol fièv 7)oav — vßQEi ôè ual uóftmi) ènafin-
éxEiv èfiovÀovTO, TTQOOnoii\'jöaöOai rag ÀEirovgyiag (bg
UQEirrovEg dna^iodvrEg, ovx (og dôimiroi (péQEiv.

Multi in horum verborum interpretatione haeserunt.
Procul dubio,aliquid mutandum est. Reiske : non)-

ut glossema delevit noo07toii)oaodai, iungens ÈirajUTTé/Eip
rag ÀeirovQyiag. Equidem puto post 7TQoa7toii)öaodai exci-
disse re atque pro dna§iodvTE£ dita§ioüv legendum esse.

Quali correctione hic nascitur sensus: Superbia fastu-
que mollitiem tegere volebant et simulare se, ut tah la-
bore indignos, non ut ad ferendum impares, munia nii-
litaria dedignari.

\'0 ôè IitovQivaç TTQOOßia^öftcvos avrovg èMvôvvEVOE /u-
KQÙv èWôvrag dvE^Elv avrôv.

Assentior Ilerwerdeno supplenti (naQùy^iKQÔr. „In
vulgus", inquit, „notae sunt formulae Trag\' ôÂiyor, mgä
fUKQÔv, nag ovôèv (/tujôèv) eAVeFv, sequento inlinitivo : non
multum afuit quin cett."

Torg OTQUTEVf-iaGiv dfiqyorèQOtg miglaravro ÔQ/ial noXXal,
cbg Eig TüVTo avyEÂdcty.

Iure Coraes et Schaefer tO^ delerunt. Puto (bg dittogra-
phenui vocabuli Eig esse.

ô/ioO suspectum habeo. SolIcmni enim usu convocaro
(senatum, sim.) dicitur KaOl^civ. Credo pro ôf(of) corrigen-
dum esse r(>/t(>), repetita praecedcntia vocabuli extrenm
littera.

Recte Lezius 1. I. i)g. 132 adnotat vorsionem „materiem
in hostes praeparatam" verborum collocationo votari. Tran.s-
pononduin ergo èjt! rovg jroÀcfiiovg ante nagcaHcvaojnèi\'ijv

vel, quod malim, delendum, utpote insertum ab aliquo,
qui sensum non perspexerit.

ó ôè Kaïulvag — ànoÂiJcùv rà ègya ual rov noraßöv
fjuev elg ro argaróneóov.

Cf. cap. 10. roö ^èv Kaïulva ^evyvvvrog ri)v öiußaaiv.
Tac. II. II. 47. „Caecinam operi pontis intentum — Cae-
cina revectus in castra." Igitur rd ègya ual rov TTora/xôv
hendiadyoin habendum aut, quod veri similius videtur,
rà ègya rà uarà rov Tiorafiôv corrigendum est.

Haec sana non esse nemo non videt. Solanus coniecit :
morevoarc, noA^Xàtug tteqI rovrov ôiavevotj/iiévq) vel öri
noXPAuig i}yof)juat, lleiske: noXXauig ôiïOxvQi^ofiév(p öri,
Hardy: mOrEvOare, ôrt jioXXàuig. Bernardakis transponit
jro/l/îc/K/5\'.post uùÀXiov. Cf. G. 25 JcoÀÀàutg ccjroAojAèvai.
Equidem lenissima mutatione scribendum propono: jrt-
orevoere. „Credetis fortasse pulchrius mori me posse
quam imperare."

rofg ôè fii) naQoûoiv (se. senatoribus) ènéarcÀÀc (se.
Otho) ual yQàfifiara ngog ràg nôÀag, ômog naQauofUoOö-
öiv èvr/jucog ual fierà darpaXdag.

Bod. habet: rolg nagoOotv. Summo autem iure Hardy,
observât imllam causam esse cur senatoribus absentibus
litterae ad municipia mitterentur. Senatores Othonis iussu
abiisse apparet c. 10 rovg rc (piÀovg cuéÀevcv ànaÀÂàrreodai

nal Töv 0vyHÀi]TiKCûv Tovg naQÔvvag. — 01 yàg ôvQanôvai
T&v ovyKÀ7]TiHôv TOtg dmodöi ôiijjrelÀow. et cap. 17 : Jtvdô-
/.tei\'Og yeyovévai rot£ ànEQ/pi-iévoiQ (bv ëuaôtos ê^QD^ev et
cap. 18 jrvdójiieroi töv ovyKAr]TiKöv èvlovg en jragetvai.T. H.
II. 48. „Dari iiaves ac véhicula abeuutibus iuhet." Exis-
timo Othonem abeuntibus ygdju/nara èmOTEtÀai etc. Num
igitur, deleta negatione, djtiodocv legendum est?

Eiôov — nal nvi]fia /(érgiov nal Tijv èmyQa(pi)v ovnog
ê/ovaav, el u€Ta(pQaodcb]\' „AijÀôoei Mdguov \'OOcovog".
lure Hardy correctionem Lobeckii in textum recepit, se.
àalfioot, Dis Mauibus.

Ovegytvhô ôè Toùcpo) ngdy/iara nagET/ov (se. milites)
TOÎg ônÀoig èÀ\\)ôvTES ènl n)v olidav mû naTauaÀoUvTEg
avVig nal Inara^HEÀEvovTrs dgxEiv i} TTgeaftEVEiv vnèg aêröv.

Schaefer a. h. 1.: „Vide no àirroygafpla hunc locum
corrupcrit. Mihi videtur Plutarchus non scripsisse nisi
haec: èXdóvTEg ènl ti)v oMav nal nEÀEvovrcg aiiOig dg^Eiv
etc. naàerv et ueAeveiv passim confunduntur."

Equidem susjiicor Plutjirchum paullo fusius Taciti ver-
ba reddidisse, H. H. 51. „ad Vcrginium versi modo, ut
reciperet imperium, nunc, ut legationo apud Caecinam ac
Valenteni fungeretur, minitantes orabant." (iuod si ita
est, pro KaTanaÀoOvTEg legendum: dvauaÀoûvTFg, nam
dvayogEVEtv vol dvanaÀElv significat consalutare. \\\'^erginius
iam antea in Germania imperator consalutatus, nunc itc-
rum consalutatur. Kard in naTaKEÀEvovrrg cum Sintoni
por (litlographiam e nal ortum e.sse puto.

ITerondas. Mini. VIII. 7 (Ed.2 Crusius):
nal n)v ùvavXov xotQOv èg vojiifjv 7ré/ny)oy
Immo: ôvavÀor.

Codd: êviavoiov jTQOg roTöiv èv Tgolq óéxa
êrcai ôif}Àdov ènrà jrcQiÔQo/iàg cröv.
Faclisii coniectura: èvtavaiovg adniissa, propono: èXöv,

ov jUT)v crpvyôvye, ùÀÀù lail tavrip\' ëcScoGuv ualTàâÀÀa
ÔTtoOa èvTog avnov ual ^QWara ual ùvOqcojtoi èyévovro
Ttàvra È60)6av.

éTtrà yÙQ tji-iéQag ôôaaneQ éjroQcvOt}(Jav ôiù rdôv Kag-
bovyoiv Ttdoag jiiayôjucvoi ôtCTéÀcoar.

Aesch. Tromethcus. G90 sqq. (Ed. Weil):
ov(V wôc ôvaOéuTa ual ôiidoiOra,
Trijfiara, Àv/iara, ôcifiara uévxQO)
"ipvyEiv ywyàv dficpauct.
Legendum: tq-vxciV\'

nagaXaßöyv yàg rîp\' nôAiv iKßeßagßagco/uevijv uai ôià
n)v röv (Pomncov àg^ip\' ovrc rovg liXÀ^vag ngoOöexoßi-
vi]v ovTE ré/rag èmarafiévi]}\' ovv è/nnogiq) xg(Oiiiévi]v
ovTG Àfjuci\'a KCHn]fiéi\'tjv uré.

puisa, dinoseere ciiutus,
Quid solidum crepet et pictae teetoria linguae.
Corrige: cropitet,.

Repertique accusatorcs direptos socios, cum Suillius
provinciam regerct, ac [pecuniae publicae] pcculatum
dotulerunt.
Delcantur vocabula uncinis inclusa.

Mox acri iam principis aniore ad superbiam vertens
(Poppaea) — nuptam esse so dictitans, nee posse matri-
monium amittero etc.
Propono: omit tore.

Nipperdey Suetonii locum G. 9 „Carthagine nova con-
ventum agens tumultuari Gallias comperit legato Aqui-
taniae auxilia implorante." prave intellexit, cum ad Tac.
Ann. XV. 74 adnotet: „C. Iulius Vindex legatus pro
praetore von Gallia Lugdunensis (nicht Aquitanien, Suet.
Galb. 9.)."

Si ad\' Regillum lacum ad satieüitem vestram pugnavi-
mus, hic quoquo efficiemus profecto, ne nimis acies vo-
bis et conlata signa nobiscum cordi sint.

Vitiosc apud Suetonium (Ed. Roth.) tradita sunt nomina:
Vit. N. 35: Rufium Crispinum Poppaea natum.
Corrigendum: Rufrium cf. Tac. Ann. XIII. 45, XV.
71, XVI. 17.
Vit. G. (f: L Domitio patri Neronis.
Immo: On. Domitio.

De opstand van C. lulius Vindex, schijnbaar ten gun-
ste van Galba, had eene arrière pensee nl. de onafhan-
kelijkheid van Gallie.

Terecht houdt H. Weil (Revue des Etudes Grecques)
de Hermokopie voor een afgesproken daad van étaTQoi,
waarvan het doel was zich door \'t plegen van een ge-
meenschappelijk misdrijf trouw aan elkander te binden.

Pg-	Vs.
14	13	inducunt	legendum :	indueant
20	20	quo	»	qua
»	24	JTQO-O/jKSl	»	jtqo6-i)kei
»	26	imperaorem	n	imperatorem
32	25	?»	n	9
40	3	ab	»	a
83	10	tropidapat		trepidabat
84	12	dissueruerunt	»	disseruerunt
85	17	agmime	n	agmine
87	4	victumfremebat	n	victum fremebat
99	28	G. 15, ut	n	ut G. 15,
100	11	praebet, volut	r	praebet. —
»	13	asporins	n	asperius