I ,
t

l\' >

g

•v.

iiri

.MJ

I,

Vi\'
f.

i.. il

H

■■■ î

V ■■\'.s

Vi:.\':.

■\'à:

■fï\'

.V-

1

!

i

i\'
I

n

f

hé

V -

H.

J

■ /

■ i

3

\\

\' , I

: \'X

t
t

; . ^

M

^ J.

m.--\' /

■-1

\'r I "

■ ■

■ ,1

\\

.-.iv ■■■^rr\' _____

i \' ■
\'v

iATtûu^

IM:.

il

■ vs.,

I

.4?

r , . ■ I . KhS

Nieuwe Wereldt

; £)ft:e

VAN

WESTINDIEN.

loANNES de Laet.

v:^ \\

COS

\\

Aen de Doorhchtighejnde Hoogh-mo^
Heeren, nijn Heeren

D E

T A TEN

GENERAEL

der Vereenighde Nederlandea.. .

Miin He eren.

Aer dat uwe Doorluchtig-
heden het lange geyvenfch-
te Oótroye van de Weft-
Indifche Compagnie had-
den ghebrachttoteen vaft
ende bondich befluyt.foo
was het nu tijdt dat alle ghetrouwe Lief-heb-
bers des Vaderlandts, haer ujterfte befte fou-
den doen,om te vervorderen de middelen die
noodigh zijn tot uyt-voeringe van fo grooten
ende ghewichtigenvverckjwelcke middelen
alfoo fy beftaen in twee deelen, te weten, in
t op-brengen van een groot CapitaeLtot uyt-
ruftinghe van een aenfienlijck getal van Sche-
den , hoogh-noodigh tot het bevaren ende
3efoecken van foo vele ende wijdt-verfprey-
de Landen > als in den voorfchreven Odroye

^ 3 begre-

begrepen zijn 5 én ten anderen, in goede ken-
nifle van de voorfchreven Landen ende Luy-
den:, tot onderrechtinghe van de gene die de
direótievan defc W^eft-Indifche Compagnie
bevolen IS, als mede die, de vvelcke de refolu-^
tien hier te Lande genomen, füllen gaen uyt-
voeren : Tot vervorderinghe van beyde defe
middelen , hebbe ick naer mijn fchuldighe
plicht ende geringh vermoghen, getracht fod
vele toe te brengen als ick kondé, ende infon-
derheyt tot het tweede, alvvaer ick als noch
het meefte ghebreck fpeurde. Ick hadde al
voor vele jaren, uyt een fonderlinghen luft,
by een vergadert alles \\ ghene by diverfche
natiën in druck was uyt-ghegheven van de
Landen van "Weft-Indien j oock eenighe ghe-
fchreven Journalen van eenighe Stier-lieden
van onfe natie 5 ende daer uyt feeckere kor-
te aen-teeckeninghen ghetrocken : Uyt de
vvelcke ick^door aen-porringhe van verfchey-
den Heeren ende vrienden, defe Befchrij-
vinghe van \\!^effc-Indien hebbe by een ghe-
fteldt, vvelck nu onder de befcherminghe
van uvvenDoorluchtigen naem voort-komt.
Sy en konde noch en behoorde by my nie-
mandt anders toe-gheeyghent te worden,
als uvve Doorluchtigheden , als vvefende

Vaders

Vaders van \'t Vaderlandt, ende Aenleggliers
ende Voorftanders van het groote vvercEom
vvelckes wille defe Befchrijvinghe is verveer-
dicht.^at arbeydt ende moeyte by my in dit
vverckte vervoorderen is genomen, füllen die
lichtelijck oordeelen die de vvijdtlufticheyt
van defe Landen, ende diverfitejt van Au-
theuren, uyt de vvelcke dit vverckisgheno-
men, füllen aen fien: Alle de vergeldinghe die
ick daer voor verwachte, is, dat uwe Door-
luchtigheden gelieven defen mijnen arbeydt
met een goede ooghe aen te fchouwen, ende
te aenveerden als een ghetuygenis van mijnen
vvillighen dienffc ende fchuldige danckbaer-

hey t. Den Almogenden Godt ende ghenadi-
gen befchermer van ons lieve Vaderlandt, ge-
ve uwe Doorluchtigheden een gheluckighe
ende langhduerighe regeringe, overvvinnin-
ghevan fynevyanden, totvoorft;andt van fy-
ne Kercke ende vvelflandt van alle trouvv-
hertighe ingefetene van defe Landen , gelijck
\'tfelve gheduerlijck doorvyerige ghebeden
wordt verfocht door my

p^vve Doorluchtigheden ootmoedighen T>ienaer

I O A N N E S de L A E T.

Vyt Lejden defin i IS^vtmher ^nm 1614,

PRIVILEGIE.

E Staten (^enerael der Vereenichde Nederlanden y heb-
ben gheconjènteert ende gheoärojeert 3 confenteeren ende
oäroyeerenmidtS\'defen lohan de Lact , "vuoonende tot
Leyden^dat hy "uoor den tijdtvan tvvaelf laren naeH^-komende,*
aüeen in de vereenichde Provinciën fal moghen doen Drucken,
ende uyt-gheven, in diverfche talen yfeecker ^oeck , ghenaemt
Nieuwe VVereint, ofte Befchrijvinghe van VVeft-Indien, ver-
ciert met diverfihe Kaerten ^ tot onderrechtinghe van het feive
Boeck, ofte Hiflorie. Verbiedende allen^ ende eenjegheltjcken In-
ge fet enen van defe Landen:, \'tvoorfBoeck binnen den voorf tij dt
van tvvaelf laren,direäelijC, ,ofindireäeltjcJn *tgeheel, ofte ten
deele, int groot, ofte int kleyn^in eenigerley tale te doen na-druc-
ken ende uyt-gheven, oft elders naer-ghedruä in de vereenichde
Trovincien te brenghen, om verkoft, ofte uyt~ghegeven te wor-
den j ofte ooc eenighe Kaerten int gheheel ofte fiuc-ghevvijs, uyt
het voorfBoec te nemen-, om by andere Boecken uyt ghegeven te
worden,fonder confent van den voornoemden lohan de Lact,
by verbeurte van de felve na-ghedruBe exemplaren ofte Boecken,
daer in fbdanige Kaerten int gheheeU ofte deel,ghevonden moch-
ten werden,ende daer-en-boven een fomme van fes hondert gul-
dens 5 f appliceeren een derdendeel daer van tot behoef van den
Officier die de calangie doen fal, het tweede derdendeel tot be-
hoef\'van den armenjende het refl erende derdendeel tot behoefvan
den voorßj. lohan de Laec. Verbiedende voortsghelijcke mate-
rie voortaen te Drucken, ofte uyt te gheven, finder dat d^ Origi-
nelen \'oan dien eerfl by ans gevifiteert, ende daer toe conßntghe-
gheven op pene by onfe voorgaende Placcaten op \'t fluck van
de Druck^rjen gheemaneert.

gedaen ter yergaderinge\'pan de Hoogh-ghemelte Heeren Staten Generaely in
V Gr^yefi-Haghe op d^n xvu. JuUißßhien hondert ykr-en-tvyintich»

X M AGNVS V\'.

T^r Ordonnantie yan deßhe

1. van Gogh»

Voor-reden ende Inleydinghe tot de
volghende Befchrijvinghe,

€ Jianöett bit w öooi-söenomen
tiebben te öeftlBMUm / too^öm ftp

le America, ttXht ÖaU tiele Weit Indien,

enöe ban anöere oocb anöerö söe^
naemttmi ju mepnmge en tó met bele
b300?ben te matten obet ben naem/te
bieten/ oft bte m^t gtjegeben 10 ofte
ntet^ mv fal sb^noegj^ mïm/ bat be
ïefet betftaet / bat mtin boo?nemen
tó te febniben ban bat bietbe gebeeltr
bes bjerelbts / bjelcft top l)m boo^m twepneftebben afgj^e^
beeibt/ enbe toeici^ben £>nberenon&ebent tó getoeeft/boo^foo
beïe bp baetfcbitften 10 bUjcfeentie/ (öoetoel itk met en ontfeem
ne/bat eemggeUcbteerfeentemcrebp eemg^e gefpeurtujoint/
al0 \'tfelbe te fien 10 bp iofephus de Acofta,bie befe faecbe bergan^^

beltmfpnHiftorie Naturael ende Morael van Weft-lndicn:) enbe

fints ben )ate beettbien ftonbert ttoee en tnegipenticft boo?

Don Chriftopher Colon ofte Columbus eetll 10 begonnen te On^=

becfeentboetoel Amerkus vefpucius Die eemgen tqbt baetnaet tó
getiomen/ be eere beeft/batbefe aanben beïe naet fpnen naem
tooiben g^enoemt. Den feonmgö banjèpaegmen/ofteom
epgöentüicUer te fp?eecfeen/ bancaftiüen enbe Leon, tuUgeb^^
ben bat men geloobealle befe tanbenbem toe te beftoo^en/npt
ftrac^t ban em gifte be0 i^an0 ban Eoomen/ enbefeecfeete
betbeeitngbe enbe afpalmgDe baer op gbebolgljt tnffcöen öem
enbe ben i^onmgb ban Portugal: boo? mibbel ban toeïcfee bet^
beelmgb^ be Mtomt ban Portugal aen Kcö ttecfet bet gantfcbe
Hanüt ban Brafiiiueitfe top mebem befe befcbïïibmge umu
ten. 6nbe op bat alle be toerelbt macft Ken bet mijt bat ben
i^oningö ban é>paegnien m befen öcb toe-epgent / foo fal icfe
gier ban toooibe tot tooo^be m boegben be aen-maeningebie
be eerfte ontbecKer0 ban befe ïanben / upt ben name ban ben
i^oningö aen bem-gljeboo?neenbe hmtm banbte ïanben
placöten te boen; geUjcfeben i^taoye-fcljnjber Antonio de Her-
rcrabaerbaneenboo?-fcIj?ift ftelbt m Qjneetfte Decade m\'t fe^
benbe ®oecfe aen\'t beertötenbe Caprttel/ inpbenbe aibn0:

Jck^ N- N. dtenaer njan de alderhooghße ende machtighße Koninghen van
Caftilla ende Leon, oyervvmners Tfan de Barharifihe natiën, haren Ambajfa-
deur ende Captteyn, gheye u te kennen naer mijn beß y er moghen, dat Godt on-
fin Heere, een ende eeuyvigh, fihtep den Hemel ende zAerde, ende een Man ende
een Vrouyye, njan yyäcke ghy ende yyy, ende alle menßhen ^oort-ghebracht
^ijn, ende aüe naer ons noch ^zfoort-komen [uilen: doch door de menighte yan de
generatim dte yan de ßlye ghefj^roten T^ijn, ßnts yijf duyfint ende meer jaren
heryyaerts dat de yyereldt gheßhapen ü gheyyeeß y yyas het noodigh , dat de
eene menßhen in d\'een, ende d\'ander in d"ander ghedeelte fiuden yyoonen^ ende
rzjerdeeldt yyorden in ^ele Kijcken ende Proymcien, om dat fy haer aüe m een
gheyyeße niet en konden onderhouden. Van alle deß uolckeren heefi de Heere
enfi Godt deßrghe ende la^i ghegheyen aen eenên die ghenaemt yyas Petrus,
opdat hy Heer ende Oyerßeßude yyefen <-vAn aüe de menßhen des yyerelts,
datß aüe hem fouden ghehoorfamen^ ende dat hy V hooß foude 7(ijn ^an n gantr
ßhe menßhelijck,gheflacht, yyaer dat deßlye oockyyoonden ofie leefden, en-
de Tfan yyatyyet y gheloof, ofte ßSle ß oock, yy^ren: ende gaf de gantßhe
yyereldt tot fynen dienße ende onderßn ghebiedt: ende hoeyyel hy hem bßUße
fyn Stoel te fetten te Tipomen, als yyeßnde de gheleghenße ^laetß om de gant-
ßhe yyereldt te regieren, foo Itet hy hem met te min ^ry tn eenigh ander ghe-
deelte des yyereldts deßlye teßtten ende te houden} om te oordeelen ende te he-
dyyinghen alle uolck^ren, Chrißenen ^{Mooren, loden, Hey denen, ende^van
ypatßBe ofte gheloof (y mochten yyefen. Deß noemde men Papa, yyekkjs te
ßgghen yyonderbaerlijcke Oyerße, Vader ende beßhermer, door dien hy ü een
Vader ende Gouyerneur uan aüe menßhen, Deßn heylighen Vader ghehoor-
ßemden, ende namen yoor haren Heere, Koningh ende Oyerße <-van de gfint-^
ßhe yyijde yyerddt, aÜe de ghene die tn dien tij dt leefden; njan ghelijcke heeft--
men oock^ ^behouden aüe de andere die njervolghens njerkpren zjjn tot de PaU"
ßltjcks y^^^^dtgheyt} ende V ßlye ü foo njeryolght tot op heden, ende fal fia
rveryolght yyorden tot het eynde des yyereldts. Uen uan deß Hooge-prießers
rvoorfeydty als Heere \'-van de yyerelt, fchonck deß Eylanden ende yaße Lan^
den in ende aen de Zee Occ2Ln\\isgheleghen, aen deCatholijcke Koninghen yan
Caftilia , y ifelck, doen yyaren Don Fetdinando ende Donna Yfabcl,
hoogh-lofelijcker ghedachtenij, ende aen hare erfghenamen onß Heeren, met
alles yyat daer m is\\ gheiijck^t ßhe begrepen ü in feeckere fihriften daer yan ge-
ci^y yyelck^ghy meught ßenfooghy-yyildt: Soo dat ßn M\' « Koningh

maeck

ende Heer\'uan defe Ey landen ende \'T/aße Landen uyt kracht yan de yoorfchre-\'
yen gifte $ Ende eenighe Ey landen, ende by naer aüe dte dit ü te kennen gheghe*
yen, hebben reedefyn M* oyerfulcx ^voor Koningh ende Heere aen-ghenomen,
hem ghehoorfaemt ende gedient, ende dienen hem noch als onderdanenßhuldigh
zijn, ende dat met ghemoede,ende fonder eenighen teghenßandt$ daer naer finder
uyt\'ßel, mede onderricht \'pijnde als yan \'t yoorgaende, ghehoorfaemdenfy mede
de Keligieuß mannen, dte hy haer toe-findt, om ons heyltghe Ghelooye door hen

te yer-

te njerß/teniSnde daer in onder\'Weßn te yvorden$ ende alle dieuyt haren brijen
\'vViUeende onbedwongen finder giften ofte ander be[preckdoen Chnßenen yyier-
den ende noch blijven iOntßnghßn yii)Q,^t^X.hlydeltj ehrende mddelijck^^ ende
gheboodt datmenß finde handelen als Jyn andere onderdanen ende ^afaUsn: ende
ghy -lieden ghehoaden mede alfio te doen. Derhalven fio hidde ende yerfiec^
ickjt ßo rueele my moghelijcken is, dat ghy yvtlt aen-mercken \'t ghene ickghe-
fiyt hebbe, ende dat ghy, am Vßhe beter te ^erßaen, ende » daer op te beraden^
neemtßeckeren tijdt^ ah btUijckß, ende dat ghy erkent de heyltgheKercke uoot
Vrouroye ende Oyerße ^an de gantßhe yyereldt^, ende den opperßen Prießer ge-
naemt Papa, in haren naem^endeJyn Majefteyt inßnplaetfi als opperßeHeer
ende Koningh ^an de Eylanden ende<-uaße landen, uyt kracht i)an de uoorfi.
gifte:ende dat ghy toe-laet dat defi Keltgieufi leaders het boy en -yerhaelde u yer-
kpndighen. Soo ghy fio doet »fait ghy yyel doen^ en \'t ghene ghy aen fyn Maje-
ftey t fihtildtgh %jjt: ende ichjn ßnen namefal tt aen-y aer den m aller liefde ^ ende
falulaten uyys <-urotiyyen ende kinderen ^ry finder ßayernije, op dat ghy daer
mede yryelijck^doet yyat u gheließ endegoedt a^indt ^ ghelijck, ghedaen hebben
de in-yyoonders uan meeß alle d ander Ey landen: ende boy en definfió jalfyn
Majefteyt ugheyen <-vele uryheden ende groote belooninqhen. Maer indien ghy
het met en doet, ende ter quader trouwen uyt-flelfieckt,fio laet tckß yyeten,dat
tck^daor de hulpe Godts met macht teghen u ßl in-trecken, ende u oorloghe aen
doen "Van allen kanten naer dat ickßeß fal kannenendeßln brenghen onder het
, jock^ende ghehoorfaemheyt ^an de Kerc^e ende Jyn Majefteyt, ende fal uyye
yyljven ende kinderenyye^ nemen ende tot ßay en maecken^njerkpopeny ende
njoorder daer mede handelen als ßne Majefteyt fal ghebteden} Ick^ßl uyye goe-
deren benemen, ende allequaedt endeßhadedoen, dieickj^an^ als aennjafallen
die nietenyytüenghehoorßemen, ofteaen-nemen haren Heere^nkter hemyyeder
J^rek^n ende teghen-ßaen. Ende proteßeere^dat de doodt-flaghen endeßhadedaer
uytte ruolghen, door uyye eyghenßhuldt ontßaeny endeniet door jyuMa]c-
fteyt ofte my ende defi Cavalleros die metmy -^ijngekomen. Ende ickjbegeere dat
hyden teghenyyoordighen Notaris daer uan gh^eghelde ghetuyghenfs my fal
yy orden ghegheyen, dat ickj* dit alles foo ghefi^t ende ^verficht hebbe. ^110
)mtt Herrera.

WLvt todcUe mfinuatie enöe p?oteßatie men fean fien fiet on--
gö^t^ijfelt (too fp {jet noemen) mljt ban Den i^onmgö ^^^
Äpaegntenop öe Hantientjan i®ea-|ntiien/ enöe mtt op
Böegconöt ?i)n 00etoeefttsefcö?icfeeUjcfeet)erftröpmsöen/ m^
melmgljen enDe Derfc^ennngj^en tjanöe arme mgöefetenen
Uan Ut lanöen / m nemmg^euan öare plaetfen/ öetootjmglje
tan alle Ijare goetieren/enue toe-epgöemngöe tjan alles\' tgme
öaet in öie langen mmu gljetionöen, öocö laet ons tjjeöet-feee^
tren tot ons uoo|igl)e feggöen.

anbere upt fooien fegsDen enöe aen-tepïimgö^ ban be geene
btebefeS^anben gbetten enbe boo^b3anbelt bebben:bangbe-
liicfe be eene neetffiger enbe aenbacijter ts om aen te meccben
\'tgeenebewiboo^-bomt/ alsbeanbere, b eenbeciuametom
tt oo?öeelen/enbe tiet bjare ban bet toaetfcgtinUïcb ofte f}et on^
tuaer te onberftljepben / fp fpeuten top oocfe m be geene bte tot
nocb toe be befcbiijbingbe ban befe lanben baet öebben onber==
iBonuen / een groote betfcbepbentbept / enbe m fommtgbe
oocfe gtoote mis-nagben : onfe göenegentbept <s om \'t gbe^
mepn enbe be geene bit bier aen-gbelegbenis/toelteonbet^
rïcbten/ booi onberlmg^e bergbeUicmngöe ban alles\'t geene
ban befe lanben tot noc^ toe is befcbieberi enbe tot onfe ban^
ben gbebomen / bes toegljen top in befen ttoeeöen b?uefe teebe
ontalUicfee fanten öebben berbetert j tnbt feer beel op meutos
mgöeboegöt/enbe op \' t laetfte noeö bp gbeboegöt t geene ons
tó tjooi-feomen tot naerïier tjerijctermgöetfoo bjp uocft petoets
boo? gljebiecU ban goebe onbemcötingbe öebben ggemift / be
faute en beljoojt niet ons/maer be ê>cö?i)ibers bie top gebolgt
gebben/ toe-gefcö?ebentetoo?ben: fo top ons oocfe bergnipen
int onberfctiepben/bp geb?ecfeban goet ooïbeel, t geene top in
anber betbïagen fonbet fcöerpe becifpinge / betgopen top bat
in ons mebe ten beften fal gbebupbt too^ben: ^anbe geene
bieöetberbeteren feonnen/toillentop altijbts gaerne gpeleect
enbebetmaenttoo^ben. €nbe op bat eenpeber feenneliieft fp
upt toat fcbjiften befe befcö?ijbingöe is bp een geb^ebt/ fo fut
len top Sitr in boegïien een regifter ban be Boecfeen bie top
tjoomamentUjefeen öebben gDebolgïjt

Parte primera de la Chronica del Peru: Hecha por Pedro de Cieça de
Léon.

Hiftoria général de los Hechos de los Caiftellanos en las Iflas i Tierra^
Firme del mar Oceano,cfcrita por Antonio de Herrera.

Defcripcion de las Indias Occidentales de Antonio de Herrera.

Hiftoria del defcubriemento y conquifta de la Provincia del Peru
&c. Auguftin de Zarate.

Diego Fernandes Hiftoria del Peru.

Hifto-

Hiftoria natural y moral de las Indias por el Padre lofeph de Acofta.

Reiacam Annal das couias que fezeram os Padres da companhia de
lefus nas partes da India Oriental no Brafîl, &c.

Conquefta de as Moluccas por Leonardo de Argenfola.

Argentina porMartin del Barco.

Araucana de Don Alonfo de Ercilla y Cuniga.

Delle navigationi & viaggi racolte da M. Gio Battifta Ramufio volu-
me terzo, nel quale li contiene le Navigationi al mundo nuo-
vo, &c.

larrici Thefaurus rerum Indicarum.

Defcriptionis Ptolomaica^ augmentum Cornelii Wijtfliet.

Decades Oceanica: Petri Martyris.

LaHiftoria delas Indias,par Francilco Lopez de GomaraClerigo.

Popilliniere de trois mondes.

Thevet France Antarticque.

Hiftoire de Brafil par lean Lery.

Les Voyages du Sieur Cliamplain.

Hiftoire de la No velle France par Marc. Leifcarbot.

Hiftoire delà miflion de Peres Capuchins en I\'lflede Mâragnan & ter-
res circonvoifines par le R. P. Claude dAbbeville.

Trai(îté de la Navigation ôc des Voyages de découverte & conqueftc
modernes, & principalement des Francois. Paris.

The Third volume of the voyages, Navigations anddifcoveries of the
Englifch Nation,&c. collededby Richard Hackluydt.

Purchas pelgrimage or Relations of the W^orld, by Samuel Purchas.

A map of Virginia with à defcription of the countrey by Capiteyn
Smith.

A defcription of NewEngelandby Cap. lohn Smith.

A briefe Relation of the difcouerye and plantation of New England.

New Englandts trial by Cap. lohn Smith.

A Relation or lournall of the beginning and proceedings of the En-
glish plantation fetled at Plimouth in New England.

Adifcours anddifcouery of New-found-land, written by Captain
Richard. Whitbourne ofExmouth,&c.

A Relation of à Voy agie to Guiana, performed by Robert Harcourt.

A map of the Sommer Ey lands, once kalled the Bermudas.

A Letter fentin to England from the Summer Hands.

Ian Huyghen van LinichotenBefchrijvinghe van America,Scc.

lournael van de voyagie naer Rio de la Plata, ghedaen met het Schip de
Silveren VVereltjOnder \'t Admiraelfchap van Laurens Bicker,&c.

Hiftorifch verhael van de voyagie naer de Strate van Magallanes,onder
den AdmiraelMahuj&c. doorBarentlanfz. Chirurgijn.

* * 3 Voyagie

Voyagie van Olivier van Noordt.

Voyagie van loris van Spilberghen door de Strate.

lournaei van de wonderlijcke reyfe ghedaen door ^\'^iliem Cornelifz.

Schouten van Hoorn, Anno 161^.1616.
Toortfc der Zee-vaerdt door Dirck Ruyters.

Ende eyndclijck verfcheyden lournalen ende aenteeckeninghen van
de Schippers, Commifen, ende Stier-lieden die defe Landen on-
langs hebben bevaren door laft van de Geodroyeerde VVeft-
Indifche Compagnie.

23emffeni0!bcvfcöeplïenQefe6?eben3ountaïmbanbnfc6epl5f^ ^cfitp^
perö enöe ^der-iteöen/ todc^v namen top öïer enöe t)m iit mU aöcfcfiiijöinge
öebbenupt-ööcDiuc^t

laoo^töommef öoeöc ojö^ebooitiS tt toaïcn in t Ijoói-cjöenomen toereik / foo
gebbeïc^soetdfjebontien temaeci^en ïm^m t^evtreelm^tje/ oaeron^ Ocggele^
$|}(ntf)epti9anDefel.ant!enrelf0rcl)Qmcoeteieptim; QfieltïcHmen firn ^anintie
generaU itaevte ban defe UanDen/ Die op nteutoiS mffen^ anDeve ti|p ^aercen Dte
ttocö ontöiaken /m Defen Dwcl^ tö wgljetooeöljt / op m Den %tUt te htm fsjuDe
bonnen tnerc^en goe Defe itanDenaen een fjangfjen: ^efe EanDen Dan beClaen
in <i^planDen enDe \'tUaöe SlanDt :\'t l^aöe llanDt fcfjgnt ban De nature felfsi feet^
tieelt re toefen m ttoee Deelen/toaer ban get eene firec^t naei; get noo^Den/enDe ijtt
anDer naer tjtt jupDen / toefenDe Defe ttoee Deelen qljtliith aen Den anDeren i^e^
fieefit Dooi een fmalle reep lanDtö tuffcfeen Pucrco Beio cnDe Panama: fal
mü boo|-nemen De Qtaott cnDc Utpm CplanDen Dii op ïjun ïtm lesööens enDe
Weöeelnaof aenttjafte UanDt !eöeljcnfaUcfelitffö2t}bm bp De p^obinden Daec
fp ommt leggfjen. ^e befcfjiöDmabe ban \'t ba^e EanDt fa! tcH beginnen ban
De p^obmcten Dte naet; get noo^Den leoggen; acgt nemenDe booi eerG op De ggele«
ggentgept enDegbeSalte ban tUU groote ofte t^iepne piobmtte m t ggemepn/
Daet; naer op De SeDen enDe tooon-plaetfen Die Daer {jeDenDaegj}!^ tn bebonDen
too^Den/enDe boo^t0 op De ^abenen en De l^eeDen.i^ön boo^nemen eni0 niet te
befcfeöben De eonDitie enDe nature ban De Bolcfeeren Die eertijDtiS Daer in fiebfïen
ÖÖetooonDt/ enDe nu Doo? De tpiannie Der ^paegntaerDen aantfcö upt-gfjeroept
3Ön/DielnQfieeftDattetoeten/ttan tfeïbebpDe fpaenfc&e tifioiie-fcölöbiriö
fen: Dan M alleen De tjolcfeeren bffcb?öben Die nocö öeDen tn \'t gftefïfeï ofte ten
Deele obertgg <^nDe op Dat een peDer in t l>o|t macg fïen \'t gjgeene tn Defe
25oecfïen too^Dt berftanDelt / foo fuUen top öier in-boegfjen fiet inlJouDt ban aiïr
De 25oecHen enDe Captttelen.

Het eerjle Bonk, VandeW^^-lnMcht Eylanden.

Cap. ï. "^An\'ccylandcS^IuandePucrtoRicoin\'tghemeyn,

X. V Van de ftedcn ende woon-plaetien certijdcs ende nu by dc Spae-

gniaerden in dit eylandt bewoonde.
3. Van de havenen ende andere ghelegentheden van die eylandt; ende van
Mona.

4- Van de ghelegentheyt van \'t eylandt Hifpatiiola in \'c ghemeyn,
5. Van dc provinciën van dit eylandt.

Van de fteden der Spaegniaerdcn die certijdcs in dit eylandt waren.
7. Van de fteden der Spaegniaerden die nu zijn in \'t eylandt S\' Domingo,

8. Van

,S. Van de andere ftcclcndcfeseyJandcs.\'
9. Van dcrievierenvan ditcylandr»

ï O, Van de kufte, havenen, rceden endekapen van die eylandt.

11. Van dekleynceylandekensdicrondtomHifpaniola legghen.

12. Vandeglielegcntheytvan\'c cylandc Cubain\'cghenieyn.

13. Van de verfcheyden provinciënenderievieren van Cuba.
Vandc (leden van\'ceylandt Cuba»
Van de Havana.

Van de kufte, havenen ende punten van Cuba.

Naerder aen-reyckeninge vandenoordt-kufte van Cuba ende de kleyne
cylandekens legghende rondtom.
Befchrijvinghe van \'t eylandt lamaica.
Van de eylanden die men nu ghemeynlijck noemt Lucaios.
20. Van de eylanden die men noemt Canibalcs.
zi. Van de refteerende eylanden diefe noemen Canibales,
zi. VandeBermudez eylanden.

13. Van de colonien van de Engelfchen op de Bermudez, ende voor dcre by-

fondcre ghelegentheden van de cylandekens ende kufte.
24. Voorder verhael van de ghelegentheyt van de Bermudcz.

Het tweedeBoeck: Vm NovaFrancia.

^ Enerale befchrijvinghe van Terreneuf, de gheleghentheyc van\'C
^^ eylandt, geftalce van \'t landt ende lucht, ende anders.
Van\'cvolckwoonende op\'c cylandc Tcrreneiif, haer gheftaltc ende
manieren, haer wooninghen ende anders.
Van de havenen ricviercn, punten ende recdcïi van dit eylandt.
Van de groote banck van Terreneuf, cndc voorts van lüe de Sable,
Van de gelegentheden van de eylanden van cap Breton, fyn havenen en-
de rceden,ende manieren van \'t volck dat daer op woonr.
Van de kleyne eylanden by\'t eylandt cap Breton gheleghen, endein-
fortderheyt van\'c eylandt Ramca, cndc dcWal-ruflen die men daer
vanght.

Van \'t vafte landt by noorden Terreneuf, ftreckcnde nacr de ricvierc
van Canada, ende weft-kufte van Terreneuf, ende de aen-legghende
eylanden.

Voorder befchrijvinghe van de kufte aen dè noordt-zijdc van de Golfc
S\' Laurens, ende de ghelegentheden daer ontrent.
Pertinente befchrijvinghe van de kufte rontom een goct deel van de
Golfo Sant Laurens by Ican Alfonfe.

Van \'t eylandt Natifcocec ofte Aflumtion, ende de rievier Chichcdcc.
Befchrijvinghe van de haven van Tadouffac, ende de rievier Saguenay.
Particuliere befchrijvinghe van het ghedeeltc van de sieviere van Cana-
da tot het punt van Qucbecqtoc.

Voordcr befchrijvinghe van dc rievier Canada, ende van Hochelaga uyc
det^jreede voyagie van laques Quartier.

Befchrijvingevan Quebecq,cnde voorder ontdcckinghe van dc groote
rievier van Canada by M\' Champlain.

Van de ghedaente ende manieren van IcVcn van dc Wilden in dit quar-
tier ,

Befchrijvinghe van de zuydt-kufte van Nova Francia, ende eerft van
Caropfcau,endcandcre havenen tot capdc Sabletoe.
Voorder befchrijvinghe van dc kufte van Accadic tot Port Real toe.

4 18. Be-

18. Befchrijvinghcvande plactfcö, havenen ende nevieren,ghcleghcnin dc
groote baye Fran^oyfè tot dc ricviere Pemtogouec toe.
Van derievierePenitogouet,vyeIckfchijntte welen Norumbega»
Vervoigh van dc kufte van Norümbegue, cnde befchrijvinghe van dc riê^.

viereC^inibeqae,uytM\'GhampJain.

Vervoigh van de kufte van Quinibeque weft-waerts, ende van de rie^
viere Chovacoeü; de gheftalce van dc Wilden die men noemt Almou-
chiquois.

Vervoigh van de kufte naer\'tzuy den toej van de haven Beauport endc
Gap Sant Louis ende andere plaetfen; uytM\' Champlain.
Een kort verhael van de procedu eren der Fran ^oyfen in dit quartiervan
den jare 1534. tot 1544.
Z4. Voordere proceduerenvandeFran^oyfen in verfchcyden andere quar-
tieren van Nova Francia, ende inlbnderheyt te Santc Croix en Port
Royal.

Z5. Procedueren vandc Fran^oyfen opde ricviere Canada.
Appendix. Van Nieuw Schotlandt,

Het derdeBoeck. Van Virginia.
E voyagie van lehan de Verazzano.

Degelegentheytvan het deel dat dc Engelfchenu noemen Nieuw
Engelandr, by Capiteyn Smith befchreven.
Particuliere befchrijvinghe van\'tfèlve quartier.
Verhael van\'tghene eenighe jaren hcrwaerts by dc Enghelfchc is voor-
ghcnomen in \'t felve quartier.

Geleghenthey t van Nieuw Engelandt, als het nu wordt ghenomen,uyt

hetrelacsvandie Compagnie.

Befchrijvinghe yan Nieuw Pleytmouth in Nieuw Engelandt gcleghen.
Eerfte ontdeckinghe ende generale befchrijvinghe van \'t quartier, w\'elck
by deopfcNieu Nederlandt wqrdt ghcnaemt.

Geleghentheydi: van dc CuftevanNieu Nederlandt van dcPycbaycaf
totaen degroocc rieviercde Monraignes.
Van de groote Noordt-rievier van Nieu Nederlandt.
Van dc gheftaltc van \'t landt ende manieren van \'c volck aen de rievicr.
Voordere befchrijvinghe van de kufte tot dc andere groote Rievicr,ende
van daer vorder rot op de acht-en- dcrtich gradcnj ende \'tgene by de vrye
Nederlanders daer is verricht.

De ghelcghentheytvan Virginia daer de Engelfchenu wooncn,befchre-
vcn door Capiteyn lohn Smith.

Befchrijvinghe van de byfondere rievieren ende volckeren van\'c landt
van Virginia daer de Engelfchen nu woonen.
Van dc èyghen vruchten van Virginia die daer van felfs waffen.
Befchrijvinghe van dc byfondere vruchten die by de V Vilden ghevvön«
ncn vvorden; hoe fy die planten ende ghebruycken.
Befchrijvingevande dieren die men in dit quartier van Virginia vindt.
Van \'t volck van de lande, hacr manieren, klecdiDghe,vvooninge,&c.
Van de procedueren van de Engelfche fints den jare 1606.
Byfondere ontdeckinghe van de baye Chefapeack by Capiteyn Smith.
Kort verhael van de voordere procedueren fints den jare i ^08.
Voorder verhael van de procedueren tot den jare j6ii.
Befchrijvinge van Virginia door Sir Walthcr Ralegh eerft ontded inden
jare 15 84. ende de vervolgende: vruchten endc dieren van\'tlandr.

ZJ, Van

ij é Van de dinghen die daer te landeghevonden \\ï^orden, daer men eenigheii

handel kan mede drijven: ende de manieren van \'c volck.
2 4. Verhael van de proceduer^ in dit quartier rot den Jare 1586.
25. Voorder procedueren van deEngelfchö tot den jare 1590.

HetnjierdeBoeck. ^rföFlorida.

Cap. I. p Etfte ontdeckinghe van Flarida^
i. Tweede ontdeckin

ontdeckinghe van de landen van Florida by de Spaè-
gniaerden.

3. Derde ontdeckinghe by de Spaegniaerden in den jare i ^zS.

4. Vierdeontdeckinghe van\'t landt van Florida, onder\'f beleyt van Hernan-
do deSoto in den jare 1539.

5. Vervolgh van de vierde ontdeckinghe.

6. Voorder verhael van de vierde ontdeckinghe by Sotoi

7. Vervolgh van de felve reyfe by Hernando de Soto. ,

8. Vervolgh van den felven tocht naer de doodt van Soto.

5. Deontdeckinghe van Florida by de Fran^oyfen voor-ghcnomen,ondcrhc£
beleyt van lean Ribault.

10. De tweede voyagie van de Fran^oyfen naer Florida,onder het beleydt van

Capiteyn Laudoniere.

11. De derde voyagie van deFran^oyfen naer Florida,onder CapiteynRibauldt,

12. De vierde voyagie onder het beleydt van Dominico Gourgues.
IJ» Delimiten van Florida, als Herrera diebefchrijft.

14. De natucre van\'t landt; degeftalte ende manieren van\'t volckghelijck dic

by Lau-doniere befchreven worden.

15. De rcgieringh ende pohtie van defe Indianen van Florida.
Befchrijvinghe van de twee ftcrckten dic de Spaegniaerden ceghenwoor-

digh hebben in Florida.

17. Befchrijvinghe van de kufte van Florida.

18. Andere befehrijvinghe van de felve kufte, uytlanHtiyghen vanLinfchoten.

JF^et vijfdeBoeckc Nova Hifpania.

Cap.i.TJEfchrijvinghevandeprovincic van NovaHifpaniain\'tghemeynj de

^ gheleghentheydt van de verfcheyden landen ende volckeren.
z. Befchrijvinghe van de boomen, kruyden endeghewaflen van Nova Hi.
fpania.

3. Van verfcheyden herften ende gummen die in Nova Hifpania vallen, ende

verdeelinghc van defe provincie.

4. Befchrijvinghe van de provincie van Mexico in\'tbyfonder, de verfcheyden

landen ende volckeren daer onder begrepen,

5. Van de groore ftadt Mexico, Hooft-ftadt van Nova Hifpania.
tf. Van de andereplaetfen ontrent Mexico gheleghen,

7. Befchrijvinghe van Acapulco de haven van Mexico aen de zuydt-zee.
De ghelegentheden van de provincie van Panuco, ende de fteden in \'c felve
quartiergheleghen.

9. Van de manieren van de Mexicanen, hare taele ende regeringhc»

10. De ghelegentheyt vande provincie van Tlafcala in \'t ghemeyn.

11. Van \'t Bi/dom van Tlafcala, ende de ftadt daer in gheleghen, ghcnaemt

Puebla de los Angeles, ende de woon-ftede der Indianen.
tz. Van de ftadt Segura, ende de gheleghentheden van de provincie Te-
peaca.

13, Van

13

Van de ftadt Vera Cruz, ende dc voornaemfte haven van Nova Hifpania, S"^
luan dc Vlua.

14. Berchrijvinghe van de kufte van^t Bifdom van Tlafcala aen de noorduzee,

met de Eylanden daer onder gheleghen.

15. Particuliere befchrijvinghc van \'tBildom vanGuaxaca.

16. Byfondcre befchrijvinghc van de pro vincie van Mifteca ende andere provin-

ciën daer aen gheleghen, behoorende tot Guaxaca.

17. De fteden der Spaegniacrden in de provincie Guaxaca.

18. Befchrijvinghe van de kufte ende havenen van Guaxaca.

19. Befchrijvinghc van de provincieMechoacan in\'tghemeyn,

20. Van de particuliere provinciën begrepen onder dit Bifdom van Mechoacan,
ende van de Chichimecas.

De fteden by de Spaegniacrden bewoont in defe provincie.
De havenen ende kufte van defe provincie aen de zuydt-zee j cndc noch
cenighe fteden ende vleckcn.
Van de provincie van Yucatan in \'t ghcmcyn.

Van de particuliere provinciën die onder Yucatan worden gherccckcnt,
ende by wie defe landen cerft zijn ontdeckt.
De fteden bydeSpaegniaerdenbcwoontin Yucatan.
De kufte ende havenen van defe provincie.
Van de provincie van Tabafco in \'t ghemeyn.

Van de ftadt by de Spaegniacrden bewoont in defe provincie,ricvierc cndc
zee-kufte van Tabafco.

Het fefle Botck, Mova Galiciao^^ Guadalaiara.

Cap. I. "D Efchrijvinghc van de provincie in \'t ghemeyn.

-C\'yan het volck van dc lande, ende dc Spaegniaerdcn die dacr woo-
nen.

5. Van de provincie van Guadalaiara in \'t particulier, ende dc ft:eden die in die
deel by de Spaegniacrden worden bewoont.

4. Byfondere befchrij vinghe van de provincie van Xalifco, ende dc ftadt daer
in gheleghen, als mede v^n de provincie van Chiametla.

5. Particuhere befclirijvingc van dc provincie van Culuacan, ende haer eerftc

ontdeckinghe by Nunno de Guzman.
5. Van de provincie van Cinaloa, cndc haer eerftc ontdeckinghe.
j. Van de provincie Vxitipa, ende haer ghcleghcntheyr.

8. Particuliere befchrijvinghe van de provincie van deZacatecas, ende ver-

fcheyden filver-mijnen daer in gheleghen.

9. Particuliere befchrijvinghc van Nova Vizcaia, ende byfondcre filvcr-mi;-

nen daer in gheleghen.

10. Befchrijvinghe van de Janden van Cah\'fornia, ende haer cerfte ontdeckin-

ghe by de fchepen van Don Hernando Cortes, ende andere.

11. De voyagic van Francifco de Ulloa.
j2, Vervoigh van de voyagie voornoemt.

13. DercyfcbylandtvanFrayMarcosdeNiza.

14. Verhael van de reyfc by landt van Francifco Vafquez de Cornado,uyt bevel
van den Vice-Roy Don Antonio de Mendo9a.

15. Oprechte befchrijvinghe van Gibola, Tontcac, Marata, Acus, ghelijck de

fclve is vcrvoordert by Cornado voornoemt.
De voyagie van Hernando Alarconby zee.
17, Een ander voyagie voor den Vicc-Roy opde kufte van Nova Galicia ende
California.

is.Extrad

Extrad uy t de voyagie van Francifco Gualle van Nova Hilfania nact^é
Philippinas, endc China, &;c.
Extraduytde voyagie van Thomas Candish, voor foo veel fy de kuftc
van Nova HirpaniaendeCaliforniais betrefFendc.
Befchrijvinghe van Nova Albion uyt de voyagie van Sir Francis Draeck

door de ftrate van Magallanes.
De eerfte ontdeckinge vandc landen van Novo Mexicojndenjarc 1583,

voor-ghcnomen.

Vervoigh van de felve ontdeckinghe by Antonio dcEfpeio.
Voorder verhael van deghelegentheyc van defe Provinciën vanNcuvo
Mexico, ende\'tghene de Spaegniaerden daerfaghen.
Vervoigh van\'tfelve verhael van Nieu Mexico.

Verhael van den tocht van Don luan deOnatc naer Novo Mexico indcn
jare 1599.

Befchrijvinghe van de kufte van Nova Galicia op de zuydt.zcc.

\'F/etfi\'vendeBoeck: Van Guatemala,

Efchrijvinghe van de audiëntie van Guatemala in *t ghemeyn.
Befchrijvinghe van de provincie van Chiapa in\'t ghemeyn.
Voorder befchrijvingc van Chiapain\'tparticuher, cnde dc ftadc Cuidad

Real daer m gheleghen.
Van de provincie van Soconufco cnde Suchit^pec.
Particuliere befchrijvinghe van de provincie Verapa2 , cnde dcWOOn-

plaetfen der Spaegniaerden daer in gheleghen.
Voorder befchrijvinghe van Vcrapaz cnde van Golfo Dulce.
Byfondere befchrijvmghe van de provincie die eyghentlijck Guatemala

■wordc ghenaemt, cnde hare eyghenfchappen.
Particuliere befchrijvinghe van de provincie van Yzalcos.
Vandc provinciën Sap Salvador,San Miguel cnde Chuluteca, ende hare

byfondere ghelegentheden.
Befchrijvinghe van de ftadt S. lago de Guatemala.
Van dc andere fteden van defe provinciën, San Salvador, la Trinidad,Saii

Miguel, endeXercz delaFrontcra.
Havenen ende kuftc aen dezuydt-zee van Guatemala.
Befchrijvinghe van de provincie dc Honduras in\'t ghemeyn.
Van de ftadt Valladolid in Honduras,Garciasa Dios cn San Pedro.
Van puerto de Cavallos, Truxillo cnde Sant lorge»
Kuftc, havenen ende eylandcn van Honduras.
Van dc provincie Nicaragua in\'t ghemeyn.
Van de fteden van dit gouvernement.
Kufte, ende havenen, van dc provincie van Nicaragua.
Befchrijvinghe van de provincie van Cofta Rica.
Van Veragua, haer cerftc ontdeckinghe endeghelcgcnthcyt.
Befchrijvinghe van de fteden cnde vleckendic by dc Spaegniaerden n«
bcwoondt worden in de provincie van Veragua.

Bet achtfie Boecl^ Van Terra Firma.

Cap. I. \'^An deghelcghcnthcyt,palcn endc geftaltcnis van de provincie ofce
* audientie van Panama.
2. Vandc ftadt Panama.
Pertinente befchrijvinge vandc ft^dtPanama ende allc acnkomften,door

luan

luan Battifta Antonelli Ingenieur,ghcfonden aen den Koningh van Spae-
gnien, ghelijck\'c felve by M\' Hackkiydt is uyt-ghcgeven,
Vande Stadt.Nombre deDios.

Van dc gheleghencheyt van Puerto Belo, uyt \'t raport van Antonelli.
Van de Nieuwe ftadt by Puerto Belo gheleghr, ende van deftadtNata.
Van de Rievieren van defe Provincie.
Van de Rieviere Darien, ende dc Provincie,
Van de fteden die eertijdts zijn ghcweeft in de Provincie Darien.
Van de kufte, havenen ende punten van de provincie Panama.
Van de Eylandekens ontrent defe kuftc.
Van de voyagie van lan Oxenham Engelfman.
Befchrijvinghe van de provincie van Gartagena in ^t ghemcyn.
Van de ftadt Cartagena.

Naerder befchrij vinghe van dc ftadt met haer aen-komften, by Antonelli.

Van de andere fteden van defe Provincie.

Van dc Rievieren, havenen ende Punten van defe provincie.

Van de gheleghentheyt van de provincie Santa Martha.

Van de ftadt Santa Martha.

Van de andere fteden cndc plactfcn van defe provincie.
Van dc rievieren, kaben, havenen ende kuftcn van dit gouvernement.
Van dc ftadt cndc \'t gouvcrncnicnt van Rio dc la Hacha.

Het negende "Bêeck. Van Neuvo Rey no de Granada.

Cap. I. "D E eerfteontdeckinghe van Neuvo Reyno, onder het beleyt
^ LicenciaetGonzaloXimenez dcQuefadaih\'tjaer 1536.

X, Befchrijvinghe van de gheleghenthey t van defe Provincie in\'t ghemcyn,
ende de byfondcre Provinciën daer onder begrepen.
Befchrij vinghe van de hooft-ftadt Santa Féde Bogota, devlecke Sant
Migueljde ftadt Tocayma, ende gheleghenthey t van dc landen daer on-
trent.

4. Byfondcre befchrij vinghe van dc provinciën die by dc vokfceren be-
woont werden die men noemt Mufos ende Golymas, de gheftaltc van
\'t landt, &c.

Gheleghenthey t van dc ftadt la Trinidad ende la Palma.
Befchrij vinge van de refteerendc fteden ende plaetfen van Neuvo Rcyno
dc Granada-, te weten, Tunia,PampIona, Sant ChriftovaJj Mcrida, Bc-
lez, Marequita, Ybague, ia Vittoria, Sant luan de los Llatios.
j, Befchrij vinghe van de ghelegentheyt ende gheftaltcnis van de provincie
van Popaian in\'tghemeyn, ende de particuliere provinciën daer onder
begrepen.

8. Vande Hooft-ftadt van defe provincie Popaian.

Particuliere befchrijvinghe van den oorfprongh van de groote rievier dc
Madalena, ende haren loop door verfchcyden landen.
10. Van de ftadt Antiochia cndc ghelegentheden daer ontrent: de wcgh vaa

defe ftadtnaer Anzerma, ende van de ftadt Garamanta.
tl. Vcrvolgh vande wcgh van Antiochia naer Anzerma toe, cndc befchrij-
vinghe van de ftadt Santa Ana de Anzerma.

De wegh van de ftadt Antiochia naer Arma toe, de gelegenthey t van dc
provinciën tufrchenbeydenghcleghen zijnde: ende oock van de ftadt
Arma.

Vande Provincie van Carrapa ende die van Quymbaia,fGt de Stadt vaa
Cartago toe, ende yan de ftadt Cartago.

;4. Be,

van den

13\'

14. Befchrijvinghe van de ftadt Cali ende dc Landen daer ontrent gheleghen,

als mede van de Haven Bonaventura.
Ij. De wegh van de ftadt Cali naer de ftadt Popaian.
id. De weghvan de ftadt Popaian naerdeftadc Pafto,ende de byfondere
gheleghenthey t van dat qiiartier: ende van de ftadt Pafto felfs.

17. Van de andere fteden onder het Gouvernement van Popaian, ende eerft
van de ftadt Tiniana ende Guadalaiara de Buga.

18. Van de refteerendefteden van defe provincie, SantSebaftian de la Plata,

Almaguer, Truxillo, Madrigal ende Agreda.

19. Van de havenen, reeden, punten, rievieren \'ende Eylanden op de kufte
van defe provincie aen de zuydt-zee gheleghen.

Ha thmde Boec^ Vm Peru.

Cap. I. ^ Enerale befchrijvinghe van\'tKoninghrijck van Peru, fyngheftalte
ende eyghenfchappen in \'tghemeyn, ende verdeelinghe van dien:
als mede de ghemeyne manieren van \'t volck.

2. Van eenighe planten ende vruchten, als mede gedierten die defe landen

van Peru door-gaensghelijckeyghen zijn.

3. Verdeelinghe van\'tlandt van Peru in verfcheyden provinciën : ende
befchrijvinghe van Quito in hetghemeyn: de gheftalte van de lan-
den, &:c.

4. De wegh van de ftadt Pafto naer Sant Francifco del Quito toe, ende de
ghelegentheyt van de landen tuflchen beydenghelegen.

5. Befchrijvinghe van dehoofc-ftadt Sant Francifco del Quito.

De wegh van Sant Francifco del Quito naer Rhiobamba toe, ende de ge-
ftalte van de landen ende volckeren tuflchen bcyden ghelegen,

7. Van\'t koftelijck Palleys van Thomebambaj van de Canr\\,aris, dc geftalte
van haer provincie ende haer manieren.

8. Befchrijvinge vande wegh van de provincie van Quito naer de kufte van
de zuydt-zee, ende de ghelegentheyt vande landen daer ontrent ghe-
leghen.

9. Befchrijvinghe van de ftadt PuertoVeio, ende de ftadt S. lagodeGuai-
quil, ende Caftro, in de provincie van Bunigando.

10. V ervolgh van de Koninghlijcke wegh van Thomebamba af tot de ftadt
Loxa toe, ende de gelegentheydt van de Landen daer ontrent, vanLoxa
ende Cuen^a.

11. Van de ftadt Zamora ende Iaën, ende ghelegentheyt vande landen daer

omher gheleghen; ende van Chuquimaio.

12. Befchrijvinghe van deplaynen van Peru totde ftadt SanrMiguel toe;
vande valleye vanTumbezj van de ftadt San Miguel,endede haven
Paita.

13. Van de binnenlandtfche provincie de los Quixos endela Canela, behoo-

rende tot het ghedeelte van Quito.

14. Van de provincie van deBracomoros, ende fteden daerin ghelcgen;ende

van Yguarfongo ofte luan de Salinas.

15. Aenteeckeninghe van degheleghentheyr ende ftreckinghe van de kufte

van de provincie van Quito op de zuydt-zee, hare havenen, rievieren en
punten.

15. Groote ende ghelegentheyt van de audiëntie van Lima: de wegh van S\'^

Migiiel naer de ftadt Truxillo toe.
17- Van de vlecke Miratiores, ende de ftadt Truxillo: ende vlecke Santa ofce
Parilla: oock Arnedo.

18, Van

Van de valleyen die voorder zijn ghelegen van Truxillo af, totdehooft»
ftadcLimatoejende haer byfondere ghelegentheden,

19. De geleghentheydt van de ftadt los Reyes ofte Lima.

20. Van de valleye Pachacama,endc vervolghendc valleyen ïanglis de kufte
van de zuydt-zee, ende haer gheftalte tot Guarcotoes van de vlecke
Cannette.

21. Vervoigh Van deplaynen van Peru langhs de kufte Van Guarco af, toè

Tarapaca toe, ende van devlécke Valuerde ende ftadt Arequipa.
zz. Vervoigh van de binnenlandtfche provinciën ; Janghs dekoninghlijcke
■wegh over \'t gheberghte van Guancabamba, van de Chachapoyas ende
Moyobamba.

23. Vervoigh van de binneniandtfche provinciën vaii Caxamalca tot Gua-

nuco toe, ende van de ftadt Leon de Guanuco.

24. Van de binnenlantfche provinciën van Guanuco af,tot die van Guaman-
ga, daer de ftadt la Vittoriais gheleghen.

2.5\' Vervoigh van de binnenlandtfche provinciën langhs de wegh van de" In-
gas, van Guamanga af, tot de ftadt Cufco toe.

Befchrijvinghe van de groote ftadt Cufco, ende de gclegentheydt van de
Landen daer ontrent gheleghen: van San Francifco de la Vittoria, ende
San luan del Oro, in de provincie van Carabaya.

27. Van de havenen,kaben,punten ende rievieren langhs de kufte van Peru,
in\'t begrijp van de audientie van Lima, ende de ftreckinge van de kufte.

28. Befchrijvinge van de derde audientie van Peru, welck fy noemen los
Gharcas, in\'t ghemeyn, te weten, hare palen ende anders.

29. De wegh ende de ghelegentheyt van de provinciën gheleghen tulTchen

beyden de ftadt Cufco, ende de ftadt la Paz: van Collao.

50. Van\'tgroote meyr Titicaca,in\'tmidden van Collao gheleghen.
3 I. Voorder befchrijvinghe van de landen ende volckeren ghclegen langhs
den toe-wegh van Cufco,tot la Paz: van Chiquito ende de ftadt nuellrs
Sennora de la Paz, in de provincie Chuquiabo,

32. Vervoigh van de koninghlijcke wegh tot de ftadt Ia Plata.

33. Van de ftadt Potofi, ende rijcke filver-mijnen aldaer: van Porco.

34. Van de havenen, reeden, kaben ende rievieren op de zee-kufte van los

Charcas, ende de ftreckinghe van de felve kufte.

Van de binnenlandtfche provincie , ende de ftadt Santa Cruz delà
Sierra.

Het elffte Boeck: Vm Chile.

Cap.i. T^ E generale befchrijvinghe van de provincie van Chiie.

2. \' Vande "Woeftijne van Atacama ende de weghen over landt van \'c

Koninghrijck van Peru nacr de provinciën van Chile toe.

3. Van de valleyen Copiapo, Guafco ende Chile.

4. Befchrijvinghe van de Steden la Serena ende Sant lago.

VandeftadtConcepcion,ende van\'t eylandt Santa Maria.

<5. Van de Provinciën van Arauco, Tucapel ende Puren.
7. Van het eylandt la Mocha, ende die van luan Fernandez.

5. Van de ftadt de los Confines ofteVilla Neuva de los Infantes,ende van de
ftadt Imperia!.

9. Van de ftadt ViHa Rica; de ftadt Valdivia, ende de ghelcghentheyt dacr
ontrent.

10. Van deftadtOrorno endeChilue ofte Caftro, ende de provincie Chu-
cuito.

n. Befchrij-

lï. Befchrijvinghe vande zee-kiifte van Chile,havenen, rceden,caben, bayen
ende rievieren van de 16 graden af, tot de 55 graden toe.
Vervolgh van de kufte van Chile van Valparayfo af, tot op de hooghte van

wat meer als twee en-veertich graden. .
Befchrijvinghe van de binnenlandtfche provincie Tucuman,cnde deprinci-
paelfte ftadt S\'lago del Eftero.
14. Van de fteden San Miguel, noftra Sennora de Talavera ende Cordua.
J 5. Van noch eenighe andere fteden ende gheleghentheden van Tucuraan,

%

Lfet tvvaelfjie Boec{. Van Mâ^âlhmcsL,

Cap. I. T) Efchrij vinghe van de provinciën van dc Strate van Magallanes in het
^ ghemeyn.

2. Kort verhael van de voyagie van Pedro Sarmiento van de zuydt-zee door
de Strate van Magallanes naer Hifpanien.
Befchrijvinghe van de kufte van Chile af tot aen de Strate.
Gheieghentheyt van de Strate Magallanes felfs by de Spaegniaerden.
Voorder befchrijvinghe vande Strate felfs by de Spaegniaerden.

6. Befchrijvinghe van de Strate als die by de Engelfche is bevonden.

7. Befchrijvinge van de Strate uyt de voyagie van Thomas Candish.

8. De voyagie van Sir Richard Ha wkins door de Strate.

9. Befchrijvinghe van de Strate ghelijck die by de Nederlanders is bevonden

in den jaerei59S.

i o. Voorder befchrijvinghe naer de bevindinghe van dc Nederlanders.
II. Befchrijvinghe van de nieuwe Strate van le Maire.

Voyagie van de Spaegniaerden door de Strate le Maire.
Voyagie van den Heer Admirael laques L\'hermitedoorde Strate le Maire,
Verhael van de voyagie van Diego Flores, ende \'t bouwen van ccnighc fte^
den by dc Spaegniaerden in de Strate van Magallanes,

" • Het derthiende Boeck. Van Rio de la Plata.

Cap. i."D Efchrij vinghe van de landen ende zee-kufte gheleghen tufTchen de
Strate van Magallanes, ende Rio de la Plata,by de Spaegniaerden.
2. Befchrijvinghe van de felve landen naer bevindinghe der Engelfchcn.
Befchrijvinghe van \'t felve quartier naer de bevindinghe der Nederlanders.

4. Generale befchrijvinghe van de gheleghentheden van de provinciën dic on-

der Rio de la Plata worden ghereeckent.

5. Befchrij vinghe van de rievie\'re in\'t gros, met haer eerfte ontdeckinghe.

6. Befchrijvinghe van de rieviere by Martin del Barco in fyn Argentina.

7. Particuliere befchrij vinghe van de rieviere by andere Spaegniaerden.

8. Befchrijvinghe van de rievier naer bevindinghe der Nederlanders.

9. Van di verfche natiën van Wilden die ontrent defe rieviere woonen.

1 o. Van de fteden in defe provincie gheleghcii, ende eerft van Buenos Ayres.

ïi. Van de ftadt AfTumcion ende de gheieghentheyt daer ontrent.

12. Befchrijvinghe van de andere fteden ende plaetfen van defe provincie, tc

weten Santa Fé, San Salvador ende andere.
3 3. Van de havenen, Eylanden ende punten op de kufte van defe provincie.
14- Befchrijvinghe vandekufte ghelijck die by Figueredoin fyn Roteiro cndc
by DirckRiiytcrs is uyt-ghegevcn.

Bep

Het ruêerthiend^Boec^. Van Brafil.
Cap. h Enerale befchrijvinghe van\'c landt van Brafil, zijn eerfte ontdecMn\'\'

^ ghe endc andere ghelcghentheden.

2. Van de vier-voccighc ghedierten van defe provincie.

3. Van \'t ghevogelte ende kruypende ghedierte van defe provincie,

4. Van de boomen, vruchten endeghewafleil.
f De kruy den, wortelen en ander ghe waflen.

6. Ghelegentheyt van de in-.gheboorne van Brafil in\'t ghemeyn.

7. Van de Capitania S\'Vincent endefteden der Spaegniaerden.

8. Van Rio de lenero cnde de ghelcghentheden daer ontrent.

9. Van dc Capitania by de Portugeefen ghenaemt Spiritu Santo.

10. Van de Capitania Porto Seguro ende de woon-plaetfen der Portugeefen^

11. Van de Capitania van los Iftos, endc de gheleghentheyt van dien.
ï2. Befchrijvinghe van de Bahia de todos los Santos.

13. Van de Capitania Van Pernambuco, cnde dc gheleghcntheydc daer on-

trent.

14. Van de CapïtaûiaTamaràca, endc die Van Parai va.

15. Befchrijvinghe van de kufte van Sant Vincent af, tot de Bahia de todos los

Santos..

i^. Voorder befchrijvinghe van de kufte van dc Bahia, tot Rio Grande ofte
Potcingi,

17. Vervoigh van de kufte van R. Grande tot de Mafahnott.

18. Eenighe gheneralcaen-merckinghe op de provinciën Van Marannon endc

de rechte ghclegcntheyt der lelvct,
29. Befchrijvinghevahde Ey landen van Verhand de Norohna,ghelijckdie by
de Françoyfen \\«^orden befchreven.

20. Befchrijvinghevan\'t Eylandt Mâragnan by de Françoyfen,

21. Gheftaltc van de lucht cnde vruchtbaerhey t van \'t Ey landt Maragnan.
21, Befchrijvinghe van de fruyt-boomen die daer waffen.

23. Befchrijvinghe van eenighefonderlinghe kruyden cnde aerdt-vruchten die

op dit Eylandt groeyen ; ende van \'tghevogelte.

24, Befchrijvinghe van de vifTchen die in de zee ende rievieren worden ghe-

vonden by \'t Eylandt Maragnan ende daer ontrent. ^
2^. Befchrijvinghe van dc vier-voctighe dieren die op het Eylandt Maragnan
endc\'t vafte landt worden ghevonden.
Befchrijvinghe van\'t volck van de lande, haer af-komftc, gheftalte cnde
•manieren, cnde andere qualiteytcn.
27, De gheleghentheytvan Topouytapere ende Comma aen\'tvaftclandt.
38. Kort verhael van\'tgheene eenighe jaren gheduerende by de Françoyfen is
voor-ghcnomen in dit quartier, ende van den be\'rgh Ibouypap.

J^et yijfthiende Boeck: Van de WiMe Cufte ofte Guaiana.

Cap. I. Ç^ Hcleghentheyt van de kufte van Marannon af,tot aen de groote ric-

^ vierde St luan de las Amazonas.
a. Befchrijvinghe van derieviere, ende haer eerfte ontdeckinghe.

3.\' De tweede voyagie van Orellana, ende voorder gheleghentheyt van dc

rievier.

4. Ontdeckinghe van de ricviere Tobo ofte de las Amazonas by onfe Neder-

landers, ende eerft de gheleghentheyt van de ooft-zijde,

f. Voor-

Voorder befchrijvinghe van de groore rieviere de las Amazonas, ende dc

gheleghencheyt van de felve.
Vcrvolgh van de rievieren ende landen van Rio de las Amazonas af,tot den

hoeck van de baye van Wiapoco.
Befchrijvinghe van de baye ende rieviere van "Wiapoco, ende andere.
Voordere aen-merckinghe op de rieviere Wiapoco, uyt de onder-vindin-
ghen van onfe Nederlanders.
Befchrijvinghe van de rievieren Apürwaca, Cou wo ende Wia,
Befchrijvinghe van de rieviere Caiane^endede ghelegentheden van delan-
den ende voickeren die daer ontrent woonen.

11. Van de gheftalte des luchts ende \'c weder, ende volck van de lande.,

12. Van de hjf-tocht van \'t landt tot onderhoudt van des menfchen leven.

13. Van dc koopmanfchappen die in\'t lande worden ghevonden.

14. Vervolgh van de kufte ende verfcheyden rievieren.

15. Van de rieviere Orenoque in\'tghemeyn, volgens hetghene de Spaegniaer-

den daer van hebben uyt-ghegheven.
j6. Voorder ontdeckinghe van de rieviere ghenaemt Viapari by Geronymo
deOrtal.

17. Vervolgh van de ontdeckinghe van dit ghewefte by Don Gonzalo Xime»

nes de Quefada; ende Antonio deBerreo.

18. De eerfte voyagie van Sir "Waker Ralegh op den Orenoque, 1595.

19. Voorder vcrhael van den tocht van SirWaltherRalegh, ende doghelegent-^
\' heden Van de rieviere Orenoque.

2.0. De tweede voyagie van de Engeifchen naer Guiana, onder het beleyt van
Laurens Keymis in den jare Ende de derde befchreven by Thomas
Masham; ende de.Icfte van Sir WalcherRalegh felfs.

21. Gheleghentheden van de rieviere Orenoque,nacr de bcvindinghe van onfc

Nederlanders.

22. Befchrijvinghe van\'t Eylandt Ia Trinidad, als mede \'c Eylandt Tabago.

Het fifthiende Boeck. Van Nova Andaluzia.

3. Van Punta de Araya daer de vermaerde zout-panneii zijn , ende de ghele=
gentheytvan\'tiandt daer ontrent.
Befchrij vinghe van dc provincie van Cumana, ende de gheleghenthey t van
de landen ende volckcren daer ontrent.

5. Kort verhael van \'t ghene by de Spaegniaerden in dit quartier van Cumana

in voor-tijden is aen-gherecht.

6. Voorder verhael van \'tghene by Ortal ende Sedenno is voor-ghenomen.

7. Vervolgh van den tocht van Sedenno in dit ghewefte.

8. Befchrijvinghe van\'t Gouvernement ende de provincie van Venezuela in

het ghemeyn, ende deverdeelinghevandien.

9. Van de eerfte ontdeckinghe van het landt van Venezuela by de Hoogh-

duycfchen, ende het ghene eenighe jaeren\'gheduerende is vcor-ghe-
vallen.

IC. Befchrijvinghe van de ftadt Coro.endedegheleghentheyt daer ontrent j
noftra Sennora de \'Carvalleda, Sant lago de Leon, Nova Valcncia, ende
NovaXerez. \'

II. Befchrijvinghe van de ftadt NieuSegovia, ende de gheleghentheden daer
om her.

. t iZ\' Bcfchrijvinghc van dc StadtTiicuyo, Truxillo, Laguna, ende de ghelc^
ghentheyt daer ontrent.
15. Bcfchrij vinghe van\'t groote lack Maracaybor ende van Maracapana op
de uyterftc limiten van dit Gouvernemehrnaer \'t ooften.

14. Befchrijvinghe van de eylanden die voor defe kufte ligghen, te weten
I. Blanca, Tortuga, Orchilla, Rocca, L de Aves.

15. Befchrijvinghe van de Eylanden Bonayre, Curacao ende Aruba.

16. Befchrijvinghc van de havenen, kaben, rievieren van dit Goqvernemenr

van Venezuela.
By-hanghfelom by te voeghen aen de voorgaende boecken.

€pnDeIi}cfe/ alfoo öe &efclj?i|timg0en ban ïlanöen mm
<15eo0rapDïfcöeï^aetten uiettueleu feonnenAjetftaentoo^îien/
foo geöben top naer om uermoggen göetracDt öe feföe ïe tioen
maectten foo naer öe toaere göeleg^entljept enöe gïjeftalte htt
lanöen / als ons mogöeUjcfeen is göetoeell / upt be mmtüt
enöe öelle öefc0?ï|tjmgöen/ alsoocfe meöe nvt öe feaerten öoo?
öefen fipanöerennpt-göegöetoen^ öetoelcfeetopmtjeelen öee^
len l^eööen ggefocljtteijerbeteren/ göeltjtfe top üerljoopenöe
BÖeene öie öerfltanöt peööen öan öefe materie/ füllen
öen : 0oe-toel top niet en ttotiffelen oft öaer jijn nocft öeei mif-
ftellmgôen oijer-gfteûletjen öooi ggeöjecfe ban öeter onöer-

öaer-en-tuacöen fnllen öefe g^enoegD jijn tot öerftanöt Dan
öe öolgjpenöefiefcgnjtomgöe/ alfoo fp öaer naer göencöt $int:
toaertoeonsfonöerUngpeönlpfaemisgiOetoeell öemönftrie
möe eröarentöepöt öan Heffel Gemtfz öie öe föaerten meett
onttooïpen enöe göeftelt ^eeft.

Red-

O

4

Regifter vaa de Kaerten, de welcke moetenin-
ghevoeght worden als volght.

m J^aeitetoo? ötfc SnlepDrngfte.

^e Haarte ban De Weft-indifche Eylanden tioo| pag, I ♦
^t ülaerte ban Nova Francia t300|pag. 45\'
^e itiaeite ban Nova AngUa, Novum Belgium &c. bOOJ pag^ Sp,
^t iüaertc Han Florida tooo^ pag, 13

i^aerreban Nova Hifpania,Nova Galicia enDe Guatemala tOOJpag^l^P»
^t i^aeite ban Terra Firma, Neuvo Reyno de Granada enDe Popajan toOO|
pag«3oi.

m i^aerteban Pemboo^pag. 3 57>
^t i^aerteban Chile boo? pag, 42

Jüaerte ban De Strate van Magallanes bOO| pag* 44P^

^aerteban Rio de la Plata, Tucuman, enDe Saata Cruz de la Sierra bOOI

pag,477>
litaerteban Brafii boo? pag,
^ei^aette ban Guiana boo^pag.
^e i^aewe ban Venezuela bOO? pag. 5P7t

errata.

TT^DefcdeïtopfeermerttiefiopDeti ti|uch6ebbenîîû£iiïe«ett/ fosSnmcfitâiueî
-ntt)epm^D|uc^-fautenDoo^geOopen/ liâniiieîcHci: tsp cenigfiebtei^fuHen

amtoofcn: Pag. 17. lin. 18. !ecft negcntfiKti ^taîien. pag.3r.iin.42. ïeed Martyres
cnDfîie Caios. pag.35.iin.28. ïecSbanomrcmacjîtôîmQraDcn. pag.330\'
80. leg. in Kcbeban 180. pag.391.l.zi. leell Pariacaca m ftcDe toan Paviacacia.pag.
577J.15.iCeQ Berbice m ftCDebait Berbin. pag.583.Iccfi Macureguaray.pag.599,
1.27. lecQ Gaiera mfteDeban Calera. ^00Dei\' noclî eeîîigBcfoutrelîloghçn toe^

kn Oie fal Oen aenDarfjtîQjjen %tïtï liQht bp Orf) ïtlf^ l^ounen mercfeen.

«

BESCHRIIVINGHE

îiïan

-INDIEN.

Vande Weft-Indifche Eylanden..

InlepöinsÖ^^

ISider de VVeH -lndtfche Landen prejènteren fch uoor eerfl de Eylan--
den^ foo groote, gelljck, S^ luan, Hifpaniola, Cuba, lamaicaj als
kleene, de yyelcke de Spaegniaerden gemeenlijcken ^erdeelen in tyvee
handen, noemendede eene de Sotavento, yyelcke ligghen hy~7^yden de groote
Eylanden ende naeft ofte aen t <-vaBe landt yant z^uydt^deel yan America j
de andere(^Q Bariovento liggende noordtyyaertsnaeftyafie lantyan Florida
toe, yyefènde defe Eylanden de eer He die yan Chriftophoro Columbo zijn
ontdeckt, FVy fallen eerH befchrijyen de groote, gelijcfi op een rije ligghen, be-
ginnende r^an S^ l\\:^3.n^c?ncxioKiQo,alfoohet\'tOoBelijck[ieü\',endedaer
naer de k^eyne, yolghens de yoorgaende reparticie.

VAN\'T EYLANT S^ IlIAN DE PUERTO RICO.

eerfte kapittel

Vande ghelegentheden van dit Eylandt in\'t ghemeyn.

3t Cplanöt toiettït eertiitits hv be mtooonberen

enöegeöueïenmöaïetaleöenoemt Borriquen; öen Ammirand
Columbus \'tfeibcontöecKenöemöenjaïe 14^3^ noemöe öet s^
luan Baptifta: gelegen tUjaelf ofte bptiien * leguen naeï\'t
feggfjen ban Herrera mht tt gemepne tomömge bant ^J^P-f.^rm"\'
lantHifpanioia naer öet ooftemen èonbert fe0enöertigb bant len?""\'^"

punt ban Paria, 3, enöe n, aiiS Linfchoten fc|)?öft, ^t 6eeieDec.i.i.

Supö-Ruue lept op öe fjoogbte ban ontrent febentftiengraben bp noo?öen ben?
^quinoaiaeUttöe De noo|Dt-hufte ïepDt op Deftoogbteban ac|t|)ïen graDen/
min ofte meer: Figueredo m fpn Roteiro fteïtDe nooiDt-sijDeop acbtöien graDen

uen ofte Daer

ontrent: b?eeDt jupDen en noo?Den ban tbjmtïgö tot Dertigf) leguen naert feggen
ban Herrera,maerÊncifomfpnGeographiafc^tjift\'tfelbelanclï tetoefeno.enDe
1». Dertigö legden, enDe bieet j.enDen.ttomtig^ leguen. ^et i& feerbjncbtbaer
ban alle tgenein Hifpaniolagroept/aismeDeban MaizenDe Yuca. ^t geftalte
be0 Iuc|)t0 i0 feer bcguaem enDe genoegöfaem eenparigf) \'tgantfcfie jaer Doo2/uptc= ^^^^^
genomen tn Dccemb. en lanuar. f)etent0 Daer met te beet/\'tregem Daer toeel ban i.;.c.3.
Maio tot September, fjoetoiel met aÜe jaren ebenbeelun Augufto en September
pieo^jcnöer Sommen te ballen Dtefenoemen Huracanes, ontrent De conjunctie ban
De ^ mt/m nu fccr o|Dmart0/ öocb De noo^De UsmDen Doen De meefte fcJaDe
aen \'tgljcfape, loepoen iöojDen mtk Daer feer berDo?ben enDeberUjoeft Dooi

% feller

2 Vande "Weft-ïndifche Eylanden.

kktt geboomte tuelfh me« noemt Guaiabos, toelc^feerbooitferen&ebeotjergam
neemt: öefentJOomQöeeftb^iifÖten al^appeïjs/bwnbanbwpten enVsanömnen
e^eroleuit/ bol grepnen/ ban toelcl^e öet bee enöe öebogjjelte eet / enöe upt öe gene
öïe op öe aeröc ballen/ öoo| tmeö banöe beeüen / fcoafCen nieutoe boomen / öie öe
öi\'onöt foo beöecUen I öat öet bee f^m öaec onDee beebeigfit / enöe gantfcf) beitnil«
öeit/ooci^ en tuaö öacïgöcen onöev öet göfboomte. C^ïen icguen banöe
öaöt Puerto Rico,naee\'tooü-3upö-oo0en/lept een öoogfjgebevßte/toeleH fp noe^
mm la Sierra del Loquiiio, ban toeïcl^ een berbolgö ban beegöen loopt 000? iet
miööenban \'tgantfcée Cp!anbt /ooO: enöetoefê tot aenöeseeenöe bp öe ßaöt s^
German. JJoefaiel öit Cpïanöt maer ontrentöonöeici enöe ttjumtigti leguen int
omgaen ist / foo öeeftfjetnocötaniötoe! öipenttointigf) nebievtn öie inöesee ïoo^
pen enöeöaei\' onöev feben öte toatei-vrjc 3ön/ te toeten Bayamon,iöeïefe uptüomt
ïnöe bape ban Puerto Rico, een Ijalbe mrjïe banöe öaöt: Toa: Guayaner ArczU
bo,bp toeïfl^eöimonöt eemgöeöupf-gfiefinnentooonenïijcï^ ban bee: Guabiabo:
Rio grande: Luifa dagua, tojelcï% een bequamefiaben geeft boo?fc6epen.Ouiedo
noemt öe pundpaelöe ilebieee ban öit o^planöt Cairabon.ïoopenöe inöe see aen
öenoo?t-3ijöe bant\'Cpïanöt. 25mnen islanötis 3ijnbeelbe^en/ ïn toelcfee alle
emöötiS gouöt toieit gebonöen: oaei\'3ön oocti öibevfcöe mönen ban qouöt (öocö
foo fön niet aljSöat ban Hifpanida,) meeaaenöenoo?öt-3ööeban\'tCp!anöta!i0i

Ouiedo gfietupgfit: filbeiV loot/tin/qukMübev/enöe Azui, öaec ^

banöienen. ^mtsm tWcn ingeniös oftcfupcto-moïens / toelcl^e (aecitc^; upt^^
b,»engöenböftötenöupfent Arroben,enöe l^onöenmeceöeeupt^biengöen/möien
öaer boM genoegö toaee om te arbepöen: öen meeßen vtjci^öom ban \'tCplanöt
beöaetm fupcNeivöupöeny gembeiVöiefeei\' fcftoon balt. tllettröc^ i0 toonbei;
b^ucötbaev/foo öatter Cannafiftoia toaö m obevbïoet/enöe alleb^ucjtenban Ca«
ötlïen ruptgefonöevt oïöben/ toelcl^er boomen öaet\' toel toaffen/ öocfj geben geen
biurpten) enöe allerjanöel^rupöen. :^en bmöt öaee öen boomTabernacuio,
(Ouiedo noemt öegumme ofte beeft öie öaev ban UomtTabunuco) \\jotltk upt^
geeft revieren toitten fjeift gö^löcft Anime, öienöigö om fcöepenmeöe te peelden /
enöe ooe^ om meöe te beilicöten/iiS oocf? goet om öebevftöftöepöt öee leöen te bee^
ölöbmenöetoonöentegöenefen: öen boomMaga, öie onbeeöetflöcfï i$/enöe
bequaem om mci^t hol^ee^ enöe öieigöelöcl^e ömgtjen ban te mafeen/bjengöt een
bloem boo^tiSaljö een roofe. ^aev balt ooc^ beel Paio fanto, toeïcl^ men noemt
Guaiacan, oocftöienenöeommeöeteliertoen/ öan Ouiedo fegt öat öen boom
öiefe noemen Palo fänto, betfcftepöen tö ban Guaiacanjjoetoel fiet Jout ban öe^
fen boom öe felbe ItraciJt ö^rft om öe Jpaenfcfje pocMen te gfienefen, ^e H/giiio

Pintadoi0fooöeelfaem/öatl|2tfapbanöeWaöct\'cnineenberfc|)etoonöegeöw/

ttten nm niet meer en öoeft naet tefien: öc felbe UatU httït oocït een anöei: fiïeen
boomlten/toeïckfp noemen ban Santa Maria; enöe een anöee genaemt Baifamo.

^aeii0fenfteeeltenöetopt/b?engenöeboo^teentoitte bloemeatóeenbiolette/
tocötoat Ïanger/toelcfïfp noemen Quibey,toat Dieren öaa: ban eten/öïeöetten:
öaertoaffenoocaenöeöranötgeiticfiWepneappelboomen/toieonöeröercfiaöu^
toe flaept/öïe too^öt berlemt/ enöe öe bifcö banöe bjucöte etenöe / toeröen fiem be
tanöen ftoart: \'ti0 gebeurt öat öe menfcfjen ban fulehen bifcö etenöe/ göefto?ben
3Ön in bierenttomtigj} «ren / enöe ontl^omenöe balt öe ïieöen\'töapi «pt. ^tn
öeeft öaer ooe^ ee« gtjeboomte I toelcft fp noemen Zey ba, ejrtraojöinartó groot/
Sebbenöefomtijötö öe öam onöer foöicU/ öatböftöienman^ JanötaenJanöt
öïeguaïöcN bonnen ombaöemen. \'Cmeerenöeeï ban öit «^planöt 3ön öoogöe
bergfien/ toaer baneemgöe feer öicötmet boomen3i)nbeto0iren/enöe metfc^oon
ferupöt/gfteltjc^ mHifpanioia: öeefttoepnigf) blacl^ ïanöt/ beel baliepen / met
fcfioone riebierïten;0!öaer öoo^ïoopenöe. ^aer onöer toareneertijötö ttoee te
gouöt-röcfeeriebierfïenjsManatuaban enöeCebuco,toaer grooten röcfïöom ijS
«ptgefjaelt. fl^en öeefter goeöe bifcö op öe Me enöe m öe bapen naer öet toeßen.

m

Het eerfte Boeck. ii

ï^et ttoeiDe Caputel
Vande Steden ende woon-plaetfen in dit Eylandt eertijdts endenu
noch by de Spaegniacrden bewoont.

T i^öen iatei5io. toevötiuan Ponec de Leon tjatiöen l^onmch t)an^)j3ac^=Hcr.d.f.

^giiïcntioo^fien mtt ïjet goutjancmeitttjan ïsü€planöt:öe toelclieaenöe moit- ^ ^

3ööe ijan\'tCpïanötemUjaon-plaetïelepöe öic öPi^femöe Caparra, eenicguc
banöesee fap De öaben teïdcl^fp noemen Rico: DefentoeöÖ toaö bei\'aöartjticfj
enöe fcet öicljt tsan boomen/ foo öat foo beei coSe öe piotiianöe enöe anöeïe noot^
faUeiöckbeöentoanöe fjaben te biengöen naer öefe tooon pïaetfe/al0i3an
enten te bienöften tot öe^aben I notljtansi öoo? öe besljeerte \\3an \'tsouöt te toet^
gaöeren/ bleeC öe plaetfe betooont tooo^ t&ien of ttoaelf (aren. naev becan^
beïöen fp banpïaetfe / enöe namen öare tooon-plaet^ bp naet aen \'tfiooft ban
\'tCpïanötmeenbaUepe op De felbenooit-liuüe ontrent öaer nu s^ German ïegt
(öaer top öter naer ban fuUen fp^e^en) enöe noemöen öie guanica, 000? öien fp
öaer eenige gouöt-rtjclie nebieren bonöen: enöe toeöer eemgben tööt öaer naer
beriepöen 3Pöaertooon-plaetfe bierieguenboo^öer/ toaer öeAguada \\tQtl foo
ÖÖmoemt omöat öe frljepenöaer Homentoater öaien/ enöe noemöen Die Soto
maior; euöe l^eeröenepnöeïijch tot öe booj-gaenöe baUepe/ noemenöeöeplaetfe

S\' German. Herrera feg^ttnfpn Defcrip. delaslndias,cap. 7. Dat Guanica
töa0ge!egf3ettcpöe5upöt-UtiÖe/ ontrent öaer nu i& Puerto deMofquitos, een
teer goeöe Öaben: El Aguada enöe Soto maioropöetoeU-ïtufte. 3nöeniarei5i4.Her.a.i.
toieu bp öeniHonmck c^eboöen een l^lepnep!anöel^en ligööenöe bp öe Memet \'
tm kalfige aen \'tgvootc epïanöt te öecöten / enöe öe 0Wer0 banöen ^onmcli
Bjetöt beiatt Ijacr refiöentie te öouöen tot Puerto Rico, toeïct%öetbeamt0 gljc^
toeea banöeSaöt toekU topnuCuHen befcöipben. öi»^

s\' luan de Porto Rico.

t\\ ere mtiii gelegljen aen\'tbcgin banöe noo|t-hufte ba« m epianöt naer Her.dc>
IjetooSentoe/ opöeöoogötebantoepntgömeer alöacfttöiengraöen; too^tfcnpt.
ÖÖenoemt Puerto rico om öe uptnementöepöt ban öe ftaben / toefenöe faeöoten
enöe beifel^ert booi öe tempeeöen: öe ßaöt geïegfien op een hiepn epïanöehen/ Her. u
berfcöcpöenban \'tQrootepïant/enöe öaerom enöeeft öet gfjeen berfcb toater Dan ^^
m rißernen / enöe eene fontepne bïoeöenöe upt öe 5anöt bergöf n ontrent öe 3ee y
eent5aübe legue banöe ßaöt; menHomtban Deöaötop tepianöt ober een kalfge/
totïr^ gijenoemt toert ei puente de Aguüar. ^e fo|trefleligt op een ftoogöte;
toelclüp noemen el morro empinado,aen \'tmkomen ban De jjabenyaljs een engte/
foo öat fjet banöe $ee 10 omcingeU/ en men ^an Daer niet tnl^omen/ Dan öoo^ een
feer nautom toegö/ ober fuley; 10 fjet feer Mt^l ïnfonöecöepöt fint0 fjet feïbe öoo|
bsbel banöen iü^nmck in \'tiaer 1590 op nieutoö 10 gefo^tificeert / enöe berfe!^ert. Derde
tBaer ban Den <©ouberneur DonDiegoMendez de Vaides tn\'tboo|fc6?eben jaer
aenöen Saeötban ^paegnien ÖU0 fcö^öft: Den Mae/re delCamp luan de TexeU, ihl^l
cndeopperften werck-meefter ruafi Bapißai^ntonelli, zijn hier wel aengeico- voyage.
men, ende hebben de ftadt befichticht met alle de gelegentheden rondt-om,en-
de hebben uyrgemercfcc een plaetfe tot opbouvvinghc van een fterck Kafteel, \'
daer \'clandt feer wel mede te vredcn is: het ftaet op een Teer bequame plaets, te
weten, een hooghen bergh aen \'tinkomen vande haven, ende reyckt overnaet
het punt van\'clandt, hebbende foo veel ruymte van binnen, datmcn dacr dry
duyfent man feilde konnenlogieren. \'tSal gebout worden triangels vvijfe^rcyc-
kcnde tot nen dcbayerende wyfullenderveertich goede ftuckenghefchutsmo-
ghcn planeen. lek verwachte vijf Canons uytSpaegnien, met/cherp, pulver,
ende andere wapenen, door dien hier van alles groot gebreck is. Syn Majefteyc
hi;efc hier gbefondcn twee hondert foldaten onder twee Capiteynen : kk
monfterc tvveemael ter maendt alle het volck van \'tEylandc, ende bevindc

A a feer

4 Vande "Weft-ïndifche Eylanden.

feer naer vijfthien hondert weerbare mannen , ende tachtich tepeerde. Als
\'tfortfal vol trocken zijn ; fal\'c hetfterckfte zijn, datfynMajcrteyt in gantfch
Indien heeft. \'Tvolckflaeptnu gheruft, daer hier te voren de Enghelfche ons
quamen braveren tot inde mondt vande haven. fcevre Ösn <ëoubCïnem%

j^acr\'ttjei\'jaeltjanöe bopagietianöcn Gratie ban Cumberiand enbebmömge

banöeonrefao öeeft öe ^taDtbJtjOe enöefcöoone Utmtmi öe önpfen gcbouteit op
öe ^paentcöe toofe j een fraepet?erc^met ttoee rtjenban püaien/Uiepnigfie enöe
feïepne benCterö/met HaneEajö bedecht bp gebieck ban beneffen^ ftet Caßeel
rootjeeftfpnocöeenßercHbupö^aenöetoeütensupöen sijöebanDe ^taöt toeïck
fp noemen Fortaieza i oe i>taöt Iigfit open enöe öe reö ban t ^lepn Cpïanöt 10
Her de- meett metöoomenbetoaffen.Jnöefe ^taötftouöenöaetvefiöentieben 25ïflfc6op
fcript. ban\'t Cplanöt/bjefenöe ^uÄagaen ban öïe ban s^ Domingo: Den <i5ouberi
neur enöe anöeit <Sffïcieien öe^ ^omncJï0 ban ^paegmen^Sir Francis Draeck
mepnbe öefe plaetfe te beroberen op ©n laetöe tocfit/ öan mifte; öit toas mben ja^
purchas xt I jpj, ^tn<ï5rabeban Gumberiand, naeröatöpop öe l^ïebterban ufbona.
iJfiT\' beCarafien baööemgfjebouöen/ möen lave boer naer Defc p!aet$/ enöe
beroberDe Detelbemet Diuetfcöe fo^treffen/biocötbanDaa toeltöfötïcö Ctucfeen
göercöuts/ enDe eenen rtjcfeen bupDt, i^p lanDen met Cön boïcH een groot ttucfe bp
ooaen De ^taDt/enDe trocU foo langfjß een feer moepeltjcfeen toegö/Doo?geb;jecfe
bangoeDeïepDtf IieDentotaenDeb?ugge;aitoaeïöpttDee fo^tjenö bonDtltggen
aenDe ober-jöDe banDe tïiiie - toelc ïie f)p bepDe nacï toepmgb göebegfjtö berobcr^
De/enDetrbcïtfoo booitßfonDer eemgö belet naer De ^taöt öscfip meeö bevïaten
bont/ \'tboiciköem mt Caüeel geretïreertöebbenDe; belegerDe \'tëaaeef/elt kmg^
Öet bp appomtement <6rabe mepnDe tCaßee! enöe De <S>taDt te befettenjDan
Daer quamfuici^enfiect teonöerftjnboW Datter toel 400 ßierben/enDeftp geen
boïcfeenl^onDeiparen/fooDattpDeplaetfeberiaetenDetoeDer-l^eerDenaecCngra
lanDt, 5^aer naer mDen jaeve 1625,135 Defe ^taDt ingenomen bp Den i^anbaf»
tigen <i5eneraeï banDet #eßH!nDtfcbe Compagnies l^\'otenBoudu wjjn Hen-
drickfz. ban eDam/ Die met een on^?crioo|De couragte in flpöt ban t Caßeel Doo|
De engbte ban t gat in-liep enDe De^taDt beroberDe enDe eenigjjen ttjDt in - JielDt;
Dan ailoobpteftoac^banbokl^ toaisom \'tCafieeïmet magbtaentegtijpcn/foo
I0ÖP toeDer Defelbe toegfiupt-gfjebaeren enöe gfietóiöck Daer Doozgöeïtomen/
met berliej0i alleen ban een fcljip/tnelch Dooi qualijcl^ toe-fien ban De ^tuer-IieDen
toaji baß göeraeclit int upt-sepleti/ recftt onDert Caöeel

S\' German.

Her d 4 ^taDt/toelcUeertöDtöböierDt gfjenoemtmeuto Sakmanca, toaö gfte^

if.e.ß. ^boututbanDeoberWtjfrelenbanGMadianiiia,toeleHelagl3naer\'t3upDen;i!5
gelegen bier leguen banDe see/Devtigö ofteD^penDertigö leguen ban Porto Rico,
naer\'tsupD-toeßen:De francopfen öebbenDaerDiberfcfterepfenaen göeuieeß
Her. de- ^j^jjg jjg gjeplonDcrt: De 3nbianen Die Daer toe beöoo;en/ 3i)n qualtjef« gcs
logeertopeenbergb/ïonDerblackte/enöe\'tbDaterberban Dèertebalen, Ouiedo
rcö^t/DatterinßntöDttoarenontrentDebpigööupfen/enDeDatDeöabenniet
gojeteniiö Doo?Dienfc openïigbt/DaerDeriebier Guaorabo tn feomt

ArkeciBo ijSDeDerDetooon-plaetfebanDitCplanDt/enDeisigelegenDera
tiöÖJcguenbanPortoRiconaerfjettoeßentoe/naer\'tfeggbenban Herrera.

ïJetDerDeCapitteK

Vande Havenen ende andere gheleghentheden van dit
Eylandt; ende van Mona.

TM DitoBplanDtbanS\' ïuan de Puerto Rico 3öntoepnicööabenen/Doo^D^en
^ De gantTcbefeuße naer\'t noo^Den feer befmet ismet onöiepten enDe bancftcnj De
ÖabenenDieDaer3tjn/ltgflljennaer\'t ooßen ban Porto Rico,enDe i^eenrupg&e

kuße/

Het eerfte Boeck. ii

Jtude/ a!6 Ouiedo g&etwp^c/ tEoo? Dien ht noolöe turnt t^mx op öommmt: tmt 1 r^ c.r.
^ienöeoot-jijöe fjerft öetöttjeïfcöe toge Cplanöelieng nitk noemen las virgines;

epnöeban\'t Cp!anöt S\' luan
men m !^omt nmt tsatmen öefe

v^uu».yi^i uwitsujihue puïit camyti ^pianui vpyi^i yyi^wtvyyit utj x^w^^uii^u,

cnöetiaer bp een öauen/ioetcl^fp noemen S\' lago, öiplcgucn toooiöet eenanöeiV
öse fp noemen Yabucoa, enöeö?p leguen banOe We een hïepn Cp!ani5el^en
köekkfp noemen De Paflaye: öefe 3Ön al aenije ooa-stjöe. ^en\'töegmtoan öe
3upö 3i)i)e iig^t tm Cplanbel^en toelclt fp noemen Boy qui, enöe töat t^oo^öev liet
<5p!anöeïxen Sancana, öe ^aben Guayama, eni5eÏ300|i5Êi: ht flietJieitn Neabon
enöe Xavia, leguen aen Defesööefeanöeöatïen Guadianiiia,U3eicl^ ïegfjt mtt
leguen oo^Ujaeit^ Mtx Rio de Mofquitos, aïtoaet\' ooeï^ eö^leelien 10 öei^tebtei:

öieienoemen Guanica,en85e(e0leguen hmiUt Cabo roxojettBeSelöf^fiepimt

ïant naer Hi/panioia toe legljtbet Cplanöc Mona, (öaer top teitontüillen ban

eiMomco enöe Zaccheo, ttoee l^lepite
<ï^platttiekcnö/loaet ban Zaccheo i0 ernronöe l^iifpe enDe onbetocom: tmm
tsaenDeteibc sijöe ban\'t €p!am s^ iuan,öeöabeii Piierto de Pmosmnt de Ma»
f^ifr^ • osckDefaapcban s^ German el veioj omttmIsete bapeeenCeerplap-

L plancanos mht ail^

öcie blucötcn mobetbloettoaffm. Woomt öebtgDp bemonöt banöe liebïere
ouanabo OiCeh Aguada , enbeKOCf) bOOJÖer Öte ban Guahataca.

3!jöe \\iql}i meöe öe bape ban s^ Francifco op be öoogljbe ban aeMien gvaöen eit

Êlfmmmen;eenrcljooneplaet^omtuatecteöa!en. ^actnaevopöenooiMiute

ban hit Cpfant benebiete Camay enbe Cebuco,enbe Toa, ontvem Pucrco Rico:

enöe in t miöben banöe stt naer\'tsupben toe bier ofte böf Cplanbel^en^ Utït
noemen las Haberianas.

Mona tö een k!epn Cplanbe^en; gelegen op be 18 graben enbe 8 ofte i o mu
nutenbp n.ben^quinoaiaeijmeeSterfialberjeetufcljen s» luan enbeHi/pa-
niüia: tïjien mölen to. ten n, ban Cabo roxo ofte toeli-loecl^ banS\' iuan:f]e£ft
veeDe aenöeba.enbe 3» 3t)t!e: öe ta.39been I0 obeï een plf möle met bieeöt/enbe
banöen eenen fioeek tot ben anöeren befet met een xttW enbe twüxlien bepben tö
een klepn binnen toater / foo bat aliS be ^ee een toepnïg ö fcliiet / baer niet ïs aen te
lïomen: aen öe 3.300e js ober aï 3anb-firanb/ en beter om aen te ï^.omen: borfi bc
gronbi0 rontomkiippjgfi enbupl/ foobatmentelmoettoe fienlsjaermen fijn
ancfter ïaet ballen. <©p ött eplanbt m geen beifcö teacer te bekomen; baer en
tooontgeenbo\'cl^ /maeröaet5ön«)oo?n-beeftenop/ berclïen0 enbe botUnimtIj
quaet om hrijgen/ om be btc^te boffcbagietosille :baer bsaffen feer fcïjoone o?agnie
appelen: be gronb ban t epïanb m fütigfj en öeenigö; en m int göeljeel geen bier
mijlen groot.

VAN \'TEYLANDT KISPANIOLA.
IJetbmbe Capittel

Vandc ghelegencheydt van dit Eylandt in\'c ghemeyn.

10 banbe ftgure ban een CaSaneen blaöti lig^t tufftöen öe fiooglite ban acfetljien .
totttuintïgfjgrabenbpnooibenbe Urne naer\'tfeggfjenban Hcrrcra, toepmgf) dêru\'.

^ 3 meer^-?-

6 Vande "Weft-ïndifche Eylanden.

meev ofte mm j öebbetiöe m fpn om-loop bp öe xm fjonöeit ieguen; 10 lancK
ooö enöe boeft ijonöevt enöebtjfticö leguen, bieeöt öan öevticfj totfefticl) legucn,
toaer öet op fpn t> jeeötUe ^e ööEöa^^^ ban öe lucöt toavm/ lae (jeet in mm
Acofta öofö meeß öejSi booi-nnööaesöö: naev öe mïööagf) begmtmen öe ^.oeUe te geboe^
1.Z.C.I3 len al0öeVirafon(öati0öetomDtuptöe3ee;op\'Homt, i^ettöreei biucfitbaeiV
enöejeeft feei\'fcöoonetöepöenbooi aïöeiljanöe bee/foo öatter Ijeöen öaegöö 3ön
Idem 1.1. ontaUgcfee troupen ban peeröen / öïeven/ lioepen/ batkn^/ enöe donöen/ jae m
\'" fulc^e memcöteöat ßet bee ban ßteren/ offen/enöe topengöeenfekeve epgenaevö
en tjeeft/ maev öiefe eevft opt belt ofte gpebergöte mn ^ttjgljen enöe öooöen öic
tffer epgöenaei\' ban. ^toeïcfe banöe mtooonöeteniüo^öt beneevöicfjt om met
öeöupöen Jateti öanöel te plegen/ latenöe tbieefcö alis onnut op\'t belt Itggfjen:
toaer öooi öe fjonöenfoo bevmemcöfulöicfjt 3ön I öatfe öoo^\'t ïanöt met memcö^
ten loopen aliö bjoïben/ enöe öoen groote fcftaDe onöer öet bee. 5^efen öanöeïban
H rdz ï\'^fiwpöentöeenbanöebettebanörtquartier. ^efeibeöonöenöebbenoocljgöe^
1.5" 14? öearueertbeelbanöebercï%en0/ötetnöïtCp!anDtfeeröebbentoe-genomenöoo|
Öet öeUcaet boetfel ban foete toojtelen enöe anöere goeöe frupten / fcoaer öoo^ fp
oocl; feer öelicaet fpn. Cer öe ^paegniaeröen aen ött Cplanöt quamen m
Ujarenöaergbeenbter boetigegÈeöïerten/al0aïleen öeHutia, Chemi,enöe Cori
ban berfcbepöen groote enöe göeöaente/ öoclj alle feer gftelöc^enöe onfe confjnenj
enöe fehere öomme öonöel^ene ban feer frape maec^fe! enöe coleur / ötefe op öe
fagtjt göeb^upcfiten: nof[| gïieenigöe bentjnigfjeöterenom öe menfcben fcöaöe
te öoen/ fjoetoel öaer anöers gfjeen üangöen en aööer^en onbjeUen. ^an öaei:
Dec 11 ^aseenfel^ergbetooimtegyelöc^ öeblopen/fpjmgenöeenöefjem onöerftouöen^
j.c.u. öemtfanöenöe ßoff/gijenaemt Nigua, öetoelct^emöe boeten böten/enöe toeten
öaer m te ö^ingDen tulïrSen bel enöe bleefcjj enöe De nagöelen/ fjebben fjaer neten/
enöe bermemcftfulDtgfien feer/ fooDatmenfequaltjcl^ kan bermeefieren Danmet
bper enDe öeetepferHens; eer Dat De ^paegntaeröen öaer raet toe bonDen/ toicrs
Den fp Daer ban foo götqudt/ Dat eemgije öe teenen/iae De boeten berloo?en.
DerDe btffcöcnöieöaer toeröen gbebonöcn/t0 aenmerckenötoeerDtgö/Diemen
noemt Manati, toelci^fjem |)ouDtmDe3eeenöe öeribieren/ban maechfeï als een
leeren toijtt-facl^/met ttoee beenen boo? aen De fcljouDeren/ Daer tip meöe ftoemt /
banmiööen naeröeöeertlooptöpfmalaf j tfieoftt^ al0 een offen öooft/l^leene
oogfien/grautobanbertoe/öeöupötgrautomct eemgöeöap?l5en0: öaertooi^
Denöer g^ebonöen Die ttomtigfi boeten lamI; 3Ön enöe tjien t^k^l fpn pooten 3ön
ronötmet bier l^lautoen aen elcl^/fpb?engl)en öaer longfi^n boo?t atóDelioepen/
enöe ö^bben ttoee bo?Sen öaerfeDiemeDeboeöen; De fmacch 10 meer Dan ban
bifdj/berfcfj gljeDootsijnöe/fcöötit Wöbleefct) te toefen/ enöe gfjefouten gelficlt
tamni Dan m beter enöe conferbecrt ötm langfjer: fpn bet 10 goet enDe en toert
met garft/men betöctleDer Daer meDe:8eefteemgöeßeettenm\'tfiooft groepenDc
Diemenfegöt goet te toefen tegen tgrabeel enDe fteen. \'Cgöeboomteban Dit Cp^
Her dl lanDti0bpnaer\'tfelbeal0\'tgenetopin\'t€planDt SMuanRebben berfiaelti öan
Dat öier göebonDentoerDta^^efilie öout/mfonDerfiepDt mDe #|obmdeban Ya-
quimo, ban toaer menicljte eertt)öt010 berboert. ^aer balt cöck een foo?te ban
Acoft.1. pgp^i; jjj\'efe Axi noemen / ban berfcfiepDen fooiten / toeleg eertööt0 bp öe jinöia^^
\' nen Uttgeacfjt toa0. ^aertoaft oberbloeDigiöe tooitel Yuca, ban toelclie men
ö0 Cazabi maecl^t / toeick (0 {jet b?ooöt ban Dte quartieren/ beneSen0 anöere öe^
beateb<juf6ten/al0 eenfoone ban Platanen, toelcS^fp Dominicos noemen/Meen
^ofti enöetoit\'/enöeöebeßegbeaefjtban öiefoo^te. J^ofljöettoeebrtten öaer m
4.C.10. Cplanöt meeß fpn Ploftt upt trecfet / 3ön öaer ban elöerö geb|afl|t/fupc{?tï enöe
gember, gember 10 eerß upt <aoß ^nöien in ött Cplanöt göebiacöt/enöe
in fuicken ober-bloet aengfietoaffen/ öat fp met en toeten toatfe met foo beel gem^^
Acofti ber0 öoen füllen: ^^aertoeröenmDebloteban\'tjaer isSy.naer Sevilla gebiaefit
4C.5I. ttoeemtomticöDupfcntenöeö?penbptiröqumtalcngtmber0.^efuptl^er rteöen

toïeröen

Hec ccrftc Boeck. 7

toiÊtöen tm mU ö6ê&|ac6t möen jait 15o<5. etiöeöebfeen aïlmockn^mhm
fcfjcpDcn plaetfen foo toegenomen/Dat mDeboo^fcljeuen blote bant jan 1587^
acljt öonDew enDe ac^tentnesenticf) l^ïSen obet quamen ban Dü epIanDt ^aee
toaft ooe^ feet beelcottoen/ \'ttoeIcH öe ^paegniaevöen öaei\' Ije&ben göebonöen;
\'tgeoept aen groote enDe lileene boomt^en^/ meeltm öe baUepen. ^aer en pïagf)
geen Mai z ofte hooien te tüillen groepen/Dan eenige laren fjertoaerts! fjeeft öet be^
gönnen öaer boo^t teliomen opHoelequarneven. ^itCplanötiiS oocf^in fom^
migtje plaetfen befmet met öefnooöe boomen Guaiabos, öaer top öier boienfjeb-
ben ban gbelpioken. Sn hit Cplanöt toaren eertööt0 feer treffelgcl^e mönen
bangouöt/ enöe namentli)cl% öieban Cibao enöe s^ Chnftovai, enöe anöere >
foo öatlaerlif^jöaer gefmolten toieröen bp öe «SKcieriS banöe Homncl^ bier öon-
öertenöe feasgij öupfent Pezos; MgöeiöcU toa0 Daer enöe tó nocö groote quan^
titeptbangouöt mDtberfcfïeriebieren. inöenjare 1530. toerDe ontDeclit een
goeöemöneban filber enöe berfcöepDe mönen ban pfer/ toeleh alfoo goet toert
bebonDen al0 öat ban Bifcaia: tó oockröfl^ ban Uoper-mönen / enöe öaer toieröt
een ronöerlmgfjeontöecktmöen jare i^o«^. bp Puerto i^eai. ^ocfj Demonen
entoojöenbanober lang niet meer gebeneftcieert Doo?g6eb?ecl* ban tocrclï-lie==
oen jfoo öatfe m öit CplanötUoperengeltgeb^upcl^en / toelcï^ öaer alleen gancU^

h! ^lanöen banöe toeerelöt. Il^aerom öe ^paegniaerDen eertöötö Her
m\\ öebben gljeooiöeelt/ enöe öen i^onmclt aengfjeöient/ öat öït Cplanöt öet a!-^ 4 u
aifj^^ r^^"®^^®\'® ^^ ^^^^ ^^ lanöen ban Inöien tt mamteneeren tegen

mtm I möicn Den iüonmck öit Cplanöt maer tod met
öoiCB ueictte / enöe alle De bloten belaüe in t gaen enöe Utetm öacc aen te looi3en:
öocijpit aDbgg en is niet göebolgötgöetoeeö I maer tó ter contravie \'tïanöt cerö
gantfcö ontbloot tian mgfieboojne / Dse bergaen 3ön enöe t\'eenemaeï g|ieconfu=
meert/ gljeliicli \'tfeibetelefcn tóinöe elacftte ban Fr. Barchoiomeode las Cafas 5 Het.
enöe öat in foo komntööt/ öat öaer in t jaer 1508. gfjebonDen toieröen boUn^^^
öe feftïgij öupfent 31«bianen/ möen Jare 15 öaer gfieen beertjiien öupfent
meer en toaren tebïnöen ? foo öatmen öaer ftoarten fieeft moeten biengfjen: ten
anöeren 3ön öe ^paegniaeröen oock beel ban öaer bertrocken naer Peru enöe
Nova Hifpania, enöe anöerelanöen/ öaermen met öe armeingpebo^enetebe^
rooben Itcfjter aen tgouöt quam: foo öat / ten toareöe ttonincklö^ke Audiëntie
fjiertoaregfielegt/ \'tCplanöttoel gantfcljöai) mogö^n berlaten 3ön ggetoeett.

i^et böföe Capittel

Vande Provinciën van dic Eylandc.

T B ött Cplanöt toaren tentööe atóöe^paegm\'aeröenöet eerö ontöecUten I
^ berfcfiepöen ^Piobmden /öie ban ijare bpfonDere i$menl Die fpbeöen Cafiqu es f\'-
noemöem Igöeregeert toieröen: ató namenthjck öe ^lobmcte ban Hygu ey, lig." \'
g^enöe op öe3upöt-Uu8eban \'tCplanöt aent ooSelöckGeöeel/ tegfien oberljet
Cplanöt S"^ luan de porto rico, toefenöe eenbergöacfjtigl) lanöt/ öocfiDebets
- gben 3ön black boben als tafetó/ foo Datter beftoaerlötk 10 op te komen: Defe
plepnen ofte tafelen 3Ö«tbsen tot böftljten leguen langb enöe b^eeöt / al met feer
fcljerpe öeenen betegljt / öocf) Rebben ontallöcke putten bol ban gecoleuröe aer^
öe/ Die feer biucljtbaer tóomDetoo^telenban Cazabi mte planten enöe anöere
^mcljtentetomnen/ Monöerfjepöt feer fcöoone iS^eloenen. i^et Cplanöt Sao-
»alepötaenDefe|D|Obincie/öaertop öternaerfuïlenbanöanöelen. BaeÖaen ,

öefeid^obmde banHygueytuas gelegfjenöe|^|obtncteHycayagua: ban öaer Her. d.i.

naer\'t noojöen lepDt öe^^obmcie Samana, ba toeicke De Goifoöaren naem öeeft/^^^^^

teöejupöt-jööeban\'tCplanötlepötöef^iobmciebanYaquimobptoellenDei.j.\'

"

S Vaode ^)^eft-Indifche Eylanden.

ßaöts^ Domingo,toaerbeel^^arütc-l)outtiaft/toaeröooi Den eecßen Admirand
Her.d.r. Columbus öie eettötsnoemöe Puerto de Braiii. Ctiöe öaet* aenV!eï\\3Oigen0/ii0i
^^ \' legen öe iBi^obmcte Baomco m gebeegöte/toelcH ïegfjt aenöe3upt-3ijöe/ Dertiglj/

beevügö/ötjCdgöen tCeftigf) leguen toa^ s^ Domingo: öitgebergtjteßvecWmöc

^ iengte(naer tfeggen ban Herrera) tfeßigb leguen,enöe 10 ttomtigö en meer b^eet/
fonöer toater en anöer boetrelbooj öemenfcf}en;enöe öe peeröen en ^an men öaer
ooch niet geb?upcl^en: foo öat öe J nöianen öte in öü gcbergfjte geblugfjt toaren
onöerfjetbelepötbaneenJInötaenöiefe noemöen Don Henrique, öe ^paeg^
maeröen beel iöercfe0öebben gegeben eemgfje larengbeöiierenöe. Booiöertoaö
öaer öe 1^?ob«icie Xaragua, gelegen aen öen grooten inljam/ toelcfee ölt Cplant
göeli)cl^inttöeenberDeeU/öeeene3ööeßrecl^enöetot Cabo s*^ Nicolas, toefenöc
meer al0öertigb leguen, enöe ö\'anöer naer Cabo Tiburon, teseick noeb langfjer
10; öefe i^iobinde b^engfit beel Cottoen boo^t, 3n öefe f^iobincie (naer öat
Ouiedo ber|)aelt)lig6t een laelï;tlüeeieguenbanöe3eeenmetberrebanöe^taöt
Yaguana,ßrecltcnöenaer|jetooßen s enöet0 aen\'t begin ö?p leguen tuöötenöe
boo|t0 ttöee;b?ac^al0öe3ee/metöeU)eIc^eöet fcbö«^ gbemepnfcbap te bebben
öoo?eentgöeberboigentoegen.; enöe beeft bp naer allefoo?ten ban 3ec-b!&bj i&
ontrent öe 18 leguen Jangb: ijeeft aen fön 3upöt-3tjöe Baomco öaer top ban
fjebben gefp^ol^en/ enöe naer\'t nooiöen een anöer f^iobmcie/ bp öe Inöianen ge=!
noemt Guahaba • enöe naer\'t toeßen een anöer |5,^obmne/genaemtHaniguagya,
Her. d.i.gi^agi; jj^ Zabana gefegbttomt/toaer öel^iobincienaöer-bantöe naem
banfjeeftber^regben: (Za\'bana i^möe fpja^e banöe Inöianen te feggen blacl^s
tt:) öefe J^iobincle 10 black enöe booi\'t meeren-öeet feer fraepe/infonöerfjeptnae
öe jee toej enöe 10 göeïegen aen\'t epnöe ban öst <i^p!ant naer Cuba toe, ^toaelf
leguen ban Xaragua toa0 een anöer ^^lobinnebp öe Inöianen gfienaemt Ca.
hay, mitht0 mtooonöer0feer fraep boick toaö, <8p öe noo|t büße ban öit ep^
Her.d.i .janötnacubatoetoa0öe|^2obmne Marien (öieanöercooc^ noemen Darien)
^^^^ öaeröenAdmirandCoiumbuseerßaenquamöoenfipöit<epfanötontöeekte;is
Her.d.i. leegf)ïanöt/beeftgoeöefjabenenenöegoet toater; fjterboiiöeöefen Admirand öe
4. ^taöt Navidad, mtltU ÖP baer naertoeöer fcerliet. ^e p^mripaelße binnen-

feer goet toater. \'t^ouötöattnöebeken too?öïgfïebonöen
\' ^ 10m kîeenegrepnt>en0/ boetoelöaer romtï)öt0 toef groote grepnentoo^öengöe^
bonöen.^aer $m oocHCcper-mönenenöetoepnïgfj azuI. ^^^eneerOen Ad-
mirand bouöebïereen fo^treffe öie bP notmöe s^ Thomas, ^aer naer bolgfit
öe i^iobincie de la Vega real, toeïcki0 een lïecfit enöe black belöt/een banöe
toonöerlijckfle ömgen banöe toere!t/bpöetac6tig6 leguen lanck/enDeïnfom*
migöe plaetfen ttointigö tot öertigö leguen bieeöt} öreckenöe ban öe eene 3ee tot
öe anöere ; 10 omcmgèelt met bergfjen / öaer ontalltjcke riebterken0 ban af-
Her. d.i. ballen, Boo?öer i0 binnen\'0ïanöt0 gjelegen öe #|obmcic Maguani tufCrfjen
1.Z.C.II. jjjjçg machtigeriebieren Neyba enöe Yaquï ,cfte Yaqué foo Ouiedo bienoemty
Her. d.i. öe toeicke fjaer met Neyba bermengöenöe foo boojtg m 3ee loopt o^pnötïöck
^ \' öe î^iobincîe banöe Ciguayosnoo|öttoaert0banöe gran vegareai, bergftacjïs
tigb enöe |ï^»rötlanöt. 5^aer 3ön nocfj meer ^jobincien gbetoeeft m öit <i^plant;
H r d be boo?fcö?ebene too^öen bp anöere oock anöerjs gfjenoemt / öan om beeft
1.3^.8.\' göenoegö göeöocfit Herrera^lerm tebofgfjen,

^et fefte Capittel

Vande Steden der Spaegniaerden die eertijts in dit Eylandt waren.

T) C ^paegniaeröen öebben m öït epiant beeï tooon-plaetfen ofte ^teöen
^^ gtje^aöf/ öie fp öaer naer toeöer fjebben berlacen / banöe toelcke top eer®

fullen

Het eerde BoecL 9

füllen I^Jie^en omöe gfje!egenc||e£ien tsanfiet <^p!attbt UoH^onientlöcket te htx-
Uaen, fBt eetEetooon-plaeife Doo^Chnftophorus Coiumbus m fpneeï^ebopa^ Her.d.r
öse enöeontbecltmgöemöitCplanDt gfjeleglit/ tnagNavidad, möe l^joDmcie
Marien öaer öoen ter tïjt Guacanagan Cazique toaö; ||aöbe een ßoeöe fjateen\'\'"
onber een Meen Cpïanbel^en Ujelcit Columbus noeinbe S\' Thomas. ^orJjben
Ammirandtöeber-toenbeboo? be ttoeebevepfe/enbe ttiolcit/ ttDetó Ijp baer
ÖÖeïaten öabbe/ boot bmbenbe / öeeft goec gljebonben Ijem eibers neber te flaen j
enbe 10 ban Navidad ooS-toaert aengljebaren boo^bp Monte chrifto, enbe Hcr.a.r
beeft baer öJjelegötbe ftabt ifabeiia, bp een groote riebier / met een goebe öaben/ c. 10.
ÖoeUjelmetbefclut boojbe nooit löeöetoinöen/acöt ofte negfien leguen toeft-
töaertöban Puerto de Plata: bonDt baer ßeen enMct^/enbeanbereQïjereetfcbap
tot timmeragien; \'tianbt iffer bsonber b?m||tbaer enbe gb^fonbe lucS)t. ^t J^io^
bmcïebanCibao, baer \'tmeeSegoubtbiel/ maerttomti^ leguen ban baer;
enöe tDa0 naer öbcïfQÖcn bp be gran Vega real, baer bjp bier boien ban bebben
Qbefpiohen. ^efe plaetfe i<s Daer naer oocl^ öb^bepopuleert. In Dit epïanbt
maö ooch eertöbt!6möe^^obtnneXaragua,öeaaötVerapaz,tjöelcl^ben <60u==Hei.d.i
berneur Nicolas de Obando DaerDeöeboutucn/ naer bat ßpbecafique ban be= i.6.c,4.
ftibe J^iobmcse / met fpn fußer Anacoana gb^noemt / en be boo^naemße banbe

ftlben töbetoïerbt oock gb^botstoet Salva terra dc laZabana , möe I^IOblnde Her d i
Haniguaiaga, öaer top ban bebben ööeroert in \'tbooigaenbe Capittel: lagö Y.Vs\'
ttoee leguen banöe fjaben bp Cabo deTiburon : 00ïl^bertïaf3 leguen ban Xa- cij!
ragua,mbemfQbelöcK0bm!obieguenbanS* Domingo, tuUclien De ttoee macf> „ ,

ÄJif^^f ^^ Cplanbt/ een üabttoelcftfp ea^ fcSda:

oen Dcn naem ban SMuan de la Maguana: öan IS ooch ai Verlaten I imtalieno^ ind.
men Dat be Herche baer i& bïpben üaen. ^en felben ttjöe toimt oocïï een üaöt
göebout tnöei^iobmne banYaquim^o, aenbe 3upbt-3öDe ban \'tepianbt / bp
een ftaben toelct^ ben Ammuand alis bo?en jjabbegenoemt Puerto deBrafii, met Hei.dc-
cen foitrelTe aenbe öaben / enbe noembenbefeftabt viiiaNeuva de Yaquimo: fcr.
baer legöt nocb eenberbaüenfo^tjenfoobeonfe gfietupg&en. ^ock el Bonao bp
Cotuy, toaer eerabp Coiumbus een fo^treffetoaggbelepbttotbefcbermrngbf
ban be mijnen 5 ïagb negentöienoft ttomtieö leguen ban s^ Domingo, aen een
biucbtbaerenbe lußicö blackbeïbt/foo bat ^tt abonbantieban Maiz enbe Caf.\' »
Tabi enbeanberbtctuaUeupt-biacbt ^aertoaisoocl^eerttjbtgacbtlegucnnoo^t-
toaertisbans^ Domingo eentooon-plaetfe/ bïefenoemöen Bonaventura aenbe ƒ\'
tïebtereHaina, öaer \'tgouöttoiert gbefmoltenbanbeoubeenbenieutoemijnen. ^
^analban \'tiaer 151p Jcb?Ptobe<Sficier0 aen ben tomnefe/batöoetoel Daer ^e^ d z
feer goebe mbnen oberigb toaren I Daer eben toeï göeen goubt meer en toierbt 1.4. c 3\'
berfamelt/ foo Dattcr met anberö baer ontrent en biel aliö toepnigb Cannafiftoia:
toaer boo? be plaetfe oockepnbeïtïcl^ lö berïaten. inben jare 1504 Doen Saiva
Leon toerbtgb^bout/ toert meöe te lanbt-toaert ingöelegbt Santa crus de Ay-
cayagua, tufffijen toeïcKe ßeben alfDoen tianbt banbe ttoee ^lobmcien Mtm
berbepit

^at febenbe Capittel

Vandc Steden der Spaegniaerden die nu zija in dit Eylandt, ende

eerft van S^ Domingo.

p) <e pwipaelße ftabt niet alleen banbit eplanbt/maer ban alle be eplan^

ben baer ontrent/i^ s^ Domingo, toelel^ ben eerien Ammirand Coiumbus
noemöebenieutoe irabdia, (bocöbefe naemiö niet geb!eben>; öabttoiert

gbï^bout bp Den Adclantado Bartholomcus Coiumbus upt bebel enÖe b00| laß
ban fpn bioeber ben Ammirand, en beintooonberö banbeßabt Ifabella toerben "" ^

bertoaert^ ^

jo Vande ^eft-Indifchc Eylanden

Dcvtöamjseebiacfit möenjavc 1494- to^w ödcsötaeiiisehantbatibenWeit
Ozama, mick cenfcfiooue enöe öiepe rietJïere liS / foo öattev Ccfjepen toan
Öonöeit baten l^onnen op feomen / enöe öeefi een feeï goeöe fiaben; aen öe 3«pöt«
3i)öeban\'tCp!anöt/enöe opöeooft-3Ööebanöe (elbeviebteveenöeöaben.
möenjare 1502. öefeüaöt DooieengtoutoselijcH tempeeö gantfcfj tecneöev;
Her d I too^pen3önöe/ öeeft öen <aoubevneur Nicolas de Obando, öe ßaöt berleglit
l y. c\'.4\',\' aen öe b)ett-3iiöe banöe liebiere / öooi öefe leöen alleen/om öat öe ^paegniaer^
öen öie öoen in öit epfanöt fjaee tójoon^plaetïen nteefttoefitoaeHjS op öaööen I
konienöe naev öefe üaöt/niet gfienootfaecfet fouöen toefen öe riebiere te paffeeren:
niet tegöenfïaenöe öat te bo>en beter toais gö^ïegljen aen ö anöev3ööe banöe iie«
bieve; toant nu öe ^onne op gaenöe enöe öe öampen enöe bapeuven op rijfen^
öe/ öiöft öe felbe ober öeftaöt; oocts foo |)aööe ö^Kaöt te booten aenöe ooft-3tj=s
öe een fontepne ban feer goet toater ^ enöe nu en Ijeeftfe maer putten ban rauto
enöe grof toater/ enöe öe mtooonöer^ en l^onnen niet öan met groote moepte om
toater aenöe fontepne ober-baren j moetenöe toacfjten naer öe ^arcfee/ ofte ïtU0
een bekoaigfien; enöeöet ober-baren entó niet bupten pertjc^el aïis öe ricbiere
I , toaöoftetempeeföm3eemaeckt \'Cfcöönt/naer \'tfeggfienban Ouiedo,öatöen
■ <©0uberneur Nicolas de Obando gjjemepnt beeft öeriebiere Hayna, Ö;jp leguen
ban öaer ioopenöe/ m öefe ftaöt te b^engfien / \'ttoelck gfiefcbieöenöe / fo toaer ött
een banöe alöerbeguaemSe öeöen ban tCpianöt: toant fp 10 gbelegfien op een
effen blacken gronöt al0 een tafel/ enöe 10 bemuertfonöer gracljten: aenöe 3upöts
3Ööe Ijeeftfeöe 3ee/enöe aenöe ooll-3tjöe öe riebtere:foo öatöeijdft banöe öaöt
öaer meöe 10 om nngelt / aen \'ttoeüen enöe nooiöen \'tpiatte lanöt / öaer öe öaöt
fiaer upt-ftrecHt met feer fcöoone Öraten / enöe fieeft aen öie 3ööe een fcfeoon npu
Her de ^^omeu tutit fraepe toepöen, ©e i^omnckïöcke ^uöiencierö enöe anöere
fcrTpt."finer0 banöe i^on!ni:k0 m-komßen ftouöen öaer öare refiöentie: öaer 10 oock
een fl^unte i enöe i^atöeöjale i^ercl^e / toefenöe een ^rcbf-bifoom / öebbenöe
onöer frcïjöe 25ifoommen ban Concepdon enöe la Vega; ban s^ luan de Pu,

erto Rico, Cuba, Vene2uela,enÖeöC^bÖge ban lamaica : Öaèr 3Ön mÖe Öaöt

öiberfcbe i^looÖer0ban^ommïfanjen/ ƒ canctfcanenenöe de la mercede: oocH
ttoee jonnen i^\'ooSer0i eenCoUegie öaermenöe Grammatica leert / fiebben^
öe jaeriijfrbieröupfent pezos rente: een Hofpitaei metttomtigööupfentpczos
Herdz öaeii0 00cl^eenliaSeel ^efe öaöt flo^eeröeeertöt^ feer öoo?öe beelfiept
i.;.c.j.\'\'banfcBepen öie öaer quamen laöen/fiupöen/Cannafiftola, fupclterMaW enöe
anöere l^oopmanfcfiappen/ alöerfianöe bütualie/peeröen/bercto^totbefioef
Uan anöere ianöen öïe öagfielijckö ontöeckttoieröen. ^ommigfi füber enöe
gouöt/ toelcfï men plagfi upt öe fioogcbergen/ las minas vejas genaemt/m groote
memgfite te trecken/öoen öelnöianen ban \'ttanöt nocfiïeeföen/ maernutoepf
nigfiöooigfiebjeckbanüaeben; fioetoel menmepnt öatter toeïöerttgfi öupfent
ftoarten in\'teplanöt3ön> \'S^ocfi\'tfeïbe fieeftöaernaer feer af gfienomen/foöat
een Cngelf-man Robert Thomfon, öie öaer toa0 möenjaré 1555. gfietupgfit
öatter boen maer bpfiien fionöert famihen ban ^paegniaeröen inöe ßaöt toa=«
ren/ öorfi meeröer3nöianen m öe booj-Öeöen: en öe ^paegniaèröen felf0 fcfiiö:»
ben banfe0fionöert familien. een i^öerlanöer öie öaer toa0 inöen lare 1
getupgfit öat öe bo|ger0 ontrent ttoee öupfent fterck toaren: toaer ban niet bo^
ben öe böf fionöert ^paegniaeröen toaren/ öe reüe Cp!anöer0ban Canarien/
#o?tugefen enöe anöere natten/ beïe £0eöïken enöe Sl^ulateen. \'©efe öaöt toi\'ert
bp öe (êngel&fie ingfienomen onöer fiet belepöt ban iir Francis Draeck, m \'tiaer
1586. in öeferboegfien. §>p ianöen met fiaerpmafl^en0/booten/enöe bereken
negfien oft tfiien «J^ngelfcfie möien bp toeften öe ftaöt/toeCenöe öupfent ofte ttoaelf
fionöert man fterck / enöe marcfieeröen ban öaer ober ïanöt naer öe ftaöt / ban
fmoigfien0 tenacfit uren tot een ure naer miööagfi: komenöe ontrent öe ftaöt/
gfiemoetenfiaer fionöert ofte fionöert enöe bijfticfi te peeröe/ öocfi öefeBupterg

toaren

Het eerfte Boeck. ii

toaren eöeötoongöen öe Cngfjelfcöe te laten paaerennaer öe ttoee poojten öie
naeö öe ^ee Itggfjen/ öie öe <^paeiiCclje met Wdk enöe gefcfint öaööen boo? fien I
alö meöe een embufcaöe göetrsfJtöp öenl)00g!jentoegö: öeenßelfcöeberöepls
öen Jaer m ttoee troupen om bepöe öe pookten tefenö te öefpjmgfjen 5 enöe een öe

enteröenfp met fuicken furie/öatïe öaer bpanöt gfieenrefpijt en lieten\'tgljefcfjut
toeöer te laöen/ maer bïelen möe öaöt / töolck banöe föaöt göenoegö te öoen f^tb^
benöe met öaer felben te falbeeren: fp trocken tot op öe merckt/toefenöe een fcfioo^
ne bier-kante plaetfe/ altoaerbepöeöe troupsn malkanöeren göemoeten/ enöe
öaer beftjjantlïen/ öe ßaöt te groot toefenöe om fjee! te befetten booi foo totpmgö
tnöe bermoepêboick: öie ban ti^aöeel öe0 nacöts getoaer tooiöenöe öat öe Cn^
gelfcöepoogóöen öe pooite te btmuMm/$m berfoopen mtt bercken/ober-fcfie^
penöe naer ö anöer 30öebanöe riebicre: öe Cngelfcöe beljielöen öe plaetfe een
gantfcfje maenöt / enöe naer öatfe een goet öeei öaer ban berb^anöt ftaööen enöe
gberumeert / foo rantfoeneeröen fpöe ielle boo? böfenftoïnticö öupfent öueaten
ban böf fcfjellmgljen enöe fes pennmgöen öerlincjc \'tSuck: bonöen öaer göeen
lonöcrlmQfjen rgcköom/als alleen fcöoonen enöe koMöcken j|i#aeöt / öocö
toepnigfj filbertoercks naer öe bermaertöept ban öe plaetfe.

ï^et acötae Capittel

"^ande andere Steden van dic Eylandr.

D Saivaieon 10 gelegnen aenöe3upöt-3tïöeban|iet<i^pïantbpöe $nf
inöe la^aïmie ban Higucy, acötenttointicfi leguen ooütoaerts ban s^ Do-
TJIT, = aen öen ftonmck int jaer 1519. öat/ fioetoel öefeHer.d i.

ooiöt öaer göeen gouöt toierbt göebonöen/öatter toaren be^ ^ 3-
gönneneemgöe ingemos ofte fuptkev-meukns temaken / möeöattietbeeöaer
meer toj-namalsaeneemgö anöeroo?ötbanöitCplanöt.

ttaöt Zeybo 10 gjjelegÖ^n ttointicö leguen ban s^ Domingo, OOfltoaert Her. de^
naer öet Cplanöt Saona toe. ^"^p ^^^

itaöt Cotuy i0geleg6en feafjien leguen noojöttoaerts ban s^ Domingo: ouLt\'i.
bpeen rtebiere banöen felben name/toelck eertööts feer gouöt-rgck isgöetoeeü/ 6.c.8.
foo öat ölt toeken meellis betooont göetoo?öen bp bergfj-toerckers enöe mi==
neur0 öie öier beel gouöts öebben berfamelt.

^eßaöt Azua IS gfjelegen op öe 3upDt-kuae ban öit Cplanöt bierenttointicö Her.de-
leguen ban S\' Domingo naer \'ttoeöen: öaerom-l)er 3i)n beel fupcker meulens: rcrip.
öe ftaöt too?öt oock göenoemt Compofteia, enöe öe plaetfe öaer öe Snöianen
enöe ftoarten tooonen/ Azua.

5^efiaöt Yaguana, toeickoocktoeröt göenaemt Santa Maria del Puerto,ÖOO? Her. de.
öienfe een goeöe öabenljeeft aenöe3ee /10 göelegöen aen\'ttoeä-emiöeban \'tCp-
ïanötbijfticötötfcaicö leguen ban s^ Dommgo, g!jelötktuffcljeiiöetnoc?öenens
öe öet toeHeni Daer isgrooteapparentie ban mijnen; enöe öaer balt feer beel Can- ^
nafiftoia: enöe Daer 10 goeöegtjelegfjentUept ban fupcl^er ingemos te maken:
öefe plaetfe toa0 möen jare 15^1. berobert enöe berb?anDt bpöe Cngelfcfje on= Engei-
öer Ijet belepDtban Chriftophor Newport; j)aööeö?p toten/ enöe ontrent
öonöert btjfticö ^ f^öö ontrent een legue binnen \'slanöts.

^e ftaöt Conception de Ia vega, tó gjjelegben möe öeerfcbappöe ban öen Ca- «j
fique Guarinoex, toCrDt gßebOUtbpÖeneerßen Ammirand Columbus; ttolUtirÖ
leguenbans» Domingo,naer\'tnOO?t-OOlle!i: Ouiedofegjjtöerticöleguen . öaeri.j.c.ie.
tó een tofjeD^ale i^ercke / öocfj gfjeunieert met öie ban s^ Domingo; enDe een
l^Jooüer ban !öpmne-b?oeDer0.
^eßaDt S^ iago de los Caualeros,tógÖelegÖen tftien leguen ban Conception

de la vega, recötnoo?t-ooü/enDebeerticSiicguenbanS\' Domingo: tóeenfeerge= d.i.!.7.c
fouDe enöe bermakelöfl^e plaetfe.

tj^eSaöt

12 Vande "Weft-Indirche Fyknden.

^eßabtPLierco de Plata, ii50f}dcgmotiöeïioo?t fewRebatt bst^J^pïanbt/böf«
enbmicö ofte beerticgieguen banS^ Domingo: Ouicdo fegfjtböfenbeeïticf) ie-
guen: tMertgfjebOUtttl öeniave 1501, fep ben <5oilbemeui: Nicolas deObando,
tot beter ^jelegentfjepöt banöe Commerden met öefcbepn komenöeupt^pae^
ömen/miöt0öienmaert||ien leguen iisbanöegian Vega (öie nocb töten leguen
ïisban S\' lago boo^noemt) feöbtenicguenban Conception, enöettoaelf leguen
banöe rgcke mijnen ban Cibao: iegbt op öe boogbte ban toepnigfj meer aliötUttn^
tigb graöen bp nooiöen öe Hinte, ^eßaben ban Puerto de Plata fjeeft be figure
ban een öoef-pfer/enöe legöt onöer eenen feer öoogben bergb öaerbeeï fnecbj^
op lagb in lanuario, öoen Columbus öte eerOmael ontöeckte, ^en öefen bergfi
ïegbt öe ftaöt/ enöe op öe ftaben aenöetoater-kant ïegfjt een kaßeel
Her. de. ^eöaöt Monte chrifto, iiögbelegenopöenoo^öt-kufteban tCplanöt/beer^»
töten leguen toefttuaert ban Puerto de Plata, heefteen goeöebaben enöe öaer bp
een jout panne: tjeef t eenen boogben bergb banöe gbeöaente ban een tente / bof
groenten fonöer boomen, «©ntrentöea p!aetfe!ooptin3ee öe riebiere Yaqui ofte
lache, ineJcke i0 een groote riebier/ enöe öaer bp stin feer goeöe 30ut-pannen,
Öier eerttjötjßi upt öefe lanöen bebben gbe&anöelt / gbetupg^en Datter goeöe reeöe
booi jacöten/ enöe öatter goeöen fjanöel toajs ban fjupöen enöe lapis azuI
gberefineert,

^it 3ön öe tfiien plaetfen öie nocfi betooont 3ön bp öe ^paegntaeröen i\'n bit
groot <l^planöt/toelck eertgötsfoo flojeeröe öatter toelbeertöten öupfent ^pae«
gniaeröen toaren enöe öaer onöer beel eöeWieöen I maer öe ontöeckingtn enöe
populeringlien ban anöere lanöen öaei\' naer gfiebolgbt/ Ijebben öit epianöt feer
ontbloot ban bolck / öoo? öien upt öit eplanöt enöe upt Cuba tmeeöe boick ge^
trocken iis om anöer quartieren te befetten,

^tt negöenöe Capittel

Vande Rievieren van die Eylandt.

Tbit Cplanbt Hifpanioia 3pnbeeï fcbooncrtebieren/enöeboo? eerö btetnjee
loopen op öe3upöt-kuße ban\'tCplanöt: öe riebiere Ozama öatr s^ Domingo
aen legöt/ban toelcke top öier booten öebben göe^^oken, ^e riebiere Hayna bp
öenieutoemönen acht ofte negöen leguen ban s^ Domingo,ooÖ-toaert)a!, enöe
naer ttoeßen ban s^ Domingo öertebiereNizao,ontrenttoelcke teerßefupcker-
rieötgöeplanttoieröt / in een plaetfe gbenaemtLaguate. ^aer naer De riebier
Neyba, öertigb leguen ban S^ Domingo,toelckiis een magtjtige riebiere, l^oojtjö
aen De fefbe 3öDe De riebier Yaquimo bpBoaruco. -BenDe noo?Dt-3öDe ban ijet
CplanDt bebt gbp De magbtiglje riebiere Yaqui, tnelck inDe 3ee loopt inDe jjaben
ban Monte chrifto enDe toierDebp Columbus inDe eerße ontDeckingbegenoemt
Rio de Oro, Doo? Dien bet fanDt banöe gronöt aijs gouDt glinßeröe; enDe in 3ijn
ttoeeDe bopagienoemöe&p DefelbeRio de las Cannas, Docb binnen\'ölanDtö3i)n^
De/niet toetenDe Dat bet Defelbe riebiere toa^i, afinnen\'jSlanDtiS naer Def^^obin^^
cieban Cibao toe beeftmen Deriebiere Nicayagua, Daer eenigö gouöt in toertge-
bonDen j in Defe riebiere komen D?p anDere beken / Buenicum Die öe ^paegnt^
aerDen noemen Rio Seco, enDeCoatenicu, enDe De DerDe Cibu ? toeickfeerröck
toareil ban gouDt enDe ban talDer-ftjnfle / foo Dat bet Den principalen rgckDom
toa0ban Cibao. inDe |^2obincie ban Cibao toas nocb een anöer riebier / öiefc
noemDen Xanique, Daer De fo^treffe S\' Thomas bp toas gelegnen, ^enDe felbe
noo?t-3ööe öeeftmen De riebier ban Martm Aionfo, bijf ofte fe0 leguen ban Puer-
, to de Plata, met een Jaben/Die Columbus noemDe Puerto de Gracia; D?P leguen

toeß bjaertß iönocfieen groote riebier met een gaben /Docb quaïöck boo?fientes
gÖenöenoojD toeßetoinDen/DaerDeßaötifabeiia eerttiDt0ö«^ït0Öflf0Öen,

een

Het eerfte Boeck. ii

\' €cttboikomcnbefcö?i)bmööebanöenctoiereii toanbttCpIanötbebmöenlöp
m öefroecUenbanOuiedo, öïetopflottgöebonbenöebbenöieiijpteboeöben.

^e piinnpale riebten Die in Dit epianDt bebonDen too^Den/jgn Dc naev-boU
ÖbenDc. Dien De ftaDt s^ Domingo be pjincipaeiac öabt en baben ban
bit epïanbt/Co i0 b^t reben bat top begbinn«« banbe tiebieve bie Daer Dooi loopt/
Qbenaemt Ozama; toeïcfefcer macbtiöb «nbiep 10/ CooDat De groots fcöepen gbe^
laben baerin komen/ enbe tot op acbt oft tbien paffen ban \'tlanDt abO|Deren / foo
batfeoba eenplancHeuptDefcbepen op ilantgaen/enbebe fcöeptn laben enDe
ontlaDen, 3nöen lare 15 3 3. quamöier in bet fcöip impenaie toefenDe een fcöip
ban acbt bonöert baten ben J^epfer Caroius toeUomenDe; b?acbter beelbolcRö en
toaren/en toerDt t^itt toeber boHaben; toelcl^ iö\' tgrootftefcöip Dat bier opt quam/ .
enbelagb eben-toel maer 18.oft ao.paffen ban tlanDt, mit (cftepen bonnen
bier fonDet bangier oock bp nacbt upt loopen; Doo? Dien be biepte ban be riebieï.
bpnaer altöbt^gfielöcfeblöft. ^00 batDeferibiere enbefpn babenfeergocttö/
enbe tooibt bebaren metbeel barelen enbe canoen / foo tot gbeb^upcH ban bebif^
fcöerije bie öaer balt / als tot be boben enbe lanDt-fiupfen Die aen bepDe $oDen ban
be riebiere liggben: enbe binnen\' ölanbts enbe inbe tjaben toctben carbeeten enbe
fcbepen gb«immert/ Doo» De goebe gbelegfjentbfpöt DieDaeriöomöefelbetela^
ten af loopen. \' Ctoater en i0 niet goet om te D^inc^en I Dooj Dien De bauen enbe
fiabt foo naer bp De$ee iiggöen/maer toatmeer ató een legue boo#ïi0 \'ttoateï^
baCrö en goet/enDe is bifcb röcl^. 5^efe riebiere homt ban\'tnoo?ben enDe tjeeftfp
upt-toatermgbe in \'tjupben > beeft m\'tin^omen bier babem biepte enbe meer/en^
be gbelijcke biepte oock aenbe ftabt s^ Domingo.

^ït «epïanöt beeft een anbere magbtige riebiere genaemt Neyba, toeick loopt
boo^ \'tmiDDen ban bet <i^planbt I enDe nomt banöe noo^t 3ÖDC af/enbe loopt inötf
3ce aenöe $upDt-$ijbe /enDe paffeert öicbt bp s^ luan de la Maguana, enöe 10 ötcp
inbe monbt/ maer cenöalf mi)le optoaertö onbiep enbe onbetooont>

Nizao 10 een attbetfraepriebicr/enbeUomt infgelïjcl^ö insee aenbe supbtjijbe/
tni0 toel foo groot niet / bocö rücHbanlanbt/öupfenenbebelbenmetfupcl^er^
ïiebt beplant/öaerfeerfc&oonc Ingeniös jtjngöebout; enbe ontrent beCeriebier
3iin feer fcfjoone toepben enbe beel bee&iael0*

Hayna i0 een anDerrijckeriebierebanfupcte ingeniös enbe anbere gbelegent^
ïjeDen j ^ttit jjet beöe toater ban alle bériebierenban Dit epianDt; loopt in jee al0
be boo?gaenDe aenDe 3upDt-3ijoc ban bet CplanDt / bocb en loopt foo fnel niet /
nocb en geeft foo beel toater0niet al0 De anDere; maer i0 Doo^fpn biucjjtbaerbept ouicd.

toeleenbanbenuttelijckftcbanallen:t^omtontrentb?pieguen bps^ Domingo. 13.^ iq-

Nigua 10 een anber feer rtic^e riebiere enbe fteeft fpn naem ban bat fdjabelijck
Qbebierte/ baer top bier oo^enban jjebben gbefpiokcit: bjtiö toel een banbe p?o^

fttabelfteriebieren booj bemenicbtebanbou-tjupfen enbe fapcker Ingeniös, Die
opbe felbeliggöen; (Ouiedo berbaeit eibers toel fes oft feben fupcl^er ingeniös, 1.4 c.s.
bic aen befe riebiere liggben/ fommigbc bier / fommigbe btif / fes / Ceben enbe acöt
leguen ban S» Domingo:; toelcH alleen een beerlodteHäetkonnen onber jjouben.
^efe riebiere loopt inbe 5ce aenbe 3upbt-3i)beban \'tepianbt bier leguen ofte toep^

nicö meer ban s^ Domingo.

Yuna i0 een banbe fnelte riebieren banbit <!^planbt / loopt boo? be i^^obmcie
ban Bonao, enbe inDe5ee aenbe no0?bt-3bbeban \'t<i^planbt/ enbe beeft op fp» ^^

ber0 beel fcboone bou-öupfen enbefeer goebe toepben.

lache cofte/al0 anber btc noemen/Uquin; is be naem ban ttoee riebterenin bit
<ïplattbt / toaer ban beeene jjaer boegbt bp Neyba, enbe met befelbeittsee loopt/
baren naem berliefenbe. ^ anDer is ban meerber importantie/ enbe loopt in 3ee
aenbettoo2t-3i)bebpMonte Chrifto,enbefteeftopfpn oebersfeergoebe fout pan^?
nen: iö een fnel-loopenbeiiebiere/ enbe fteeft ontrent baer goeöetoepben/ enbe

fcboonebou ftupfen.

HatibO"

14 Vande "Weft-ïndifche Eylanden.

HatibonicoiöeertanöevgrooteenöerneUoopcnöeïiebwre / Mckm 3eetoot)t
aettbe toeft-sfiDe ban bit <6pIanDc: enbefieeft om fiet: (eet (cfioonrtoepDen enüe
$oet faep lanDt / enDe Daet: komen anDeve kleenDer tiebteren in j enDe iü (eei;
bifcfi töck>

J.4.C.*. Ouiedo maecktelDerjS nocfi mentré ban De nebteren: Cazui elf leguen ban
S\' Domingo, Daer een fraep ingenio ban fupcker aen 10 gfielegfien.
Sanatebieren-ttomticfi Icguen bä S\' DomingomDeJ^^ObinriebanHygucy.
Chiabon mfgfielflCk bter en-ttotnttcfi leguen ban S\' Domingo.

tDp nu DtcktDil0 fiebbengfiefpioken banDe fupcker ingeniös ban Dtt
epïanDt/enfai\'tmetbuptenpjopooft jfinm tWefiterbp teboegfien Deinge-
i.4.e.s. nios Dte Ouiedo berfiaelt tn Dtt <i^pianDtte3t]n gfieioeeftten tijDeDoentip fpnfit^
ßo?ie fcfijeef/tetoeten/gfielegfienaïisbolgfit:

öertebierNigua een btjf leguen
ten feben leguen
een feö leguen
een bter en eenfiaïf leguen

een a^t leguen
een bter leguen
De rtebtet ï«ca een ttoee ieguen

<DpDC nebter Haina renD^p leguen
<DpDencbteritabo een bier leguen
i^pDenebterNizao een acfitleguen

een aefit leguen
een negfien leguen
De nebier Ocoa een reöfiien legten
<ap De riebter Cepi een bp Azua ttomticfi leguen

De riebter Bia een bp Azua D^p-en ttointicfi leguen

een bp Azuabier-en-ttointicfi leguen

een in Azua met eenl^of-meuïen*
een inDefeIbeplaet0 mof-rneulent

een in SUuan de la Maguana beerttcft leg.

een in De felbe pïaetfe.
^pDe n\'ebier Cazui een elf leguen
^pDenebier Sanate een bier-en-ttotnticfi leguen
3in Porto de Plata een bijf-en-beerticfi leguen

een inDe felbe OaDt.
een inDe fetbe plaetfe mof-meulen*
een anDerilof meulem
gittBonao een negfientfiien leguen

een tfiien leguen
OpDeriebXhiaboneen bier en ttointtcfi leguen

Defefupcker Ingeniös toaren in Dit CplanDtinöen jare 153
parentlfiek Daer naer nocfi bermeerDert

l^ettfitenDeCaptttel

Vande kufte, havenen, rceden, kapen van dit Eylandt Hifpaniola.

C boo^naetrifle fiabenen / reeDen/ enDe kapen ban Dit «i^planDt 35« op öe
3upDt 3Ööe/ (begfitnnenDe banDe fiaben ban s» Domingo toeft-toacrt0 aen)
Her de öefenaer-bolgfiénDe. ^^eCabo ofte tpuntban Nizao tfiien leguen ban S\'Do-
fcript dé mingo: ban De daDt S^ Domingo af tot fiier toe 10 fiet al meed üecfitlanDt enöe
las Ind. niet fioogfi; maer aen Ditpunt begfiim fictfiooafi lanDtenDecontinueertfo boo?t0
aentot tegfienober\'tCptónötBeara. ^^aet: Nizao bolgfit opDefelbeOreeckDe

fiaben

Het eerfte Boeck. ii

^ ------------Domingo,

öaei\'öe blote« toilleïiDenaeï Nova Hifpania aïïdteren/cïiöe fiaerbetbeifvlieii/foo

in een anöeee/ teelck fp noemen Pnerro Hermofb, ûbu ieguen m göp tt Ocoa
komt: toam Puerto Hermofo Itgflt löjeguen ban S^ Domingo^toei-toacvt /
enöe tooit oock gfjenoemt Puerto Efcondido. ^t ,t>paeiirc|}e comfen fegg\'fien / ^

öatPuerto Hermofo |ig|jt ig. ieguen MU S\' Domingo. CnÖe Ouiedo gtiupgflt d-i- i- f-

öat öaetfeeegoeöefout-pannenfpn öaer öe öaöt ban S^ Domingo enöe

1 i. uuiïoenuaei;un oiecBeuan omiicp oii cgiiicppiipit»t^ïi uiyj u^wiut\'
kufte : öaer toas een fupcker i ngenio enöe aöimöantie ban bee enöe anöere bic-^\'\'®\'""
tuaUe. BooitsöeeftmenAzua,ecn!jaben enöe tooon-plaets bier-en-ttomticfi
ofte toÖf-en-ttomtÉf|| leguen ban S^ Domingo, naer \'tfeggö^nban Herrera : En-
cifo mfpnGeographiaen Helt maer ttomtïcfi leguen, öe cours toeft. <©aernaer
la Caiongia eenlangfj pumtegöen ober öe eplanöen Beataenöe Aitoveio:öefe
punt naer \'tfeggfien ban onfe ßier-keöen I öie ijet onlangs Ijebben bebaren/ is een \'
p\'ooten upt aekenöen boeck / enöe loopt toei bier ofte böf mötcnmctleegfibar^
janöt ban bet boogb^ lanöt af : ban bet epnöe ban öen boeck lepöt een eplaiiöe^
ken / toaermentuffcben öooimagbioopen: bp toeHen Ueo fjoeck b^eftljet laiiöt
looöïepen mbocbt/ öatmen öen boeck boben komenDe geen lanöc en fiet.
beaca, naeröe bebmömglje ban onCe tlier-lieöen/ IsafJt ban S\' Domingo 3upör-
^le ten toeüen öertigb -ieguen > enöe Akovelo fes twfm ban Beata naer
ttoetten. Bter^n-öeitïgb ieguen booiöer naer ttoeöenbeefcmen Yaquimonaer Her.de
ï leggtjen ban Herrera: öetoeleke elöevs «ifpnösftoimifeafit/öat Yaq uimo leClllC ,

tacbticb leg\'-ien ban S^ Domingo, enÖe ttomncb ieguen ban \'teplanöt Beata ■

toeick reHenmgö^nfeerquaiöckupt-komen. EncifomfpnGeographiaSdtband\' i.,?.
S^ Domingo tOt Beata beertlCfj leguen,enÖebanBeatatOtYaquimobÖf-enttom=\'^-\'^\'
tïcblcguen. ^efelbeÛe!tnaelYaquimo,IaSavanabemi£bieguenb0010a:/baiî
toeick een Cabo tn $ee ßreckt naer bet 5upöen toel acbt ieguen, enöe öe kufte
keertbanöaer naer bet toeft-noo^öt-toeSen: Herrera en maeckt banöefen boeck
gbeenbermaen/maer toel ban bet Cplanöt Abaque, toeick öaer boo?-legbt:
toeick tn fommigbe kaerten oock gbenoemt too?öt ifla Vacea, enöe öe Cngel?
fcbe noemenbet iflaBaque, öaertop bier naer nocb füllen ban betmanen,
^paenfcbe courfen noemen öit puntBaeoa; enöe feggben/ öatmen Beata paf=
ferenöe bpöebupten-3ööe/ öracks komt tefien Aitoveio,enöe ban öaer moetmen
ftieren toeft ten 3upöen om te blöden banöe epianöekens los Fraiies, enöe aifmen
foo berve is als öe Fraiies, moetmen ftieren toeft ten noo|öen / foo gaetmen recbt
naer Bacoa - öan eer-men öaer komt/ fietmenboogberotfen / enöe tn bet af-ko=^
menbanöieneemgbetottte plaetfen/gbelöck groote lakens ; öit gbebergbte tS

gbenoemt las Sierras de Donna Maria, ^«punt ligbtopöeboogbtebanfeben^

tbien graöen en een balt <0nfe Gicr-lteöen / öïe onlangbs öaer hebben gbetoeeft/
gbf tupgben/öatfe ten balben banöe ttoee boeeken boogb lanöt fagben/ met eenen
kennelöcken bergb wet eeit faöeï bp toeften/toeicken bergb bet lanöt toat leegber
is/enöe naer öen b«ïeck ban lila de Vacca ts bet toeöer boogb- a^an öit Cplanöt
maerbetfeggbenbanöeftlbeftter-ïteöen) totöenupt-bpeck banS^ Domingo,

öreckt bem öetoal toeft-nooitvtoeft/enöe ooa-3upöt ooft/en ts meöe \'

naerbaergiiringeenî0btteplanôtbanGaboTiburonmaerbtjftbréncftefeab^^
mölen berfcbepöen / öaa; o^öïnarts tnöe kaerten toel ttointicb öaen. Cemgbe
banöe onfe öte öe gbelegöentbept ban ött quartier bebben aengbet^f fkent / fteliën
bier ontrent öereeöe ban Congon , öaer goeöe berberfinglje enöe eemgbenban-
öelplagb te balleni enöe fesmölenbp toeften Gong on öe Savana, öaer eenighe
bupöen plac&ten te ballen 5 tiiffcöen bepöe öefe ttoee plaetfen Itgjiï îûa Baque.

6 Vande "Weft-ïndifche Eylanden.

BanSavatia tot Rio grande fpn^« mtjleti. ïsffe wbia\'öetfófecrgoÉt berfcfitoa^
teiVenöe komt ban \'tgfjebetgfite M 14, möïen «1 \'tïanöt: ban R. grande tot C.
Tiburon 15.mtjlfn to. tt. tö. Ujelcke itaenmgfimeecDeï öïü;antic uptbiengfit/foo
i5atöcÖt\'oomenaitemetöeQiffmg|jemoetcnbeD?ie0öen. Cabo Tiburon 10
öet toettelDcke cpnDe ban ött Cpïanöt/ mefenöeban fiet epianöt lamaica bevv
fcöepöcn 20. leguen,na\'tCe09beriban Herrera. ^eCetoeß-ÖOCCkban Hifpaniola,

10 bev af black / toeUen balf mtjiban öe toalmet bobcnbpötenoftefeftötm
öem öiep/ enöe fcöönt fcfioone gronöt. .^paenfctje Courfen feggljen/ Dat De^
fe l^aep legfit DalenDe na öe jee/ makenDe een fcïjerpe klippealö De fnupt ban Den
btfcö Tiburon, enDe op Den topfctjönentöïtte toegfjen tnetfekere goten/ toekk
\'tkuater öeötomter^maeckt. <DntrentDefe topet0 een reeDe tn een bape DteC?
noemen Aiigarotn De toelcke De Cngbelfcfjen met tjarefcfiepen placfiten te Itgs
öBen om op De idiote ban s\' Domingo te pafien. bape ban Gabo Tuberon,
ïigöt op 18. graDen 2 5 > minuten: Daer 10 goeDe ancker gronDt / enöe aen lanöt
goeöe berberftngbeenöe berfcfi toater te fialen. Cußcfien CaboTiburon enöe bet
<8planöt lamaica, bgbt eeneplanDeken Navaza, Daer top fjier naer ban fuUen
Opkeken. I^an Cabo Tiburon 3gn 12, leguen tot Cabo Roio ofte Roxo naet:
\'tnoo^Den toe/aï0 Herrera gfietupgfit 5^efe Cabo toolöt oockgfienoemt bp öe
onfeCabofanra Maria, enöe rekenen maer tulïcfienDefettoeeiiapenbijfmijlen;
enDe toaerfcfioutoen Dat y^mfilenban Defei^apeltggfienfekerekhppen Dte De
^paegntaerDen noemen los Batraderos. i^an Däer keert De kufte naer fiet ooften/
gfieltjck Encifofegfitm 3ön Geographia, {Dte ban Cabo Roxo gfieenmentte en
maeckt)tot Xaragua toe/toeick ban Cabo Tiburon febenttgfi leguen (ouDe ber*
ftfiepDen hggfien; enDe \'tianDt ban Daer toeDer kemn naer fiet noo|t toeft ten
noo^Den tot Cabo s^ Nicolas, toeïcke Dtftantte (ouDe toefen bfif en-bfiftigfi le-
guen naer fijn ßggfien. <Dp De kufte ban Cabo Tiburon oft Cabo Roxo,tot Xa-
ragua toe Itggfien los Roques ofte Hermanos,D?p klepneplanDekcn0: enDeCay-
mito een anöer klepn eplanöeaen: enöe \'tCplanöt Guanabo acfit leguen langfi;
\' (be onfe obferbeeccn Dattet maer D?p mtj^tn / ecnïge oock maer ttoee miilen/langb
i0/enDeDat!egfitop ip.graDenenDe 3o.mmuten/) inDetnfiamban laYaguana,
enDe foo Herrera elDer0 fegfit/ acfit leguen ban tCplanDt Hifpaniola berfcfiepi
Den: aenDen ooöeïöcken fidecü ban Dtt d^planötjfin fekereD^oogfiten noojt-ooft
aen tn jee ftreckenDe. fn Defen bocfit piac ipten De onfe bee! fiupDen te fianöeïen;
öaerjön ötberfcfie reeDen boo^frfiepen enöe|acfiten;a(0namentlockmDenbor6t
Goiave, toelck een bequame fiaben 10 boo? groote fcfiepen/Daer toater entte ber^
berfingfie te bekomen t0 / enDe oock fiupDen placfiten te ballen. ïBat boo^Der De
fiaeben ban la Yaguana, aenDe jupDt-söDe ban Defen tnfiam i enDe aen De noo^Dt^
3ijDe een fioogfienfioeck/toelck fp noemen Aiquehaya, toaer reeDe 10 boo| fcfiepen/
enDe Cannafiftoia t0 tt fiaeïen: Defe plaetfe / naer \'tfeggfien ban eentgfie ban
De onfe/ legfit a.mfilen recfit noo^Den ban laYaguana boo?noemtj öaer 10 een
blecrken/toaer fianDel placfit te ballen / Docfi 10 een onbequame reeöe boo? groote
fcfiepen. Jck acfite Defen naem komt ban Cahay, een f^jobincte eertöDt0 foo
gfienoemt/fiter ontrent gfielegen: boo^Der fiebben De ƒ ranfcfien Pointe San Mare
Itaer Guanabo toe / ber tn jee uptftekenDe/ enDe Daer aen een Grande Bay e: Daer
aen bolgfit eenrtebter / Dte Deonfenoemen Artibonice, enDe top upt Ouiedo fiter
booten fiebben gfienoemt Hatibonico; fiier t0 reeDe booj jaefiten/enDefiter placfit«
men beelfinpDente fialen: boo?Der ftellen öe onfe fiter Guaniaves, toelck een goe«

öe fiaben i0 ommetfcfiepenmteanckeren,- placfitenfiter oockbeel fiupDentebe«
komen: Deonfegetupgen Dat ban \'tpunt S\' Marco tot Guanives fpn i z.mfilen n,
ten 0. enDe 3. ten to* enDe Dat Guani ves Itgfit i <5. mijlen 3. to. ten 3. enDe n. 0. ten
n. ban C.Maria,en ban De Cabo s^ Nicolas i i.mfilen n. to.ten n. enDe 3.0.ten3.

Cabo s^ Nicolas 10fiet toeftelijckfte punt ban fiet «j^pfanDt Hifpaniola naer
\'tnoojt\'toeften toe/ijS berfcfiepDen banDen ooftelpckftenfioeckbäCuba 18. leguen

naer

Het eerfte Boeck. ii

«aeröctXcggetiban Herrera; onfe öïei\' lieöen öie öaer onïatigö^ fjebben öttoeeö/
ffÖQÖen/ batmen in \'tmtböen bepbe be ftoecken kan fien / enöe rekenen maer 12,
mfllentuOTcben bepöen:öeCaboS\' Nicolas 10 eenen ïeegen boeck/met een groote
m|)am/öaet goeöe baben tóboo? fcbepen/boe-toeï öaer bupie gront i0ba fteenen/
öanöet tffer flecbt toater / öoo|-öien öaer gbeen 3ee en kan gaen: \'t!anöt 10 binnen
boogb/ enöe met boomen befet / boe toel niet feer groot: öe onfe öie öaer onïangö
gbetoeeft bebben/ berbaefen/ öatfe öaer eerö komenöe beel beeüenbonöen / öoctj
öat öie meeft al te lanöt-toaert m bertrocken/ Co baeft al0 fp \'tboick getoaer tnïer^
ben/ foo öatter toepnigbkoß gljebangben too^öen, 5^aer 10 goet toater te be-
komen boo? öefcbepen/ boe-toeleemgbe klagljen/öatSjettoatberretöte jjaelen/
te toeten toeï negbentbïen bonöert treöen ban ßranöt af / öaer een af-toaterïngb
tö ban een ballepe / öocö komt niet beneöen/ maer fïnckt möe aeröe toegb. <0nfe
öier-Meöen öie laetß jjier bebbengbetoeeß/ mepnen öe öißantie tnßcjen Cabo de
Tiburon enöe Cabo s^ Nicolas foo groot niet te toefen aï0öiegf)emepnlöcktoo|t
gbeßelt / 000? öien fp öe felbe fpatie in 2. ofte 3, baegben meeß in Mit ofte met
toepnigb koelte ober-ö?eben / enöe oo?öeelen ober-fuick0 öat öefe ttoee ilïapm
maer öertigb mijlen berfcbepöen liggfjen / Ijoe-toel öe l^aerte öaer toel beerticfj
beeft, Cenigeßellen öefe Cabo op öeboogbteban ttointicb graöen enöebeerticlj
minuten; omöefen ftoeck ban s^ Nicolas keert öe kuße naer betooßen/enöe Her-
rera fielt bier op öefe nOO?t-kuße ban Hifpanioia, Paerto de Mofquiros 5 Die De
onfe in baer op-öoeningben banöe kuße oock erkennen, ^aer aen ßelt Herrera
op Defelbe ßreeckDe baben ban Valparayfo ofte de la Conception, toeickfjpfegijt
teliggben ttointicb leguen ban Cabo S^ Nicolas: bier ofte naeß Puerto de Mof-
quiros fiellen De onfe in bare aen-tepckeningben Port Parys ofte Pais: altoaer een

öaben/naer\'tfcgg&en banecni^
gpe/louöemaerre0ttirjlenbp ooßen s^ Nicolasiiggfjem 3 enöen metbettoeße^^

Iljcklle epnöe ban \'tCplanöt Tortuga; Die in Defebaben fetten mi/ moet fictfetten
DicfitonDer Deooß-toal/ Doo? öien öeteen feer aföaenDegronDti0enöetoei 40.
baöemenDiep/een goteling!) (cfjeut banDe toal: fjierplag&t goeöen öanöelenöe
oberbloeDiglje berberfingjje te ballen, Ban Defe fjaben tot Manzanüia rekenen
Cp 23,mijden o,ten n, fjaben banVaiparayfo fouDe noo?DtenDe$upöen lig^
gben met Jet €p!anDt Tortuga, alis Herrera betupgjjt / toelck met öefe Port Paris
Ober een komt» l^ier naer ßelt Herrera Puerto Real J maer tuffeben bepöen
nocb meer baben0 enöe reeDen; al0 namentitjck tuffeben bet Cplanöt Tortuga
enöe Hifpanioia D00?-l00penDe / bebtgbpRio Caimanes, Porto dc Palma, enöe
Puerto Santa Cruz, toelcke bepöe goeDefjabenen 3ön boo? fcftepen / enDe men
ijaelDe bierin booHijDen beel bupDen: Daer naer Ancon de Luis, altoaer een rie^
bierken 10 om toater te ftalen / enDe een coper-bergö / foo eenige banDe onfe beb==
ben aen gemerckt: Defe Ancon de Luis jeeft een klepnepIanDeken int in-komen,
taoo?Der Port Francois, toaer goeDe reeDeiöboo?fci)epenenDe gbelegentöept om
toatev te fjalen: 10 naer tfeggöen ban eenigbe ban De onfe / s. mijlen 3,0, ten 0,
banöe Tortuga, enDe 4, mijlen bp toeßen Manzaniiia. ijier aen ßellen anöere
port Real. (CtOaelf mijlen ban port Real naer\'tOOßen fielt Herrera Monte Chri-
fto ; De onfe ßellen tuffctjen bepöen porte Bonne enöe Manfeniiie, toelcke naer öe
af teeckeningfte een feer grooten mfjami^/enöe naer tfeggften ban eeniglieban
onfe natie toel s.mölentoijöt / DaerDiberfcjjeriebierenin komen, Monte chri-
fto , Die onfe ßier-lteDen noemen Monte Cruis, fe eenen öoogöen bergb / mDe
legfjt bupten bet baße lanbt gfjelijck al0 oft bet een CplanDt toare, Ctoaelf ofte

meer leguen boo?Der ßelt Herrera laYfabeia (DaereertijDt0DeßaDtifabeiia toa0

qbebout/ toelck De onfe in baeraen-teeckeningjjen oock kennen:) enöe infglje^
li)Ck0 ttoaelf leguen b00?öer relDer0 fegjjt gp negen) Puerto de Plata. Herrera

fcö?ijft in fpn 6iflo?ie banDe eerße ontöeckingfje Doo? Columbus gfjeDaen ^ öat jjp
toiat boo?öer naer tooßenban tCplanDt Tortuga bont een klepn epianöeken/ P"

^ 3 toelck

jS Vande\'W\'eft-IndircheEy landen.

Ujcïcl>bP tioemöe S* Thomas, cnöcquam mcenöaben/ tuffcfjcn\'tboo?rcö?etim
epïanöcHen enöe een Cabo ban t^toote Cpïanöt / toelelt een goede fiabentaas/
d.i.i.1. enöe bonöe Daer eenfojtveffe/öieöp noemöe Navidad 5 enöeöe Cabo öter leguen
^ ban Navidad gfteleötjen/noemöe öP Santo: «emöat Monte Chnftoïegtacötöte«
leguen ban Santo, enöe Datbp Monte Chrifto een epïanötïtgbt öaer goeöefouts
pannen 3ön: Dat öerticö leguen ban Monte c hrifto naer tooüen tó göelceöen
Punta Roxa, enöe een toeprngljban Daer Rio de Gracia, luelcl^ Daer naer belou-
Den öeeft Den naem ban Martin Aionfo: bier leguen boo^Der een Cabo, öiejjp
noemDen Bclprado, ban toelcf^ men feonDe fien Monte de la Plata, Daer Puerto
de Plata bp Hgj|t, i^ooit0 bareuDe langs öe huöe met bet current enöe frape fcoes
ber meer öan ftien leguen bont jjp Jjeel beel caben/öte bp noemDedei angei,punta

del Yerro, el redondo, el Frances, Cabo de bon tiempo, el Taiado, ban tDelcke

Cabo Frances fpnnaem nocl) jjeeftbebouDen/ enDe isaen \'tom-toen banöefeua
ftenaer\'t3upöenofte3upöt-poöentoe. ^aeraenbolgbtbeCabo del Cabron,al!8i
Her. dc. Herrera ftelt: enbe bOOlber Golfo dc Samana, töelck bt)f ofte fes leguen tc lanti

toaertm-loopttotöaerDeöaöts^ Cruz eertflts toas. ^e onfenoemen bteïöc
^cöotfcbe bape/ tojelclinoojöen enöe 3upöen in Örecfet. ^en eeröen Ammirand
fcbbnt Defe Goifo eerttgbenoemt teöebfaen Golfo dc hs Fiechas, öooi-btenbie«:
öe eerfte boftilitepttoierbt gbepleegbt tul&öen öe ^paegniaerDen enDemtooons
Deren ban bet<^planbt ^aer aenbolgljt Cabo dd Enganno, fjet ooSdgchfte
C l. punt ban bit Cplanbt/ loelck Coiumbus eerft noembe s^ Raphael, (gïjeltjck bP
Cabo Tiburon ooc noembe s^ Miguel mfpnttoeeöc bopagie:) befe Caboïsiecnh
lanbt/ enbe loopt berre upt gelijcl^ een rif Dat ban \'tianbt af-ioopt: ban bier ^ecrt
be ïiufte Doo^ tsupben naer Bet toeften; op \'tbegwfel banDe 3upöt Me ligljt Sao.
na, een CplanDttoelcH De bloten tornen erHennen/alsfpnaer De Jnbien l^omen;
enbetoatmeernaerS\'DomingotoefietCplanDekenSanta KatciinajtoelcK/naei:
\'tfeggen ban onfe i^eberlanbers/ i<?.möl«nUg8tbanberiebterbans^ Domingo:
enbe aen\'tbafte lanbt ban HifpanioiaöeBuffadorcs, tnclck 3011 rotten / bic \'ttwaa

ter gbeltjcfeiïpt-^upten; öaernaer toatboojber\'tpunt Andrefk; enDenocBboo?»
spacn- Der\'tpunt Caufedo; tot biet toe ftrecHt öe feufte toeft ten noojöen i Cauiedo iff bijf

leguen banDe öabenban s^ Domingo, enbe \'tianbtftrecktbaer noo^t-toeft/enbe
3upbt-ooft: enbe bit punt legjjtleegljbp ttoater. onfe bie ontrent befe feuöc
toaremnbenjare maecfeenmentie banbe riebiere s^ Pedro, öie aen\'tbafte
lanöt fouöe Itgggm feben mijlen naer \'ttaeften ban Saona, enöe eenmijle ban
\'teplanöeHen Kataüna.

l^et elföe Capittei

Vandc kleyncEylandèkens die rondt-om Hi spaniola ligghcn.

V V® öebbenm \'tboo?gaenbe Capittel ntentie gfiemaecfet ban biberlcöe ep^
^ ^ lanbekens/DielangbsDeMebanHifpaniolahggen/enbeepgbentlgck
Her. d.i. baeraen beboo^en; onber befe tsS« eerfte gftenaemt Saona, toelcfe is gbetegfien
aenbenoofteltjcfeftenboeckbanbiteplanbtHifpanioiaopbeboogbtebanfebgn*

tjien graben enbe bpigSmmuten/banfjeteplanbefeen Mona to. ten 3.enbe o.ten
Her. d.i. ^ j^g^en mölen; enbe bp be öerticb leguen banbe Öabt s^ Domingo, betuelcfee
■ eertööt0tjanbiteplanöekenbaercazabi^regben/foöat!)etgelöcl;baerfeoo?ens
fffjueretöas ^^anmöenjare 1502. öoegöenöe^paegmaerDenmeeftal \'tboïcfe
Her. d.i. öoot/foo Dat öet eplanDefeen onbetöoont bleef. Ssbol gbeboomte/enöe feer öicbte
1 c 9 boOcftagie/foo öatmen niet ber ban ftem fien fean: enbe is ïeegjj lanöt/foo batmen
uptber 3eeï^omenbe/beboomeneertefien Jirtjgbt als\'tianbt j ftreclitnoo?t-oo(ï
enbe 3upbt-töeft: aen \'t3upb-tDeft epnbe bertboont bem een öoogbe bancfee ban
spaen- töïtfaubt/bicfcuoemett \'tbooftban Sanoa; men magj) öaertnel ancfecren/ tuant
cour- öegronbtisfcöoon/cnbanbiernaers^Kataiinatsbecoursnoo^bt-töeft. ^m
fea. 3Ö"ljf^lt>eeftenop\'teplanöt/enDeisfeertoelgbeleg6enomtepaftenopöeberc?4en

enöe

Het eerfte Boeck. ii

enöe cattoecïen öte oibtnavtó tuWen s^ Domingo enöe Porto Rico baeren.

Ban Saona toöons batenöe / foo Debt slip Santa Kataima, een mepn en leeglj spacu-
eplanöeken/ aïbolrotfen ban \'tmm af / tjuU gfjeen boomen/ enöeUgötanöec.fche^
balf möï ban\'tCpianöt Hifpamoia, foo öacmen bet met en komt te fien/ ten 3P
men ötcbtonöeeöetnal loopt: men feplibanbttvnaeröebabenbanS\'Domin-
go, gbelijck \'tianöt ßreckt toeO; tennoo^öenfebentbienttigien.

Boo^öer op öe 3upöt-kuüe ban HHpanioia bp toeöen öe baben Do-
mingo töQbeleaben Beata, banöe booÄeben ßaöt ban s^DommgobeÄ^^^

öenbij^en-tteimtttb leguen naer tfeggben ban Herrera: OmedofeQbt Wen-J
Öerttcb leguen, Öe onfe öerticb: ttoee ieguen ban \'tianöt ban Hifpanioia; op De
boogbte ban febentbïen graöen enöe beerttgb mmuten/als mm^ bp öe onie tö

onöerbonöen: ttointtgb leguen ban Yaquimo ofte Puerto de Braül alsi Herrera d.t.1.
öbetnpgbt/ (boetoelbP eibers Defe ötßantte beel grooter maeckt:) De onfe feggen/ \'
öat Puerto Yaquimo itgbt ban Beata i3,mölen)to.n.to. ^it epianDej;en tö
klepn/ enöe naer De obferbatten ban De onfe Dte Daer onlanckö 3Ön getoeeu/maet:
een möl groot i niet feer boogb / maer bol gbebooittte i naer\'tfeggen ban o uiedo
m fpn Sommario foo fouöe Mer bet beöe pock bouöt toaffen ban beel 3nDien.

<anfeftier-lteöenfeggben/öattuö:cbenbeteplanöekenenDc\'tlaiiDtbanHdpanio^^^

la, een grootemöle tobt ts/ enDeböftbienboettoatersop\'tonötepSe/boe naeröev

betCplanDtbeeDjooger/fcboonfanDt-gronDt/opöegronttotttoater/enDeban^

öe ö^umpel Diepte ko?t bet af / toelckmen klaer kanfien aenöe blautobepDt ban
\'ttoater. Herrera merckt aen/ Dat bet gbebeurt ts/ Dat De fcbepen I komenDe ban j1
Terra firma naer s^ Domingo, enDe komenDe te berballen op Dit eplanDt / m
acbt itiaenDen niet en bebben toeöer können op-komen naer S^ Domingo Doo|
öe eontrarietept banöe brifen enöe ßroom.

Baeß bet eplanöeken Beata isgbelcgben Aitovdo, fegimölen o.enöe to. öaer Herr,
ban berfcbepöen/ enDe böf ieguen banöe kuße bé Hifpanioia: ijg eencttsawronot f.hlvó.
eplanöcken/enDe\'tooHelöft^tßeöeeltsbetboogbße. _ y^s^^-

Boo3ts beeftmen op De felbe 3upöt-kußeban Hifpanioia, iiUBaque ofte Aba- spaea.
que, ofte oock lila de Vacca, opDcboogböe ban 18. graöen 20, mtnuten/
en-beertigbttiölen ban Beata naer ttoeßen; is ttoee mölenlangb/ aen feettoeß^\'
epnöe boogbß enöe bjeeöß: ts een ftbooneplanöeken/beeftgoeöegronDt enDe
berfcbtoater/fcboon gras/ foo Datter beelboo?n-beeflenopfpnenoockpeerDen.

i^et eplanDt Navaza, legbtD?p-en-Derttcb leguen ban iiia Baque naer bet
toeßen: tbien leguen tn 3ee banöe Cabo Tiburon ooßenöetoeß: Herrera regbt i-i-u-
elDersöat bet maer acbt ieguen is banöe boo?-fcb?ebenCape, Doen Columbus ^ 4
beßoten3önöetn\'teplanöt lamaica, abontuerDe ttoee ban fpn boick met ttoee
groote Canoas ober tefepnöen bant eene CplanDttot bet anDer. 3s maer een
klepn ronöt cpianDeken / al ban klippen / enDe bol leegbe boomkens ofte bee==
fiers« <(^mbanDtt CpianDt te 3eplen naer Sierras de Cobre oftekoper-mö«en/sp«n.
op \'t3upDt-ooß epnDe ban teplanöt Cuba moetmen ßieren i^ooit-toeg.

InDenbocbtban Xaragua bebtgbp \'teplanDtGuanabo, met anDereklepne
eplanDekenS/ öaer top bier bo?en ban bebben gbefpioken inDebefcb?öbingbe
banDe kuße ban Hifpanioia. <0m Den boeck ban Cabo s^ Nicolas naer tooßen
legbt bet eplanDt Tortuga, toeick bijt leguen inöelengbte is naer betfeggben
ban Herrera, öetoelcke \'tfelbe berfcbepöenfegbt te liggben ban Hifpanioia tbten ^
leguen, toaeritt bP öembergiß/ alfoo\'tmaer een möle ban Daer legbt. ^e ome
bte Daer onlancks bP m gbebaeren/ gbetttpgben Dat bet b?p een lanck ^m^^t

is/boogbmeteeneffen gbebergbte aenbepDe3öDenaf gaenDe/enDebp wiyaei
ban anöere berßaen te bebben/ Dat Daer beel berekens op 3ön/ enDeöat ijet een
goeDe baben heeft oftereeöe op een möl aen tooß epnDe: tooiDt ban eemgbe
gbeßelt op De boogb« ban ttointicb graöen enOebijftieb»«*»«^^ ^ ^^^^
berekens eplanDt gbenoemt. ^

van

2©

Vande Weft-Indifche Eylanden,
VAN \'T EYLANDT CUBA.
J^rt ttoaeUöe CapUtc!.

Vande gheleghentheden van \'cEylandt Cuba in \'tgheraeyn.

A Cn\'tCpïantHifpaniolatJOïgötöetCpïanöt Cuba, toelcköc^paegmaei^
^ öen eeïft luana, öaev naev Fcmandina fiebben genoemt/ öocfj 10 bp öen naem
ban Cuba fjeöenbeftbekent CulTcöen öen ooftlgcktten boeck ban Dü epianöt
göenaemt Cabo dcMaizi,enöeöentoeftlöckftenboeckban Hifpaniola,genaemt
Cabo s^ Nicolas, jijnacbtöten leguen naev \'tfeggfien ban Herrera: maev naev
\'tfeggfien ban Ouiedo ttointtcfi; enöe naev öat Encifo fcfi^gft mfpn Geographia
beevtfiien leguen,toelck beft obev een komt met öe bebinömge bäonfe ttiev-beöen»
i^aev fiet noo^öen fieeft fiet tbaöe ïanöt ban Florida,naev itoeöen öeïanöen ban
\' Nova Hifpania, enöe (pti toetteïtjcke punt liöban fiet uptevüelant ban Yucatan
uficttCfi leguen bevfcfiepöen naev fietfeggfien ban Herrera: naev \'tjupöen fieeft fiet
\'tepïanötban lamaica, toelck op eemgfie plaetfen maev ttomttefi leguen öaev
ban af-legfit. ^it Cplanöt fieeftm fpniengfite banöe Cabo S\'Anton,toeïckijö
fpn toetteïijckftenfioeck tot punta de Maizi, toeïckiis fpn ooöelöckfte punt/ bp öe
ttoee fionöevt enöe öevticfi leguen, toel-bevftaenöeobev4anöt tevekenen/toantbp
lucfitenöe \'ttoatev temeten en iis fietfoo lanck niet: möe b?eeöte fieeft fiet ban Ca-
bo de Cruz aenÖejUpÖt jtjöe ban \'tCplanÖt/ tot Puerto de Manati op öe noo?t-

3Ööeb8f-en-beevtïcfiieguen,enöeöanbegmtfiette(mallennaev\'ttoeüentoe/enöe

loopt ban öaev boo^öev tot fiet epnöe toe opöe b^eeötebanttoaelf leguen, toepas
d I ho ingfi meer ofte min i gfielijck öanHerreraelöev0fcöiöftöatfietontventöeHava-
na bgftfiten leguen b^eeöt té. Ouiedo fcfi^fift op\'tbevfiaelban öegfieneöieöe
befte kenniö öaev ban befiooien te fiebben / öatfietö^p fionöevt leguen ïanck is/
toepnigfimeevoftmin; enöeopfpnbieeötftebfif-en fefticfi leguen ban\'tpism öe
lardines tot fiet punt ban Lucanaca; t)oc toel öcfc piactfen niet 3upöt enöe noo?öty
maev3upöt toeft enöe noo?t-ooftbanmalkanöeven liggfien» Encdb in fpn Geo-
graphia en gfieeftfietmaev ttoee fionöevt enöe ttoïnticfi leguen inöe ïengfite / enöe
bfifticfiieguen inöeb?eeötebp Cabo de Cruz, i^eteplanöt isfeev bevgfiacfitigfi/
ban Cabo deMaizi eenigfie öevtigfi leguen ïanck fieeft fiet feevfioogfiebeijgfien/
enöe toeöev naev \'ttoeften naev öat gfip öe ttoee öevöe paevten ban \'tCpfanöt gfie^
paffeevt 3i3t; oock fieeft fiet in fpn ïengfite obev \'tmiööen bevgfien / öocfi niet fcev
fioogfi / upt toelcke bele enöe bevfcfiepöen viebieven boo?t komen / enöe bepöe
iienöe 3upöt 3ööe enöe noo?öt-3tjöe in 3ec loopen / bol ban bifcfi I infonöevfiepöt
öe gfiene toelck öe ^paegniaevöen noemen Lizas, öe jfvancopfen Muilets, int
Eatfin capito ofte Cephaius; enöe öie öe ^paegniaevöen noemenSabaios,enöe
öe JvancopfenAlozes,in\'t1latön Alofa, enöe inonfetale Clft/ komenöeop
uptev3eeinöeviebieven. \'tHanötiSbolboftcfiagien/foobatmen \'tgantfcfieïanöt
öoo?kan vepfen onöev gfieboomte banöibeifcfiefoo?ten/ alö öaev 35« Ceöev-
boomen/ öie toel viecken enöe gvoot enöe öickban ftammen 3ijn/ foo öatmen öaev
feev gvoote Canoen upt kan maken/ öaev toel bfifticfi tot fefticfi menfcfien in mo^
gfien / ban toelcke öaev eevtfiöts feev beel toaven in öat epianöt. enöe boo^tg
anöeve boomen ban Storax, foo öatmen öesmo^gfiens ftaenöe op eenigfie fioog-
ten/ al0 öefonne op gaet/enöe öebapeuven ficfi beifpiepöen / banöebieven öieöe
inöiatieti De0 nacfits gfietooon te maken / öen veuck öaev ban bevneemt.
5^aev 3fintiocfi anöevboomen/ öiefe öaev noemen Xaguas, toelck een b?ucfite
geben foo gvoot/ enöe ban fatfoen al0 een kalfs nieve/ öt toelcke gfiebjoken enöe
bievöatifien in\'ttoatevg9elept/al3finfenietfieelvfipgfiepluckt/fiaevfelfs openen
banöenfionig6/enöe3Önreevfmakclrick al0 een foete peev. jS^enbinöt öaev bee!
toilöe toijngaevöen met öjupben/ öaevmen toön upt gfiepevft fieeft / fioe-toel toat

ampev;

Het eerfte Boeck. ii

^^ptt i cnbe Iïoo?btenfe0i!itailöck3ött öoojöetöantrcöeCpïantJt/plac&ten De
^paegntaeröeït ban baet- komenöe te beiteilen/ oatCeeentDöngaeitöatsöengöe\'
fien Die öem ttoee öonöevt en öevticö möïen inöe lengljte upt-ßreckte. ^e öam^
men ßijn ban fommigfje foo öick als een man in fpn miDDe!t. ^aev is een gioate
menicöte ban bogöelen/ al0 ming-öupben/ Co^te!- öupben/}0ei:ö?i)fen} |)oe-toel
minöee ban !i)f als öie ban ^paegnien / öetoeicke in geen banöe anöeve eplan^
öen en tooiöen gijebonben j öaer 3pn oock anöere bogbels/ ban fatfoen als iüra^
nen / öie ïonck 39nöe / beel toit 3ijn ban beeren / enöe tooiöen allenockens ban
alöerbanöe coleuren; öe^paegniaeröen noemen öienuFiamencos, inöien öe
felbe gbebonöentoieröeninNova Hifpania; fouöen öaer groot toerck ban maken
om te geb^upcken tot baer plupm-toercken: enöe gbelgck fp altijt tfamen rotten
btjf bonöert} ja öupfent in een troupe / fo fcbbnt bet een kuööe fcöaepen te toefen
metrootgöeteeckent/öaerfefitten; en bliegbenöooj-gaenö niet/ maer fitten aen
öe3ee-kant met öebeenen in \'ttoater/enöeöiincken 30uöt toater/fo öat öeSnöia^
nen öefelbe op-fjouöenöe in barebupfen/gljenootfaeckt 3tjn 30ut inbaeröimcken
te öoen, s^cn beeft oock in öit èplanöt ontallöcke l^apegaepen/ öie feer goet
30n om te eten ban Maio booitoaerts als fp longß fpn: öe Inöianen bangen öie
op öefe toöfe: fp fetten een jongbenban elf oft ttoaelf jarenin eenen boom/ tftooft
beöeckt met krupöt ofte ßrope / enöe een lebenöe l^apegape op öe banöt: öefen
longljen öie roert öe l^apegape op \'tljooft / foo öat öie gbelupöt gbeeft als kla^
gbenöe / ßracks komtcr menicbte ban i^apegapen toe gbeblagljen / enöe inöen
boom neöer fitten; öen longöen öie een ßocjcken Ijeeft met een örick aen \'tepnöe/
toeet met bebenöicbept ö een ^apegaepe boo? enöe ö\'anöer naer öen ßricU om
töoort te toerpen / enöe foo naer bem te trecken/ tniingbenöe Öie öen balS af/enöe
miöer öen boom iatenöe toallen/ öooj öefe manie« isangfjenöer fp foo bele als fp
njuien/ öoo| öien öe l^apegapen niet toegö en tiliegfjen upc öen boom /fo langö
öe ^ apegaepe öie öe longbe op öe banöt beeft klagenöe gelupt geeft: öe ^pae^
gniaeröen gfjebiupcken nu öe felbe pjactöcke int bangjjen banöe Eing-öupben,
^m 3ön nocb anöere bogöelen öie langöö öer aeröen bliegfjen/toelckebeSn^
bianennoemenBambiayas,cnöebang|jenöieintloopen. gj)efoöen5önöe/ q^t*
ben eenfopbanbaeralsoftgfjefatonttoare/ 3ön feer fmakelijck enöe tooiöen
tn ßeöe ban fapfanten gbebouöen, ^m beefter oocköe Yguanas, toelck 3ön
recbte ferpenten / ban fatfoen als öe l^agbeöiffen / met bier boeten/ ban öiberfcbe
groote; öe ^paegniaeröen eten öie meöe/ foo bier als in anöer gbetoe^len ban
3nöien/ enöe feggben öat bet feer goeöe fpijfeis, t^eelbifcb balter op bepöe öe
kuften: te toeten <©eepen öie öe^paegniaerts noemen Aguias, enöe anöere
öiefe noemen Moxavras, enöe öiergjjelöcke bekenöe enöe onbekenöe meer:
enöe gbelbck aenöe 3upöt-3i)öe ban öit €planöt ligggen öe ontalltjcke eplanöe^
kensbiefe noemen lardin de ia Reyna, bintmen öaer ontelbare paööen/
banfulcken groote/öatter gbebonöen 3ijn toienöbet enöe bleefcb bonöert ponöen
tooegb/ 3Ön goet enöe gbefonöt gbegeten /baer bet is als boenöer fmeer / foo geef
alsgouöt/tsbequaem om öeia3aröe/ffbo?fteenöe kratoagie te berö?i)ben / enöe
anöere öiergöelïjckeueckten te gbenefen. #etCazabiis|etb|ooötbanöefe ep-
lanöen; bak bier feer abonöant/enöegöeen ban ö\'anöer eplanöen is foo ober^
bloeöigö banbictualie: toant\'tgöene top ban Hifpanioia gbefept bebben/beefi
bier oock plaetfe/öatter is ontalläckebeebanßieren/ koepen/enöe berckens i foo
öat öe piincipaeiße traffgcke is bet bee / toelck fp öaer ööoöen om öe bwpben /
toaer toé öe ^paegniaeröen beel ^toarten emploperen; öe berckens meflenfe/
booöenfe/enöefnööenfeinriemen/toelckfpbpöefonneöioogöen/enöeberfbigin
foop?obifie boo? öefcbepen öie naer ^paegnien keeren, 5^aer toaß oock beel
cottoen int toilöe / toelcke öe Inöianen plegben te berepöenen te fpinnen. 5^aer
3Ön oock in öit Cplanöt öiberfcbe koper mönen; men binöt öaer oock gouöt in
bcle riebieren enöe beken/ enöe tfönße toert gebonöen in öe riebieren toelcke öaer

komen

2,2 Viande ^J^^eft-hidifche Eyîanden.

lîomcn mbeftabcn ban Xagua • toek^ facljc 10 üii3eCeei; gfieeHimeert bp ïsegonöl^
fmeöen: öet anbei\' öatteï gfiebonbert toojt 10 iian fiecl)ca\' allüre\' fumma
\'tlanöt 10 feer bocbcicb enöe b^udjtbaei\' ; een mk^t liirliï mU beiei: gnetempeit
al0öiebanHirpanioiai Wt if^atuvelen banöït Cplanöt 3ön al l>oo^ bete jaren
öoo| öe bjieetfjept Der ^paecjntaeröen omgljeKomeii/ lm öaccer öeeï toepnigö
boîc!t010 m ött groot epïanöt.

Vande verfcheyden Provinciën ende rievierçn van \'c Eylandt Cuba.

Her. d I F) ï^iobmcien ban Dît epianöt Cuba tbaien m boo^tîjDen beïe / enöe toier^
i^. c. 3. ^ öen bp öiberfcbe Cafiquen gbegouberneert : öe naeö-ööeleglienüe bp t\'Cp=
ïanöt Hifpanioia ttJteröt Qöenaemt Mayci, öaer De Cabo nocfi öe naem fieeft ban
öeöouöen/toefenöeban Hifpanioia berfcöepöen aï0 bo^en berbaeit ï0/feer bergb-

Hcr.d r. eç« anDer l^iobincie bp De Snöianen in boo?-ti)öen gDenoemt Cucyba,
öerticb leguen ban Bayamo, enDe aenöe 3upDt-3ÖDe ban \'cCplanöt, l^erboïgens
toa0gbeïe0bettDe î^|0binciebancamaguey,tb3mcicô leguen ban Cueyba, een
groote p?obincie/ toeîcî^ oock feer bolclvrïjcl^ töa0 eer öat öe ^paegniaeröen
öaer quamen ; in Defe o^inrie 10 een toaceringbe öaer beet meu en-öeenen in
gbebonöen toerDen. ^tï Defe p^obincie confmeert De f^^obtnrie ban Macaca
\' tegljen ober\'t€p!anDt lamaica, enöe ttomticij leguen öaer ban berfcöepöem
f^00^DerDe|^?!0bincte göenaemtXagua,toaeröebermaerbeöaHeni0/Daertop
Öiernaerban füllen fp^eKen/enbeöaernaeröe jpiobimle ban Habana,öieber0lj^
acfiticfi 10/enöe bier en iffet epianöt maerbijmj^en leguen biccbtnaer \'tfeggöen
„ , ban Herrera : enöe epnöeïtïcï^ öe ï^iobincie vhima aen ttoeae^ticl^e Deel ban Dit
Hcr.d.i. <j^pigj|î3j^jîç|5ôeanôianeneert!ît0 noemöcnHaniguamca. too^aemfte

■ \' \' tiebterebanôitepïanDti0/toelcfeDe3nDianennoemenCaurf),balîenîîeînôe

3ee op öe 3upöt 3i)öe ban \'tepïanDt / bp naer in tmibben ban tfelbe / bebbenbe
een feer bermaecîîelijcNen oeber. 3n befe riebier / ai0 meöe in anöere/3bn feer beef
crocoDilien/öiefe noemen Caimanesioo Dat jjet peröcl^elen^ iu ontrent öe riebiere
te bernacBten / tuant fp komen op \'tIanDt / enDe boeren De menfrlicn toegö Die fp
flapenDe können betrappen/ enDe berfmoj^en öie in \'ttnater/ enöe eteitfe op : Dit ge^
iiierte enttJojDt in ö\'anberCnianöenfoo niet gbebonöen, i^ocb öeeftmen een
ii i 9. aitöere groote riebiere inDe f^iobincic ban Camaguey, beiuelcke oork bifrß rgcfe
10. W meöe öerïebiere Arimao, een legue banöe baben ban Xagua tn 3ee bal^^
ïenbe/ twelek 10 mt fcboone enDe groote riebier / enDe öefelbe op-barenDe / aï0
meöe öaer ontrent 39n feer goeöe gouDt-mijnen. <0p De noo?t kuße ban bit Cp^
ïanDt beöt gbp oock cenigfte riebieren/ aï0 namentlijck eene toeick Den Ammi-
rand Coiumbus noemDe de laLuna, enDe een auDer / Die bP noemöe de Mares,
tnaer öe fjaben ban Baracoa 10/ öaer tüp öieï naer ban fuUen fp?eken.

ïjet beertïjienöe Capittel

Van de fteden van \'tEylandt Cuba.

Her de T^ Cuba3i)nh3epmgößeben/naer3öngroote: Deeerße^ebouDe

fcript. \' ^i0gbenaemt S\' lago, toelck töierötDoo| Diego Veiafques begonneninDenjare
1514^ op De3upDt-kuße ban Dit CplanDt/beerticb legucn ban Cabo deTiburon
in Hifpanioia : ttöee leguen bâuDe 3ee f neffen0 een baben öte een banöe beöets
1.17.C.1. tjanbetoeerelt/ ban fekerfiepbt enbegrootej tüantgöelijck Ouiedo gjictupgbt/
ip göeen riebiere/ mae»^ een inöam banöe 3ee / enöe i0 binnen biuU in maniere

ban

Her ecrfl:e BoecL

ban tm Golfo mee Utpm epianöekens / öaee tuffcfien bepöen goebe biatcljctöc
IS / enöe be Cctjepen können öaee bggbenfonöee anekee oft toultj. Wmx öoo?
öele ftaöteewöts feet toe nam öatfe Ujelttoee öupfent buegbers öaööe: öan nu
tenöaöebeeftfeöertoepmgb/ ennact een Cngelf man met namen lohn chikon, Engel-
in fcbitfte jjeeft naec-gbeïaten/foo toeetfe maet bp ttoeetjonöevt ^paegniaeeöen
ofteöaevonteentbetüoont/beeft een Catbeö?a!e keecke/fuSvagaenbanS^Do^
mingo, enöeeen klootter ban ^inne b?oeöeïS/enöetöo?t gbegoubevneeit bp een
Hieutenant-goubetneuv: legbt op öe boogbte ban ttüinticb geaöen. ^ip leguen
ban öefe ftaöt aen een beegb is een koper-mijne/ öie feee goet kopee upt gbeeft en^
öe in gtoote abonöantte/ foo öat Ouiedo betbaelt / öat ban btjf gumtalenmt^
netale aecöe/ ttoee fupbetkopetsbngbebleben. i^aer öat ickbaneenban öe
onfe/öteöiberfcbe tepfenöie quattieten bebaren beeft/betöaen; foofouöe ött öe^
oeken tnöen larei^oi. bp eenen Capttepn Chft metbonöertenfeaicbman af^
gbeloopen enöe gbebjanötfcbat booi bonöert öupfent ttucken ban achten;
enöe baööerfpn fcbtps ïaeötngbe banbupöen enöefupcker, :BnöerS en pleegb
öe onfe ntet te laöen te boefen.
^e ßaöt Baracoa is tnfgbehjcH tn bet eerße gbebout bp Diego Veiafques aen
tooiteipck öeel ban bet Cplanöt / aen \'tbegm op öe noo^t-kuOe / Itggbenöe ban
lago feätcb leguen naet\'tnoojöt ooSen/naer \'tfeggben ban Herrera, ötebem
Dterm abufeert/toant \'tkan maer öerttcb toefen. <0ntrent öe öaöt loopt öerïebiere Her. a.r.
Mares, Öetoelcke tn \'tmkomen ötepts fes ofte actjt baöemen/ en binnen toaerts i ^ c.u.
mil bebbenöe aen öe 3npöt ooö 5ööe ttoee bergften / enbe aenöe toeü-noo^t-
mett 5tjöeeen fcbooneblackekaep/öie uptfteeckt/ ma\'r^etiöe öe baben ban öefe
PJfetfe #jer ontrent balt beel enöe feer fcboon ebben bout i enöe naer öe onfe a»i ?

Öbempgbenoockb?armtbout;meb03öerreggbenöatbeteengoeöe

^ H^ öofb ntet befebut boo? tioo?öclöcl^c enbe noo^t-toeüe tomben.

^eltaÖtBayamo ofte S\' Salvador, <0 meÖe gbeboutbp Diego Velafques ; tS Her. dc-

gbetegöen ttomttcb leguen naer tfeggben ban Herrera ^ ofte öerttcb naee tfea^f" ! »?.
gben ban Ouiedo j bsn s^ lago naer bet noojt-toeften; is öe gbtfontße tooon^\'\'
plaetfe ban \'tgantfcbe Cplanöt/ open lanöt enöe banfeer goeöe gbeÜaUe. %n een Her.d.4.
rtebtcreban öen felben name ontrent befe öaöt too^öen gbebonöen ronöe ßeenen i y.c.x.
ban ötberfcbe groote enöemaeckfel / toeick feer bequamelijck können gbebzupckt
tooiben in fteöe ban kogels boo? bet grof gbefcbut/ enöe men kan öie boo? ballaß
ober-b?engben. Ouiedo (cb?tift / öat öefe fteenengbebonöen toojöen in een bal^
ïepetoe!b?p ieguen lanck/enöeöatgbelegbents tuffcben öefe ftaöt enöe s^ lago,
bijftbien ieguen bans^ lago.

^eftabt enöe baben Puerto del Principe, t\'sgftelegbenopöe noojt-kutteban Her de-
bit Cplanöt bp öebeerttgb leguen banöeöaöt S\' lago, naer\'tnoo?t-toeften: en^

be heefteen feer goeöebaben. <Dntrent öefe baben ts een fontepne öaer fomtflts ^er di

peckupt bloept / öocb meeftentböt too?öt betöaer met ftucken upt gbebaelt/en^ 1.10. c.a\'.
be is alfo bequaem om fcbepen meöe te peelden} als anöer peck ofte arpups / naer
bat Ouiedo öaerban gbetupgbt, L17.C.8.

öaöt Santifpiritus met baer baben is gbelegben aenöe 3upöt-3ijöe ban Ött Her. de.
Cplanöt tuffcben Trinidad enöe Caio de Bafco Porcallo, bp Öe bQfticb leguen
ban S^ lago, enbe acbtbien leguen ban Trinidad. Jck bebbe beröaen ban een , .
bie bier gbetoeeö fieeft eenigbe toepnigbe jaren gbeleöen / öat vüia Santifpiritus,
maer een öo?pe ofte blecke en is banbeerticb ofte böfticb bupfen in een fraepe
quartier; bijf ofte feS mö!en banöe 3ee/ op een riebierken/ toeick fp noenten Saa 2,
toelckmen met floepen opmagb baren:öaer ballen beelbnpöen/enöe legt inöe
toegfiban S\'iago, Trinidad enöe Bayamo naer Öe Havana toe.
3n öit Cplanöt toas oock eertpöts be öaöt Trinidad, gebout tnöen jare 1514, d.i.i.io.

boo? Diego Velafques negbenofe tbien leguen ban Puerto de Xagua naet \'tOOs

öen/ öoo^öienöat bet toelgelegentoas boo?\'tmeeöe beel banöe blecken banöe

anöia^

24 Vande "Weft-ïndifche Eylanden.

31ntitatien : fjaïïîic een inantere tan een fiaben/öocfifeer quaet/foo öatter beeï ftfie^
pensönterongjjeluckt Herrera fegfjt/Dat öefe plaetfe toasöonbeit leguen ban
S\' lago,enöe een legue banöe jee; toert inöen >are J517, öoojeenff|)|ttfeelt)cktem=j
d 4 i peeftgantfcfigjerumeert. felbe Diego Veiafqueso?ömeeröe oock een tooon=s
^ 4 piaet0 bmnen/m \'tmiööen tuffcfien bepöe öe $een/enöenoemöe öie Santifpirirus,
fnboo^ttjöenïagbmeöeopöe 3wpbt-3ööebanöiteplanöt öeöaöts^ Chrifto.
val de Habana, toelck öaer na löberlegtjt aen öenoo^öt 3ÖÖe bp Puerto de Ca-
rénas, altoaerfpnocbtjS ôôeleôôen/ banöe toelcke topnufullenfpieken«

i^et btjftbtenöe Captttel

Vande H.a v a n a.

De öaöt s* chriftovaide Havanamet alleen Öe pimci\'paelßeplaetfeöie
öen i^omnckban ^paegmenBeeft m ött Cplant Cuba,maer oocköe booi^
Her. dc- naemfte Ijaben enöe bamcBepöt öiebp Beeft tn öantfcB toeft-3nötem ôBele^
fcript. Q^en op öe nooiöt^kufte ban ött epianöt Cuba, tegfien ober öe piobtncie ban
Florida, opöe Boogfite ban ttoee-en ttotnttcB g^^aöen en een Balf bp nooiöen öe
Itnte/ (naer\'tfeggBenbanHerrera: öanFigueredo tnfpnRoteiroßeltöieop ö?p-

en-ttotnttcB graöen/toelck top tn onfe kaerteBebben gBebolgBt) altoaer öen gou«
berneur enöe anöere kontnckö offtcteren Baer o?ötnatre reftöentte 3tjn Bouöenöe,
fiaben uptnemenöe ban grootfiept enöeberfekertngfie/ tnfonöerfieptnaer
öat öe i^omnck Philippus öe ttoeeöe öaer gfiefonöenfieeft öenbelt-oberßen luan
de Texeda enöeöen Sngemeur Baptifta Antonelli, omöefelbeopmeuto0tefo|i
ttftceren. \'Jfille öe bloten ban Snöten komen fiter te famen om in een 2tömiraels
fcfiap naer ^paegnien te keeren : toieröt eerß gfienoemt Puerto de Carenas, om
öe goeöe gelegfientfiepöt öie öefelbe fieeft om öefcfiepen ober tefialen. lohn chiU
Enghei. ton engfielfmanbefcfi?öft öefelbe in öen lare i57o^alöu0. \'t31n-komenbanöe
JfBaben a vana i0 feer engfie / foo öatter qualijck ttoee fcfiepen teffen0konnen inba«
3. iel. ren/fioe-toel fiet öaer fe0 baöem0 öiep i0 op \'tnautofte: aen öe noo?t-3ijöe ban t in^
komen legfit een too?n/öaer gfießaöelfick een manoptoaeckt/om öe fcfiepen öie

uptöer3eekomenteontöecken/enöefoobeel3eplenal0fiptn\'tgeftcfitekrögfit/foö
bele banen ßeec^t fip op öen felben toom / op öat \'tbolckbanöe ftaöt ( toelck Itgfit
binnen öe fiaben / een mijl banöen felben toojen berfcfiepöen) magfi öaer 000?
getoaerfcfiout toeröen« <8nöer öen toom legfit een fanöt-ftranöt/öaermen licfite«
!i)ck kanlaöen/enöeneffensöentoomlegfiteen bergfibpöetoater-kant/toelck
met toepnicfi gfiefcfiuts öaer op te planten / öe fiaben enöe öe ftaöt kan beötoin«
gfien. ^efiaben i0 binnenfoo tofit/ öatter öupfent fcfiepen können fierbergfien
fonöeranckeroftekabel/ alfoo fpboo? alietoinöen öaer befcfiutliggfien. ^aee
tooonen in öe ftaöt öip fionöert ^paegniaeröenenöe ontrent fefticfifolöaten/öie
öe J^oninckban ^paegnien öaer onöer fiouöt tot betoaringfie ban feker cafteel/
öat öaer onlancköi^gfiemaeckt/toaerttoaelfftucken grof gfiefcfiut0 op 3öngfic^
plant/ enöe i0 om-ringfit met een fmalle gracfit / öaertnen ttoater kan in laten
komen naer fpn toil. \'SMleöe fcfiepen ban toeft-3nöien komen fiier te famen öoo?
ïïebelöe0 koninck0 om berfcfiebictualie / toater en anöere befioeften in te nemen»
^9aer öe gelegfientfiepöt i0 fints öie tfit nocfi feer beranöert / gfielfick top können
hernemen upt een ^paenfcfien gfieintercipieeröen b|ief gfiefcfiieben in oaobcc
Öe0! jaer0 1toelck al0u0lup0t: Dehaven van^i^-y^/ï^is ghemaecktin defcr
voeghen. Het in-komen is by een feer enghe Canael, vvelck duert de lenghcc
vaneen Geutelingh-fcheut, ende van daer opent fy haer breeder ènde breeder:
aen\'tinkomen zijn twee uyt.ftekende punten landts, vvaer nieuvvelijck zijn
gheleght tvvee ftercke fortreflTen, daer veel ghefchuts op is gheplant ; benefFens
een feer fterck ende vermaertkafteelaende ftadt, dat on-vvinbaer is. In defe
dry forten ligghen by de duyfent foldaten in garnifoen. Oock zijn hier tvvee

galleyen

Het ecHle Bocck. z^

gailcyca om ic kuftc te bevrijden. Hier worden in aller yl getimmert achthieft
fchepen die men noemt Fregatten; zijn feer hechtefchepen,^ ende füllen maer
luttel diepte behoeven, foo datmenfe tuilchen de ondiepten vande Vlaemfchc
banckcn fal können gebruycken; fy werden te hooger op-geboeyt, om dat hier
over-vloet is van feer goet ende onverderflijck houdt. ïl^tfen ailtSCr b^ïff op Öe

feltoctöötöö^Ccbiebcti bp luande Texedabooi noemt aen öen läomnck/bltjckt
öat bet töerck bp öbeb?eck ban J^ionieis nocb niet bo!4ogben toas / enöe öat een
fmtttKt Qbelsoöttoieïöt opöenbet\'öb« t\'^cbbntmeöe öat een Coper-mgne
öaet ontrent toasontöeckt/ öoo? öienöe booifcbieben Texeda ftct bolgljenöe

tcfJlijft: Aengaendehet Coper? ick hebbe het noch tweemaehn\'c werck ghe-
leght, ende de proeve daer van ghenomen; w aer in meer geks is ghefpendeert
alsick wel wenfchte, doordien daer ghcen profijt van isghekomen. leken we-
tc niet wat de oorfake is,als dat het niet ghedaen is naer behooren by de gene die
t\'werck daer van in handen hebben, 6^c. \'t^nkomen ban ÖebabentS Ontrent

ttoee mufquet fcboten toijt: öe to,$ööe tS {jeeï leeg-lanö/öe o.$ööe boogb enöe Uip^
pigbiop öen ooaboecU ligbt een getoeiöig kaöeei meeö bierkanö/aen öe toater3i3=«
öebeeftbetacbtpunten/ beeftbier tooienö / öie boben beel toit 3ön ban fealck/
fooöatmenfe berin 3eefiet; beneöen öenöeplenoeberban\'tfeibe kaöeelaen\'tin^
IxOminetthfltthoftsaVieri \'mifertm-,

men te berbinöeren: öit kaieel noemen fp Morro: tegen ober op öe toei-öoeck
ligbt meöe een groot haSeel / maer niet boogb ban mueren / meelt gelijcks toater
ligaenöe. ^e baben bupgbt binnen om naert 3,0. enöe op öe omborbtinge mtü
öe ^taötligbtnocb eenkaöeelnietmm öerckaijööe anöere; alfmen öe baben in
lö/moetmeti vertjt op öit kaSeei aen 3eplen. ^efe ö?p calleelen können maikanöe=»
ten met een mufquet befctjietl: öaer liggen oiöinatis in gawifoen ontrent 40 o fo!^
öatenjen inöe ßaöt tBoonen ontrent Soo ^paegniaeeöen/ bcfiaitien öe ^toarten
en flaelten^Jm £l^aio kommen bier beel bereken Vian berfcbepöe plaetfen/met fßup^
öen. Jnlamoberckenbanöekuflebaniucatanmet campecbe-bout/concbe^
nille/ enöecottoene kleeökens: 3ln befcbepen ban Honduras aiö meöe mt
leöeban öe maenö öe blote ban Nova Hifpama; enöe int begin ban Siigufïi öe
bloteban Terra Firma, ^anöoo? berfcbepöenoccafienberanöcrenfp toel baer
tgöen / öocbfoo öatfe nietligbtbier kommen naer\'tbeginban September,

i^et feftbienöe Capitteï.

Van de Kufte, Havenen ende Punten van C u b a.

T) babenen enöe kapen ban öit Cplänöt Cuba 3ijn öenaer bolgenöe /en^
^ öe eerö op öe 3upöt-3i)öc/ beginnenöe banöe baben banöe ßaöt s^ lago,
toelck naer\'tfeggbentian Herrera isgbeïegben op öeboogbteban ttointicb gra^
öeniöaer top ^tï boien ban bebben gbefp20ken:Haack du Veme öiebier öiberfcbe
tepfen is gljetoeeft/enöe infonöerbept inöen iare 1606. als toannerfpn b^oeöer
Abraham du Varnc ontrent Öe Cabo de Cruz, tegbenöe ^paenfcbe ^alleons
Jbiomelgckßräöenöeisgebleben; gbetupgbtbanöefe baben/öatfe is een nauto
gat in\'t in-komen / en beeft aenöe ooft- 3t)öe een klepn riït in stt öreckenöe/ en aen^
öenboojfcb^eben ooft-boeck optlanöt ftaet een bper-too^n/ enöe ontrent een mijï^

k; Vande Weft-ïndifche Eylanden.

nen / Guama Seviilie enöe Porto Portiilie: toelcU een feev bequame plaetfe foufee
toefen om öe fcfiepen te bmt^m boo? aUe tomöen/öebfaenöe tnt m-komen ö?p toa^
öemtoatei\'ö: öaer fouöe menöem können Ijouöen / alfoo öaeï öoeöe lijftocht ts
banbeeaen/bjfcö/fcpt-paööen/enöeöetoiScöersban S^ Jago komen bietiiaei\'
ffbtU paböen öjoogen / foo öatmen ban baer kan hernemen toatcer omgaet i
öoogöe ban Cabo de Cruz toojt feer berfcbepöen gbeßelt; Figueredo ßelt
öie op neöb«itb«n graben enöe beerticb minuten: Jck öebbe een kaertjen bp een
franftnanfeer curieufeiijfken geteeckent/ bie öeltfe op negöentbien graben en
berticbminuten: een aentoöfingbebanboogböen bp M Hackiuyd opttointictj
graben/ öaer Herrera fcböut meöe te acco^eren/ ttoelck top bolgfjen: iö eenleege
i^ape bol Krupcken met een aWopenöen boeck toaer ban een riff af öreckt / eit is
göenoecb te kennen, l^an öefen boeck boo|t0 en fult gbp gbeen lanöt tmf alfoo
beöiftantie enöe toööte banbe bapetuOfeben Dit punt enöe los lardines feer groot
i0/enöe tlanöt ftreckt ftem ban öaer noo?öt-ooa ofte ooa-noo?öt ooft in. ^Itoaer
bele epïanöeken0onöer-toegen liggen/ eermen inöenbocbtban Bayamo komt/
aï0 namentlöck öe Caios ofte epïanöekens ban Zvvages, toefenöe bijf in getal/
beCaios Biancosmöe anöere.-^lenöekufteban tCplanöt Cuba,faeginnenbe ban
Gabo de Cruz 3bn biberfcbe reeben / babenen enöe riebieren / al0 Kio de Limo^
nes, gbelijck öe onfe öienoemeui öe ƒ ramopfennoemenöie R»o a Citrons, öaer
goeöereeDei0boojjacf)ten/ enöe inöe riebiere 3i)«feeelbeeöen. Rio deMaqua-
que: Öe recöeban Gales ofte Caiefito, öaer onfe Aeer lantfcbefcöepenbeeïplacös
ten te liggen om ftareo fjanöel te öjijt^en inöe jjupben/ öie öaer bele toaren tc bekos

men.l3oo|öeröe reeöeban Manfeniile^öaer een €ptant booi-legttotbeftbutban
öe felbe reeöe tegen öe toinöen: fjier p\'acöten öe onfe infgefjjcks beeï te liggen jjan^
öelen; tot öat fa öaer inöen jare 1606, ban feben ^af eonen ban ê>pagnien toier^»
öenbernefteft/altoaeröen Bice-\'21lDmiraelban öe ^paenfcje en öen SUDmirae!

banöe 5©uptff6e öaer Abraham du Veme opcommanöeerbe/bepöc aen een gbe^
klamt 3önöe/op-geb{ogen en gcfoncken 3ön/foo batter maer een man af en quam.
Boo?ber3t)ninöe bocbt ban Bayamo nocb meer bequameptaetfen om te ancke^
ren; al0 iq u eteo een klepn riebierken / baer reebe i0boo?jac{iten / enöe öaer ple^
gbenbeelbupöentebalïen; Boye een babentjen baer een kkpn kreecjcken upt-
ïoopt/goeöe reeöe boo^ jacftten» öan Daer legfit een fant-p!ate. Rio de Caute, toaer
ebbe enöe bloet gaet/ en loopt tot ontrent ttoee mijfen naer aen öe öaöt ban b ay a-
mo i bier ontrent 10betalleegf) lanöt meeft Zabanesoftebclöen. Boo^Dertoeft-
toaert aeniftalbo! <èplanDeken0in 3ee/ enDe aen\'tIanDt öiberfcbe riebierkens?
onöer Defe epIanDekens/toelckmen Caios noemt/3i)nDebekentfte Caios de Scvii-
lic; Doo^ Dien De felbe inDe paftagie liggben/ aifmen öe toa! Ianck0 loopt/en booitö
CaioRomano, Caio GaiereenDe las Angouftouras, altoaermcu binnen enöe
bupten Defe Caios anckerenmacb met groote enöeklepne fcjjepen. öe kufte
ban Cuba is Rio Tanne öaer goeöe reeöe 10 boo? jacjten enöe placbt banöel te
ballentnbupöen. Rio Sivillic: Rio HernandoiRioGuana: Sarfaguata:Riodc
San Pedro; Öaer i0 al reeöe boo? jacöten/enöe pleegö banöel te ballen in öupöem
Ssinta Maria een bapem?t een CplanDeken boo? aenDe monDt / öaagoeDc reeöe
ac6teri0/ enöemén baert öe bapeboo?t0 in met cbaloepen / aïfoofiet öaer onDiep
10, ^neDerefterenDe€planöeken0/öie bier liggben op De kufte ban \'t<a5planDt
Cuba, toerDenbpDe ^paenfc8ebanouDt0 genormt los lardines de la Reyna,
liggen meeft op De boogte ban 21 graben: 3ön ontallijcke eplanöekens/onöieptcn
enöe klippen / öaer öe 3ee met enge canalen tuflcben loopt / foo öat bet feer Danges
reusbarf i0.1^o|öer opöefeluc3upt kufte ban Cuba toeft toaert0bebtggpb0rie=»
biere SafTe,Daer De blecke Santiipiritus oplegt l^o?berbe baben ban Trinidad,op
öeboocfjte ban een-en ttointicbgraben bp noo?Den De linie/ bp DeDerticö leguen
ban Cabo de Cruz:(Herreraregbtelöer0 in fpn fjifto?ie/Dat Trinidad legbt bons
öert legue« ban s^agooen tjieniegucn boo^ber naer bettoeften Golfo dcXagua

een

\' Het eeîile Boeck. 2-7

tenôïoûÉenm-toëckmeteemgbeCplaîit?eltensmtmibîJeîi, ^efjabenbanXa-
gua fftgfjt Herrera; en fjeeft fjaees gelöfk niet inöe gantfclje ttseeelt/öefcöepen ba^
ren öaer in öoo? een engôte ban een baoc|ï4c|3euttööötte/enöe öaee komtmen in

ecntDöötte toet ban tfjien ieguen, met mp «aplanöekens/öaer öe fcbepen konnen
aenbaftgtjeîegôt tooiöen aen itaecken /fonöeröatfeberroeren/ öooi öien aUc öe
bjeeötte ban öe öaben befloten is met geberglite gfielijck oftfe in een öwps ïagfjen.
Booiöer aen ttoeften las dos Hermanas, ttoee eplanöeHens/iïggenöe aen tbe^
ginfel ban een groote bïaekte ofte onösep ban epianöekens enöe kiippen/toeïrk be
;^paegniaeröennoemen eamarco,tiïffföenöekuöebanöet Cpïant Cuba enöe
iÜa de Pinos; ban toaertottte Cabo de Cornences,3i)n ttoaelf leguen. Cabb Spaéfche
de Corrientes 10 tm ïeegöe top/fjoetoéi niet foo leegö als\'tanöer lanöt öattér
nae&aengbelegbeniSi \'tpuntbanöe Cabo altoitjanöt /enöetoeö-toaertnpï
en fuit gbp gbeen lanöt fien/ boo? öien \'teplanöt Cuba öaer een groote bape beeft.

onfe feggben öefelbe te liggfien op een-en ttointicb graöen enöe beerttcb mi^
nuteni enöeöatter berfcb toater is tebèkomen:öattet een leegb lânt is metftoàrte

fieenentttoaelf leguen ban Cabo de CorrientcsitgbtöebermaeröeCaboS^ An- -

tonjtsleegbl^öersee/enöeaïbolllrupckenban boomen/ enöebinnen s\'lanbts spae^
lietmen een lack ban berftb toater ; foo öatmen bp gbeteek öaer toater macb itv ^^^^^^^
nemen. <Dp öe noo2t-5ijöe banöe kaep fult gbponöer fcbepöen een ^alm boöm
boogber öan öereaerenöe boomen/enöebertboont betn ronöt boben inöen top/
gbelijck öe merfcbban een febip/enöe nooiöt-toaertsban öefe Cabo jijn feecker
blackten/toelck3îjnttoeeofte ô?p leguen lanck. -Jten öé supöf tocasööe is een

toitte fanöt bape/öaer ö?p oft bier fcbepen baer toater mogben bekomen; öaeriS
een goeöe veeöt befcbcrmt boo > öe noo|öt enöe ooteiijcÉe toinöen. ^cfe C abo is
bet toe: eïbcke punt ban öü eplanöt Cuba : mbc öe lutiic feeert ban bier eerft
naer \'tnoo?t-ooaen. ier liggen langs öe kufte berfïb^pöen ö?oogbten enöe laip^
penberöeben al0 o?geï-pöpen/toelcke fpöaeromlos Organosnoemen}aen tepn^
öeban öefeligbteerit Rio de Porcos, enöeöaer aen Bahia honda; öaer naer keert
öe kuüerecbtnaer \'tooften. <0p befe noojöt-kufteftreckenöe b. enöe to. bebt gbP
öebermaeröe baben ban Abana ofte Havana, öetoelcke naer bet feggbenbatt ^ ^ ^
Herreraiegbt bpicbleguen, toepnigb min óftemeerban öe Cabo s^ Anton. ^
CufCcben befe baben ban Havana enöe be Cabo s^ Anton booi-fcbieben/ negben
mblennaer\'tfeggben banöe onfe toeft-toaerts ban öe Havana legbt een anöer Enghei.
fraepebaben/öiefe noemen de Cavannas, bebbenöe in\'tgaöt ö?p eneenbalfba^ ^^hejo,
öemtoatersmetöebloem/binnen3Önöebebtgbp y.s ^.enio baöem/minoft^"^\'\'-
meer/ enöe goeöe anckergronbt : enöe bequaem om binnen öupfent fcbepen te
bergben/öe^paegniaeröenmeftcnbicrbeelberckens. Cnöenocbeen anöer fes
mölen bp toeften be Havana öie fp noemen Puerto de Marien naer eenriebierken
enöe feer kennelgcken bei;gb öiefe noemen Meza de Marien : is in bet in komen
(toelckfeer engbi0)biep<5 pft 7 baöem; beeft ban binnen ttoee groote in-toijf ken/
elek toel een balfn^Ölelangfï/met goeöe biepte enöe bequaem om bele fcbepen te
bergben^ban baerisqualgckberfcb-toater tekrögben/öoo? Dien bet riebierken
ber op b?ackifvb\'^^erticb leguen naer tooftenbah Havana, naer tfeggen ban a.1.
Herrera, legbt öe baben de Matanças boetoel Defelbe eibers fegbt /bat Defebaben «.4.
maer ttointicb leguen legbt ban Havana, (De onfe bebben bebonDen bat De Diftam
tie maer feftbien mpn is/of tenöoocbften ttointicb.) defebaben is foo feker en
fo befloten niet als be Havâna. <©ntrent Defe baben ligbt eenen bergb bie De ^pae^
gniaerDennoemen el pan de Matanças:betts eenenronöenboopftaenDeopleegb kom^.

3aDclö/enöeaen De toeft-3öbe maeckt bet een groot gbeb?okenïanDt/gelnrk finc^
kenDe naer öe 3ee toe. H^n bier boo?t naer \'tooften is be kufte feer periculeus/toe«
fenDe befmet met bancken enöe klippen / enöe te 3ee-toaert is een groote blaekte/
fooöat betbier feerfozgelöck te barenijsbooi grootefcbcpen; toeick bpöe^pae^

C A gniaerDe»

,2S Vandc X)reft-Indirchc Eylandcfi.

smaeröm tooit gmoemt el lardin del Rey, aen toelcker fiooftlegfitfiet epïanbi
Obahava. UanP uerto dc Matan^as tot puerto de Yucanaca Helt Herrera DSjfti^
j. 1.1.5. icguenenöe Ouiedo ödt punta de Yucanaca op 22 Qvaöenenöe 30 mmutenun
^ \' acfit leguen meet naer \'tooften Puerto del principe: toelck oock een Qoeöe fiatoen
iis/entie legfit bp naeem tmiööen ban fiet Cpïaböt Cuba, naer \'tfeggfien ban
Herrera bteroftfeö leguen bOO^ÖerbanÖefiaben ban Hernando Alonfo, cnöefeiö
Jeguen betnaer tooÖenCubana, toelck een punt ^e fiaben ban Baracoatö
ttomticfi leguen bp toeften ban Cabo de Mayzi, toelckis fiet oofielficftepuntban
\'teplantCuba: (naer\'tfeggfienban Herrera, öan öe^paenfcfiekourfcn(eggen
tnaerfeben ieguen,öattegrootenber(cfiütó.) CuffcfienPuerto dei principe enöe
Baracoa toO^Öen bp De 0n(e aengeteeckent/ las Novias, Puerto del padrc,Rio Ca-
iawan,RioKeüve} enöe ban Baracoa tOtfietpunt Mayzi , Bomes enÖe Mate.
Cenbanöe on(eöieDerekuÖefieeftbebarcn rekent ban punta dc Mayzi tot pun-
ta dcFraiies, (e0mölen 0.3.0, enöeto.n.to. ban Daer tot be fiaben ban Baracoa
4. mölen o. en to. in toelckeöiftantie D?p anDere fiabentiems liggen/ R. dc Marcs,
Bomo, cnDeMata, Dan en3önniet öan booi efialoupenofte jacfiten / enmen kan«
Der met een n. totnDtguaftjck upt. Ban punta dc Mayzi ^eert De kufte naer fiet
JupÖCn/cnDeöaerfiebtgfip Puerto ofte Golfocnfcondido,bpCaboRoio, bpDe
ttointicfi leguen ban Puerto de Palomas,toeltkilÖgelegen bpDetfiien leguen ban
S\' lago: ban toaer top fiebben begoftDeCrfiabenen enöe caben ban Cuba te ber^
bolgen. ^efe Puerto de Paiomas i0 een groote bapci ftreckt 3.3. to. en n. n. 0. in/
enöe i0 inöe monöt ontrent een fialf mtjl tofiDtiligfit 2 oft 3 mijlen bpooften Cab.
de Palnia.

I^et febentfiienöe Capittel

Naerder aenteeckcninghc vande Noord-kuftc van C v » a ende dc
kleyne Eylanden ligghende rondtom,

r^e ^paenWjekourfengebenonsparticulierDeropeningebanöe ^elegfient^
-^fieöen banDe noo^Dt 3öDe ban Dit epianDt Cuba, toelck top goet gfiebonDen
fiebbenfiieraenteteeckenen. 5^aeri0eenbaertban\'teplanDt S^ luandeporco
Rico nacr De Havana toe/lang0 De npo?Dt-kufte ban \'tCplant Hifpaniola, toefck
Ipnoemen öoortouDe Canaei. komt recfit op Baracoa aen in\'t CplanDt
Cuba gfielegfien/ al0bojen/pafterenDe tuftcfienfiet Cplanötban Ynagua, enöe
\'tepIantiaico;enDemenlooptbanDaerlang6fiöekufte3upöt-toeftenDenoo|Dt^
ooft: tot Datmen komt aen las Sierras deCubana,enöe fiier begfiint De bape ban
Caio Romano, enDeban Defèbergfientot Caio Romano jijn bfif-en-Derticfi le-
guen, enDe men ftiert fpn fialben kour0 noojDt-toeft 1 enDe ö anöer fielft noo|öt-
toeft ten toeften/ om Caio Romano opfpnbag boo^öt tekrijgfien. Caio Romano
10 een fioogfi epIanDt / enDe legfit noo?t-ooft enDejupöt-toeft / enöe bp öe biee
leguen lanck; Daer aen komenDenoo^Dt-ooft/ enDejupDt-toeft/bertfioontfiem
een ronDen fioop / enöe in t miDDen gfieltjck ttoee 3aDel0/ D een aen D eene / enDe
b\'anDa* aenD\'anDer39öe;maerIiggenDe metfiet feIbenoo|ten3upDen/bertoonC
gemeen jaöelin\'tmiDDen Ban CaioRomano tot Caio de Cruz ^n D|P leguen,
enDe liggen noo?DtenDe3upDenbanDenanDeren. BanDefeCaio dc Cruz fes oft
febeniegueni0tiocöeen anöer Caionaert noo?öt-ooften ten nooiöen/toelck
groot enöe toit enöe al effen:loopenöelang0 De kuftectoeick fiier a| ftreckt 3u|iDt«
toeft ennoo^t-ooft) öoo?\'t canael naer De Mantan§a toe/fietmen fekere bergten
toel a^ten ofte ttointicfi leguen langfi/ Die alle al0 3aöel0tfioonen/ enDe al^
gfip \'tpunt ban De felbe supDt-toeft ban u fiebt gfiebiacfit / foo sét gfip int
miDöenban\'tcanaelenöeebenberrebanCaioRoinianoenöeMatan^as.
gelöck banfiier boojt-toaerts naer De Havana toe fietmenfeker gfiebergfite/ toelck
(cfiijnen ö|p bergfien te toefen/ Oreckenöe 3upDt-toeft enöe noo^Dt oofts Die
aenDe 3upDt-toeft-3Ööe iiS fioogfift; too^öen gfienoemt las Sierras de Guana:

enöe

Het eerfte Boeck. ii

enöe «ooit enöe jupöen öaet af !ïg!}t een blacKte/ toelck lö gfjenoemt Gaio dc
Nicoia, toeltkfirecktttoee leguen m$u/enöe mt miööen banöe felöe özoogfite
een klepn Cplanöeken ban toit fanöt: banöe booifcfjieben bergen Üiertmen naer
Cruz del Padre, toelck 10 een ^apealïn Öucken gbebioken/ öaer aen bolgbt öe

Baia de Conel enÖe Baia de Cayos, toelck 10 ttointicb leguen ban \'tbOO|fcb?etien
punt: enöe ban öaer Üiertmen toeft nooit toeK cm te gaen naer puerto de jMan-
tan9as enöe öe bergen banCamon iaca,toelck liggben noo|t toeft enöe 3upöt-ooö/
enöe öejupöt-ooft jijöe i0 ieegb enöeeS^enlanöt; enöe aenöe noo|t-ooft5Ööe 10bet
uecbt lant / enöe ftreckt naer öe bape ban Mantan^as.

<3nöer öe eplanöen liggenöe ronötom Cuba 3ön eenigbe aen-merckenö
toeeröicb /alsbooi eerft los Caimanes, toelck3!jn ö?p Cplanöen / ïigglienöe tuf^
fcljen Cabo de Cniz enöe bet Cplanöt de Pinos. i|et eerKe ofte klepnlie Cayman
legbtfebenemtointigbieguen banöe too^fcbieben Cabo berfcbepöen: enöe naer
een banöe onfe beeft bebonöen / op öe boogbte ban negbentbien graöen enöe
fes en beerticb minuten: toeft-3upt-toeSer maen maeckt öaer boogb toater: öaer
9oet toater opt Cplant/ öan beel tjift-paööen / Conijnen/ <BmUri
enöeCpnt bogelö op öenoo2t-3ijbe öicbt bp öe to.borek 10 goeöe reeöe/öocb büple
eronö. BanöecerGetotöemiööelfte Caiman$m fe0 leguen, tooiöt gbenaemt
craccas, enöe IS leegb/ontrent bijt mö^en int ronöe/men binter oberbloet ban
mjtlt paööen ban\'tbegtnban^piil tot tlaetJteban^eptcmber:!ig|)t ontrent öer^
ticb mijienban punta Negriiio aen lamaica Ban öaer tot öegroote Caiman 3ijn
tto»^cif leguen. ^t Cugelfcbe toaren inöen jare 1592. aeni^e groote Caiman aen
lanöt / öan bonöen öaer gbeenbolck/ maer een groote riebier ban beifcb toater
lp feggen) enöe menic|)te tan groote fcbilt-paööen / foo öat fp örr in ko|ten

tpt reaicbtoonge-». 5^egioote Cayman ligötop negentbien graöeh fetenenöers
iicD mmuten / naer öe beöinöinge toan öe onfe / i& fccr leegij lanö met öoomen be«
let/ urecktbem aenöe 3.5906 mijlen 0. enöe to, öan mgien to. ten n.
banttoeemö\'enn.ten to^eninöefe öreckingei0öe reeöe ineen groote finö-bap/
ban binnenmeeftmoerasbanfout\'toater öaer beelfoutenelletoaft: öaeris geen
geöiert op a!0 leguanè/enöe eenbiemöt geöiert ató een bo0Een/toelc op fcbilt paö
mtm leeft ban £0ap tot «Sctober$gnbier ontalltjckefcbilöt-paööemmen bint
mer oock beel erofoöilen. men ban punta de Nigriiio aent eplanöt ban
lamaica toilnaer öenooSelijckften Caiman, foo moetmen Sieren nooit toeft een
quartban een ftreeck nooiöelijcker> öe öiftantie i0 fes oft feöenentuiinticb leguen.-
ban Cabo de Cruz ftreckt bP to,ten3>

ijet eplanöt de Pinos legbt op öe 3upöt 3ööe ban \'teplant Cuba, op öe
boogbte ban eenenttointicb graöen bp nooiöen öt linie; i0toel tbien leguen Her. a«.
lanck enöe feben bieet j ligbt acbt en beertigb leguen toeütoaerts banöen arooten
Camian, enÖe ttoaeïf leguen ooft-toaertS ban öe Cabo Corrlentes. ep«

ïanötürecktbem ooftenöe toeft ^ 10 bolban beubdtjens/ enöe öaer bp komenöe.
met bet boogbe toat^fcbtjnt öip epïanöen te toefen: 10 leegb lanö / met bowbt (L.\'
öaer op / enöeberfcD toater naer \'ttoeftelrjcköe punt toe, 5Paer 5ijn beel bee^enop
banftieren enöe koepen; öaer en bjoonengbeen ofte toepnigb ^paegnfaeröeni^\'"\'
enöe öie komenöer maer fomtijöt0 om öe beeften te öooöen / enöe bupöen te ma^
ken, Uegbt inöe toecbbooiöe fcbepen öie naer Nova Hifpania enöe oock naer öe
Havanaloopen/fooöatmenfeerbequamelöcköefelbe baer ontrent kan onöer-
fcbeppen,

^eTortugas3ijnböfoftre0klepnepïanbenbantoitfant/liggbenöefeerïeegö
enöegelijck0öe3ee/upt-genomen een; toelck eenigb geboomte beeft / liggen op
beboogtebanbijfenttointicbgraöenbpnooiöen öe linie, ^e bloten komenöe

ban s^ luan dc viua naer öe Havana komen öie in baer kours erkennen i gelöck
oock öie ban porto Rico naer Havana toillen öooibet ouöt CanaeWiggbenban»

öe Havana fes en öerticö leguen, öe kufte ban Horida naeft»

C 3\' VAN

30 Vandc Wcft-îndifchc Eylanden.

VAN TEYLANDT lAMAICA.

i^et acWentie Caputei

Befchrijvinge van\'tEylandt endefyneghcleghentheden.

D<Denbencerften Ammirand Coiumbus bit <!^planbtcerß onbcckte/ gaföp
\'tfelbc ben naem ban s^ lago i bocjj tjs nu bp ben naem lamaica beft bekent t
Öetïegbt met fjetmibbenft ban m <eplanbt op beöoocjjte banfebentbien graben
m eenbalf bp noojbenbeMnie equinoctiael: Ouicda (egt bat be supt-stjbe ligjt op
febentWen graben enbebenooit-söbeopacötöteii graben/ ttomtkjj leguen ban
fiet epiant Cuba naer \'tsupben/ enbe rnfgelöck^^ttomticb legden ban \'tepianbt
d i.u. Hifpanioianaer \'ttoeften. l^oetoel Herrera eibers m fpn jjifto^icfegöt/ batfjet
\'"\'i\' ooftelöckepunt ban lamaicaitgBtböfcnttomticbieguenban Hifpamoia: toelcke
fpatie ban jee be ^paegnïaerben ober boeren m ttoee Canoas, boen ben Ammi.

rand Coiumbusfpnfcftepenaen\'tCplambaniainaica omöoogööabgbeloopen/
nemenbejjaerkoursop\'tCpianbtNavaza. ^it eplanbtban lamaica isgon«

bert enbe btjfticb leguen mt ronbej böftiet) legucn ianek ooft enbe toeft/ enbe
ttoïnticö legucn (Ofte als Ouicdo g&etupgbt/bi)fenttomticj)ieguen) b?cet. 3s
geïegöenban Cabo de Gracias à Dios^onbert leguen naer \'tnoojt-ooften/ als
Ouiedoïfb?öft/enöe6onbertenttomticbicgucn ban Cartagenanaertjetnoo^s
ben. 3seentoonberfc6oonenbeb?ucbtbaeï eplanbt/meeiteffenbelben/a!fa
men met licljtm anberebeelenbanSnbïenenbintifoobatbetabonbantisban
bib?esj menbeefter meniebteban peerben/ftieren/ koepen enbe berckcnsi bet
Ö200t tsban Caffaviioobat beelepïaetfenban\'tbaftelanbtbanjjiertoo^ben gbe^
fpp. ^ï^acr balt \'tbeSecottoenban alle bie quartieren/enbefecr beel/foo batter
bele cottoene löntoaten toerben gbemaeckttot j^emben enbe anbersibeel Hama-
cas, toelck30nbebang6enDebebben/biefem3nbiengöeb?upcken:menf)eefter
oockeertïjbts een toepnigbgoubts gbebonben:baertoaaenfcerfraepcfruptenj
fnfomma bie Daer gbetoeeft bebben gcbenb«Defegbet«pgbem^bat bet beplai®
ïantfteenDegbefontftelanboutoe ïsban gantfcbinDien. ^paepiaerben
bonDen öaer beel boicks / toelek al berftoiben is enoe gantfcj) tot niet gfjekomen.
^pgebben Daer tegfjentooo^Digg Dipfteben ofte tooon-p!aetfen/ als nament^
ïjjck.- Sevilla, bpbenoo|btkufteban \'tCpianbtnaer ôettoeftelijcke beeï toe/on=«
trent besee: fiter ts bi &ooft kerekc ban \'tganftfie, epIanbt / met Dentötel ban
»bDöe. ,, ^

Mci!iiaopbefelbenoo|btkuftebeertbienieguenbanscviiiabo0?ffô2ebennaeî:
hetooSentoe.

oriftan0poe3upbt-kuftcopt\'toefteliïckeepnbebeertlnenïeguen ban Sevilla.

l^an be ftabt de la Vcga, ban toelcke De 2lmmicanten als eeren bain bit ep-
lant/Den ttjtel ban l^ertogfjenbebben gjjeboert/ als mebe ban ttoee anbere tooon^
pl^etfen/bteineemgljekacrtennofBftaen gfjeteeckent/ en is nu gbeen kennis
meer. ©eengeifcjje onber Jet belepbt ban Sir Anthoni Shcriy, inben jare
beroberben Depitncipale plaetfe ban bit CpIanDt/ enbemaecktenfiaergfienoeeb«
faemmeefterbaerban.

f et ooftelöekfte beel ban bit eplant is 6et Punt Moranta, op be kuftc nan:
\'tnoo^Den: töien legucn ban baer naer bet toellen legljt bcöatoen lanta, enbetjïien
leguen boo?Der bic ban Mehla : noclj tbien leguen boo^ber (anbete(egg^en ttoin*
ticb) De öabenban Sevilla, eer göp komt aen punta deiNcgriiio- op bc öoogbe
ban arbtöien graben enbe beertbien minuten:(toeïck punt naer be onfe bp gtftin^e
tamen/foube ttoee en ttointicbmölen 3önban Cabo de Cruz.) ban toetr be kuftc
Öaer keert naer Cabo de Faicon bp Onftan, cnDc Öreckt naer \'tjupben tot be
1,8 c J ben ban Guayano toe. Ouiedo befctiïöft be kufteban bit epIanbt m befer boe^
göen. \'teoftélöckftepunt banbit eplanbtis gbenoemt Cabo de Maranta, ban

toaer

Her ecrUe Boeck. 3t

teaeïömfjupïimtoetïïielattgfïSöekuaenaei\' ttocöetiöelitöBp Mainoa,möc
rejßicgucnboo?bevöeöabenbanlaguabo. banDaevHpmtmmaenDc |^;obinne
ban Aguaia,cnöcaen\'tepnöe i0 Punta de Negniiojbanbaev om tnooittcn komt^
men aen öe ßaöt Sevilla, möe boo?öeï een kîepn CplanöeHenöaee Mciiiia m
!tôôt: booiöev naee tooUen öe fjaben Guaigata ; enöe ban öaee feomtmen boo^^
beï aenöefiaben Anton, toeick een bequamefiaben is, ©ijf leguen ban öe3upöt:\'
Ivuäeöefes Cpïanöts ïeggfien las Hormigas, een feer öangewufe kïippc; ^öe fe^

ben leguen banöe boojftbjebenkufte las Vivoras,töelck3tïn(elieretïlepneCpmn«=

bekensomvt ngtban klippen; enöe naer \'t3upöen ban öefelbe la Serrana,een ep^
lanöeken omringht ban blackten enöe öioocfiten/ met anöere 4 ofte 5 öaer om öen
enöe naer \'tnoo|öt-toeÖen la Serraniiia, toelck is göelegenopöeboogötebanb# Jf^^f-
töien graöen enöe een öalf / is leegö enöe efen lanöt/ ftreckenöe noo?öt oou enöe co«rs.
3upöt-toeä/öe 3eeb|eeckt öaer rontom op/ upt göenomen öatöet aenöe3upöt^
3t)öebeeft feker janöt öoopen/enöeaen öe toett 3i)öeeen klepnenljeubel/toelek up^

ter 3eefcööntte toefen een fcötp onöer3epl;enDe3ï)nöenooiöt-ooaenDe3Upbt-toeR

öaer af / fcfjaers een mijt banöe öjoogöten/ komt ban öe toeft 3§öe af een anöer
b|oogöte;öaeröe3eealti)topb2eeckt. i^aerttoeftenlegöt el Roncador, eenan^
öerefeer gbebaerlijcke örnogljte / enöe nacr öet 3«pbi toeOen Santandres meöe
een epianöt omringöt ban ö?oogöten/ leggöenöe noo^öt enöe 3upöeii met Nom-
bre de Dios, bpöebeertitöleguen öaerbanberfcbepöen/enöeeen anöer epianöt
öaer ontrent genaemt Santa Catalina, i^aer \'ttoeften los Caimanes, öaer top
Öïer boren ban öebben gefp?oken. Ban Cabo Tyburon, tot öet noo^ïrooft-
epnöe ban lamaica isöekours to. ten3,24 a 2.5 mijlen; enöenoojö ooft ban
\'teplanöt acöt mölcn ligfjt een ö;ioogöte bp gtffmgöe ttoee mfilen int ronöp enöe
opöeöoogööetian is graö.enöe 3S minuten ötefe noemen Abreoios ,a!fmenöaer
aen begint te kommen kanmen öe gronö toeS ften etuje iflec s a p baöem öie^enöe
eermen öaer aen komt Ijeeftmen groote rabelingö ban toater. 5^002 al öefe
öjoogötenmoetmentDelomfienalfmennaeeöit eplanöttoil

VAN DE KLEYNE EYLANDEN VAN "WEST-INDIEN.

^tt negöentbienöe Capittel

Vande Eylanden die men nu ghemcenlijck noemt Lvgaygs.

TJ et göetal ban öe klepne eplanöen ontrent öcle groote göelegöen /iS feer
" groot enöe onfeHer: fp too^öen gfiemepnelgck beröeplt in ttoee Deelen / te
toeten/los Lucayos, enöe los Canibaies. Los Lucayostoojöen gfienoemt alleöe
epianDekenstoelckejön gfielegfien naer fiet noo^Den ban De eplanöen Hifpa- Herdt,
nioia enöe Cuba.ïj^o^öen gfienoemt Lucayos naer een CplanDt ban Dien naem/ ^
toelck toel fiet nooiDciöcköe is ban fiun allen : 5^ete eplanDen Lucayos jijn an^

DerSbanD?ploo?ten:Deecr8efoo»te3ön Die ban Bahama,toelcköe naem fiebben

gfiegeben aen fiet bernaemt Canaelban B^hama toelck fofurieuten current fieeft
als top fiier naer füllen feggfien/enbeanDereftreckenDenaer fiet oo!ïen.^e ttoeeDe
fooitebeftaeDtinfe^ere anDere eplanDekens/toelck men gfiemepnlijck noemt
los Organes enDeiosmartyros De Caios toelckom DatfpbanfanDt3ön/ban berre
niet gebeurt en toerDen/toaer Doojbeel fcfiepen Daer opkomenteberongelucken:
De DerDe foo^te 3ijn öe Tortugas. efieenc ban Dclê eplanDen too?Den fieöen^
Daegs betooont/ enöe De in-geboome ïBilDen3ijn bpDe ÄpaegniaerDenlang
boo? Defen elDersberboert/enDe totnietgebif ^t <Dm Defe op een bequame opiz
tebefcfi?öbenfullentopboïgöenDen1t.3.C \'

Abacoa is een eplanötliggfienoc int miDDen ban beö^oogfiten/toeicRipnoe^M^

menbanBimini,enDeisttoaeîfieguenianck/fooHerrcrafeg6t.

Achecambeyis een anöer eplanDeken niet berre gfielegfien ban Abacoa,enöe

mitrentöefelbeöïoofiÉten/Degjcooteonbeï^ent.

® c 4 Amaguaio

Vande Weft-Indifchc Eylanden.

Amaguaio tm mttt Cplanöeke« gjjeleefieti ontvtm Yagima.

Amana ofte Amaguana tm felcpti CpïanDekeii öf)ele0l)en bp bîeiett ban be
Caycos. 5^itCplanbtenöc\'ttneßelöcküebanDeCaycosiig0ennieeön,n,to,ens

be 3,5.0 banben anberen als bp be onfe ts aengbeteecUent.

Bahama 10 cen CplanDt gbeiegben op be boogbte ban (es en ttomtieb graben
enbe een balf naer tfeggben ban Herrera, (Oiebem baer m mifgrijpt) bertbten
guen janek/ enbe acbt legaen b^eebt/ ban toelckbe bermaeröe ßratc ban Bahama
be naem beeft berkregen /iuelckßreckt tuffeben tbaße lanbt ban Florida enbe be
onbiepten / bie fp noemen los Mimbres, öoo? toelck fo ßercken current loopt naer
betnooiben/batboetoelbefcbepenbooi betomtbebben tfelbe 3upöt-toaert aen
gualtjck können op 3eplen/ maer können tfelbeoocktegben ben toint/ moM^
toaert aen öoo2-loopen I boo? be fnellicbepbt ban bet boo^fcb?^ben current, i^et
Canaelban Bahama tg feßbien mijlen totjbt en bgf oft feS en beertigb mijien
langb/liet rechte biep loopt n.n. o, enbe 3.3,to,bier gaet altijt ßercke ßroom nooiot^
toaert tot; flrecktbanbe 2 5 graben ban cap. dciafloridaaf/ tot bet CplanbtBa-
hama op 28 graben ban bit epianbt 3upö-toaert benen sm öl blackten en
j&ioogbten enbe bp noo?ben Daer ban is De groote 3ee,

Bl mini is een geroot/berfcb enDe fcboon CplanDt/boIban berfcb toater enDe
geboomte ; legbt intmiDDenban DeDioogbten I Diefenoemen los Baxos de Bimi-
ni, enDe is bijf i^guen ïanck,

Caycos 3ijn Diberfcbe klepne Cplanben / oft gebroken lanDen / liggbenDe aen
enDe in een groote blackte ofte onDiepte ; toaer tian tjet p^incipaelße toerDt gbe«
noemt Caycos, enDe is gbrlegben op De boogbte üan een en ttomtich graDen naer
bet feggben ban Herrera: (Docb naer De bebinbinge ban De onfe/ yet 3upDe!öckße
op eenen ttointigb graDen enDe bijf en Dertigb mmuten i enDe bet noo.^Delöekße
op bi)f en beertigb minuten :) enDe fouDen bijf leguen groot 3ijn. ^e onfe Die Daer
aen gbetoeeft 3ön in Den jarc i ^23. om Daer fout te foecken /berklaren Dat bet felbe
CpîanDtis gbelegben/banPorro François aen\'tbaflelanDt ban Hifpanioia, on-
trent Derticb mijlen noo?t tenooten toeifoo ooteiijck / enDe bet gbebioken lanDt
ontrentDipmöienDaerbannoo?Dt-ooö:fpquamen op De reeDeonDer bet booj-
frbjetien lanDt / bet 10 Daer reoeibck toel te legaten aen De n00iDt-3ÖDe ban bet
epIanDtoptbienoftettoaeff baDemtoaters/ fooDicbtaenDe toal als men toil/
ban toegben bet ßecbte toater / maer bet en is Daer niet te fcboon / toant Daer loopt
cenfmalleßroockgrontü/toaeropbetmetbo^en feben/acbt/ enr?e tbien baDem
Diep is/enDe toepnigbDaer bupten en is göeen gront: toaren int boo rt?ebtn
CplanDt aen lanDt / als meDe metfcbupten aen \'t geb?oken lanDt / boc|s en bon^
Den Daer gbeen fout/ boetoel Daer feer bequame pannen toaren om fout in te
groepen, ^eengbeifcbe|>ebben boo? eenigbe jaren Daer meDe aen gbetoeeß op
\'taen-gbebenban een i^ojtugees I Dan toaren infgelijcks beD^ogben,

Cigateo 10 een groot CplanDt; enDe naer \'tfeggben ban Herrera, ban bijf en-
ttointicbieguen, De toeicke bet ßelt Op fes tot feben en ttointicb graDen bp noo?«»
Den De linie / ban Lucayoneque naer\'t3upD-ooßen/ enDe ban Bahama naer bet
ooßen,

Concivai0nieDeeeneplanbeken/ gbelegennaer\'tnoo?DenbanDe Caycos,
enDe naer\'tooßen ban\'tepianDt Amana.

Curateo i0een klepn CplanDt gbelegen op De boogbte ban fes^en-ttointicfi
graDen / neffens Ciguatco naer\'t3upDtooßen? enDe Guanima naer\'tnooit^
toeßen,

Guanahani \'teerße CpfanDt toeick Den Ammirand Columbus ontDcckte ban
alle De CplanDen enöe UanDen ban ll^eß SnDien/ enDe noemDe tfelbc S\' Sai.
vador,t0 bijftbtf" leguen lanck/ enöe bol ban boomen/ enöe goet toater in\'t
miööen: beeft op De kuüe naer tnoojöt toeßen/eenfeer bequame baben/Daer men
bequamelijck een JTojf foube können U ggben om De baben te bebiöDen; Ie0|>t op