H\'

Een onpartydige Befchrijvinge

VAN

S U R I N A

Gelegen op het vafte Landt van G U I A N A

in

a f r i g A.

^^^itfgäders een Ferhael van alle vreemde \'Beeßen^
Vogels 5 Vijfden^ Slangen ende Wormen:

Gelijck mede van dé Gewoonheden ende Manie-
ren van defe Colonie.

een sfie&^acöt ban tm ^nseïjS <ebeïman g e o r g e
WARREN. €ntic obecgefct upt öet

Pieter Arentfe. ?53ecfitiecöopec inöe fa De i^apen?

Ap, 1669.

m

if

iüü

H

1il
■Il

i ; r, I

FOO %%E T) E

Tot den

R

BEminde Lefer, Ghy ontfangt hier een Gifte, waer aen ick
niet fonder gevaer van mijn lijf en leven drie Jaren langh
vergadert hebbe: want de foetigheyt van de warme Lan-
den is in \'c gemeyn ghemenght met fuyre endefcharpe faucen.
Ende het is gelooflijck, dat vermits de geduyrige uytberftinge
vandedampen van het Lichaem door de fweetgaeten (die aen
de menfeh in die geweften wyder geopent worden, als in de kou-
de Landen) onfe Geeften feer verdwynen moeten uyt de Licha-
men , die door hitte uycgeput worden. Hoewel ick nochtans
in Surinam foo wel ingeborene als Uytianders gefien hebbe, die
heel kloeck ende fterck geweeft zijn tot in haer hooge Ouder-
dom, In dit Lant fult gy de Indianen hooren fpreken van mach-
tige Princen, ende van goude Steden die hoger opwaerts leggen.
Met wat gront van waerheyt, daer voör cn foud\'ick niet dur-
ven borge ftacn: Maer het is in der daet een goet en koftelijck
Landt, ende het kan fonder de faecke te vergrooten gezey t wor-
den , dat voor een Man die met geen eerfuchc bcfmet en is, maer
die met de redelij cke nootdrufc vande Natuyre kan vergenoegt
zfjn ,qualijck een plaetfe te vinden is, daer men gemackelijker
foude leven können, foo ten aenfien van de gefonde lucht, als
van de weeldrige Landtdauwen, ende van het minfame Vrou-
wen-Volck. Voor mijn part, ick en hebbe my niet voorgeno-
men noch d\'öngemacken van het gefeyde Landt te verbergen,
noch de de goethey c van dien buyten de waerheyt te verhefen.
Sodanich als het is, falhec UE. alhier voor oogen geftelt wor-
den. Daer zijn die vaftelijck gelooven, dac d\'oude wijfe en

A 2 gehour

geleerde Hey denen in defe warme Landen gewoont hebb en
ende ick foude bykantsvan dit gevoelen zijn, in regard van dc
verraaecklijckhey t van defe plaetfen- Maer echter moet ick my
verwonderen over de botticheyt van eenige vermaerde Philo-
fophen , ofte Natuyrwijfe van de oude eeu we, die daer voo-
gehouden, ende door hare Leere verbreydt hebben, dat de Lan-
den onder ofre naer by de Linie onbewoonlijck waren, het welck
door de dagehjckfe ervarentheyt wederlecht wort. In tegen-
deel is het een groote onwetentheyt, te dencken dat\'r eenigh
merckelijck profijt te doen zy in de Landen die verre van de Son
gelegen zijn. Wie heeft niet gehoort, hoe het Koninckrijck
Engelant gezegent is , ende hoe de Zee-vaert van dien toe ge-
nomen heeft in onfe nieuw bevolckte plaetfen, alleenlijck door
den koophandel met Toback en Zuycker? Om van andereniet
te fpreken, maer hier mede te befluyten, heb ick \'t liever wagen
willen defe naervolgende Befchrijvinge uwe oordeel t\'onder-
werpen,alsdaticku mifgonnen foude\'tvermaeck dat ghy heb-
benfult in \'tiefen van deÜc mijne Opmerckingen. Vaert wel.

Ecn

ïy)

Een nette en onpartydige Befchryvinge

VAN

SU R I N A M

Het I. C A P I T T E L.

Vm de Riviere.
4B i^îbfmf^geîeseiîoîifc^/oftebôfcttemBaïfgcasö/^ooî^

öec bjecöte ban öe aiinie. gin öet in&omen fp eenigîJfm^
gegcoepï met fant / ecötec met öcog toatec öjie baöeni öiep / en
tet» tööea ban ^pjing-bloeöen nocö toat öirpec. ï|acetoööte
f^in\'titiïïomenban ontcent een möle/ enöe Ulöft tennaeften
bp foo togt toel bijf mgïen langö optoaect^ / tot aen een ftjepn
öet toeïcfte öet Fort göcnoemt too?t. Ban öaec of tot
ttoee tntjlen becöec toojt fpaïlen^jen^ fmallectot opeen up?c
Btïen^ / enöe bïgft ban öe felfoe bjeeöte boo? foo beeï fp tot öiec en toe ontöecöt i^ s
fp öeeft ttoee CanacïsS ofte uptbaecten / ö\'een ©oji / ö\'anöec 3©efi-toaectst / maec
D\'eeciïè too?t geöouöen boo? öe befïe / toant öacc ftonnen ^cöeepen ban i yo ïaÇen/
ontren t ttoini ig möïen in opsepïen/ tot aen öe ^ooftfiaöt ban öe €oïonie/öe toeïcfte
seiiaemt too?t Teorarica, beftaenöe in ontcent öonöect tooning-öupfen en een Ca^
peïïe. ©ooïöefe^taöti^ een öeeï fcape35ape ofte ]^aben/gcoot en toijtgenoecft
boo?öon&ect^cöcepen. mntocöec-5Döen banöe^ibiece 3i)n25offcöagien/öe*
öaïben toaec eenige nientoe pïantagfen ban ^upcftec-ciet / enöe anöece öingen acti
flelegöt 3Ön; maec fp gaet met foo ftcomme bocöten / öat btnnen öe ïengöte ban
bijftien möïen öet öeeïe Compaq moet omgc5ep!t toojöen. ^pt^toel beefïen met
een ontaïïöfte menigte ban gcoote ©IfTcöen/enöe oocft ban anöece öie toeï niet eet»
baec / maec ecötec caec en fien^ toaei;ötg ftjn / aïj? onöec anöecen be Swaert- Vifch,
öie foo genoemt too?t ban een been öat upt fijne fnupte toafi / enbe bat een ftoaecc
ïgcftt/ofte eecöec een saage/ toaec ban icft gefïen öebbe öie toeï een eïïe ïangö göe^
toeefï 3ön. i^ocïi \'ec een anbece acct ban ©iffcöen / Manaty genoemt/ öie ïang^
öeiaibiece öacc felben boeöt met ficuycfien of bïaöecen baUöien /fptoo?tbanï)ace
jongen göefogenaï^eenïSoep/ enöe fmaecftt meec naec ©leeffö aï^ naec^ifcö.

öecöe acct ban ©Iffcöen fal icft öiec flecötl noemen/toant öet f^ fuift een b?eems
öen flagö/öat öet toel öepijne toaect fouöe 5ijn in \'tbpfonöcc bffcïï?cben te toojs
ben ; be naem baec banl^ Torpedo, oftein\'t<6ngcIfcö Num-eel ,bati!^tefeg5
Ben / een becoeccnb Hiai ofte l^aïing / be todefte ïebenDig jijnbe enbe eenige anbece
<!ïceatuce aenraftenbe / ofte baec ban aen gecaecftt tooibcntie / geeft aen aïle ïeöen
banbe felbe een fu\'cfte Öooföept en becoecte / öat fp boo? ccn tgDt ïang t\'eenemael

SC 3 onge»

(6)

ongeboeïï\'söenbe niette sebaupefteii5Ön ; enbefteti^ seïootTijcft/ batbetfcïjepbe
iupDen becDjcsacföa ^m / öie öet ongelufe geöab« öabben i» \'ttowmen obec öe ïii»
biece/ ban een öan Defe ©iffcöen göeraechttè bJOj^en. ^pöocn DücgcïïicScn/
toanneec fp maec aengetafï toojöen met tjet eg«öe ban een lange fîocft/ of toanneec
cenmanïte öant jïaet aen cen anöec öie foo becoect i^. j^iecbanöcbüsn top ö\'ec®
batentöept geöaöt/toanneec foobanigö eeu ©tfcö sebangen en op\'t ïam oetooi^
fi^nsönbe/ eenïjontDaecna fnnffcïenöcenöemin öemont nemenbe/bieï fcöiet
I0cfe neöec tec aecöen / Den ï^eec bati öefen öont öit ftenöe ging öaec na toe / enöe
Bocöte öem öaec ban af tc tccchen j maec öP toiecöe aenfiont^ becoect aen aUc fgne
ïeben/fonöec öat öp fijn feïben eenigöfinss betoegenRonöcj een anöec man öte bp
öem fiont en öem ban öaec tcecïïrn toiïöe/caecftt\'ec alfo toeï aen bafï / en bat önpjs
De foo ïang tot öat öefen tftèï öet omfnapte/enbe öoen quamen fpaUegaec tot öaec
feïben / enöe bonöen öaec coecen en betoeegen alsl te bocen.

^epantagten ïeggen toej öactigö möïen optoaect^ïattg^ öe mibiece/ enöe
ïjet fcödnt öat Denientoe «Colonie öare gcenfen niet becöec nptftcecöen en faï / ban
toegöen öe becfcöepöe (£patacactenofte toatecbaïïenaentoeöecsööenbanöefeïbe/
toaec Öooj öst toatec ban öe Ranten ban öe ^teencotjen neöecfïoïtenöe / öe paffa»
ne op öe ilibiece/ öen beflen toegö 5önöe om alïe beöoeften naec boben te brengen/
t\'eenemaeï^nb^upc&eïöcftgemaeclïttoojt; toant aï^\'ecmaec een ent&eï toatec-baï
toace / foo fouöe met öec tgôt caetbaet tègcn^ g^bowbèntooïöen / maec nu sijn \'ec
Êlcfe böf offe^mölen eenige/ enöe öat foo becce optoaectsJaï^öet ïanteenlgöfin^
iJe&emisS. ^ct geöeucöe eensi öat men ontcent öefe toatec-baïïen jacöt ma$cftte op
«entge^höianen / öfe ban boben geftomen toacen / en een €ngelfcöc ©louto beca
nioojt öaööen / pïunöecenöe öet öup^ öaecfp.fn toasf. ïliec toe öaööen ficö eenige
triannen geceet gemaecftt / öie ban aïfe^ toeï boo^fien toaren / enöe naec öat fp öace
obèc ïanöt opgeöaeït öaööen / om feben of acöt ban öefe toatcc-baïlen booi
lip tefiotjien/ maeflen fp ten ïaetfïen toeöecom fteecen fonöec pettoe^ uptgececöt
te öebben / öoï? öien fp geen Inöiaentec toeceït te fïen fecegen. »^anneec nn fom«
mige onbec öaec tn öet toeöecom ïtomen/öaec becfloutebetvbooi öefe toatec-baïïen
tnet öace neöec te facöen / totecöen eenige ban öaec al baïïenöe becbipfelt in
fluchen / enöe öe cefi quamen naeutolötft^ met öt t ïeben öaec ban. ^oöanige toa«
tec-baïien 3Ött meefi in aïïe ûibiecen op öefe ftufï / enöe beletten öa$ men öit cntöe
E^Öt niet te öege ontöec&enltan.

CAP, IL

Vanhet Clîmaat, ofte getempertheyt van dit Landt, mitigadërs
eenige generale befchrijvinge van het fèlve.

16n Bobembet tot in ^uïiuö öet öiec maec matigö öeet / tec oojfaecBe ban
\' öe tooïcöen öfe on^ öacc obec öet öoöfÉ öangöen / enöe ban öc obecblaeöige ce^
gen öie al^öan balt en ö\'aecöe becbecfcöt / fo oocft ban toegen öe geöupcige
C^ofien toint/ öie öe ïucöt niet toepnig becBoeït. ö\'sllnöece böf maenben/ toanneec
\'cgeen cegöen en baït/ enöe öe foete fcöaöntoe banöe toolcïien&omtte miffén/
foofss\'t\'caï b?p toat öeet/ enöatftomt niet aïïeen ban öecefïectte ofte toeöecfiup?
ïinge ban öe ficalen ban öe ^on ojp een meefi fanöiflö aectcgeft / maec oocft ban öe

^on

(680 )

^oji fdfiö bie aïföan foo na« ; ja öe gfttc foube ^ualgcR bccöiagen 5ön/
tcntoatefpDoojDe lJoo?f3.fiodtecenföB|ïng gcmatfgöi toieröe. SlaccDemaei Dit
Hant foo naec Bp öe l.ïnïe / foo jtjn öacö en nacöt a! meefi eben göÉlÖcïi / Pft^
UerfcöiUen niét boben een up?; tnant öe ^on gaet nopt bjoegöcc oftelatec op ofté
Onöec/öï^ een öaïf np? boo?/ ofte een öalf upje naec feffen. ©e onbecanöccïijche
toacmtemaecht öat Dit ïanöbeel bccmaecftelöcftec boo? ouöe aï^ boo? jonse
ïupben. 3®ant \'t fcöönt of öet Eant öaec toelacöte / cn öace jacen necmcHtoöe;
toant öie öaecteboocen ïam / mat / en ftoacb toacen / bïeta)o?ben öi«c jeugöbisen
bol ban leben. ^e ^onge lupöen Daec en teflensS becïiefen öiec beel ban öate ficacö«
ten / enöeRomeneecöectebecbaUen aI0inöe^oo|öfcöeEanöen/ öoetod Suri-
nam anöec^ gèfont genoegö iss boo? toeï getempecöe gefonöe ïltöamen. ftech^
tenöi\'e ö<et meefl ommegaen / jijn ftouöeen öeete ïtoojtfen/ öe Jawes, en öet
toatec /\'t toelcöe men baec öe Eanöt- fjecBte noemt» ||et ©olcfi toa^ in Den eecfieit
getoelöfgö Daec meöe gequelt / maec icfi geïobe öat Bet meec toe quam W öe flecötc
ftupfingeen ö\'denöfge feofl / aï# bp ö\'ongetempectöept ofteonaect ban flct Eanöt.
5©e Jawes issbpfiant^eenenöefeïföefiecfttemetDel^canfcöe^ocfien/ enbe men
ftcögtfe maec aï te ïicöt öoo? ommegang met öe 9|nOiaenfcï)e©joutoen/ öie \'ec ban
natup3fcöönenmeOe Befmettesönj göeló\'cS oocft öefe fiecftte öie on^ eer fï öoo? öe
^nanjaect^ toe geb?ocöt 10 / tegentooo?ötg in geen öeel bah €utopa booi b?eem|ï
geöouöen too?t. i>p ïicmt ootft boo?t upt eenig hm/ baec niet toel na gefïen too?ti
toant öet Eant Dfe öingen ban natupje foöanfg tegen^ / Dat fpfe Doetbecanbe^
cen in Defe D?oebtge en bphan^ ongeneefltjcfie fïecfete. ^et toatec ofte öe Eamfieft?
te / i^namgnoojöeeï onöec öet ©oïcftgeftomenbanD\'ongefonöe en fïappe Rofi/
toaec meöe öaec ö\'acme Dienfiboben öebben moeten beöeïpen / öoo? gebjeel^ ban
goeöe ïfeecen en iBecfiec^ in bat coutoe Eanöt j toant tcft öebbe öaec op gelet / Dat
qualöcb pemant anöec^ met Defe fiecfttc bebaïlengetoeefl / alé bft fïag ban men®
fcöen. 3©ant b\'ongefonöe fiofi/ maecfitnïetal^ ftoaec bloeten bcötoelmöe gee^
(ien/toaec obec öeïttpöen geenïufi tot öaec feïben fiebbenöe/ maec öaec becfïöf!»
fenöe / öebben epnbeï0c^ ttietflcccBte genoecö om öe guaöe öumeucen en bocötïg»
ÖeDen upt tc öjpben / öie fuïebc melancöoïDcRe menfcöen Iang# om mecc bjoeDen/
enDe obec fuïcb moeten fp aï meefl flecben en becgaen / bp aïbten \'ec nfet fn \'t begf n
ban be fïecfete op geïet toojt.

i§et Eanöt naeft De mont ban be ïSibfece f^ leeg / 25o^acötfg / en boï ban Swa-
nyes. q^ecttgö mtjïen öoogec op f^ ö^t Öoogö en SSecgacötfg / öebbenöe tufcfien
bepben gcoote en to^be feïben ofte pïepnen/ Dfe öfec en Daec met ïtïepne
fooDanfgö befet fijn / öat öet ïgcèt of öet <!5pJanDeben^ toacen ineen gcoene gée.
i|et f0 een uptmuntent plapfïec te fïen öe toonöecbace enbecmaecbeïgtbe toecebeit
ban be natupje aen öe filepne bee^fe^ / Dfe met Rlucötige pofiupcen ban Den eenen
tacR op Den anbec fp?ïngcn / op Defe aïtöt gcoenenDe 25oomen/ aen De toeïcbe men
becDec fiet een gebupcig toaffen en baïïen ban De 25IaeDecen. 3©ant foo öaefl en
balt\'ec geen of/ofte baec homteen anbecfn Depïaetfe/ onDectuffeben toojöenöe
23omen nopt ontbloot ban öaec ^omcc-Eib?ape; aen fommfgefaï menaltflDc
25loeffem binöen en met eenen bjucöten / toaec bantenige nocö Ö^d on-cijp / enbc
beceflD\'eenecö\'pec5önalö D\'anDece. <0eenban menfcöen finnen öeeft\'ec meec
becmaecb in befe SDoffcöenaï^ Den ceucR/ toant De Saomen alDaec becfp^epDen
öacen bcupDfgen ceucft/ een gcoot fïwcfttoeegfi^ contom fnbe ïucöt/ fuïcb^ bat

D?

(8)

00 ^ce-fîécRe ïup?)ett sDebJcl&fsftbactbooïbÈCquicSttooïben.

^et oacBcentoonticcomrien/ toat mcnUüte ban alöecöan&e getoojmte öit
Bette en bocötigc S:ant teelt. bebBe gefien een toitte pïecric / bie tn öen eecflen
niet gcootec toa^aï^ cen fpcïben öooft / enöe öie oji ecn nieutoen faften uuttoaâ
baneentooîtel ban een gcooten boom/ binnen öen tijöt ban ttoee ofte öjie Dagen
Bcoepöe tot een aect een ban^omec-boger/oftepejjel/met fcgoone ftoacte enbe faf^
fcaen coulenc gefpjicRelbebleugel04 öebbe anbece gebonben bie nocö niet
ijoltoaffen toacen / maec bie foo baji aen be fcöoïfe ban be boom fiieeföen / al^ of fa
öaec aen göetoaffm toacen: ïDaeci^ nocö een anbec ffagö/ genaemtöe Cemei-
vliege, ban toegen öacen langen öal^/ öe toelBe icB niet toeet öoe fpgeteeït too^t/
maec toanneec fp een töt lang geleeft öeeft foo balt fp op be aecöe/ ftöietecntoo?»
tel / enöe too?t becanöect in een plante, ^jcft becöale Dit niet ban mp felben / maec
leftDncf öet feggen op öet tooojt enöecappojt banöenacötbacen feec William
Byam, ^3enecael ban Guiana, enDe ©onbecnenc ban Surinam, Die al te gcoot een
<lEDelman 10/ om ecn lengen te fpjeeben: meec anbece biecgelfjcïJeoDfecbatlenen
aenmeccftingen/ mocöte icö in Die a««ïctiecen gemaecRt öebben / fnbfen mpniet
be lojSöept ban mrjn jacen belet öabbe op bie bingen gabe te fïaen.

^e iSegeecinge «genljoofbigb / gelgcfe bfe ban Cngelant / en Befïaet ïn een
<Doubecneuc/ ben iSaet/ enöe be (©emeente: fp öebben be toetten ban «Öngelant/
enbe baec beneffenö eenige beucen / Die Daec alfoo nanto becbinben / aM be toetten
felöe / om öat f^ met öe gelcflentöept ban ijet Mam obec een feomen.

CAP. iir.

Vati- het VoedtreU

Dgit befïaet in James, Plantons, en Caflader, fn pïaetjS ban 23ï00t. il^et eecs
(ie i^ een toojtel / öie een tco^ öjaegt gelpeft öop : öet too^t cpp binnen öen tijt
ban acöt maenöen/enbe toanneec öet geboocfet oftegecoofïtoo^t/ i^öet b|0og6
«nftc«pmacótig:öetenftan geengnaben fmaecfe öebben / toant öet öeeft geen
altoo^/boo? fo beel ib bebinben üan. Planton be bïucöt ban een boom bie toel een
I\'aec ban boen öeeft booj bat fp boltoaffen f^: fp ló\'cftt toel be ba(i ofte feöale ban een
fioon / maec fp f^ gcootec / öaec öangen beecticö ofte bjjfticö aen een bosi. Maec
be boom en ö?aegt \'ec niet meec ban al^ een. mm pluebtfe of eec öat fp öeel rijp
toojben/enöefeoocötof caofîfe: naec mijn geboelen/ en -befe ftali niet beteeaï^
be boojgaenbe. ©elaetfie namelöcö Caifader, öe toeïcfte epgeni IgcS ftan 2Ö?oot
genoemt toojben /i^bangelgefteneen î©a?tel/ foobifft alleen man^ been ; maec
ban becfcöepbe gebaente i baecfp^npt een boom npt/ ban be ïioogljteban atöc
Uoeten: be toojteltoojt getcocften toanneec ben boom eenjaer oubti^/ en too^t
Öerplantmet befïocften öan ben boom / bie men in beaeröe Ieeöï:öe toojtelupt^
Setcocftentoo^tgefcOïapt/enbe öet fop öaer npt gcpccfl/ öettoelcft eenqaaetöe^
tiö\'n f^ : 5^aec na toojt fp gebjoogt / geflooïen / enöe danöet meel toojben op öeete
fleenen conôe boecften gebacftm / bieeenöalben bupm bicRsön. Ïet aenge==
naem toanneec öet nieuto-bacften i^/maec üaanneec öet een bacö o«bt i^ / foo i^ cc
Duncfttmfjit toepnig fmaecft^ in ©an befe Caflader maecBenbe gitiöiansnbec^
fcöepöc faojtea ban (ieccftenöïancft/ toaec ban een feftec fïagö / Perrinoe genoemt/

goet

(9)

goet i\'^ in bec Daet / taant fiet en ïgcftt niet qualöcß onfe fiaceïifïe iBaecf Dier / bat
toel een jaec oubt iBaec toanneec men boojt Ijoe befen b?anc& gebjoutcfn toojt/
foube eenen De lufï toel becgaen baec ban te bjincfien / al tjabbe men nocö fo gtoo?
tenDo?(ï. Opnemen ban ban &ct Caffader b^oot / Dat £]ep?e^ lot bien epnbeöeel
bjupn göeöacfien (0/ enbe boen Ijet fiautoen bp oubeïègben/ en be fnottigljjle
ßjnbecea bie \'ec gebonben toojben / bie fpoutoen Ijet geftautot 5ÖnDe met foo beeï
fpoutofdal^ fp ftonnen / ineengcootentoi)benpot met toatec / etibe (aten get een
ttjbt langt) foo (Itllet jen^ fiaen / baec na gieten fp \'t boo? een feef / toecpen ïjet b?oot
toecö/ enöe maecfeen öet toatec giflen meteen bed geitautobe l©o?telen ban Pa-
tatoes, baec upt too2bt ban een b?ancft bie binnen toepnigö bagïien b?inr!tbaec
b\'€ngelfc&e ^[ntMobnöec^ maften öace ftoeI-b?anclten ban \'t fap ban ^upeftec-
riet met toaiec geftoocftt / Öet toeïcfte een aengenaem nat i^ / enöe boo? gefont ge^
ÖouDentoojt.

©lecfcö en 3©ifcÖ moet öaec geöiipcigötoegeö?ocöttoo?öeitupt^icuto<6nge*
ïant / ©icoiöia / enöe anbece pïaetfen; öoetoeï Öe 25o{Tcöen en ßibiecen genoegö^
faem ban a!le0 becfien / maecöe gljeflatige cegen enöe toaiecbïoeöen beletten
bat fp ntet tn fulcbe menfcöte ftonnen gebangen too?öen/aI^ men- fe toel foube ban
Doen öeböen öoetoeï \'ec nocötanss bp öage fo beeï te Itcijgen isf / öat niemant / Die
een toepnigö moepte öaec otn boen toiï / ceben öeeft obec göeb?ccfe tc ftlagen: be
©iffcöen ftjn \'c toeï foo goet / aljs bp oït0 in €ngeïant / maec oocft eenen bie niet aï
te lecöeceuï^/ ftanlicöteigcft oo?bee!en öoe beeï betec Öet ©leefcö in Engelaut i^/
aï^ Ö^ec tec plaetfe. ïïlant be felfbe aect ban beefien bie aïbaeic gequeecftt too?bcH/
öebben in befe lieete latiben blcefcö bat Öeeï flap i^/enbe geen fmaecft en öeeft/upt»
gefonbect De ©eccfeen^/ bte ötec beel bettec en betec ban fmaeft 3ön/ al^ tot onfent,

^neen fcïiecentgOt ban\'t3|aectoo?öen\'ec oocft Tonolfes, ofte ^cöilö-pabs
Denopbe^ee ftufl gegcepen/ niet ban Dte / toaec banbe fcöilben foo Itofieltjcften
DiecsÖ!^: maec öie ecljtec tofï 2, a 300, pont toegen. ^e aBöfften^ öouDtinen
boo? tsejl/ en bte ïjebben in \'t gemepn toeï een ftinneften met epecen fn öacen bupcft/
toaecbaneltft een foo gcoot aï0een öennen ep/ maec guaïöcft foo goet: öefe
epecen leggen fp / upt öet toatecftcuppenbe tn ö^t fant / altoaec fp fe met öet feïbe
beöecften/ enöe ïaten fe foo uptbjoepen boo? be öitte ban be^on. I|ct göefouten
©ïeefcö ban be ^cöilbt-pabben ftan bp gcoot geb?etft toeï gegeten toojöen i toant
öongec fegt men / maecftt caeutoe boonen foet: IBaec becfcö JijnDe / toojt öet bati
fommige fe ec gepjefen aïjS eentceffdöcfteftofl/ Daec icft nocötanfboo?mön pacc
niet beel ftnö in ïjebbCiöoetoeï Defmacft fo öeeï onaengenaem niet en ï^/fo DefiMaec^
De öet nit)n bocö altijt öemaege/ öteanöec0 nteutoec^ na beftoacft^et^. Het en
ftan oocft niet anbecgs aï^ een gcof en fïtjmacötïgö boetfcï geben / om bat öet foo
ïtcöteïöcft becfot / enbe bat öet öatelöft begint te flineften/ toanneer men öet fïecöt^
ttoee uucen/naec bat öet gefïagen t^/ongefoutenïeggenïaet.^cöapen en ftan men
Öiec gant^ nietqueecfien / toant öet fcöönt öat öefe beefien betec groepen ïn een
Routenöjoog/ aï^ineenöeetenbocötig Eant. (©ffen en Hoepen ftomen\'c toeï
boo?t/ bpnamenaenöeseeftant; maec öaec en 3ijn\'c boo?aï^ nocö niet foo beel
öatöe ©leefcö-öoutoec^ öaec beel fouDen te öoen öebben. \'©aec entegeti^ fouö
\'ceen onepnbigö getaï ban ©eccften^3gn/ inbien De Jllebecmupfen Die öaec De
SDepeïg af öpten / öet niet en beletten.

25 C A P.

(lO)

CAP. IV.

Van de Vogelen.

ICft öeloobe bat\'c geen fcBoonbcc nocß bette ©ogel^ in be fajßcelb gebonben iro?«
ben aI0 in bitguactiec. StIIenIütlt toojb\'c be ^aci)tegael met fünltei!t)c& !^eelt:>
jw gemifl/ toant Bet fcöönt bat bttSlanïit aiteronto enbe toilöi^ boo?fulcfe een
foctcngali. ©eBogei^ bie Biec 5ijn en maecßen geen anbec accoo?boftet\'famen
fïemmige al^ toaec boo? men becfcöic&t foube ßonnen toojDen; toant b\'eene Dupit/
ö\'anbec fcßcceutot/ bc becbe (leent enbefe0?ept/ maec allegaec maecftenfp met
mal&anbec een gelupt of Bet een JIBufdcfi upt öe i|elle toace. ^an toat Baec aen öe
foetigBept banöe fiemmen geb;eecftt/ toaet ban men niet bet en too?ö/öat too;ti
tnet anöece öingenBecfet/ öie goeöt enöe tceffeiBefefBn boo?\'^menfcBen leben en
becmaeß toant ö\'€nöen/öe iCeelingen/öe ^gï-flaecten/f lubiec^ / of toilöe ^up^
ben / öe ^neppen öe ipaifantcn / öe ©acöjpfen beeï grootec enöe toeï fo goet frjnöe
ol^ eenige in €ngeïanöt / fijn Biec inmenicBte op alïe pïaetfen. ^e ^apegapen
ftjn\'c gemeenecai^ öe topen in €ngeïant. Cnöe aen öe Z(e-hufi i^\'c een feecBec
a^ogeï/ toiené naem ieft niet ontBouöen Bebbe/ biei^ foo gcoot / öat toanneec een
beeï öaec ban bp maï&anöecen/ enöe toat becce baaon^ fgn / fouöe men öencïten
bat\'c een Compagnie ^oïöaten op Betfant quamen aentceoen / toant Baec beöec^
ban ^cBacïacRen bectoe/öie öoo? geen hunfi fean naet geBotfet too?öen/ geben fo?
fianigen gïanr^ ban Baec / öat fp al meefl öe oo^en ban öe gene becbïinöen öie Baet
aenfïen. j^ocB i0\'teen anöec aect ban. Bogeïen öie öefe fnfcBoonBepöt te boben
gaet (Boetoel fp getoelöig ban ö\'anöec in gcoote becfcBiït/toant öefe en i^ niet gcoos
tec aïïeen toiïöe 25pe ofteifomraeïj en öetoeïtfee fijn feïben inbe 23offcBen Biec
enbe öaec ommeö?apenöe/ bectoont fo menigBte banöe fcBoonfle ïebenfle couïeu«
ren/öat\'tonmogelij\'cfei^omtebefcB?pben; men noemtfej^oning-Bogeïjef/om
bat fpBaei; boetfei meefi ban öebïommen Baeïen. ^aecenboben i0\'c een feetfeec
flagB ban ftoacte Boaeïj$/öie Bangen Bare neflen op Bet uptecfie epnbe banbe tac-
feen ban boomen / upt b?eefe banbe bieffcBe fllpen / öie fp anöecp betnieïen fouöen.
5^aec fouöe op öit fluch beeï meec enöe naeufecucigec Öingen feonnen gefegt too?»
ben tot cecommanöatie enöe ban bit Eant / bp pemant bie \'c meec toetcft ban
gemaecfet Baööe / aï^ icfe / öfe ich oit maec eenigfïn^ bp gebaiïe becßale / fonöec opt
gebacBten geBaöt te Bebben pettoeë öaec ban befeent te maefeen / aï^ öoo? een öae^
geïïjcfe); pjaetjen met müne b?fenben. 3c& foube Biet pettoejfBpgeboegiitBebben
banöe Fieder-muyfen, maecöctotjl men notB öaec obec ttoifiofBet een Bogel ofs
te een beefi i^ / fo faï icfe öe befcBipbinge ban öien uptfieïlen tot öaticfe feome acn öe
fcBaöeïrjcfeeöiecen/ bencfeenöe öat Bet betec tepa^ feomen faï aïöaec öacc ban te
ïjanöeïen. (Z^nöectufTcBen i^ Surinam foo toeï met aïöecBanöe^agB ban ©ieöec-
mupfen becfïen / öat foo toanneec Bet tot ïof ban öit ïant ^cecfete/ fouöe men feon^
nen feggen / öat öe fleccen aen öen ^emeïeecöec te teïlen toacen aï^öe becfcöepöe
foojtenbanöit geö?ocBte: ^an icfe en faï niet ïangecöe patientie banöen Mefet
mi^bmPfeen/ maec Bem Öacc meöe geben een feojte befcBiPbinge banoeboo?-
naemfie^^iecenöfempïnöe geöacBten Romen, ^aec fön öan Herten, Haefen,
Conynep, Armadillas, Verckensj Buffels, Myren, Beeren,Tygers öcc. öe boo»

men

C")

Itlßn ontlÖÖlltißrt ßöfï Ö0 Meerkatten, Quottoes, Aepen, Marmazett s, Cufcharees,
Luyarts, en beeï meec anbece/toaec ban icR be namen becgeten &ebbe: l^e^^ecten
fijn aï meefl aï^ ö\'onfe fn €ngeïanDt. i|afen geïöcften meec een ^peen- ©ec=
Ren al^ eenigö anöec biec bat fcßjjefienöebbe. ^pfön b?upn enöe faft ban öap?/
met bJit gefpfcRelt/ gcootec aljS öe Cngeïfcöe ï|asfen/ met be öjelcEie fP geen
Rentffe öebben al# aiïeenelöcR met öe monöt- §et f^ een uptmuntenöe goeöe RofI/
enöe beel betec al^eenfgbiecboetigööfec in €ngeïanbt. "Be Conynen fgn cooöt
ban öap? / nfet ban fo goeöe fmaecR/ oocR Rïepnöec al^ öe ilaefen/ öie fp anöecfin^
in geöaente geigcR fgn. ^e Armadillaas fgn ban ttoeeöecöanöe fao?ten/Ö\'een gcoot
b\'anöec toat RïepnöeCiban be gcoo;en öeb fcR geften öfe tacötentfg ponö toocgen^fp
Öebben Ro?te beenen enöe öjieRlantoen aen öace boeten; een öooft gelöcRöenec:»
ßen^ / geene tanöen enöe een Beele Rlepne monöt j fp fïjn met feöelpen obec albes
fcöccmtbeöaïbenöct öooft enöebupcR/ baec geen fpie^ ofteïancie boo? fie&en
Ran / ten toace öat men lupfl tuffcöen öe boegen banöe feöelpen öaec guaemete
caecRen: fpboo?en Öaec feiben metbe fnuptenöe metöepooten inöe aecöt / enöe
öet fouöe een öeel goeöe Rofi fön/ toanneec fp niet foo een ficengen ceucR ban iBuf«
f u^ Öaböen. De Verkens ffjn ö?ieöecöanbe aect / toaec ban b\'eene gelöcb een <BU
tec meefl in \'t toatec ïeeft/ Defe too?Öm feec gep?cefen: jlaecicRen öebbe nopt öet
gelucR gcöaöt ban öaec te fien. ^e ttoee anbece foo?tcn too?öcn genaemt Packyra,
en Pinko i Oe eecfie öeeft Den ^abel op be cugge /gcaeuto ban couleuc\' ontcent
foo gcoot al^ een Cngelfcö Schote banfe^maenöenj ö^tf^ maectamelijcRegoe»
Dc Rofl. Pincko fp niet fo gcoot al^ onfe ©eccRen^/ maec iramec# toel fo goet.
^e ßuffei too?t gefept foo gcoot tesijn ai^ een ban onfe ßunöecen bau ttoee facen/
cn al foo goebe Rofl: met meecbec omflanöigöeöen en Ran icR öaec niet befcö?öben/
toan! fp 5ön mp nopt ten boo?fcbön geRomen / foo ïang aïö f cR öaec geïeeft öebbe/
cn fcR öebbe oocRbccflaen/ batfpö«l felöenfoo beccenaec beneöen Romen aïg!
baecfcRtooonöe.

Mieren Beer f^ban De gcoote ban een gemepn ©crcRen / DoncRec gcaeuto
ban üectoe/öebbenöe ecn langen cupgen fleect gelgcR een ©oö of <tSeeRöoo?ens
Ren toaec meDe öp Öet öeele löf beDecRt boo? öen jSegen. öeeft een Rlepn öooft/
fön fnupt toel een boet lang ban ö\'oogen aen te ceeRenen. öeeft geen tanöen/
f^ne tonge f^ lang enbe fmal enDe öP Ranfe uptfleecRen toelbe lengte ban ecn boet;
llpfleecRfe iuDeneflenbanDe JIBiecenDie nooDfaeRelffcRbaecop Rieben moeten/
enbe fitngt öaec foo fnbe Rcop ofte maegen / öebbenDe geen anbec boet fclal^ öefe
beejsfe^. ïf eti^eenfïeccRDiec/boojnamentlöft in De boo?jïe Deelen ban\'tlicöaem/
ÖP öeeft fcöecpe hïaeutoen Deb?eeDtebananDeröalföupmenlang/ toacc meöeöp
eenen gebaeclöcRguetfen San: IBaec öet befleiß / DatöP ïangfaem gaet/foo Dat
men öem ïicöteïgcR Ran ontgaen. i^tjn ©ïeefcö nfet ban öebefleofte foetfle/
maec toanneec men gcooten öongec öeeft / fo moet öet al boo? öe Reel. Xygers
5t}nbaub3ieöeclepflagi öe eene ftoact/De anöec gbefpfcRelt/DebecDe cooöt: ©e
eecfle too?t geöouöen boo? beto?eeöfle / raaecöp too?t felben gefien op plaetfen Dfe
betooont toojben. ®e gefptcRelöe geloob\' fcR / bat fp mf^noemt (toant öet 5Ö«
cec Euppact^al^ iCfjgecp/enDe Doen aenöe lupöen öe meefle fcljabe met öaec ©ee
en aetiogelte/ öoenöecen/ ganfen/ en biecgelöcRe te becnielen. ^p 3ön fo flaccß
bat\'ï een toil fp?»ngen obec een tupn ban böf ofte fe^ boeten öoogte met een ©ecc?
fien in be monöt / enöe öaec quam een in be bebolcRte plaetfen/ bie DooDe een cunt

^ 2 ban

(ïi)

mm

ijanthjceiarcn/ cnf!eepteöem bcrbcc al^ «nijuattfccuprc oacnéinfjet^Sofcb.
^P fullen nocötansi niemant bp Dage aenOallen/ ten töarebatfpftecl {jongecfglj/
ofte bettoont tnaren / enöe icfe beböe nopt meec ai^ ttoee ofte b?ic menfcljen geljoo^t
biefp fouöen becfcljeuctDebben/ t\'febect bat onfe Colonie opgeceeljt ; ernban
Defe ma^ een ï^upfman / een bluggen gafl / bie altijt getoenfcöt ftabbe bat öP een
cep^ een €pgcc binöen moc&te enbe babbe bicfttopl^ baec obec geWaegt/ bat öP in
alle fijne jacbten nopt öet gelucb geöab öabbe eenen üan öaec op te öoen. ®cn laet^
fien gebeucbe öet op cen nacöt / toanneec öP in fpn öamatfe lacö met open Dcucen/
bat \'ec een ^pgec bomt / bat öem acn / enbe bjaegöt öem ttoee upcen gaen^ in öet
25ofcö; Öpciep tc becgeef^ omöulp/Öoetoel eenCngelfcöe ©jonto tecnaefiec
Deuce in een göef[otenöup0 öemöoojbe/ en öaec felben becfloutte meteen muf:»
quètiipt bebenfiecte fcöieten/ öet toeïcfte raec toa^jbooj een ©jouto-menfcö«
iBaerbiemet befebfecente boen geöabt öebben / bte toeeten bat een i^pgecfijn
coof niet fal laten op een ftlepn göecucöte: anbecen baegö^ bonb men be Mm!
toien^ Öooft en fcöoubecen afgegeten toacen. 3^aec too?t op gelet/ bat\'ec niet meec
foo beel iOEpger^ fijn tn bie quactiecen al^ baec tc boocen / ten beele om bat fp öaec
becbec ban Daen in be 25offcöen begeben öebben/ ten beele bat \'ec beel ban fön ge*
bangen gctoojben bp be toep-lupben. €enen h^ Millar öeeft\'ec altoos niet minbec
öl^ iiof i metöetcoecoftelanciegöebelt/ 30nbe micaculeufelpcft ban eenige
oniftomen met öet leben / enbetoan anöere öecIftDaeclijcft göegnetji göetoojben.
5&aec sijn niet foo beel rooöe CpgecsS al0 anbere/ enöe Defe en ftjn oocft niet foo
to?eeDa!s$ öe booibecfiaelbe. SinöeSSoffcÖentoojö\'ec ecn menicöte ben Landt-
Scüiipadden gcbonöen / maeroieopöjtebierenöeel ttac nfet foo groot 5i)n al^öle
acn öe EeeRant. ^tare fcöilöen 3ön foo öaet en fiaccft / öat \'c een göclaöen feacce
mag obec gaen / fonbec öaec te bjeften ofte te ftceufften; enöe öacc meöe befcöecs
tnen fp öaer felben / 5önöe anöerfïn^ toeerloo^ boo? alle öare bpanDen / beöalben
boo? De jBenftöen / en boo? De ®pger^. \'^t menfcöen begaenbe aen öaec een
|)upj5b?aecft met een 23öl/ enbebe ^pgec^öaecomfteecenbeenöet bleefcöopbje»
tenbe. ^p eten al toat öaec boo? ftomt / enbe b\'^ntooonDec^ fijn getoent ecn getal
ban öaec op te flupten in een ftot/ enbe öaer baec ban te bienen/ toanneec öet te pa^
Romt/too|benDe Daec boo? geöouDen/ Dat öet geen ban De guaetfïe ftomen i| in
Die quactieren. ^aec en boben jQn\'ec Porcupines, Dieal meefl met onfe <BngeIs
fcöe obec een ftomen / macc fp jtjn toat grooter / en ober al göetoapent met
toitte en faiarte p?icfte!^ / als! fcöacöten ban pennen / ttoee öanben b?eet / lang en
fcljarpa!^ naelöen / be toelcfte be natupjöaec geleect öeeft ban alle ftanten ban
öaec te fcöieten met een toonöecbace gaeiitofcöept/ tegen^ Degene öfe öaec fouöen
toillen aentafien.^e Aepen en Meerkatten fijn fo tori bcftcnt in<!5ttgelant en obec?
al / öat men niet en öoeft öaec in \'t bpfonbec te befcöjpben\' ban een bing öebben be
iBeccftatten in befe quactiecen/toaec in icft gelobe bat fp ban alle anbece becfcöep?
ben toojben/ enbe \'t toelcft tcft niet en ftanboo?bp gaen\' om alöiec getoag baec ban
temaecfien: toeten / bat fp op een feftece upce/ foo toel bpbageal^bp nacöt/
fulcft ecn pfTelöcftgöefcöieeuto boo? öace öolle heelen maecften / bat be gene bie öet
ijietgöetoent entiSte öoocen / nietlfcötelgcftpet^bjeembec^ en fcbjiefteltjcfter^
boo2ftomenftan/too?benbebftgöefcö?eeuto geöoo?t obecttneemölen toeeg^ban
Dieplaetfe toaer öaec befe beefien ontöouben. ^e Marmatet, i^ een ftlepn aerbtg
öiectjen / ban een geele en gco^nc copleur / beel feïepnber al^ een ?8ep/en nocötan^

com*

fi3)

comtnanöecrt m 6eït«cfcBt det aïle befeCoo^bfn-banfffr^/ opöaer fftifß&W
röbenbe / en met Baer fpjingrnbeban Den ecnenboom op ben anbecen / Baec baec
cn boben be fpoocen oBebenbe / met Baec ïn b\'oocente bpten/ nictïiotinenöebp
haec of sefcDaecfeeït ofte upt be fabel sBefettöoaben. Quotto tsföjact In eent^
ßecöanöe manïecen / toat gcootec aï.ö een tïep/ Beeft een ïangen fleect / toaer mebe
|)P Bem ban ben eenen tacö ban een boom op ben anbecen ftolngt. ^p Bebben een
toot bac]c / Bet Bap? obre Bet booiBooft Bangenbe / fienbeupt ali een ouöt be^/en;
ïjaec gefcBjeeutoï^ fcBittecenb en getoclbigB ïupbe. ^e Cufcary jjs ftoact /bïepnec
algeenIBacma5et/eubeaïommcöefcBapcnaïïeen aieeuto. ^en Luyart f|een
fcljepfelfoo genaemt ban toegen fijn bommeen f[o|blge natup?; Bpl^toatgcoo»
tec al^ eenjlScecbat / en Beeft een bel ban olbecBanbe Colencen; BP foo lup / bat
geen fïaaBnotB (loot Bem toiï boen caffec gaen al^BP göetoent t^/ enbe men ftan
bencften bat BP geen ban be boojtbacenfie 3Ön moet / betogle Bet een bagB-cepfen^
booj Bem op een boom te ftltmmen/ toaec ban öP Beel felben nebecbaeït / booj
bat\'c niet meec op en fg/öaec ÖP fön Doetfel foube ban öebben ftonnen j toant Dan
feomt Öï\' niet een groote gcoote gcabUept en beftfgöept toebec naec beneben / enbe
gaet foo toebec opeen anbec / aïtoaec öP ben legen tpbt (toaec ban aï ebentoeï niet
beel obecfcBiet/teanneec men be gene bien BP tot eeten en fïapen befïeet ceftenen
toiï / (toe bjcngBt met een beunt jen te flupten/ toaec toe Bp feïben te lup isf/I) en icft
bentfte bat een anbec Bet ooft niet foube goet genoeg binben om baec na te öanfTen.

Haaec Dit becöael too?t Den goetgonflfgen 3£efec aileenlijft gegeben tot een pjoefs
jen; een anbec bie niet foo een bliegenben geefi öeeft al^ icft / fouö \'ec een öeel banc^
fiet ban maecften j öoetoeï icft becfeftect ben bat toanneec ben albecnaecftig^en op^
meccftecfeben jacen langö in bie plaetfen becölebe/ fotiöe öp aïtrjbt b\'eene ofte
anbece Cceatute binben / öieöpDaecteboocenniet gefien en öabbe / en Die nocö»
tan^aïfootoaecbigötoa0/om ftenniffe Daec ban te nemen/ al^De geneftftaïöi^c
beröaelt öebbe«

C A P. V»

Van de Vruchten,

D€©3UCÖtenban\'tEanöt3tjn Orangien, Limons, Limes, Pomcitrons,
Water en mufeadei Meloenen, fommige Druyven, aï De toeïcfte Daec niet
ban natüp? / maec ban bupten aeb?ocöt enbe geteeït sönbe / nocBtan^ fo goet fön/
enbe fo toel bjageti en boojtftomen ai^ op eenige anbece pïaetfen. ^nïanöfcöe
lJ?UCÏ)ten50nöefer Plantons ofte Potatoes, Bonanoes, Semerrimars, Guavers,
Pines ,enöe obccbloetbautoiït 0oet; öat becpïamsönöe motBte mifTc&ien ntet foo
feectebecacïitensön/ aïlBettcgentoooïbtgig. ©anöe Plantons öebb\'icftalcebe
pettoe^ becöaeït. Bonanoes stjnbpftaut^Defelbe/ ofte Daec i^aïtoo^ toepuig on^
Decfcöept onbec Defe ttoee/ al^ alïeenelrjcft Dat Defe ïaetfie toeï foo goet / ofte betec
3Ön al^ b\'eecfle/öoetoeï icft in geen ban bepDen fouDecïingen fmaecft binöe. ^e
Semerrimars toaffen OD ecu ceDelöcfteu ïangen boom i fplgcften toel De ©ecficften/
Sijn ban bupten tooïacötigö/ ftonnen niet göegeten toojöen / boo? öatfp aengefto?

men / en gBetot 3Ön/ en ban Bebben fp ben fmaecft ban Hêacmaïabe o
^e Guaver i^omtceutfoo gcoot a!^ eeniBifpeï/ seel enbolbanfaet

3

B

f n öec baet een ban be ïecBetfïe biucßten öie ßQebonben feonnen toojben / en toan^
neec öet cijp i^ fraaecfet fe oclijcfe Hclbeffen; öet b3a|i in ^abanna^ of bjepen. ^e
Pinei^ teiel be ^jince ban alle bjucöten; in\'t conbe isfptijel acDt öupmenöicfi/
enöe öeeft öc ïengöte ban een boet j ban bupten i^ fp gcoen en gefpicfeelt/ ban bina
nen geel/ fappigö/ bol ban öoUigöeöen een ifonigö-tact: boben opöen
top öeeft fp een fcaep fecoontjen ban blaöccen / aï^ of öaec meöe te feennen gegeben
toiecöe öen boojtocöt öie fp boo? anöece b?ucöten öee ft (enöe fp öeeft-fe met cecöt;
toant fpi$8 becce öe bejïebanöe gene öieicfe opt gefien ofte göefmaecfet öebbe j fp
toafl op een feïepn bojijen ontcent biec boeten öoogö; öen fieel öaec ban feomt upt
betoojtei/geïöcfeöiebanbelCctifcöocRe; öetfecoontjenafgefneöen en in ö\'aecöe
geplant 5önöe/ öjaegöt binnen öetöötban tien maenöen een nieutoebjucöt»

CAP. VI.

Vande Waarenen Koopmanfchappen van dit Landt.

D<!B 3©aacen ban öitïant/ toaec meöe men fóoopmanfcöap öjijft/ 5ö\'n / Zuyc-

ker, Speckle-wood ofte göefpicfecït ï|OUt / Cattoenen, Toback, Indigo,
becfcöepöe Gums, en hout om te verwen. Zuycker toojt\'c een aenfïenelöcfee
guantitept gemaecfet / en toojöt boo? be bancfe ticn pac Ccnto betet geöouben al^
öie ban öe ^acbaöo^. speckle-wood i^ \'c oocfe obecbloeDtg genoecö/ en i^ in <J5n»
gelant eectijt^ becfeocöt getoojöenin göelötl^en met be ^upcfeec ^ maec naec
öat \'c een fulcfee menicöte ban obecgeb?ocöt i^ / öet b?p toat dfgöeflagen. ^
Cattoenen feomen öiec niet foo toel boo?t al^ in öe25acbaöo^ en anöece €pïanben/
mogelötfe öetoöle öiec al te beel cegen balt / enöe bat fp al te becce ban Öe ^ee ieg^
gen / ban toaec een fout-acötigcnöautoopfiiegt/ öie öecupfen en anöece fcöaöe««
lö\'cfee getoojmte ban öe boomen becb?öft. Toback gcoept \'c öeel toel / enöe öie \'c i§f
too?t betec geöouöenal^ öie ban l^icginia; boo? mönpact fouö\'icfe niet feonnen
baec ban oojöeelen/toant icfe en ben geen fmoofeec. <6nöe icfe geloobe öat\'c boo?
al^ nocö niet meec göeplant iss / al^ öe Colonie boo? öacc felben ban boen öeeft /
toant albe toecelt/ IBan^/ ©?outoen/ lüinbecen jijn öaec lieföebbec^ ban een
PÖPfen. iBet Indigo öeeft men \'t niet fonöeciingö befocöt. R um een geöefiil^
leect bocöt upt öet fap ban ^upcfecc-ciet / in \'t gemepn i^ öet nocö een^ foo fieccft
al3S23?anbetoön/ öaecomtoo?töetinj[aicuto€ngeianöt Kil-Di vel, ofte^up?
bel^-öoot genoemt / enöe too?t alöaec becfeocöt een feanneban ttoee floopen te^
gen^ ix.pont^upcfeec. Molaffes too?t ban ^upcRec gemaecfet / enbe i^ ö^t gene
bat \'c ban aföjuppt toanneec öe ^upcRec in potten gegoten i^; in <{En gelant too?t
Bet becfeocöt boo? (SITöetiafeel. l&e meefi befeenbe Gums, bponfe^?og((lcn /5ön
Montagne en Gummi Semnia; fp5ön bepöegaec toel tefecö^en/ enöe öaecjön
bupten ttoöffeï nocö anbece Öie betec spn/ en öie mettec tööt öoo? ö\'ecbacentöept
füllen boo? ben Öagö geb?acöt too?öen. Caffia Fiftula i^ \'t oocfe in obecbïoet / enbe
öaeren boben een aect ban Balfam bie ban een boom afö?uppt/ enöe öaec tooit
geen ban allen betec geöouöen boo? bccfcge toonöen / al^ eben ösJfe. ^aec en
oocfe geen geb?ecfe ban aïbecöanbe flagö ban öout / om te bectoen/ öoetoel ö^t felbe
meet ban öe HoHanöec^ af^ ban öe duptfcöe getcocfeen too?t.

c A p;

(IJ)

CAP. VII.

Van de Beroickînge.

îtjnontcettt 500 Bup^acfïnncn/toacc bant 4° ofte fo ^npcBcctocccs

_\' ften / ofie ànocnio^ IjebOen / öfe geen feïepnen pjofijt bjengen aen öace IBee^

flec^ / aengenteccftï öe eecïgcfte centen Öie ban een flecöt fapitael binnen toepnfgö
jacen fionnen göetcocften toojben/ toanneec öet toeccR maec boo?|5cötfgöbeIept
toojt / enöe öie bupten ongbebaï beel öoogec bomen fulïen al0 bie ban een gcootec
bebolcftinge/ enbe ban een lanöt Daec meec moepte geöaentoojt.

g^en töt om öout tc ïtappen tuffc&en ^Spjil en Hlugufiu^ / ten epnDe ban Dien
ïaet men \'t ïeggen op öe gcont om b^oogö te toojDen / tot in öen maent ban ^ep?
tembec / enbe öan too?t öet aengefteften ! enDe D\'aflcöe becflcecftt boo? JBifi. In-
diaanfch Koorn en Zuycker-riet toojDeu geplant in öelcegten; Yames en anöec
boetfel op öoogec lant. ï|et Koorn g?oeptopeen(leelgetöcftcfet/m\'tgemepnfe0
ofte feben boeten öoog i öet b?aagt fïecöt^ ttoee Sïpj^ op pebec fieel/ maec öet gcaen
foo gcoot aï0 ecn ectote/ entoo?tcöp fnbiecmaenöen. Hâen öeeft\'c ttoee oogc
fien ineen Slaec / enöe öet fâoo?n geeft ten mfniïen bijf öonöectboo? een. i|et
Eupcftec-cfet f^ beguaem geb?oïten of gefneben te toojben / toanneec öet een gaec
out / en ontcent fe0boeten goog/ en foo öfcft fss alsS een man^ arm/ ontcent De öant;
ïjet öeef^t een top al^ een tïagge/ Dfe afgefneDen ofte geb?oïten/ en gepecfl too?t fn ecn
mooie ; öet fap tooït geïiooftt in bopece betel^ tot een bcöoo?ïö&e bfcbte/ en öaec na
too?t öet gegoten inöoutenbacften/ Die boben b?eeD en bfecftantfgjön/ maec al?
lenljen^ na beneben fmallec tooïben tot op be gcoote ban een (ïupbec aen De boöem/
aïtoaec een gat f^ öat foo langötoegefiopt blijft met een blepn öout jen / tot bat öe
^upcftec bout en jïöf getoo?Den-, ban tcecfet men öet öoutfen upt/en laet be ilgo9
ïaffeé ban öe ^upcftec öoo? öet gat af-facften/ Die toanneec öP een töt lang fo geöa^
bent f0 / too?t epnöelgcR upt De bacben fn tajcfiooföen geflagen/ en fo afgefcöeept.

CAP. VIlTi
Van de Negros en de Slaven.

D€fc too?ben baec meefï göeb?acöt upt Guinea in Africa , cn too?bènbeC3
ftocötal^ i^onöen/ gljelöcrï fp banoocR niet meec göeacöt tooïbeninöaec
toeccb/ toaec meöe fp De öeele toeecS bejicö 30" / en Daec toe göeOouöen toojöen
metDegcootfïéfïcaffisöepöt ban öetoerelöt/fcöerpdrjcb göetucötfgöet too?öenüc
obecöeminfïefauten öiefp begaen/ en Dat ûup?t tot ^atucöagö^ acötec-mfö:»
bag^ / toanneec öaccbecgunt too?öt öüecepgöen tupnen en plantingöen toaec te
nemen; toant fp en öebben auDecsS nfet toaec ban fp fouDen leben bonnen / be?
gafben bat öace iBeefiec^ öaec een^ ofce ttoeemael Saec^ / met toat fïinebenbe
foute ©ifcö begunUfgen/ ofte öaec toat göeb?aet0göeben ban een ïïoep ofte ^aect
bf e ban öaec felben sijn bomen te (iecben ; öaec öupfbefifngö f0 een öacbe plancR/
en öaec öeechen öaec epgen jtoacte bel. #00? Defe gcooteelenDe too?öen fp altemet
betoogen/ upt een mffmoeöigöepöt / becttoofelDeDingm aen tegaen om öaec fels
ben b?p te maben/ en toanneec fp b?eefen geba| te mogen too?Den / becDoen fp öaer
feïben ^ ofte fnöien fp met öoop ban bergfffènijfe toeöec göebjocöt too?ben tot

fjaet

Bate Ißeeficr^ / enöe aïbaec tot fcïijicït en erempeï geflcaft h3o?ben / fnlïen fp öare
(ïantbafiigïjcpt / ofte beel meec öaccöarcnecbigöept toonen/ metbe gcoot jieto?«
menten bloechmoeOig upt te flaen/ üie öaec bonnen aengebaen toojben cen
mengel-moe^ban aiöecöanDe j^arien/öieeltötmttotfl en flcgtmet raalbanbecen
letjen / enöe öaecom Ban\'ec geen confpicatfeofte t\'famenfineecinge onöec öaecge?
maefit b)0?Den/of fp toojt öaöelöb ontöec&t öoo? be gene Die om bie^totilen niet ge^
ncgen3ijn tot be beccabecpe / om bat eenige ban ftace bpanben beel Daecfn öebbenj
ïjoetoel fp meefl alïegaer beccabec^ en bïoe£öo?flig ban natup? 30« / ^nöe geen ïïe^
iigie altoo^ en Ijebben / niet tegöenfiaenbe becfcöepben onbec öaec befneDcn sijn-
IBaecbeeï 59n\'rDie öet oube geboelen öebben ban Pythagoras,nopenbebebecöup^
finge üan bc ficïe ban \'t eene ïicöaem in öet anbec / cn bat fp/ toanneec fp ftomen tc
fiecben/ öecbocen füllen too?ben/1 nbe toeberfteecenbein öaec ©abeclant/ fo boojt^
in be toecelt leben fullen fn een geflabfge becanbecmge. ^efe inbeelöinge boet öaec
öicfttoöl^ fucöten en toenfcöen om öacen boot/ Detoijle fp geen öoop en öebben ban
öare bebjoefDe fïabecnte anöecfïn^ üeclofl te too?öen.

C A P. IX.

Van vergiftige en fchadelijcke Beeften, en Wormen,

H€t t0 gelöofïó\'cïï / bat öe bjucötöace öitte ban \'t Eanöt / enöe öet ftlePite göetal
aan ö\'Sfntooonöer^ ö\'oo?faecft jgn ban öet gefeciel ban foa menigedcp ïBo??
men en fcöaDelöcfte beefien / toaec meöe be menfcöen alöaec gvquelt en Öitfetoöl^
fn gebaec göefet toojDen. #nöec be gene Die meefi beftent 5ön / toojben Defe naec^
bolgenbegöereftent: Slangen , Crocodülen, Scorpions, Vledermuyfen , Mieren,
Muskytoes, Krenten en Kickvoflen. 3ïengaenbcbe Slangen t0 f)et feftCC/ bat\'C
30n boobt gefïagen göetoojben/ bie bertigö boet langö 3Ön / en bicft naer p|opo?tie
banbelengöte. 2|cftftenne lupbenbiefooongeloobigö 50"wöiecgelijcftebingen/
Dat fpnfetSJ en toillen oennemen / alsftoat öaec ftan öant-taflelöcft betoefen too?«
Den: CnDe Daecom öucöter.öe/ Dat icft mocöte geöouöen too?öen te floffen / gdtjfe
öe cepfrnöe lupöen fomtijt^ plegm te öoen / öucf icft nfet becöalcn / toat boo? gcoo^
te b?ocftcn een ban Defe ^langen t\'effensi ftoelgen ftan 9 ö« befïe (0 bat \'c geen fbo
groote gebaec is bp Defe becbaeclgefte beefien al^ men b?eefen mocöte/ toant fn
en 3ön gant0 niet benpnig / enöe oocft toanneec fp geen öongec en öebben / geen*
ftn^ bitfcö; öet 30" epgentlpft IBatec-ffangen / öoetoel fp oocft altemet op \'t Slant
fiomen toepDen; toat fp tot öacc boetfel betcappen/ göefcljfet meteengaeutoigs
öept / nfet met cafcö loopen ofte toentefcn: toan^ icft Ijebbe noptgeöoo?t / bat\'c
pemant foo fot foube getoeefi spn / öem te laten bef^öabigen boo? ecn ongebaï / bat
men foo licöt ontgaen ftan al| oat ban öefe ^langen. iBaec öaec f$l een anöer flag
bat Rlepnöec/ enbe fn gcoote menttöte ï0/baec men toel boo? tocficn magö 5 toanc
öaer 3Dn \'c onbec bte foo ben^nig 3i}n / bat öaec niet te boben en gaet: gelfjcft top
Daec ban ttoee ofte b?ie repfen bjoebige ecbacentöept geöabtöebben/ bat nietal^
leen be menfcöen / bie ban öaer 3ön befcöabigt getoeefi / fto?ten tpbt baec aen göe=»
flo?ben 30» i maec bat öet bleefcö ban be beenen/ban öe gene bie fp öebben gebeten
geöabt/ afgeballen i0 met flucftett / binnen 24- upcen; baec 3tjn \'ec bie öeel fcöoon
bangefpjicftelöelebenöebertoen5ö\'n/ maer onöec befe fcöoone cotileuren lept öet

öooöe^

(17)

öoobelgchfïe tjecöif. 3ïnöfcc fön\'c öie frjn ftRoopigfj en öeböen öoo^en^ aen öswa
Jicect/ ee flagötanöen aen \'t geöemelte ban öe beeft öie ttoee önpmen bjeet en fang
fön. ^aec fön oocft Crocodiilen, maec niet feec gcoot / nocö in göeen gcoote me?
nigte: gicftenbeöoebe fe öier niet te beftöjpben/toant öafc opgebuïöe beïïen tooja
Ben bpftanjfmaUe ^poteecftec^toincftel^ in <i2ngelanbt enöe elöecjS gebonöen.
g^e Scorpioenen fnn ftoact/ enüegcïöcften toeï een föceeft. Up fcöuplt mee|ï in
D?oogö ïjoutenöe ïSoojn; fönpiicfteï infqn fleert/ enöetoien öP öaec meöe
(leeeftt i öie fal eenige uucen ïang öe gcootfle p0n banöe toeceïö öebben; maec öet
en raecftt öet ïeben niet; Üet gemepne genee^-miööeï toojöt genomen ban öet
fcöepfeï felfl / toant men berbjpfelt öet feïbe/ enöe ïegöt öet op öe toonbe. ^e Vle-
der-rauyfen ftjufcöabelöcftctceatuvcnboo? menfcöenen beefien/toantfptcecBen
öaec bepbe gaec öet bloet af / enbe bat foo beöenbigö öat men \'t niet en boeit booj
bat öet te laet i^: Het toojbt gefepbt i Dat becfföepbe lupöen fgn genootfaccftt ges
toee jl öace toooningen te beclaeten / om öet toepnige bïoet te beljouben öat f p öaec
obec gelaeien öaböen ^pgelöcften inbe blueötfoogcootte fön al0 5^upben / en«
öegelgfft icft alceeöebecöaplt öebbe/ foo fön fp ö\'eenige oo?faecfte toaecom b\'Cn:»
gelfcöe ©eccftcn^nietin meecbec getal in bat ïïanbt ftonnen aengequeecftitooj»
ben. ©e Mieren fgn toeï ftlepne fcöepfeïen/maec eeljtec foo ontallicft/enbe foo
fcïjabelöcft/ bat Surinam bpftan^ ban geen bingö meec ongemacft^ öeeft aï^
ban befe bee^je^; ^e fanbige gconben fön boben anöece bolöaec ban/ en De acme
ïupben biefulcftlaabt te bed gebaïïen/ enbe bie geen öuïp ban bienflbobengcf
öabt öebben om öaec upt te coepen / fijn gebtoongen getoojben öaec lanöt te becla^
tcn / enbe becec plaetfen tc foecften. g^e |lu0fipta een foo?tc ban JBuggen/
baec men nacötgi geen cufl ban fjebben ftan/ foo toojt men ban öaec gebeten; cua
De öaec loopen babeiycft gcoote pupfïen ban op aen öet bleefcö JBet bit getoo3m=>
te too2b men meefl gequelt in De laege Hanben enöe aen De ^eeftant / toaec De Bee
obec öet lano op enbe afloopt; foo bat De ©iffcïjec^/ om \'gsnacöt^ te ftonnen fla»-
pen / öet tjeeïe löf moeten beOecften met fanbt / beöaïben b\'oogen enbe ben mont.
Kreuten enbe Kick-voiTen / Öetbccfcljjicftfcï ban t\'©^outocn-boïcft/ fön öiecge^
ÏÖcft in €gppten/op aïïe plaetfen / fo toeï in be öupfen al# in öet belbt/ enDe fp ma^
ften \'0 abont^ / naec Dat\'c een cegen-blage gebaïïen i^ / fulcft een öell gelupt / Dat
men fön felben qualficft öoojen Ran/enDe fommige öebben fulcft een becbaeclgften
toon / Dat men öen nieutoecsf mcDe becgeïöcften ftan aï^ met öet fleenen ofte gc;.
ftecm ban een menfcö Die op \'t flecben lepDt. ^it i^ nu öet aïbecquaebfle bat ban
Surinam ftau gefegt toojDcn / toant öet ïant iö anDecsS foDanigöban <©ob gefegent/
enbe ïieeft foo beeï beugöben/ bat befc ongemaeften niet bacc bp öaïen ftonnen.
^aec fön oocft boo? eentge ban befeïbe aïceebe uptgebonben boiftomeneenbeona
fepl&ace cemcbien enbe öuïp-miDöeïen / enöe tot öe cefl faï oocft mettec töDt caeöt
toefen,

C A P. X.

Van de Indianen.

M<Ên fepöt / öat bïooööactige menfcöen in \'tgemfpn beccaöer^ fyu. ïïïaec fö\'n
becfcöepDe Satien bie met öetboJcft ban befe Coïonie betfteeccn enbe ftoop^
nianfeöap Djpbcn i maec D\'epget^pe ^ntooonDecen ban\'t ÏanDt fön Charibes, ofte

C Cam-

Canibaien J bfe oocfiteeïöe m«fïe in\'t getal fön ban begmebie öefe ïanbenbe^
teooïien/ enöe Dieöe&ben öaec felïïen becfyjept meeft in alle <âBpianôen öaec om>
trem/ enDeopö^t baftclanö fang^öeitiüierenband\'Amazons aen / fotacnbie
ban Oronoque. gaen öeel enbe al naeebt/ beöalbcn bat fp / ecrbaetöept^ W\'
ben / een lap ïs^aegeo; maec öe bjontoen Bie een ofte tbjee btnöecen gcljaöt öebben/
inecpenfe toegl] : ^aec bel f0 ban €>?angie-geele becbje/ öaer öap? 3toact enöe fon?
Dec brullen. If et foutje cen gelucbig üoïcb fgn / ten aenfien ban öe Dingen ban befe
toecelöt/ Dat fp öaec epgen gelucb benöcn; bjant öeBatuuc öeeft öaec foöanig
merallenooöigeöiïigenbecjïen / öat fp toepnigö moepte beöoeben om ö^er felben
bie te nut te maeften. itet b?outoen-bokR i0ln\'tgöemepngepl/ en baec fön öec
onöec biefpo fcöoon ftjn ban geflalte/ Igf enöe leöen/Dat toanneec De befïeenbe
becfïanbigfïe ^eelDtöoutoec0 öaec fagöen / fouDen fp nfet met al öaec op te feggen
Öcbiïen §aec befcBaemtöept / fnfonDecöept öfe ban De maegöen / boo? to?eemDen/
geefc tot alle anöece öace bolmaecfttöeöen / öie foo naccbt ten toon gefleït toD?Den/
fiilcSeenaentfcthenbe gratie enDe aengenaemöept/Dat De gene Dfe met öaec om-
gaen / glïcen nimöec al0 !Süfcpö0 läupf öepDt ban boen öebben^ om tot göeen bec«
tïoöen InflbÊctoccbr teteojben; gsp fön tot Biec en toefooonttoofel getoeefï / bat
fp/neffen0 alle anöece bjïcnöelgcbljept/ toaec meöe fp öetman-bolch aenlotïien/
Öetfoeïfïe enöe puurfïe becmaecb ban bufTennietgeleect en öebben ; IBaecDea
tople fpnu foo beel met ö\'€ucopec0 omms-gaen / enöe ban natunc gsefiigö enöe
leecfaemfön / fooi^\'tgelooflöcR Dat fp\'t mettec tgt toel ïeecen fullen. ^p öebben
ttoeeöecftanDe öupftn; ï^et eene boo? be nacöt / cnDeDft f^nïïottenDie mtt öet
bacbbphant0aen DegconD leggen; Cnöeöet anöecom\'^öaeglj^baecintefön;
5^efe ftjn toat öoogec en topöec om öaec felben te befcöecmen boo? öe öeete fïcalcn
üan öe ^on / enbe fp 5ijn open aen aile Ranten / ten epnbe be boeïe toinöt öaet öoo?
fouöe bonnen gaen. ifaec öup0caet befîaet in fcaepgefcöilöecöeaecöen potten en
fcöctel0/ enöe öa«c Caefel-lfnöen fgn bïaöecen ban boomen t^arebeööen oföa?
macben fijn gemaecïit ban ïSattoen/ bfecbantfgö gelöcft een fp?epöe/ ban een beb«
be met boo^öen acn elcb epnöe / toaec öoolöeöamacftfnt\'biecbanr fltjf uptgcs
fpannen too?b. faec b?ooût en D?ancR bomt upt öare CafTaöe^ tupnen ; ^e 25of-
fcöen enöe ïïtbieren becflen öaec göeöuucicö met bleefcö enbe bifcï). <©m öaec fel"
ben op te p?oncïien / fcöüöienfp öaecnetje0 met een cooöe couïcuc Anotta ge-
noemt/Dat op filepne boompje^ in fcöalen gcoept/enöe met öet fap ban becfcöepöe
23oomen. ê>P boo?en öaec fîlben gaten böo? De neu^/ltppen enöe oojen/ cn&e öan^
gen\'c glofepenbanten / flucben ban ftoopec/ enöe anöere beufellngen in Die fp ban
b\'<ßngeifclien/metöacenacbepöt/ becöicnen. ^enÖai^/D\'acmen enDe beenen
ïjeIaönifpmeï€D?allen/ fcöuIpenbanbifTcöen/ ofremeteenige boDöfge bingen
biefpbcpgcnïionncn. ^pen öebben geen anbcce iSegeecfngeofte toetten aI0 öie
ban öe öup0-öoubfnge/ enöe obecfulct leben öeele gefïacöten bp malftanberen ge?
iijcb ten tÖDen banöe ouöe patciaccöen ; enöe ö\'outfle banöe foonen tceeöt altgöt
fn f0n0 Baeöer^ plaeîjS ; ilocötan0 öebben fp onöec öaec eenige uptmuntrnöe
mannen / \'t toelcb öaec €apitainen ofte l^ooftlupöcn fgn/ Die öaec fn Den <©o?logB
boecen / enDe Defec öaec BloecrimoeDigöepttoo?t Daec meöe bep?oeft/öat men Baec
ïuflig met coeöen geeffeït / toanneec fp bat uptflaen bonnen / fonDec feö?eeubïen /
ofte eenfge anDere meccbelgcbe Betoegfnge te maecben / foo toojöen fp boo? bjabe
lupDen sDeöouöen/ enöe ban D\'anberen geëect Dfe rwinöec moet Daec toeöebben.

(19 )

looföen ban ht gcfïacïitf ti öe&bciï o?D(natï0 öji\'e of biec ïBijbcn / bscc ö\'a«^
bccen niacc ccnc fjcbben; enbe men magij fe aïïegaec rast ceben eec öienaceffen al^
Bup0-b?outoen ticemen j toant fp moeten al foo onbecöanig fön mt ïjace manss/ ai^
De minjte mept onöec on^ / tot {peen ^fïScefiec ofteb|outo. ^e men fai tiecl fel^
ben fijne fcïjoubecen met eenige iafl oftc öjacöt beftoaecen / maecöp iegïjife aife^
gaec opDiebanöeB,2outocn/ enDe öie ö^agöen fulcft cen cecbicöigöept tot öace
man^ / öat fy Ijaec aïtijDt aenöe ®afel op toacijten / enöe niet eeröec en eren / afief
toanneec öe man^ geöaen ijebben. <©e bjouto in öe Ccaem gefiomcn fijnöe gaet fp
öabfïöcit Daec toeccfeöoen geipcïi öacc te bojen; Msia öe man maecht fön felben
flecli/ enöe lept een fcfeccen tot in fön opgeöangen i^amacii aenöe fööe ban\'t öup^/
aïtoaec ÖP eenige Dagen met bjooöt enöe toatec ban ö|ocfeni jfe gefpöfi too|ö: öacc
naetoo^t öptosec afgenomen / enbe ban öe JlBiecen bepiflofteoefleïien/ öet toeïcfee
öe gemepne ftcafe ip^ boo? öaec toööen / in\'nöecen en öonöen; toanneec fp let^ on?
beöoo? öc{5^ geöaen öebben/enöe öet befïnpt ban öefe Ceremonie i^ecn lufïigen
fïemp. i^ate (Caaï ïupöt niet b?eemö/ maec men ftanfe quaelgfïi ïcecen / om bat\'c
beeï tooojöen in fgn öie becfcöepöe Dingen beönpben / enöe öie men niet anöecp on^
becfcöepDen ftan/ al^ bp öe becfcïiepbe riptfpiaeii. ï©anneec\'cecn bfïöttocötbe«»
Poten i|/ foofenö öen «ïDenecaei oftc oppecfien Capitain op ai(e ©o?pen/ enöe tot
aïïe öup^gefinnen öts becgaöect fullen toojöen / eenen ftocfe öaec foo beel Becben in
fön / al^ ÖP öaec öagen fleït om op De becgaeöec-pïaef ^ fep cen te homen; ban öefe
hecben fnpöen fp aïle öaegen een npt tot foo ïang Dat Öen tijDt omme ijS/ enöe öaec
bp feonnen fp aiïeen toeeten / Dat ben tijBt berflcefeen tgs j toant öaec getal ofre cpfc=
ren becjïcecRt ficö oocfe niet boben De ttointigö / om Dat fp tot De refï geen namen
öebben / enDe bebupDen oocfe maec Defs ttointigö met liace bingeren enbe too^
nen/ öer feïbe gef aï ebentoeï aïtemet becDobbelenöe ofte ö?jebuïDigenDe. ï©at Öoo=
3Öec gaet/ Daec öace cpftc-feunfi op een epnDe; enDe öan becfien fp npt met öaec
Ounfa awaraj Dat te feggen / föo öeeï al^ öap? op onfe öooft. ^p gaen in 5ee met
Sefcötïöeröe Canoas ofre boot^ / öie ban een fiucfe gemaecfet fön / upt een 23oom
Die uptgeöoït t^ aï^ een tcogö / enöe bie [oogcoot i^öat\'c aïtemet ttoeeofteb?te
lafi goeöt fean in geboect toojben. if ace toafpen0fön-2i5ogen met bccgif?epijlen/
enöefeojtefiotfeen ban gefpicfecïtöoiu. ï§ommigeö?asèntot öaec befcöecmmge
Konöafrenoftefcöiiöeu\' Die fcaep gemaecfet en met figuren göefneöen fön. ^pen
Öoutien geen a?ö?e in \'t becijten/enbe gaen oocfe op geen aenfïagö/ \'t en toace Datfp
een meccfetlgcfe boojöeel fagen / als bp naciit. man^ Die fp gebangen fecpgen
b?engcn fp om \'t ïeben / met De meefte tojceböept Öie bïooöe menfcöen beöencfeen
feonnen tegené öace bpanDen Diefp in öacc getoeït öebben. ©e feinöecen enDe
b?outoen mafeen fp tot\'flaben / enöe berfeoopen fe aen ö\'€ngeifcöeboo?beufeïins
öen:^pobecbieleneen0 öe franfcïjein Surinam, enöe bcfocören öet oocfe met
b\'€ngeïfcöe/ toanneec fp eecft öacc quamen; maecfp toiecDen ban öefe laetfie fo^
Danig bejegent/ öac fp al^ nocö becouto öfbben ban öare ötoae^öept, iCegcntooo?^
Dïgö nu öc Colonie maclitig getoo?ben / en öucben fp niet toeDecfeomen / maec
Diaegen öaec aïtan^ beïeeföeïöcfe i fp fijn öeel to,»aecfeoiecig onöec öaec feïben/ enDe
fuïïen öetlectDat öaec geöaen toa?Dt to?eefeen Den eenen tööt ofte öen anöecen j
jnacc aïtööt beccabeclgcfe / enöe r:iet öucbenöe öaren man onöfc oogen fïen. 3!cfe
ü^bbe nopt feonnen bemecffeenö.^tfp eenige ^elfgie ofte «öoöss öienfiigöept fou»
wen öebben/öoetoeï fp altemet piaien ban een Capitain banöe tooïcfeen/maet fp en

€ X bie«

bi\'etininocDtcïiem nocöteccnfgöanöer. ©anöeti ^upbelöebömfp een(g«Ren»
njjTe enöe noemen öem Yarakin, enöe De beüjjescr^ ban \'t bolcb/ öie fp Peies i>oe«
men/ enöe öaec in plaet^ ban ^^tejicc^ ofte ©ape« bccficecben / maben öiiec topsl
Dat fp groote gemepnfcöap mei öem öebben i öet in Dec Öaet foo ofte niet/en
foube tch ntet Bonnen feggen; ö^t Dient tjaec aitübt baec toe / bat fp öaec feiben een
aenfien maehen bp be teft / bte öaec laten booi^aen bat boobt / fiechte enbe albec^
ÖanDe ongelucben / onmiböelbaec ban ben ^upbel öan baen ïtomen: ^p öebben
oocfi een bicpn boncïijen ban ïtenniffeban een anöec leben / altoaec becgelbinge en
flta jfe fgn fal ban goet enbe ban quaet tn bit leben üeb?eben/maec fp fpn toeï topfec
al^ Dat fp begeeren fouöen te iueten toat booj becgelbinge en jtcaffe Öet ftjn fal/enDe
optaatpSaetfebefeltie gefcöieDen fal. D\'Snbeelomge biefp öebben ban öec
ßemcenfaemöeptmetDen ©upbel / enöe ban be feemi iffe bie fp mocöten öebben
bccficegen ban bcupöen enöe iHSeOicpntn / maecbt Dat fp Defelbe gebjupcRen al^
©oeto^en ; IBaec fpen Ijoeben öaec niet te becöfffen in öace ^jofefTie ofte hunfi:
toant toanneec een ban öaec geöaeït too?bt bp een fiecb menfcö enöe bat öp alöaec
met fijne befttseecinge enbe tooti£Cien niet en ban uptcecljten/ en bat ben patiënt
feomt te flecben / fo bcijgt ben ^ocJ co? banöe obecgcblebene bjienöen Den öoot tot
loon boo? föne moepte/bp albien Ijp öem niet öaefl ban baec maecfet. ^p becb?anf
ben öet booöe Ucöaem/enbe neffen^ öefelbe al öet gene toaec ban b\'obecleben mee^
(iec toa^ in ftjn leben / enDe toat fpniet becbjanöen Hoimen/ al0pfectoeccfeenbe
Dtecgeltjcbcn / bat fullen fp op eenigecöanDe maniere becnielen/op Dat Den booQen
bocö immer^ geen gebjecb moge öebben ban eenige bingen tn t\'anöfc isben. gfn^
Dien ÖP ooefe eenige fTaben Ofteflabinnen geljabtljeeft/DieCooDen-femebe/op Dat
fpöacenil^eejlecoptoacljtenmogen. «©e25focaefnifTc too?Öt geöottöen meteen
^eefl/ met D?incbcn/ bliïscfecn/ enöe een felücötigö ono?öentUjcfe Danffen/öet
toeïcfe onDcc baec feec ge&?upcfeelöcb i^; tectopl De topben/ Dte Den obecleDen naefl
befiaen / DaecneffenjS fitten / enDe mafeeneen pfeltjcfe geöupl obec öet beclie^ ban
Öace b?fenben en maegbfcöap.

gfcfi öeböe öit bouenfiacnDe met fufcfien öaefi ö9e<c5?eben / enöe nitjn Jiaeniojie öient itip foo
toepnigö / öat icft toergeten tjebbe gefjaöt een fefiere aenmerefiinge öaet bp te Doegen Die öenchenjä-
toacröigfji^/ enöe öie een orootec berflantUerepfcfital^iöe mijne/ om reöen öaec ban tegeöen.
©erljaelt enöebail gefielt ijebbenöe / öat öe geöuucigfie ttsarmte enöe boctjiigljEpt »an öat \'JLanöt
ö\'oo^falie uan ö\'ontieranöerlijche groente enöe fjet gefiaDtg tsloepen ban öe planten in Surinam,
öet toelclie toaer te jijn bebonöen too^Dt/ niet alleen inoeSBoomen/ tirupfien enöe gebja?/öie
Daer ban natuur groepen; lEaer oocfi m öe gene üie alöaer ban bupten geb^acöt too^öen j bp ejcs
empel / öe sagnfiocfi / öie öaer ter plaetjS geöungf) groen blijft / enöe ttoee rep? \'ß jaeriS
D?aegt; ^oo \'t nocgtansi öat\'r een exceptie balt/ ten aenjien ban öen Curopifcöen 2£ippei&oom/
öetoelche alDaer geplant toojöenöe / berücll / ntet tegenüacnöe ö\'eenparicljept bsn fjet fapfoen / ftjn
ölaeöercn / enöe bltjft öeel öaer ban ontbloot / gelgeö tot onfent / geöurenöe onfe tainter maenöen /
maec in\'tbno?-jaertoo?tjE)ptoeöer groen. a&ant)oel)et tepajS ftomt/öatöeöetteenöebotfjtig»
öept ban öat lanöt ntet en fouöe fionnen in ö\'SCppelboora tetneeg b?engen een bergeltjcfiinge met
öe refi/ C\'t fp öat fp öaet ban natuur gctoaflTen / ofte ban bupten fiomcnöe geplant fgn) öat en fean
icft niet batten y naeröemael men fepöt öat öe «©eeü banöe toerelt ofte ban natuure ober al ber®.
ö?epDt H^aer tcft moet öit obergeben aen öe virtuofi, ofte groote geepen; ora öaer ober met
BialfianDjeren teceöcnfiabelen.

EYNDE.

/ I

■ fi

il

IL

fiariora

^ KJ

-hïmae\': .

iv-"