-ocr page 1-

mryf o/o<yo\'S

\'•&*&$£■

*.-sv

••£■*

LEAN M

I

EI

OF

De skatkiste rgei Geheimenissen.

Oarspronkelik Blyspil mei sang Tn ien bedriuw,

TROCH

WATSE WATSES, do\'t er yet feint wie.

A.IC* :\'

-\' J

Hearrenfean , J. H E P K E M A. 1879.

-&£$&■

.

-ocr page 2- -ocr page 3-

4

/Ü>,H,^ït

1

KAR IEIWIRREN

OF

De skatkiste njei Geheimenissei).

Oarspronkelik Blyspil mei sang in ien bedriuw,

TROCH

WATSE WATSES, do\'t er yet feint wie.

Hearrenfean , J. HEPKEMA. 1879.

-ocr page 4-

		PERSOANEN.
		Onno Tjerk van Watehen , ald-sékaptein, rintenier. Jan , sin trouwe feint. Simen Simensma, in \'e wand\'ling neamd „Ozoofein" sin Omkesidzer. Bokke Grouwergea, in \'e wand\'ling neamd „Bolle- bein" sin Omkesidzer. Baron Habeniks van Nullendrein, sin skinfriünd. Rüerd Teakes, arbeider , sin boarman. Esculapius, sin Dokter.
		It toaniel is in deftige keamer en hat lik as al- les hwet me er siocht in alderwetsk oansiean. \'t Ien sawol as \'t oar seit üs düdlik, dat er in ald séman wennet, dy \'t er thïge waerm in sit.

-ocr page 5-

		Ie TOANIEL.
		Jan , Minne. De aldbaes in bitsje fen \'e wise ... As min der waerm in sit, den hat me oan treasters gjin brek, to minsten net, as er ienkear hwet to heljen is. „Hebt uwe naasten lief als u zelven", ja, \'t is wier ek, dêrom licbt wol safolle treast en meilyen. Mar hwa binne egentlik wol üs neisten? „Alle min- sken bin\' üs broarren" en gjin jild, gjin eare en gjin oansiean, ha dêr mei to meitsjen — né, vrijheid, gelijkheid en broederschap, dy gouden spreuk is fen de 19e ieuw en wy witte allegearr e: Arbeid adelt! Dat is vis op \'e skoalle as bern al ïnprinte. Jawol, moai en goed, in theorie sa \'t heart, mar as min alder wirdt, in \'e praktiek in skriele treast foar de wirkman tsjinoer de hindbesitter, foar de earme tsjin- oer de rike, foar de lltsen tsjinoer de greaten. Och, Onno Tjerk van Wateren, min beste hear en master, jy witte gelokkich ek wol better en litte jo gjin rêd foar eagen draeye fen geloksikers, dy \'t hjir om jo hinne streakje en flaeye, en nei \'t ik hoapje, wol bekaeid weikomme scille. Qiy loert trocli it finster.) Mar sioch:

-ocr page 6-

		4
		Hwet fromme preker komt dêr oan? \'t Is Oze-booze-o-zoo-fein ! Dat praet saei, dat siocht taei, dat eamelt en dat seamelt, dat kliemt en dat skriemt, dat paeit en dat flaeit, al nei \'t it best ütkomt..... Is \'t Salomo, de man fen. wisheid en forstand? f O, nein, o, neiu, o, nein, o, nein! / Twa- J         ) \'t Is Oze-booze-o-zoo-fein!                \\ lcear. (Sprekkende:) \'t Is in fölle healbroar fen Isle- grislegrim, bynaemd : de wolf in schapen- vacht. 2e TOANIEL. Jan en Simen. Simen (tlüge flanterich.) Ho is \'t hjir Jan ? Jan (froalik.) Wel, ho scoe \'t hjir wêse, krekt lik as altiden: Brakel en Smytegeld lidze yet rêstich en wol op \'e sonder nest Yntsje Jans en oare profeten. Simen. Jonge, jonge, sok praet! De jeugd fen üs tid hat oeral de gek mei. „IJdelheid der Ijdel- heden, het is al IJdelheid! Ik frege ho \'t mei Omke is ?

-ocr page 7-

		5
		Jan. Mei Omke, dy leit to siongen op bêd, sa\'n skik hat er yet in \'t libben. De man hat in fry gewisse en dy dat hat mei wol froalik wêse, al leit er siik op bêd. Simen (skodhollet.) Fy, fy! hwennear scil der foar dy yet ris in liocht op gean? Jan. Sa daelk Simen, as \'t wol giet. Ik scil de lampe mar opstekke. (Ily docht dit en seit ünderwflen:) Jy binne ek bang foar de tsinsternisse net ? Nou foar sokke liu as jimme, dy \'t safolle mei tsjoende- rye en spoekerye to dwaen hawwe, is dat wol in to skikken. \'t Spant er om rêstich to sliepen en froalik to wêsen as min jimmer mei kweageasten hat to kampen. Simen. Ik scil dy net tsjinfalle min beste jonge, ik wit mar al to goed, dou wiste net better en mei de jierren..... Jan. Scil \'t forstand wol komme woen\' jy sidze, mar dat is mis man, ho alder ho gekker, sawol in \'t

-ocr page 8-

		6
		geloaf, as in de lieafde foar frouliu en foar jild. Hwet sids jy, is dat nou nog jongespraet? Simen (slxodhoïïet.) Is Omke wakende? Jak. Dat kin jy siker den doch wol begripe Simen! Ho scoe der oars it „ Sémansliet" sionge of miene jy dat dat giet mei d\'eagen ticlit, lik as ünder jimme kudde as de müle hwet wid iepen mat? Né né, hou hwet! alles giet hjir in behoarlikheid. Simen. Ik mat dy sidze jonkje, dat din spotternye net betamelik mear is. Der leit in djippe óf- grund foar dy. Komste net ringen ta inkear, den freas ik, datste red\'leas forlern biste. Fy, fy, sa\'n boaze wrald! Jan. Ei, de wrald is goed Simen, mar de minsken dy doge net sids; dêr binne mar fiersten to folie ünder, dy \'t giet as bedoarne ayen, hia driuwe mei droege plassen, en dat allinne troch har füle kon- sjensje. Simen. Ik scil mar swye Jan. Oer \'t geloaf scille w}r

-ocr page 9-

		7
		t forearst doch net lik praete. Ik woe wol efkes by Omke siean en de ald man in lits presintsje bringe. Leit er yet in \'e sliepkeamer? Jan. Dêr leit er Simen, dat kin jy hearre, hwentliy siongt ommers sei \'k; mar meitsje liim nou asje- blieaf\'t mar net fen \'e wise, of jy moasten jerne hawwe wolle, dat er for goed fen \'e streek rekke. (\'Simen giet skodholjende óf.) Jan , allinne. Dat is my ien, sa \'t se er hielkomselden rinne. Min kin mar lik foar hwet tsjin him sidze, dêr is gjin ionkje ut to kryen. Ik scoe him nearne better by forgelikje kenne, as by in greate swiete appel! \'t Is alles swiet hwet er oan de man sit, mar leauw likwol, dat er der ünder de skil fry hwet rottich ütsiocht. 0, ik ken him sa troch en de wertroch. Tink mar net, dat er sa goed en sa gek is as er wol liket! Nou docht er sa mei ien in lüd gebed foar Omke, dat in foech healüre dürret, as er sin sin kriget en ho stif as er de eagen den ek taknipe mei, Omke sin brandkiste, dy komt him net ut it visier, né, dy jowt him egentlik de kreft om \'t sa lang föl to halden. De man hjit den ek wedergeboren, nei \'t er bankrot slein hat en sind dy tid libbet er fleurich

-ocr page 10-

		8
		en wol, lik as me dat hioeddeis mear siocht, fen dy nywoskene liu, as se bygeliks 10 of 20°/o ütbe- telle ha, en sa buten skot reitsje, om as greate banjers mei in oarmans fearren to pronkjen. (Jan harket, om \'t er immen de gong lans kommen heart en loert efkes troch de doar.) Kom oan, dat treft, dêr komt siker wol aerdich selskip foar jo oan Simen! Hwa as dy tsiokke setter wêse mei? \'t Is okke-bokke-bolle-bein! Dat siocht rou, dat praet skou, dat wraggelt en dat sjaggelt, dat bromt en dat gromt, dat rochelt en dat kochelt, al nei \'t de klok wist . . . Is \'t Anak ek? De man fen sterkte en lichemskreft ? (O nein, o nein, o nein, o neinll Twa- Stongende.jjiIs okke_bokke_bolle_bein>            j icear. \'t Is in kalfbroar fen Domme-lomme-grommel- prom, fölbloed Skiedammer, byneamd: het wan- delend jenevervat! 3e TOANIEL. Jan en Bokke. (In dikke setter mei \'n slok op.) Jan. So Bokke, ha we jo dêr ek ris! Bokke. Ja jonge! mar \'t spant er donders om hjir . .

-ocr page 11-

		9
		Jan. Dat wol \'k leauwe, as me sa swier laden is . . . Bokke. Ho miensfc dat? Jan (froalik.) Wel, lio scoe \'k dat miene. In leecli skip sciet maklik foarüt en hirder as ien dat de folie lést in hat. Ik ha froeger fearn fen Skiedam op Maes- tricht, mat je witte. Bokke. O, just, ja, mar ik miende, ik woe sidze, it spant er donders om hjir mei „droege eagen11 to kommen. Jan. Dat wol \'k daelk leauwe, oars scoene jy to minsten in ütsondering meitsje op \'e gewoane gong fen saken. (fen siden:) Hy slacht deisk mear as in flesfol nei binnen. Bokke. Dou woste ek alles leauwe ford ... en mar gjin reden forstean ; fen Omke komt min gjin wird to hearren en dêrom bin ik hjir komt. Jan. Omke! dy leit to siongen op hêd . . . . né, hou

-ocr page 12-

		10
		hwet, né doch net . . . . hy scil nou de swiete rest wol ha, hwent Simen is grif al in toarntsje oan \'t bidden en jy witte as dy liu dêr mei goed to set binne, den wol \'t wol sliepe. Bokke (nysgierch.) Is Simen hjir ek al wer? Dêr is fêst yet neat skreauwn wol ? Jan (unnoasel.) Skreauwn? Ho ha \'k it nou? Jy fregen my sa pas ho mienst dat, mar nou mei ik jo ek wol freechje, ho mienje dat? Bokke (gewichtich.) Of notaris hjir ek west is? Jan (allike dom.) Notaris, notaris, hwet leit Omke oan notaris ge- legen; dy hat neat mei him to meitsjen, hy kin üt sin egen fearren wol fleane en hjir is al oanrin genoach. Bokke. Ja, ja, mar jonge nou fetsje ik earsten datste net riucht op \'e hichte biste fen de saken. Jan,
		Thige skoan Bokke! de saek stiet sa, as jou en

-ocr page 13-

		11
		jou kammeraeten Simen Ozoofein en monsjeu Ha- beniks van Nullendrein it skikke koenen dat Omke foar goed öf\'reisge, den leauw \'k net, dat er lang tid fen berie krige. Bokke. O , Jan! ho doarste dy wirden ütsprekke. Ik ha siker hert foar de ald man. En wise min dieden dat net üt? Nim ik net altïd thige hwet mei as ik hjir kom ? Sa ha \'k hjir al wer in fiks stik ljirre ïn \'e doek, hwent ik sids dêr mat mar hwet in om wer op \'e proppen to kommen. Jan. Is \'t meiskien fen jou aldhinser? Dêr ha jy om- mers de rikstikken ütsnein, foar \'t er de dobbe in- gien is. Bokke. Dy diveker né, Jan ! dat scoe to fier gean, né, dy kinne de Amsterdammers by wolwêsen troch de kiel skouwe. — Né, dit is fen de beste kjelleljirre, dy kostet my it pilnd wol alve sturen. Jan. Ik nim dy dingen sa nau net, hwent as wier \'t bygeliks ljirre fen in stikelbaerch, ik leauw dat de measten dêr net folie fen priuwe scoeden, as hia it net wisten.

-ocr page 14-

		12
		BOKKE. Dat haste goed, mar om fen \'t jen in \'t oar to praeten, ik wit clou haste it tliige by de ald baes stean, don kinste mei him lêse en skriuwe, jonge, scoeste net ris in goed wird foar my dwaen wolle, as \'t safier ris komt . . . Jan. Ja Bokke, jou ha bynei de selde tekst fen fine Simen lêstdeisk; dy eamelt ek jimmer, as \'t safier ris komt Jan en den ... en den ... en den . .. den hat er hwet swiete appels om omke hwet op to kwikken. My tocht jou moasten earst sels mar ris mei jou ljirre op \'e ald baes los en sioch ris as jy gjin bit krye kinne. Bokke. \'t Liket my biustere freamd ta mat ik sidze, datste dïn egen belangen net better begripste. Dou witste doch, ik bin rund fen aerd en wol gjin tsjinsten sonder beljeanning. Né jonkje, dou witste net ho goed as ik it mei dy foar ha. Jan. Allegearre goed en wol Bokke, mar min aerd is sa dat ik oeral en altid fry praet ha wol, ik kin slim swye en ha in bulte nocht oan \'e gekheid, nou mat ik in fry gewisse halde, trou en earlik bliuwe

-ocr page 15-

		13
		en riucht troch sé gean. Sioch jy, den kin dat, mar oars .... Wy sprekke elkoarren wol neyer, gean jy earst mar \'ris nei de ald man ta en harkje ""ris hwet dy seit. (Bokke giet.) Jan. Binnen Bokke, ik freas jy scille wol to let op \'t rik komme. En buten dat, fine Simen scoe jy doch yet fiersten to tük öi\' wêse. Stumpers, as jimme binne. Jimme tinke immen maklik in rêd foar eagen draeye to kinnen, mar by \'t einslnten steane jimme licht sels in \'e tsiokke mist. Sa giet it mear: in oar in \'t ünleecli fiere wolle en sels er in reitsje. Hwa falsk spil spilet, komt meastal bekaeid wei. Hwa op forkearde paden giet, hat de divel ta friünd, en dy bringt sin folkjen krekt hwer \'t wêse mat. Dêrom hald ik altid nog saiblle fen \'e divel, al ho freaslik as er üs öfskildere wirdt fen sin neibestean- den sa as Simen. Qiy harket efkes as foaren.) As me oer de dfYel praet, dan lit er trochstrings net op him wachtsje, lik as sumlike greate liu mei bulten jild en bitsjes forstan, né, mar dêrfor is er den ek earm mar gau en snoad. — Sa wie \'t hjir ek. Hwent ik praette oer sin neibesteanden en sioch. Hwet deftich hearskip kaem dêroan? \'t Wie Ulle-sulle-nullen-drein! Hwet kein en hwet fein, dat swaeit en dat draeit, dat siocht en dat pocht, dat stapt en dat snapt, sa faek as er mar minsken siocht.

-ocr page 16-

		14
		Is \'t Rotskild ek de jildkening fen \'e wrald ? „.         , ] O, nein, o, nein, o, nein, o, nein! "^ Tiva- t ng n J \'t Is Ulle-sulle-nullen-drein.             J kear. In fölle neef fen Okle-pokle-pierlaplume, earm as Job, byneamd de „vergulden bedelaar!"
		4e TOANIEL. Jan en Baron Habeniks. Habeniks. Is er ook belet Jan ? Jan. Belet ? Belet ? ho divel nou ? Hy mat doch earst dea wêse of woen\' je him foaröf mar beliede. Habeniks. Och, jongen! wat maal jij met je vervloekte ape- taal. Je kwaakt als \'n kikker, die niet weet, waar \'i nachtkwartier zal zoeke. Jan. Och, min lieave minhear, jy mochten siker wol winskje dat jy in kikkert wieren, dan koen\' jy to minsten it winterhealjier foarby fen iten en dat scoe in hiele ütwinder wêse. Habeniks. An wijsprate mankeert het je niet, maar a pro-

-ocr page 17-

		15
		pos! hoe gaat het met mijnheer de kapitein, wat beter hoop ik? Jan. Né alhiel net, \'t giet hioed swietwei efterüt. Habeniks. Zoo, zoo, je doet me waarlijk schrikke! Jan. Dat is siker gjin wonder minhear! Habeniks. Is zijn toestand zoo zorgvol ? Jan. Och, ja. — Tink ris ta minhear: earst fine Simen to bidden, do grone Bokke to swarren en nou jo to bearen. \'t Kin al net folie slimmer tinkt my. Dat sit oer de aldbaes gear mei\'enoar, lik as de skierkerts by \'t winter oer in dea skiep. \'k Leauw net dat jy dat fetsje, ik bedoelde (hg siongt en mak- het de beweging fen jildtellen.) \'t Is om zie dit, \'t is om zie dat....... sa sionge se in \'t Hollandsk, ha \'k wol ris heart, as se in sike omke treaste, dy \'t thige hwet neilitte scil.....

-ocr page 18-

		16
		Habeniks. Zou je dan waarachtig denke, dat ik als man van adellijke afkomst, met zulke onedele bedoelinge \'n oprecht vriend op z\'n sterfbed zou kunne nadere? Jan. Adelik bloed is yet net eal, minhear! Habeniks. Ik zou durve zweere....... Jan. Dat it allegearre innige dielnimming is dy \'t jo driuwt, o, ja, dat doare Simen enBokke ek sa taek as jy dat wolle, mar mei al dat swarren fen lieafde en belangstelling in omkes lot, kin \'t nog best ris barre, dat jimme elkoar strakjes yet ris by \'t hier krye, ek üt lieafde foar . . . . jy fetsje my wol. \'t Liket freamd, mar wier is \'t, dêr scoe \'k min kop op jaen wolle. Hwet ha jimme hjir al den dei to meitsjen? Habeniks. Mag \'n dienstbare, die van z\'n heer en meester zooveel weldade geniet, op zulk \'n toon spreke tege diens trouwste vriende. Ik ben met het lot van m\'n vriend zeer bewoge en zal het steeds met dade blijve

-ocr page 19-

		17
		toone, (hy Ut in pear oranjeappels sieari) dat mijn gevoelvolle woorde geen ijdele klanke zijn. Jan (wïlst Habeniks hinne giet nei binnen.) As me it net better wiste, den scoe me sok praet hast leauwe matte. Och, och, dy earmoede In \'t lekken, dy beskriuwt hwet, hia is tsienkear erger as dy in \'t pilo. Habeniks (al bij de doar draeit him om.) Heb je het nog tege mij misschien? Jan. Ja ek al. Ik forhelle dy liu hjir: do \'k sa \'n litse boi wie, do ha \'k ris in jonge mosk hawn dy stearre woe, mar do ha \'k him it bekjen sa föl proppe, dat er gjin siken mear krye koe. Nou is de ald man wol gjin jonge mosk, sa wis is elk wol, mar nimmen is ek sa dom of hy fettet min sidzen wol. Habeniks. Ik zou je anraaie, wat meer bescheidenheid aan den dag te legge! Je praatjes hebben al bitter weinig te beduije.....Ik zal er volstrekt geen notitie meer van neme.....(Hy giet.) 2

-ocr page 20-

		18
		Jan , aMnne. Och, dy üngelokkige stumper, dy earme baron Habeniks van Nullendrein, hwet is \'t hird om swye to matten, as me sa jerne ütfarre scoe: hwenttink er om, dat ik him in \'e macht ha! As er koe, scoe er my ringen lits man meitsje en woe \'k him to bük stean, sadat er komme koe, hwer \'t er sa jerne wêse wol, den scoe er my mei de himmel betelje wolle. Yetris, earme Nullendrein, oer alle hinzers biste hinnetilt, tsjin alle bergen ha se dy opkroade, fen alle mearken biste thüs komt, en fen al din sibben biste forstjitten. Hwerom? Om- datste din hiele libben troch dy sels forjitten en mar bouwt haste op din hege namme en komóf. Hwer scoeste oars ek op romje kinne? Ik sids as de liu fen sa\'n komóf gjin goed plak krye In e maetskippy, den is \'t cgen skild!!! Dat fliucht om Omke ta en oan, Elts sprekt fen lieafde en helpbetoan, Elts skriemt en kliemt om Omkes wea, En winsket: Och, wie Omke dea! \'t Is om zie dit, \'t Is om zie dat, \'t Is om, je weet wel waarom en om wat! \'k Seag lést in rike dame gean, In niislik spoek in moaye klean; En doch yet hearkes efteroan, Elts spriek fen lieafde en bea har oan! Refrein as foaren.

-ocr page 21-

		19
		In Ezel komt in \'t lieech bestiür, Kryt pleats oan \'t hiele greate roer Om \'t skip fen steat sin koers to jaen , iHoe kwam een ezel daar te staan"? \'t Was door zie dit, enz. In frek al fry hwet gris en ald, Dy stoe allinne in \'e wrald; Sin tsjinstfaem yet gjin tweintich jior, Dy swarde him iwge trou sa wier. \'t ^Vas om zie dit, enz. Non ha se hjir hioed en jister den doch fêst wol oer de tweintich porsjes iten brocht foar de ald man. \'t Is oars al freamcl net, ho siker as de liu binne en ho better as hia it betelje kinne, ho mear iten as er to heap tóge wirdt. Hwent earme Ruerd sin wif Sioukje bygeliks hjir nest, dat sloaf hat non al sind jier en dei omsukkele en \'t is er alle- gearre earmoed en elende hwet er üthinget, mar folie fen dy meilyige treasters dy \'t hjir it hiïs foltógje, komt men dêr to hearren of to siean. 5e TOANIEL. Dr. Esculapius, (in gütich manneke, hiel los lrfaeid.) Jan. Blid, dat jy komme dokter. Dy thrye mannen fen jister lüke al wer om it langste ein. Jy moas-

-ocr page 22-

		20
		ten se mar bast \'ris foar goed ófbalje. \'t Hat nou langernoacli dürre. Hia mochten it oars ek ris in \'e rekken krye; dat se in \'e füke rinne. Dokter. \'t Lacht mij toe, dat moet ik zegge, maar is \'t mogelijk, dat ik geheel buite spel blijf? Jan. Ik stean foar alles en de Aid baes, dat wit ik, dy scil jo net to licht falie, \'t Is alhiel sin egen ütstel. As studinten ha jimme fêst safolle fiten wol nttocht, dat jo ek üs de wei wol wïse kinne, om thrye skarlünen in \'t net rinne to litten. Dokter. O ja, Jan, dat is niemendal, om ze er in te late loope; we zijn al een heel eindje op Aveg; als ik zoo meteen zeg, dat de toestand van den patiënt zorgvol begint te worde , dan gaat het lieve leventje los. Als \'t maar niet te ver loopt! Jan. To fier, to fier dokter, \'t kin nea to fier! Dy snaken matte lean nei wirken ha. Hia scoene de ald man wol lorskuörre wolle, om mei de fearren wit hwer to fleanen. Dy fine Simen preket mar fen barmhartigheid en genade en den skriemt

-ocr page 23-

		21
		er mar, dat Omke sa dwaes wêse kin om sokke idele minsken as dy Bokke en dy Habeniks by him to dildsjen; ho sin neilittenskip it kwea fen \'e wrald yet ris foartsterkje scil as sokke gewone minsken as hia der de fingers efter krye. Siker dokter it is net om ut to stean. Dokter. Als het alleen Ozoofein was, die saaie zemel- preker met zijn nitgestreke gezicht, dan zou ik er zelfs recht schik in hebbe, om hem eens voor al- tijd af te exerceere. . . Jan. Dy mesjeu Habeniks is neat better Dokter! Koart- lln ha\'k foar min egen eagen sioen, dat er oan d\'aldbaes sin briindkiste siet to pluesjen, fen sels om rtt „ innige dielnimming" mei de beste aep er op óf to gean. Hy swart by adel, titels en wapens en lit it oeral hearre, ho \'t s i n foaralders mei \'t swird in \'e hand fochten ha foar fryheid en gods- tsjinst, dêrfoar matte wy har tankber wêse , seit er, en om dat net to forjitten, ha hia as afstamme- lingen fen dy fiere mannen dy krüssen en wapens as ünderskieding krige. Den wit er de aldbaes mei kleuren tit to lidzen ho disse troch sin neilittenskip oan him allinne to formeitsjen in romrik foargeslacht wer op \'e throane helpe kin.

-ocr page 24-

		22
		Dokter. Dat is toch waarachtig nog niet zoo gek gedacht; adel zonder geld beteekent niets, zoo wijs zijn de schooljongens ook al in onze tijd. Maar Bokke die schijnt dan toch iets beter te zijn. Jan. Och, minhear, hwet scil \'k sidze; Bokke is Bokke, al hofolle forstön as er ek mient to hawwen, hy is sa wekker net as sin genamt. Dokter. Zijn genamt, genamt, wie is dat? Jan. Dat is de hoanne dokter, dyneame wy in Frisland ek Bokke. De man sin wisheid sit in Skiedam. Foar de rest lit ik him bliuwe for \'t jinge er is: Dit wit ik wol, dat it alle thrye lêstige séskippen hinne en as jy de aldman in recept foarskriuwe koene, dat dy thrye mannen foar goed óf balie, it scoe him mear helpe as jou hiele apteek. Dokter. Heb maar geduld vrindje. Ik heb mijn ontwerp verder dan je wel denkt.....

-ocr page 25-

		23
		Jan. Dat mei \'k hearre dokter, mar jonge as \'t koe, den moasten je ek hwet dwaen f\'oar dy earme stak- kert hjir nest, dy lik as minhear wit oan alle iggen en einen to koart sciet. Oanstunds komt er hjir, hwent wit minhear, ik jou him yet wol ris sa\'n dit of in dat. — (D. en J. "tn \'t hinnegean.) Dokter. Wees maar gerust Jan , ik zal maar eens binne kijke. Het lieve klaverblad schijnt maar volstrekt geen haast te make. Jan. De iene stiet de oare net en elk foar oar is bi- nauwd, dat er hy koarter ein komme scil. (Dokter en Jan (jeune binnen. Ruerd komt ïn sin wirkpakje troch de bilten- doar in \'e hüs mei in deaman of tak- kebosk op \'e rech en in kantskeppe hy Mm.) 6e TOANIEL. Ruerd (allinne.) Dat is doch wer tsien sturen fbrtsjinne hioed. Hwet bin ik al lokkich as ik sioch nei min geli- kens, dy \'t de hiele winter bynei gjin wirk hawn

-ocr page 26-

		24
		hawwe. De liuwe binne my den ek nog al tadien, hia witte wol dat ik in swiere hushalding ha en dat min wif jimmeroan sukkelt. Wy komme sa doch fen d\'iene dei ta d\'oare en as skielk de sim- iner wer oankomt, hoapje ik, dat alles wer hwet rommer omkomme mei..... 7e TOANIEL. Jan en Ruerd. Jan (Ruerd in \'e reden fallende.) Jou tinke er yet al goed oer Ruerd. „Tevre- denheid maakt gelukkig", ja, dat hat master my ek wol leard, mar as ik jou lot hie , den leauw \'k al, dat ik my sels fen \'t winter \'ris to gast noad\'ge hie op ien fen Joukeboer sin drintsjes, dy \'t hjir efter jou hiem rinne. Ruerd. Den hie ik ek ringen to gast west onder de blau- pannen by Groue Durk to Liowerd. Eerlijk duurt het langst, dat hat master my ek leard en dêr hoapje ik my ek by to halden. Jan. Ja, dat scil ek wol best wêse, mar Obbe slach- ter seit, dat er om rik to w ir den efter mat.

-ocr page 27-

		25
		RüERD. Dy Obbe wit it altid mal to betinken. Sajust stoe er by de brêgge to roppen oer üs bestiür. Binne my dat ek riedsliu, sei er, litse Krist is in jabroer, greate Geale past wol op , dat hy en sin familje net to heecli oanslein wirde; Wopke Print, dy sit in \'e rie om \'t er in wein ridt lik as de bor- gemaster; Jhr. van Waveren, fen sels, dat is in man mei in moaye namme en sa mar foart. Jan. Den hat er fêst ek wer rüsje mei \'t wif hawn. RüERD. Ja stellich, en do begïtn er tsjin my, hwent don witste ik kry in krnmke ünderhald, dy rike boeren fen \'e streek brnke dy to\'n ein , sei er, en wy kinne dy ünderhalde, \'t roait nearne en nearne net nei. Is my dat ek in hüshfilding! Mines siocht er net moai üt, dat wit elts, mar dêr is dochyet „riucht- feardigheid" hwent ha \'k in stik in as\'k thns kom, den wist Trin my \'t gat fen \'e doar. Ik hie siker hast sorch, dat ekstenr him oppakke scoe. \'t Rnn my to fier, hear! Jan. Ik mei sokke lin dikerske graech ris hearre en dy Obbe doch, dy wit it brik mar ek teffens

-ocr page 28-

		26
		t\'aek skerp en wier to sidzen. Folie fen jimme liuwe, dy leauwe nou suver alles Invet Domeny en sin ge- likens sidze en dat is altid moai, mar wol jy wol leauwe Ituerd, dat dy belêsene mannen de spikers ek wol ris mei de koppen in \'t hout weislaen wollc. Uses sei okkersneins yette, ja jou wieren ek in: Wij reizen allen als broeders naar één en hetzelfde vaderland enhofoüe fen jou broars koene jy do optclle. sa om ende by jo . . . . Ruerd. Och , dêr ha \'k sa krekt net oer neitoeht, Jan. Jak. Né just, mar Obbe wol en neitinke man, dat is de boadskip. De theorieën binne faek hiel moai, mar tapast op it deiske libben den roait it faek gjin bit. Dy boekeliu, dy alles sa hiel krekt witte to sidzen, mar faek hiel min witte üt to fleren, dy ha \'k wol ris fbrgelike by Oebele Setter, hwent as dy de striette lans swabbere mei \'t lif fol Skie- dam den röp er by eltseswaei: Recht door zee! sioch je wol, dat wie de theorie, mar hy koe se net in \'e praktiek bringe. Dat is den doch ek wol divelsk, sei er wol faek, as er net fjirder komme koe, dat min sa \'n bükjen fol jenever net riucht troch sé thus krye kin. Sa giet it dy learde liu soms ek mei har nye ütfiningen: op \'t pompier stiet

-ocr page 29-

		27
		alles goed op \'e foatten, doel en ütkonist binne der thige moai en as \'t spiltsje rinne scil, den giet it lik as mei Oebele, it wol net foarüt, likemin as de rin-allinne fen Marüm. dêr jy \'t fêst ek wol ris fen heard hawwe. Rufrd. Wy ka to min leard Jan, sids ik wol i\'aek. Do \'k jong wie ha \'k in jier of liwet op \'e earme- skoalle west, en dêr giet it trochgeans net mei stoam, ek al troch gebrek oan stienkoal en boppedien moast ik ek al gan mei oan \'e lodde. Jan. Dêr is in bulte ünriiicht in \'e wrald, Ruerd! Moasten dy earme sielen fen wirkliuwe dy \'t mei kloek wêsen troch \'e tid komme, mei opbringe foar al dy kinstweyen in us gea, hwer \'t de greatheid har in al har weelde foarby fleane kin; moasten hia har sürfortsjinne cinten, dy \'t se sa breane- dich binne ek mei opbringe foar de rike mieltid fen \'e borgemaster en foar de gledde knoapen fen \'e fjildwachters f dy \'t er binne foaral ek om har in bethwang to halden; moasten de wirkbycn, dy \'t de hunieh In \'e koer bringe, gjin fry fleanen ha? Hwerom it sinneliocht net fry in al jimme wentsjes skine to liften, de riek troch de skoarstjin en jimme sels troch de iene efterdoar (hwent foardoarren ha

-ocr page 30-

		28
		Jimme faek net) gjin fry i\'itwei to jean en sels it salt en de sieppe to beleasten, o fy, sids ik faek as ik den derby tink, bo \'t jimme op mannich doarp yet wachtrinne matte to koste fen egen liocht en fiür, om to passen op \'e skatten fen oaren , of mei oan \'e brandspuit steld wirde of erger yet allerearst it fiür instiürd wirde as \'t heiteland in gefaer is, to- wile jim\' ütsluten bliuwe fen alle rinchten hwer \'t stimmen en kiesen jildt. Ruerd. Hwet scil ik sidze, hwent hwet je dêr for- telle dat giet min forstan to boppe. \'t Scil wol wier wêse, dat wy hwet eftersteane, mar och! wy komme der ek al. It lok fen \'e wrald scil sa ün- gelik net fordield wêse as \'t wol liket. Dy \'t mei in bits je tof reden is, is gan gelokkich. En derby Jan, as ik alles sa fin trochseach ha \'k wol \'ris tocht, as mannich wis man, scoe \'k den yet wol lokkich wêse kinne in min stand? Dêr twifelje ik oan en den mat ik sidze, bin \'k er wol ris blyd oer in. my sels, dat ik mar dom bleauwn bin en net wit, hwer \'t alle einen sa presies fêstsitte. Jan. Dos it giet jo den as de sïken, dy \'t in ünge- neaslike kwael ünder \'e lea hawwe, mar der sels net fen óf witte en sadwaende yet in flaue hope op behald oerhalde, dy \'t har it lyen dragelik makket.

-ocr page 31-

		29
		RUERD. Op sa\'n wise, ja. Us master sei lést ek sa, do it to praet kacm, dat ik yet al in swiere sile to lüken hie, ja Ruerd, sei er, as jimme gjin ge- .sündheid hawwe den stiet it slim, dat is mar wier, mar lokkich dat dy mar selden üntbrekt in jimme stand; oer \'t generael binne jimme sterk en kreftich, brüke net heal safolle medicinen en wirde wolhelte alder as de greaten fen disse ierde, dy midden in \'t formeits eltse ure oan \'e forlieding bleat stean en har libben mar al to faek to koart dogge, omdat se al dy weelde net trochstean kinne. Altïd in \'t fölop, siker it liket ïnoayer as \'t is..... Jan. Mar altid in \'e earmoed den? Ruerd. Dat siocht me selden of nea, as de need op it heechst is, komt er ütkomst en faek wol folie ear- der. Der binne mear greaten oan sieleleed stoarn, as earmen fen honger omkomt, ha \'k wol ris sid- zen heart en faek tink ik dêr wol om! Jan. Wy praete ris wer min goede man. (Hy giet %n- twisken nel de kast en hellet dêr ten en oar üt foar sin boarman.) Sioch jo wol, hjir ha \'k hwet fen d\' aldbaes sin presintsjes foar jou wifke, hy kin se doch net ütswiet — dat is praktiek witje.. . Meitsje

-ocr page 32-

		30
		non mar gau, dat je lijir wei komme, hwent jy witte dêr binnen, dêr spoeket it — en trimmen oars as de (ildbaes wit, dat ik jimme sa non en den eat fen sin oerfloed takomnie lit.. . Ruerd. Ik betankje jimme alle beide dêr foar thtge by thige. Jan. Dat docht me ek oan goe-friünden, dy \'t jin jild liene wolle tsjin 8 a 10 percint, inkel om jy ut \'e need to helpen, mar by üs kin jy mei ienfaldich .betankjen\'" al mear as folstean. (Ruerd óf.) Jan, aüinne. (Hy harket oan \'e doarengiet dêrnei toer mids op it toaniél.) Jan. Dêr komt it treflike klaverblêd siker krekt oan: üeloof, Adel en Schiedam ho kin \'tmoayer? Scoe \'t pleit nou beslist wêse, d\'alde testemintsje ? Och, och, mocht it \'ris komme sa \'t ik it wol winske. (Hy rt\'nt voer net de doar.) \'t Skieden fait swier, scoe men wol sidze, sa lang dürret it. Hwet ha hia \'tdrok! scoe Bokke al ien to pakken ha? .......Stil, nou efkes from wêse, (Hy kryt in boek en giet sitten.) dat docht min wol net, as Domeny oan \'e foardoar draeit ?

-ocr page 33-

		31
		8e TOANIEL. Jan en it Klaverblêd. (Wilst dit léste oan \'t tcird is, makket Jan i n tiïtsje op \'e eftergründ tajMslike grïmatsen of smit er in geklik wirdke mei mank, allinne foar de earen f en \'t publiek.) Habkniks (fry hicet lüd, idlst er mei de beide oaren troch de doar komt.) .... ik blijf bewere, «lat de maatschappij te- genover ons de grootste verplichtinge heeft. (Jan makket dg forplicldigen düdlik troch oanslaen en biï- gen.) Het huidige geslacht is z\'n staatkundige vrijheid en zelfstandigheid grootendeels verschuldigd aan de dapperheid mijner voorvadere. (Jan, troch uses it fiïir in to stiüren, ja wol!) Die hebbe hun leve immer feil gehad voor \'t lieve Vaderland, ja hun bloed zelfs geofferd op het altaar der vrij- heid en het is dientengevolge, dat op onze borste nog de eerekruise schittere, bewaard in onze ti- tels en wapens, ter herinnering voor de nakome- lingschap , opdat deze zich steeds dankbaar zou betoone ook tegenover de zone van zulk \'n fier en opofferend geslacht (Jan ictst op Ilabeniks: Knappe „zonen"!!!) Voor geen schatte ter wereld, zou ik m\'n adelijke afkomst ooit wille verloochene, hoe groot de kracht van het goud ook moge zijn, de echte adel buigt niet voor geld! (Jan : né , mar

-ocr page 34-

		32
		dy krüpt soms foar ginsten fen foarsten en fen mi- nisters !) En hoe ondankbaar zijt gijliede dan niet met my te verwijte, dat ik hier gunste zou kome afbedele van \'n oud zeeman , dien ik om z\'n dap- pere dade en rijke levenservaringe zoo hoog respec- teer, met wien ik sympathiseer en als oprecht vriend m\'n innige deelneming kom betuige in zijn lijde, waaraan ik zelfs beboette heb. (Jan : ja , dat „be- hoefte" is in wier wird, hwent hy is fen alle mear- ken thüs komt: gewogen maar te licht bevonden!) SlMEN. Ik sids minhear, (Jan, minhear!) dat wy üs nedrich betoane matte in foar- en tsjinspoed; wy meye üs net forheffe noch op üs voorvaders, noch op üs zelvers, wy binne van nature zwak en geneigd ta \'t kweade. (Jan, dy Intwisken in droevicli ütsiean hdwn hat: hy bat bankrot slein! begrepen ?); hwet wy binne, dat binne wy net troch üs eigen zelvers (Jan: moaye treast foar sokke liu!) De Heare hat üs voorvaders fry makke en forlost fen freamde oerhearskers, omdat „de waarheid" har sa dierbaar wie, mar dat for- jitte de kinderen der wereld in har heech- moed. Blin foar eigen gebreken, oanbiddehia it gouden keal, het slijk der aarde (Jan: dy \'t meastc slik hat is de beste man!) mar Petrus sei: gouden zilver heb ik niet......

-ocr page 35-

		33
		Bokke, (kim in \'e reden fallende.) Hwet is my dat foar \'n gedonder, lit Petrus mar bliuwe, elts hat genoach oan sin egen; \'t jild kin my ek gjin wealich skele, dêrom bin ik hjir ek net komt. Ik hald fen in goed libben witje, en dit gin ik in oar ek, dêrom ha\'k de aldbaes al oer de acht snie\'s ayen en wit hof olie ljirre besorge, allegearre foar niks. Ik sids altid dêr mat mar hwet in, as jy mar sterk fen inhalden binne, kin \'t wol hwet lye; foar de rest lit ik elts leauwe en tinke en dwaen, hwet er wol .... (Habeniks lüstert tntwisken Jan hicet in ,t ear en giet mei Mm troch de riuchterside fen V toaniel, Bokke siocht it en seit tsjin Simen) : Dy, divel Simen! dat stean \'k neat. (Ut de holding fen Jan wie \'t düdlik, dat er dit just ütlokje woe.) Simen, (loerende.) Fy, Bokke, sokke fraeselike flokken . . . Hwet tink jo den scoe er Jan omkaepje wolle ? (Bokke giet op \'e luster.) Bokke , (gewichtich.) Ik hear neat. Hy is altid donderske (Simen skod- hollet) great mei d\'alde, dy snaek, hy is Jandorie net ienris in \'e familje , dy Nullendrein! Simen. Och Bokke, wy matte dat oan \'t lot oerlitte, dat

-ocr page 36-

		34
		is ïïuchtfeardich en doch al foar ds geboorte bepaald. Wy kinne der neat oan öf- of tadwaen. Ik bejammerje it allinne, dat immen as Jan, him op sokke gefaerlike dwaalwegen bringe lit en dêrom scil ik him sin swakheid daelk efkes lïnder it each bringe. As jo nou mar hinne gingen Bokke, hwent it is best. dat formaningen ünder fiouer eagen pleats ha. Bokke, (fen uiden: Den hij Jan op side krüpe.) •I o kinne om my ek wol hinne gean, den scil ik it him wol ïndruye: ik haw ek yet wol sidzenskreft: tink er om, as ik oan \'t thongerjen kom, dat se den wol krimp jaen wolle, dat swar ik jo! SlMEN. Ja, mar ik freas Bokke, dat jo in toorn reitsje scille en derby, ik stel sa sear gjm belang in de nei 1 atenschap; it greate doel feu min stribjen in dit libben dat is: dwalende en afge- dwaalde schapen tot de kudde terug te voeren! Bokke. Allegearre goed en wol Simen, mar Jan dy bliuwt mar wei, ik kin der oars fen wirde, sa giet my sok ding troch de lea. Sa\'n kerel fen niks as dy earme swael fen in baron mei sin poeha scoe mei

-ocr page 37-

		35
		de beste aep öfgean, liwent der iongert er op , it is om kngels to wirden.........(hy dribbelt hinne en irer en l&ndet bij de kast oan, lurer \'t er in flesse Citkryt mei drank.) Ik trilje trocli ieren en sinen, der mat hwet ïn of ik scoe er ünder beswike. (hy set de flesse oan \'e hals, om \'t er gjin romer fine kin.) Simen, (oandien, tsjin de ein frylüd.) O, freaslik, dat is it wirk 1\'en \'e Satan! Bokke, Bokke, as ik jo bidde mei, set del! Dat helske tocht, o, lieave frede en gjin ein, dat is de kan- ker 1\'en ils maetskippy, dat bringt lest en ünrêst, skeel en twadracht, dat bringt sïkte en soargen, sonde en üngeriuchtigheid. Bokke, Bokke, haldt op .... ik mat min eagen afwende . . . (hy draeit him om en slacht de handen gear) föl wea en droevenisse ...... Bokke, (fait him tn \'e reden.) Haldt doch op mei sa\'n gebear, \'t is krekt of\' jy gek binne; \'t gappet mear as \'t bit, sa mei de flesse oan \'e hals en hwet scoe sa\'n klokjen kleare, dêr bliuw jy de kearel by as \'t er op oan komt, en bin jo hwet ten \'e wise, den flikkert dat güd jy daelk wer op. Sa\'n heal fleske deisk scoe foar jo ek probatum iwêse mei jo wige droevenissen . . . (Hy set de flesse voer oan \'e hals en seit tsjin Simen, uMst er efkes pansearret:) Woljoek? Net of graech?

-ocr page 38-

		36
		Simen . (ftiuclit op him ta.) O, jaen my Bokke, haldt op! (Il;/ nimf de flesse.) Nou mat ik wol fen dat helske forgif brüke, allinne üt lieafde foar min nciste , allinne om jo foar greater ünk to bewarjen, it is doch freaselik, ;n sokke droeve noodzakelikheden to kommen en it kwea hildigje to matten. Net min wille geschiede, o. nè . . . . (Hy drinkt de flesse leech.) Bokke , (koart.) Mines to minsten net, mar ik sioch mei dat en al wol, dat jy er sa fy net fen binne as \'t wol liket, om \'e divel net; dy \'t er sa\'n ófgrislik ge- sicht fen lCike, bin\' der faek thige sly nei, as se de kat mar in \'t tsiuster knipe kinne, (hy siocht nei de ntdoar) mar ik strik er op óf; dy Nnllendrein komt net werom, ik scil him siean to finen, en ik swar \'t jo Simen, (hy stekt de fust op) dat er sin man fine scil oan my! Jy matte \'t mar mei Jan redde. Pas op hear! (fen siden) mar i k scil him earst wol to pakken nimme!                                    Bokke of. Simen , (skodholjende en hiel droevich en forslein.) Hwet scil de ein wêse fen sok in sondich minsk- dom ? (Hy begjint to siongen.)

-ocr page 39-

		37
		(Wise: De wereld is in rep en roer.) Forflean is \'t fromme froede aki , Lik as in stien sa sinkt de wrald; Ho scil it miuskdom kearo? Dat siongt en laket dei oun dei En spot sels mei üs droef geklei; Hwer blinwt de snvre leare? Hwet jowt min mear om domeny , Om tsjerke , godstsjinst, prekery, Om deugd en goede seden! In kroegen wirdt it heil nou socht, Dêr alles mar ta\'n offer brocht, O droef, forskriklik heden! 9e TOANIEL. Jan en Simen. Jan (In \'t opkommeti,) Och , Simen, swy mei sa\'n geklei, Sinkt skielk de wrald in \'t boase wei, Den mat er kearels kommo, Dy net troch suchtsjen, mar troch dwaen , It spil wer nye fearkreft jaen, Kom Simen üt \'e slomme! Simen. Dat is dat, Jan, elts siongt op sin wïse, mar dêrom kinne wy yet wol efkes praete, hwer \'t ik al

-ocr page 40-

		38
		op wachte ha, hwent dou moaste witte, dat Dokter my sa üngemirken to forstean jown bat, dat de ta- stand i\'en Omke bed enk el ik wirdt. Hy scoe him to minsten oanriede om yet disse jiind sin beskikkingen to meitsjen. Dou witste allike goed as ik ho \'t land leit en dat de neilatenschap, dy stellich ten be- teekenisse is, egentlik riuchtens tordield wirde mat ünder de neibesteanden, mar nou scoe ik in min strïd tsjin "t kwea, minnelike graecb wolle..... Jan (dy \'t hiel ünforsMUich mei de hundev ht \'e biise en de holle stïf fordel Simen oanheard hot.) dat j o u it erfskip allinne krigen, ja , just, begrepen, fjirder. . . . SlMEN. Ja, né, dat is hjir gjin doel en ek al. Min in- nerlike hertewinske scoe wêse, dat sokke Baaltsjinners •         as Habeniks en Bokke, ütsluten waerden fen de neilatenschap, omdat hia ünwaerdich binne derïn mei to dielen; en f\'oaral ta har egen best, omdat hia troch it kaptael fen Omke yet fjirder ofdwaele scoene fen it goede paed en weisinke 111 in sé fen üngeriuchtichheid. O, Jan, as ik der goed inkom, den wirdt it my wea om \'t herte, hwent ik bin ek ienkear dwalende west en djip üngelok- kich — mar sind er alhiel ünforwacht in helder liocht

-ocr page 41-

		39
		in my ontstoken is, haw ik in kleur insioch krige in folie dingen, dy \'t foar mannichien tsiuster bliuwe. Alles en alles, scoe \'k foar dy dwaen wolle Jan, aste disse dei mei my stride woeste foar \'t ge- lok f en twa fen din meiminsken, en tsjin de sonde ten disse wrald. Jan. Jou geane f\'oarüt Sinien, dat leauw ik, \'t skint dat jou egenbelang hwet op \'e eftergründ rekket — ja , jou politiek is goed, dat sids ik altïd! Simen. Dat fetsje ik net, dat fen dy politiek Jan! Jan. Nou dat kin ek neat skele, \'t scil jo düdlik wêse, dat we in ien skipke sitte, as ik j o sids, dat it ek min doel en stribjen is om Bokke en de baron foar greater kwea to bewarjen. Ik beloaf jyd êrfoar scil ik dwaen hwet ik kin. Simen (froaliker.) Dat strielt my siker, ja, dat makket my it hert forromme, dat wy elkoarren hwet better begjinne to begripen, sa mat it ek ïn \'t libben Jan, iendracht makket macht.

-ocr page 42-

		40
		Jan. Jy reitsje ek allnel end\'al üt d\' alde dreun Si- men — in geastfonvant of broeder scoe sidze alhiel ten \'e noat — mar ik mei \'t hearre sa, sikerwier, hwent jy witte op gjin foatten en nemen nei, ho freaslik as my de grise oer de groue rint as jou mei jou eamelich geseamel goed oan \'t glibberjen binne» \'t Is net üt to sprekken! Simen. Dêr is \'n geast fen forgenoegen in my, ik strid foar \'t goede en nou sioch ik dêr jinsen de oerwinning, dy laket my ta en makket my blid. O, sids dou it yet ris oan Omke liwa \'t ik bin, hwer \'t ik foar libje en hwer \'t ik nei stribje, o sids him dat yet ris ïn sin léste libbensjünd, üt uamme fen my, sin bloedforwant, dy \'t sielsfolle fen him haldt, mar jimmer trocli de wrald mei smaed is bejegene, ja it scil dy ho langer ho düd- liker wirde, dat it de geast fen in froalik kriaten- dom is, hwer \'t ik foar strid .... Jak. \'k Wit siker net, ho \'t ik it mei jo ha Simen! As ik net better wiste scoe \'k swarre: jy ha in slok op, sa bütenwenstige froalik bin jy. (Simen siocht him itngeloavich en hy Simen. stralc oan.) Ja siker , stel- lich , wraehtich Simen! wier, ikmien it. (Simen wol

-ocr page 43-

		41
		Invet sidze.) Nee — it is sa net dat wit ik mar al to goed , jimme greatste fortsjinste leit jnst In jimme strid tsjin Skiedam , mar dat er doch in \'e léste heal- üre in bekearing, né ik wol sidze in omkearing in jou binnenste pleats liawn hat, dêr doarst ik min kop wol op forwedsje. As jy nou de alde Simen ris wer wirden wiene, \'t kin wonder, sidze jy altid . . Simen. \'t Mei rinne sa wonder as \'t rinne wol Jan, min geloave dat scil ik behalde, dat liaw ik net fen \'e minsken. Jan. Nou, dat kin wol ■, as jy de minsken der mar net mei bebibelje. Mei dat in al kin ik jo foar fêst meidiele, dat er jünd om jo tocht wirde scil. Siker , Omke wit wol, hwa \'t jy binne, mar dat hat er ut beskiedenheid yet nea riucht blike litten. Hwet sids jy nou ! Simen. O, Jan , ik hie \'t sa nea tinke kinnen. (Hy begjint dêrnei wer in \'e ülde dreun to kommen.) O, greate goedheid! Wy sondige minsken, wy binne blin . . . Jan (him in \'e reden fatlende.) Ho, lio, Simen , nou gjin alde ky ut \'e sleat

-ocr page 44-

		42
		helje. (Hij .set hun de hand fortrouwelik op \'t skon- der.) Ik scoe jy riede nou stil hinne to gean. Geloaf mar oan de riuchtfeardiehheid. Simen (b;/ de doar.) Siker Jan. dat doch ik . . . Jan. Wel nou, den kinne jy er mar stellicli op rek- kenje. dat jhnme allegearre lean nei wirken krye. (Simen óf.) 10e TOANIEL. Jan en Dokter. Dokter (dij \'t hastich opkomt.) Ik begon al haast ongeduldig te worde, mannetje, hoewel ik almachtig veel schik had in jullie discours; "k moet zegge, dat je den saaien zemelaar direct al aardig hebt beet genome. Jan. Ik wist dokter, dat er Bokke mei holpen hie om \'e drankflesse mei leech to meitsjen en dêr ha \'k him op traktearre! (Hia binne nei de kast gieit, hwer \'t Jan de lege flesse siean lit.) Sioch jy wol, \'k wol leauwe, dat er mear as heal föl wie en nou is er gjin drip mear in. O, dy snaken, hia nimrne hwet los en fêst is, krekt as \'t hjir allegearre harres

-ocr page 45-

		l:i
		al is. \'t Let de kaptein wol net, mar \'t hat doch skik of\' roai. dat sids ik. Dokter. Je moet het maar van de familie hebbe, zegt m\'n vaak en daar is waarachtig veel van an. Nu. \'t lieve leventje loopt nu gauw op \'n end. De ouwe heer is met het ontwerp zeer kontent en wij hebbe savne de schatkist reeds voor \'n deel gevuld. Mij dacht, dat we die same maar direct ginge trans- porteere, dan ga ik zoo meteen het driemanschap in kennis stelle, dat de toestand van den patiënt van dien aard is; dat ze hier van avond tien ure present moete zijn. Jan (tJiïge froalih.) Akkoart, Dokter! .Min hert dat is sa licht, in goeseplom kin \'t tille"\', scoe Gïsbert Japix sidze. as er ïn min skoannen stie. Hia geane hinne en Tcomme ringen siongende mei de kiste teer op it toaniel. Wise: Als iemand ven-e reizen doet. Deez\' kist is vol geheimenis, Gevuld met medicijnen: Voor \'t klaverblad probatum wis, Dat straks hier zal verschijnen, Want dau klinkt het loon naar werken (3 maal) zoo als \'t moet: De pillen fraai verguld zijn bitter als roet!

-ocr page 46-

		4-1
		Hij die zich immer voor laat staan Op zijn geloof en daden, Of op zijn naam en afkomst roemt, En nndren gaat versmaden, En dan vleiend gunsten bedelt, (3 maal) ja die zal, Heden ondervinden «hoogmoed voor den val!" Dokter. En nu de ouwe heer nog even hier heen geleid en dan zijn we gereed voor de ontvangst van de lieere Nullendrein en consorte. Knart dêrnei komt minhear v. Wateren mei de poaintemütse op oan de hand fen Dokter op it toaniel, tcïlst Jan de pakestoel draecht mei in soart reistékken of skoudermantel, dy \'t er de alde hear omhinget, net \'t disse hl \'e stoel pleats nomd hut. (x. W. kin ek in rhambercloak oan ka.) De ald man is nedrich-deftich. \'t Mat ut alles blike, dat it in man feu oansiean en ünderfining is. 11e TOANIEL. Dokter. Zie zoo, ouwe heer! die reis hebben we er al goed afgebracht; zit U zoo goed gemakkelijk? v. Wateren. O, ja, tankje minhear!

-ocr page 47-

		45
		Dokter (Wllsf er de lampe in bitsjè leger draeit.) Wille we de lamp maar al vast \'n beetje naar benede doen: dat is voor veel dinge goed. v. Wateren. Dat wie wol thige skoan ek foar my, Dokter! Jan. Wol ik Ruerd non mar efkes beskie bringe? Dokter. Wel zeker, dan zal ik de andere klante even gaan ophale en ze zoo\'n beetje voorbereide op de rijke erfenis! \'k Zal ze maar voorhouwe, dat U \'t mo- nientelijk verschrikkelijk in \'t hoofd hebt en soms nitstelle doet, die bij wijle voor zinsverbijstering doen vreeze. — Vindt U dat goed, m\'nheer v. Watere ? v. Wateren. Gean jimme gong mar; \'t is jimme beide wol ta- betrouwd hwet jim\' sidze en swye matte. Ik beloaf jimme ek min best mei dwaen to scillen. As \'t kin bliuw den foaral net to lang wei. Jan (al by de doar.) \'k Bin der mei in wip wer, kaptein! hwent it is flak by de doar en Ruerd is by honk, dat wit ik.

-ocr page 48-

		46
		Dokter (ék \'m \'t hinnegean.) Mijn klante wete ook dat er onweer an de lucht is en zulle wel niet van huis zijn gegaan, zoo wijs heh ik ze van daag al gemaakt. Tot straks. (Jan en Dokter óf.) v. Wateren (allinne.) As ik jimme disse jünd min hiele libbensskiednis forhelje scoe, den kaem er gjin ein, jimme ha lik- wol al safolle oer my praeten heart, dat ik gjin fïeamdling mear bin. Elts wit al sahwet ho de foarke hjir in \'e stalle sit: ik mei wol sidze brik en déroin scil it ek ta in brik ein komme matte. Ik bin wol liwet fild, om yette freamde dingen mei üt to heljen, dy \'t my alear thige haegen, mar ik koe der net best alhiel f\'ry fen. In minske wirdt sa ald net of de natuer fen sin jonkheid bliuwt him altid min of mear by. — \'k Ha min libben lang in greate ófkear hfiwn fen bekflaeyers en moaipraeters, fen earmher- tige bidders en graetsprekkers, fen swetsers en je- neverdrinkers. En doch ha se my In \'e léste tiden. sind ik net al te goed wirden bin, it hüs swart rün. Do \'t se net om sidzen jaen woenen, ha \'k se swietsjesoan komme litten, om se letter it Tilde mei it nye to beteljen. Jünd scil de öfrekkening wêse. O, dy jildsucht, dy dweepsucht, dy dranksucht, dy ear- en hearsksucht, hwa dêr tsjin stride mat, mei nacht en dei wol warber wêse, hwent it bimie ün-

-ocr page 49-

		17
		«lengden, dy \'t allegearre gans in neisleep hawwe. Hia binne de pest fen üs maetskippy. Boeren en hündwirksliuwe, sedemasters en riuchtshearen, kenin- gen en ministers, ja oeral en ïn eltse stand giet mannichien er oan mank. Hwer \'t se wirtel sciette , dêr roeye se ek faek it goede sied fen oaren üt en bringe in bulte Ünrêst en fortriet in de skiene wrald, dy \'t er ïndied sa aerclich ütsiocht. Us strid disse jünd is in strid in "t lits en scil hoapje ik wier meitsje hwet van Alphen seit: Een vriend die mij mijn feilen toont, Gestreng bestraft en nooit verschoont, Heeft op mijn hart een groot vermogen; Maar \'t laag gemoed dat altijd vleit, Verdenk ik van baatzuchtigheid, Ik kan zijn bijzijn niet gedoogen. Die zelden prijst spreekt vriendentaal, Die altijd vleit liegt menigmaal. 12e TOANIEL. v. Watehen en Jan. Ruerd ïnoast liem yet ef\'kes ibrstrüpe en den scoe er daelk komme . . . ; ik ha bim mar net folie wlser makke .... mar jonge, nou ha \'k jou drankjes en sa yette forjitten.                                       (Jan óf.) v. Wateren. Dy jonge, der ha \'k in bulte mei op. Dy is nou suwer altid allike froalik en wit ründom set op;

-ocr page 50-

		48
		de liu sidze wol ris tsjin my: sa allinne in \'e wrald lik as jo, dat scoe my min talikje, mar ik sids, ïiltïd mei \'t each op Jan: wy binne togearre goede minsken en ha mear frede en nocht in \'e lias, as mannich man en wif, dy \'t elkoar tsjin \'t sin trouwd hawwe of troch de alden oan \'e oar keppele binne, lik as dat in \'e greate wrald faek pleats het. I3e TOANIEL. Jan (mei de drankjes, dg \'t er bg v. Wateren op \'e tafel delset.) Dêr binne jou abrakadabra\'s, Kaptein! (Hg hiddt in drankje f oar \'t liocht.) Ek inbiilte kole- k w i n t i a! Hwet is der yet in tsiusternis In üs forliochte tïtt; O drankjes föl geheimenis, Op jimme ek past min liet. In bult recepten leauw my wis, Dy skriuwt me om zie dit! (hg telt as joaren.) It is in greate riedery, In bitsje is \'t dat me wit. Al leit in Dokter sels heal dea Gjin drankjes né, a, bah! Hy griselt feu sin hiele aptheek. Dat güd (hij hdldt in drankje omheech) \'t is al to (Faek, la,la!

-ocr page 51-

		40
		van Wateren. Pas mar op jonkje, dat dokter dat net komt to hearren, den reitsje jimme makkers óf. Jan. Hy mei \'t hearre Kaptein; ik sprek in \'t alge- mien en as \'t wêse moast, scoe \'kwol oars hwet fortelle kinne. van Wateren. Dou haste wol in bulte lêsen en dien en in bulte wisheid fen hearren en sidzen, mar dêrom meiste sokke wittenskippelike liuwe as de Dokters sa mar net oer \'e hikkel helje. Jan. Wy libje in in tid fen foarütgong en oeral heart me den ek de rop fen foarüt, foarüt, dat is sa, mar witje Kaptein, ho \'t ik dêroer tink, hear me den ris efkes oan: Foarüt, foarüt! sa seit de wei, Sa ropt me in tsjerke en steat; Mar och! de borgerman dy sucht: Hwet wird\' de lésten great! Foarüt, foarüt! ropt mannich pear, Elts jier in 1\'tse er by; Mar och! de litse mage ropt: Sids pear! ho komt\' mei my! 4

-ocr page 52-

		50
		Foarüt! ropt jiffrou Modeliocht, In weelde, pronk en pracht; Mar och! do moaye beugeltas, Seit: jiffrou, hjir is \'t nacht! Foarüt mei stoam en tillegraef, Wei \'t alde, alles ny ! Mar och! de man dy jefton bidt, Sucht: \'t fliucht üs al\' foarby! Foarüt, jow Bachus, Venus ear, To drink en dons\' mar ta; Mar och! de skrinkelman dy bliest: » N e t f j i r d e r, h j i r o a n t a! De dokters roppe ek mei „foarüt!" Mar och! üs binnespil dat \'s wier; Der wit min wenich mear yet fen, As hioed foar honderd jier! Jan (harket.) Dêr is siker al ien oan \'e doar as ik it wol ha. (hy giet hinne.) Komoan , dêr is üs boarman al, kom hjir mar Ruerd! 14e TOANIEL. Jan , Ruerd en v. Wateren. v. Wateren. Gean dêr mar sitten Ruerd: ho giet it by jo thüs?

-ocr page 53-

		51
		Ruerd (wilst er de pet of nimf en sitten giet.) Nou, dat skikt him hioed yet al Kaptein, ik scoe sidze, wy geane hwet foarüt — mar fen sels it giet sunich, dy moaye dagen witje, dy scille hoapje wy hwet betterskip oanbringe, mar dy kinne yet lang op har wachtsje litte. — Ho giet it mei jo Kaptein , wint it hwet oan? v. Wateren. Och, ik ha gjin kleyen, mar it wirket my sa in \'e holle, ik kin troch dy drokte sa dei oan dei om n;y hinne mar net ta rest komme, dêrom ha\'k plan dêr foar goed in ein oan to meitsjen. Wy ha hjir sa\'n freaseliken oanrin fen in stik of\' tliryc liu, dy \'t hwet mear fry miene to hawwen as riucht hinne, en om \'t se net om sidzen jaen wolle en alle beskiedenheid üt it each fbrliese, scille se jünd de fiürproef \'ris trochstean; lik as jo neyer blike scil moasten wy jo dêr by brüke. Jan (dy \'t efkes nei efteren tvie.J Kaptein! dêr komt Dokter ek al mei sin Drie- manschap oan. v. Wateren. Skik jou nou mar in bibsje efterüt Ruerd en sioch er gjin niget oan, dat ik my earst hwet si- ker hald, as ik ïndied bin.

-ocr page 54-

		52
		15e TOANIEL. De foarigen, Dokter en it Klaverbled. (It Klaverbled giet droevich op \'e Md, baes ta, dy \'t er bleek ütsiocht. — Hia beurse de patiënt Ut se tsjinsten: „as er wol fiür hat", freget ien, „as H him êk oansiegt" seit in oar, en freget Jan ; dy \'t op in distansje stiet „as de doarren trol goed ta binne;\'\' „laat mijn de pols eens voele" seit Habeniks mei in thige geleard gesicht, Tas er wol maklik sit" ivirdt erfrege, towile in oar him de mantel hwet to riuchte hinget, ensfh.) Dokter (tsjin de Kaptein.) Daar zijn we al Kapitein, (tsjin it Klaverbled) maar nu worde de vrinde verzocht, vooral niet te veel drukte te make; Qiy wist nei de holle) daar is de patiënt zeer zwak. (Hy giet dêmei op in dis- tansje stean nei \'t er Buerd opmirken hat mei de wirden: Zoo Ruerd ben jij daar ook ?) v. Wateren (mei in swalc lüd en nou en den hoasjend.) Ik ha my üt \'e sliepkeamer — hjir hinne bringe litten — om \'t ik jimme — yet graech ris siean en sprekke woe — ik kin fiele dat min kreften öfnimme.....

-ocr page 55-

		58
		Bokke (op sin wise oandien.) Scoe \'t den nou de forkearde wei op matte Omke ? SlMEN. Dat is de. goede wei Bokke, dy hoapje wy alle- gearrc to gean, lokkich den dy jinge, dy sidze kin in sin libben liefdadig west to hawwen. Habeniks. Liefdadig, ja, dat is het juiste woord, ziet eens waarde vriend, m\'n adellijk hart heeft nog \'n kleine verkwikking voor U meegebracht (b. f. in pear oranjeappels of in bus mei jonge grientc.) Bokke. Jonge ja, ik hie yet in pear ayen foar Omke in \'e büse stitsen, dat is hwet nys, sa fier komt it hinne — wy ha to minsten mar ien hin mear oan \'e leg — expres foar Omke! Simen (set in fleske op V tafel.) Ik hie hwette hunich meinomd, en my tochte Omke , as jy der moarns en jünds in aeileppeltsje tól fen namen, dat scoe jy wol thige noflik wêse, om \'t jy nachts net to folie sliep kiye en sa droech in \'e müle binne, mei dat gedurich oan hoasjen: fint Dokter dat ek net?

-ocr page 56-

		54
		Dokter. Wel zeker! honig is \'n vriend van de borst, dat heeft de groote Boerhave van Leide ons al ge- leerd. En haat het niet, het schaadt ook niet! v. Wateren. Och, och, jimme oerlade my siker mei woldie- den ; wês sa goed Jan, en sids har hwerom as hia hjir allegearre komt binne disse jünd. \'t Is my sa freamd in \'e holle .... Dokter. Dat is wel goed, Jan het woord maar te late doen, want als ik u rade mag Kapitein, wil dan vooral niet meer spreke dan volstrekt noodig is. (It Klaverblêd ivirdt froaliker oan \'e gesichten to siean en hat ilt en troch al ris nel de kiste loerd.) Jan , {mei in great stik pompier in \'e hdnd, dat er mei folie staesje üt \'e kiste krige hat.) Omke dy hat it fen \'e middei thige in \'e holle en nou hie dokter him oanrêd ien en oar fêst to stellen op it pompier en hwet beskikkingen to nim- men; hy is op jierren, it koe gau \'ris minder wirde, min kin \'t net \'ris witte, en den wie \'t best dat ien en oar foar \'enoar wie. (It thryetal hat intwis- ken al mommele fen „testemint!") Dit greate stik dat

-ocr page 57-

		55
		ik hjir ha, is troch in riuchtsgelearde skreauwn , dêr komme jimme allegearre in f\'oar en dat mat den ek troch jimme allegearre ünderteekene wirde foar \'twe fjirder geane. \'t Is zeer liefdadig! (Hia komme op Jan tasetten en gnuve er nysgierch in.) Wacht mar, ik scil \'t jim\' wol efkes to f\'oaren lêse. (Hy begjint mei kreft to lêsen.) Wy ondergeteekenden, allen gedomicili- eerd, ensafoart, ensafoart, allegearre prokereurstael dy \'t in gewoan kristenminske doch net Ietsje kin. dêrom scil ik sa fry wêse dy mar oer to slaen, hwer it op oan komt is dit: (tsjin Dokter.) Jonge Dokter, dat koene jo wol efkes lêse, jy binne better op \'e hichte fen \'e boeketael as ik. Dokter. Met alle genoege, ik stel me van avond geheel disponibel voor de vrinde. Jan \'(hy tvist Dokter hwer \'t er begjinne mat.) Dêr sa\'nne, Dokter! Dokter (dy H in bril opsette kin, as er dy net op hat, mei in deftich ütsicht.) Art. 7. Dat u-ij ons dientengevolge verbinden om aan Ruerd Teakes arbeider wonende te....., ten behoeve van diens wettige huisvrouwe Sioukje Jans met ingang van 1 Jan. 187 . jaarlijks eene som

-ocr page 58-

		56
		van f 300 uit te keeren als lijfrente, en wel op de tijdpunten 1 Jan., 1 Mei en 1 Sept. van elk jaar telkens Vs van het bedrag te storten door de respec- tieve donateurs of contractanten in volgorde der on- derteekening. Art. 8. Ingeval een der onderteekenaars van dit contract, \'t zij door achteruitgang van zaken of ander- zins in omstandigheden mocht geraken niet aan zijne verplichtingen in art. 7 vermeld te kunnen voldoen, en zulks op wettige en overtuigende wijze kan con- stateeren, dan komen ook die verplichtingen of bezwa- ren ten laste van een of wel beide donateuren of con- tractanten, daartoe wel in staat zijnde.) Dokter (ufflst er nei Ruerd siocht en Jan it stik wer f en hhn oankriget.) Dat is ?n verduiveld mooi stuk! Jan (tsjin it klaverblêd.) Dêr ha jimme nou it extract üt it stik, dêr is wol aerdich hwet kalk en cemint om hinne metsele, dos jim\' behoeve gjin sorch to hawwen; dat it net echt is. (Hij forfolget hiel bedaerd.) As jimme nou mar efkes de nammen dêr tinder setten den binne wy safolle Ijirder. (Jan tsjin alle thrge.) Jimme hope; dat Omke ïn sin léste libbenstid yet ris liefdadig wêse mochte lik as jimme tsjin oer him, is dos befêstige. (Tsjin Simen op in preektoan.) Ja Simen, it is al-

-ocr page 59-

		57
		tid sin streven west oaren ta liefdadigheid op to wekken en oan te sporen! (Bokke , Habeniks en Simen gnise allegearre allike taei, nimmen wol lleafst earst shi namme sette en er wirdt b. f. frege: hwa de Cddste is? e.s. f. hwernei Dokter infalt.) Dokter. Hebbe de heere de inhoud en strekking van het stuk niet goed begrepe ? Habeniks (wilst er hintte giet to teekenjen.) O , ja, minhear Esculapius, \'t was hier de vraag. wie de eer zou geniete van de eerste onderteeke- ning. Jan (tsjin Habeniks tcUst er sin namme sette scil.) Nou komt it op jou adelik hert oan! Simen en Bokke op \'e side fen \'e forgriind tsjin élkoar, uilst II. teekent. Simen (mei ien foar \'t pubük.) Dy earme siel fen in IS\'ullendrein hat er doch neat by to forspiljen. Dat is maklik teekenjen. Bokke. Wol jy wol leauwe Simen, dat wy sin part ek

-ocr page 60-

		58
		yet op \'e kop krye. Hy wit hun altid mar moai foar to dwaen! Habeniks. Daar staat m\'n naam! Ik vind het waarachtig een zeer edel doel, Kapitein, en ik gevoel me ge- dronge U hartelijk te komplimenteere met Uw ge- lukkig idee, om \'n hulpbehoevend gezin zoo voor altijd uit den nood te helpe. {Hy joivt de üld man de hand, dy Hsahwet knikkébollet en giet dêrnei op Rüerd ta, dy \'t er gelolc winsket, hiverop disse stïl- swyend betanket. Dêrop giet er nest Simen op \'e side fen \'e foargrund stean, wilst Bokke oan \'t skriuwen gien is, huwt net riucht flotsje wol.) Habeniks. Ik geloof waarachtig Simensma, dat de dikke alweer beschonke is, en dat onder zulke omstandig- hede! Simen. As er sin namme mar sette kin — ik bin frea- sende en bevende. Bokke (mei de pinne in \'e hdnd.) Ik kin er ford . . . min namme net op krye, sa trilje ik.....\'t slrint in familjekwael to wêsen, hwent üs pake hat er by sin libben ek sa\'n lést fen hawn.

-ocr page 61-

		59 SlMEN. Scoe \'t nou allinne foar my opkomnie? Jan (tsjin Simen.) Hwet kin me al in treurige noodzakelik- heden komme! Bokke (tdlst er fry hastich opfiiucht.) \'t Wirdt gekheid, hear! \'t Skoddet my nou suwer allegearre — ik kin de boel wol ibrkwattelje en forbroddelje, mar den ha wy nog gjin namme . . . . (Dêrnei freget er op in toati fen immen dy \'t in yelokkige fitting hat.) Scoe \'t mei thrye krüskes net takinne? (giet teer sitten in de fêste hope op in ta- stimmend andert.) Dokter. Dat gaat niet op vrindje! het is \'n officieel stuk en daar zou\'en de andere heere ook niet mee kon- tent weze. Simen (giet op Bokke ta en stiürt him de hand.) Lit my jou helpe Bokke, de swakken to helpen, dat hat altïd min streven west in dit libben. .Tan. Krekt as üs Kaptein!

-ocr page 62-

		60
		Bokke (nei \'t\\de namme er sahuet opkomd is, earst tsjin Simen allinne en dêrnei tsjin (Ie oaren.) De omstandigheden witje, dy bringe yin ek fen \'e wise; stel jy ris foar, dat Omke, dy \'t altid sa goed foar üs wie, hjir skielk net mear wêse scil, dan mat it gefoel wol boppe komme; it is to minsten biesterbaerlik ho nei as my sok ding giet, ik bin er alhiel fen oerstiür, hwent Omke koe nou suwer mar ïte en drinke hwer \'t er sin oan hie, mar dêr wirdt net nei frege, as \'t safier is..... Dokter. Ja, Bollebein, U lijkt wel iemand te weze van een erg zenuwachtig gestel, en op \'e zenuwe daar komt het tegenswoordig op an. Jan. Alle dikkens is gjin deugd, Bokke! dêr kin jy ek mar op oan. — (tsjin Simen, dy \'t ünderwilen sitten gien is om to teekenjen.) Lit it liocht, dat er in jo ontstoken is, nou mar ris helder skiue, set mei in bly gemoed jou namme en bring (Jiy uist op Ruerd) it afge- dwaalde schaap ta de kudde! Habeniks (tsjin Bokke op \'e foargrtind.) Onze beproeving zal zeker heerlijk beloond worde!

-ocr page 63-

		61
		BOKKE. Wel, wisse, de saken steane goed, (hg ivist nei de kiste) mar hwer moast it oars ek hinne! Jan (dy \'t stik oan Ruerd jowt, nei dat Simen ek teekene haf.) Nou kinne jy dy goede minsken skielk it nyjier mar ofwinne Ruerd, sioch mar dat jy hwet moaye winsken klear krye , as se mar rime, den kin \'t wol hwet lye! Dokter (iiilst Jan nei de kiste giet en der in tsjokke pong mei jild uthettet.) Gaat dat hier zoo !!! Jan (tsjin Ruerd mei de pong in \'e Mud.) En hjir beste bi-ave boarman ha \'k yet in moaye beljeanning foar jou trou en ïver om earlik troch \'e tid to kommen, dy \'t jo safolle lést en sorgen brocht. Dêr kinne jy nou mar daelk mei begjinne; keapje er foar hwet jo en jou hüsgesin nedich binne; smït it net wei, lik as mannichien dy \'t fen neat ta eat komt, mar wês er ek net to sunich by, sa \'t me dat fen rike giergerts siocht, dy \'t in al har oerfloed yette gebrek lye. \'t Is mar kald jild, mar \'t komt üt in waerm hert. Wol dat jimmer op pr\'s stelle. Mar al to faek wirde de fortsjinsten fen de mindere man oer \'e holle sioen en trochgeande

-ocr page 64-

		ij 2
		allinne de dieden f en \'e generaels ek in \'t borgerlik libben prise en beljeanne, ek al ha se neat mear dien as har plicht, lik as jo ek. Dokter. Wel gefiliciteerd hoor, dat zijn buitenkansjes zoo als ze op z\'n allermooist éénmaal in \'n menscheleve kunne voorkome. Ruerd, (ut \'e skroeven earst tsjin de Kap- tein. It thnjetal is heal forslein, en doch t/et fol blide forwachting.) It wit siker net ho \'t ik it ha. Tilsendkear tank beste liear! Och, och, hwet fint men hjir doch in goede minsken. Ja, as de need op \'t heechst is , den komt er utkomst, hwent it is wier, dat wy Jn \'e léste wiken wol \'ris gebrek lyt hawwe, mar wy ha gedild hawn , üs best dien en jimmer ïn stilte hope op better; dy hope joech üs moed, mar nea, nea, hie \'k tinke kinnen, yet ris rik to wirden. Sa- folle jild! Hwct scille Sioukje en de bern dèr i\'reamd tsjin opsiean! As hia siker mar leauwe wolle, dat ik er earlik oankomd bin. En den alle jierren yette 300 güne fêst inkommen !! Ik beloaf, ik winskje , ik betankje..... v. Wateren (Tsjin Iiuerd in it hinnegean.) Swy dêr fen stil brave boarman, ik hald net fen plichtplegingen en beloften. Min winsket altid mear

-ocr page 65-

		68
		as min jaen kin en sa is \'t mei beloaven ek mar al to faek. Ik bin de man f en dwaen, ienfaldich dwaen, en dêrmei wei (Euerd óf.) As neef Simen, nou mar efkes hjir by my kaem en de beide oare erf- genamen fJan f en siden erfgenamen!) in de binne- keamer gingen, oanstünds scil ik har wer roppe litte ; by in fordieling lik as hjir, tsjinnet de iene net presies alles fen de oare to ■witten. Bokke (inlst er hinne giet mei Habeniks.) Dat is wol thïge best Onike, hwent oars koe der ek yet ris kribbekeurigh eid lït foartkomme. Dokter. Zeer juist, beste vrind, en zoo iets zou de ouwe heer geheel van streek kunne brenge. Habeniks. Ik zou mij zelfs heel gaarne absenteere, al was het enkel om m\'n vriend genoege te doen. {Beide Óf.) v. Wateren. Dêr in dy kiste neef, der ha\'k sind lange jierren skatten forborgen halden , dy \'t jimme ünbekend wieren en dy \'tik, as ik hjir weireisgje mat, oan nimmen oars tabetrouwe scoe, as oan jo. (Simen la- ket hiel Uier uilst er op \'e kiste siocltt). Dy mannen dêr (hy vist nei de oare keamer), binne ünwaerdich sokke skatten to besitten.

-ocr page 66-

		64
		Mar hwet ik jo nou riede en bidde mei beste neef, forhef jo net op it besit fen dy kostbaerlieden hwer \'t de waerde in goud net fen to berekkenjen is. Bliuw nedrich en beskieden ried ik jo en lids se net foar de minsken to pronk. En och, as ik den sa ris oan \'t tinken en neitinken kom oer jou froegere libbensrin en jou jonkheid, hwa \'t jy do wieren en hwa \'t jy nou binne, den düke dêr ut dat forliden bielden op foar min geast....... (hy hoastet en liket wol to dwiljen.) Jan (wilst er net sin egen holle ivlst, mei H each op \'e Kaptein.) Dat giet dêr net goed mannen! As wy de saek mar forfolgen Dokter! {luj wist nei de kiste.) Dokter. Jij hebt de sleutels niet waar? Simen (tsjin Jan en Dokter.) Dat komt my wol raadzaam voor, den scil ik towile de ald man wol hwet delbêdsje en treaste. (tsjin Omke.) Och, beste, Omke! jou goedheid dy kin gjin palen, jimmer scil ik mei in tankber herte oan jo tinke en bidde foar jou behald. Ik fielho for- moeyend jo it sprekken falie mat om \'t jy it herte

-ocr page 67-

		65
		sa fól is fen lieafde foar jou earrne meiminsken. Lokkich dat jy In Jan in steun fine, dêr \'tjy op boue en troue kinne, ja, dat is in bes kik- king sids ik wol faek, hwent liwer fine jy in üs boaze tid yet tsjinstboden, dy \'t binne sa \'t se hearre to wêsen. Jan (tsjin Dokter, dg \'t mei kim in \'e kiste facet rund sioen hot, wtlst er kim in pak üt \'e kiste oerjoivt.) Och, Dokter, as \'t nou net to folie ferge is, den scoe \'k minnelike graecb siean, dat jy nog efkes hwet foarlêse woene, jy kin \'t moayer en better as ik, dat wol \'k wol earlik bekenne. Dokter (mei \'t pakket boeken tn \'e hand lnver \'t in moaye band omkinne sit, liwer hwet opskreawn stiet.) Als \'t maar geen Friesch is — (fa/ digert tiet \'t skrift) neen, dat zal wel gaan. Luister maar. (faj lest.) Deze uitgezochte leerredenen van de meest zalvende schrijvers der voorgaande eeuwen zijn expresselijk bij- eenverzameld voor mijn zeer vroomen en liefdadigen neef Simen Ozoofein, die de schatten daarin verbor- gen verre stelt boven het nietige slijk der aarde dat men goud geliefd te noemen. Dokter (uülst er it pakket toer oan Jan jowt.) Een zeer eigenaardig en toepas\'lijk geschenk!

-ocr page 68-

		6 o
		Jan (dg it oan Sinten jont.) Dat scil ïn jou srnaek falie! (Dêrop krijt er greater pakket ut \'e kiste en jowt ilat wer oan Dokter.) Dokter (lést.) Deze werken van Brakel, van Smytegeld en van Flavius Josephus, behoorende tot mijnen boedel en met veel moeite en opoffering bijeenverzameld, zullen i-en zeer waardigen lezer vinden, in mijn zeer eer- biedwaardige neef Simen Ozoofein, weshalve ze hem worden vermaakt, onder erkentenis voor zijne groote verdiensten als schriftgeleerde. Dokter (as foaren.) Dat kan zoo een prachtige verzameling worde! Jan. Dat \'s wat moais Simen, der fint immen treast in foar al sin swakheden! (Hg kryt hwer in pakket as foaren en Dokter lest.) Deze geschriften van IJntsje Jans en andere groote profeten, overvloeiende van miraculeuze voorspellingen en wonderverhalen zullen alleen door mijn zeer belezen neef Simen Ozoofein naar verdienste geschat kunnen worden en mede in staaf zijn zijn levensgeluk tot den einde toe te rerhoogen.

-ocr page 69-

		67
		Dokter (n\'ilst er Jan it pakket toer oerjowt.) Zoo \'n compleete collectie is wel \'n zeldzaamheid! Jan (wilst er Simen it litste pakket oerjowt.) As Omke jou forstjinsten ek beljeannet, tüsend- kear ha \'k him sein hwa \'tjy wieren en hwet edele gründen as er in jo stiken. v. Wateren. Binne dat gjin waerdige geskinken Neef? Hie \'k dy oan immen better tabetroue kinnen as oan jo? Mar ik ha mear antieke stikken ek ut freamde landen f\'oar jo meibrocht, sa as jo blike scil. Simen (heal In him sels.) It is iny in riedsel hwet min eagen oanskouwe; ik ha gjin wirden om min gefoel ut to sprekken. (Jan kryt nou in great pak ut \'e kiste, Dokter dy helpt him om it los to meit- sjen en it earste hwet dêrtit to forskhi komt, »s in freamde steek of hoed, den in wite stropdas of doek en op \'t lest in lékkenske wrak fen tilderwetsk model. (Fint min it better him hwet oars op to tugen ek best, as min mar sorget, dat Simen in in soart „preker" foroare

-ocr page 70-

		08
		wirdt.) Under it ütpakken wei kintieJ&n en Dokter trol in wirdke praete en Si- men kin healforslein de antieke stikken In eagenskou nimtne.) Jan (mei klim.) Dêr lidze nou, eale strider tsjin \'t kwea fen disse wrald, in maimich oantinkens foar jo, öfkom- stich fen in sindeling op Bornéo, dy \'t in sin iver troch de heidens —• dy \'t er hjir oars ek wol fine kinnen hie — in holle litser makke is; Omke ïnient oan nimmen better as oan jo dy relekwieën tabetrouwe to kinnen, omdat er hopet, dat ek jo in jou iver foart behald fen jou meiminsken ienkear butenlands trekke meye (hiel bedaerd.) As jy se mar efkes passé woenen, Simen! (Sinten slacht de handen ui elkoar.) Omke (forhiige.) O, ja, beste neef Simen, it hat altid min be- gearte west jo mei jou btitenwenstige gaven ienkear in jou fölle hearlikheid oanskouwe to meyen. (Dokter en Jan stekke nou Simen in \'t pak fen \'e sindeling.) Jak (eamstich mist Simen in bitsje tsjinstribbet.) It is Omke sin begearte Simen, ik scoe jo riede gjin üngenoegen op to Avekken.

-ocr page 71-

		69
		Dokter (efkes letter.) Ik zou je ernstig aanrade, geen tegenweer te doen , \'t is eenmaal het verlange van den ouwe heer. Zoo zijn ouwe mensche, \'t positief weet je (}>y wist nei de holle) — maar eind goed, al goed. Jan (as Simen klear is.) Nou kinne dy heidens jo foart as jy dêr oan \'e wal stappe Simen; jy kin den op slach mar be- gjinne, hwent ik wol leauwe dat jy er in ienen thus binne. Dokter. De kleêre make den man, dat is en blijft toch maar eeuwig waar. i Simen (forslein.) Ik scil gedildich drage, hwet my to dragen jown wirdt, mar hwet ik disse jünd tinke mat fen al dy Ireamdichheden, en hwet de ein wirde scil, fen disse beproevinge, ik stean machteloos! v. Wateren. Disse jünd, beste neef! scil allicht yet in lokkige takomst foar jy üntslute!

-ocr page 72-

		70
		Habéniks (dij troch Jan of Dokter helle is, by de doar stean bliuiet en bins- ter freamde eagen opslacht as er Sim en siocht, dy H rislewaesje makket om hinne to gean.) Wel fameus, is dat Ozoofein ? Zou hij in groot pontificaal \'n laatste troostwoord hebbe gesproke ? fSimen scil hinne gean.) Blijf om mijnentwil, op- offerende mensclienvriend, als uw oom de Kapitein er mede kontent is. Ik heb niets tegen uwe pre- sentie. v. Wateren. O ja, beste neef, bliuw den in üs midden en gean dêr stean Qiy wist net de iene side f en de foar- grilnd), den kin minhear Habéniks hjir by mykomme. Dokter (tsjin Habéniks en Simen.) Ja ziet U, \'t was maar een maatregel van voor- zorg enkel met het oog op Bollebein, die alles aan de groote klok hangt. v. Wateren. O beste en adelike friünd baron Habéniks van Nullendrein, ik wit jou adelik bloed is to eal om foar goud to bügen, jy stelle de adel sels boppe it libben, jy likje de ridders dy \'t in \'e krüstochten nei \'t heilige land, de swakke pelgrims, frouliu en

-ocr page 73-

		71
		bern beskermen tsjinoer rou geweld fen Turken en Sarrecenen, jo op to offerjen in de strid foar \'t heil fen jou meiminsken; of de heitegründ mei \'t swird to fordedigjen tsjin freamde oerhearskers, allinne om jins namme in \'e skiednis to foriwich- jen en oan jou neigeslacht nye earekrüssen toane to kinnen, dat scoe jou fhtrichste winske, jou heechste lok wêse. Jan. Ik ha\'t de aldbaes allegearre goed ütlein! v. Wateren. Ja, dat wit ik en dêrom, o , eale friünd ! scil Jan min kiste ek foar jo ilntslute om jo ut namme fen my , skatten ta to betrouwen, dy troch nimmen bet- ter op prïs steld wirde scille as just troch jo en dy \'t in wierheid jou greatme ljeanje. Jan (dy \'t de kiste üntslüt, er efkes in om digert en er dêrnei in great pak üthettet, dat Dokter mei losknoapet en hiverüt to forskln komt, in op- sichtelik uniformpak, dat gdns for- toaning makket.) It is de Kaptein sin hertewinske, jo ienkear siean to meyen in al jou kreft en mayesteit; tsjoch dêrom disse romroftige uniform oan, dy \'t er mei mear oare

-ocr page 74-

		72
		antikwiteiten ut de easterske landen meinomd hat en dy \'t jo indied in keninklik oansiean jaen scille. Habeniks (icllst er mei bihelp fen Dokter it 2Htk oandocht.) Inderdaad een vorstelijk tenue; heel gaarne doe ik m\'n boezemvriend dat genoege, want ik stel, dat "ook m\'n voorvadere zoo ongeveer gekleed zijn geweest, wanneer ze als aanvoerders ten strijde trokke! Dokter {f61 forwondering tsjin Habeniks, dy \'t er wtst op it greate swird, dat Jan ut \'e kiste helle hat en him oerjaen scil.) Daar komt nog anders wat kijke! Jan. En hjir ha jy nou yet it swird fen Alexander de greate. dat de Kaptein ut Babylon meibrocht hat; it wapen fen sa\'n fiere held past in de adelike hand fen in man as jo. Foar \'t jy nei Atjin ófreisgje — hwer \'t ik sa\'n innige hope op ha en hwer \'t sokke liu earst riucht to plak binne, — kinne jo dêrmei fiuchtsje tsjin \'t kwea fen \'e wrald, — en as jy dat mei helpe üt to roegjen, (hij nimt in \'t praeten wei in doaske üt \'e kiste) net allinne in wir- den mar ek in dieden, hingje den disse thrye eare- krussen op jou nommele boarst; — dy krüssen ha

-ocr page 75-

		73
		greater waerde en mear beteekenisse as dy fen \'e tsiendeiske fjildtocht en folie oare linten, strikken, titels en wapens! It earste is yet it krns fen de heilige Laurentius: „nederigheid" — der ha jy it wapen fen de riuchtfeardige Aristides fen Grie- kenland „ e e r 1 ij k h e i d" en hjir it earekrüs fen So- erates ,wijsheid." {Dy krüssen of wapens kinne wol fen boardpompier makke en beskildere of beskreauwn wirde, al nel \'t min it best fint.) v. Wateren. 0 adelike friünd van Habeniks, hald jimmer dy krüssen in waerde, hia binne fier ien algemien; stribje nei witnis en forstan , hliuw trou en earlik tn al jou dwaen en boppe-al nedrich en ienfaldich, al wirde jou in wierheid in man in rang en steat sa great, as jy dat nou likje to wêsen . . . Habeniks. Ik hoop, m\'nheer en vriend van Watere, dat Uwe grootsche verwachtinge omtrent mijn persoon niet beschaamd zulle uitkome. Het zwaard in deze vuist zal wondere verrichte, (hy stelt him in folie postuer) zoo ooit de eer van \'t vaderland in gevaar mocht kome. Dokter. Wat zal vriend Bollebein vreemd opkijke!

-ocr page 76-

		74
		(\'Jan hat Bokke inüvisken helle, dy \'t by de doar riucht op en del stean blhtui en by gjin mülkheid begripe kin, hwet Simen en de Baron foar kinsten üthelje.) Bokke. Hwet binne my dat foar kluchten! Simen de Toovenaar nest Garibaldi, it is den biesterbaerlike f\'reamd, om sa\'n wird to sidzen..... v. Wateren. Jy doare hjir wol komme, net Bokke \'i Bokke (dy \'t op Omke tagiet.) O ja, Omke! mar it skeat my by \'t inkommen sa in \'e foatten. Ik bin yette sa oandien, witje . . . Jan (nest Dokter op \'e foargründ feu siden.) Ik woe Bokke yet wol ris siean, dat er net oandien wie! Doktek (towile er wist op Simen, dy \'t er oan \'e oare side f en H toa- niel yet alüd ünbewegelik hinne stiet mei in biustere lange throanje en de eagen stif om liegen; Habeniks stiet koart by Mm.) Daar heb je de schildwacht naast zijn hoogste supérieur. Prachtige combinatie!

-ocr page 77-

		75
		Jan (as foaren.) Simen dy hat wol hwet fen in zoutpilaar. Mei al sin kwea, dat er op \'e lea hat, kin er dêr best ris stean bliuwe. Habeniks (tsjin Simen.,) Nog altijd onder den indruk der omstandigheden (\'Simen skodlióllet.) Met zoo\'n teergevoeligheid zou het er in den krijgsmansstand slecht uitzien, vooral als je moest commandeere. (Efkes letter, mar Simen forroert him net.) Moed houwe Simensma; wij hebbe het einde nog niet. (Boppesteande petearen, allinne foar \'t publiek, lcinne hwet earder of letter pleats ha, al nei \'t min dat best oardielt; de headpersoanen Bokke en v. Wateren ha dêr neat mei to meitsjen en geane har gong; om efkes Üd to winnen kin de léste oan Bokke ek in brief of sa to lêsen jaen.J v. Wateren. Ek jo, o Bokke, trouwe siketreaster en mildiedige woldwaender, ek jo wol ik net nei jou wirden, mar nei jou dieden beljeanje; jou belangstelling in my wie great, mar min belangstelling in jo dy scil yet

-ocr page 78-

		76 greater wêse, — ik forsikje jo dêrom ef kes in min stoel pleats nimme to wollen. (De ald man stiet op, Bokke giet heal forslein in \'e pakestoel sitten, Habeniks en Hels Simen siocht mei belangstelling dg wikseling oan; v. Wateren hat sin mantel óf dien en dg Bokke om \'e lea hinge; hg nimt ek sin poannemiitse en set dg sin neef op \'e holle, sadat disse in deadsk ütsiean krgt; Jan hat underwile ien of meur greate flessen ut \'e kiste nomd en foar Bokke op \'e tafel delset, hicer mei greate letters op to lêsen stiet Schiedam, vergift, dood, verderf, of oare tapaslike wirden.) v. Wateren (mei kreft.) My tinkt de troue oanbidder fen Skiedam, dy \'t him dei oan dei dêroan to buten giet (hg wist nei de flessen) en sa it heechste libbenslok ek fen sin neibesteanden forwoestet, dy past sok in deksel op sin rfisige holle, hwer \'t er mei nei \'t tsiustere grêf dommelt, net oars neilittende as skande, ear- moede en fortriet.
		(Bokke alhiel beteutere, doart kik of mik sidze; Habeniks, dg V get net rincht skinde to witten hwa \'t er dea wie en dos get föl goede hope wie, siocht nou ek aïlike betommele as sin lotgenoaten of kin ek in holding oannimme lcrekt as er ütfarre scil.)

-ocr page 79-

		77
		(tsjin aüegeare.) En ik, beste friünden en forwanten, ik wie sa sik net as \'t wol skinde, ik ha jimme allegearre ris op \'e proeve set, hwa \'t jimme wol wieren, net allinne in wirden mar ek in dieden en ik ha dit beslut fêststeld, dat as jimme in jim\' fjirder libben de lessen en formoanningen jimme disse jünd in underskiedene formen joun, goed in acht nimme en trou opfolgje wolle , den scil jim\' as afgedwaalde schapen wer ta de kudde rekkene wirde en ien- kear as my de kreften üntfalle, foar jimme libben lang wol besorge wirde, hwent om nou ek mar alles to sidzen hwet my op \'t herte leit, kin \'k jimme sondcr greatspraek meidiele, dat min besittingen ek in Eastïnje fen greater omfang binne as jimme miene en dy allegearre scille ienkear greatendiels jimme eindom wirde, krekt nei de miette fen jimme deugden en fortsjinsten, towile ik boppedien it be- swier fen \'e ƒ300.—, dy \'t jimme jierliks oanmin boarman Ruerd ütkeare matte, allicht foar min rek- kening nimme scil. Geloaf jimmer oan in riucht- feardigheid, stridt steas mei alle earlike wapens tsjin \'t kwea fen disse wrald en boppenal tsjin \'t kwea, dat Skiedam üs brouwt. SlMEN. Ja, Omke! it is wier dat min t e k o a r t k o m i n- gen ek tsjin oer jo vele west binne, mar dat ik

-ocr page 80-

		78
		dêrom oan sa\'n greate smaed bleat stean moaste, lik as hjir disse jünd, dat hie \'k nea tinke kinnen. v. Wateren, Harkje ris, neef Simen, alles hwet hjir jünd foar- f\'allen is, dat bliuwt foar altid ünder üs, dêr kinne jy fêst op oan; mocht it mar ta betterskip tsjinje fen üs allegear, in dy sin dat üs waerde as minsk er troch forhege wirdt. Habeniks (wilst er v. Wateren de hdnd joui.) Ik wensch m\'n heilig voorneme om steeds naar die verhooging te streve met m\'n handdruk te bevestige. Jan (fen siden.) Nog altid op \'e forkearde poalshichte. v. Wateren. Arbeid adelt, minhear v. Habeniks, as jy ienkear ta rïkdom en wolieart komme meye, forjit den dy gouden spreuke net, lik as safolle greaten fen üs tid, hwent den scil de wirkman üt it He- men hutsje jo net allinne achtsje en eare, mar sels foar jo in it fiür gean as de need oan de man komt. Bokke. Ik bin as skildige straft Omke, dat fiel ik en scil den foartoan ek min best dwaen my sels te oer- winnen om sa fen slaef wer in fry man to wirden.

-ocr page 81-

		79
		v. Wateren. Dat docht uiy goed neef Bokke, dy runde wirden ten jo to hearren, hald moed in de swiere strid dy \'t jo wachtet, in de oerwinning sels scil jy al in greate beljeanning fine. Simen (wïïst er nel v. Wateren giet.) Ik wol it skeel ek bylidze Omke en alles forjitte en forjaen, min dieden scille den hoapje ik foart- oan ek In oerienstimming wêse mei mtn wirden. v. Wateren. Den scille jy heechachte wirde, neef Simen! net allinne troch my mar troch de hiele maetskippy, dy sonder de geast fen \'t kristendom in kald ütsiean ha moast, ja licht ünderst boppe keard wirde scoe troch it materialisme fen disse ienw. Dokter. Zoo komt na regen Zonneschijn, Na duisternis weer licht, De waarheid overwint den schijn, En droefheid zal weer vreugde zijn, Doe ieder trouw z\'n plicht! Jan (dy \'t in mannich briefkes ut \'e büse hrige hot en oan elts fen \'t sélship der ienfenjoivt.) Dêr ha jimme min slotwird, dat mat songen wirde,

-ocr page 82-

		80
		tal dêrom mar efkes mei in, de ein scil den har- monie wêse. Wise fen in hiel bekend skoallesankje. Lit üs friüuden allegear Nou as friünden füskje , Dwaen as troue sibben Sa \'t beheart in \'t libben. Kom sluto vvy de iendrachtsband En drukke wy elkoar de hand ; Den libje wy wer bly, bly, bly , Den libje wy wer bly. As me elkoar de wierheid seit Dat \'s faek hird to hearren, Mar is \'t kwea wer buten En de skeel wer sluten, Den drukke wy elkoar de hand En slute in füster friundeb&nd ; Den libje wy wer bly, bly, bly, Den libje wy wer bly. (In \'t siongen wei ha se elkoar de hdndjown en ien of wol beide f er slees leinne lierhelle ■irirde.) It Gordin fait. 5Bi«fi|g\'» Wol min it slik in twa bidriuwen spllje , don kin foar ïjjJ*M(p de carste Atkoinste it gordin falie nei \'t s onsen fen Jan en Dokter op si\'le 43 of mei in lltse wWging cfkes earder ot letter, b. f. foart nei \'t sid/cn fen Jan: . . scoe Gisbert Ja pij sidze as er in min skoannen stic, en in dat gcfal sela in hiele foroaring fen toaniel pleats hawwe kinnc, as min dêr belang in stelt. Leeuwarden — Coöperatieve Handelsdrukkerij.