|
£ y-^/ // yé
|
|||||||
|
DISPliTVnO FIlEOLOCilCV
|
|||||||
|
JESli, E VIRGINE MARIA NATO.
QÜAM ,
gCOI) DEUS BENE VERTAT.
i.\ 4ri:i()i;i r \'i i: p\i;i loms mai;\ifi(I
J t i\ I /t C K KRSD IJCK.
JUK. rrit. DOCT. ET PROF. OUD.
NEU NON NMPi.i.siMi SENATUS ACADEMICI doxsevm^,
ET
x.iRiMssiMAE FACTJLTATIS TIIEOLOGIC/ïï decuk.o,
PHO «HAUIJ UO( TORATIÜ,
SI IWMl.Syl'E II\
T H E O L O G I 4
HOMHIIBT'S M. l'UIVIl.Efill- .
JM ACADEMIA RJIEMO-TRAJECTOA,
RITE A.C LEGITIME CO^iSEQÜEWDlS ,
t'inHCO \(; SOLEMNI EXAMIM SUKMmiT
.JOIIAHMKIS JACOBUi^ T/llV OOISTERZKK.
lUITEUOnAllRN.SIS. <
niE xxrri. JUMt. \Nivt miKxxxr.. hora i.
|
|||||||
|
TBA.IECTI *D RHENim ,
ivris iiANTHvEHiM SCHÏJLTZE * VOERMAft'S.
MDCCCXI..
|
|||||||
|
P RAE FATIO.
|
|||||||
|
Quuni studiorutn via me eo perduxisset, ut de Dit-
sertatione conscribendd cogitare inciperem,, tale quae- rendum, esse argum,e7itum. ratus sum,, quod et hodiernae Theologiae conditioni aliqnatenus eongruum esset, et gravitate sud se mihi commendaret, et cum, studiis meit aliquam saltern conjunctionem haheret. Ejusmodi au- tem, argumentum invenisse mihi visus sum, in eo, quod hac, qualicum,que tandem Dissertatione, elahorandum sumsi: de quo, quae haheo, lectoribus offer o. De ipsd Dissertatione non multa, moneani, haheo: scripti enim distributio, indoles, tractandi ratio, ex ipso opusculo satis apparent. Nee mirum cuidani videatur, me in hoc potissimum, argument urn. incidiste. Spec- |
|||||||
|
■%
|
|||||||
|
.'^■r . > -^ jt-i
|
|||||||
|
VI
|
|||||
|
titl eriim illud ipxinn Chri-ili pfrsoiiutn: qm> mugis
uutem percepi, hunc religionii- uo/itr<ie uitcturem, */- mtil arqunwntum ejiis conxtiliicre primavium, id unioiiquK gvrtnanu Theologo maxime agindum euxe duxi, ut in ca, quae hanc pcfaonani xpectant, dili- genter inquirat , et xacruni, de C/irixto exponenicm hixtoriam . ci'luti uoxtrac xaluli» palladium , ah ad- oevi-arioruni duhiix. ohjeelionihus, uppugnaliunihu,s tueatnr Perlincl purru. ad vitae Chri-sti periuduni. de qua multi noxlrix temporihui- duhii liavrenL Ic- cedehat, qiiod kujiix nrgiimi'uti pertructatio xpunla me duceret ad disqainitiones Hiitüficax, Exegeticns, Dogmaticax, quae sutnmupere iemper mi/ii arrixe- runt, quo magis earum initia in Praeeeptorum scho- li» xuniind voluplate delihaci. Qiiod /amen ita intel- ligatur nulim, ac xi dijficullates me fugerint, quihus ejusmodi argum,enti recta exposiliu prematur. Ita éaepius tne obruerunt illae, ut vi'x propositi tenax manereni. Nee tamen his me absterreri paxxux xum : xperanx fore.^ ut ea erga me aequitate exsent cum hu- manissim,i praeceptores, turn vero heneooli lectores, qua in juvenis parum. periti opusculo dijudieando versari solent. Quod xi quae bonae frugix huic Specimini insint,
(quae quantilla sint probe xcio), haec uptimae quae me institutioni debere fateor, quae in hac Academ,id mihi |
|||||
|
VII
contigit. Non tantum in icholis litterariis viae duces
nactui- sum egrogios, goudoeyerum in primis et heus- DiUM, unicum, illum pronus, verutn etiam cl. schrö- DERi benevolenliam expertus sum, (/ui per biennium f ere ad privatani Ulam disciplinam me admisit, uhi in gravissimaphilosophiae loca cum discipiiUs inqui- rere solet. Si autem ad inslitutionem nieam Theo- logicam animum adoerlam. est, profecto! quod gau- deam, Deoque gratias agam, me scholae Traje- ct iiiae per quinque, el quod excurrit, annos, di- scipulum exstitisse. Quid enim utilitatis, unicui- que in doctiorem, N. T. interpretationem incumbenti, ex cl. BOUMANNi scholis Hermeneuticis, Exegeticis, Criticis, redundet, el omnes norunt, quibus mecum contigit iis interesse, et ipse, hoc elaborando speci- mifie, expert us sum. Quod si ver o in par te disquisitio- nis historica, nonnulla insint. haud prorsus conteni- nenda. praeclarae institutioni haec deheo cl. KOYAAViUS , qui studii historici dux mihi exslitit unus in paucis eximius. Humanissitni viri benevolentiam, et antea semper, et recentissimo tempore ila expert us sum, ut auxilio, monitis, libroruni copid m,ihi suppedi- tandd, nunquam non mihi adfuerit, meque plane sibi devinxerit. Quidni venurabilem illum. senem , herin- UAM dico, hiv compellare licet? Vtx argumentum, meum, elaborare aggressus eram, quum jam magiiutn lUiid |
||||
|
Vlll
|
|||||
|
orhit litterati lu/nen exutlngueretur. Seniel tantum
(^juvut enim in mem,oriam revocare), paucis ante noc- tem iliam laetalern diebus, cum desideratissimo viro de argumento 7neo, per longum adeo tempus, collocutus sum. Quam praesto erat m.onitis tni/ii adjungendis, auxilio promittcndo, disquisitionis fontes indicando.' Qiianto Jlagrahat ardore, optimi Sogpitatoris honorem vindicandi.' Quantd cernehatur prudentie, et liberali- tate, et ver o sinceritate, uhi in gravissinia, quae cum argumento meo aliquo modo cohaererent, Religionis Christianae capita, data opera, exspatiabamurJ Quantd cum animi voluptate euni, Theologiam Pentoralemper biennium tradentem, audivi, qua institutione nullam, aut graviorem, aut gratiorem cogitari posse, omnes ejus discipuli pr'ojitentur. Sed non meum est, singu- larem prorsus virum laudare. Eorum vero Quae in me contulit, benejiciurum nunquam non memor ero. Quid vero Tibi debeam, Clarissime vinke! Promo-
tor aestuniatissime , praeceptor carissime I dicere vix possum. Per omne enim tempus, quo studiis Theo- logicis operam navavi, tnaximd me prosecutus es be- nevolentid. Theologiae Dogmaticae amorem singula- rem in me excitasti, discendi amorem aluisti, omnes denique meas res semper curae cordique habuisti. Hisce autem. heneficiis cumulus accessit, recentissimo tempore, quum, Te duce, gravissimum Dissertationis |
|||||
|
IX
argumentum tractarem. Congilii», moniti*, auxilio,
tni/ii roganti nunquam dcfuisti. Perge, Cl. Vir 1 eddem, dummodo ed ?ion promus indignus fuerim, amicitid gratum discipvlum condecorare. E Tud oni- niumque Pracceptorum CU. opera, multum emolumen- ti capiat Academia nontra, imo tota patriae no- strae Ecclesia 1 Quid vuhis tandem dicarn . Amici Conjunctissimi!
Quoties vos his diebus intueor, toties anitnitm in- tux ajjlictiim sentio: imo, qiiod alios suhinde te- stanten aiidivi : nulliim juveni esse tristiorem diem, qtiam illum quo vitae Academicae valedicat, ipse nunc experior. Qui enim, alibi separatim hominum animos percutiunt dolores, ubi vel a matre caris- sinid discedenduni, vet a f ra tribus eonjunctissimis abeundum, vel a peregrinationis stadio amoenissimo in regionem ignotani projiciscendum sit, hos dico, Ofnnes nunc sentio, ubi et almae matri Trajectinae, et vobis, Sodalibus Amicissimis 1 et ver o aetati juve- ni li, poëticae illi, vale sit dicendum. Si enim Acade- micae vitae hoc debuerim, ut vere vivere inceperim, animumque explicare, vobis me hoc debuisse laete projiteor, ut vita mihi exstiterit vere vitalis! Quo- ties igitur horas illas mecum reputo fugaces, quas studiis et amicitiae dicabamus, variis sodalitiis con- juncti, [in primis ver o in sodalitio nostro, litteris |
||||
|
Orientalibu* sacro), toties centrum imago animo meo
altius injigitur. Nonnulli Academiae jam valedixe- runt, quorum m.emoriam, nunquam non religiose co- lere pergo: plures vero hic relinquo, qui me abeuntem, gcio enim,. üotis. amicitid, deniderio prosequentur. Sed quid plura? me cognitum babetig, Amici.' et sci- tii, me amicorum non facile oblioinci. Idem de vobis spero: nee spe.ro tantum, sed futurum esse probe scio. Si enim talix fuerit amieitia nostra {fuit autem, revera) qua ad sanctissimum muuus, cui vitam cires- que cansecrare avemiis, praeparati si mus, manebit illa et continuo augebitur. En dextrajidesque, Amici.' P^aleatis, m,eque amare pergatis Scripsi Trajecti ad Rhenum ,
die XIII. mensis Junii MDCCCXL.
|
||||||
|
OISPIITATIOIIIS COmSPECTlS.
|
|||||||
|
I N r II o I T U S.
|
|||||||
|
ag-
|
|||||||
|
Exponitnr, quare pntissiiniiin ah enanatione liistorica di-
spiilalio exordiatur................ 1.
§ l. DüijiUfilis hisloria ante Vonvilium iSfcnetmm (1-3251- 4.
rriniornm Clirisli cnltiiriiin sententia.......5, 6.
Doginalis oppugnatio.............6-12.
Apologi'tarum nostio de aigumeiito inerita.....12-16.
Doginalis constitutio atque incrementa.......16, 17.
§ 2. yl cotivilio ÏMctiejio usque tid tempora • orieufis Sckolasti-
cismi (325-74.5)...............18.
Al) omnibus h. I. placiliiin de .lesu mirifico orlu in Rel.
iloctiina mliintlUur..............18-20.
A nonnullis magis exiinxilur..........20-23.
('uin gravissimis Reiigioiiis capitibus cotijutitfitur . . . 23-25.
Misere inquinnlur..............25-27.
§ 3. A JoHANNE DAMASCExo usque (ld Refoniiiiüoiiem (745-1517). 27.
Ipsius DAii.AscENi seiileiilia...........28.
Ecclesiae jiiilicinin de llaerelicis nonnullis.....28, 29.
\as inler rASCHAsium HADBERTrin et aATRAMSi'ia.....29, 30.
Ilnjiis pcriodi nota cliaracleristica........30.
Scholasticorum atqiie Mysticoruni opiniones. . . , .31, 32.
|
|||||||
|
§ 4. .1 Heformatiime ad Anglorum Dcisins. (1517-1648). . 33.
Refoimatorum .senlentia........... 33.
Doginatis constitutio in libris Symbollcis. Scholas-
ticismus................. 34-37.
Faniiliarum minoium nonnullarum sententia. Mysti-
cismus................. 37-40.
Ecclesiae Pontificiae recentioiis senlentia..... 41,43.
§ 5. Ah Anglorum Oeislis ad recenlissima usque tempora. . . 42.
Deistarum errores............. 43.
I'liilosophiae eUlcacitas nostiam in rem...... 43-45.
Naturalistnus............... 45, 46.
l'tsTii de nostro placilo sententia. Kationalisinus. . 45,46.
Christologia idealistica............ 46, 47.
.ScnLEiËBHACHERi sententia.......... 49.
Schellingiana et Hegeliana I'liilosopliia. stradss. welsse. 50-53.
Apologia recenlissima...... .... 53.
(nlroilus conclusio. Insequenlis disputationis distri-
bulio.................. 54.
|
||||||||||
|
p A n s 1.
INTERPRETATIO NARRATIONUM , «IIRIFICUM JESU ORTUM EXPONKNTll'M
§ 1. Inlerpretatio loei Mallh. 1:18-25........56-71.
„2. „ ^ Luc. 1: 26-38........ 71-90.
|
||||||||||
|
PARS II.
AHGUBBNTI , QUOD EXPOSITIS CONTIPiBTUR NARHATIONIBUS, VINDICATIO.
Partis argumentum............. 91.
CAPUT PRIÜS.
FÜNDAMBNTUM RISTORICUM SENTENTIAE NOSTRAE (aPOLOGIA POSITIVa).
Sectio I. Narrationum autlientia....... 93.
Ponderantur argumenta exlerna........ 93-96.
Argumentorum internorum auctoritas in Critica q. d.
alliore................. 96-98.
|
||||||||||
|
*„'*.
.S»- |
||||||||||
|
Pag.
E narrationum stilo atque arguniento ntilla argurnenta interna jure deproinuntur..........98-100.
Contra , argiimenta interna omniiio Capitum authen-
tiam vindicant..............100,101.
Sectio II. Narrationum indoles vere historica. . toi.
Ouid iVIythorum patroni de nostris narrationibus cen- seant, breviter c.xponitur..........102-104. $ 1. E nulld causd satis probahüi kujusmodi Mytki ortus expli-
cari poiest *..............104.
I. Neqiie e Judaeorum de MessiS notionibus. . 105-107.
II. Neque ex analogis V. T. narrationibus......107-110.
III. Neque e profanae antiquitatis Mylhis fabulisque. . 110-115.
§ 2. Ipsae nostrae narratiunes nil continent, quo ad Mijlhnm
agnoscendum cogamur............115
I. Frustra straüssios provocat ad earuni nexuni cuni Euan-
geliis Apocryphis.............117-125.
II. Frustra item provocat ad Angelorum legationes, no-
stris in narrationibus obvias..........125-129 III. Neque nieliore eventu earum pugnam cuni nalurae le-
gibus urget.......... . . 129-131.
§ .3. De charactere nostrarnm narrationum pure kislortch 131
I. Provocatur ad auctorum consilium.......132
II. Ad tempus, quo narrationes exsliterint......133.
III. Ad narrationum formam...........133.
IV. Ad rationem, qua, eas legentes, alliciniur.....135.
Sectio III. Narrationum nostrarum ix^io/naria. . 136.
Disquisitionis difflcultas atque distributio.....137, 138.
§ 1. Narrationum fonies.............138.
Narrationis Matthaei fontes indagantur......138-141.
De narrationis Lucaneae fontibus agitur......141-144
§ 2. Narrationum argumentmn. ... ......144.
Nisi verae sint, quas tractamus , narrationes , parum in-
telliginius, quanam ratione eovum argumentum exstiterit. 144,145.
Neque perspicimus , quomodo tali ratione eas litteris
mandare potuerint auctores..........146,147.
.\ttenditur ad Psychologicam narrationum veritatem. . 147.
Angelophaniarum veritas vindicatur.......148-150.
Narrationum argumentum ex ahsurdo defenditur. . 151, 152.
§ 'i. Narrationum consensus............152.
Pugnae species exponitur..........153.
Pugnae tollendae ratio ostenditur........154-157.
Ex ipsa hac specie documentum veritatis elticitur. , 157.
|
||||
|
C4PUT POSTERmS.
OBJECTIONUM REFUTATIO. (\POI,fiaiA NECATIVi.)
pag.
Sectio I. Objectiones Exegeticae....... 159.
§ 1. Repugnnntia in tabulis ChrisH Genettlogicis..... 159.
§ 2. Repiignantia in BXKiAK, fmtiiim, nequaliiiin senteniin. . 165.
§ 3. Repugniintiii ulia nonnulla.......... 171.
rt. E dcnominatione vwq tov dvd'Qdnrov..... 171.
b. E Lucae I: 40, ,52.....'...... 172.
c. E joHANNis (Ie Xnyii) (io('trina........ 173.
(I. E naiiatioiiibiissac.ris. de.Iesubapti.«nioexponeiitil)iis. 174.
Sectio II. Objectiones e Jesu atque Apostolorum
silentio................. 176.
§ 1. i\. T. Ittca^ qune ad uostntm arffumeïilnin ii nottnutlis
referunfur, accuraiius exaiinnanfnr....... 177.
.loh. I: 13. Gal. IV; 4. Hcbi'. VII: 3. Roiri. 1:3.. . 177-181.
§ 2. Jesu de mirifico sno ortu silejitium........ 182.
üemonstrafiir, .lesum reveia non saepo bar de ie l(i-
cutum fiiisse............... 182, 183.
Rei causa quaeiitur, 1. In Jndaeoniin notionibus (.loh.
Vil: 27.)................ 183.
2. In eorum, quo cianl eiga Chiistinn, animo. . 184.
3. In ipsius rei indole............ 185.
4. In praecipuo Chiisti consilio........ 186.
Quaeiitur utrum Apostolos hac de re ubcriu.s Christus
instituerit................ 187.
§ 3. Apostolorum de noslro argumento silentium..... 188.
Nonnulla in antecessum monentiir....... 188
Mabci silentium.............. 189.
.loHAKNis silentium. ... .'........ 190-192.
Padii silentium.............. 192,193.
.Iacobi et PETRi silentium........... 194.
Apoi.ogiae conclusio............ 194-196.
|
||||||
|
■■ il R ü 111.
' RKl MOMRNTl'M.
Partis argumentum.............197.
Sectio 1. Momentum historicnm........198.
|
||||||
|
XV
|
||||||
|
Pag.
Ad nunquani interruptaiii vitae ('liristi harnionlam at- lendiHir................199,2(X).
Mujiis extraordinaiii vitae iiiitii conveiiienlia ostenditnr
cuin caeteris vitae ('hristi partibus.......201,202.
In primis ciim resurrectionis liLstoria......202,203.
ConvcniuiU Chri.sti nataics oiim vera ejus naliira Hu-
mana........., ........204-207. Sectio II. Monientum Dogmaticurn......207.
§ I. Christus o (iraftuQTi]Tng............207.
§ 2. Christus ó lixdji' rnv d^iOV-^>]f.iUTU hyiov QciPjg
aii'ivi'ov...................213.
§ 3. Chbistits o d/ivog a/tKo/Lwg y.ut uamkng.....2IG.
Sectio III. Moinetitum etliicuni........219.
Obs. I. E Jesu extraordinaria nativitate egregie apparet,
qualis revera sit hiimana natura, et quantopere baec differat ab hodieriui honiinis condltione.....220. Obs. II. In Christo , e Spiritu nato, adeoque (a'ui.iu(iTrjT(o,
summum nobis ccrnere licet perfectionis luunanae exemplar archetjpum , quod omni virium oontentione imitari nos oporlet............222. Obs. 111. Symbolica quadam ratione Christi e Spiritu Sancto
origo nobis comnionstrat, quali ratione et nos ad propositani Christi perfcctionem pervenire poasinms. 225, |
||||||
|
O-
|
||||||
|
o koyos (laQ^ tyèvBTO'
|
|||
|
IHTROITITS.
|
|||||||
|
INQUmiTUH IN HATIONEM , QUA DE AHGUMENTO IJOSTHO, VAIUO
TEMPORE, STATUERIT ECCLESIA CHRISTIANA. |
|||||||
|
Acturo de Sospitatoris e Maria virgine ortii, a nulla re
aptius oxordiri possc mihi visa est disputatio, quam ab euarrationc historica. Prouti cnim argumciitum Religionis Christianae maximam partem historicuin est, ita ab historia unumquodque doctrinao nostrae placitum plaiie pendet. Nisi enim vetustatis illam iiuntiam testantem audiverinius, et luce illa vcritatis collustrati fuerimus , incerti dubiïquc haereamus in mediis hominum opinionibus, commentis , philosophcmatibus, nccesso est. Quapropter, quo magis cxpertussum, Thcologiac studium jure higtoricuni dici, co saepius id milii proposui, ut, pro virium teiiuitate, in placitorum origincm, additamenta , corruptioucm , for- mam, mutatam primum, deinde voro in intcgrum rcsl- 1
|
|||||||
|
tiioiulam, data opera iiKjiiiifri-in. IV('<|iii' id a riosirac
dispulatioiiis coiisilio aliciiiiiti l'oic laliis .siiiii. Ralin ciiiiii, qua iiosiraiii roin tiaclarc, ac de ca slatiicic solcnl imsiri aevi hoiniuos , non lilc dijiidicaii jiossc vidcliir, iiisi aiitea perspexcriniiis, (jiiosiiaiii per ijiadns plarilnin nos- truni ad Jiodicrnuni siiiiiii slalinii pcivciiciil , (jiiovc modo per varia sacciila seso excoliicril EcMlcsiac Clnislianac; de eodciii loco do(;triiia. lii lo aiilciii, nijus lam larain moiiliononi iiijoccrunl \. ï. auclorcs , hand iricpic vidi'- bilur, cos auscullare , (jui aciali \p(isl(di<'a(' vixeinnl propioros. Porro, oninam causac sil Irilincndum, qnod a nostra re aniplectenda tol viri docli sint maneanl([ne alieni, oplime perspieiemiis, si sol)riam alrpie modeslain Ecclesiae Apostolieat^ (idem, vario Marie ajjjilalam vide- rimus, quin eliani linnianac slnlliliae ('onnncnlis eor- ruplani alque inquinalarn. Ilae laiidem via pi-ocedenles , oplime ralionem inlelligemns, (|na , linmanis somniis nugisquo rejeelis, ad Aposlolicam Nimplicilalein redea- mus, in re traclanda , qnam graMMn, (jnin gravissimam csse, mox, utspero, eomperli eriinns. Nee profcclo suavilate earet, nee diiïieullale haeree
disquisilio rmstra. Variuin speclaenlniii noliis prael)(d)it pro varia lemjjorum al(|ne lionMniiin condilioiie. Jesn e Maria virgino originem mine (idc agnilam , mox doj;niali('e constilulam , alio lernpore enm var is plaeilis Religionis Christianae conjunclam videliimns, alio vero aciiler ne- gatani. Opporinnilas nol)is od'erelnr , liiunanarn slulliliam deiidendi , imo vero sa('f)ins o|)inionnin insaniam deplo- raiidi. Ne lanieii leve quis dixeril pensnm lioeee iioslrum ! Variis enim privisque piemilnr difricnitalibus. Didieile |
||||
|
est, 1'alehoi' eiiiin,justos terminos tali disquisitioni ponere.
Si eiiiin omnium, qui unquam de doetiina Christiaiia bene merueiint, sentealias coUigcre atque depromere vclis, eavc, ne vel vanae doctrinao ostentatioiie Icctores aveitas, vel 0|ms suscipias parum fructuosum, vel, Prooe- niii loco, plenani eommcnlatioucm conseribas. Si vero, praecipuas unice rationes indieaie sludeas, quibus vario tempore nostia les fuerit liaetata atque cxculta , vercn- dum est, ne vel aliquid omiltas , vel eos insalutatos prac- tereas siinniios viios , qui, si non novam luccm argumento nostro allulerint, de eo tarnen conslituendo el confirmando egregie merueiint. Unde vix aut nc vix quideni cavero potui, ne, Scyllam cvilare studens, in Cliarybdin miser incidereni. Tuin vero, niilii non tam felici cssc contigit, ut duccm, quem in hac via luto sequi possem, nactus fuerim. Nenio salteni mib.i innotuit, qui in hujus rei disquisilione liistorica peculiarem operam posuit (i). His- toriae Dognialuni auclores vel ojjilcr tantum eam atlin- gcre, vel rem [)Oiier<^ magis quam [)robare solent: quod de autiqnd in primis valet placiti liistoria. ünde sae- pius ex ipsis anliquis t'oiitibus liauriciidum, atque ubivis circums[)ieienduin fuit, an aliquid hac de re tradide- riut scriptores Ecclesiastici. Quae tamen difficultales, ut fit, juvenilcni temeritatcm magis excitaruut, quam coliibueruiit. Phaima ipse desidero in hac, quam qua- lemcurnque tandem lectoribus offevo, disquisitione; atque (1) Ad finc]n jam pcniiictA ojiolla . in niaims mihi pervenit libellus
LTDEWi&n , Ilistorifichc Critischc Vntersvclmngen iiJicr die rerachie- dcnc Mcinvngon von der Ahkunft J. C. Wolfenhuttel 1831. Quem doleo. me nou antea in mcnm n.snni eonvertej'e potni-sse. 1*
|
||||
|
soxcenties compertiis sum , plus in me volnntalis et sludii
esse, quam facultatis et ingenii. Scd, (juid plura ? Jam igitur in argumenti campnm amplissimum excurramus, et priminn quidem vidennnis, ([uid de iioslia re Eccl. Ghristiana slatuerit, ante coiicilium Nicaenimi (325). |
|||||||||
|
«i 1.
|
|||||||||
|
Si ab antiquitate praesidii quid aceipere potest senlen-
tia , hoc cei'le nostrac Irihiiendum videtur, quod niinime diu post Cliristi e terris decessum exstilit, sed, vigento adhuc Aposlolica aetato, a plerisque fuit reee[)ta atqiie agnita. Quod haud difïicile est jnohatn. Eliariisi igitur hic non urgemus vestigia rei in Apostolnruin epistoh's genuinis oceurrentia, vel sie tarnen mattiiaei et i.ucae narratioiies , de quarum aulhenlia postea videhiinus , tam antiquae sunt atquc ah omnilius receptae , ut de seutentia antiquissima gcnuinum testimonium edant. Practerea idem apparet ex iis, quae do simoke mago narranlur , qui se a matre RACHELE, absquo virieoilu, coneeptum esse con- tenderet. Impostor autem hicco, se ipsum öivaj.av 8-eov nuncupans, (Act. VIII, 9, 10) divinamquo dignitatem prae se ferens, eas,-quae do Jesu ei innotueranl, narra- tiones sibi aptavit, atquc ita teslimonio , haud negligcndo, nobis commonstravit, anliquissimo jam tempore iiostrum argumentum ad tradilionem pertituiisse, quae in ore Chri- stianorum de Christi vitafalisque circumfcrcbatur. (') Undc |
|||||||||
|
(t) Cff. Rccognitt. Clcmcntinae II. o. l-I. (Tom 1. i)atiuni .\|instiiii-
coriim , Edit. Cotelerii p. 508). |
|||||||||
|
ot ia Euangüliïs Apocryphis Apostoli informantur discrte
liac de re disscreiitcs. (i) Confitetidura tanien est, neque Apostolos liüc plucilurn inRcligionc Cliristiana priinariuni liabuisse , neque [)iimos Gliristi cultores multos fuisse ir» re investigaiida, propaganda, et exponenda , imo saepius de ca silcntium Icnuisse. Gujus tarnen silenlii causae gravissimae dari possunt, (qua de re postea nobis cx- ponendum orit), uiido non multum molcstiae nobis creat. Quid, quod quicuinque eo tempore Ghristo nomen de- dcrant, maxime vitae ejus publicae recordarontur, cujus plurimi corum avtoniui fucraiit, aut in morte ejus me- moranda erant toli, aut in rcsurrectionc cclebranda, quac iis spci salu])crrimao fontcm recluserat. Gonstat tarnen, historiac Ghrisli parlem, quam nos tractamus, iis baud ignotam fuisse. Cujus rei observatie maximi esse motncnti videtur. Indo enim apparct, non praejudica- lis opiiiionibus Dogmatici^ primum pervcnisse Clirislianos ad noslram rem agnoscendam, scd potius argumentis historicis. Eo tempore nimirum, viventibus adliuc Ma- ria Apostolisque, inquirenti unicuique facile constare polcrat do re , ad vilae primordia Ghrisli pertinenl(\ Con- slat igilur, rcclissime ad ca, quac per Aposlolicam doclrinam manifeslo tradunlur, hoc quoquc origehem rctulissc, « quod Christus corpus assumsil, noslro corpori « similc, co soluni diirerous , quod naluui e virginc et |
||||||
|
(1) C(. Apost. kist. de S. bartuoi. cap. 4. «linde scirctevolo, quia
filiuD Dei dignatus est, per uterum viryiiiis uasci cum homino, ita ut homo in virgini» viilva conceptus, sccura inter ipsa secreta virginis hubeiet Uoum. Cf. FAmticnis, Cod. Apocr. N. T. Tom. 1 p. 675. |
||||||
|
Sp. 8. est. » (i) Nee miium fideo , i|isos (|ii()qii(- Patten
A-postoUcoi (lisertc statuisse, Jesuni e Maria virtjiiie per Spiriluni Sauctum osso iialuni. Hi, quanivis ([iio modo factum illiid sit non dcseril)eiiles, qnod modesliae oxem- pluin utinam senipcr seeiila essct niinis curiosa postcri- fas! lameii ipsaiii rein prohe ((Miuenint. Cortc hoc nobis de iGNATio coustal, qui in E[)ist. ad Ephesios cap. 7. « elg ïc'.iQog iariv, in([uil, uuoxixóc: if hui nrt-rucaiy.ng, yewt^zóg tv auQxi «fró/'f''".'•' ■'''•'•"s', «' ci'^ccvrad) uoTj dlr- ^ivtj, xuï hx Maoiag xca ty. !hi)v, :cn(orov 7U!!}itos, xcd loie: (ircadi-g. Ohiler de Chrisli orii^ine humana inenlio quoqne injicilur in Ep. ad IleLraeo.s , (piae ear- NAB\E noniino circunifertur, cap. V. 15-18.(2) Neque tarnen omnilms de re nostra persuasiim erat.
Exstitcrunl, qui eam acriler negarcnt, Jesurn filium MARiAE atque josepui hal)enles, atque in duns potissi- mum partes abeuntcs, iu Ehiotiifis^num iiimirum atque Doceiismum. De singiilis verliulo monendum. h.(\ Ehionitas quod attinel, lii Jesuin lialiucruiit i/u'lov
avO-notTtov i!S, dvOQMn.iDv yem/idi'ov: rvm igitur noslram rejeceruul: neque duo priora mvtthaei Evang. Capita |
||||||
|
(1) Vid. ejus opus ttiq! UQyiTiv § 4. cf. (i 2. Libro I. E dictis jam
concludt're licct , quantoperc et alii crreiit et in primis ('rollivs {^Iniiiuin Evang. Joh. V. II. IJiss. l\.p. .57^. svh nomiiie Artimonii cditvvi) qui putant j hanc narratioricm a jlstiso Jlur/i/rc prinmm esse inventam , deinde vero a multis reccplam. Quara^is eniin Jusnjiiis penjnam pla- cide de ii-s judioat, <jiii, ipsius tempore , lilstoriain nosti-ant i-ejicieijant, ((juod certe acrius foeisset j si sententiac a se in\entae veritatem propu- gnasset), tarnen ipse I108 , tanquam a comninni Clirislianoruni lide aber- rantes atqno rccedentes , doscribit atque perstrinjfil. (2) Cff. de hac Epist. auctores, ((iios laiulat Giescli'r, K. G, I. p. 122.
|
||||||
|
rccojiisfic vidoiilui. Quod disorte iii us rcprcheiidit ire-
NAEL's , [udc. Hatv. V. 1). « Ehioiiaei — uequc iii- «IclJigvrt; volciitcs, ([uouiaiii spiritus sauctus adveiiit «in Maiiani et \irlus Altissimi obumhravit eaui , (jua- « proptcr et quod geueratuiri est, saiiclum est , et filius «Altissiini Dei paliis omnium, qui ojteratus est incar- « natioiieni ejus , et iiovani osteadit generationeni, ut, «piüuli per prioieni generatioiiem moitem haeredita- (( vinius , sic per generatioiiem liam; liaereditaremus glo- <( riaiii. » linde idem irejnaeus tradil, Judaeo-Clirislianis miiiiiiu^ placuisso , quod LXX loco jesaiaeVH: 14vocem n?J7j^ per jia{t!Jii'oi' reddideriiit, quia sic Ghristiaiiis pro eorum seuteiitia argumentum sujipeditaveraiit ipsi. [Idv. Haer. 111:21). Teuendum auteiii est, nou omiies Judaeo-Cliristianos ejusdein erroris l'uisse soeios. Prae- euiitilius eniiii orkiene et eusebio (*) du|)lex eorum dis- liuguimus genus, quorum alterum , ebiowitae, rem rcje- cerunt: ullerum vero, iiempe naziraei, Jesum e Maria virgine natum contendeliant. Nequc dillicileest, liorum crroruni causam oslendere. Pleriquc cnim e Judaco- Ghristiaiiis , rigido Monotiieismo addicti, Messiam quideni haJiebaiit Jesum , divinam vero iiaturam ei abnegaliant, uequo eo pervenire poteraiil, ut lO Uüov iu Cliristo, ejusque tnjutiy.vjaiv '\n natura huuiana agiioscerenl. Ad CEiiiNTUUM siiigulalim quod atliiiet (sive euui nAJiidaeo- Chrislianos referas , seu , si mavis , ad Gnosticoruin -t^jo- ^(^^)ja)^\i) , huic etiam viro uostraiii rem fuisse ayMvdaXov xal i.iu)(iiuv cei'to iiovimus, (^) (1) Viel. ORIGENES, Contra Cclsum VI. ^\. ebsebius,//«'«<. ^c. III. 27.
[ï) Vid. EisEB. H. E. III. 28. |
||||
|
8
Nemini vero , cerinthi plaoita paulo aecuratius pcr-
pendenti, hoc miium videbitur. cerintiiüs enini (verba suilt iREivAEi 1. c. 1.26). «Jesum non subjecit e virgine « MARIA natum, impossi])ilc ]ioc enim ei visum est; fuisse « autem oum josephi et mariae filiuni, similiter ut rcliqui « oinnes homines , et [)lus potuisse justitia et prudentia « et poteiitia ab hominibus. » Idem illc cerintiium tradit (111:11.) Jesum dixisso filium fahricatoris (josEpnine an drjam'Qyoi?) Ut vero spontc intelligamus, haiic erro- neam sententiam , ab Ecclesia Catholica , omnium consen- su, damnatam fuisse, epipuanium invitemus, acerrimum illum Haercticorum oppugnatorcin , qui nobiscum sen- tentiam suam de cerintuo communicet. «Quocirca, inquit (') « depreheiisus undiquo ac convictus cerinthus « tenetur , una cum iis, qui eodem in errorc versaiitur, «quippc quac omiiia cum Sacris Litleris aperte pu- « gnent. Nam neqiie do josephi foemiiia natus est Ghris- «tus ; qui cniin pro(b'gium esse posset illius generatie , «ac, quod ab jesaiü dictum est, probari omnino posset: <i Ecce, virgo concipiet etc. jesaiae VII: 14. Qua- « nam vero ratione perfici poterit illud , quod gabrieli «virgo sanctissima dixil (Luc. I, 34) cui ille respoiidct « Spiritus S. superveniet te etc. (ib. vs. 35). Nonno «illorum ex eo stultitia facilo convincitur , quoddiserte «in Evangclio Scriptum est (matii. 1 : 18). Inventum, est « in utero anteaquwm convenirent ? Illud autem certis- « simum est, nunquam illos convenisse: absit enim, ut id |
|||||
|
(1) HAER. XXVIII: 7. Quem locnm de indiistria Iiio describendiim
esse piitavimus, quia et in eo opinionem de Mariii scmper virgine «tre- nue defensam vidcmiis. |
|||||
|
« unquam dicamus; alioqui cum in cruce penderet,
«non Sancto joanni , qui ipsc et virginitatcm serva- « verat, matrcm commcndasset suam. Hanc cnim \el « cognatis suis committere oportuit, vel josephi libcris, « si ([uos ex ipsii sustulcrat, puta , jacobo , josae , jüdae , « siMEONi, quos josEPiius alia ex uxore genucrat. Ncque «cnim illum cum maria consuevissc, ullo modo rc- «pcrimus. » Quod autcm cxpcrientia quotidie docet, ad extrcma
homincs rucre solcre, id quoquc in nostra re haud uno nomijie confirmatum est. Judaeo-Christiani cam rejecerunt, quippe in subhmiorcm Cliristi naturam ini- qui: mox vero alii cxstiterunt, qui vcre humanam üjus naturam turpiter negligcrcnt, Docetas dico. Hi cnim corpus non vcre humanum , sed tv óoxt^aei tantum xai qavicuHu Sosj)itatori tribuentes , non poterant non, alto supercilio, Ecclesiae scntentiam de nostro placito dcspiccre. Cujus Docctismi vcstigia, quod ad nostram rem , dejtrehcndimus cum in Gnosticismo, tum in Ma- nichaeismo. Ad illos quod attinet, basilides docuit, «Ghristum non ab hoc , qui feccrit mundum, sed ab «illo abraxa missum venisse in phantasmate , et sine « substantia carriis fuisse. » (') carpogrates vero Ghris- tum dixit, « non de virgine Maria et de Spiritu S. , sed «de semine josephi hominem natum, dcquc eo natum « carnaliter , sicut omnes homincs, suspicalur. » (2) Uii- de CARPOCRATis scclatorcs co nominc pcrstrinxit epi- |
||||||
|
(1) Vid. lEBniLLUNPs adv. Ilaeret. c. 18.
(2) Vid. PHilASTBlus de Ilaeres. c. 12.
|
||||||
|
to
PHANius , (i) quod « quicuinquc finno ac corislanli innciiio
« csl pracditus, iiilclligcre islud dclical , iidiil cssc lolo « liac circulatoiuin oJIïciiia stiilliiis. Qiios (|iiidcin suis «ipsoiuiii verliis igiioniiiiiosc coiniiu'cio jiossummis. » Ofliilae roiii iiosfrain jioii icjcci^se valciilur. (^) Maxime momorahilis laiuen est valestim sfiitoülia, ((ui slatuil: « Jcsuni liominem per Mariam tiaiisiissc , veluli aquaiii «per caiialem , cuiii quo liomiiie (Si'in^o Clirisüis deinde «SC coMJuiixil opporluuitale Baptisini.» ('■) Dixil eiiiiii «Glirisltiui de coclo cariiem detulisse , iiiliil auleiii ac- « cepisse de saiicla Virgiae, sed, ui aquaiii per rivurri, « ita transiisse per eam » affirmal. (*) De Si/n'g Grioslieis si quaeris , Saturki>"u.s diserlo doeuil «Cliiisluiri iu sul)staiilia corporis non fuissc, » (^j quod ileni alii slalu- issc videnlur. marcion eliam cuni iis i'ecisse videlur, quij)pe Chrislo corpus adscribens mcre Doeelicuni, quani scnlentiam ut probaret, idciu illc , qui N. T. Canoneni, aliis quo({uc notuiiiilius , adulterasse videlur, ita j)rücessil ut «id, quod est secundum Lucam , Euangeb'uin cireiini- «scinderel, et omnia, quac sunt de generalione Ciinsli «conscripla, aufcrrcl. » ('■) Nequo uielius rle noslia re nieruerunl maivichaei. Quum enim , ma>ete aucloi e , Clirislus liac in terra in corpore Docolico apparueiit, et xaiu dóxiiiiv taiiluni passus fu(uit, ut ita syinl)oli(;e |
||||||
|
(1) Ilucrcs. XXVIl Libr. I. torn II.
(2} Vid. iiACMGARTESf uHüeius, Dogmen-Gcsch. I. 140.
(33 Ita IIIESAEÜS. 1. C. I. 1. cf. TÜHTDLLIA.-VliS do CU//I. Cll, O. 19-22.
(4) Cf. piiiLASTKiiis. 1. c. cap. 10.
(5) Ita TEimiLLiAiyus orfï. I/acrct, caj). 18.
(6) Ita iKENAEus 1. c, I, 29.
|
||||||
|
11
(lopingcrct condiliononi liicis, materia occhisae, {Jesus
j)as-iihili,'>), salis a))])ai('t, in tali doctrinac absurrtitate, iioslro placilo miHiini rcmansissc locum, scd gi/inholico iel quoqiio al) eo acccptnni cssc. ''') Vitlimus igilur rem iiosfrarn al) iis ap([ii(" icicclain fuisso, qui Cliiislum mc- rum liomineiti luil)or(Mit, cl qui divinam piae liumaua ('flcrreiit uaturaiu. Quao lainou ooruin o|)iuio ncquo in traditiono A|)OslüIica luiulata , nequc aiictorilatc Ecclc- siastica cotifimiata 1'uit. Undc jam appnii't, quantopere a vero aboirent, quicuniquo ox Ebionitarum atquo Do- cetarura opinionihus aigumeiUum arripueriut ad cxtra- ordinariaui Ciirisli nativilalom inipugnaiuiam. (^) Noqup tanlum in Ecclesiae Christianac sinu plurcs
|
||||||
|
(1) Vid. Epistola ArarsTiM contra. Ep. manichaei cap. 8. Canonica
Euangelia magiia ex paito rejcoisse vidctur hases , yid. GIESELER, A7;'- chengcsch. 1. 247. .sq. et aiic(orcs ibi eitati. Caetenim bos aliosqiie eri'ores indefesso studio oppiigiiayit Ecclesia:
cujiis rei excrapliim piaebet iue>aei'.s , bbro III. udc. //nee. qui nos- trae i'ci Apolojjiaui persecutus est a Cnp. 21-31. Ita e. g. Cap. 21 arguiïieiitatui contra cos, (|ui diciuii Jcsum de josepho generatum. Cap. 2-1 Ostciisioncm couliiiet, t(iiüd « eoce rirgo in utero habebit, et non udotesccnlvlu. » liiio Ca[). XXMTI et XXIX rem proJjare coiiatur c Dan. II: 34 et Exod. \[I: 9. — Cap. XXX ita argumentatur. o Quod- si .lesus JosEPiiI filins fiiis^et, iion rcv vocari posset. (.leiemiao XXXVI: 30, 31 , JOjAKijin miiiatu» erat .iehoVa , ncminem e sua .stirpe tlironum ascensurura esse; jüsepiu's autein unus erat e jojakdii posteris: si igitur JOSEPHJ tilins est Cluistiis, eventu non comprobatum est oracu hun.) Cap. XXXT pnihui , qnod homo , pvr (jnovi, projectiis erat o pa- radiso ^ per iianc iforiim introt in- Puradisnm, (eya lapsus, maria redemtionis causa : abam et cmusiDS immediate a Deo procreati."^ Cap. XXXI. contra cos argumentatur, qui Christum nihil de aARia acccpissa coiitenderent. (2) Ita wEosoHEiaEH , Th. Dogm. (\ 123. p. 449. sq. etautoresibi laudati.
|
||||||
|
12
fovebantur, qui Ecclesiae fidem hac do ro impugnabaiit,
scd et exlra eam cuni Judaei, turn Etbriici, accniiui Rcbgionis Cbiistianao advcrsarii, data opera hauc ejiis partem negarunt, caluniiiiati simt, irriseruiit; Judaei enim Sospitatoris matrein stadam dixcruiit, palrom vcro PANTHERAM sive PANDIRAM, JosEPHi cogriouiiiie; Jesum Tero adulterio coiiceptum esso aflirmaruiit. (') A Judaeis quoquo liane rem ita so accepi.sse fatetur celsüs, qui diserte aflirmabat, Christiauos turpiter nieiitilos esso, Sospitatorom o virgine Maria natum profitontcs; contra statuit ille, Jesu matrem, cum a fabro , qui iliam sibi despondissct, tcmcratao pudicitiae rea, gravidaquc a mi- lite , cui PANTnERAE nomen erat, deprebonsa esset, cxpul- sam fuisse. (^) Quae calumniao non polerant non eorum suffragia ferre , qui animo erga Religionem Cbrislianam inimico compositi erarit: quorum excnqila et alii nobis praobent, et in posterioro aotate, julianus Apofitata, (') In genere, adversarii Rcbgionis Cbristianae bac eliam ro oilcndebantur, atque iu malam parlem eam cxpbcabant. (*) Operao [)retium csl, animadvcrterc , quot noniiin'l)us Apologetae Christiani do nostra ro bene meruerint. Levi penieiDo delinearo sludebimus, qua maxime raliono |
||||||
|
(IJ Ita iiiipi'imis anctoies libri 'l^'' nn.iini de oiijiis tarnen aetale
iiil constat j eujus(|ue cominenta refutantur in libro aiiticjuisHiiiio ^vagen- SEILII « Tcla ignea Sitttuiis. » Utriuffque iibei-iorem luentioiiem injecit LüBEWiG. 1. c. pag. 81 et 107. (2} Vid OHIGESES, contra Celsiim Lihro I. § 22.
(3) Vidd. cvKiLLi ALEXArrBBiiVi VIII lihri contra Juliamim. (Ope-
rum Turn. 3. pag. 175 , 181.) (4) Vidd. qiiae monet cecilhs, Ethiiicortim viudex, iu MiNUiii JE-
ncis Octavio 5 84. |
||||||
|
13
cam dcfcndere aggressi sint. In genere opinionem eorum,
qui Jesum mcrurn liabebant hominem, rejiciendam cen- sebant. Ita justisus o. g. (i) sïai rivag, inqiiit cctio TOL' rif.ieieQov yevovg oi^ioloyovvzes aviov X^tarov sivai, arl)-Q0)7i(w óè f,' uvO{)(i)non' ynoucvor, arKxpano/isvoi, nig ov avvridfitai, ovó av nlaïaroi xama i^ioi doSaaav- rsg eïrtoisv. Ut vcro rem Etlmicis explicarcnt, vel eam cmn EtJinicovum Mylliis comparabant; ita, c. g. idem ille jusTisüs: ei êia TcaoBivov yeyevvljad-ai [Xqiaxov) (fé()o/iifr, y.oivov y.al tovzo TtQog tov I[e.()aia Imio i;/.(7v (^), vel e Icgibus naturac eam aliquatcnus exponcrc studc- bant; ita, c. g. lactantius (s) : «Desccndcns igitur (b' coelo, » inquil, «spiritus illo Dei, sanctam virgiriem «in cujus utcro so insinuaret, elcgit. At illa, divino «spiritu hausto replcta, concopit, et sine ullo attactu «viri rcpente virginalis uterus intumuit. Quodsi ani- « malia quaedam vento aut aura conciperc solcre , om- « iiibus notuni est, (quod probat loco citato e virgilii {iGeorgicón III vs. 272-275), cur quisquam mirum « pntet, cum Spiritu Dei, cui facile est, quidquid velit, « gravatam esso virgincm dicimus. » Quibus nisi mc- liora scripsisset, lactantius non fuisset lagtastius). |
||||||
|
(1) Ji'ST. Dial. c. Tryphonc c. 48 p. 144.
(2) Vid. JDST. Apologia I. c. 22. cf. origenes contra Celsum I. 37.
TJtnimqne locum refert H.isE , Evang. Dogmat. p. 271. Neqiie tiimen ex eo , qtiod jüstiivit.s nostram rem cum Graoconim Iffthis comparet, sequitur, cum utrasque simili loco habuisse: star uvd^nWTtOV ita ratio- oinatur, quod etiam apparet e loco citato, ubi in sequcntibus narratio- nes Euanj;elica.s de Jesu morte explicare studet, e vicinis nonnuUis narrationibns de diis cthnicorvin. (3) Institutt. Dim. l\. 12.
|
||||||
|
14
AHi jiorro rei uualogiani ex aliuude eof>nitis (wpoiicre
sludueruiit: ila tertullianus , et iken\eijs (') lioc iii pri- mis lugebaiil, evam tiuiqiiam virginem a Diabolo ad nialuni perductam esse, jiari vm vero taiKjuani vir- ginem illuiii Dei filiuin eoiioepisse, 'Iru '/.lOi^ ia t{>}'u Tov dtafJc/^or. (1 joh. 111: 8). Neqno dissimili ratione JusTiffus rei consilium in eo invenit, « quod ila Cbristi « origo e conriipisceiitia inordinala non obtinebat, et «Diabolo ostendcbalur, Denm eliani sine jüic eoncu- « piscentia borniues procreare posse. » (2) Denique ad V. T. provocal)ant, ia priinis ad loeuni jesviae Vil: 14, qnem ad Messiam rclulernnt b. t. ad unum fere oinnes, qui rem noslram attingebanl. Lnbet ilerum jusTüyuM audire, qui boe de argunieiilo copiosius exposuit. ^HUyJ)>^ óè oriiog, inquil, lóor, 1^ :ia<),')éro^ i'i' yaoiQi ïiii, y-aï le^eiai viov yai tuocaiv tsii 70 ovofiaii aviov, fud- tjfiwi' o Oeog. yj yccQ r^v aniGca y.a) advvaza ro/iuCo/-ieva nuna Toïg ayOnorvoi^ ywi^aiaiha, latiu o fHoi; 7700e- f-ii^yiua óui luv :c()i)if lyily.ov Tiiiijw.iii^ iiü.hiv yivi-ii!)a/, h' inav yivijxa jir^ u/iiint^di], u/J. ty lov rzQotioi^oOai nian-iDlj. Valieinii atquc Euangeliorura sensu ex|)osito, cos refutat, qui nostram rcni Ellmieoruni Mytliis adac- quabant. Quoniodo aulern ros obtinueiit, sic cx[)oriil)) «di'j'afiig d-f.()?i k.[(-X{)-()vf!a 'irj TcaoDlviit iTtiaxiuaev uvrr^v, «xai yroqow^aui rtaoO-érov onïav ufTioi/^yEv. Jirst/ia i-H}ov (dlü TTry 7ca(>!)ï.vov yui i'-:nir/.(u.(U:v, ov êia arvovalag, ((alXu (hu ói-n'tfiHijg, èyxv/iova yaiéarr^ae)) (3). |
||||||
|
(1) Vid. TEHTTiciriSiis, do carnc Christi, cap. 21. ires\eiis I. c. III. 31.
(2) Vid. JiisTiNv.s, in Fragmciito de Rcsiirri'cf. Operuni p. 589.
(3) Vid. JILSTISTLS , y4palogm I, cap. 33. Todiiri lociim, ({iianivis iio.stra
|
||||||
|
15
PiM'iiliarc (li'nH(ni' inomonluiii okigems ytpologia con-
tra Cchinu noslrd in re liahcl,; liiiie ciiim accrriino Rclis;i<»"i'< ClirisliaTiao advcrsaiio (cujus opus rcfertur ad aniiiiiii 150 P. C. N.) , iiieiiioiatas caluiiiiiias in Jcsu Hiatrcni profercnti, fuse rcspoiidot origenes, cap. 32-37 lihti I, variis ar2;nnientis liuiic in finein usus. Pri- iimm (juidcni aiiiniadvortit, ininime vero simile esso, Jcsuin , (jui innxiina ((uacque siiscc|)il in gcncris hiimani saJuIcni, cadcin ac caolcri Jioniines vationo, in hiccm fiiisso ('dituni, (|uin ncquissiniam ac tiirpissimam origi- nom lial)uis,sc. (( \iiiniis enini siiigulis, iuquil, ucorpora «pro nicritis moril)us(jiic adjnngcre solct divina Sa- rt |)i('iilia.» Deinde addit, qnod ex lali irnpudico coilu jiolius vi)' ncfarius alqne incesliis nasci debuisset, quani Clnislus, oniiiinin virlutum doclor at([ne exeniplar. Turn provocat ad vaficinia anliqua , (jiiae, rem ita eventurani esse, olim iam annuiitiayeranl. Porfo, analogiani ani- iiiadverlil inler Christi liane mirificam originem alqiio rernni nalurani, ad ipsoiiini Giaceorum seiitentiam pro- voeans, non omncs liomincs c inari et focniiiia esse natos. Deni(iiie, rem nostrani comparat eum vieinis Ethnicorum fabiilis Myliiisque. (') Si quidcm nomuiUa iii hac argu- |
||||||
|
in in Cliissioum . dosci lliero non possnnms , uc longi simns. ieenaei's
I. r. in. V.. 28. 29 (|no(nio ar^fjiinnMifiuu o uw. H: 31. exob. VII: 9 licliil. I.iCTi.Tiir.'J I. r. ml jes. VII: 1-1 provocaf. (1) A lil) loco ((/e recta in Dcmn Jido, scct, 4. Tom I. p. 855. cd.
dl! lu Hiii') MIRIM'M rcCiiliil OBTCEftES, iiAiiDESASis a.sspcliim , qni Cliris- t«m prr Mariani. non er )Iaiin natitm dicohaf, Valonliiniinonivi more : contiaiinm piohat e foinnila rè ty. (Tov (non óid (tnv) yflVCÜ/Uffnv. l"c. I. :ï5. |
||||||
|
16
mentalione desiderentur, nonnulla vero in oadem inve-
niantur, quao illud « Nee tali auxilio , nee dcfensoribus istis »
in mentem nobis revocent, tarnen ex aevi illius ralione hoc dijudicandum est, quin grato animo agnoscendum, nos et Adamantio, et aliis Apologetis permulta debero , quibus res nostra magis stabiliatur. Neque tamen placitum nostriim adversus Haereticos
atquo Ethnicos defendit tantum Eeclesia Christiana , scd ipsam rem quoquo constituit atque uberius excoluit. cy- PRIA1VUM audiamus. (') « Unus gabriel , » inquit, ((virgini « obumbrationem altissimi nunciat. Spiritu Sancto obum- « brante (se. Mariae) incendium originalo exstinetum est; «miror Deum in utero virginis; miror omnipotontem in cu- « nabubs etc.» Ita extraordinariam Christi originem retu- lit ad ejus puritatem moralcm, et ad naturam subbmiorem. Qua autem ratione cum bis rebus gravissimis cohaereret illa, non probo pcrspexisse videntur illi Patres: varias saltem hac de re opiiiiones invenimus. justinus Martyr e. g, ita sibi rem proposuisso vidctur, ut loyov divinum eundem haberet cum 7ivev/.ica;i dylq), quod haud temere effeccris ex ejus verbis « óia lóyov d-eoü aa^xanoirj^eig ((^[t]aovs XQiai:6g ó awrtJQ rj/uwv.» (*) nóvatianus vero, crpRiANi aequalis, zo ccyiov, e Maria virgine natum, di- stinxit a filio Dei, ita pronuntians: « Legitimus Dei filius , « dum Sanctum illud, e Maria prognatum, assumit, et sibi |
||||||
|
(1) Vidd. CTïRiANi Opera, Edit. Antverp. 1589. p. 402. qucm
laudat lUDEWie. 1. c. p. 99. (2) Vid. Apologia major p. G3 et 83. cf. munscheb , Jlmidh. der
Christ. Dogmengesch. 3a Edit. II. p. 170. |
||||||
|
17
«filiuni honiiiiis aniiectit, filiuni Dei facit, qiiod iialtiraii-
« (er non fuil. » (i) origenes aulerii, nli iaiii vidinuis , rem nostrani reierebat ad ea, (|uae j)er Apostolicamdoclrinam traduntiir, et ah ejiis inde tenijiore |»!neituni de Cinislo, o Maria virgine nalo, uljjqiie fere rec'ejituiu luit. Inio Symholica ratione idem ille oriüeses rem exposiiit, qui loeiim lucae I: 35 ita ad verl)um explical, ut haec ctiam adjiciat. «Nativitas Christi ah uinbra sumsit «exordium; imn soiuni autem in Maria ab uudira cjus « nativitas coepit, sed el in te, si digiuis fncris, naseitur « scrmo Dei. Fac igitur, ut possis capere umbram cjus, «et cnm uudn-a diguus fueris efi'ectus, venial ad te, « ut ita dieam , (>orpus eius, ex quo umbra nascilur» (^) . Noque iUi , qui liac aetate iniquiores censebanlur m Christi divinam naturam, Monarchiano^- dico et Siilwf- dina/iaiiog, Ecclesiae sentenliam i'.osira in re rcjccisse vidciitur (3). Ideiri de paulo Saniogateiio iyiYirnmrï posse videtur (*). Quid ? qnod non soluni coiistitutum hoc tempore , sed et amplilicatum videmus loeum iiostruin. Huc e. g. peitinet sententia , cujus vestigia sacculo II. jam deprelicndimus nonnulla , de Maria , Christi matre. xemper virgitie. Hauc seutentiam non tantum Euangelia Apocrvpha saepius, impurissima ratione, pro- pugnarunt (^) , sed etiam e jus mentionem injecit cle- |
||||||
|
(1) In operc de trinitate, cap. 19. vi(!. munsciier I. c.
(2) Viil. Jlomilia, ejus II. ud Cnnt. ('antt. (Tom 3. Oper. png. 19 D.)
(•!) Vid. insK, Kirchciige.irh. p. 112. ludewk; I. r,. p. 2.5. (1) Vid. GiE.SELEK, Kirchcngcsoh. I. p. 242. Continriiim cnnli'iidit,
BAiiMGAHTEN-mu'sir.s Dogm. Gt'sch. I. p. 207 (5) Vid r, ;;, l'lil/cinlliff Ulinlil. Cilji, 20. iipild TIMIONEM p. 2.50.
|
||||||
|
18
MENS Alexandrinus, qui (Slroinat. VII. p. 545) uairal
<xy.u\ yu{> //£iw 7 0 t'cy.uv aih}]i>, f(ta(i)l}ru)i'.i' (paai riieg «7r«(>y'fi'()j' Etm/.hai.n Bievi ut dicaimis, Cliristi e Maria Tirgiiic iiativitatera, hoc tempore, ita agiioscebaiil ad iiiium fcrc oiniies , (quamvis rei ratiouem vel modeste |)raelereiiiiles , vel varia ratioae explicanles) uL haud te- mere statiiamus, tempore coiieilii Nicaeiii, rem omnium coiiseiisu fuisso stabiiitam, atque fidci Calliobcae indi- vulso nexu olislrietam. Temporis spatio ijfilur ad aiiiium usque 325, quod periodum priraam hisloriae nostrae vocare posses , rem uostram ncceplam , vejccfam, de- fensani, constitulam , amplificatam videmus. |
|||||||
|
§2.
|
|||||||
|
Si de ratioiie quaeramus , qua nostrum argumentuiii,
yost üonciiiitm j\icaeniitn unque ad lempora oricutis Scholaslicismi, fiierit Iractatum, jam multuni discriminis cernimus haiic inter et praccedentem periodum. liueus- que enim rem a parte Cliristianoruin haud exigua rejec- tam atque negatam vidimus: nunc vero inquircntibus spectacukim se oflert toto coelo a praecedenti; distaiis ; nam ab hoc inde tempore placitum Av Cliristi extraor- dinaria nativitatc ab uninihits terv agnitum, a noimunis exornatiim, al) aliis cum rebus gravissimis conjunctum, a paucis ctiam misere corrnplum videbimus. Quod, age ! jam , data opera , paulo fusius exjionamus. Iii aiiimum rcvocantibus, quot lites al(|ue hacreses hac
exstiteriiit [icriodo , primo obtuitn nobis fortasse mirum videbitur , noslrani rem ab omnibus feie i'nisse agiiitam. |
|||||||
|
19
Noque taiiKüi obscuia rnaiiet res, acciiratius spcctala,
Piiore cnim periodo ita proccdit cxposilio dogmatis de ^em'l>(ii'>.i(i,>, ui una e Christi naturis ab haereticis nc- ghgatur: dtvitia ab Khionilis, Jiirmaiia n Qnosticis et 3Iatiü'haei'(, (jui a inateria maxime aversi, magis niinusve ad Docetismuni propcnsi eraut: hac vero pe- riodo , utrainque Cliristi uatuiarn dogmatice constitutam, atque de ratioiie tantum, qua iiiter se sint conjunctae , discriuieii cerninuis. (') Agebatur de Christi divina na- tura , (b- ejus cum patrc conjunctione, de 'Kn o/nooimiov vel oj-inioviiiov, do Maria deornM') an y()iaioi<»c<ii: nos- tram vero rem vel ponebant, vel, utpotc humanam Christi naturam spectantem, missam faciebant. Unde iie ü quidem , qui oh pessimam haeresin Ecclesiae exosi orant, in crinieii vocabantur , quod Cliristi e Maria vir- gine origincm rejicerent. Apud arium , macedonium, niLARiuM, NESTOKIUM, uuUum, quoad equidem scio, deprehenditur de nostro placito dubium: nisi Ibrtc apol- LiN vRiiy e.vcipicndum censeas, cujus saltem discipuli, ^in'Ofiilaoiai nuncupali , docuerunl, monenle epipha- sio (•') tx 'i(!)v oviiuvMv xaithf/u;i^Évia to? xiqIov t6 aiü/[iu, ofamvaiov zo outjita ror X^iarov rij Oson^Ti. Hacc do Ecclesia Orientis: in Occidente vero ita ad hominem rclalas videmus lites Tiicologorum, ut a uostra quaestione tractanda , animi alieiii mauserint. Quid ? quod non tantum sentcntiam nostram ab omnibus re- ceptam, sed et acriter del'ensam vitb'nuis. Ita e. g. |
||||||
|
(1) Viel. iiisE , lIiiUfiiLs Hcdi'r. |i. 222 s(|.
(2) Vid. EPU'iiANirs. //ucr. 77 o 2. 2(1. (iiiciii laudut oie.sei.eb , I
]i ai);!
2»
|
||||||
|
20
CYRiiLUs Hierosohjmitamis hujus oiiu;iiiis c virgiiic
causam in co quaesivtt, ut, quemadmodum per vir- giiieni mors iii inuiidum intravcrat, ita c virgiiic vita prodirct: imo ciini, qui ipse purissiinuis csscl , et pu- ritatis magister, ex piiris prodirc dplniissc ihalamis, di- serto ille moiict. Judacos vero et Etiiiiicns, seeiis seii- tientes, ita refellit, ut illos ad elarissiiimm JBs\r\E oiraluni (VII: 14), lios ad ipsorum fahulas delei^cl ('). Sed haec quidem liacttüius. Exornalum porre nostrum dogma luie periodo cum
dicimus, in mentcm in primis nobis venit iiisana corum curiositas , qui opinionem de Maria scmper ini'gine omni opera constituere, et absurda suhinde ratioiie con- firmare studuerunt. Cujus seutcnliae initia nonnulla in periodo praecedeiite jam indicavimus: liic vero paulo uberius sunt persequciida. Statim jam M()l)is occurrunt Antidikomarianitae, qui in Arabia degeiiles (367), in haerescos suspicionem inciderunt, quia statucbant, e Maria, Christo jam nato, deinccps alios eliam (ib'os nalos fuisse (-i). Eandcm sciitentiam in Heloidianis urEno'VYMUs oppugnavit (') , qui et jovinia^um quemdani, Ascetam Romanuui, reprehendit, slatucnlem , Mariain laiiquam virginem co«6'«y>/**e, sed non pepertg,s-e, Iradilionemquo |
|||||
|
(1) Vid. ojus Cdtcchesis XII (iit tcrtliini Svmljoli niiitMiliini i-ic TO
(jany.iiid'tvTU y.ai ivuv'jQiimrjiluvTa,) de qini ubcMiiis uxposuit IJoct. I. J. VAN VOLLBNHOVEN, in Spcciniiiie de cïrxlm iiiiiiUisoLïji. Caivchesi- hus. Amst. 1837. pag. 72 et 120. (2) Vid. EpiPiiANiü.';. I. c. Ilacr. 78,70.
(3) Cf. iiiEH(iN\Mi adv. HEiviDH ji (383.)/j'Jcc . Opna cd. «hrtianay,
Tom. IV. p. 2. pafi. 129. qiiem luiidat cie.sei.kk , Tom I |i. r>0() |
|||||
|
21
Eeclesiasticam de Maria seiiipcr virgiiie docetieam ha-
bouteni. (') Ad liane rem inugis stabilioiidarii iiipriinis AMBJiosius malta (loiitulit. Ipsum audiamus. (^) «Haecest « virgo , quao in utero ooiicepit, virgo, quae peperit « filiuni. Sic eriini scriptuia est: Ecce, oirgo in utero «eoticipiet, et pariet Jilium (jes. VII: 14): nou cnim « concepturarn tantununodo virgiiiem , scd et parituram « virgiuem dixit. Quae auteni est illa porta sanetuarii, « porta illa cxterior ad Oricutem , quae mauet clausa , «et nemo, iuquit, pertramihit per eam, nisi nolus « Dertg Israëli^ (ezecii. XLIV : 2) ? Nouuc haee porta « Mariae est, {)er quam in liunc mundum redcmtor iu- « tra vit, de qua scriplum est: quiu Duminu/i pertraiisihit a per eam, et erit clausa post partum, quia virgo cou- « cepit et genuit. » Alibi autem «nee fieri poterat» iu- quit, «ut quae Deum portaverat, portandurn hominem « arbitraretur: nee joseph , vir justus, in liane proru- « pisset amentiam, ut nuilri Doniini corporeo concubitu « misccretur. n (•'>) Idem ille rem adumbravit in carmine quodam Eeclesiastieo: « Fit porta Christi pervia
« Referta pleua gratia ,
« Transitque rex et permanet
«Clitusa, ut fuit per saecula. » (*)
|
||||||||
|
(1) Vid. IIIEHONIMI ApologeticUS ud rAMMAGHIUM. cC, BAUMÜHRTEK-
URiisnis I. 1. o. (). 288 sq.
(2) Cf. AMBKiisii Epistola 42 (alii 8, iilii 7.) «d sïRicn'M, qiiem
laiidat GiESEiEE, Kirchcngcsch. I. p. 566. (3) Vid. AMBHOsiim, de Institut. Virg. Opera, Tom. II. p. 257.
(4) Vid. VAN iiAMEi.svF.Li), Kcrkcl. Geschied. XIV. p. 62.
|
||||||||
|
%■
|
||||||||
|
»#«■
|
||||||||
|
22
Cui ratioiu asscntil hieronitmus (') qui «soliis Clni-
« stus,» inquit, «clausas portas vulvac virginalis aperuit, « quae tarnen clausacjugiter peimaiiscruiit. Hacc est por- « ta Ovieiitalis clausa , per quatn solus Pontifex iiigrcdi- « tur et egreditur, et tairieii seinper clausa est.» Neque differt GfRiLLUS Hierosoljimitaniu-, qui Sospitatorein o Maria natuiii esse coiitetidit, inoiolatu virginis antro. Suilt fortasse, qui mireulur, hoc potissimum aevo , studi-
um iuvaluissc, Mariae j)erpeluam virgiiiilatem celebraudi. Plures tarnen hujus rei causae fiieruat. Victoriam repor- taverat Ecclesia de Ncftorianismo; Maria tanquam Ö£o- Toxog ubique salutabatur ; hoc vero nou potcrat nou iuser- ■vire, ad hujus Deigciietricis hoiiorem, omni, qua fieri possct, ratione, augeiid.irn. Accedcbat monachica acvi ratio, quae, Mariae perpctua propugnata virgiiutale, eximium inde depromert> poterat argumeutum , quo coe- libatum et perpetuarn castitatern commendaret. Quo con- silio nunieruni queiiidam sihi effiugebant virgiiiuin iinma- culatarurn , earunulenujue Deo consecrataruni, quae in lemplo Hierosolyniitano versatae csseut, iuter quas ipsa quoque Maria fuisset. (2) Quapropter iniruni non videatur , HiEROHYMUM et AMBROSiUM, (^) [)rae caeteris, sententiam, quam tractamus, ])ropuguasse. Nee minorcm vim habuit uiniium illud dogmata dedniendi studium, quoli. l. duco- bantur Theologi; quod et Gonciliis et haeresibus alebatur , |
||||||
|
(IJ \ id. GIESEIER, 1. C. |). 5G7.
(2) Vid. AüGi'STisus de Virgin, cap. 4. et Protc-uang. Jac. cap. 7,
(3) Excipieudns tarnen est nxsiLiVü Magnvs^ qui sanioie uxeullebat
sentontia, Vid. Doet. ». ii. tii.cim . in Dixs. Thcnl. do itótXanTg Chri.iti l. li. 1839 p. 111. |
||||||
|
23
ul)i aiitcin srnud invaluil, raro tcirninos sihiipsi coiistituit.
Haec onniia ('O liMidcie dcbobant, ut, (juicuninuo Cliristi cxtraonlinariain nalivitateni non tantum agnosccrc , scd et inlcipiclari Yollent, oiinii opera Mariac immaculatam virginilatcm , idque potissimum plivsica ralionc , dcfende- rcnt. Ex codem foute scntcutia fluxisse vidctur de josepiio , tempore nalivitatis Cliristi, seiie decrepilo, et cum nulla uiiquam uxorc malrimonio juncto. Quac lanicn nc ita dicla a me pulcnt Icctorcs, ut cultum quemdam Mariae, proprie ita dicluin , liic jam dcprclicndain, addendum mihi est, codem hoc tempore, exstitissc scctam Kolly- ridianorum, (jui Mariam , tancjuam Dei inalrem , rcli<:;iosc colebant, qnos veio tanquam liaercticos aperte damnat EPIPII\]HTtIS (').
übi aulem liistoiiam de Cliristi e Maria virginc ortu
semel dogmatii' loco habitam iiiveniiiins in universa Ec- clesia, non viiirum est, id jam cum aliis placitis, iisque maximi momeiili, conjuiigi. Qnod t'actum cssc prioribus ctiam saeculis snpra jam vidimus, id niuic magis etiam obtinuisse constat. In genere Patres hujus actatis hanc Cliristi origiuem perquam honorificam liabcLant uiiiverso gcneri liumano, et cum sublimi illius muiiere intime coujuiictam. Ita e. g. pulcerrimc athanasius iuivrog ntvavd-{)c)7irfii:.r, 'hu i]fi£Ïg {he(moit:!h^)/.iev.» Et haud Ion- ge diversa ratione hilarius Pictaviensis «humauigene- «ris causa Dei filius iiatus e Tirgine est , ut homo, factus « ex virgine , naturam in se carnis accipcrcl, perque hu- «jus admixlioiiis socictatcm , sanctificatum in co uniTcrsi |
|||||
|
(1) EïiPii, de Uucr. 78,79.
|
|||||
|
24
« geiicris fuiinaiii corpus i'xisloret. » (') Tuni vero nexum
noslrao rei ciim Cliristi indole sublimiore accuratius con- stiluore coiiabaiitur : ut ita et verc humanaet vore divina Cliristi intacla inanerct natura. Mentein ita cxpücat am- BRosius. (2) «Nou enim alter,» inquit, «apatre, altera « virgine , sed idem aliter a patre , aliter a virgiiie. Gene- « ratio geiieratiouinon praejudicat, nee caro Dielnti. » Ut accuratius eliam hoc exponi posset, iiilarius Pic/aoifiust» rem ila distinxit, ut corporis Christi origo non ad Mariam, sed ad diviaam ivsQys-iur rcferatur , Maria vcro ad corporis incrementa, vulgari ratione, ea , quae mulieres solcut, eoiitulerit. (•'') Inprimis autom hoc tempore Jesn mirificam origincm relatam videmus ad dogma </e yjecca^o originis. Nee aliter fieri poterat, quin augustini placita eo inservi- renl, ut rei nostrae pkts trihueretur. Ille enim, peccati originis accrrimus viiuh'x , Imc inprimis urgebat, Jesum, hac unice ratione, a congenito illo vitio pravaque concu- piscentia intaminatum manere potuisse. (*) Accuratissime ipse rem exposuit. « Nor! est anima Christi de traduce prae- «varicationis adae , nee i.evi, nee Christus in iumbis «ABRAiiAMi secuuduni animam : secundum carnem vero «et CHRISTUS et i.Evi (Hebr. Vil: 14); sed levi secundum « concupiscentiam carnalcni, Christus autem secundum « substantiam corporalem. Cum enim sit in seniine et « visibilis corpuleiitia et invisibilis ratio, utrumquc cu- |
||||||
|
(1) Utrunique ci(at STHil'ss, Lehen Jesu , Tom II. p. 72!), Ed. 3ap
(2) AMBUffS. De i/icanuU. Chrifiti sucrarnc/Uo , cup. 5.
(3) De trinitutc, liI)io XV et XVV.
(4) AiiftiiST. €(mtra juliam^m V. c \Vt ^V Tii ((iküii laiidaf niiN-
<:i)tn, Doffm Gexeh. IV. p. 271. |
||||||
|
25
e ciirrit ('X AüRMiAM, Vel otiani ex ipso adam , usque ad
« cor|)us Mariuo , quia et ipsum eo modo coiiceptum el « cxorluni est. Christus autem visibilis carnis substan- « liaiii de cariic virgiiiis sumsit: ratio vero coiieeptionis «ejus 11011 a scmiiic virili. » (') Immaculatam ipsius Mariae originem propriis quideni verbis non propugiiat, quoad milii salteni iniiüUiit: ubi vero do generali gencris hu- maiii perversitale loquitur, Mariam excipiendam censct. « Excepta Sancta virgiao,» iiiquit, ((de qua propter ho- «iiorem Domini, imllam prorsus, cum de peccatis agitur, <( liaberi volo quaestioiiem ; unde eiiim scimus, quod ei ((plus gratiao coUalumi'uerit, ad vincendum omni ex parte «peccatum , quae concipere acparere meruit, quem coii- «stal nullum liabere peccatum.» (2) Caeterum in nostra re ul)errimum laetitiae alque consolatioiiis agnovit ille fontein, sic scribeiido: ((Doininus Jesus Christus, qui ve- «ncrat ad houiincs libcraiidos , in quibus et maresetfoe- «miiiae pertinent ad salulcm , nee mares fastidivit, quia «maiem suscepit, nee foeminas, quia de foemiiia natiis «est. Huc accedit magnum sacramentum, ut, quoniam ((per foeminani nobis mors acciderat, vita nobis per ((foeniinam iiasceretur. » (') Quid ? quod liac etiam periodo plaeitum nostrum a
nonnullis misere corruptum inquinatumque cernimus. (t) AuaiisT. de gencs. ad Ut. X. 19.
(2) Vid. AiTr. dl' luduru et gfutiu. c. 36. cit. a mi'ssciieho I. 1.
IV. p. 272. IJt Maiiae immunitatem a peccato originis ^iiulicaret, rem ita sibi inibriiuivit GREUonius Nazianzenits ^ ut Jesus propoueretur: y-vijijfiq ix Tiji; 7iu<j&bV(w, y.ui rl'V/rjv xui auQtca nQOXut^UQ- i)^tl(li]g T(ö jit'tvfiuvt Vid. ejus Oratio 42. Opp. Tom. I. p. ü82. (3) Vid.
Ai'G- de agonc Christinno ^ cap. 22.
|
||||
|
26
Quo magis a pristina j)unlatc et simplioitalo dclloctc-
rct (loctrina Chrisliaiia, co magis ctiain rcs uoslra non potuit noti protaiiis coruui luaiiilius pollui, (jui, studio omnia doQnieadi et cxplorandi abrcjili, in aijsurda omnia proruerunt. Rcfcrrc pudct, qua raliono sanctissima rcs humana curiosilate inquinata sit! Matcrialismus in ori- gine pcccati dcfinicnda co ])roccssit, ut jam csscnt, qui putarcnt, a consucta via naturac Cliristi rccessissc origi- iiem. AUGUSTiNUM si audis « Virgo , » ait, «per aurcs «impracgnahalur! O conjunctio sinc sordibus facta, « ubi maritus i-e rmo csl, cl u\or aun'cii la.» Iino nio- moratuni invenimus Episcopurn qucmdani cyrum, ita Parochianos alloquonlcm: «Fratres, alto silcntio fcstum «natalium Jcsu iiü))is est celcbrandum: cift dxof] /lorov Gvvehjifü'i- tv rf] (j:yl\< iraQl^n'i;!. 'Hfifiurovi])- o'riii)g ix Haud difficile foret, magnum addcrc auclornm Ec-
clesiasticorum numcrum, qui do nostra re ita proium- ciarunt, ut ad candem vel confirmandam, vd dcfen- dcndam , vel corrumpcndam, syndjolam contulcrint suam. Quod autem et jejuimm foret, et liujus disquisilionis consilio parum adaptaturn. Noncnim id agimus, uto|)i- nionum de nostra re calalogum eouscribanms, codem saepius redeuntium, scd vero ut jiraccipuas rationes indicemus , quibus, pro varia tem|)oris liominumque eon- ditionc, de nostra re statuerit aninius Christianorum. Dicta autem nullum dubium relinquunt, quin, liac ctiam |
|||||
|
(1) Utriusque fffati f'oiites citat iienke , Magasin für Rcligions
philosophie , Exeg. nnd Kirchcngesch. III. pag. 392 sqq. |
|||||
|
27
periode, sontontia uostra omnibus fuerit accepta, licct in
modo rei definiondae a se iiiviccm abierint multi. Quid? quod a permultis rem nostram tacile j)oni magis vide- mus , quam discrto exponi, Manifesto autem exindo patet, non opus i'uisse, ut acriter rem tuerentur, de qua nemo csset, qui dubitaret. Laudatum autem corrup- tae doctriuac cxemphim omnes a temcritate revocet, qui, illotis manibus, sacra aggrcdi cupiant, nc curiositas, in eanctum iuquirens, insana imo sacrilega fiat, ncTC rem penitus cxplicari studentes, eam magis etiam implicent! |
|||||||
|
§ 3.
|
|||||||
|
A JOHANNE DAMASCENO novum disquisitionis stadium
computantes , non idco hoc facimus , quia lioc auctoro, vel ab cjus inde tempore, magnam mutationem subiitscn- tcntiae noslrac traclandac ratio. Talc periodorum initium et distributioncm nemo cxigcre potest in rei cxpositiono, quac indolo sua lente procedit, et opinionum commenta maxime continet. Aptum tamcn duximus, sententias me- dii aevi do nostro argumento breviter exposituri, exor- dium duccrc a viro, qui do Thoologia tam egrcgic me- ruit, quiquc simul actatem Scholasticorum haud iujuria praeparasse dicitur. In DAMASCENi autem, Theologiac Dogmaticao con-
ditoris , oporc primario , èxO-taei tijg ofjO-oêo^ov nia- teojs, libcr terlius cxpositioncm continet de Christi èvaaQxwasi. A viro, qui Mariac cultum, pro aevi ratio- ne , pro|)ugnabat, certe non nuiltum medicaminis cor- ruplo nostro placilo cxspectari poluit. Hac in re Ecclo- |
|||||||
|
28
siaü sciitciitiain pJaiii' icl'ert, quamvis in ojus o|»oie H
nova quaedani ratio nostram rem cxplicandi iiivenialiir, quam post cum Scholasticorum plurimi seculi sinil. Scilicel ila siJ)i concoptionem Christi proposuit, ut So- spitatoris corpus hunianum uiio tempore exstilerit. «Coii- «struxit sibi Ciiristus,)) damasceno moiieute, « ex cas- « tis et purissimis sanguinibus, canicm aiiimatam animA « ralionali et ititcllectuali. » Quod ad Mariam vero « im- (.('jy.i.airf:v 1-71 ixvrr^v rj rov deov ivvTioó'avog ao(fia xal Sv- uvafug, o vlog lov df.oi~, y.ai ain'ènr^iev htvtM .... au<>Ka <.(tipvxiJ>,iié>''p' - • • . ov raïs xcad fiix{)Ov /t()og!}tjyMig aiiai)- i(Ti~oft£V()V Tov oyTii-tarog, uX'k t(p tv rsXEUo^-hiog.n (>) Itaque hoc quoque tempore rem ab omnibus agr)itaTn videmus. Neque Adoptiani, quos caeleroquin multum a Christi honore delrahere Ecclesia judicabal, nostram rem negasse videntur: credebant enim «ia Dei filium, «faclum ox mulierc, faclum sub lege, ad publicum « humani gcneris apparentem , invisibilem visibile cor- «pus assumenlem o virgiue, ineflabiliter per iulegra « virgirialia Matris enixuni. » (2) Nequo majorojuri^ ho- mines nonnulli Aquitanengeg, quos Ecclesia hacrelicos habebat (1022) , nostram rem impugnasse dicuntur. Quamvis iis irnputctur, quod docuerinl «Ghristum do «virgino Maria non esse natum , nequo pro hominibus « passum » clc. tarnen haocce accusatio omni firmo fun- |
|||||
|
(1) Vid. exd-KTtg rfjq oqS-oó. mar. III. 2. ïasii. 1548. fo. 17ü.
£andcm scntentiam jam aliquatenus propugnasse videtur ïasmus , in J/mniiid de generatione Christi humand. (2) Tlbfiiin» lioc exposuit gieseieb K. G. II. A, j». 93.
|
|||||
|
29
damcnlo dcstituta cssc vidctur. (') Ita et do Catharis
traditur, quod Jcsum josepiii fa])ii caiiialom filiuiii lia- bucriiit; de qua tarnen rein teiiebris, quibus liujus soclae iiidoles tegitur, iucerturn rcbnquitur judicium. (2) Quidquid est, ex eo ipso, quod bis sectis , meborcm forle rationem sectantiljus , hoe quoquo lanijunin sco- Icstum nefas imputabaltir, Josu niiuiiuni exlraordiiiariam origincm eos negasse , ex eo i[)so, inqiiani, lucc clarius patet, nostram rem hoc tempore ab omnibus fero pio fuisse agnitam. Pie agnitam, dico; sed immerito. Non cnim hoc
saceulo tam modesti eraiit homines, ut in re acquiesce- rent, in tnodum vero nequaquam inquirerent, sed, eheu ! etiam hac periode decori sensum verc Christia- uum nostra in re hand magnopere excohierunt. Testis Dobis sit lis illa , qua e inter paschasium r\dbertum ot RATRAMNUM cxstitit. (^) PAScnvsius RADBF.Rïus satis im- pudenter opusculum dedicavit: oenerahili inatronae Christi, unaciimSacHs vir^iuihus, Vosona monastice degentihus. In quo libello, peipetuam Mariae virgi- uitatem propugnare sliulens, eo dementiae gradu pro- cessit, ut Jesum vulgari nalurae via ex eadcm nalum csse negaret. Quid autem absurdi nos mircmur saeculo |
|||||
|
(1) Vid. GiEsEi,ER 1. c. p. 358. cf. SCHMIDT, das MysHcismus des
Mittelultcrs, pag. 401. (2) Vid. scHMiBT 1. c. p. 455.
(3) Vid, G. w. T. vvALCuii, IJistoria Co/itrovorsïac sacc. \. do
partii Saorae Virginis, Progi'. Göttiiij;. 1758 ■\". Utiiu.S(Hie advinsarii oi>usculum exslat in B'iciiEBIl Spccilogio Tom. I. p. 44 ot 52. (|iicni laiidal .sciunLï 1. r. p. GG. |
|||||
|
30
IX, et in Tra7iisuhstantiationis lYAiToiw'! RATRAMifus,
ojus adversarius, in libro: De eo, quod Christus e virgine natus est. ei concedoljat quidein, W,\r\nn\virgi- nemfnisse ante partum, virginem in partu, et virgi- iieni mansisse j)Oi-t parti/m , sed reliquam pasciiasii sen- tenliam «serpcntis antiqui novnm Tenenum et fraudis «subtilitatem» dixit: quia, hac soritcntia rocepta nee vere natus est Glirislus, nee vere goruiit Maria. Gaete- rum, lubentissime hacc jam missa faciamus: potius aliquid iiitaetum relinquentes, quani nuUius dceori et nullius in rem sanctissiniam revcrentiao rcminiscentcs. (i) Vidimus Jam, rem nostram primutn fuisse adniissam,
tanquam historiae Cliristi particulam, deinde vero , sae- culo seeundo, eandcm dogmatice constitutam vidimus, posten cum gravissiniis rcligionis Ghristianae placitis con- junctam, tandem vero, media vigente aetate, ipsa nestra rcs fundametitum coiistituit, cui superstruantur alia pla- cita, quae jam invenit liunuuia stullitia. Est aulem haec fe- re , ut mihi videtur , hujus periodi, in nostro arguinento, nota characterislica. Quaccumqne enim in bonorem Ma- riac virginis hoe tempore constilu(d)antur, iii eoeeafide, nostrae rei habita, fuiidamentuni liabebaiit. Fiisius haee [)ersequi non placet; ad liteni iiiler Franeiscanos atque |
||||||
|
(1) Ipsorum duumvirorum eflata dosciibeii' piget. Noniinlla adsunt
apud GiESEiEEBM. 1. 1. ïom II. P. I. p. lOG. IIuc qiiociue pertinet pa- sciiasii aententia de Maria puerperü doloribus non snbjecla, et sine corporis vexatione pariente. Quid? qiKxl ipsam legem naüirae , e ciijus vi sobolem procreaiit bomines, legcin inalcdictioid.'i et culpac nun- cupet. « Si igitur , » inqiiit, « sulj hac b;ge natus esset Cbristu.'i j benedic- « tio , quam in Maiiam pronunciavciat legaln» Divinus, ellieacitate des- « titufa fuissct. » |
||||||
|
31
Dominicanos, de immaculatd Mariac conceptione, pro-
voeasso sufficiat, quac satis hujus actatis rationem rc- dolel. Scholastici medii aevi rem uostram admiserunt: imo
eoiiim magna ]iiirs versabatur iii Mariae immunitatc a peeeato originis exponenda, vel defendenda, quod plano alis re fuissel , nisi .lesum e virginc per Spiritum S. natum habuisseiit. Conjuuxerunt itidem rom nostram cum placito de pcccato originis (i), de d-fav!}i)MiT,([), do Mariae eoram Divino filio intcrcessione in gratiam fi- delinm. Antca jam Mariam in utero matris saiictificatam habuerant plures , quod tamen jeremiae quoque (1: 6) el Baptistac (i,uc. 1: 44) tribuebatur : nunc vcro pa- lam cjus absolutam puritatem defendebant; a quorum taiiica stultitia iiol)is excipiendi sunt et alii, et in pri- inis ANSELMus Cantuarieitifis , qui diserte hanc rem no- gal: (^) «de massa peccatricc , » inquit, «et bumauo « genere , quod toluni iiifectum est pcccato, hominem « sine pcccato, quasi azymuni de fermento Deus assumsit. « Nam licet ipsa liominis ejusdem conceptio sit inuuda et |
||||||
|
(t) Ita e. g. rETHtis lombabdus «Mariam,» inquit, « totus Sp. S. in
«eam praeveniens, a pooeato piorsns puijjavit, et a foraite peccati \i- «bora\it. vel fomitcin ipsiim poiiitus evaciiantlo , vel sic debilitando, <f ut (*i poeilinothini pceoandi occasio uullatenns cxstitit. » Vid. L. ITI. Dist. 3 ff de curnc, qttdtii Verbum assttmsit. » (^Ed. Lovaniensis 1552 pa(;. 273.) (2) lu libio «Cvr Dciis hoina » II. 17. Attamen et euni Mariae
sununa quaeiiuo Iriliueri', satis appaiot ex ejns Hijmnis et Psii/lerlo de '«'S'«<', Opeiuui p. ;i0;(-306, cujus finis ita sese habet: « Virginitas <i illa, cui suut sua saha sijiilla , et ibecunda tamen, det nobis dulce «juvamen.» |
||||||
|
32
« absque carnalis (loloclationis pcccalo , Ttrgo tarnen ,
« unde assumlus esl, est in iniquitalibus concepta, et in «peccalis concepit eam mater ejus, et cum originali apecoata nala esl, quia et ipsa in adabio peccavit, in « quo omiies peecarnnt. » Vid. et ejus liber de Con~ ceptu oirginali et origine peecali. Opcr. pag. 97. Haec tarnen vox in deserto clamasse Tidetur. Varia sal- tcm post fata , e quibus superslcs remansit opinio de Mariao immaculata couceptione, a coucilio Basileënsi , anno 1439, festum in hujus rei memoriam publice con- stitucbatur. (') Mystici autem nostram rem acriter defendebant. eern-
HARDüs Claraeoallensis diserte Mariam summis cxlulit laudibus. bokaventura mullipHcibus ejus scriptis: Spe- eulum heatae Virginin Mariae : Corona Beatae V. M. Carmina super Canticum: sulee Rcgina: Laiu- Beatae V. M. aliisque , satis ostondit, quid de nosira re stalue- rit. (2) Hacleniis tanien niebus de ea meruerunt, quod omnia Clirisli fata non tantum ad liunc, sed eliam ad SC referebant, ea(jue in ejus assecJis obtinere etiam dcbero conteudcbanl. Hominem cnim Christiaimm cum Christo concipi , nasci , pali et resurgere, ilii in primis urgebant. (•'') Quod tarnen cum vulgo sub formii maxime obscura docercnt, non magnopere valuil ad [)lacitum nostrum co tempore purificandum. Abunde igitur apparct, etiam liujus rei ralione ha-
bita , Reformationcm maxime desideratam fnisse. (1) Vid. crESELEii [r. P. IV. p. 33G.
(2) Vid. GIESELEB II. \\ II. |]. 4G.'').
(3) Vid. iiAs'E. EvHiig. Ihi^m. lui. %a \\ 277
|
||||
|
33
§ 4.
|
||||||||
|
i^uani fere iiostrao roi medicinam jain praepaiaveraiU
ïioiuiulli mebora edocti, hanc ei uberius admiiiistiavit Saeror'um Inntauratio. Jam èiëii)h)kui{ti,i(x Cutholicisnii remov('l)alur : fcsta , quae quani plurima in Mariae ho- norom celebrabaiitur , una ciim Sanctorum cullu abio- gal)aritur: connnentum de ejus immaculata conceptione conuit, et ad prislinani puritatem reducere rem nostram coeperunt Refoiniatores. Coepei'unt, iiiquam. A Dog- matismi eiiim vincuHs nonduni adeo liberi eiant, ut in Bibliea no.slrae rei expositione ()lane acquiescerent. Ita lUTiiERO nccessarium adhuc visum est, uculuin quod- dam Mariac sibi fingcre, quod Deus a peccato originis purificaveral, atque praeparaverat, ut, ab omui labo intactus, ex eo procederet Jcsus. (') Eidem forte causae est tribnendum, quod perpetuani adhuc Mariac virgi- nitalein plcrique Protcstantes admittcbant. Ita c. g. |
||||||||
|
(1) Vidd. ('jus Ojioia, Tom II. p. 1718. Ed. walchh. Noque a Symbo-
lica rei iiiterprutatioiie abhorniit lutheri'S , quod haec dicta probonl: «Ein jcjjUclR^i- Gillist miij; sich dieser Geburt Christi nicbt, weiiigei' « frciU!Ti , dcim als würo er aucli , {jleioli >\ie Christus, loiblieli voii « Maria «felxireii. Daruiii — siche zu — das du au8 dem Euangelio nieht « alleiii Eiist uehmt von der Historie au ilir selbst, denn die besteht nicht « lani;e — soiidoru dasz du die Geburt dir 7,u eigen niachst, loid mit <i'ihm, wechselt — dasz du deiner Geburt wcchselt, und seine liber- « kömmest. Wtdclies gescbicht, so du also j;laubost, so sitiest du ge- « wisslich der .liiiijjCiaiien Marien iiu Sebonsi, und liist ihr liebes Riiid. i> i.iiTHERi Opera , ed. w.iii'.uu , Tom. XI. p. 171 , 176. Cf. dokineh . Enl- •vieklinigsgcschichtc der Lehrv i-ttii der I'crson Christi , Stullgarl 1839. pag. 193. 3
|
||||||||
|
34
111 Coiif. Holvctica II. o. 11 , slaluilur ; « Euiideni eredi-
« mus lioininis factuni csse filiuin , ox seiniiH! davidis , «non ex viri coitu, quod Hel)ion dixil, sed coiicop- «tum purissiine o Spiritu Saiicto et naluni e Maria a semper virgine. y> Nisi enim Exegetiein niaf^is ({uain Dogmaticin argumenlis eos hanc ojiinioiiem sn|)ei'slru- xisse autumarc vclis , hoe |)laeituni adhiie niilii ret'erre videtur Ecclesiae Poiitificiae seiiicntiam. ld quod rni- nime mirandum ! Multa enim iis emondanda instabant, quae majoris momenti pretiiquo videbantur , quam qui- dem res, de qua aginms. Accedel»at, quod Jcsu e Maria origo cuni aliis |)lacitis tam arete cohaerebat, quae primaria haliebat Protestanlismus, (e. g. eum doc- trina augustini de pcccato originis et cum placito de Maria ^eozóxo) , ut imprudcntius vidcri ])ossct, Mariam plane in aliarum malrum consortio ponerc. Caeterum jam , emendatis Saeris, nostra qnoque de
uato Sospitatore confessie, a buinanis sordibus puigata, in clariore, eademque puriorc luce ponebalur. Consli- tuebatur in Confegg. August. Art. 10. « (ilius Dei as- «sumsit humanam naturam, in utero Mariae virginis , ut «sint duae naturac , divina atquc humana , in unitato «personae iiiscparabiliter conjunetac , uiuis Cliristus vc- « rus Deus et verus homo.» Neque nostram praetericruul quaestionem saeculi XVI et XVH Dogmatici, qui Eccle- siae Protestantium fidem accurato exposuerunt. Contra, rem accuratius etiani definirc, et cum aliis placitis conjungcre studuerunt. lu Ecclesia Lutherana illa maxi- me cohaerebat cum unitione perxonali duarum natii- rarum in Christo. Haec enim unitio in eonceptione |
||||
|
35
fiebat. «Coiiccpit ouini Maria non iiudum aul inerum
« hominem, scd verum Dei filium concepit et genuit, «unde recta et Mater Dei appcllatur et revera est.» Incai-nationem, igitur describebant tanquam « actionem «divinam, qua filius Dei naturam humanam, nobis con- «substantialem, peccati vero experlem, propriaque sub- «sistentia destitutam, in utero matris, virginisMariae, in «unitatem personae suae assumsit, eidemque turn hy- «postasin, tum naturam suam diviuani communicavit, «ut jam perpetuo in duabus naturis, arctissime unitis, «subsistat S-eavS-Qwnog. »> Quid ? quod « is filius Dei «etiam in utero matris diviiiam suam majestatem de- «monstravit, quod de virginc , inviolata ipsius virgini- «tate , natus est. n Ad hanc naturarum uaitionem ex- primendam utebantur v^erbis: èvavd-QMirr^ais, (inhumana- tio); ivact!>Hiüaig, (incarnatio); tmui^iÜToxng, (corporatio); fiQooh^iplg, (assumtio.) (') Extraordinariam conceptionem uumerabant inter pro-
prietatespraerogativas, q. d., naturae Giiristi hunianae, et Ghristum natum dieebant e massa seminali, e massa sanguined virginis, e sem,ine anim.ato. Modum hujus incarnationis ita describebant. « Causa efliciens productao «humanae Christi naturae Spiritus sanctus est, non ta- « men exclusis caeteris pcrsonis; est enim opus ad extra. «Ipsa vero impraegnatio Mariae, et in ea facta pro- «ductio humanae Christi naturae describi potcst: quod «sit actio suprauaturalis, qua Spiritus sanctus massam |
||||||
|
(1) Ilaec oniuia uberiiis cxiiosiiit, atque « libris Dogmalicis doiuom-
sit IIASE , in tJuttero Redivivo , pag. 224 sq. EtI. -ta. 3*
|
||||||
|
3ü
«saiigiimcani bealae virgiiiis saiictifioavil , et ad coii-
((siu'tum gciicrationis locum dcIataTii , disposuil at([uo « elevavit, ut ex ea fieiel foetus |ierfectus liuniniius. «Scriptura Sacra vocat ijièh-iiiir s. !-:ii(Jxic!sfW>', i.un. «1: 35. tiieXtvai^ eiiiiii illa, sivc actus su|)erveiiieiidi , « lalis uliquo est, quo Spiritus S. alias, quoad iidiiiila- «teiu et iiumeiisitnlem suaui oiiuiipraeseiis, liie iii ^aria «secsse praescntcm, novo quodain et peeuliari ell'eeln »inauifeslavit. Et ohumhratio ista eiedilnr analogiaiii «liaherc ad eaiu aetioiieui, (|na Spiritus Saiieliis in opeie « erealioiiis , iueuhans aquis et tjiiasi t'oveiis eas , eflieax «Fuit ad produetionein crcaturarurn. Aii anieiii in iino (( mouieiito corpus Chiisli organic'um pleiie eilbnnatum , «et anima illi uiiita 1'uerit , nou disputanius.» (') In gradibus autern exinanilionijt Cliristi, (juoruru uuuie- ruiii diversti ratioue eoinputant , exlraoi'dinaria Cliristi couccptio |)riuius nuuieratur. (^) CaeliMuiii , luijus eon- cej)tiouis consilium priuiariuin ret'ereliant ad ejus a pec- cato ori^n'nis immunitatein. (3) Quid ? quod iioiiiuilli definiendi studio ita indulseiuiit , ut locuti sint de cun- .tervadone, qua Deus illud Mariae ovuluin, [)er oiniies generatioucs omniaque teni|)ora , a peccalo origiuis iin- iiiune servasset: vel etiain statucriiit, Dc-iiin iiovutu tale ovulum creasue, e quo Christus |)roveiiiret. Ne([ue mi- |
||||||
|
(1) Vid. HASE, Hvtt. pag. 227.
(2) Vid. lusE, I. c. p. 259.
(3) Vid. Cntech. l'ulut. qiiaest. 3G. Ao(|nnli liitioiie in«dlo aijvo hoc
expusiierat THOMAS AQüiM.s (Svmmu 77;. Partr III, (|ii. XXXII. Art. 1.)(|iii in Spiritu Saiicto principiuin et amoris el jpatiar vl. illiiis .saiictitatis n(>v- nebat, quae in (Ihiisti fvcKiQXIonn «'Inni'ut. |
||||||
|
37
laiidiiiii, Proteslaiiliiiin Coiifcssioiies al(|iie libros Dofiina-
lieos icuii dillii^illiiiiam lam i'use aUjiie eopiose ex|ilüiasse. Qiiuin eiiiin .\i)(iusTi?(i de peccato orifriiiis doctriiia , a ReforiMatoiilms eorumque snccessoriJ)iis acerrime viiidi- caielur, non poleraut non diu haerere in re cxplican- da, (|uae eiim gravissima hac doeüiiia tol iioiuiiiihus crat conjiMK'la. A<'cedel)at Scholastica toliiis aevi alquc doc- Iriiiac ralio, qnae lioniines facile eo perducebal, ut omnia enueleale expoiierc ou])ereLil. l,l)i aulein ralio huniaiia seniel iniagiiiaiidi faeullate se diiei passa est, in re lam ahsüusa, decoris alque modesliae leges l'acile nesrligunlur. lllinain somjier in memoriam relenuissenl Theologi praeclarumilind mei.aiscutoinis dielum: (') <( Hoc «est Ciirislum cogiioseere, ejus beniiioia cogiioscerc, «non, (jiiod isli doeenl (Scliolaslici), ejiis naturas el « niodos inearnationis intneri, » (2) Nee laTnen, in re novstra des(;rilienda et explicanda , oni-
ncs consenserinit Proleslaiites. In eornm vnun familii/s minorihnx nonnuUae erant, quac, quanivis rei capul omnino admillentes, lanien ipsam rem alia ralione expo- |
||||||
|
(1) \ irlil. rjiis loei Thcoll. Ed. princ. Pracfot. piijf. 4.
(2) Ndiimilla uxonipla laudare lubet Si'luilasticac, qua nosiram i'om
tractarc .solchant , tatioiiis, quac etiam initio saeo. XVlIl \i{;uit, ut exiude apparoat, (|uaiito[)(M'e doj'jina iiostriim porvestijfariut homiucs. [fa scripsi' vKcirnis. de massa ^ t\v ipia chhisti'S twtits^ ■pracservüta. Vi- temb. 17t(>. (M'THKiti propnjjnat sentpntiaiï). quod ad ovuiiim illud.) Porro, Rene.t.iii exstat progr. « XuvimkmK filivm Dei pariens , obste- tricis opc nacta fverit ? » et. carpzo^ ii disputatiu « de stumine huma- nitatis ciiKisTi » l''rancol'. 1741. Stameii livmuiiitatis ei est piiinuni iiiilium oor|)i)rlK iiinusTi , <|U()d , divina vi, e mahhk puiificato ovulo sit produelum. - Sid - li^ns jam elauilaraus f |
||||||
|
58
nrbaiif. In qua scutcntiarum farragine nonnulla sunt,
quae uberiore disquisitione minime indigna videantur. Nos vero, pro iiistiluti ratione, breviter tantum ea per- lustremus, Quod ad Schwenkfeldianos attiiiet, eorum de nostra re doctrina perquani ol)scura vidctur. schwenk- FïLDius hoc injuslum censct, quod Christi corpus plu- rimi creaturam dicant. Creatura enim e nihilo est orta; Christi Tero corpus humanum e Spiritu S. ündc Chri- stus non tantum quod ad divinam , sed secundum utram- que naturam, naluralis Dei filius vere habendus est. Hu- manum Christi corpus est c natura atque substaiitia divi- na. Quum tamen idem acritcr defendat, corpus Christi o Tirgine Maria originem duxissc, primo obtuitu videri possit, eum de duplici Christi corpore cogitasse, de hu- niano nimirum, quod Mariae, et de divino, quod patri Coelesti debeatur. Rcctius tamen sentire nobis videmur, si statuamus , schwewkfeldium unum idemque Christi corpus, a duabus partilius, conternplatum esse, cum ab humand, tum a divind; humanum autcm illud corpus, ex ejus sententia, ad divinum magis accedebat, si ex pura atque intactk virgine natum esset. Scilicet communicatio idiotnatum ei non sufficiebat; suhstantialem igitur atquc realem natnrarum in Chrislo conjunctionem constituerc conabatur. Sic sciiwenkfeldius totam de Christi carne doctrinam non poterat non in primariis systematis placi- tis poiiore. Quid? quod ad normam corporis Christi c Spiritu nati, aliquando corpora nostra a Deo instaura- tum iri, sperabat illel (') (1) Uberius hoc exposuit dohner , Entwicklung der Lehre von
drr J'rr.snn Chrixt?', pas. 204 - 214. ((iicin prc»s« scouti .simius. Monuf |
||||
|
39
Ncquc majoro porspicuitati- se iio))is commtMidat farnosi
M. SERVETi de Chrisli origine opinio. Hicenim, testecAL- viNO (Inst. II. c. 14 seet. 5.), negabat, Cbristum alia ra- tione Dei filium esse, nisi quatenus in utero virginis go- iiitus est e Sj)iritu S. Paatheistica enim elementa in suam doctrinam recepisso videtur, et, hoc nomine, Christi car- nem hiimanam dixit Deo con/mbs-tantialem. Hujus igitur cariiis originem mirijicam liabiiisse videtur , et eadoni cuia loy([) Diviuo substaatia (ïxisleutem: unde «Verbum «Dei instar nubis , » inquit, « obumbravit virgini. Egit «in ea, ut ros, geniturae instar inil)ris, terram gernii- « nare facicntis. » (') Anahaptistae et antiquioreg Mennonitae, omne pec-
cati originis vestigium a Cliristi corpore humano aver- ruacare studentes, ita sibi ejus originem eflinxcrunt, ut illud a Spiritu SaTiclo noa generatum, sed immcdiale procrealmn dicerent. ij) Qnakeri autem senteutiam do duplici Christi corpore ita explicuisse videatur, ut nulli antea. Carnale Christi corpus Mariae virgini tribuebaat, Spirituale ']am ante aataics euai habuisse dicebaat, quo et tune ille Deum homiaibus revelare posset, et nunc fideles fruaatur, corpus ejus edeates, saaguiaemquc bibeates. Il/itd exterimm tantum templum erat, ia quo et vitam dcgit et passus est: hoe vcro e coelo descenderat, |
||||||
|
hic pag. 208 , cnm indicata scHWENiiFKLDii doctrina multis nominibns
SWEDKNBORGII rei exponendae rafioncm convenire , utrisque autem ob- scuritatem quamdam, in distinguendo Christi humano atque eoelesti corpore , communem fuisse. (1) De Trimt. I. 9. Vid. dohnkr 1. e. p. 215.
(2) Vid. Fo,-m. Conc. paf;. 128, et Conf. Belg. Art. 18.
|
||||||
|
40
nmndoque vitani largitiii. Sciitciitiam j)robarL' studcbant
c JOH. VI: 42. 1 Cor. X: 3 , 4. aliisquc locis. (i) So- ciniani antom nostram rem oniiiino admiserunt. Ncc mi- rum. Oniiiia e ini, quac luuiiaiiain Cliristi naturarn spec- tabaiit, expoiioro, iil i>ar oial, studucrniit, atquc oinni sua sublimitalc laudare, ut sic niagis sibi aliisquc cx- yilicarent, quaocumque in N. T. libris cxtraordinaria atque diviiia do Cliristo aiïirinantur. Statuoruiit igitur : «Conceptus ost o Sjiiritu S. et virgiuo, sine ullo coii- « gressu viri iiatus ; nuliuin adoo |)atroni hactenus , nisi « Deum habuit. (2) Quomadinoduin autoiii, media vigoiito aotato, Scho-
lasticis oppositos Mv.sticos vidiinus, ita ot iiuiic, re iiostra Scholasticis defiiiitioiiibus fcro submersa, Mvstici iiiter Protcstantcs nou defuorunt, qiii non adeo Ctiristuin ex- tra nog , quam quidem in nohis salutis fontein habc- bant atque auctorem. Nostram rom mystice illi accipic- bant, et ad hominem iiitoniuni referebant. j. arwdtium si audis «Prouti Ciiristus,» inquit, « vi Spiritus S. fidc «in Maria virginc natus est, ita et in me, rationo Spi- «rituali, coiicipi et uasci, inerescere etaugero debet. » {^) Nee alia rationc, quicumque li. t. studiis Theosophi- cig indulgcbant, de re nostra pronunciarunt, ejus iu- dolem historicam saepius nogligentius tractantes. Ila THEOPHRASTus illo PARACELSus por S[)iritum Sanctum Christi incarnationem obtinero statuit in omui])us ere- |
||||||
|
(1) Vid. wiNBR, Compurutivc üarstvUimg clc. pag;. 71.
(2) Vid. Catecli. Bacnviensis p. 45.
|3) Vid. Ejus opus, da.i wrihrv, Christenthum . Toni. !. p. 48.
|
||||||
|
41
dcntibus. (•) Animadvertendnm autem, doctrinamdo dii-
pliei Christi corporo apud hiijus gciicris homines maxime iiiTaluissc. Ita "Weigelii assoclae a Maria, Ghristi matre temporalij aliam quatndam Cliristi distinguunt genetri- com , quam coelestem iievam Yocaul. Huic qiioque cor- pus humanum acceptum rotulit Christus , yi Spiritus S. Hoc vcro corpus invisibilo atque immortale erat, qua- propter , ut inter nos vivere mori([ue possct Christus , cor- pus assumsit visibilc e matre tomporali, Maria virgine. fd autem Christi cor|ius quod revera nobis prodest, non humanum est, sed diviuum. eüiijhi tandem Theosopliia corpus Christi tanti fecit, ut ex eleniento quodam Sanc- to ejus origincm repelierit, atque terrcstris Christi ma- tris partum tribuerit coeicstis cujusdam virginis tvsQyeirt, quam cxperta esset Maria. (2) Cum Protestantiurn familiae hu jusmodi diversas senten-
tias proferebaut, Pontiheiorum, quam antea jam de nos- tro argnmento protulerant scntetitiam , eadcm fere mansit. In Concilio autem Tridentino rixac do immaculata ip- sius Mariae coiiceptione non direintae sunt: cactera vero, quae nostram scntentiam sj)ectabant placita, publice con- stituebantur, (s) Jan-seuixtae non potcrant non doctrinam |
|||||
|
(1) Vid. DORWBR , 1. o. p. 220. Huic scntentiae asscntire videtur
WEiGELlus, t[Tii nobis etiam, coiport? coclesti v.i Sp. S. post Adami lapsum piivatis , novum Corpus neccssaiium esse contendit: quod ut nobis impevtiret Christus, ipse tali ratione natus est. Nequo 7luKiyyiVf:(1iüi.v au anivd renovationcm rctulit, sed ad ejus in novo corporo instaurationnn. Vid. dormeh , 1. c. p. p 229. (2) Vid. DOUNEK, 1. C. p. 140.
(o) « Sed i{uema(lmodnni ip.tn ronceptio naturai^ ordinem prorsus
|
|||||
|
42
magni faccre, quao ab augustini, quam pro])ugnal)anl,
doctrina fcro scjungi non potcrat. Jeguitae aiilcm, odio erga Dominicanos ducti , immaculatam Mariae conccplio- ncm accrrime propugnarunl: ipsius auleiu Clirisli cxtra- ordinariam nativitatcm, quoad mihi quidem innoluit, horum nullus negavit. |
|||||||
|
§ 5.
|
|||||||
|
Impugnata tandem a Protcstantibus ctiam doctrina
est de Jcsu c Maria virginc ortu. Quod jam nol)is est ex- poncndum. Ultimae autcm hujus periodi initium haud te- mere facimus, comniemorandis Anglorum Deistis. (1G48.) Hi enim initio quidom Patefactionis Divinao, quae in Sacris Libris continetur, vel veritatem, vel necessitatem, vel auctoritatcm in genere impugnarunt, peculiarem placiti nostri rationem non habcntes. At vel sic ta- rnen ei favere non poterant, quippc nulla miracula fc- ro admittentes. Ncquc tamen defuerunt, qui nostram rem diserte negarint, imo irriserint: ellwalsii, mor- GANi, -wooLSTomi, CHUBSii nomioa hic rccitasse suf- « vincit (ila Catech. Rom. P. I. C. IV. qu. 8.), ita in ortu nihil non divi-
« num licet contemplari. Praeterea, quo nihil admirabilius dici omnino « aut cogitari potest, nascitur ex matre sine ulla maternac "virginitatia « diminutione : et quo modo postea ex sepulcro clauso et ohsignato egres- « 8U8 est, atque ad discipulos clausisjanuis intravit, Joh. XX : 19. simili, « inquam , et altiore modo Jesus Christus ex materno alvo, sinc ullo « matris detrimente, editus est. Evae dictum est: in dolore fillos paries: « Maria hac lege soluta est, ut quae, salva virginalis pudicitiae integri- « tate , sine uUo doloris scnsu , Jesum peperit. » Cfl'. et loca, quae laudat WINER, Camp. Darst. pag. 57. |
|||||||
|
48
ficiat. (1) Variis argumentis iitcbantur: vel obscura,
qiiao in Jcsu duplici genealogia occurrunt, urgcntcs, vel rei absurditatemproponentes, vel ad Judaeorum contrari- am opinionem provocantes, hos scilicet acerrimos Christi hostes meliora edoctos habentos, quam Librorum N. T. auctores! Neque defuerunt, qui testium, nostram rem confirmantium, majorem numerum desidcrarent, aut cum otbnicorum fabulis eam compararent, aut, quod postca videbimus, nostrarum narrationum authentiam in dubita- tioncm adducerent. Ad quos excitandos atquo confir- mandos in primis vim habuisso videtur cum philosophia Lockiana, turn tota Anglorum, hoc tempore, philoso- phandi ratio. BACO enim atque newtouus physicam disci- plinam tradebant maxime, Metaphysieam negligebant; quae ratio, quamvis illorum gentis indoli maxime accom- modata, facile ad Empyrismum, ad Sccpticismum, quin ad Materiabsmum ducit. Qnid? quod per hos gradus descendisse post lockium philosophiam, ejus historia docet. Quod tamen non in hujus summi viri vituperium dictum esse velim. Ille enim ipse Religionem Christia- nam ilefendit, ejusdcmque cum sauae mentis enunciatis oxposuit convenientiam: \crumtamen ejus philosophandi rationcm crroris atque amaciac semina continuisse , nc- garo non auserim. |
|||||
|
(1) Auctorum , magna ex parte jam oblivioni datorum, Opera fusiu»
indica\it et saepius acute refutavit lilieniiial , Oordeelkundige Bij- lelvcrkl. Tom VII. p. 93 , 94 et Tom X. p. 92 - 105. Hnc quoquo pertinet opusculum , ab ipso lavidatum : Lucina sine ooncubitu , a iiILLIO Ut videtur, conscriptum , in quo Sutyrae telis nostram rem vexat auctor. (Lond. 17.50.) |
|||||
|
44
Ncque molius iiostram rciu dcnioiucriiiit Fraiico-Galli.
Illi ciiim, coTfDiLLACio aliisqiKMlucibus iisi, al) Einpyris- mo ad Socplicismum et Maloriabsimim se eoiivertel)aiit; paulo vero post hostiliter cuni oniuia uiiiacula, tuin etiani uostram rem aggredicbaiitur. Quid? (|iiod volt\- Rius librum, jam a Hobis laudatum, Itl" nin7iri, taiiquaui gravissimum foiitem baberet, e quo 1'atorum Cliristi no- titiam haurcaiims! (i) Ad Germaiiiam rcdeuiilo disquisitioiio, summa jam
teiicmui' a(biiiralionc, vicküites, quaiito[)eie ab Ortlio- doxa Ecclesiae Luthcranao fide diseesseriiil iriulti, uo- stram rem primum in duliitatioiiem addueeiites , mox vero acritcr iiegaiitcs. Pliilosopliia, quae saeeulo XVII et XVIII invaluerat, pririnjiii quidcm mysteiia rcligiouis Ghristiaiiae defeiidciidi inuiius suscepit, deinde vero ea ad sauae incntis cH'ata coiistruerc coiiala est, tandem ipsa ea est aggrcssa. In Ecclesia Reformaln coccejus, Cartenianae pliilosopbiai; patrouus, exstitit, qni, hujus scbolae principiis addictus , nostraui rem discrte aflirma- vit. (2) spiwozAE vero ])liilosopliia non [)olerat non ean- dem rejicerc; erat ejiim boe svstenia fuiii a Religione Christiana perquam alieimm, ttim ita Panllieistienni, ut in eo purao pcrsonalitati liumaiiae , ('ui se conjungat, ab hac divcrsa, natura divina, inillus locus relinijiii videre- tur. Unde ipso spihoza ita de Cbristi bumana natura |
|||||
|
(1) Vid. Tuoi.rcK, Vermischtc Schriften II, p. 34.
(2) Cff. coc'CBJi Opera Tom Vil. in Jphorismis hrevioribus per ■uni-
versum Theol. disp. XVII. §10. «c vii{;ine nasci ilelinbat, iic .sub male- « dictionc rsset — ox «iibstantiri \iij;iiii8 , ut ossct (l« nemine ejus , 01' t-nflti/nliuM.» |
|||||
|
45
piüiiuiitiavil: «Qiiod quacdam Ecelesiao statuant,» iii-
« quil., » quod Deus liumauam ualuramassumserit, monui « expresse, me quod dieuiit iiescire, irno, ut verum fatear, (( udii ruinus absurde iiiiiii videiitur lo(jui , quam si quis ((iiiilii diceret, quod cireulus naturarn ([uadrati indue- «rit. Dieo ad saluleni non omnino esse necesse, Cliri- «sliuii secundum cariieni noscore: sed do aeterno illo »Dei filio, h. e. aeteriia Dei sapioulia, quao sesc in «oninihus rcl)us , et maxime in mento huinaiia , et om- » nium maxime in Jesn Christo raanifestavit, longc ali- « Ier sentiendum. INenu) eniin absque boe ad statum « l)eatiludiiiis polest perveiiire, utpote quao sohi docet, « quid verum et falsimi , Ijonum et malum sit. )) (i) En libi , ni falbir, CI)rislob)giao Symbolieao recontissimae aetalis inilia prima. Pbiloso}ibia autem leienITZIO-^^^OL- FiANA , si ad ojus iiidolem atque argumentum attendas , uuilum ([iiidem delrimeutum nostrae quaestioni intulit: forma aulem sua logica atque denio>i,<rtra/it)d , ejus im- })ugiiationein aliquateinis i'ortasso praeparavit. (^) Huic igitur pbib)sopiiiae eflicacitati sese mos adjun-
xit aiictoritas frederku II , Borussiae regis, qui rcbgioui Cbristiauao miiiime favisse videtur : adjunxerunt se iloni exempluni Deistaruin atque Materialistarum, aliacquo o|)portuiiitates. ]?revi ut dieamus, in Germania iV^r/^M- raliéimu» exstitil, qui et lotam saeram dootrinam, el fidei illud eapiit, ([uod traelanms , penitus cvertcrc oona- |
||||||
|
(1) Vid. STRAfSS . II. j). 73-1 i;t 753 ([ui locu iill'crl.
(2) Vid. THOLUCK , Vcrmischte Schriften II. p. 10-23: qime ibi ili'
VI liiijus pliilo8oj)hia(j in iiniNersani Theologiam disputantiir, utl wu- struin qiioquc quaestioiiem loffrii \>os&i'. videntiii-. |
||||||
|
46
tu8 est. Schola Ernegtina Exegotica quidem rem nostrani
data opera viudicabat (i) , Semleriana vero Schola his- torica Scepticismi semiua longe lateque dispersit. (2) Neologi praccedciitis acvi uoii poterant non nostram rem acriter persequi. Eam ncgabaiit, coatorquebant, irridebant adeo. Nomiuum librorumve amplum Catalo- gura conscribero, nil attinol: quaecumque etiamnuuc in eorum operibus explicationo aut refutatione digna ceu- seamus, infra fusius tractabimus. Unum e pluribus eli- gentes, edelmannum mcmoramus (s), qui nostro placito omnc fundamentum historicum abjudicavit, totum illud e praejudicatis opiuioniljus Dogmaticis profluxisse con- lendit, quin fabulis de Apide Agyptiorum ejusdemque origine idem illud aequiparat. Quid ? quod famosus ille BARDTius Mariam turpiter fuisse deceptam, atquc extra matrimonium Christum concepisse , haud obscure sigui- ficavit. (■*) Ne de fragmentis PFolfenhiittelianis, de auctore anoiiymo libri, naturalem vitae Jesu enarra- tionem continentis , aliisque dicamus. (f) Neque kantii doclrina, quamvis pcrmultas inanes
cavillationes profligaret, magnopcre inserYÜt adJesuex- traordinariam nativitatem stabiliendam et confirmandam. Scilicet concedcbat quidem sumnius illi vir, rem nostram |
|||||
|
(1) Vid. BRNESTi, de veritate et dlgnitate incarnationis Christi.
(Opu8cc. Theoll. p. 394.) (2) Vid. TiiOLUCK , 1. c. p. 39 - 83. dorner , 1. c. p. 253 sqq.
(3) Vid. JOH. CHR. EDELMAN'» Aligeiiöthigter Glaubenshek. 1764.
p. 93 , 98. sq. (4) Vid. eju8 opus Briefc in den Volkston. Ep. 8 et 11.
(5) JSatürliche Geseh. Josti van Pfuzurelh, lletlehem 1800, p 129.
|
|||||
|
47
cogitari posso (>) nee tamcn ei multum Iribuil, quippc
CU jus momentum non perspexerit. Quamvis cnim non absurdum duceret, avaf-tci^nrjTov aliquem inter homines apparuisso, nequaquam necessarium esse contendit, ut extraordinaria hunc raliono natum nobis proponamus. Quid? quod idem hoc, kantio auctore, ab ejus perfcc- tione morali multtuu abstrahat, atque exempH utibtalem tollat; qui enini virtutem non luctando et certando sen- sim adipiscatur, .sed eam innatam habcat, neque prac- stantissimus dici, neque exemplo nobis proponi possit. (*) Memoratam autem kantii sententiam nemo mirabitur , qui, ({uid philosophus ille de patefactionis divinae nc- cessilale, de malo radicali q. d. , de personae Christi siguificatione ideali,statucrit, in animum revocel. Nequo niirum, hanc philosophiam Rationaligtas ttmio^CTH cx- citasse, qui et plurima alia, et etiam nostram rem acri- ter inq)ugnarenl: e quibus wegscheideri et pauli , VV. CC, i)ostea nobis de industria audiendorum , nomina tan- tummodo rocitamus. (s) Post KANTiuM ad subjectivum Idealismum philosophiam
relulit FiCHTius , ad sensum jacobius. Nee mirum igi- tur , jam idealisticam quamdam Christologiam inva- luisso, quae non poterat non nostrae rei tractandac (1) CC KAM , Rel. inncrhalb etc. ubi; «Aiich die Absolutphiloso-
« phie , » iiKHÜt, « kann diese Geburt Gottes , oder des Gottmenschcn , « au3 ciucr Jungfrau , sich recht gut denken, » (2) Uberius atque egrojjie hoc exposuit dorner, 1. c. p. 258-270.
deinde vero ostendens, kanth Christologiam neque sibi ipsi cciiisou- tiie, neque Rel. Chr. argumento praecipuo convenire. (3) Vid. PAULUS, in Comment. ad IV. etv. wegschkider . histitt.
Thcol. Dogm. J. 12a , 124, |
||||
|
48
ralioucm prorsus immutarc. Si hujus Christologiae pa-^
troiios audias, qiiaecumque iii S. C. de Christo uanaiilur Symbolicani |)olissiinum vim halienl; fornuis alquc invo- lucra coiiliiieiit aeteriiarum idoarum , ac tautummodo, quatenus has coutineaiit, aliquid valeiil. Iiivolucra aulem haeccc propter liumanam imbeeillitalcm suiit nccessaiia, sed per se iieque vera, aeque ad saiiac mciitis praecepta aiixic exigciida. Ita iu historia coiiceptioiiis Christi miri- ficae ceniitur, docente de \yette , iiivoluerum ideae de divino i-eligionis Christianae ortii. Narratioiies igi- lur, per se s[iectatae, accuratiori Crisi suljjicieiidac suut; quauloperc autem Griticum liuiic cultrum adhiJ)ui'rit idem ille de wette , salis iiotuin est: ideae veio, quae bis contiiiotur nairationibus, jmc summum prctium tri- buit, (i) Ita et horstius liistoriaiii uostram rejecil (|ui- dem, quippe sanac rnentis legibus rc[)ugnantem; i(b'am vero retiiiuil, imo historiam idealom totius geueris liu- mani in nostra narratioiie inesse statuit. (2) Neque in- cornmodc bic hasium quoque memoranms, virum jure celeberrimum : qui, sensui actihe/ico prae caeteris iii- dulgcus, uostras iiairationes inaximi facit, imo Lvricani poesin spiraiitos eas dixit: Crilicu vero acumiiii morcm gerens, ob argunicnta interna, onmcm lidem bistoricam iis denegat: siinul vero ideain, quam in iis animad- |
||||||
|
(1) Vid. LE WKTTE , cjuod ad idcmii in opcre Lihl. Dogmut. ^ 281.
Dogmat. der Ev. Kirchc f\ 66 ; qnod ad form.umhisim'u:am , Exrg. II. li. I, 1, ad MATH. 1: 18-25. iibi his rtairiili(iiiiiju.s iiuctoiitatüm iiiillaiii iii- biüt , quia non pertinent ad traditioneni A[)()HtoUcum , (lUiu;. fo anot(n(', iontcm constituit Synopticornm Euaiifjelioiiini, (2) Vid. siuAiss, Lcbcu Jcstt II. p. 758 scj.
|
||||||
|
49
vjcrtimus , jure doctrinae Christiaiiac priniarian) habet:
haijc ^UDiirMm, quod Jesus ab initio inde perfectae hu- majiae naturae dotibus instructus fyerit. (i) Sed haec jam de haiC ratioiie sufRciant. (2) De scHLEiERMACiiERO si quaeramus, qui sensus patro-
nis in Rclijrioue jure accensetur , rcspondendum, illum nostram rem non magni fecisse, imo proprie non ad mjsisse (3). Illi enim tali mirifica conceptione Christi nofl opus fuisse vwjctur, ad -perfectam ejus Dei con- «ctentiani, in qua summa Chrisjti praestantia cerneretur, vel excitandam, vel efficiendam. Contra, tale miraculum , sCHLEiERMACiiERO auctorc, cousilio, ad quod vulgo re- fi'rtur, Divino ncquaquani respondisset, quia Maria, Christi maler, malo haere^litario infecta maneret. Ei igi- tur suflicit staluere, Deum omue damnum morale, quod e Cliristi origine humana provenire postuissel, ad perfectam ejus Dei conscientiam obscuraridam, averrun- casse. Brevi, noslra res ad praecipuum argumentum Re- ligionis Ctristianae pertinere ei non videtur, sed a nobis admiltenda tantumraodo , quia in Sacris Libris occurrit. Talia autem crisi historicae subjici possunt, imo debent: |
||||||
|
(1) Vid. iiASK, LcletiJc.iu, fi B2. pt Evangelische Dogmatik, paf;.
287. Eflit. 2. (2) Cff. de hi» dornkr 1. 1. qui nnitnadverfit, talem mentis atqiie
sepsns sejiinr.tionem -plfine esse arbitrariiim, et Christologiam mere ideulem ad Anthropoloi;iam patiiis ablej;andani esse. (3) Vid. scni.RiEKMACiiBKi Glavbenslehre, Tom H. §96-98. .\iitea
jam Religiosiftmi patroni ostenderant, se nostrain rem non ina{^ni farere : vid. Diatribe de aif;umcnto, quod tiactamn», in Kr.KiNii et .sciIRÜTRHI Oppositionxschrift , Tom IV. p. 409. |
||||||
|
50
quam crisin , quomodo instituerit vir celeberrimus, Aes-
thetico sensui prae caeteris indulgens, aliunde novimus (i). Symhol-icam autem explanationem cum totius Chris- tologiae, tiim nostrac caussae, nemo magis propugna- vit, quam philosophiae ahsolutae identitatis con- ditor , scnELLiHGius. Quaecumque , inquit, de Christi persona historice constant, et ad Dei tvaaoMoaiv in ipso Sospitatore pertinent, sunt rejicienda. Dei enim ac- tionem quamdam teniporalem innuunt: quae, quum Deum omni tempore superiorcm esse sciamus , cogitari nequit. Divina natura humanam non assumsit uno tempo- ris puncto, sed ab omni aeternitate. Universum enim genus humanum jure Dei Jilium aeternum nuucupa- mus: imo omnibus Jinitis hoc nomen tribuendum est, utpote quae ex sui ipsius inluilione producit sibique re- praesentat Deus. Idea igitur Imjus i-)'(ïa()i(ii)a£<i)g divinae, eo auetore, utpote aeterna atque al)solute necessaria ^ summam conlinet totius Rebgionis Cliristianae, summum etiam totius philosophiae principium, adeoque inter utramque veram constituit conjunctionem. Idea haec jam ante Religionem Christianam aderat, quippe Summi Numinis aeternam atque necessariam se manif'estandi ra- tionem continens, in Christo vero ad ux/.i/p> pervenit, plenoque suo ambitu cernitur; ita tamen, ut ab eo in infinitum procedat divina in toto humano genere in- humanatio. [^) Formas autem etinvohicrahujus ideae in |
||||||
|
(1) Vid. SCHLEIÉRMACHERI opus dc LUCA , |i. 41. ad quod dcim'c]>s
nobis recurrendi erit opportunitas. (2) Sit venia huic aliisque vociJnis barbaris. Nam , quod ipse cictao
ait, novis rebus nova \erba facienda iunt. |
||||||
|
51
Christi historia iiullius esse pretii statuit, nuUumque
iis itiesse sensum, nisi S) mbolicum, coiitendit. (') Quod tandem (2) ad iiegelii discipliiiam attinet, ea
quoquo ad nostram rem yiiidicandam minime valuit. Con- tra, quum Dei inhumanationern generalem proponat, necessariam illam atque aeternam, haec cum Christologia, pp. sic dicta, nil commune habere videtur. Ita et nostro de Christo placito iu boe systemate imllus relinqui locus videtur. (3) Caclerum si euni audias, qui scbolae Hege- liaoae discipulum se proliletur , straussium dico, jam apparct, quid liaec scbola de nestra re statuat, imo statuere debeat. ('') Si ciiim ab eo quaeras, quid in Chris- tologia s])eculativa signiücct extraordinaria Jesu e Maria virgine conceplio , nos invitat straussitjs , ut historiae canipum ))lane dcseraiiius, et ad ideas philosophicas nos convertamus. Ex co (^) , inquil, quod Doum tnnquani spiriium pcrtectissimum nobis fiugauius, et homini itidem spiritura adscribamus, jam sequitur, Deum lioniinesque a se inviccni, quod ad naturam attinet, baud esse diver- sos. J^eruni igïXuv Esse, neque in Deo, natura infinita , ueque in liomine, natura finita, sejunctim cernitur, sed {1) Vid. SCHELLING, Vorlcsitngpn übcr das Wesen des yicnd. Stvd.
p. 18-1-192. uoRNEK, 1. 1. p. 34()-36G. hase , Evimg. Dogm. p. 284. (2) l\oii eiiim omnia recentioris philosopliiae atqiie Dogmatices opera
porseqTii possnmus; praecipuas rationes indicasse sufficiat, qiiibus rem nostiam viri docti c-xcoluerunt. {'•">) Vid. «ounerI. 1. p. -120 sqq.
(4) Apparet, quaestionera, utrura haec STHAUSSII sententia sponte
siia ex Ilogelianae philosopliiae prinoipiis sequatur, an vero minus, et hic non pertinere , et juveniles vires plane superare. (5) Vid, sTRAUss, L. J. Ed. 3a. Tom II. (J. 149.
4*
|
||||
|
52
i^ero in fiiiiti atque iiifiniti conjunclione, i. e. in O^fav-
d-Qomq). Haec vero infiniti atque finili conjunctio ne- quaquam in uno homine absolvitur, quamvis praestan- tissimo , sed in totd natura humane. Ut breviler dicam, idea hujus conjunctionis, quae simul idea est summae perfectionis, nequaquam in historia unius individui ad realitalem pervcnit, sed vero in historia humanitalis integra. Subjcctum ChristoJogiae jam non ampHus ipse est Chris- tus , sed universum genus humanum. De hoc reapse valent, quae, in Chrisli personae historia, Mythum tantum referunt: illud genus humanum e matre visibili nascitur , ac pariter e patre invisibili, e Spiritu nempe atque ex rerum natura; in Christi vero nativitate, Svmbolica ratione, nobis ostenditur , quomodo ad finitum infinitum descen- dat ('). Hujus autem sententiae Epicrisin aequus hctor a nobis non exspectabit. Probe tarnen mihi mulli ani- madvertisse videntur (2), et alia in tali disciplina desi- derari, et in primis eam ad Pantheismum, acccdere. Quo magis nobis, Deum personalem, a mundo vere diversum, colentibus, haec persuasie firmiter tenenda esse videtur, «ideam religiosam, involucro historico |
||||||
|
(1) Primo obtuitu videri posset, qnamvis haec omnia veia sint,
tamen in hegelii philosophia, locum qnemdam remanere personae ciii- dam , quae hanc divinam atque humanam naturam in se conjunctam nobis ostendat, qualem nos in Christo veneramur; absurdum tamen hoc esse e principiis hujus philosophiae, probasse videtur dohher, 1.1. p. 421 - 424. (2) Vid. tiLLMAMH , Historisch od. Mythisch? p.fi%^8G.KKKV, Uavpt-
Ihatsachen des Leben Jesu. (Tiib. Zeitsehr. 1836. p. 1-36.) |
||||||
|
53
desirtutam , vanani esse atque inanem. » Quid ? quod in
Christi persona, ideam summae perfectionis, forma simul humana atque historica indutam , pie veneramur. (') In hoc tamen Philosophorum atque Theologorum dis-
sensu, non defuerunt alii, qui nostram rem defendere ac tueri studerent. Rationalismo se opposuit Supranatu- ralisinu», qui, tittmanno, doederleinio , knappio , aliisque patronis, egregie ad nostram sententiam confir- mandam valuit. (2) Historicum autem placiti funda- mentum strenue vindicarunt neanderus , ullmawrus , osiANDER, alii. Neque negligendum , nuUas objectiones Theologorum et Philosophorum id efficere potuisse, ut ex confessione atque fide omnium fere Christi cultorum hicce evanesceret articulus: «Conceptus e Spiritu Sanclo, « e virgine Maria natus, » Cursum confectum si jam uno obtutu remetiamur ,
sententiam de Sospitatore, e Maria virgine nato, post multifariam impugnationem atque corruptionem, super- stitem videmus: eandemque a populo Ghristiano omni |
||||||
|
(1) Neque in nostra re a straüssio longe recessit recentissimus Vi-
tae Christi scriptor 'WEISSE , qui eatenus saltem Speculativae Christolo- giae principiis nititur, quod notionis Dei eTolutionem in natura finita non casui aut arbitrio, sed aeternae necessitati tribuat: et «eben «deshalb,» inquit, «rdass diese Erscheinung nicht eine plötiliche , aber «eine allmahlige ist, ist und bleibt es auch unstandhatTt, ja dem wah- «ren Begriffe der Menschwerdung Gottes durchaus widersprechend, «die Erscheinung des in diesem Sinne Menschgewordenen Gottes auf «eine, in gemeinen Wortsinn, übernatürliche , miraculöse Weise — «erfolgt lu denken.» Vid. ejus Vita Jesu. Tom II. p. 512. (2) Vid. e. g. KNAFï Chr. Glaubensl. Tom II p. 148.
|
||||||
|
54
fere tempore admissam : a Judaeo-Cbristianis, a Docetis,
a Judaeis atque Elhnicifs rejectain: a Sciiolasticis atque Dogniaticis expositam: a pbilosophis vero , pro diversa uniuscujusque ratione, propuguatam vel impugiiatani ccr- nimus. Hodiernum vero quacstionis statuni si rcputcinus, salis jam apparet, c*^?>i imiicarcte coliacrere cum tempo- ris anterioris erroribus , quos jam exposuimus, turn accuratam rei expositioiicm miiiime supervacaiieam esse. Nugosas quidem praecedentis aevi fabulas rcjecit ae- quior et doclior postcrilas, uiide illas obiter tantum teti- gisse sufiiciet: scd vero remaneut dubia , quae ex per- versa narrationuiu Sacrarum interpretatione ducuiitur; übstant itidem Mythorum patroni, et doctioris Ratiorialis- mi fautores , qui bis narratiouibus , probe a se iutellectis atque explicatis, varias ob causas fidcm denegant. Quare optime progressurani esse disputationem ratus hum, si, in parte ejus/iz-iore, Exegetica via perscrute- mur , quid de Jesu extraordinaria nativitale tradant Euan- gelistae: in posteriore vero, bas narrationes earumque argumentum contra dubia, a variis partibus in eas eol- lecta , defendamus. Late patentem atque difficilem banc disquisitionem esse intelligimus. Sed fortc quis objiciat, eam minime necessariam esse nostro tempore, quo banc sententiam, sive eam ampleclaris, sive rejicias, anti(juatam jure dicerc possinius. Quod nobis parte M/f^fma dijudicanduni erit, ubi de rei momento agemus. Verbout dicamus: primum narrationes sacras iilu- strabimus, deinde eas luebiniur, denique argumenti, quod iis continetur, gravitatem cxponemus. |
||||
|
PARS I.
|
|||||||
|
IIMTERPRETATIO >ABRATIONUM , MIRIFICAM JESü OBIGIKEIH
|
|||||||
|
EXl'ONENTIUM-
|
|||||||
|
Prima igitur disquisitionis parte, nobis ipsae N. T. nar-
rationes, quae de nostra re exponunt, explicandae sunt. De Sospitatoris enim per Spiritum Sanctum ortu disputare difficile est, nisi prius , Grammatico-Historicae interpre- tationis ope, demonstratum sit, reapse eam rem in his narratioiiibus inesse, ac per eas nobis tradi. Qua in re ita versabimur , ut, prinium quidem pericopam, Matth. I: 18-25, deinde vero narrationem Luc. I: 26-38, ex- plicantes, in ea in primis accurate inquiramus, quae nostra cum re maximam habere videantur conjunctionem: caetera autem uonnulla, quae minoris sint moraenti, le- Tius attingamus. |
|||||||
|
56
§ 1-
Matth. I: 18-25.
Mattuaeus postquam Cap. I: 1-17, Sospitatoris tabu-
lam Genealogicam depinxerat, jam ita pergit, ut et in re- liqua Capitis I. parte, et in toto Capite II. nonnulla, quae ad Jesu originem vitaeque primordia pertineant, copiosius enarret. Et primum quidem in nostra pericopa ea tradit, quae josepho , mariae sponso, dormienti necopinato evenerunt, quum integerrimi viri animus du- biis de sponsae violata pudicitia misere dilaceraretur. Cujus rei expositionemsolemni quadam aggreditur formula, 'enaywyrjg instar, sect. 18: Tov dè [rjaov Xqiotov r^ yévvrjOig 'ovTcog rjv. Vox lïjaov jure locum suum tuetur, quamvis a nonnullis Patribus Versionibusque omittatur. Lectio Xqiarov Iriaov, vel solummodo Irjaov, fundamento satis firmo destituta esse videtur. Nee multum difïert, utrum cum vulgo recepta ykwrjaig legamus, an vero cum Go- dicibus B.C.P.S.Z. ac nonnullis Patribus yéveaig: utriusque enim significatio eodem fere redit, nisi fortasse vol ysvsaig originem sensu latiore, yéwijOig vero procreationem signi- ficatione strictiore indicet. Equidem tamen griesbachii , lectionem yéveaig approbantis, sententiam praetulerim, quam et fritzschium ad h. 1. secutum esse video: idque non tantum ob testium pondus, (quippe numerum ei auc- toritate et momento longe superans) sed et ideo, quod MATTHAEUs. sect. 18-25, non tantum Jesu yèvvrjaiv raemorat, sed ea etiam, quae, infante jam concepto, josepuo acci- derunt; ne dicam, vocem yévsaiv sect. 1, quoque occurrere |
||||
|
57
de re, ad origifiemi naturalem Jesu spectante. Vox o'vtms
non idem significat ac aüttj, quod contendit kuiNoe- nrs , sed rCddenda: (ali modo, hujutmodi. Persequi- tur igitur matthaeus , phrasi bac èpagogicd, interrup- tam sect. 17. christi menlionem, ut sensus sit: illius aütem, quem modo dixi, jestj chSisti, origo hujus- módi erat. Pergit jam: fivTjatévd-r^OT^g yccQ trjg ^trjTQog aikót) Ma^lag rq) IoJa^(p, nqh ij avvsXd-slv avrovg, éiQéxf^i^ iv yaarqi è'xavaa ix 7tvsvf.icccog ayiov. Neque Vöt yè^, neque Mci(>ictg e textu eliminanda Tidentur, sed vulgata lectiö retinetida. MarIa igitur hic nobis propö- nitüt, tarlquam josepho desponsafa, atque de ea affir- matur, quod tiqIv tj OvveXd-elv aitovg evQé&i] èv yaoTQi exoiiaa, Voi aovsX&df, ex rei indole, Vel doniicilii,M>\ tori conjunctionem significare potest. Güm plerisque interpreiibus prius praetulerirtl, in prirais ób sect. 20 et 24 (1). Neque ÈvQsd-tj è'xovaa h. 1. laxe interpre- teris == tjii syrpvoa = stx^v, sed contperta est, quod recté jam vidif euthymiüs zigabesus , illud EvqiS-rj opportens rqï iipaiTj. Quae tox, quum in N. T. saepius occurrat, nüllius persofiae réspectu habito, (vid. Gal. II: 17. Luc. XVII: 18) inanes censetidi sunt, qui, a quo- itam potissimum compertum hoc fuerit, anxie quaesive- rint, Haec autem constructio per GenitiTum absolutum, ubi subjectum iö NominatiTo deinceps subauditur, |
||||||
|
(1) Caeterum, jam antiquitus exêtitit sententia, joséphuh h. t. admodum
proTecta fuisse aetate: unde orta est disqnisUio o. osossn, « utrum josb- PHUs, tempore natipttatis ohhisti, /ueHtteniH decrepitus?» Lipsiae 1672. |
||||||
|
58
perrara quidem est (i); nee taineii ejusmodi, ui non-
nulla ex hac seotioiie exstirpauda esse pulaienius. Neque igitur GERSDORFio asscntiri possumus (2), qui, rationi- bus Grammaticis ductus, verba TC()h' ij OvvfIQ-eïv ao- Tovg dubiae fidci esse statuit, quia matthaeus amat, statim pos GeuitiTum absolutum, ipsum verbum ponere, nulla iiiterniissa sententia, quippe (juao hic oralionem impedire videalur. Quam sentenliara, quamvis aculissi- mam, jure tamcn carpcre mihi videtur fritzschiüs ad h. 1. aiiimadverlens «incerluni esse judicium, tam paucis « verbis, quae parlem sentenliae luutummodo constituunt, «superstructum. » Forniulam ; >■ yaarQ) £%uv (supple i(.tfi()vovsi\-e (i(>érfog) graciditatem sif!;nificare notum est. Quaenani vero hujus graviditalis causa fuerit si quaeris, respondet matthaeus, adjectis verbis ix jtveï/icaos ayiov. Quae verba paulo uberius sunt interpretanda. Ac primum quidem paucis do horum verboruni authentid est moncndum. Ne enim de iis dicamus, qui totumCaput noslrum in loD-cias suspicionemadduxerunt, de quibus postea disserendi crit opportunitas, 'wasseu- EERGiiius (3) verba haecce e textu rejicienda esse putavit. Quod tarnen temere fecisse videtur: nullis enim argu- meiitis externis, ne minima quidem, hujus rei suspicio in nobis excitatur; argumenta autem externa ita vulga- tam leclionem defendunt, ut cuni externorum testimo- |
||||||
|
(1) Quod moriet wixer , Gramm. p. 187. ed, 4a.
(2) In opere « Bcitrdge zur Sprachchaructcristik der Schri/tslellor
des N. r.y, ad )t. 1. (3) In Dissorf. de Glussis N. T., praemissa Selectis e Scholiis
VALCKENAïHii in Hbros quosd. JV. T. Vol. I. p. 26. |
||||||
|
59
nioegregieconspirent. Quid? quod tota narratio sect. 20 ,
24, 25. insulsa plane foret et ridicula dicenda, nisi hac cnnsorvata diclioue. IJrgol quidem wassenberghius , «quod josEPnus, si Spiriluni Sanctum foetus auctorem «jam tuui scivissct, moveri tola re nequivisset:» sed iiairnlionis ratio hiculeuter docet, josepiium totius rei igtiarum 1'uisse, doiiec diviiia admonilione de ea certior redditus sit. Rectissimo igitur fritzschius verba defen- disse videtur. Iliorumaulem significatio Grammatica haud dubia essc potest. Nam praepositionem tx non tantum de maleria, ex qua abquid iit, sed in primis de causa, cujiis efl'ectus exponitur, usurpari, patet e wiseri Gramm. 1. 1. p. 350. Ad dictionem £;« nvsuficcToc; ayiov h. I. interpretandam, utilissime adhibcri potest praecep- tum illud Hermeneuticum, quod kica parallela inspi- cere jubet: quod si feceriinus, e Luca I: 35. appa- rel)it, banc dictionem eo loco, ex orationis concinni- tate, per óvvafiiv i'ip lot o v cxplicari. Quaeritur autem, ulrum h. 1. Jiuic pbrasi pecubaris vis sit adscribenda, et qtiid significet iormula ï-v yaaiQi txeiv ey. nnofiatog aylor. Quae autem i'ornmla, quum plenius occurrat loco Luc. I: 35. adillumlocum potius hac de re agendum est. Hic tantum monerc juvat, matthaeom certe hanc for- mulam non Pleonasmi loco adjecisse, sed rem extraordi- nariam necopinatam illd exprimere voluisse: quod nisi siunas, parum inteiügo equidem, quid tota narratio sect 20-25, sibi velit. Neque boe negavit fritzschius, quem tarnen nostrae sentenliae patronum nemo fa- cile dixerit. Ille autem V. D. verba hac cautione in textu servanda esse statuit, ut simul adjiciat: bas voces |
||||
|
60
nöB esse auctaris, rem gestam memorantis, sed rei
imum ipsius judicium interponentis. (') Hanc tarnen rei difficillimae expediendae rationem hic usu venire, haud facile mihi probaverit V. D., nisi sect. 20'' eadem ratione explicuerit, ubi eadem verba in ore ipsius Angeli, JOsEtHO apparentis, inTenimus. Sect. 19. [wdr^q) dè o cevr^Q avziji;,ita pergit Euangelista,
óixaios iny, >(fi fif] d-ékov amrjV 7taQaóeiyfi(xrlam, t^ov- XljQ-r^ lai^Qa dfiolvaai (tvtrjv. Exponitur igitur h. 1., quale essêt JOSEFHi propositum, quum primum mariae conditio ei innotuisset. Fuerunt, qui putarent, josepiium novisse, MARiAK e Spiritu Sancto fuisse gravidam, atque eam secum retinere noluisse, quod nefas putaret, uxorem se habere eam, ex qua nasciturus esset Dei filius. Quae ta- rnen sententia (cujus fautores apud wolpiijm laudantur in Curit ad h. 1.) non habet, quo se commendet. Nisi enim sequentia misere torqueas, id duntaxat iis tradi videtur, josehiUm rei ignarum fuisse, adeoque hariah primum deserere voluisse, unde et excitandus esset voce illè: fi^ cpo(irjd-fjg TiaQala^elv MaQid/i, sect. 20. Quidjam, de te inexspectata certior reddiius, animo moliretur, se- quentia docent. Nólebat eam ignominiose tractare, xai l^?j d-élwv avtrjv naQUÓeiy/xarlaai. Vox TvaQuóeiyfiarl^eiv significat exempli loco proponere, deinde vero ignomi- niae publicae exponere atque tradere: posteriore sensu hic accipienda videtur. Lectioni öeiyficaiaai mihi vulgata |
||||||
|
(1) Weque ali4 ratione bardtius ad h. I. (Neueste Belehrungen
Goites p. 33.) statim post verba nostra adjecit «Sic saltem tune teniporia fabulabantur.» |
||||||
|
61
praeforciula vidcliir: etiamsi enim librarii saepius vocibu»
simplicioribus elegantiora atque composita substiluerint, tarnen haec miitatio non tanto comraendatur testium numero, ui a vulgo recepta facile decesserim. Ignomi- nia , cui mariih eipositum iri timebat josephus , erat vel lapidationii siipplicium, (Deut. XXII: 23.) vel potius liheUum repudii, (Doul. XXIV: 1.) qBod e sequeute kuiyiM apparere videlur, appasito t<i) na^aósiy/nofiaai. Oplime GROTius ad h. 1. observasse videtur, vocem .i«'9'()« hic non significare *tne ullo teste, hi euira in lali re semper adesse debebant, (quod multis exemplis, undique collalis, probavit wetsteivius ad h. 1.); sed sineJudicio publt'co,privatim, non causa redditd. Itaque eam occnltc anoli-aui, dimiltere, repudiare volebat: sponsae emijn adulterae eadem ratione tractandae erant, atque uxores. Inter verba O-éhnv alque tfincXi^d-i^ cum de wettig (•) ita potissimum distinxcrim , nl prins per fwc/ómre, posle- rius vero per sibi proponere cxpliciierim. Hujus autem propositi causam sitam fnisse in ejus indoleet charactere, docent verba dixaiog ojv. Mininie iis assentiri possumus, qui voeem óiyaiOi: per severum, interprelantur (>), eam- qnc sequenlibns opponant, quae mitem iosEPHi pro<hint agendi rationem: neque fritzschii opinioni subscribimus, qui, multos alios secutus, de leni et henigno accipit vo- eem , quae sententia frustra ex interpretatione minus ac- curata ejusdem vocis, loco I Joh.. 1: 9. praesidium quaerit. Proprio sensu potissimum vocem accipiamus, quo signi- |
||||||
|
(1) Exeg Ilandb. I. 1. ad h. I.
(2) Ha Dort. «ahhis in Cnmment. ad h. 1. Edit. 1.
|
||||||
|
62
ficat, josEPHUM ea excelluisse virtutc, qiiae in regno
Theocratico summa censchalur, Justitie : i. c. eum fuisse hominem integrum, piwm, prohum<pie. Talis cumerat, sponsam, quam purissimam habebat, necopiiiato gra- Tidam iiiveiiiebat. In varias paites fluctual)al. Clam cam dimittere sibi proposuit, nee, quid ipsi esset ageiidum, probe scivit. Du])itanti autem hac do re, en! aliquid evenit plane extraordinarium, quod uobis deinde tradit MATTHAEUS.
Sect. 20. ^(.TavtuêË aihov iv!hi/:i}-^9étTog, Idov, ayyeXog
xi'Qiov ■/.ca oi'ccQ èffcxvrj avnï), liyvtv [looi^fp viog Jalih), firj (pnfirjd'fjg nceQalafitiv WIc<Qia/-i tijv yvvaïxa aov to yuQ èv avrfj ysrn^O-èv tx Tcrsvfitaós èoiiv aylov. Exigua nititur auctoritate millh conjcclura, voceni xi'()iov e sect. 24. huc esse tianslatam. Quod autem paucissimi testes pro recepta iif uvi] exbibent (fuiitiai, tribuendum vidctur stu- dio rem inopinatam atque extraordiiiariam graphice de- pingendi. Quod per Ir/yslov xi'Qlov indiearc voluerit MATTHAEUS legatum qucndam coelestem, uiuim eorum, quibus cingi ihroiium .iehovae e V. T. uoverat, sponte patet. Si igitur kuinoelius ad h. 1. angelum expbeat de pecubari quadam providcntia diviiia, quam refere- bant Judaei ad auctores invisibiies , quorumque ministcrio utitur Deus ad sua consiba cxscquenda, certe lioc cum MATTUAEi notiouibus atque rem inl'orniandi ratione aperte pugnare videtur. De [uimariis voois TI^^/Q sigiii- ficationibus, monent interpretes ad h. 1. A.djecta au- tem definitio xui ovu() significare videtur in somnio, sive, magis accurate, tempore xomnii, quam vim prae- positionis xaru exposuil wineb., 1. 1. p. 380. Hic |
||||
|
63
angelus josepiium conipellat aiiov Ja/iió», quo magis
eum incitaret, ad mariam recipiendaiii, quam Messiae, DAViDis prolis, matrem futuram esse, ipsi annuntiabat. Blr] yo/ï/^s9^/;t,', inquit, ncuicdai'iiïv MciQia^i rr^v yvraJxct OOI'. Vocem TiciQcÜMjish' bic de recipiendd ujcore in aedes, non vero de consuetiidine ciim illa adliiberi, e se- quentibus satis apparet. josepiium igitur excitat Angelus, ut sine cura dubioque excipiat sponsam azo yaq tv arrrj yewrjQ-èv, addit, ;->! ^v!:.r/.icaog tain' uyior.» ffvrnoü-ai sig- nificat Yel nasci^'c] procreart; ])oiitcrms ego praetulerim. Particulam <'V vim liabere instrinnentalem, recte monet wiNER 1. 1. iv a(77~ igitur fusius reddi potest per: üv zfj xoilLa duig, atque neutrum genus participii ytnr^'Hv postea ita definiUir, ut de Jilio mentio injiciatur: for- mula autem tx. nr. uy. nnh, procul dubio, eodeni sensu , est accipienda, atque sect. 18. Iiidicat euim legatus divinus, mariam, quamvis coiiceperit, puram atque intactam mansisse, nequc ullam causam dan' posse idoueam, quare eain non reci[)eret josephus. Pergit enim oraculum divinum sect. 21, ré^fi ai óè niov,
xal xaMasig zó óvoj-ia airrov ^lijaovv ainos yctQ acoaet "VOV laov avToï) unó to)v afiaQTiolv amiöv. Illud xaXèasig hic non prae.sagienttg, sed praecipientig esse lideiur, ex Hebraico loquendi usu. Verba zó ovof^ia aozov non, cum KuiNOEuo ad 11. 1., laxe sunt interpretanda per arióv, quae vocula rem quidem indicat, minime vero phraseos vim. Omniiio majore cc/.Qt[h.ia fritzschius : nomen com~ pellahis i. e. constituex ei jesum; ovdfia enim per He- braismurn dicitur, quodcumque alicui maxime proprium est, quove ab aliis dislinguitur. (cf. Matth. II: 21. Luc. |
||||
|
§4
I: 13, 31, Apoe. XIX: 13). Quod ad nonjeij ^psu attinet,
peculiafi nostrae interpretationis cx)nsilio nofl coflsenta- neumest, de ejus sigoificatiotie Grammatica multa disse- rere. Paucis igitur lioc penso defungamur. Sententiam eorum, qui vel litteras nomipis jehovae iij eo iflvfiijerunt, vel a Gr. laaO-cxi jnepte nomen derivarunt, dijudicant AVOLFius atquecK-OTius ad h, J. Optima mihi eorum ratio videtur, qui 3^1^in% formam maxime originajem, con- tractam in J^ïK", (cf. Nehem. YII: 7.) significare statuunt fialutem, saloatorem, oiozf^Qu, quam interpretationem se- quentia satis tueri videntur. Caeteriim alii nomen (fMztJQa reddunt per Servatorein, alii per Salvatorem, alji per Sonpitatorem: ip-sam autem yocem, omni sua vi, latine red-flli ppsse, aperte ijegayi,t cicero (in P^errem , IL 6,3). Exempla virofum ejarorum, quorum nomina ante natales jam constiluebantur, in V. T. plura inveniuntur (vid. e, g. Gen. XVI: 11). Hac autem agendi ratione indi- cabatur parentibus, quid ab hac prole ipsis potissi,mum exspectandum esset. Ita et sequentia vim nominis Irjaov explanant: «(Jtos' yuQ ooMUfO)/Xccovfxpzov fxTfOTMv ixfiuQ- Tioiv mmöv. y/aog pfocul d.ujiio bic mihi de populo Ju- daico expliea/nduHi videtur : quo significatu vulgo rolg t&roïg oppoaitur, quamquam haec etiam vox sujjinde naüonem Judaicam indicat e. g. Joh, XI: 51. Neque miretur quis, salutem, a Messia exspectandanj, hic ab ipso legato divino resttiringiad populuuj tantum Judaicum, Huic enimprimumEuangelium eratannunciajjdum, deinde vero, illis benevolas aures non praebentibus, gen- tibus afFerendum: quae res hic non negatur, sed sapien- ter silentio praetermifetitur, utpote temporis rationi |
||||
|
65
minus accommodata. Vocem af^ia^jzluv seiisn maxime ge-
nerali acceperim, et de ipso peccato et de ejus eflecti- bus , iisque cum politicis, tutn moralibus. Proponitur igitur h. 1. Jesus, tanquam popularibus summam alla- turus salutem, eosdemque a peccato omnibusque cala- mitatibus liberaturus. Est autem observatione dignissi- mum , haiic rei expositionem, ab altera qiiidem parte , nil continere, quod Deo sit indignam, ab altera vero, JOSEPni captui plane esse accommodatam, imo cum optimorum Israëlitarum de Messia exspectatione con- venire. Cf. Luc. 1: 76-79. Il: 29-32. Qua in re non possumus non cutti Divinam sapientiam admirari, tutti internum veritatis documentum laeti agnosoere. Jam, hoc divino nuntio memorato, maithaeus lec-
torum animos oculosquc corivertit ad antiquum ilium prophetae efFatum, quod summam cum re praes? li convenientiam spirabat. Elenim, Sect. 22. Toïno óè olov ytyovei', inquit, iV« Tchj()0)!)-ij
ró l)i]d-èv i'Tio tov xvqiov ()iu lov nQoq^^TOn, Ksyonog- (quod iiö nQO(fr/iov Codex Cantabrigiensis i)auïov addit, id interpretationem redolet). Antequam vero de ipsis, quae repetit, verbis agamus , breviter praemonendum, cutn de persona, quae hic loquitur, turn de vi for- mulae, quae vaticinio pracmittitur. Sunt enim, qui sectt. quoque 22, 23. ad oratioiiem Angeli referant: inter hos fuerunt CHRYsosTOMUs, theodoretüs, paülus , alii. Cui sententiae quominus subscribam, tota rei ratio impedit, quae omuino plerorumque recentiorum sententiam pro- pugnat, qui ad matthaeum haecce verba referunt, quod suadet tutn illud yèyovfr, tutn constans ac perpetua Euan- 5
|
||||
|
66
gelistae, In commodum Christiauorum e Judaeis scriben-
tis, consuetudo, qua omnium, quae narrat, vestigia in V. T. jam adesse demonstraret. Quod ad citandi for- mulam attinet: vox ïvu ab aliis TelixcSg, ab aliis èx^a- Ttxiög accipitur. Nos priori sententiao palmam tribuere baud reformidamus: imo cum winero et fritzsghio dubitamus, utrum vox ïva semel in N. T. êx(icnoedjg sit accipienda. Quidquid est, bic zslixcSg vocem interpre- tari debemus, quia praecedentia tovvo óè oXov yéyovev luculenter congilium arguunt. Si enim ad mentem au- ctoris scripta ejus sint judicanda atque explicanda, negari non posse videtur, matthaeum ubique divinam quamdam efficacitatem vidisse, qua factum sit, ut christo acciderent, quaecumque e scriptis Prophetarum ei acci- dere deberent. Nequaquam igitur cum iis facere pos- sumus , qui integram formulam ïva nXr^Qw^rj reddunl: ita ut Mc plane valeret, quae de longe alia re dixerat Propheta. Nemo enim facile probaverit, formulam, vi Tocis, hujusmodi quid significare : etenim, sic non tan- tum vocis ïva, consilium, non eventum, indicantis, vis infringitur, verum etiam a significatione simplici vocis nXrjqnvn&ai receditur, quae, si de vaticiniis adhibetur, non alia est, quam eventu comprobari, ratum, fieri (Jac. II: 23. Luc. IV: 21. Matth. XXVI: 54, 56). Imo valde dubito, num quis formulam sic interpretaturus fuisset, nisi hoc ipsum ei molestiam creasset va'icinium. Con- stat enim, nounulla vaticinia V. T. in Novo laudari, quae nos, oraculum unice speclaiites, atque e legibus interpretationis Grammatico-historicae enarrantes, ne- quaquam eo retulissemus, quo ea referunt N. T. scriptores. |
||||
|
67
Negari quidem iion potest, hanc sentenliam, qua slatui-
mus, MATTHAEUM huuc aliosvc locos, quos e V. T. ad Messiam referat, veri nominis habuisse vaticinia, pro- priis privisque suis premi difficultatibus. Quaeri enim posses: quamnam normam secuti, V. T. vaticinia explica- verintN. T. scriptores? deinde vero, utrum vaticinii even- tum , quem illi exhibent, simul mwjcmmj. verum habeant ? porro, quo nomine haec eorum ratio cum V. T. usu apud Rabbinicos scriptores conveniat, atque lectorum notionibus respondeat? denique, quatenus haec illo- rum ratio nostrum de aliquo loco judicium vel regere debeat vel mutare? Sed de iis omnibus hic non dis- putandum videtur. Hoc unice agimus, ut matthaei verba ad ipsius mentem explicemus ; quod si facimus, aut omnia me egregie fallunl, aut, et auctoris, et Euange- lii consilü, et lectorum animi ratione habita, formulae /Va nXrjQwd-fj hanc significationem tribuamus necesse est: eventu est comprohatum idem illud, quod antea prae- gagitum erat. Matthaeo scilicet persuasissimum erat, oraculum illud veri nominis divinum, quod laudabat, omni vi sua atque ambitu ratum factum esse hac op- portunitate: unde et adjecit illud (Wo tov xvqiov. Per- git jam ad ipsam oraculi summam referendam. Sect. 23. iêoi), tj naqd-èvos èv yaatQi è'^et, xai ré-
§£Tai vicv, xal xaXsaovOi zo ovofia ccvtov EfifiavovTjX- ö sazi /^sd-eQfirjvsvofievov, jii£&' ijfxcSv o S-eos- Quod paucissimi testes pro 'f'^st habent IrjijieTai, id emendatio- nem redolet, e textu LXX, quem caeterum ad verbum reddit mattha.eus. Vocis èfmavovrjl, interpretationem Graecam addit, secundum quam hoc nomen eum indi- 5*
|
||||
|
68
cat, (jui nohi» pignu» ei it atque documentum divini
favoris aiixiliiqne. De difticillimo vaticinio paucissimis monitis defuugemur, utpote non illud, sed matthaeum interpretantcs, cujus \erba, per se spectata, parum difficultatis praebent. Regnum Judaicum: achazo regtiante, summa pre-
mebatur angustia. Et Svriae et Israëlis rex simul illud aggrediebaiitur. Focderc cum Assvriis pacto, salutem quaerebat achazu-;. Rcgi divinum promitlit auxilium je- SAiA, atque ut illi oXiyorctaiiit succurrat, ei pcrmittit sigiium coeleste postulare; rem recusat hypocryta, Je- hovam quasi tentare nolens. Jam Propheta, vehemeiitiore voce, «audite,» inquit, «domus Davidis! parumne vobis «videtur, molcstos esse hominibus, quod defatigatis «etiam Deum meuui, dum signum, clementer vobis «oblatum, cum coiitemtu rejiciatis, quasi vires Illi de- «ficiant, ad vos liberandos»? Igitur vobis nolcntibus dabit ipse Dominus signum, 'l n"I~?'1 ÏTlll nD7i?j\ ^^H 7N')3DJ^ iUt?' '^^^i?^ Hunc locum igitur matthaeus acce- pisse videtur , tanquam rei, nunc in facto positae , annun- tiationem; quam interpretandi rationem secuti sunt plu- rimi interprctes antiqui, cum Judaici, tum Christiani. Quicumque eamcommendaiit, bis fere utunlur argumen- tis: Propheta non amplius se ad achazum convertit, sed ad domum davidis, e qua (Jesaia XI: 1.) Messiam ex- spectabaiit: huic domui jam promittit Messiam, cujus natales signum exhiberent, quo conslaret, civitatem atque familiam, quibus liacc promissio olim certa atque indu- bia apparcre deberet, perire non posse, adeoque illis ab bostibus nil esse timendum. Vox TVal]}^ hujus sententiae |
||||
|
69
palroiiis inlerpretanda videtur de virgine illihatd (quae
significatione occurrit etiani Gen. XXIV: 3. Exod. II: 8. prouti et LXX voeem reddunt per 7ia()d-hav.): imo vox 7\'^p_ iis signum est, aliquid inauditum prorsus hie reci- tari, ejusdemque senteiitiae vestigium eernunt in locis Jesaiae VIII: 8. Michae V: 2 (»). Nos auteni,locum non JESAiAE, sed MATTHAEi tfactantes, rem ut conficiamus, de qua summi viri dubii liaereiit, quaeque juveniles vi- res prorsus excedit, nemo aequus exiget. Falcor equi- dein, loei contextum mihi plurimum difficultatis pa- rere (••i). Nobis autem sufficiat vidisse, quo pretio MATTiiAEus hoc vaticinium habuerit, quibusque argu- mentis usus sit. Hanc igitur interpretalionem illi tantum in MATTHAEO vituperare possint, quos adhuc lateat, Apo- stolos, homines religiosissimos, in V. T. nuUius fere imagiiiem invenire potuisse, nisi ipsius Messiae. Sect. 24. Ad fiuem perduxerat matthaeus rei expli-
cationem, oraculo divino allato. Jam vero properat ad rei exitum exponendum. Divino mandato morem gessit JOSEPHUs. Juyt()9-eis óè 6 7wa/]cp unó rov vnvov, STtotijoev og nQoaéza^ei' amif) o ayytXog y.vQiov, xui rtu- |
|||||
|
(1) Uberius hacc aliaque argumenta persecutiis est iiKKSsTESBEur.ros,
Christologie d. A. T. ad li. 1. (2) Nisi cuiii ROSKNJIDLLERO ad II. 1. statiieic velis, l'ro|)lielain Mes-
siae adventum, siia adhuc vigenie aetate , exsp(H;tasse, aut cuiii HKNG- STEWBEiifiio (I. 1. Toui. I. P. 2. p. 84 alibi], Proplietas ouinia futura inter se commixta \idi8se in spatio t[uodanï indefiiiito, tcinporis vero nullam rationem habuisse: quarum hypolhesium utra explicatu atque probatii sit difficilior, equidem non video. Caeterum cff. ad h. 1 HiTziGnis et GESENius in Commentt. |
|||||
|
70
(j£/lö/?e ^^v yuvatxct avrov. Nullam causam video a vul-
gata lectiorie óieyc()K>-sig recedeiidi: potius putaverim leclioiiem tye()d-eii; e Capite II. huc translatam esse, ubi quater occurrit (sect. 13, 14, 20, 21.) Certissime jo- SEPHO persuasum erat, se non sensuum fraude de- ceptum, sed divinae voluntalis singulari patefactione collustratum esse : obtemperavit igitur mandato Diviiio, idque statim ostendit (vocula xal hic explicandi vim habet), uxorem in domum recipiens. Sect. 25. xal ovx tyivojoxtv amrpi, tcog ov erexsv %ov
vïov aviTJg xov nqunoTOxov, xai ixaltoe. zo ovofia ainnv ^Itjoovv. lïnoaxeiv per Euphemismum apud profanos etiam auctores conjunctionem tori indicat. Hanc igitur anle Jesu nalalcs iuter ejus parentes obtinuisse, candide negat matthaeus. Qua animadversione eorum sen- tentiam oblique refutat, qui josephum verum Jesu pa- trem habebant. Nonnulli autem hoc ejus propositum eo extenderunt, ut indefinite hoc valeret de omni tempore post Ghristi natales. Nobis vero formula restringeiida videtur ad tempus, quo nondum natus erat Christus. Grammatice enim rem si spectas, negari posse non videtur, formulam tws nv (se. xqovov) do tempore quodam definito vulgo usurpari, quo praeterlapso, non arnplius valeat restrictio. (vid. Gen. VIII: 7. Ps. GX: 1. ubi similis formula Hebraica "Itt'^""'^ ita accipi debet: of. et Matth. V: 26. 1 Tim. IV: 13.) (i). HiHorice re spectatïi, salis apparet, maximam venerationem, qua Christi humanam naturam et aiariam &s6toxov proseque- |
|||||
|
(1) TJberius hoc videre eêt apud ramscHioB ad h. 1.
|
|||||
|
71
bantur Patres, eos impedivisse , quotninus communionem
conjugalem inter Jesu parentes, etiam post ejus nata- les, admitterent. Neque Dogmatice qui rem recle considerant, aliquid in nostra interpretatione invenient, quod eos jure offendat, vel scrupulum injiciat. Quicum- que enim putant, hac sententia a mariae xqiototÖxov dignitate aliquid detrahi, non animadvertunt, foecundita- tem apud Hebraeos louge majori aestimatam esse pretio, quam sterilitatem, aut perpetuam virginitatem: imo nume- rosam eos prolem inter peculiaria recensuisse beneficia divina. Qui vero haec Jesu minus honorifica habeant, audiant Pottum ('). «Quod si majestas J. C. ex loei, « quo ortus est, tenuitate, vitae humilitate, ipsius deni- « que mortis infamia, nullum omnino cepit detrimenlum, «cur fratrum consortium, et id quidem variis gravissi- «misque Titae communis virtutihus alendum aptissimum, «ipsi opprobrio ducatur ?» Strictiore igitur sensu nos MATTHAEi narrationcm accipimus de tempore ante ghristi natales. E voce nQCJzóroxog non quidem necessario sequitur, plures post Jesum e Maria natos fuisse liberos (Exod, XIII: 2.), sed tarnen hujus rei suspicionem nobis injicit dictie illa, qua caeteroquin vox fxovoysvtj^ ap- tior fuisset. §2-
Lucag I: 26-38.
Eadem ratione, qua matthaei narrationem exposuimus,
age! jam videamus, quid lucas, o n«Qt]xoi.ovd'r]X(as |
|||||
|
(1) Vidd. eju» Prolegg. in Ep. jacoji. p. 65. edit 3a.
|
|||||
|
72
avo)d-év naaiv dxQiliüf;, liac de re liltcris mandavnril.
Rem exposuit Gap. I: 26-38, quem locum, utpoto in noslra re classicum, brevi disquisitione perlustremus. Postquam igitur sect. 5-25. exposuerat, quantopere
ZACHARIA atque elizabetha , pii senes, certiores red- diti de egregio filio, ex iis orituro, ad summum gaudii fastigium essent evecti, procedit auctor ad ma- jora etiam exponenda, quae jesu matri , ante Illius natales, evenerint. Quod facit pericopa nostra. Accu- rate hac in re procedens, a temporis, loei, persona- rumque descriptione initium ducit. Nam Sect. 26, 27. êv dè Icu» (.ii^vi tui fxroj, inquit, ans-
orah] o uyyeXog FafiQitji. vno zov Ssou sig noXiv rfjS raliXaiag, rj ovofia NccCa(/èr, TiQog naqd'hov fisjnvt^arsv- f.iévjp' ccvóol ([) ovo/iia %)aijcf, e§ oïxov Ja^id, xai to ovofia T?jg TiaQ&svov, MccQia/x. Temporis definitie com- putanda est inde ab iis, quae sect. 24. praecesserant; accurate igitur exponit, quodnam temporis intervallum JEZU inter atque johannis conceptionem decurrerit. Lo- cum, quem adiit Angelus, Nazaretham vocat Euangelista. Non nostrum est, de nominis origine, vel de varia ejus scribendi ratione , in variis Godd. Mss., disputare, quippe quae minoris esse momenti videantur: urbs baud adeo magna erat, colli superstructa (Luc. IV: 29.), in parte Galilaeae inferiore, (i) ubi jesum prima aetate vixissse atque adolevisse novimus. Ad hunc locum mittitur an- gelus quidam gabkiel, nomen e V. T, notum. Mittitur autem ad biariam, virginem josEpno desponsatam. Ad |
|||||
|
(t) Vid. wiNER Real-Worterb. II. p. 107.
|
|||||
|
73
haiic oiüin in iiostra narratione omnia refeiuntur, prouti
in praecedenle ad josephum. Verba i| oïy.ov /lu(iid niihi procul dubio ad josephum , non vero ad mariam referenda videntur, quod uberius etiam apparet e Luc. II: 4: injuria autem, ut videtur, nonnulli (i) hoc ne- gant, qui verba ad mariam potius referunt, quo magis de jEsu origine Davidica indubia constaret, licet e sola MARIA originem duxcrit. Quam rem, infra uberius a nobis exponendam , hic praetermittimus. Caeterum, quae jam sequuntur, non in somnio mariae acciderunt; hujus enim rei nullum cernitur in narratione vestigium: imo tota ejus ratio sic invertitur: neque convenientia, quae inter nostram narrationem et praecedentem, sect. 12 sqq. obtinet, huic opinioni favet. Sect. 28. y.ul daslD^wf 6 ayyeXog Ti()6g (xvti]v, eins'
%al()f, xsxctQiTWfdvtf o y.v()iog /iiSTa aov, siDMytjl-tévt] au èv yvvai^iv. Jam ex diversa hujus commatis interpreta- tione luculenter patet, in quam varias partes abierint interpretis, nostram rem tractantcs. Plurimae sunt sen- tentiae de persond, quae ad mariam intrasse affirmatur. Fuerunt, qui hunc hominem fuisse suspicarentur, eum- que adolescentem et pulcerrimum quidem: quo vero consilio id faciant, quove loco et lucam et mariam ip- sam habeant, videantipsi. Neque majore pollet auctoritate sontentia alterius (*), hic de summo sacerdote cogitantis, qui ZACHARIAE üHum promiserat, alque ab hoc angeli |
||||||
|
(1) OOCUMENIUS, BBIA, alü.
(2) -Anonymi ci)jusdain , queni laudat PAULUS in Comment. ad h. l.
pag. 9, 10. |
||||||
|
74
instar salutabatur, quique, eventu vatlcinli, quod za-
CHARiAE in gratiam edidcrat, jam incitabatur , ut simile quid MARiAE annunciaret. Hanc vero interpretationem tam insulsam atque inficetam dixerim, ut locum magis torqueat et dilaceret, quam expediat. Nil certe con- stanti fere N. T. loquendi rationi, atque auctoris nostri notionibus magis repugnat, Profecto, Mythicam tune interpretationem longe praetulerim, quae verborum eignificationes et auctorum noliones saltem intactas re- linquit. Apud me certe constat, LUCAMhicsibi Angelum, propriesic dictum, informasse. Caeterum, quod atlinet ad salutationis veram lectionem atque sensum, verba o ayyelog omnino nobis sunt retinenda: quod autem pau- cissimi legunt: evccyyeliQcno avtr^v y.al êïntv, id para- phrasin redolet. Verba tandem xaï evloy7]fiévos o xaQ~ nog xrjg xoiUag aov, quae nonnulli ad sectionis finem addunt, aperte e sect. 42, quo pertinent, huc translata sunt; unde fortasse etiam verba tvloyrjfxhi] av tv yv~ vai^lv in hanc sectionem irrepserunt, quae saltem verba in Codd. B. L, aliisque non leguntur. Vox xsy^ccQiTw/uév}^ non externam quamdam pulcritudinem significat, sed gratiam peculiarem divinam, quÉi electa erat ad mundi Sospitatorem in lucem edendum, Sect. 29. jj Sè ióovaa, óisraQax^rj ènl t(^ lóyq) av-
Tov, teal óieloyi^sTO mnanóg eïrj o aanaa^og ovrog. Ita jam pergit Euangelista, exponens, qua ratione hic nuntius mariae animum affecerit, Alii pro recepta: jj óè Ióovaa óieraQax^t] ènl t(^ koy(^ avTOv, legunt ?] óè ini i(p i,oy(ji óievaQaxd'T^ (s. èvaQax^ij, omissa voce ióovaa, cui substituitur in Vulgat4, cutn audivittet.) |
||||
|
75
Quam variam lectionem exinde fortasse ortam esse cum
DE a;vettio exislimaverim, quod minus congruum putarent nonnulli, et ex adspectu, et ex auditu timoris causam repetere. Perperam tamen kuikoeuus ad h. 1., ui vi- delur, videndi atque audiendi notiones permutavit, cum illud ifJotïff» reddiderit: cum audivisget. Mihi autem lóovaa retinendum videlur. Ut Tero ad ipsam rem me convertam, mariae sic fere mihi animi conditionem informo. Parum intelligebat, quaenam esset illa supra omne genus muliebre gratia ac celebritas, cujus nan- ciscendae spem illi fecerat Angelus. Animo igitur multa volvens, frustra aenigma solvere tentabat. Quod tamen hac do re statim cogitaverit, id nobis documento est, non coeco eam stupore abreptam fuisse, viso illo Angelo, sed tamen pertimuisse, cum ei splendor divinus nee opinato appareret. Verum enim vero animi constantiam plane convellere non potuit haec visio: sciebat enim e V. T. saepius Dei electis talia contigisse: et quamquam per ipsam apparitionem in summam admirationem abrepta, tamen simul, imo prae caeteris in animo recoluit, Ttoranog sirj ó danaafxog oikog. {notanog z=. ndiog. i. e. cujusnam indolig et gignificationig.) Angelus autem et timorem le- nire, et illam rem, propter quam eam adierat, magis explicare coepit. Nam Secl. 30. xal emsv o ayyeXog avrfj' fif^ <po(iov, Ma-
Qiccff evQeg yocQ /a()tj' naQa T(p d^et^. Quae Angeli verba minime cum iis pugnant, quae supra de mariae animi conditione monuimus. Verecundam nimirum admiratio- nem ostenderat illa : quam et sublevat et auget legatus Divinus, addendo, evQeg yuQ x^qiv naQci tij» ^eqi: quae |
||||
|
76
formula mihi convenire videtur cum Hebraeorum
]n H'i'0 q. e. gratiam consequi s. studio, s. divino amore Ulam nohis trihuente. Qualis autem esset gratia illadivina, cujus tam insigne documentum ei praestiturus erat Deus, explicat Angelus sect. 31-33. xal lóov (Tvl- ^}]ipf] iv yaazQi, xaiTÉ^rj viov, xal xaXèaeig lo óvofia av- Tov [r^anvv ovrog èarat ftéyag, xui iilog inpiiJTOv xktjdrjae- rat, xal ódasi arrq) xvniog o ■O'sog tov O-QÓrof Jaftld TOV TcccTQog atizoïf xal [iaailcvasi ènl rov oixov [axdjfi elg Tovg ahovag, xal Tt^g [iaailflag avTuv oi'x iaxai tékog. Prouti JOSEPHO (Matth. I: 21.), ita et hic mariae filii nomen annuntiatur: quo jure autem hoc nomen gere- ret, sequens illud exponit, fityag éuiai. De johanne, sect. 15. idem affirmaverat gabriel, sed hic illud longe sublimiore sensu est accipicndum. Addit autem, vlog dsov xXr^lf-rjaeiai i. e. «nomen illud, quod jam in V. T. «regibus Theocraticis tribuebatur (Ps. LXXXIX: 15.) «huic etiam summo regi summo jure tribuetur, imo « haec ejus dignitas publice agnoscetur. » (Haec enim est vis yocis xkrid-rjaetai, quao indicateum, qui, qualis est, talis etiam agnoscitur). Sequentia autem xal (Somet x, r. X. ad antiquum oraculum respicere vidcntur, quod occurrit II Sam. VII: 13, 14. cujusquo argumentum repetierunt et explanarunt Proplietac |)ariter ac poetae, Ps. LXXIX: 15. Jesaia IX: 7. Jerem. XXXllI: 15. Quid mirum, in Messia magnitudinis et potentiae conjunclio- nem aequales exspectasse, quam per partes divisam vi- dissent jam antiqui Israëlitae in summis suis regibus? Multum molestiae interpretibus creavit, regnum Mes- siae hic tantum limitari ad oixov lax(u(i. Fucrunt, |
||||
|
/ /
|
||||||
|
(|iii ex hoc loco effecerint, Messiam primum conditu-
inm fuisse regnum politicum atque Theocralicum , pro- prio sensu, uiide hunc locum iis de Messia vaticiniis annumerant, quae eventu nou comprobata sunt (i). Alii, cuncta colligeiites, quibus inter vaticinium ejus- que evcntum convenientiam viiidicarent, tov olxov ^luy.iijfi sensu quodam sublimiore acceperunt, vel huic JACOBI familiae Ethnicos quoque adscri[)serunt, quippe qui (uti GKOTius ad h. 1. animadvertit) per Messiae arma, i. e. per Euaiigelium eo adducti, ut Deum Israc- lis colereut, facti sint Israëlitae. Nos Angeli verba o[)- time explicaturi nobis videmur, si proprio sensu ea ac- cipiamus , atque ingenuc fateaniur , ad Jacobi progeniem Messiae regnum hie restringi. Quae res ue quem ofiendat, nobis observandum est, primum quidam, verba pror- sus vera omnino continere, etiamsi non integrum ve- rum contineant: deinde vero, hanc regni Messiae ii- mitationem plane convenire cum mariae optimomm- que Israëlitarum notionibus. Denique, verba sequentia rf^s (iaodtlu^ aviov oix tiiiui ié?-og unicuiqueperspica- ciori palam facere, regnum indejinitum non temper unius JACOBI progeniem complecti potse. Non diserte igitur hic affirmatur , multo autem minus negatur , Mes- siae regnum olim nullis terminis circumscriptum iri; sed sapienter silentio boe preniitur, quippe temporis conditioni minus cousentaiieum, ac mariae notionibus locoque plane coiitrarium: cui hac opportunilate ea tan- tum annuncianda erant, quae Messiae exspectationem |
||||||
|
(1) Vid. WEKscHïiBEH, Tkcol. Dogm. f\ 50 p. 207.
|
||||||
|
78
desideriumque in ea excitare debebant; illud vero non
aperienduni, quod ejus notionibus plane adversabatur. Mirabatur haec maria , et mirabatur merito. Neque
tarnen posterior haec splendida regni descriptio primaria atque proxima admirationis causa erat; magna quidem continebat haec, iino maxima, sed tarnen non inaudita. Contra e V. T. talis Messiae ejusque regni adnmbratio ei innotuerat, quacum accurate conveniebat Angeli pro- missio. Ipsam igitur rem, talem nimirum personam illustrem nascituram esse, non dubitabat. Sed aliud quid GABRiELis Terbis inerat, quod in primis ejus animum ad- •verterat, captumque plane superaverat. Hoc, quod ex illa 3esus oriturus esset, illud vaullrjipr] èv yaaxQi, xal tè^r] viovï) animum percussit plane. Sect. 34, eïns ds MccQid^i uQog tov ayyflnv, ncóg
èarai rowo, insl ovöqcc ov yivwaxo); Ni fallor, his verbis loquentem quisque audit virginem, cujus unicum et summum bonum intactao pudicitiao laus erat, et profecto, haud scio, utrum animi candorem magis ad- mirer, an generosam virginis magnanimitatem, a cujus casto animo impura quaeque longissime remota erant. Honorificum munus, ipsi oblatum, mariae quidem men- tem summo gaudio implebat: verumtamen huic gaudio praevalebat castus purusque virginis sensus, quem dili- gere aeque ac venerari nos oportet. Aliter fieri non poterat, quin, Angeli verbis auditis, statim haec objec- tie ejus animo obvcrsari deberet. Qua ratione id fieri possit, quaerit, quod illa, iiitacta atque illibata virgo, mater Messiae evadere posset? Et jam summo splendore lucescit responsum, ei ab Angelo datum. |
||||
|
79
Sect. 35. nvev/xa ayiov ènelevoerai èitl as, xal óvva-
f^ts viploTov èmaxmasi aor óió xai to yswutfisvov ix aov ayiov xli^S^Tjasrai vlos ^£oti. (i) De hisce verbis, in quibus rei cardo versatur, paulo uberius atque accu- ratius videtur agendum. Videamus igitur primo, quid sibi velint verba, nvevfia ciyiov xal dvva^ig vipiazov. De priore dicendi formula nemo quidem incertus haerere potest. Spiritum illum divinum indicat, ad quem omnia praeclara atque sancta unice sunt referenda. Immerito, ut nobis quidem videtur, olshausenius, in Comment. ad h. 1. ne- gavit, phrasin nvev/na ayiov ad Illum referendam esse, vulgo qui in N. T. hoc nomine insignitur, quem vero post jESü in coelum discessum operari demum posse, e Joh. Vil: 39. probare conatur. Urget in primis absentiam articuli ro; unde formulam potius de ipso Deo, natura sanctissima, explicandam esse dicit. Haec autem in- terpretatio, ut mihi quidem videtur, neque simplicitate, neque constanti N. T. loquendi usu se commendat: eed Dogmatico magis quam Exegetico fundamento niti- tur. Majorem vero molestiam creat illud óvvaftig vxpi- arov. In tres polissimum partes abeunt interpretes, alii ad Deum patrem, alii ad Ghristum, ad Spiritum Sanctum formulam referentes alii. Qui de Deo patre haec intelligunt, hoc potissimum fecisse videntur ob causas Dogmaticas; ex antiquioribus eam sententiam proposuerant nonnulli, quos e recentioribus secuti sunt coRNELius A LAPiDE, alü, qui, hac nitentes interpreta- |
||||||
|
ll) Vid. de hac sectione Dissertatio philologico - theologica quam
conscripsit H. hebkh, Gron. 1784. |
||||||
|
80
tionr, probaic voluut, Dfuni patreni, viilute iiidivisa
ac essentiali, q. d., cum Filio atque Sp. S. ad opus con- ceptionis et incarnationis tov ?.(r/ov concurrisse. De ipso Christo hoc acceperunt chrysostomus , rupinus , tiiro- PHïLAGTUs; BEKA pluiimiquc alii. Provocant hujiis sen- tentiae patroni ad loca nonnuUa in N. T. ubi et Christus óiiya/iig0-eov vocatur (I Cor. 1: 24.). In primis vero ob Dog- matica rcrum monienta sic statuunt. Orta enim est haec opinio et e sententie Ecclesiae, mariam non merum iio- mineni concepisse, sed Dei filium, qui, postquam ejus corpus a Sp. S. erat praeparatum, ei è:i(-oy.iua£v __ et n
timore, ne a Spiritus Sancti, quippe tertiae personae in
Divina natura, honore aliquid detraheretur: — et e stu- dio, toti Trinitati hic locum tribuendi. «Vide igitur (in- «quit RüPiNus, in expositione Symb. Apost.) coope- « rantem sibi invicem Trinitatem. Spiritus Sanctus venire «dicitur super virgincm, et virtus Altissimi obumbravit « ei. Quae est Tirtus Altissimi, nisi ipse Christus , qui «est Dei virtus et sapientia? Adest igitur Altissimus, « adest et virtus Altissimi, adest et Spiritus Sanctus. » (*) Neutri harum posteriorum interpretationum subscri- berc possumus: quamvis enim ingeniosae sint, tamon simplicitalem parum referunt. Si autem parallelismum membrorum in auxilium vocamus, quod hic in primis |
||||||
|
(1) Haec sontenHiiitem placnitjnirANNiDAiiAscENo (.''xi'^ffT/c r;/C op.'^oj'.
niOT. [T: 2.), (|iii «post consensimi sanctac virfjiiiis» intjiiit, «oljuin- « l>ravit ei Dei alti-s.siini. in sno hvpostasi snbsislens , Sapientia el virtiiH , «Filius Dei, patri consubstantialis, velnti divinum senien.» Caetera castia aniibns niiniis plaeelmnt, qnao igitm omittimns. |
||||||
|
81
usu venit, statini appaiet, foimulani (ïtvcuug inpUnov
respondere t<^i TTi'ftficai liyico. Altera igitur alteram explicat, et idem designat utraque, nempe Divini Spiritus efficacitatem illam atque èvcijytim-, quae, hac in re, siugulari prorsus ratione se ostendit. Sed majoris jam momenti est, quaerere, quid nostro loco Iribuatur zij óvi'catei %ov vxplmov'l Respondet buic quaestioni Angelus, TivEij.ia ctyiov eTie?.svO£Tai ffii as, xai óiva/mg vif-iiajov fTTLOxmaEi (joi. Hae quoque duae formulae se iiivicem explicant, idenique significant; qui vero inde efliciuiit, his nil uisi iiiaueiu tautologiam conti- ueri, parallelismi veram ratiouem parum perspiciunt. lUud i7isQXfo!fai uon solum inupinatam, sed etiam coe- lesteni et siipranaluralem operationem iudicarc vide- lur. De voce ilxiaxia^fiv in duas potissimum partes ah- eunt interpretos. Allenc verbum accipit de tutcla at- que cura diviua, quae Maiiam ab omni periculo atque injuria tutam reddcret. Sic conveniret lo i-7ïi<ry.ia'^Fn' cuni Ilebracorum "^30, quod LXX. subinde per éjtiaxKx- 'Cnv reddiderunl, e. g. Ps. XCI: 4. Ps. XVII: 8. Altera phrasin explicare jubel de divina tyi()yfi(!, qua e Maria virgine, mirifica prorsus ratione, orx fx d-tlr^f.ia- Tog dvÓQog, hominum Sospitator sit i)rocreatns. Posterior nobis placuit iiiterpretatio, (juippe totius narrationis iudoli convenicns, et voci op|)ositae i-7f!-/.i-r(Hiai magis respondens. Per Euphemismum vox ;'niay.iuCf-ir de con- jimctione tori accipitur. Cf. Ruth. III: 9. Forlasse e longinquo alluditur ad locum Gen. I: 2. D^■1?N TilT D:Bn ;JS-Sy nsma (Cf. Deut. XXXII: U, ubiLXX. vocem a-xkimua praetulerunt). Metapliora ducia csl vel ö
|
||||
|
82
ab avibus, puUos excludenlibus (cjiiod in primis tiieo-
PHYLACTO et GROTio placuit), velaCherubis, arcum foe- deris alis obtejrentibus , vel potius a luibe, tabernaculum circumdante, in signum pracscnliae siimmi Numinis (vid. Exod. XL: 32. Cf. Luc. IX: 34.), quac seiitenlia ex antiquioribus carpzovio, e reccutioribus de wettio pla- cuit ('). Quidquid est, bunc esse sensum tolius forniu- lae acriter defendimus: per singularem Spiritus Divini eflicacitatem, tu, intacla et illibila virgo, filium con- cipies. Caeterum bic subsistendum. Do modo con- ceptioiiis, de vero ejus temporis puncto, aliisque de rebus futilibus, multa temere disputarunl Tbeologi saeculi XVII. Quorum judicia, quamvis ex aevi ralionc explicanda et excusanda, subinde tamen ita lemcraria et inhonesta evaserunt, ut pudeat taedeatque ea re- ferre (2). Propter hunc tamen abusum ipsam rem reji- cere, imprudentis atque audacis foret; quapropler ilii quoque nobis viluperandi videntur, qui, })erversa aul laxa interpretatione adbibita, verum verborum sensum infringerc conati sunt, ut ita buic loco omnem probandi vim, nostra in re, denegare possent. Unam alteramve ha- rum iuterpretationum bic dijudicare, haud abs re erit. Si responsuui Angeli cum Mariae verliis, sect. 34., conferimus, continuo nobis persuasum est, boe sibi vo- |
||||||
|
(1) Cf. DE WETTE, Exeg. Handb. I, 2, p. 13.
(2) NonnuUae hariim sentcntiarum vidd. apud r. schutte in Disserta-
tione da obnmhrationc virtiite AUissimi^ c I.nca I; 35. (1GG5), et in Dissertatione Academica de ^IjJXo) yditijfi'ig quani defendit *. T, PAi'LSEN (Roitochiae 1724), inprimi». p. 44. |
||||||
|
S3
luisse legalHiM divinuin , ut viigini explicarei, qnouuxio
xahifo «)■()()« oiy. tyifiixfxev, vel sic tarnen (iliurn p.iicrel. Callide vero lioc negat walterus ('), qui |)ut;U , liacc verba rationem reddere, quomodo ex illa, pauperi atque ignota virgino, quin e stirpc tam igno])ili, tan) excelsus ac sublimis rex nasei posset. Sed tuni verba Angeli non responsum continerent ad Mariae quaestio- uem, sect. 34. Ilii enim non adeo pauperis puellae, qnam generosae virgiuis sermonein audiuius. Nee sta- tim illam josephus in matrimonium duxit post Angeli verba, sed continuo elizabetham adiit maria, ibique per tres mensos est rnorata (vid. sect. 39. et 56.). Imo ipsius ELizABETHAE vcrba, sect. 43-45, explicari non possunt, nisi de graviditate mariae, (juac extraordinaria plaiie ratione exstiterat. Doctiori fundamento niti vidctur alia quaedam loei
nostri interprctatio, (jnac in ÏIcbraïzante N. T. loquendi ratione praesidinm (juaerens, dictionem, sect. 35., Gram- niatice ita explicare studet, ut omnis rnirificae rei spe- cies amoveatur. Primus eain, quoad milii salteni inno- tnit, proposnit Anonymus quidam, qucm plurimi alii |
||||||
|
(t) In Opere : Schriftnüissiges Bewcis^ das-s joski'H der wakre Vatey
«IIRISTI sei. pag. 33 sqq. Plaue arbitraiia ((uoque fist schleierhiacheb) CüiijccUira i^üher litgas. p. 20), qui ptitat, sennonem Anjjeli per Mariae quaestioneiii sect. 34. abruptum fiiisse, atque igitur sect. 35. proprie ad sect. 31—33. pertinere, neque responsum ad hanc quaestionem continere. Quod ?)i concedas, cerle nostro loco non ampliiis vestijjiuni remanet rnirificae conceptionis; sed pannn quo- r(iic intelligitur, qua tandem ratione sect. 35. eum sect. 33. cohae- rere possit. , 6*
|
||||||
|
84
rnox sccuti simt (i). Huc redit: Judaci, rem ita sibi
informabant, ut unumquemque sanctum viruni e Spi- ritu S. natum credercnt, qui Spiritus uimirurn vi sua parentum coitum adjuvaret. Quicumquc igitur e puro patrc puraque matre, justo matrimonio junctis, nasce- bantur viri praeclari, e S[)iritu S. nati, imo filii Dei dicebantur. Hanc sentcntiam probare studet auctor, pluribus e libro sohar locis allatis, qui cum nostro loco vel majorem vel minorem convenientiam habent. Sed ni fallor, hoc testimonium parum valet. Primuin enim, liber sohar longe recentioris est aetatis, atque, ut vi- detur, ad finem saeculi II veferendus, neque igitur multum valet ad loquendi usum N. T. definiendum (2). Deinde, haec loca, ni fallor, empbaticum et poeticum referunl colorem, atque hyperbolicam dictiont^ui, ad quam minima exigere licet lucae narrationeiu, pro- priam illam, sobriam, ac simplicem. Denique, tota narratio et matthaei e^ lucae non ila est comparata, ut conjunctionem proponat inter virum atque foemi- nam, qiiae a Spiritu Sancto saaciatur, sed ut omnem |
||||||
|
(1) Vid. uinonymus in Diario sciiMiimi, Bihlioth. für Kritik vnd
Exeg. des N. T. und ciltcstc Kirchengesch. 1796. Toni. I. p. I. pag. 101. sqq.: die JVachricht^ dass Jesvs durch den II. G. nnd ans einer Jung^ frav geloren sei ^ aus Zeitbegriff'en erluutert. Cif. bertholdt, ChristoL
Judaeorvm , p. 86., et p.irms, le wette, frit7.sche in Commentt. ad Miitth. I: 18. et I.iln. I: 35. (2) Vid. JnsT, Geschichte der Israeliten. Tom. IV. L. 13 p. 52.,
i|ni anno 140—200. hunc libium conscriptum censet. Cf. ernesti, [nst. Intcrpr. P. III. cap. 8. tt 5-7., qui plures cautione» exposnit , in liarnm scriptionum usu prudentcr adiiihcndas. |
||||||
|
85
virilem omniuo excludat cooperationein (Mattli. 1: 18.
Luc. I: 34,). Neque interpretationis Grammaticae legibus rnagis
satisfecit paulus , in Comment. ad h. 1. Hic eMatth. I: 18. concludit, josephum quidam .lesu patrem non csse, sed nequaquam alium virum excludendum esse censet; per Tri'fiiia aytnr intelligit piam puramque mariae animi condilionem, atque (Irvatiig ,'>êor, ex ejus sententia, nou extraordinariam aut immediatani èvsqysluv divinam sig- nificat, sed omneni naturae facultalem, quani ex divina voluntate homiiies exerceant, quave consilia sua exse- quatur Deus. Hic igitur, qualis Jesu pater cogitandus sit, non significat. IJnum boe ei suflicit, Mariam gravidam evasisse, salva virginis animi atque imaginationis puritate. Modum non definit, sed sect. 29. verba ö ayyt/jig e textu eliminat, atque rem ita sibi fiiigere videtur, ut aiiquis (') ad Mariam intraverit, qui liunc nunciuui ei aff'erret. S[)em aulem, fore ut Messiain gigneret, in ejus animo excitaverit fanatica elizaeetha , eo con- silio, ut instar machinae cujusdam virgiuem politicis suis studiis inservientem faceret. Postea vero maria , quum gravida jam csset, audita visione zaciiariae (Luc. I: 12 sqq:) , sibi ipsa persuaserit, anoiiymum illum nul- lum alium fuisse, nisi — Angelum gabrielem ! Recte |
|||||
|
(1) Recte obseivat straiiss , Lebai Jesu I. p. 225. Ed. 3»., hoc (irummu-
tice minime prooedere. Etianisi enini \eiba o nyytkoc sect. 28., le- jicinntur, tarnen vox f(wAv'/o))'milliim alium, nisi gabrielem. sect.2B indicare potest. Sin vero alium hic cojfitare debeicimis. addi de- bnisscl TIC |
|||||
|
80
tainen (diservat gablerus ('), tali rei efruigciidao latioui
.sensurn religiosum jure repugtiare: ([uuiu ita Maria, etianisi ei de vera rei indole non constiterit, non al ia sil dicenda, quam decepta et fanatica virgo; quid ? (juod haud video , quo noniine talis explieatio difTerat a Judae- orum calumniationiI)us , Jesum adulterio procreatuni esse contcudentiuni. Interiore eliam loco liabemus abam quamdam ii;ter-
|)retalionem (2), quac brevissime huc redit. Fanaticus quidam vir, qui forte etiam pularel, tali ratione Mes- siam procreari debere, Mariam adiit, et ab illa, rei ignara, Angelus gabriel habebatur. Mystica forma in- dutus , favente caligine , externa forma, opporlunitate, astutia in priniis, consilium est assecutus, gravidamquc eam reliquit. Maria autem, Spiritum Sanctum vel aliam quamdam sublimem personam euni habens, eoiice- pit, et tarnen pura mausit (s). De facinoris auctore ([uae- renlibus, josepuus arisiatiiaeensis proponitur, quod probatnr e peculiari bencvolentia, qua Jesum semper, publice docentem, proseculus sit bicco vir. InaLiem, absurdam atque impiam sententiam nos non refutabimus: destituta enim est omni argumento. Alia (*) ejusdem |
||||||
|
(1) In Diaiio, Geveste Thcol. Journal. T. VII. P. IV. p. 407 S(|q.
(2) Eam propo.suit auctor libri, Natürliohc Geschichte des Profelvn
von Piuzarethj neque eam plane rejicit paulus , in Comment. ad li. I. £d. la. (3) Quod fiei'i posse, probat ex analoga uaiiatione apud jo.sepiuui
A. J. XVni; 4. de musbo quodam , qui Romaiiam matiiinam paij.iNj*» «tupraveiat, «ub forma Dei Aegyptiorum hsvbibis. (4) K. g, BjkRDTii, qui {Brie/e ühm- d. Hihpl Ep. K pI II) Ma
|
||||||
|
87
geiieris referre nos taedet. Laudatae interpretationes satis
superque proJ)ant, quam stulli fiamus, si sapere velimus ovx dg t6 aoJCfQoveïv (Rom. XII: 3), inprimis vero, quam mulla miranda sint sumenda, anleaquam omnia miracula e Godice sacvo removeiimus. Jam vero, ut redeat uude cxorsa est oratio, nos vexa-
tissimae atque difficilJimae sectionis interpretationem ad exitum perducamus, et paucula subjiciamus de for- mula finali, dio aui ló yewwfievov èx aov ayiov, xlrj- d-r^aetixL viog ^eoï'. In antecessum tamen monendum est, Terba tx oov, Godicum auctoritato, locuni tueri non posse; unde jure ea rcjecit millius. Neque seiisus muta- tur, utrum verba serves an vero omittas. Vos causalis óio indicat, Mariae filium propterea, quod e Spiritu nasciturus esset, iteov viov vocatum iri. Ab hoc loco alienum prorsus foret, de nomine iitoc," roJ i^-eoi', varioque ejus usu, multa disserere. Nobis quidem haec ratio sim- plicissima videtur, quae hujus denominationis vim h. 1. ab extraordinaria Cbristi nativitate repetit. Prouti igitur ADAMus, Lue. III: 38. ab ipso summo Numino imnccdiate originem rcpetens, viog if-sou jure dicitur, ita jesus etiam h. 1. Vox ayiov autem substautivo sumenda videtur, ut designet ianctum illud, quod 7iatcetur, Ille igitur, qui e Maria, pura virgine, nasceretur, purus sanctus- que esset, et propter mirificum ortum, Dei filius jure dicendus. Sect. 36. Legalus Divinus iusuper aliquid addit, ad
|
||||||
|
riam deceptam puellam habet, atque angeli apparitiuneiii eju» iinagi-
iiatioiie tantum eistitisse diseite conteiidit. |
||||||
|
88
Mariae fidein confirmandam: xai lóou , 'Ehaafiet, ?] onyye-
yrji; uov, y.ai avirj avviih^iftïa rlov tv yr:i)(f (sWe, quod plures testes habeut, yr^oti) avi7]g' y.ui ocLog /tojv f'xio^ ènh' arn) rfj xaf.oifiarfj oiti()(^(. Non certo con- stat, quonam affinitalis gradu eliziVbetha Muriae fuerit tJi'yyei'i'j^. lila eniin erat (prouti e sect. 5. scimus) tW tiijv lhywit()a)i' ^AccQm'. Alii ita rem sibi proponunt, ut Mariae mater e tribu levi fuerit; alii ipsam Mariaui ad liunc tribum referunt. Mihi tamen nulla hac in re causa apparuil idonea, quare de Mariae origine Davidica du- bitarem. Etiamsi enim Maria e tribu juda orinnda essel, vel sic tarnen elizabetua ejus 'avyyei'r^g esse poteral. Diversi enim tribus invieem connubiis jungi polerant (i). Neque loens Num. XXXVI: 6. nobis aliquam ino- lestiam creat, quippe qui agit tantummodo de virginibus t,Tixh^{)on;, quae, patre mortuo , ejus possessionum luiere- des erant, et, hujus haereditatis causa, insuo tantum cu- jusquc tribu, imo in sua cujusque familia, in malrimonium duci poterant. Sed ipsa haec lex, quae exceptioiiem continel, sponte declarat, caeteroquin diversos tribus invieem connubio misceri potuisse. Ne vero nos torque- amus in quaestione, quae nostra cum re nonimmedialam habet conjunctionem, missam hanc rem faciamus. ld tantum observare liceat, nullam rem excogitari potuisse, quae Mariae fidei incremenli plus adderet, quam exem- plum illud domesticum, quod illi jam proponebatur. Quae enim elizabetiiae contigerant, miraculum fcre ei appa- |
|||||
|
(1) ViH. MICHAEI.Is. Mns Hechl. 11. p. 201. s^.
|
|||||
|
89
rere debebaiil. Quid a tali Deo ei e.\sj)ectare nou lice-
rel? Profeoto, postquani tulia eiiarrasset, jure ita ora- tionem conchidere poterat Angelus: (soct. 37.) Ini ovx ddirccii]ai.i na()d ïf;) 'h.([i Tim' oi^Z-ia. (i. e. per Hebrais- mum aêvriat^aet ordh oi'fia. Vid. Gen. XVIII: 14. Matlh. XIX: 26.) Nil ejus potentiain superat: xulti ia i.n] onu (')i; 011 a. Rom. IV: 17. Divinae hujus omiiipotentiae cogilatio omniu dubia e
Mariae aiiinio exstirpare omnesque objeclioiios averrun- care debcbat. A pia Tirgine, liuic potentiae confidente, nil aliud exspectare potuissemus, nisiiüud: (Sect. 38.) lóoi', /, <h)r?.i^ hi'Qior, yéioiiii tioi y.aiu lo {)i^(.iu nor. Quo audito submissae, coiifidentis, oliedientis virginis enuiitiato, ti.if^'/.ih-v ti/c uvii^i; o ayye/M^;. Quoad eius fieri potiiit, utramque narrationem bre-
vissime explicare studuimus. Qua iii re ita ver.sari mihi proposiii, ut ea tantum , quae ad nostram quaestionem maxime attinerojit, ubciius exponerem, caelera vero, quae ininorcm cum ipsa con unctionem liaberent, obiter tan- gerein. Non adeo longas doctasque disquisiliones insti- tuere, sed discjuisitioiium fructus cum lectoribus com- imniicarc conatus sum. Nam propositi ratio non hoc secum ferebat, ut commentarium perpetuum omnibusque niiineris absolutum conscriberem, sed ut fundamenta ponerem, principiaque constituerem, quibus niteretur iiostra (lispul:ilin. ld eiim jam noliis, ope iiiterpretationis Giainmaticae, appaniit, m\ttiiaeum pariter atque i.u- CAM, aut quicumque nostrarum perico])aium auctores sint, lem ita sibi inf'ormasse, ut optimum Sospilaloreni, vi |
||||
|
90
Spiritus Saiicti, e Maria virgiiio naluni cogitaveriiit. Eo
quoque iiomiue Ratioiialismi vulgaris iiiterpretatioues nugosas improbare studuimus, quippe verborum sensum violautes, atque nou veri nomiiiis interpretatiunein coii- tineutes. Nostra euim aetate, (juae de horuin commeiito- rum iiianitate proimnciavit (i), nou opus videbatur, iu hac disputatione peculiarem locum iis designare. Argu- menta, quibus perversa rei nostrac nititur iiiterpretatio , si alieujus sint momenti, mox sumus tractaturi. De nar- rationum igitur scnsu jam nobis constal, liuiic autem sensum utrum accurate exposuerimus, propositoquc sa- tisfecerimus, dijudicent peritiorcs. |
|||||
|
(1) Vid. HASEj Theologische Strcitschrifïen^l. [j, 37
|
|||||
|
P /t R !« II.
|
|||||||
|
AnouMENTi, yuoD üxposrns continetur nakrationibus,
|
|||||||
|
VlPfDK:4T10.
|
|||||||
|
Narraiites audivimus Euangelistas de rebus, quae jo-
sEPHO alque mariae ante Ghrisli natales eveuerunt. Ver- borum interpretatio uos docuit, id egisse scriptores sa- cros , ut Jesum propouereul e virgine maria , per Spiritum Sauctum , natum. Illorum euim testimonio fides nestra, buic rei habenda, unice nititur. Procedere nobis jam Heet ad hujus rei probationem atque defensio- ncm. Ad qucm finem assequendum, duplex potissimum pensum nobis peragendum videtur. Primum enim inqui- rendum est, qualem auctoritatem bis narrationibus in nos- Ira re exponenda tribuere debeamus, deinde vero au- dicndae, ponderandae atque refutaiidae sunt objectiones , quae contra ipsurn, quod bis narrationibus continetur , |
|||||||
|
92
argumentuni, proferri possiiit soleaiitque. Priore igilur
hujus Paitis Capite fundamcntum rei higforicum jacie- mus et coiifirinaLimus , pogteriure vero difjieultates e medio tollere studebimus. Prius haud ineptc rei \polo- giam Positivam, posterius iV^c^ay/yaw vocabiinus; ab ulraque igitur parte rem spectemiis. CAPÜT PRIUS.
FUNDAML.VTUM HISTOIIICUM SEN'J liVTIAE >O.SrilAt.
(apologia i'ositiva).
Varia ratione impugnala est auctoritas, quani iios ex-
positis narratioiiibus tribuirmis, in qtiaestioiie de mirifica Jesu origine solveiida. AHi eiiim matthaei et luc\e ca- pita duo priora in vnO-elug suspicionem adduxeruiit, a seriore manu has narraliones profectas esse dicentes. Alii, recentissinia nostra aetate, Mytbos easdam habue- runt, omni indole historica destitulas. Alii deiiique, fidem historicam Euangelistarum, quamvis de Jesu ortu relationem veri uominis tradentium, in dubitationem adduxerunt. Ut igitur nobis constet de vi atque aucto- ritate testimonii historici, quod de Sospitatoris primor- diis edunt Euangelistae, agendum uobis erit cum de narrationum nostrarum aut/ientid, turn de earum in- dole vere historica, lum vero etiam de earumdem |
||||
|
9:5
SECTIO I.
NARRATIO.MM WrUKNTU (').
A nobis quidem nullo jure id exigi posse videtur, ut
quaeslionem de authentia Capilis I et II Matthaei atque LUCVE fuse pertractemus. Quod si eiiimomnia, quae hic in coiisuni veniant, quaeque euni liac quaestione majorem minorcmve eonjunctionem habeaiit , exponere veilemus, de liae re peeiiliaris quaedaru Disquisitio instituenda et eonseiihenda esset. Ea taiilinn altiii<renius, quae et liujus Ui.s|)utatioi)is li)uiles ])erinittunt, el nostro eoiisilio uiaxiine conveniunt. Neque opus esl, liane quaeslionem <'oj)iose perscqui: nam, quae lu fine saeculi praecedeii- tis maxime agilata i'uil, num; f'ere ad finem perducta esse videtur. Ab iis enim, qui uostrae sententiae mi- nime 1'avent (2), hodie id coiieedilur, nullam justam (|uidem ob oaiisam, nostia Capita in rolhi.c.^ suspieionem adduei |)osse. Nisi igitiir eos excipeie velis, qui, lecen- tissinia aetate, de totius matthaei aiitlieiitid dubia ])iotu- lerunl, uiianimi eonseiisu iiiter omiies bodie constat de iiostrarum narrationum authentia. Vcrumtameii, quando- qnideni haec qiiaestio iiostra cum re indivulso iiexu coiiiuiicta est, atque ad liane im[)ngiiaiidam olim pluri- niuni iüValuit, religioni duximus, eam prorsus iiitac- lam reliiiqiiere. Pauois igiliir iii medium prolatis, hoc iiiiinere def'uiigamur. |
||||||
|
(1) Vid. GKiESBACir. il) Camme/il. ciitico. Paite II.
(2) K. f;. HASK, Lchen Jesu. (^ 31 initio.
|
||||||
|
94
Ad finem vcrgeiite saccnlo praocedeiitp, ovslitcrunl
wiLH^Msius el Evvixsosus, ([iii ])iimuin, quciad inilii iii- notuit, Capita duo priora Evangelii ma.tthaei el luc\e spuria dixenmt. Hos auteiii alii seciili siiiil, abi, iiqiie numero majores, rcfularunl ('). Mullifaria ralione ulri- usque sentenline auctores rem suain egeruut, alipie oo quidem evenlu, ui bodie de aulbetilia liorum Capituni sat firmis conslel argumentis. Argumeiita eiiim cxlerna lioruin Capitum aulheiitiain
omni dubio inajorcm redchiiil. De mattitaeü si ((uaeris, Capita I el II in onmibus ouuiino Codicibus iiiveniuntur (2). Iii bilinis aulem Codiciltus unus lauluni (1775 Hai-Ujanug) invenilur, saeculo VI aul Vil coiiseriplus, ut videtur, ubi, brevi spatie interjecto, Genealogia Cbrisli, secl. 1-17., a caeteris sejuucta esl, atbliliï inscri|)lione: Gencalogin hucusque. Incipit Euangelium saciindiim mattiiaeum ; quae autein verl)a , inoncnte griesbvciuo, a recenliore manu profecta esse videiilur. Luudanlur porro varia ex bis Capilibus loca a patribus anliquissimis , ab irenaeo [adii. Haer. III. c. 9.), a tertulma^o [adv. Haer. \: 9.) , item a celso ; ne de justino martvre dicam, (jui in Dialogo cum tryphone , c. 86, narralionem de Magis |
||||||
|
(1) Nil atlinet, hic aut utrinsque sententiae putronos et adversa-
rios, aut operuin titiilos desciibpie. Exstant apud kiupkieliuji in Prnlegomenis ad MATTiiAErji et LVr.Kyi, et apud bretsciiseiuerdi , Syste- matische Entwicklung u. 8. \v. pajf .565. Ante wn.J.iAMSHi]W eandem sen- tentiam Jam proposcieruut wali.his rl jiickaei.is , in IntroUu ad IV. T. Tom. [[. p. 239, 242. (2) Ktiam in Codioo Khneriiinn; ^\A. kkiesrach , I I p. 48.
|
||||||
|
95
Orientatibu» ila exposuil, ut luculentcr ostendal, se
MATTUAEi narratioHcni procul dubio uovisse ('). Ex Evan- gclio aulern JSazlraeorum atque Ebionitaruni nihil potius dcpiomsciim ad Capita iiostra vel defendenda vel rcjicienda. Al) altera ciiim parte, de illorum Evaugeli- oruin origine, indole, et tiexii cum noslro matthaei Evangeiio panca certo constant (2), ab alfera vcro, non- (Inni prol)aiunt adveisarii, in Naziraeorum certe Evan- gelio Capita nostra desiderari. Quod aulcni Ehionitae nostra Capita omittunt, id facile ex eorum de Jesu bomine cogitandi ralione explicatur. Quomodo \ero e m.vrci sileiitio a]i(|uid conehidi liceat in hac quaestione, parum (•([uidem inlelligo, nisi »e/marcum matthaei epitoma- toreni fnisse, cel potius euni, (juo tempore suum con- scriberet, matthaei Evangclium cognitum habuisse, lu- culenter ])rübaYeris. Idem argunienlorum cxternorum consensus iiiitium
Evajigeiii lucae tiietur; nam quod in marcionis Evange- lio desideraiilur Capila I et 11, hoc niliil valet. Etenim si MARCio>EM hac in re ducem sequi velis , item Cap. lil et IV: 1-31. reiicieiida essent, quae tarnen omnium |
||||||
|
(1) Ad i|iiaestionem , utriim jvstisi UJTfifd'ljiioriVfiUTU eadera fue-
rint cum iiosiris Evanjjeliis, cum winero (ojusTisrü martïhem rawoï«'cjs «Evangg.iinvmfvisse ostenditiir» l'ro{;r. lipsiae. 1810), et hdgio (Ein~ IciUiiig ins 1\'. T. I[. p. !)fl. Ed. 3) affirinaudo respondcndum \idetur. (2) Praocipnas senlcntius de his Evanj;eliis, eorumque nexu cum
nostro MATiiiAEi libro, anuulavit kuisoei, in Prolcgg. ad mattiiaei'M , |ia;;. 35. Do causa, (|uare I'ATIAnes , iu opere suo /jiUTMnun('>v, MATTriAKi nencalogiam, caetcraque, quac .fesu oiiginem Davidicam speclarent, omiscrit, vid. kitnobi , ibid. p. 37. |
||||||
|
96
consensu retineiitur ('). Et si j)ioljari posset, i.ucam ex
Ecangelio quodam itifantiae Je^it liaeo Capita lece-- pisse, exiiide inultum redundaret quideni ad ejus uai- rationis fontes constitueiidos, uil vern ad liujus auliieiitiam impugnaiulam. Quod vero ad matthaeum attinet, dicta, ut spero,satis demonstrant, liaec Capita al) initio inde perti- nuisse ad illud, quo mos utisolcmus, Giaecnni matthaei Euangelium. Hic autem subsisteiidum. Eliamsi enim demou- strari posset, matthaeum lias iiarratioiies ex Evanf^eliu quodam nativitatii Jcvii liausisse, itide minime seque- retui-, ipsa haec Capita spuria esse; iiunquani eiiini prohaii posset, ex liujusniodi fonte haec Capita , nlinta, manu, nostro matthaei Evangelio addita fuisse. Quidiii autem matthaeo licirissel, ex fontihus , de ([uorum puritate sibi persuasum liaheliat, uoiiiiulla in suos usus converlere'!' Nee inajüii ure argumenta interna aflcruiitur ad Capi- tum I et II. Eyangelii matthaei et lucae autlicntiam duhiam rcddendam (2). In antecessum autem breviter expona- mus, quid nobis vidcatur de argumentorum intcriioruni vi atque auctoritate, ad nostrum de locorum autlieiilia judicium regendum. Summa prudentia opus esse videtur , ne iis majora, quam par est, tribuarnus. Quum enim, a SCHLEIERMACHEB.1 inde tempore, idealistiea recentissimae aetatis ratio ad argumenta externa negligenda , interna vero unice urgenda conducat, nobis id agendum vide- |
|||||
|
(1) Vid. Ki'iNOEL, Prolegg. ad mcAM, () G.
(2) Excepto tarnen loco Luc. 1: 1-4, queni agnovernnt ii ctiaiu,
qui dno Capita Evaiigelii f.I'Gar priora in rlnttiiationpni ad(Jnx<'iiinl. |
|||||
|
97
lui', iM alioruiii tiai' in re uauf'ragiis ipsi (%-uiti ludquc
reddamur. Modcslo, quid nol)is velimus , prolVrauuis, Quacstio de cujusouiique libri authentia historica plano est, atque adeo tenlimoniin maxime conficitur. Argumeiita vero interna suhjectivae q. d. prorsus suut indolis, ita ut eadem res alterum facile ad locum aliquem reji- ciendum ducat, alterum cogat ad euudeni tueiidum ('). Incertos igitur talia nos relinquunt argumenta, et, prouti e Sceptica ratione orta suiit, ad Scepticismum necessario ducunt. Si enim a Critica altiore aliquid bo- nae f'iugis sperare iicebit, tum demum id obtinebit, si non tantum deslruendo, verum etiam construendo et aedificando procedat. Quod tamen minime in vituperium dixerim virorum illorum clarissimorum, qui, nostra maxime aetate, argumcntis internis multum tribuendum esse censuerunt. Id tantum niiiii volo, liaec argumenta non primo, sed secuiido potius loco esse ponenda et aes- timanda. Multum onmino valent ad narralionum fidem historicam vel eoiifirmandam , vel impugnandani, sed , in quaestione de authentia, prac caeteris omnibus, vim habcre debet Codicum atque testium auctoritas: quibus unanimi voce locum tuentibus, Jiand facile inducamur oportct, ut internis unice aitentes argumentis lu)c tes- timonium rejicianms. Quod üisi observenuis, onmia mox fluctuabunt: et quod scriplum alias quisquam, proptcr argumenta interna , intactum reliquerit criticus , (1) Cl'. THOLTJUK, Glütihwürdigkeitder Ev. Gesch. p. ll(i-120, qui,
variis exemplis adductis e Critica, tum sacra , tum profaiia , ostendit, quam iiicertum sit judicium, quod internis unice vel ma\inip argu- mentis uitatur. |
||||
|
98
ab alio mox, easdem ol) causas, e librorum sacrorum
catalogo eraditur. Quae paulo fusius hac de re disputavimus, non ic-
circo urgemus, quia internis argumenlis Capita nostra jure in dubitationem adducuntur , sed quia quaeslioiiem hancce, argumeiitis maxime internis allalis, tractarunt adversarii. Ita vero, quod recte observat olsiiause- Njus (!), quodammodo videri poterant rcruni, quae his Capitibus continentur, aif/OTrtffï/av jure denegarc, non vero ipsorum Capitum urlhyriciy. Quod autem ad sin- gula eorum argumenta atlinet, derivantur pritnitni ex harum narrationum stilo, quem in his Capitibus diver- sum esse a reliquis Euangeliorum binorum partibus ad- vertebant. Nee tarnen exinde jure concluduut, ijisa haec Capita spuria esse dicenda. De matthaeo ccrte tam dilucide gersdorfius slili conveiiientiam per totiim Euangelium probavit, ut ad hunc facile lectores ablege- mus (2). De luca certe uil inauditi protulerunt adversa- rii, nam ernestus jam monuit (s): «ltjcas, qui puritate « caeteris praecellens putatur, innumera habet Hebraica , «estque integrum Euangelii initium l: 5. sqq. taiito- |
||||||
|
(1) In Commentario ad 4 Evv. Tom. I. p. 77.
(2) Vid. GERSDORK , Bcittügc zur Sprachcharacteristik der Si^hrift-
steller des IV. T. p. 38. Cf. et credner , Einl. in dass N. T. I. p. 63 sqq. Jure tarnen, ut videtur, e gersdorfii argumeiitis nonnulla elirninanda censet J. c. a. tritz-sche in Excvrsii Til. ad Comment. in Matth. p. 849. «Epimetron ad Matthaci Capita I et H. aliis arguntentt.s , no?i sin- «gvtis vocibus rimandis ^ et cvm caetero Mcitthaei sermonc conferen- « dis, defendenda, » (3) Vid. Tnst. iiiferpr. A'. 7' p 43.
|
||||||
|
99
«pere Hcbraicum, ut ex illa liiigiia ad verbum ver
«sum videri po.ssit. Peculiaris haec scribendi ratio ma- «xime refertur ad Lucae I: 5. — II: 39., quamvis et in «pericopa II: 40-52. plures adsint Hebraisnii, quam «quideni in caeteris hujus EvangeHi parlibus. » Neque is ego sum, qui diceiidi rationis discrimen adesse negem. Sed jure tarnen quaeri posse videtur, an non justo temc- rius sit, exinde slalim ad j'o.9'£/a<,-accusationem transi- lire, quamdiu quaestio de fontibus hujus narrationis nondum sit confecta ? Uberiorem autem hac de re dis- putandi opiiortunilatem praebebit de narrationum aiio- nunlu disquisitio. Hoc tantum hic animadvertimus, si vel e laudato discrimine scqucretur, non ijJ^t lu- cae primam originem debuisse hacc Capita, hoc tarnen nil contra liorum authentiani probare. Nequaquamabsur- dum foret statuere, ipsum lücam haec Capita, aliunde prolata , suos in usus convertisse, atquc in Euangelium suscepisse. Quid ? quod convenientiani adesse inter horum Gapitum atque totius Euangelii dictionem idem GERSDORFiu.s luculcuter probavit (>). Sed nou solum e stili diversitate depromta sunt argu-
menta interna, quibus haec Capita in vothiai: suspicio- nem adduci posse ari)itrantur normulli. Ex ipsis quoquc rebus , quae illis continentur, captum nostrum atque natu- rae ordineni, imo omnem veri speciem plane superantibus, nee non e di'étcrhnine, inter matthaei atque lucae narrationes interccdente, ratiocinati sunt. Sed, si quid video, tales objectiones, fortasse judicium de harum |
|||||
|
(1) I. I. p. 160. Tom. r.
|
|||||
|
100
narratioiuim fide historica, aiit de earum vera expli-
candi ratione rcgere possuul, non vero eo valent, ut locum, cujus authentiam argumenta externa, omni du- bitatione majora, vindicaverint, spurium declarent. De ipsa igitur re, ad quam provocant adversarii, iiifra magis commode disquisitioTicm instituemus. Jam vero ulterius progrcdi licet, atque, proslratis
adversariorum objectionibus, aUa addere, quae pro ho- rum Capitum authentia pugncnt. Internis eorum argu- mentis interna opponamus. Quoad stilum, rem confecil GERSDORFiTJs. Scd hacc etiam teneamus (i). Matthaei ubique cernimus consilium, ut Jesu Messianam dignita- tem vindicet: quem in finem vaticinia e V. T. undique depromsit. Sed baud aHam probandi rationem instituit nostris Capitibus, I: 22. II: 17, 23. Somnia in his Capitibus memorantur, quibus hominibus sua consilia apernit Deus; idem vero matthaeus, haec tradens, solus somnium extraordinarium narrat uxoris pilati (Matth. XXVII: 19.). Porro, initium Gapilis III, èv óè Tccïg iji^iSQcag ixslvaig x. t. L ejusmodi se habet, ut totius libri initium esse nequeat. Imo, loco Matth. IV: 13. baud obscure alludi videtur ad ea , quae Gap. II : 23. relata videmus. Quod si Angelorum apparitiones alicui molestiam creant, quae in lüc\e Capite I et II. occurrunt, certe contra haec Capita nihil probanl; nam in neutro, quem lucas conscri|)sit, libro deside- rantur (2). Neque de Capitum authentia dubius quis hae- |
||||||
|
(i) Vid. GRIESBACH et KrmOEL. 1. 1.
(2) Vid. Luc. XXII: 43. XXIV: 4. Act. I: 10. V: 19. VIII: 2G,
X: 3. XII: 7. 22. 23. XXVII; 23. |
||||||
|
101
reat, qui lucam ipsum, Act. 1:1. tovtcqmtov ejus löyov
reslringentem audiat ad ea, wc rjQ^cao 6 [?jaovg ttoisïv ts xai óióaaxciv: vel, ab Apostolo rite creato, (ihid. sect. 22.) cognitionem requirentem de Ghristo aQ^ui.iév({i ccTTO Tov iia7iTia/.iaTng tov Iwavvov. Quidni enim lugae hanc veniam concederemus, ut et a parte potiore libri titulum conscribat, et, TiuQrjxoXa'&r^xMg avuS-ev Tiarfiv axQi(ic~)g, etiam haec nobiscum communicet, quae Gliristi primordia proxime spectent ? Quae brevissime disputavimus, do horum Capitum
authentia sufficiant. Concinno conspectu exponere stu- dui, quam firma sint argumenta, quibus nestra nitatur persuasio. Quod si insuper teneamus , hac de re neniinem fere ante saeculum XVIlï dubitasse; senteutiam vero illam increscenti Deismo'ac Naturalisme maxime originem debere; subjectivo autem in primis eam nili iundamento; et propterea multis summopere placuisse, quia ansam praebere videbatur ad extraordinariam Ghristi originem impugnandam: haec, inquam, tenentibus t'acile nobis constabit de pretio, quo habenda sint dubia de Capp. I et II. MATTHAEi ct LUCAE autheutia. SECTIO II.
SARKATIO\UM INDOLES VERE HISTORICA.
Probata autem narrationum authentia, nondum con-
stat de firmitate fundamenti historici, cui superstructa est (ides nostra, extraordinariae Ghristi origini habita. Quamquam enim haec authentia a plerisque iiostro tempore |
||||
|
102
adüiitlatiir , iiarralioiiem tarnen , quae his Gapilibus con-
linetur, a vero maxime abborreie multi contendunt. Eorum igitur nobis jam exploraada est sententia, qui nostro argumento indolem historicam denegant, totam- que rem M}tbis accensent. Qnod tarnen nemo a straussio primum inchoatum
j)utet. Ad summam quideni uy.jii]r |)erduxit ille opiiiio- nem de Mythis, per uaiversam Christi historiain obviis, neque tarnen, nostra certe in re, banc laudem meruit, ut aliquid, si non veri, novi sallem atque inauditi protulisse jure dicatur. Ij)so enimnarrante, (i) antea jam cxstiterunt plures, inter hos horstius , bauerus, g vblerus, rosenmul- LERus, alii, qui Iraditionem de pueritia Christi, magno discriminc, distare contenderent a vitae pnl)licae historia , quique, banc firmiter tenentes, illani Mvthis liisloricis adscribere nulli dubitarent. ürgel)ant lii in ])rimis tes- tiiim delectum, rei indolem, angelorum mentionem, nostrae rei cum affinibus Thcogoniis convenientiam, aliaque arguincuta. Horum autem vestigiis incessit, principia excoluit, argumenta composuit straussius. Is igitur nostram narrationem diserte Mi/lhum dixit, i. c. ipso defiiiiente «involucrum historicum ideae antiquae «Ghristianae, sensim et sine doii studio fictnm (^Ge- (.iichiehtartige Einkleidiuig urcliriitllicher Ideen , ge- (.i bildet in der ahsichtlos dichtenden Sage.»). Ejusmodi Mythum, materia philo^ophicuni, forma
hintoricum, in nostra nequaquam cerni narratione, jam nobis commonstrandum est. Straussium enim si audis, |
|||||
|
(1) Vid. sTRAiiss. I. 1. 1. p. 44, 47, 57-59. Kd. 3.
|
|||||
|
103
nostrae narrationes nil continent, nisi pium figmentum
Ecclesiae primaevae Christianae, quo Sospitatorem ma- jore gloria ornare, splendoreque summo, undique collato, sanctissimum illud caput collustrare voluerint primiChristi cultores: ita vero collustrare, ut jam nobis, demta ista traditionis fabularumque luce, in tenebras omnia redeant, imo densa nocte ealigineque premantur. Quod si verum est, certo senteiitiae nostrae valedicendum erit. Neque est, quod diffiteamur, nostrae rei vindicationem majore premi difficultate, quam caeterarura vitae Ciiristi partium. Pertinet enim nestra historia ad ejus vitae pe- riodum ante-historiciun: quaeque hic nos impediunl difficultates, non solum historicae sunt, sed et physicae indolis. Neque absurdum forct, originis Ciiristi histo- riam, quasi per repercussionem splendoris, publicam ejus vitam cingentis, miraculorum fabellis ornatam, aut po- tius traditionum nebulis olTusam fuisse. Qua re sine dubio commoti, plures, qui caeteroquin a straussii partibus stare nollent, tarnen fidem, nostrae historiae ha- bitam, lubenter missam fecerunt (i). Quum vero ipse sTRAussius (2) illos parum sibi constare dicat, qui pueritiae historiam Mytbice, caeteram vero proprie ac- cipiant, nobis omniiio vidcndum est, ut hanc apor- utam splendentem, qua in Christi vitam Mythi ia- |
||||||
|
(1) Uil 1I4SE , Lchenjestt. jj. 32 ; k.ERN , Ilauptthatsachcn des Lebcn Jcsu
(in Diario Tubing. 1836. II. p. 39, 40.) straussii refutationem item re- sliinxtt u(i vitam Cbristi publicam. (2) Vid. sTHAi'ss. \. 1. I. p. 62, 63.
|
||||||
|
104
«treilt, ('))) ailvcrsarii manibus eripiamus: we Ju* primae
occupationiü sibi arroget straussius. ül auleni proposito satisfaciamus, optiine procedere
disputatioiicni ratus sum, si pritnum proJiare coner, talis Mytlii ortiini nulla causa, satis probaliili, cxplicari posse; (/einde vero, in ipsis narratioiiibus nil iTicsse , quo ad Mvlhicam cariiin interprela(ionern rcfutrcre cügarnur , contra denüjnc, caruin iiidoicin mere /liéitortcam vecU' vocari. § 1.
A' tiuf/d vait/td , sath pruhahili, hiijiistnodi
M]jthi ortus explicari po/egt. Priini Chrisli cultores, moneiitc straussio , hoc in
primis studio duecbantur, ut Sospitalorcin optimum majoro in dies honore ornarent. Ex lali studio plurimi Mylhi orti sunt, ortus est item Mvthus de Jesu , singu- lari ratione e Maria virgine, per Spiritum Sanclum, nato. Quanam autem ratione eo porvonerint, ut hanc potissimum mirificam originem Christo adseribercnt, si quaerimus, provocat straussius et ad Messiae notio- nem, <jua e V. T. vaticiniis ind)uli erant, et ad viciuas V. T. historias , quac ad Ciirislum transfereban- lur, et ad ejusdem generis historias de Diis Heroibusque gentiliurn. Ut Mythicam igitur rei nostrae ex[)licatio- |
||||||
|
(1) IfK (Pracht-Thorc des Mythus) hanc histoiiain vocat iivsE, c[iii
maxime in vitae Christi initin atqne/f7(r mythos ndmisit. Vid. osiasder j4polngit' des Lp.hcn Jesu, p. 15. |
||||||
|
105
iiem refutemus, priiniim iioljis probandum est, e iiulla
haruin causaruni, probabili ratiorie, liu us Mythi ortum explicari posse. I. Primiim igitur argumentum ex eo sumit straus-
sius (1), quod extraordiiiaria vitae origo pertiniierit ad Messiae notionem, qua e V. T. imbuti erant Christiani, cujus igitur lineamenta, quicumque Jesuin verum Mes- siam liaberent, in eo agiioverunt. Quum enim Chri- stus ipse, tanquam Messias, Deifilius diceretur (Ps. II: 7.), Iiniic iioii poterant non, divini oraculi mcmores (Jesaia VII: 14.), e Virgiiie procreatum atque a Deo generatum liabere. Ita straussius. Quicumque eum refutarunt, in genere, recte hoc animadvertisse videntur, et Mythorum lale criterium plane arbitrarium esse, et Christi perso- narn atque agcndi rationem aequalium notionibus non congruam, sed opi)ositam fuisse, et tempore Jesu atque Ajiostolorum non unam eandemque Messiae exspectatio- iiem exstitisse, cui ab oinui parte satisfecerit Christus, sed Tarias vagasque invaluisse opiniones, imo parum de- finitam fuisse sperati Regis imagineni, cui, quae alii addebant lineamenta, eadem ab aliis adimebantur. Imo hac ratione N. T. Mytlii infra Graecorum et Romanorum Mythologiani })oimntur, quam saltem, ingenio unice duce, nee lali analogia usi, excoluerunt poëtac. Quod vero ad nostram singulatim rem attinet, animadvertimus pri- miini, loca significata nequaquam straussii sententiam probare. Locus certe jesaiae primo obtutu tam ob- seurus atque ambiguus videri poterat, ut eum haud |
|||||
|
(1) I. I, Tom. t. |). 228. Ed. 3.
|
|||||
|
106
facile ad Messiam vulgares homines referrent. NuUus,
de quo niihi constat, autiquiorum Judaeoruin interpres de Messia locuni explicat, sed contra a jarcui , aben ESRA, KIMCHI, ABARBANELE, AQUILA , THEODOTIONE,
aul ad uisKiAM, aut ad ahazi vel jesaiae uxorem
refertur; unde et vocem ïip/)^ per vtavlg reddiderunt; quod et ipse straussius, praeunte wetstenio , et haud repugnante schoettgenio ('), concederc debuit. Et si vel nonnulli ad Messiam locum retulerint, paruin inde apparet, quo modo, ex uno hoc V. T. efFato, tota nar- rationis origo repeti possit. Idem valet de loco Ps. II: 7., quem non ad Jesu originem extraordinariam, sed ad ejus rcsurrectionem e mortuis diserte referunt Apos- toli (Vid. Act. XIII: 32, 33.). Deinde vero extraordi- naria nativitas mihi non pcrtinuisse videtur ad spem, quam Judaei de Messia foverent; sallemhujus rei nullum vestigium inveni. Nullibi enim Judaeos mirantes audi- mus, o patre humano natum esse Christum, sed e familia eum tam ignobili exstitisse. Philippus autem .Je- sum et Messiam et Josephi filium dixit Joh. I: 46 (2). Nee mirum. In Hebraismo enim Monotheismus tanto- pere dominabatur, ut divinae cuidam , praetcr ipsum Deum, naturae nullus relinqueretur loens (•"•). Messias qui- dem in V. T. proponebatur, tanquam rex Theocraticus, quem Deus elegit, unxit, et, more regum Orientalium , vloi' aiiov dixit: ad ideam vero cbaraolerislicam Reli- |
||||||
|
(1) Vid. STEAüss. I. p. 233.
(2) Quod ipse concedit de wette , Biblischc Oogm. fi 200. p. 170.
(3) Vid. KNOBEL, der l'rof. der Ilebr. Biesl. 1837, T. I. p. 331, »q.
|
||||||
|
107
gionis Christiaiiae, ideam dico intimae conjumctionis
dioinam inter atque humanam naturam, indole sua iiuiiquam cscendcie potuit Hebraismus. Neque serioris temporis Judaismus sibi veram Divinae iiaturac tvauQ- y.ojoiv fingere potuit, quippe Emanaiioiiis doctrinae, Paiitheisnio et phantasticis notioiiibus indulgens (i). Opinio autem Judaeoium de Spiritu Saucto, ad piorum procreationem coöperante , seriori aetati est adscribenda, quod su])ra jam mouuimus. Denique, si •vel matthaei hac de re exposilio e tali fonte derivari posset, firma tarnen manerel lücae de eadem re sententia, qui ipse idem tradit, ampliore etiam ratioue, quique tarnen nee Ju- daicis opinionibus imbutus erat, nee in nsum Judaeo- Christianorum Euangelium confecit; unde et ab eo vaticinium omissum videmus. Et si vel pauci fuerinl, qui Messiae ortum e virgine exspectarent, parum tarnen intelligo, et quomodo exinde omnium fere Ghrisli cul- torum fides, huic rei liabila, orta sit {^), et undenam utriusque Euangelistae narratio hanc potissimum for- mant acceperit (s). II. Hanc narrationis formam dico. Sed fortasse, quod
|
||||||
|
(1) Quod contra straiissiüm recte observat neander, Lehen Jesu p. 10.
Egregie rem exponit dohner I. I. p. 15-28. (2) IIuc quo([ue pcitinet WEissn sententia [Lehen Jesu Tom. I.
p. 175.), putantis, historiam nostram ortam esse ex improprie dictis de Cbristianoruni indole atque origine TTj'fvfCCiTtXf]; quem acute refutat Cl. P. JiOKSTEDE BB KROOT, in peculiari de nostro argumento disquisi- tione (tvaarheid in Liefde, 1839 I. p. 16.). (3) Qiild? quod ipsa Jesu verba, in £vang. Hebraeorum occurrentia:
«modo tulit me mater mea, Spiritus Sanctus in uno capillorum meorum , » ostendiuit, nostrii certe forma, hanc ideam de Messia non exstitisse. |
||||||
|
108
STRAUSSIO placuit (i) , ex analogin V. T. historti» magis
commode nostrae uanatioiiis origo explicari possit? Longe abest profecto. Primurn onim notmulla in nostris narratio- nibus iusunt, quae ex hoc fonto derivari nullo modo pos- sint. Ita e. g. josEPiu de sponsadubia, et mariae iter, mox susceptum, nulla cum historia V. T. conveniunt. Deinde vero, magnum intcr nostras historias atque isaaci , is- MACLis, siMsoiïis natalilia occunit discrimen (vid. Gen. XVI: 11. XVII: 19. Judic. XIII: 5). In narrationibus enim, ad quas provocat straussius , non miraculum quod- dam memoratur, quo virgo sine viri coitu üHum parit, sed pecubare beneficium divinum, quo fiebat, utuxor, adhuc sterilis , prolem in lucem ederet. Nos igitur cum STRAUSSIO non majorem graduin miraculi, sed longe abud quid cernimus in historia hacce nostra. Si enim ad normam historiarum, in V. T. occurrcntium, rem nostram finxissent Christi cultores, ita eam sibi iiiformassent, ut josEPHO, provecta jam aetate, e Maria adolescentuia, filius promitteretur (^). Quod vero in primis observamus, Judaei matrimonium summo honore habebant, neque studia ascetica h. t. tantopere invaluerant, ut coelibatui magni quid tribueretur. Imo (s) numerosam prolem inter |
||||||
|
(1) Vid. 1. 1. p. 195.
(2) Quod animadvertit seander, I. I. p. 11., qiii ad illiid etiam pro-
vocat Josephi dictura, in Proteuang. jacobi. cap. 9., v'iovg é/ü), XMt TiQKifivTtjg èi/xl, uvTrj ós vKoregu, /.i)jn(i)g y.uraytXMg ysvw- iiui rolt; vtoTg 'lapurjX. Vid, inii.o, Cod. Jpocr.I. f. 20S. (3) Herdkrum si audias, (sar Relig. und Theol. Tom. XI. p. 193. Ed.
in 12°.) «es ist cin gan/, falscher fVemdev Begiiff, inqnit, dass eine dürre «r kinderloze Ehc den Judcii eine heilige Ehe gewesen; eben eine ver- |
||||||
|
109
pocularia Dei beneficia habebaiit (Gen. I: 28.). Nostra
igitur res Judaeorum uotioiiibus bis de re])us magis op- posita, quam congrua erat: unde matthaeo, in Christi- anorum Palaestinensium usuin, laHa conscribenti facile fidem liabemns. Porro, abquam quidem convenientiam observamus, et in rei annuutialione (Math. I: 21. Cf. Gen. XVII: 19.), e^inratioue, qua dubia solvnntur (Luc. I: 37. Cf. Gen. XVIII: 14.). Sed haec qualiscunque con- venientia ex personarum earumque conditionis simili- tudine facile explicatur, in primis vero ex eo, quod dubiinii de re eventura, liumanumque captum longe superatura , nullo modo solvi possel, nisi provocando ad divinam omnipotentiam. Deuique, historiam nostram cum noinmlHs V. T. historiis simiHtudinem quamdam habere, nos quoque non negamus. Quod forte fortuna sic accidere potuil, qua fit, ut, certo quodam praeterlapso tempore, naturae phaenomena redeant, et simiHbus similia res- pondeaut. Verum enim vero diviiium potius modera- men in historia Sacra hic suspicere licet, quo, quae- cumque caeteris magnis viris sub V. T. Oeconomia contigeriiit, majore etiam ac subliiniore ratione in Christi fatis factisque cernantur. Num Christo, instai |
|||||
|
«achtete, veifluchte Ehe war sip. Selbst der Lobgesang der Jlutter
«Jesu war den Worten eincr Uiifnichtbaren nachgebildet, die jetzt « mit Ti'inmph fühlte , dass sie Sainiiel geboren halte. Hanna und bia- « RiA fiililten den Stolz ihrer Bestininmng, mit dem Segen ihres Schoos- «568 noeh auf ferne Geschlecbter zn wirken : die üenkart war, eben «des Messias wegen, der aus diesem Volke geboren werden soUte, « von den iiltesten Zeilen her in dieser Nalion verbreilel. Weder Goll, "noch Engel, noch Evangelisten waren — Mönche. » |
|||||
|
110
Solis , T(f) (f on] Tov xoiJ/ini , Aurora non praecessisset ?
Haec igitur convcnienlia noslram fidem minimc labefac- tai, sed eandem mullo magis confirmat, cum in divina patefactione gradatio quaedam luculenter appareat, qua cum praecedentibus aliquatenus conveniat noslra res, at simul illas loiigo superet (i). III. Sed aliunde fortasse hujusMythi originem repeten-
dam esse, efficere conalus est straüssius, § 29. rem nostram comparans cum profanae antiquitatis narralioni- bus de clarissimorum virorum e virgine matrc, deque Heroum ex ipsis Diis immortalibus origine. Cui tarnen argumento plurima opponcnda habcmus. Non est, quod ipsam antiquitatis meiilem, ad quam straüssius pro- vocat, denegemus. Multae cjusmodi narrationes exsti- terunt, vario tempore confectae. Ita Aegvptii de apide suo afïïrmabant, cum non pocoris coitu, sed divinitus igneque coelesti concci)tum esse. Graeci minervam e jovE, e jui^ONE vulcanum natum dicebant; nc Indo- rum viscHNOU ac buddam memoremus (ï). Nee minus de viris egregiis hoc circumfcrebatur. Ita Persac zoro- ASTRi sui natales ab Angelo matri esse annunciatas di- xerunt. Quid plura? «Apud Gvmnosophistas Indiae « (hieronymi verbis utor) (^) quasi per manus hujus |
||||||
|
(1) Bignissimus est qiii de hac re legatiir TïiotT'CK, Glavbwiirdi^k,
p. 55-60, cui addatur oshnbeb , 1. 1. p. 359, 360. Cf. et üllmans , Hist. oder Mythisch? p. 69. (2) Cf. aosENMüLiEH, in sabler's Jovrnal für avserleseiic theologi-
sche Litteratur II. 2. p. 253. »qq. et heptke , Neues Magazin für Reli- gionsphilosophie, Exegese vnd Kirchengeschichte III. p. 365 «qq (3) ^dvers. Jnvin. I. n. 26.
|
||||||
|
11)
«opiiiionis nucloritas traditur, quod buddam , principeni
«dogmatis eorum , e latere suo virgo generavit. Nee hoc «niirum de l)aibari.s, cuin mivervam quoque de capite «.lovis, et LiEERUM patrcm de femore ejus procreatiim «doctissiina fiiixeiil Giaecia. speusippus quoque , sororis « platowis filius, et clearciius , in laude platonis , et «anaxilides, in secundo libro philosophiae , perictionem «matrein platonis, phantasmate apollijtis oppressam ((ferunt, et sapientiae principem non aliter arbitran- «tur, iiisi de partu virginis edituni. Ac ne nobis ho- «niiiium salvatorem, de virgine procreatum, Romana «exprobaiet potentia, auctores urbis et gentis suae Ilia «virgine et Marte genitos arbitrantur.» Quid? quod «utile judicabatur civitatibus, quod yiri foites se ex Diis «genitos esse credant, ut aninius liumanus, divinae «stirpis fiduciam gerens, res magnas aggrediendas prae- «sumat audacius.» ('). Nee mirum adeo, hanc cum nostra re sirnilitudinem jam antiquitus auctores Eccle- siasticos invitasse, ut his fabulis uterentur, ad novitatis et absurditatis speciem a fide Christiana arcendam . Fi êta 7Ta()')-èrov yfyfm~af)ta [A'jvmro)] iffQO^isv, Ethnicis respondet justinus, xoiivi' y.id lorio :cQn^ rot' nè^aect ECTToi vfuv (2). Alio sane consilio hoc argumento straussius utitur, scilicetad nostram remimpugnandam. Nee difilteor, argumentum illud aliquam fortasse nobis creare posse molestiam , si levissima quadam veri specie nos decipi pa- |
||||||
|
(1( Vid. VARHO apud acgustis. de civ. Dei, libro Ilf. c. 4.
(2) JpnlogCa I. o. 22. |
||||||
|
112
limur. Quod si vero rem accuratius perpciidamiis, inulliiin
cernimus discrimiuis. Primumemm laudatae narralioiics c /o?i^e fluxcrunt, a nostro plane divcrso. Constat enim istas fabulas e Polyf/ieismo orlas esse, nostram vero de Jesu ortu divino traditionem Moiiotheismi fundaniento esse su- perstruclam. Ex illo autem fabulae, tanquam e stir])e rami, laete nascuiitur: ex hoc non ita. lila religio semper fuit mytliorum alma mater: nostra vero umlta saniora de Deo rebusqne divinis tradidit. Quod si reële tenemus, non adeo faciles erimus, in Judaeis, rigide addictis Monotheismo, vetorum Indorum opiniones obtru- dendo, quibuscum nil commune liabueruiit, aut etiani nunc habent ('). Deindeyero, a memoratis fabulis nostra narratio longissime abit, si/empM*animadvertas, quo nlrae- que ortae sint ('i). Jesu enim mirifica origo haud ila diu post e us abitum e terris Christianis innotuit. Illae vero longe post hominuin, quos spcctabant, obituinexstiterunt. Faliula de PLATONis origine (3), quam ejus ex sorore nepos jam propagavlt, hic excipicnda est: sed variae erant cau- sae, quibus hoc tribuendum videtur. Ne enim de pl\- |
|||||
|
(1) Vid. HOFSTEDE BE GROOT, 1. 1. p. 39. Coll. DORNER 1. 1. p. G-8, C|lll
diserte probat, neqiie ex HeUenisticd, neque ex Indica Etbitieisint
forma hujus rei cogitationem apud primos Christi cultores oriri po- tuisse. Et profecto, a\ Etbnicismum nuturae cnltum ba!)eini]S (Rom. I: 23.), et ad Pantheisticum Polytbeismi fundamentuni attendimus, argumentum hoc ex Monothei.smi indole ejïre{;iani_viiTi aocipii; ([iiod perspicue exponit osiANDKH, 1.1. p. 27. sqq. (2) Hoc in primis urgct, (jiiod ad Mythos iii <;cnere, tholtck
1. 1. p. 64. (3) Vid. DIOKESKS I.AEBT1ÜS. III. 1. 2., qilClTl lalld. .'iTR VI.SS.. p. 231 .
|
|||||
|
lil!
TONis inatie dicaiii, (Mijus iiienti se lalis ics ubtulisse
videtur, ueque de discipulorum studio, optimuin iiia- gistruin post moitcin c(del)randi: observandum est, tuiin temporis opinioiiem iii [)riiiji.s iiivaliiisse, qua insigniuiii hominum natales ad Deos referrentur, quos impudica cum terrestribus mulieribus eoiisuetudine utentes sibi propo- iiel)aiit Graeci; quod 1'acilius liac in re fiebat, quia pla- TONis et APOLLiNis luitab^s quotaiuiis eodem die redibaiit et celebrabautur. Porro aiiimadvertendum, ijisas per- sonas, quibus origo illa divina tribuebatur, partim fuisse fictitias, partim pessimae iiidolis bomines, quibus igitur uemo borms subbmiorem originem facile adscribet. Illud de pbjrimis vaiet Diis Heroibusve; hoe e. g. de DOMiTiAiNO, qui, ipso aflirmante, multisque credentibus, e MiNERVA ortum suum duxit. Ipsa igitur liorum vita at([ue iudoles eorum origiiicni diviiiam impugnavit: .ïesu vero fata factaque cum nostra soiitentia optiuie coneiiiere videntur. Dennpie, ex lioc foute nostrarum uarratioiium forma minime expbeari potest. Haec enim ejusinodi est, ut sensui modestiae, subbmitatis, simpHcitatis om- uino placeat, et coelo b)ngius a futilil)us Etliuic^orum tradilioiiibus distet. Quod si provocat straissius ad slu- (bum, (juo ducebaiitur Cliristiani, Ciaistum majore gb)ria oriiaiuH, buic stu(bo oppoiieudum est, recte tuoiieiile ULi.MANNO, abud, boniiiiibus non miims propriuui, sludiuui nimirum Christi gloriam iumiiiinendi; (') et (piaerere beet, ari non haec Cliristianoruiii ageiidi ratio , qua cxleros |
|||||
|
(1) I. I. pajj. 18.
|
|||||
|
114
rtivthos ad Sospitatorem iinanimi coiiscnsu Iraiisluleriiit,
potius dicenda sit historiae quaedam construclio ac pia fraus, quam quod straussius dixit: ahsichtlos hildende Sage [^y. Mirandum saneost, hoc studium forma tam siin- plici sese ostendisse, simul vero tam sublimi, qualem nostrac narratioiies exhibcnt. Profecto, haec explicari non possuiit, nisi posita rei nostrac veritate. Sed , quod po^tremo monendum esse putamus, quid
diffiteamur rem, lucc clariorem? Ipsuni hoc omiii aiii- madversione dignissimum est, sparsam esse haiic ideam ubique inter populos Etliiiicos. Certe hoc non forte for- tuna factum est, antiquitatem tot sil)i finxisse Heroës hominesque, qui ab ipso Numine supremo originem rc- petereiit. Quam rem quomodo alii explicent, nescio: mihi autem in primis haec ratio placet, quae in hac opi- nionum farragine veri divinationem quamdam ceriii ju- bet (2). Optimc scnticbant antiqui obscureque videbant, quamvis sublimiore luce destituti, \erum , bonurn , justum- que inter homines e solo corrupto homilie provenire non posse. Exspectabant,imodesiderabanttalemdivinaenaturae manifestationem , quae extrinsecus ad humanani accedal. Inquinabant hujus rei notioneni pervcrsis, absurdis, ol)- scoenis subinde fabulis , sed tarnen, in ipsa hac farragine. |
||||||
|
(1) Vid. libellus, Vher die Widersprüchc ^ in welchc sich die My-
thische Erkldrvtig der Evangeliën verwikhelt. Sendschreihen an STRAl'SS \on \AIII1IV0E8. t83t). p. 61.
(2) ha oiSHAi'sEiV in Cmnment. ad Matth. \ : 25. Quem aliqiiatenii.s
etiam seeutu» est hasf, , Lehen Jesv \\ 33, rem (]ibuen.s der Jhnung der ficinirf des Göitliehen in die Mevschheit durch Glauben vnd Geist. |
||||||
|
115
ideae, quani dixinms, vestigium eiriinet. Crepusculuni quasi
ante auroram continent hae fahulae. Huic vero ideae, piaestantissimae illi, unice respondet Religio Christiana, sive potius Christi persona , Religionis summa ac medi- tullium. Huic generis humani divinationi lile satis- fecit, quoad ratioiiein, qua mundum intravit, ita vero satisfecit, ut nulla alia cum ejus natalitiis comparari queant. Si vel historica haec forma, qua nobis res in- notuit, Mythum referret, vel sic tarnen ipsa res vera esse deberet (i). Quod ipse straussius aliquatenus concessit (2). Caveamus tarnen, ne osculum proditioiiis pacis osculum ha])eamus. Non enim in facto quodam historico huic satisfieri divinationi contendit, sed in idea quadam, quae, eo auctore, non in uiio tantum homilie, sed vero in toto genere liumano se explicare solet, Quod iiemo, ut opinor, concedet, iiisi quipriinos Christi cul- tures Hegelianae philosophiae asseclas fuisse putet (s). §2.
Iji^ae noitrae narrationes uil continent, (jiio ad
Mythum aj^no,<tcendnm cogamur. Ostendere hucusque conati sumus, e nulla causa,
satis probabili, Mytiium oriri potuisse de Jesu, extraor- |
||||||
|
(t) Vid. HOFSTEDE BE aBOOT, 1. 1. p. 34.
(2) Tom. I. p. 231.
(3) Cf. ULLMAN» , 1.1. p. 110 sqq., qui ox notione atque consilio ideae
rclifjiosae probat, illam necessario «o omni .siio anibitii in una qua- dam persona ostendere debere. 8*
|
||||||
|
110
dinaria ratioJu;, e Maria virgine nalo. Quod si haud
prorsus male mihi cesserit, jam ad aliam hujus disqui- sitionis particulam pergere possumus. Vidcndum scilicet, num ipsis nostris narrationibus talia Mvtliorum indicia insint, quibus iiecessario coganuir ad bistoricum solum deserendum. In qua palaestra uovo ardore vires pericli- taturis, hanc lectores Teniam nobis dent, ut, in hac argumenti et gravitate et ubertate, non adeo ipsa haec criteria aggrediamur, quibus Mvtliorum uotas cerni sibi aliisque persuasit straussius , sed maxime usum eorum, in nostra potissimum re; prius euim illud, etsi non prorsus quidem nobis praetermittendum, tarnen et dilficilioris et longioris est ambilus, quam quod hujus Dissertationis linütibus comprehendi possit. Ut vero ordine et euucleate haiic rem exponamus, de
singulis STRAUssii argumcntis verbulo moncndum eril. Videamus igilur cum de nexu, inter nostras narratioiies atque Evangelia Apocrypha , turn de Angelophaniis , htc occurreiitil)us, turn vero eliam de iiostrae historiae pu- gna cum naturae nobis cognitis legibus. Gaeteia vero STRAUSsii argumenta hlc non attingemus. Nam quod argumeutatur e pugna iuter mattuaei atque lücae narratiouem, polius relegamus ad disquisitionem de nostrarum narrationum tt^iorciaia^e, ubi probare cona- bimur, alteiani narrationem altera non excludi, sed revera suppleri. Ipse enim straussius concedit (p. 118), ubi hoc obtineat, argumentum e silenlio uiiius Evau- gelistae per se non valere ad Mythicam narrationis in- dolem probandam. Diflicultates autem, quas movet, cwm Evcgeticas, turn Uogmaticas, alibi suinus tractaturi, |
||||
|
117
quippe quae non a Mvthicismi tantum, verum a Rationa-
lismi quoqne patronis moTcntur, et simul rem magis, quam iiarrationes, spectant. h\ tria igitur,. quae me- moravimus, Mythorum criteria, data opera, inquiremus. I. Primum igitur (i) ad nexum provocat, qui inter no-
tras narrationes atque EuangeJiorum Apocrvphorum de eadem re expositionem inlercedit. Hunc igitur nexum cum exponamus, turn videamus, quid inde sequatur ad nostram rem vel tuendam vel rejiciendam. Ex Apocrvphis Euangeliis hic in primis in ceasuni
venit Proteiiangelium jacobi et Eaangelium de nati- vitale MA.RIAE (2). Hae narrationes non tantum de Jesu ortu exponunt, verum et ad mariae natalitia eorumque aimuntiationem adscendunt, ita autem liac in re vcrsantur, ut luculenter ostendant, se V. T. narra- tiones nonnullas, in primis eani, quae de haniva, sa- MUELis matre, narrat, imitari voluisse, imo rernm or- iiamentis eam antccellere. En narrationis sunnnam! JoAciiiMus et ANNA, MARIAE parcutes, provecta jam aetate, IVuslra prolem sibi optant; lugentil)us hac de re senibus Angelus Jehovae apparel filiarnque promittit, surnmis laudibus aliquando efl'erendam. Promissis stetit Deus. Filia iis nata post trierniium in templum dn- cilur, ubi cibum de Angeli manu accepit, coelestique continuo gaudet visione. Ad duodecimum aetatis annuni Doniini cultui mancipata, a precibus et jejuniis non desistit. Malrimoniuni inire recus.it makia, se Domino |
||||||
|
(1) Vid. STRAÜSS, I. ). 1. V 23.
(2) Vid. THii.o, Codex Apocr. N. T. I. p. Kit 8((i|. rt |) 31!)»i|i|.
|
||||||
|
118
virginitatcni vovisse dicens; qua de re Pontifex, primum
dubius haercns , deinde vero divinilus admonitus, omnes populi viduos convocat, singulisque virgam afferre jubet: e cujus autem virga flos germinasset, huic in custodiam traderetur virgo. Nulli virgae signum apparet, nisi ultimae, quae josephi erat. Simul in Tirgae summa parte Spiritus Dei, columbae forma, consedit. Sponsus sponsaque suam quisque domum redeuiit. Cum sanctis virginibus templi velum texit maria. Per punctulum temporis sola relicta, vocem audit Angeli, absente jo- SEPno, qui domum reversus gravidam invenit, quam in- tactam reliqncrat. Plangit, luget, dubius haeret, spon- sam objurgat. Maria Angeli verborum oblita, frustra innoceutiam testatur. Divina tandem apparitio josephum de rei causa, indole, consilio, certiorem reddit. Re ab omnibus agnita, aquam redargutionis bibit incolumis- que redit uterque. Tandem sequitur, statuto tempore, ipsa Christi nalivitas, census populi, caeteraque rerum adjunctu. Haec fere summa est narrationis, quam cum uostra
comparat straussius. Coiivenientiain quam maximam su- binde obtiiiere, iiemo certe negabit. Hanc similitudinem in suos usus ingeiiiose iste contulit. Nimirum, eo ju- dice, hae narrationes Apocry[)ha(' xecundam quamdam Mvthorum periodum constituunt, amplificatorum nimi- rum , quorum seminajam aderant in nostris Evangcliis Ca- nonicis. [Primare und Secundare Mijthenhildung) ('). Straussio auctore, qui hic occurrunt Mylhi simpli- (t) Vid. sTRAI'ss. Kd. la. Tom. I. p. 81.
|
||||
|
119
oiores, exquisitiores atque oruatiores exstaiit in Euaii-
geliis Apocryphis. Difl'ert utraque narrationum classis, quod ad formam tantuminodo. Utraque autem, si tibi ipse constare velis, eadem prorsus ratione est expbcanda, vel naturali, rel supranaturali, sed eadein. Quod nisi feceris, sed iiostras narratioaes plaue ge- nuiuas et veras, Apocryphas vero plane fabulosas ha- beas, vide, iie arbitraria prorsus ratione quid coiiimi- seris. Ita, schneckenburgerum (i) maxime secutus, STRAussius. Cui si morem gerimus, fidei, iiostris uarrati- onil)us hucusque habitae, valediceiidum erit. Quis eaim Apocryphis narrationibus auctoritatem tribuat? Quae tairicu , sTRAUssio auctore , iis necessario tribueuda est, si aostris fidem habeainus: cjusdem euim Mytiiicae stir- pis rairii sunt habendae. Facillime autem quid hac de re scntiendum sit, videbimus, si, quod ad nostram rem, iu- Icr Euarigelia Apocrypha alque Canonica, data opera, comparationem instituerimus; quo facto, non erit anceps nobis judicium ferendum, nisi ipsi jam hac de re pro- nuiiciaverint leclores. Et pritnum quidem hoc observamus. Euangelia Apo-
orvpha, ubi de Jesu mirifica nativitate exponunt, presse sequnutur narrationes simplicissimas Cauonicoruni, eo- runi(b'nique paraplirasin redoleiit, non tantum quod ad ros, sed subinde etiam quod ad verba. Res unicui- que, comparationem instituenti, in oculos incurrit. NonnuMa exempla afferamus. In Proteuatti^. jacobi , Cap. |
||||||
|
(1) Vid. scHNECKENBURftER, üher den Vrsjtrung des crsteu Can.
Kvniig, [j. 72. |
||||||
|
12(1
XI. haec leguiitur: «xixi iÓov ayyi-loc xvfiinr tuèimj lè-
uyiiw uvufj- ;raf()e xay^aiyiiioi^dvij, o xuijiog fieta nov, « frloyrjjitévtj at' iv yvvai^iv___ Mrj cfo(iov, Ma()i<x/.t, sr-
« hfg yao y^uQiv ivoninv zov 9-eov , xal (Tvlb'jipi] tx Ih-
<(you avror------óvrafiig yaQ vdnaTOv tnioxiaasi aot,
«óto xui xo yci'i>ü)fif:wi> ixyinv riog vipioiov xhjO-fïnsrai
«•j<ui xa'Kéasig ro ovofia avzoö 'lijaovv uvrng yaQ aioasi aiov luov uvzov ano zotv afiufizuiiv uvzon" xcd elne ll'Ia- ((Qicc/ir lêov ij dovXrj xv{)iov, yévoizo /.loi xazu zv (>/}f^ia «()()('.)) —Quem locum si compares cum Lucael. 28-38' nuila potest esse magis pcrspicua siinilitudo. Idem ap- paret, si euin loco Matlli. 1. 20, 21. oonfeiamus haec verba [Proteuang. Jae. Cap. 14.): (.(ïci:)i](f , /./^ 'j'>;i/^- ((0'fjg zrjv Tculda ruvzr^v zo yuo tV acrij ytwijlhi' t/. ani'sofioTog ioziv ayiov xaï xuXéueig zo ovoj-iu avioii (([ijijotiv cemog yuQ ouxTfi zov ?.aov avtor «ffo nov ((u/iiCiQzu~)v avzwv y.ul méaz)] x. %. k.n (>). Patel igi- tuf, auctorcs hosce vel iiostra Euangelia coiisuluisse, vel, si mavis, eandeni traditioncni, quae autore |)er- vulgaretur, aut i)iij/jaiA)i, conscripla essel, secutos esse. Quod autem para|dir.'istarii)ii est, ut non tantum verbotenus descril)aiil, verum etiain, quae sibi ol>scura atque imperfecta videaiilur, addilamentis explici'hl ac suppleaiit, idem hic oblinel; quod apparet, si e. g. cum Lucac 1: 39-43 compareuuis Proteiiang. .i\(;obi |
||||||
|
(1) Vid. THILO 1, 1. p. 214, cl 226, (|nibns locis addiidii , Kvang
de nfilivUnte hariae t>t de infnviia JSalr.{.\y. IX. (THii,n. p. It07.). <|ii f>oni|iarri)liM' rum Ijh'. I; 28. |
||||||
|
121
Cu[). Xli (i). In Eo(iri.>;elio nutem de nalivitate m/LRiAE ,
Gap. IX., iiiterrogalio Luc. 1: 34. ita circumscribilur. «His «Aiigeli verbis, virgo, non incredula, sed modiim scire. aculen*, respoiidet,)) etc. Angeli autem responsum, secl. 35. hujusmodi traditur: «Ne existimes, maria ! «quod huuiano more coiici|)ias; nam sine virili com- «mixtione virgo coiicipies, virgo paries, virgo nutries. «Spiritus euim Sanctus superveiiiet in te, et virtus «Altissimi obumbrabit tibi contra omnes ardores lihi- adinis.Y) Sect. 38 ita: «Tum maria, manihus e.vpansis «et ociilig ad coduni leoatis, dixit: Ecce ancilla Do- rt mini {^neqiie enim dominae nomine digna sum), fiat «niihi secundum ver))uin luum. » Aequo lectori optionem relinquimus, inter utramque narratio'iis formam, nee, cuiriarn palmam tributurus sit, iiescinius. Sed, quod altera loco observamus, neque in nar-
rationiJ)us Apocryphis desunt, quae a nostris ])Ianc receduiit: haeccc autem vel parvi suiit momenti, vel in onniia absurda prorumil. Sanctae virgines, qua- runi immero adscribitur maria, nunquain fortasse exstiterunt. Josepiii dolores insulsa ratione describun- fur. Maria fiiigitur Angeli verborum oblita, nee, ([uid sibi aceiderit, perspicieiis: quod, quoniodo ejus indoli repugnet, slalim a|)paret. Tota de josepiii virga narratio propria nititur explieatione allegoriae, Jesaia XI: 1. Salome de makiae virginitate dubia crudeli rulione puniuutur. Quid pJura? Omnes boni optionem |
|||||
|
(1) Oniniit hiirc iIcscritnTf liiurjiird si(. I.ooa \ickl, npiïH Tun.oivEM .
|
|||||
|
122
jam fecerunt inter spleudorem, speluncae mariae iu-
fusum, apud Apocryplios, et .t^./^'/os (Jz(>uii(j:g ot()avi()v apudLUGAM; inter boTem et asinum, Christum in praesepi adoraiites (.les. 1: 3.), quod tilt narrant, et inter sim- plices piosque Bethlehemiticos pastores, de quibus hio loquitur (i). üt narrationes Apocrvphas de nostra re justo pretio
habeamus, tertio verbulum est adjiciendum de consilio, quod spirant ubique. Si autem hoc nomine Synopticos cum Apocryphis comparemus, maximum hoc nobis animad- Tertisse videmur discrimen. Apud illo-s eatenus tantum de MARIA mentio injicitur, quatcnus hoc pertinel ad Sospitatoris vitae primordia exponenda, apud hos vero ad MARiAM omuia referuntur: de Jesu vero primordiis ea tantum memorantur, quae ad matrem illustrandam simul referri possuat (2). Ubique in Apocryphis studium cernimus, mariam summa gloria ornandi. Hanc ob causam ejus natales jam legatus divinus animnciat: MARIA , infans adhuc, multa mirifica et agit et expe- ritur; castitatis votum facit; quae eam lacdit salome, poenam subit; qui eam in custodiara acciperc timet jo- SEPHUS, a Pontifice reprehenditur; ubi illa parit, aves in medio cursu volare dcsinuiit; bestiae, capitibus sursum intentis, immotae maneiit, omniaque altissimum servant silentium. Haec autem observatio sponle nos eo ducere |
||||||
|
(1) Vid. THiio p. 383.
(2) Per se patet, narrationes de Jesu infante, miracula jam perpe-
trante, hic non in censum venire. ne(|tie iffitni- valere ad nostram sententiam infrinKendani. |
||||||
|
12;^
posset, ui, haud siue veri specie, in hoc interna argumeiito
temporis vestigium cerneremus, quo Proteuangelium .lACOBi, et Eoangelium de natioitate m\riae confec- tum sit: a qua tameii disquisitione hic abstinemus. Quamquam autem id nuiic non agimus, symbolain dicta conferunt, ad quaestionem, quo pretio haec Evangelia liabenda sint, facilius solvendara. Denique cornparemus nexum, qui inter matthaei at-
que LüCAE narrationes obtinet, cum nexu, quo Euange- lium de nativitate mariae atque Proteuangelium jacoei inter se sunt conjuncta. Apud sacros auctores maximam ccrnimus in narrando diversitatem, quae satis ostendit, alterain narrationem ex altera mininie pendere; apud Apo- cryphos anxium studium eadem portenta narrandi. Aut fallor cquidem, aut memoratorum auctorum Apocrypho- rum alter ex alterius fontibus suos hortulos irrigavit. Ali- quid quidem discriminis cernitur inter utrumque Euan- gelium Apocryphum: e. g. in describenda Angeli appa- ritione mariae parentibus; in mariae aetate consti- tuenda, ubi templum relinquit; in eo, quod alterum MARiAM, josEPiio iu cuslodiam traditam , alterum ei des- ponsatam informet: sed haec minoris sunt momenti. üni- verse alter alterum sorviliter imitatur auctor: eaedem fabulae, eadem commenta, forma sacpius prorsus eadem. Utrum haec convenientia inde sit repetenda, quod alte- rum scriptum alterius auctori innotuerit, an vero, quod uterque eandem traditionem, quae inter populares per- crebuerat, scriptis mandaverit, nos non persequirnur. Hoc unum nobis siifficiat, neque matthaeum, neque lu- r,4M ab alterius (estinionio de|)endisse, aucloruin vero |
||||
|
124
Apocryphorum vel alterum dependisse ab altero, vel
utrumque a communi traditioiie. Ita vero in nostris narrationibus veritatis criterium ceriiimus, quod in \po- cryphis plane desideramus. Dictorum summam compreliendamus. In Euangeliis
Apocryphis ubiquc studium cernimus Canonica iniitaiidi; in his contra nativam quamdam simplicitatem. Iti illis, quando a fonte primario abeunt, statini absurda occur- runt, consiliumque deprehendimus, mariae laudes effe- rendi, in his omnia modeste el moderate sunt dispo- sita. In illis tandem inaiiem tautologiam , observnmus in his gratam quamdam varictatem, quae in subliniiorem excurrit harmoniam. Fortasse jam judicium de straussii scntentia ipsis lec-
toribus relinquere deberem: si quis au tem hoc ex me quaerit, non dubito, quid respondeam. Canoiiicas nos- tra de re narrationes miracula continere fateor. Apo- cryphae vero portenta continent. Hac indolem fanaticam spirant, illae sensum religiosum et moralem alunt. Apo- cryphae vanae curiositati satisfacere student; Canoiiicae contra sobriuin illud referunt modestumquo auctoris ingenium, quod argumenti dignitati plane congruum est. Illae, qualem Christum honiines fingere possint, ostendunt; hae taleni Christum, quah'ni N. T. descrip- sit, figmentum esse non posse, declarant. Quibus igitur perpensis, nemo quidem straussio concedet, utrarn- que narrationum speciem inter se magnopere convenire, et eadem ratione interpretandam esse. Contra, summum discrimen inter utramque animadverlinius: non sccundo post nostra loco ponenda suiit Euangelia \pocryplia, sed |
||||
|
iiifiiiio j)iorsus ! Quod non temej-e a me coutendi, e dictis
palel, oninesque l)oui testeutur necesse est, qui uuquam, praejudicatis haud impediti opiiiionibus, nostra Euangelia cuni Apoci ypbis comparaveriut! Milii quidem illud adeo veruin videtui', ut haud sciam, an ullum argumeutumdari possit, quod ma orem vim liabeatad veritatem historicam uostioium Euaugeliorum |)iobandam, quam ipsa liaec eoruin cum Apocivpliis comparatio. Maria in Apocrvpliis a MARIA in Ganoiiicis Evangeliis tautopere discrepat, ut uon illius effigies miuorem, hujus imago rnajorem veii speciem habeat: verum, ut altera alteri plane sit oppo- sita. Summo igitur jure Ecclesia Gliristiana, ab iiiitio inde, Apoervplia rejecil, oiimique auctoiitate cum his- torica, tu7n dogmatica ea desliluta esse declaravit, uostra vero admisit iisque fidern habuit (i). II. Pergainus ad altermn quoddain Mythi criterium ,
quod bis narrationibus iiiveniri sibi aliisque persuasit STRAUssiu.s : angelorum legationes dico (2]. Has enim diserte huc retulit ille, aJios multos, in primis bauerum secutus. Si vel Aiigeli siat, iuquit, bonnnibus non ap- parere possuut; quuin autem hoc non possint, quod tarnen summum eorum munus diserte dicitur (Hebr. 1: 14), verosimile est, eos prorsus non existere. — Difficil- limuni autem videtur, haec rite refutare; apparet enim nostrum non esse, Angelorum existentiani muiiusque |
|||||||
|
(1) Vid. ULl.9lAN^ , I. I. p. 183 sqq, et tholück , Glaubwürdigk, p.
405-419. (2) Vid. uTRAUss, 1. I. 1. |). 134 8(|. et paj;. 194,, et baheh , l/ehr.
|
|||||||
|
Myth. II. 1». 218.
|
|||||||
|
126
defendere : quae tarnen iiegare ridetur straussius. Po-
nere igitur debenius, existere naturas quasdam sublinii- ores, quiLus ad consilia sua exsequenda Deus utatur. Harum eiiim notio nil contiiiet, quod contra apertas Logices atque Ontologiae leges pugnet, quod ipse SCHLEIERMACHERUS concessisse TJdetur ('). Jam vero haec de nostra re singulatim teneanius. Primum quidem observanduni, w/yfj.orfuvf.iu^ non
criterium absolutuni continere, quo nostrarum unice narrationum indoles Mvthica evincatur, sed vero ad plnrimas IV. T. liistorias illud pertinere. Non tantum in historia nativitatis Clnisti occurrunt, sed in tota ejus >ita, in ])riniis autem in historia resuscitatioiiis atque ascensionis ad coelestes sedes. Haec igitur dif- ficultas omnes has narrationes aeque ac noslram premit. Sed, posita Angelorum enistentia, minirne nos inducit eorum adspectus ad Mythum agnoscenduin. Cuinarn enim consilio Mvthus hicce inserviisset? Sine dubio, ad Jesum majore gloria ornandum. Sit ita! sed neque hoc procedit. Quare igitur tam parce in N. T. occur- runt? quare Jesu praesepe non cingunt, verum campos implent Bethlehemiticos? quidni proponuntur, Jesu cir- cumcisionem impedientes, atque mariam , quominus paupertatis sacrificium oflerat, cohibentes ? quare Ange- lus, in villa Gethsemanitica, Jesum non post [)reces ter iteratas corroborat, verum post secundam jam ejus af- flictionem: ita ut, Angelo in coelum reverso, tertia animi luctatio secuta sit (Luc. XII: 43.)? Cur Angeli |
|||||
|
(1) Vid. eju» Glaubenslehre, Tom. 1. § 42, 48.
|
|||||
|
127
iioii populo aul Svuedrio, scd aniicis niulieribusque
aiinuiiciant, Dominum in vitam rediisse? Profecto! si Mvthici plemeiiti iudicium essent Angelophaniae, lo:igo aliaui ratiouem spirarcnt. Quod in priinis valet de iiarrationibus nostris. Sinq)licissima tota ros est; non coram populo, non in templo, sed in solitario loco MARI4E apparet Angelus: liic honos ejus conditionem externam niinime immutat, iiani pauper atque ignota etiam- üuiic inanct. Non interdiu, multis adstantibus, aut niagiia cingente popularium sacerdotumve corona, sed media iiocte , per somnium, cum josepho Dei volun- tatem communicat legalus Divinus. Necniiremur, initio vitae Christi jjlures oblinuisse Angelorum legatioiies, quam in vila ejus publica. Si enim edocereatur jmaria at- que JOSEPIIUS de consiliis, quae per eos Deus assequi \ellel, de bis, nulla fere alia ratione, nisi extraordi- iiaria, iis conslare potuit. Illis enim peculiares neces- sarii eraiit legati divini: Christo non ita, qui de se vere affirmarc poterat, oti tyv) %u d^euia ki) nuifji noiu) 'fiavruif- (Joh. VIII: 29.). Quod secundo attinet ad alteram difficultatem, quam
hac opportuiiitate straussius movct, oita est illa e noinine gabrielis, quo nuncupatiir Angelus, Luc. I: 26 (i). Hoc enim nomen pcrtiiiet ad dislributionem quarndam Angelorum in varias classes, quae post captivitatem Babylonicam maxime invaluisse videtur. Nil in V. T. est, quo ad talem divisionem admittendam cogamur, (si DANiELis saltem libruin excipias) , et tarnen ab ipso |
|||||
|
(I) Vid. «TRAllSS. 1. 1. p. 129.
|
|||||
|
128
iJ-fooiêaxrq) hvc.x lioc nomen ad Angelum lefeilur. Si
vero ialsa esl liaec distinctio, iiullam auctoritatem nar- rationi tribuere possumus, quae tale nomen legato Di- vino Iribuat. Objectio haecce dinicultate non est desti- tuta. Miims placet, nomen gvbriel (y?'r divinus) hic tanquam nomen appellativum sumere, quo Angeli mnnus exprimatur, quodque adeo in omnibus linguis oc- curral ('). Verunitamen straussio responderi potest, quod, etiamsi ad litteram in V. T. non occurrat An- gelornm baec distinctio, ei tarnen aliquid veri subesse possil. Quid enim nos impediat, quominus in Angelo- rum etiam societate ordinem quemdam nobis fingamus, quo fiat, ut GABRiEL quidam adsit, iiuQuni^y.v)^ tio.cioi' zoï: !)-tor. Et etiamsi explicari non posset, quomodo in nostram uarrationem nomen hocce irrepserit, vel sic tamen, saltu illicito, ex una hac denominatione conficeremus totius Angelophaniae Mythicam indolem. Piofecto «si «ex hoc nomine Hebraico (langu verbis ulor), quod «sibi impertiit Angelus, sequalur, totam narrationeni «figmentum esse, neque de Deo, nmndi gubernatore, « dici posset, eum Israelitarum fata mediale regere , cum «Judaei ei quoque Hebraica nomina dederint, et ipse «sibi ejusmodi nomina imposuisse, in lilteris Sacris «dicatur.» (2). Denique hoc auimadvertere juvat. Etiamsi Angelo-
phania vel ornatus causa addila, vel improprie expli- |
|||||
|
(1) Ita OLSHAüSKN in Viymment. ad Luc. 1: 22.
(2) Vid. L/iKGE in suskindii Muguzin für Dogmutik viid Mnral,
V. IX. |). 139., qiiem la<idat KHinnEi, in Coniment. ad Liir. I: 11. |
|||||
|
129
caiida ('sset, inde lanien nondum scqueretur, tolam hi-
storiain nostram ad Mytiios esse refereiidam. Fieri po- tuisset, ut e Maria virgine Jesus natus esset, etiamsi Angelus id non annunciasset. Ita quoque statuere pos- semus, PETRüM e carcere liberari potuisse, etiamsi non per Angolum Deum lioc effecisse putaremus. Herodeh , divina poena afllictum, nobis proponere possemus (Act. XII: 7, 23.), etiamsi hoc non a visibili Angelo effectum esse censereinus. Verbo ut dicamus, ipsa iiistoria, in qua An gelopliain'a occurrit, vera esse passet, etiamsi, quani memorat, Angeli apparitio improprie esset explicanda. \ddei)dum tameu est, non leviter talia straüssio esse concedcnda, sed sunnna liic opus esse caulione; quain- vis ciiim alicui fortasse videri possit, de ipsa re ita liaud multum detrahi, multuin tarnen de detrahitur auctorum , eam nanviutium, fl(]e historica; multum item de accu- rata verborum interpretatioue. Quid? quod facile ita viam !iot)is sterneremus, ad Nattiralis interpretationis q. d. conimeiita amplecteiida. III. Ut autern verum faleamur, Angeli f;r/</'aw;«parti-
culam tantum coiistituit illius difficultalis, quam [)rae caeteris prernendam duxit straussius. Pugnam dico cum naturae legihus, quam in nostris iiarrationibus de- prehendi contendit. Ul)i eiiim miracula nari'antur, veri nominis historiam non amjdius ille agnoscit. Ulo judice, omnia miracula, nisi cum Dei notionc, cum aeternis certe naturae legibus, et cum omnium experientia plane pugnanl ('). Neque hoc primus straussius invenit: nam |
|||||
|
(1) Vid. sTiuiiss. I. I. I. p. 116.
|
|||||
|
130
idem lioc miraculorum odium causa est dicenda , quare
olim jam MvUiicam iiitcrpretalioiiem j)lures cofimtenda- reut ('). Quotnodo haec straussii seiilcntia cohacreai cum ejus celcbratd immunitnte ah opinioiiihm meute antecepti» [Fofanssetziingloxigkeit), alii dijudiceiit. Ne- que hujus loei est, fuse expoiiere, quantopere et cum Dei, et cum legum Jiaturae, e^ vero cum miraculorum vera iio- tione haec STRAUSSII seuteutia pugnet. Jure tauien quacri potest, utrum omacs uaturae leges nos homuuculi cog- noscamus? Utrum iis, quas naturac conslituerit, legi- bus, ipse creator viiictus sit? Utruui diviiiae omnipo- lentiae terminos poriere possimus , eidemque, quid olïï- cere queat, praescribcrc, aut consuetam homiiiis origi- iiem magis ex])lieare , quam extraordiiinriam? Scd ncqua- quam physiologica ratione rem sanctissimam iiidagemus! Neque ejus indoles hoc siiiit, ncque Sospitaloris inliuita sublimitas. Haclenus igitur sufficiat, quod seriteutiae nostrae adversarius i[)se coiieessit, Jesu mirificam ori- ginem omiiiuo cogitari possc (2). Sed , quid qunerimus? ipse legatus diviuus objectionem hanc jam praecidil, verbo illo: ort ovx aóvvurraii rcaoü riïi dfiü nav oriia. t S t t ^ il
Quod si rcponat straussius, Deuin uulla miracula
efficere solere, nisi justam propter causam, lubeiitcr nos id concedimus. Quum vero iufra probare conabi- |
||||||
|
(1) Viii. PARK\r. de Mythicd S. C. interpretatione ^ p. 113.
(?.) [IvsiTM (lico, qiii, ï. l. i) 33, ipsjiiii rem, dtr <|U;) a;;iniiis,
philo.soplti.'s (jiiidcm ar{;untentis inipujjrmt, atfamen utldii; <f Einv «jiihgfrftvtichc Gehvrt ist nl-i iinmö^lich nicht zii erweisen. » |
||||||
|
131
Kiur, Diiiiii iioc iiiii.iculo giavissima (•üiisilia cxsequi
voJuissc, diviiiu heiiignitas atque sapieiitia, ii! re quani tractainus conspicuae, satis exsplendosceiit. Unum hoc addamus. Olijeclio liaecïco, quam contra
nostruin argumentuiri protulil straussius, niiaime ilIud uiiicc premit, sed niaximam historiac Ghristi partem sjiectat: uiide simul apparet, quam parum sibi constcnt, qui, hanc ob causam, historiam nativitatis Ghristi reji- ciaiit, caetcra vero magnam partem retineant. Tota Ghristi historia miracuHs plcna est. Unam Ghristi re- surrectionem attcudamus. Hanc enim si qiiis toUat, vidcal, quomodo talem, qualis nunc est, Ecclesiam Christianam ejusdemque propagationem sibi explicet (*), Si vero unum hoc miraculum omnes, vel inviti, admit- tere ceganlur, nou video, quare aliud miraculum rejice- renius , quia e cognitis iiaturac legibus explicari nequeal. Temere igitur agunt, quicumque Ghristi mirifiniin orium rejiciuiil , o]) id ipsum, quod rem non intelligant (^2). § 3.
De charaetere narrnlionum nostrariinifare hixtorico.
Hucusqne refutando maxime nostra disputatie processit.
Gonstal am nobis, neijue idoneam causam reddi posse, qua talis Mythi ortus explicetur, neque ipsis narratio- |
||||||
|
(1) Qnod egic!;ii' contra sirU'SSIUm . rem iiegantem, rN|)o.snit iiiL-
MANIS , 1. I. p, 29.
(2) Ipso qno(jTio AVKISSK, 1. 1. Tom. t. p. 11.^. his n;r rafionibiis
indolflm bistorioain ai)jiidioa\it., qnia mii-aciila rniiiinrnf. 9»
|
||||||
|
132
nihus aliqiiid iiiesso, qiio ad Miythuni agiioscoiidiiiii
cognimir. Sed ultonus jiiogredi licet: nam, nou taii- luni oiiiiii destiluta est fuiidainento Mvtiiica iiosUae rei interpretatio, scd et varia profeni possuiil argurneiita quibus cbaractcr ejus historicus coinprobcluv. Cujus rei brevis ex[)ositio et opportuiiitatein iiobis praebcbit paii- cula aHa contra Mytiiicam argumeiiti iiostri iriterpre- latioiiem disserciuli, et faciboreiii iiobis adituiii para- bit ad disquisitioncm de narrationum nostrarum Jide husloricn. Primum quidem proTocamus ad nostroruin auctorum
congilinni, quod ubique osleuduiil. Hixloviam, pro- prie sic dictani, se conscriberc vcllc , nuiiiileslo decla- raiit. Hiijus autem bistoriac partem constituunl narra- tioties nostrae. Laudare sufficial Prologum lucae , Euangeliü pracrnissum , ex quo, (jua laucb'm ralione eum cxplices, hoc propositum contirmo apparet. Hoc autein consilium auctorum nostrorum ad infantiae etiam histo- riam extendi debere, sponte sequitur et ex eorum verbis, et e narrationum argumento, el ex earumdem cum proximc sequentil)us nexu. Lucas enim diserte declarat, se icviod-tv KK()i[Jaig omnia perhistrasse; quo vero sensu illud uvfolhv sit accipicndurn, ipse ostendit, statim Christi primordia exponcre aggrcssus. Quod in primis vim haberc videtur ad straussium refutandum, utpote qui liuic Euangelio prae caeteris auctoritatem tribuat. Continent autem hac narrationes monumcnta vcri nomi- nis historica. Ita e. g. matthaei narratio de Jesu ortu a tabulii Genealogica , eaquc accuratissima, iiicipit, qualis certc jejunus catalogus figmentis Mvtliicis raro |
||||
|
133
pracrnitti solet. Iiiitium iiaiiaiit vitac, qiiac piibUcc
acla erat, do qua tostiinoinuin iteni protulerunl cxteri scriplores. Curn hujus vcro vitae [jublicac historia in- «liviilso nexu iioslia est coiijuiiela. Quoiiani igilur Jure nos statueremus , [)romissis non stetissc auctores nostros , aut consilio huicce mauifeslo eoruin scripta non rc- spoiidisse, sed matthaeum, frigida illa tabula Geiiealo- gicfï deseri|)ta, rnox in floridurn Mvthorum campum de- currisse, LUfïAM vero, statiiii in pueritiac historia dc- scril)eüda, ab accurata illa disquisitione, quani initio proniiserit, abstirniisse ? Provocanius deinde ad tempus, quo iioslrae narratio-
ncs et exstitcrunt et scriptis sunt niaudalae. Nequa- quani Mythorum aetatem agobat populus Hcbraicus, sed sludia iiivaluerant historica. Mythi pertinent ad pue- rileni et jiiveoilern honiinuni gentiuinque acUatem , mi- nime vero ad eorum periodum virileni et senileni, in ({ua jani vcirsabantur Hobraci. Satis hoc apparet ex operibus historicis flavii josepiii et e lihro I Macca- baeonim. Quod cnu! saopissinio coiiira straussii sen- tentiani sit |)rolatuni, Ine non oxponenduni videlnr (i). Nostio tannMi jure hoe argumentum ad nairationes, quas tractannis, referre nobis videniur, quaruni authontiani jam probavinius, ([uarurn vero argumentum non f'acile, tam brovi post Ciiristum tcnq)oris spatio, in Mylhuni abire potuit. Ipsa porru narrationurn iioslrarum forma «aruni in-
dolem liisloricam paritcr arguit. Coloreni i-(deruiil na- |
|||||
|
(1) Vilt l^ (;■ vAiiUNiiER, 1. I. p. 15.
|
|||||
|
134
ftoru'i , ad qiiaiii pfiliiieut: quid euiiu populi Hchraici
iiotionibus magis couvenicbat, quani Aiigelophaiiiae? Quid iis magis imis infixiiin erat medulüs, quam Messiae ex- spectatio? Fateor, Mythum etiain colorem rel'erre solerc patriae, unde oriuiidus sil: sed rarius Myllius pliiloso- phiis (1) simul Chfonolugiam coiitiiiet, piouti iiostrac iiairatioaes (Luc. I: 26): Mvthis eiiim magis propiiuin est, haiic iiegligere, rcuum adjuiicta iioa ita accu- rate dispoucre, quaequc vario tciii[)oris pu;icto acci- deruut, in iiiium cogere, saltem accurutam temporis coustilutioiiem nou curare. Talia autem, uarratiouis alicujus historicum characterem argueritia, quainvis miiioris momenti videri possint, ornuique exceptiouo non sint majora, miuime tarnen nobis uegligenda vi- dentur, ubi de re tam gravi judicium profcrinius. Fortasse nobis abquis uarratiouis Lucaneae illam ele- gantiam dis{)ositionemque objiciet, qua fere tabulam pictam referre videatur. Quis vero nescit, hanc scri- bendi rationem lucae iiiaxinie privum fuisse atque proprium? (vid. e. g. Luc. IV: 16-22. Cap. XIX: 1-10). Quamvis autem pietura cuni poösi maxiinani conjunctionem habeat, tainen haec lücae rerum quasi pingendarum ratio poëticam earuni exoriiationem mi- ninie probat, nam coiijuacta est haec scribeiidi forma cum nativa quadain simplicitale, et cum studio accu- rate scribendi. Quapropler nou iiitelligo, quomodo hanc narrationern vocare potuerit hasius : a Sagen, voll lyriichen Sc/iivungs.» Contra vero liae stili doles, ad (1) Quod de Mvthis liistoricis non item aiiirniaveririi.
|
||||
|
135
uutlieiitiain aosliarutn uarrationum earumque iiidolem
historicani probandam, haud parum Talcre, mibi quidem videiilur. Ncque magis reformidamus, eaiidem banc indolem
e ratioiie eflicere, qua sirnplici atque iterata nostra- rum narrationum lectione iiostri aiiimi afficiaiitur [To- taleindruck). Hanc nempe lectioiiein quicunique , prae- judicatis o[)iiiioiiibus vacui, instituerunt, certe agnoscent, se hisloriain legisse, non vero Mythum philosopbum. Quod tam praesertini ap|)aret, si comparernus liunc asiinii afi'ectum cum ratione , qua afficimur, b'cta quadam EuangeHorum Apocrypborum particula! NuHa mcbus ratione discrimcii inter veram bistoriani et Mytbicum figmentum sentiri posse videlur. Sunt forte qui mirenlur, nos cbaracterem vere histo-
ricuni adscriberc narrationi, quae tam multa contineat inaudita el stupenda. Sed animadvertendum est, his- loriam nos tractare sacrain, et religionem spectantem. In qua dijudicanda |)iorsus alia ratione versari nos oporlct, quani in judicio de historia universa. Nostra enini iiistoria pertinel ad ii^v y.uirt^v xiiaiv xov Dtov, quain per Cbristum Jesuin condidit. In lali autem historia niinirne niiramur pliaenomeua extraordinaria, quae nobis in P/ii/»tco quoque mundo occurrunt, nam sunt illi mundi Moralts miraculo, quod in Cbristo ob- tinet, plane analoga. Imo in tali historia a priori jam ali([uateiius exspectamus res extraordinarias, quia ipsum bistoriae et argumentuui et consilium prorsus est unicum. Quod et de nostra valet. Quae alibi damnarenms, bic admillimus: nam lUe, cujus nalales tam extraordinaria |
||||
|
136
ratioiio aiiuuaciabaiitur, sibi parein lialiuit iicmiiiem.
Quaecumque autcm hic adsunt niiraiida, non anxie sunt |)erpendeniln, scd temporis, consilii, argumenti ratioiie habita, spectanda ; non jiliysica aite aut juridico teslimoiiio demonstranda , scd menti icligiosao prol)anda; non seorsurn ac [)er se considcranda, set et secum in- vicem et cuni caeleris mivacuHs conjungenda, atque ad sublimius, quod ita cernitur, niodcramen divinae Providentiae referenda. Quod si facinms, non dnbilo, quin mecum plurimi nostris narrationibus adscripturi sint indolem eere higtoricam (i). SEC 110 111.
NABRATIONirM .NOSTRARUM ailOTlUJl tU.
Ut plane nobis constet de auctoritale, nostris narra-
tionibus tribuenda, non sufficit de earum autlientia at- que indole historica disputasse. Accedat oporlèt (Hsqui- sitio de tAxum Jide htitoricd: hac deniuni probata , apud nos constabit de pretio, iis adscribeado. Ut vcro aequi sinius, coiifitenduin est, taleni disquisitionem multifaria laborare diflicullate. Haud difficile est, Apo- |
||||||
|
(1) Cf. ULLMANN, 1. t. p. 73. Caeterum, hac sectioiie jam elabo-
rata, atqne Promotoris prohatione munita, ad inannm mihi pervenit anonvmi cujusdam disquisitio de eadem re , sub titulo « Kan ntcn vit *het verhaal zelf van Jcsns ^clioortc ^ volgens Lucas I: 2G-38. en «Matth. !: 18-25, tot Mythe besluite?)?» (in Vmrio: Godgeleerde Bij- dragen, 1840. p. 260-277). Quam doleo, me non umplius in meos U8U8 convertere potuisse. |
||||||
|
137
stoloruiii a^toTciu'iiuy probare , ubi de Ghristi vita publiea.
exponuiit, quippe cujus avzoTiicii fuerunt: ubi vero de Ghristi uatabbus ae pueritia tradunt, aba oritur quaestio. His euiin eorum nemo interfuisse videtur, ueque i[)si, e quonam foute hauseriut narratioiies suas, iiidicaut. Argumentum porro, de quo expouuiit, quo niagis extraordinariuin est, atque a seusuum testimouio uaturaeque legibus- recedens, co faeibus nostra dubia auget. Sununi igitur mojuenti esse videtur, in hac etiam re satis firmis rationibus Euaugelistarum u^ioTcia- Tiav evincere. Gaeteroquiu euim primario destituti sumus fundamcuto, cui superstructa est fides nostra de Ghristi cxtraordinario ortu. Faciamus igitur, ut poterimus. Per se apparet, talcm disquisitionem conjiciendo magis procedere, quam ponendo atque demonstrando. Ne lamen hauc ob causam Jiis narrationibus fidem denege- nius. Quis eiiim uiiquani, quae auctores Glassici retu- lerunt, rejecit, ubi de eorum foutibus nil constabat? Nostrae auteui narrationes ita suut comparatae, ut multae quidem tie iis quaestioues renianeant, earum a^ioTiKSiia tarnen satis firma ratioue probari possit. Ut vero hoc penso rite perfunganiur, prtmum quidem ad quaestioiieui respoudcndum erit, qua ratioue nostra res ad Euaugelistarum cognitionem perveuerit: quo pateat eos verum scribere potuisse. Deinde yero, atteudendum ad narrationis argumentum atque formam: ut sic ex argumentis maxime internis appareat, eos decipiendi studio minimo fuisse ductos, sed verum dicere voluisse. Denique, quum duabus gaudeamus ojusdem rei uarra- tionibus, videudum erit, utrum alteram altera excludat, |
||||
|
138
an vero suppleat. Prins eniiii si obtiuet, iieutri forlasse
fidein habcre poterimus. Brevi ut oiuiiia coinplectamur, dissereiuiuiii nobis erit de iiostrarum narraliouum futili- hug, argutiiento, coniten/iu. § 1-
Narrationuni funtfn. Primum igitur nobis videndum erit, utrum foiis,
unde narrationem suam hauserit ulerquc Euangelista, ejusinodi fuerit, ut iis de vera originis Jesu ratione coustaro potuerit. A MATTHAEO cxordium ducentes, slatiin oculos nostros
ad se trahit inscrij)tio, quae Cap. 1:1. occurrit, ('iililog yerèaeoii; [ijOov X()iotov. Si autem quaeramus, utrum haec inscriptie totum mattiiaei opus, an vero ejus par- ticulam tantum spectet, sinc dubio posterius inihi prae- ferendum videtur. Laxa cnim eorum diccnda est interpre- tatie, qui yivtaiv per vilam redduiit, ut sensus inscriptionis sit: aLiber give Commentarius de Chrtgti vila», quae explicatio in loco Jac. III: 6. frustra praesidium quaerit. Neque tamen unice iuscriptio ad tabulam Ge- nealogicam pertinet, quam raox exliibct matthaeüs, secl. 2-17. Formula (iililos yevéatvig ad Tcrbum con- venit cum Hebraeoruin ni"!7in l.pp (Gen. V: 1.), quae primum quidem de tabulis Genealugicis tantum adhi- betur, deinde vero de familiae cvjundam historiis: quo seiisu e. g. Gen. XXXVII: 2. occurrit Optime igitur cum fkitzschio atque olsuausenio Euangelii |
||||
|
139
noslri iiiscriptioiieni exteiidenius ad historiain de Cfirisli
origine liuniana, et de mira, qua conceptus est, ra- tione. Ad Capul igituv primiim tituluni maxime retu- leriin. Ad nvcundmn vero quod attinet, quamvisad idem historiao genus ac periodum perlineat, non possum non FRiTzsciiio iissentire, qui initio Cap. II. (rov Si Irriov ykvvrjH.VKV^ y.. i:. l.) vestigium sil)i deprehendisse vide- tur novae iiarralionis parliculae, qua, postquam de .lesu yti'èöii exposuerat mvtthaeus, ad alia quaedam de ejus infantia exponenda procedit. Videndum igitur jam nol)is est, unde, quaecumque Cap. I. exponit, iiauseiit matthaeus. Quod ad tuhalani Genealogicam attinet, nullus du-
bito, (jviin c Christi 1'amiliae scriniis haec sitdeprompta, atque ab auctore nostro in suos usus conversa. Constat enim , in unaquaque Judaeorum familia tabulas Genea- logicas maxima cura servari solere. Hanc autem tabu- lam ad MATTHAEI liotitiam pervenire non potuisse, nemo facile probaverit. Ipsam autem hanc tabulam, in tes- saradecadas triparlitam, matthaei publicani manum fuisse expertam, negare non auserim. Nequc nostrae pericopes, sect. 18-25, origo aliundc repelenda videtur. Dislinguenduni autem est intcr narrationis nostrae argu- mentum et formam. Illud certe a Jcsu consanguineis accepit matthaeus ; quippe qui et idonei de tali re testes essent, et quos l'acile matthaeus aut quivis alius adire posset. Tanto autem temporis spatio interjecto, pressis- quo tanta caligine natalium liisloriis, non satis certe hac de re a[)ud nos conslare potesl. Scd quidni pio matthaei animo confideremus, qui certe nil conscrip- |
||||
|
140
scrit, (Ie quo ipsi non probe constitoril? Si laiiicn
conjccturis iiidulgcrt; liccat, cornm niilii prac caclinis seiitentia placcl , qui piilant, mvtthaeum liarii; iiaria- tioneni e foute liausissc, ([ui a josepui [)Otissinuiiii parlu originein duxit. Ad liuiic cniin, mariae sponsuin, in nostra pericopa oniiiia rcfcruntur; liujiis iüdolos, dul)ia, proposita, soniniuni, agendi ratio, maxime expotmntur; de MARlA vero, quamvis quae ad illani pertinent ube- rius cxplicanda videreatur, pauea tantum traduntur. Idem quoque in Capilis II: 13-15. el 19-23. eernere li(^el. Haec de mattiiaei nanationis argumento. De forma Tero si quaeris, hauc sine dul)io ipsi matthaeo adscrip- serim. Nequaquam inonumeiitum, ab alio jam scriptis mandatum, cum lecloribus eommunicare videlur. Aut si vel fundamento scripti alicujus fragmenti uitalur iiai- ratio, praesenti eerte forma ab eodcm auctore processit, qui universum Euangulium conscripsit. In nostris enim Gapitibus idem depreliendimus consilium, eandem dicendi rationem, usum V. T. euadem , atque in toto Euaiigelio cernimus. Ita, ut pauea tantum delibemus, dictio sect. 16. Ir^aovg, ó Zfyo/^êiot,' yiQunog occurrit item Cap. XXVII: 17 et 22; formula xui^ öivo saepius redit, nempe Capite II. et Gap. XXVII: 19; phrasis ;'(iig ov, sect. 25. legitur Gap. XIII: 33. XIV: 22. alibi; vox loot), quam narratiouibus praemittere amat matthaeus , et hic, sect. 19, et Cap. IX: 18, 32. XII: 46, et alibi occurrit (i). Ut brevi dicam: quae nostra continentur |
|||||
|
(1) Haec aliaque exempla affert crediVïbus, 1. 1. (, p. 61.
|
|||||
|
141
pericopa, toti mattii\ei Euaiigelio adeo sunt congrua,
ut bacce forma ab i[)so mattuaeo proveiiisse potueriat, quippe qui ex ore consauguinei cujusdain Christi has narratioiies accepisse, et, postquam de earum fide ipsiin probe constiterat, eas Euaiigeüo praemisisse vi- detur (>). De jirioris narrationis fontibus, quae habui, can-
dide inq)ertii: de luca jam nobis est videndum , de cujus narrationis fontil)us varia ralione sententiam tulerunt eruditi. Fucrunt, qui do Eiiangelio quodam Arche- typo aut do Euam^elio Infantiae cogitarent, uride has narratioiies accepisset i.ucas (2). Quorum tarnen sen- tentia satis firmo destituta videtur f'uiidameulo. Conce- dendum tarnen est, lucam Kcriptum, quoddam monumen- tuin in suos usus convertisse. Hoc enim non tantum cum totius Euangelii Lucanei dispositioiie conven^t ('), quod variarum ihiji^afor conjuiiotione exstitisse videtur, vovuin et in totius nostrae narrationis iiidole praesidium habol, Monunientum autem illud , quod lucas adhibuit, me ((uidom judice, eonscriptum fuit idiomate Hebrair co; hiiic coUir Heliraicus ('') totius nostrae narrationis |
||||||
|
(1) \[d. iiKiEsBACii. in Commcnt. land. p. 55-Gl. ammon, de naturd
nitrrationwm de vitac Jesu primordiis ^ in ejusdem Opvscc. Theol. p. 25. (2) Vid. KUisoEL, Pruleg. ud hicam, J 3. pag. 238.
(3) Quam .sententiam in primis exposuit sciheiehmachertjs , in opere
de LVuvE Eiiiiiigelio, qnamxis .snbinde, nt videtur, nimis artificiosA liitioue proeedens in Euangelii nostii analysi, quod saltem planckius el tKr)/..scrjii's in eo reprehenderunt. (i) ('(dorenï Hebraicnni narrationis stilo infusum esse , negari posse
u(iri \idelni. IVeipie tanien gehsd(ibfu sententiam improbaic auserini, |
||||||
|
142
repctendus. Mouunienli illius origincni ad Jpsii fa-
miliain rctulcrim, atque e mariae maxime ore illud conscriptum putaverim (i). Ad liane euim in lucae narratioue omnia rcfcrunlur, prouli a matthveo ad jOSEPiiuM. Quid Jesu lualri roiitigerit, quali animo et quaiitopcre Deo grata fuerit, maxime exponitur, josEPHi nulla fere meiitioiie facta. Nisi igitur ab ipsa MARtA , certe a Jesu fratribus vel consanguiaeis, aut a ZACnARiAE familia narratioiiis , ([uam tractanius, origiiiem repetamus. Neque de lugae «i/ofc/i?//V^ ali([uid delrahi vcrcamur, ila statueiitcs. Uiiicuique enim incumbit scriptori, qui praesto sunt fontes lios in suos usus eon- vertere, quaeque fide digna habet nionumenta histo- rica diligenter consulere. Jure enim eonfidimus lucam nil litteris mandassc, quod non ux{)ifl(i)g ccro.'h-r explo- raverit. Quid? quod ex ore ipsius mariae eorum, quae hic scribebat, confirmalionem audire potuit. Mvria |
||||||
|
qui I. 1. stili convenientiam inter Capita duo piiora atque totum
LVGAE Euangelium vindicavit. Sed iitraque sententia optime conjunjji po88e \idetur , si statuamus, ipsuui li'cam tale moniimentum Hebraicnm in Graecum sermonem convertisse , quod certe facere non possct, nisi ipse suum scribendi {^enus in hac versioue expi'imcret. {!) Neque tarnen hoc de toto Capite I et II. lucae affirmarc ause-
rim. ScKLEtERMACHERO enlui (quamvis f[nadripartita ejus nostrorum Ca- pitum divisio justo major atque nimis artificiosa videri possit) con- cedendum videtur, narrationem saltem Luc. II: 8-20. ita sese habere , ut ipsos pastores Bethlehemiticos liïc magis fontes fuisse arbi- tremur , quam quidem mariam. Ea enim, quae pastoribtis maxime gravia erant, exponuntur: Mariae vero nientio, quae sect. 19. inji- citur, potius ad Epilogum pertinere, quam fontem indicare milii ■videtur. Vid. schieiermachebi opus laudatum, pag. 37. |
||||||
|
143
eiiim, post Christi decessum, Hierosolymis habitasse vi-
detur in joiiattnis aedibus, cui matrem commcndaverat moribuiidus Sospitator; neque in Asiam minorem abiisse videliir johaivses , nisi mortua coclestis amici malre. Lucas vcro sacpius cum paulo Hierosolymis versatus est, il)i(juc discipulos adiit, qui iiitima cum Jesu fami- lia iieccssiliidine craiit conjuricti (Act. I: 13, 14). Si jam statuanins , lucam Euangelium coiiscripsisse, durante PAULi caplivilate (i) , mariam adliuc viventcm, 72 forlasso anuos natam , videre poluit (2). Quid autem LUCAE magis gratum esse potuit, quam ab ipsa Jesu saiictissirna matre ea accipere , quac illustrem ejus filium spectareiit? Quid mariae animi coiiditioni magis coutc- niens excogitari potest, quam, quae sibi evenerint, quae- qiie lam diu in corde recondiderit, palam profiteri? Nunc enim, Cliiisto in coelum sublato, gravissimae causae, propter (juas tam diu siloiitiurn servaverat, non am- plius valebant, nihilque impediebat, quominus subli- mia Christi primordia amicis traderet maria. Quod si cuidam minus verosimile videatur, optio nobis relin- quilur iiiter .iacobum, judam, alios, qui, cum Christo xuiu ()ii()/:u iiitime conjuncti (*), lucam de re, ante |
||||||
|
(1) Quod vero esse simillimum post alios probavit contra STRAüssiBM,
THOLUCK, 1. 1. p. 135.
(2) Hanc arjjjumentationem ubeiius persocnfiis est THomcK, 1. I.
p. 150 sqq. (3) Memoratii difïnissima est ingeniosa sententia, quam protulit Ven.
1. AB UTRECHT DRESSELHüI.s , in Commcnt. a societate Hagana praemio nnpci oiiiula , dn Euangelio incAE, p. 201. et qiiae hiic redit: Pro- |
||||||
|
Cliristi nataics facla , nptiine certiorem reddero potiioruiit.
Quidquid vero statuas, abundo apparet, matthaeüm atque lucam minime temere versatos fuisse in nostra exponenda historia, sed genuiuos fontes consuluisse, unde suas relationes hauserint (i). § 2.
Narratiomim argumentwm (2).
Etsi igitur non certo indicare potuimus, e quibus-
nani fontiljus narrationcs nostras hauserint Euangclistae, tarnen eos, haud sine veri specie, suspicari nol>is licuit, nullumque justum remansit dul)ium, quin verum di- cere potucrint. Sed iiovam uiioTciai iug documentum cernimus, attendentes ad ipsarum narratioiium argu- mentiim. Scilicet, nisi verae sint, quas trnctamns, narrationes, r(ey?/e intelliginius , quoniodo faclum sit, ut |
||||||
|
«teuangelium jacobi jure spnrium habemus. Difficile tarnen explicari
ff posse videtur, quare tantopere illud inciariierit, nisi statnamiis, «genuinum quoque olim adf'uisse jagobi Eiianjjeliiim, ((iiod tanien «haud diu superfuit. Ex hoc ijjitur opeix' dej)ei-dito Liuus lias nar- «rationes depromserit. Quae autem ab ipso Jesu fratrt; de ejus ff vita narrationes profectae essent, fide fuerint dignissimac!» Senten- tiam probare studet auctor, convenientiani ostendens inter Euange- listae nostri scripta atque jacobi epistolam, in piinris ffuoad utiius(iue scribendi formam. (1) Cf. hac de re difFicilliin4 A. ii. bi.oji, Dissertatio Theol. de
udfXr^oTg xui i(ó(-XrfMc T(w y.V(jlnv. L. 11. 1839. (2) Cf. w. BROES, Leerredenen, III. p. 190-223.
|
||||||
|
145
taleni rem sibi finxerint Aposloli, nequi' perspicimus
quare hac potissimum forma atque ratione oam adumbra- veriiit. Neutra liarum rerum difiTiciie probatu crit. Nisi revera e virgine uatus sit Christus, jure quaeri
potest, (juomodo eo pervenerinl Apostoli, ut lioc fingc- rent? Ad quani quidem quaestionem nemo satis pro- babili ratione respondit. SimpHces illi atque indocli Gablaei piscatores, neque ItHÜcd, neque Hellenistica My- thoJogia instituli crant. Virgincm autem partum edere inaudilum erat atque unicum prorsus. Num hoc igitur ad Messiae notiouem, qua iml)uti erant, pertinehat? Supra jam vidimus, rem minime ita sese habere. Ari fortassc studio duecbantur, Jcsiim inajore gloria oruandi? Sed qua, quaeso, ratione rcs in ejus gloriain expb'cari posset, quae primo obtutu s[)leiidorem divinurn minime refercbat? Quomodo illi, qui primum tcrrcstre atque splendidum Messiae regnum exspectaverant, eopervenire potueiunt, ut e rcgia quidem, sed pauperi populoque ignota virgine eum natum esse contendcrent? Profecto, nisi ipsa res ita obtinuerit, quam narrant, bis quaestio- nibus responderi non potest. Fateor, quae narrant, ea captum nostrum longe lateque superare. Quicumque vero suae teiiuitatis tam parum memor sit, ut nil rcci- pere vclit, msi quod aiitea inlellexerit, de inuiidi physici phaenomenis, de uuiversi ereatione, imo de semet ipso dubitet. Quodnam enim aenigma homiiii difficilius sol- vendum, quain ipsc^ homo? Quid de nostro ipsorum ortu, de iialurae legibus, de remin nexu iios homun- culi perspicimus? Ipsa rei indoies mihi documento est, bujusmodi quid ab Apostolis excogitari non potuisse : et 10 -
|
||||
|
146
si vel rem sibi fingere poluissent illi, certc non tali
forma eam descripsissent, iiisi revera accidisset. Quod jam altero loco data opera probemus. De sn-
blimi re tam gimpliei rationc narraut, ut ipsi auctores fere nescire videaiitur, se inauditum aliquid tradere. Rerum fietitiarum auctores, si quid describaiit, quod ipsis vebemeiiter placeat, iii eo ita versari soleiil, ut, nisi semet ipsos egregiis laudibus cxtollant, se certe le- ctoribus commeridetit, obtrudaut fere. Cujus rei plu- rinia exenipla in Euangeliis Apocryphis cernimus (i). Nostrae contra narrationes ipsorum auctoruni nullum prorsus continent vestigium : quin ita sese habent, ut, propter rem, quam exponuLit, auctorurn fere oblivi- scaris. Neque se ipsos, neijue rem a se traditam, ad- mirantur illi. Narrant porro ratione perquam modestd, atque luculenter ostendunt, se potius aliquid missum facere veile, quam sanctas modestiae atque verecundiac leges migrare. Quod si cuni liac eorum scribendi ratione impudicum illud conceptionis atque partus describendi genus comparemus, quod in Apocrypbis doniinatur, longe aliter utraeque narrationes nos afliciuiit! Nostrae narrationes decori sensum non laedunt: Apocryphae hunc ornnino olTcndunt. Multa quaerenda nostrae re- Hnquunt narrationes; neque rein, prorsus inexplica- bilem, grandisonis verbis enucleare student. Eatenus imperfecta^, nee omwino absolutas- dicere possemus ne- stras narrationes; simul vero addendum est, narrationes |
||||||
|
(1) Vid. e. g. Protevung. jac. Cap. XXV. apud thilonem, 1. 1,
p-dg. 273. |
||||||
|
147
de tali re, quas tanquani veras agiioscaiiiu», ita coinpa-
ratas esse debere. Saiicta enim sancte suiit expoiieiida; ille vero auctor nierito iii fraudis siispicioiieru iiicurrit, qui vires impeiidit, ut omnibus vauis quaesliouibus de lali re «hviaiii veiijal. Cum vero nostrae tiarratioiies stoJidae curiositati paruni satisfaciaiit, permulta silciitio praetereunles, iiiüs, quae expouuiit, facibus iis fidcm bal)omus. Nesciiuus fere, utrum ipsius rei, quam iiar- rarit, stibHmitas hac scribeLidi siinpbcitate et modestia superetur, au vero augeatui'. AdtUnc aliquid juvat do psijcholugicd veritate iii
josEpjii at([uc MARiAE dcscriptioiic. üi)ique jiartae indoles sii)i coustat. Angelo viso, littiuuLr/Jh^ ,-:;,/ it'j '/.oycj ai'Kn). Quomodo abter fieri potcrat? Neque euim Au- gelorum coiisortio usa erat, ueque ab Aiigeb manu puer cibuin acceperat, prouti somaiaiit Apocryphi au- ctores: scd simplex erat puclla, coelestibus visionibus vocibusve piane iiiassueta. Timor vero ille iiou impedit, quominus <)u)Myi'^i.in rcnru/ioi; fïr^ o ua;iui>i.io^ oviog. Noime bic eandeni invenimus mariam, quae (Cap. II: 19, 51.) avvi-ii^Qci lu oijiL'.iu 'laïia, <Jrfii'Ju/M)t(>u tv ïfj y.uQ()t(< airn^c;. Josepiium aeque pium justumque videuius, ubi de spousae puritate dubitat, et ubi, de Dei voluutale certior redditus, matreni et iiifa/item laete in tutelam accipit. Imo, nonnulla his iiarralionibus irisunt, ((uae primo obtutu ncque josepho iieque ma- RtAB magriopcre bonorifica videri possiiit. Dubius bae- ret uterque; objectioifeni movet maria; de spoasae bonore prinium josepho nequaquain constat; imo jam cogitat de ea diuuttenda , quae Messiae mater licrel. Ne- 10*
|
||||
|
148
que inentis , nee phantasiae, iicc pulchritudiuis dotes
MARiAE diserte adscribuiitur: virgiiialein autem dubita- tionem ejus quum tandem removerit Angelus, non con- tinuo exsultantis gaudii, sed submissi animi verba ex ea audimus, divino mandato obteniperantis. Tbi deiiique sublinie carmen ex alterius liujiis hamxae ore audimus, multa quidem est in Dei lande efl'erenda : de ipso vero miraculo, quo Messiae mater existcrel, plaiic silet. Si utriusque autem conditioiieni, notiones, cliaracterem consuluerimus, aut omnia me fallunt, aut talia veritati.* ■vestigia cliaracterum descriptioni iiisunt, ut nil addi, nil omitti potuisset, sine tolius divinac liarmoniae de- trimento. Profecto, ita mente omnia revolvens , ita honori unice coiisulens, ita, dubiis remotis, Deo plane confi- dens, MARIA sola cl apta el digiia erat, quani niundi Sospitator niatrem diceret. Sed Angelophanias lumcn contincre bas narrationes,
fortasse quis objiciet. Ni fallor, posl ea, quae jam aniraadvertimus, baec res iniiiorem nobis molestiam creab't, quani ^\ye\ initio, vel .yevnün nobis tractanda fuisset. Si autem vera sint, quae jam exposuimus , An- gelopbaniae egregie iiostrae rei divinae iiidoli conveniunl. Nisi eiiim quis probaverit, Angelos ne([ue esse, neque apparere posse, concedet, opinor, nullani unquain ap- parendi causam iis cxstitisse graviorem, quam tempore conceplionis et iiatalium ejus, quem onines Angeli Dei adorant (Hebr. I: 6). Consilium autem, quo, nostris moncntibus narrationibus, missi sint, Deo , Angelorum Domino, profecto dignissimum est. Quid enim jam ma- gis neeessarium erat, quam dubitantis animum corrobo- |
||||
|
149
rare, ipsis Jesu pareiitibus ejus adveatum aiinunciare,
zi^v fi/h)yi^iiÉiT'V H'yinxd'i'n' de filii splendore futuro cer- tiorem reddere ? Quarilopere omnia, quae de Messiae regno praedical Angelus, et mariae notiouibus conve- niebant, et vero siiiiul congruebaut! Quam sublimi ra- tiorip dubilationi resdoiidetur, qunni divinis proniissis non potcral uon opponere regia virgo! Ad josepuum vero quod altiuel, non uego, visioneiii, quae iJIi coii- tigit, inajore premi diflicultate, iieque equidem notam cliaracteristicam constiluere uusiui, qua soiiinia, divinitus rnissa, a solitis disceruautur. Sed ipsa res, quamvis verani ejus rationcin perscrutari non possiaius, ft iieces- saria fuil, et josepui conditioni plano accommodata. JosEPiius enini ralioneni edocendus eral, qua, e Dei vo- luntate, acturus esset, munusque honorificeiitissimum ei Prat ex[)licanduin, quod ei iraponebat Divina Provi- deiitia. Nu'lus autein homo liaec ei uperire poterat: divina igitur instilutio ei cummaxime nccessaria fuit. Quod reete jam oRruEWEs observavit ('). Non defuerunt qui- deiii, qui josepui niciilis connnutationem naturalibus itiaxim(! et psychologicis causis explicari posse [lularent. Veruni non video, quomodo haec mentis mutatio propo- (1) OiuGENEs, eontru C'clsum I. G6. (paj;. 381. EU. de Lu Rue) ad
loeiim Matth. I; 20. jure observavit «JNiliil hic scriptum est, <jUO(i « milii adiiiodnm insoleiis videatur. In ulroque eniiii scripturae loco «iiarratur AiijjeJus josKPiirM allocutus i'uisse pei' .sumniuni; at pluri- « bus aliis coutijjit, ut per s'omniuin aduionereiitur, (juid lacto opus «esset; sive au^ckis, sisc quaedam alia res in anima imajiines infor- « maveiit. Quid igitur absurdi est, ei, tjui seinel humauain iiaturani * susceperai . lininano more provideri. ut pericula decliuctln |
||||
|
150
sitique conrersio obliiiere potuerit, iiisi extriiisecus ali-
quid acccsserit, quod eam efleceril. Non oiiiin , quae antea obscure spiiseral, jam ei clara alque pcrspicua fiuiit, sed de re plaiie igiiota atque iiiaudita certior redditur, atque, liac pevce|)la, plaue coiitraria ralione cogitare atque agere instituit. Quiibii autem josepho probe coiistare potuit, Angelum ei apparuisse, etiarnsi de ratioiie, qua hoc factum esset, iieque aliis ueque uobis aliquid coiistet? Nonue somiiii perspicuitas, ejus- dem sejuiietio a cacteris visioiiibus iiocturnis, eius coii- venienlia cuip. doniiientis animi conditione, peculiaris tandem ejus in inente eflicacitas, aliaquc, taiitopere huc valere potuerunl, ut nulla justa ipsi renianeret dubitandi causa de soinnii origine divina (') ? Neque objici polest, Deo indignuni i'uisse, quod per ,sum- niiitn voluntutem suani josepho [)alefecerit, quia tale quid hunianae superstitioiii alimeritinn [)raeberit: nam nullus est modus, quo se hominibiis patefaciat Deus, quin in malain [lartejn trahi possit. Quid? quod hac |
||||||
|
(1) \ïd. iiERLNGA, in ComiiLciit, do Angrlis (in o[)eiibu.s .So(^ Haf,.
1811.) pa;;. 42. «t In primi-s iiebderi llumitiu de ÏHatth. I: IS-i.'). (zvr Rel. u. Thcol. ïom. i\. p. 41).) (pii. do josEPHi dubiis exponent, pul- fhre ait « Auf der Spitze einar .so scliarf sclmeidenden Klippe stand ff das Schiff: ein Anjjenblick mnsste es retten , oder es ward Trünimer ■ " Und Gott «ollle nnd tliilt's. Eiselieinun;; (^rhielt .fOSEPIl, aber nur «auf dei untersten Stiife der Erscheinnn;;, im Trmim. Würe es der ('MAUIA also ffeNvesen. wie unbefrieiiijjend . nnd für die Spotter jjar «lücherlii'b. A.ber josepu — er wai- nnr r'ieben])ei'Son, die dabei '-"Stand, flie AViniv nnd \nfsehlu.ss ntitliig hatte. nnd so war es für *' ihii {jenn;;. » |
||||||
|
151
in re prae caeleris divina sapientia clucet, quae, per
medios orrores, superstitionem atque vitia, institutio- nein generis hurnani curare pergit, et per oppositas fere vias ad verum, honum, saüctumque nos perducit (>). Postrerno lioc addendum. Nisi res nostra revera ob-
tinuisset, non video, quoinodo Christi orturn hnmaiium explicemus. Josephi filium eiim fuisse probari non po- test: irno, nisi josephum in Clirisli pueritia mortuum esse putaveris, (2) ejus agendi ratio erga patrein, qui in Christi pu))lica vita ncquaquaia occurrit, ex|)licari non potest. Unauiuuis Euaiigeliorum Canonicoruin et Apo- cryphoruin consensus illud oinni dubio rnajus constituit, Jesum JOSEPHI üHum non fuisse (3). Undenam igitur Christus origineni duxit? Novi, fuisse, qui Mariam de- ceptam et tanieii purani virgineni habuerint: sed quo- modo hoc ef Jesu hoininis subliinitati et iiidoli nostrarum narrationum niorali (*) conveniat, parum iiitelHgo. Mi- |
||||||
|
(1) Vid. llERDEli, I. 1 p, 52.
(2) Cnju8 rei nuUiim exstat dociimtmtum: contra p Joh. VI: 42.
contrariiim .se(|iii videtiir. (3) Liiculenter hoc probavit ltökwig, l. I. p. 51-77.
(4) Haiic iudoleni nioralem nostrarum narrationnni et atii turpiter
neglexerunt, el in j>rimis auctor libri 9 die IVatürliohc Gebiirt Jesu historisch beiirktuidet durch fi,,\\ii josephi Jild. Alterth. (B. XVII. Cap. 2. J 4.), qni totam nostrani narratinnem explicare studct € coiispi- ratioue qnadaui Phari.'siioornui coutra fjehodem mag.iüh , iiovo i|uodaui Mes.sia, .iesii nimiiutii , in nic<liuni prolato , qni a GAHO quodani, libi- dinoso et pulcerriino juvenc, iaveute xagharia sacerdote, procreafus est n HAHIA virgino, hnjns nepti, per fraudcin dercpta. Scntentia autem , quae .Tesiun lanquani Detim e.v muchind habet. quo Pïiari»aei |
||||||
|
152
iiima hujufi rei suspicio cuni Marine pura atqiie sedata
indole puyiiat, iii qua non imagitiaiidi facullas, sed mens atquc intelligentine sollertia longe praevnlenl. Si autem jure boe comnienünn fugiamus, qno Jiidaeis, optimum Sospitaforem turpitcr calumniantiljus, similes redderemur, nulla \'ia nobis relinquitur , nisi pia fides, narratioiiibus Euangelicis liabenda, quippe quae, pro- fecto! et forma et argumeiito se quam maxime unicui- que commendenl, qui veri sensu non pbuie bebete gaudeat (i). § 3.
JSarratiunum con/fertéifó',
Quae Iiueiisque disputaviixius de riostrarum narralionuni
fontibus alque arguineuto, ad oarumdoin cCio/itouia' coiifirniaiidara minus vaïoreut, nisi rrpugnanliae species, in lis olivia , possit e medio tolli. Addenda igilur vide- tur hievis de nostrarum narralioninn anis-f^t^ff rpilogns. |
||||||
|
utebaiitiir (tuipe tliclii IJ , cai i[>se jicr totani \itan» tarnen »c aceniine
opposiiit, setisiun Chrisliaiuiiii ita taedit, af<iue Jesii liistoriae tanto- peie est op[)Osila, ut refutatioiie non mereatiii'. Cf., si lanti videtur, Censor in Diarïo, Theolog. LiAteraturhlatt zur Algcmeine Kirchen- xeïtunff, 1832. No. 16, 17. Jfuic scripto se opposuit Anticarus odcr Historische Critisrhc Beleuchtvng der Schrift, die A'itt. Gcb. u. s. w. von w. T. KORB, Lipsiae 1831. 'jui, data opera, ostendit, laudatam aentcntiarn et perversa interpretationc niti loei, e josepho laudati, et in ridicula oninia al>ire, e^ h\ [)othesi esse superstrnctam, (jiiae mm- quani probari possii. (1) Cf. NEAMtER. I. !. pajï. 8. sq.
|
||||||
|
153
Alterain iianalioiiem ab altera plane recedere, primo
jam obtutu apparet. Mvtthaeus enim quae josepho, LUCAS autein quae mariae cveiierunt, maxime expo- suit. Hoc auctore, mariae anuunliatur, esse sobolem ex se uasciluraiu, quae uou humano patri, sed Spiritui Saiicto originem deberel; Ulo vero momente , de liuju» gravidilatis causa et coiisilio certior redditur josephus. Res igitur, ([uam utcrque expouit Euangebsta , etsi eadem, aliter tameu ab ulroque quodammodo iuformata est. Jam vero quaeritur , ulrum altera narratio alteram suppleat, an vero excludal. Prius si verum est, eadem res a dua- bus maxime partibus uobis coiispicieuda praebetur, pro duabus, quas maxime spectabat, persouis. Posterius si revera obtiuct, certo certius vel alteri uarralioiii, vel utrique, fides deneganda est. Ulam seiitentiaui am- plexi suut iiiterpretes plurimi autiquiores; hanc. alios noiuiullos secuti, schleiermacherus et straussiüs (»). Quorum dubia in primis nexum premunt, quo alteram cum altera ;iarratione conjunctam cernimus. Hos si audis, cum lucae narralione josephi dubia componi ue- queunt. «Maria enim, ut ajuiit, non poterat non, quae « sibi eoiitigerant, josepho confidere : quodsi fecerit, ex- «plicari non potest, quoniodo de illa dubia alere potuerit «JOSEPHUS. Legatus aulem divinus ininime provocat «ad ea , quae jam mariae aiinunciaverat, sed ita fere «ratiocinatur, ac si iiunc demum prima vice missus «esset. Et si vel statuanms, mariam de tota re silentium «servassc, donec de vera ejus iiidole certior redditus esset (1) Vid. SCHLEIERIHACIIKR , 1. I. |). 42. «THAI'SS . I. I. pag. 188.
|
||||
|
154
«JOSEPHUS, neque ilHus diuturnam in elizabethae domo
«commorationem intelligere possirnns, neque animi tran- « quillitalem explicare, quam in ea observamus, anlcaquam «cum josEPHO suain conditionem comraunicaverat.» Quae dubia postquam straussius uberius exposuerat, va- riasque, quibus componerentur, rationes rejeccrat, inde efficit, alteram narrationem altera excludi, atque adeo in eo desinit, ut inter Mythos utramque recenseat. Neque tarnen jure ita statuisse vidcUir straussius. Op-
time enim utraque narratio cum altera conciliari posse videtur, ratione non nova quidem, sed multoruni tarnen auctoritate atque exemplo probata. Simplicissimc enim rem nobis ita informamus. Prirnum mariae rem annun- ciavit Angelus, quippe quam prae caeteris spectabat. Tune vero abiit illa ad elizabetham, ac poslea demuin, domum redux, a josepho f(V)f'.'>/; tv yuaio} iyoviiu. Huic jam, hac de re jure sollicito, legatus apparet divinus, qui, quid de illa statucndum, et qua ratione erga ma- RiAM ageiidum esset, ipsi Dei nomine praecipit. Sed jnm quaeritur, utrum josepho statini, quae
sibi eveucrant, tradiderit maria, an vero minus. Qui affirmando respondent, provocant et ad necessiludinein inter mariam atque josephüm , omnino tenerrimaru il- lam, qua tale quid josepho Iradere debuerit, et ad MARIAE de Angelophaniae veritate persuasionem atn- mumque Deo obtenq)eraiitem, (|uo incitari debuerit ad lactum, qnem acceperat, puncium statim cum JOSEPHO communicanduin. Si ita res se habuisset. ne- quaquani inde sequeretur , Angelophaniam josepho non ampliu8 nece.ssariam fuisse. ld enim , quod bic agcba- |
||||
|
155
tur, tarn divinum atque iriauditum erat, ut riemo qui-
deni , iiisi divina assertioiie fretus, ejusmodi quid cre- didisset. Imo, Aiigeli ap[)aritio, quae josepho contigit, non tantum iiiserviit ad ejus fidem confirmandam, ani- mique trnnquillilatem ei reddendam , sed simul ita ei divina sapientia ostendit, qualis esset infans, quem in tutelain acciperet, quanlaque salus al) Ulo exspectanda. Et si \'el statueremus, mariae , statim rem cum i|)so conununicanti, non conliinio fidem habuisse josephum , nullum oxinde josephi indolesdetriinentumacciperet, quiii ipsius , utpote dixuior , maxime hoc interesse debebat, ut de sponsao puritate probe sibi constaret. Ncque ma- jore jure eo ofi'enditur straussius , quod miraculosae MARIAE narrationi fidem dencgaverit idem ille josephus, qui tarnen mox alio miracnlo victus, atque ad Angelorum visiones admittendas proclivis esset. Nam Angeloplianiae studioso V. T. lectori minime inauditae erant: quod vero virgo, non cum viro congressa, conciperet, rcs erat tam inaudita, ut de ca jure dubitare potuerit JOSEPHUS, nisi divinitus de ea certior redderetur. Etiamsi igilur statueremus, josephum ab ipsa maria. primum de re nestra nuntium accepisse, nequaquam tarnen inde sequeretur, luc\e narratione mattuaei expositionem excludi. Mihi Tero probabilius videtur, martam rem josepho
non aperuisse, anteaquam buic etiam Angelus apparue- rat. Argumeiitis liaud spernendis haec fiilcitur senlentia. lllud enim n'itL'h^ , Matth. I: 18. inexspectati quid indi- care videtur. Indoles porro Angeloplianiae, quae jose- pho contigit, huic sententiae hand param auctoritatis |
||||
|
156
adjuiigit. Miiiime eiiini provocat ad ea, quac mariae
proiiiiserat: quod certe fecisset, si haec jam e mariae ore accepisset, dcque iis dubitasset josephus. Acccdit, quod LUCAE iiarralioni, scct. 39. vcstigium iiiesse videa- tur iiiaxiniac celeritatis, qua maria, Aiigelo aiidito, elizabetham adierit. Nequc mariae lioc iinputari polcst , eatii JOSEPHO hac de re uil tradidisse. Modestani eiiim sponsam ad tam difficilem coiifessioiieiii non facile acce- derc potuisse, puto. Mariae uutem indoli niagis coiigruum erat, de aüqua re silentiuin servare, quum statini men- tein aperire. Neque dijudicaiida vidolur e nostris decori atque lionesti legibus. Quid? quod Deo hoc tuto reliii- quere. poterat, qiii, cuni ad tam iiisignem eam desig- nasset honorem, hunc quoque corain josepho \iiidicaturus ejusque jusla dubia remoturus esset. Profccto ! quo cer- tius MARIAE constabat de peculiari, qui se ipsi manifes- taverat, favore divino, eo uiagis se Deo tradere dehcbat, non vero ipsa agere. Aut potius, iii fallor, de totahacre neque statim cogitavit maria , iieque cogitare poterat. Summo enini gaudio repletus erat animus , quod ex ejus carmiiie satis apparet, Statim elizabetham adiit, fidem in se excitatani corroborare studeiis. Neque ita josEpnuM i;eglexisse censeiida est; üamipse legatus divinus oblique , ELIZABETHAE meiitione facta, ad hoc iter suscipieiidum MAKIAE ansam dedit, quo ad majorom persuasionem perveniret. Visa elizabetha coiifiriiialaque exiiide ipsius persuasione, vel Deo curain rcliquit, josephi dubia, quae certe orireiitur, solveiidi, vel, si muvis, cuin ELIZABETHA liac (Ie re consilium iiiirc potuit. Disputata si probabilia lectoiibus videantur , item jam
|
||||
|
157
apparuit, ea reruui adjuiicta, quae A.poorypiii auctores
excogitarial ad josephi dubia explicanda, piaue esse supervacanea (i). In Proteuangelio JAC. Cap. XII. nodus ita solvitur: BlaQid/i êe t.[(-lu!hTO iiöv /^ivintj-- QU'iv, (i)r ti7is jïooi; uni^r Fulit^ii^X. Josepiius eam gra- vidam invenit, atque objurgat; MARiAvero, ov yin'nJ'/M , iiiquit, 7co!}fv tuil roïro kv ti~ yaaiQi f^iov. Haec vero rei exornandae ratio et ea , quae mariae evenerunt, plane incerla reddit, et maxime quaesita esse videtur, et cum MARIAE iiidole pura atque aequabili aperte pugnat. Neque majore pretio habeam explicationem in Euan- gelio de nativitate Mariae, Cap. VIII-X. ubi jose- piius dicitur iiou Nazarethae, sed Betlileliemi habitasse, quod tarnen babitationis discrimen non satis valido niti videtur argumeuto. Sed quid plura? Supra jam vidimus, alteram narr.itioiiem cum altera optime concinere, ne- que igitur talibus aliisve remediis nobis opus esse videtur. Sed uberius eliam progrcdi licet. Si enim accurate inspicimus atque comparanius utramque nostram narra- tionem, Euangelistas coiisuluisse fontes videmus, a se invicem plane recedentes. Et vel sic tamen nulla res est in altera narratione, quae cum altera pugnat, imo se invicem supjjleiit atque confirmaiit, quamvis neutra ab altera pendeat. Puk;errima vero harmonia, quam ita in media rcpugnantiac specie animadvertimus, me quidem judice, liaud parum valet ad nostrarum narra- lioiium verilnteni comprobandam (2). Apparet autem, |
||||||
|
(1) Vid. STRAUSS. 1. 1. p. 189, 190.
('i) Quod item observat FEiLMOdER, Einl. i'is N. T. p. 97.
|
||||||
|
158
quani levia sint, quae ex narrationuin discriniine effe-
cerit sTRAUssiüs, ad Mythicarn eorum indolein proban- dam. Et si vel nonnuUa nostris nairationibus inessenl, quae non probe conjungi possent, tanieii temere banc ob causam fidem iis denegaremus; si eniin historia etiam vitae publicae Jesu multa coutineat, quae non ab omni parte secum invicem conciliari possint, nonne nuilto ma- jore jure talia suspicareinur in nativitatis historia? Pru- dentius igitur erit, judicii i-uox>/>' adhibcre in re, de qua semper multa quaerenda relinquuulur, quam allo supercilio ea despicere , quae , etinmsi eorum vcrus uexus nos lateat, tarnen minime sibi invicem opponi debent. CAPUT POSTEKIUS.
OBJECTIONUM liK PUTATIO.
(apOLOGIA M'GATIVa). Exposuimus igitur fundamentum historicum, quo ni-
titur nostra persuasio de Sospitalore, extraordinaria ra- tiona e Maria virgine uato. Neque aliler fieri poterat, quin, ita disputantes, de nostraruni narratioiium au- thentia, charactere minime Mytinco, fide historica, plures jam solvere inceperimus dubitationes, quae ma- xime contra ipsas bas narralioues proferuntur. Sed supersunt etiamnunc nonnulla dubia, argmnentmn ma- xime, quod iis continetur, spectantia. Quae nisi sol- vere possimus, placitum nostrum jure rejecisse quam plurimi existimandi erunt. Hoc igitur jam aggredianmr , et, prouti hucusque poneiido maxime et confirmando processit disputatio , ita aunc refutando eadem pergat. |
||||
|
159
Crisiii autem institueiitibus iiiter multas, quas adver-
sarii moverunt, diflicultatcs, duplex nobis se offert earum genus. Aliae enim objectiones repetuntur e pugna, quae inler nostram rem interoedit et alia, quae vel in Codice Sacro invenimus, vel inter Christi cultores observamus, efTata atque sententias; aliae contra e si- lentio derivantur, quod de nostra re et Jesus etApostoli servarunt. Illae iterum distinguuntur in objectiones Mi&to- rican, Criticas, Exegeticas, Dogmatiean [f). Historicae derivantur e\ Ehionitarum , Gnusticorum , alioruni, de nostra re sententia; quae quid valeaiit, in introitu vidi- mus. Criticae movenlur contra narrationum nostrarum autlientiam; has vero objectiones supra (Parte II. Gap. I. Sect. I.) jam refutare studuimus. Dogmaticae aptius pertractari possunt in Parte III., ubi de industria in argu- menti nostri momentum dogmaticum inquiremus. Re- manent igitur in classe priori objectiones jE'^'p^ei/eae, de- promptae illae e pugna nostrae rei cum aliis nonnullis rerum monientis, in narrationibus Euangelicis obviis. De his igitur primum. videamus. SECT 10 I.
OBJECTIONES EXEGETICAE.
Repugnantia in tahulis Christi genealogicis.
Primum autem hic in censum venit discrimen, quod
inter utranique obtinet Christi tabulam genealogicam. |
|||||
|
(l) Vid. wcssuiiEiutn, Tlieul. Dogm. \) 123.
|
|||||
|
160
Quaestioiiem adeo aggredimur tiitam ulque implicitain,
qua nulla fere, me judice, in narratioiiuni Euangelica- rum interpretatioiie tcI diflficilior invciiilur , vel niulto- rum naufragiis notior. Ne aiilem nauf'nigioiurn nume- rum iiostro augeauius, ea tantum commenioreinus, ([uae maxime necessaria videantur. Caetcra lubciiter missa facimus de re, tam saepe acriter agitata, ut nuriquam ad certutn exitum eam perduci posse existimaverim. Neutrius igitur tabulae computandae ratioüem aut fidem historicam data opera exponeniiis: id uaice persccuturi, utrum jure ex earum discrimine arguiueutuni profcrri queat, ad mirificum Cliristi ortuni impiigiiaiidum. Ejusmodi autem ex iis argumeutum dcpromserunt non
Mythicae tantum, sed et ISaturalix interprctationis patroni. Quum cnini hae tabulae aperte Jesu originem e DAVIDE per josephuïi derivent, sequitur, adversariis monentibus, vel ex ipsorum horum auctorum sentcntia Jesum JOSEPHI filium liabenduni esse, vel lias tabulas genealogicas in quaestione de Jesu origine liumana di- rimenda nil prorsus valere. Hanc autem sententiam, varia ratione exornatam, et sciileiermacherus et straus- sius exposuerunt, plures Rationalisiiii patronos se- cuti (i). Quid igitur iiobis de utraquc tabula genealo- gica videatur, brevissirac ex[)Oiiciiduiii est. Memorata enim objectio lioc maxime urget, utramquo taliel- lam josEPHUM spectare : quod iiobis niininie itii videlur. |
||||||
|
(1) Vid. STRAuss, Xeien/raw,, Tom I: $i 27., schleiehjiacher, Glaubcns-
lehre II g 97. p. 71. Addatur schibidt , Bihliolhch für Critik und Exegese, I. p. 403. et wkgscheidïr , Theol. Doffvi. § 123. annot. d. |
||||||
|
161
Fuerunt quidem, qui utramque inter se conciliari, et
ad eundem hominem referri posse putarent, leviratu in auxilium vocato (•). Sed hanc rationem ingeniosissimam nullo fuiidamento niti, et nimis quoque artificiosani esse, plurimi moiiuerunt. Quid ? quod unus leviratus non suflicit ad pugnam tollendam; unde et mugius ad idem remedium ter recurrendum esse existimat. Neque tarnen , hoc remedium rejicientes, statim iis auctoribus calculum adjiciendum esse censemus, qui uberiorem hujus rei disquisitionem inutiiem habeant, nostrasque tabulas ali- quando in harmoniam redigi posse acriter negent; unde statim procedunt ad earum historicum characterem de- negandum (2). Hi enim nodum non solvunt, sed dissecant. Nobis hucusque maxime placet sententia eorum, qui lu- CAE catalogum ad mariam referunt, matthaei vero ad JOSEPHUM. Quae sententia non tantum et simplicitate et aucloritate et autiquitate commendatur; sed et aliorum argumentorum numero haud spcrnendo ('). Nova quidem argumenta his addere non possumus, nee difïïcultatibus hanc premi sententiam negamus, sed vel sic tarnen haec mihi optima videtur quaestionis componendae ratio. Ne autem aliorum rivulis nostros hortulos nimium irrige- mus, aut citationum copia lectores absterreamus, bre- vissime tantum indicabimus argumenta, quibus haec sententia mtatur. |
||||||
|
(1) Vid. in primiSHiiG, £inl. II. p. 233.
(2) Quorum aiictonim catalogum tradit stravss, 1. 1. p. 177. et
WINER, Reul — Wörterbuch, 1. p. B60. (3) Ita HEIVICUS, SrANHElJI, BKIVGEI, HEl'BAN , rilILllS , KlJINOEl , KHAPP ,
0I,SI|.AI1.SE.^, ulü. 11
|
||||||
|
162
Primum quidem satis apparet, alteram labulam ab
altera plane diflerre : nulla fere convenientia inter utram- que cernitur, si a zerubabelis atque zalatiiielis no- minibus discedas, quae tarnen, utpote inter Judaeos Tulgaria, non neceSsaiio ad easdein personas referendae sunt. Imo iustam admirationem excitaret, si in lanto nominum numero e diversis familiis, nulla prorsus con- Tenientia cerneretur. Deinde, varia nomina a luca non conjunguntur verbo ^yèwi^oc, sed articulo tov. Hanc autem vocem alium etiam, quam patrem natu- ralem spectare posse, e Cap. III: 38. apparet, ubi ^^dd/.), TOV x^^tov dicitur. Porro, verba: cog ivofii'-^eTO ving loiatjq), plane inepta forent, nisi in pareiithesi essent. ponenda. Jam vero firai et vofiiCeaO^ai sibi invicem opponuntur, ad distinguendum inter eum, cu- jus proles Sos[)ilator habebatur, et eum, cujus pro- genies revera erat. Verba igitur lor :]U interpretanda censemus de Christo, heli ncpote. Si quaeras, quare non ipsius etiam mariae in hoc Gatalogo mentio in- jiciatur, rcspondendum est, Judaeos in tabulis Gene- alogicis non solcre matrum rcspectum habere. Quod autem lucas, contra morem vulgarem, matris Genealo- giam tradil, minus absurdum videbitur, si reputeraus, eundem illum antea Cap. I. Sospitaloris origincm e sola MARIA virgine tradidisse (i). Rarum quidem est, quem- quam apud Hebraeos proavi Jilinm dici; sed apud i,u- CAM , quiChristuni «.u!7fK>« habebat, hoc minus niiramur. Neque ejusdem loqueiidi rationis vestigia in V. T. prorsus (1) tJiKid et ooncedit PAiirs, Leken Jesu, 1. p. 90.
|
||||
|
163
(Icsidernntiir (Vid. 2 Sam. XIX: 24.). Quid? quod i.ucas,
hac in re, prouti in tota hujus Catalogi distributione, Judaeorum moribus minus adstrictus fuisse videtur, quo fit, ut ad ADAMUM usque Catalogum suum extendnt. Op- ponunt quidem secus seiitientes, et elizabetham neptin MARiAE fuisse, et Judaica traditione joachimum quem- dani MARIAE patrem vocari (i): sed hoc parum molestiae creat. Quod ad prins cnini: scirrius e loco 2 Chron. XXII: 11, sacerdotibus licitum fuisse, ex alia quoque tribu uxorem ducere, atque adeo emzabetham ad judae tribum pertinere potuisse; posterior vero traditio nulla pollet auctoritate, nisi forte ro Hkl e nomme ^lluy.f■lj.l fluxissc statuas, hoc autem cum nomine joachimi fere convenisse. Quin ipsi Judaei in Talmude Hierosolymi- tano MARiAM memorant filiam heli, Geheiinae crucialibus vehementissimis traditam. De mariae autem origine Da- vidica, nisi e Luc. I: 26, certe e sect. 32. comparata cum sect. 35. (2) certissime constare mihi videtur. Sed vel sic tarnen quaestio remanet, quare matthaeus ,
cui constabat de ,Jesu e matre virgine ortu, josephi tarnen Genealogiam tradiderit ? Auctorem enim 110- strum ita Jesu e josepho originem tradere nequaquani yoluisse, ex iis satis apparet, quae in Capitis I. fine dixit. Observandum autem est, Jesum josephi filium adopta- tum certe fuisse : talis autem filii originem ad patrem adoptivum Judaeos referre solere. Neque in mattiiaei Euangelio matris .lesu Genealogiam jure exspectare pos- (1) Vid. Euang. de Nat. mariak, Cap. I. apud thuoneb , p. 317.
(2) Vid. NEANSER , 1. 1. |). 17.
11*
|
||||
|
164
sumus, quum in foemiiiarum originem rarius Jiidaei
iriquirereut. Vero simile mihi videtur, hujus Gapitis auctorem Genealogiam josephi apud hujus familiam in- Tenisse, et hanc, utpote Sospitatoris genus proxime spectantem, in suos usus convertisse. Quod sapienter eum fecisse arbitremur. Inter Ghristianos enim Palae- stinenses, in quorum usuni scripsisse yidetur matthaeus, haud pauci fuerunt, quos nostra res lateret, multi itidem, qui eam acriter negarent; his igitur in Jesu originem humanam inquirentibus, apte ostendi poterat, quam matthaeus exhibet, tabula Genealogica ('), atque ita Jesu originem ab omni parte Davidicam, quam in Messia exigebant, iis luculenter probari. Quid? quod ex hac, quae exstabat, josephi Genealogia, causam aliquatenus derivare possimus, cur Jesus Bethlehemi nasci potuerit. Ne autem perperam iiiteUigerelur mat- thaeus, sect. 16. JOSEPHUM non Ghristi patrem dixit, sed zor uvóqu Hlufjiag, i^ r^g iytvrrjtr^ f/]i)(ivg 6 Xeyo- (.levog ^^(jKnog. Quapropter et illi Ghristi cultores, qui Jesum merum hominem haberent, e josepuo ortum, MATTHAEi tamen Genealogiam rejecisse videntur, quippe quae josephum quidem spectaret, simul vero extraor- •dinariam Ghristi originem doceret. Caelerum ipsa haec JOSEPHI Genealogia iiidolem riostrarum narrationum hi- storicam egregie probat. Non facile enim auctor fabulae de Jesu mirifico ortu josephi tabulam genealogicam lit- |
|||||
|
(1) Ingeniose inter ejusmodi Genealogiam ostensibilem (»it venia
♦iBrbo!) apud matthaeiim , realem apnd Luam, distinxit olsiiahsen in Comment. ad li. I. |
|||||
|
165
teris mandasset. Nequaquam igitur haiuni tabulaium
discrimen nostram fidem labefactat, sed vero eandem confirmat. §2.
Repu^nanlia in MARIAB, fratrum , aeuualium
iententid. Quicumque unquam extraordiriariam Jesu nativitalem
impugnarunt, stalim promti erant atque parati, ut ad hoc argumentum provocareiit ('). Nee mirum; si enim cum exposita historia comparemus Christi matris, fra- trum, aequalium sententiam effataque, hunc ortum vel silentio praetermissum, vel ad josephum relatum videmus. Jesum illi dixerunt (Matth. XIII: 53 — 56.) toü zsxzovug tuov, atque rogabant: ot <xde^g>()l xai al ddekfpal amoïi nvil naaui n^oQ t^fiag tiai; Haec Jesu origo in causis erat, quibus factum sit, ut illius sapientia offendebantur quam plurimi, dicentes, rcoO^tv tqvh{> i) ainpiuixvtrj; —Eandem ob causam eos lalebal, quomodo Christus se de coelo descendisse aflirmare posset, ille nimirum riog lv)Oi](p, ov >}/'f?t,', ita ajebant, oïêafitv lov JTatSQu xai ir^v fiij- isQu (Joh. VI: 42.). Quid? quod et philippus Apostolus hauc sentiendi rationem cum plerisque communem ha- bebat (Joh. I: 46.). Ut vero de hujus opiiiionis vi recte judicemus, noiniulla iiobis sunt observanda, Ac pri- tniim quidem, Jesum de iiidustria ac summa cum sa» (1} Viil. STRAUSS. I. |!. 209. et aiictoie» ibi laudati.
|
||||
|
Iö6
pienlia, quod postea videbimus , hac de re, dum vive-
bat, non locutum fuisse coram populo. Deinde vero laudata loca nil coiitiiiere , nisi ea , quae, vagante fama, in vulgi ore de Christi origine circumrerebaiilur : quod et ex Euangelistarum narrandi ratione satis patel, et ab ipsis adversariis nostrae sententiae conceditur (i). Testimonium autem hominum, quorum alii Christum leviter obscrvabant at({ue audiebant, alii eum odio habebaiil, alii ejiis liumili conditione ofTendebantur, non ejusmodi est, ut mullum in nostra re valeat. Neque omnium Ghrisli popularium senlentiam novimus, sed ex parte tantum eos audivimus: certe non defuerunt alii, qui meliora esseiit edocti. Porro, de philippo monen- dum, eum ita locutum esse, brevi postquam a Jesu ad Apostoli iiiuiïus vocatus, neque a Sospitatore hac de re certior reddilus esset. Tarn, illos eliani , qui Jesum Messiam fiüunique davidis liaberenl, josephi filium eum dicere potuisse, quum neque mirificus ortus ad eorum de Messia notiouem pertinuisse, neque de josephi ori- gine Davidica dubitatum fuisse videatur (Vid. Joh. 1: 42 et 46.). Denique ohsetySkVavLS, totam historiam nostram ita comparalam atque eum aliis rerum adjunctis con- junctam fuisse, ut multos fere fugere debuerit. Tem- pore enim, quo mariae angelus apparebat, jam erat ea fitf.n'i^i)iev/.iévij T([>[i>arfp Luc. l: 21, quo fieri debebat, ut dedecus quidem ab ea removeretur, simul vero tota res legeretur. Non mullis certe, quae sibi evenerunt, narraverunt josephus atque maria. Pastores autem Beth- |
|||||
|
(1) Vid. lusï , Leben Jesu, (j 33. et iudewiu I. 1. p. 62.
|
|||||
|
167
leheaiitici, quibus fortasse ea miracula iiiaolueruiit,
non aniphus, Ghristo munus auspicante, vitam degisise videutur. Et si vel non omnes id latueiit, quod mariae atque josepho promiserat Deus, mox post Ciirisli natales sequebatur infanticidium Bethlemiticum, abitus iu Aegyp- luin, Jesum inter atque josepiiusi , veluti patrem inter etfilium, consuetudo, silentiuni tandem, quo idem ille puer extruordinarius triginta vitae annos transegit. His omnibus reruni adjunctis adducti plurimi opinari potue- ruiit, oei puerum evanuisse, oei ejus parentes deceptos luisse, vel totam rem oblivioni esse dandam. Ita , i,i fal- lor, explicari potest, unde erroaea haec, quam ponde- raums, sententia inter Jesu aequales exstiterit ('). Quidquid est, noa Jesu aequales tantummodo jose-
PHUM ejus patrem dixerunt, verum i|)sa etiam maria ita saepius locuta esse videtur. Jesu puero , in templo versanti, dixit: /V5o/', o ,uai^(j aov y.uyu) oilryo/a-.voi i^}^iorfi€v at (Luc. 11:48.). Qui vero exinde argumen- tum depromuat ad Jesu e sola maria ortum impugnaii- dum , pouanl necesse est, «e/ipsum lucam liis verbis ea , quae supra, Gap. 1: 26-38. narraverat, refutasse , oei MARiAM Angeli verborum jam oblitam fuisse. Gum vero neutrum horum procedat, satis apparet, mariae verba laudata non ad litteram esse accipienda. josepuum adeo Ghrisli patrem dixit, quia is ipsani legitimam uxorem duxeral, et pueri cutam paternani gcrebat. E Jesu |
||||||
|
(1) (^iiod et obser\al w. «koks 1. 1. |i. 206. Miiiiiiic ij;itiir hasio
assentiii possiimus, 1, I. p. 5-t. dicenti , ejiismodi rem , si reveia ucci- (li»»ct , iiinolescerc iMaiarediaiiis del>uia»e. |
||||||
|
168
autem response, sect. 49. suspicari licet, quemnam Ille
proprii nominis patrem agnosceiet. Profecto, neque aptum neque necessarium erat, hoc tempore veram Christi pueri originem in templo promulgare ; inde quoque explican- dum, ipsum i.ucam ad Tulgarem loquendi usum hac in re sapienter se accommodasse, sect. 41. scribendo, ol yovtïg uviov. Quodsi exinde concludas, ipsum Euan- gelistam josephum Christi patrem habuisse, huic sectioni equidem opponam verba, sect. 43, fwij/]rp xoi rj fitjTrjQ cwToü, nee non constantem mattiiaei loquendi ratio- nem , scribentis: lo Tiuiêiov xal rj fo'^n^i) uvtov (Matth. II: 11, 13, 14, 20, 21.). maria autem, quamvis jo- sephum Christi patrem dicens, extraordinaria omnia, quae imo recondiderat pectore, et alta mente volve- bat, non potuit non semper recordari. Vestigia hujus rei haud plaiie desiderantur in vitae Christi publicaehisto- ria. Ratio certe, qua Jesum mater tractat, opportunitate nuptiarum Canaensium (Joh. II : 3 , 5.), non explicari posse videtur , nisi mariae aliquas notioiies adscribamus de filii praestantia (>). Quum vero primum hoc esset miraculum, quod Christus effecit, (ea enim, quae in Apocryphis traduntur, miracula Christi domestica , nullo firmo fundamento niti videntur), nil erat, quo mariae de filio exspectatio niti potuerit, nisi iis, quae opportu- nitate natalium acciderant, miraculis. Eo magis autem hoc urgendum videtur , quum johannbs , qui hoc ma- riae dictum memoravit, de iis, quae mariae olim, ante Christi natales, evenerint, plane sileat. |
|||||
|
(1) Quod summua itle neasbbs 1. 1. p. 12. acute obaervat.
|
|||||
|
169
Quam superiore disputatioiie advertere nobis passim
licuit, aequalium alque matris loquendi rationem , eam aliquatenus quoque in Jesu uöchjmg, she fratre* cos habeas , sive cognatog ('), deprehendimus. Non diserte quidem josephi filium Jesum nuncupant, sed tarnen tali erga optimum fratrem cernuntur animo, quali certe non compositi fuissent, si eum vi divina natum revera credi- dissent. Quid? quod johannes diserte de iis tradil: nrdl: yuf) oï <xdt).(fOL uvloÏ' tniorsrov ti~; uviov, Joh. Vn : 5. Jam dicat fortasse quis: qui, quaeso, fieri po- tuit , ut Jesu fidem denegarent illi, quibus ea, quae ejus natales praecesserant, miracula procul dubio innotue- rint? Qua de re equidem senteiitiam rogatus, vicissim quaererem, pritnum uadenam constet, mariam fratribus illis revera tradidisse, quae ipsi, opportunitate nascituri .iQoyioioxor , evenerint? deinde vero si vel harum rerum non ignari fuerint fratres Jesu, iionne silentium , quo hic triginta vitae annos transcgerat, eo valere potuit, ut earum sensim fuerint obliti ? Observaudum autem, hos fratres terrenis de Messiae regno opinionibus maxime fuisse imbutos , quibus, quominus Jesum Messiam sa- lutarent, diutissime impediti fuisse videntur. Neque tarnen ejus erant contumaciae, ut miracula Christum patrare acriler negarent. Imo, talia illius facta omni- no agnoscebant: id unice ab eo quaerentes, ut publice eadem efïiceret. Superbia ducti fuisse videntur, dubii haerenles, nee divini fratris consilium probe perspi- |
|||||
|
(1) Vid. NEANDER , I, I. p. ü.
|
|||||
|
170
cientes (i). Quem vero maxime iiobis opponit straus-
sius (2), locus Mare. III; 21. contra nostram senleutiam nil probare videtur. Non absurdum enim est statuere , fratres Ghristi de eo seuleutiam aliquaiido fovisse, plane erroneam , eumque ab iis fanaticum hominem habitum fuisse. Quod si haec valeant ad Jcsu mirificum ortuni impugnaiidum, valent itidem ad omiiia Ghristi iniracula neganda : horum euim testes saepius fuerant Ghristi consanguinel, et vel sic tarnen fide defeceraiit (3). |
||||||
|
(1) Vid. LÜGKE , in Comm. ad Joh. Tom. II. p. 15 4.
(2) Vid. STRAT3SS , 1. 1. I. p. 210.
(3) De loco hocce vexatissinio eam, quae nobis maxime placet,
sententiam modeste in medium profeire liceat. lUi, qui bic <H ttuo OtVTOV nuncupantur, omaino Cbristi fumiliam conslituisse videntur. Non enim Apostoli « Christo missi bic iiidicantur , qui jam cum ipso domum intraverant, sect. 19. neque komincs Christum circumdantes , qui non ab eo exire potuerunt, ut eum apprebcnderent, neque Pha^ risaei aut Scribae, quorum calumniae sect. 22. memorantur; sed, quod prae caeteris FHiTiCHiDS ad h. I. probavit, Christi cognatos me- morat Euangelista: quod e nexu narrationis nostrae cum locis Mare. III: 30, 31., Mattb. XII: 46. Joh. VII: 3-5. abunde apparere videtur. Post uy.OVÜUi'Tfg suppleverim : Jesum domum intrasse. Formula autem oTt èi^triTtJ non ad populum est referenda (ita woi,- Fiïs), sed procul dubio ad Christum ; neque eum exiisse , vel animo debilitatwm esse, vel corporis deliquio passum Jvisse prae cibi ahsti- nentid, sed eum furore fuisse abreptvm aperte indicare videtur. Neque , quaravis hoc locum magnopere expediret, post fAfj'oi' sup- plere auserim TfVfg. Omnino igitur familia Jesu aliquatenus Pbari- saeorum calumniis aures pn'.ebuisse videtur , talia de fratre proferen- tium. Quod rainime mirum nobis accidet , si, quantopere eorum de Christi opiniones vacillare fere debuerint , animo reputemus. Quod nutcm in eorum societate MA.AUM qnoqut; iuvenimus, seot. 31. rp/ma- |
||||||
|
171
§ 3. Hepu^iiaiiliii twmiullu alia
Taiidern liaud desunt aliae objectiones exegeticae, e
iiariatioiiil)u.s Euangelicis maxime pelitae. Ex his etiam iiODiiulla de!i})asse, et, quoad quidem nostrum postulare videtur argunjctitum, refutasse, haud pigebit. Primum bic in ceiisum veiiit objectio, quam ex de-
uomiiiatioiie (tos' lov dvd-Q(x);toi derivaruiit nonnulli (i). Rcs[ioiid('iidum tarnen, Jesum, sensu maxime proprio, ita se nuiicupare potuisse, etsi a Maria uuice oiiginem repcleret. Et, quod in primis observandum, minime vulgari sigiiificatioiie hoc uomine usus fuisse vide- tur. Quamvis enim illud aperte hominem indicet (Ps. VIII: 5.), tarnen de hoc homiiiis filio talia pronuntiat Christus, quae in vulgarcm hominem minime quadraiit Cf. Joli. III: 13. VII: 62. Matth. XXVI: 64. Si autem class'cum locum, Dan. VII: 13. coiisuiuerimus, statim aj)])aret, .Jesum, iiac denomiiiationc, tecte et perspicacioribus satis aperte, se ipsum Messiam profi- teri voluisse. Quod el aequales e'us probe perspexisse videntur (Joh. XII: 34.), et Discipub, qui, si quidem sTEPiiANUM excijiias (Act. Vil: 56.), hanc denominatio- nein uui quani uut de vulgari alio honiiue adhibuerint, atit ad Chrislum, jani in coeluni sublatum atqne publice |
||||||
|
ternae ciirae , vet studio optimum filium adeuodi fiibui potest. El si
vel probari po8set , eam per brevis.simum tenipoiis punctum fide de- fecisse , hoc contra nostrae liistoiiae veritateni ne flocci quidem valet. (I) \ itl. in pi'iniis vvalter , 1. I. p. 17. |
||||||
|
172
Messiani agnitum, retulerint ('). Ihide eos errare fa-
cile apparet, qiii propter hanc denominationem sen- tentiae nostrae de mirifico Ghristi ortu valedicendum esse censeant. Aliam quamdam objectioiiem ■wegscheiderus mo-
vet (^). Eo nimirum offenditur, quod Jcsus puer, ea- deni ac johannes baptista ralione adolevisse aniini- que virium incrementa cepisse dicatur (Luc I: 40, 52. cf. 1: 80.). Quid vero ex hac verissima re sequatur ad nostram sententiam impugnandam, equidem non video: riisi antea probatum fuerit, origine mirifica per Spiritum Sanctum detrimentum accepisse veram Ghristi liumanam naturam. Qua tarnen sententia nescio, an nihil proferri possit magis periculosum. Si nostrum placitum ad I)o- cetigrnum necessario nos duceret, minime illud deferi- dendum esse censerem: quid enim divinius, quam prae- stantia illa humana, quae in Christo cernitur ? Do- ceticam vero jure nobis videmur opinionem imncu- pare, qua Christum hominem, non naturali rationa, sed immodicis repentinisque motibus, culturae progressus fecisse statuatur. At profecto nequaquam ita se nostra sententia habet. Etiamsi enim Christum per Spiritum Sanctum natum dicamus, simul tarnen originein eum duxisse contendimus e Maria matre: verae igitur huma- nae naturae socius est habendus, atque humano purissi- moque modo ad majorem mentis animique culturam pro- cessit. Quod nisi statuamus, Sospitatoris imaginem nobis |
||||||
|
(1) Vidd. auctoies laudati a wegscheidero , I. 1. p. 306.
(2) Theol. Dagm. J 123. pag. 448.
|
||||||
|
173
informamus, Apocryphorum figmento contaminatam , ta-
lem nimirum, qui, in cunis jacens: « Nolite me conside- rare , » inquit, « quia infantulus sum: ego enim sum vir «perfectus, et necesse est, ut ferae omnes sylvarum «mansuescant ante me» (i). Tali Christo equidem no- strum longe praetulerim , cujus summa perfectie in eo cernitiir, ut puer minime virilem perfectionem retulerit, sed ut, quovis vitae stadie, perfectionem, huic pro- priam, exemplo ostenderit (2). Ad hanc autem huma- nam Christi progressionem, unice puram, nuUoque vitio inquiiiatam, egregie valuisse mirificum ejus ortum, po- stea nobis probandum erit. Aliam etiam audiamus objectionem. straussio mo-
nente, johannes non tantum de nostra re plane silet (qua de re infra videbimus), verum etiam ejus de koyqi, 6g a(X()^ iyévsTO, doctrina cum placito de mirifico Christi ortu aperte pugnare videtur ('). Quantum autem a specie habet commendationis haec objectie, tantum a vero plane recedit. Apud Synopticos nimirum non diversam rem, sed ejusdem rei diversam tantummodo formam cernimus. Synopticorum enim duo tradunt, Christum in hominum ordines intrasse: johannes vero docet, róv lóyov ini- tio cum Deo exstitisse, antequam ouq^ tyévezo. Haec autcni doctrina jam suspicionem nobis injicit, hunc h'r/or non solila ratione humanam carnem induere po- |
||||||
|
ft) Vid. IKstoria de nativitate mabiaï et de infanti& Salvatoris,
cap. 18. apud TiiiLoiyEsi, p. 393. (2) Pnloerrime hoc exposuit Cl. unjiyiNmis, SündlosigkeitJesu f. 91.
(3) Vid. sTRUiss, 1. 1. p. 209.
|
||||||
|
174
tuisse. Cui justae suspicioni sua vice narraliones nostrae
lucem afl'undunt, Jesum e Maria virgine per Spiritum Sanclum natum declarantes. üiium igitur alterum egre- gie illuslrat. Quod vero Synoptici hanc tiaaoxojiuv divi- nae efBcacitati tribuant, johahnes contra ad ipsum Inyov eam referat, aequis molesliam judicibus non creabit. Eandem ob causam Ghrisli e mortuis resurrectionem iiegare posses, quia mox ipse afFimat, iiocalav È/w Tiahv J/'i'X';'' lufieh' (Joh. X: 18.), niox vero describi- tur iY£Ql}tlg ix rexQtoi' ótct ztjg óo^r^g inv ncaqns (Rom. VI: 4. (i). Ad finem hujus sectionis properandum est (^). Unam
adhuc menioremus obiectionem, eoruni nimirum, qui pugnam aUquam animadverti censent mirifieam iriler Christi originem atque narrationes sacras, quac Spi- ritum Sanctum ei opportunitate baptismi imperlitum fuisse diserte declarenl ('). Si vero utiaque narratio sibi invicem sit opposita, statuas necesse est, Jesum sine Spiritu Saneto triginta juventutis aiinos transe- gisse, uiioque temporis puncto omni liujus Spiritus ubertate fuisse imbutum. Qui vero ita slatuat, Gno- gticorutn sectae nomen dedit. Nemo autcm sanus id |
||||||
|
(1) Uberiu» hoc exposuerunt Clar. p, hofstede de geoot, I. 1.
p. 17, 18. et osiANDEB , Jpologie des Leien Jesu, p. 91. (2) Silentio praeterimus objectionem , quam profert lxidewighis ,
I. 1. p. 56. e denominatione i'(f)C TOiT /JufiiS. Nam nisi Messinm hoc nomine indicari statuas, de Jesu origine Davidica satis conslat, si vera «int, quae § 1. hujus sectionis disputavimiis. (3) Vid. Dï wette, lliblische Dogmat. p. 243. .sthauss , 1. I. I.
p. 451. sqq. |
||||||
|
175
sibi finget, Jesum n(i()xoifiai aocpia xai X"{'"i naQ<x
&i<ï) y.cd ard^Qifmotg, sine Divini Spiritus eflRcacitate, Quod si obtinuisset, joiiansi baptistae esset postpo- neiidus, de quo scriptum est, jivEvj-iarog uytor TiXt]- <>ihr^(i(rui ni fx xoiliag fu^TQog auTOv (Luc. I: 15). Hujus loei non est, narrationes sacras, de Jesu ba- ptismo exponentes, explicare, quod jam alii egregia ratione fecerunt (>). Qualicumque vero rationa eas accipiendas esse censeas, nil revera continent, quo no- strae sententiae obstent. Si Tel objectivo sensu eas ex- plices de pliaenomenis externis, quibus ad munus Chri- stus est inauguratus, non video, quomodo Spiritus San- ctus, in Christum efiüsus, ejus per Spiritum ortum tollere possit. Loco enim Luc. I: 35. non doccmur, Spiritus Sancti omni ambitu eo jam tempore Christum imbu- tum fuisse, sed illius efficacitati Sospitaloris originem humanam esse adscribendam. Si vero suhjectivd q. d. ratione historiam baplismi interpreteris de visione, qua Baptistae de Jesu digiiitate constiterit, cum nostra re minorem etiam conjunctionem habet. Quidquid est, si bono Marte hos aliosve nodos, in scirpo quaesitos, sol- verimus, non mihi id tribuant lectores, sed veritatis vi atque auctoritati, cui nullus facile mortalium constanter reluctari queat. |
||||||
|
(t) Vid. Doet. PRINS , Dissertatio de hoc arffunionfo L. B. 183B. et
mictores, qiios laudat hase , Lehcn Jesu § 54. |
||||||
|
176
SECTIO II. DBJECTIONES, E JESU ATQUE APOSTOLORUM SILENllO.
Reslat tarnen gravissima difficullas, quam ad unum
fere omnes moverunt, quicumque mirificurn Ghrisli or- tum impugnandum esse censuerunt. Provocant hi ad altissimum silentium, quod de noslro argumento (pau- cissima si exceperis eaque dubiae fere interpretationis dicta), servarunt Jesus atque Apostoli. Nee negamus , hanc quaestionem primo obtutu multum difBcultatis nobis parere. Nolumus iccirco mittere argumentum, in quo explicando versamur , antequam nobis constiterit, quomodo hac de re sit statuendum. Sic omiiiuo fore speramus, ut firmissimum, quo iiostra fides nititur, fun- damentum plane perspectum habore nobis liceat. Quem finem ut consequamur , age ! primum , quae ad nostrum argumentum referri possiHt, N. T. loca , crisiaccuratiori subjiciamus, deinde vero in causas inquiramus, quare bujus mirificae originis uberiorem non injeceril mentio- nem ipse Christus: tandem exponamus, quare Evange- listae atque Apostoli tam raro hac de re loquantur. Qua in disputatione, quod facile apparet, saepius ad conje- eturas erit recurrendum, saepius itidem non ad omnes quaestiones responderi posterimus. Nonnulla igitur in medium protulisse sufFiciat, quibus rem difficillimam at- que gravissimam explicare possimus. |
||||
|
177
|
|||||
|
§ 1-
N. T. loca, quae ad nostrum argumentum, tpectare
videantur. Primum quidem hic in censum venil dictum johankis ,
quod Cap. I: 13. occurrit, maxime memorabile illud. Exposueial sect. 11 , 12. quomodo ad ra ïdiu pcrvenerit Christus, ab liis vero re[)udiatus sit. Nee tarnen omnes ejusmodi quid erga eum commiserant. Erant etiam, qui laete ac pie promissum Sospitatorem excepissent: bis au- tem i^ovoli'.v iêajxEV ilxvu deov yavéaO-ai. Horum igitur indolem et charactereni uberius expouit Apostolus; oï, inquit, ovx t^ ul/^icaiov, ovóè ix d-ih-^/.icirog (}cc()y.og, ovóè tx ■ü-ehj/iiaTog cifd(>6g, all tx Oeolj iyaiTtjOrjaca: Verba haecce a variis varia ratione explicata sunt. Nos eam tantum rationcm exponemus, quae simplicitate, coatexta ora- lionc et verborum vera significatioae maxime commende- lur. Characterem tmv rtxfdtv O-Énij duplici ratione tradil Apostolus: poiifiod iiimirum q. d. et negativo,. Hanc triparlitam proponit; alteram autem negandi formulam, repetita particula oi'X, oiêt, uióè, alteri annectit. Parti- culae aulem illae non eo valent, ut alteram negandi formulam alleri o|ipoiiaut, dtque n/iyfyiOfiUa' quamdam constituaiit, omnibus numeris absolutam: sed ut prio- rem iiegationem sequentes coufirment atque illustrent. Nequaquam igitur id agit Apostolus, ut varias parfes exponat, quas uterque sexus in sobolum procreatione tenet, nam vox (>uf)^ minime muiiereni respicere vide- lur (neque alibi in N. T. hoc sensu occurrit haec vox, 12
|
|||||
|
178
neque loco E[)li. V : 29. ubi coiitextiis voceni de iixore
iiitelligi jubet, non vero ipsa vox hujusmodi quid sig- nificat). Formula ovx t, tciftcadn' significat, eos non ex hoc lerrestris vitae principio natos esse, quod ad prolis procieationeni conferul uterque parens. Neque nati sunt tx d-cXijiuioc;, i. e. i!.yri!}rfuai; uaiixog' non e carnali illa concnpisccntia, qua ad genus propagaiidum parentes soleant incitari: neque tx d^thjimOii uiÓQog' non e cupiditate, cui vir in re venerea se ^cgundum praebet. Non adeo liuniana liac origine insignes a?S ix d-iov nati sunt: a sumrno hocce eodem([ue coele- sti Patre, cujus per Gbristuin liy.ru èytvovio, orlum repetunt. Perperam lectionern kyi:rvr^!)i^auy in ty&vfi^Drj mutavil irenaeus, de Christi ortu locuni explicans. Ita enim scribit (i) : «is, qui non ex volunlate viri, neque ex « volunlale carnis nalus est, est filius bominis, Christus, «filius Dei.» Oninino ad hujus natales hoc loco alludi videtur. Priminn enim ad baiic notioneni filioruni Dei informandam nescio quid joiiannem incitassel, atque undenam talem descriptioneni hausissel, nisi mirificae Christi originis cogitatio ejus nientis oculo observata fuis- set; i-x !}thjiuioii uvihjU'^ enim jam originem duxerant Téxvai}f(iï>, hanc vitam naturalem degere incipientes. Quod autem hanc polissimum originem iis abnegat, quos tx '}eov natos dicebat, optime explicabimus, si statuarnus, unum Illum discipulo innoluisse, qui oJx fx ih/.ij/iti- Tog (xvó()(]g, alk i-x ()vvüf.itv)g Dtov natus esset. Pui-ro formula ovdè tx thth^iiurng augxog quid sibi velit jo- |
|||||
|
(1) Viil iBEifABUS adv. Haer. II[. o. 21
|
|||||
|
179
HANNES, ipse indicat, Cap. III. 6, Jesu verba refcrens,
atque ita origini ex aaQxog ortum i-y. nvev/.iaTng oppo- nens; sed haec iteruin plane respondent iis, quae de Maria traduntur: co yuQ tv avTij ytvvi/J-tv tx nvcrfiarog toiiv aylov. Tandem verborum nexu nostra commen- datur sententia. In praecedentibus enim jam de Jesu in hunc mundum advcntu locutus erat, secl. 11, 12. Nostra autem sectionc apte transire videtur ad divinam Verbi gloriam adumbrandam, sect. 14. dnm in hac sede ter- restri versaretur. ündc con^rruum oninino erat, filiorum Dei descriptionem a ratione petere, qua ipse summus Dei filius in bocce stadium terrestre inlrasset ('). Quem obscure a jouanne tangi vidimus, mirificum
Christi ortum , diserte exponi a paulo nonnuUi statuunt loco Gal. IV: 4 , ubi, data opera, Chrislumdescribit, non tantum ytrofitvov v.io vo^iov, sed et ytvcj-ii-vnv tx yvvai- xog. (Vulgata enim leclio yevó/^iemy mihi non in y£iT(''i- (tivnv niutandn videtur.) Quaeritur iccirco , utrum vox ycvi^ hic sensu latiore sit accipienda, quo indicetur, So- spitatorem, vulgari ratione, e tnuliere originein duxisse: an vcro strictiore significatione de Jesu, e virgine orto. Neque dici potest, posteriori sententiae N. T. loquendi usum repugnare, locis enim Mattli. I: 20. etLuc. II: 5. vox ycw; de Maria, virgine sponsa, adiiibetur. Mihi tamen prior explicandi ratio magis arridet. Homo enim e muliere natus dicitur, ubi humani geaeris infirmita- |
||||||
|
(1) Vid. Cl. HüKSTEUE DE iiKooT 1. I. |>. 1.'), ciijiis egri'jjlani lüci in-
f.prpretationem tufd srMjiii posst' \ideb.'ir- ('f. et Vrii. ,i. \b htbegut DKESSEIHOIS, I. I. |>. !)8.
12»
|
||||||
|
180
tem atque tenuitatem describuut sacri scriptores. (Vid.
e, g. Job. XIV: 1. Matth, XI: 11.) Haec autem signifi- catio egregie cum sequenti formula conuiiiero yidetur : yevóf^ievoi' vno vo/.ioi'. Apostolus nimirum in eo vcrsatur, ut Christi cultores proponat, antea lege oppressos, nunc vero per Christum ex hac scrvilute rcdemtos, atque ii]v vtod-eaiav iiactos. Quem in exitum id urget, Christum ejusdem conditionis participem exstitisse , a qua homines liberare Toluerit. Ut nos adeo, e mulieribus nati, rr^v i'loS'eoictv acciperemus, ipse Dei filius e mulierc natus est; ut nos, sub legis jugo gemcntcs, liberarel, ipse i'TTo V01.10V èyévtio. Hoc autem loco paulum pcculiarem vim origini Christi e virgine adseripsisse, nou ap[»arct. Contra hujus rei mentio orationis nexum magis impe- diret, quia hoc uomine a cacteris hominibus divcrsus exstitit Jesus, Sensus igitur uostri loei plane convenire videtur cum Hebr. II: 14, ubi: f'rrfJ orr, inquit auctor, ra Tiaióia yeyoiiMH^ys auoy.og y.ui ui'^iuioi;, y.u) mrog nuQUTiXr^auog /ieréo^^e xwv aciMv. Posteriore hoc loco pura Christi natura humana refertur ad ejus mortem hujusque effectum salutarem , nostro vero ad viod^iokcv atque liberationem nostram a lege Mosaica spectat. Minore etiam jure ad nostrum argumentum refertur
locus in Ep. ad Hebr. Cap. VII: 3, ubi melchizedecus, quem Christi typum habet Epistolae auctor, describitur tanquam taiuioiQ. Statim enim in oculos occurrit, se- quentia dfitjzMQ atque ayevtukoyrjTog cum tali inter- pretatione pugnare; praeterea verborum nexus satis docet, hic non de melciiizedeci origine humana agi, sed de c us munerc sacerdotali. |
||||
|
181
Tandem hic in ceiisum fortasse veiiil locus Pauliiius,
Rom. 1: 3. ubi Christus describilur, o()i(!lHig riog 0-eov <-V êrrcKjiit y.aiü nviT'Hu uywmvvi^s. Quae verba primo obtutu aliquam cuiivenientiam habent cum Angeli ver- bis, Luc. I: 35, accuratius vero spectata, me quidem judice, loiige ab his differunt. Verba cnim /.aia /r.t'tv/iite ayio)aóv>^i;, quomodocumque ca explices, opposita sunt phrasi xnia duoy.a, sect. 3. neqiie igitur ad Christi corporis originem ret'erri j)osse \ identur. Accedit, quod haec, verba arctissime cohaerent cum rurunda .'V avu- (iiuiu-oig rtx(ii~)r, unde quid sil)i velint, sponte apparet. Quapropter huiic locuiii tiequaquani ad iiostruni argu- mentum referendum csse ceiisemus (i). Haec, ni fallor, praecipua liabeutur N. T. loca , quae
placili nostii indicia coiitinere censeantur (ï). Si ea atlu- lissemns, ut, armis uiidique coUectis , causam nostram tuereiuur, non eorum plura rejecissemus. Nunc vero, praejudicatis opiuionibus vacui, eorum probandi vim oxponere conati sumus; qua de re, quae potuimus, de- dimus, aliorum senteutiam intaclara reliuqiieutes , eam- que, ubi ab ea recedendum putaremus, magni lanieii facicnte.s. Apparuit igitur, sunmio jure ab adversa- riis objectionem 1'uisse propositam , quae ex Jesu Apostolorumque de iiostro argumeuto silentio ducalur. |
||||||
|
(1) Locmn liuncce contru nostram rem altulil \valteriis , 1. I. cui
se ojipoiiit OERTEL lil AiiU-Jusephismo, Berolini 1792. (2) Qitanivi.s haud iiegligenda sint levissima rei >esti{jia. in non-
niillis .lesn dicti» obïia, e. j;. Lnc. H: 48, 49. .loli. VI: 41. Joli. X: 36. alia |
||||||
|
182
.lesu inirificuiii oiluin dcfendentibus iiicumbit jam no-
bis ofTiciuin, hujus silentii caiisas lermiiiosque expoiiere. Ab ipso Sospitatoie iiicipiarnus. § 2.
Jesu de mirifico suo ortu silentiutn.
Objeclioiiem , quac e Jesu sileiitio repetitur, admit-
lentes, poiipre videiiinr, Sospitaloicni revera allissimum de hoc argumeiito silctilium servasse, quod Eiiarigeli- slaruni imilentur iiarratioiies. Fortasse quospiain mirari subeat, nos ita statuisse. Conceduiit illi quidem, Jesum de hac re nou exponentem inforinari in Eiiangelistarum narrationibus; sed pntant, hanc rem ab ipso Sospita- tore saepius aut fiisius fuisse expositam, Euaiigelistas vero lales Jesu serniones silentio praeteriisse. Per se spectata . haec sententia niliil absurditatis continet, contra vero, quum constet, Jesiun plura dixisse atque fecisse, qnam quidem Iradideritil Euangelistae, veri prae se ferre speciem videri potest. Nobis tarnen minus placet. Nimirum , saepius Jesu ronsilium qiioddam depielien- dere nobis videmur, rem magis tcgendi, quam cxpli- candi. Tale enim consilium ei jure adscribimus, cui saepius ad uberiorem expositionem opporlunitas adcst, qui vero liac non utitiir. Occasionem autem hanc, Jesu saepius oblatam, sempcr vero ab ipso dimissam videmus. Gujus rei plura nobis exstant exempla. Judaei (Joh. X: 24.) ab ipso documenlum quaeruul, quo revera iis con- stet, illum Dei esse filium; ille vero semper provocat ad |
||||
|
183
7« i!()yu, quae facicbat, nunquain vero ad mira primor-
dia vitae. Susurrant Judaei, ({unm de se ipso affirma-i vcral (,Ioli. VI: 41.): i-yc) fijii o amog o xutai'Sui; «t Toï' oroavoi-' ciirri hoc efl'ato non conciliare possunt, qnao iis de ejus 1'amilia terrestii iunotuerant: nee tameii ipsam lem vel vindicat, vel expoiiit Christus, sed ofl'en- sionis hujus causas exponere pergil (sect. 43, 44.). Oh igaobilem, qua erat, origincni euni rejiciuiil Nazare- thaiii (iWntth. XIII: 54-57.): ncque tanieii inirifico ortu exponcndo, sed ])roverbio alf'ereiido, Christus rem explicat. Haee si perpendainus, jure videmur staluere, Christum de iiidustria id , quod tractamus , vilae diviiium initium aeqnalibns non cxposuisse (>). Causae auteni hujus rei, i!ie (jnidem iudice, ceriiuntur e^ in aequalium «oZ/o/i/Z»//* fit in eorum animo, el in ipsius rei indole, et in prae- ci[)(H), quod spectabat .lesus, cunxilio. De singulis ver- bulo moneamus. Ad aequalium Ciiristi nutioncs prinium provocantes ,
id in priiuis urgendum censenms, extraordinariam e vir- giiie origiiiein non ad notioneni de Mcssia pertinuisse , quae eo tempore vigebat. Quod supra jam apparuit, ubi de loco .les. VII: 14. egimus. Confirmatur etiam Jiaec iiüstra sentenlia, si ad Ehionitarum de nostra re f1} A]ijiaret, no8 calculuni adjiccre non posse in{;enio8ae ^'en.
DRE.ssEi.FU'is coiijeclurae, (jni I. 1. p. 201. iibcrioris nosfrae rei expo- öitioiiis vestijjiuni (Icjtreliendit in loco Joli.lV; 42. cuni Liica II: II. comparatü. .Jesiiin de nostra re i'usiu.s oxposuissc, statiiit quoqne schubert: de in/untiae Christi historiuc ititthentid et integritate, p. 131. qucm landat f.i'DEWK;. I. \ p. 1)3. quod lanien opns inspi- ccn' inil)i non rr)nli{',i(. |
||||
|
184
opinioiiem attendimus. Jcsus igitiir , de Messiana siia di-
gnitate aequules certiores reddcre studeiis, noii iiecessa- rio provocare debebal ad rein, quani tanquam hujus dignitalis documentum non exspectabant (i). Quo appa- ret, DOS cum iis facere nonposse , qui statuunt, Jesum, si haec res revera obtinuisset, inter aequales eam pro- mulgare debuisse (2). Majoris autcrn momenti videbitur ad Judaeoruin aiii-
mum atque characterem attendere. Ita enim sponle apparebit, Jesum de nostra re non taiilum silcnliiini ser- vare potuisse , sed et summa cum sapienlia fere debuisse. Animo enim erant Judaei crga Chrislum ininiico atque contumaci. Omni qua poterant ralloue eum laedere alque calumniari studebant. Fabri josepiii filium eum habentes, ofl'endebantur teimi ipsius vitae coiiditioue. |
|||||
|
(1) Non obstat nostrae sententiae loous Joh. VII : 27. iibi non-
nulli hanc Messiae notam characteristicam constituunt; o uf XQ^-' (Jroc , OTur tn/rjTui, ovöhq yivcxr/.fi /en!)fi' tarn'. Quamvis enim illiid noS'tv non de loco nnde , sed dtiparcntihus ^ e (|uibusMes- sias originem dncerct, explicaverini (cf. Joh. VU : 42.) , minime hic deprehendi videtur dociiineiitam , (jiio constet, Judaeos de Messia UTlCtTOPt cogiiasse. Nam sententia , hic proposita , et paiiroi-um tan- tummodo est, et e Jesu responso, sect. 28, 29. (ofiVarf nod'H' flfil], ad originem hnmariam t?i genere restringenda \idelur , non vero ad patrem speciatim, ntpote quem e Jesu mente non cognoseebant; .to- SEPHUM enim hunc habebant. Locum cum lückio II. p. 175. potissi- mum interpretarer de hac Judaeorum sententia , qua statuebant eliah (Jlatth. XVII : 10.) ante Messiam ajiparere debere: ad illius vero usque adventum , ignotum fore , quis Messias esset et undenam oriundus. (2) lla quoque statuit piiualethes in KLEimi et sciirüteri Opposi-
tionsschrift IV. 3. p. 423. |
|||||
|
185
Quaiito inagis optimum Sospitatorem turpissimis calum-
iiiis aggressi fuissent, si eum nullius humain patris ope iiatum scivisseut (>). Quam iiiiquitatem nulla ratione melius praecavere potuit Sospitator, nisi altissimosilen- tio de oniui hac re servato. Quid ? cjuod si Christum non calumiiiati fuissent, certo tarnen huic ejus asseve- rationi fidcin denegassent. Siquidem enim , quae videbant, miracula vel rejiciebant, vel Daemonibus tribuebant, noinie inulto magis etiam miraculum, quod nos tracta- mus , conlumeliosc rejecissent? Rei autem nostrae indoles hujusmodi fere erat, ut
facilius eam silentio praeterire potuerit Christus. Erat enim res , quae , ipso etiamnunc viveute , roganti nemini probari ])olerat argumoiitis , omni dubio majoribus. An- geJophaniis , quae ejus parentibus contigerant ante ejus natales, imlli alii iiiterfuisse videntur. Cujusnam igitur testimonium hac in re valeret? An ipsius Jesu? At vero , reponerent Judaei, av nun (Jtutriov/iia()iv()£lg , i^ fiuQ- itoiu ()(>r (liy. i-aindh^!h'~f; (Joli. VIII: 13.). Aut ipsi- us Mariae potius? Sed qua, quaeso, ratione casta Jesu mater, quae i[)si contigerant sancta inimicorum scur- rib joco exponere potuisset? Quanam ratione narrationis veritatem probasset, honori coiisuluisset, innocentiam atquc puritatem vindicasset ? Tune certe non celsi , sed ipsius Jesu tempore (2) fal)ula exstitisset de pahthera |
||||||
|
(1) Hujus mali{;nitHtis exemj)lum offert Euang. nicobemi Cap. II.
(apiid TiiiLONKM p. 527.), ubi Judaei informantur, Jesum calumniantes , ([iiod e foriiit'alione natus esset; duodeoim vero alii viri , se Mariae desponsalÜK interfiiisse dioentes. (2) Ex co anteni , <|uod tem|pore Christi cjiismodi ealunmias nuiiduui
|
||||||
|
186
aliove iiefario hominc, iicc adiilterii flagitiuni a Mariae
purissinia lama averruicari potuisset. Hoc igitur ])racca- vere, et piae patris memoriac, e/dilcctissiniae uiatri , et vero sibi ipsi debuit Christus. Silentiuin igitur nuiiqunm interruptuni servavit. Quod facilius etiani facerc pote- rat, quum hic mirificus ortus acqualibus miiioris mo- menti esset, quam quidem iiol)is. Mentein cxpHcare juvat. Nobis , Christi resurrcctioiicm atque in coehini reditum agiiosceiilibus, omuisque vilac Cliristi liaruio- niarn diviiiam probe jierspicieiitibus , rnaxinio prelio csl habendum cxtraordiuarium illud vitae initium. Si vero haiic rem jam accepisseiit Christi aequalcs , cos liaec harmouia latuissct, rei consilium fugisset, imo aeiiig- matum, quae in Christo auimadvertebaiitur, numerus auctus fuisset. Nos euim rem iiostram cum Christi fatis, doctrina, consilio conjuugere possunms: ilH vero rem per #e spectassent. Nil confercbat igitur , hanc vitae Christi partem ejus acqualibus traderc. ProTocamus tandem ad illud, quod Jesus sibi propo-
nebat, congilium. In eo nimirum eernebatur, ut aequa- les ipsurn liaberent lov xi)i'Tii)f, inv nor lot' it-tot) (Joh. XX : 31). Hanc fidem CM/ztipsiusiuslitutionis prae- stantia (Joh. VII: 17.), O/m miraculis patraiidis, tu7ny.T. auctoritate (Joh. V: 36. sqq.) in üs excitare studebat. Si |
|||||
|
memoratas invenimus, novum oiiri vidotnr argumentum , ex qiio appa-
reat , ipsum Jesum de nostrn re j)Iane siliiissc. Cum (II. heahlkro 1. 1. p. 9, opinor, Eiiangelistas tales criniinationes non praeteritnros fnisse, quales plure» Christo imputasse inimioos diserte tradunt. vid. c. g. Mattli. XII : 24. Joh. X ; 20, Quid ? quod vestigiuni ealumniationis, nostram rem «peotantis , fortasse inest loco Joh. VIII '41. |
|||||
|
187
his auteni docuinentis evideiitissimis non morera gerereiif,
quo nomiiie argumentum admisissent, quod ex ejus mi- riiico ortu deprorni posset? Diviiium patrem iis patefacere vo'ebat (Joh. XIV: 6-9.), et, qualis Ille esset, vita factis- que expriniere, ut ita intimam ejus cum patre conjunc- tionern ipsi pcrspicereiit (Joh. XVII: 22, 23.). Si autem ipsani huHC coiijviuctionein obtinere non suspicaren- lur, quo i'ructu ad ejusdem prima initia escendisset? Personae suae sublimitate atque ellicacitate eoruni ani- inos ad se trahcre volebal : quid autem fideni amorem- que recusaiitibus profuisset vitae primordiorum notitia ? Rem adeo non exposuil. Primum diviiiae vitae harmoiiia, ubertas, sanctitas in omnium oculos incurrere debue- runt: deinde demuni harum initium in mirifico ortu observandum esset. Quid ? quod, si qui esseul per- spicacioris ingenii aequales, rem ex Jesu dictis factisque aliquatenus fortasse divinare potueruiit. Quaeri tandem possil, utruni ipsos Apostolos hac de
re meliora edocuerit Christus? Ante niurtem hoc eum fecisse, haud putaverim. Pertinebat enini ad id <)i ainiju, quorum nondum capaces erant (Joh. XVI: 12.). Ita, irii tio sallem , philippum , josephi fijium eum habeiitem , non repreheudil (Joli. I : 46.). Postquam vero e mortuis in vitam redierat, vitae Christi harmoniam atque consilium magis perspexisse videntur Aposloli. Varia jam iis tradidit Christus, et cum iis locutusest /rfo/ //~s' /Vi.'(T</i.f/«,c lov O-Hir (A-Ct. I: 3.). A.ptum jam videri poterat, hujus regni conditoris primordiis uberiorem lucem allundere. Et si vel hoc non exposuerit Christus, tarnen post ejus abitum in coelum optime iis hac de re constare poterat. |
||||
|
188
Diviiio Spiritu collustrati, Ghristique totam persoiiatn
continue intuentes, non poterant non extraordinariam ejus originem suspicari. Hanc autem rcvera obtinuisse, historica via perscrutari poterant. In promtu erant fontes, Maria adhuc vivente. Quos fontes in suos usus converterunt matthaeus atque lucas , quod antea de- monstravinius. § 3.
yiposloloriim de twstru argnmenlo xilerUuini. Quum igitur Apostolis do re, quam tractainus, probe
constare j)otuerit, id jure ab iis exspectari possc vide- tur, quod eani merito loco haborent, Jesuque silentiuui uberiore expositione compensarcnt. Contrarium vero obtinet. Altissimum sileiitium (U; nostro argumento ser- vare solent, et, si utramque matthaei atque lucae nar- rationem excipias , uullum fere in N. T. bbris cjus ve- stigium nernitur. Nisi igitur causae gravissiinae proferri possint, quibus hoc silentium expbcetur , fides nostra vacillet necesse est. Rcs enim, quam aginnis, cum Christi vita , fatis, divinaque natura tam arcte est con- juncta, ut aam fere praeterire haud potuerint. Ex Euangeliorum igitur et Epistolaruni indole atque cha- ractere has causas elicere studebimus. Quod ad duorum Euangeliorum silentium attiuet, iii
antecessum monendum est, cum multa gravissimaquo Christi facta atque fata ab Euangelistis silentio praeter- mitti , neque tarnen idcirco ea rcjici, lum liisloriam |
||||
|
189
noslram e privatis fontibus hauriendam fuibse, quae
non omnibus patuisse videntur, turn vero etiam hanc rem non pertinuisse ad xvx).ov illum historicum, quo limitabatur Aposlolorum de Christo testimonium. lUi enim haec potissimum tradebant, quorum ipsi umnmai fuerant, initiumquo praedicalionis fecisse ridentur a jo- HANNis Baptismate (Act. I: 22"). Quid? quod quao nostris narrationibus contineautur ad Mariae magis quam ad ipsius Jesu historiam referri possent, et vitae pu- blicae, resurrectionis in primis splendore multo supe- rarentur. Ad MARGUM singulatim quod attinet, ille a jo-
HANNE BAPTisTA Euangclü initium duxit. Ab hoc enim tempore Jesu Messiae historia publica incepit. Quod autem nostram rem non exposuerit, minima miran- dum est. Nam Euangebum, ut videtur, conscribens in usum Cliristianorurn, e gentibus oriundorum, Romae- que degentium, nou necessarium duxit, vitae primordia GHRisTi his uberius expouere. Hos enim neqne, ostensa Genealogia, de origine Davidica Messiae certiores red- dere, neque, vaticinio e V. T. laudalo , de extraordi- nario ejus ortu convincere, neque Angelophania narrata, quao ad Palaestinensem familiam quandani pertiuebat, de Sospitatoris excelleiitia edocere potuit. Mira i qui- deni uiicjuis posset, ad summam inter matthaeum at- que MARCUM coiivenientiam attendeiis , duo priora MATTHAEi Capita a margo siientio 1'uisse praetermissa : sed obsoivaiidum tanieu , et marcusï noquaquam dicen- duni osse matthaei epitomatorem , et riondum satis esse probatum, iiostrum matthaei Euaiigolium margo un- |
||||
|
190
quam in manus venisse. Coiiveiiientia eiiim, quae cae-
teroquiii iiiter utrumque Euaugelistam intercedit, op- time ex eo explicari posse videtur, quod eosdem fontes consuluerint utrique. JoHANNis vero sileiitium nostro de argumento primo
obtuto explicatu difTicilius videatur. Quis enim accu- ratius hac de re exponere potuisset, quam ille , qui a JESU prae caeteris dilectus, ejusque in sinum rece- ptus , ipsius divini praeccptoris malrcm , post filii resur- rectionem, consortii domestici vinculo sccum eonjunctam habuit? (Joh. XIX: 27.) —Ad quod acnigma solvendum, tria potissimum nobis observanda videntur. Prinmm quidem , non opus fuisse , ut haec res a jouasne ube- rius exponeretur. Si enim clementts Alexandrini atque EUSEBii traditioni fidem habere possimus (i), johannes Euangelium conscripsit suum, editis jam Synopticis, atque haec cognita habuit: ex his vero jam constiterat de Christi mirifico ortu, neque adeo hoc repetiil joiian- NES. Deinde vero ad Euangelii Johannei tndolem atque characterern attendendum. johankes enim non multus fuit in miraculis cnarratidis. Christum tanquam voc /.oyov maxime depinxit, aptiusque duxit hujus originem divi- nam, atque praeëxistentiam apud Patrem exponere, quam quidem mirifica hominis Jesu primordia tradere. JoHANNi porro hoc proprium videtur, ut Christum non adeo tanquam Messiam popub Judaici, sed potius |
||||||
|
fl) Vid. Ei'SEB. ff. E. Libro Hl. c. 24. clemebs .,4le,v. apnd euseb.
IV : 14. Cf. Hi!G, Einleitvng in das N. T. II. p. 203. |
||||||
|
191
tanquam generis humani aani^oa describcret ('), Deique
perfectissimam imaginem iii eo cerncret (Joh. I: 14, XIV: 8, 9.): haric vero maxime in ipsa Christi vita fa- tisque siispexit, uride vitae piMicae historia ei summi momenti videri deberet. Turn, lioc sibi proposuit, ut ea tantum, quae viderat atque audiverat ipse, de Christo annunciaret (1 Joh. I: 3.): ad haec vero vitae Christi initium non jiertinebat. Neque id agebat, ut diviiiam iii vitam Christi t.i'if)}'ci.ui' per singula luijus vitae rnomenta persequcretur, sed vero intimam Christi cum diviuo palre atque sul)limiore rerum ordine con- junctionem, per fotam vitam nuiiquam interruptam, proponeret (Joh. I: 52. Joh. V: 26.). Internani glo- riam Christi, quae ipsius persona cernebatur, majoris fecil, quam externam illam, quae miraculis , ia ejus graliam patratis, maxime emiuuit. Addendum fortasse, nobis in ï(;3 i-rayyeXioj 7iyti\uany.(o, cujus symbolum fere erat: /} rJaof orH ('Xfahï ovdtv (Joh. VI: 63.), non exspectandam esse ubcriorem de Jesu hominis miris natalibus expositionem (2). Dcrii^ite observaiidum, in |
||||||
|
(1) Cf. AMMOS (Opi/scc. ThcoU. Comm. V.) «Ambigitur de argunien-
« tis , qmhus ductus johannes nativitatcm christi Bcthlehemitiawi si~ « lentio practci^miscrit. a Ilic rei causam in eo iiivenit, (juod Synoptici jio/iticu maxime ralione jesum Messiam esse probaret, Vaticiniis e V. T. allati.s: .lOHASNEs \e(n mornlriti christi indolem , tanquam ?70r rot? Ui-*'! jiurioie latione dosfti[)seril , «'ujiis serniones atcpie facta magis quam iaiu atluinbra\it,, cujus(|ue natales silentio praeteriit, qiiia ejus jam tempore tot figmeiilis exornaii roeperaiit. (2) Si vera sit Ecclesiae tradilio (vid. iresaeus «di;. //ae»'. UI c. 11.),
quae monel , johannls Kuangelium contra cerinthum fuiase conscrip- |
||||||
|
192
aoHANHis Euangelio nostri placiti vcstigia quaedam de-
prehendi, quibus apparaat, Apostolum, quamvis histo- riam sileulio praetcreat, ipsam tarnen rem agnovisse. Huc pertinent et loca a iiobis jam allata (Joh. 1: 13. VI: 41. X; 36.) et in primis locus Joh. III: 6. Si enim, jouanüe auctore, quodcumque e carne nas- citur, caro sit (i), sequalur inde necesse est, illum, qui summae perfectionis exemplar est atque magister, ovx e§ aif.iaTCt)v, ovóè ex ü^c?.i^fitaog aró()og fuisse natum. Quaerentibus , quare paulus Apostolus nostrum argu-
mentum non uberius excoluerit, plura responderi pos- sunt. Etiamnunc enim rei cognitio facile in abusum trahi poterat, atque liostium Religionis Cliristianae calumnias excitare. Ethnico-Christianis antea fabulao innotuerant de Diis, mulierum amore captis, Heroes- |
||||||
|
tum , mirum videri possit, Apostolum noslram rem non uberius expo-
suisse. Ut autem verum fatear, cum chkdnero Eifil. in dus N. T. I. p. 244. hanc traditionem non satis firma mihi tueri videntur arfi;u- menta. (1) Ponimus igitur h. 1. voci duoS, notionem pcrversitatis atque
vitiosHatis inesse. Quamvis enim huc non ex ipsius vocis constanti signifieatione in JOHANJiis loquendi usu sequatur (vid. e. g. Joh. I : 14.), hïc tarnen haec signifieatio urgenda \i(letur. Voci ffao^ in genere inest notio imbecillitatis atque tenuitatis : nbi vero Tlö ni'ffituvi opponitur, simul vitiositatetn at<|ue dcpravationcm indicare vidctur (vid. Matth. XXVI: 41. Rom. VIH : 1. Gal. V: 16.): quod bic etiam obtinet. Hujus interpretatiouis praesidium quaerinuis cmii in eon- texta oratione , quae ei haud uno nomiiie favet , Uim in ipsius johannis auctoritate, qui, Ep. I. Cap. II: 16. xi^v (Juoxa ejusque lvi9i'j.aav diserte inter ea reeenset, quae non ex patre , sed e mundo sunt. Cf. Cap. V : 19. |
||||||
|
193
que pfocreantibus, cum quibus iabulis Mvthisque
facile comparari atque misceri poterat Jesu e Spiritu Sancto origo. Ita autem sanctissima re abusi essent , quicumque his notionibus imbuti in eam inquirere aggrederentur. Quod vero insuper tenendum , in pauli Epistolis ita ad Christi mortem atque resurrectionem omnia referuntur, ut caeteris vitae Christi partibus vis uUus relinquatur locus. Quid? quod in Epistolis, quarum argumeutum, maximam partem, vel dogma- ticum est, vel morale, perfectam totius vitae Christi adumbrationem exspectare non possumus. In genere de Christi origine non adeo multa protulit Apostolus; ubi vero eam attingit (Rom. 1:3. IX: 5.), non mi- rificam ejus originem naturali caeterorum hominum opponit, sed de duplici Christi natura, divina atque humana, monet (i). Si autem Ecclesiae traditioni fidem adjungamus, mouenti de paulo, lucae, Euan- gelium conscribentis, moderatore (2), sequatur inde ne- cesse est, Apostolum nostram rem et novisse, et vero probare debuisse. Et si vel demonstrari posset, paü- LUM Apostolum hanc vitae Christi partem non tanti fe- eisse, neque magnopere illam ursisse, exinde nihil sequeretur ad nostram sententiam impugnandam. Nititur enim primum fundameiito historica: quod si semeJ firmiter constitutum est, alicüjus silentio non amplius corruere potest. Neque tarnen iios statuimus , a paulo mirum Christi ortum inferiore positum fuisse loco; coii- |
|||||||
|
(1) Vid. NEAHDER, I. 1. J). 13.
(2) Vid. iBENAEiis, Jdv. Haer. III. 14,
|
|||||||
|
13
|
|||||||
|
194
Ira, qaamvis hoc argumentum non diserte exponat,
tamen cum omni ejus doctrinae cateiia tam indivulso nexn conjunctum est, ut ab ea divelü non posse videa- tur. Cujus tamen rei expositioiie inpraesentiarum su- persedendum esse ceiisemus. Jacobi tandem atque petri silentium nostra de re
nemini mirum accidat, epistolarum, ab iis profectarum, et brevitatem et argumentum et consilium in memoriam revocanti. Ad illum certe quod attinet, si eum genui- num Christi «rffAr/^oj'habendum esse censearaus, ei ube- riorem nostrae rei notitiam difiicile ab'udicare possimus: imo tune peculiarem vim haberet haec ejus loquendi ratio, qua se ipsum non aihhfnr, sed (JorAo»'Jesu vocat. APOLOGIAE GONCLUSIO.
Hisce igitur, pro nostris quantuliscumque tandem vi-
ribus, expositis, ad Apologiae finem jam pervenimus. Si vero campum, quem percurrere nobis licuit, oculis remetiamur, nobis, ni fallor, magis etiam persuasum erit de firmo fundamento, quo iiititur nostra fides, mirificae Christi origini habita. Historicum illud fun- damentum jure vocari posse, nobis constitit: non hu- manis placitis dograatibusve raorem gerimus, sed histo- riae auctoritati hac in re cedere debemus. Hujus historiae authentiam, a nonnullis frustra impugnatam, veramque ejus indolem ab aliis injuria neglectam videmus. Nobis vero, hujus historiae et probabiles fontes recludenti- bus, et argumentum illius observantibus, quod humana sollerlia non facile excogitasset, et pulcerrimam ejus |
||||
|
195
barmoiiiain in modia pugiiae specie ïuspicieiilil)u.s, ita
dilucide rei veritas appaniit, ut vix illiistrioiibiis egeie videamur [)ro rei veritale documentis. Niilla eiiim do prehendimus Christi fala factaqiie, quae diffieiiltateui, haud superaudain, nobis objecerint; aequalium auteni atque consanguiiieorumloquendi agendique rationem pro- babili ratione expediri yosse, probavimus. Jesuin Apo- stolosque rarius quidein nostram rem memoraiiics audivi- mus, siinul vero maximam in boe silentio sapientiam admirati sumus, quin rem nostram ab iis saepius poni, imo cum gravissimis eorum placitis junctam esse vidimus. Haec profecto si reputemus, incremeutum accipit fides , atque Petrinum illud: aov yi!(> as-Jixfia/iéroii; fivDoig »<-^ay.o'/Mr,'>-r^auf.ier» repetimus laeti. Ne tarnen me quis lam arrogantem putet, qui omni-
bus difficultatibus lucem admotam onmibusque dubiis a me fundamentum sublatum esse existimarem. Optime senlio, perrnulta quaerenda , opponenda , imo respon- denda manere. Illud vero nobis constet oportet, rem, quae sat firmis nitatur argumentis, non esse mittendam , etiamsi nonnullis prematur diflicultatibus, quas moveal humana ratio, nee tollere possit eadem. Observaudum porro, nostram rem ita esse compositam, ut vanae cu- riositati parum satisfactionis procuret: ita simul, ut sancta quadam obscurilatc otfundantur cjus incunabula , qui e sublimiore quodam ordine humanam ingrederetur societateni! ld vero in primis mihi urgendum videtur, in re, qualem bic agitamus, inathematicam detnotiftra- tionem ab aequiore judice exigi non posse. Jure mihi pronuntiasse videtur ceieberrimus recentioris aetalis Ajio- 13»
|
||||
|
196
logeta: «veri nominis Apologetictfm tolli, si apodicticd
«atque mathematica ratione placita Religionis dem-on- « stranda sint. Sensui nostro religioso sunt probanda , uut Jidem iis habeamus. Haec autem yïrfe* aliam quam- «dam, sed non minorem Teritatis persuasionem nobis «impertitur, quam scientia quaevis: nam non oritur «illa persuasie e sensuum intuitione, sed e sensu mo- «rali» (i). Probatio autem illa nostrae disquisitioni ad- hiberi et potest et rero debet. Quod, age! jam aggre- diamur, ubi, in ultima speciminis parte , Dei sapientiam atque benignitatem in mirifico Ghristi ortu constituendo laeti piique admirabimur, atque data opera in unicae hujus originis m,om,entum, inquiremus. |
|||||||
|
(1) Vid. rLiMANN, Sündlosigkeit Jesu. p. 86.; of. et bï wette, üher
die Religion, p. 44. |
|||||||
|
f
|
|||||||
|
P /i R 8 III.
|
||||||
|
R ^;l M o M p; N T I' :vi.
|
||||||
|
Aridum forel atque jejuimni, si multifariam rationem
explicare studeremus, qua nostrum, quod exposuiinus, placitum descripserint, enucleaverinl, imo inquiiiaverint Dogmalici. Neque iuCandos lubel renovare dolores, iie- que, quae in lutroilu primaria alligimus, hic repetenda censemus. Multo minus nos, lemerarii homunciones, ar- cana Dei perscrutari conabimur eig d èmt^cfioi-an' ayyslot naQKXvipai. To xr^g tvöefitiag f^ivatr^^iov et nos fxéyu esse censemus, lubenter de rebus divinis insciliam profiten- les, imo doclam habentes illam insciliam, qua rem nescire velimus, ab oplimo Magistro non uberius exposi- tam. Sufficiat nobis nonnnlla invenisse, quibus divinam sapienliam atque benignilatem hac in causa animadver- lere possinnis. Disqnisitionis autem hujus termini, quos |
||||||
|
198
ne jam pxccsseriui vereor, ut brevis sim , moiieiil. Modeste
igitur judicium proferre liccat de triplici noslri argu- menti momento: historicum dico, dogmaticum atquc ethicum. Haiic viain incuntes, aliquid certe observare nobis contiiiget, de Jesu mirificae originis iiexu cum caeteri» ejun fatis, cum Religionig nontrae doctrina atque cum ejusdem, placitix tnoralihiig. SECTIO I.
MOMENTUM lUSTORIDUM.
Nullaui rem iiovi, qua iuquirenli magis constet de
■vitae Christi unica prorsus magnitudiiie, quam diviuae harmoniae observatione, per quam singula hujus vitae fata inter se sunt conjuncta. Hanc harmouiam nou dilu- cide quidem ubique iiidicare possumus: saepius eam suspicamur tantum: ubi vero hanc cernere nobis vide- mur, pensum est et suavissimum el vero utilissimum, quatenus divinae sapientiae arcana nostraeque imbecil- litatis limites hoc sinant, eam exponere: quae res egregie valet et ad divinae Providentiae in vita Christi rcgunda benignissimum consilium magis perspiciendum, et ad ipsius vitae Jesu veram indolem magis illustrandain. Nullum autem argumentum internum afferri posse vide- tur, quo parlis abcujus historiae Christi veritas, magis exsplendescat quam si probari possit, in hac ejus vita, extraordinaria prorsus illa, diviiiam harmoniam toUi, multaque jure desiderari, nisi res, de qua agilur, veia sit habenda. |
||||
|
199
lllud auleni obtinere videtur in ea, quam tracta-
mus, historia. Cujus rei observatie sponte nos du- cit ad momcntum ejus hiêtoricum interius persenti- scendum. Singularem prorsus hominem Ghristum jure dicimus.
Jubenti ei ternpestates obediunt, morem gerunt naturae vires atque phaenomena, ipsa etiam mors frustra relu- ctatür. Voces e coelo in ejus gratiam emittuntur, inti- mamque ejus veJ cernimus vel suspicamur cum su- blimiore rerum ordine conjunctionem. Ita nobis, ri^v óo^cev amnv, do^ccv utg /.lovoyevovi; Tia()ci mnQog, jure admirantibus, per totam ejus vitam tov ovquvov {xpeqi- yma videre contingit, xccl zovs ayyékovg tov ihsnv ava- (ialvovTcxg xal xaTa(iaivovTag t/tl vov viov rov dvO-Qwnor (Joh. I: 52.). Hanc coelum inter atque terram com- munionem, quae in Jesu cernebatur, continuo in eo animadvertimus. Ita vivit, loquitur, agit, qualem aliunt loquenteni, viventem, agentem nemo vidit, nee unquam videbit. Postrema accedente vitae hora latere magis incipiunt sublimioris solis radii, nee tarnen eva- nescunt. In villa Gethseinanitica luctanti, vermis'que ad instar in pulvere repenli, mox Angelus apparet, qui refi- eit vires , animunique ei addit. Proditionis osculo inimi- corum rabiei traditus , de duodecim loquitur Angelorum legionibus, qui, dummodo velit patremque invocet, praesto erunt ad eum ex eorum manibus eripiendum. Catenis vinctus, corani pilato declarat: ur kf.yfig, oti (■imii?.fvg fifii f.yio (Joh. XVIII: 37). Cruci affixus, regni sedes distribuit, earumque unam latroni pro- riiiliit. Coelum cnni terra facil , ad ejus innocentiam |
||||
|
200
corifestim lestaiidani. Tandem atrocissimain inortem oc-
cumbit, janique agunt triumphum inimici, ob victoriam, quam reporlasse videntur. Sed videntur tantum. Ob hanc mortem coelum luctu vestitum, lerramque treme- bundam videmus ob faciims iiulignum. Vix autem eluxit aurora illa tertia, cum Ille, inimicorum, peccati, mor- tis adeo victor, sepulcrum, quo erat recoiiditus, tri- umphans rebnquit, vitamque gloriosam vivere incipit, quam mox, iii coelum sublatus, etiamnunc vivere pergit. Ponamus jam, nos hujus vitae initia ignorasse, cae-
tera vero, divino suo fulgenlia spleiidore, cognovisse: qualia huic viro primordia vitae tribueremus, ad totius vitae harmoniam accommodata, si ea effiiigeiuli lieentia nobis daretur? Aut fallor, aut a priori etiani jure statueremus, hujus vitae iuitia a consueto rerum or- dine recessisse, adeo ut, si quis nobis obtrudere vellet, vulgaria plane ea fuisse , non faciles ei aures et assen- sum praeberemus: imo in divina totius illius vitae har- monia initium desideraremus, caeteris plane adaptatum. Hac autem ratione erroris egregie coiivincunlur, quicum- que omnia extraordinaria in Christi vita publica admit- tunt, natales vero ejus nostris plane pares fuisse con- tendunt. Diviuam enim illi concordiam disrunipunt, atque perfectissimae harmoniae, quae Jesu vitam hu- manam constituit, aliquam particulam temere de- munt. Exemplo rem illustremus. Christi condilionem externam minime lautam splendidamque fuisse, satis nobis constat; non habebat filius hoininis, ubi caput reclinaret, atque aliorum liberalitale maxime suslentari |
||||
|
201
debebat. Jam, si de illius familia, de fratribuS Stque
soroiibus, de lenui vitae conditione nulla prorsus nobis innotuissent, duae vero nobis proponerentur sententiae ; altera, cum in aula quadam regia natum atque Hie- rosolymis educatum fingeiis , altera de praesepi Bethle- mitica , deque parentibus Nazarethaiiis monens, qiiam- nam haruni eligcremus? Posteriorem, iii fallor, certe omncs illi eligerent, qui infantiao atque pueritiae hi- storiam quaererent, pul)licae vitae enarrationi plane respoiidentern. Ita et totius vitae Christi harmonia a nobis requirit, ut, quaecumque de ejus natalitiis ex- traordinaria in Sacro Codice proferantur, fide amplec- tamur: imo , totius vitae ratioue habita, aliud initium non exspectemus. Fateor cquidem, quamvis extraordinarium aliquid ex-
spectantes, non facile in hnjus potissimum primordii suspicionem incidissemus. Sed vel sic tarnen ita se noslra res habet, ut, ubi semel satis firmo de ea con- stet documento, facibus eani amplecti possimus. Pul- cerrime enim cum omnibus concinit illis, quae nobis exiiibet vitae Cbristi historia. In hac ubique vestigia cernimus peculiaris cujusdam divinae providentiae, Jesu vitam factaque moderantis: in iiativitatis autem narra- tione providentiam illani pcculiari ratione ejus parentes j)rosequi legimus. Tota vitae Christi historia hoc nobis probat: oVt ru fidiftu, xai tu acfi'hvij, y.u\ ra uyf.vï], xai ra !-^ov^'}ev/^/iirci i-XfU'^uTo ó thtóg (1 Gor. 1: 27, 28.); neque tarnen iiiitio haiic sapientissimam moderaminis regulani missani fecit providentia divina: pauperem enim paucis- ([uc cognilani Muriani üouscarani liabuit, et ad summun» |
||||
|
202
fastigiuni honoris erehit. Nuiiquani non in Christi hi-
storia summum Numen ita agens videmus, ut nune ejus manum depreheudere videamur, mox vero eadem noLis lateat, utque fide magis amplectamur, quam quidem mente intelligamus atque persequamur illius efficacita- tem (1). Nee dissimile quid in nestra narratione cernere licet, ubi mox ejus favor in pauperem virgiriem elucel, quae per Spiritum Sanctum Jesu mater evadit, mox vero res ita tegitur, ut eadem illa, josepui sponsa, ab omnibus bujus uxor, ejusdemque filii mater salu- tetur. Ita ubique sibi constat divina efficacitas, quam nobis totius vitae Christi historia cernendam proponit! Quid alii, bis perpensis, sentiant, nescio: ego vero mihi videor subHmiorem quamdam bic perspicere rerum analogiam, harmoniamque divinain, quae in Jesu per- sona vitaeque fatis nusquam desideratur. Dictorum veritas magis etiam, ut spero , apparebit,
si, data opera, rem, quam tractamus, comparemus cum alia quadam vitae Christi particula. Historiam resurrectionis Christi eligamus , utpote initium enarran- tem novae illius vitae, quam hisce in terris vivere ince- pit. In utraque enim historia hominum animos dubi- tationibus dilaceratos videmus: in utraque itidem, cum a nullo homine de re, ipsis exoptatissima, certiores reddi possent, Angelus apparet, qui iis fidem animum- que addit. Ita in Christi historiae initio aeque ac fine sublimiores illas observamus naturas, quorum ope con- |
||||||
|
(t) Vid. ïVEAPfDER, in piilccrrima [tiitefatiotit'. Ed. 2. Le/jcn Jesu
praeniiiisA, pag. \'A. |
||||||
|
203
silia sua exsequalur Deus. Pulcerrima certe harnibn'ia!
Sed et haec advertamus. Reditus Ghristi in vitam ita narratur, ut in rerum adjunctis , in terrae motibus, in satellitum tremore, in mulierum conditione describen- dis multi sint Euangelistae; de ipsa vero Jesu resur- rectione nihil fere exponant, probe nimirum sentientes, talcm rem a se nequaquam adumbrare posse. Eandem vero modestiam et nostrae referunt narrationes, in qui- bus Mariae dubia , Angeli responsum, virginis obedien- tia , iter , auimique gaudium copiose describuntur, ipsa vero res, conceptio a Spiritu Sancto, silentio sanctissimo praeteritur. Et nataliuni et resurrectionis historia inci- pit adeo a miraculo quodam , humanuin Ghristi corpus spectante. In utraque historia Dei manus apparet, tan- quam lov i^aioTiotovnog %<x v£>tQa, xai y.aloivTog za {.lij ovta, ws ovra. (Rom. IV: 17.). christi adeo corpus originem debuit rrj óvva/-i£i lov uxpknov in vitam vero rediit idem êiu rijg do^t]g xov TicaQog (Rom. VI: 4.). Ad Spiritum Sanctum refertur Jesu hominis origo; et, quamvis illius resurrectie nunquam de industria, ut videtur , Spiritui adscribatur , diserte tarnen paulus promittit: o tytiQag lov %i)iatov ix rexQÓv 'QwoTioirjaei xal Tv: S-vijT(x aiuftara (/.aiv, óia cov tvotxovvrog uvtov nvev/^cazog tv vj.uv (Rom. VIII: 11.). Qualis nobis appareat Christus , in vitam resuscitatus , si quaeras , PAULUS respondet (Rom. 1: 4.): ntQÏ rov OQioO-évTog vlov S-sov tv dvvafisi _ è^ dvixaTaasiog vtxQciiv simile vero quid de Christo , in carneni apparituro, Angelus aftirmat : (ho aal lo ytwioj-itvov tx nov uyiov xXi;^t]iJf,'i:m viitg (hor. Quid plura ? Fatcor equidem, resurrectie- |
||||
|
204
nem Christi majore argumentorum numero demoiislrari,
cuni Religionis nostrao argumento, imo cum lotius Ec- clesiae Christianae existentia magis cohaerere, quam mirifica Christi primordia : concedanl vero et alii, nos- trani rem hucusque adversati, pulcerrimam quamdam in CHRISTI vitae historia obtinere harmoniam, quae, nostram rem si admittas, rairum iu modum augetur , siu vero eandem rejicias, misere disrumpilur. Objici forte possit, clarissimorum virorum vitae pri-
mordia saepius miraculis exornari, ut haec vitae publi- cae splejidori respoadeant. Ita heroum , regum, phi- losophorum iucuaabula illustravit remota antiquitas. Sed quot nomiiiibus ab his Christus diff'ert! UU enim , ob- scuro saepius loco nati, ingenii acumine, aequalium favore, temporis opportunitatibus usi, ad summum illud famae, virtutis, doctrinae culmen pervenerunt, quo eos aequales admirabantur. Jesus vero non sensim, obscure quodam seusu ductus, post varias animi dubitationes, conmlium cepit, ut populi Judaici Messias , generisque humaui Sospitator evaderet: sed a patre hoc mandatum acceperat (i), et nQücfwiafihog r^v tiqo xvaafiolijs xÓojliou (1 Petri I: 20.). Jlli suo Marte quaevis agitabant prae- clara, et siderum instar historiae coelum illustrant: sed alii tarnen inveniuntur, qui ad eorum laudem acce- dunt, vel iis jure aequiparantur , imo saepius eos supe- rant. Christus vero nullum habet, quocum comparari possit; nullus adeo est qui vere magnus sit dicendus, (1) Cf. uLLUKSn , Süiidlosigkeit Jesu pa;;. '.)'!., el hask . Lchen Jesv
Ed. 2a. p«g. 82. |
||||
|
205
iiisi fide ipsi habita: imo ita totius historiae meditullmm
coristiluit atque centrum (i), ut hujus coeli sol jure dica- tur, quo exstincto, nocte premuntur omnia. Illi in mundo physico et intellectuali multa moliti sunt, mutarunt, emendarunt subinde: bic vero in mundo morali novam coelestemque lucem accendit, qua igno- rantiae, peccati , calamitatis, mortis adeo dispellantur tenebrae; imo novam vitam spiritualem in homine excita- vit, fideique nostrae sanctissimae et auctor est et vero ipse objectum. Illi efücacitatem habuerunt in una alterave gente: bujus vero apparitio totum mundum spectat, omnesquc homines tandem beare studet. Quae omnia cum ita sint, quis est, quin intelligat, unicum illum hominum Sospitatorem, a Deo designatum, cujus adventum omnia praeparaverant atque exspectaverant saecula, extraordinaria ratione in hominum ordines in- trare debuisse? ' Prouti autem, ab una parte, historia mirificae nativi-
tatis egregie valet ad totius Gbristi vitae harmoniam intelligendam, ita quoque, ab altera parte, caetera, quae in Ghristo extraordinaria eernuntur, egregie ex hoc mirifico ortu explicari possunt. Ab illo , quem divina vi natum scimus, jure exspectaraus vitae periodum alteram atque ultimam, primae illi respondentem. Ne- que miremur adeo, leges naturae ei subjectas esse, cujus natales naturae terminos excedunt. Neque, quae in ejus vita publica eernuntur, stupenda nobis scrupulum |
||||||
|
(1) Egregie hoc mihi exposiiisse vidotur sTiRi», in opere Apologie
dt's Christenthvms . Tom. I. Epi.ti. 7. |
||||||
|
206
injiciunt, lucis illius coelestis, qua ejusdcm iiicunabula
coHustrantur , recordantibus. Etsi eiiim haeeoe nequa- quam e miro Ghristi ortu explicanda duco , utriusque tarnen rei collatio egregie valet ad to .'/«/oi', quod per totam Ghristi historiam spirat, interius etiani per- sentiscenduni. Ne tarnen quis putet, nos do vera Ghristi humana
natura aliquid detrahere, euni mirifice natum dicentes. Hoc si faciamus , certe plurimum de totius vitae Ghristi harmonia detraheremus. Naturae quidem humanae ideale in eo cernimus: hocce autem ideale unice in Christo non larva humana, sed natura nostra indutum cernere possumus. Ilaque a priori \nm , totam ejus vilam con- templantes, ejus initium vero nescientes, ejusmodi quid jure expectaremus , quo eum hominem dicere possimus. Talia autem vitae Ghristi primordia eiiarrant auctores Sacri, hominem quidcm , divina vi natum, eum haben- tes, sed hominem tamen. lUum , quem infautem in praesepi jacientem, adolescentem sensim increscentem , virum vitae commodis , subsidiis , gaudiis atque aerum- nis utentem continuo cernimus, illum , inquam , e mu- liere natum videmus, carnisque et sanguinis participem redditum. .fure rejiceremus nativitatis historiam, quac Doceticum illum nobis proponeret infautem, quem po- stea verae naturae humanae socium invenimus; hanc ob causam summo jure F^alentinianorum atque Marcionita- rum errores semper rejecit Ecclesia; ubi vero natales hu- manae prorsus describuntur illius, quem amplissimo sen- su hominem, dicimus, jure iisfidem aurrsque pracbemus. Dictorum summa haec est: Ghristi nativitateni per se |
||||
|
207
si species, uulla magis absurda excogilari potest: si
vero eam cum caeteris ejus fatis factisque conjungas, nulla magis Deo Ghristoque digna. Pulcerrime enim cum omnibus conspirat, quae de Christo cognita habe- mus. Illius est origo extraordinaria, cujus vita nil non mirandum coiitinet; pure humanum simul est vitae ini- tium, quod verum naturae nostrae participein eum iiobis conspiciendum praebet. Verbo , divina atque hu- man a , extraordinaria et consueta, bic ita conjuncla invenimus, ut nulla vitae primordia excogitari possint, ad totam Christi vitam magis adaptata. SECTIO II.
MOMENTUM DOGMATICUM.
Exposito nexu nostri argumenti cum universa Jesu
historia, procedendum nobis est ad observandam ejus coujunctionem cum gravissimis doctrinae Christianae capitibus. Jure enim dogmaticum momentum placito adscribere videmur, quod arctissime cohaeret et cum Christi (xvajna()zt^ai(^(, et cum patefactione divina , quam illi acceptam referimus, et cum ejus morte salutari. Brevissime mentem exponemus. ' S 1. ' ...,'■ ,"' \'^
Christus o uvafiaQrt^tog.
Nulla sane ab expcrieutia atque historia magis com-
mendatur Sacrae Scripturae sententia, quam Paulina |
||||
|
208
illa : nanui; i)rp itfia^Ttati f trut. übique vidcnius, sen-
sum ratione praevalescere, corporis illccebris uimiaque <pi?.ani{( a recta via homines abduci, verl)o, in malum proniores, in bonum tardiores omnes a vitae inde pri- mordiis esse solere. Tristissimum hocce lieredium , ab ADAMO inde a parentibus ad liberos translatum videmus, neminemque terra tulit, quin liac turpissima macula a pueritia inde inquinatus fuerit. Cliristum vcro si spectamus, louge aliud quid cernerc
nobis contingit. Hunc omnino fratribus similem fuisse scimus , ast vero sine peccato. In illo admirauuir uni- cum illum, ex adami stirpe iiatum, queni iiullae ille- cebrae, nullaeque seusuum teutatioiies ad malum se- duxerunt. Scilicet perfeclissirno eminebat animi aequi- librio, nullamque in eo animadvertimus seusuum vim, quam ipsa ratio non statim coërcebat. Non talis sensus moralis vis in eo conspicua est, qua et nos, fidem ipsi habentes, pravasque cupiditates fortiter superantes, ex- cellere possumus, sed talis seusuum atque rationis, intellectus atque voluntatis harmonia perfectissima , quae nullo prorsus peccato unquaminterrupta fuit; prava enim cupiditas, si in Christo adfuisset, etiamsi statim ab eo superata fuisset, tamen e jus absolutam «('«/^«((//^rr/aj'su- stuliset. Talis omnino erat, ut nullum eliam peccati ve- stigium in remotissima ejus juventute cogitari possit, imo ut et ipsi et Apostolis, hac de re luculentissima testimo- nia proferentibus, fidem non habere non possimus (i). |
||||||
|
(1) t)beriii8 TiiQ ai'af.iuortTOIugnotïonemhi(i non persefiui possninn».
lectores relegasse siifficial: ad üllmakm opiisculiim saepUis jam landatum- |
||||||
|
209
Si aulcin ad hujus rei prima iiiilia cscendcre vcliinus,
non [lossunius non ('jus causam in ralione quacrcrc , qua Christu.s vitani terrestrein vivere incepit. Ila niniirum ualus est ille , ut non corruptae illius sociclalis liurna- iiac , quae ab adamo inde propagalur , i])se vulgari ra- lioiK! socius cxstili'rit, sed cxtrinsecus in eani intraverit. IJiiinana qnidcni carne indutus orat, nostiaecjuc tenui- tatis [)articeps factus , sed peecati labe non contamina- tus , quacum nos nascirinir atque adoicscimus. Homi- ncs sua vitia onm pliysica, tnni moralia , in prole pro- pagare solent , [)eccatiquc semina a patribus ad liberos transrcruntur. Ita a juvcatute inde ratio al)errat, at- (|ue vo'untas in deteriora proruit. Christus vero non ita a patre huniaio natus fuit, nüllaque huic origini debuit attributa inoralia. E S[>iritu ortus, purus ilb- exstitit, ac prorsus icvci/iuQi.i^iOi; suuimo jure dicitur. A nobis quideni non recjuiri potcst, ut nexum hu us mirifi- cae originis cum Ghristi puritale inorali, nostro Marte, exponamus , aut in naturae arcana abscondita nos insi- nuemus. Etiamsi hic nexus non exponi possit, ipsa ta- incn res vera nianet , nullaniqne novi rationem , qua Jesu immunitatem a communi nostra ad maluin propen- sione declararc possimus, uisidivinam quamdam i-ifoyelav adniitlamus, in ejus ortu conspicuam. Fnteor, a mira- cub) ita Christi historiam incipcre , sed nonne ipse Chri- stus üruji-a()%i/iog summum evasil miraculum, nulla sa- picntia humana unquam declarandum (*) ? Imo , me qui- |
||||||
|
(1) Vid. Waarheid in liefde 1839. P. 1. p. 490.
14
|
||||||
|
210
dem judice, majus etiani miraculum Cliristi apparitio
foret, si ex corriipta societate humana originem repeterel. Neque e trunco corriipto boni rami nascuntur , neque c pravorum parciituin conjuiiclione ipsum Sanctum Divi- nunique exstitit. Qiiod ipse legatus divinus concessit, Christum, per Spiritum natum, 'in ayioi' vocans. Fa- teor iti(b'm , non diserte ab hoc Chrisli inirifico ortu ejus (xf(i/iu{)i i/iiiii' derivare solere Apostolos; sed observan- dum lamen est, cum eos maxime vorsari in ipsa re ce- lebranda (2 Cor. V : 21. 1 Petri II : 22. Hebr. VII: 26, 27.), non vero in causis subtilitcr exponendis, atque adeo iiobis licere , expositam causani hic adhibere, turn vero , hunc nexum inter Cliristi mirificum ortum atque ejus puritatem moralem non quidem diserte ab iis expoiii , sed tacitc tarnen poiii. Si enim paulus Apo- stolus ab una parte omnes peccati labe iiifectos habeat, utpote ex ADAMO originem ducentes (Rom. V: 12.), ab altera vero, Christum proponat, tanquam af^iuoiluv oü yrónc'. (2 Cor. V : 21.), sequatur inde necesse est, eum Christum extraordinaria ratioiie in hominum ordinem in- gressum sibi fiiixisse ('). Z>o^''ma<«ca vero objectio hic nobis opponitur. Schlei-
ERMACHERO enim moneiite (2), ad propositum consilium assequcndum Christi e Spiritu divino ortus parum va- luisset. Ipsa enim Maria, Jesu mater, e parentibus nata erat, peccato infectis, horumque labe polluta: ex hac igilur originem ducens, Jesus cum vitioso hominum |
||||||
|
(1) Vid. NEAHDER, Leien Jesu, p. 14.
(2) Glavbenslehre, Tom II. § 97.
|
||||||
|
211
genere immediatc coiijuiigebatur. Schleiermaghero adeo
moiieiite, ad Jesum ab boe labe imiiiuiicm coiistitueii- dum satis valuisset, si Deus omiie damiium morale, quod ex humana ejus origine provenire potuisset, pe- culiari sua ellicacitate removisset. Sed injuria boe ob- jecissc videtur. Ne eiiim urgeamus, vel sobolis procrea- tioiiem ad patreni maxime rei'erri, in primis in Oricnte, ubi mulicres minoris aestimabaiitur, vel, infantes sae- pius patris magis, quam matris indolem atque ima- gineni referre, observandum maxime est: Jesum e Spi- ritu Sancto fuisse iiatum. Non adeo boe tantopere urgendnin censemus, quod Maria virum non cognoverit, sed boe in primis, quod divind vi bujus filii mater exstiterit. 7'o tv uvifj ysm^S-èv t.r. Tivev/.iamg i^v aylriv. Hujus quidem Sfiiritus efficacitatem nos quidem non temere explicarc audemus, talem vero jure eam dicimus, qua Christi primordia pura cxstiterunt. Quod nisi Icnc- amus, atque josephi absentiae bic oinnia adscriba- mus, vel nobis commentum instaurandum foret de im- maculala ipsius Mariae conceptione, vel aliqua ratio eligenda, qua, Scholasticorum more, Mariani a malo baereditario purificatam contenderemus, vel longa se- ries exornanda j)roavorum Mariae, hac macula aeque puroruin, qui antiquam puritatem ad illam intcgram transtulissent. Nee talem Cbristi ortum nobis effingimus, quo peccarc non potuerit, sed quo potuerit non pec- care; hoc vero consilium requirebat, ut et e malre humana nasceretur, nostraeque adeo naturae verus esset socius, et non naturalis propagationis via, sed divina prorsus eflicacitate in luceni prodiret. Qualem 14*
|
||||
|
212
autcni vim eobobs procrcatio in ejus coiiditioiiem mora-
Icm habuerit, nciiio facilc iHxcrit. Recte igitur sciilei- ERMACUERUs efficacitatcm quamdam diviiiam hic sufiicero conteiidit, dummodo liane Dei efficacitateni in eo ob- scrvet, quod e Spiritu Sancto Cliristus natus fuerit. Si enim Jesuni ex utrisque parentibus luinianis natum, hujus vero originis noxios efl'eetus a Deo reinotos dicat, alterum miraculum tollere videtur, ut alterum ejus loco substituat ('). Caeterum ab iiberiore hujus rei disquisitione lul)enter abstinemus, ne a tlieologicis in physicas disquisitiones aberremus, quod ne iiimium jam fecerimus veremiir. Multae quidem , fatel)or enim, bic relinquuntur quae-
stiones, per humanam sapientiam non facile sohendae, sed dicta , spero , ahquatenus tarnen cxj)osuerunt, qua ratione cum Jesu urujiUQii^aia extraordinaria ejus co- haereai origo. Quodsi veruni sit, quis hanc non gra- vem, quin gravissimam esse consentiat ? Hic enim Christi ortus piiinum adituin iiobis commonstiat ad divinum Sospitatoris cliaracterem melius percipicndum. Quid? quod Sospitatorem eum certo fiabero non possu- |
||||||
|
(1) Vid. HOFSTEDE OE GROOT, 1.1.]). 21, et (ISIANDER , 1. 1. p. 92. Si-
milem errorem raemorat quoi|ue calvisus [In.stit. Chr. Rel. Lib.
II. Cap. 13. 8ect. 4.) «Pneriliter antem iiiigantur», inqiiit, «si ab «omni macula immunis est Christus, ac per arcanam Spiritus operati- «onera genitus fuit ex semine Mariae, non esse igitur impurum semen «mulieris, sed viri dumtaxat. Neque enim immunciri ab omni labe «faeimus Christum , quia tantum ex matre sit genitus absqne viri «concubitu, sed quia sanctificatus est a Spiritu , ut pura osset gene- « ratio et integra, qualis fuerat ante adae lapsum.» |
||||||
|
213
mus, neque summam Dei patefactionem in illius quo-
quo persona rite explicare, nisi hac ratione extraordi- naria eum natum sciamus. Quod nou temere a nobis statui, sequenlia , spero , probent. - § 2.
Christus, o sIxoip lov If-tov — Qr^f^iu%a isOjijg
aiuiviov f'"/ji)v. Nullum certe imbecillis mortalibus majoris pretii be-
nifioium concessit paterna Dei benignitas, quam perfe- ctissimam illam sui patefactionem, quam Ghristo acceptam referiuius. Ipse Christus Patrem, omnibus iuvisibilem, perfectissima ratione adumbravit, ita ut et vivendo, et agendo, et homines instituendo absolutam nobis tradi- derit Dei patefactionem. Hanc vero Dei patefactionem in eo cernere non |)ossunius, nisi revera e Spiritu Saucto natum eum lial)eamus. Quod continuo nobis in oculos incurref, si verl)ulo cm/m de Cliristi persona, turn de ejus doctrina egerimus. Anxie autem inler harum utramque distinguere, non hujus est loei; perspicuitatis tantum causa alteram ab altera discerniinus, quamvis spoiite ap[)areat, iliius |)ersonae, quam Dei imaginem jure dicimus, verba quoque divina aucloritate pollere. In ipsius igitur Christi persona apparel divini nuniinis
imago. Filii lineamenta intuentes, quaüs Patris sit vul- tus , statim agnoscimus. De se ipso Christus declaravit: o toiQuxd i; jiie, i-ioquxi-: iov rruii-.uu. Quocirca hanc ima- ginem Dei contiimo intueri jubemur, ut exindc, ((ualis |
||||
|
214
ipse Deus sit erga iios, spoiite eluceat. Imo ri]v «A/;-
O-elui' se dixit Christus, alque ab Apostolo carissimo lü q^üg 10 ulr^'hvov uuncupatus est. Quomodo autem hic, cujus parem nunquam terra tulit, ordiiiaria ratione uasci potuisset? Quamvis iii terris viveiis, niiuime ter- renus erat, alque e sublimiore rerum ordiiie in huma- num ordinem iutravit. Qui autem fieri potuisset, ut ejusmodi homo a corruptae nostrae societatis socio e iiaturae lege procrearetur? Scimus etiim, loyov toü ^)-eov coram Deo jam exstitisse, anteaquam caniem hu- manam iudueret. Ea patefecit Christus, quae ipse au- diverat atquc viderat; v. coelo descendit, ut mundo "vitam largiretur: qua, quaeso, raliouc haec [)roccduut, nisi naturae lege non coTisueta, sed extraordiiiaria pror- sus ratioire, eum natum contendamus? Sed aliud quid acccdit. Ut in Cliristi persona perfectissima Dei pate- factio contineri posset, non tantum opus erat, ut ex- traordinarid ratione in hunc mundum intraret, sed ut ejus etiara priniordia ab omni labe pura exstarent. Quomodo enim Dei imago perfectissima ratione elucere posset in eo, qui peccati semina jam a parentibus acce- pisset? Ilvf-vfici 6 ^tog' quanam igitur ratione summi numinis praestaiitiam ille persona sua cxprimere potuis- set, in quo, ab infectis vitae initiis inde, sensus prae ratione inordinataque qiXamia valuissint? Piorum Chri- sti cultoruni corpora Spiritus divini templa jure dicun- tur, in quibus ipse Deus habitat: nonne multo magis Christi corpus humanum , perfectissimum illud templum , in quo nav xo n?.r^<}(j)/.iu lijg d-soxrpog inhabilat, a Spi- ritu Sancto exstructum credcrnus ? Profecto, prouti Dei |
||||
|
215
imago pulcerriine eluceliat in hoinine, iccens a Deo
creato, deinde vero peccati sordibus inquinabalur, ila et illuni lantuinmodo ipsam itp' elxova lov !}tov luii doi)urnv jure dicimus, in quo Immanae naturae omtiis elucct perfectie atque praestantia. Ita vero Christum cognitiim habentes, in purissima, quam refert, natura humana summam Dei patefactionem admiramur, imo tali solum natura Deum se nobis patefacere [)otuisse cre- dimus. Hujus gravissimae rei obscuram notionem apud eos jam deprehendimus, qui divina Ghristi luce non colhistrati erant. Hos experientia satis docuerat, vorum bonumquc non ex humana stirpe inerti oriri posse. Hinc tam proclivcs erant ad praeclaroruni liomiimm originem Diis adscribendam. Quod si de platone suo fabulati fuerint Graeci, ex apollise natum euni aulumantes, nonne multo majore jure Euangelicis narrationibus fidem adjungemus, de Ghristo similc quid affirmantil)us , queni non supra vulgus sapic:ileni, aut sublimiorein veri te- steni, sed i])sain verilatem habendum esso nionent? Neque tarnen divinam illam doctrinam negügarnus ,
praeclaramque iiistitutioiiem, quam per Christum ge- neri humano tradiderit Deus. Nam in hac quoque veri fontem, eernimus, indefuuto pretio liabendum. Sununam ei ad|unginius fidem , eainque ab onmibus exigimus, qui Ghristi se discipulos profiteanlur. Quod tamen iujuria facere videmur, nisi e Spiritu Saricto natum cum habeamus. Rectitisimo eniin ullmahnus milii observasse videlur (•) , cum hibe morali ciro- |
|||||
|
(IJ I. l. |> 138-151.
|
|||||
|
216
rem inlellecliialem arctissinie cohaerere. Nisi igitur
Chrisli vitae primortHa pura habeamus, primaui ad errandum viani ei patuissc statuimus. Sensuurn ita |)rae ratione efficacitatem nimiainque (pikaviiuv ipsi adscri- beremus, quibus inorem gerens facile et se ipsuin et abos decipere j)otmsset. lUe vero , in quo divinam har- mouiam seusuni inter atque ratioaem ceruimusjustamque (fü-unltcv, falli nescit. Absurdum enim foret ab una parte Christo suininani tribuere perfectionem moralem , ab altera vero eum erroribus subjectum sibi inlorniare. Ejus mentis oculo, peccati foeditatc non obscurato, ve- ritatis coelcstis lux omni spiendore obversabatur. In se ipso habebat limpidissimum atque purissimum fontem, e quo veri flumina, nullis sordibus turbida, conliimc miina- rent. Quae ille affirmat non tantum vera sunt; sed ip- sain adeo veritatem refeiunt: polerat enim illain et ipsc oculis intueri, et bumano generi diluoide exponere. Jam nemo Patrem nobis melius cxplicare, vitaeque viam com- monstrarc potuit. quam Christus, quem et animo puro et mente falli nescia instruetum scinms. Jam (idem ad- jungere licel Christi verbis, ubi se mp' mvzov la'Ai-ïv negat, a patre vero se missum esse aflirmat, Magna sint, quae de se ipso Christus declaravit, vel sic tamen ejus voci fidem habemus: >!(<v (/yot fiaoiroc) n£()J ifiuiiiu , aXr^O^r^g èaiv rj /.iaQj;v()iu /inv (Joh Vlll: 14.). § 3.
CHRISTUS, O ujiirog uficifiog y.u) uUiiilo^. Quod si nobiscum rocolimus cximia illa eadem((ue
sublimia rerum momentam, qiiibuseum arcte cohaerel |
||||
|
21?
Clnisti mirifica origo, non possumus non hocce nostrum
placilum magni faccre; sed alia ctiara nobis monenda sutit. Nimirum observandum nobis est arctissimum illud vinculum inter mirum Ghristi ortum atque salutarem ejus mortem, quod ejusmodi fere est, ut nisi illum ad- mittamus, hanc non suo justo loco habcre possimus. Per se apparet, nos mortis Cliristi vim atque ambitum bic non expoiiere posse; nonnulla tarnen observare liceal. Vidimus eiiiui, misso Cliristi ortu e Spiritu Sancto, ejus absolutam tcvuuufii i^uiuv ex[)licari non posse. Chri- slum igitur vulgnri ratione natum profitentes , nostrae naturae labe eum ini'ectum quoquc dicimus, absolutam- quc perfectioueni liumaiiam ei non ampUus adscribimus. Jam vero, quid inde scquatur, animadverte! Seusuum prae ralioiie eflicacitas inordinataque tfiXuvtlu eo statim valere solent, ut iiomo a vera virtute colenda abducatur; quaiiani igitur ratione scinms, Christum revera perfe- ctissimo erga Deuni hominesque aniore iucilatum fuisse, ut pro ovibus vitani poneret? Exinde pendet omnis hujus mortis vis ad nostram emendationem atque con- solationem. Nee tarnen hanc fidem fovere possumus, nisi Christum et erroris, et peccati plaiie expertem fuisse piobc sciamus. — Peccati stipendium mortem esse constat: quo vero modo hoc pretium pro nobis Christus solvere potuit, nisi ipse, pure natus, mortis legi, qua- tenus peccati erat poena, non subjectus esset? Sed jam ita natus est, ut pura ejus sint priinordia habenda , ita ut potuerit omiiino peccare, sed tarnen non pec- caverit, omiiique tentatioiii fortiter obluctatus fuorit. Hoc igitur fundaineiito nisi, eontendimus, eum libere |
||||
|
218
atque e consiliis diviuis mortcni subiisse. Jam per-
spicere nobis licet, quantopeie ilio naturae bumanae corruptionem et miscriam intimc senlire debucrit, a qua ipse sanctissimus nos liberaturus csset. Hunc pro- fecto agnum, Dei agnum Deoque placentem vocare possumus, utpote nulla labe iufeetum, nulloque pec- cato, a vitae primordiis inde, inquinatum. Talcm unica mediatorem Deum inter et liomines nobis fingcre possu- mus, qui e< ratione, qua nascitur, humanae naturac socius exstat, et vero hanc humanam naturam, omni 8ua divina perfectione, ita rcfert, ut peccato a Deo remotos homines ad eum reducere possit. Huic sanc- tissimo unice fidem habere possumus, liunc solum per- feclissimum intimo prosequi amorc! Imo cum Aposto- lico viro afSrmare no;i dubitamus: Toioirog yciQ i^füv EJiQETisv uoxifong, óaiog, axaxog, ufiiunot;, xsiioqkj- /uévog ano 'imv auccoTMhov. Nee mirum adeo, Christi Apostolos huic ejus avu/iaQif^oiu, quae in mire ejus ortu fundala erat, plurima tribuisse, ubi salutares ejus mor- tis effectus commemorabant. Hanc ob causam petro Ghrisli sanguis videbatur auro gemmisque pretiosior, qui sanguis erat immaculati et incontaminali agni (1 Petri I: 18). Ideo a Deo justi habenmr et tracta- mur, quia zoy /.i/j yvavcic ujiamiuv \no nobis peccatoris instar tractavit (2 Cor. V: 21). Pioplerea Christus pec- cata auferre potuit, quia in ipso nullam peccatum erat (1 Joh. III: 5). Ille populi peccata cxpiare poterat, tentatisque auxiliari, qui et iis plane erat sirailis et om- nibus tenlationibus obnoxius , sed sine peccato (Hebr. II. 17. IV: 15). |
||||
|
219
Hoc in primis Apostolus paulus cxposuit, ubi Christi
mortis fructus saluberrimos calamitati opponit, quae ex ADAMi prioris transgressione in universum genus huma- num redundaverit (Rom. V: 12-21). Ex adamo enim peccatum pariter ac mors propagari atque dominari coe- perunt in omnes, qui naturae vinculo cum eo con- juncli sunt. E Ghristo vero, coelesti illo adamo, vita et salus oriri coeperunt omnibus, Jidei vinculo ipsi ad- strictis. Qui autem fieri potuisset, hunc corruptae illius societatis adami socium exstitisse? Qui enim ipse turpissima labe est infectus, quanam, obsecro, ratio- ne, aliorum malo medicinam ail'erre possit? Sed nunc scinius, eum, aeque ac adamum , pure e Dei creatoris manu provenisse, purumque mansissc, nostriqne mali medelam ab eo jure exspectamus. Ipse enim adamus , a pristina puritate relapsus, societatem corruptam con- didit: alter vero ille adamus , pure natus, et hacce pu- ritate nunquam destitutus, societatem demum condere potuit, in qua gratia, sanctitas, vita regnarent! Jure igitur PAULUS id urgebat, tov ihi'tfum' illum y/óc<fi esse xt'Qlnv t^ OLiQayov, oppositum illum priori, quem ix yrjg atque xoïxov dixerat (1 Gor. XV: 47). SECTIO III.
MOMENTUM ETHICUM.
Exposito igitur nexu inter Jcsu mirificum ortum atque
gravissima rerum momenta, tandem nonnulla brevissime disputanda videntur de nostri argumenti conjunctione |
||||
|
220
cum Religionis Christianae nioruui praeceptis. Tiiplici
observatione hoc muiiere defuijgamur. I. E Je»u extraordinaria natioitate egregie apparet,
(jualis reoera sit hiimana natura, et quantopere haec dijferat ah hodiernd hominix eonditione ('). Nulla morum praecepta inculcari possunt, nisi nitantur accu- ratissima hoiniiiuin cogiiitione; ueque nos, horuni prae- ceptorum ope, ad inaiorem perfectioiicm escendere po- terimus, uisi nostrae naturae propriain privainquc indo- lem probc perspectam habeamus. Quod autem perquam difficile forct, nisi Christi purissimam originem, alque inde ortam perfcctissimani sanctitatem, luce EuangcUi, contemplari possemus. Ghristum eiiim si exceperis, om- nes homines, a vitae iaitiis iiuU', ad peccata quosque sua trahi ducique videmus, nullumque unquam terra tulit, quiii pravis cupiditatihus seductus, et, multo temporis spatio anteaquam rationis vis increscere cocpit , uti et deiaceps, multifaria ratione ad maium pcrductus sit. Quod et in nobismet ipsis observamus, et in nullis non aliis. Quis jam non putarct, peccatum hoccc ad ipsam naturam humanam necessario pcrtinere, adeoque ipsi inhaererc, ut homo, prouti edit bibitque et aura vescitur, sub peccati quoque langueat domitiio? Audi- vissemus fortc de adamo , pure a Deo creato, scd hanc innocentiae conditionem primi Immiiiis niere idcalem ha- beremus. Notiouem fortasse nobis informare possemus melioris cujusdam status, in quo ab omni labo liberi fuluri simus, sed ad hunc statum non perveniri posse |
|||||
|
(1) Egiegie hiic exiiosuit clar. iiorsiEBE de groot. I, I. p. 32,
|
|||||
|
221
putaremus, iiisi i[)sa natura liumana siihlata. Quid?
quod 1'elicis illius temporis praeteriti recordationi, me- liorisque stadii futuri exspectationi, semper se oppo- iieret iiifelicissimae praesentis iiostrae conditionis imago, in qua peccatum in oniues omniüo dominari videremus. Sed jam melius iios edocuit illa, quam tractavimus, historia. Semel saltem liisce in terris aliquis exstitit, peccati contagio nou infcctus, et tarnen verus naturae humauae soeius, xard '.xuiia lift)^ aóehfoTg ofioToi^. Ve- rain liumanam Christus assumsit uaturam, sed sine pec- cato. Itaque peccatum iioii pertinet ad illam uaturam: pertinct tantum ad tiodieniam dcpravnlamque eorum couditioncm, qui ex adamo nati sunt. Est labes, quae nobis inhaeret, non vcro naturae proprium aliquid. Nee putet quis , nostra nos auctoritate hic novi quid pro- ferrc: Ecclesia Cliristiana semper ita statuit. Hinc Mamchoeoi- jure darnnavit, qui principiuni mali aeter- num habcbant. Hinc m. flacium illyricum , originis peccatum non accidens, sed humanae naturae guhstan- tiam dicentem , rejecit Protestantismus. Hinc Protestantes peccatum illud originis dixerunt: «naturae humanae vi- n tionitatem ,morhum naturaletn , injimam atqueha- (ihitualem totius naturae hamanae corruptioncmr) (•). Quod co magis est ol)scrvandum, quuni \\\\ justitiam originalem, in cuius defectu cernebatur peccati ori- ginis parf! negatioa, non, prouti Pontificii, baberent donuni Dei supranaturale, sed ««////■«/«wi justitiam, sivc naturae ipsi Juinianac propriam , i\\;\\\\(\\yppropaga- |
|||||
|
(1) Vid. HASK, lluttcnis Rcdiv. p. 197.
|
|||||
|
222
hilem, quamvis accidentalem tantum (i). Geriiardus
t'iiim rite aiiimadvertisse vidolur (2) : «si natura humana, «qualis fuit aiite lapsum, et quabs est in nobis post «lapsum, substantiabtcr differunt, sequitur omnino, « Christum non esse nobis ofioovaioi'.» II. Praetcrea, quod secundo loco observaiuhim duxi-
mus , in Chrixto, e Spiritu nato, adeoque ma/iaQ^/^no, summ,um nobis cernere licet ferfectionis humanae exemplar archetypum, quod ü?nni virium contentione imitari nos oportet. Nulla niorum praecepta nos ad perfectionem ducere possunt, nisi simul perfcctissimum aliquod nobis proponatur exeniplum, in quo ipsius virtutis ideale cernamus, adcujus subliniitatein accedcre studeamus. Talis autem nobis Jesus pro|)0!iitur , ncque tamen talis ille proponi nobis posset, nisi et vcrae hu- manae naturae socius, et hodierna ejus conditionc dc- pravata immutiis exstitisset. Sed objectionem audire milii videor. «Jesum e Spiritu Sancto natum esse », sic erunt fortasse , qui ratiociuentur , « minime negamus ; sed ipsa «hac reejus exemplum nostrae coiiditioiii liodiernae non «aptum videtur: ille enira, infelicissima lal)e nostrae «naturae baud contaminatus, minori difficultale a virtutis |
||||||
|
(1) Vidd. H\SE, 1. I. p. t89.
(2) Vid. ejus loei Theoll. Loco X. c. 5. § 93. Tom. IX. p, 336.
Quem laudat Clar. hofstkde de gkout, 1. 1. Abuiule autem ex dictis apparet, (juantojtero eria^erit müHLER , {^SyviloUk) p. 72, Ed. 5., qui, emphatice noimullis dictis, in lutheri scriptis y>rü'«^i.y 0('eurrentibu8, ita abusus est, ut exinde Protestautismo sentcutiam de peccato ori- ginis obtrudat, e qua illud peccatuin ,id esscntium bominis perti- uere videatui'. |
||||||
|
223
«studio retiiiebatur, cl seiisuum pellacia haud ita facile
« scducebutur: iiobis igitur , e pareutibus pcccatoribus ( natis , excmplo non esse potest» (i). Quamvis liaec ob- jectio, primo obtutu, veri quadam specie splendeat, tarnen j)lura ei responderi possunt. Observandum enim est prininni, ad idealis iiotionem hoe pertinere, quod absolutinn perfectionem oonlineat illud ; iios enim infi- nitae progressionis et capaces et studiosisumus, nul- lumquc adeo uobis aptum est perfectionis exemplar, nisi perfectissimum. Nequaquam igitur hac perfectioue nos ab ejus imitatione , et ofïicii difBcultate ab ejus ob- servatione revocari possumus: quanam enim ratione, quaeso, tune ipsius Dei indefinitum amorem imitari pos- semus, qui tamen continue imitandus nobis proponitur? (Malt. V: 48. Eph. V: 1.) Deinde vero respondendum, Jesum, quamvis e Spiritu Sancto oriundum, tamen e Maria quoquc matrc vitam accepisse, ejusdemque adeo vitae initium, quamvis purissinium, tamen fuisse hu- manum; neque adeo tabs erat, qui pcccare non po- tuisset, et, quamvis /'''('/;,■ a^ia^rtag, tamen, prouti nos, omnibus tentationibus crat obnoxius. His impar esse potuisset, prouti ipse adamus , quamvis integer a Deo procreatus, tentationibus succubuit. Imo multo gravio- ribus tentationibus cinctus erat Jesus, quani quae nobis oppugnandae sunt. Testes sunt inimicorum insidia, Di- scipuloium iinbecillitas , popularium et favor et odium , internSe animi luctationes, cordis dolores, abaque , quao tam sacpc in ejus vita enarranda memorant Euangeiistae. (1) Vid. 11I.1.MANN , 1. I. |i. 132.
|
||||
|
224
Testes suilt victoriae, quasexliis omnibus reportassc dici-
tur, alque illius, quem saepe adrniramur, lieroicus ardor. Quae quidein omnia absurda forent, iiisi Jesum peccare potuisse coiiteiidas. Denique addendum, Ghristi imitationem iioii in eo maxime cerni, ut prorsus eadem faciamus , quae ille facere soleret; scd in eo, ut ejus imago meiiti continue nostrae ohverselur, ut, nostro loco nostraque conditione, liane exprimero studcamus, iis principiis, quibus is regebatur , nos ducamur , ejus- que Spiritu imbuamur. Ad ejus, utpote Sospitatoris, notionem absoluta perfectio pertiiict, nostrum 'vcro est, ejus vestigiis, quamvis e loiigiiiquo , insistcre ('). Haec vero in animum revocantibus, sponte nobis, iii fallor, apparet, cum quantopere Ghristi, e Spiritu Saiiclo nati, |
||||||
|
(1) Apparet igitur, f[iiamnain auctoritatern iis tribuere clebeaniiis
quae nuperrimc schenkel scripsit [i/her die nci/csten Bearhoitungen des Lehcn Jesxi, Theol. Stud. u. Krit. 1840. III. p. 802.). « Weiin man «sich Christum schon physisch aus der Spliare des gewönlieh Mensrb- « lichen berausfjehoben denckt, wenu seine unsündbche VoIIkommen- « beit aïif einen pbysischen TJnterscbied von anderen Menseben basirt « ist, 80 wird nns, die wir durcb den Art der Zeugunj; vcrunreiiiigt « sein sollen, gleicbsam der Muth gebrocben, demjenigen nacbzustreben, «der durcb seinen pbysiscben Organismus vor jeden Reize der Versu- «cbung gesebützt war. Gewis scbon von dieser Seite ein bedenk- « liches Unternebmen, die Sündlosigkeit Christi mit jeneni Dogma in « Besiehung zu bringen : denn, wener gleichwie wir in Allen versucbt « worden sein soll, vvenn es ihm dennocb pbysisch unmögl^fb war, « zu untei liegen, und wenn er hierin von uns, denen diese pbysi- «sche Mögliehkeit einwobnt, absolut verscheiden war, so ist er nicht « mehr unser llr- und Vorbild, und seine Versuchbarkeit war nnr «ein tüuschender Scbein. » Cl. ibid pag. 778 .sq. |
||||||
|
225
nobis conveiiiat exemplum , t.iini vero , qualeni diviiiam
sapientiain depreliendeie liceat in mirifico Chiisti oitu. Ita enini fieii potuit, ut perfectie divina prinuim quideni in uiio homine sese manifestaret omni suo ambitu , deinde vero singuli, huie fidem iiabentes, hanc perfectionem , suo quique loco , exprimerent. Ita Christus in mundo morali sol est atque maiiet; cujus luce ita collustranmr, ut ipsi, nostra vice, aliis lucem aff'undamus. Profecto , si cum hoc ideali summae perfectionis coiiferamus quae- cunique nobis philosophia idealia proposuit, maxime etiam sublimia (i), non possumus non sunnnani religionis Ghristianac praestantiain laeti agnosccre. In Religione enim nostra, idca summae perfectionis ita cum Cliristi persona indivulso nexu est conjuncla, ut perfectionem nobis fingere nequeamus, Christi praestantiam superaiiteni. Et vel sic tarnen, absoluta liaecce perfeclio huniana in- duitur forma, ut nobis exemplo propoiii posset. Pro- fecto! Religio, quae /o -nuvu-Xo)^ itktïov nos imitari jubel, non nisi a Sanctissiino profecta esse potest; do- ctrina vero, quae liujus sancti origineni non a |)artibus corruptis humanis repetit, sed ab eflicacitate pecnliari divina, et sensu nostro et experientia maxime probatur. III. Tandem hoc observarc liceat. Sijmholicd quadam ratione Christi e Spiritu Sancto orii^o nobis com- nionstrat, quali ratione et non adpropuxitam Christi perfectionem pervenire possimus. Nulla morum prae- cepta vim habere possnnt , nisi novum quoddani princi- |
||||||
|
(2) Vid. in primis Cl. tan het'sde, Initia Phil. Plat. Vol. II.
P. III. p. 110 — 112. et Brieven over hooger onderwijs, p, 330 »q. 15
|
||||||
|
226
pium in homine excitatum fuerit, quo arl eorum obser-
vatiouem perducatur. Quale autern hoc priiicipium sit, in historiae, quam tractavimus, speculo cernere licet. In nobis etiam Christus nasci ac vivere debet per Spiri- tum Sanctum. Allegoricae interpretationis commenta jure odio habemus, nequc adeo hunc sensum narrationi- bus nostris iiiesse statuimus, xi/mholicd yero ratione ali- quatenus memorata res ex iis elucet. Neque nostro Marte hanc convenientiam animadverlimus inter rationem, qua Christus hanc vitam degere inceperifc, et qua in nobis etiam fides oriatur. Praeeuntem habuimus ipsum jo- iiANNEM (Joh. I: 13.), qui filioruni Dei nalales tali verborum selectione descripsit, ut mirus Christi ortus ejus menti obversata fuisse videatur, utque adeo maxi- mam inter utramque rem convenientiam probe se te- nuisse ostendat. Nee mirum. Quid enim Christus extra nos prodesse nobis posset , nisi et in nobis viveret? Hanc vero vitam in nobis non incipit vivere, nisi adju- vante pecuHari efficacitate divina. Hoc Spiritu ducti, revera et nos filii Dei stimus: amoris principio incita- mur, ut ad summam illam Christi perfectionem in- defesso ardore tendamus: si veio, quae a vitae initio inde nobis inliabitat, macula nunquam plane deleri possit, firma erigimur spe certaque exs[)ectatione, fore ut, prouti hic imaginem terrestris adami referebarnus, olim aliquando coelestis illius imago in nobis conspicienda sit! |
||||
|
T H E « i: iS.
|
|||||
|
I.
Judaei, tempore Gliristi, non videnlur Messiara exspe-
ctasse, per Spiritum Sanctuni e virgine natum. II.
Qui Jesu vitae primordia adscribunt, nostris plane
convenientia, divinam harmoniam, in tota ejus vita conspicuam , parum perspectam habent. III.
E narrationis Lucaneae, Gap. Il: 40-52., et argumento
et forma, rite spectatis, gravissimum argumentum de- promi posse videtur ad eorum sentenliam profligandam, qui infantiae Christi historiam Mythis repletam habent. 15*
|
|||||
|
228
IV. |
||||||||
|
Iiijuria, ut videtur, lückius (iii Comment. ad Eo.
JOH. I. p. 362) verba, ,]oh. I: 31. occurreutia, y.dyo) oiy. i]dfn' avTOv, ita explical, ut johannes Jesum, ante hujus baptismum, iiequaquam cognitum habuerit. |
||||||||
|
Won audiendi sunt, qui putanl, loco Job. II: 13-17.
eandem templi lustralionem exponi, quam Jesum pei- egisse Synoptici (Matth. XXI: 12 sq. Mare. XI: 15 sq. Luc. XIX: 45 sq.) traduut. VI.
Errant, qui argumentis internis in Critica altiore
q. d. primum locum tribuunt. VII.
Euangelii marci authentiam contra crednerum [Einl.
1. p. 123.) defendimus. VIII.
l^ols nollols, quos LUCAS, Cap. I: 1. meniorat, mat-
TiiAEUM et MARCUM adscribcndos esse negamus. IX.
JusTiNi a7io/.irT]iuovf:v/iata cum nostris fere Eunngeliis
Canonicis convenisse videntur. X.
SciiNECKENBURRERO calculum adjicimus [Beitrage
2ur Einl. ins i\. T. p. 194 sqq.), Jacobi Epistolam ad tempus referenti, quo nondum a se invicem abierant |
||||||||
|
229
Cliristiaiii Palaestiiieiises et Judaei, imo iuter aiitiquis-
sinia N. T. scripta liane Epistolam recensenti. XI.
GuERiCKio non assentieiidum videtur (Fortgezetzte
Beitrage zur Einl. ins iV. T) dubitanti, utrum johan- NEs Preslnfter quispiam, ab Apostolo johanne omniiio distiiiguendus, in Ecclesia primaeva exstiterit. XII.
Traditioiii in Hintoricin multum, in Liturgicis ali-
quani, in Dogmatieis iiullam auctoritatem tribuimus. XIII.
Religionis Christianae veritas atque praestantia non
sunt dcmoiistranda, sed probanda. Ut de utraque rite nobis constet, vigeat in nobis seiisus nioralis et religio- sus necesse est: eos vero, qui hoc sensu destituti sunt, idoneos hac de re gravissima judices non agnoscimus. XIV.
Pauli de electis doctrina nil detrahit de ejusdem Apo-
stoli sententia de Divino amore, omnes omiiino homines complectentc. XV.
Platonem in civitate, Christum vero in Ecclesia sum-
mam hominum conjunctionem sibi proposuisse si repu- temus, spoute nobis apparet, eï Platonicam philosophiam egregiam ad Rel. Chr. nQonaideiav coiitinere, et illam huic longe csse postponeiidam. |
||||
|
230
XVI.
Verba 1 Tim. III: 15. azvkog xai td()aud/.ia rijg alt]-
^•i/wt,', mihi ad proxiine sequentia referenda esse viden- tur. Egregie igitur ex hoe loco apparere videtur , quo- nam fundamenlo Ecclesia Christiana iiitatur. XVII.
Islamisini per Europam occidentalem propagatio, quae
medio aevo obliriuil, egregie valuit ad Hierarehiam pa- palern infringendam. XVIII.
Temporis atque Theologiae conditionis ratioiie lia-
bita, minime miramur, saeculo XVII. inter Protestantes exstitisse Mysticismum et Piëtismum. XIX.
Polemica a suggesto sacro removenda est.
XX.
QuamTis in cultu sacro, prouti inter nos obtinet, non-
nulla fortassejure desiderantur, vel sic tarnen, quod ad ejus êimplicitatem attinet, et Religionis nostrae spiri- tuali characteri, et ipsius cultus externi consilio, et Protestantismi indoli maxime accommodatus est. |
||||
|
AAN MIJNEN VRIEND
|
||||||||
|
J J. VAN OOSTERZEE,
|
||||||||
|
BIJ ZIJNB BEVORDERING
|
||||||||
|
TOT noCTOR 0£R OODOKIiEKRRHC:!».
|
||||||||
|
"Wat eischt, wat vraagt ge een lied van mij,
Bij 't roemvol feest, dat Gij moogt vieren? Zoo nederig een' bloem nog, bij
De lauwren, die Uw slapen sieren? Mijn hart, dat aan Uw* wensch voldoet,
Juicht om den roem, door U verkregen: Maar ach.' mijn wensch van heil en zegen Is tevens, Vriend! mijn afscheidsgroet. —
En o! dat denkbeeld drukt mijn geest!
Het tweepaar snel vervlogen jaren, Dat we aan deez' School vereenigd waren,
Zijn we ook elkanders Vriend geweest, Steeds strevend naar hetzelfde doel:
Eén in gelooven, één in hopen: Zag beider oog één hemel open.... Van liefde, vriendschap en gevoel.
|
||||||||
|
En nu... Uw baan is afgelejjd !
Verdwenen is Uw jonkheids Eden ! De maatschappij staat Ge in te treden: Zij eischt U op; — Zij heeft haar regt!
Wijd' haar, in 's Heeren kerk, Uw kraeht,
En lie, door liefde's arm omstrenfjeld , Ook daar nog 't aanlijn U Terengeld , Waar koude werklijkheid U W'aoht.
Vaarwel! mijn Vriend ! 't vaarwel valt hard !
Maar, 't harte w arm , de blik ten hnogen : Dan (glinstre er ook een traan in de oogen;) Verdwijnt de bittre scheidingssmart.
Vaarwel, mijn Vriend! üw levens\reugd
Zij ongestoord, door niets te kjenken; Maar blijf, wat God U ooit nioog' schenken , Met vnur aan Utrechts School gedenken , En aan de vrienden Uwer jeugd.
F. S. .Ir.
|
||||
|
conRiciGiüni».
|
||||||||||||
|
Püj; 11 Ann. 2 autores
" 12 reg. 1 ). 1 ni-i':)in"
I) 13 » 21 Quibus
|
||||||||||||
|
lege auetorcs.
» nn':'in
» (Quibus
.! Mythi.-f
» videtnr
» opponunl
» ni"i
» nsnnö
» au tem
n detrahitui de
» l£"
D ipsi
>) referenda
|
||||||||||||
|
13 » 3 Ann. 2 Mthis
57 » 10 videntur
61 » 22 opponanl
81 » 28 n-n
81 » 29 n£n^p
98 » 18 certe
129 ,> 15 de detrahitui-
138 » 24 -|)2D
141 » 5 ipsim
|
||||||||||||
|
1(j2 » 5 referendae
176 » 2( responderi posterimns » re.spondere potei iinu
216 B 29 niomentam » nionientuni
|
||||||||||||
|
\V^^
|
||||||||||||