|
yy,m GIOIOZ
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
*~ ft
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
l^>: •;
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
s§>
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
■ SOLDAÏE-BRÏEV^
|
Lil
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
Skreaim ut Hartoggenbosk
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
yn 1877 en 1878.
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
Oan in (roe Frjeun yn Fryslau.
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
TROCH
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
/ {Join*\'
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
A U K E.
O ar de Ütjeft
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
i
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
• !
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
Holwerd,
WALING DYKSTRA. 1879. |
|||||||||||||||||||||||||||||
|
$8
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
\'wrCs^-
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
j&ym
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
/it>, Ë. W*
SOIDATE-BRIEVEN,
Skreaun ut Hartoggenbosk
yn 1877 en 1878,
Oan in Groê Frjeun yn Fryslan,
TROCH
A U K E.
Oarde Utjefte
—.—.-*E«ac--------
Holwerd ,
WALING DYKSTRA, 1879. i
|
|||
|
\'
|
|||
|
In wirdsje foaröf-
|
|||||
|
De soldatebrieven\' dy \'t wy hjir de lezers oan-
biede hawwe twisken de maitiid feu 1877 en 1878 yn \'t Friesch Volksblad stien. Hwêrom wy se den nou yet ris yn \'t ljocht jouwe ? Wis net, om \'t wy safolle mei de soldaterij ophawwe. De kinst fen minskeslachtsjen telt üs net ünder hjar forearders. Mar wy leauwe ek net, dat immen dy \'t dizze soldatebrieven lést, folie mei de militaire saken opkrije scil. Hja jouwe in düdlik byld fen \'t soldate- libben, hja binne wier. Inkelden scoene sommige ütdrukkingen dy \'t er yn foarkomme, wol biskave hawwe wolle, mar dörmei scoo \'t wiere weifalle, en just de wierheid is learsum. Nou springt it yn \'t eaeh, hwet forbetteringen der nedich en moochlik binne. As wy yette in leger hawwe matte, den is \'t wis net om oan to fallen, mar allinne om üs festing- llnjen to fordedigjen. Pordedigers fen \'t heitelan hoeve gjin hounen to wózen. Is in saek edel, den hoeve hja dy \'t dêrfor stride matte, net ta bisten oplaedt to wir- den. En min makket ommers fen minsken bisten, as min hjar as bisten bihanlet. Wy witte wol, dat er in bulte as nümmer-
ruilder of remplacant yn tsjinst geane, dy \'t net doge, dy \'t oan de jeneverpest lije; mar sokken moasten as siik fé öfsündere wirde, der moast for soarge wirde, dat dy sSken de hele keppel net oan- stekke koene. Yette better wier \'t gjin nümraerruilders |
|||||
|
eu remplaeanten ta to litten, mar elk for syn eigen
Dümmnr opkoinme to litten. Den wier der ek nedich hwet better tasicht op \'e sedelike wearde fen de ha- den. By de soldateboel is \'t ek al wier: hwa \'t de treppen skjin meitsje wol mat fen boppen óf bigjinne. Al dy kinsten op \'e strjitte, dat oanslaen ensfh., ek dat skilderjen foar haed-ofïicieren koene wy misse. Mar öfskaft scil \'t yette wol net wirde. Havvwe wy okkerdeis net yn de kranten lozen, dat in skildwacht en in officier fen de wacht, in wike straf krigen , om \'t hja net riike koenen, dat er in wein oankaem, dêr \'t de kening yn siet, sadat hja de hole wacht net yn \'t gewear hienen? Binne der yn den Haecli ek gjin soldaten straft, om \'t hja, dó \'t smoarch wier, de boksen opstrupt hienen? For sok pleagjen en neiriden moasten de soannen fen \'t folk net bleat lizze, as se oproppon wirde om \'t lan to tsjinjen. Mar, hwet is dör oan to dwaen?
Dit, lozers! It folk mat ljue for de twade keamer
kieze, dy \'t gjin cint foar do soldaterij tasteane, sa- lang dy net forbettere is. Min mat der gjin militaire specialiteiten kieze, fol fen militaire bigripen, mar mei in hert en mei algemien minskelike bigripen. Myn foarwird is al hwet lang wirden. Ik hoopje, dat de Soldatebrieven jimme by \'t lézen hwet nocht jaen scille. Tsjüm, Maert 1879.
O. STELLINGWERF.
|
||||||
|
. . . \' \' *
\'-_______
|
||||||
|
P O A R S T E BRIE F.
|
|||||
|
Ackte Frjenn!
„Dat gaat naar den Bosch toe," sa seit it sangk-
je. Ik hie it wol ris as jonge meigünze, mar nea hie ik tocht, dat ik it yet ris sjonge koe sunder to ligen. Ja, \'t gyng nei den Bosch, dêr moast ik hinne,
do \'t ik yndeeld wier ünder de fordedigers ten \'t heitelan. Dat wier my in reis! Hwent waerd it üs ünder-
weis düdlik dat wy yn in hegere stan kommen wieme; hwet waerd er in noed for üs stien! Min paste op vis krekt as op \'t (é, dat mei de treinen forfierd wirdt. Hwet hiene wy ünderweis in toarst! Mar al gulden wy \'t ek ut, \'t holp lis allike folie as de kij. To Utert bleauwen wy in nacht en dêr koene
wy üs hwet opknapje. It liket my ta dat Utert wol in moaije stêd is, en fen dat oangeande hie \'k er wol lizze wollen. — In soldaet leit al- tiid. Mar ik wier al sa wiis , dat ik neat for \'t wollen hie; ik moast folgje , hwêr \'t min my ek hinne laette. Dat ik net yn \'t fjür hoefde wist ik: |
|||||
|
6
|
|||||
|
op tjuchtsjen kaem "t net oan. Elk dy \'t under
tsjinst giet wit, dat er oars nearne mei to kamp- jen het as mei wanluzen. Ik bin den nou yn den Bosch. Ho \'t my tali-
ket ? De stêd is net sa folie sünders; en \'t libben yn de kaserne foldocht my sa matich. Min is der anstouns net ta wend. Ik kin nou al de komman- do\'s en de sinjalen, mar alle flok en skeldwirden. né. dy kin \'k yette net. \'t Jild wol hjir wol foart. Ik siz \'t jo, dat de
nije oankommelingen hwet kwyt wirde kinne. Der binne güds dy \'t dêrfor op \'e loer lizze. De officie- ren lykje my net sa slim ta. Mar wy hawwe hjir ek remplacanten. Ien is al for skelm foartjage. Hy hie al gans jild op , lyk as ta tinken is. Do \'t hja him ütband hiene stie syn heit mei in pak klean klear, dy teach er oan, en in bytsje letter gyng er üs foarby en gniisde üs ut. Hy wier wer frij man en stellich wier er oertsjüge, dat er üs nou wer foariit wier. En hwet scil ik der feu sizze ? Ho gyng \'t my sels ? \'t Wier mottich waer; it eksersearen,
Dat koe mei skik net op it plein, Hwent officieren, — sokke hearen Dy binn\' net felle hjit op rein. Nou moasten wo op \'e keamer komme,
Ik tocht, dat \'s saek! Mar Ijeave sei! Dêr klonk \'t net minder: » Godverdomme" ! Hwent dat is d\'oarder fen do dei. |
|||||
|
7
|
|||||
|
In spegel hong dêr oan de ïnürre;
Dat is al \'t hüsrie hwet min het.
Hwent in kaserne en in skürre
Skele op in del safolle net.
*
t Wy eksersearren nou, sa \'t hjitte. J Do \'t eaeh my op de spegel foei,
Do koe \'k it gnizen hast net litte:
My tocht it wier in gekkeboel.
In gekkeboel. En dochs \'t scil sa wol matte
en \'t scil wol nedich bljuwe, dat er soldaten binne salang de minsken net wizer en better wirde. T W A D E BRIEF.
Witnis, dy \'t min opdocht oau in oar mai to dielen.
jout altyd nocht; dêrom , tochte my, moast ik mar wir ris skrjuwe , hwent dat doar ik sizze: min leart yette al hwet as soldaet. Net allinne dat min goed underrjuchte wirdt yn de praktyk fen fjuchtsjen en moardsjen, al boartet min ek mar sabeare, — yn de theorie krije wy ek les. Dy theorie is in ding fen bilang. Hwet wy yn sa\'n „theoretisce les" leara? Harkje efkes. Oan in soldaet, dy \'t krüd net ütfoun hie, frege in sersjant: „Wat zijn de onderdeele van de loop van \'t geweer ?" De stak- kert wit it net. Nou wit gjin ien it as \'t him earst net foarsein is, mar dar wier al ris bard. De sersjans waerd hwet haestich en frege sa fatsoenlik as \'t under tsjinst brukme is: „Wat heb je in je verdommenis?" Dat wist er ek net, mar hy hearde |
|||||
|
8
|
|||||
|
liwet histerjen. „Een ziel," róp er do. „Ja , als
\'t waar is," sei de sersjant, „maar in elk geval, het binnenste van den loop noemt men de ziel." De theorie hanlet oer rangen , graden, earbiwizen .
plichten , oer \'t gewear , en den yette oer \'t alderfoar-\' naemste foar üs, oer de menaezje. Fen \'t leste in staeltje.
Vraag. Hoeveel legt een soldaat in de menage .
zou ie denke? As \'t üs sein is, kinne wy al ridlik riede.
Antw. Ieder soldaat legt dagelijks 34 cents in
de menage. V. Goed, en wat krijgt hij daar zoo al voor?
A. Daar krijgt hij, daar krijgt hij voor • • • zijn
soep, zijn vleesch, zijn rats en snert. V. Hoe noem je dat?
A. Rats en snert, korporaal.
Dêrop komt den: „Die oude soldatentaal moge
jelui niet leere , hoor! Neen, zijn middagete, het- welk bestaat uit vaste spijs, zooals aardappele met groente, bruine bone, erwtesoep. Is dat alles uit de menage ?" A. Neen korporaal (of sersjant). Slappe was,
zoowat voor een cent, traan om de schoene te smeere, dan zeep voor ongeveer 2 cente in de maand en dan het wassche van 5 stuks wekelijks van het goed , en dan wordt het traktement er uit betaald. V. Goed; maar hoeveel is dat? Kan jelui dan
wel traktement krijge! A. Neen sersjant, dat wordt berekend , b. v. dat
noemt men de deeling. |
|||||
|
9
|
|||||
|
V. Wat?
A. Ja sersjant, dan is de deeling wel eens 24
a 25 cents en dan wordt het andere er bijgedaan door het rijk. T. Goed: maar zijn er ook voordeele aan de
menage verbonde ? A. Ja sersjant, het verkoope van beendere en
het vaatwater en de aardappelschille, en dan het provoostgeld. V. Provoostgeld: wat is dat?
A. Ja, dat is dit sersjant, als er iemand pro-
voost heeft voor 4 of\' 5 of 8 of 10 dage, dan wordt de helft van zijn traktement op \'t zakboekje gezet en het andere vervalt aan de menage. V. Goed ; maar wat meer ?
A. Indien er iemand twee of drie dage, zooals
met Pinkster, met verlof gaat, dan wordt er niet voor dien persoon ingekocht, terwijl zijn 34 cents doorgaan. Deze valle dan ook voor een deel aan de menage. V. Dit geeft niet zooveel, maar toch kunne
jelui er twee of drie cente meer traktement door krijge. Maar kan jelui\'s traktement ook ingekort worde ? A. Ja sersjant, door maximum- en minimum-
korting. V. Wat is dat?
A. Maximumkorting dat wil zegge, wanneer
men vuil en liederlijk is en de kleere spoedig naar zijn grootje zijn, en wanneer men altijd dronken is ; dan wordt de helft van \'t traktement op \'t zakboekje gezet en de andere helft krijgt die persoon in han- |
|||||
|
Hl
|
|||||
|
de, mits bij dronkenschap moet hij elke dag 5
cents bij den sergeant-majoor gaan hale; daarvan kan hij zich niet bedrinke. V. Goed! En minimumkorting ?
A. Dat is dit: wanneer er iets aan het geweer
beschadigd wordt of in een geringe mate aan de kleere, dan wordt er een derde van het traktement ingehoude, dus van de 50 cents krijgt men dan 33 cents. V. En hoe worde de kleere nu betaald?
A. Ieder soldaat krijgt elke dag elf centen op
zijn zakboekje, terwijl hij van het rijk eerst 20 gul- de krijgt. Wanneer men nu zuinig bij de kleeren is geweest en in plaats van schuld een weinig te goed heeft _, dan wordt dit uitbetaald , wanneer men zijn paspoort krijgt. Hwet sizze jimme dêrfen? Is sokke theorie net
moai. Hiene jimme wol tocht, dat er sa folie ün- der de soldaterij to learen wier? Ik bigjin rjucht aerdichheid oan \'t spil to krijen, ik haw altiid foarüt wollen )7n de wrald en ik bigryp, dat it yn de ka- serne wol lokke scil om knap to wirden. Fatsoenlik ? pas op! dat binne wy. Fen \'e moarn het de ljute- nant yette tsjin üs sein, dat wy net lyk as de „burgers" (?) by de kreammen en diskes stean moch- ten to „zuur" iten, en dat wy ek net oer in lening fen in brêge hingje mochten en yn \'t wetter flybkje. As dat fen üs sjoen waerd krigen wy polisiekeamer, Ja, hjir wirdt üs in opfieding jown sa \'t heart. De policiekeamer dêr komt min makliker yn as
yn de pronkkeamer fen in boerinne. Min is gau yn de „doas." Yn \'t earste artikel fen de krychs- |
|||||
|
LI
|
|||||
|
wet stjit wol dat S. M. de kening ha wol, „dat do
bestraffing zacht en vaderlijk zij" .... Fjirder wol S. M. „dat de overheden de manschappen met een goed voorbeeld voorgaan", doch de sersjanten for- tolkje dat sa: „Wy moete die knulle dondere." Ja, ik lear de kasernetael hjir ek al. Ik kin al fen dy moaije flok- en skeldwirden. \'t Earste en moaiste is fen sels: Godverd . . . dat is bekend. Den forwyt men üs, dat wy ut in boerenégerij komme: min neamt üs grasneger, en de nammen: zwijn, uils- kuiken, stommerik, suffert, ezel, ossekop, slingeraap heart min om in hoartje. Ek haw ik al ris heard, dat tsjin ien sein waerd: „Ze hebbe je stellig uit de hel gejaagd, want je bent \'en duivel op aarde!" Nou wol ik net leauwe, dat min in puk minnen iit de hel jage, om \'t er dêr to min wier, mar wy hawwe hjir al in sersjant, dy \'k wol woe; dat se dêr hellen, ik leau dêr wier er thüs. Hjir is er him sels en in oar ta\'n lést. Wy wierne foar in deimannicli ek oan \'t
„ tirailleer en." H wet dat is? Biside-boartsje ; né, net hielendal wier. As de bern biside-boartsje den krüpe hja hjir of dêr efter, mar wy moasten üs forbyld- sje dat wy biside krüpten. \'t Is dos sabeare biside- boartsjen. Hwa scoe derby \'t laeitsen litte ? Mar laeitse meije wy net. De tsjinst is klearebare earnst en \'t wirdt üs goed ynstampt ho pal wy stean matte foar de fijand, Dêr is \'t Godtank yette net oan ta. Dochs hawwe wy fen \'e wike slach levere. Tsjin hwa? Wel tsjin de wanluzen. Wy hawwe de toutsjes fen de kribben ris neisjoen, en tink er om oft wy dapper wieren. Wy hawwe de fijanden trape |
|||||
|
12
|
|||||
|
mei lis greate soldateskoen, dat it hwet die. Wy
joegen gjin pardon. Nou, ien fen uzen is woune troch de wanluzen. Ilja liiene hini ünlijirmlik biten en do het er sels der hwet ta holpen om gatten yn de foet te krijen. — \'t Jokjen is wol noflik. — En nou leit er yn \'t hospitael. Wy hawwe wraek nomd. dêr kin er him oan treaste. Ik scil de pinne f\'or dizze kear mar dellizze, jimme
scille wol mear bilang stelle yn de Russisk-Tnrk- see striid as yn üs wanlüze-oarloch. TREDDE BRIEF.
Exelsior ! haw ik wol ris sizzen heard, ik leau
by de rederikerij. It kaem den sa to pas by \'t toastslaen, it wirk; sa \'t my altyd talike , fen toar- stige ljue. Hja woene my do wysmeitsje dat it bitsjutte sa folie as: „al heger op." Nou al heger op, al f\'oarüt geane wy lvjir ek. De saunde Juli hjitte it, dat wy mei syn stikmannigen öfekser- searre wieren. ,We konden in den dienst opgeno- men worden ," sei de kaptein-adjudant. Sa hawwe wy nou leard lio \'t min op in bihindige menear immen nei de oare wrald helpe kin. Do \'t de ke- ninginne j^ette libbe, wieme de soldaten trochgeans op hjar forjierdei klear, en den waerden hja op de parade yet ris opmuntere; mar dat hoefde nou net. Ik mat yette wol ef kes \'t ien en oar fen de ün-
derof\'ficieren sizze — it üngedierte, sa \'t hja wol ris neamd wirde. Hja falie my just net óf. Der binne güds ünder dy \'t in goed hert hawwe en \'t mei tsjinsin oansjugge as hjar kameraten (is un- minskelik bihannelje. Mar de goeden binne, as ik |
|||||
|
13
|
|||||
|
\'t net mis haw, allegearre feu \'t soarte, dat tinkt:
,as nryn tiid om is gean ik de keet ut", hwet hjir net bitsjut, dat hja den dea geane. De meas- ten hawwe hjir, sa \'t hja sizze: „de pest gezien aan den dienst." Hja bljuwe om \'t hja matte, om \'t hja ienkear yn \'t skipke sitte. Foar in deiman- aich gyng er in korporael-frijwilliger by my sitten, dy \'t my sei, dat er wol graech woe, dat er mar Ander de groun siet. Dat is nou wol net sa frjemd. sokke binne der ek wol yn de boargermaetskippij. mar \'k leau dat ünder tsjinst rjue sokke binne, net sïld fen dagen, mar dochs \'t libben sêd. Fen üs ljutenant-adjudant haw ik nea fornomd.
dat er him dea winske; wol scoene forskate fen ds him in hantsje helpe wolle om yn de oare wrald to kommen. Dy kin om in wysjewasje lis straf- peloton jaen. Al bart it mar dat ien ris de holle ef- kes fordraeit of in michje fen \'t oansicht slacht. den is \'t al sa. As hy er den de rjuchte aerdich- heit oan het, lit er üs in heal ure mei gewear en pakte ransel \'t plein yn \'t roundrave. \'t Is to bigripen ho tankber wy den binne. Wy tiraillearje nou net mear op \'t plein, mar
op de heide, in trije ketier buten de stêd. Geane wy dêr den hinne, den matte wy — ja ik scil mar sizze tierelierje, ünderweis; hwent den wirde ds de sinjalen foarblaesd, dy \'t wy den neisjonge matte. Op de weromreis binne wy dêr frij fen; wol sjonge wy den ek, mar den is \'t: Ik zou. zoo graag een meisje willen wezen,
Ik zou zoo graag een meisje willen zijn; Dan was ik vrij van dat soldatenleven, Dan was ik vrij van al die -zwijndenj. |
|||||
|
14
|
|||||
|
of wat oars, dat hiljeaven net moaijer is. „Wat
lieflijk is en welluidt" misstiet emmers yn in soldaet. Yn \'t nokken is twiskenbeiden ris hwet for-
oaring. For „Godv......" heart min hjir nou
al gau ris: „God vervloekje," dat for sa fier de sin
forbettert, dat me net mear yn sels, mar in oar it kweade tawinsket. Giime dy flokkershelten lijar de tiid, den is \'t „God zal je eeuwig gloeiend ma- ken", of\' „Spaansch, Koloniaals, helsch vervloekt\'" ensafoart. Wy krije in goede opfieding; wy meije net yu
\'t wetter flybkje; mar oars liwet ütspeye, öch , dat komt er net op oan. As wy dogge as de boar- gers, den komt it forkeard, mar as wy tis haden ta\'n fbarbield nimme, den is \'t spil grif yn oarder! Lésten binne wy ek yn-inte, mar nimmen liet er
leedsje fen hawn, om \'t wy allegearre mei hwet tobaksflibe de pokstöf weimakken. Wy kinne hjir sokke aksjes net hawwe. Wy matte ek swimmen leare, \'t hiele batailjon
tagelyk. Dat is in biweging! De iene wol net, de oare doar net, mar der is gjin help for. Dy \'t net to wetter gjit wirdt er yn smitten. Militaire marsenen lit min lis tsjinwirdich ek nou en den meitsje. Seis , saun uren rinne; sjuch, dat is alles net, mar \'t kin yette, en mear is er yet net fen os foardere. Wy hawwe den, sa \'t hjit, frije biweging; dat wol sizze, \'t komt er net krekt op oan ho \'t gewear op \'t skouder hinget en wy hoeve net krekt yn de pas to marsjearjen. Mar yn \'t gelid matte wy bljuwe, en de ransel is fol- löege as wy nei buten geane. |
|||||
|
15
|
|||||
|
Ik bin nou, sa \'t ik sei, óf\'eksersearre, mar ik
bin dochs net heelendal trochleard. Ik scii yette skerpskutfcer wirde en ik bin ek adspirant-korpo- rael. As \'t nou gyng sa \'t hearde, den wier \'k frij fen korvé, mar jawol! Foar in deimanich hie \'k al wer korvé by de onderofficieren; waskwetter en drinkwetter lielje, de keamer oanfeije , hwêrby \'t bedmeitsjen ek yette komt. Dêr is \'t den mei dien, mien je ? Mis rnan, der is folie mear to redden; koljehelje, in doaske lucifers, in sigaer fen twa cinten, in heal poun kersen, in trijcin- tesk broadtsje en sa halde ha yen de hele dei oan de rin. \'t Gyng my ek sa. Nou hie min my warskoud,
dat ik net mear bedden opmeitse moest as fen de sersjanten ten üs kompanji. \'t Waerd joun. Ik kaem oan \'t bêdmeitsen ta, mar moast earst in heal ure wachtsje om \'t hja der mei de luije hüd op laeijen. Einlings makke ik de fjouwer bedden en\' frege of er yet ek lvwet to redden wier. Do moast ik earst skütelwaskje, den de kêrsestien- nen opfandelje, en den waskwetter helje. Do sei ik, dat alles yn oarder wier. Hwet andere my do de sersjant ? Hy sei, dat ik mis wier, \'t bêd fen de sersjant S. wier yet ftngedien. Ik frege of\' dy ek fen üs kompanji wier. Mar o sei! hwet kaem er do in loft op. „Wel godv.....\'t is mij wat
moois! Je bent pas afgeëxerceerd en nu begin je
al: is dat van onze compagnie ? Valt het je las- tig, dan moet je maar reclameere." Ik andere: „Dat juist niet sersjant, maar het
valt mij tege, dat wij corvé hebbe, omdat het |
|||||
|
16
|
|||||||
|
niet mag, en de adspiranten van de 4e en 5e er
ook vrij van zijn.\'" \'t Tongere en waerljochte non wer ongryslik.
„Donder dan maar op, godverd .... doch als
sersjant K. hier was, wed ik, dat je alle bedde most opmake." „Ja sersjant. dat kan waar zijn, maar ik ge-
loof het niet." „ \'t Is wat moois, \'t begint nu al. Je bent al
een aardig model, zon ik zegge." „Of ik een model ben, sersjant, weet ik niet,
maar nu het zoo te praat kwam, wou ik mijn meening er over zegge." Letter is \'t net minder wirden. Ik haw er gjin
skea fen hawn. Of \'t tsjinpraten nou goed wier. wit ik net, mar altyd swije kin \'k net. \'t Iten is tsjinwirdich net sa slim. Inkeld ris
grieme hja fen alles troch mankoar, dat se den in fransce soep neame, mar dat is gjin minske- iten. |
|||||||
|
FJIRDE BRIEF.
„Alle foroaring is gjin forbettering," seit it
sprekwird, en dat ünderfine wy ek, nou \'t wy üs alde kaserne forlitten hawwe. \'t Is sa, wy forlie- ten net folie sftndcrs; in ald wanluzepakhüs, mar dochs, leau frij, dat wy allegearre it ald nest wer opsochten as wy der mar frijichheid ta hiene. Wy libje nou yn tinten, lyk as f ader Abraham en fa- der Jakob en al dy aertsfaders. Mar ik tink, dat |
|||||||
|
17
|
|||||
|
lijar tinten better wieren as uzes, oars woe \'k net
ljeafst by hjar forkeard hawwe. Jimme scille moog- lik wol witte wolle, ho \'t üs tinten der ütsjogge. Nou, hja lykje wol hwet op in draeimünle, hja binne ek roun en den sahwet fyfteheal meter yn \'e trochsneed. Der matte wy den mei üs sechstien- nen yn hüsmanje. De helt wirdfc sahwet ynnomd troch de sliepplakken. Sliepplakken, ja elk fen üs het oardel skeaf strie ta syn nachtleger en trije tekkens. Tafels en banken hawwe wy yn de tin- ten net. Wy rólje der den yn om lyk as de big- gen yn \'t bargehok , alline hawwe wy minder rom- te. Mei dy reinige dagen hawwe wy in bulte kjeld lit. Jonge, as min net droech lizze kin! Wy moasten üs nou hwet bihelpe, sei de ljutenant- kornel. Ik tocht oars net, dat er oefeningen yn \'t bihelpen nedich wierne; as \'t er op oankomt yn tlden fen oarloch is \'t altiid earder nóch. Foar \'t nedich is, woe \'k hawwe, hoefde min \'t lichem net to slopen. Wy binne hjir tsjinwirdich drok oan \'t skiif-
scjitten. Der binne wy allegearre net tagelyk mei dwaende , ek güds dy \'t den twiskentyds gymnas- tisce oefeningen halde, ünder oaren ek yn \'t bajonet- fjuchtsjen. Derby hearde ik it folgjende petaer twisken in sersjant en in soldaet, dy \'t net sa heel rom mei forstan bideeld wier. Sersjant. „Je staat nu zóó, en nu laat je die
hand opschieten tot den beugelkrop en dan stoot je hem in zijn verdommenis ter hoogte van de borst." De soldaet probearre it, ho \'t er moast, mar
2
|
|||||
|
IS
|
||||||
|
\'t gyng net goed, den staette er to lieech, den wer
to leech of hy foei er mei de hele hftd op. Sersjant. ,Je durft godverd. niet! Stoot hem
maar in zijn tabernakel. Dan zit zoo\'n kerel altijd min of meer vast aan de bajonet, maar weet je wat je dan doet? Dan sodemieter je hem op de grond en dan zet je hem de poot op zijn ribbekast en dan draai je dat bajonet een weinig om, dan is hij er daadlijk uit. Vat je dat ? „Ja sersjant," wier \'t andert.
De sersjant baude him nei. „ Ja sergeant, en
je begrijpt er geen bl.....van. Neen, geen
bl.....! Zie nu zoo\'n Pilatus Jez. Chr. kruist
hein! daar eens staan!"
Fierder haw ik dy stichtelike redenearring net
heard. Tink nou net, dat ik wer oer lis haden kleije wol. Ik haw net op \'e bihanling tsjin. De kazernetael is üs nou wol bikend , dêr hearre wy net frjemd mear tsjin op. \'t Is hjir sa fat- soenlik net lyk as by de boargers. Ien ding mat \'k yet sizze. Ik mien opmirken
to hawwen, dat sommige sersjants rjue jild liene fen de stakkerts under de miliciens. Dizze krije hwet hja liene nea werom en doare dochs net kleije. Ik haw dizze brief mei potlead skreaun , om \'t
ik hjir gjin inket haw en \'t hjir ek net hawwe wol, om \'t ik it dochs net bihalde kin. Under tsjinst is \'t lienen sünder freegjen tige yn de moade. Dat is oefening yn \'t kaepjen. Yn oarlochstiid binne der ek altiid kaperskippen , net? For diss\'kear wol ik de brief mar slute. Tonei
|
||||||
|
ris wer.
|
||||||
|
19
F Y F T E BRIEF. Nou ha wy den ris greate manoeuvres makke,
sa \'t it hjit; dat wol sizze, wy hawwe oan \'t oar- lochboartsjen west. Och, och, hwet gyng dat er troch! Mar ik mat bigjinne mei it bigjin. Ik kom wol in bytsje efteroan, mar better let as net. \'t Wier snein de 19 Augustus do \'t wy üs spillen neisjen litte moasten troch de batailjons-commandant. \'t Kaem der foaral op oan, dat wy alles goed yn- pakt hiene, wy moasten de folie lading ynhawwe. Ik siz \'t jimme, dat bitsjut hwet. In infanterist is den wol in lêstdier. Folie sin hiene wy net oan dat gesjou en dêrom brochten wy yn stilte do \'t tsjuster wier, ennei de wacht op \'e „rustkamer" in slok presentearre to hawwen, hwet wy tochten misse to kinnen, mar op \'e rêstkeamer. Dêr koe \'t wol rêste. Wy halden lykwol genöch. De moan- deitomoarns fjouwer ure, wier \'t reveilje; healwei seisen stapten wy op. In ein founen wy net gau. Troch in stik fjouwer füf doarpen marsearden wy. Einlings wier \'t halt en krigen wy ynkwartiering by de boer. Dat wier to Vechel. Dêr koene wy do hwet rêste, mar de oaremoarns healwei seisen, sa waerd er sein, moasten wy by peal 26 wêze. Hwêr \'t dy wier ? ja , dat joech in moeite om dy to iinen. Gjin ien fen uzen en ek de boeren wisten \'t net. Ik tocht, sa koe \'t, as it ris tinken wiel- en wy tsjin in echte fyand oerstiene, wol ris gik ütkomme. Moast min us liedsljue net earst op de hichte brocht hawwe? Wy roanen en roanen en kamen saun ure to plak, mar do wier \'t oare folk |
||||
|
20
|
|||||
|
al lang foart. Al wer rirme; einlings foanen wy
hjar. Us sersjanten forontskildigen üs en do wier der f\'en straffe gjin sprake mear. Hwa moast ek straft wirde ? Wy hiene roan , dat wy blaeiden. Op de Udensche heide waerd halt halden. Der groeven wy külen yn de groun, om \'t iten to sie- den, der waerden wer tinten opslein, en do — nei \'t itcn? Rêste, miene jirame ? De measten al, mar lis companij moast op \'e wacht. Wy nioasten op de fyand passé. Dy nacht foei lang, \'t reinde op \'t lést, dat it hwet die. Trochwiet wierne wy do \'t wy óflost wirde scoene. Hiene wy do mar rêste kinne. Mar jawol! dêr waerd de fyand sjoen. Och, hwet hawwe wy sketten. Hwet fleagen de koegels; né, \'t wier sabeare, de losse patroanen. Wy hiene de politiemütsen op en üs fyand de sjako. Tongersdei hawwe wy de greate slach slein, en — forlern. Dat wier fen sels foarüt sa bisteld. Is\'t net in gikkeboel! Rom soppen wy net yn \'t fjild. Fen iten kaem
net sa folie. As \'t rjocht gien hie , hiene wy yette hwet ekstra jild bard, mar ik tink, dat iis haden it for üs biwarje. Ho lang? Dat wit ik net.\' Wol rekkenje ik, dat wy der net op fêstsje kinne. Yn \'t kamp is \'t net folie sünders. \'t Is eigentlik in bistelibben. Min komt hast om fen kjeld troch de wiette. De freedtomoarns wierne de greate ma- noeuvres ofroun. Do moasten wy healwei fïven wer op marsch. En dat mei foetten, dy \'t er net o sa best ütseagen. Der wieren al forskate nei \'t hospitael oerbrocht. Hwet foei üs dat rinnen swier! Ho fierder wy kamen , ho mear der oan de |
|||||
|
21
|
|||||
|
wei lizzen bleanwen. Ik krige it yn \'t ein ek krap
enóch. Ik bigoan net in bytsje to noasblieden. Do \'t wy troch den Bosch teagen seach gjin ien mear op. De noas hinge hast op de groun. Dat wy bliid wieme do wy oan de oare kant ten de stêd wei- yn üs tinten wierne kinne jimme wol tinke. Wol hiene wy in moai bitankje fen de Ijutenant-
kornel hawn, — in sersjant lies tominsten sa\'n ding foar, hwêryn de ljutenant-koronel üs priisge om \'t wy üs sa best halden hiene en hwêryn er sei, dat er mei „genoegen de aangename oefenin- gen" bywenne hie, mar üs „ genoegen" hie net great west. Ik haw nou ek ris by de Noard-Brabansce boe-
ren yn de hus sjoen. Dêr wier \'f net folie aeps. In keamer mei in stiennen flier, mei in laech mod- der der oar. Dêr trapen hja op bleate toetten yn om. Fen pronkerij neat, bihalve tafel en stoellen seach ik dêr in swarte kleankast, in Marijebyldtsje, in stik mannich krüskes, en in ald rikkerich stik pompier, dêr op stie: „Mensch leeft vroom; eert uw vader en uwe moeder." Dat wier wol ien- faldich, net? De minsken wierne goed tor üs, en dat wier tor üs fen \'t measte bilang. Earst wierne wy bliid, dat wy de kaserne for-
litte koene, mar nou koe \'t wol ris met üs wirde: Bliid üt, blid thüs. 1
SECHSTE BRIEF.
De 27e Septimber is de lichting fen \'76 hjir
wei reisge. Wy hawwe sadwaende al twa lichtin- |
|||||
|
22
|
|||||
|
gen ütrukken sjoen, om nei hüs to gean. Nou binne
wy den oan de bar. Wier \'t sa fier mar! Datwy yette tirailleare en „velddienst" meitsje hoef ik net to fortellen, Ho \'t üs haden üs bihannelje, witte jimme ek al. Jister makken wy wer ynspeksie fol- ies kaptein. Dat is in beste kearel, hwent hy sjocht in bytsje. Ik ha langlèsten ris by in ljn- tenant op de keamer west, dêr seach ik yette al niget, net om \'t it er sa moai wier, né, krekt oars om, it wier der net eachliker as by maniiich arbeider. Der binne , dat wit ik ek wol, ek oaren , dy \'t it moaijer op hjar keamer hawwe, mar meast is \'t dochs in hokje op de einen fen de stêd. \'t Ynkommen is net sa breed, en den leau ik, dat er by binne dy \'t graech in hapke meije. Jister kaem er sa yette ien troch de gelederen slüpen, om by \'t wyfke to kommen, dat broadtjes en ek jenever to keap hie. Hy sloech gau in romerfol twa trije nei bimien en saech om him binne as in kat dy \'t by de reamküp sit. Hy woe net dat de majoar him bimirk. Under de ljutenants binne forskate dy \'t net in wiif hawwe , mar frouljue dy \'t to hier binne, fynt min hjir genöcli. Ja, in bistelibbeu is \'t hjir. Yn \'t hospitael leine forline wike fjouwer en tweintich fen \'t gemienste soadtsje. Der wieren güds by fen de lichting fen \'74, dy \'t fjouwer wike ünder de wapens wêze moasten. Dy koene nou yette in moanne of fiif yn \'t hospi- tael lizze. Dat hja \'t dêr nou sa best hawwe, mat ik net sizze. To minsten dy \'t er yn komt mei in iepene foet of sa, dy het it dêr net rom. Dy litte se der bast forhongerje en kleije se der |
|||||
|
23
|
|||||
|
oer, sizze se dat se honger hawwe, den is \'t:
Grodv......zoolang je nog niet \'en plank van
je krib opgevrete hebt, heb je ook geen hongerr."
Den skelle dy officieren fen gesondheid sokke solda- ten ek yette üt for „luilakken, landopvreters" en sa foart. It skellen is maklik, mar dy hearen scoene sels ek net ljeafst mei in iepene foet in üre mannich marseare wolle. Dat er gjin lui- wammessen yn \'t hospitael binne, scil ik net sizze. Foaral ünder de eachsiiken binne er dy \'t hjar sels de eagen bidoarn hawwe. Eachsiken krije yet al gan 3/4 rantsoen, dat is net to folie, mar min kin \'t iten yn \'t hospitael sliepende fortarre. Ho \'t sokke soldaten kjar eachsiik meitse ? Hja plusje hwet wol üt de tekkens en wrjuwe dêrmet yn de eagen, to minsten sa hawwe hja \'t my ütlein. Yn \'t hospitael is min oars moai optakele. Ofdraegene kapotjassen mei boargerknopen het min dêr oan, in soarte fen in deamütse krige min op en oan de foeten het min swarte sokken, \'t Liket nuver. In pear by üs companij hawwe teikene foar seis jier. Wol ütskift soarte. Hja bljuwe ftnder tsjinst om \'t hja thüs de holle net opstekke doare. Of nou it folkje, dat to gemien is, om yn de gewoane maetskippij forkeare to kinnen, de krychsmansstan ta eare forstrekje kin, wol der net by my yn. Mar wy matte net dwaen lyk as de boargers , wy matte üs f etsoenliker halde en drage, is lis leard. Ik begryp der neat mear fen. |
|||||
|
24
|
|||||
|
SAUNDE BRIEF.
Mei Novimber is hjir de wintertsjinst bigoun en
nou hawwe wy it frij hwet makliker krige. Wy kinne nou ont saun ure ta ünder de wol bljuwe. De greate manoeuvres binne ophalden, allinne wirde er woansdeis yet militaire marschen makke, doch net sa heel lang. Twa, trijeris yn de wike matte wy eksersearje f\'or de ljutenant-adjudant en dy is deselde „snuiter" bleaun. \'t Spant soms om \'t laeitsjen to litten. Hy het trochgeans in greate houn, sa\'n Nijfoundlaner, by him. Snijt dy hwet al to fier foart, den fluitet de baes him werom, en den komt \'t iene beest wer by \'t oare , en twisken de bidrjuwen yn is \'t: „\'t Is me geen pas: één, twee, één , twee , links, rechts , — laat reis hoore die pas," — en as der den ien is, dy \'t de toet- ten net goed delset den heart min: „Schrijf me dien kerel reis op voor \'en toer." Dit bitsjut, dat sa\'n ien strafeksersearje mat mei de efterliken. Straf is by him goedkeap to krijen. Snjeun wirdt er f jlle ynspeksie halden , en den
matte wy de neimiddeis „lijntje-exerceeren." Dat gjit moai. Twa man hawwe den in lyntsje beet. Dy linen stelle manskippen foar. Dit hjit om it kader to oefenjen, om to sjen as dy witte hwet se kommandearje matte. Wy hawwe it nou mak- liker en de winter sc.il wol to\'n ein komme, In hopen lizze in üre of fjirtsien yn \'t etmielyndekrêbbe. Yn de kantine kin min foar in cint in boek to
lézen krie, mar \'t liket my net folie soarte ta, dat dêr is. |
|||||
|
25
|
|||||
|
Okkersneins is der wer ien for skelm weijage
en hwet my to mear moeide wier, dat it ek yet in Ljonwerter wier, dos in Fries. Hy wier as remplasant mei üs hjir komd. Ofter fortsjinne hie, om weijage to wirden, doar ik net sizze. Hy wier in kear of trije om dronkenskip straft en om \'t it in remplasant wier sa swier as \'t mar koe. Do er for \'t lést ut de cachot kaem wier er stiif fen rimmetyk en moast er nei \'t hospitael, hwêr \'t er at rekke do \'t er sein waerd, dat er foartjage wirde scoe. Syn frjeunen krigen permisje om de kaserne roun to gean om jeften for him to freegjen ta reisjild. Hja brochten tsiendeheal goune byien. Der waerd in boargerpakje for koft en hwet er oerbleau krige er yn \'e büse. Ik scil net sizze, dat it net goed is, daf er
strang op supers tasjoen wirdt, mar hwa binne it dy \'t er rapport fen meitsje? Ho faek haw ik net, as ordonnans op de wacht
it rapport nei de hoofdwacht brocht, hwêr op stie, dat alles presint wier, en dochs misten der forskate onderofficieren, dy letter stikum binnenlitten waer- den. Hja wieme den trochgeans ek sa dronken as ülen, mar dêr kraeide gjin hoanne nei. En as in oppasser in officier moarns net op syn bêd fynt, mar disse for beest yn \'tien of oar fornaem (?) losje- mint to finen is, kin dat er den wol lans ? Mar ik forjit, dat er ünderskied is twisken soldaten en officieren. Sjea sa, safier bin \'k nou; nou scil ik yet
hwet nijs fortelle. Ja man, wy geane wer to skoalle. Wy scille ek dünsjen en skermjen leare, mar earst matte jimme witte, ho \'t hjir yn \'e skoalle tagjit. |
|||||
|
26
|
|||||
|
Jouns healwei seizen wirdt er in signael bliesd,
hwêrop de sersjant fen de wike de manskippen yn \'t gelid komme lit. De earste kear wier eik allike roerich. Tweintich jier ald en den yet ris nei skoalle, dat like mal. De skoalle wirdt halden op de heasouders; dat wol sizze ünder de hoannebal- ken. Us skoalle is dus net sa pronkmoai as in hopen skoallen, dy \'t yn de léste tiid boud binne en üs masters, nou, dy binne ek net op in kweek- skoalle klear makke. Earst moasten wy fen üs ken- nisse bliken jaen. Dy \'t opjown hiene, dat hja léze , skrjuwe en rekkenje koene, moasten in deel- som meitsje en ien for ien foar \'t boerd komme. It delen wier de measten forgetten. Dy der yet hwet fen wisten bleauwen yn de heechste klas. Tsjin de oaren waerd sein: „Donder op; ga naar dien fourier in de tweede klas." Kou waerd er f\'rege, liwa \'t heelendal neat koene.
Fjirtsien man joegen hjar oan. „Kun jelui, god- dorie, allemaal niks." „Né", sei min laetsjende. „Lach godv...... niet om je eige stomheid."
Hja waerden öfsündere en hjar master gyng mei
hjar nei de letterkast. Inkelden koene yette in stikmannich letters. Ho moai \'t dêr tagyng is to tinken. Oan flokken wier gjin gebrek. Der binne fen sels ek güds by, dy \'t wol in lyts
dripke léze kinne. Dy hawwe nou fen dy lytsber- neboekjes. De boekjes scille wol goed wêze, mal- de bern binne hwet ald. De sersjant, de master hjir, docht neat as laeitsen as dy greate skoalbern léze, dat Piter net snobbet, mar syn jild biwarret en der in moai boek for keapet. \'t Kin ek wêze |
|||||
|
27
dat de sersjant om Piter laket, hwent as hy Piter
syn jild hie, scoe hy der wol jenever for keapje. Yn de twade klas meitse se skriften f\'ol mei
haeltsjes en streekjes. Dat dogge se ek yn de heechste klas. Dêr léze se ek „Vaderlandsche ge- schiedenis" en den matte se ek getallen ütsprekke. „Want" seit master, „als je eens 100,000 uit de loterij krijgt, weet je er geen bl......van hoe- veel je hebt." \'t Lezen gjit noch al earmhertich by de meas-
ten. Inkelden kinne hjar ek net goed ütdrukke, den wirdt er f\'rege: „Heb je geen hollandse tong in je bek ?" O, \'t gjit sa moai. Laeitse mat min as min wol
of net. Mar stil bliuwt it ek noch al yn de skoalle; gjin ien het folie mei de politiekeamer op. Letter skrjuw ik wol maer oer hwet wij leare. Wy Frie- zen hokje al folie by mankoar. Den sjonge wy mei enoar frysce sankjes ut de Noardske Balke en de Fryske Sang, Dy beide boekjes hawwe wij hjir. Binnen koart kom ik mei forlof in fjirtsien dagen thüs. Dêrom ta sjens. |
||||||
|
ACHTSTE BRIEF.
Nou haw ik den in fjirtsien dagen mei forlof
yn Fryslan west. Dat it my goed dien het, leau dat mar. Doch it scil wol best wêze, dat ik bi- gjin hwêr \'t ik de léste kear ophalden bin en it nijs dat letter barde as ik skreaun haw en foar dat wy den Bosch forlieten, earst yette meidiel. Ik haw |
||||||
|
(
|
|||||
|
28
my yn myn léste brief efkes forsind. Ik skreau,
dat er in stik of fjirtsien ünder de greate skoalle- bern wieme, dy \'t neat koene; mar jawol! der binne, haw ik letter mirken, mear as fjirtich. Tink ris oan. In deimannich foar dat wy op reis scoene, moas-
ten der guds fen de skoallejongens in brief skrjnwe sa beare nei hüs. Ek waerd it hjar sahwet opjown hwet dêr yn stean moast. Min bie der in poaske mei to wirk west, do frege de sersjant oan ien — de ljutenant-adjudant stie by him — „Heb je hem klaar?" „Ja sersjant" wier \'t andert. Do naem de sersjant de brief en lies lyk enöch it folgjende. „Ik heb de pen . . . enz. Ik laat u weten dat
ik gezond ben, en wensch van u hetzelfde. Gij zult misschien al lang verwacht hebben, wanneer ik eens over ons verlof schreef en wanneer ik thuis kom. Ik kan u nu zeggen dat ik deze keer met verlof kom. Ik heb er veel zin aan. Ik ga dus voor 14 dagen de smeerpan uit. Zoo ge dus belang hebt, moet gij mij de noodige reiskosten sturen. By dat „smeerpan uit" wier it: basta!
„Zoo, zoo!" sei de sersjant.
Mar de ljutenant-adjudant sei: „Heb je zoo\'n
aardigheid aan schimpe , jonge ? Och kom! is dat de dank, dat we je hier lezen en schrijve leere?" Straffe koe min him net, mar \'t briefskrjuwen
wier oer. Ik, as korporael, mat ek nei skoalle. Moan-
deis matte wy rapporten meitsje, tongersdeis rek- kenje en snjeuns leare wy ierdrykskinde. Dy |
|||||
|
29
|
|||||
|
ierdrykskinde bipaelt him by üs lan en de oersésce
bisittingen. Hjirby gjit it soms ek wol ris moai. Heel ierdrykskindich bin ik net. Der komme gau ris forkearde anderten en den set üs sersjant-majoar in gesicht, man, krekt as in katül, dy \'t op in waerme stoof syn bilidenis docht, of in doarwarder dy t min op syn jierdei forsüpe wol. Yet hwet foar \'t ik üs reis forhelje. De woans-
deis foar wy opstapten waerden er sa mar yn ienen minsken fen üs makke. Begryp ris ! Do scoe der for üs in foarlêzing halden wirden en \'t barde ek wol effektyf. \'t Scoe hwet moais wirde hie min üs sein en nou kaem \'t hele regemint ek opsetten. Ien üt Haerlem houd de foardracht en my foldie \'t skoan. Op de nederlansce lieu stjit: moed, beleid, trouw-
Yn trije foarbylden üt de faderlansce skiednis waer- den üs dy deugden toand. In bulte soldaten hiene net mei \'t spil op. De
iene nei de oare raun de seal üt. Dat hindere my ek wol, mar ik koe \'t dochs yette net goed fine, hwet min nei dat foartrinnen sei. Min sei, de seal wier nou suvere; it spiet hjar
wolj mar min koe wer sjen, dat min in soldaet net goed bihannelje koe. Ik toehte sa, hoe is \'t moochlik, dat min mi ene kin, dat immen sa mar daedlik bihagen fine kin yn saken, dy \'t heel- enal yn striid binne mei hwet er daegliks heart en sjucht? Nou yette ien en oar fen de reis. Do \'t wy de
sneintojouns yn Amsterdam oankamen op reis nei hus, tochten wy net oars, as de Limster nachtboat |
|||||
|
30
|
|||||
|
scoe farre. Mar jawol! dy foer net foar de ruoan-
deineimiddeis. Wy mochten lypje of pypje, wy moasten in nacht yn Amsterdam bljuwe. Wy wierne mei ds achten en metten in pear mariniers, dy \'t lis in plak wiisden der wy losjeare koene Hja brochten üs yn \'t Frysk Kofjehtis fen G. Blom. It like my net sa slim ta, howol ik earst net bi- troude op \'t sizzen fen de mariniers, hwent ik koe gïiden yn den Bosch , dy \'t wol ris hwet fortsjinnen oan sokke losjementhalders, as se soldaten, dy \'t jikl thiis krige hiene, yn hjar foarnaem (?) losjemint brochten. Folie jild wier der lykwol fen üs net to heljen. To minsten wier der ien by üs, in korporael, dy de oare moarns tsjin de frou sei, dat er efkes kuijerje scoe om letter öfskied to nimmen , hwet er, leau ik, forgetten het. Syn bftse wier plat. Yn \'t losjemint wierren \'in stik of acht dames, hweründer dy \'t yn de herberge in keam- merke hierden. De jouns kamen der hearkes dy \'t de dames öfhellen , om nei de komeedsje of sa ta. Hja wierne danige grien. Jimme witte non al, dat wy thüs west hawwe
en ek dat wy werom binne yn den Bosch. Tsiis, tobak en büsjild is der meinomd, dêr profitearje wy nou fen. Sa hawwe wy wrychtich in smeerpan. Nou siz ik lyk as de sersjant: basta! NJUGGENDE BRIEF.
Ik wit hast net oft ik jimme al skreaun hab
dat ik korporael bin, Nou. felisetasie is dat baen- |
|||||
|
31
|
|||||
|
tsje ek net wirdich. Foaral is \'t hwet bysünders
om korporael to wezen, as men de wike het. Den kin men mar op alles passé; den het min wol neirinnen en opskrjnwen. Men mat den soargje dat alleman itt it bêd komt op \'e tiid; men mat de siken op in brief ke skrjuwe; men mat oantei- kening halde fen de manskippen, dy \'t nei de wacht geane, om \'t dy matte hjar iten ha. Men mat der om tinke, dat alles skjin ophimmele wirdt. Men mat omgüchelje mei \'t folkje, dat yn de poli- siekeamer sit. Ja, ik wit net hwet mear. En men het it ek al net better, as \'t yens bar
is om yn \'e koken op to passen, \'t Hjit dat men dêr is om ta to sjen, dat alles oarderlyk en ear- lik tagiet. Men mat misbrüken tsjingean en \'t stel- len keare. Mar ik hab al opmirken, dat it wol tige earlik hjit, as in hüngerige sersjant syn mage ris goed folstoppet mei \'t flesk dat de soldaten takomt. Ek is \'t, sa \'t my taliket, al lang for goed halden, dat in dronken tinder-officier him wer nochteren yt oan it flesk dat for de soldaten yn- kocht is. Nou wit ik wol: Aan een boom , zoo vol geladen,
Mist men vijf, zes pruimen niet, en \'t iten fen inkelde sersjanten let üs safolle net.
Mar ik twifelje der oan as der wol safolle flesk yn \'t iten komt as \'t hjit. It is wier, dêr mat men oppasse , mar hwa wol ljeafst in hopen spil ütjaen. As men doch de bal ris mis slöech, hwet helle men yen den hwet op \'e hals. Nou witte jimme genöch fen \'t korporael-wêzen.
|
|||||
|
32
|
|||||
|
Ik ken jimme nou ek in staeltsje fortelle, dat bi-
wiist, dat er dappere mannen ünder üs binne. Langlêsten wierne wy wer op „velddienst," do
kaem der in greate houn op us tasetten. \'t Beest wier net sa mak. In korporael, dy \'t net ljeafst in by t dawwe woe, brocht nou jn praktyk, hwet er yn theorie leard hie, fen \'t jinge er dwaen moast yn tiid fen need. Hy stiek de houn it ba- jonet troch de ribbekas. Dêr moast er nou de foet op sette en den it bajonet in bytsje omdraeije, om \'t er wer ut to luken. Sa died er it nei de kinst, mar de boer fen de hun wier net best to freden. Us skoallegean gjit yette altyd troch. Der mat
ik ek yet hwet fen forhelje. Stel jimme foar, dat er in sersjant-majoor mei in tweintich korporaels dwaende is, om hjar ierdrykskinde to learen. Flak dêr nest het in sersjant de lytse bern fen tweintich jier oan \'t boekstaverjen. Hark! hja spelle: dood: dood. „Godverd......," seit us master, ;, ik wou dat
jelui maar dood gingt, want zoo kan ik niks ver-
staan. Wat zei jy ook weer, korporael Dinges? Bestaat de doorluchtigheid van den koning uit groote gaatjes, of wou je met \'t spoor van Hin- ten naar Michel-Gestel ? Zeg, waar grenst Neder- land aan?" „Ik weet niet, majoor."
„Ik weet wel," seit hy, „ten noorden aan je
stommigheid, ten zuiden aan je boerefamilie en ten oosten......" „Aan België,\'\' seit de korporael, dy \'tfornimt,
dat de majoar him de güch oanstekt. |
|||||
|
33
„Hou je stomme kop dicht, je raadt er naar,
je bl......" Mear scil ik hjir net fen sizze.
\'t Lezen leare wy tsjinwirdich ut in „ Vaderland-
sche geschiedenis." Nou, der binne in bulte ünder, dy \'t net sa moai leze. Us majoar halde dêr ok- kernjouns ek in preek oer. Hwet er sei? „Pre- cies zoo\'n psalmdreun ! Lees me, godv.....goed. Hou nu bij de punten op zijn tijd stil. Daar heb
je in je burgerstand ook nog iets van. Als je nou zoo aan één draad weg leest, dan begrijp je er vooreerst geen bl.....van, en wat geeft het je.
als je niet denkt bij watje leest? Als het nu in
je negerij over vaderlandsche geschiedenis te praat komt, dan weet je er nog wat van; dan denkt men: hij heeft niet zoo\'n slechte opvoeding gehad, hij is nog al ontwikkeld. Ik kan je nu wel \'en boek geve, dat Piet \'en appel zag hange en toen hij hem krijge zou, zijn broek scheurde; maar wat heb je daar aan ? Daarom laat ik je expres va- derlandsche geschiedenis leze." Por sa fier ik it neigcan kin, wirdt it learen
net sa folie. Ik spriek ien ut de lytste klasse. Dy sei my, do \'t ik hjir kaem , koe \'k net léze en nou kin \'k it yette net." Nou yette hwet for de oansteande lottelingen ,
dy \'t neat yn to bringen hawwe, dat hjar in frij- stelling bisoargje kin, en er dêrom op rekkenje kinne, dat hja ynpakt wirde, to sizzen yn \'t sol- datepak. Der binne hjir al wer alde soldaten, dy \'t er hjar op klear meitsje, om hwet ten de mili- ciens to toppen. Hja hawwe al kistjes koft, for |
||||
|
u
|
|||||
|
15 sturen derby om, dy \'t hja de „boerkes" for
in daelder of in kroan oansmarre wolle. O, op \'t büsjild fen de oankommelingen wirdt sa loerd. It bigjint op reis al. Do \'t ik hjir hinne spoarde en yn \'t station siet, kaem der in korperael by lis, d3r \'t us sei, dat hy wol meitsje scoe, dat wy by syn kompanij kamen en gjin straf\' krigen , as wy him nou tsien sturen of mear jaen woene. Forskate diene dat, en hy roan in goune of fjouwer, fiif op. Al earder hiene wy proef liawn fen öfsetteri], troch dat er güds kamen, dy \'t for ils in flesfol jenever helje woene. Hja namen \'t jild mei, mar wy sea- gen hjar net werom. \'t Slimste wirdt min roppe, as min yn hannen fait fen bitsjinders yn foarna- me (?) logeminten. Sa wier \'k foar in deimannich yette yn in her-
berge yn de „Tolbrugstraet," de fatsoenlikste dy \'t min dêr fynt. Dêr wieme forskate militairen, hweründer twa, dy \'t ik heel goed koe. Hja hiene de rümte preaun en wierne frij hwet „opgewonden." Dit mirken twa jonge fammen, dy \'t dêr wierne. Hja fregen of de soldaten hjar net ris traktearren ? Nou ja, dat koe wol, en \'t gyng oan. Dy frou- ljue halden hjar krekt of hja dronken waerden, hwet de soldaten in hopen wille joech. Hja bleau- wen oan \'t traktearjen en de fammen oan \'t süpen: mar ik seach dtidiik, dat hja wetter mei süker dronken. Nou moast der einligs earst ris bitelle wirde. Do koste dat grapke 16 sturen de man. It hjitte fen sels, dat de frouljue brannewyntsjes dron- ken hiene. Op sa\'n wize fangt min de boeren. Elk fortsjinnet den hwet: dy \'t sokke oanskettene |
|||||
|
85
|
|||||
|
mannen dêr bringt, dy fammen, — en den fen sels
de kastlein alderineast. Mar mvn brief wirdt al lang. Ik scil dêrom
nou mar slute. TSIENDE BRIEF.
Ik wit net,\' liwet ik better to dwaen liaw, as
mar ris wer skrjuwe. It is hjir in aeklik forfelend libben tsjinwirdich. Wy komme nou soms yn gjin wike de kaserne dt, oars net as om op wacht to gean en — mar dat is ils eigen sin — om ris yn de stêd to sjen. To sjen, nou, dat is hjir net bjustere folie, mar jimme witte wol hwêr it den trochgeans op ta gjit. Wy hawwe it wol heel liddich en lyk as Salomo seit: „de liddigens is de divel syn earkjessen." It süpen wint den ek oan , foaral ünder de miliciens. Okkersneins kaem ik de jouns om healwei alven
by in frjeun wei, dêr \'t ik wol oan hüs kom; en do seach ik in pear fen üs folk op \'e wei, dy \'t in moaije lading yn hiene. Ik gyng hjar foarby en kaem sa earst oan de kaserne. De sersjant. dy \'t op de wacht wier; in goede kearel, liet ïny troch, mar ik bleau ef kes stean, om to sjen, ho \'t it mei de twa gean scoe, dy \'t efter my oan kamen. Dêr wierne se. „Wie is daar?" sei de sersjant. „Ikke en H." Nou, do naem de oare it wird en sei hwa \'t hja wierne. „Hoeveel glaasjes heb ie nu gehad ?" sei de sersjant. „vierentwintig," sei üs maet. „ Waarom drink je toch zoo bl....... |
|||||
|
3<>
veelt\'" „Och sersjant, \'t is maar één meer als
daags." It wier in Grinzerlanner, en hjir süpe de Grrinzerlanners mear as de Friezen, \'t Is my hjir „zoo\'n leventje!" Mar üs kaserne is in bargehok, yn de stêd is neat bysünders en den het min neat to dwaen. Wraxelje en oinskermutselje op de kea- mer is regel. Dêr matte wy korporaels wol op passé, mar as \'t net al to ünbidich giet, hwa wol den rapport meitsje ? Inkelden sliope sa hwet 17 uren ten de 24. Dat
is grif in goed ding om to groeijen. Ik haw to minsten wol ris fen ljue, dv \'t mei hargemêsten piele , heard, dat in baerch trou lizze moat, scil er fet wirde. Lykwol scoe \'k net tinke kinne, dat üs ryk fen de jonge manljue bargen meitsje wol! \'t Is sa, wy hawwe lyk as ik niis sei, üs thüs yn in bargehok,»en ja, der is mear hwêryn \'t wy sahwet mei de bargen lyk steane. Dêr hawwe jimme üs iten. Dêr wirdt net folie better op tasjoen as op \'t jinge de bargen yn de tróch krije. Forline vvike hie ien vette al in kalken eintsje piip mei tabak yn svn fjilcttsjettel. ïlaer spek, net? Min went ta sa\'n bargeboel , mar earst haw \'k wol ris tocht, dat ik hjir nea mei smaek iie scoe. As min it folkje,;op de keamer oan „\'tjassen" (ierdap- pelskilen) sjucht, kin yen soms wol \'t hert yn \'t Kif omkeare. Dat smyt de ierdappels op de grün, dat trapet er op om, dat spijt er ris in kwak tubaksjarre twisken, en is \'t birêdden, den wirdt de boel opsocht en sa \'t hjit yn \'t wetter ófwos- ken. Hja komme yn \'t wetter, mar üt dat smoarge wetter wirde se sa mar opskept en oer \'t fjür set. |
||||
|
M
|
|||||
|
Is dei- den in kalken piip twisken, dy wirdt mei
sean. Yt min hjir sinuaerdei slaed, den liet min faek meai slakken as blêdden. Gjit min ünder tsjinst ek dageliks mei bistegüd om, yn de kaser- nen mei wanlu/.en, yn de tinten mei froasken en podden, — yn \'t iten wol ik hjar net Ijeafst fine. Mar nou genóch oer de spïze dy \'t forgjit; 3 et in inkeld wird oer it „geestelijk voedsel," dat min for üs opskept. Theorielessen krije wy by de bult. Wy as korporaels soms trijeris op in dei. Krigen wy den altiid Invet nijs to hearren , den gyng it nocb ; mar it is meastal it selde. De theorie fen de „velddienst" hinget mij wol it meast de kiel ut. Ho faek hawwe wy nou al heard, dat min yn tiid ten need in goed gebrük fen it terrein meitsje mat. As in saek fen \'t greatste bilang. en op in menear, as hiene i\'s masters it krektsa sa skrander bitocht, wirdt üs sein , dat wy , as wy kinue, yn oarloch hjir of dêrre efter krüpe matte. om köegelfrij to wezen. Scoe min sünder les sa wiis net wêze? Mat ik nou yette ek efkes üt de skoalle klikke ?
\'t Gjit noch altyd op deselde menear. Sjuch hjir in pear stealtjes. Wy liezen foar in deimannich wer yn de „Va-
derlandsche geschiedenis." \'t Bo^cje wier omtrint üt; wy wieme oan 1813 ta. Dêr lies ien: „en Nederland was geheel verlaten ? Neen , de Almach- tige beschermde het Vaderland." Dit skynde er hwet sleau üt to kommen, to minsten do de kor- porael \'t wird „Almachtige" pas uterehie, röp de majoar: „Godverd.....als je over de Almachtige |
|||||
|
38
|
|||||
|
leest, moet je veel meer niet verheffing van stem
lezen , en niet zoo ouwehoerachtig. Nog reis!" De korporael probearre it yet ris, mar hy koe \'t
net roaije. Nou f\'rege de sersjant-majoar: „Ben je vroeger voorlezer geweest in de afgescheije kerk?" „Né , majoar," sei hy.
„Zoo, ik dacht anders van ja, je bent precies
zoo\'n gepasporteerde dominé." Wy hawwe allegearre in skeldnamme. De iene
hjit „achtkante boer:" in oaren „et oudwijvege- zicht," in trêdde „de dubbele gebromde beer," in fjirde „de omgekeerde kipelton," in fyfte „et spoor van Hinten" ensafoarthinne. Yn ierdrykskinde binne wy nou al knap. In-
kelden kippe der hjar alheel ut. Sa wist ien ten de korporaels, in frijwilliger, de
grinzen fen üs lan yettc net op de kaert oan to wizen; \'t dürre to minsten lang ear \'t er \'t foar mankoar krige. Dêrop f\'rege üs master him nei de grinzen fen Noard-Braban. \'t Spande mei him om foar \'t doel to halden, dat tsjinoer \'t noarden it suden, en tsjinoer it easten it westen socht wirde mat. „Zeg me, godverd......waar grenst Noord-
Brabant ten noorden aan?" De korporael tocht:
it noarden is boppe, dos oan Utert. \'t Kaem der lykwol anstüns net ut. „Zeg me, uilskuiken!"
„Aan Utrecht, majoor," sei er.
„Ja, godverd .... je zult het andere endje, dat
er tusse ligt uitgerekt worde." De korporael bigriep it noch net.
|
|||||
|
39
|
|||||
|
„Weet je wat je doet?" sei de inajoar, „je doet
\'en goeije balsteen om je hals en dan loop je in \'t Zuidwillemskanaal. Ben je nog vrijwillig?" „Ja, majoor."
„Nu, dan wete ze thuis stellig ook niet, hoe
je korporaal bent geworde." Sa is \'t foar diss\'kear moaijer nóch.
ALFTE BRIEF.
„Glorie aan God! Eere aan de wapens! Respect
voor den meester!" Dy master bin ik, man! Ja, ik bin skermmaster wirden en op it brevet, dat my as biwiis dêrfor jown is, steane de wirden dy \'t ik oanhelle. Op kenings-jierdei bin ik yn \'t bisit kummen fen sa\'n moai pompier. Ja, op ke- nings-jierdei. Dy dei wier in feestdei for de mili- tairen; ik mat dêrom wol hwet mear hjirfen mei- dele , hwent feesthalde dogge wy just net sa folie yn de kaserne. Jimme scille witte, dat de kantine yn de kaserne is om de soldaten goekeap oan din- gen to helpen, dy \'t er net ut de menaezje krijt en dochs greach het, om \'t er thus der oan wend wier. Kofje , thé , bjier, sigaren , buter, tsiis en sa mear, kin er dêr for syn cinten keapje. In soldaet praet fen cinten, lyk as de bidlers. Yn de kantine is ek in biljert, dat ek yet al hwet fortsjinnet. De fortsjinst lykwol wirdt by gelegenheid troch de mi- litairen part. Dat barde nou ek op kenings-jierdei. Dat parten gyng nou op in menear; dat ik tocht oan de wirden: „Wie heeft zal gegeven worden, |
|||||
|
40
|
|||||
|
en wie niet heeft, van dien zal genomen worden
ook wat hij heeft." Smyt de kantine hwet oer. den bringe de soldaten dêr \'t measte ta by. Hja krije droech brea, wolle fen sels dêr wol hwet by hawwe, hwet büter, hwet tsiis, in kcp kofje of thé: ek binne \'t meast de soldaten dy \'t dêr bil- jertsje. De ünderofficieren, ja, dy keapjc dêr wol ris in sigaer en in glêske bier, hja biljertsje ek wol ris in spiltsje, mar dat hja rjucht liiene op in gonne tit de algemiene sparpöt, wylst in soldaet mar in kwartsje krige , sjuch, dêr koe myn forstün net by. Dochs gyng \'t sa. Jimme bigripe licht ek wol, dat it gefaerlik wirde koe, in soldaet mei in kwartsje yn de btise rinne to litten. Sa tochten se der hjir ek oer. Weage min it al by inkelde kompanijen, mei üs doarst min \'t net bistean. Né. wy krigen de man elk njuggen beste sigaren en in hompke tsiis. Dêr koe gjin ien dronken fen wirde. Op \'t ongewapend appel om alve üre waerd de ütdéling halden. Derby kaem yette in roerende oanspraek, dy tan doel hie, om lis op de kon- sjinsie to binen, dat wy üs op \'e kenings-jierdei fatsoenlik halde moasten. Fatsoenlik, ja, en de formoanning, hwet klonk dy fatsoenlik! Ik kin jimme wol sahwefc sizze hwet de ynhald wier, mar om \'t sa to dwaen, dat de rjuchte yndruk troch jimme ek field wirdt, dêr ta bin \'k net mansk enóch. Ik kaem hjir op del; „Pas Godverd .... op, dat jelui niet dronke thuis komt, en als ik jelui half sikkerig op zoo\'n hoopje by mekaar zie staan, dan zulle we jelui door patrouilles late hale en de politiekamer indondere. En dan nog |
|||||
|
41
|
|||||
|
waarschuwe we jelui, om vooral tege de huza-
re geen ruzie te zoeke, want clan wordt liet weer net zoo\'n herrie als nieuwjaar met die bokken- rijers." Bokkenriders is in skeldnamme fen de huzaren.
In moaije les dos: min hie soarch for dronken-
skip en ruzie en skold de tsjinpartij dochs üt! Do \'t appèl ófroan wier, moasten hja, dy \'t in
brevet hawwe scoene, hwêrunder ik ek wier, lyk as ik al sein haw, yn de ytseal fen de onderof- ficieren komme. Earst waerd er tank en hilde brocht troch de bataljonscommandant oan de mas- ters fen de skoalle en fen \'t skermjen. Hja krigen der by hjar lean, yn goede mint. De masters fen de skoalle elk ƒ 20 , de learmaster op de sabel ƒ8, op de lange stok ƒ12, en dy op de degen ƒ2. Uw erom hjir wei\' safolle forskil yn wier, bi- gryp ik net. De batailjonscommandant hulde ek in oanspraek
for üs. Hwet er sei? ,Jongelui, ik ben jelui dankbaar, nevens de
meesters, dat ge u geoefend hebt in de schoone kunst. Ik hoop, dat ge van die vlugheid en be- hendigheid , die ge daardoor verkrege hebt, geen misbruik zult make, maar ze daar zult gebruike waar het noodig is. Het spijt mij daarentege. dat er niet meer aan hebbe deelgenome, doch nu heb jelui deze eer, dat je als mensch naar huis gaat. Under tjinst bin ik dos earst in minske wirden.
Respekt for de master! Ik scoe bast forjitte, dat wy op kenings-jierdei
|
|||||
|
42
|
|||||
|
ierdappels mei snijbeanstjes ieten en for de man
dêryn twa üns woarst wier. Ek krigen wy de middeis in heal fleske bier. Allieel dus it heartsje! Hwet is der dy deis smookt. Alleman hie de sigaer yn \'e müle. TÓALFTE BRIEF.
Myn tiid hjir is nou üttsjinne en oer \'t hospi-
tael ha \'k yette neat meideeld. Ik bin der ge- lokkich sels net folie yn west, mar ik wit er dêrom wol in bytsje f\'en. As ik siz, dat ik der gelokkich net folie yn west
ha, den matte jirmne dêr ut net opmeitse, dat it dêr net to wezen is. Ik woe allinne mar to kin- nen jaen, dat it better is sün to wezen, al lykje inkelden hjir ljeaver siik hjitte to wollen. Ik hab, leau \'k, al ris forteld, dat der güds wieren dy \'t hjar mei plüskes wol de eagen read wreauwen om frij feu tsjinst to kommen en om te loaikjen. It hospitael is hjir in heel great gebou. Fjir-
tsien rümme sealen binne der yn, buten dy for de boargers. Lit üs dêr efkes yn gean. Hjir habbe wy de
seale nümer ien. Dêr binne tsjinwirdich in goed twcintich siken yn, mei ien oppasser. Immen dy \'t net rjucht goed is , sunder krekt to witten hwet him skeelt, of ien dy \'t oan \'e koarts is, komt dêr yn tolanne. It is dêr yette al fleurich. Twis- kenbeiden heart men: „Ik roem er drie!" — „Waarvan?" — „Van harten." Dos dêr wirdt |
|||||
|
43
kaertspile. Dat is oars wol forbean, mar och, de
slken matte tiidkoarting ha. Nou kinne hja ek wol dominyspylje of\' léze, mar kaertspyljen het altyd de pré. \'t Lezen wirdt net folie. Slimme slken binne hjer net, of \'t is in bysünder gef\'al. Dêr is seal no. 2. Der fynt min in moai soad-
tsje. Nou binne der in stik of toalf. De kaerten geane hjir ek roun. De „liederlijkste personen" binne hjir by mankoar. Is der by gefal al ris in Saul ünder de profeten, hwêrfen se net witte ho \'t hy der komt, den wirdt dy al gau op de hichte ten de tiid brocht. Better Avirdt sa\'n ien der net. \'t Iten is der goed en dy der binne bljuwe dêr Jjeafst sa lang as \'t kin. Tobaksjarre en théwet- ter is goed om \'t wetter to kleurjen as dokter komt. Né, hja kinne der yette net ut. Nou komme wy oan seal no. 3. Hjir is \'t
deastil. De seal is lytser as de oaren. Der binne ek mar trije of f jouwer siken, mar \'t binne slimme siken. \'t Is hjir gjin gekheid. Ien oppasser is der by; twiskenbeiden komt er in oare om him selskip to halden. Yn de nacht moat elk syn bar weitsje. Hark, dy twa hawwe ruzie.
„Ik weet Godverd......niet, hoe je prate
durft. Of\' meen je, dat ik niet weet, dat je drie
gulde van dien Groninger zijn borst gestole hebt? Want eve voor dat hij dood was, heb ik nog gevoeld en toen zate ze dêr nog." „Zóó? Als jij dat wist, dat hij daar drie gulde
had, dan zou jij ze daar late zitte ? Ja, ik vertrouw je wel ?" |
||||
|
4-1
|
|||||
|
Wy sjugge , hja binne beide allike earlik. Bi-
gripe jimme nou wol, liwêrom de oppassers sa graecli op seal 3 binne ? Ik haw it fakernóch mirken, dat de iene de oare dat plak forgint. In soldaet yn \'t hospitael mei net mear as in gotme by him hawvve en de oppassers moatte dêröp ta- sjen , en dat wirk is hjar tige goed tabitrouwd. len f en üs kompanij feu de lichting f en \'76 is ek stoarn en hie achteheal gonne byhim, to minsten, dat lnene syn- alden oan syn kameraet skreaun. Do disse lykwol nei de deade tagyng wier \'t al foart. Op seal 4 binne de eachslken. Dêr hoef ik neat
mear fen to sizzen. Op seal 5 binne bisearden of ljeaver sokken, dy
stienswolmen , iepene foetten en sa hawwe. De 6e seal is tsjinwirdieh for kaderofficieren.
Dat derby güds binne, dy \'t eigentlik op seal 2 hearden , scille jimme wol 1 eau we wolle. Mear sealen binne der op \'t eagenblik net
biset. Fen de dokters wol ik just gjin kwea sprekke,
mar \'thindere my docks, dat okkerdeis in officier fen gesondheid tsjin in stakker, dy \'t bast dea is fen luiwennigens , do \'t disse him op syn frage. honear er syn tiid üttsjinne hie, ta\'n andert joech: ,mei Septimber," sei: „Dan zul je wel eerder dood weze." De oppassers matte nei de foarskriften de siken
ek seaft en goed bihannelje, mar foar koart bard e it noch, dat hja in ilnnoazele stakkert dy \'t de foetten waskje moast, him for bjar plezier heel end al neaken ütklaeije lieten, hwêrnei hja him |
|||||
|
45
|
|||||
|
net in bytsje mei wetter öfspielden en mei biezems
öfskrobben. Soks neam ik barbaersk. Jimme witte nou genöcb fen \'t hospitael. As
der yette mear nijs is ? Ja , en al wirdt myn brief hwet lang, ik mat it jimme wol meidéle. Jimme matte den witte, dat ik fjouwer dagen
arrest hawn liaw. Hwêrfor ? Ik scil \'t jimme sizze. Ik hie de wike wer as korporael, en nou moast ik de soldaten dy \'t polisiekeamer hiene in üre foar de tsjinst loslitte en in üre neidat dy foarby wier wer fêstsette. Dêr wier nou ien soldaef dy \'t om trije ure thüs kaem en dos om fjouwer üre wer opslet- ten wirde moast. Dizze hie fjouwer dagen polisie- keamer krige om \'t er lake ünder \'t exersearjen. \'t Fait wol ris swier om \'t to litten. Om seis üre moasten wy wer ütrukke, en sa kaem de soldaet ien üre yn de doas, as ik it net neilitten hie, om \'t ik fen tinkbyld wier, dat it de moeite net wir- dich wier. Dêr pakte de sersjant-majoar my op. Sa kaem ik sels yn de pine. Fjouwer dagen. Tink nou lykwol net, dat it sa gien hie, as de man gjin pik op my hawn hie. Do \'t de adjudant my den ek frege hwêroin ik arrest hie, andere ik , dat ik wol ris de wierheid sei en der net yn tastimde dat de sersjant-majoar fen üs jild yn de büse stiek. Hy woe hawwe, dat wy him it jild fen \'t skiif- scjitten en in deel fen \'t traktemint balde lieten; mar ik woe hawwe , hwet my takomt. Och, in soldaet is al sa\'u bytsje. Ik krij der
hwet langer hwet mear in mier oan, en scil wrych- tich net myn hege nümer for in goed hünderd goune forkeapje. |
|||||
|
46
|
|||||
|
Langlêsten hie \'k de wike ek. Ik kominandearre
do ien fen myn aclit nian dêr ik it komniande oer haw, tbr in wirkje, dat my wer troch myn haed opdroegen wier. De soldaet fordomde it; ta trijeris ta. Ik woe him mei goedens oerhelje, mar hy woe gjin reden fbrstean. Ik moast in oaren nimme, dy ek al net sa hastich wier, om \'t er earst net kommandearre wier. Underwiles bliesde min de looppas, ik waerd wachte en do \'t ik kaem üt- flokt. Ik moast do , woe ik sels gjin straf op- rinne, wol rapport meitsje. ün soldaet bigriep non , dat er de bak ynreitsje scoe; hy gyng nei de sersjant ta en ünthjitte him, dat er for him stampe scoe, as er myn rapport üt de wei moffele. Sa kaem \'t ek. In bytsje letter kaem de majoar op de keamer, wylst er twa man oan \'t oangean wieme. Hij sei: „Godverd......jelui bent ook
korporaals! waarom maak je geen rapport van die
kerels ? Nu zal ik jou opgeve." Ik moast f\'oar de kaptein komme en hearde alles
swijende oan. Letter kaem de majoar wer op de keamer, om my to sizzen, dat ik fjouwer dagen „kwartierarrest" hie. Ik sei dêrop. „Dankje ma- joor." „Hou je brutale snuit," sei hij; „\'t Is je eige schuld, waarom maak je nooit geen rapport van die lammelinge." Ik zei: „Majoor, mag ik ook eens een woordje zeggen ?" Hjirop sei ik him, dat myn rapportmeitsjen net folie holp salang as de sersjant stampers nedich wier. Hy sei: „Ik zal de zaak onderzoeken, en als
de kaptein het weet, straft hij hem zeker met acht dage politiekamer." |
|||||
|
I
I 47
De oare moarns moast ik op it bureau kommr
fen de majoar, en ynpleats , dat er rjucht sprit- sen waerd , waerd ik alderougryslikst ütraakke. Us sersjant hie, koe \'k bigripe, by de majoar west en dizze scoe my nou oerbluffe. Wy scille it ris probearje. Lang kinne se üs net mear koejenearje. Mar myn brief is al to lang wirden. ik scil
dêrom mar slute. TRETTSIENDE BRIEF.
My tocht, ik moast jimme nou ris wer op de
hichte bringe, fen hwet wy sa al leare yn de the- orie-les. Wy korporaeis krigen okkerdeis in lexom oer de menear. hwêrop wy de boerkes bihannelje en ünderrjuehtsje matte. It scil my nou wol net ta deel komme — ik kin Maeije ütpjukke , — mar ik krige de les dochs ek, ik koe der ek fen profitearje. \' Ik wol ris sjen of ik net sa goed sa kwea oer-
bringe kin hwet üs adjudant sei: „De luitenant-adjudant heeft mij bevole, om eve
met jelui theorie te houwe, over de miliciens, die eerstdaags weer kome. Voor jelui als korpo- raals is het wel \'en voornaam ding, als jelui zoo- wat weet, hoe je \'t met hen aanvange moet, aan- gezien jelui de eerste lui zijn, waar ze \'t mee te doen hebbe, daar je dagelijks met hen verkeert en bij hen inwoont. Ieder van jelui krijgt er zoo\'n » man of vijf, zes. Die mensche komen waar- schijnlijk van plaatse, waar ze nimmer \'en sol- |
||||
|
48
daat zage. Zijn er bij, van welke dit niet het
geval is, én die overigens ook wat vlugger zijn dan de andere, enfin, dat kun je dan al gauw zien , daar heb je de minste drukte mee. Zoo\'n man ontvangt zijn kleeding; die kleeding wordt iiem doorgaans maar toegegooid, passen of niet passen , vooral het ondergoed. Maar dan moet je tege zoo een maar zegge: „zie eens mannetje, die hand van den broek is veel te wijd, daar moet jen \'en bandjen in doen, óf de knoope verzette, die kraag van het hemd eveneens; die knoop moet jen ook verzette: evenzoo van de mouwe. Die draagbande zijn te lang, je moet ze wat inkor- te. Zijn ze te kort, dan moet jen aan de fourier vrage, of wat kleiner msin als jij die niet hebbe kan. Kan hij, die man nl., dat zelf niet doen, dan wijs jen een van de oude lichting aan , die zoo\'n man dan even helpt. Dan zeg je maar tegen hem: daar moet je hem maar eens \'en glas bier voor geve, maar dan mag je daar wel bij zegge. dat hij hem daar niet méér voor geve moet; want anders loope die ouden altoos met de jongen weg. Nu is die man zoowat gekleed, en onder het klee- de heb je gezien, of die man zijn nagels aan de vo\'ete behoorlijk geknipt of gesnede zijn; want anders, moet je tegen hem zegge, krijgt hij, wan- neer hij marcheere moet, daar last van. Goed! nu staat zoo\'n man gekleed bij zijn krib. Nu wijs je weer een van de oude lichting aan, die zijn bed opmaakt en daar moet hij bijstaan, dan kan hij dat leere; want \'s morgens bij het opstaan moet je tegen hem zegge, moete die bedden allemaal |
||||
|
49
|
|||||
|
net eender opgemaakt worde: dat geeft dadelijk
\'en goed oog aan de kamer. Nu sta je \'s morgens op, je ziet eens naar dat bedopmake — je moet niet verge, dat dat nog zoo mooi gaat, — dan moet je tegen hem zegge: nou moet je \'t onder je bed uitvege. Dat moet je elke morge doen, zeg je. De kanierwacht, zorgt intussche dat de raine geopend worde en dat er frissche lucht komt; want je zult wel eens vernome hebbe, wanneer je \'s avonds wat later thuis kwaamt, dat het alles behalve frisch op zoo\'n kamer is, waar zooveel manschappe zijn. Nu zeg je tegen hem: poetse behoef\' je nog niet, of je kleeren afborste- le; maar nu is het pikant zes uur, tijd van uit- rukke geworde. Je moet eerst \'en stukje brood gaan ete, want je moogt niet zonder wat genut- tigd te hebben uitrukke. Je brood f zeg je, dat heb je ontvangen; het is wel droog, maar, zeg je, je kunt hier in onderscheidene kartinen koffij, boter, kaas, enz. krijge. De prijze moet je er dan zoowat bijzegge, want anders slepe ze die boerkes bijna altijd in de wacht. Nu moet je die man beginne te vertelle, dat als hij nu over \'en paar uur thuis komt, dadelijk niet te veel drinke moet. Je herinnert de kamerwacht nog eens, dat hij, zoodra ze weg zijn, frisch water op de kamer haalt, opdat dit wat aan de natuur gewoon wordt en niet ijskoud meer is, als ze thuis kome. En dan zeg je tege de kamerwacht, dat hij, zoodra ze thuis zijn, de ramen en deure sluite moet, en dan moet je hun vertelle, dat ze zich dade- lijk niet van de bovenkleere moeten ontdoen; want 4
|
|||||
|
50
\'en heeleboel zweete nog al vrij wat door onge-
woonte en \'en heeleboel zijn ook zulke goede on- derkleere niet gewoon. Wel hebbe ze soms van die dikke wolle borstrokken aan, die op de eene plaats wel dik belapt zijn, maar op de andere plaats weer veel dunner zijn. Wat de instructie aangaat, welke ook gij hun geven moet; je moet in de eerste dagen niet te veel van hen verse. ra o
Ook mag je hun, zooals ook het reglement ons
voorschrijft, niet slaan of mishandel e. Het spreekt van zelf, je kunt een klos treffe, die erg stomp is, terwijl je collega er flinke jongens bij heeft, die misschien aan gymnastiek hebbe gedaan, maar daarom mag je nog niet ruw en wreed tegen hen zijn. Als ik ten minste zag, dat een van jelui hen sloeg of mishandelde, wie het ook was, gaf ik hem op, al was \'t ook mijn eige broer. De meesten kunne die jongens soms zoo achter den rug knoeien en meene dat niemand hen ziet, doch dit is _ niet noodig. Ik wil daarom niet zegge; dat jelui ze als naaimeisjes behandele moet; en dit kan ook niet. De luitenant-adjudant heeft daar vaak ook schuld aan; daar hij gelast, dat en dat moet je ze in dien tijd leere, en dan weet men wel hoe \'t gaat, als de een \'en klas verder is als de ander. Doch we krijge nu \'en nieuwe luitenant-adju- dant. Misschien zal deze er meer op lette, of je \'t geen je hun leert, maar goed leert. Nu zijn we een dag twee verder. Ze zien aan
de oude soldaten al, dat deze hun rommel weer af borstele, doch het is noodzakelijk, dat jij als korporaal daar de hand aan houdt. Ze kome |
||||
|
51
|
|||||
|
meest woensdag en donderdag aan en zoo wordt
het allengs zondag. Nu zeg je tegen hen, — doch dat wordt hen doorgaans op \'t kerkappèl ook al gezegd, dat ze niet met \'en man of zes. acht moete loope , of op de hoeke van de strate staan met de handen in den zak; ook dat ze geen pijp op straat moge rooke, en dat ze wanneer hun meerdere hen passeert, nimmer onder het sa- lneere de sigaar in den mond houden. En vooral moet je hun zegge, dat ze niet voor eiken winkel staan blijve gape en, zooals gewoonlijk in die boerenstreke, bij elkander op de leuning der brug hangen en in \'t water spuwe. Dan nog waarschuw je hen , dat ze ook niet ete mogen op straat, of in de zuurkramen iets koope, of daarbij staan te ete. Dan nog zeg je hun, dat ze niet zoo sjok! sjok ! over straat loope , maar kop op, borst vooruit en flink met de arme zwaaien, als hadden ze f 100,000 te kommandeere. Dit zal niemand hen kwalijk neme. Al die dineetjes kan je hen gerust voor waarschuwe, want yoms zijn ze al vijf of zes weken hier , dan zie je Z3 nog bij hoopjes bij mekaar staan met de handen in den zak. of dat ze van een appel byte. Zijn ze wat noodig, zeg je hun, dan moete ze dat in \'en winkel koopen. Is \'t eetbare waar, laat h?t hen dan in de kazerne opete, dan zien de burgers het ten minste niet. Zooals het salueeren ook. Als dat een beetje flinker gedaan werd, dan zou \'en burger nog denke. dat vind ik toch gcc.1 in den mili- taire stand; maar nu dit zoo lam en zoo beroerd gaat , —r de korporaals salueere soms als je beu |
|||||
|
52
|
|||||
|
voorbij bent. — denkt \'en burger, het is een lamme
boel in den militaire stand, niemand heeft achting voor zijn meerdere. Zoo zijn er \'en heele boel dinge, die jij als korporaal hun allemaal vertelle kunt, terwijl hij zoo bij je zit. Je moet niet met hen spelen of stoeien, want dan ben je het ontzag gauw kwijt : want zoo\'n man, daar je van daag mee speelt, kan je overmorge geen rapport van make, want dan zegt hij: „nou, dat is ook \'en mooie, gistere sloeg hij mij, en nu ik hem bij ongeluk even aanraakte, maakt hij rapport van mij." Neen, dat gaat niet. Maar buitedien kun je gezellig met hem omgaan. En als hij in jou dan maar geen ondier — zooals ze gewoonlijk in den burgerstand zegge — ziet, dan schrijft hij al gauw naar huis, dat de dienst lang zoo slim niet is, als ze hem verteld hadde; want zij beelde soms den militairen stand in die boerestreken af. als was het er niet uit te houde. Dat doen van die gepasporfceerde, die die onnoozelen \'en heele- boel boompjes wijs make. Sa redenearre üs adjudant tsjin üs. Ik hald wol
fen him , mar wol jimme wolle leauwe, dat ik soms it laeitsjen net litte koe? FJIRTSIENDE BRIEF.
Ik haw jimme de léste kear forhelle hwet üs
adjudant yn de theorieles üs as korporaels al sa tofoaren preke. Ho \'t de boerkes bihanle wirde matte nei de leare fen üs master, witte jimme nou- |
|||||
|
58
Oft de lessen fortuten dwaen scille , kom ik net to
sjen. Ik bin al wer yn Fryslün as de nije lichting oankomt. Freegje jimme my, hwet ik tink fen de iitwirking dy \'t de wirden fen de adjudant op syn hearders makke hawwe , den mat ik, om jimme de wierheid to sizzen, as myn miening tftsprekke . dat it boter oan de galge wier. \'t Mankearre der oars net oan, dat wy net faek enöch it selde lexom krigen. Us adjudant repetearre ek lyk as in oare skoalmaster. En dochs sei ik, dat syn wirden gjin fortuten dwaen scille. Wieme \'t ek al gjin pea- rels, hy miende it goed, mar sjm redenearringen kamen sikerwier meast foar swinen to lünne. Ik mirk dit, do \'t ik lustere nei in petear fen
twa fnjwillige korporaels, do \'t hja fen de theorie- les óf kamen. „Nou, wat zeg je er van? \'En mooie zede-
preek, he?" -Hij kan doodvalle (de adjudant, miende er),
dat kan hij. Hij lult je gaten in de sokke." „Dan meent hij ook nog, dat wij daar gehoor
aan geve! Godv.........daar zulle die boer-
kes van opfrissche."
„Ja. ik zal ze ook, net als verlede jaar, eerst
bl......s raar , dan hier en daar, Godv......
nitvloeke, dat ze haar bes.........kerel."
„Toen ze verlede jaar aankwauie, kwam daar
een zoo\'n knul bij mij en zei tegen mij: Menheer mot ik hier legge? Ik zei: Verrek! wat dondert mij dat al wou je onder de pomp ligge gaan." „Dan kijke ze zoo verlege, hé?"
„Ja, en die ouwe kerels! Verlede jaar keerden ze
|
||||
|
\\
|
|||||
|
54
den eersten avond, en toen vroeg er een of hier niet
\'en overste was. Die naast hem lag zei: „daar ligt wel \'en korporaal in den hoek," en toen komt zoo\'n stinkert bij mij en zei: ,kaperaal, ze gooie mij met het bed onderstboppe as ik sliep.\'" Ik hoorden hem wel, maar liet hem stil roepe; toen schudde hij mij. Ik zei: „wel Godv.....se
knul ! zul je mij ook legge laten als ik slaap? Ik
zal je Godv........in de politiekamer donder e,"
en die kerel, jongen, weer weg. Bedopmake kon
hij ook niet; toe ging hij maar weer zoowat lig- gen, maar hij durfde geen mond meer ope doen. „Ja, dat was bij ons ook zoo mooi. Toen ze
de tweede dag hun wapens krege, hadde ze \'s avonds de randsel op \'t kasje liggen, en daar hadde die ouwe kerels touwtjes aan die randsels en \'en bakkie met drinkwater er boven op. . Als ze dan sliepe trokke ze die randsels daaraf; toen viel dat bakkie met drinkwater hem in eens op de kop, en dan de randsel. Lache, jongen, ik heb me haast dood gelache. En dan die kerels tege mekaar; je kunt die bl......s haast niet verstaan:
\'t is hier zoo goed neyt als thoes.\'"
Ik scil mar net meur fen dit petear opskriuwe.
It waerd ho langer ho moaijer, alteast nei lijar smaek. It stie hjar danich oan, dat de alde sol- daten de earste nioarns net tbr in dilbeltsje it béd opmeitse woene fen dy oankomnieiingen, mar eas- ken dat dizze hjar de jouns yn de herberge trak- tearje scoene, hwêrop hja dy .knullen" den yn de gemienste gatten brochten. As er hwet minder bisten en hwet mear mins-
|
|||||
|
55
|
|||||
|
ken onder it „ kader" wieme , den waerd it tsjinjen
frij hwet better. De minister fen oarloch seit nou , dat de discipline gans to winskjen oerlit en nou wol er insubordinatie (üngehoarsumens) stranger straft hawwe. Leau frij , dat de insubordinatie net by de minderen foun wirde scoe as de haden hwet minder geiuien wieme. De subomatie (om- keaperij, beimelike forlieding) niocbt tominsten wol stranger straft wirde. scoe \'k tinke. en net allinne ander de sljuchte soldaten. De minister skynt er net om to tinken , dat, as er de treppen skiën meitsje wol. den tsjinnet er fen boppen óf to bigjinnen. Moast elk foar syn eigen nummer yn tsjinst,
den scoe der sikerwier heel hwet foroarje. Den kamen der klachten oer de bisthaftige bihanling. oer \'t sedelik formoardsjen fen de miliciens, ek ris tit de hegere klasse. Nou is \'t de gemiene man dy der om lije mat, en hwet dy seit, dêr wirdt net sa folie acht op slein. Dit is nou myn léste brief üt den Bosch. Sa
\'t ik sei, ik bin al thüs ear \'t jimme him léze. Meiskien skrinw ik, as ik yn Fryslan bin, yette wol ris oer \'t ien en oar, dat niy noch yn \'t sin komt. Hwet scil ik bliid wêze as ik de kaserne for goed f\'orlit en op mei hüs spoar. Hwent yette sjong ik mei heel myn hert: Fen alle lannen op de wrald
Is \'t Fryslan, hwêr \'t ik \'t meast fen hald.
|
|||||
|
WALING DYKSTRA to Holwerd liet ek iltjown:
De Skearbaes Dokter. Blyspil mei Sang in trye
Hidrjuwen; fry forfriske nei Molikr.es »Le Médicin malgré lni", troch Waling Dykstra. Priis 75 cinten, frachtfrij oer \'e post 80 cinten. For de Praetstoel en de Hirdshoeke. Rim en ünrim
l*en Waling Dykstra. 15 stikken op 160 bledsiden. Priis 1 güne, frachtfrij oev \'e post 1 gfine en 5 cinten. Katechismus fen de Leare der Wierheid, dêr \'t boer
l\'ibe syn lytsfeint yn ü.nderrjuchte. In Fraechböok for \'t
dageliks libben, om altyd witte to kinnen ut hwet liooke de wyn waeit. Yn \'t ljocht jown troch Jentsje Sytema. Priis 30 cinten, frachtfrij oer \'e post 33 cinten. Kik yette to krijen :
J Sytema, Hinna en Hinke of t fordielde lioulik
foriene. Priis 15 cinten, frachtfrij oer \'e post 17 cinten.
J. Sytema, it krantelêzen fen boer Pïbe bilüstere
troch Syn lytsfeint. Priis 15 cinten, frachtfrij oer \'e
post 1 7 cinten. J. Sytema, It Berchfeest to Appelskea yn \'t Frysk
bisongen. Priis 5 cinten, frachtfrij oer \'e post 6 cinten.
By W. DYKSTRA kin men ek bistelle it Friesch
Volksblad, dat lïtjown wirdt troch W. Dykstra en O. Stellingwerf. It kostet 1 güne yn \'t feans-jier, frij oer \'e post. It wirdt skreaun yn \'t Frysk en Hollansk feu beiden. |
|||||
|
Leeuwarden — Cnöperatieve Handelsdrukkerij.
|
|||||