fllSSERTAMO

INAÖiöUlIl

J. M. FRAEÎÎKEL.

A. qu.

192

rh

Vi" ■ t r\'

fc. \' ■ ■

PRAECIPUAE RECENTIORUM

DE COMPOSITIONE ODYSSEAE SENTENTIAE
EXPOSITAE ET DIIUDICATAE,

««f^llWK, ■ ■ .T . ■ \' • .

.Ä\'^jftiTA\'HriUlKf TH HATiaclZil \' \'

^ liiUn ïi ntl f i :|i Ilitïfß luiii ( : fi 0in ! nïf

\\ .•^.^^/•rAyyh-^y\'.y-fLf........

••\',•,"»»n\'./\'t/ï.

fei

ï ■.

\' /\'^tc.-i^ l (SiJ ij

AE R

DE COMPOSITIONE ODYSSEAE SENTENTIAE

EXPOSITAE ET DIIUDICATAE.

^jjtttttttit ittaujitnli} Hlkfaïittttt

quoD

EX AUCTORITATE HECTOHIS MAGNIFICI

M. S. POLS,

Rom. et hodierni iur. doet. in f«c. iur. prof.

AMPLISSIMI SENATUS ACADEMICI CONSENSfj

noiiilissimae kacult.^tis

PHILOSOPHIAE: ET LITTERARUM, DEORETO

PRO GRADU DOCTORATUS
SUMMISI^UX IN

litterarum classicarum disciplinis honoribus et privilegiis
in ^CADEMIA ftheno-jraiectina

KITK rr LKOITIMIC CO.\\Sri}UK.NDia
facultatis examinl prol\'onet

jacobus Mauritius Fraenkel

ULTRAIECTINUS.
Die I Menais Junii Anno MDOCCXOIV

Hora IV dimidiata.

ULTRAIKCTI

Apud S. I\'RAENKEL

MDCCCXCIV,

!. T : (■■

! • ■ j \' . ■

{ \'-.W \' \' t ^

I ■,

:5 ■

■ \' il.\'

A

|/iit\'ÈUtil)US öiitiwis

. y -.0 I

feiles\'\' ^ ^ ■ \' \' \'

Vi. ■ X

I.

Quotiens hisce peracti curriculi Academici temporibus prae-
ceptorum seriem mente recolo, Tua mihi, illustrissime van
Herwerden, promotor aestimatissime, ante omnes imago ob-
versatur animo. Nam postquam egregia Gymnasii huius urbis
institutione praeparatus ad Te accessi, iuvenem exstimulasti
admirantem Tuae doctrinae copiam, incendisti flagranti, quo
ardes, amore litterarum, devinxisti perpetuis Tuis gravissimis-
que benevolentiae testimoniis. Qua de causa cum gratum
meuni testificandum puto animum, tum magis etiam optantem
ut in maxirais Tuis occupationibus pergas consiliis et prae-
ceptis me adiuvare. Tibi enim scio post ipsas litteras pro-
movendas nihil iucundius esse quam discipulos Tui ingenii
quam maxime aemulos efficere; mihi autem nihil potest con-
tingere optatius quam ut Tue, talis viri, praesidio confirmatus
enitar in aorpiTjf, cuius Tu tn axQOi<n {^od^ftf.

Dies aliquot praeterlapsi sunt ex quo Tuae, clarissimc
Francken 1 qui nunc es rude donatus, institutionis particeps
fui nec tamen unquam comitatis Tuae humanitatisque memo-
ria ex animo meo evanuit. Quodsi quid gratae vota mentis
possunt, diu fruaris otic bene merito discipulorum amorc
florens.

Te clarissiine Wynne, qui item muneris Tui occupationibus
Icvatus es, et doctissimum praeceptorem et patronum bcne-
volentissimum expcrtus sum. Quotiens placidis Tuis sapien-
tiaeque plenis colloquiis animum meum confirmaveris, quanta
Tuae bonitatis testimonia mihi dederis, meminisse quam
memorare malo j id dico, nunquam Tuum limen me esse

- vut -

transgressum, quin Tua consuetudine corroboratum me sen-
serim; quod grato semper animo me custoditurum spondeo.

Tibi quoque, clarissirae Gallée! multum debeo, quod. ab
initio inde Tuis consiliis studiorum mihi viam monstrasti,
quod monstraca via non parvo labore gressus meos direxisti;
sed maximum illud quod me, in studia orientalia a Te in-
ductum, commendare voluisti praestanti viro Henrico Kern.

Huius vero excelsae sapientiae plus me debere sentio quam
vel hac occasione pronuntiare ant modestia mea sinit aut magni
viri reverentia. Summa tum me consecutum putabo, siquando
Kernii discipulum me fuisse nieis apparuerit factis. Quem
omnes amamus nou minus quam reveremur, eum ardentibus
prosequimur votis ut diu incolumis servetur litteris, patriae,
discipulis.

Vobis omnibus, amici carissimi, longo plerisque iam spatio
remotis, bunc libellum laetus mitto; quo accepto spero fore
ut nonnumquam memineritis militae tot consulibus una actae.
Valete.

PRAECIPUAE RECENTIORUM DE COMPOSITIONE
ODYSSEAE OPINIONES EXPOSITAE
ET DIIUDICATAE.

Cum ab initio inde studiorum mihi quoque ut multis ^fjua^jiy
róir \'O^ut\'iQOv fif/dhoi\' SfiTTvojv mentem aluerint, disser-
talionis scribendae munere functurus statueram in eodem argu-
mento elaborare; non quod fructus studiorum uberiores vires
nieae, materiae difficilHmae impares, expectare sinerent, sed quia
studia ipsa in Homericis carminibus collocata utilia mihi\'fore
intellegebam. Itaque ad quaestionem de compositione üdysseae
me contuli, in qua maxime recentiores viros doctos occupatos
videbam. Quorum libris diligenter perlectis nihil amplius mihi
proposui nisi cognilis eorum sententiis explorare ét quid
singulae huic quaestioni diiudicandae profuisscnt ét quatenus
inter se coniungi possent. Sed in magna copia scriptorum et
utilitas et tempus me admonuit, ut non omnes tractarem et
certum quendam mihi ipse terminum poncrem. Itaque scrip-
turus sum de eorum sententiis qui praecipui inde a Kirchhoflio
usque ad Seeckium de compositione Odysseae scripserunt.

Disputationen! suam de prooemio Odysseae deque vitiis
quae Telemachiae carmine cum antiquiore Ulixis redeuntis
narratione iungendo poeta committere debuit — quam non omni
ex parte refellere i)otuit vir doctiss. Lchrs in libro suo de
Aristarchi studüs Homericis\' pg. 419 sqq. — hisce verbis
J- Rekker conclusit: i)

„Es stünde schlimm um Griechischen Geist und Ruhm,
wenn wahr w.lre was noch die Prolegomena [Wolfii sfcilicet]

I) Iloin. Ill.ïucr 1 p. 107.

predigen pg. CXVIII „„Odysseae admirabilis summa et com-
pages pro praeclarissimo monumento Graeci ingenii habenda
est."" Haec verba a° 1841 Bekker pronuntiavit nec aut antea
aut post defuerunt, ut Koes Thiersch Rhode Volkmann Heerklotz
Jacobs Hennings alii, qui suis scriptis vel per totam Odysseam
deficientia investigarent vel Lachmannum imitati hac quoque
ex poesi singula carmina tanquam ex ruderibus aedificii antiquas
partes efficere conarentur. At contra alii Odysseam laudaverunt
ut praeclarissimum carminis epici exemplum, in quo ipsa epicae
compositionis natura appareret; ita ut Odyssea allata uterentur
ad refellendas Lachmanni dé Iliade observationes. Sic Fried-
laender scribit: i)

„Wäre uns die Odyssee allein erhalten, die Frage nach
ihrer Einheit wäre vielleicht nie aufgeworfen worden. Denn
eine durchdachte Composidon, eine Concentration des Interesses
auf einen Haupthelden, der gegenwärtig und abwesend der
Mittelpunkt der Handlung bildet, dem alle Ereignisse und
Personen des Gedichts subordinirt sind, auf dem sich alle
beziehen — diese Eigenschaften können auch von dem ober-
flächlichen Leser 2) der Odyssee nicht übersehen werden."

Ad diiudicandum autem utrum plus credendum sit his
laudantibus an illis vituperantibus, utile videtur quam brevis-
sima enarratione Odysseae argumentum exponere; in qua
simul ea quae mihi ut ceteris in structura carminis incongrua
visa sunt, diductis litteris notabo. 3)

Minerva auctore Telemachus ut de patris sui reditu certior
•fiat, ad Nestorem et Menelanm proficiscitur; Nestor nihil de
Ulixe referens nisi quod a Phemio quoque Telemachus accipere
potueral, consilium ei dal ut adeat Menelaum, itineris comitem
nactus filium ipsius Pisistratum. Nec tamen magis ei Menelaus,
postquam adiuvante Helena praeclara/juaedam Ulixis fucinora

1) In libro: ,,die Horn. Kritik von Wolf bis Grote" pg. 23.

2) Hene fecit Friedl., quod haec verba addidit.

3) Rationes quil)us adduclus hacsi in locis sie notatis, partim ut s.iepc
ab aliis indicatas oiiiittondas putavi; partim in ipsa disscrtatione indic.ibo.

memoravit, de reliquis illius casibus salisfacit ; quippe id tantum
commémorât quod narationi ceteroquin per se absolutae de
Proieo iamqnain clausulam affiniere potest. Ceterum muneribus
promissis Telemachum apud se retinere studet, cum ille affirmat
se continuo Ithacam rediiurum. Proci matris eius Penelopes,
quorum principes Antinous et Eurymachus, de itinere Telemachi
certiores facti navem in insidiis collocant inter Ithacam
Samumque. Quorum consilia simul cum itinere Telemachi
Medon praeco communicat cum Penelopa, \' quae maximo
hinc dolore affecta, reprehensis ob neglegentiam ancillis
suis, Laertae seni periculum nepotis nuntiari iubet per
DoUum servoni suum quem olim a patre acceperit. De Laerte
excitando dissuadens Euryclia nutrix ei suadet ut Minervae
preces pro salute filii concipiat. Dum proci navem solvunt,
Penelope in luctu perseverans a Minerva consopitur ; quo
facto dea per sororis simulacrum (fV(îto?.o;\') in somno missum
cam consolatur. Eadem cum in priore deorum concilio Ulixis,
ajmd Calypso nympham versantis, reditum impetrasset et de Tele-
macho dimittendo docuisset, posteriore concilio de absentia Ulixis
et Telemachi periculis eandem tamquam novam querelam pro-
fert. Cui ut satisfaciat Jupiter Mercurium mittit ad Calypso, quam
iubeat Ulixem a se dimittere ; ita ut rate proficiscatur, non in
patriam sed ad Phaeaces, qui eum Ithacam incolumem redu-
cant; sie enim fata iubere. Mercurius mandata peragens apud
Calypso, tacet de ceteris lovis oraculis, ratis mentionem
nullam facit. Quo profecto Ulixi imperat Calypso ;// ratem
construat qua volentibus dels incolumis in pair iam navigel. i)
Metuentem et sollicitum iure iurando de fide sua confirmât;
deinde tamen enndem i)aratum iam ad profectionem conatur
apud se retinere terrore calamitatum, quae ei in itinere aniequam
donium perveniat impendeant. 2) Rate constructa quinto die

\') \' 1C8 sq. WÇ /iöA àont/O-ijt ai/r TtntQÎifn yaîny "xijnt, aï Kt
&fol i&tima^.

2) ibid 206. yt fiiv fîthitjq atjOir ipQfaiv, öoan to» rtton Kt/<h\'

àyitTtk^oni 7t(>lv rrnrçiàn yrtluv Ixiaihni.,,,

Ulixes proficiscitur et postquam dies noctesque XVII vigilans
navigavit, decimo octavo Scheriam conspicit. Sed Neptunus,
quo apud Aethiopes morante in deorum concilio Ulixis reditus
impetratus erat, cum revertens suum inimicum conspicaretur,
tempestatera movet; laboranti heroi Leucothea succurrens
suadet ut -/.oij^i^i\'w ab ipsa sibi dato se cingat et nando
Scheriam petat. Cuius tamen ille consilio satius putat nou
protinus obtemperare. Tandem vero elisa rate utitur deae
munere, quo sustentus nando salutem quaerat. Sed postquam
in vitae adductum discrimen Neptunus reliquit, Minerva mari
sedato Ulixem post duos dies per scopulos periculi plenos in
terram perlatum somno mergit. Expergiscitur clamoribus sublatis
a Nausicaae, regis Phaeacum filiae, ancillis, nec scif. ubi terra-
rum sii A Nausicaa, egregia viri forma commota, benigne
excipitur; quae oratione prolixa urbem Phaeacum describe/is
ei suadet, ut in luco Minervae expectet donee ipsa cum
ancillis domuni venerit; tum urbem ingressus Alcinoi, pa-
tris sui, domum petat inter omnes conspicuam; matrem
Areten imprimis sibi conciiiet qua favente a Phaeacibus
reducatur in patriam, Regressa Nausicaa Ulixes in luco
Minervae sole occidente deae suppHcat, quae /amen NepUini
verita tram nondum precanii se offert. Urbem autm In-
gres so nebulam circumdat.^ ne a Phaeacibus inhospitalibus
laedatur; vtox vero sub specie virqinis oblata ad Alcinoi eum
ducit aedes monetque ne quem Phaeacum alloquatur, quos
hospitibus dicit nan faverc, eadem narrans de its quae antea
\'Nausicaa. Monstratis autem aedibus Minerva postquam de
genere Alcinoi et Aretes uxoris, quam imprimis sua supplica-
tione adeat, Ulixem edocuit, abit Marathonen! versus ct Athenas.
Paullulum in hortis Alcinoi moratus ille domum intrat exutusque
nebula ante pedes Aretes se proicit;.in fidem recipitur, cibo
adiuvatur. Postquam reliqui convivae lovi hospitali libaverunt.
Alcinous eras se pluribus cum proceribus hospiti honoretn
habiturum deque parando eius in patriam reditu deliberaturum
dicit; nisi si forte e deorum numero sit hospes. Quod cum

negasset Ulixes, postquam libatione facia i) abierunt convivae,
relinquitur cum Alcinoo et Arete, quae, donatas ei a Nausicaa
vestes agnoscens interrogat quis sit et unde has vestes habeat.
De omnibus suis laboribus loqui recusans Ulixes narrat ut VII
annos apud Calypsum fuerit utque rate per mare navigaverit, qua
discussa Neptuni iram nando effugerit; silet de Leucothea
Sibi nacto salutem in terra Phaeacum altero die Nausicaam
vestes dedisse; quam volent em ad patris domum se deducere
ipse retinuerit. His Alcinous auditis dicit Ulixem generum
sibi gratum acceptumque fore, si ita animus ferat: sin minus,
eras reditum se eius procuraturum, ita ut nocte per somnum
celeriter patriam repetat. Postero die Minerva vocatis ad
contionem Phaeacibus Ulixem pulcriotem reddit (ut in libro
f 229 sqq.). Post contionem cum epulae celebrantur, Demo-
docus vates carmen canens de controversia inter Achillem et
Ulixem identidem Ulixi lacrimas movet. Hoe animadverso
Alcinous ipsum cum ceteris ad forum ducit ut spectent Phaeacum
certamina; quibus certamlnibus cum adulescentis cuiusdam
convitia ipsum Ulixem quantumvis invitum interesse .ndegissent,
suam ille praestantiam ostendit auxiliante Minerva; gloriatur
cum aliis artibus tum praesertim arcus peritia, qua uni se Philoc-
tetae cedere dicit. Secuntur saltatio iuvenum, Demodoci carmen
de Veneris Martisque amoribus. Phae.acum magnopere elegan-
tiam admiranti Ulixi munera promittuntur et afferuntur sole
occidente 417). Quae ille ne quis rapiat in itinere dili-
genter in area recondit; lavatur deinde zX Nausicaae valedicit.
In sequenti cena Ulixes Demodocum rogat ut, quoniam de
interitu Graecorum tam pulcrc cecinerit, nunciam de equo
Troiano memoret. Cantu vatis lacrimae eius moventur ;
propter Alcinous Demodocum desinere iubens, hospitem rogat
coram Phaeacibus ipsius nomen et patriae ut in iianc reducatur
navibus Pliaeacum, quae prodigiosa itinera faciant semperque
incolumes redeant. Quamquam Nausithoum patrem dicere se

i) 1] 228 = ^ 184 nt;ià(> iTttï a:tttaàv it nior i>\'öaor tj&tki ùvnô^ .. .

raeminisse fore ut aliquando, ira Neptuni in Phaeaces exitata,
navis rediens in saxum mutetur ipsique monte opposite a
mari arceantur. Roganti deinde Alcinoo de erroribus suis et
quare lacrimetur audito de interitu Troiae carmine, respondet
hospes se Ulixem esse Ithacensem, lovis nutu per maria
errantem dum ab Ilio patriara repeteret. Tum ordine exponit
de Ciconibus Lotophagisque et de Cyclope Neptuni filio
impio; quem excaecatum a se, postquam socios aliquot sues
interfecisset, nomine suo ab ipso dum fugiens ei insultet audito,
patri Neptuno supplicasse ut ipsi adimeret reditum, si per
fata liceret; sin fata obstarent, at ut sero male amissis sociis
ipse redux inveniret domum calamitatibus turbatam. Huius preces
Neptunum exaudisse lovetnque sociis et tiavibus omnibus per-
niciem moliiuin esse. Pergit narrare de Aeolo et de Laestry-
gonibus quos una sua navis effugerit. Inde Aeaeam in insulam
apud Circen, Solis fiUam Aeïtae sororem.^ se venisse seque
apud eam annum totum mansisse, donec sociis admonentibus
missionem a Circe oraverit, quae ad Orcum prius proficisci
se iusserit ut Tiresiae animam consuleret de reditu. In ipsa
autem profectione Elpenore ex sociis cervicibus fractis mor\'
tuo reliquos secum magno metu navem ascendisse. Cum
advenissent, monitis Circes perfunctus sacrificioque placandis
manibus ad portas inferorum peracto, animas se advenientes
arcuisse a sanguine sacrificii bibendo donec Tiresiam rogasset.
Primum Elpenorem se obtulisse sepulturam quaereniem ; matrem
.deinde Ulixis Anticliam; quam tamen a sanguine bibendo
prohibuerit. Hanc secutum Tiresiam sanguine poto de reditu
vaticinatum esse; memorantem enim iram Neptuni admonen-
temque vitandam esse ïhrinaciam insulam et boves Solis
praedixisse ipsi domum reverse procos Penelopes occidendos
esse; qua re confecta novo ilinere\' placari oportere iram
Neptuni. Roganti sibi quo modo efficere posset ut animae
ipsum agnoscerent, respondisse cis sanguinem sacrificii imper-
tiendum esse. Regresso Tiresia supervenisse Anticliam, quae
sanguine poto se agnoverit et interrogata rettulerit Penelopem

in tide penuanere, Teiemaclmm adnltum patris bonis frui.^
Laertem filii luctu marcescere, se autem desiderio ipsius mortem
oppetisse Conantem frustra amplecti eam monuisse ut statim
rediret ei quae vidisset uxori traderei. Postquam ilia reces-
sisset, supervenisse priorem heroum matres filiasque; — quae
res ad Odysseae fabulam nihil pertinet.

Hucusque progressa narratio interrumpitur cum adesse videatur
tempus dormiendi; sed rogante Alcinoo numquos ex sociis qui
Troiano bello interfuerint viderit apud inferos, Ulixes pergens
primum in conspectum venisse narrat Agamemnonem; qui
continuo ipso agnito i) sibi tradiderit suam Cassandraeque
mortem, Clytaemestramque culpatus monuerit ut ne Penelopae
quidem ipse confideret, quam tamen non laudare non potuerit
prae sua uxore. Ceterum iterata de perfidia mulierum admo-
nitione ilium ipsi suasisse ut clam domum rediret. Regresso
illo secutos esse sermones cum Achille et Aiace, habitos in
ipso Oreo; 2) ubi Minoem quoque, Orionem, Tityum, alios
se oonspexisse. Postremo metuentem se animarum concursum
nave regressum Aeaeam, in extremo orienti sitam. Corpus
IClpenoris ex Circes domo allatum cum sepeliiset, Circen,
quam non latuerit ex Oreo redux, obviam factam ut de
reditu doceret, monuisse de Sirenis, de obeundis Planctis
aut inter Scyllam et Ch.arybdim periclitando. Charybdis ex
voragine cum ne Neptunum quidem servare ipsum posse pro-
nuntiasset, postremo de insula Thrinacia solisque bobus idem
quod Tiresias dixisset addidisse. Postridie se jjrofectum occur-
risse Sirenis, Scyllae et Charybdi; deinde procul visa Thrinacia,
Tiresiae Circcsque monita recordatum a sociis ius iurandum
exegisse ne laederent bovcs in insula. Socios se invito in
terram egressos et tempestate per noctem afllictos mane se

0 ^ 390. tyvot ifii HtîfOi, irrtï ïâtr àif&alfioîatr. Sic cnini

cuni cod. Vinci. 133 aliisque Icgenclum pro: intl nitv itïnn H^Xtt^>óv,
qu-im lecliüiiein ignorai Schol. H .-»il i 391 cf. il 615 = l 390 ct
A 47\' : lyrta âi ypx\'XV TroJÛMfos ^tnxiâno.
2) ^ 539 <{o?ió<f»Ao» Itifiûfit.

admomiisse ne boves Solls laederent. Cum mensem totum
contrario vento retinerentur, summa cibi penuria facta, reme-
dium se precatum a diis obdormivisse prociil a sociis. Tum hos
ab Eurylocho permotos quosdam de bobus Solis sacrificasse,
cuius sacrificii odorem cum experrectus excepisset, se cum diis
conquestum esse. — Ininriae tiuniio accepto Soient a love ultio-
nem petivisse ; quam ille promiserit ; sic enim sibi a Calypso
tiarratum esse. Sero se ad socios reversum vidisse imminentis
calamitatis prodigia. Cum post dies VI iempestate sedata navem
secum conscendissent comités, in mari lovis fulmine fracto
navigio omnes submersos perisse praeter se unum, qui malo
cum carina iuncta insidens, austro iterum per Chaiybdin
abductus, postremo Ogygiam delatus, a Calypso benigne ac-
ceptus sit. Inde quae acciderint iam hesterno se die explicuisse.

Narratio concluditur quae omnibus convivis movit admira-
tionem ; donis auctis postridie vesperi Ulixes, Phaeacibus fausta
precatus sibique ut domi uxor em incolumem inveniat i)
navem conscendit; itinere perfecto dormiens a nautis in
Ithacam exponitur suis cum muneribus; quo facto illi domum
redeunt. Sed Neptunus cum love Phaeacum in comitando
Ulixe contumaciam questus, hoc auctore navem eorum redeun-
tem in conspectu Scheriae in saxum vertit; cuius irae leniendae
causa kXzmoM.\'s,,patris-vaticinium recordatus, sacrificium apparat.
Ulixes autem experrectus post diuturnam absentiam patriam
suam non agnoscit; nam ipsi Minerva nebulam circumdederat
ut agnosci non posset. Quidni potius apud Phaeaces manserit
moestus quaerit; a Phaeacibus se deceptum expostulat. Mox
Minervam pastoris specie obviam sibi factam interrogat, e
Creta profugum se professus. Calliditate eius laudata Minerva,
confessa deam, dicit se, quae semper ei praesto fuerit, nunc
venisse lU consilia cum eo conférât de futuris iniuriis fortitcr
tolerandis. Rogat Ulixes cur numquam antea cam viderit; an
sit re vera Ithaca terra in quam pervenerit. Ilia eum laudat

l) y 42 sq. àfit\'iiora cT\'oïxo» àxotitv NoatJ^aitç ti}Qoifit

quod ante omnia uxor is fidein explorare in animo habeat; dicit
reverentia Neptuni hucusque se impeditam quominus coram
se ei ostenderet. Tum remota nebula Ithacae situm viro
explicat Denis Phaeacum in antro repositis, ambo considunt
ut communi consilio procis struant perniciem. Hos per annos
III domi suae Penelopcm donis temptantes, vanis ab ilia illectos
promissis, Uiixi interficiendos esse (licit Minerva; cui hie gratias
agit quod eins moniiu Agatnemhonis fatum effu^erit; rogat ut
consilio auxilioque sese adiuvet Quae pollicita dea docet se
eum in senem mendicum transfiguraturam esse; quo facto ut
omnibus ignotus primum apud subulcum Eumaeum moretur,
admonet, dum ipsa Sparta fdium arcessit. Tandem postquam
de periculo filii sollicitum confirmavit, Ulixem transfiguratum
relinquit. — Uiixes ab Eumaeo benigne exceptus hospitio
de Procorum facinoribus docetur; sed quamvis iure iurando
afTirmat se scire proxime rediturum esse Ulixem, nullam ei
fidem habet subulcus; cui roganti suos sibi aperiro casus respondet
se Castoris filium Cretensem esse, magrnie in hello gloriae virum,
quem postquam ad Troiam pugnaverit et in Aegypto Phoeni-
ciaque fuerit, inde post multa pericula in Thesprotiam venisse
ubi de reditu Ulixis audiverit. Miseratur hominem lOumaeus,
sed quae de Ulixis reditu asseveret non credit. Mox servis
huius pastoribus ab opere regressis cena sumitur iturque
cnbitum, postquam narranda fabula lepide ficta hospes (frigida
enim nox erat) calidam laenam consecutus est. Interea Minerva,
Spartam profecta, noctu Teleinachum insomnem iuxta Pisistra-
tum domi Menelai cubantuni hortatur ut mane in patriam
reversus rebus suis prospiciat adversus instantes Penelopes et
Eurymachi nuptias; procorunique vitans insidias procul ab
insults navigandoy Itliacam redux devertatur per noctem aputl
subulcum, per quem Penelopem de reditu suo facial certiorem.
Minerva ubi abiit, Teleniachus Pisistratum pede pernilsum ex
sonino excitât. Hospitis auteni consilium Menclaus niultis sen-
tentiis prolatis jjrobans dum prandium apj)nratur, dona anteapro-
tnisssa iterum off\'erens, Telcmacho donat poculum, Megapenthes

lO

craterem, Helena pallium Post prandium abituros Menelaus
iubet suo nomine Nestori salutem dicere, quod se facturura
promittit Telemachus ita dei dent ut patrem suum doini reperiat.
Haec verba sequitur omen, quod Helena ad Ulixis reditum
spectare ostendit. Inde Telemachus cum Pisistrato profectus
nocte devertitur Pheris apud Dioclem, a quo iterum munera
accipit (o i88 = y 490). Pylo appropinquans Telemachus
propter festinationem non adito Nestore Pisistrato valedicit;
sociosque suos se expectantes iubet celeriter naves conscendere.
Sacrificanti in litore applicat se Theoclymenus vates, Melam-
podis pronepos, adversaries suos fugiens; quo benevole suscepto
iter aggrediuntur. Occidente sole Telemachus cursum navis e
regione insularum dirigit. Interea apud Eumaeum hospes suum
ostendit consilium eras in urbem proficiscendi; dicit procis se
apparitoris praestaturum officia, qua re a nullo superetur. i)
Hoe ei dissuadet Eumaeus auxiliumque Telemachi spondet;
rogantem docet de statu familiae Ulixis: Laertem senio afflictum,
matrem Ulixis misera mortis genere absumptam esse; postremo
suae ipsius vitae narrationem adiungit. Haec dum aguntur
Telemachus incolumis Ithacam pervenit, navem ad urbem niittit,
vesperi se ibi adfuturum affirviat. Theoclymeno roganti an
apud Penelopen devertatur proponit ut Eurymacho se applicet,
cum is Penelopen ducturus sit uxorem, nisi si antea lupiter
eum perdat. Quod haec verba sequitur omen a Theoclymeno
explicatur; quo facto eum amico suo Piraeo Telemachus
commendat; ipse ad subulcum pergit. Qui summo cum exci-
piens gaudio, quem nunquani Pylo rediturum esse putaverat,
addit eum raro rus venire, Procorum urbisque usu inagis, ut
videtur, gaudentem. Roganti Telemacho quis sit quem videt
hospes, respondet Eumaeus eum Cretensem esse e Thesprotia
Ithacam delatum; commendat eum Tèlemacho qui procorum

I) O 321. ófitiatoarvtj ovk av /lot iqïoatny fiqozif akkoq. Quod
nimis videlur pugnarc cum iis quae antca dc sc dixit: i 222 seq. ÏQyov
<f{ ftot ov ipUoy tOxtv cett.

II

petulantiam veritum se negat domi suae eum excipere posse.
De quibus consultus ab hospite, suam infirmitatem excusât:
se enim Ulixis filium unicum (singtilis aiiin liberis semper
insignem fuisse Arcesii siirpem) imparem esse tot inimicis.
Inde Eumaeum ad matrem mittit, huic uni relaturum redi-
tum suum, (ie quo ilia porro Laeriem ceriiorem Jaciat.
Profecto Eumaeo hospiti a Minerva sua forma restituitur;
qua agnitus a filio de caede procorum cum eo consulit.
Docet Ulixes filium suum quamvis magnum numerum pro-
corum (filius CVIII numerat) metuere ipsos non debere, fretos
auxilio lovis et Minervae. Itaque eras ab Eumaeo se conductum
sub mendici specie versaturum inter procos, quorum Tele-
machus fortiter petulantiam ferat, verbo tenus eos repriniens.
Certo quodam temporis momento signo ab ipso dato arma
ex conclavi abscondat, relictis gladiis hastis scutis duobus,
quibus subito impetu procos obruant. Ceterum caveat ne cui-
quam enimtiet se redisse; piius enim clam explorare servoruni
et ancillarum animos se cupere. De servis autem temptandis
dissuadet filius. Interea navis Telemachi e Pylo in portum
Ithacae urbis advenit; qua ex nave nuntius ita ut Telemachus
iusserat ad Pcnelopem missus occurrit Eumaeo idem mandatum
peracturo (tt 333 sq.). Hic clam, ille palam de reditu Telemachi
significant. Qua re audita proci animo despondentes cum iis
qui ex insidiis redierunt in lore concilium agunt. In quo
Antinous de insidiis frustratis referens proponit Telemachum in
.igris versantem occidere; post quem Amphinomus, Pene-
lopae propter mansuetudinem gratissimus, lovis voluntatem
explorandam esse censet; quo consilio probato proci domum
Ulixis abeunt. Ad eos descendit Penelope a praeconc Medontc
de filii periculo certior facta; quae cum Antinoum imprimis
obiurgct ut Telemacho insidiantcm, respondet dissimul.mdo
Eurymachus ; deinde Penelope redit, cui Minerva somnum
affert. Vesperi Eumaeus domum regressus Ulixem denuo
transfiguratum offendit et Telemacho de insidiis procorum
frustratis rcfert, qui subridcns patrem inluetur. Postridie mane

12

Telemachus Eumaeo hospitem in urbem ducendum mandat;
ipse domum regressus ab Euryclia reliquisque ancillis accipitur;
matrem de itinere rogantem removet, continuo in forum iturus
ad recipiendum Theoclymenum. Considenti ibi iuxta Mentorem
Halithersem Antiphnm i) offert se Piraeus cum Theoclymeno,
quem secum domum ducit Telemachus. Excipiuntur a Penelope^
cui roganti Telemachus narratione neglegenter conglutinata
iter suum tradit; adiungit Theoclymenus augurio se Ulixis
in Ithaca praesentiam cogniiam habere. Procis deinde ad cenam
venientibus, Eumaeus cum hospite profectus in luco Nympharum
occurrit Melanthio caprario, Dolii filio, oves agenti Procorum
epulis; qui verbis aggressus, vi etiam mendico illata praecurrit
domum Ulixis et exadversus Eurymachum, fautorem suum,
considit. Illi ante domum Argum canem iacentem vident, qui
agnito domino suo moritur. Prior deinde intrat Eumaeus,
paullo post sequitur mendicus et in limine fraxineo considit:
cui Telemachus per Eumaeum cibum dat suadetque ut ab
omnibus convivis stipem colligat. Dono Telemachi consumpto
mendicus hor tante Minerva procos ambit. Quibus quis sit
mirantibus Melanthius refert eum a subulco adductum esse; unde
altercatione orta inter Antinoum et subulcum Telemachumque
ille mendico minatur scabello sublato. A ceteris procis benigne
exceptus, ad Antinoum mendicus se convertens huic partem
eorum quae Eumaeum docuerat narrat, adiungit se Cypro Ithacam
venisse. Sed ab Antinoo repulsus obiurgatione non abstinei; iratus
ille scabello petit Uli.xem, ceteris procis improbantibus. Pene-
•lope ubi hospitem laesum audit: „ïta te\'^ \\nqmt „feriat Apollo"
Eurynomaeque rem gestam ostendit, sedens in cubiculo, Eu-
maeus ab ea appellatus docet mendicum aflirmare se esse
Cretensem, Uli.xis hospitem, Minois progenicni et in Thes-
protia se de Ulixe audisse. Quo nuntio incitata Penelope,

i) Ç 68. At ß 15 occurrit Acgyptius scncx, cuius filius Antiphus a
Cyclopc occisus dicitur. Nostro loco similiter in narratione peccatur
atque in Iliade E 576 coli. N 643.

13

viiuperaia procorum insoleniia, mendicum arcessi iubet. Hie
autem procos metuens ne se per conclave euntem laedant,
per Eumaeum renuntiat se malle vesperi, procis profectis,
solum cum sola colloqui. Quod ubi reginae probatum videt,
Eumaeus Telemachum periculi a procis instantis admonet,
cenaque vespertina sumpta, cum proci cantu et saltando de-
lectantur, ad casam suam redit. — Supervenit Irus mendicus
qui hospitem ad pugnam lacessit; favenie Antinoo hospes,
viribus auctus a Minerva, cum eo congreditur victumque
foras trahit. Congratulantibus procis, Amphinomum imprimis
ei studentcm hospes a malis propositis deducere frustra cona-
tur. Dum haec aguntur, Penelope a Minerva incitata ad
visendos procos, ut eorum animos expandat et a marito
filioque tnaioretn eiiam laudem consequatur cum Eurynome
consilium suum communicat, simulans se Telemachi monendi
causa descensuram. Ilia, probata animi huius mutatione cunt
tant filius adnlfus sil, ancillas ad comitandam dominani
vocatum abit. Interim Minerva Penelopae consopitae pul-
critudinem auget. Ex somno autem excitata comitiintibus
ancillis descendit ad procos qui forma capli cupidine cius
exardescunt. Ad Telemachum conversa Penelope obscura
quaedani loquitur de hospite violato, increpans filii ignaviam.
Qui se excusans projjter importunitatem procorum, addit
rent non ex illorum voluntate gestam, sed Irum ab hospite
omni corporis robore si)oliatum esse; quod deos rogat uf
item procis fiat. His ita colloquentibus Eurymachus admi-
rationem suam Penelopae verbis ostendit; quibus repudiatis
Peneloi)e iam sibi diem, ad novum matrimonium ab Ulixe
proficiscenti indicatum, .idvenisse dicens qucritur procos inso-
lito modo ipsius bona comedere, ipsos dona nulla oflerre.
Gaudet Uiixes uxoris dolo cognito; dona ab Antinoo reli-
quisque procis offeruiitur, quibus adeptis Penelope abit. Ad
cantum salfationemque se ver/enfibus procis ancillas hospes
lucis jjraebendae munere levaturus obiurgatur a Melantho,
Dolii filia, Eurym.ichi arnica, fortiorem quam Iruin adver.sa-

14

rium ei metuendum dicenti. Quam postquam mendicus mina-
tus iram Telemachi una cum ceteris ancillis expulit, ipse
officio earum fungitur. Tum Eurymachus, Minerva instigante,
irridet mendicum ob calvitiera capitis lumine illustrati, isdem
fere verbis quibus antea Mtlanthius usus. Cui ira hospes
commotus ipse quoque verba pungentia respondet; quo facto
scabello ab Eurymacho petitus confugit ad Amphinomum;
pincerna scabello feritur. Procos mendicum exsecrantes Tele-
machus reprehendit, Amphinomus sedat. Qui postquam liba-
tione facta abierunt, Ulixes cum Telemacho relictus hunc arma
abscondere iubet, iterato quod in consultaiione libri ■n ex-
cogitaverat commenta adversus procos uiendo ; ancillis per
Eurycliam exclusis arma auferuntur, quo facto Telemachus
cubitum it. Mendico relicto obviam venit Penelope; veniunt
ancillae ex conclavi ad mensas toliendas; e quibus Melan-
tho iterum mendicum obiurgantem Penelope pessimi faci-
noris consciam dicit: quippe suo ipsius iussu hospitem se
manere idque eam bene novisse. Deinde sedili ab Eurynome
posito residens hospitem rogat quis sit. Quod cum ille dicere
recuset ne memoria malorum opprimatur, ipsa de suis aeruni-
nis incipit narrare deque procis staminis dolo delusis et de
matrimonio, cum iam adultus sit Telemachus, brevi futuro;
postremo quaestionem suam itérât. Tunc hospes Cretensem
se esse dicit, Minois nepotem, Idomenei fratrem, nomine
Aethonem i); affirmai in Creta apud se Uli.\\em devertisse
cum Troiam iter faceret His verbis Penelopae lacrimas mo-,
vens, se ipsum magna contentione reprimit; rogantique depingit
personam et speciem Ulixis; qua re gravius etiam commotam
consolatur indicando proximo Ulixis reditu, de quo a Phidone
rege Thesprotiac acceperit. Ad eum enim Ulixem., nave lovis
et Solis opera amis sa, a Phaeacibus \'deduetum ; inde Do do nam
profectum oraculum lovis de suo reditu consulturum. Postremo

i) Ad nomen Alùvty (r 183) cf. Pind. 01. XI: 20 tilùiAv <iicl,Ti;î
i. e. Salin ut Schol, cxplicat.

15

iure iurando affirmat Ulixerr. inter huius inensis finem proxi-
mique initium adfuturum domi. Hoc quamquam non potest
ei persuadere, tamen Penelope sinit gratias, quae ancillas pedes
eius lavare iubet. Cum non viiûvetulae, lantum malorum quan-
tum ipse per pessae, se semetipsum committere veile hospes dicat,
Penelope Eurycliam appellat monetque et aequalem lavet domini
sui, laboribus suis ad eundem fartasse redacti siatum corporis
atque hospiiem. Euryclia hospiti ancillarum petulantiam aver-
santi libenter se servituram dicit, cum praesertim in eo tanfa
cum Ulixe formae sit similitudo; quod concedit Ulixes Dum
balneum apparatur, hospes ex luce foci recedit, metuens ne
Euryclia cicatrieem volneris, quod quondam apud Autolycum
avum in Parnasso venans acceperat, agnoscat. Qua tamen
animadversa cum Euryclia dominum reducem Penelopae sig-
nificare vellet, cum dominae mentem ab observandis vetulae
gestibus ac perturbationc avertit Minerva, tum ipse Ulixes
Eurycliam a f.iciendo quod intenderat vi mortisque nietu
retinet. Cui polUcenti ancillas perfidas postea se indicaturam
Ulixes id opus esse negat. Finita lavatione Penelope redinte-
grato colloquio dicit se dubitare num diutius novum matri-
nionium differre possit, cum praesertim Telemachus iani
adultus, ut a procorum iniuriis liberetur, incitet ; deinde autem
rogat quid scntiat dc somnio suo in quo aquila necatis XX
anseribus ipsius humana voce pronuntiare visa sit, Ulixem
se, procos interfecturum, domum redisse. Quod cum aliter
explicare nequcat hospes, tamen Penelope eo somnio sibi
persuasum esse negat dicitque se eras,, ad explorandum cui
nubat, procis certamen .ircus tendendi proposituram ; quam
ad rem faciendam animum eius confirmât hospes, afiîrmans
neminem ex procis hune arcum intenturum esse. Colloquio
finito .abit Penelope et Minervae opera obdormiscit. Noctem
.igenti inquietam Ulixi et de Cciede procorum sollicito Minerva
se offert; quam ubi rogavit quo modo procis caesis salvus esse
possit, confirmatus a dea obdormiscit.

Nec m.-igis Penelope placido fruitur somno, quam i)rimo

i6

mane querimonias fundentem quod per somnium ipse Ulixes
iuxta se cubare sibi visus sit, audit Ulixes experrectus; cui
implo\'-anti deorum auxilium augurium precibus eius a love
datum proximum procorum interitum declarat. Dum orto
deinde sole aedes festo diei agendo instruuntur, Telemachus
de nocturna colloquio cum narratione libri praecedentis pug-
nantia i) accipit ab Euryclia. Ulo ad forum profecto subulcus
sues die festo mactandas agens salutat hospitem, caprarius capras
agens lacessit, Philoetius bubulcus boves agens regis similem
dicit, 2) et ab Eamaeo eius nomen exquirit sed response non
expectato Ulixem obscur a oratione miseratur ; qua re hospiti
occasio datur iure iurando affirmandi Ulixem bubulco praesente
adfuturum domi et procos occisurjm. Quo audito Eumaeus
Philoetiusque auxilium suum promittunt. Interea proci Tele-
macho perniciem struentes absterrentur augurio 3), domum
Ulixis intrant, ministerio pastorum ad cenam appjrandam
utuntur, apparata fruuntur. Telemachus qui quid in foro egerit
aut quando redierit non apparet mendico sedem iuxta limen
lapideum assignat, monitis procis ne eum laedant; cui Antinous
invitus morigeratur. — Ilostiae a praeconibus per urbem du-
cuntur ; lihacenses in lucum Apollinis se conf erunt. Proci parata
cena fruuntur: e quibus a Minerva inr.itatis Ctesi])pus per
contumeliam mendicum crure petit bovino. Huic minatur
Telemachus confusamque querimoniam efundif, 4) cui conce-

1) 1\' 134 sq. oirov fifv yap fTTtvf KttOij^tvo^ oy(»\' tf^f^\' «l5ro? ,
alrov o-dxfr\' f<rti ftnvf^nrrrn. rXQfxa ydp ftir. Nihil tale narratur
in libro t

2) V 194. fJf(t/iopo?^ Tf fotxi> tt/fin<; ftnaiX^t aynxxv fort.isse
legenduin: \'OJnu^i avftxr* coll. v 204 .sqq.

3) " 243. ninbi; vipiTrrri^t, tx\' TQ^Q\'ityn Ttfktutr Nimis brcvitcr
his paucis verbis .significatum auguriuin coytrariutn.

4) cf. Rekker Horn. HI. I pg. 131: ,.(He rede des Telemachos, die
304 anlangt, schlösse schicklich mit 310. Der kräftige, sclmf ein-
.schneidende Ton der 7 ersten Verse geht mit 311 unvermittelt in eint;
weichliche Ergebung über, die den 320 (T. geschilderten Eindruck nicht

hervorbringen kann und sich überdies ziemlich verworren ausspricht____

Übrigens ist v 313 die Ellipse oder .Synesis an xf^i nitov weder üblich

17

dens Agelaus suadet ut novum matris matrimonium acceleret;
quod ille invita matre se facturum esse negat. Procis super
cenam a Minerva dementatis Theoclymenus mente praevisum
eorum interitum ostendit; sed ab Eurymacho irrisus domum
relinquit. Cavillationes procorum de suis hospitibus non curans
Telemachus anxie expectai signum a paire dandum; Penelope
autem ibi considit unde omnia quae fiant exaudire possit.
Quae a Minerva incilaia ad certamen arcus prods institue\'n-
dum, lacrimans arcum Ulixis e thalamo apportai et suum
exponit consilium procis. Lacrimantibus Eumaeo et Philoetio
Telemachus suam sibi laetiiiam hac occasione inexplicabilem
videri dicit. Omnibus rebus praeparatis ipse primus arcum
tendere conatur sed a patre nutu repressus cum in eo esset
ut tenderet, desistit. Succedit Leodes hariispex aliique rem
frustra temptantes; cum iam victoriae sp\'e omnes praeter
Antinoum et Eurymaciium deiecti essent, Eumaeus et Philoe-
tius exeunt; quos secutus Uiixes iterum exjtloratis eorum animis
per cicatricem agnoscendum se iis praebet ; deinde quid fieri
velit doctos intro redire iubet. Ipse paullo post regressus ad
Eurymacbum ordinem certaminis redisse reperit; (juo post
vanos conatus graviter querente Antinous «iras certamen repe-
tendum, nunc propter Apollinis festum desistendum censet.
Qua re probata et libatione facta hospes dolose a procis
petit ut sibi liceat arcum tracture. Cui^ cum Antinous et
Eurymachus irati minantur, Penelope laudato hospitis robore
fX/ff/V, 0 I vult victoirique dona promitut;

sed a Telemacho, sui rem esse arbitrii perhibenti, ad cubiculum
suum remissa, Minervae cura obdormiscit. Tunc Eumaeus,
minantibus procis, hortante Telemacho, Ulixi arcum tradit
Eurycliamque Telemachi nomine muHerunv conclave occludere

noch angenehm; i\' 315—319 nber schon ?r 105—9 cl.i gewesen, ti 316
auch r 41 luul A 358." Addere potuit vcrsum v 31.^ ex ß 73 ct rc
vera v 315—19 cx lilito 7C petitos esse; nam ii 314 non cohaeret cinn
sequentibus ct 317—19 ii> i\' minus apti sunt, cun> de vi ancillis illnta
nihil praecedat.

0 <P 334- 0V10Ç cl^ ItZroç itâln iiir nfy»ç iJJ\' iirfrjy^i;.

iubet; Philoetius vero aulae fores claudit. Mirantibus procis
hospes lovis tonitru confirmatus arcum tendit sagittamque
per secures transigit; et signo ab eo accepto Telemachus
gladio hastaque armatus iuxta sellam eius consistit. Tum
vero excussis pannis arcu sagitdsque instructus Ulixes ad limen
advolat et inopinantem Antinoum telo configit. Cuius casu
concitati proci, tumultuantes, arma circumspicientes, infelici
hospiti mortem minantur ; qui Ulixem se professas ab iis poenas
dicit se sumpturum iniuriarum rei suae, famulis, uxori intentarum.
Eurymachum lenire eum frustra conatuni, deinde reliquos ad
defendendam vitam hortatum occidit gladio irruentem. Amphi-
nomus cadit a tergo ictus hasta Telemachi, quam in eius
corpore relinquit ille, patri pastoribus sibi ex thalamo arma
allaturus. Interim singulos deinceps procos sagitiis configit
Ulixes; i) deinde post exhaustas sagittas sumptis scuto hasta
galea reliquos aggredi parat Agelao autem suadente ut quis
per ianuam quandam exiens rem populo significet. Melanthius
id fieri posse negat, sed promittit se arma procis allaturum
indidem unde Telemachus sua sumpserit. Quo facto procos
armatos conspicatus Ulixes, Melanthii fraude animadversa
Eumaeum Philoetiumque eam rem iubet curare; qui caprarium
iterum thalamum ingressum subito adorti vinculis onerant.
Dum haec geruntur Minerva Mentoris speciem referens pugnae
intervenu ; quae dum advocatur ab Ulixe, simul dehortante
Agelao, illi auxilium quidem promittit sed nondum data victoria
•spectaculo pascitur, hirundinis specie lacunaris in tig no insidens.
Tandem Ctesipi)0, Leocrito aliisque procis {quorum bis Minerva
hastas avertit ab Ulixe) interfectis, Minerva aegidem incutiens
reliquos conturbat, qui omnes caeduntur praeter Phemium et
Medontem. His actis vocatur Euryclia, (luam visis cadaveribus
ululare volentem vetat Ulixes et eam interrogat de ancillis
puniendis, ex quibus XII supi)licio destinantur. Hae iussu

I) Ad hoc mir.iculiini cxplicandum Schol. IÎII.MQT ad « 262 vcnciiatis
sagitiis L\'lixeni facit utentcni.

19

Ulixis ab Euryclia priusquam Penelopem expergefaciat adductae
postquam poenas dederunt, victores abluuntur excepto ülixe;
qui admonenii Eurvcliae ut novas induat vestes imperat ut ignem
prinium afferat Penelopemque arcessat. Purificata domo ancillae
fideles salutatum veniunt Ulixem eumque osculantur. Sed
Penelopen expergefacit Euryclia nuntians Ulixem venisse pro-
cosque occidisse: huius reditum Telemachmn unum cognitum
habuisse. Roganti autem qua ratione unus homo tot hostes
inierfecerii., hoc se dicere posse negat, cum occisis demum
procis conclave intraverit; opinantem tamen deum aliquem
non Ulixem auctorem facti esse redarguit cicatricis facta
mentione nec vero persuadet. Descendit nihilominus Penelope
et exadversus Ulixem considit incerta ac dubitabunda; quo-
circa reprehensa a Telemacho respondet, si vere ilfe sit Ulixes,
fore ut signo quodam mox mutuo sese agnoscant. Qua re
probata Ulixes J^elemachum ultionis a procorum expectandae
necessariis admonet ; ilaque ad celandam caedem per dolum
nuptiarum speciem ostendendam curat. Mox auteni a balneo,
formosior redditus a Minerva, reversus ad Penelopen eadem
utitur oratione qua Telemachus matrem^ modo reprehenderat
et lectum sibi sterni iubet. Tum Penclopeni Kurycliae iinpe-
rantem ut proprium Ulixis lectum extra cubiculum ponat, ira
commotus Ulixes rogat, quis constructionem lecti sui mutasset,
(juem ita pan,\\isset ut loco moveri non posset. His vero
auditis a marito sic agnito cunctationis suae veniam implorât
Penelope, Ilelenae exemplo earn defendens; (lua impetrata niari-
tum amplectitur et post longuni colloquium (/>; quo mandatum
Tiresiae cum eo communicat Ulixes) ambo àanàaiot Xiyiv^oio
TVttXuioû flKT/tOf vxojto. — Noctü Mincrv.ic opera prolongatii
ceteris dormientibus in lecto confabulantur; dum commémorât
Penelope iniurias sibi facets a i)rocis, Ulixes autem narrat
de Ciconibus, Lotophagis, Cyclope, .Xeolo, Laestrygonibus,
Circo; de Tiresia amicis matrc in Orco conspectis, de Sirenis,
Planctis, Scylla et Charybdi ; dc armentis solis deque C.tlypso
Phae.ncibuseiue. Diei luce a Minerva restituta Ulixes cum

20

Teleraacho pastoribusque nebula obvoluti in agros exeunt, cum
animae procorum a Mercurio in Orcura ducuntur^ Ibi Agamemno
colloquens cum Achille agnoscit Amphimedontem cuius hospitio
antea cum Menelao usus erat. Is rogatu eius narrat quomodo
ipse ceterique proci interissent: post staminis dolum prehensum
Ulixem mendict specie venisse, iniurias ei illatas multas, arma
ab ipso filioque abscondita, coimlium ceriaviinis instituendi
Penelopae ab Ulixe datum; in ipso certamine adiuvante deorum
aliquo se omnes occisos esse, quorum nunc etiam corpora in
aedibus Ulixis iaceant insepulta. His auditis laudat Penelopae
Agamemno constantiam oppo7iens perfidiam Clytaemestrae. —
Interea Ulixes in hortos suos adveniens seni Laertae per cica-
tricem et memoriam doni olim dati se agnoscendum praebet;
a quo magno gaudio exceptus, donmm ingressus, mensae appa-
ratae accumbit. Intrant Dolius cum filiis et Ulixem agnitum
salutant. Ithacenses autem ablatis cadaveribus in foro collectos
Eupithes, Antinoi pater, incendit ad suos ulciscendos; super-
venit Phemius cum Medonte qui caedem procorum auxilio
deorum factam describit. Post, quem HalitHerseä populum ad
quietem hortatun Minor krtien pars\' É\'upitheni.\'sequitur. lovis
consilio explorato Minerva, Mentoris formam induta, Ulixem
instantium hostium admonet; eius opera socii Ulixis proiligant
accedentes sed a persequendo absterrentur lovis fulmine.
Postremo Minerva pacem inter utrosque componit.

Hic igitur est ordo rerum quae insunt in Odyssea, qui
\'quatenus laude a Friedlaendero tributa dignus sit partim in
enarratione ipsa significare conati sumus, iam vero accuratius
hac de re disputabinius. Itaque contra Friedlaenderi senten-
tiam animadvertendum est, ordinem rerum quo facta mentione
Ulixis statim digreditur ad res Telemachi narrandas pro
perfecto haberi non posse: quae ratio duobus personis prin-
cipem in narratione locum obtinentibus utendi in libris
O 7c i> quoque multas magnasqiie difficultates genuit. Sed ne
hoe quidem excepto structura „bene excogitata" dici potest.

I.i, Primum enim notandum est saepissime exppsitionem

21

futuri facti non convenire cum ipso facto narrato aut expli-
cationem praeteritae rei cum praegressa narratione non quadrare.
Ita Jovis oraculum de reditu Ulixis {t 29 sqq.) rationem nullam
habet sequentis facti ipsius neque periculi Ulixi in Ithaca
subeundi. Terminus ab Alcinoo («7 317 sqq.) statutus hospiti
dimittendo postea neglegitur, quo factum est ut deinde de
prolongata Ulixis apud Phaeaces statione ratio reddenda esset,
nonnullis versibus minus apte in librum A (328 cett.) illatis
et addita in libro » (16 cett.) unius diei descriptione qui
nihil profert narrationem. Ulixis et Minervae quam nunc
legimus consultatio (»375 sqq.) nullam utilitatem praebet rebus
gerendis; quaeque a Minerva instituitur transfiguratio Ulixis, ea
multis locis i) postea ignoratur. Consilium quod Minerva
Telemacho dat (libri 0 in.) aliis eventibus immutatum videmus;
quae autem Uiixes et filius ineunt consilia (libro rr) aut
omnino non ad effectum voniunt aut partim tantum peraguntur,
ut de armis abscondendis, de ancillis explorandis. Quae libro t
571 cett. Penelope docet de certamine instituendo, haec
libro <f in., ubi Minerva eius consilii auctor dicitur, ignorantur.
Plura afTerre possumus; sed ex omnibus his apparet tales
locos, quemadmodum etiam Minervae cum Telemacho con-
sultatio in libro «, aut post factorum ipsorum narrationem
additos esse aut ad diversam carminis recensionem pertinere;
quod ibi quoque valet ubi ad praeterita respicitur.

1.2. Sic deorum concilium (libr. f in.) alterum non con-
cinit cum priore; sic in Ulixis narratione de adventu suo ad
Phaeaces (libr. 7 266 cett.) auxilium I.eucotheae omittitur (abest
etiam a libro t 119, 176). Eodem loco Ulixis de se ipso excepto
a Nausicaa narrat non congruentia cum libro f 258 sqq.; idem
valet de iis quae in libro (> 120, 148 sqq. Telemachus matri de
suo itinere refert cum toto libro J comparatis, quod tamen hoc
loco neglegentiae potius tribuendum videtnr 2). Errores suos

\') 5 214 Q 484 T 357 sqq. 379 sqq., v 194 q. 334 ft omnino in libris
X ct V. Vide infra pg. 70 sq.

2) Alitor F. (le Dului, de Mcnclai itinere Aegyptio pg. 9 (1874.)

tl 22

aliter narrat Ulixes Antinoo atque Eumaeo, quamquam hoe
praesente (e 442 cett.); Eumaeus (ç 522 cett.) de Ulixe aliter
indicat Penelopae atque ex ipso (in libro {) audiit. Coram Pene-
lope praeterita memorans Ulixes omittit Calypso (t 278), cum
continuo a Thrinacia Scheriam venisse se dicat; item postea?
(lp 324 cett.) in summario omnium errorum quaedam de Orco
omittuntur. Quae Euryclia (u 136 cett.) de praecedenti nocte
refert, pugnant cum narratione libri t; eadem (v 26 cett.) de
Ulixe reduce sic loquitur quasi nullum certamen praecesserit
neque antea a se agnitus sit. Postremo in altera vinviu
Amphimedontis narratio non conspirât cum praegressis; quippe
quae duo gravissima momenta actionis addita habeat i).

II. Deinde ad elegantem compositionem non faciunt mo-
menta multa immodice repetita. Ut saepius adnimadversum
est, omni noctis diei hora obdormiscit Penelope, nimis fre-
quenter vescitur Ulixes (imprimis in q 0), descendit Penelope
ad procos 2). Ter staminis dolus narratur, ter origo proco-
rum 3); ter Ulixes violatur a procis. Nimis saepe eius pul-
critudo augetur a Minerva: quod f 229 post balneum bene
se habet, sine causa repetitur 19 ante contionem Phaeacum.
Idem accidit in Telemacho 4). Bis apud Phaeaces Ulixes
lacrimas fundit; et ab Agamemnone (A 455 sq.) et a Minerva
(» 308 sq.) admonetur, ut omnes de reditu suo celet; eadem
a Tiresia eadem a Circe de reditu suo discit; et Neptuni et
Solis ira urgetur; quaedam persona Calypsus communia habet
cum Circes persona. Exemplorum numerus augeri potest; sed
hoc quidem loco haec sufficiant.

III.I. Tertio compositionem imperfectam reddunt momenta

1) w 147 fv&\' iij .... 149 xni tot* iij q\' \'Orfroiyre
xnxôç noQfv ^ynyf óniftoir cl i>i iCj (tVTÙç \'^ijv tiXo^oy TtoXvxtQâtijjOit
ävuiyty lójo» nvtiaiijçtaat &ffiev etc.

2) cf. 0 516 .. . or fiiv yÛQ t» &nf»à nvtjot^Qo\' i*l oÏxm ginivettu,
dAA ànà TÛtv VTttQutim ioTOy r^fclyft,

3) rt 205 cctt. .-=■ rr 121 cett. = t 130 cctt. ô\'ooo» yÔQ »ijooto»»
imxçan\'ovaiv oçtoro» cctt.

4) 12 sq. (. 63 sq.

23

nonnulla neglegenter tractata aut alia adhibita quae cum cetera
narratione pugnant.

Illorum exemplum afferamus insidias a procis structas Telema-
cho, quas poeta ita tractavit, ut panniculi instar carmini insertae
videantur; parantur enim in fine libri cT 624—74, 842 — 47, nullo
cum praegessa narratione conexae vinculo ; memorantur aliquo-
tiens in libris r 425 sqq. J 181 sq. 0 28 sq. 300 -n 342—408,
462 sq. 473 sq., abrupte concluduntur in libro v 241—47
neque maioris momenti sunt in actione constituenda quam
episodia de Theoclymeno vate i). Sic quoque ira Neptuni
in fine demum errorum calamitatis alicuius causa fit et
Tiresiae mandatum de Neptuno placando ultra totius carminis
fines extenditur. Sacrificium Apollinis variis locis in n 156
276 et V 258 memoratum quid sibi velit iam non apparet.
Adiungi potest, quod iam Bekkero 2) mirum visum est, Dolii
liberos dici et servum et ancillam nequam Melanthium et
Mel.antho: ipsius autem patris nomen pravi aliquid prae se ferre —
quamquam in libris tT et t» fidelis apparitoris partes sustinet; nec
tamen haec Melanthii et Melanthus necessitudo aut communis
amborum indoles novum ullum narr.ationi momentum addidit;
ita ut e.arum rerum iii nostra Odyssea iam nulla appareat causa.

III^ Magis etiam compositioni ofliciunt quae diximus reperiri
momenta pugnantia cum ceteris. Itaque nonnullis locis de
Phaeacibus ut inhospitalibus sermo est 3) cum tamen et uni-
versa narratio contrarium probet et singuli loei ut 17 191 sq.
^ 315 544 5^5 * 173 sq; Helena in

libris <r, o in magno honore h.abetur, alibi 4) vituperatur.
Item Penelope varie tractatur 5). Pugnat cum sequentibus.

1) Locum X S3 ftttïia xurfixréirttf io/^anr non ncces-
s.irio nd narrat.is insidi.as pcrtincrc obscrvavit Sccck.

2) Hom. lUHttcr I pf. iio.

3) » 32, 444 " 209-

4) A 438 5 63 V 21S.

5) 91 sq. = t 3S0 sq. Penelope procos i)romissis illiccrc diciuir.
Sed praecipuc 0 20 cc», Minerva ei male dicit, tanquam avariliae com-
muni mulicrum vilio obnoxiae.

24

quod in fine libri (» 554 sq) indicatur lovis consilium
classis Ulixeae perdendae; quod Circe (* 137) soror Aeetae,
Solis filia dicitur; quod in libro « Penelope descendit ad
procos eiusque ad eos oratio, qua novum matrimonium inituram
se dicit, Ulixem gaudio afficit (cf. p. 97); quod Ulixes r 390
metuens ne a suis agnoscatur in lavando, ad banc rem ex
ancillis potissimum eligit Eurycliam cui soli familiarissime
notus est i), Pugnat cum ceteris quod in fine libri v
(385) Telemachus dicitur expectare signum quo dato Ulixes
procos aggressurus sit; nec non verba eius <p 102 cett. non
congruunt cum narratione praegressa, qua non dicitur novisse
mentem Penelopes. Sunt etiam alia multa, quae hoc loco
enumerare supersedeo.

IV. Si uno consilio Odyssea elaborata esset, unus ubique
rerum domesticarum color expectari deberet; quem interdum
desiderari uno probabimus exemplo. Telemachus q 30 lapideum
limen transgreditur; v 258 9 88 aliud, sed tamen lapideum
limen memoratur; at q 339 idem limen quod Telemachus
transgressus est fraxineuin vocatur et thalamus quem t 43
Penelope ingreditur quernum limen habet. Itaque antiquior
iuxta recentiorem mat"?riam in aedificandis domibus memo-
rata temporum diversitatem ostendit 2).

V. Multum etiam obstat quominus cum Friedlaendero
consentiamus, quod nequaquam in toto carmine eadem artis
aut potius naturae Homericae, quae omni arte praestantior
qst, perfectio adest. Nam cum singulae narrationes merito
praeclarissimae praedicantur, transitus ad sequentia saepe
minimam aut nullam poeticam virtutem habent. Qualia

1) Schol. MV ad t 346 tt ftrj tu yp(;v? ?(jr»] roivrru ol TQtt^ ..
Sii alqtZxui, zijv (fi\'ruiitvtjv iutyrüvtu. Kecle observatuin; cctenmi
rb dO^tzfZv compositionis emendandac causac antiquis rclinquamus.

2) cf. Ilelbig, das Horn. Epos* i>g. ill n. 3 »die verschiedene An-
g.ibe des Materials liefert einen deutlichen IJeweis dafür, dass die
Dichter von dem Hause des Odysseus eine zum mindesten in manchcn,
Einzelheiten verschiedene Vorstellung hatten. Idem animadvertit Seeck
Quellen der Odyssee.

25

sunt libri finis, e initium, & finis, media pars libri
» (303—386), initium libri o, ç finis et initium, posterior
pars libri t, v totum fere, media pars libri x — ut de
libris « et o nunc quidem sileamus; — quas partes cum
perlustramus aegre nobis persuademus eum poetam qui Cy-
clopiam aut qui Ulixis et Penelopes colloquium nocturnum (t)
cecinit ad tantam debilitatem neglegentiamque delabi potuisse:
quae neglegentia vel in imaginibus parum apte adhibitis
spectatur i).

Hucusque collegimus ea vitia, quorum naturam ita Sengebusch,
Diss. Hom. II pg. 88 expressit : „Tria reperiri in utroque carmine
aut iam omnes aut plures consentiunt : alium aliis in partibus ser-
monis colorem, rerum narratarum discrepantias permultas, suturas
non paucas." Sed una eaque magni momenti res addenda est.

VI. Carmina Homerica in hoc conspirant cum Fennorum
Kalevala aut quacumque alia poesi populari, quod omnis
generis iterationibus gaudent cf. Pekker H. Bl. I pg. 185.
Suetae occasiones occupationesque vitae, solis ortus occa-
susque, cena sacrificium libatio. cubitum ire cubitu surgere,
navigatio tempestas cetera quotiens recurrunt eisdem versibus
dicuntur; quemadmodum mandatum iisdem verbis perfertur
quibus antea datum est, et colloquia, quaestiones, responsa
certis formulis introducuntur et absolvuntur. Et reliqua ora-
tionis indoles et haec proprietas — ut optime docuit Joh.

I) â 791 scjq. Penelopes de filio soUicit.ac coKltntiones comp.ar.anlur
cum Iconis nffectibus undique a venatoribus circumventi.

& 523 sqq. Uiixes Demodoci cantu motus lacrimas fundere dicitur,
ut captiva mulier maritum in defensione urbis suae cadentem deflct.

:f 217 sqq. Uiixes pater filio, filius patre agnito, lacrimas fundunt
tamquam aquilac cum pullos sibi cripi vident.

r 518 sqq. Dubitationes in mente renelo|)cs comparantur cum cantu
ACdonis (lusciniae) de fdio nccato lamcntantis.

12 S(iqi Uiixes ancillis suis ir.atus comparatur cum canc (pii latrans
suos c.itulos défendit.

ibid. 25. lîiusdem, cum »noctcm patitur lugcntis amicum I\'elidac
cubat in facicm, mox deinde supinus" (Juvcn.), motus turbati compa-
rantur cum farcimine quod assatur,

26

Minckwitz i) — documento est originem Homericae poeseos
primamque traditionem cum facultate scribendi nihil commune
habere, cum apud alias gentes eadem proprietas necessario
gignatur eo ipso, quod ards scribendi imperiti non nisi ore
hominurn tradita alius ab alio carmina discit. Itaque quaes-
tio de antiquiiate scribendi usus post Fr. A. Wolfium totiens
ventilata, ad originem Homeric! carminii explicandam pertinere
non videtur.

Sed cum haec iterata epicae poesi propria sunt, unum repe-
titionum genus in Homero solo 2) obvium est. Saepe enim fit
ut aut singuli versus aut simul plures alio loco bene positi
recurrant alio loco ubi sententiam minus aptam contextui
efficiunt; interdura autem prorsus iidem iterantur, interdum
leviter immutati. Velut « 356 cett. = g, 350 celt. Telemachus
matrem dimittens his verbis utitur:

dXl\' ig olxof loiiou ri\' ai\'rtjg iQ/u itufii^i.

1) Horn. Vorschule pg. 150 ceU.

2) .Simile quidem aliquid invenitur in Fennorum Kalevala nostris tem-
poribus a viro docto Loenrot religiosissime e.\\ pluribus suae gcntis
carminibus epicis magicisque, quantum fieri potuit in unum collectis,
composito. De qua re sic agit D. Comparetti (»der K.ilevala" vers.\'
germ. pg. 64 Halle 1892): „in denselben Runen [ist es] Wäinümüinen,
der nach Erschaflfung der Welt auf den Meeren herumirrend nach
Pohjola gelangt, .luf jener Reise, die ihn nach der fremden ungastlichen,
den Helden verhängnissvollcn Gegend führt

„nach jenem Land ohne Priester, Je»em untgdaufen I.am/e"J

Dieser hier so grell anachronistische Ausdruck ist einer dem wcstfmnischcn
Land entstammten Rune aus historischer und katholischer Zeit entnom-
men, und zwar der wohlbekannten, welche den Tod des Hischofs Hein-
rich, des Apostels der Finnen, crz.ählt, und in der jene Verse vollkommen
am Platz sind ; dort ermahnt der heilige llischof den Schwedenkönig,
die Hekehrung „ „jenes Landes ohne Priester, jenes ungetauftcn I«andes"
zu unternehmen."

Talis tamen vidosa rcpetitio mihi in legenda germanica versionc
Kalevalae quam fecit Schiefner nec saepius occurrit, ncc eiusdem generis
iterata videntur atque in Ilomericis carminibus, ncc omnino satis tuto
comparari possunt Homerica et Fcnnica; quod docuit Comparetti et
quivis concedet examinata Kalevalae forma; quod nescio an facerc ne-
glexcrit Jebb,• in libro; »Homer."

27

Quofl. si tantum ex Odyssea hos versus cognitos haberemus for-
tasse cum Schol. E. H. M. quantumvis dubitanter consentiremus
[oTt] "OfiTjooi t6» oixov TïOTt fiiif xa&oXixcüs XufX^àvfl,
àXXort Sè fifntuœg (ni rov dpÖQtüvog îj rijg yv;>aix(oviTiSog,
quia nempe „Xîjçœdig oixoi Tt]V UyvfJ.óntjp ovaav iXQog-
xà(5(5t(S&ai oïxade àneXf^fTy". Cum vero idem versus in
Iliade 2 490 ab Heclore ad uxorem in urbe foris versantem
dicatur, negari non potest hutic locum ex Iliade male in
Odyssea repetitum esse, nec non id quod sequitur a 360 =
354 =: v; 292 olxóvót {if^Tjxfi ex Z 495. Idem locus
mutationis adhibitae exemplum praebet; nam cum Z493 exstat:
„TTÓXffiog ô\'ufôçfffat pfXtjan Uàai, fiaXiara ö\'tfiol, roi \'iXito
iyyf/àaai\'\' in Odyssea haec variantur: « 358 ^v&og ô\'àvÔQiaai
fitXijnfi Ilàai ftuXtara S\'tpol, xoii ydp xçàrog for\' tVt oïxo)".
Reliquis locis <p 353 ró^or est pro fivifog, À 352 noftmj
et „Tov yÙQ XQUTog tOr\' tVt dtj/mo i).

Haec proprietas leviter immutatos versus iterandi interdum
paroediae paene vim habet, quemadmodum Aristophanes
nonnumquam versus Homeri leviter mutatos adhibet per iocum
vel Matro (Athen. IV pg 134 d. sqq.); est etiam, ubi talibus
repetitionibus sententia omnino pessumdata sit: cuius rei in
paginao calce exempla quaedam adseripsimus 2). Hanc rem

1) cf. li 118 ] 25 . . Tov yïiQ KQuToq iarl firyiatov.

2) J 579 eet. Post primaij pcrsonas iQi oanfifr .. . xt&i/iiaOn (577 sq.)
subitus tansitus ail tertia.s pcrsonas xnoï^ov... titttov (579 sqq.);
versus 579 sq. male repcliti ex » 104 sq. {i 419 sq. vel simili loco. —
Item » 54 sq. ex 2.\' 533 sq., f 208 Jimc d\'Skiyti rr itHfj xt. Haec
manca sunt: plcniora J 58; item rj <)-j tr&\' i*ï trinXoi yftTiTolivrrriTot
/y*/yilt}rtio , f Q y u y\\<rnt.MÜy cf Z 289 oi toftv rr/frio»,
frnafroiHikfi f O f " yi\'rntxüir 2.\'t rf dl r i <0 r aut A\' 511 tlftnra
yiêTtid Tf xni j(itQitrTtt , xtivyniya x^Q"^ yvrnmüv. In versu » 15
xryd\'*\' i.rti fiot rroAAó óóanv onlo verborum vitio laborat; cx fj 292,
0 39 i\'t 10» vüy iniavqof , ó/twi; (T/ to» t;,T»« Incptc quia
sequentibus omissis translatus versus cx v 404 ubi sequitur: TtnXdd rt
aöy (ftXin xni etc. 0 299 ir&tv ó\'av r^ooto» imrtQoiijnt & 0 fJ a t cf.
I\' 708 : KiXfov fih (ïi] rtivaiv intTtQoftjxu tfojjo».

Multa alia in sequentibus alTcram cxcmpla.

28

brevitur ut solet attigit Cobetus Miscellan. Crit. pg. 401 sqq.
cuius haec observatio diligenter animadvertenda est, quam
de versibus y 71 sqq. cum »• 252 sqq. comparatis [exstant
autem etiam Hymn, in Ap. Pytb. 274 cf. Thuc. 1:5:2] fecit:
„Mihi quidem eximii versus neque hoc loco neque illo nati
videntur, sed ex antiquiore carmine sumpti per imitatio-
nem et hue et illuc non sine quadam molestia translati."
Ceterum Goth. Hermannum (Opusc. VIII i—22) et Duen-
tzerum (Hom. Abhandl 1872 pg. 464—84) secutus Carol.
Sittl 1882 librum singularem de iteratis in Odyssea scripsit,
quem postea tractabimus.

„His vero indiciis" — ita pergit Sengebusch 11. (vid. p. 25) —
„quid indicetur, de eo maxima est contentio." Quid in hac con-
tentione virorum\' doctorum inde a Kircbhoffio studia profue-
rint ad compositionem Odysseae explicandam nobis ostenden-
dum proposnimus; sed antea una cmaestio consideranda nobis
restât. Eorum quae attigimus vitiorum nonnulla critici Alexan-
drini interpolatorum quorundam culpae tribuunt et vitiosis
versibus tamquam interpolationibus damnatis iustum carminis
ordinem restituere conati sunt. Quibus unus omnium maxime
se opposuit Kirchhoff in libro postea laudando pg. 282 scribens:
„die Annahme einer Interpolation kann erst dann als erwiesen
betrachtet werden, wenn eine Veranlassung, die sie hervorrief,
überzeugend dargethan ist; ohne diesen Nachweis bleibt sie
ein subjectives Meinen, welches vielleicht nicht widerlegt werden,
aber auch auf keine Beachtung Anspruch machen kann." i)

Hoc alii ex recentioribus probaverunt, cum contra alii, in
hoc Alexandrinorum auctoritatem excedentes, dum eorum sen-
tentiam defendunt, certis quibusdam hominibus, rhapsodis
scilicet, interpolandi consuetudinem adscribunt, debili admo-
dum testimonio freti. Scribit Schol.\'ad Tind. Nem. II: 1:

tnicfuvtîi 8î tytP0i>T0 \\\'0fi7]()iöai^ ol ntQi KtSvuiOop, ov i{
(fi a (71 71 o ld rtbp inü) v noiTjauPTUi; t ß a 7, tT i\'

I) cf. ibid. p. 578, 591.

29

tii r i] f "O^utjQO V Ttohjaiv. \' Hi> ôt 6 Kt\'i\'ui&og rô
/éVo,\' XToi, 0,\' xai Twv iniyQUifouti\'tai\' "^Otxtjoov TtoiyfxàTCOf
xôf ^Ano\'ÛMvu vuvov dvuzi^nxtif avTÙ

cett âXXia;\' ot ntQi K.ihctiQ\'ov ()«|ïùtotlot\' ovrot yàn vi}f
\'OuijQOu TToitjait^ axfdaaO\'iïaai\' i^vij^ovtvov xui dntjy/iXXov.
iXuiii]i\'uvv() ët avrf] naru. i) Cum mira ex his de Cynaethi
Homericorum Carminum lonica Versions Fickius in hbris suis
protulit, R. Volkmann 2), ratione habita pessimae horum
scholiorum conditionis, quae repetitionibus scateant. opinatus
est sententiam a nobis diductis litteris notatam nihil nisi alteram
significationem esse eiusdem rei quae paulo post memoratur:
Cynaethum scilicet hymnum in Apollinem composuisse. Quodsi
ita se res habet (ut mihi quoque videtur) prorsus nihil de
rhapsodorum interpolationibus compertum habemus. "Sed prae-
terea ilia ipsa interpolandi ratio minime credibilis mihi videtur.
Nam quo argumente Lehrs 3) praecipuo utiiur ad impugnan-
dam traditionis fidem de Homericorum carminum collectione
Pisistrato débita, multo plures amplioresque in his carminibus
interpolationes inveniri debuisse quam paucas levesque illaa
quae ab antiquis Atticae recensioni adscribantur: quodsi re
vera Pisislratus ea collegisset, minimum expectandam fuisse in
illis noi(jrfiui> Thesei aut alicuius herois Attici; id mirari
soleo potius in contrariam partem valere. Nam intèrpolatorem
in carminibus nobilibus notisque levibus additamentis locum
quaerere in maiorem gloriam gentis suae, nihil amplius stu-
dentem nisi ut gentis laus aut nomen saltem paucis versibus
commemoretur, id et per se credibile est et saepe factum
videmus; at veri simile esse nego partes maioras hie illic in
carminibus interpolatas esse neglegentia aut inscitia eorum, a
quibus recitabantur; cum praesertim hac interpolationes quae
dicuntur modo alium narrationis ordinem indicent, modo inter

1) Qu.icil.im cx his, isclcin verbis, itnquc indidcin aut ex coninumi
fonte petila, npud Eiislh. ad Iliad, pg. 6. Kd. Kom.

2) I\'rogr. nymn. J.iuer. 1S87 n® 176 jig. lo.

3) do Aristarch. pg. .J47.

se cohaereant (ita ut una sublata plures simul notandae atque
eiciendae sint) et sublatae non tamen oranino ordinem resti-
tuant. Eius enim interpolandi generis nec ratio nec modus apparet
neque in aliis carminibus aut apud alias gentes simile quicquam
obvium est; quae cogitatio mihi quidem ut prorsus Kirchhoffio
assentirer persuasit.

A. Kirchhoff a° 1859 edito cum brevibus explicationibus
Odysseae textu, ad mentem suam secundum compositionem
in partes diviso, multas suas disputationes deinde variis in
annalibus collocatas a" 1869 in unum volumen contraxit, quod
a" 1879 iterum edituminscribitur: „die Homerische Odyssee." In
praefatione sententiam suam de compositione Odysseae exposuit,
quam annotationibus perpetuis ad textum et VI commentariis
explicat. Eius autem haec summa est: Odysseam litteris man-
datam esse iussu Pisistrati a viris lectis, qui paucissimis versibus
adiectis in suum usum transtulerunt compilationem cuiusdam,
quem Kirchhoff „den Bearbeiter" nos „diasceuastam" vocabimus.
Is iudice Kirchhoffio suam compilationem circa Olympiadem
XXX effecit mutata et dimidio amplius aucta antiquiore
recensione, ut alias narrationes ad fabulam eandem perti-
nentes addere et totum carmen apte concludere posset.
Huius porro fundamentum, antiquiorem illam recensionem, ipsam
natam esse ex antiquissima parte Odysseae — vetere yoaiw
Ulixis — coniunctam cum siippUmento res in Ithaca insula
gestas continenti. Antiquissima autem pars secundum Kircii-
hoffium continebat iter Ulixis a Calypso ad Phaeaces, adventum
in Scheriam, narrationem ad Alcinoum (».A), reditum in Itiiacam ;
fmiebatur libro » versu 184 (cj,- f(jp«,7\', oï (Vi\'tJna«;\', ixoi-
(tànaavxo 8t ratiQovg), condita est ante primani Olympi.idem.
Unum autem et simplex hanc partem dicit esse, iustae quam
recentiores vocant inonoiiug naturam habens. Supplementum,
quemadmodum nomen ipsum declarat, absolute denuun .altera
parte confectum esse pluribus carminibus epicis de fabula Ulixea
inter se iunctis, ita tamen ut non plane coaluerint; unde
explicari quod res narratae non semper sibi constent ncc

31

eädem poëtica facultas obtineat in omnibus supplement! partibus.

Recension! sic constitutae diasceuastam primum adiunxisse
Telemachiam, quod olim carmen per se existens fuerit. Itaque
ut Teiemachiam cum antiquiore carmine coniungeret, diasceuas-
tam illam in duas partes divisam priorem partem per suturas quae
sunt rt 88—j3i, d 6to—\' 28, alteram eodem modo suturd quae
est o I—75 (rtXXct /ifV ffV oxf öwQU (ftQoip iniSicpQia O\'étü))
intulisse. Deinde, cum in antiquissima quam Kirchhoft vocavit
parte Ulixes, rogante Areta (y 238 r/^ nó&iy taa\' civÖQwv
celt.), suos errores narraeset et memorato Nausicaae aux-
ilio substitissel, circa XXX 01. hoc ipso loco (17 238) dias-
ceuastam ordinem narrationis mutavisse ut aliud carmen de
Ulixis erroribus («■ * n) addere posset. Id propter momenta
ex Argonautarum fabulis repetita post XXIV Olympiadem
compositum esse Kirchhoffio videtur; in quo cum olim non
Ulixes ipse suos casus narrans induceretur sed poeta narraret,
non nisi mutatis tertiis personis in primas id carmen dias-
ceuastam coniungere potuisse cum antiquissimo dnoXo/io;
cuius luutationis etiamnunc vestigia appareant. Contra libros» et i
his vestigiis carere et in A etiam eo loco (326—384) ubi anó?.oyoi
interrumpatur et eaedeni sint personae quae in vetere póittio
Ulixem narrantem induci; qua re probari libros» et A ad veterem
róirror pertinuisse. Secundum onlinem igitur Odysseae nostrae
ex sententia Kirchhoffi hae jjartes sunt: Telemachiae i)rin!a
pars, veteris j/ó(frov par.s item prima, c.irmen de Ulixis erroribus
a diasceuasta mutatum, róarov tmis, carmina epica ab auctore
supplementi coniuncta, inter quae a diasceuasta reliqua pars
Telemachiae illata est multis locis pugnans cum supplemcnto
ipso i). Itaque, ut ille dicit, cetera pars libri * continet

i) Ut 7T 23—29 non constat sibi quotl Euniacus primum dicit:
ijXOf^ , TrjXfuttx*, YkvHfQÖr qdof , ov o\'tr tyotyt
o<pfo&iu iifäfitjr, i.tfi ajcfo vtjt Jlvlorfff. — p 41 sq,
deinde prorsus aliam suae laetitiae causam aflferti

ov nir yctp T» Oäfi\' dyQor tntQXKti ovêi ro/i^R;
fïiA\' hctitjutvnif fi)? yÜQ vi\' to» fvnJt
nyiÏQÜr /».vtjavf^Qiiir iaoQÏir ilidtjXoii o/itlov,

(Kirclih. pg. 503.)

32

et supplementi auctoris et diasceuastae supplementa; 4 est car-
men epicum (pg. 500), 0 pars Telemachiae, ad supplementi
auctorem, q partim ad Telemachiam, partim ad supplementi
auctorem pertinet (pg. 509); a continet carmina epica ab illo
coniuncta (pg. 518), item t (pg. 521); v ad supplementi auctorem
pertinet v et e duobus epicis carminibus formati sunt, quorum
alterum Kirchhoff dicit habuisse arcus certamen et caedes proco-
rum in luco Apollinis factas, cum in altero domi Ulixis proci aliis
telis interficerentur: sed prius carmen auctori supplementi, alio-
quin fontibus suis bene uso, minus clare animo obversatum esse,
(pag. 526). v« dicit ab auctore supplementi, w a diasceuasta if so
compositum: nam quod ad Ulixis et Laertae dt>ayv(OQtafA.6v atti-
net, nullam causam esse putat KirchhofTcur non tribuamus dias-
ceuastae facultatem pulcri interdum carminis faciendi, (pg. 533).

Has suas sententias Kirchhof! in coramentariis ampla dis-
putatione studuit comprobare; e quibus II et IV agunt de
temporibus finiendis. Exstat apud Eustathium ad rr 118 (pg.
1796 ed. Rom.) fragmentum Hesiodi (frg. 34 Kinkel) :

Trj\'Kttiäiia Ö\'a« ivixTH\' itl^cofoi JIoluAÓcanj,
N^taro(toi OTrP.orcir;; xoiloy NyXtjtädao,

. flt(>(Sino?.iy ^uiyütTaa Öiä \'/^Qvatijv \'A(f/QOÖiTiji>

Hoc Kirchhoffio pertinere videtur ad y 464 (Telemachum a
Polycasta lavatum) quae pars cum debeatur diasceuastae, non
ipsi Telemachiae auctori, qui versus laudatos panxit, is iudice
Kirchhoffio eam Odysseae formam novit quam diasceuasta con-
stituit. Quodsi id fragmentum ad Eoas pertineat — unam auteni
ex Eois de erroribus Ulixis prorsus eodem modo quo nostram
üdysseam egisse probat K. pg. 320 — cum in iis urbis Cyren.ic
Ol. XXXVIII conditae fabulae respigiantur, inde sequi dicit
ante Ol. L nostram Odys.seam extitisse; sinpotiusad Catalogos
referendum sit, cum etiam Catalogi propter lus fabulam ea
forma narratam quae post Aegyptum a Psammeticho Graecis
apertam nata est, diu post XXX Ol. confccti esse ei videantur,
utrimque idem fcre tempus constitui opinatur.

33

Alter terminus efficitur considerato carmine rwr iVóffrcor,
quod C. O. Mueller circa XX Ol. compositum e.sse dicit prop-
ter Colophonis condendae in eo occurrentes significationes.
Hoc carmen secundum Prodi argumentum quaedam ex nos-
trae Odysseae libris y S repetit, ut mentionem V navium Me-
nelai (y 299) et genus maternum Megapenthis Menelai filii
(tJ\' init.), quae non ex ipsa fabula tamquam comniuni et Nos-
torum et Telemachiae fonte manasse censenda sunt; conti-
nebat etiam — quod magis ex Eustathio ad Od. p. 1796 ed.
Rom, apparet quam ex Proclo, quem Kirchhoff putat uno
momento relicto ceterorum secundum suum propositum ordi-
nem mutasse i) — continebat igitur illius indicio hoc carmen
etiam l\'oaroi\' Ulixis et vfxvtai\'., in qua de Tantalo quaedam
commemorarentur in imitationem eius partis ex libro X quam
Kirchhoff diasceuastae attribuit. Huius igitur opus, id est
nostram Odysseam, tum cum Nostorum carmen caneretur cog-
nitam dicit fuisse; nec Kirchhoff in eo offendit quod, probata
Muelleri sententia, multum recedit terminus priore loco reper-
tus. (pg. 339). Cum tamen Kugammonis qui dicitur Telegonia,
ab Eusebio LIIII Olympiadi adscripta, secundum Prodi argu-
mentum non nostram Odysseam scd priorem illam recensionem
continuasse ei videatur, hanc circa L Olympiadem iuxta illam
in ore hominum censet fuisse.

Tertium terminum Kirchhoff statuit observando libros
*, n nonnulla momenta imitatione repetere ex Argonautarum
fabula: Circen quasi alteram Medeam, Planctas (/» 55), Lae-
strygones, fontem Artaciam apud Cyzicum : quae ipso iudice
illa fabula iis locis collocata demum narratione accipere potuit
Cum autem apud Euscbium Cyzicus condita et Ol. IV et Ol.
XXIV adscribatur, Kirchhoff illud tamquam coeptae hoc ut
stabilitae coloniae significationem accipiens, illam Argonautarum
fabul.ie formam Ol. XXIV adscribit, quodque inde expressum

I) Quod Kust.id). PR. 1796 cx Noslis nicinor.it, id I\'roclus Tclegoniae
carniini trilmit; illi polius fidcm hahondam ccnscl Kirchhoff pg. 337.

3

34

est carmen non raulto ante 01. XXX in Odysseam illatum esse
autumat. Itaque hie absolutae Odysseae nostrae terminus cum
primo fere consentit.

Verum enimvero hae omnes definitiones temporum ex Eois
aut Catalogis, ex Nostis, ex Argonauticarum fabula petitae,
infirmissimo fundamento nituntur, siquidem ex carminibus
parum notis et multo magis fortasse quam Odyssea nostra
in singulis partibus temporis spatio difterentibus statuere de
tempore bene noti carminis mirum videri potest. Deinde
singula quae protulit Kirchhoff, aut aliter explicanda sunt aut
tamquam minus recte statuta refelli omnino possunt.

Sic quod in libro ■/ de Telemacho a Polycasta lavato
narratur, is narrationi non inde ab origine infuisse videtur
locus, quo rerum ordo interrumpatur. Nam y 415 Telemachus
iuxta Nestorem considit; sacrificium Minervae paratur et prae-
sentibus Nestoris familiaribus absolvitur, sed sequentis cenae
descriptioni moleste interveniunt illi versus de Telemacho
lavato, cum post y 463 ïanxaiv cett. continuo sequi debcant
Y 470 cett. ol Ö\'tTTél wTTD/ff«^ cett. Itaque id aflictum videri-
potest.quo notae inter Telemachum filiamque Nestoris necessi-
tudinis significatio exstaret eorum nominibus simul memoratis ;
huius vero necessitudinis notitia et in Homero et in Hesiodo
referenda ad gentium traditionem aliquam potius videtur i),
nec intellegi potest poesin genealogicam minime nobili quodam
loco Homerico usam esse ad novam excogitandam genealo-
giam 2) Ceterum ne hoc quidem probari potest, temporis defini-
tionem ad unam Eoarum partem pertinentem in totum ambitum
illius carminis extendi a Kirchhoflfio, quasi Eoae unum essent et
simplex Contra quem recte observatum est alias partes Hesiode.ie

1) cf. Suidas s. v. \'^lydoxid\'tjq \'yl9-tjruZo(; qtjimq . . . I\'toj AtMyOQov,

d.Toyovot \'J\'r/Afftdxov \'OJl\'OO/w? xfti iV«|io»*rt«f, lof \' L\'/iJldrniof

cf. Phot. Cod. 261 pg. 488 (Hekkcr) Plut. Alcib. 21 Aristot. ap. Kustb. pg.
1796 cd. R. I\'ro Nausicaa alia gencalogia fortasse Nestoris filiam lucmor.ivit.

2) cf. .Stcinthal, Ueber Homer etc. jig, 35 (Zeitschr. f. Spr. u.
Volkerpsych. 1869. VII.)

35

poësis ignorare nostram Odysseam. Ut Calypso Hesiodus Theo-
gon. 359 Oceani filiam facit; eius filios ex Ulixe Nausithoum Nau-
sinoumque vocat (ibid. 1017), cum s" 7 et alibi pater Alcinoi
Nausithous appellatur. Quos si locos cognovisset in ficta nec
gentium historiae inhaerenti genealogia nominum confusionem
evitasset Theogoniae auctor. De alio autem loco pluribus
disputandum est.

Ad 7] 54 Schol. BPQT annotant: „^Ilaio^o^ ddtXcpijp
^AXxivóov Tt/y \'Aqi]X7]i> vniXaßtv" qua re probari Kirchhoflf
dicit Hesiodum versus 54, 55 tantum novisse, sequentem autem
genealogiam, qua Arete consobrina Alcinoi dicitur, ut ab eo
non led am, interpolationem esse post diaseuastae aetatem illatam;
qua in re consentientem habet Wilamowitzium pg. 169 n. 6. Sed
diligentius consideranti apparet eum locum (17 55 — 68) arte
cohaerere cum sequentibus, quia ex genealogia explicatur
dignitatis reginae fastigium quod ipsum quidem movere Ulixem
debet ut Aretae imprimis se applicet. Cum igitur versus sequen-
tes ab n 55—68 separari nequeunt, tum ne una quidem cum iis
eici possunt; nam si omitterentur vss. 55—77, nihil omnino
Minerva diceret. Itaque cum interpolationis (qua probata etiam
7/ 146 \'A()tjT7j xftlyavtQ P7j^t}P0Q0i dpTiO-ioio damnandus
esset), ratio nulla appareat, discrepantia qu-ie est inter 54, 55 et
sequentem genealogiam potius sic explicanda esse videtur, ut
l)er cam poetam putemus conaulto contradixisse .intiquiori tradi-
tion! quam primo loco (54, 55) posuit. Similis contradictionis
exemplum praebent versus de Dioscuris X 301 cett. cum P 243
sq. comparati (.T 243 sq. rot\',- >VijÖ7j xdrt^fi\' (pvai^oo.; «?«
\'£!/\' Aaxtöaifiopt avOt xrt. 3°\'\' Tui\'i\' d\'afupco ^toov^\'
xuTfxn (pvai^üOt\' Uta), in quibus observanda verborum simili-
tude sedulo quaesita ut alter locus alterum in mentem vocaret,
sed per addita verba in altero loco alterius sententia correcta.
Quodsi haec expHcatio probabilis videtur nec abhorrens ab
indole Homericorum carminum, quae in defectu sacerdotalium
librorum apud Graecos aliquatenus pro monumentis historicis
valere debuerunt, animadvertendum est, boe loco Hesiodeam

36

poesina ntiquiorem traditionein habere quam Homericara, nec
igitur illam ab hac pendere.

His igitur duobus argumentis (quod nec locum in y
exemplo diximus fuisse Hesiodo et hie interdum antiqui-
orem quam Homerus traditionem secutus est) infringi viden-
tur termini a Kirchhoffio ex Hesiodeis statuti ad Odysseae
tempora definienda: nec firmiores sunt quos ex Nostis consi-
deratis posuit. Quaerere omittimus utrum recte aestimaverit
quae in Nostis narrata fuerint; num Eustathio fides habenda,
Proclo deneganda sit. num vere ille aut qui primus fecit
argumenta Prodi putandus sit multa in carminum epici qui
dicitur cycli argumentis mutavisse ut cum Iliade et Odyssea
congruerent; haec omnia omittimus quia repertis nuper novis
fragmentis Apollodoreae Bibiiothecae novam his quaestionibus
lucem aflfusum iri exspectamus. Sed quae illud TÜiv Nönzoav
carmen communia habet cum y, J, ea in nostra Odyssea adeo
obiter tractata sunt ut verius dicatur brevis ilia in Odyssea
nostra mentio respicere ampliorem in alio carmine exstantem
narrationem. Postremo non magis quam Odysseam illud carmen
unum et sim))lex fuisse ex argumentis Prodi probari potest:
non igitur temporis definitie quae uni cuidam p-arti convenit,
in totum carmen extendi nec inde ad alterius carminis tempus
statuendum transferri licet. Tertium terminum qui cum Cyzico
condita cohaeret, facile sustulit Niese i), ullam causam esse
negans cur ita ut Kirchhoff voluit diversae inter se temporis
relationes quas dedit Eusebius concilientur; quin imo eius
fontium discrepantiam in duplici illa mentione animadvertendam
esse, cum alii diceren\'. Ol. IV alii Ol. XXIV Cyzicum
conditam esse: utrum autem probabilius sit cum diiudicari
non possit, nihil inde effici ad aetatem Ijbrorum * finiendam.

Apparet igitur Kirchhoffii temporum definitiones non valere;
qu.ae minime confirmantur eo, quod Telegonia, quam 01. CHI
Eusebius adscripsit, vetustiorem Odysseae form.am continuasse

I) Entvickclunp der Hom. Poesie, pg. 182 sqq.

37

«licit. Quod quamquam Kirchhoff non satis probasse videtur,
tamen equidem eo usque progredior ut dubitem utrum omnino
ullam cerlam Odysseae formam continuaverit Telegonia; quae,
si non, ut Odyssea ipsa, popularibus narrationibus niteretur sed
quacumque forma absolutam Odysseam continuaret,non tammiris
modis in rebus novis narrandis recessisset ab indole et exemplo
cogniti carminis. Idem etiam de reliquis epici cycli carminibus
cum Iliade et Odyssea comparatis observandum est; nec fortasse
ad aliam sententiam deducimur examinatis Graecae artis
antiquissimis monumentis, vasa dico rubro picta saec. VI a. Chr.
n. : quam rem pluribus persequi nec peritia mea nec fines mihi
propositi sinunt.

. Sed enim aliud est observationum genus, quo Kirchhoffii
acumen maxime splendet, ad quas iam transeamus. Primo
e.xcursu agit de loco « 269—302 : exponens deficientem senten-
tiarum nexum in consiliis Minervae suadentis Telemacho :
i) ut contione convocata absterreat a proposito procos, ma-
tremque parentibus suis remittat; deinde, non addito „quod
si minus processerit" pergit hortari: 2) ut nave instructa iter
faciat Pylum et Spartam ad indagandum num vivat Ulixes et
ubi versetur; quem si mortuum esse acceperit, domum redux
iusta ei peragat matremque collocet. Postremo omni déficiente
nexu ita Minerva concludit: vi aut dolo procos interficiendos
curet Telemachus, Orestae secutus exemplum. Ilic cum singula
consilia bene se habent, vitium nascitur ex corum coniunctione ;
quae unde nata sit, quaerendum. In proximo libro (/f) Tele-
machus contione convocata de i)rocorum iniuriis queritur,
Ithacensium auxilium implorans; cui respondens Antinous su.idet
ut nitttrem a se dimittat {ß 113 sq.) Quo consilio repudiate
Telemachus deos ultores procis minatur, nisi ab iniuriis
désistant ; eius verba augurio firmantur, quod interprctantem
Ilalithersen reprehendit Eurymachus Antinoique consilium
itérât (/j 195). Rogans deinde Telemachus ut navem sibi
instruant, qua profectus de patris sorte certior fiat antcquam
in matre collocanda procis morigcrctur, ne hoc quidem impctrat.

38

Paullo post domi suae eorundem petulantia exacerbatus perni-
ciem iis minatur (/S 316). In hoc igitur libro omnia recte et
ordine procedunt et facta narrata ita sese excipiunt ut sequens
quodque ex praegresso gignatur; ipsam quam dicunt veritatem
psychologicam poeta et sensit et expressit. Non autem credi-
bile est eundem, hanc scenam praeparaturum, satis habuisse
quasi excerptum aliquod ex suis ipsius versibus conficere, in
quo nullus progressus actionis sive potius ipsa cumulatione
eorum, quae alibi (in ß) rite distincta sunt, ne sensus quidem
idoneus appareat. Accedit quod locus in « consistit ex ver-
sibus partem etiam in ß obviis—hi autem in « minus apte
adhibiti sunt; ut vs. ß 196 oï ôi yàfiop Tftl^ovai, sine ulla
dubitatione de parentibus Penelopae dictus; contra iterato
versu in a 277 ambiguum relinquitur utrum illi significentur
an qui vs. 274 commemorantur proci — partim ex versibus vitiose
aut subobscure factis, velut a 273 fiv9ov ntfnaÖi nädi,
{^^ot ô\'tnl [aüqtvqoi toroov vocabula ultima male
reddunt verba, quae in ß dicit Telemachus post augurium
visum : ß 20 i^^jj yÙQ xà \'îaaai ûfoi x«t TxàvTig ylyutoi
aut ß 143 tyù) 5î Oiovi tirißwaofictt etc. Notandum porro
« 279 aot ô^avTÛ) maie adhibitum quasi antecedentia alteri
dicta essent; « 288 optativus modus in rXaiijg usurpatus iuxta
sequentes imperativi modi formas ifvat, XTfQfi^ai, ôovycci
(291 sq.), cum concinnius loco paralello in ß iunguntur futura
cum ilia forma optativi.

Quodsi et rebus narratis et versibus adhibitis scena in ß
summae est poeticae virtutis, locus autem in « vitiatam cumul-
atione versuum, maie aliunde petitorum, praebet sententiam,
hi loci nullo modo possunt uni eidemque deberi poetae; sed
composita iam illa scena locus in « tanquam eius praeparatio
facta est; cuiusmodi supra (])g. 21) plures indicavimus locos.

Idem valere de alio loco« 374—80apparet collato ß 139—145;
grammatica enim est illic ofïensio quod in « sequitur impe-
rativus àXtyili\'fTf (374) post infmitivum i^itvui fuyàQCûy
et quod versu vfiéuQOi ô\'tî fùp Ov^uô; vi^iai^irui. avrwi\'

39

{ß 138) in « déficiente, desideratur id cui opponatur in «: ù
ö\'v^ily ôoxin TÓöf 7,(o\'i\'TiQ0ii xal ä^itivov xt?.. (« 376 = 141)1
logica autem quod ineptum est Telemachum iam nunc proferre
ea quae postea prolaturus sit. Ambos locos in « qui composuit
libri fi versibus usus est, non intellecto nexu rerum (jualem
ibi illi versus efticiunt, neque igitur eidem nec similia inter se
ingénia hune et ilium composuerunt ; sed is qui fi fecit inventor
i. e. poeta dicendus est, qui praeparationem in « fecit alienorum
carminum dispositor; quem Germani „Bearbeiter" nos Latine
aptioris ignorantia diasceuastam vocamus; mutato quidem aliqua-
tenus sensu qui apad antiquos grammaticos illi vocabulo proprius
est (Lehrs ed. 2 pg. 334). lam cum hoc loco, ceterae libri « partes
(excepto, ut KirchhofT opinatur, initio « 1 — 88) artissime cohae-
rent; quia non alia de causa quam ut hoc Telemacho det
consilium Minerva « 88 se Ithacam adituram dicit; itemque
Telemachi verbis in altero loco sequentia procorum verba
respondent. Et vitia quae ambobus locis notavinius, momenla
aliunde petita nec bene perspecta, formulae quae dicuntur
epicae nimis frequenter adhibitae, in omni reliquo libro inde ab
« 88 recurrunt; quare hanc omnem partem Kirchhoff tribuit
diasceuastae, cuius rationem hoc libro perspectam aliis in partibus
(à fin , f, O in.) deprchendens, has omnes i)artes eidem adscripsit.

Haec differentia constituta inter unum pluresve poetas et
diasceuastam totius Odysseae, quod ipse Kirchhofl" fundamen-
tum ceterarum suarum investigationum fuisse dicit, probata est
a Kibbeckio (Jahn\'s Jahrb. 79 pg. 157 seqq.) et Hartelio (Zeitschr
f. Oestr. Gymn. XV, XVI); a conipluribus vero impugnata
est, qui aut quae ille reprehenderat in libro « defendere cona-
rentur, aut ad solitum remedium, interpolatores culpandos,
confugerent. llac via longissime processit IL Ducntzcr (Hom.
Abh. pg, 429: „die Composition des i\'\'"\' Buches der Od.";
cf. etiam: „Kirchhoff, Küchly und die Odyssee" pg. 7) qui
ex libro « plus dimidio reiciendum putat ; in loco a Kirchhoflio
r.ictato vss. 279—292 (aoi usque ad verba x«« àvÎQi

ftf;rf()« öoütxti) solos i)rob.ans, cetcros interpolatori tribuit; quem

40

sequitur Scotland (Philol. XLVI pg. 926 cett.). At eiecto
consilio de interficiendis procis et mentione Orestae, nimis
abrupte post consilium datum abituram se dicit Minerva; id
est, nullus est transitus inter « 292 et « 303. Neque ita ex-
plicatur quo modo intellegi possit, quod in ß aliis omnibus
remediis contra procorum insolentiam frustra temptatis Tele-
machus tamquam ultimum petat, icj in « ut consilium ei a
Minerva datum poni.

Chr. Heimreich in libello „die Telemacbie und der jüngere
Nostos" (Flensburg 1871) quem hac in re sequitur Niese 1.1.
pg. 148 n. I non assentitur Kirchhoffio priorem locum in a
Petitum esse ex ßi quia pars eius — consilium de interficiendis
procis o 294 cett. — non occurrat in ß. At si non ipsa verba,
sententia quidem certe peti potuit ex locis quales sunt ß 316
mtQtjaco (og x\'vfifii xaxdg inl xijQag iijXu)
^Ht Tldlovd\'tXüwp 1] avTOÜ tw d\'tpi Stjfico i)
vel y 2i6

otö\' fl\' xê TToTf acpi ßtag dnoriafai iX&oJv

"ƒƒ aiJyi fioiifog iwp rj xal oilfmaPTtg \'A\'/^aioi 2)
Quibus verbis Nestor respondet Telemacho optanti; (y 205)
fi yaQ ij^iol (ut Orestae) roaatjpöf ^fol dt/paftip ntQixyfifp
TiaaaOat [iptjatrjqag vntqßuaiijg dXtynprjg.

Versus autem ipsi recurrunt A 119 sqq.; quamquam eos inde
petitos esse non constat. Ceterum Heimreich (ut ]3ergk in
Hist. Litt. I 633 sqq.) uno impetu totum paene locum tollens
reKnquit tantum « 295 sqq.; efficitque ut nihil aliud suadeat
Minerva Telemacho nisi ut procos interficiat. F\'n dignum
tali vindice consilium! Sed porro etiam n 90—95 (quibus
versibus Minerva suum ostendit propositum) ei damnandi sunt;
nec hoc satis est; nam in fl 260—66 pro xai ip pt]1 xt-
XtvOag in fiiQOnSta ttóptop Nóovop mvaófifpop.: "Epyta&ai
primitus aliud quid dictum fuisse deinde id mutatum esse dicit,

1) Idem sentit Kammer, Einheit der Od. pg. 281.

2) Ita pro d.roTiatrat. et oye, iure ut videtur, legit Zcnodotus (.Schol.
II. ad y 216 EMQ .id y 2\\^)\\ sed locus difficultatibus non c.arct.

41

ut cum interpolato loco in « congrueret. Omnem reliquam
partem libri « inde a versu 325 (descensum Penelopae, pro-
corum et Telemachi altercationem) spuriam esse dicit ; quam
sententiam secutus est Meister (Philol. VIII pg. i etc.) Nec
vero ostendit quibus rebus spuriae partes differrent a genuinis
nec refellit Kirchhoffii argumentationem ; qua facile superatur
ipsius ratio, quae nec simplex est nec probabilis.

Non magis illa simplex dici potest quam secutus est E. Kam-
mer in libro suo „die Einheit der Odyssee" (1873), qui post-
hac fusius nobis tractandus est. Is igitur prolixa disputatione
(pg. 212—289), in qua plus aliquanto periodorum quam sen-
tentiarum inesse dolemus, librum « ad mentem suam dispo-
nere et Kirchhoffium redarguere studet, nonnulla antea questus
de huius inscitia in poesi aestimanda et miratus socordiam
diasceuastae Kirchhoffiani, sententiam poetae pessumdantis
dum tamen bonos versus pangat (pg. 267 cett., 271). Hoe
quo spectet non intellego: nam hos omnes versus a dias-
ceuasta aliunde petites esse ne ipse quidem Kammer negabit.
Quod vero attinet ad poesin recte aestimandam, paucis eius
interprelationibus relatis ostendamus quo pacto apud Kam-
merum concinant indicia mentis cum poetico quo gloriatur
sensu. Ita « 83 i} fiîp Öi; vvv toOto cpiXav [laxaqtani
9foîai . .. \'JÛQfifîay fiiv i\'niiTct... l\'^aof ig \'Siyvyiijv
ÔTQtlpofuv vertit (pg. 231): „So können wir den Hermes
hernach entsenden" (quasi esset i\'nuru pro xal vartQov.)
quamquam sequitur: öcpQa ra\'/^iaru Nt^fiq^^ ivnlnxàfito tinfj
cett. et 273 fiv9ov TTtqpaôf näai, Oioi S\'tninnQTVQOt tctvtop :
„die Götter rufe dabei als Zeugen an für die Unbill, die
du erlfitlcsC (pg. 256) quae suppletie potiusquam versio dicenda
est. Non felicius est eiusdem viri docti indicium de loco « 365 sq.
UVijnTfjQig ö\'öfiähjacti\' «rcc fit/UQU (ixjii^i^ra = J 768, o 399
Txnvrtg öijQtjaayro naQul Xtyttaai nXtOijpai = " 213.
Hi versus alibi apdus ponuntur: posteriori in libro a antecedit:

Twv ô\\tvTov hko yov/\'«T\\ f(><o ô\'nçù Ovftóv
(i.e.procorum)

42

Quo cum sequent! coniuncto significatur animorum pertur-
batio quam efficit exiniia pulcritudo Penelopae ad temptandos
procos profectae; nihil autem ibi de clamore ^xocoxVLm dicitur i).
Contra in « Penelope iam rediit; proci magnis clamoribus
suam lasciviam ostendunt, cum nihil tale hoc loco quaeratur.
Ecce novum exemplum duorum momentorum {fjivijarijnig
Ö\'óficc5i](iaf et näfTig d\'fjQTjacepTo) alibi separatim occurrentium
in a coniunctorum non sine vitio aliquo; quod Kirchhoftii
aliorumque iudicio improbabatur; quid autem de his sensus
Kammeri protulit? „wie schön ist nun wieder der Contrast,
oben die klagende Frau, unten die wild bewegten Jünglinge,
die ohne Gefühl für das Weh der Königin nur die Zeit her-
besehnen, in der einer von ihnen der beglückte sein wird"!
(pg. 149). Qualis mihi interpretatie magis Vossii alicuius
Idylliis vel Goetheiano carmini notissimo convenire videtur
quam Homericis carminibus. Neque vero difficultatibus tol-
lendis tanta facilitas sufficit; nam haec addit Kammer: post
«278 (primum consilium Minervae) putandum versum unum
aut plures perisse, quibus olim transitus factus sit ad sequens
consilium; versum 279 (irot d^avrw nvAivSyq vnoOtjaofxui)
interpolationem esse post nexum illum amissum illatam; ceterum
et versum 292 [noXht ^lüX\', oaaa foixt xui dftni fnjTtoa
<)ovvui) et totum alterum locum « Kirchhoffio notatum eiciendos
esse; quo facto omnia iam bene cohaerere. Contra Kirchhoffii
autem sententiam hoc unum adducit, versum 286 (ö; ydi)
Suhutoq riXOfv \'Ayui(ói> yuXxoyirwpwv) non occurere in
p; non igitur totum locum inde sumptum esse. At tamen
sententia occurrit y 359 sq. «A?.\' iq ^Uv Mivth(ov ....
^UlOiTp\' xfTpo; ytxQ vtov a).7.()\\tiv fi?,tjXovOfp neque vero
postulandum est ut omnes suos versUs diasceuastam aliunde
sumi)sisse ostendamus; nec Kirchhoff aut alius quisquam negat
etiam antiquissimae originis versus inveniri in «. Non igitur

I) Nam vcrbo c(»óo/«h» non nccessario Zo//// ctuii notioncm subcssc
patet cx locis (ju-iles sunt it 164 J 143.

43

Kammer sustulit aut elevavit Kirchhoffii de sententiis male
coniunctis criminationes, nisi forte credibiliora ipse secutus
videbitur facta omnino incognita et minime simplices corrup-
telas ad explicandum locum priorem statuens Alterum locum
eiciendum non esse ostendunt — quod non animadvertit Kam-
mer pg 274 — sequentia: wg f(pa&\\ ol ô\'ÙQtt nàpTtg ôdà^ tV
yfiXfßt (fVPTig Tißfficcji^oy &ttttftal^oi> 0 O^açffaP.fco; ciyÓQivtp
(381 sq =: O 410 sq. t» 268 sq.); quibus certe probatur
Telemachum plura dixisse quam versus 372 sq., per quos
Kammer Telemachi orationem absolutam esse dicit. Qui cum
pg. .\'75 n. ridet verba Hartelii (Z. f. Oestr. Gymn. XV pg. 486)
„die Verse athetieren, hiesse uns sehr werthvoller Indiciën
zur Beurtheilung des Ordners berauben," animadvertendum
est haec quidem verba principii ut aiunt petitionem habere
sed tamen r.itionem hanc, quam secutus est KirchhofT, qua
plures simul difficultates referuntur ad unam eandemque
originem et qui est inter eas nexus explicatur, verioretn esse
h.abendam quam damnare versus ?.ut ignotos auctores (inter-
polatores) culpantem alios eicere, in aliis expHcandis nec
simplicia nec comperta, hiatus, suturas, causari. Nam hac
ratione id quod caput est non curatur: nexus qui est inter
singulas difficult.ates.

Non multo pluris momenti sunt quae contra KirchhofTium
adduxit C. Sittl, Wiederholungen in der Odyssee (1882)
pg. 74 cett. Qui cum concédât Telemachi.mi non ab initio
vetustissimi carminis jwrtem fuisse — quod appareat et ex
sutura in t in., allerum deorum concilium proponent! idque
nec cum priore congruens nec i)ropriis expressum versibus;
deinde ex co, quod iter Telemachi procedente narratione
ignoratur: postremo quod in ea prae vetere Odyssea domestici
cultus res recentiora tempora dénotant — Kirchhoffii obser-
vationibus maxima parte probatis tamen eius de diasceuasta
sententiam improbat ; ac primum quidem quia non fuerit
Telem.ichia c.armen i)cculiarc quod extrinsecus allatum dias-
ceuasta, quem sibi fmxit Kirchhoff, coniungenduni duceret

44

cum antiquiore de Ulixis reditu carmine. Id vero nihil contra
Kirchhoffium: nam quaeumque materia diasceuasta usus est,
sive absolutis carminibus, sive partibus aliorum de eadem
fabula carminum cum principe carmine iungendis, sive ipsius
principis carminis partibus iterandis vel refingendis, nihilo-
minus eius opera in constituenda Odyssea luculenter apparet.
Deinde intellegi non posse dicit: „dass alle Rhapsoden die
„verzerrte" „verkehrte" Darstellung eines „mittelmässigen
Kopfes" so ohne weiteres annahmen. Kirchhoff wird schwer-
lich jemand überzeugen können, dass der Sinn für Poesie bei
den Griechen um die 30 Ol. auf so niedriger stufe gestanden
sei.\' Contra haec monere liceat nos de rhapsodorum rationibus
circa scriptum textum Homericorum carminum tunc certe
temporis, quo KirchholT scriptam Odysseam nostram facit,
inter Ol. XXX et L nihil conpertum habere: probabile
videtur eos praecipua momenta fabulae quae i\'mdiu certa
forma ferrentur ita cecinisse ut apud Homerum ipsum faciunt
Phemius et Demodocus; sin potius continua recitatione con-
tinuitatem etiam narrationis quaesiverunt — quam rem Solonis
quae fertur lex de vnoßolrjg recitando poscere videtur —
hanc continuitatem ipsa fabula ex omni parte memoria cognita
suppeditabat; neque in eo scriptum textum sequi debuerunt.
Nam absurdum est putare rh.apsodum aliquem alteri succe-
dentem usquam artem suam ostendisse recitando exempli
gratia tw xar«?.ó/w rtóp viwv. Hand scio an haec proba-
biliora existimentur quam ea quae dicit Sittl. pg. 171 „(die
Rhapsoden) gingen bei längerem Vortrage eklektisch zu Werke,
indem sie theils unbewusst das richtige Gefühl hatten, dass
die erweiterte Odyssee keine rechte innere Einheit mehr besass,
theils" cett. Ceterum iam supra dictum est artis mpnumenta,
carmina epica et alia, seculi VI, cum Homerica memorant,
baud raro a nostra Iliade et Odyssea diflerre. Nihil igitur
ad ingenium Graecorum eius temporis aestimandum valet
indicium de carminibus scripto mandatis, quae cessantibus
demum rhapsodis tali forma in notitiam venire debucrUnt; sed

45

tum (le unitate carminum aut de persona poetae dubitare non
soliti prae plurimis splendentibus maculas paucas excusabant.
His igitur frustra Kirchhoffio oblocutus, Sittl, neglegentius
relatis aliorum (ut Steinthalii pg. 76, Kammeri pg. 97) senten-
tiis, G. Hermann! (apud Friedländer, Anal. Hom. pg. 479)
opinionem sequitur, eicientis et n 292 (noXXà ... Sovvai)
et a 275 — 78 ubi narratur de dimittenda matre consilium.
Ita tamen v 279 («rot ö\'avrw etc.) non aptius versui 274
{fii\'^dTijQKi |Ut;\' etc) succedit quam nunc accidit; nihilque
proficit Sittl verbis <101 ö\'uvtw mutatis in ccvtAq toi (coli.
fp 293); neque igitur Hermann! athetesis tollit offensionem
Kirchhoffii. Kammerum Sittl sequitur in eiciendo altero loco ;
quem a rhapsodis adiectum esse perhibet quotiens a recitando
libro n statim transiren\' ad f, ut quae in narnatione intcrve-
nissent breviter significarent. Quae mihi transeundi ratio vide-
tur mir.abilisj quidn! potius statim ab \' inciperent quam prae-
mitterent partem nihil ad propositum pertinentem? Quod vero
pg. 79 dicit, totam Telemachiam deterioris generis esse poesin,
id ut probaret refeilere debuerat ea quae de libris ß et n
comparatis KirchhofT i)raeclare ostendit; quod cum omiserit
non eum existimo cuiquam vider! posse profiigasse summ! viri
opinionem.

Kirchhoffii sententiam parum validis argumentis ab iis quos
nomin.ivimus impugnatam inmutavit aliquatenus et auxit U. de
IVilarnoîvils Moellendorff scriptor ingeniosus in libro i)raeclaro
cu! titulus „Hom. Untersuchungen" (1884) pg. 6 cett. Is
totum librum « .1 diasceuasta confectum esse dicit timquam
sequentium expositionem et sententiis et versibus plerisque cx
.intiquioribus partibus sumptis, his male interdum .idhibitis,
Müs non sine vido coniunctis. Initium (vrs i—88) a reliquis
separandum non esse ostendunt illo iudice quaedam sententiae
quae nexum inter has duas partes constituant. Ita vrs. 11
fUi> ncci\'Tfi . .. 0\'ixoi fff«;\' cett.) admonet de
casibus reliquorum heroum a Troia redeuntium qui progre-
diente Telemachia narrantur; « 35 lupiter facinus Orestae

46

memorat, quo exeraplo Minerva « 396 incitât Telemachum.
Praeterea quae Kirchhoff in altera parte reprehendit, eadem
occurrunt in priore vitia: ut maxime Willamowitzium secuti
lire viter ostendemus, numeris additis singula quae reprehensione
digna videntur afferentes :

1. Improbanda obscuritas quae est in periodo « 16—19
{d)X\' ort di] iTog rjX&ip .... V^tol d\'iXiuioof anuvTtg) ;
quae haud scio an sanam interpretationem numquam admis-
sura sint.

2. vrs. 23. Distinctio locorum ubi habitant Aethiopes hoc
loco addita -[cf t 282] inepte: nam eo fit, ut quaeri debeat
apud utros Neptunus moretur.

3. vrs. 29 cett. fivijcsuTO /ùq xarà (^u^ôv àfitlfioyoi
AiylaOoio cett. Haec maie repetita ex d 183 cett. quo loco
dum Menelaus Helena Telemachus memoiiam Troiani belli
deflent, nec Nestoris f. Pisistratus lacrimis abstinuisse dicitur;
fivrjauto /UQ xuià ^Vftóf ccfiiffiopoi \'Avxi).o-/^oio, fratris sui
a Memnone interfecti. Imitationen! in libro « arguit epitheton
(ifiilficoi/ adiunctum nomini sceleratissimi viri i). Ceterum de
Mercurio ad Aegisthum misso nihil alibi legitur.

4. Delectari apparet diasceuastam verborum lusu ut:

« 48 Öai\\f)ooi>i Suierai ^toq » 62 \'OÖvaatvg — wÖtlnao
Ztii(cf. T 407) 754 xàxQv -AfAUAw^tvov T 565 sqq.

iXiffUVTOg - tXn])uiQUl>XUl et xtQàcOf - XnulfOV<St " 36

Xvaifiélijq — 7.i)üii/ fitlfóijfiuxa Ovfioü v 301 qintal jjdi
àua&iiq — Tju aàxijv ôiiuiv ntaiqiQOi\'i &vfió) \'•> 465 \'i\'v-
mt&H — ntl&ovx\'.

quae non r.omparanda sunt cum iis, quae in antiquioribus
partibus ex narratione ipsa provenientia occurrunt: ut Ovxiq,
\'/po,\', ^iQog àiQoq, Kuxoi).ioi> sim.

5. vs. 51. Figura epanalepsis quae dicitur hoc loco, ut
supra (n*. 2) inepta.

I) I.,ocus quoque i 236 iai/tcui-^oç ù^i7«o»oç inter riocijniissimas
Odysscac partes habetur.

47

6. VS 52 et & 245, Calypso filia Atlantis vocatur, de quo
nihil in e. Hesiodus (Theog. 359) Oceani filiam earn facit.
Similiter vrs. 71 genus Cyclopis refertur, sumpto Phorcynis
nomine ex libro v.

7. L. L Atlas celebratur o- n 9aXü(fff7jg Jläaijg

olöti\' quam mentionem nolumus cum Wilamowitzio (pg. 23)
ex Herculis fabulae memoria repetere, qui auxilio Atlantis ad
Hesperidas profectus mare navigantibus patefecerit. Nam ea
explicatio nimis quaesita; cum rf 385 eadem recte de Proteo,
deo marino, dicantur (additis: Jiofféidawi\'o»\'VTroJ/ttói;) proba-
bilius videtur hunc quoque versum ex d male transtulisse
diasceuastam.

8. vrs. 57: avuio \'OSuaati^g \'Itfitvoi xut -auttvóv dno\'
(foüxsxoi\'vu fo^aui ^Jlg yuïyi (fitt(jtvui. Haec
cum obscuritate et exaggeratione aliqua imitantur tj 224 \'/W/r«
jttê xul Viiïoi uiwi) KTtjaif ifi{ji>, djnwa,\' n xul vipniHfiig
fiïya ö(i)j.iK\'

9. vrs, 65 TTÓ)»\' fTcnr\' \'Oövatiog tyio O-fio/o XctOotiuji/;
male sumptus ex K 242 ubi tmiru recte dicitur post: ti
fiiif öij truQOv Ui xflitkrf uvtóp tXt(s9ui.

iq. Ornatus Minervae (vs. 96 cett.) repetitus ex Mercurii
ornatu (* 44, Jl 340) cui uni niÖtht iH.i conveniunt. Omnino
in libro <« permagnus est numerus fornuilarum (piae vocantur
epicarum e. g. vss 136 — 150.

11. vrs. 105. Fieri potest ut nomen Mifrtjg ex imitatione
nominis Mti\'iiOQ ortum sit; ut aliqua certe necessitudo
est inter nomina Ev()uittdovau (y 8), JCvQVfOfirj, Ji:v()vxltiu
Mtläpiylog MtXuvOw cett. At huius versus exemplum potius
videtur 1\' 73 ,u\'ti>i tiaü{tn\'0{ Kixövtav ijyijroQi MifTij.

12. VS. 153 xf/pvf 5\'it> nQ(fU> xtO»QH\' xt()txecXXt{< O-f/xic
<lh]iii(o- haec sententia tranalata ex 261, ubi caeco vati Demo-
doco cithara afïertur; in « ea ratio deficit, cum in x pcr
caedem per tumultum Phemius cith.iram suam retineat {x 33^
i\'ari] (Vif Y^iiftiaaiv t^wv (poQfiiyya liytiuv).

13. u i6i sq. «Vt(iü,\' ov Öt] Tcov Xivx\' oauu m/O^trai

4B

Ofxßoco Kt\'i(Xiv\' in riTti\'iQOV, ij fiV aXi xvficc xvXivSn
sumi potuerunt ex 5 133 c\'ïtt ;

Tov niXXovOL -Avpfg xa^iiq rotovoi

"^Pivov oin\' ocSTWcpip tov\'tyai, i^ivyt] Sè XéXomff.
"/f TÓf y\'iv novTO) qiayoy ly&dfg. Sarta S\'avrov
Kilrai tn rintiQOV xpandQw (iXv^èfa noï.Xfj.

cf. etiam sequentia « 166 vvv S\' ó fièv wg ccnóXojXf
cett. cum £ 138 wg 0 ^èp tpfy\' dnöXcoXf celt. Versus quidem
certe ex £ translatos in « post videbimus (n". 17)

14. vs. 184 cett. Urbs Temese (i. e. Tempsa urbs Bruttiae)
memorata et nientio senis Laertae respiciunt narrationem
libri a, tóp AatQTOv xai \'OSv(f(J((og dpaypojniOfióp.

15. vs. 200 cett. uvxaQ vvp xot iyw fiupxftlaoficti
ex O 172 sqq., quibus verbis utitur Helena augtiriutn inter-
pretans: ibi bene se habet quod additur: ovxt xi fiupxtg
ió)p ovx\' oitopMP a/tcpa fJSwg

16. vs. 225. Nihil audiit Mentes sive Minerva de procis,
cum tamen de Laerte omnia comperta habet. (vrs. 189 cett.)

17. vss. 237—241. El (afxa oia\' fxAnoiat Säfiij Tqwwp ipi Sijfita
rjè (piXojp tp %(Qaip, infl nóXffiop xoXrfnfvafp,
Tü> xtp 01 xtl/.ißop ftèp inoitjaup Jlapay^uiol
TjSt xf xal (O TtatSl [liya xXiog ^Qfx\' óniaaa) xri.

ex £ 367 — 71 sumpti sunt, nain w naiSl magis proprio dicit
Eumaeus quam filius ipse. In £ primus est versus (367): orrt
flip ovxi fifTu T()ó)Kf<fi Sä(iu(f(fap\' apparetque in utroque loco
male intervenire versum: r)t q)iXu)v xrX , petitum ex <f 490 ubi
recte eo versu distinguuntur ab iis, qui in reditu perierant, ii
quos domi suae mors oppressit, belli laboribus ex.anclatis.

18. vrs. 269. \'J?! \'EtptlQTjg dpiópxa nap\' "/Aou MfQfUQiSao.
Adnotat Wilamowitz p. 7 in libro ß 329 sqq. per Ejjhyram
Elidis urbem significari, ad quam Telemachus Pylum, proficis-
cens adeat; de veneno autem acquirendo ibi non nisi cavillando

49

procos loqui. Id in « tamquam res ab Ulixe gesta ponitur ;
ibique ob additum nomen Ilus respicitnr urbs Tbesprodae.
Is Ilus, cui pater Mermerus, lasonis et Medeae filius, ex
Argonautarum fabula in hunc locum libri « translatus est (Wi-
lamowitz p. 26) ; quem locum carmen quod vocatur Nau-
pactia videtur ignorare, cum nullum filium Mermeri, quem
iuvenem mortuum faciebat, agnoscat i). Respicitur igitur
h. 1. Argonautarum fabula; quod alibi quoque fieri vide-
bimus. Ceterum sententia tota formata ex à 341—46 cf.
etiam A 498—503.

19. vss. 394 cett. dlV tj TOI ßa<fiXt}fg..... JIolloi tV

n^q)iâlto \'lùà-Ai], vtoi rjÖi nalaioi collati cum // 292 cett.
fiai ôt fijfg rioXXui tv àitipiàXo) \'lO-âx?i vtui ^Si naXuiai
.aliisque locis, mirum in modum adhibiti videntur.

20. Post vs. 420 iusto citius absolvitur narratio, ita ut proci
nulla facta libatione qualis occurrit in simili narratione libri o
domum abeant.

21. vs. 425. Locus ubi thalamus Telemachi est indic\'atur
versu ex S 5 petito qui situm riji aùliji Eumaei describit
{niQiaAtirrm hi in libro r Ulixis nutrix
dicitur, h. 1. Telemachi quocjue memoratur fuisse nutrix.

22. Postiemo mire versus 437 translatus 0x^42. In libro
»e Telemachus sederis tunicam exui/; qui lapsus orlus est
translatione versus quo describitur Agamemno cum setiens
tunicam induU, mutato tv^vvt in tx^vvt. (H 42 fÇfro

Ö\'oQ^üjOfti. flu).aAÓp -^ITCÜt\'u).

Hisce XXII observationibus, quarum vim auget crebra versuum
rcpetitio, adiuncto duorum testimonio locorum de quibus Kirch-
hoff egit, apparet libri « indolem a poesi primaria adeo discrepare
ut rectius diasceuastae quam antiquo vati tribuatur. Ex omnibus
autem CCCCXL versibus quibus consistit liber « p/t/res dimidio
alibi quoque inveniri ratio a me inita efficit. Qui quamquam

i)cf.Paus.lI; 3:9 l\'roxeiius^».Metmcri filium Irum nomi-
nal (Schol. II T .ail a 259); Apolloilorus 1\'licrctcin h.abci pro .Mcrmero (ibiil).

3

5°

partim formularum quae dicuntur viceni obtinent neque etiam
omnes aliunde surapti esse demonstrari possunt, tantus tamen
numerus aliquatenus in aestimanda indole poësis valere debet :
nam eadem ratio obtinet in libri m versibus (CCCX ex DXL),
quae omnino dispar invenitur in antiquioribus partibus.

Omnia quae continet liber « facile inveniri potuerunt auctis
et tanquam fundamento sumptis versibus quales sunt £ 374 cett:
or\' àyytVni noO\'ti\' fXo-tj\'

d).).^ ot ixèp TÙ fxaara nuQrj^nvoi t^fQtovfSiv,
ii]fiti> oï àyifvvTcti ôi]v oiyo^îvoio àpa-^rog
7/â* oï yaïQOvaty (5toror vi^noipov tSovrtg.

Expositionem huic sententiae congruentem antiquitus révéra
exstitisse dicit Wilamowitz, quod nec sponte sua Telemachus
egisse putandus sit quae in libro ß egisse dicitur, et versus
ß 260 cett. fiiv, 0 xOi^og &ióg ^IvOig rjutTiQOV ôœ

cett.) praecedentem narrationem qualemcumque respiciant.
Non enim concedendum esse Kirchhoffio affirmanti hanc
partem a diasceuasta illatam, cum olim Telemachus Minervae
ut familiae suae patronae supplicasset versu : x?.vOi fif u aiyi-
óyoio zJiàg zéxog dvnvvôivi] vel simili pro eo qui nunc est
ß 2625 quod non sit ex more diasceuastae pro minus bonis
et communibus meliora reponere et exquisitiora. At enim non
attendit Wilamowitz versus laudatos introducere partem multis
ex indiciis diasceuastae tribuendam {ß 267 — 285). i) Deinde
quam sibi fingit Wilamowitz rem, diasceuastam removisse ge
nuinam expositionem, interposuisse suam suturam, ea prorsus
incredibilis videtur. Postremo non facimus cum Wilamowitzio
aliam quoque partem libri « (325—364 descensum Penelopae)
diasceuastae tribuenti, tanquam imitationem illius i)artis libri 0-
ubi Ulixes ad lacrimas movetur cantu Demodoci, quemadmodum
priore loco Penelopes animus cantu Phemii turbatus pingitur.

i) ß 270 8q cf. y 376 sq. — ß 272 cf. £ 491 —ß 276 sq.,,scntcntiae
morales quibus abuiulat disasceuasta; ß 278 — 2S0 alia supcriorum versuum

270—274 recensio.
e

51

At principia tantum inter se similia sunt: sed quae deinde
secuntur prorsus in diversas partes abeunt, nec minus sunt
elaborata in « quam in et primariis versibus expressa. Acce-
dit quod versu n 344 dpSQog tov xXtog tVQV àv "^EllaSa
xai utaov ""\'Apyog ips\'; diasceuasta alio loco usus est, nempe
«f 726,816, necessario paullum immutato: rov xXiog

cett.: nam hunc versum in tf aliunde illatum esse evincit vox
i(S&).óv incommode repetita post antecedentia: jj nph fitv
nóaip iad\'Xói\' cett. Itaque eam partem illi dare non possu-
mus; quae tamen cum non nisi sutura, quae est vss. 336 sqq
fi).k\' ig oixov lovm cett. ex Z illata, cum reliquis cohaereat
et facile alibi velut in libro q suum locum habere potuerit, tota
a diasceuasta aliunde hue transposita esse potest. Quod si nobis
concesseris nihil est cur olim ante librum fi quidquam praeces-
sisse putemus; nam quod in fi Telemachus de itinere sibi faciendo
proponit, id propositum — ut docuit Kirchhoff — ex ipsa
serie rerum ibi narratarum sequitur nec deus interfuerit ne-
cesse est.

Qui i)ostremus de Odysseae compositione scripsit, O. Seeck,
secundum pcculiarem suam de ceteris opinionem, quam postea
tractabimus, librum n cum fi coniungere cogitur et a ratione
Kirchhoffii recedere; sed cum rcd.arguere supersederit eius
argumenta, nequaquam eius sententiam sustulisse putandus est.

I.ongiores fuimus in referendis diiudicandisque Kirchhoffii
de libro « observationibus quia his t.miquam fundamento
nititur eius doctrina de diasceuastae opera in compositione
Odysseae conspicua et a poetarum labore sep.aranda; quam
rem mihi quidem prorsus, aliis ut Wilamowitzio et Seeckio
aliquatenus, persuasit. Wilamowitzio assentimur diasceuastam
proposuisse sibi ut rerum in Odyssea narrandarum efliceret prae-
parationem; quam ob rem omnes qui deinde partes suas agunt in
sequentibus — Telemachum, Minervam, Laertem, Penelopem,
Antinoum, Eurymachum, Eurycliam — cum Ulixis mentione
coniunctos induxit, Quibus autem modis suum laborem perfecerit
ex libri n compositione cognovimus: cum deinde in .aliis p.artibus

üt ïn fine libri d, initio librorum f et o, aliisque locis eandeni
omnino rationem inveniamus i), uni eidemque homini, dias-
ceuastae scilicet, has partes tribuere non dubitabimus.

Transimus ad secundum et tertium Kirchhoffii excursum,
qui arte inter se cohaerent. In hoe agit de loco 7 238 cett.
Aretae roganti quis sit, Ulixes — ut putat Kirchhoflf — aut
nomen suum docere aut — ut t 115 — silentium excusare
debuit; hoe autem non narratur; illud vero si diceretur, pug-
naret cum sequenti libri & narratione, qua incognitus Ulixes
inter Phaeaces moratur. Itaque aut versus aliquos excidisse,
quibus Ulixis de suo nomine proferendo se excusaverit, aut
aliam olim narrationem fuisse existimandum est. Hoe verius
putat Kirchhoff examinato sequenti loco. Nam t/ 244—50
eadem continent qune tj 251—58, quos versus idcirco Aristarchus
damnavit tanquam ex fine libri n interpolatos. E contrario Kirch-
hoff <7 244—50 suturam esse putat, qua diasceuasta antiquissi-
mum I^óaxov cum alia Ulixeae fabulae nai ratione coniungere
studuerit; olim autem post quaestionem Aretes re vera alio
modo ac nunc narrationem progressam esse ita, ut statim Ulixes
nomen suum casusque indicaret et in memorando Nausicaae
auxilio orationem suam terminaret; quae via narrationis relin-
quenda fuerit, postquam nova parte extrinsecus adiuncta nominis
professio differri debuerit. Quaenam autem nova ilia pars fuerit
jndicatur excursu tertio, ubi de loco 374—90 agitur.

Ulixes narrans quomodo in Thrinacia socios suos a violandis
Solis bobus dehortatus sit, quomodo, tandem omni cibo con-
sumpto, ipso absente et consopito, auctore Eurylocho socii boves
aggressi sint, deinde experrectus ipse, sacrificii odore animad-
verso, deorum in somno sibi dando fraudem questus sit —
fl 374 cett. subito orationem vertit ad narrandum, quo pacto
Sol cerdor factus adierit lovem ad ultionem quaerendam;
quam se rem compertam habere dicit Ulixes a Calypso cui

I) Id post inultoriim aliorum et Kirchhoffii curas probare nccesse
non videtur.

53

Mercurius rettulerit; — inde rursus flectitur ad exponenduni
quo modo ad socios ipse venerit et quae sequuntur. Qui ab
Ulixe narrante subito interponitur locus 374 eum, ut narra-
tionem divellentem Alexandrini critici interpolatum esse cen-
suerunt, quod tamen indicium probari nequit: nam quae
sequitur tempestas praedici debuit Soli a love; et Solis querela
minaeque praestantia sua minime interpolatorum ingénia sapiunt.
Hoc igitur modo prior difficultas — narratio loco laudato inter-
rupta — non tollitur j nascitur vero inde altera, quod Ulixes rem,
quam novisse ipse non potuit, refert. Hanc ànoQtay quidem Xtlnif
conantur versus 1* 389 sq. Tuvtu ö\'f/wi\' ijxovaa KaXvipöog
Tjuxófioio\' "II ö\' tq)i] ^EgfUiao Öiuxtöqou uvTij uxovaui.
Qui tamen a vero et genuino poeta profecti esse non possunt ;
is enim neque de fontibus unde suae personae scientiam suam
hauriant statuere solet i), neque vero ad fidem faciendam
usus esset fictione cum sua ipsius narratione — in libro e —
non congruenti. Diasceuastae igitur hos versus tribuendos
dicit KirchhofT, quibus inserendis difficultatbm a se perspectam
id est a se genitam tolleret. Ilium igitur culpandum esse,
quod Ulixes sibi incognita refert; contra si in ea parte olim
poetam ipsum locutum esse statuamus nec sibi alium per quem
narrarct substituisse, alteram diflicultatem abesse, quoniam
poetae omnia cognita sint; nec priorem amplius valere. Nam,
ut vult Kirchhoff, qui suos ipse casus narrat, ordinem quo
eos expertus est servare debet eti.im in narrando; aut certe
non ad secundum tr.msire factum antcquam in priore nar-
rando ad fmem quendam pervenerit; poetae vero ipsi omnia
fingenti et narranti materiam ex omni parte sibi cognitam
disponere licct ita ut menti eius facta sibi succedere videntur.
Omnem igitur difTicultatem inde ortam esse quod diasceuasta
partem, olim tertia persona expressam, qua poeta ipse casus

i) T.ilis cxplic-itio gramniaticis polius sclioliaslisquc convcnlt. Ut si quis
rogct uiiilc X loS nomcn foiitis Artaci.nn norit Uli.xes, Schol. H.Q.V. ail
h. 1. respondchit, tinoy <ti to oio/»« nitQÓ. KiQxijq /laOórt*^. Nulla
vero oxplicatio addilur iis, quae Eumaeus in libro 0 dc sua pucrilia narrat.

54

Ulixis narraverat, in primam personam mutatam cum ipsius
Ulixis narratione coniunxerit.

Idem aliis quoque locis eundem commisisse dicit Kirchhoff:
n 339—365 (consilium Eurylochi et sacrificium), * 275—307
(Mercurius se ostendit Ulixi), * 210—43 (socii Ulixis ad Circem
profecti ab ea transfigurantur), * 105—30 (narratio deLaestry-
gonibus) X 34—45 (sociorum colloquium de utre Aeoli) : haec
omnia si ab Ulixe ipso putanda sunt narrata esse nimis accurate
per singula esse proposita Kirchhoffio videntur. Contra nihil tale
offendere in quod de Ciconibus et Lotophagis succincte refe-
ratur nec antea Cyclopis nomen in narrando adhibeatur quam
Cyclopes ceteri auxilio occurrentes eo usi sunt i). Ut igitur
mutationis nullum vestigium appareat in » — versus enim » 54
sq. = -2" 533 sq. qui tertia persona positi sunt damnat KirchhofT
pp. 225 cett. — ita ne l quidem, quod unum et simplex sit car-
men, hac re a libro i discrepare. Et nexus qui sunt inter libros x
et A, et A diasceuastae tribuendos esse, hoc modo docuit
Kirchhoff. Prior nexus (a * 482 ad A 24) post ipsum librum
A factus est materia maxime inde sumpta: ut * 517—37 ex
^ 25 — 50 — quod arguit vox auxuxHt vel narixiir\'x 532
male adhibita, recte autem posita A 45 — ; * 496—500 ex
â 538, mutato xXaïoy S^iy yiajwaO\'oiat xaflijfifpoi; in : x?.aîny
ô\'ty Xfyêfffai xuihjfifyos quod male convenir cum fequenti
fx 499 iT 541) uiiTÙQ iTtfl xlcciiop Tf xvXi V 86 n t vog
xt xonia&yp; x 539 sq- = 3^9 sq.; * 54i—45 ex # 228 —32;
nam praeter alia minus apte Circe iit/fi(pjj dicitur. Huius
partis ut initium (* 482 cett.) suturae s/jeciem prae se fert, ita
finis quoque, collatus cum initio libri A (e. g. x 570 = A 5),
neglegentiam diasceuastae arguit (Kirchhof! p. 224). Ad
alterum nexum constituendum ille usus est episodio de Elpenore,
ex antiquiore fortasse fonte in libros * et A illato; quo fit, ut
UHxes ad Circem redire debeat. Postquam igitur KirchhofT

1) Schol. II.Q. ad » 403 ivxnvOa lO o»o/ift à,to tÛv tlôôtiDv àxoitt
O \'Oâyootîf bOirniióitQov KvxkoiTfa irofidl^ti)* vortQo* zovyona Uytt.

55

docuit non cohaerere X cum * et », nec magis quam * ullum
vestigium mutationis in tertiam personam ostendere, hunc
dicit librum quomodocumque coniunctum cum ► referendum
esse ad antiquum Noaxov, id est ad narrationem qua Ulixes
post n 251 quaestioni responderit Aretes. Libros aiitem * et
partes esse diversae narrationis olim tertia persona conceptae,
quam ut cum JSFóarco coniungeret, diasceuasta in primam per-
sonam converterit i), quibusdam etiam in 7 1. c. mutatis. Ea
narratio Kirchhoffio indice peculiarem quoque rerum in Scheria
gestarum fictionem continere debuit; ex qua a diasceuasta
sumpta 103—31 (hortus Alcinoi) et liber & (Kirchhoff
pg 2-)7—11). In antiquiore A^ódro) Ulixi ira Neptuni causa
malorum fuisse Kirchhoffio videtur, quae in » et A apparet;
in altera narratione — recentiore quem ille appellat iVóirrco —
accessisse Solis ira tanquam origo laborum.

Quaeramus iam, quid recentiores opinati sint de iis (juae
protulit Kirchhoff; quas opiniones ita per V capita disponemus ut
tractetur I eius observatio de 7 238 cett., II de 374 cett., Ill de
ceteris locis in et x et de * cum m iungendo, IV de X ut
ad antiquiorem iVóaroA» pertinent!, V de duplici Phaeacensium
rcrum fictione in nostra Odyssea occurrenti.

I. Primus Kirchhoffio oblocutus est Lehrs in libro de
Aristarcho p. 438. Is Aristarchi opinionem de versibus 7
251—58 interpolatis non probat, quia quod est v. 263 tj xal
l\'àoç iTQàmT aiirtjg intellegi ncque.it eiectis vs. 255 sq.
Tj fit XajioiXfu \'KvSvuïoig tifiXn rt xiti tT(>ttfty ijSi fipctaxff
&fj<yt/ifj\' à&àyctToy xal àyi]{tuov ttó/t«. Hoe quidem

iure: sed quod ipse versus 254 finem, sequentis versus initium
[i\'vùu KuXuipi) Nuin kvnlóxuiioi ôuyij ftfó;) damnat,
mut.ato ibidem \'?j fit in ^ Jï, ea re nihil proficit; nam ita j) Ui
nimis remotum a nomine Kulvifju) (vs. 245), ct obiectum
(fit) desideratur et finis libri arguit hos versus non esse

1) Ne cui illuil tic diasceuasta narrationem ex tertia in primam per-
sonam convertenti incrcdihile videatur, .ntlcndat id re vera factum esse
niultia locis Homericorum carminum ut x 541—45 coll. eum e 228—32.

56

mutandos. Idem quaestionem Aretes cum vertit: „Wer bist du,
wo bist du her, dass du diese Kleider trägst?\'\' non sustulit
Kirchhoffii ofTensionem i) nexum efficiens inter utramque par-
tem quaestionis qui non inest verbis versus ipsius. Lehrsium
sequitur Kammer p. 296; nihil de hoc loco habent Heinreich
aut Sittl : Düntzer H. Abh. pg. 445 quaestionis Aretes priorem
versum tamquam interpolatum eicit, mutat alterum in ^Öjg
8ti (pfjg cett.; quam rationem pluribus refellere non opus est.
Niese de Kirchhoffii offensione ipsa tacet; Wilamowitz, agnitis
Kirchhoffii observationibus de Ulixis response (p. 133), tamen
cum Aristarcho facit. Huius et Seeckii (p. 161) rationes
postea indicabimus.

II. De loco n 374 cett. Heimreich p. 16 Kirchhoffii ob
servationem probat; diasceuastam vero Kirchhoffianum cum
nullo modo agnoscat, in versibus tavru ô\'tywv ijixovaa cett.
ut in omni narratione librorum et * inde a Circes fabula,
poetae quidem sed imitatoris minus perfectam videt artem.
Attamen qui fieri potest ut qui tam praeclare cetera in * et
cecinerit, idem tam insulso additamento artem suam pessum-
dederit? cf. Bernhardyium H. L. G. Il\' p. 176: ,Wir ver-
wunderen uns.... dass Odysseus 389 sq. sein Kentniss....
gewissenschaft begründet, indem er halb aktenmässig auf
Calypso und ihren Gewährsmann Hermes sich beruft." Nobis
qliidem, qui de partibus diasceuastae in disponendis Homericis
carminibus non dubitamus, nihil est cur contra Kirchhoffium
cum Heimreichio faciamus. K.amraer nihil de hoc loco habet;
Niese p 183 rationibus non additis difficultatem in loco tolli
negat, etiam si tertia persona nobis proponumus conceptum;
qui mihi non magis persuasit quam Wilamowitzio p. 126,
cuius haec sunt verba; „hier gibt es keine Rettung vor Kirch-
hoff\'s bündigen Schlüssen"; nec aliter sentit Seeck.

III. De reliquis in libris * /» locis a Kirchhoffio tractatis

I) Qu.im sensit Schol, ad 17238: öet ttqoi; xb Ttktvralov ànoKQirt-efu

fiÔtOV. ^

57

post Heimreichium p. 13 sq. et Hartelium (Z. f. Oest. Gymn.
XVI p. 321) nemo fere Kirchhoffio concedit poetam, cum
narrantem aliquem inducat, oportere succincte eum narrantem
facere quaecunque ille non ipse expertus sit. Ut testimonium
contrarium adhibita est Eumaei narratio in libro o ; quam cum
Kirchhoff idcirco quidem a diasceuasta, suis ipsius in priore
parte admissis vitiis assuefacto compositam esse dicit. fallit
eum quod principii quae dicitur petitione utitur, cui errori saepius
obnoxius esse videtur. Porro etiam criminandus fuerat liber
t, in quo de Cyclopum regione ac moribus narratur, antequam
ipsum Cyclopem expertus est Ulixes. Quae autem in his locis
minus solito modo et paullo molestius interveniunt, ea cum
Wilamowitzio p. 125 explicanda ita sunt, ut dicamus poetam,
per alium narrantem, circa traditiones populäres quas in narra-
tione non posset neglegere, difficultate quadam implicatum
fuisse: velut cum in fabula Laestrygonum Uli.\\es quidem
nomen urbis aut regis novisse non possit, traditio autem po-
pularis — ^E)Xà<i (ffj/t;; (Schol. // ad i. 580) — ambo norit,
poeta si per Ulixem narrantem ea indicare voluit, laudandus
est quod ad cognitionem Ulixis explicandam duos ex sociis
salvos ex periculo facit redeuntes; quae res immerito Kirch-
hoffio improbanda videb.itur. Cum igitur in reliquis librorum
K locis aestimandis nimis severus fuerit Kirchhoff, tamen
eius de Solis fabula opinio ut antiquitus tertia persona con-
cepta manet; qua cum narMtione cohaerent omnia inde a
Circes historia (x 133). Non autem hie inter antiquiorem et
recentiorem Nóarop di.stinctionem facit Kirchhoff, sed initio
libri permotus iniusta — ut vidimus — quorundam aestimati-
one locorum ncc non eo, quod in libris * el universis Argo-
nautarum fabulae momenta adhibita sint ; de quo iam videamus.
Itaque iure Heimreich pg. 19 ncgat ullam esse similitudinem
inter Laestrygonum narrationem et quae in Argonautarum fabula
de Dolionibus narrantur; per fontem quidem Artaciam (* 108)
regionem prope Cyztcum urbem indic.nri conccdit ncc tamen eo
nomine commcmorato poetam in hac regione collocare fabulam

58

voluisse, si quidem praecedentibus significavit versibus Laestry-
gonum urbem sub septemtrionibus sitam esse. Quod tamen
ille concedit 1.1. ex Argonautarum fabula minime pluribus
fontibus commune (ut Arethusa) i) sed peculiare nomen poni,
inde mihi quidem appareri videtur hunc versum postea
additum esse nec antiquitus ad narrationem ijertinuisse. Non
magis autem genealogia Circes, Aeetae sororis, Solis filiae, ex
eodem fabula petita (* 137—139) ab origine inhaeret nar-
rationi; nam procedente carmine nihil illa necessitudine efficitur.
ne iis quidem locis ubi neglegi non potuisset ut 129 /* 70.
Idem valet de versibus /* 3 sq. (Heimr. p. 20 Wil. p 165)
Nrjaóf t\' udiaiijv oQi r\' \'Hoog rjniyfpflyg Oixiu xai yónoi
iïal xai dpToXal rjtJ.ioio, quibus Aeaea insula, ut Aea Argo-
nautarum, contra totam reliquam narrationem ])onitur sub
oriente sole; ad quem locum conferendus vs. 0 404 \'OnTvyttjg
xaOtlnfQ&fp, o&i rnoitui rjiXioio.

Postremum imitatione ex Argonautarum fabula illatum est
id, quod narratur de Planctis {n 61—72); quod nomen
admonet tmi/ xvuvtoiv 2ivfin).r]yà5u>if, cum etiam Argo navis
et lason nominatim ibi memorentur. Ostendit Kammer
p. 540—46 hoc episodium olim afuisse, quod procedente
narratione ignoratur. Scilicet quae memorantur 202 xanfog
xai fityu xvfiu xui öovnog originem habent ex Charybdi
cT t* 239; ibid. 220 cum Aristarcho aù 8è axonéXov (i e. ad
Scyllam) iirinulto legendum esse pro nxontl(av apjjaret cx
sequenti 223 2LxtO.XTii> ö\' ovxtr^ tfiv9tófijji>, än(>tjxTOi/fiyirp\'
versu autem 260 uvtÜq tnfl ntTnug eittyofUP önptjf rt
XäovßSiy 2:xü).).7jy r\' cett nomina XuQvßöiv et
per epexegesin vocabulo ntTQug adiuncta sunt. Mis locis
ita intellectis aut nihil aut nimis obscure narratur de Planc-
tis: neque obstat mentio quae est v; 327 (n).uyxTÙg

1) Steph. Hyz. s. v. \'Jçl&ovaa -. Jiânno^ vTTOfty^ntTH^mv t^y IV j^ç
\'Odiiaotiiti; ifTjaiy ,\'AQiOovoui âi elat> SktÜ- Quatuor (Syracusis.
Smyrna, Chalcide, Iihacae) cnuincrat Schol. H.II.Q.V. ad y 408.

59

Tifrp«^) ob recentiorem originem eius loei Eadem obscuritas
obvia illo loco, ubi Circe Ulixi praecipit de Planctis (/* 59 sq )
Quo modo enim inter se opponuntur n 59: tvOtv fxh yàq
nérnai cett. et f». 73: ot dè ôdco axóntXoi? Transitus igitur
ab n 54 (fabula de Sirenis) ad ^ 73 (de Scylla et Charybdi)
immutatus est ut adiungeretur Planctarum mentio: per quas
tamen olim idem intellectum esse atque Scyllam et Charybdim
Kammero ncn concedimus: ipsum enim obstat nomen.

Itaque omnia, quae cum Argonautarum fabula libri x et /»
communia habent, cum reliqua pugnant narratione; cum autem
in trac\'.ando « viderimus i) diasceuastam eo quoque ex eadem
fabula intulisse momentum, consentaneum videtur haec etiam
illi tribuere: qua re probata sequitur eadem valere non
posse ad distinguendum inter libros » et x, /*, ut fecit
Kirchhoff.

Sed alii alibi separationem fecerunt: Helmreich p. 23 initio
fabulae de Circe (x 135), hisce lationibus permotus, quod inde
a X 135 cessât formula: îVOfr ôi nQortQco nlioiuv cett. quae
priores narrationes coniungit; nec non quod inde narrationis
mutata indoles, cum auctore Circe omnia agantur et iuxta
Ulixem ex sociis quidam (Eurylochus, Periniedes, Polit-es,
Elpenor) partes agentes suas inducantur. Errat Heimrcich
quod ,etiam locorum interiorem inde a x 135 deprehendit
notitiam: minime enim .app.aret per Thrin.ici.am insulam Sici-
liam indicari, ut ei aliisque ])lacuit. Msigis t.amen Heimreich
probandus quam Niese pg. 171, qui prae ceteris rj/r ÂuxAœ-
ntiuv et r« TttQi Ki()xtjg rcccntiora esse dicit propter ampli-
tudinem narr.ationis: simili enim argumente — ut monuit
Seeck — illi liber primus Iliiadis pro reccntissimo haben-
dus esset. Kammer nullum in narr.atione ad Alcinoum par-
tium discrimen agnoscit; quem quamvis dubitanter sequitur
Sittl p. 114 cum quosdam quidem versus in x ex prae-
cedentibus repetitos esse, sed ncque hos multos ncque vitiose

I) cf. p. 48, n». 18.

6o

adhibitos affirmat. Qui tamen versus repetiti Wilamowitzio
(p. 127 n 6) causa fuerunt ut ad Kirchhoffii sententiam,
distinguendum esse inter ► et * accederet; sunt autem

* 4 (Aiffcr^ ö\' (ivaôiÔQOfii ntxQT]) ex t 412 — narn in *
minus aptum est rö \'laXxtov Tt\'iyog coniunctum cum ilia
ukrou —; deinde * 56—59 ex » 85 cett. ubi magis convenit
quod narratur; * 126 fortasse ex A 118 {tyia aoo o|t!
tQVOaàfifVOç nuQÙ fiTjoov). Addimus * 65 sq. 090\' drpixoio
IlaTQiSu (sf]i> xul dwfitt xal fi\' ttov toi cpiXor fhj, quae
aptius ponuntur 77 319 sq.; nam vento dato Ulixes domum
tantum, non alio edam, deferri potest. Flures quidem versus
repetiti inde a Circes fabula occurrunt, de quibus posthac
agam. Kirchhoffium etiam Seeck p. 167 secutus est: nec
nos dubitare possumus quin post » distinguendum sit, cum
t 551—55 indicetur interitus omnium navium paullo post
futurus quem Jupiter \'moliri dicitur — cui rei in nostra Odys-
sea ordo narrationis non respondet. Finis denique carminis
(556—66) suturae offert speciem, ex versibus repetitis con-
structus.

IV. De libro A. Post Kirchhoffium alii quoque offenderunt
in eo loco libri x, quo sequens liber praeparatur; sed varias
vias inierunt ad difficultates tollendas. Qui satis ampla atque
speciosa lucubratione de libro A egit, Kammer (pp. 475—535)
negat praeparationem omnino necesse esse aut olim adfuisse:
damnat igitur post x 4^1 (^tig \'AiSao Sófwvg xal tnaipijg
JhQaKpoPit7]ç) omnia quae in * sequuntur, exceptis versibus

* 496—512 et X 529, 530 (ubi responsum Ulixis et descriptio
inferorum) et versibus quibus Ulixis profectio canitur. Cur
vero tam miris interpolantes modis rhapsodos (quos fingit
Kammer) in Homericis carminibus grassatos esse dicamus, equi-
dem non intellego. Aeque leviter hac in re Sittl agit p. 113, qui
agnitis Kirchhoffii observationibus, insolenter nimis sic quaerit
remedium ut pronuntiet: „Versuchen wir also einmal unser
Glück mit dem Obelos!" Eiicit x 532 (ftijla rri öl; xarextix
cett.) ,nec non — ut sequenti versui suum obiectum rcdda-

6i

tur i) — * 52S—30 tig i\'QtIioi (srntrpag avróg S\' drropoacpi
TQUTiaa {yai \'liiui\'o; noruuoïo (loàiop\' tf&a öè noXkui
Wuyul iXtilaoi>Tai véxtlcaf xKvaTt&fiiÙT(oi>. Hi versus
(* 528—30) non recurrunt in libro A, ; quod mihi quidem con-
trarium probare videtur atque Sittl contendit; diasceuastae
vero opera etiam agnoscitur in verbis quae diductis litteris scrip-
simus, non sine vitio ex r 350 petitis. Sittlium ut Kammerum
rogatos cupimus, quid interpolatores illos egisse dicamus ? Cur
tam insolenter carminibus Homericis insultarent? Plus profecto
rationis in Pigrete illo fuit, qui alternis versibus Iliadis trime-
trum iambicum addidisse fertur. — Ceteri praeter Niesium
(qui tacet de hoe loco) et Seeckium Kirchhoffio assentiuntur,
praeparationem in x post librum l factam esse. Non tamen cum
Kirchoffio faciunt recentiores in eo quod X ad antiquissimum
n6($tov periinere dicit; hisce ille quidem rationibus permotus.
Librum v (265 cett ) qui partem efficiat eorum quibus anti-
quissimus Nódrng continuetur. ceterum recentiore iVócrrw ipse
antiquior sit, cognitum dicit habuisse Tiresiae vaticinium
ex l: id igitur ad antiquum JVóaroi\' pertinere debere. Sed
iioc argumentum apud nos non valet, cum de altera parte
üdysseiie aliter ac Kirchhoff sentiamus nec quod in vaticinio
Tiresiae valet, de libro il toto iure affirmatur. Deinde quod
A nullum prodit vestij^ium mutatae in tertiam personam narra-
tionis, id ob pecularem illius libri indolem non magni est
n)omenti nec certe plus probat quam non coniungendum esse
A cum X Postremo Kirchhoff nititur episodio A 328—83
in quo clarissime appareat Ulixem suas ipsum res narrare,
cum etiam reliqui qui in eo memorantur iidem sint qui in
antiquissimo occurrunt ^J\'oarw, Arete, Echeneos, Alcinous.
Attamen illud episodium ex repetitis vel minime gravibus

i) Itaque sic locum constituit:

öV» {Içyttàv (tf^ttv, O^^liv T* nfXntynv. 527
àij lór\' t:r(iO- itàçoiOtr iîroiQVfnt xn« ùyûfat 531
«^^»^«»trtç «rtiKxijn» , i:tt\\itta&ai di 533 cctt.

i. c. iftiQiotn^ TÓ» xni rijv &tjXtmy o»r.

versibus consistens (e quibus Kammer damnat 335—60) sine
iusta causa interrumpit narrationem Ulixis; interponi debuit ut
explicaretur, quare Uiixes diutius apud Phaeaces moratus esset
quam statuerat Alcinous 3 t8), et ut posterior libri A pars
cum priore coniungeretur. Non igitur ad antiquum carmen per-
tinet sed diasceuastae tribuendum est, qui, ut res ipsa fert,
easdem personas adhibuit quae antea occurrerunt. His igitur
argumentis standum non est: sed eo minus etiam valent quod
quotninus Uber antiquo ]Vó<jr(o tribuatur obstant tempora
memorata; nam cum in l et Agamemno et Anticlia de Tele-
macho adulto loquantur, quem infantem Uiixes reliquerat,
apparet in eo libro rationem nullam haberi VII annorum quos
ex Orco reversus apud Calypsonem degerit Uiixes secundum
antiquum Nôgtov. Ceterum Kirchhoffium erravisse in eo,
quod librum X tamquam carnien unum et simplex acceperit,
maxime Kammer ostendit, Nam is constat ex duabus partibus
multum inter se differentibus In priore enim invenitur accurata
vexvoixavTflcc, maiiium sacrificium, animae mortuorum sanguine
poto ad conscientiam adductae, locus autem narrationis ante
ianuam Orci ; in altera parte animae per se sentiunt et in
Orco Ulixes versatur (cf. p. 7 n. i et 2).

Itaque Kammer omnem priorem partem olim afuisse dicit:
congressum Elpenoris a rhapsodo aliquo additum, ex i. in x
(x ssr—60 qui versus maie continuam narrationem inde a
versu 550 turbant) et in (8—15; vide quam inepte dicatur
vs. 16 ovö\'äna Kiqxtjp ^AiSko tX^àvTtç si

.antea Ulixes socios suos domum Circae miserit) illatum ;
vaticinium Tiresiae ignorari in libro v (42 nfitlfinvu ô^nïxot
àxoiTiv N^o<JTrj<Tccç niQOiftt avi\' nQTffttKytsi q\'i).ot(îii>)j nec
non in libro f a Calypso (206 fiyf ^îp iO^fitjÇ ntjffiv
qiofCTty âuaa rot ai(îa Ktjih\' (ii>ttn).Tj(jttt 7r(MJ\' naxQt^u
yaîap I x î a û u i) ; eiusdem monitum de vitandis Solis
armentis non desiderari, cum idem Circe monitura sit; quod
dicit de Neptuno placando, in eo cum Welckero spectandam
esse Sententiam minime antiquae 0:lysseae convenientem, qua

é3

agricolae vita praeferatur nautarum occupationi (p. 493).
A\'Uidiam quoque dc Laerte (p. 524) et Telemacho non
congruentia cum ceteris referre, cum etiam in libro 0 ülixes
Eumaeum de parentibus suis interroget quasi nihil antea de
iis audiverit. Catalogum vero heroinarum manifesto esse
rhapsodi alicuius additamentum, nihil pertinens ad Odysseae
fabulam (p. 527). Omnino autem incongruum videri, Ulixem
in hac parte libri A cognoscere res Ithacenses, cum post VII
demum annos Ithacam venturus sit. Sed ipsius Kammeri
opinio de antiqua libri A forma cum post vs. 41 {ài>SQfç
riQ7jûj)aT0i cett) statim transeundum dicat ad vs. 328, quo
Ulixes significat, se propter horam provectam finem narrandi
facturum, merito mira videri debet.

Huic enim si credimus, Ulixes narravit se a Girce nulla
adiecta itineris causa ad inferos missum animas superve-
nientes aspexisse; nec vero ultra progressus precibus tantum
Alcinoi permotus respondit longe miserabiliora narrare se
velle A 381 (cum tamen nihil miserabile antecesserit); deinde
exposuit quomodo, mulierum animis fugatis — nullas tamen
mulieres suo libro A recepit Kammer — accesserint Aga-
memno ceterique (A 385). Ad talem carminis Constitutionen!,
quae baud probat Kammerum plus in poesi aestimanda sapere
quam eos quos multis locis rejirehendit, illorum ducit ratio,
qui difficultatibus in quibus iure offenderunt tollendis singulos
locos eiciunt, quasi vero tum reliqua bene procédant aut
unum simplexque carmen efficiant; quorum ut arguerem ra-
tionem pluribus verbis mihi Kammeri sententia tractanda fuit.
Pauca sufficiunt de Sittlio p. 119, ob exiguum numerum
versuum nliunde pctitorum quos in A notavit, hunc librum
ad antiquissimas partes Odysseae pertinere affirmanti. Contra
Niese p. 166 cett. r/yr vtuvinv \'1\'elemachia recentiorem dicit,
quia in ea caedes procorum praedicitur quae addita demum
Telemachia in Odysseam illala sit. De hoc et de ceteris
posthac videbimiis; ceterum cum Wilamowitzio p. 141 cett.
animadvertimus vaticinium Tiresiac et necessario pertinere

64

ad reliquam partem libri A (cf. vss 164, 479 seq quos versus
damn.ire coactus fuit Kammer), quia ubique Ulixes ipse
dicit se Tiresiae interrogandi causa venisse, et respicere
narrationem de ira Neptuni in libro ». De versibus autem
quos prior et posterior pars communes habent: I 479—82 =
k 164—167, I 398 = 171 A 395 sq. = X 8-] sq k 465 = 81
non liquet utrubi primarii sint; quamquam locua k 494 sq. ex
imitatione loci i 174 sq. factus esse videtur.

Sequitur ex omnibus his, non nisi particulam libri k ad
antiquum Kirchhoffii JVóarop pertinere posse.

V. De duplici, quam Kirchhoff statuit, rerum Phaeacensium
narratione breviores esse possumus, cum eam rem attigerit
magis quam probarit.

Rationes autem suas ita ostendit. Discrepantia ei videtur
esse inter 17 289 (öihiTo ö\' xui ,«f yXvxvg vupog

(ivr]-Atv) et t 321 {ÖilatTo,.. xui rot xXvrôy älaog 7xoi>to) ;
duplex autem regiae domus descriptio in libro »7 — quod recentio-
rum plerique secundum Friedlaenderi (Philol. VI 669 sqq.)
sententiam explicant —; animadvertit porro bis Uli.xem lacri-
mantem induci in libro ô ; eiusque libri versus 62 — 70 et finem
duplicem carminis formam ostendere. Quibus observationibus
probatis et H.artel (Z f. üestr Gymn. 1865 pg. 341) et Niese
p. 191 n. 2 Phaeacidis duplicem fictionem agnoscunt, cum
alii ad interpolatores culpandos confugiunt; de Wilamowitzio
autem et de Seeckio posthac agendum erit. Apparet .autem
Kirchhoffium ideo ad h.anc opinionem accessisse, quotl liber
0- ex alio fonte ei deducendus erat, cum diasceuastae attribui
non posset ; qua ratione nequaquam quae de prioris Odysseae
partis compositione statuit, firmantur ; de quibus iam vide.amus
quid sit statuendum in universum.

Kirchhoff, ut plerique, magis in singulis Odysseae partibus
distinguendis felix fuit quam in restituenda, quam sibi fmxit,
antiqua narratione.

Quare cum ex recentioribus quosdam videmus assentientes
eius \'observationibus, omnes tamen post Lehrsium (1 1. p.

853

438 sqq.) universae eius de compositione veterisiVToaroy opinioni
oblocuti sunt. Ulixem scilicet facit in 17 rogante regina statim
suos casus (», A) persequentem, deinde longis ambagibus
respondentem ad id, quod proprie ab eo rogatum erat; inde
continuo a Phaeacibus Ithacam reductum. Tali vero carmini
deest interior notiua Phaeacum, quam tamen ex antecedent!-
bus in i" expectare consentaneum erat; deest quae tam pulcre
in libro & offertur Ulixi occasio et causa narrandi, cum in
Kirchhoffii epico carmine (tTroTrottfjt) —nam sic suum ^ódToy
appellat — importunus Ulixes videri possit qui primo statim
congressu longa errorum suorum narratione detineat hospites
suos cubitum iam ituros.

Haud facile tam exile umquam carmen per se exstitisse
crediderit aliquis. Quod autem ab antiquo JV^óirrw recentiorem
seiungit, temporis diversitatem in hoc nullam apparere nisi in
versibus postea addi\'is iam ostendinms; non m.igis vero nobis
persuasit Kirchhoff affirmans Circen cx imitatione Medeae ortam
ideoque Circes fabulam recentiorem A rgonautica fabula esse. Nam
ex mythologicis personis in carminibus diversitatem statuere
temporum. haud scio an vanum sit; ut luere qui Iliadem ideo
Odyssea antiquiorem putarent quod in illa Iris (praeterquam
in Jl), in hac Mercurius (praeterquam in 0) nuntius deorum
esset; quasi non utraque fictio inde a remotissimis temporibus
apud Graecos exstarc potuerit, communes in hac re suae
stirpi servantes traditiones, ut cognatarum gentium mythologia
comparata apparet.

Non igitur recentior dicendus est alter ille N\'óarot ; ncc
vero carmen peculiarc aut absolutum dici potest; nam in
quacumque reditus Ulixei narratione ea quae insunt in » et k
omissa esse nequeunt, nec tamen duplicis expositionis in libro
» ullum cernitur vestigium. Ncc magis Telemachia (i. c.
ß—ä 610 et prior pars libri 0), ut voluit Kirchhoff, pro
separate carmine haberi potest, primum quia per se nimis
exile fuisset, deinde quia in libro ß agunt proci qui in
fine demum alterius Odysseae partis suas partes absolvunt,

3

66

ibique ex augurio Telemacho praedicitur caedes procorum
quae sequitur in altera parte. Curta igitur esset Telemachia
illa non adiuncta; quo fit ut ipsa epos dici nequeat. Hae
igitur nostrae Odysseae partes separata carmina in se ab
soluta non sunt, neque umquam fuerunt; de antiquo autem
Nùûtw id quidem minime feliciter protulit Kirchhoff quod
eum terminari dixit (in libro v versu 189) Ulixis in Ithacam
adventu et Neptuni ultione in Phaeaces. Nam cum caedem
procorum in suo JVóirrco (A 115 cett.) praedici faciat per
Tiresiam, oportuit concedere caedem ipsam eiusdem carminis
partem fuisse. Deinde in Kirchhoffii JVócrro) de Penelope
sermo paene nullus est, sine qua tamen nullam de Ulixe
fabulam exstitisse nobis persuasum est, cum etiam qui origi-
nem mythicam eius fabulae persecuti sunt, Ulixis partes ut
procorum occisoris antiquioris temporis esse affirment quam
eiusdem errantis aut ad Troiam pugnantis. Non igitur credi-
bile est ullum epos quo Ulixes celebraretur illas partes negle-
xisse; quare nec Kirchhoffii Nôcstov, cum neglexerit, umquam
tamquam singulare epos exstitisse putabimus.

Hactenus de priore Odysseae parte egimus; de .-iltera ad
diversam omnino opinionem adductus e.st Kirchhoff ratio-
nibus quas duobus proposuit t-xcursibus. In priore (pg 538 —
•59) \'"ig\'t de transfiguratione Ulixis (» 397 cett.). Id momen-
tum narrationis vim suam habet in libro ir (172 cett., 199
cett., 208 cett. 454 cett.), secundum Kirchhoffium in P quoque
et o; deficit in libro ^ qui continet nvayvoanKfuov Ulixis et
Penelopes. Nihil enim de Ulixe a Minerva in priorem formam
restitute audimus nisi in versibus v» 153—163 ex f et m con-
glutinatis, qui partem faciunt loci ^ 117 — 176, continuitatem
narrationis turbantis et inducti ad praeparationem faciendam
libri «.>, qui ipse posterions originis est. Accuratius conside-
rantibus apparet id momentum transfigurationis cum eo non
posse conciliari, quod Ulixes per signa (fftjfiuTa) peculiaria
aut per cicatricem (ovhjv) se agnoscendum praebet. Fuit
igitifr Kirchhoffio iudice olim sic constituta narratio ut Ulixes

67

naturaliter cum aetate provectior tum aerumnis deformatus
domum rediret; deinde vero is, qui Odysseae priorem partem
ampliflcavit, Minervae opera usus est, ut differentiam Ulixis
a deabus amati a Phaeacibus laudati eiusdemque a procis
irrisi explicaret. Is igitur supplemento suo augens antiquam
narrationem, quam singulis carminibus traditam fuisse dicit
Kirchhoff, novo illato momento immutavit; non sic tamen ut
ubique priora cum novo invento conciliaret, cuius nonnun-
quam ipse oblitus esse Kirchhoffio videtur, ut in libro v- Aut
illum aut diasceuastam aliquatenus discrepantiam narrationis
levare conatum esse Kirchhoff dicit, illato in eum Hbrum loco
y» 117—176, quo simul finem Odysseae a se ipso additum
praepararet. (Kirchhoff p. 553).

In altero excursu alio testimonio probare conatur, ex plu-
ribus carminibus epicis supplementi auctorem alteram partem
Odysseae construxisse (pp. 560—597), In libro nr Ulixes cum
Telemacho consilium de procis occidendis iniens, huic mandat
ut nutu ipsius admonitus omnia arma e virorum conclavi in
thalamum .absportet praeter scuta, hastas, gladios duos ipsis
relinquendos; quid procis de hac re interrogantibus respon-
dendum sit docet {fr 281—98). In ipsa vero c.aede procorum
nihil de hoc mandato peracto app.iret; ibi — in libro x
ut in 9 — thalamus solitum est armorum receptaculum. Aliud
quidem indic.ant versus x 24 sq. et x 14\'? sed hos eiciendos
putat Kirchhoff quod turbent narrationem. Idem valere de
loco r 4—53. i\'^ QUO pars quaedam conailii in n indicati per-
ficitur; n.am contra Alexandrinos Kirchhoff, cum ambo loci
nonnullos versus communes habeant, locum in r tamqu.im ex
imit.itione .alterius factum damnat, id est diasceuastae attribuit.
Primum ita iudicat quia in r, omisso illo additamento, nihil desi-
deretur (t i sq = t 51 sq.), deinde quia minus bene in r uno versu
dicalur (r 4 Tt^Xlnny/, yntj dn^ta xnrO\'^fiti\' éVffw)

quod in w qu.atuor versibus exponitur (281—285), quo factum ut
in r ami)liludine distent inter se duae partes consilii dati in
TT (de .armis absportandis et jirocis frustrandis) et illic gram-

- 68

matica quoque constructio imperfectior sit, cum non ut in
TT omnes infinitivi pro imperativis ponantur, sed praecedat jjoiy,
deinde sequantur infinitivi pro imperativis. Postremo in t vox
HOU) Kirchhoffio videtur non dihicide locum quo arma por-
tanda sint, indicare et in t io minus solite esse dictum:
ivl q)Qfai tfißaXf Sa\'ifitùv pro eo, quod est in tt 291 hi
cpQfal Knoviojv. Haec duo argumenta — ut ea statim

absolvamus — infirma videntur: nam flaoj satis perspicuum
est ex ipsa occasione sermonis et hl cpntai i\'^ßali ôaifitoy
variarum lectionum una ex multis est (quas collegit Sittl pp.
i8r cett. ex Iliade et Odyssea), quae occurrunt quotiens versus
iterantur: quibus ex variationibus antiquiores et posteriores
formas dignoscere non semper licet. Veruntamen haec in
T varia lectio sufficit ad refellendam Steinthalii (1.1. p. 70)
sententiam, loei in t versus 5—13 tamquam iniuria repetitos
ex TT eiciendos esse: ita enim nullam omnino discrepantiam
inter versus utriusque loei expectaremus.

Non igitur r 5—13 seiungi possunt a r 4 aut a .sequentibus;
qua re manet inaequalitas dictionis in t a Kirchhoffio notata:
omissam porro videmus in r necessariam consilii partem ex
qua scilicet arma quaedam retinerentur ipsis Ulixi et Tele-
macho usurpanda. Itaque hic locus originem habens ex loco
in n, additus est ab aliquo qui aliquatenus conciliare voluit
narrationem libri n cum libri x factis; idem in x \'Hos versus
inseruit. De armis autem retinendis monere omisit: quo factum
ut iam ex narratione Odysseae minus apte primum absportentur
omnia arma, deinde in ipsa caede non sine labore recuperanda
sint a sociis Ulixis. Quod vero in altera viKviu («» 164
sqq.) locus ex t notus est, id nihil contra Kirchhoffium:
cum ilia pars libri m eidem tribui possit, qui locum in t fecit
(Kirchhoff p. 593).

De illo autem quaeritur, utrum narrationem librorum jt et
continuam iam invenerit an ipse libros »r et x anteâ separatos
coniunxerit. Illud p. 595 negat Kirchhoff, cum poeta in
narratione continua suorum ipse momentorum nequeat obli-

69

visci: ,eine solche Annahme — sunt verba eius — scheint
psychologisch unstatthaft"; nec tamen alterum probat, negans
umquam librum nr per se ut peculiare carmen exstitisse (p.
596). Relinquitur igitur tertium illi — quod Kammer p. 400
non vidit — x quidem olim separatum carmen epicum fuisse,
sed ?r ab auctore supplement! de se additum esse.

At ita auctor ille ut nobis quidem videtur neque carminum
quae invenisset narrationi mutandae par fuit neque suae ipsius
narrationis memorem se praebuit; et fuit minus sollers quam
ille, qui locos in r et x intulit, qui tamen vitia narrationis
perspexit et aliquatenus sarcire studuit. Valet idem de iis,
quae primo excursu exposita sunt de transfiguratione Ulixis.
Quae imbecillitas in supplementi auctore, cuius tamen praestans
Ingenium in libri w compositione agnoscit KirchhofT, mihi
quidem credibilis non videtur.

Sed de bis omnibus ceteri hoc modo iudicaverunt. Kammer
p. 585 locum in tt recentiorcm putat, ex altero loco interpolatum;
primum quia tt s86 {nàyra ^làV) pugnet cum n 295 {vwtv
H\'oXoidip Silo cpàayupu cett.); deinde quod cum his versibus
de armis retinendis conciliari non possit praete.\\tus contra pro-
cos utendus, neque initium loci (283 ynlawfttp toi lyw xtcfalfi)
cum eo, quod tamen proci afore putandi sint; his argumentis
fretus versus tt 286 — 294 [nàvru ftnX\' usquc ad: tipéXxtrai
äpdpu (sistjqoç) eicit, cum Kirchhoflîi de interpolatlonibus
statuendis Observationen! i) nihili faci.at pg. 587 i. n.

Quod attinet ad x 23—25 procos re vera — contra ac
KirchhofT statuit — vim Ulixis metuere, non c.isum modo infaus-
tum exprobrare apparere dicit ex ipsis eorum verbis quae
sequantur: itaque versus x —33 (t\'ffxf lixanrog avijQ cett.)
cum Alexandrinis damnandos esse. At Kirchhoflîi iudicium
de hoc loco mihi videtur maxime comprobari versu x 26:
vtixuov 6\' \'Oôvafja xo^wroTfft inttaaip, quod non est me-
tuentium sed irascentium. Alterum locum in x iHc quoque

l) Vide supra p. 28.

70

interpolatum putat, alia quidem ac Kirchhoff causa permotus.
Cum iure impugnet (p. 600) rationem quam Kirchhoff supple-
menti auctoris fuisse dicit, tamen nec Kirchhoffii observationes
refellere potuit et ipse minus etiam credibilia sibi finxit:
scilicet aliquem ex x 25 cett. locum in t interpolasse, deinde
alium ex illa interpolatione alterum locum in n intulisse; in
quo tamen versus 295 — 98 fortasse ad aliam de caede proco-
rum dicit narrationem pertinere (p. 603), quod Niesio etiam
placuit (p. 191 n. 3). Huius igitur sententia nobis non satis-
facit. Nec magis valent quae Kammer pp. 724—38 contra
primum excursum dixit: fictionem de transfigurato Ulixe ne-
cessariam fuisse, quoniam libere ille inter notos amicosque
versari debuerit Id fortasse cadit in librum » et sequentes
usque ad a: at apparet in libris tamen t—v id transfiguratio-
nis momentum deesse. Porro locum in v (154—164), de Ulixe
post lavationem a Minerva pulcriore facto, tanquam optime
compositum ad significandam veteris formae restitutionem pro-
bat, ratione nulla habita ipsorum versuum ex f et m i)etitorum
neque in eo offendens, qaod Ulixes deinde conversus ad Pene-
lopem isdem verbis utitur quibus recte antea Telemachus
cam admonuit. Sed Kirchhofiii sententia, transfigurationem illam
non in omnibus rhapsodiis apparere, eti.im his locis a nobis
• notatis firmatur. Itaque quae t 357 Eurycleae dicit Penelope:
^A)X àyi vvv àfovâou ...., Nitpov (solo avaxTOi oixtjXtxa\'
xul nov ^Oövaottfi ^\'Jiöy Towqâ\' iari nô\'ôuç TOiógöi Tt
yfîqcci \' alxl\' u y ùq i v x uxôtijt i ß qotoi xutu-
yijQÛaxovaiv, quomodo intellegi i)ossunt de Ulixe in defor-
mem mendicum mutato? Aut quae respondet Kuryclea t 379
noXXol 8r] ^êîvoi tuXuntiQiQi tvOuiü\' i\'xovTo AW où ttcü
Tivù ioixÓTu (üöt lötaOut ^Siq av Ötftuq qavtjv rt

TTÓÖag r\' \'Oövafji î\'oixug. Quid,-luod de Ulixe ilicit Penelope
9 334 ovTog Öi ^tîvog fiàXu fiiv fityag tvnijyijg

de eodem Philoedus v 194: ÔdafiOQog tj n i\'oixt d\'tfiug ßu-
aiXî^i àvuxTi (cf. p 16 n. 2)} Minus bene ctiam quadrat transfigu
latio in confiibulationem Ulixis et Eumaei in libro î ut versu 214:

71

(ftmjg xttXâfiiji\' yt a\' oîofiat iiçoQÔcofTa rtyfwaxnv.
cett. — Haec omnia vidit sine dubio, quamquam non attulit,
Kirchhoff: quem non refellerè potuit Kammer — ut vidi-
mus — nec Sittl pp. 138, 140, 164 cett. Kammeri argu-
menta iterans; Niese autem pg. 151 de altera parte Odysseae
haec habet: „Es ist eine locker componirte, mit gleichartigen
Einzelheiten angefüllte Handlung, wo aber doch so ziemlich
jede Scene denselben Voraussetzungen gehorcht und nur in
den vorhandenen Verlauf der Handlung hinein passt" — quae
num recte dicta sint posthac videbimus; ceterum pp. 153,
igi n. 3 Kirchhoffii observationibus assentitur. Postremo
Wilamowitz p. 60 (de armis consilium) p. 109 (de transfi-
guratione) partim consentit cum Kirchhoffio; ad illud vero
etiata addidit, similiter locum t 495—502 (de ancillis puni-
endis) ut nexum illatum esse inter praeparationem in tr (316
cett.) et actionem narratam in x (417—27). Ut ille, ita
Seeck quoque pp. 90 sqq. longius persecutus est Kirchhoftii
observationes.

De sententia autem quam tulit Kirchhoff de compositione
alterius Odysseae partis in universum statuendum est, eum non
magis hanc quam suam de priore parte opinionem probavisse.
Vetus ille Nuarog absolutus esse sine caedis procorum narra-
tione non potuit ; cur in priore parte inonoitav continuam, in
altera vero carmina separata ab initio fundamentum diasceuastae
fuisse dicamus, nullam attulit necessitatcm aut probabilitatem ;
qui supi)lementum fecisse dicitur a Kirchhoffio cum suae ipsius
narrationis fuisse inmemorem aut eam cum ceteris conciliare
nequivisse credibile non est. Temporum autem finitiones quam
infirmis fundamentis KirchholT superstruxerit iam vidimus: ita
ut ne illae quidem ad hanc eius opinionem firmandam valeant.
Apparet igitur eius sententiam dc compositione Odysseae non
l)0sse probari excepta una re, eaque quantivis momenti, quod
distinguendum esse intellexit inter poetam ct diasceuastam.
Praeterea vero multis acutissimisque suis observationibus effecit
ut plurimis locis melius intellegatur sententia carminis: itaque

72

et ipse sibi maximam laudem peperit et magnum posterioribus
exemplum reliquit,

Post Kirchhoffium magnum de Odyssea librum scripsit
Eduard Kammer.^ cui titulus: „die Einheit der Odyssee" 1873.
Quo ex libro locos nonnullos, quibus Kirchhoffium impugnat,
iam examinavimus; inde autem a p. 345 usque ad p. 765 suam
propriam sententiam exponit, prolato primum suo de Homericae
poesis origine iudicio. Iure illorum pravam improbat sollertiam,
qui ut Bekker, Jacob, Rhode, Hennings, Lachmanni in Iliade
aestimanda rationes imitati, discrepantias notent, difficultates
moveant, ad normam oratoriae artis exigant sententias car-
minum (pg. 358—68). Attamen ipse in quibusdam, quae
recte ab his aliisque observata videntur, refellendis, iudicam
parum felicem se praestitit: cuius rei quae exempla supra
dedimus, his alia nunc addemus Itaque in libro » Minervae
Ulixem laudantis (» 335 sq.) verba:

\'Aonaaiooq yaQ x\' aWog dpTjQ dXaXTjfitvog iXOo)^
"lit ivl fityctQOtai iStXy na7Sag t\' axoyf^dv ti\'
Jfol 8\'ov no} (piXoy tarl SatjfitPtti ovdi nvl^iiyOcti ....

ita Kammer explicat (p. 554): „jeder Andere... würde... das
.sehnsüchtige Verlangen tragen, Frau und Kindel wieder zu sehn,
während Odysseus... noch nicht einmal nach den Seinigen sich
erkundigt hatte." Opponit igitur idilv et da?jfifpai ovdt
nvOiaOoci\' quod nec in textu est nec conciliari potest cum
sequenti versu: TIqip / tri afjg nXóyov nftqtjatai cett. Idem
in versu 0 39 og rot vcjv intovQog, öficbg öi toi ijjnia
oldfv vocem ón&g Scholiorum ß II ad v 404 secutus inter-
pretationem: óftoicog t(ü uqwijp xqóv(o vertit: „ebenso wie
früher" quod in verbis non inest; qua ratione sententiam
commodat versui omni sententia carenti, cum omisso .sequenti
(naTöcc Tf aap qtiXin xui iyicpQOPa HijPiXónnav) f
sq. in 0 illatus sit. Miro deinde modo ad explicandos versus
TT 34 sq. \'OSvaatjog Si nov ivpij Xtjrit iptvpalvjp xax\'

73

dgayvi« utlvat tiovoa (quae miramur Telemachum dubitan-
tem de matris matrimonio dicere, cum a Minerva de suis
rebus domesticis certior factus sit o in.) citat Kammer librum
Beckeri qui „Gallus" inscribitur: „Einige musterten das Vesti-
bulum, ob nicht Uber Nacht eine Spinne dreist ihr Netz an
den K.\'ipitalen der Säulen.... ausgespannt habe" (p. 369).
Tales vero explicationes non faciunt ad fidem Kammeri corro-
borandam. Post haec eorum, quos nominavimus, impugnat
sententiam, ex singulis carminibus postea coniunctis Odysseae
corpus constitutum esse putantium ; qui singulis paene rhap-
sodiis illa carmina definiri sibi persuaserunt. Nam etsi id
cadere potest in rhapsodias quae Ulixis errores ipsos narrant
(*-/«) — ut observavit Steinthal 1.1. — tamen quis umquam —
ita ille rogat — ut peculiare carmen librum, qualis est £ aut
fr. extitisse credere possit? Quidni potius putemus tales libros
inde ab initio compositos esse ut essent partes perpetui de
Ulixe carminis, quod certa iam forma absolutum poetae ob-
versaretur animo? Hoc quidem recte animadvertit Kammer;
sed quod ad unitatem Odysseae probandam episodia de
Theoclymeno testatur (p. 378), in eo sibi contradicit, cum
ipse ea episodia postea in Odysseam illata dicat. Ceterum
negari non potest hanc de Theoclymeno fictionem maxime
contra Lachmannianorum sententiam valere; quae cum suum
momentum in visione quae est in libro habeat omne,
nullam haberet vim in carminibus separatim ortis, nec nisi ut
pars Trp^i^fo); «Xft«ç cogitari potest.

In ostendenda Homericae poesis indole (p. 388 sqq.) Lehr-
sium sc sequi dicit; attamen facile intellegitur difiicultates, quae
accuratius in singulas partes inquircntibus occurrant, minus
clare sentiri si quis non nisi totius poematis elTectum attendat.
Praeterea nimis facilem se praebet Kammer p. 396 cum dicit:
„die Verbindung der einzelnem Abschnitte geht in der leich-
testen, zwanglosesten Form vor sich ... z. B. Anfang t und 0"
Num nobis Kammer persuadere vult, cum qui illas Odysseae
partes . tam fecit neglegenter, poëtae nomine dignandum esse

74

eidemque ceteras tribuendas partes quae merito pro praeclaris-
simis habentur? Quis unquam poeta cogitari potest adeo
dormitans ut hic illic sua ipse scrinia compilando, versibus
male repetitis, narrationem suam, splendentem quammaxime
aliis in partibus, pervertat? Ceterum vitia et difficultates omnes
explicari posse affirmat (p. 396) si ita de historia Homericae
poesis iudicemus: unum olim poetam totum Odysseae con-
silium constituisse, postea in canendo auxisse et mutasse, cum
nec ipse nec auditores attenderent an posteriora cum prioribus
conspirarent; eadem autem conditione alios deinde, rhapsodos
scilicet, carmen sibi traditum recitavisse, auxisse, mutasse.
Apparet secundum hanc sententiam nihil interesse inter Home-
rum et quemvis recentiorem poetam si qui paullo fuit neglegen-
tior, ut nonnunquam Vergilium i) esse videmus, nisi quod illius
carmen non scripto sed per ora hominum traditum sit; nec
sibi constat Kammer, cum plurimis locis (pp 347, 380, 397 cett.)
cum Goetheio quidem Homerum comparai, at p. 400 Bek-
kerum reprehendit qui cum Italorum poeta Ariosto eundem
conférât. Cur semper idem carmen priscus ille poeta variaverit,
nec potius in nova materia elaborarit, non ostendit Kammer;
multo minus etiarn qui fieri potuerit ut nova momenta, cum
veteribus non congruentia modo sed etiam aliam omnino
narrationis formam indicantia, induceret suumque ipsius opus
pessumdaret. Reieclis vero quas dicit interpolationibus pri-
marium consilium Odysseae restitui posse putat ; quarum in
fine libri sui (p. 759) IV genera enumerat. Postremum genus
quod occurrit ubi ex aliquo loco in quo sese excipiant versus,
quos notabimus litteris a l>, in alium locum, ubi exstat versus a,
falso addatur versus facile agnoscimus; ad reliqua III hae refe-
runtur: i. interpolationes ampHores ad augendam narrationem
illatae, imprimis in libris iz—w sed etiam in &t).fi obviae. 2.
interpolationes illatae ad novam narrationem praestruendam, ut

if cf. Wilamowitz p. 117 i. 11.

75

in fine librorum q, t. 3. interpolationes quae ingenio aut loqua-
cilati rhapsodorum debentur.

Iam nonnullas ex his interpolationibus examinemus an iure
statutae sint et remotae restituant cohaerentem narrationem.

I- r 313—16 xat at) (fiiloi usque ad i\'Xüjjs eicit Kam-
mer propter sententiam; quod Telemachi bona etiam absentis
comedantur a procis; quod ipse Telemachus hanc Nestoris
sententiam non memoret 0 198; quod non deceat Nestorem
Telemachum ab officio erga patrem absterrere. Quae argumenta
quam sint futilia cadit in oculos, Recte quidem Kammer dicit
nullum transitum esse inter y 312 et y 313. At non magis
cohaerent y 312 et y 317 sqq., nec desiderari potest y 316,
manifesto pertinens ad y 317. Cum sic explicat Kammer: „Nestor
bat von Menelaus erzählt und das, was Telemachos wissen
wollte, zu Ende gebracht. Da fällt es ihm ein., dass Menelaus
als letzter.... heimgekehrt sei; so knüpft er an: ,,Doch
zu Menelaus etc.", verbo „Doch" nullam significationem
tribuit et suo supplemento in Nestoris sermone resarcit quem
ipse intulit hiatum. Cum in ipsis versibus nulla difficultas
sit nec cogitari possit cur quisquam talia jnterpolaret,
Kammeri sententiam sequi non possumus. (Kammer pp.
435 sqq.)

2. J 391 —93 X«« 8t xt rot fi\'vijiat cett. h. 1. non aptos
dicit Kammer p. 439, quod nihil de sua domo Menelaus Proteum
roget. Ipsum si audis, a rhapsodis incogitanter traducti sunt
ex libro ubi post vs. 5.10 z= J 390 (/\'ócrroy dg inl
novro!) iltxloiui ixO^vóh\'tu) sc(|ui debent, cum nunc quidem
ibi desunt. Similiter versus * 190 — 193 (J, (j,iXoi, oii yuQ
]\'duff etc.) in librum A transponendos esse dicit. At idem —
ut vidimus p. 61 — finem libri x et initium libri A postea
a rhapsodis additum putat Ex his igitur postea aiiilitis
versus (piidam perperam in aliam partem translati, qui deinde
in priore loco perperam sunt omissi. Id vero cuinam credibile
videtur? Aut quis non faciliorem intellectu ducat diasceuastae
Kirchhofliani quam Kammeri rhapsodorum rationem?

76

3- 7 3^7\'\'—3^9\' nofiTTTjp tg ró5\' ï\'/to TfXfiaiQOfiUi

Ö(pq\' iv ftSfjg
avQiov tg\' rri[iog 8t av ptv StdfiTjfityog vtcvv}
Xt^tat,, oti iXóaai yccXrjVrjv

öqpg\' \'ixrjai
nuTQiSa OTjV xai 8u)fia xai tï nov ooi (fiXov ioxiv.

Quae spatio distinximus Kammer interpolata esse dicit a
rhapsodo, ut hoe iam loco indicaret dormientem Ulixem rediise
in patriam; pugnare enim haec cum eo, quod versil\'us»; 327
sq. dicitur: cogniturum Ulixem, quam celeres sint Phaeacum
naves. Quasi vero is post adventum, etiamsi in navigatione
dormiisset, id intelligere non potuerit! Omitti autem versus,
temere a Kammero culpati, nequeunt; non enim Alcinous
dicere debuit: nofinijv ig tó5\' iyv) nxpatQOfiai ocfp\' av
^ixrjaL IlaTQida a{]p cett. — quod vult Kammer — cum id
quidem res ipsa ferat, ut Ithacam diceret devectum iri Ulixem.
Diem vero statuere debuit et potuit addere de nocte naviga-
tionem futuram, ideoque Ulixem dormiturum esse. Paris mo-
menti ea sunt quibus permotus Kammer damnat (pp. 433 cett.):
4. 248—386 (saltationem Phaeacum, cjirmen de Veneris et
Marlis amoribus, saltationem Halii et Laodaniantis); nec pr.acs-
tant eius rationes illorum captionibus, quos Germ.anico con-
vitio „Kleinliederjäger" dicunt et alii et ipse Scilicet versu
247 d7.lä noaly xQatnvoig Otoptv celt.) Alcinous suo populo
vidicat palmam curriculi, quod unum certaminis genus Ulixes
declinavit; hunc igitur iudice Kammero fmem oportet esse
excusationis quam Alcinous reddit Ulixi; non vero aliis
Phaeacum virtulibus laudandis denuo laedendus illius animus.
Nec (quae versu 245 memorantur) tQyu dici posse putat Saig,
xi&aQtg, ^oQoi versu 249 memorata. Contra haec monere
licet versus 246—49 ad ingenium felicis Phaeacum genlis
declarandum necessarios esse; Ulixem nec aspectis\' pulcre
saltantibus laedi potuisse, nec audito c.irminc Demodoci; qui
cur & 107 sq. a praecone in forum deducatur, si tamen nihil

77

cantaturus sit, explicare supersedit Kammer. Is\'versumö- 250
paullum mutatum coniungit cum d- 367 ut sit (pg. 459):

\'^XXcc nonif XQunrj\'cóg (yéofifp xal vijvaiv uqkstoi,
^AXX\' äyf, ^Ifairjxcof rjy^xooig ijdi fiiSofTfg iéiVco pvp
Swfifp ^fiptjtov cett. Nonne minus urbane Alcinous egisse
videtur, qui excusationi s\'uae doni adiunxerit mentionem?
Talibus igitur athetesibus antiquum Odysseae consilium restitui
non credo; de ceteris autem partim vidimus in recensenda
Kammeri de libro l sententia (pp. 62 sq.) nec plures opus
est attingere; transeamus ad maiores interpolationes quas in
altera parte Odysseae inesse dicit.

I. p. 563 cett. agit de episodiis ad Theoclymenum perti-
nentibus. Demonstrat ubi ea incipiunt (0 222) narrationem
turbatam (similiter Hennings p. 200 et Adam), ipsa .lutem
in libro 0 neglegenter expressa esse; optime tractat locum
e 61—166 (quem p. 567 totius Odysseae ineptissimum
vocat), inconcinnum et vensibus male undique consutis com-
])ositum ostendens. Partes vero Theoclymeni in carmine v
toliendas esse affirmare non audet; quod ibi narratur per sc
pulcrum quidem esse dicit, sed ab Homerico ingenio alienum.
(p. 572). At enim non docuit quibus defmiendus sit terminis
cainjjus in, quo Homericum exercetur ingenium; quare haec
mihi criminatio vagior videtur quam qua tuto locum damne-
mus. Kammer tamen haec omnia postea addita censet ut
caedes procoruin ab aliquo vate praediceretur. „Diese eine
Seite", inquit „die Darstellung des Theoclymenos .als eines
Propheten, zog den Dichter bei seiner Arbeit auch nur einzig
und allein .nn, ihr widmete er seine ganze Thätigkeit. Im
übrigen verfuhr er mit einer ausserordentlichen Sorglosigkeit
und Nachl.lssigkeit, die schliessen lässt, dass er mit der Scene-
ric der Odyssee nicht mehr die rechte Fühlung hatte." (p.
573). Difficile est cogitare poetam, qui cum in Ubro v eximie
munere suo fungatur, alibi velut in q 66 —i6i nihil nisi com-
pilationem fecerit insulsam; quodsi cum Kammero (p. 574)
plurium auctorum esse dicamus eas partes, iam series quaedam

78

interpolatorurn" nobis cogitanda est. e quibus prior aliquis partem
in 1\' addiderit antiquo corpori Odysseae, posterior alius quis
hanc partem pravis suturis cum reliquis coniunxerit. Tales
vero interpolantium vices passum esse epos Homericum ut
nullo firmatur testimonio, ita ne ipsa quidem rerum natura
probabile est. Nobis quidem idem potius partis g 6r —166
atque libri a auctor fuisse cum Kirchhoffio et Wilamowitzio
videtur: utraque enim pars eadem arte composita eandem
indolem ostendit.

2. De loco TT 281 cett, quem Kammer damnat, iam egi-
mus; totam Ulixis et Telemachi consultationem esse dicit „ein
elendes Machwerk" (p 603); nam inde a versu 2t5 a dias-
ceuastis misere corruptam esse narrationem libri ït. Id nobis
minime persuasit de versibus 7t 235—265, qui Socraticum quod-
dam îjO-oç ostendunt, quod Kammerum fefellit. Ibi enim
Ulixes ad filium confirmandum rogat, utrum ipsi sufficiant
contra tot procos an auxilium sit quaerendum. Non intellegit
Tel-machus, quo tendat pater; dicit adiutoribus quam maxime
opus esse. Ulixe autem lovem et Minervam proponente,
filius erroris sui conscius factus, deorum quidem auxilium ad
omnia sufficere agnoscit. Quam religionem non assecutus
Kammer p. 609 ita narrationem supplendo, eiciendo consti-
■tuit, ut Ulixes dicat: de caede procorum consultandum esse;
respondeat Telemachus ipsos solos i)ares non e.sse; roget
deinde ille an a/ios adiutores quaerant praeter lovem et Mi-
nervam; hos sufficere dicat Telemachus. Ita nec prius Tele-
machi responsum accommodatum est ad quaestionem priorem
Ulixis, nec altera qu.nestio Ulixis pertiuet ad responsum
Telemachi. Ceteram Kammer omnem consulfationem, ut
postea additam, eicit: attamen huius interpolationis auctor
certe narrationem totius carminis secutus esset, nec momenta
intulisset (tt 295 sqq. de armis retinendis) quae cum reliqua
narratione pugnarent. Itaque talis interpolationis nec consi-
liun^ nec origo apparet, quare nobis quidem placere minime
potest.

79

3. O 20—42 (Minervae verba de Penelope, de insidiis
procorum, de Eumaeo visitando ad Telemachum facta) damnans
p. 622, cetera ex initio libri o intacta reliquit, quae
tamen non minus ofTendunt Nam item versibus aliunde
petitis male consuta sunt et sententias aeque nugaces conti-
nent. Quid igitur parte eorum versuum omissa lucremur
non video, etiamsi nihil obstaret; sed obstant versus 0 299
sqq. {fifd\'d\' S^ av yrjaoKTi tirtTTQottjxf O\'ofjdiv) qui re-
spiciunt ad o 33; Kammer quidem illos quoque eicit; sed
num credibile putemus, interpolatorem hue illuc ad maiorem
interpolationem suam tutandam versus intulisse? Quae autem
causa fuit, cur quis hos versus (o 20—42) interpolaret? Nullam
profecto fuisse concedendum, si Kammeri secuti sententiam
opinenm;- iam ab initio cum carmine de reditu Ulixis Tele-
m.ichiam fuisse coniunctam exstantemque coniunctionem ex-
ceptis paucis illis versibus laude putemus dignam; sin potius
cetera in priore parte libri o meliora non sunt quam ea quae
Kammer eiecit et nexus inter ilia duo carmina deficiebat, is
qui ilium constituit, interpolatoris loco haberi non potest.
Huius vero oj^eram partim retinere, partim abicere, quam
quaeso rationem habet, cum praesertim suturae species claris-
sima in omnibus obtineat?

De loco in libro r, qui (it>ayi>(OQi<i(iôif continet Ulixis et
Eurycliae, Kammer j). 650 observât fictionem eam (r 358,
379, 383) conciliari non i)o.sse cum tran.sfiguratione Ulixis in
libro »: „Meiner Ansicht nach" scribit p. 651 „haben wir
hier eine fremde Snge, die mit der in unserem Gedicht vor-
liegenden Darstellung in keiner Verbindung steht, die auf
ganz anderem Boden erwachsen ist. Das Motiv, das unbe-
.streitbar eine schöne Scene gab, ist unserem Gedicht fremd,
es ist auch in dasselbe in unpassender Weise hineingearbeitet;"
in hac re Kammerum errare post videbimus: — „fttr die
Ausführung desselben war der in dieser Partie gezeichnete
Zeitpunkt der einzig mögliche, da weder vorher noch nachher
für eine Padescene Raum ist" — Quidni talis scena a poeta

6o

extremi libri x interponi potuit narrationi? — ,so sah sich der
Sänger, der die ansprechende Scene ungern in dem Gedichte
vermisste, genöthigt, in die Unterredung selbst diese hineinzu-
nehmen, dabei musste er derselben natürlich Zwang anthun."
Apparet ad eam opinionem Kammerum delatum f.sse ut Kirch-
hoffii observationem de narrationis in altera parte Odysseae
discrepantiis eluderet; frustra, nam non magis quam liber r
sequentes (f—t»») faciunt ad Ulixem transfiguratum.

Sed enim haec quam protulit opinio non quadrat cum
ipsius persuasione de unitate Odysseae. Nam ille locus in
T si extrinsecus in carmen per se absolutum {tnonoitav)
inductus esset, ex carmine quodam epico sumtus esse de-
buisset : cum vero Kammer p. 162 ita defmiat: ,,die
Homerische Gedichte sind von Hause aus grosse, in gros-
sen Hauptsituationen entworfene, lebendiger Entwickelung und
Erweiterung fähige Ganze, [die von Mund zu Mund ge-
tragen auf Gemüth und Phantasie wirkten, eine kritische
Betrachtung ganz ausschlössen"] — non intellegitur, quo-
modo fieri possit ut iuxta has absolutas compositioncs exsti-
terint et traditae sint partes, quae non illarum narrationem
explerent aut continuarent, sed aliam prorsus narrationis for-
mam sequerentur.

Postremum exemplum afferre liceat, quo Kammerum rcür
haraTiKwv tyaramcœrfQoy nonnunquam esse appareat.

Locum 9 258 — 262 (post EvQtfftax\', ov^ ovxoi{ tarai cett.)
p. 678 Kammer damnat his causis allatis qu.as ipsius verbis
referemus. „Auf vers <p 258 folgt «-.259; yfjy ^ùv yàQ xar«
Sriiiop ioQTij Toio Ofoio\' diese Folge ist gedanklich absolut
nicht in Verbindung zu bringen." Minime vero, dicit enim
Antinous: „vides, Eur)\'mache, fe.stum Apollinis causam esse
cur nemo nostrum arcum tendere possit" particula yap ita
adhibita ut saepe apud Herodotum, nec raro apud Homerum
ipsum cf. II 328, V 890, * 29, /* 320.

2. „Sodann, wenn die meisten Freier ihre Kräfte bereits
versucht haben, ist es mehr als jämmerlich noch zu sagen:

Si

rig St xf TÓfa tituIi/oit. W ipsum concludit Antinous ex
procorum vanis conatibus: quos ita excusare recte potuit.

3. „Ferner, mit welchem Recht nur konnte A. sagen, am
Feste des Gottes dürfe man nicht den Bogen spannen?"
Quaerit Antinous causam differendi certaminis: non praestat
veritatem causae allatae.

4. „Endlich, was mir das wichtigste zu sein scheint, der
Artikel bei OtoTo (258) ist unmöglich: so konnte nur Einer
sprechen, der die folgenden Verse vor sich fand und nun
erst mit Rücksicht auf das hier vorkommende ^AnóXlcoi\'a
gedankenlos roTo O\'éoîo einsetzte." Quasi vero in praece-
dentibus non saepius festum Apollinis significatum esset 1
(v. 156, 276 sqq.) „Die ganze Ausflucht, die hier Antinoos
braucht, ist zu elend." At eo ipso opus est, praetextu nul-
lius momenti. — Vçrba ipsa Kammeri attulimus ut app.ireret
quam pusillae interdum rationes sint, quibus permotus versus
eicit, ut h. 1. V versibus damnatis truncat orationem Antinoi,
nec docet cur quis illos versus addiderit. Nemo negaverit
hnnc Kammeri argument-ationem haud paris momenti esse
atque ea, quae de plurimis partibus protulit Kirchhoff, (juem
vehementissime semper impugnat. Nec necesse videtur de
pluribus observationibus eius agere ut appareat eius opus
non praestitisse quod in titulo pruedicatur; nec enim Kirch-
hoffmni rcdarguit et ipsius de Homericis carminibus i)ersuasio-
nem cum van.am per se esse docuimus tum invalidis armis
defensam, interdum vero etiam ab ipso auctore impugnatam.

Post hunc breviter nobis memorandus est Carolus Sii/l,
quem variis iam locis adhibuimus (pj). 43 sqq., 59 sq., 63,
71). In libro, qui inscribitur: „Wiederholungen in der Odys-
see" (1882), non magna diligentia scripto, i)ostquam dc ne-
cessiludine quae e.st inter Iliadem et Odysseam egit, inde a
p. 75 versus cnumerat quos variae Odysseae partes communes
habent, ut, quo loco sint primarii quo imitatione expressi,
pcrspecto, series quaedam chronologica partium Odysseae
constitui possit Qui cum Kirchhoffuun impugnat, miruni

6

82

fecit quod, quibus ex partibus ille Odysseam compositam esse
dicit, earn partitionem secutus est in tractandis versibus
aliunde petitis. Turn in interpolationibus statuendis non dif-
fert a Kammero; postremo interdum de primario loco ver-
suum secundum opinionem praeconceptam magis quam ex re
statuit. Ita e g. narrationem in libro a de Penelopa ad procos
descendenti recentiorem esse dicit Telemachia (p. too);
primum quod a 208 — it (jj d\' ore Srj fifijcTTijoaq etc.) petiti
sint ex « 332—35, quod probare supersedit; deinde <; 213
(nàvTfç ô\' rjoijaavTO cett ) ex « 366 — insolentius enim in
a coratn Penelopa procos suam cupiditatem ostendere Non
attendit Sittl, in libro « illum versum medium esse inter plu-
res versus aliunde petitos, nec satis sententiam eius in a in
tellexit (cf. supra pp 4 t sq.). Tertium, quod o 304—6
(oï ooyi](fTVv cett) ex a 421-23 petiti sint; nam in «

recte iis absolvi narrationem, cum proci veniente vespera ibi
dicantur abire; in a contra post hos versus male continuari
narrationem, postquam lumina accendi dictum est. Cur tamen
hi versus, qui saepissime recurrunt, ex « maxime petiti esse
debeant non docet Sittl : in talibus locum tibi sint primarii
equidem pro cerlo indicari posse non credo; id quod de ver-
sibus quales sunt « 95—98 = r 44—49 = Jt 340—45 ipse
Sittl affirmai (j) 56). Non magis probavlt, quod postremum
indicat, versus ff 181 =/? 27 (t\'t or xiivm [t? ov \'OSvmtvi;
Jroi\'] tßij xnil7](f\' tVt vyvnti\') et a 288 sq. = 127 sq.
(tjUfiS iVoi5r\' tnl fp/« cell) in n primarios non es.se, cum
utrobique hi versus bene se habeant. Tam invalidis autem
argumentis usus, hunc ordinem facit partium: Veterem Noatov
et recentiorem; narrationem de Ulixe Ithacae inter procos
versanti ; Telemachiam ; additamenta ad alteram partem Odys-
seae, supplementa Telemachiae, cetera quemadmodum ipse
p. 173 .schemate discripsit, in quo miramur l>is positum c.sse
episodium quod est r 60 sqq., quasi idem reliquis partibus
vettistius et recentius esse possit.

Ita cum in altera parte Odysseae (exceptis additamentis)

83

duos tantum locos (x 104 cf. 1; 237; x ^47 cf. * 297,406) ex
vetere iVóffrco reperiat esse expressos, illam partem posterius
quidem sed tamen ab ipso veteris iVócrroy poeta compositam
esse dicit. Nos de neutro loco cum illo consentimus; quod
si maxime ita esset ut Sittl vult, tamen cum infirmis, ut vidi-
mus, argumentis fretus ex altera parte particulas quasdam se-
iungat, de tota re cum eo facere non possumus, nec pauci
quidam loci cum aliis comparati ad tantam rem statuendam
sufficere videntur. Eodem modo contendit Telemachiam recenti-
orem quidem esse quam Ulixis reditum, non tamen carmen
per se absolutum; non separandum esse recentiorem ab anti-
quiore iVoffro), ceteraque quae ab eo contra Kirchhoffium
disputata iam tractavimus. Cum in origine Odysseae expli-
canda Kammerum se sequi dic.at (p, 163) nec ipse nova argu-
menta attulerit, haec de eo memorasse sufficere videtur.

Peculiarem in Homerica quaestione diiudicanda locum ob-
tinet Benedicfns Nicse in libro „Entwickelung der Hom. Poesie"
(1882). propterea quod negat ante Homerica carmina ullas de
heroibus fabulas apud populum Graecorum exstitisse. Cyclicos
poetas dicit (p. 29) materiam suam sumpsisse e quibusdam
Iliadis et Odysseae locis; Homerum ipsum suam materiam
non solum disposuisse .sed etiam invenisse omnino. ITanc
.sententiam, tui totus adhaeroscit, probare studuit in ex-
cursu primo pp 233—49. Ubi negat per ea (juae .Achilles
cantare dicitur, nXtn (irÜQmv (I 186 cf. O 73) epicas rornjjo-
sitioncs indicari. At eodem libro (I 524 ovrta fih< xal
TTQÓn^n\' infvOófifOn xXtn ni><J()óij\') eisdem verbis utitur
Phoenix, cmn incipit de Meleagro narrare, epici certe c.ir-
minis materiam usurpans. Num cti.am Phemius, Demodocus
suas ni\'/tag canentes ah Homeio nobis videntur inventi
esse? An potius putemus quod inter aequales usurpaii vide-
bat munus, id his personis attribuisse poetam ? Non negat
Niese muitos eorum qui in Homericis carminibus nominentur —
Nestorem, Tyndaridas, Herculen>, Phacdram, Procrin, Ariad-
nen, alios — i.am ante carmina ipsa notos fuisse, at nomine

84

tenus: miro enim modo hoc excogitavit ut scriberet p. 237:
,Wir können somit nicht wissen, ob sich das Volk von diesen
Heroen und Heroinen überhaupt etwas erzählte, wie denn
auch in der Nekyia Phaedra und Procris nur genannt werden
und gevyissermassen nur im Gefolge der Ariadne erscheinen,
der Dichter also wohl von ihnen nichts wusste (!) Wie mann
sich aber auch den Ursprung dieser Personen und Erzählungen
denken mag, so haben sie doch......erst durch ihre Auf-
nahme in die hom Dichtung Cours erhalten und die Fähigkeit
erworben, sich zu entwickeln "

Negat igitur Niese iuxta Iliadem et Odysseam aliam heroi-
corum carminum materiam antiquitus exstitisse; fabulam de
Argonautis ortam dicit e fortuitis quibusdam fictionibus in

r

Iliade el Odyssea — scilicet poetam notis illis verbis: \'Af)yu>
nam fiiXovffa (f* 70) non illud egisse ut nobilem fabulam in
menioriam vocaret sed ut quam ipse invenisset rem tanquam
factum omnibus notum celebraret et comprobaret —; item
Thebani Cycli illustrissimas narrationes ex eisdem fontibus
haustas esse. Simile est illud, quod in Aethiopide narrationem
de caede Thersitis excogitatam esse dicit ex Ä 220, .aut quod
Kammer p. 517 totius Necyiae originem esse dicit vocem quam
profert Ulixes * 174 sq. (w <f,i?.ot, nv yan niog itaTuHvaóftfO\'
dyin^^n\'oi nfQ Eig \'AlSao Sófiovg, ttqIv fiónaifini\' tjitaQ
iWAfl-j;). Verum enimvero miraculo sunt poet.ic, qui novas
pulcerrim.isque narrationes ex humilibus a leo exilibusque origi-
nibns exstruere potuerint; reprehensione digni, quod interdum
ingeniis suis praeclaris abusi sint ad deformanda rarmina pri.sci
illius poet.ae — Niese suae sententiae et ipse interdum oblo-
quitur: — sic cum dicit j). 140 n i. „Gewi.ss gab es nie
einen üdys.seus ohne die Odys.see" (cf etiam p 188), tamen
idem pp. 186 n. 3 haec habet: „Als die Odyssee entstand,
war Odys.sens eben der einzige irrende Held" — -et alii ob
locuti sunt; ut W. Ribbeek, Hom. miscellen II pp. 16—23
(lêss) et Thrämer, Pergiimos (1888) i)p. 100—160; qui
pr.iecipue testimonio theologi.ic Homericae utitur — ut illo

85

versu \'Htî)? ô\' tx naQ^ dyavov Ti&cot>oîo — ad

probandum fuisse de heroibus ut de diis fabulas quasdam in
ore populi, nec eas omnes Homerum invenisse. Sed cum
contra Niesium multa proferri possunt, imprimis memoratu
dignum videtur, quod Wilamowitz pp. 409 sqq. dixit de nomine
Ibiseidos in Iliadis libro Quod nomen ductum est ab
urbis Bq\'ksu sive Jinijaa (C. I. G. 2042) nomine, quae in insula
Lesbo sita est: BQiarjig igitur est „captiva ex urbe Brisa" ut
Ftriç, KiXiaaa, 0p«rra et XQV(S7jlg captiva ex urbe Chrysa.
Cum postremum nomen etiam pro filia Chrysae, herois eponymi
urbis Chrysae in) accipi posset, item Bçiaijig tamquam
„filia Briseos" (xot/p?/ BQiatjog ^ 392 -f 132) accipiebatur et
eius urbs Thebe vel Lyrnessus (in Cypriis autem Pedasum)
dicebatur. Insulam Lesbum Achilles expugnasse dicitur libro i,
qua in expeditione verisimile est narratum fuisse eum urbem
Brisam cepisse et inde Briseidem secum duxisse. Apparet
igitur in tota Iliade originem illius nominis obscuratam, mox
etiam nomen ipsum falso explicatum esse : non igitur fabulam
illam invenit poeta, quam traditam ne intellexisse quidem ex
omni parte videtur i). Haec omnia contra Niesium ; de Cyclicis
autem carminibus nemo non contrarium eius quod ille statuit
videt: sicubi in Iliade aut Odyssea extra ordinem ad Troicas
aut ad Thcb.anas res pertinentia attinguntur, his mentionibus
referri ad carmina .nuditoribus nota, quae plenius eam materiam
perscquantur; hanc materiam igitur ipsam exstitisse, antcquam
iliac Homericorum carminum partes componcrentur. Itaque frustra
contendit Niese carmen Cyclicum rwj/ Noarojv ex quibusdam
quae in Odysseae libris y, memorentur ortum esse: nam
non modo ex excerptis Prodi, quibus eius sententia nititur,
non satis ccrtum iudicium de cycli carminibus ferri potest,
sed etiam in illins carminis argumente nonnulla a Proclo
memorantur quae absunt ab Odyssea; ita ut Odysseae loci

i) .Simile ali(|uid .lUulit Uscncr „de Ili.idis carmine (juodam I\'hocoico"
dc <]uudam loco iu libro A.

86

illorum auxilio illustrentur, non vero illa ex Odyssea explicari
debeant.

Ita quam perversa sit Niesii sententia cum appareat, dolendum
est hanc in ceteris eius de Odysseae compositione observa-
tionibus dominari; quarum haec prima est. Cum ex discre-
pantiis, iteratis, suturisque intellegamus carmina Homerica non
qua concepta sunt forma nobis servata esse, Niese p. 17
nostrum esse dicit investigare quae partes primariae quae
postea additae sint. Itaque Telemachiam dicit recentiorem
esse quam Ulixis reditum, quod vöazoi in illa narrati recen-
tiores sint, quam \'Oövffffécoj vóarog (p. 147); nam quod
y 164 Ulixes dicitur a Nestore secedens revertisse ad Agamem-
nonem, id inventum esse ut cum » 40 haec de ceterorum
heroum reditu narratio quadraret. At diligentius considerantibus
apparet, minime tamen narrationem illam in libro y coniungi
posse cum libri » narrationis initio, quia ibi Ulixes a Troia
continuo venisse ad Cicones dicitur, nulla de Graecorum abeun-
tium discordia — quae est in y — mentione facta; praeterea
ut cum maxime in narratione de reditu ceterorum heroum
Ulixis reditus notus est, ita contrarium etiam obtinere testatur
quod secundum versum * 15 Ulixes Aeolo narrat \'"j}aov ^aqytioov
Ti t\'tag nal vóaTOf \'Ayaiwp, nec minus prob.it versus « iisq.
(fVO\'\' allot fièv n&PTfg cett). Telemachiam porro dicit additam
esse ])artim ut reliquorum casus Troia redeuntium memorari
possent, partim ut societate periculorum, quae in altera parte
Ulixi domi subeunda sint, dignum redderent Telemachum
labores itineris suscepti; itaque et alteram partem totam recen-
tiorem esse quam Ulixis Reditum. Hunc igitur olim alium
fmem habuisse oportere (|). 152); cuius vestigia etiam nunc
reperiri in altera parte In libro » scilicet et in dpw/pmQiafxw
Ulixis et Penelopes (v) narrationem pugnare cum praeceden-
tibus et sequentibus (p. 163); hae si partes coniungantur cum
initio libri inde hunc fere ordinem narrationis constitui
poSse, ut Ulixes Ithacam reversus, cum uxore per nutricem
Eurycliam collocutus, a Penelope ngnitus esse dictus sit, quo

87

facto procos sua sponte discessisse (p. i6i). Qui exitus cui
non ridiculus debeat videri nescio. Postea addita igitur censet
Niese quae narrantur de coetibus procorum, de transfiguratione
Ulixis, omnemque Telemachiam; in iis autem quaedam pos-
terius etiam adiecta esse, ut narrationem de Iro mendico.

In priore autem Odysseae parte Necyiam recentiorem dicit
quam narrationem de Circe et Telemachiam (pp 167 —170),
quod apparere ex sutura qua coniuncta est cum reliquis, ex
versibus in vaticinio Tiresiae repetitis ex Circes monitis, item ex
versibus repetitis ex Telemachia, ut x 532 sq. (og xtv rot Hitijai
cett ) ex tT 389 sq (potius adducere debuit x 496 cett, = d\' 538
wg fqar\' «t»rà() ifiolyt x«rfxx<ia{>7/ qilof ijTOij àXkÎoj\' tf
Xt^tfaai xuO^tjfiipog cett.); at animadvertendum ambos hosce
locos pertinere ad suturam quam supra memoravimus (cf, p 54).
Deinde in Necyia narrationem de caede Agamennonis com-
positam esse contractis iis quae in libris y, J narrantur a<lditaque
nova Cassandrae persona; et quod Telemachus in Necyia
dicitur ad adulescentiam iam venisse, id ex notitia Telemachiae
rejietendum esse, Locos porro in n, 0 ubi ad Necyiam
respicitur. postea additos esse aflirmat; ipsam autem recen-
tiora quaeda»n excepisse. Deinde in Nóauo duas i)artes esse
censet: vetustiorem, qua breviter narrali sint errores Ulixis,
non nominatim inductis sociis; in qua per versus i\'t\'&tP öi
TïQortnoi TïXéofitp (ixttx\'ififpoi jjrop cett. transitus fièrent
(p i8S); alteram partem recentiorem continenten! narrationes
de Cyclope et de Circe (p. 173) Iram jjr.ieterea Neptuni
(quae est in libro \' inque Phaeacide cum eo cohaerenti) et
auxilium Minervae ab antiquissimo JVóirrw afuisse; scilicet
Minervae partes ut faventis Ulixi repetendas dicit ex Dolonia!
(p. 177) Librum nempe e ad recentiora pertinere illo iudice
arguit locus f 177 sq. ex x 342 sqq. petitus; contrarium vero
ostendit Wilamowitz, ut videbinnis Tum nomen ipsum Calyp-
sus significatione manifesta sua ei videtur originem recentiorem
ostendere fabulae, quae ignoretur in loco r 273 (p. 185).
Postremo multa addita esse aflirmat in Phaeacensium rerum

narratione. (p. i8i). Itaque olim haec dicit Niese in Odyssea
fuisse : prooemium usque ad versum a 9, Ulixis adventum in Sehe-
riam, eiusnem narrationem (de Ciconibus, Lotophagis, Aeolo,
Laestrygonibus, Thrinacia), reditum in Ithacam, ayayvoiQiafiOi\'
Ulixis et Penelopes. Addita esse postea quae de Cyclope,
Circe,\' Sirenis, Scylla et Charybdi, Calypso narrantur; item
Phaeacidem, Telemachiam, Necyiam, alteram partem Odysseae,
librum ultimum (01) ; haec pleraque orta esse ex quibusdam in
antiquioribus partibus mentionibus; nexus autem inter anti-
quiora et recentiora postea effectos esse: et quaedam in recen-
tioribus posterius etiam addita (ut in Telemachia, Phaeacide,
Necyia). Ut Phaeacidis antiquior expositio exstiterit iuxta recen-
tiorem, ita de caede procorum quoque vetustiorem quandam
affirmat narrationem indicare versus u 281 cett. (p. 191 n. 3).

Hisce autem omnibus saepius iam contradiximus; nam ut
praetermittamus sententiae de carminum Homericorum origine
ab eo prolatae errorem, cetera quoque levissimis argumentis
defendi miramur: ut quo indicio parum firmo distinguât inter
antiquiorem et recentiorem partem tov Nootov (cf p. 59), quo iure
narrationem de Circe sximat ex iis, quae secuntur, qnibuscum
tamen illa artisrime cohaeret. Ceterum de libris > usque ad 0-
in tractanda Wilamowitzii sententia agemus. Est etiam in quo
Niese cum Kammero facit, quod in recentiore parte postea
nova quaedam addita esse dicit, quas Kammer interpolationes
nominat; at ne apud illum quidem unde talia irrepserint intellegi
potest. Cur e. g. in libro/»versus 330—52 et 366—396additamenta
esse putemus? Priores arguunt locum illiim ex à 360 sqq. expres-
sum esse (et 33 ex /? 336 coniuncto cum f 210 aut ex simili-
bus versibus constructus); nec igitur Telemîichiam recentiorem
esse quam antiquissimum Niesii Nó<jtov. In .altera parte
caedem procorum, ut Ulixeae fabulae propriam, abesse non
posse iam diximus; nec Penelope partes ulKis in fabula obti-
neret, si procorum facinora in libris q. a c.intata .ibessent.
Nihil\' igitur agit, qui duas partes (r, v) inter qu.is nexus nullus,
e toto exim.at et cetera omnia postea afficta e.sse affirmet.

89

Recte vero de his scribit Ribbeek p. 21 : „die Art, wie Niese
sich die Gedichte entstanden denkt, hat etwas so mechanisches
dass eigentHch das Gegentheil von dichterischem Schaffen
dabei herauskonmit. Als das, was er den ältesten Stamm der
Ilias und Odyssee nennt, bleibt ein so winziger Rest übrig, dass
man nicht recht begreift, wie ein Dichter sich angeregt finden
konnte, statt ein für sich bestehendes Werk zu schaffen, zu
einem dieser beiden kleinen Stücke etwas hinzu zu dichten
und mit seiner Kunst in dieses ganz und gar auf zu gehen ....
Auf der einen Seite haben die Urepen eine ganz unglaubliche
Autorhät besessen, dass nichts selbständiges neben ihnen auf-
kommen konnte; auf der anderen schrumpft dieselbe in be-
denklicher Weise zusammen und wir sehen vielmehr ein
frevelhaftes Beginnen einer ganzen J^ation, die die Verunst.al-
tung eines kostbaren Schatzes zu einem Privilegium so und
so vieler Poetaster macht."

Sed tamen unum illud merito laudcitur quod primus Niese
de singulari loco dixit quem nocturnum Ulixis et Penelopae
colloquium obtinet (r). Quae peculiaritas his rebus efficitur.
I. quod praep.iratio illius colloquii (in libro e) composita est
post colloquium ipsum 2. quod h. 1. quaedam narrationes
primariae sunt — ut de tela Penelopes — quae alibi imitatione
introducta occurrunt 3. quod in h.ac narratione nihil de Ulixe
transfigurato apparet 4. quod non conspirat haec narratio
cum iis quae in eodcm libro secuntur. Hanc observationem
longius persecutum esse videbimus

Uedalricum de ]Vihmo7vitz Moellendorff, qui in libro „Hom.
Untersuch\'.mgen" (1884) VIII capitibus unoque excursu scripsit
de compositione Odysseae.

Primo capite ostenditur librum « totum non poetae seddiasccu\'»
"ast.\'ie tribuendum esse; de quo rcttuHmus supra (pp. 45—50).

Caput secundum est de Ulixe ter icto, ab Kurymacho (0),
Ctesipjio (».), Antinoo (e). Narrationem de Eurymacho anti-
quissimam ducit scriptor, ceteras ex imitatione ortas; quam
sententiam probare conatur examinalo libro a. In eo pars

9°

quae agit de descensu Penelopes («j 158—303) non cohaeret
cum reliquis : primum quia diei temporibus accurate statutis —
cum a 606 dicatur advesperascere, initio libri o rixa inter
Ulixem et Irum orta et cenae vespertinae praeparatio (a 44)
narretur, versu autem a 306 vespera adesse dicatur — nihil
spatii illi descensui relinquitur. Tum quia idem actus con-
ciliari nequit cum consilio Penelopes (in libro ç) nocte demum
in virorum conclave descendendi. Postremo quod quae agit
Penelope non conspirant cum reliqua narratione. Proponit
sibi amorem procorum excitare ut ab iis acquirat munera
(o 160); quod propositum, adversus ancillam Eurynomam prae-
textu quodam dissimulatum (o 163), ab Ulixe prorsus intellegitur,
postquam rem effectam vidit; quod explicari non potest in ea
quam hodie legimus narratione. Prorsus igitur per se staret haec
pars, nisi versibus 214—243 (quibus narratur Penelopes et Te-
lemachi confabulatio, in qua de Iro quoque significatur) nexus
quidam cum praecedentibus efficeretur; at hi versus abrumpunt
ordinem \'narrationis, quo versui o 213 (indicanti affectus in-
times procorum) statim succedere debet o 244 (quo versu
affectus illi ab Eurymacho declaranlur) ; ipsi autem versus
sunt subobscuri, quod nonnulli ex iis aliunde petiti sunt,
.nec vero de Iro verba facere sibi Penelope proposuit. Itaque
Wilamowitzio additi videntur ut illam solitariam partem de
qua agilur cum praecedentibus coniungerent; non tamen a
diasceuasta; nam is haec eo iudice iam coniuncla repperit,
cum in librum « et o 208 cett. et a 304 cett. transtulerit. Id
tamen cam ob rem concedere necesse non videtf.r; nam
utriusque loci versus saepius recurrunt. Cetera autem in libro
o bene cohaerere ostendit; in qua post rixam cum Iro actam
tiarratur cena vesjiertina; deinde ex])onitur quo j)acto UHxes
illustrandi munere fungcns increpetur a RIelantho. quae Iri-
mentionem facit ct irrideatur ab Eurymacho tamquam men-
dicus senex calvitie ca|)ilis insignis. Haec omnia praeclara
arte\' exposita esse demonstravit vir ingeniossimus nec minus
sequentia: quibus narratur Ulixes response suo Eurymachum

laedens ictum eius effugisse ad pedes Amphinomi quem antea
(a 120—157) araicum expertus erat; ut deinde cum proci
conturbarentur. Telemachum eos increpantem et siniul Ulixem
defenderit Amphinomus, cui morigerati post libalionem factam
proci domos abierint. Sunt quidem in hoe libro versus ex
Iliade translati (a 403 sq. = ^ 574 sqq); sed recte adhibiti
sunt; et praeter illam partem solitariam iudice Wilamowitzio
omnia aptissime cohaerent.

Altera narratio, de Ulixe a Ctesippo crure icto bovino, est in
libro 1\', cuius multa vitia cum Bekker recensuit (Hom Blätter I
pp. 123 sqq.), tum Wilamowitz haec animadvertenda addidit;
post versum v 121 Telemachi profectionem in forum ex libro fi
sumptam esse, cum illic necesse sit, hic neglegatur in sequentibus;
nimis festinanter porro narrari de Eumaeo Philoetioqtieintranti-
bus; qua in parte vss 230 cett. (ius iurandum Ulixis) ex libro t,
responsum pastorum (vss. 235 cett.) ex 9 (299 cett.) sumptum
esse; versus 239—246 (de insidiarum contra Telemachum exitu)
propter rr tantum, item vss. 276—78 (de festo Apollinis) propter <f
insertos esse; bis (vss 250 cett. et 279 cett.) cenam descriptam
et transitum ad narrationem de Ctesippo iisdem versibus factum
esse, quibus in o liurymachi ictus inducitur. Porro in verbis
sequentibus Telem.achi quaedam sumpta ex fr (ut v 315—19 =
!T 105—.09); quas gerit partes .Amphinomus in a, eas hoe
libro m.andatas e.sse .Agel.ao cuidam, tam subito prodeunti qu.am
Philoetius supervenit ; eum autem ex libro x illatum esse ;
ibi enim, nec.atis Antinoo Eurym.acho Amphinomo qu.artum
aliquem inter procos peculiariter distinguendum fuisse, quod in
libro I« opus non fuerit fieri. Quîie ille dicit, ea partim ex
libro O traducta, partim ad persequendam narrationem libri fi
facta esse; Telemachi autem responsum ex e petitum esse
(" 343 sq. = c 398 sq.). Qu.ae sequatur visio Thcoclymeni
eam interpolationem dici non posse, cum ad dementi.ae pro-
corum significationem (n 316) valciit. Inde a versu 389
narr.alionem sequentis libri incipere; qui praecedunt versus
284—86, hoc loco aptos non esse Itaque docet Wilamowitz

92

in libro v inde « versu 122 adhibitam esse Telemachiam {ß, n)
et libros çffcpj^: aeque autem neglegenter ac « hunc librum a
diasceuasta compositum esse ut nexum faceret inter colloquium
nocturnum narratum et caedem procorum. Inde sequi, ut
etiam narratio de Ctesippo ex imitatione nata sit; quod tamen
nobis dubitandum videtur cum diasceuastae certe vires illa
superare videatur.

Narratio de Ulixe icto ab Antinoo occurrit in libro a \\
cuius prima pars (vss. 31—166), defectissima arte composita
ineptis scatens repetitionibus, nihil nisi sutura est a diasceuasta
ad coniungendam Telemachiam cum reliqua Odyssea confecta.
Ultima pars (inde a versu 492) post libri r primam partem
tamquam praeparatio facta est; nam Penelopae de hospite
roganti non ea respondet Eumaeus (vss. 522 cett.) quae ab
ipso in libro £ audiit, sed quae Ulixes Penelopae refert in
libro T. Similiter in ea parte liber 0 adhibitus est; nam
? 539 sq. petiti sunt ex a 384 sq et insolita temporis defmitio
in fine libri q (606) originem habet ex sequentibus. Hae
igitur partes primariae non sunt; narratio autem de Antinoo
cohaeret cum narratione de Melanthio (cf. vss. e 37° cett.),
in qua versus e 226 — 229 üdem sunt, quibus utitur o 362 —64
• Eurymachus ad Ulixem increpandum. Hos in ç ex a petitos
dicit Wilamowitz, quia verba dlv tmi ovp ôî] iç/a accx\'
tftfta&n\' minus apte proférât Melanthius, qui tunc primum
hospitem viderit, quam Eurymachus qui mendicum in o ajjpa-
ritoris vices gerentem attendent. Mihi quidem ut Seeckio de
illa re hoc argumento statui posse non videtur; nam utroque
loco bene adhibiti sunt illi versus. Verba quidem Ulixis ad
Antinoum (q 415—444) partim ex r (cf. e 419 —24 = r 75—80)
p.irtim ex Î [q 426 — 441 = £ 258—272) petita sunt; non
(amen inde sequitur totam hanc de Antinoo narrationem ex
imitatione ortam esse; nam in eoden libro alia par5, narratio
de morte Argi canis, primaria procul dubio est, nec fieri jjotest
ut princeps procorum nihil contra Ulixem peccavisse fingeretur,
cum tamen alterius (Eurymachi) superbia memoraretur. Itaque

93

nec de Ctesippi nec de Antinoi narratione ipsa nobis persuasit
Wilamowitz.

Hucusque progressus Wilamowitz, persequens ea quae Niese
observavit de priore parte libri t, praeclarissima expositione
ostendit eius partis ab initio argumentum id fuisse, ut Ulixes
agnoscendum se praebuerit Penelopae. Idcirco — ut animad-
vertimus — omissis suis ipsius aerumnis hospes orationem
suam transfert ad casus Ulixis, fidem Penelopes conciliare sibi
studet narrato Ulixis in Cretam insulam adventu, confirmât
accurate referens de habitu vestituque eius. Ita commoto
Penelopes desiderio narrat Ulixem apud Thesprotos i) versari;
iure iurando affirmai cum roö fiti\' (fO^ipoprog fiijvóg, tov
ö\' larctuhoin rediturum in patriam, i. e. rij fvi] xal »in
ut Athenienses dicunt. Postridie eius diei (jfj rovfiijvict)
apud lones fes\'um Apollinis celebrari solitum esse ex Ps.
Herod. in vita Hom. c. 33 ostendit IC Meyer in Herme 1892
PP- 3Ö3 sqq. Cum autem huius loei narratione significetur
sequenti die id festum celebratimi iri, apparet hunc ipsum
diem, qua cum Penelope hospes fabulalur, esse rtji/ "hijv xal
vtav\' itaque hospitem per .ambages, oraculorum modo, signi-
ficare Ulixem iam coram adesse. Ita uxoris menie praeparata

i) Versus r 270—302 quibus dc erroribus Ulixis rcferlur convcnicnlcr
priori parti, nis! (juod pro Calypso ponuntur Tlicsproti, Wilamowitz p. 51
anliquiorcs ducit quam versus paralellos £ 321—335; minus rcctc ut
videtur. Nam in £ melius se versus excipiunt; post vss 321 sq. k^îj-oç
(i. c. riicidon) yó(> ïV«"*"\' ïjtti (filijam lórr\' ^ç }rni(jiJn

ynïicr el vss. 323 sq. xni /to» ttv^ftnr\' ïóttlty San ^vrnytiQnx\'
\' Oihiaatvi cett. u.sque ad rbv <f\'f<; y/mifairfft\' (fióro fiijfitvai , .,, sequitur:
<ï>/to(T^ iH ^TQÖf t/i.\' nvtóv . . . IV^n xtttuçro&m xnl tTtitQtinç ïnfitii

itiÙQovi; 0Î (t^ /«n\' Ttffiypovat..... \'Aki.\' fft) nrpJv

Dulichium a<l regem Acastum scilicet (£ 334). Contra in r iter
hospilis Dulicliium versus (quod nisi libro £ cognito non intcllegitur)

intervenit inter vs. 287 (uitvvr âf frpôç tft\'nirôv.....) el r 293

(xrti /to» xfij/iitt\' ct t 30\' sq. [oiâ\' ?r» ryle ifiluir xni

jritiQiâoç nttji; JtjQOY d/r/iJOf»r«») petiti sunt ex a 145 (dyi^pôç ôv ovx/r»
ifrifil(pili<ir »ni jrnrpiifoç n\'tijf Jtjçbv à.7/aafaûnt). Dc ceteris quidem
(ut de versibus £ 15S—162 cx t 303—7 petitis) mihi persuasit Wilamowitz

94

ad nutricem fidelissimam se Ulixes convertit ut ab ea per
cicatricem in lavandis pedibus agnoscendum se praebeat. Eury-
cliae similitudincm formae inter hospitem et Ulixem observanti
assentitur ipse ; postremo sequitur lavatio et dpa\'/vcoQinfióg.
„Das bruchstiick einer anderen Odyssee endet hier\'" — ita
Wilamowitz p. 55; quae Odyssea, si eum audimus, non habuit
transformationem Ulixis, quam in libris r usque ad o esse
dicit. Cum tamen haec pars libri t in eo, quod ancilla
Melantho iierum hospitem laesisse dicitur, cohaercat cum
praecedenti libro, putandum esse dicit aut eum, qui r—0 com-
posuit, antiquiorem librum x adiunxisse aut has partes ab alio
coniunctcis essf:. Fragmentum a se inventum ita explet Wila-
mowitz p. 58 ut narratum fuisse affirmet post dfayycoQiafioir
Ulixem cum Penelope doluni certaminis composuisse (quod
re vera habet vs. m 167), postridie autem adiuvante et conscia
uxore procos Ulixem occidisse. Non igitur narrationem librorum
•f X ad idem carmen pertinere (p. 58); quam rem etiam pro-
bari eo quod altera pars lil-ri t inde a versu 395 (exceptis
T 467—75) suturae speciem ostendat. Sequi enim narrationem
de Autolyco et de origine cicatricis. Omnium iudicio postea
aflictam et versibus aliunde i)etitis compo.sitam, deinde de
ancillis puniendis sermonem inter Eurycliam et Ulixem, nexum
inter consilium « 316 et rem effectam x illatum .ib eodem
qui initio libri r addendo alterum inter n et x nexum ron-
stituit. Inde .sine ullo transitu aut praccedentium memoria
Penelopem verba facere quorum sententia non sine vitiis
aliunde repetita sit. Nam in versibus r 511—17 exaggeratam
redire sententiam versuum v 83 cett.; male adhibitam esse
comi)ar.ationem ACdonis, somnium autem de anscribus ex
iinit.itione augurii quod Helena in libro o explicat ortum;
cum praesertim intellegi non pos.sit, cur adversus tam truQ/iç
offiQov tamen sequenti die post arcus certamen novas nujjtias
se ^inituram esse regina profiteattir. Sed praeter hanc quam
observavit Wilamowitz neglegentiam in n.irrationis momentis
arlhibitis obviam, accedit quod ex versibus C plures dimidio

95

Primarii non sunt, sed ex priore parte eiusdeni libri aut ex
libris SnQcp petiti. — Haec igitur sutura locum occupavit
antiquioris narrationis quam ostendit Wilamowitz: cui nos ita
assentimur ut eius sententia supplenda videatur iis quae Seeck
attulit ; quibus simul refelluntur ea quae in sequenti capite (IV)
de libris v—«> dixit Wilamowitz.

IV. Primum ostendit Wilamowitz non sequendos esse
.Mexandrinos in damnanda ultima Odysseae parte inde a versu
^l> 296. Nam ea parte electa, necesse esset etiam damnare
versus u- 240 cett ubi agitur de nocte a Minerva prolongata,
qui seiungi neqeunt a v; 344 cett. agentibus de aurora .ab
eadem evocata ; item ^ 248 cett (mandata Tiresiae), qui versus
pertinent ad xp 310 cett., enumerationem omnium rerum
.ab Ulixe gestarum continentes. Pr.aeterea Ulixis et Laertae
fiyayi\'WQta^tóg in libro m praeparatur variis locis in praecedenti-
bus: «187—193, â T2-i, Î 173, 0353, ;rr35 —153, 302, 1-41,
xp 117 —152 — qui versus omnes quo loco positi sunt, in eo
turbant reliquam quae ibi est narrationem; unde sequitur eos
propter antiquiorem t.intum libri «1 n.arrationem ill.am a dias-
ceuasta .additos esse Ne ])utemus unum eundemque poctam
narrationem in m et hos locos carmini intulisse, obstat quod
in eo ex hac ip.sa narratione quosdam versus diasceuasta
adhibuit i) ; deinde quod idem in ips.am hanc narr.itionem locum

439—5° (Medontis or.ationem in contione Ith.icensium) in-
seruit quo respiceretur ad narrationem de Minervae .auxilio in
c.aede procorum (x 205—40). Partes igitur qu.asdam libri w,
continuantes narrationem libri v>, di.isceu.ast.ae notas fuisse
app.iret Supra autem ostendit Wilamowitz post priorem par-
tem libri I narrationem abruptam esse: quam sententi.im p. 74 ita
supplet ut aflirmet libroi v—u a di;iscenasta cum prioribus
coniunctos esse. Qui cum aliam expositionem de c.iede pro-
corum et de Ulixe ab uxore agnito continerent, diasceu.ista
inde removere debuit ea quae cum priore narratione pugn.a-

l) n 185 c.x 10 30S, (f 624 cx M 412, f 23 sq. cx m 479 sq.

96

rent. Huius rei vestigium invenit Wilamowitz in loco
X 490 sq. ubi Ulixes, rogatus ab Euryclea ut balneis se pur-
get, abrupte respondet: nvQ vvi> [loi nQÏovLdxov ht fiiyà-
Qotai yipta^œ. Hunc versum reposuit iudice Wilamowitzio dias-
ceuasta pro narrato primitus, ut putat, balneo in quo Ulixes
post caedem procorum ab Euryclea per cicatricem agnoscere-
tur; quod cum narratione libri t conciliari non posse videbat.
Quo factum est ut lavationem ipsam importune introduceret
post 151; hanc enim ibi male positam esse Kirchhoffio con-
cedit Wilamowitz, non tamen hunc locum una cum praece-
denti narratione (v 117 —151) considerandum esse tanquam
libri M praeparationem. Aliam autem narrationem esse in hac
ultima parte Odysseae, nec congruentem cum praecedentibus
carminibus v x etiam inde putat apparere, quod initio libri v
sic loquitur Euryclea ad Penelopem ut ambae certamen in-
stitutum nescire videantur, nec umquam Penelope hospitem
coram viderit; nam versum yp 28 (0 ^tipoi, top nàprtg dri-
fiaaap h fityÓQOKJtp) postea affictum censet VVilamowitz;
et quae sero Euryclea de cicatrice dicat, ea ex antiquiore expositi-
one reficta esse ut aliquatenus constaret sibi narratio. At haec
omnia non demonstrant quod probare vult Wilamowitz, scilicet
inde a fine libri v (vs 387) usque ad finem Odysseae perpetuum
carmen epicum nos habere, quod per suturas quae sint in
altera parte libri t et in libro i- diasceuasta coniunxerit cum
prioribus, in quo Ulixes inscia Penelope jjrocos occidisse,
deinde iixori se aperuisse dictus sit. Addit Wilamowitz idcirco
diasceuastam, cum coniungeret, in-libró r id mutavisse, ut Ulixem
ab Euryclea quidem, non vero a Penelope agnitum faceret ;
eadem autem coniunctione explicari discrepantias inter libros

^ et X

His, quae exposuimus recte Secck adversatus est, cum
observant unum magnumque esse n.arrationis momentum
quod distineat -a quae Wilamowitz coniunxerit et coniungat
qu.le ille distinxerit Nam apparet in libris y usque ad initium
libri T de Ulixe transfigurato agi, inde autem illam formae

97

mutationem non adesse in narratione; magnum igitur momen-
tum, quo liber t cum sequentibus communiter caret, impedit
quominus ç>—w ab illo libro divellamus, aut r cum prioribus
coniungamus. Quod a diasceuasta in libro t mutationem
factam dixit Wilamowitz, — (olim enim Ulixem ibi ab uxore non
a nutrice agnitum esse) — non attendit Eurycléae operam neces-
sario ndhibendam fuisse praesentibus ancillis i); quibus ab illa
demissis tantum sine periculo Ulixes uxori se aperire potuit.
Postremo observavit Seeck narrationem librorum v, x coniungi
posse cum priore parte libri t ; nam ab origine certamen arcus —
quamquam initio libri 9 Minerva instigante id proponi dici-
tur — dolum inter Ulixem et Penelopam compositum esse
ad occidendos procos. Id etiam significari ab Amphinomo in
altera pt-Aviu referenti de caede procorum (m 107):

ttvràn ô \'ijf àloyoïf TTolvxtpSiiijaii\' ài\'aiyfp

TÓ^ot\' ftt>t;nnjQK)ai O-ê/uj\' noXiop rt aiihiQop.

Hac cum sententia narrationis, Penelopa adiuvante caedem
procorum factam esse, ad quam ea, quae in priore libri r parte
relata sunt, necessario poetam duxi.ssent, si narratio uno con-
silio i)rocessisset nec duae diversae expositionis formae con-
iungendae fuissent — cum illa igitur sententia quadrant loci
nonnulli in libro «r. Velut verba Telemachi v 103—105
(w TTÔnot, 1] /«f Ztvç rt(]p/>o;\'« >>^xf Knoi\'lwp\' M^xijn

fttp fioi (jpjyffi (piXij .... ^\'yiXXiü àfi f^/;^o^^at .... yivvÙQ
iyw ytlàm x«t xtnnon«i à(f>Qovi 0-v/iib) tum demum recte
intelleguntur, si de dolo a parentibus excogitato filium edoc-
tum esse putamus; alioqui enim insaniret si laetum se diceret
novo matris consilio, quo probato ea quae iu libro tt secum
Ulixes constituerai irrita futura non poterat non videre. Idem
valet de loois <f 311—rg et 330—42 ubi Penelope hospiti
arcum tradi iubet. Sunt haec omnia indicio narrationem
libri 9> a libri r narratione separ.mdam non esse. Nec vero,

i) t 121, 317, 372.

98

qüod voluit Wilamowitz, libros <p—u> carmen unum et simplex
haberi posse ostendit Seeck demonstranda sutura in libro x-
Occisis enim Antinoo et Eurymacho, Amphinomus a Telema-
cho transfixus cadit hasta, quam ex occisi corpore evellere
non audet Telemachus. (x 9S)- Sed ceteros quid impedierit
procos quominus illa potirentur — quod certe addendum
fuit — referre neglegens abrumpitur narratio versibus x 99 — 125,
aliunde maximam partem petitis, qui prorsus incredibile fac-
tum continent: scilicet dum arma affert Telemachus, Ulixem
sine ullo praesidio singulos deinceps procos non repugnantes
traiecisse sagittis! i) Haec pars (ut initium libri t de remotis
armis) pertinet ad consultationem de armis removendis in
libro quo loco (ut iam Kammer censuit) alia de caede pro-
corum praeparata est narratio, quae Ulixem filiumque fecit
hastis procos adorientes, quibus ipsis ne gladii quidem praesto
essent quibus sese defenderent, ita ut iis per Melanthium
arma afferenda essent ; quae narratio exstat etiam in altera
parte libri x- Versus igitur quos notavimus suturae vice fun-
guntur inter duas diversas de caede procorum narrationes;
quarum prior cohaeret cum priore parte libri t. Itaque cum
quibusdam momentis illa pars continuetur in libris v, x» nec
ipse liber x simplex sit, improbanda videtur ratio Wilamo-
witzii libros v —»> tamquam unum et simplex carmen a prae-
gressis separantis.

V. Capitc quinto a Wilamowitzio agitur de Telemachia,
quantum ab origine comprehenderit et quem locum habuerit
in antiqua Odyssea. Quae cum id agat, ut, relatis ceterorum
heroum in reditu casibus, Telemachum ad societatem paterni
periculi erudiat, necessario eius auctor antiquiorem cognovit
Odysseam. Id firmatur cum eo quod in libro ß eidem indu
cuntur qui in libris (>—v prodeunt, tum quod et in // et in 0
bis augurio Telemachus de patris reditu admonetur — ut de
Protei in â relatione, quae minus cum ipsa narratione videtur

i) X 116 sq.

99

coniuncta esse, sileamus. — Kirchhoffium secutus Wilamowitz
olim Telemachiam uno ordine continuatam fuisse censet, non,
ut nunc, hbris e—£ in duas partes divisam; itaque finem libri <f
et initium libri o diasceuastae tribuendum esse. Narrationi de
Telemachi reditu inserta est in o historia de Eumaei raptu,
quam Wilamowitz fabulam dicit esse populärem, minus bene
subulci personae adaptatam ; pro ea olim narratum fuisse putat
quo modo Ulixes apud Eumaeum devenerit (nempe breviorem
suspicatur fuisse expositionem eorum quae nunc libris #—{
narrantur) et quo modo Telemachus insidias procorum effu-
gerit ; nam ex versibus libri tt 344—448 (unde finis libri J
compositus sit) apparere, id prolixius in c.armine 0 narratum
esse, cum hodie non nisi unus versus (0 301) eam rem attingat.
Res ipsa fert illo iudice ut deinde Telemachia etiam rerum
contra procos ab Ulixe et Telemacho gestarum — quarum
praeparatio exst.at in libro yr — expositionem habuerit. Sed
in libris q (omissis diasceuastae additamentis) a t inveniri quîie-
dam, quae conciliari non possint cum narratione Telemachiae ;
ut hiemis tempus saepius memoratum 1) non congruat cum
transmarino Telemachi itinere, de quo quidem ipso in hia libris
mentio nulla est. Itaque antiquiorem materiam a poeta Tele-
m.ichiae reformatam esse, cum olim in Odyssea sic narratio
procederet, ut versus inr 27 sq. indicarent: Teleimchum ex urbe
(non ab itinere) Minerv.ae fortassc monitu rus ad Eumaeum
venisse. Nam quibus locis in libri.s » { de itinere Telemachi
memoratur 2), hos omnes narrationem turb.ire et diasccu.astae
tribuendos videri; rursus in libris i> a t esse, quae pugnent
cum narratione librorum » Î. — Hanc igitur Telemachiam
diasceuasta iudice Wilamowitzio coniunxit cum antiquiore
Odyssea, quae continetur libris t usque ad J, addita primaria
materia sequentium librorum. Hoc autem Wilamowitz, impro-
b.ata Kirchhoffii sententia de fine .antiquioris quem sumit
Nócstov, unum carmen esse dicit, nec distinctiouem esse

1) £ 457. Q 24, >9\', 572, o 328. t 319.

2) » 412—428, £ 174-184, 515 sqq.

lOo

faciendatn in medio libro ». Nam quosdam locos in v (300,
385) respicere ad priores libros À et transfigurationem exco-
gitandam fuisse simulac narration! de Ulixe apud Phaeaces
succederet narratio de eodem inter procos versanti. Hanc
autem partem (*—S) Wilamowitz cum antiquissimam vocat
totius Odysseae, errare videtur; nam narrationis momenta in
libris T—/ (ubi docemur quomodo Ulixes non transfiguratus
adiuvante per dolum Penelope festo Apollinis die procos sa-
gittis occiderit) ipse p. 112 antiquiora esse concedit quam
narrationem librorum ceterorum de transfiguratione Ulixis, de
auxilio a Minerva lato, de certamine sagittario ea auctore insti-
tuto. Sed id carmen (*—î) quamquam antiquissimum, non
tamen simplex esse dicit Wilamowitz; in qua re diligentius
exponenda reliquum eius opus versatur.

VI. Itaque de priore parte eius carminis observât Circes
quidem partes in historia fabulari antiquiores esse quam Ca-
lypsus, quae in f tantum inducatur; quam solum bas ad partes
agendas — nempe Ulixis occultandi causa — a poeta excogi-
tatam esse ipsum declaret nomen. Attamen in nostra Odyssea
narrationem de Calypso antiquiorem esse quam Citceiara
narrationem: illam enim huic exemplo fuisse. Hoc versibu~
quibusdam iteratis probari dicit Wilamowitz, e quibus omissis
ceteris ut parum validis (* 542—45 ex r 228—31, 166, 400, 426
ex f 391 desumptis) referemus fi 313 J)Qan> i\'ni ^ttrjv äfffiov
ex f 368 (ÔÇ ô\'àfffioi i^afjs (ex hac enim imitatione pravam
illam formam natam esse censet) cum qui secuntur

versus 314 sq. (ffiV St rtepitaat xalviiitf rccTav öfiov
xai nôvvop\' OQWQii ü\'ovQavóO\'fv j/j/l, quod ineptum post 312
Tj/iog ôi TQi^cc l\'vxTÙt tyi\' cett.) ex / 293 sq. petiti sint Multos
praeterea versus ex libro » hi libri * et petiverunt. Quibus
rebus confirmari videtur Wilamowitzio etiam locum de iure iurando
a Circe efflagitato (* 342 -144) imitari * 177—179 (ius iurandum
a Calypso exactum), cum in r narrationis perfecta agnoscatur
ars, in x haec breviter tractata sint ibique vs. 342 Tftjg iTTißrjfifvat
tvptis langueat post x 340 nfjg tnißtjfityai tvyfjg. Itaque

lOI

antiquiorem materiam, fabulam de Circe, apparet reformatam
esse a poeta ad exemplum narrationis de Calypso; quae
non ab origine Ulixeae fabulae pars fuit, ut testatur locus
T 273 cett., ubi in suis erroribus memorandis omittit Ulixes
mentionem Calypsus. Iam inde a narratione de Circe omnia
in * /<• cohaerent: quo fit ut Wilamowitz Kirchhoffii de loco
fi 389 cett. observationem secutus, hos libros ad recentiorem
iVüffroi\' pertinere dicat, olim non ab Ulixe ipso sed a poeta
de Ulixe tertia persona narratum. In quo Nóario cum Ulixes
e Charybdi servatus auxilio Minervae in Scheriam pervenire
debuerit, necesse est eius narrationis in libro t vestigium
superesse: quale re vera in eo reperire sibi videtur Wila-
mowitz quod coniuncto Leucotheae et Minervae auxilio
oratio quod.immodo turbata sit, ut appareat ex t 358 («>lXà
ftäl\' oiinoo miaofi\' cett.) Cur enim, inquit, non sequitur
Ulixes Leucotheae consilium de vestibus abiciendis — quae
iam versu e 321 gravare eum dicuntur — sed expectat dum
rate discussa nulla re nisi tigno ratis sustineatur? Deinde
cum / 445 a Leucothea certior fiat fore ut ad Phaeaces per-
veniat, tamen f 119 nescit terram nactus ubi sit. Postremo
ipsum auxilium Leucotheae non memoratur in f (170) neque
in 17 (27s). Itaque hunc librum t (excepto initio a diasceuasta
addito) ab origine carmen peculiare („Einzellied") fuisse dicit
Wilamowitz, quia per se totum absolutum sit, nec praeter
communem notitiam Ulixeae fabulae ullum aliunde momen-
tum requirat.

Sequens caput agit de NtxvUf^ quam .ab eo, qui carmen
* —£ coniposuerit, in narrationem de Circe illatam esse dicit
Wilamowitz; nam cum n 266 cett. pfxvut respiciatur, tamen
transitus in fine libri x et initio libri X suturas dicendas esse
cum Kirchhoffio. At is talia potius Odysseae diasceuastae
attribuit, non singularum partium compositovibus. — Ceterum
Ntxvia pluribus ex narrationibus confecta est iudice Wila-
mowitzio: n.arr.atio de Eipenore originem habet cx aetiologico
Ut dicunt mytho; vaticinii Tiresiae initium respicit ad Cyclo-

102

piam ; media pars quae est de bobus solis vitandis et de caede
procorum, ut non congruens cum sequenti inter Ulixem et
Anticliam colloquio, recentioris est originis, quod etiam ex
versibus ipsis apparet (cf. A 114 sq. cum » 534 sq.; in priore
loco appositio ccvSqus vntQcpiüXovg post nr\'nxaTu arguit imita-
tionem factam alterius loci, ubi post verba tvQot 8\'ivi
mjfiaTa oikw non continuatur oratio). Pars vero postrema
quae agit de Neptuno placando ad nostram Odysseam non
magis pertinet quam quod sequitur colloquium Ulixis et Anti-
cliae, in quo de Telemacho ut adulto verba fiunt. Itaque
haec ad vetustiorem formam Ulixeae fabulae pertinere dicit
Wilamowitz, secundum quam Ulixes a Troia per continentem
Thraciam in Thesprotiam, inde autem Ifhacam venerit. Huius
narrationis et in Nostis et in Telegonia vestigia manserunt et
constat nomen Ulixis in antiquis cultibus Epiri celebratum
fuisse i) (Wil. pp. 173 cett.); in libro t autem ipse Uli.xes de
itinere suo per Thesprotiam narrat. Haec in I ab ipso Ulixe
narrantur, nec umquam a poeta teitia persona narrata esse
ulla ex mutatione apparet. Itaque Wilamowitzio cum Cyclopia
coniungenda esse videntur in unam narrationem: sic tamen
ut in ea multum temporis interfuisse putandum sit inter
Cyclopis excaecationem et descensum Ulixis ad inferos. —
Secuntur catalogus heroinarum et colloquia cum Graecis ducibus
ab eo, qui composuit, coniuncta per ineptam confabu-
lationem Ulixis, Echenei, Aretes, Alcinoi; nam olim haec non
cohaerebant. Catalogus autem heroinarum magis Hesiodum
olet quam Homerum. Ob memoratas in eo Antiopam Epicastam,
Alcmenam, Megaram, Ariadnam, de quibus in Cypriorum car-
mine Menelao Nestorem narravisse scimus, cum etiam nostro
loco in i, prae caeteris Tyro, origo Nestoreae gentis, praedicetur,
Wilamowitz opinatus est carmen Cyprium huic parti exemplo
fuisse, ut item Maera et Clymene ex Nostis petitae sint.

I) Schol. Lycophr. 800, 799, 809, Stcph. Byz. s. v. TQnfinra Schol.
II. et Eusth. ad A 122.

103

Observavit contra Thrämer, Pergamos pp 129—139, in Cypriis
Antiopam Lycurgi filiam dictam fuisse i), in Odyssea Asopi
(À 260); Castorem mortalera, Pollucem immortalem, illum
igitur solum Tyndarei filium, hunc lovis in Cypriis ferri, in
Odyssea ambos Tyndarei filios dici (A 299). Deesse porro in
Cypriis, quae in Odyssea occurrant, Tyro, Chloridem, Ledam,
Iphimediam, Phaedram, Procrin. Itaque reiecta "Wilamowitzii
opinione ipse Catalogum Aeolorum ex Boeotia additamentum
esse perhibet, quod in eo maxime celebrentur Aeoli nepotes
(Salmoneus, Tyro, Cretheus, Pelias, Neleus, Aeson, Pheres,
Amythaon, Chloris, Pero, Leda, Dioscuri, Iphicles, Eriphyle)
et Thebanae (Alcmena, Megara, Epicaste); quam sententiam
iam protulit Lauer, Quaestt. Hom. 1843. Peculiaris est opinio
Seeckii auimadvertentis (pp. 326 cett.) et in Telemachia et in
Ntxv\'ia Nestoris gentem ita celebrari ut ex Odyssea per
genera V series eius nepotum effici possit. Ab hoc cum originem
duxerint gentes Atticae Paeonidarum, Alcmaeonidarum, Pisi-
stratidarum, Leogoridarum 2), censuit Seeck in eorum Kaudem
haec com])osita esse. Quod tamen de necyia non facile quis
credat, cum et alii multi in ea celebrentur et episodium de
Pero (A 287—97), quocum cohaeret 0 225—55, nihil pertineat
ad l.audes Atticarum gentium. Mihi igitur maxime Thraemeri
sententia placet; ceterum in his partibus ad epica quaedam
carmina respici maxime apparet ex l .\'■97 /liog S\'txtXtitTo
IJov?-tjj quae sententia initio horum carminum (ut in Iliadis
primo libro et 82) suum locum habet.

De tertia p.arte quae continet colloquia cum Agamemnone,
Achille, Ai.ace supra (pp. 62, 64) ostendimus narrationem non
congruere cum prima parte et nonnullos versus inde repetitos
esse videri. Hac in parte cum nonnulli loci attingant quae-
dam, qUiie prolixius narr.ab.antur in parva quae dicitur Iliade
(A 521 yvi\'aicoy tlvma ôwpcap X 547 naîôfç ôé TQCDCOP

1) Wclckcr Kp. Cycl. II 508.

2) Pelerscn, Quaest. ilc gent. Auicis ji. 70.

104

dixaaccp xccî TJallàg \'Aù^vij), cum de morte Agameranonis
versus A 423—25 subobscure référant (quod saepius accidere
yidemus, quotiens antiquioris carminis memoria subest), Wila-
mowitz harum partium fontem dicit fuise Iliadem parvam et
epos quoddam quod \'Atqu^wv jtóO-o^oy appellat Athenaeus;
iniuria a Welckero non distinctum a Nostorum carmine. —
De fine libri X ab Aristarcho damnato Wilamowitz praeclare
ostendit — in quo ceteri eum secuti sunt — hanc partem
Orphicorum sectae deberi, quibus etiam alios quosdam in
Odyssea locos attribuit pp. 169 n. 6, ut genealogiam Aretes
(•7 56 cett ), mentionem Marathonis (57 80).

VIII. Postremo capite agitur de regionibus indicandis, qui-
bus errores Ulixis poetae definierint Ostenditur distinguen-
dum esse inter consilium diasceuastae, occidentem (Scheriam
i. e Corcyram, Siciliam) illis erroribus tribuentis, et illius,
qui carmen t—£ composuerit, maris Euxini litoM (Aeaeam,
Artaciam) locum fabulae statuentis; cum antiquior fama de
Ulixe per continentem Thraciam in Thesprotiam, inde Ithacam
profecto fuerit; cuius famae vestigia in aliis carminibus repe-
riantur. Sed omissis bis, quae non multum valent ad indi-
cium de compositionem Odysseae ferendum, perlustremus
.breviter expositionem totius sententiae quam Wilamowitz pp.
227 cett. fecit. Odysseam dicit, exceptis nonnullis interpola-
tionibus, a diasceuasta tamquam unum carmen compilatum
esse ex tribus carminibus, additis suturis quales sunt liber n,
finis libri â, initium librorum * et 0, liber 1» cett. Horum car-
minum recentissimum (III) qui composuit cognovit reliqua, si
Wilamowitzium audimus; nihil nisi caedem procorum ille
cecinisse ei videtur: inde libros <t usque ad w in Odysseam
exceptos esse dicit. Sequitur secundum temporis ordinem
Telemachia (II), quae olim perpetua narratione continuata ei
videtur esse nec in duas partes tä Nôcstiû divisa\'; ad eam
referendos esse Odysseae libros ß usque ad cf ct 0 usque ad t,
ita tamen ut maior pars horum librorum (0—t) iam antiquis-
simi carminis membra fuerint. Antiquissimum autem illud

05

(III), dicit carmen quoddam, ex quo in Odyssea recepti sint
libri f—£ et maior pars eorum quae sequuntur usque ad v.
Hoc carmen ut antiquissimum ita non unum nec simplex, sed
ipsum ex IV carminibus natum esse censet; quorum primum
(I\') egerit de Ulixe apud Aeolum, Laestrygones, Circem, Sire-
nas, Scyllam Charybdimque versanti, de bobus Solis et de
rebus Phaeacensibus; quem recentiorem JVóarof Kirchhoff
appellavit. Secundum (P) carmen epicum singulare esse de
Calypso, de Ulixe naufrago, de Leucothea. Tertium (P) de
Ulixe suos casus narranti, quae perpessus sit apud Cyclopem
et in consulendo Tiresia. Postremum (I*) esse carmen con-
tinens dvayi\'WQKftióv Ulixis et Penelopes et caedem procorum
quae iam evanuit. Haec ultima (P et I*), antiquissima
totius Odysseae, olim quomodocumque cohacsisse Wilamo-
witzio videntur: nunc iam nexus qui fuit periisse. Ut illud
carmen I, ita carmea II quoque ex antiquioribus carminibus
contractum esse probabile ei videtur.

Haec est sententia Wilamowitzii, in qua quod dc carmine
III dixit iniuria dictum esse animadvertimus, cum quibusdam
momentis narr.itio librorum v»—w continuet narrationem libri t.
Sed in universum non pl.icet nobis eius opinio, primum quod
iusto saepius artificium variorum carminum contrahendorum
adhibitum esse vult; nam distinguit inter di.isceuastam totius
Odysseae et ilium, qui carmina £ (I) contraxerit, cum
uterque tamen eundem .igendi modum secutus esse in compo-
sitione i)utandus sit; suturae enim utriusque eandem indolem
habent. Deinde mirum videri potest si iam carmina perpetua
exstarent, quale est P, eodem tameu tempore epica carmina
singularia („Einzellieder") ut P in memoria hominum fuisse.
Postremo idem contra Wilamowitzii sententiam valet, quod
contra Kirchhoffium attulit Steinthal, non veri simile esse dias-
ceuastam materiam adeo dispersam, variaruuï aetatum carmi-
nibus longioribus brevioribus comprehensam, adhibere potuisse.
Quodsi Wilamowitz quoque felicior fuit in dirimendis partibus
quam in constituenda antiqua Odysseae forma, tamen ingeniosis

io6

suis observationibus, excelsa doctrina, praeclaro expositionis
artificio post Kirchhoffium unus omnium maxime valuisse ad
hanc quaestionem solvendam merito iudicandus est. Postremo
loco nobis tractandus est

Otto Seeck, Quellen der Odyssee rSSy Qui postquam
statuit illos locos qui narrationi quam nunc habemus Odysseae
repugnent, indicare antiquiorem nexum iam deperditum, com-
paratis (ita ut monstravimus pp. 96 sq.) libris t et censuit
ultimae Odysseae partis narrationem niti duobus carminibus
heroicis („Epen") quae nonnullos versus communes habuerint
(t 249 = rp 231, T 250 = ^ 206, t 260 = rp 19) et uno
momento ita conspiraverint ut in utroque per cicatricem pedis
Ulixes agnosceretur; sed in altero Seeck putat aptius illum
dvccyvcDQiafióy inventum fuisse, quo Penelopes auxilio in caede
procorum uteretur Ulixes — inde autem priorem partem libri
r sumptam esse; — in altero occisis demum procis dfayvœniafiôp
evenisse ad stabiliendam veritatem de persona Ulixis; quare
ibi non rebus ipsis oblatus, sed ex antiquiore illa Actione
asservatus esse Seeckio videtur. Pergit igitur Seeck investigare
quid ad prius, quid ad alterum carmen referendum sit ex
ultima parte Odysseae. In antiquiore carmine — ut suspi-
catur — Ulixes agnitus et adiutus a Penelope, dolo composite,
procos sagittis confixit, ut est initio librornm r et quare
id carmen Seeck vocat „die Odyssee des Bogenkampfes" nos
littera \'A indicabimus. Caedes autem procorum secundum Seec-
kium in A peracta est ab Ulixe praesidio Telemachi et duorum
pastorum uso, die festo Apollinis, qui-patrius Ulixeae familiae
deus aestimatus sit (t 86, v 276, v 338, 267, 364, x 7) non,
ut in nostra Odyssea, Minerva. In recentiore carmine — quod
ille „die Odyssee des Speerkampfes" nominat, a nobis littera
B notatur — inscia Penelope caedem procorum secundum
praeparationem in n factam dicit per Ulixem et Telemachum
in procos subito impetu hastis asservatis irruentes; quare in
altera parte libri x de armis absportatis sermonem fieri (x 139)1
quae rçs nçç in priore parte eiusdem libri nec in Ç) appareat.

lo^

Quod autem Seeck in libro x notavit versus 23—25 tanquam
ex B insertos, in eo sequendus non videtur: nempe quod ibi
narratur procos circunispexisse hastas et scuta de pariete
capienda, his armis iis opus erat, etiamsi nullum dolum Ulixis
suspicarentur, ut continuo ab Ulixe poenas temeritatis sumerent
eminus et ipsi contra sagittas eius muniti essent; cui rei gladii
non sufficiebant : quodsi igitur nihil de armis absportatis antea
relatum est, tamen hic locus aptissinms iudicandus est. Qui
ipse quidem fortasse causa fuit, cur postea novum illud momen-
tum de armis absportatis excogitaretur. Apparet in A viros
gladios suos domi etiam et inter cenam secum habere solitos
esse ; contra in B arma deponunt domi, cum alioqui praetextus
armorum ablatorum a Telemacho procis proferendus (jt 291 cett.
fitj TTüis oîpcùùépTfç . , .. \'yUXtjXovg TQÓJdïjtf naxctiGfxiptjrt
Ti öaTra) ineptus esset Hac quoque in re A magis anti-
quitatem sapere quam B, ex eo quod observavit Thucydides
(I : 6 : i) cuipiam potest videri. Ad A pertinere vidimus
priorem partem librorum t et x et librum <r fere totum; inde
profectus Seeck ceteras p.artes indagavit. Dux procorum cum
sit Antinous, qui primus c.idit in x> Seeckio iudice ad A
etiam pertinet n.arratio de Ulixe ab Antinoo icto, .id qnam
respicit 99 op xordri^ia cett. Qui versus prob.ire ei videtur
iniuriam illatam esse codem die, quo caedes facta sit; quod
ipsa quoque narr.atio .adhuc indicat N.am p 497 exclamat
Eurynome: ovx av Tig TOihtap yt ii)fl(>0j\'0P j)ó\' Vxoiro
quo versu procis perniciem imjjrecatur eodem die futuram.
Saepe autem usu venit apud Homerum ut in alicuius per-
son.ae voce significatio lateat facti futuri, cuius significationis
conscius non sit qui vocem profeit; ut a 115 cett. v 116 cett.
çp 402 cett. Quod in carmine A iuxta Eurycleam (quae agit
contrarias Melanthus ancillae partes) altera etiam ancilla prodit
id ea mente factum est, ut esset quae Ulixem reducem esse
ignonans, ominosam eiusmodi vocem inscia proferre posset;
quae deinde rebus ipsis confirmari debuit. Quare huic omini
convenienter caedem Antinoi et procorum codem die quo

io8

iniuriam Ulixi ab illo illatam putabimus factam esse; et re
vera quo loco nunc illius iniuriae narratio posita est, q 336—
491, pugnant quaedam cum cetera narratione; nam Penelope
Ulixem ab Antinoo ictum oculis suis conspicit, quod et eius
exclamatione 494 aï&\' ovriag avxov at (5aP.ot xXvràxo^og
""AnölXüJv! et versibus sequentibus apparet; id autem pugnat
cum reliqua narratione libri ç. Cum versibus p 365 cett. ap
pareat, Ulixem tum primum mendicantem inter procos indue-
tum esse, diasceuastae, si occasionem quaereret adiungendis
aliis ex carminibus aliis iniuriarum expositionibus, quas item
mendicanti Ulixi illatas esse memoraret, haec de Antinoo nar-
ratio seiungenda fuit ab antiquissimi carminis exitu, quo pro-
corum proponebatur caedes.

Illam autem de Antinoo narrationem contra Wilamowitzium
antiquissimam esse contendit Seeck, cum etiam in ilia nihil
de transfiguratione Ulixis appareat; nam p 366 wj ft TTTcoyàç
nakai tirf minime arguere re vera Ulixem mutasse formam et
contrarium indicare p 484 cett. ovXófitv\', tî Stj not) rig
inovQàpioç O^tóg tariv cett ; idem locus probare Seeckio vi-
detur, in A semel tantum Ulixem nec nisi ab Antinoo ictum esse.

Itaque secundum eum narrationes similes in 0 et ex imi-
tatione ortae sunt; et révéra narratio in a cohaeret cum epi-
sodio de Iro, in quo Antinous insolitas omnino partes agit
cum Ulixi faveat, et transfiguratum esse Ulixem dare apparet
(a 69 sq.) Illud episodium per narrationem de convitio ab
ancilla Melantho Ulixi facto — in qua Irus memoratur —
cum narratione de Eurymacho cohaeret; in illa Melantho no
tatur ut Eurymachi paelex (0 325). Hanc narrationem primo
quidem obtutu videtur respicere locus t 65 cett. j; ô^OSvafj^
hivint MiluvOô) SttlxtQov avrig ; sed acrius consideranti
apparet non ita rem se habere. Nam post versus i 91 sq.
(verba sunt Penelopes)

* TïâPTwg &aQaa)Jt], xtfov (iôttg, ov ri fit XyjOtig
tçôovaa fitya i\'çyop 0 afj xt(ftt7,fj àpafià^ttg\'

09

quae secuntur a diasceuasta immutata sint necesse est, aut
enim omnino non aut falso explicant quid illud fiiya tgyov
dicat esse Penelope; quae in antiquo carmine illis verbis im-
pudicitiam ancillae notasse videtur. Cur haec mutaverit dias-
ceuasta, ea sola causa reperiri potest, quod olim h, 1. narratio
pugnaret cum libro 0, i. e, quod h. 1. non Eurymachi, sed
Antinoi paelex diceretur Melantho, Itaque hic locus nullo
modo cum narratione libri a coniungi potest et illud üttltfQoi\'
avTtç ad narrationem iam deperditam spectat (Seeck p. 34).
Restât ex libro o narratio de Penelope ad procos descendenti,
quam repugnare ceterae narrationi ostendit Wilamowitz. Quae
antiquiore forma- ad A pertinere pote.st; nam si continuo
antecesserit olim caedem procorum, non mirum est Ulixem
intellegere consilium uxoris (0 281) cum colloquium nocturnum
libri r praegressum sit, neque ipsius Penelopes agendi ratio
mira videtur. Animadvertendum etiam, initio huius narratio-
nis ((T 163) Penelopem loqui cum eadem Eurynome, quam
etiam in loco ad A pertinenti libri q deprehendimus. Sunt
tamen in hac narratione quaedam, quae ad A pertinere non
possint: au.\\ilium Minervae (a 190 cett.), verba quae Penelope
facit cum Telemacho. Mutata igitur forma apparet banc nar-
rationem nostrae Odysseae partem factam esse.

Hucusque hanc carminis A narrationem Seeck constituit:
Ulixes noctu cum Penelope collocutus per cic.itricem ab ca
agnoscitur, adiuvante Euryclea : dolo qui versatur circa certa-
men sagittarium inter cos composito (t), postridie Ulixes inter
procos versatur, ab Antinoo crure bovino percutitur, qua re
])crcepta Penelope (p) descendit ad procos, a quibus munera
elicit spe instantis novi matrimonii (o); ad eligendum alterum
maritum proponit certamen, in quo Ulixes arcu potitus exuta
simulatione procos interficit Apollinis usus tutela (<//

Ut satis probabilia haec .nestimand.i .sunt, ita quae deinde
de praecedenti n.nrratione c.irminis A protulit infirmioribus
argumentis nituntur (pg. 42—76). Locum q 567—606 ad A
pertinere dicit, quem plerique pro sutura habuerunt, hisce

tïö

permotus rationibus. Quod dicit Eumaeus ? 515 TQfig yuQ
ötj jxtf pvxTUi t\'fov XQia ô\'ij^at Îqv^u id, cum non con-
spiret ratio temporum hic indicata cum ipsa narratione, Seeck
negat convenire suturae, qua scilicet a significatione antiqui
carminis non aberraretur in notandis temporibus. At in ipsa
narradone librorum s—tt totidem dies noctesque sunt quae
quidem proponuntur; addendam esse unam noctem qua Tele-
machus Pheris apud Dioclem ver atur (0 188), id facile fugere
potuit diasceuastam, cui ipsi quoque ea pars libri 0 debetur.
Deinde discrepantiam notât Seeck inter ç 569 tvi fuyànoiai
et Q 506 iV üulüfKa, quo testimonio usus Penelopem secun-
dum carmen A in virorum conclavi sedentem facit, Ulixem
autem, apud aram nympharum (q 205 cett.) ab Eumaeo relic-
tum, nondum intrasse domum suam. At Penelopem non inter
viros sedere arguit q 492: aspicit quidem quae inter cos
geruntur, non tamen ipsa versatur inter cos. Tum ne des
census quidem eius (in libro a) — quem tamen Seeck ad A
refert — locum habere posset, si inter procos versari solita
esset ex antiquo more, ut vult Seeck. Et promiscue interdum
usurpari nomina fxiyuQov et &à?M/nog ostendunt et multi alii
loci et a 185 i 374 v» 41 a 315. Itaque discrepantia quam
ftotat Seeck nulla est. liaec omnia non valent contra id,
quod maxime suturae speciem praebet: Eumaeum versibus
Ç 522—525 Penelopae de Ulixe non ea referre, quae ab ipso
in £ audiit, sed quae Ulixes Penelopae in t dicturus sit.
Quodsi tale quid praecessisset, non Jiaec eadem ex bospite
quaesivisset regina in colloquio nocturno. Deinde versus
(> 534—38 petiti sunt ex /J 55 — 59, cum in (> minus bene post
538 oioj- \'Odvaaivg i\'axt excipiat versus 539 f} ö\'^Oóvattlg
fl&ot cett. ; quod contra Seecki sententiam valere apparet ;
nam poetam antiquissimi carminis a a Telemachia versus
petivisse non est credibile.

Qtwd superest in libro q, narratio de Melanthio pastore, ad
A pertinet, quia cohaeret cum narratione de Antinoo (q 370);
item — de quo immerito dubitat Seeck — discessus ex tugurio

Ill

Eumaei (e 182 cett.); nam tempus matutinum indicatum
(ç 190 sq.) convenit cum congressus Melanthii tempore, qui
pecudes agit ad cenam procorum (p 214) et in eo, quod
hiemale tempus clare indicatur {q igo sq.) conspirât narratio
cum aliis locis in carmine — Cum alii locum ç 31 —166
suturam esse di.xerunt, Seeck hanc longiorem esse putat et
extendi usque ad versum 182 et omne initium libri q eodem
refert; quia in his quaedam pugnent cum partibus carminis J
(cf. Q 170 cum Ç 213: idem limen ç 30 vocatur lapideura t 339
fraxineum) et inducatur Medon (ç 172) qui absit ab antiquis-
sima narratione; sed maxime ob multa verba in hac p.arte
((> I —182) obvia, quae aliéna sint a carmine a] qua de re
postea acturi sumus. Narr.itionem Eum.iei in libro 0 ad
refert Seeck, oblocutus Wilamowitzio : qua ex narratione etiam
antiquissimum momentum Ulixeae fabuUie indagavit, Ulixem
ipsius solis in mytho partibus fungentem servo suo se in
servitium dedisse; cuius momenti in multis ad solem perti-
nentibus fabulis occurrentis memoriam tantum non omnem in
nostra Odyssea exstinctam esse. Item librum J ad ^ referen-
dum esse dicit, quod ad ipsam materiam attine.it: nam formam
ad narrationem carminis It aptatam esse. Hinc iam ulterius
indicaii posse partes ad A pertinentes negat; verum ne ultima
quidem comperta esse iam diximus; prorsus vero incerta,
qu.ie deinde .idhibitis singulis mentionibus de reliqua narratione
carminis ^ dicit, quam omnino non receperit nostra Odyssea.
Itaque in co carmine n.irratum aflirm.it fuisse Ithacam venisse
Ulixem Dodona (t 296 £ 327), ubi lovis admonitus esset
oraculo ut clam rediret in patriam ; cuius de erroribus non
ita ut in iVöarw expositum ibi fuisse, hoc contendit testimonio
(juod T 269 cett discrepant a narratione prioris Odysseae
partis et x 204 Eurybates nominatur tanquam fidissimus
Ulixis comes, quem noster Màavoi non novit. Insidias Tele-
macho structas etiam ^ habuisse (e 251, 595 x 51), qui tamen
in eo carmine non gerat magni momenti partes. De caede
procorum, in morte Agelai ad fastigium quoddam perducta,

112

non absurda quidem fabulatur Seeck, sed quae utpote nullo
testimonio confirmata hic persequi supersedemus i). Sed
prae ceteris haec bene ostendit Seeck, in altera parte Odysseae
duorum carminum narrationem coniunctam nos habere; plus
autem andquioris ibi carminis superesse quam putavit Wila-
mowitz et semel tantum (non bis, ut ille censuit) a dias-
ceuasta mutationes factas esse ut duorum illorum carminum
narrationem coniungeret; postremo horum qui composuit recen-
tius cognitum habuisse et imitatum esse antiquius carmen.

Carminis recentioris (B) auctor UHxis et Penelopes dva-
yvooQiaiióv post caedem procorum posuit et pro certamine
sagittario pugnam hastis gestam finxit. His duobus momentis
ceterae posterions Odysseae partis narrationes inter se con-
spirant: est tamen unum, quo inter se illas pugnare animad-
vertimus. Nam cum in libris v n Minervae opera Ulixes senis
mendici induat figuram, non amplius ea formae mutatio apparet
in libro ■>v. Cum autem non magis credere possimus, poetam
in carmine B componendo suae ipsius narrationis oblivisci
potuisse quam illud mutatae formae momentum in v ^ additum
esse a diasceuasta, relinquitur iam ut dicamus narrationes illas
posterioris Odysseae partis referendas esse ad duas eiusdem
carminis (B) conformationes ; quarum altera quam Seeck vocat
„die Odyssee der Verwandlung", nos B", illud momentum
habuerit, cum altera („die Odyssee der Telemachie," nos B\'\')
eo caruerit.

Itaque Seeckio iudice ad B® referenda; i)osterior pars libri
totus fere Uber n, episodium de Iro,. iniuria a Melantho et ab
Eurymacho illata (o); item narratio de Argo cane in libro q,
cum huius carminis poetam canum indolem respicere amanter
solitum esse ex pluribus aliarum partium locis appareat. Deinde
prior pars libri £ (i—190), in qua nonnulla discrepent a

i) Ceterum in Ovicliana de pugna Persei et Phinei narratione (Metam.
V \'170 sqq) talis révéra occurrit Ttt^tTTfrnn, qu.ilem h. 1. sibi finxit
Seeck.

3

posteriore parte (cf. J 85 cum £ 293 cett. iudicium de praedo-
nibus marinis; £ 171 cum £ 392 de iure iurando); quamquam
haec nimis infirma nobis videntur. Nexum inter has partes
restituere conatur Seeck, usus quibusdam praedictionibus ibi
obviis quae ipsa narratione confirmatae fuerint necesse sit; ut
versus tr 282 cett. adhibet ad statuendum de caedis procorum
narratione. Nonnullas ex his removisse suspicatur diasceuastam ut
alteram narrationem adiungeret, quemadmodum in libro £ versus
174—184 addiderit ad adiungendam Télemachiae (Bb) narra-
tionem. Sed de cetera quam restituit narratione carminis Ba ut de
iis quae ante caedem procorum in eo facta sint, idem valet
quod diximus de carminis A narratione ab eodem .suppleta :
scilicet cum in nostram Ody.sseam omnino reccptae non sint
hae partes, iudicari non posse utrum sic an aliter narratio
progressa fuerit; quamquam nonnulla recte observ-ita sunt a
Seeckio, quae cum sua conformatione narrationis congruunt:
ut quod "313 cett ancillae removentur ex virorum conclavi,
id indicare videtur caedem procorum non diu post habuisse
locum. Quae supersunt ex i)osteriore Odysseae parte cxceptis
l)aucissimis — ut putat Seeck — diasceuastae suturis, haec
pertinere dicit ad B\'\', Telemachiam, de qua post examinatum
librum v protulit opinionem quam sequi nullo modo possumus.
Dicit p. 122 de libro v ita: „nur die Einzelheiten sind schlecht,
der gesannnte Aufbau der Handlung dagegen von grosser Meister-
schaft", p. 123: ...\\lso die Conception des ganzen gehört
einem hochbegabten Dichter an, die Verse einem elenden
Pfuscher.\'\' Haec minime vera sunt; narrationes quidem de
Ctesippo ct de visione Theoclymeni non magis quam somnium
Penelopae initio libri diasceuastae tribui queunt: sed quae
superest maior pars libri neque eiusdem est artis et solito
compositionis genere — quod efficitur versibus aliunde petitis,
sententiis male coniunctis quae alibi separatim feruntur —
diasceuastae operam arguit, qua (ut eodem consilio similibus
suturis quales sunt f», finis, f ct o init. alibi usus est)
aliquatenus restitueret nexum iam deficientem inter r et v

8

ii4

Quod autem hic nexus non satis aptus factus est, cum cer-
tamen sagittarium eo non praeparetur, id non eo valet ut dias-
ceuastae hanc operam tribuere dubitemus, cuius haec ipsa
natura est ut plerumque non assequatur quod studet efficere.
Perperam igitur Seeck non distinxit inter partes libri v et de
eo tamquam uno et simplici tale indicium protulit (p. 124):
librum ilium parcem esse Telemachiae, quam alius invenerit,
alius scriplo mandaveritj qui quotiens primarium consilium
labente memoria assequi non potuerit, suo Marte suturas sup-
pleverit; eandem igitur Telemachiam imaginera praebere ac
totam nostram Odysseam. Mira illa sententia, nitens perverso
de libro v iudicio, deinde fundamento est omnibus, quae
Seeck de Telemachia (B\'\') dixit; quare sua de hoc carmine
iudicia nobis quidem probare minime potuit. Ut non modo
episodium de Mentore in libro x sed etiam, a sano Kirch-
hoffii iudicio discedens, librum a totum ab origine Telemachiae
partem fuisse affirmat, non minus quam ß, y, ô. At qui librum
ß fecerit, eiusdem librum a (qui quasi quoddam excerptum iUius
est) esse non posse ostendit Kirchhoff; non igitur Telemachiae
poeta hunc fecit; illum autem librum suppletum ab alio esse
quem, ceterum bona praeditum memoria, initio scilicet scribendi
memoria defecerit, id non facile quisquam sibi persuadebit, cum
jiraesertim plurimis locis ideiii illi incommodumoccurrisse eodem-
que semper remedio damnum esse resartum putandum esset.

Telemachiam maxime operi insertam esse ut ceterorum
heroum a Troia redeuntium casus aJiungerentur, concedit
Seeck; horum narrationem non uno ex fonte esse petitam
inde probat quod nonnullis locis bis idem narratur ; qua de
re iam Friedländer egit in Philol. IV p. 580 et Neue Jahrb.
f. Phil. u. Päd. suppl. III p. 460. Quales sunt <f 244 cett., â 280
cett., y 160 sq. Utrum in talibus iteratis recipiendis poetae
potius an diasceuastae operam agnoscemus, cum praesertim
aliis locis (ut ^ 424 cett. 329 cett.) hunc idem commisisse
videamus? Diasceuastae, ut equidem arbitror. Huius igitur
opera latius patet quam putat Seeck; qui cum toiam Tele-

tis

machiara Germanico vocabulo nimis in bis studüs frequent!
„Flickwerk" vocat, errare yidetur non aliter atque Sittl, qui
idem fere censuit.

Sed enim videamus, quo modo in priore parte Odysseae
narrationem carminum B^ et B*» distinxgrit Seeck. Primi libri
a /:/ y cf, ab eo referuntur ad Telemachiam ; in Phaeacide duas
narrationes coniunctas esse probare studet, monens idem agi
Nausicaae auxilio ac Minervae partibus (cf. »/ i8 cum f 114,
300, 325 cett. 7] 75 cett. =: ^ 313 cett.); hortique Alcinoi
descriptionem in itemque responsum quod 17 241 cett. Ulixes
det Aretae, ex duobus partibus constare, quae olim coniunctae
fuisse non possint, quomodo etiam duabus ex narrationibus
postea coniunctis factum sit ut in libro 0- bis lacrimas fudisse
fingeretur Ulixes. Item orationem Nausicaae ^ 255—312
compositam esse du.ibus eiusdem orationis conformationibus
(255—289 et 28;—312) contractis non sine vitio; quale
quid etiam factum esse in loco v 200 — 16. Duas autem
illas narrationes rerum Phaeacensium vel in minutis ita sibi
similes fuisse dicit Seeck, ut difficile sit distinguere quid ad
hanc, quid ad illam narrationem referendum sit; sed cum in
libro V (quem ad B" pertinere constat propter transtigurationem
Ulixis ibi narratam) memoratum reperiamus Minervam in
Scheria Ulixi praesto non fuisse addita (ita ut in fme libri C)
causa, patet eas partes Phaeacidis, quae .auxilium Minervae
habent, ad Telemachiam refercndas esse, ut ^ 259—89 7 18—81 ;
.altéras autem horum locorum enarrationes ad B®. Sed in
carminum B» et B\'* partibus ulterius tlistinguendis non effugit
Seeck inanem discrepandarum quaerendarum libidinem; velut
quod dicit pugnare inter sese ^ 50 cett. et ^ 36, 66, cum non
ambobus jurentibus (ut est f 50) sed patri tantum somnium
narret Xausic.aa; at non attendit versu 76 Ö\'ti\' xiarrj

cett. ajjp.arere, matrem quoijue adhibitam fuisse colloquio.
Non iuv.at omnes discrepantias a Seeckio notatas persequi;
quibus sibi persuasit hisce ex partibus compositum esse
librum :

ii6

f 1—40 B».

Î 41—52 Bb.

f 53—250 B^ (in his tarnen esse nonnullos versus ad B\'\'
pertinentes).

f 255—288 BK

f 28g — 17 17 B® (in his item nonnullos versus ad B"»
pertinere).

Mirum certe opus fecisse putandus est diasceuasta, cum
brevia fragmenta tamquam tesserulas „endo pavimento atque
emblemate vermiculato", singulis interdum versibus (aut dimidiis
etiam), suo marte additis, in unum carmen connexuerit! Nec
praeter illam observationem de duplici recensione orationis
Nausicaae ullo probabili argumente Seeck adductus est ad
ita distinguendum librum f, nec maions sunt momenti ea,
quibus permotus similiter distraxit librum t; ; e quibus unum
exemplum addere libet. Dicit Seeck versu 17 146 \'Aqi^ttj
&v\'\'/ccTfQ "^Pijl^voQOs dpTL&toio incipcre novum fragmentum
carminis B*; nam narrationem hiare eo quod fmito Ulixis
alloquio convivae Alcinoi non dicti sint ullo verbo significare
admirationem, cum tamen ante hunc versum dicatur : 143 sq.
xal TÓTt ö)j {i\'avToTo (i- e. intrantis Ulixis) näXip ytfro
&f(TqiuTOç dt]Q. O\'i S^avtoi tytvovro óófiop xàxa (pwxu
ISóvxtg Qcttlfia^ov ö\'doóco/Tf? cett. Quod igitur nihil mirentur
hospitis praesentiam, eo apparere nihil insoliti eius introitum
habuisse, itaque nebulam quam ex narratione carminis B
quoque Ulixi circumdederat Minerva (7 14) iam ante intratam
Alcinoi domum rece.ssisse, quo tempore scilicet Ulixes incolam
quendam sibi occurrentem (nam talem sibi Seeck narrationem
finxit) viam rogaret (p. i\'.ii); itaque Sêeck versus 17 143 sqq.
et versus 17 146 cett. diversorum carminum esse perhibet.
At, rogamus, quid tali ex narratione carminis B* — multo
quam Telemachia perfectiore, ut dicit Seeck — totum illud de
nebula Ulixi circumdata sibi voluit? Ob.servatio ipsa, minimi
aut nullius potius momenti (minime enim post versus v 143
desiderantur verba mirantia convivarum) duxit ad reconstruc-

117

tionem narrationis quae vituperanda foret, si non potius ficta
omnino dicenda esset. Itaque quae de libris f 17 protulit Seeck,
nobis quidem nequaquam probanda videntur.

Narrationem quae vocatur dnóXoyog \'AXxivov non iam
in prisco carmine 2f~cum Phaeacide coniunctam fuisse ex eo
apparere dicit Seeck, quod earum coniunctio coegerit unum
diem addere iis, per quos Ulixes in Scheria versatur, quo
tamen narratio nihil progrediatur; quod iam effectum sit inter-
positis >l 328—385 et initio libri v. Haec sententia (frustra a
Kammero impugnata) fîrmatur adhibitis Kirchhoffii observatio-
nibus de compositionis differentia quae est inter libros x, /» et
librum firmatur etiam eo, quod finis libri & (572 cett.)
suturae speciem praebet. Olim igitur in B sic narratum fuisse
dicit Seeck, Ulixem a Nausicaa acceptum Alcinoi domuni
venisse; postero die certaminibus publicis exhilaratum, vesperi
profectum, tertio die dormientem Ithacam pervenisse. Hic
tamen iterum verum non vidisse Seeckium nobis persua-
sum est; parum enim momenti habuisset in compositione
carminis B Phaeacis illa, in qua praeter nominis profes-
sionem nihil egisset Ulixes, quem vel apud Aeolum suos
casus narravisse videmus (x 15). Scilicet Ulixes cum, quo-
cumque venerit, rogantibus iis, qui eum exciperent, de suis
erroribus, satisfacere debuerit enarratione rerum gestarum,
quavis fabulae Ulixeae conformatio necessario ad id duceba-
tur inventum, ut semel Ulixem faceret narrantem suos casus,
uno in carminis loco nactum occasionem aptam dignosque
auditores. Neque ullo argumento refellit Seeck sententiam
Kirchhoffii et Wilamowitzii, partem quandam tov ànoXàyov
(». A) iam ab initio cum Phaeacide coniunctam fuisse; nam
quod dicit librum ► quoque olim tertia persona conceptum
fuisse, postea in primam personam mutatum esse (pg. 171) —
sed multo aptius quam libros x, — id calidius de toto
libro ► statuit, quod fortasse non valet nisi de initio. Testi-
monio enim usus est versibus » 54 sq. aTtjaàtiU\'oi ô\'tftà-^oi\'To
fiàpjf .... JiàV.ov ô^àXXtjXovq )[uXxtj(>iaty ty^flfjaiy ipiibus

ii8

in versibus tertiae personae occurrunt, cum in praecedentibus
et sequentibus primae personae sunt. Sed ut diximus, hoe
tantum probat minus apte expressam esse narrationem de
Ciconibus, quae muitos versus, illis non exceptis (cf. -S\' 553)
aliunde petitos habet (» 42 ex A 705 » 51 = ß 468 <■ 56 = 0 66
A 84 i58 = ^86/ï\'779); nihil autem probat, Cyclopiam
quoque similiter ac libros x, immutatam esse.

Sed in iis, quae antecedunt librum », duarum narrationum
coniunctarum vestigium reperire-sibi visus est Seeck in eo, quod
bis Ulixes carmine vatis Demodoci ad lacrimas permovetur.
Itaque cum totum librum & ad Telemachiam refert, priorem de
Ulixe lacrimanti narrationem ex B" sumptam esse dicit, nulla alia
re fisus, nisi quod maius artificium huius narrationis proprium
esse censet carmini B% ad quod etiam narrationem de Calypso
eodem usus argumento refert. Quae sententia tota pendere
mihi videtur a falsa eius opiniotie de deficienti Telemachiae arte.

Idem adduxit Seeckium ut librum » ad B", x ad Tele-
machiam refeiret, ita tamen ut hic illic particulas quasdam
alterius narrationis alteri innexas diceret; velut in libro x
genealogiam Circes (x 137—139) ex B" illatam, quia aliis ex
locis appareat eius carminis poetam gaudere genealogiis. Haec
sententia non longe distat a ratione Kammeri, qua interpola-
tionum numero tales loci habentur et rhapsodis tribuuntur; quod
simplicius certe est quam aliud carmen quaerere tamquam
fontem unde loci tam parvi praesertim momenti fluxerint.
Prorsus idem dicendum contra Seeckii de libro A sententiam.
Quem cum secutus Wilamowitzium dividendum esse dicit in
duas partes, priorem ad B\'\', alteram ad B» refert ; constituitque
ordinem rerum in utraque parte narratarum. Itaque in B» dicit
Ulixem interrogasse Tiresiam de reditu suo, in B\'\' de pla-
canda Neptuni ira. Qui potest, cum tamen ira Neptuni com-
mota sit excaecato filio eius 1\'olyphemo, quae res narratur
in libro » ad B» — ut vult Seeck — pertinenti? Cur non
omisit diasceuasta totius Odysseae ex altero fonte illud de
placando Neptuno, cum id additum ultra fmes sui carminis spec-

119

taret? Itaque cur cum Seeckio ex altero carmine (B*") quaedam
in partes alteri carmini (B») debitas illata esse dicamus et
inversa ratione in huius partes (B«) ex illo (B\'*)? Nec talem
piasceuastae rationem intellegere possumus nec de altero
fonte — de Telemachia — nobis persuaderi potest, id carmen
similiter compositum esse atque totam nostram Odysseam, ita
ut quibusdam locis se ipsum poeta compilaverit; quemadmo-
dum Kirchhof! docuit finem libri * ex libro l excerptum,
itemque libri « quandam partem ex fi contractam esse.

Ceterum carmina B» et B\'\' narrationes de Calypso et de Circe
communiter ex prisco carmine B sumpsisse dicit Seeck, quae
olim singulis epicis carminibus continerentur i); quod de
priore afiirmavit etiam Wilamowitz. Haec autem pars introducto
auxilio Minervae, quae non occurrit in Noarop, coniuncta est
cum Phaeacide; quam cur Seeck iam adfuisse in B neget,
non liquet: hanc enim ipsi carminis B« poetae tribuendam
esse dixit quidem sed non probavit (p. 201).

Hisce Omnibus expositis Seeck afTirm.at in nostra Odyssea
apparere VII poetarum laborem: nam inesse partes ex A („die
Odyssee des Bogenkampfes" I); unde materia petita assump-
tis carminibus de Calypso (II) et de Circe (III) efTectum sit
cjirmen B („die Odyssee des Speerk.impfes" IUI); quod ipsum
fons fuerit carmini B" („die Odyssee der Verwandlung" V)
nec non — assumptis carminibus de reditu heroum („Nos-
tengedichte" VI) — c.armini B\'" („die Odyssee der Telema-
chie" VII). Haec in universum non displicent; quamquam
horum carminum partes in nostra Odyssea recte a Seeckio —
maxime quod ad priorem Odysseae partem attinet — in-
dicatas esse negamus. Qui suam distinctionem ut tueatur ad
•aliud omnino demonstrationis genus confugit; cum verborum
copia in suis ex A, B» B\'\' fragmentis occurrentium examinata,
inde diversitatem eorum fragmentorum ostendere studeat. Ita-
que IV capitibus enumer.ationem dat

i) cf. e 206, k 181 ccit., f, 140, il 223 scj.

20

I Verborum non nisi in Telemachiae fragmentis obviorum (circa CC).

TI „ „ „ » carminis B» „ „ ( „ LXX).

III „ „ „ „ A „ „ ( „ XXV).

IV „ in A deficientium, in B^ B^ obviorum (circa CCLX).

Ut ab extreme capite incipiamus, enumerationem Seeckii recte

se habere instituta investigatone intelleximus ; quae maxime confir-
mât liberum et solutum olim fuisse carmen A, cum tot careat
vocabulis, quae frequentissime occurrunt in reliqua Odyssea,
ut : dvàQdiog, àçovQa, àfjyrj, ^oàco, ^ovXn\'œ, yfQUS, \'/v7a,
ôâTtfdov, ôi]&à, Ôîjtôœ; tyyvQiv, tSog, txài, ivTilvœ, iQfiö(o,
t(s9tjg, fffO\'ûJ, fVTi, ijfiog, xîjfiog, {^a^ià, fl\'f/i"?» xuùttlôœ,
xiojv, xoifiâco, xxàofxui, ?.iva(Soi}, fxâQvafiai, f^iytOog, {iîlcc&QOP,
[i7iôo[tai, fiOQog, vtq^tJ.T], vixàco, ofifiaxa, ovôag, dqpft\'Xco,
nópog, ml^axog, (lificfa qÎtttio, Gt^ag, axoqîvvvfii, tft\'jff«,
xipw, xînxi, TQÔfiog, vtpóof, (pùipd&io, ^alQCü, ycoQig alia.
Rationem quidem habendam esse parvi carminis A fragmen-
torum ambitus ipsiusque fortunae casuum inde apparet quod
desiderantur verba talia qualia è\'yyv&ey, i\'xxoOtv, ôijOà, ixàg,
^\'OXvi^nog, (fioT^og quae tamen nulli umquam Graeco incognita
esse potuerint. At restant verba qualia sunt ta{^7jg, i\'a9o)
aha, quae si tam nota fuissent auctori carminis quam
ei qui reliquam Odysseam composuit, iuxta formas h fia,
idea cett. adhibita fuissent necesse est. — Idem sequi-
•tur ex enumeratione sub capite III. Nam quamquam pauca
verba sunt (XXV), tamen memoria dignum est quod inter
ea sunt dlrmtav et nQoixxijg pro „Trroijfoj" et ïffxé pro
„fiTTi" (Buttmann Lexil. IP p. 76) quae alibi non ad-
hibentur. Sed de enumerationum fiçie sub capitibus I et II
dubitandum est. A priore enumeratione — verborum in Tele-
machia tantum obviorum CC — removenda sunt quaecumque
pertinent ad rem navalem, ad convivia et epulas remque
divinam et domesticam, cum talia non nisi ex Telemachiae
narratione in nostram Odysseam recepta sint. Deinde niaior
Telemachiae quam reliquorum fontium fragmentorum ambitus
maxime animadvertendus est; verba non pauca sub I posita

121

(velut; éVroj, é|a), Xîyos, léxTQOf, vai, Ttiixo) tamen-
Telemachiae propria fuisse et a reliquis carminibus afuisse
dicenda non sunt. Alia quidem sub I tantum sunt, sed inde
derivata vel eiusdem stirpis societate coniuncta etiam in B\'»
occurrunt; ut fHäripog (B\'\') coll. cum éXàry (# 239 B"),
tVdoO-ér (B\'\') coll. cum tpôôO-i 577 B«), Xwßtt\'co (B»») cum
J.wßjj (B®), ôidTftlœ (B^») cum óicfrog (A), (B^») cum

fvfQOfp » 385 B"), óij^i^üj (B"") cum iihQ^oç (» 136 B»)
vuéQTfQog (ßi^) cum nuvvniQiaTog (» 25 B»), qccQiicexoi\' (B*»)
cum (fafi^âaacû (* 393 B\'\') cett. Tum multa eorum, quae Seeck
Telemachiae propria dicit, seme! aut bis tantum occurrunt,
quod illius ratione obscuratur. Velut in verbo àxovtj addit
locos: ß 308 cT 701 * 19 { 179 p 43 — at hi omnes pro uno
sunt: non enim nisi in hemistichio 91X01/ furà nuTçôg dxovtjp
aut ^tvdyavov vrarpog àxovtjf iHa vox occurrit. Postremo
quod urget Seeck frequentiam in B*» verborum quae epitheta
ornantia dicuntur, animadvertendum est singula aut paucis
admodum locis occurrere (ut itl5ft7jTog, tvntlnoQog, {hottxtXog,
xaXXinXóxccfiog, xQuiQÓg, Xaóaaoog, Xv(fififXtjg, fitQoif), vat!\'
Xoyog, vwQOifi, 7TX7jaiaTiog, multa cum no?,v — composit.a)
aut frequentissime adhibita esse in Telemachia quae proprio
nomine sic dicitur i. e. in libris «—,5, 0, y, to, (ut dtoTQ{<ptjg,
öovQixXuTÓg I\\I{viXaog bis, JlitQatog öovQtxXvrog bis,
aî&othijg tQtôotlnov 0 191 17 345 r 399 " ^^9 tQtySuilnov
nàatg "llQtjg 0- 465 » 146, 180 SßQifionArQfi n loi y ^35
(1 540 ÖTQ7jQog «. J\'); abesse vero aut non tam frequenter
usurpari in libris £, quorum tamen multas partes ad Tele-
machiam référât Seeck. Contra quem valet quod in libro "i
(ad B» secundum Seeckium pertinenti) occurrunt magno numero
epitheta ut ivStitXog , ivxv7ifiîg., tvnXùxafiog, iihatXiAog ,
tvxri^tvog , tvtçytjg, iuavQtcptjg , ivr(>i(ptjg, àftq>t(Xt(f(fai,
yXa(pvQÓg, /«t^roTrâpryo»*, xvavonQCOQÔg, tiXinotitg, fXtxtg,
l-iTjxàôfg, OQtaxwog, tiÎ(ov, OQtaÎTQOtfiog, xaXXÎTQiyog, Xàatog,
tÎQÔnoxog, Tttvatinovg, Ofantaiogy fitXi7jôtjg, iQiaräijwXog,
äq)9iTog, äyXaOg, ôîog, (mSoôâxrvXog, ^Qiyévua, fuvouxijg,

122

affTTéroj, dytjifoiQ, rixvyfiivog, fnyaJ.rjrcaQ, dfißgoaiog, xfXai-
yicptjg, igiTjoig, îyd\'vôiig, Siydgyjag, (iXfivçôg, ^Xlßarog,
xtjlfog, ^tiScaoog, yviixofig cett. — His animadversis minime
nobis persuasit Seeck affirmans p. 250 : dass die Sprache starrer
und formelhafter ist [in fragmentis quae ad B"" pertinere dicit] als
in den anderen Odysseen." Enumeratio vero quae est sub capite
II (verborum in B® tantum obviorum) propter exiguum numerum
(XXV) et minorem frequentiam usus nullum momentum Seeckii
sententiae addit. Qui cum animadvertit significatione verborum
antiquiorem plerumque locum obtinere carmen B" prae car-
mine B*» (ut in vocibus rîyvy, qpt/w, xaxovy, öaica usurpatis),
tamen ostendit p. 184 n. i verba tam recentia qualia sint
Só^a, Xóyog, fioQcpi], drifiiy, ntylt], tjavyit], vnóötma, vôfiog,
xvvr\\ykxi]g in carmine B» usurpari tantum, quod etiam nomi-
nibus rerum ad domesticum cultum pertinentium, arborum,.
pl.antarura, recerttioris originis vestigia praebeat. Hanc con-
tradictionem solito suo more solvit Seeck affirmans Telemachiae
poetam, qua fuerit neglegentia, verborum quorundam significa-
tiones mutasse, cum nova tamen vocabula non addiderit illi
copiae, quam ex suis fontibus sumpsit. Qua explicatione tamen
non multum effecisse videtur ad contradictionem tollendam.
Apparet igitur enumerationibus illis minime probari veritatem
distinctionum quas in Odyssea nostra fecit Seeck, excepto eo,
quod recte iudicasse videtur de carmine A i. e. de fine Odys-
seae a reliquis separando.

His concluditur prior pars libri eius; in altera (pp.
264—421) quae minus ad nostrum propositum pertinet,
dicit de fabula Ulixea in universum, quam ad mythum
quem vocant solarem refert; deinde, de origine carminis A
quod, iure ut videtur, antiquissimum ex Odyssea esse et
in Aetolia originem suam habere dicit. Sed quae deinde
de ceteris quos vocat fontibus, imprimis de Telemachia
sua profert, non nisi minutis vanisque observationibus ni-
tuntur; ut Telemachiam sub Pisistrato secundum tyranno
litteris mandatam esse dicit, permotus versibus quibusdam in

123

eo carmine qui partes Pisistrati antiquioris, Telemachi comi-
tis, referunt; — non attendit autem versus y 400 sq. nap ô âp\'
ivnniXiijv UfialdTQUToi\' óp^aftov fhÔQwy "\'Og 01 év\' rji&iog
nalBuiv iip if jiiiyàQOiai (cf. y 482) quorum posterior satis
ostendit cur Pisistrato potissimum poeta id munus dederit; —
aliorumque versuum utitur testimonio qui de fratribus Pisi-
strato, Thrasymede, Polycaste agunt; quam rem longius non
persequemur. (pp. 342 cett.). Recte tamen observasse videtur
omnes locos tam in Odyssea quam in Iliade, qui Atticae
mentionem habent, additamentum quoque in libro A Orphicis
debitum, aetatem Pisistrati et Pisistratidarum indicare. Quo
firmatur eorum sententia, qui carmina Homerica Pisistratidarum
aetate litteris mandiita esse censent, cessante paullatim traditione
per rhapsodos. Quodsi quis animadvertit quantum intersit
inter iudicia Piatonis (in lone) et Xenophontis (in iMemorabi-
libus et Convivio) de rhapsodis et Pindari, qui versibus notissimis
illis (Nem. 2 : t sq.) "\'OOiv mp xal \'Oit7ipiôat \'\'Panxwv intcop

Tct noXX\' (iotöol "Apiovrai____ honoriric.am certe eorum

mentionem faciat, quibuacum victorem Olympi.ae comparet;
siquis id attendit, non multo ante .aetatem Pindari Homerica
carmina scripto m.andari coepta esse fortasse mecum consenti.at.

Sed ut quae tractavimus breviter recapitulemus, vidimus in
recentiorum de Odyssea studiis Kirchhoffii acumen maxime
praeluxisse, qui primus distinxerit inter poetam et diasceuas-
tam et partes qu.asd.am indic.averit illi tribuendas; huius laborem
longius provectum esse cum ab aliis tum praesertim a Wilamo-
witzio additis multis observ.ationibus de .altera parte Odysse.ae et
accuratius compositionis p.artibus distinctis; postremo Seeckium
in quibusdam quidem emendasse illius sententiam sed cum decli-.
naret ab iis, quae Kirchhoff protulerat, inventis, eum suis ipsius
studiis multum nocuisse nec sententi.am suam probare potuisse.
Sed hi omnes cum magis minusve felices fuerint in p.artibus
diversis Odysseae indicandis, non t.amen simili mihi fortuna
usi videntur, quotiens v.irie his partibus coniunctis formam
quam Odyssea .ab origine h.abuerit, restituere studuerunt.

124

Eorum igitur cum nullius nobis universa placeat sententia,
partim tamen cum iis facimus. Itaque KirchhofT nobis persuasit
narrationis quam Ulixes persequitur apud Alcinoum duas esse
partes antiquitus non cohaerentes sed a diasceuasta coniunctas;
ab eodem Telemachiam conexam esse cum narratione de
Ulixis reditu; in altera autem Odysseae parte duas diversas
de Ulixis figura mutata et de caede procorum expositiones
permixtas reperiri.

Deinde Wilamowitz nobis probavit totum librum « exposi-
tionem esse sequentis Odysseae a diasceuasta additam; Tele-
machiam in libro o ab eodem decurtatam esse ut eam cum
antiquiore de Ulixis Reditu coniungeret narratione: huius
nonnullas partes — velut libros i., A — carmina epica per
se absoluta („Epische Einzellieder") esse. Librum denique w
non a diasceuasta compositum sed ab eo ex antiquiore nar-
ratione reformatum esse.

Addidit Seeck accuratiotem ultimorum Odysseae librorum
distinctionem: quem sequimur coniungentem narrationem prioris
libri r partis et sequentium librorum <p x, cuius hoc fuerit
argumentum: Ulixem ab uxore agnitum per Eurycliam, dolo
certaminis composito inter eos, festo Apollinis die sagittis
interfecisse procos. Item ei assentimur opinanti hac cum nar-
ratione conexam esse aliam de caede procorum expositionem,
secundum quam Ulixes cum filio hastis adorti procos occiderint;
quo facto per cicatricem Ulixes Eurycliae, per memoriam
praeteriti temporis Penelopae agnoscendum se praebuerit.

Postremo cum illo consentimus huius rursus narrationis partes
ostendere duas diversas iunctas formas, quarum altera trans-
figurationem Ulixis habuerit, quod momentum ab altera afuerit.
Praeterea vero quod Seeck in nostra Odyssea partes putat
denotari posse ipsas, quae singulis illis narrationibus debeantur,
in eo sententiam eius probare non possumus.

Mihi autem persuasum est fabulam Ulixeam, quod ad argu-
mentum attinet omni populo notam, ab origine singulis epicis
carminibus cantatam esse argumenti expositione m.igis\'minusve

125

differentibus, sed eodem ex mytho originem habentibus. Quae
quidem communis origo coniuncta cum peculiari indole mythi
effecisse mihi videtur, ut, qui unum aliquod horum carminum
audiret, memor semper esset ceterae fabulae utque si quae
in quibusdam narrationis momentis conspirarent, ea varie
coniuncta canerentur. Hinc autem certas quasdam paulatim
praecipuarum partium fabulae conformationes ortas esse; ex
quibus aetate Pisistratidarum quendam poeticae peritum virum
nostram Odysseam contraxisse. Sed id, quod mihi ex Stein-
thalii sententia persuasum est, ostendere alio fortasse tempore
conaturus, iam huic dissertationi finem impono.

; snjyO xnonluho Grl;-\'(rt: X:- cr-hfî-. -actî":

■ \'hij-fm :!kém }î:::!!ioûq uurV o-K-V fjiutuwuf\'^ :::i4.\'iur-

minknti\'iffùion\' läanff ir/ .J.; ./iihihi-y ftftei\'-ihlx\'.--.:

, ,r>Ui:v ^ Jcfitiiiîn::»/;;) ; Hcw.\'^f;:,-; Jiro;:\'.\'7:^1!\' îrù;; ru

(tth^ia\'sq \' S;:\'!-? \'

i-Kiîô ;.biKjj;:; nu/:,..\') --fnjt^; r :; ^ M^îi .•■-r-j-

fri:-!// ei/Mürv^ n::-!.!;;\',;:;, c^^cl^!*:.\'i. ; ■ •

r.? \'«ifii ,f.\' .t;\'-ir<r...-- ; j.«.

: f ■ "1... \' -

THESES.

I.

Carmina epici qui dicitur cycli saeculo V a. Chr. n. vulgo,
ut Ilias et Odyssea, Homero adscripta sunt.

II.

Pisistrati filiorumque eius iussu carmina Homerica primo
scripto mandata sunt.

III.

Quae in exemplari ed. princ. Homeri Florentinae, quod
hodie in bibliotheca Marciana asservatur, ad B 203 adscripta
sunt verba (Dindorff, praef. schol. Iliad. Ip. XXIV):

JV d \'/> tXtytv on ravra xaXwg ti xal cig dnó linai-

aTQÜTOv: —

ea ita plene scribenda sunt:
JijfiijTQtog 0 \'I\'ulyQfvg i\'Xfytf x.r.i.

IV.

5 758: wg qiaro\' zijg 5\\vi>ii(si yóov, (T^iOf ô\'oaat yóoio.
pro yóoy legendum: póof.

V.

Ç 185 ftàXtcrra ôi rl\'xlvov avroL
l)ropono : ilaov.

VI.

i 138 sq. «AX\' inixtXaupTag ^tXpai yçàiov, fig oxi

p a V T t ta )>.

iitoTQth]! x.r X.
Praest.at lectio quorundam codicuro : dg o^tp avrt.

128

VII.

Ibidem vss. 520 sq. avràg aï i^aérat, ov8é

tiç axxoï

0vt£ &(cjiiy fiaxûqcou qvve ^pyrsiv dp&çùmiœp.

Priorem versum ita mutandum puto:

avTog S\'aï x\'i&éXtjg, îijaeai x.t.X.

VIII.

174 sqq. (Kfwt S\'ccTtoavQéipapTt nàSag xai yiiQag vntQÙtv
tg d^aXafiov ^aXttiv, aavi8ag 8\'\'t/.8i]aai oniaO\'iv,
atiQr]V ôè TrXixvijp avxov nfiQrjpapvf x.t.X.
In versu secundo mutandum aapiôag in attpî8og.

IX.

Schol. H ad a 115 sq. (ed. Dindorff): tpvavOa 8t
dnàpÙQconop TeXtcog rà ij i 0 p tj n i a rtXiîp.
Corrige: rù r/fii&pijTi ccTruXfîv.

X.

Theognis vss. 201 sqq. avrixa fitp ri cpÎQiip xtQSog Soxiî,

tg Si TtXtVTtjp
av&ig i\'ytPTO xaxôp, &f(t)p S\'vntQtaxt roog\'
àXXà tà8\' dp&qwncûp ànaTà pôop\' x.t.X.
Pro priore pôog propono: rtXog.

XI.

Ibid. 220 KtiQPf, fitaijp 8\'tQytv tÎ]p 68op, wantQ iyâ).
Pro Ti]p legendum

XII.

Xenoph. Anabas. 1:3:5 sq. ti fttP 8t] Sixaia TTOtrjao} ovx
ol8a, atQr}(SOfiat 8\'ovp Vfiâg xal [ai)r îî/iïi\'] 0, Tt àp Sti]
ntîaofiai. xal ovttot tQtJ oiiStlg vog iyû) . . . TCQoSoilg rovg
"EXXijpag TTjP TÔ}p ^a{t^ctQU>p q)iXiap lîXofiijP, iml
vfit7g tfiol ovx t&tXtTf TifîO\'ta&ai ovSt tnta&ai, iyto avp
v^Xp tipoixai xal o, rt àp 8îjj ntiaoftai.
Deleaniur verba uncinis inclusa

129

XIII.

Ibid. I : 6 : I sq. ovtol TtQo\'iövrtg txaov xai xai

HTi- ällo yorjaifioy ijv. \'Opórraj St........ Kt}Q(o

finfi> .... ort Tovg nQOxaxaxäovTag .... xco^ï/ffété zov
xäftv èiTióvTag x.x.l.

Pro TTQOÏói\'Xfg legendum ngoaiópxfg.

XIV.

Ibid. I : 9 : 29 naQU fifv -/uq Ktlpov . .. ovStlg dnijfi TTQog
ßa(Ti?Ja, nXijV \'ÖQOvxag intytiQjjrsfv. xai ovxog St] öV
wfxo Ttiijxöy Ol fivtti xayv avxöv tVQt Kvqw cpilxfQOV
rjj tavTü).

Mutandum xayv in xäy äv.

XV.

Ibid. IV : 2 : 12. xai xovxöy xf naQtXijXtld\'faav 01
^\'EXXr\\vtg xai txtQov (/äp) OQtoniP f\'tiTTQoaO-tv Xóqiop xaxt-
yófifpop, ini xovxov av&ig iSóxn 7ropftfta9ai.

Inserenda particula uncinis inclusa.

XVI.

Xenoph. Hellen. II : 3 : 48 rö fitvrot at)v roTg Svpafttvoig
xai [ttO\'^ \'iTTTTCOp xai /tér\' ndTrlSwv wqifXfTt\' Sid xottxap
xijp noXixfiap uQÓal^fV x^äpiffxop ijyot\'fiijv dvai xai vvv
oi) (uraßäD.oiiat.

Pro Sid rotlxoup legendum Siaxäxxfip, nisi potius totus
locus pro spurio habendus est.

XVII.

Plato, Crito p. 5 t D. ofioig TXQoayoQfthfut\' [ra» t^ovaiap
nfnoiijxhai] ^A9ijvai(OP xu) ßovlofitvio.t^upat Xaßöpxa
r« avxov aTtttpai önoi äp ßoifXijxai.

Deleantur verba uncinis inclusa.

XVIII.

130

Apud Thucyd. I ; 20 deleantur verba Tr]t> riaraO\'ijvuïxiii\'
■jtofiirijv ôiuxoafiovpTi.

XIX.

Verba Pind. Pyth. 1: 40 i&iXrjaaig xavva pom riO^épai

WUPÔqOP Ti yWQUP.

virgula posita post pùœ vertimus: Velis haec animo et reddas
regionem viris florentem.