Kast 213
PI. B N°.8

«^/««^s^ vt> sast ->. tesa. »e> txg>«»g<Nj

den Heer H. W. YWEMA Jr.

Haarlem,Erven F. Bomn.

De schaduwen en schimmen van Nadenken, Herinnering, en Verbeelding
vallen in de ziel als in ecne Camera Obscura, en sommigen zoo treffend en
aardig dat men lust gevoelt ze na te teekenen en, met ze wat bij te wer-
ken, op te kleuren, en te groepeeren, er kleine schilderijen van te maken,
die dan ook al naar de groote tentoonstellingen kunnen gezonden worden,
waar een klein hoekje goed genoeg voor hen is. Men moet er evenwel
geen portretten op zoeken; want niet alleen staat er honderdmaal een neus
van Herinnering op een gezicht van Verbeelding, maar ook is de uitdruk -
king des gelaats zoo weinig bepaald, dat een zelfde tronie dikwijls op wel
vijftig ouderscheiden menschen gelijkt.

Anonymus in libro non edito.

RIJKSUNIVERSITEIT UTRECHT

Nee lusisse pndtt, led non ioeidere liidum.

Zevende, herziene en vermeerderde Druk.

~~9y^e99t��B^��~~

DE ERVEN F. BOHN.
1871.

Het is nu juist vijfentwintig jaren geleden, \'dat in het najaar
van 1839, de Camera Obscura hare intrede in de wereld deed.
De pseudonyme Schrijver, toen zelf nog maar even vijf�ntwin-
tig jaren oud, ofschoon in een ander vak van letterkundige
voortbrengselen, onder zijn eigen naam, niet onvriendelijk door
zijne landgenooten opgenomen, zag zijne stoutste verwachtingen
overtroffen, als de buitengewoon hartelijke ontvangst van dit zijn
werk binnen \'t halfjaar een tweeden druk noodzakelijk maakte,
welke dan ook in het voorjaar van 1840 het licht zag. Toen,
elf jaren later, een derde druk noodig werd, had hij den moed
de nieuwe uitgave met eenige tot hiertoe onuitgegevene opstellen
zoodanig te vermeerderen, dat het boekdeel, hetwelk nu (1851)
het licht zag, schoon kleiner van formaat, wat den inhoud be-
trof, meer dan verdubbeld was. Van dat oogenblik af, kwam er
een nieuw leven in eene belangstelling, die van den beginne aan
boven verwachting was geweest en nimmer was afgebroken. De

belgische pers vereerde het hollandsche boek eerlang met een
nadruk (1853); maar deze verhinderde niet dat reeds in het vol-
gendejaar een vierde wettige uitgave in het vaderland noodzakelijk
was, onder welks omslag nu ook de tot nog toe hier en daar Ver-
spreide stukken van H�ldebrand aan zijn hoofdwerk werden
toegevoegd. Ook deze was echter in 1858 uitgeput, en maakte
plaats voor eene vijfde, �� en zie hier nu de zesde, in alles
aan de vijfde gelijk, behalve dat eenige druk- en stijlfouten
verbeterd, en waarschijnlijk ook weder e�nige nieuwe gemaakt
zijn, en dat de verstandige lieden, die tot deze zesde uitgave
gewacht hebben zicli het boekdeel aan te schaffen, daarbij zonder
vermeerdering van onkosten, nog dit Voorbericht winnen!

Het is den Schrijver eene streelendo gedachte, dat aan zijn
werk, in deze zesde uitgave, het voorrecht mag te beurt vallen in
handen te komen van een geslacht van landgenooten nauwelijks
of nog niet geboren toen hij het voor het eerst aan het licht
bracht; het volwassen, meerderjarig nageslacht van dat waaronder
hij zelf is opgegroeid, waar hij voor schreef, en dat hij schetste;
maar niet minder treft het hem zich daarbij inderdaad te moeten
afvragen of niet dit nieuw geslacht ruim zoo zeer behoefte
zou hebben aan ophelderende aanteekeningen bij zijn werk ge-
voegd als aan deze, min of meer historische, voorrede? Of maakt
niet het vierde eener eeuw; en eener eeuw als de tegenwoordige;
maakt niet het vierde eener eeuw een tijdperk uit, lang genoeg
om een boek als het zijne hier en daar zonderling te doen voor-
komen en op menige plaats onverstaanbaar te doen worden?

De mannen, die met den Schrijver het jaar van den _;/Volks-
geest* beleefd hebben, tot welks eer wij nu in de hoofdstad
een gedenkteeken zien pralen, dat � eenig in zijn soort mag
worden genoemd, herinneren zich b. v. zonder twijfel de loffelijke

poging nog wel, destijds van diezelfde hoofdstad uitgegaan, om in
Nederland, tot schitterender triomf over Belgi�, eene nationale klee-
derdracht te improvizeeren. Als zij hunne oogen sluiten, zien zij ge-
wis nog weder voor hun geest oprijzen die nationale �tunica\'s,"
waarop de eerste nommers vanhet nationale modeblad de nationale
oogen deden verlieven! Maar wat stelt het tegenwoordige ge-
slacht zich voor, wanneer het den Schrijver van ^nationale hoe-
den � ziet gewagen? Wat denkbeeld vormt het zich, in dit
jaar 1864, van dameshoeden met luifels, van Rapponische
krachten, van een inathesis-examen in het latiju, of van eene
vierde klasse van het Koninklijk Nederlandsch Instituut? Hoe
ondenkbaar moet in zijn oogen een Nederland zonder spoorwe-
gen, hoe buitensporig een Sint Nicolaaskoek met verguldsel voor-
komen ; hoe ongepast een karakteristiek der periodieke pers, als op
bl. 240 beproefd is! Wat weet het van baleintjes om lange pijpen
door te steken? van achtentwintigen? van veete tegen de Bel-
gen? wat, van lantarenvulders? En waar de namen van een
Smallenburg, een Macquelyn, een Don Carlos genoemd wor-
den, waar van de Industrielies van Bertolotto, den Avondbode,
de woestijn van het Koegras, gewaagd wordt, zou daar voor
zeer velen een kleine aanteekening wel overbodig zijn ?

Met dat al heeft de Schrijver nog niet kunnen besluiten bij
de tegenwoordige uitgave reeds in deze ,/dringende behoefte" te
voorzien. Het blijve voor gehoopte latere edities bewaard, als
de behoefte nog dringender, de notennood nog hooger gestegen
zal zijn. Ook mag de Schrijver zich afvragen, of het niet wat
al te onedelmoedig wezen zoude, door het voorhands nutte-
loos maken van hunnen arbeid, aan de Oudheidkundigen, Navor-
schers en Commentatoren van volgende tijden een bewijs van wan-
trouwen te geven, hetwelk zij in geen opzicht hebben verdiend.

De oudste stukken iu dit boekdeel, waarin geene van een
latere dagteekening dan het jaar 1841 voorkomen, zijn.
Een Beestenspel , dat reeds in den Studmilen-Almanak van
1837 een plaats vond, en Vooruitgang, opgenomen in het
october-nominer van den Gids van dat zelfde jaar. Wat Een
Beestenspel betreft, ik boop dat liet Nederlandsch Woor-
denboek zich ontfermen zal over den Naam. Sedert de lof-
felijke instelling, welke het groot publiek zich obstineert Apen-
tuin te noemen, en die door beschaafde lieden Artis, door
niemand Diergaarde geheeten wordt, behoort de Zaak nu reeds
tot de antiquiteiten, en heeft de wel wat woorden- en antithesen-
rijke invective grootendeels uitgediend. Het _v hybridisch" stuk-
je Vooruitgang dankt aan dit zijn gebrek zelf, in verband
met de wel wat ruwe, maar niet geheel onrechtvaardige tuch-
tiging, welke daaraan, terstond na zijn verschijning in het ge-
noemde maandwerk, van eene scherpe pen te beurt viel, zijne
onsterfelijkheid, en voor den Schrijver een groot gewicht. Het
heugt hem als de dag van gisteren, hoe weinig de kastij-
ding, ten dage dat zij uitgedeeld werd, hem smaakte, en met
welk eene verontwaardiging hij zijne pen opnam en aanpuntte,
en een antwoord schreef en overschreef � en ter zijde legde . . .
�De Heer G. schijnt te hechten aan den steller, wiens stukje hij
aldus eert. Een wezenlijk talent zoekt zulk een regter"�
vond hij ergens geschreven door eene andere pen, waaruit wel
nooit iets, dat niet puntig was, is voortgekomen \'). Dit was en olie
en zout. Beiden deden goed. Zonder dat woord, hetwelk hier, na

\') Aan het slot eenor beoordeeling van Geiil\'s Onderzoek en Phanlasie, geplaatst in
den Letterbode, 183S, No. 1. liet stuk was onderteekend met een T. Men meende des-
tijds zoo zeker te «eten wie de steller was, als nu b. v. wie in Nederland de
eerste stuurman is op liet schip van Staat.

vijfentwintig jaren, dankbaar vermeld wordt, ware de Camera
Obscura misschien niet, en stellig niet beter geschreven.

Dat echter het boek, zoo als het is, in meer dan ��n opzicht
de sporen draagt van den jeugdigen leeftijd, waarop het is teza-
mengesteld, ziet de Schrijver zelf nu beter dan menig ander, en hij
weet de zoo ongemeene gunst, welke het bij zijne landgenooten
steeds gevonden heeft, aan niets anders toe te schrijven dan daar-
aan, dat het zijner onbekommerde jeugd, hij weet zelf niet hoe,
over het algemeen eenigszins gelukt moet wezen, met waarheid te
schetsen, zoodat in zijne kleine tafeveelen de mensch den mensch,
en de Nederlander zijn Vaderland gevonden heeft; terwijl de her-
kenning niet al te pijnlijk was gemaakt, door een jong gemoed dat,
van boosaardigheid vrij, zijn vaderland en de menschen liefhad.
Eu, ook na vijfentwintig jaren, is dat gemoed niet veranderd.
Ook het Buitenland heeft zijnen arbeid niet onopgemerkt
gelaten. Behalve vertalingen van enkele episoden (die van
Keesje, en van de Verguldparty) in het Engelsch in Fra-
ser\'s en in Chambers\' Magazine (1845), en in het Fransch in
de Revue des deux Mondes (1856), blijkbaar van zeer bekwame
hand, en van Gerrit Witse, in het Hoogduitsch in^dieNie"
derlande,, door Dr. Alb. Wild (1862), zag eene volledige
overzetting van de Camera Obscura, gedeeltelijk onder den
titel van Sc�nes de la Vie Hollandaise (1856), gedeeltelijkon-
der dien van Chambre Obscure (1860) te Parijs het licht.\') Van

\') [Deze opgave kon bij gelegenheid van den tegenwoordigen, zevenden, druk
nog vrij wat vermeerderd worden daar ik dankbaar erkennen moet dat alle duit-
sche landen, Brunswijk, Saksen , Pruisen, Oostenrijk, om strijd van hunne belang-
stelling hebben doen blijken. Ik besnaar het echter tot den achstcn. Voor mijne
eigenliefde is het op dit oogenblik meer dan genoeg hier aan te. stippen, dat de
duitschers nu laatstelijk ook begonnen zijn hunne reisherinneringen uit de
Camera Obscura te putten. (Zie ImNeuen Reich, 1871. No. 18.). 1 Juni 1871.]

deze zegt de Schrijver dit: dat de hem hierdoor wedervaren eer
hier en daar nog al zeer verbitterd wordt door blijkbaar misver-
stand van zijne bedoeling; en dat niemand het hem al te kwalijk
kan nemen, indien hij aan hoogmoedige gedachten toegeeft, wan-
neer het blijken mocht dat het geestigste volk der wereld met zijn
werk in deze vertaling opheeft. Er zijn voorbeelden dat ver-
talingen van tijdgenooten, in latere dagen, tot opheldering van
duistere plaatsen in het oorspronkelijke, werden te baat genomen.
Hiertegen echter acht de Schrijver zich verplicht de nakomeling-
schap, met opzicht tot deze vertaling, eenigszins te waarschuwen.
Wat hij b. v., bl. 3, met de �leerwijze van Prinsen\'\' mag
bedoeld hebben, zal, indien het ooit duister kon worden, niet veel
licht verkrijgen uit eene overzetting met _;/la doctrine dess prin-
ces;" en indien er ooit een tijd kon komen\', dat een volzin, als
waarmede het stukje op bl. 348 aanvangt, niet terstond begre-
pen werd, nooit voorzeker zal hij begrepen worden, indien men
opheldering zoekt bij de volgende vrije vertaling: �Le nom de la
garde {baker) est une preuve �vidente � qu\'il ne faut pas avoir
d\'acc�s aux itolles {ster) pour faire connaitre Ie titulaire d\'un
emploi f�minin par excellence." Ik ben benieuwd te weten wat
de fransche gardes er van gemaakt hebben.

Hoe zalig, wien eens jongens kiel
Nog om de schoudren glijdt!

Dan is het hemel in de ziel,
En alles even blijd.
�

Een hout geweer, een blikken zwaard
Verrukken \'s knapen borst,

Een hoepel en een hobbelpaard,
Hem dragende als een vorst.

Voor u de geur van \'t rozenbed

En Filom�les zang!
Hij speelt kastie, dat \'s andere pret!

Met rozen op de wang.

Niets, niets ter wereld doet hem aan

Of baart hem ongemak,
Dan stuiters, die te water gaan,

Of ballen over \'t dak.

Frisch op maar, jongen! vroeg en spa,

Den lieven langen dag!
Loop over \'t veld kapellen na,

Zoo lang het duren mag.

Haast zult gy wreed gekortwiekt zijn;

Uw vreugd loopt spoedig af,
Dan krijgt gij Br�der tot uw pijn,

En Weytingh tot uw straf.

t oorspronkelijke is een lief versje van h�lty, die er wel meer

lieve gemaakt heeft, waarvan het alleen, jammer is, dat zij jeugdige
dichters tot zeer onhollandsche vertalingen verleiden; ik althans heb
er van dit zelfde versje nog een liggen, die beter onder een neuren-
burger legprent �Knabenspiele" zou passen, dan onder de voorstelling
van een hoop aardige hollandsche jongens. En wezenlijk, de holland*
sche jongens zijn een aardig slag. Ik zeg dit niet met achterstelling,
veel min verachting, van de duitsche, of fransche, of engelsche kna-
pen, aangezien ik het genoegen niet heb andere dan hollandsche te

kennen. Ik zal alles gelooven wat potgieter, in zijn tweede deel van
\'t Noorden, over de zweedsche, en wat WAP, in zijn tweede deel van
zijne reis naar Rome, over de italiaansche in \'t midden zal brengen;
maar zoolang zij er van zwijgen, houd ik het met onze eigene goed-
gebouwde, roodwangige, sterkbeenige en, ondanks de veete tegen de
Belgen, voor \'t grootst gedeelte blauwgekielde spes patrise.

De hollandsche jongen; � maar vooraf moet ik u zeggen, mevrouw!
dat ik niet spreek van uw bleekneuzig eenig zoontje, met blauwe
kringen onder de oogen; want met al het wonderbaarlijke van zijn
vroege ontwikkeling, acht ik hem geen zier. Vooreerst: gij maakt te
veel werk van zijn haar, dat gij volstrekt wilt laten krullen; en ten
anderen: gij zijt te sentimenteel in het kiezen van zijn pet, die alleen
geschikt is om voor oom en tante te worden afgenomen, maar vol-
strekt hinderlijk en onverdragelijk in het oplaten van vliegers en het
spelen van krijgertje, � twee lieve spelen, mevrouw, die UEd. te
wild vindt. Ten derde, heeft UEd., geloof ik, te veel boeken over
de opvoeding gelezen om een enkel kind goed op te voeden. Ten
vierde, laat gij hem doosjes leeren plakken, en nuffige knipsels ma-
ken. Ten vijfde, zijn er zeven dingen te veel, die hij niet eten mag.
En ten zesde knort UEd. als zijn handen vuil zijn, en zijn knie door
de pijpen van zijn pantalon komt kijken; maar hoe zal hij dan ooit
vordering kunnen maken in \'t ootjen knikkeren? of de betrekkelijke
kracht van een schoffel en een klap leeren berekenen? � ik verzeker
u dat hij nagelt, mevrouw! een nagelaar is hij, en een nagelaar zal
hij blijven: � wat kan de maatschappij goeds of edels verwachten van
een nagelaar? � Ook draagt hij witte kousen met lage schoentjes: dat
is ongehoord. Weet UEd. wat UEd. van uw lief fransje maakt P
1°. een gluiper; 2o. een klikspaan, 3°. een geniepigert; 4°. een blood-
aard; 5°.... Och lieve mevrouw! geef den jongen een andere pet,
een broek met diepe zakken, en ferme rijglaarzen, en laat hij mij nooit
onder de oogen komen zonder een buil of een schram, � hij zal
een groot man worden.

De hollandsche jongen is grof; fiksche knie�n fiksche knokkels. Hij
is blank van vel, en kleurig van bloed. Zijn oogopslag is vrij, bij
\'t brutale af. Liefst draagt hij zijn ooren buiten zijn pet. Zijn haar
is van zondags morgens half elf tot zaterdags avonds als hij naar bed
gaat in volkomen wanorde. Het overige van de week zit het goed.
Krul zit er meestal niet heel veel in. Gekrulde haren, gekrulde zin-
nen! Maar sluik is het ��k niet; sluik haar is voor gierigaards en be-
nepen harten; dat zit niet in jongens; sluik haar krijgt men, geloof ik,
eerst op zijn veertigste jaar. De hollandsche jongen draagt zijn das
liefst als een touwtje, en nog liever in \'t geheel niet; een blauw of
schotschbont kieltje over zijn buis, en een verstelde broek; � dit laatste
kenteeken gaat vast. In dees broek, voert hij met zich � al wat
de tijd opgeeft; dat wisselt af: knikkers, stuiters, ballen, een spij-
ker, een doorgebeten appel, een stukkend knipmes, een touwtje, drie

centen, een kluit vischdeeg, een dolle kastanje, een stuk elastiek uit
den bretel van zijn oudsten broer, een le�ren zuiger om steenen me�
uit den grond te trekken, een voetzoeker, een zakje met kokinjes,
een grifje, een koperen knoop om heet te maken, een hazesprong,
een stukje spiegelglas, enz. enz., alles opgestopt en in rust gehouden
door een bonten zakdoek.

De hollandsche jongen maakt in \'t voorjaar eene verzameling van
eieren; in het uithalen van nestjes, geeft hij blijken van kracht en
behendigheid, en misschien van den aanleg tot de zeevaart ons volk
eigen; in het inkoopen van vreemde soorten, bewijzen van onstoorbare
goede trouw; en in het verkwanselen van zijne doubletten, van vroeg-
tijdigen hollandschen handelgeest. De hollandsche jongen, het is
waar, slaat zijne bokken hardvochtig, maar in \'t geven van roggebrood
aan diezelfde dieren heeft hij zijns gelijken niet. De hollandsche jon-
gen is veel minder ingenomen met de leerwijze van prinsen\' dan de
hollandsche schoolmeester; maar wat de opvoeding van plakkers en
paapjes betreft, hierin zou hij een examen kunnen doen voor den
eersten rang. Hij is dolgraag op een paardenmarkt, en wandelt op
de parade voor de tamboers uit, met den rug naar de mooie mannen
toe. De hollandsche jongen encanailleert zich lichtelijk, en neemt
spoedig over uit een woordenboek, dat de hollandsche moeders niet
bevalt, maar hij heeft ook weinig aanmatiging jegens de dienstboden.
Hij is gewoonlijk hoogrood, als hij binnen moet komen om aan oom
en tante te vragen hoe zij varen, en spreekt bij dergelijke gelegenheid
bijna geen woord; maar minder spaarzaam met woorden en minder
verlegen is hij onder zijn gelijken, en niet bang om voor zijn gevoelen
uit te komen. Hij haat lafaards en klikkers met een volkomen haat;
hij zal nog al eens gauw zijn vuistje uitsteken, maar spaart in \'t
vechten zijn partij; hij speelt niet valsch; hij heeft een bestendigen
inktvlak op zijn overgeslagen halsboord, en wel wat neiging om zijn
schoenen scheef te loopen; � hij houdt zijn vader staande dat hij over
ijs van ��n nacht loopen kan, en beschikt over vriezen en dooien naar
lust en welgevallen; hij eet altijd een boterham minder en leert eene les
meer, dan waar hij trek toe heeft; hij gooit een steen tienmaal verder
dan gij of ik, en buitelt driemaal over zijn hoofd zonder duizelig
te worden.�

Gegroet,gegroet,gij vroolijke en gezonde, lustige en stevige knapen;
gegroet, gegroet, gij speelsche en blozende hoop des vaderlands! Mijn
hart gaat open als ik u zie, in uwe vreugde, in uw spel, in uw uitge-
latenheid, in uw eenvoud, in uw vermetelen moed. Mijn hart krimpt
toe, als het bedenkt wat er ook van u worden moet. Of zult gij, die
daar beurtelings een frisschen beet uit een zelfden appel doet, in later
jaren nooit gewaar worden dat het noodig is, den appel in een hoek te
nemen, en alleen op te eten; ja, de schillen weg te stoppen, en de
pitten te zaaien voor uwe nakomelingschap? En gij die daar geduldig

uw sterker rug leent aan uw vlugger vriend, die zich op uwe schouders
verheft om in den boom het spreeuwennest te zoeken, dat heel hoog
is: zal de ondervinding u de verdrietige wijsheid onthouden, dat het
beter is zelf\' een ladder te krijgen, en zelf het nest uit te halen, dan
een goeden dienst te doen en af te wachten of, en hoe men u zal beloonen ?
Dat is de wereld. Maar ook in uzelven zijn de zaden aanwezig van
veel onheus en veel verdriets. Uwe voortvarende drift, uwe onschul-
dige teedcrheid, tot opvliegendheid, eerzucht, en wellustigheid gerijpt;
uwe levendigheid en onafhankelijk gevoel, tot wereldzin en ongeloof
verhard!... O, als gij in later jaren op uwe kindsheid terugziet,
dat, dat zal de vreugde wezen, die gij het meest benijdt, en toch nu
het minst geniet, dat gij zoo veel minder boos waart, dat gij zoo veel
onschuldiger waart tot zelfs in het kwaaddoen toe. De goede hemel
zegene u allen, goede jongens, die ik ken, en rondom mij zie, en
lief heb! en doe u lang en vroolijk spelen; en als de ernst des levens
komt, zoo geve hij u ook een ernstig harte daartoe. Maar hij late
u tot aan uw laatsten snik nog veel kinderlijks en jeugdigs behouden.
Hij spare u, in hunne volle frischheid, eenige dier kinderlijke gevoe-
lens, die den jongeling helpen in het zuiver houden van zijn pad, en
den man versieren, opdat gij mannen wordende in het verstand, kin-
deren blijft in de boosheid. Dit is een stille wensch, jongenslief! want
ik wil u nog geen oogenblik van priktol of hoepel aftrekken, zonder u
voor die vreugde iets anders te kunnen geven dan . .. een wensch! �

Ik kom nog eens terug op het versje van h�lty.

Hoe zalig wien eens jongens kiel
Nog om de schoudren glijdt!

Dan is het hemel in de ziel,
En alles even hlijd.

Niets, niets ter wereld doet hem aan,

Of haart hem ongemak,
Dan stuiters, die te water gaan,

Of hallen over \'t dak.

Het ontbreekt zeker niet aan dergelijke lofredenen op het geluk van
jeugd en kindsche jaren. Ik stem er van harte me� in; maar ik neem
de vrijheid te mogen opmerken, dat ze alleen door menschenvanjaren
of ten minste door jongelingen geschreven zijn, van wier standpunt
gezien het kinderlijk geluk bijna geen uitzondering toelaat. En zelcer,
.zeker is dat een droevig bewijs voor den treurigen toestand van later
dagen. Maar ik weet niet dat er ooit dichtertjes geweest zijn van
zeven, acht, of negen jaar, die hun actueel geluk zoo onvoorwaardelijk
hebben geprezen. En toch dezulken waren er de naasten toe. Toen
ik op de hollandsche school ging, maakten wij in de hoogste klasse,
bestaande uit heeren van negen a tien jaar, allen des woensdags voor-
middags een opstel, soms over een gegeven, soms over een door ons-
zelven gekozen en uitgedacht onderwerp. Maar ik roep al de Jannen,
Pieten, Willems en Heinen, waarmee ik in de Jacobijnenstraat te H.
op de banken zat, tot getuigen, of er ooit iemand is geweest, die zijn
lei volgeschreven heeft met een optelling der genoeglijkheden, of een
uitweiding over \'t ongestoord geluk des kinderleeftijds. Neen, wij
schreven wel diepzinnige vertcogen over de Deugd of over de Vier
Jaargetijden; sandek u., wiens vader adjudant van een generaal was,
heeft zesmalen over het Paard geschreven; en piet q. die nooit op het
bord stond, en nooit me� doen wilde in de edele exercitie van het
puistje vangen, had het altijd over de Gehoorzaamheid en over de

Vlijt, een denkbeeld waarop hem de opschriften van zijn extrakaartjes
brachten. Eigenlijk vroolijke onderwerpen heb ik nooit door de collega\'s
zien behandelen. Ik zelf heb het nooit verder kunnen brengen dan
tot de filosofische beschouwing der Tevredenheid; een geluk, \'t welk
gewoonlijk door den jongeling voorbij-, en door den man vruchteloos \'
nagestreefd wordt, en den grijsaard uitmuntend te pas zou komen,
indien zijne lichaamsgebreken hem nog even veroorloven wilden het te
genieten; een heel mooi ding, die tevredenheid, maar in het volop des
kinderlijken geluks van zelf ingesloten en niet opmerkenswaardig.

Doch om tot de zaak te komen! Van dat volop des kinderlijken
geluks dan, schenen wij toentertijde toch niet heel vol, of althans
niet zoo vol te zijn, dat wij het moesten uitstorten. Ik heb wel eens
genieend, dat het een onderscheidend kenmerk des echten, waarachti-
gen geluks zijn zou, dat het de minste behoefte heeft zich uit te boe-
zemen, terwijl het ongeluk klachten en verluchtingen noodig heeft,�
om van de tranen niet te spreken. Want de menschen, die altijd, den
mond van hun geluk vol hebben, heb ik er wel eens op aangezien of
zij ook naar een autoriteit zochten, die, na gehoord verslag, hun zou
verklaren dat zij gelukkig zijn, iets waarvan zijzelf tot nog toe zoo
heel overtuigd niet waren. Zij achten zich z��-z��, niet ongelukkig,
en niet razend gelukkig ook; maar zij schikken het goede in hun lot
z�� bij elkander, en stapelen het in de redevoeringen, die zij u op wan-
delingen en, zoo gij met hen in ��n kamer slaapt, uit ledikanten,
vooral na een goed souper, houden, dat zij u in de verzoeking brengen
hen te benijden. Dat verhoogt dan dadelijk hun koud geluk tot een
hooger temperatuur. Gij slaat een warme hand aan hun thermometer.

Ziedaar een mooie opmerking, die ik gemaakt heb, en die ik niet
dit mooie physische beeld besluit; maar, over \'t onderwerp meer na-
denkende, heb ik ook wel eens gedacht, of de school dan toch ook
de rechte plaats wel is, om het kindergeluk diep te gevoelen. Ik weet
wel, de meester zit er niet meer met slaapmuts en kamerjapon en een
ontzettende plak in den catheder, en brengt ons niet langer door de
verschrikkelijkheid zijner oogen en gebaren tot een punt van angst,
waarin wij (als de jongen vanouds) zouden willen bekennen, dat wij
zelf de wereld geformeerd hadden, maar \'t nooit weer zouden doen,
liever dan het antwoord schuldig te blijven op de eerste vraag van
het vrageboek. Wij lezen er ook niet meer, tot onze schrikbarende
verveling, de Haarlemmer Courant van A�Z. (Zijn wij daarom minder
goede politici?). Wij zitten er ook in een goed, ruim locaal, zoo hoog
en zoo luchtig, dat het somtijds aan de beenen tocht; wij hebben er
niet zelden het uitzicht op een bleekveld met een appelboom, of op
een binnenplaats met een bestekamer. Maar toch, de meester is
zoo dik, en de ondermeesters zijn zoo lang, en hunne brillen en bak-
kebaarden zien er zoo onverbiddelijk uit, en de borden zijn zoo
zwart, en de tafels zoo ongezellig, en de kaart van Nederland hangt
z�� lang op dezelfde plaats, dat wij er de kleine scheurtjes en inkt-

vlekjes nog beter op weten aan te wijzen, dan de steden der � toen
was \'t nog 17 provinci�n*. Dan hebt ge � nog bloedt mijn hart �
de Tafel van werkzaamheden. Schrikkelijke werkzaamheden; wier
optelling aan rekenboeken denken doet, en geographieboeken, en wat
voor boeken er al meer zijn, wier blaren heen en weer schuiven in
den band, wegens de krampachtige aanraking der wanhopige vingers
van jeugdige heeren, die maar niet onthouden kunnen hoe veel koeien
er jaarlijks aan de hoornsche markt komen, en hoeveel inwoners, en
drukkerijen van Ensched�, en Kosterbeelden, en instituten voor school*
onderwijzers Haarlem heeft; of niet begrijpen kunnen, hoe zij de 9de
som uit de �Herhaling der voorgaande Regelen" moeten opzetten. O,
die rekenboeken zij waren de zwakke zijde van velen onzer. In mijn
oog waren er geen hatelijker boeken. Vooreerst waren zij veel te vol
letters, en ten anderen veel te vol cijfers. Ten overvloede zijn er
soms fouten in de opgaven der uitkomsten; maar al zijn die er niet
in, die opgaven zijn verschrikkelijk. Ga eens na. Gij hebt uw lei
vol van een berekening van belang; driemaal hebt gij reeds de helft
uitgeveegd, omdat gij bemerkte dat gij de questie niet begrepen hadt,
maar eindelijk de som is af, en gij krijgt tot uitkomst: 12 lasten,
7 mudden, 5 schepels, 3 kop, 8 maten rogge. Met een gerust gewe-
ten, en met het zalige gevoel van als ijverig lid der maatschappij uw
plicht gedaan te hebben, zoudt gij uw lei aan de ondermeesters over-
geven, om te laten nacijferen. Maar neen! het hatelijk rekenboek geeft
onder den verwaanden titel: �Uitkomst" op: 95 lasten, 2 mudden,
1 schepel rogge, en niet ��n maat. Het is blijkbaar dat gij een abuis
hebt; driemaal doet gij al de multiplicaties en dividaties over; einde-
lijk besluit gij alles uit te vegen, en nog hebt gij uw mouw op de lei,
als de ondermeester komt om te gelooven dat gij niets hebt uitge-
voerd. Dat had ik tegen die rekenboeken! Maar het kwaadwil-
ligst en het onbillijkst van diezelfde uitvinding is, dat zij u op alle
mogelijke manieren sarren en in uw zwak tasten. Daar zit gij sedert
de klokke halftien op school bij mooi weer, in de maand mei, als
het groen jong is gelijk" gij zelf en, wat meer is, al de plassen opge-
droogd zijn, zoodat het heerlijk weer is om te knikkeren. Daar zit
gij sedert halftien op de school, waar gij den voet hebt ingezet, met
benijding terugziende op de armelui\'s kinderen, die geen opvoeding
krijgen, en �duitjen op" speelden op straat. Eerst heeft men u gedwon-
gen om met al uw speelsche lotgenooten het lied aan te heften:

Wat vreugd! het schooluur heeft geslagen;
Waarnaar elk kind om \'t zeerst verlangt.

Daarna hebt gij een uur gelezen van het model van een braven
jongen, zoo braaf, zoo zoet, zoo gehoorzaam, zoo knap en zoo goed-
leersch, dat gij hem met pleizier een paar blauwe oogen zoudt slaan,

* Welk een vereenvoudiging brengen de 24 Artikelen in \'t lager onderwijs j
het heele jonge Holland profiteert in gemak bij de revolutie van Dertig.

als gij hem op straat ontmoette; of, indien gij al wat verder zijt, de
levenschets van een onbegrijpelijk groot man, wien na te volgen u
pedant en wanhopig toeschijnt, en door welke levenschets kunstiglijk
een samenspraak is heengevlochten van knapen en meisjes, met welke
gij ook al geen de minste sympathie hebt, �al staan zij ook waarlijk
verbaasd over de ontzettende kundigheden van dien man," waarvan
vader eelhakt of braapmoed verhaalt. Het volgende uur hebt gij
geschreven; een mooi exempel, als bijv., zoo gij groot schrijft, het woord
wederwaardigheid, opmerkelijk door twee moeilijke W\'s, zonder aan-
dikken bijna niet goed te krijgen, zevenmaal; of indien gij klein schrijft,
vijftien maal, achtmaal op en zevenmaal tusschen de lijn: Voorzichtig-
heid is de moeder der wijsheid; bij welke gelegenheid gij in twee regels
het woord der hebt overgeslagen, wat ten gevolge van de laatste let-
tergreep van het woord moeder zeer licht gebeuren kon, en eenmaal
voorwij zigheid in plaats van voorzichtigheid hebt gezet; welke omstan-
digheden, zoo ieder op zichzelve als in onderling verband, u eenigszins
angstig doen denken aan het uur, waarop de kritiek des meesters haar
uitspraak zal komen doen. Om niet te spreken dat gij gekweld zijt
geweest met een linksche pen, ontelbare haren in den inkt, een klad
of drie, met kunstenaars nonchalance over uw schrijfboek verspreid,
en de onverbiddelijke wet dat gij maar tweemaal uw pen op mocht steken
om ze te laten vermaken, door een ondermeester, die even zoo ver
is in die kunst als gij in \'t schrijven. Nu komt het rekenboek. Ik
heb het lang laten wachten, lieve lezer; maar het was uit wraak, om-
dat het voor mij zoo dikwijls te vroeg is gekomen. Nu komt het
rekenboek. Merk op, dat gij in den loop van den morgen tweemaal
op \'t bord zijt geschreven: eens, omdat gij met uw rechter buurman
een verdacht gefluister hebt aangevangen, dat evenwel over niets liep
dan over goedkoope ballen in de Wijde Appelaarsteeg, en eens, om-
dat gij aan uw linker dito een albasten knikker (gezegd alikas) hebt
laten zien, zonder een eenig rood aartje, van welk delict het corpus
u is ontnomen, tegen de pijnlijke onzekerheid of gij het ooit terug
zult zien. Vat dit alles tezamen, en sla nu uw rekenboek op, dat
u sart met de 13de som, waarin u, om u als \'t ware te tantalizeeren,
met de grootste koelbloedigheid eene mooie voorstelling gedaan wordt
van vijf jongens, zegge vijf, die te zamen zouden knikkeren, en waar-
van de eene bij den aanvang van \'t spel bezat 20, zegge 20,knikkers,
de tweede 30, de derde 50, de vierde � maar het is niet uit te hou-
den! de tranen komen er u bij in de oogen; �� maar daar zit gij,
voor nog een geheel uur, en dan nog wel te cijferen. � Waarlijk, ik
houd het er voor, dat de meeste rekenboekmakers afstammelingen van
koning herodes zijn!

Uit al wat ik tot nog toe heb in het midden gebracht, zal zonne-
klaar blijken, dat de school de plaats niet is om het kinderlijk gemoed
te doen overstroomen van het besef van geluk en genot. Ik geloof
niet dat het denkbeeld daarvan ooit onder eenig blond of bruin kin-
derhaar is opgekomen. Neen, neen! de school is zoo goed als zij zijn
kan. De school wordt, naar de nieuwste verordeningen, zoo aangenaam
en dragelijk mogelijk gemaakt. Maar hare genoegens zijn ten hoogste
negatief. De school blijft altijd iets van het gevangenisachtige, en de
meester, met en benevens al de ondermeesters, iets van het vogelver-
schrikkende behouden. Dat gezegde van van Alphen:

M\\jn leeren is spelen,

wil er bij geen een kind in, zelfs niet bij de vlijtigsten. Ik verbeeld
mij nog al onder de vlijtigsten behoord te hebben; maar toch, wanneer
mijn vader of moeder mij de eer aandeed van aan mijn ooms en tantes
te vertellen dat ik altijd blij was als de vacantie uit was, kwam mijn
gansche gemoed tegen dat edel denkbeeld (dat mij ondertusschen vrij
dweepachtig voorkwam) op, en ik heb jaren noodig gehad om zekere
angstige schuwheid voor mijn respectieve meesters te leeren overwinnen.
Ook zijn er, ondanks de verbeterde leermethode, nog altijd onder , die
een kind, al is het niet van de bloohartigsten, electriseeren.

Ja, lieve vrienden! laten wij deze bladzijden voor alle vliegeroplaters
en soldaatjespelers verbergen en verstoppen; maar laten wij het beken-
nen: daar zijn kinderrampen! Klein en nietig, van onze pedante hoogte
beschouwd, maar gewichtig en groot, in de kleine evenredigheden van
de kinderwereld. Rampen, die benauwen, kwellen en schokken, en
die niet zelden een grooten en hevigen invloed hebben op de vorming
van het karakter.

De eerste en grootste hebben wij al gehad. Het is, met verlof van
pestalozzi en pkinsen, de school. Dat is een kanker; een dagelijks
weerkeerend verdriet. Een man met schuldeischers geplaagd onder-
vindt iets van het leed van een kind met meesters aangehaald. Nu
onze goede h�lty zelf kan niet nalaten aan \'t eind van zijn versje
daarmede te dreigen. Daarom wilde ik u verzoeken: hebt deernis met
het lot uwer telgen. Ontziet als iets heiligs het levensgenot uwer
kinderen. Zij moeten allen schoolgaan; dat is een natuurwet, zoo
zeker als die, volgens welke zij allen inge�nt, wij allen sterven moeten;
� maar even gelijk wij, naar den gewonen loop der dingen, niet
sterven moeten op ons achttiende jaar, wilde ik ook niet dat hun de
school overviel voor hun achtste, \'t Is wel aardig, en wij hebben het
aan de veranderde uitspraak der consonanten te danken, (lat zij op hun
vijfde jaar met kleinen piet zeggen kunnen: �Nu kan ik al lezen;"
maar ik weet niet of kleine piet op zijn tiende jaar, in massa, zoo
veel meer geprofiteerd zal hebben dan een ander, die op zijn zevende
�of achtste begonnen is met de spa te werken. Ik geef dit alleen in
bedenking aan alle philopeedische harten, en waag het niet, met zoo

weinig ondervinding als hildebrand (de baardelooze hildebrand ,
zullen de recensenten zeggen) in zoo weinig jaren heeft kunnen op-
doen, mijne meening te staven.

Om het onderwerp eene wending te geven, en van een andere ramp
uitliet tranendal der kinderen te spreken, noem ik het wisselen der
tanden. Waarlijk, lieve dame, die de wereld zoo trouweloos en de
mannen zoo wuft vindt, la perte des illvsions kan op uw jaren nau-
welijks loo zwaar wegen als la perte des dents op de hunne. Herinnert
gij \'t u nog wel? Gij voelde, � neen gij voelde toch niet; � ja,
helaas gij voelde maar al te zeker � dat gij een dubbelen tand hadt.
En de voorste zat zoo vast als een muur. Zes dagen lang verborgt
gij uw leed; somtijds vergat gij het; maar zesmaal daags, midden
onder uw spel, bij \'t genot van de lekkerste krakeling, onder \'t be-
werken van de zoetste ulevel, daar stond weer eensklaps voor uw oog
die akelige, allerakeligste dubbelheid! � Uw eenige troost was, dat
de voorman vanzelf wel wat losser zou worden. Inderdaad! reden en
natuur geven deze hoop aan de hand. De ondervinding leert het
echter meestal anders. Op den zevenden dag, het was een zondag;
uw kleine theegoedje stond klaar op uw kleine tafeltje; en uwe
stoeltjes stonden er bij klaar met twee poppen: de nieuwste voor u,
en de oudste voor uw nichtje keetje, die bij u te spelen kwam;
en \'s avonds zoudt ge een tulbandje bakken van gestampte beschuit
en melk; en een boteram met aardbeien zou alles bekronen. Met een
grooten schreeuw geeft gij uw vreugde over het laatste artikel te ken-
nen. �Laat ik je mond reis effen zien," zei mama; �wat? een
dubbele tand?" en weg was uw vreugd! Gij droopt af als of gij op
een zware misdaad betrapt waart; waarschijnlijk zoudt gij onder uwe
kwelling nestig en kribbig zijn tegen keetje; het tulbandje zou
geene bekoorlijkheden voor u hebben; de aardbeien geen smaak; en ge
zoudt naar bed gaan en droomen van den tandenjood! Vergeefs be-
proefdet gij achtereenvolgens alle huismiddelen: wiggelen met den vin-
ger, bijten op een harde korst, die gij evenwel om eventueele pijn te
vermijden, in een gansch anderen hoek van uw mond inbracht; aan-
leggen van een draad garen, waaraan ge toch niet durfde trekken.
De tandmeester moest komen. Hij kwam, niet waar? de ijselijke
man! Hij had voor u de verschrikkingen eens scherprechters. Hij
veinsde maar effen naar uw tand te voelen; hij trok er hem verrader-
lijk uit. Ondertusschen was deze slinksche streek voor u een weldaad,
die voor alle volgende keeren verkeken was. � Spreek mij niet van
groote-menschen-jammeren. Zij halen niet bij deze. Geen koopman
die �op springen staat" ziet met meer angst den dag te gemoet,
waarop hij zal worden �omvergegooid," als een blijde jongen of vroolijk
meisje den dag, waarop men scheiden zal van den dubbelen tand!

Wij zijn aan de physieke rampen. Welnu, er zijn er meer dan
men denkt. Het grootworden, hoe schoon en voortreffelijk een uit-

vinding ook, is de oorzaak veler smarten. Want vooreerst, men steekt
lange bloote armen uit de mouwen, groote enden kous uit de broek.
Daarbij schaamt men zich dan gewoonlijk dat men nog rijglaarsjes
of schoenen met gespen draagt, omdat er altijd eenige voorlijke kna-
pen zijn, die al halve laarzen hebben, en vroegtijdige juffertjes, die
zich op schoenen met lange linten verheffen. Ook rekenen vele moe-
ders er naar \'t schijnt niet op, dat niet alleen de beenen, maar het
geheele lichaam groeit, en dat het diensvolgens op goede natuur- en
wiskundige gronden te bewijzen is, dat, al kunnen de broekspijpen wor-
den uitgelegd, het overige gedeelte van dat kleedingstuk hetzelfde blij-
vende, men eene niet zeer aangename bekrompenheid in de circuin-
ferentie van het lichaam gewaarwordt, die ook al weer de oorzaak
is van menig nieuw kruis, in een dubbelen zin, en van ontelbare scheu-
ren. Maar ook dit is een kwade kant van den edelen groei, dat hij
bij de individus verschilt, en zelfs z��, dat bij sommigen tegen het
geprezene grootworden het verwijtende kleinblijven over staat. Nu
is het niet pieizierig, ieder keer als men een boodschap van papa of
mama komt doen, of bij lodewijk of doohtje spelen komt, altijd
door mijnheer of mevrouw, of de jufvrouw, of de meid somtijds, tegen
LODEWIJKS of DOO��jES rug gezet te worden, om met de ververschte
overtuiging dat men een hoofd of een half hoofd kleiner en een ware

fieulschil is naar huis te gaan. Dat noemt men in het maatschappe-
ijke leven, als men \'t op \'t moreele toepast, tauxeeren; en die tauxatie
van \'t physieke is de eenige, waarvoor de kinderleeftijd gevoelig en
ook zeer gevoelig is. Neen, \'t is niet aardig van de groote menschen,
dat ze \'t den kleinen aandoen, evenmin als dat altoosdurende uitgillen
van: �wat benje groot geworden!" op den duur bevallen kan.

Maar daar is toch ook wel een moreele tauxatie, die, zoo zij de
kinderen niet dadelijk grieft, hun althans menig genoegen onthoudt.
Zij ontstaat uit de omstandigheid, dat een mensch van vijfendertig
a veertig een dertig a vijfendertig jaar van zijn vijfde jaar verwijderd
is, en in dien tijd machtig veel vergeten kan, en z�� veel, dat hij
eigenlijk in \'t geheel niet meer weet, wat hij dacht, gevoelde, besefte
en smaakte toen hij kind was, en wat niet. Van daar dat hij zeer
dikwijls den maatstaf, waarbij hij de kinderen meet, te klein en te
bekrompen neemt, en menige vreugd, die hij den jeugdigen van harte
gunt, terughoudt, omdat hij in zijne mannelijke wijsheid besluit: �dat
zij er eigenlijk nog te klein voor zijn," en er �waarlijk nog niet aan
zouden hebben." En dan het �nergens aan mogen komen," alsof
men geheel bandeloos en met een instinct om alles nu ook maar stuk
te gooien en te breken in de wereld was gekomen! � en dan het
paaien met zoetigheid, als men zich juist gisteren te groot is begonnen
te voelen voor koekjes tot den prijs van iets anders! � En dan de
velerlei beschaamdzettingen, die men ondergaat, omdat iedereen ge-
looft dat een kind menig ding niet gevoelt, dat hem toch diep gaat! �

Waarlijk, waarlijk, men heeft in de maatschappij menig menschen-
schuw, bloohartig, en zenuwachtig wezen doen opgroeien, alleen omdat
men het als kind te jong en te klein voor gevoel van waarde achtte.

Ik spreek niet van het naloopen met hoeden en petten, en van het
verschil van gevoelen omtrent het weder, dat tusschen onders en kin-
deren dikwijls aanmerkelijk kan uiteenloopen. Ik spreek niet van som-
mige barbaarsche instellingen, als daar is: dat de jongeren de klee-
deren van de ouderen moeten afdragen, waardoor het vierde zoontje
een buisje draagt van den kraagjas van mijnheer zijn oudsten broeder:
van welken kraagjas de beide tusschenbro�rs respectievelijk een jasje
met ��n kraag en een jasje zbnder kraag gehad hebben; � noch
van ellendige spreekwoorden, als orakelen door de ouders aangevoerd,
en als verachtelijke paradoxen en sofisterijen door het kroost verwenscht,
als b. v. dat de oudsten de wijsten zijn moeten. Ik spreek van al die
rampen niet, � want mijn stuk is reeds veel te lang. Mocht het
maar sommigen mijner lezers bewegen, om nog kiescher te worden
omtrent de jonge harten der kleinen, en nog oplettender om hun kleine
verdrieten te sparen, en groote genoegens onbeknibbeld te laten ge-
nieten. De jeugd is heilig; zij moet voorzichtig en eerbiedig behan-
deld worden; de jeugd is gelukkig, maar men moet zorgen, dat zij
zoo min mogelijk deelt in de rampen der samenleving, voor zoo ver
zij die in hare jaren kan ondervinden; men moet haar soms kwellen
en lastig vallen � tot haar nut! � maar passen wij vooral op dit
niet te overdrijven! Een geheel volgend leven kan geen gedrukte jeugd
vergoeden; want welke zaligheid zouden latere jaren te stellen hebben
tegenover het verspeelde geluk eener schuldelooze jonkheid?

�Les peincs infamantes sant:
1°. Le carcan,
2°. Le biinnissemeut;
3°. La d�gradation civique.»

Code p�NAL. L. I. Art. 8.

INeen, ik wil niet naar \'t beestenspel! Ik houd er niet van. Zeg
mij niet dat het belangrijk is; dat men het gezien moet hebben; dat
men in geen gezelschap komen kan of men moet ten minste goed
of kwaad zeggen van de lokken, de bakkebaarden en den moed van
den eigenaar, van den lama, van de verlichting der tent, en van de
twee tijgers in ��n hok; � herhaal mij niet dat men ten minste ��n
ongeluk heeft moeten zien //bijna gebeuren," en ��ne bijzonder tee-
kenachtige houding van \'t een of ander gedrocht bespied hebben, in
een oogenblik, �dat er niemand anders naar keek;" � zeg mij niet
dat men moet gaan kijken hoe de vrucht van \'t zweet en bloed van
onvermoeide hengelaars in ��n oogenblik door den gulzigen pelikaan
verslonden wordt, en hoe de boa constrictor een leidschen bok met
hoornen en al in een oogwenk tijds verzwelgt; � roep mij niet toe dat
men zijne anecdote behoort te hebben op den casuaris, zijn beaudire
op de apen, en zijn qui pro quo op de beren! Op dit alles ant-
woord ik u: ik haat het beestenspel, en ik zal u de reden van mijn
afgrijzen uiteenzetten.

Een beestenspel! Weet gij wat het is? � �Eene verzameling,
zegt gij, van voorwerpen der natuurlijke historie, even belangrijk voor
den dierkundigen...." Als voor den beesten vrind, wilt gij zeggen?
z/Neen als voor ieder mensch, die er belang in stelt zijn medeschep-
selen op dit wijde aardrijk te kennen." Gij zegt w�l: maar dan
wenschte ik mijne medeschepselen te zien, zoo als ik ze op plaat I.
van iederen prentenbijbel zie, in aardige groepen door elkander ge-
schikt, allen in hunne natuurlijke houding: den leeuw, met een op-
geheven voorpoot, als op brullen staande; den cacatou, van een boom-
tak nederkijkende, als om te onderzoeken wat voor kleur van haar
adam heeft; en niet, och, ik bid u, niet in die afschuwelijke ijzeren

schommels (een soort van groote lijsterbogen) in eeuwige beweging!
Den boa, in \'t verschiet om een boom in schoone verleidelijke bochten
gekronkeld, en naar den noodlottigen appel opziende; den adelaar,
hoog in de lucht zwevende, als een nauwlijks merkbaar stip; ja! dan
nog veel liever geheel onzichtbaar dan z�� als ik hem in een bees-
tenspel zie .... Zoo zou \'t mij aangenaam en belangrijk zijn. � Maar
hier in deze enge, bekrompene hokken, achter die dikke tralies, in
die slaafsche, weerlooze, gedrukte, angstige houding, ^:� o! een bees-
tenspel is een gevangenis, een oudenmannenhuis, een klooster vol
uitgeteerde bedelmonniken, een hospitaal is het, een bedlam vol idioten.

Gij hebt nog nooit een leeuw gezien: gij stelt u iets majestueus voor,
een ideaal van kracht, grootheid, waardigheid en moed; een wezen
geheel woede, maar bedwongen door zelfbeheersching, voor zoo lang
het verkiest; den koning der dieren. Welnu, verplaatsen wij ons met
onze verbeelding in de woestijn van Barbarijen.

Het is nacht, het is het kwade saizoen. De lucht is donker; de
wolken zijn dik, en drijven onstuimig en snel heen en weder; de maan
� scheurt ze nu en dan met een waterachtigen straal. De wind huilt
door \'t gebergte; de regen ruischt; van verrre gromt de donder. Ziet
gij daar dat gevaarte, met dichte struiken bewassen, zich afteekenen
tegen de lucht; � ziet gij daarin die donkere rotskloof, beneden
gapende, boven zich verliezende in heesters en distelen? Het blik-
semt; ziet gij ze? Houd uw oog derwaarts gericht. Het is alles duis-
ternis. Let op. Wat is dat? \'t Is het glinsteren van twee oogen;
gloeiende kolen. Hoor toe! Dat was de donder niet: het was een
schor gehuil; het diepe geluid van een leeuw die ontwaakt. Hij tilt
zich uit zijn hol naar boven. Hij rekt zich uit. Een oogenblik staat
hij\' met opgeheven hoofd brullende stil. Hij schudt de zwarte manen.
E�n sprong!.. . Achter uw wachtvuur, onvoorzichtige! Hongerig gaat
hij om; met woeste bewegingen, met ongeregelde sprongen, met schrik-
kelijke geluiden.

Wien zal het gelden? Een breedgeschoften buffel misschien, die
hem met gebukten hoofde en sterke hoornen zal opwachten. Geen
nood: hij zal hem aanvliegen; hij zal zijne nagelen klemmen in zijne
lenden; hij zal aan hem hangen blijven; hij zal hem de blanke slacht-
tanden in den korten rimpeligen nek slaan; ��n oogenblik � en hij
zal hem afmaken, hem in stukken scheuren en zijnen honger verza-
digen. Dan zult gij hem met rooden muil en bespatte manen rustig
zien nederliggen, zijn zege genietende, trotsch op zijn koningschap.

Welnu! � die koning der dieren, die schrik der woestijn, die ge-
duchte, die woedende, is hier. Ziedaar de antichambre van zijn pa-
leis ; dit vanvoren open vertrek, middending tusschen een salon, een
kantoor en een tentoonstelling van schilderijen. Deze heraut, met
den geschilden wilgentak in de hand, noodigt u uit. Zijne majesteit
geeft audi�ntie. Zijne majesteit is voor geld te zien. Zijner majesteit
staatsiedame licht het behangsel op. Gij zijt in zijner majesteit on-

middelijke tegenwoordigheid. Geef u de moeite niet bleek te worden;
de koning zal u wel ontvangen. Maar voorzichtig! stoot u niet aan
dezen � wat is het? een reiskoffer? Vergeef mij, het is een �crin.
vol slangen, arme REUZEXslangen! Hier heen! Pas op, die lamp druipt.
Stap over dien emmer, vischvijver van den pelikaan, badkuip des ijs-
beers! Wij zijn er. Hier, op dit wagenstel, in dit roode hok, zes voet
hoog en zes voet diep, ligt hij. Ja, hij is het wel. Ik zweer u dat
hij het is. Zijne pooten steken onder tusschen de trali�n uit; dat zijn
LEEUWEN\'klauwen. Zijn staart, die geesel! schikt zich naar den recht-
hoek van zijn verblijf. Hij is slaperig; hij ronkt. Zouden wij hem
kunnen doen opstaan ? �Nero, Nero!" � � Tl est d�fendu de toucher aux ani-
mau.r, turtout avec des cannes."" Gevoelt gij al het vernederende
dezer afkondiging? Daarin is al zijn weerloosheid. Het zou hem zeer
doen. Hebt gij uw illusi�n, heeft de leeuw zijn prestige nog? Zijt gij
nog bang voor dien bullebak? Gelooft gij nog aan de schets van zoo even?
Zegt gij niet:

«Laat hem komen als hij kan?

Onttroonde koning! Gekrompen reus! Zie, hij is voorzichtig in al
zijne bewegingen; hij neemt zich in acht, om zijn hoofd niet te stooten,
zijn muil niet te bezeeren, zijn staart niet te schenden. Wat onder-
scheidt hem van eenig tam beest? Wat van dien lagen hyena, die de
kerkhoven schoffeert? van dien gevlekten tijger, viervoetige slang, die
vanachteren aanvalt? van dien wolf, dien een kloek kozak dood geeselt?
van dien afschuwelijken mandril, hansworst der verzameling? van al
die walgelijke apen, waar zoo vele menschen zich vroolijk me� maken?
Altemaal zijn zij opgesloten: de vorst als de knecht, de vorst meer
dan allen. Waan niet dat gij hein in zijne natuurlijke grootte ziet.
Dit hok maakt hem kleiner: hij is wel een voet gekrompen. Zijn gelaat
is verouderd. Zijne oogen zijn dof geworden: hij is suf: het is een
verloopen leeuw. Zou hij nog klauwen hebben? Bedroevend schouw-
spel! Een haspel in eene flesch; men weet niet hoe \'t mooglijk is dat
hij er inkwam! Een ziek soldaat; een grenadier met geweer en wapens,
berenmuts en knevels (foudre de guerre) in een schilderhuis; Simson
met afgesneden haar; Napoleon op St. Helena.

Als gij in \'t midden van deze tent staat, tusschen staatsiegordijnen
en schoorsteenvallen, en ijzeren tralies, en onderstellen van wagens,
en wilde dieren; als gij uw oog slaat op al die vernederde schepsels �
waan niet dat gij leeuwen, dat gij tijgers, dat gij gieren, arenden,
hijeenen, beren ziet. De kinderen der woestijn zouden hunne broe-
deren, zoo zij ze hier zagen, verachten en verloochenen. Berg dat
zilveren potlood, steek die portefeuille on. gij teekenaar! Maak hier
geene schetsen. Gij hebt geene wilde dieren voor, het zijn er slechts

de vervallene overblijfsels van; zij zijn naar ziel en lichaam gekraakt.
Hun aard drukt zich niet meer uit. De leeuw stierf in den leeuw;
de tijger is dood in den tijger. Uw teekening zou zijn als een portret
naar een lijk ontworpen. Gij kunt even zoo goed een petit ma�tre onzer
eeuw tot model voor een zijner germaansche vaderen stellen, of een
mummie afbeelden, en zeggen: dit is een egyptenaar! Nauwelijks
kunt gij hunne vormen, hunne omtrekken, hunne evenredigheden zien
of berekenen onder de slagschaduwen dezer vierkante kooien. Wat
zoudt gij naar het eigenaardige van hunne houding kunnen raden? Ze
zijn hier als planten in een kelder; zij verkwijnen; zij zijn in een
droevige apathie, eene nare lethargie verzonken. Zij sterven sinds
maanden. Het licht hindert hen. Zij zien er dom, verstompt uit.
Dans la nature ils sont beaucoup moins b�tes.

�Stil," zegt gij, �zie daar den eigenaar. Hoor hoe zij brullen.
Zij zullen gevoed worden.,, Het souper der wilde dieren. Smartende
bespotting! Het souper! De cipier zal elk dezer staatsgevangenen
zijne afgepaste portie komen toedeelen. �Ja, maar hij zal ze tergen,
en een oogenblik zult gij ze in hun kracht zien." Wee onzer, zoo
dat waar is! Neen. het is eene tooneelvertooning. Zij worden tot
acteurs vernederd. Hun woede is die van operahelden, van belee-
digde vaders in den vaudeville. Het is namaaksel. Het is een
woede van klokke halfacht. Het rammelen der boeien, als de gevan-
gene opstaat om zijn brood en water aan te nemen. Ook in het ge-
brul des leeuws, het gehuil der wolven en het lachen der hyena\'s
is een pectus quod disertum facit. Waan niet dat zij zich verwaar-
digen zouden hun verschrikkelijke welsprekendheid aan dien knecht
te verkwisten, die toch eindigen moet met hun het afgewogen stuk
vleesch in den bek te steken.

Hun souper! o Zoo zij konden, zij zouden van dit behulpelijk,
bekrompen genadebrood appeleeren tot hun avondmaal in de woestijn!
Weekelingen, die uw brood bakt en uw vleesch kookt om het te
kunnen verduwen! zoo gij genoodigd werdt dien maaltijd aan te zien,
hoe zij de rookende spieren van de breede knoken aftrekken, en er
zich met al het aplomb, al de �nergie hunner bewegingen opstorten,
brullende van genoegen, niet omdat zij eten, maar omdat zij slach-
ten, � hoe zouden u de haren te berge rijzen, hoe zou vleesch-
houwer en uitdeeler, hoe het geheele heir geabonneerden rillen en beven!

Alleronuitstaanbaarst is mij in een beestenspel de uitlegger. Gij
lacht om zijn gemeen fransen en nog ellendiger hollandsch, om zijn
eeuwig wederkeerende volzinnen: ik kan niet lachen. Hij ergert mij.

Sire! ee riext pas Hen,
Sur Ie /ion mjurunl vous luchez votre chien\'.

Foei! hij noemt den tijger monsieur en de leeuwin madame. Hij
vertelt aardigheden op hun rekening, zij zijn de dupes zijner vanbui-
tengeleerde geestigheid. O! zoo zij konden, hoe zouden ze zich op
den grappenmaker wreken. Hoe zou monsieur hem vierendeelen, ma-
dame hem vernielen. Hij zou t verdienen. Hij behandelt dieren als
dingen. Hij verdient een doinmen glimlach aan den een, een drink-
geld aan den ander. Hij ontneemt u het schoone zinnebeeld der moe-
derliefde, dat gij in den pelikaan zaagt, en maakt liever een slaapmuts
van zijn onderkaak. Ellendig t\'arceur, straffeloos lasteraar, die zijne
beteren bespot. Met een paar knevels en een stok loopt hij om, en
speelt den held onder de gevangenen.

Ja, het is ijselijk als gij een verren neef of halfvergeten vriend
o verkrijgt, die u vriendschappelijk dringt hem het leidsch museum
te laten zien, en ge moet, terwijl gij liever de bekoorlijken op Kapen-
burg en Bre�straat gadesloegt, met hem op een schoonen voormiddag
de eene zaal na de andere doordrentelen, zonder iets te zien dan na-
tuurlijke historie, zonder ergens eene knie te buigen; en het is er kel-
derachtig koud! Maar zoo het er op aankomt om vreemde dieren te
zien, _Hik zie ze liever daar dan hier." Liever een museum dan een
menagerie, \'t Is waar, het knekelhuis, dat gij eerst door meet wan-
delen neemt een goed deel van de illusie weg; de anatomie, gelijk
alle analyse, is schadelijk aan de po�zie; maar de opgezette dieren zijn
niet vernederd. Hier ronken zij niet, hier slapen zij niet, hier ster-
ven zij niet; hier zijn zij dood. Hier geen dofheid, geen traagheid,
geen luiheid; hier koude en ongevoeligheid. Het is hier als in hun
onderwereld: gij ziet hunne schimmen, hunne omtrekken, hunne
�iSuhzl Aan hun stoffelijk omkleedsel, hun houding, hun stand moge
door opvulling en kunstenarij een weinig zijn te kort gedaan, maar
de ziel (gij gelooft toch dat de dieren een ziel hebben?) wordt hier
niet verdoofd en verminkt. Niet de lage baatzucht, maar de deftige
wetenschap heeft hen bijeenvergaderd. Zij staan hier niet te kijk; zij
staan hier tot uwe onderwijzing. Hunne namen worden in eerbiedig
latijn genoemd. Zwijgend gaat men langs hunne rijen, met al het
ontzag dat men voor de dooden heeft.

o Gij, heeren der schepping! ik weet niet of gij in de UKe eeuw
onzer jaartelling, en zoo ver van het paradijs, dien naam nog ver-
dient, maar gij hoort hem zoo gaarne, en zijt er zoo hoovaardig op;
o gij, heeren der schepping! laat u gelden in het dierenrijk, laat u
gelden bij al wat slachttanden, klauwen, hoeven en horens heeft.

Heerscht, dwingt gebiedt, overweldigt, beschikt; zet uw krijgsburgt
op den rug der olifanten; legt uw pak op den nek der buffelen; zet
uwe tanden in het oor der onagers; jaagt uw lood door het voor-
hoofd der tijgers, en maakt hun vacht tot schabrak uwer paarden;
overwint als een Cesar de wereld, en spant als een Cesar vier leeu-
wen voor uw triomfkar Het is w�l. Maar misbruikt uwe kracht
niet. Spot niet, kwelt niet, vernedert niet, dooft niet uit. Geen ge-
vangenhuis, geen tuchtcel, geen schavot, geen kaak, geen draaikooi,
geen beestenspel. Ja, een spel is het, een afschuwelijk wreed spel.
Moet gij een spel hebben, herstelt het molmend colis�um tot een
worstelperk, en hebt ten minste de edelmoedigheid, uw gelijken met
hen ter kamp te doen treden. Vermaakt u (zoo gij nog niet genoeg
hebt van barbaarsche vermaken) met hunne krachten, met hun moed,
met hun heldeneinde; � niet met hunne slavernij, niet met hunne
ontaarding, niet met hun heimwee, niet met hun teringdood!

EEN ONAANGENAAM MENSCH IN DEN
HAARLEMMERHOUT.

L/nbegrijpelijk veel menschen hebben .familiebetrekkingen, vrienden
of kennissen te Amsterdam. Het is een verschijnsel, dat ik eenvoudig
toeschrijf aan de veelheid der inwoners van die hoofdstad. Ik had er
voor een paar jaren nog een verreu neef. Waar hij nu is, weet ik
niet. Ik geloof dat hij naar de West gegaan is. Misschien heeft de
een of ander van mijne lezers hem wel brieven meegegeven. In dat
geval hebben zij een nauwgezetten, maar onvriendelijken bezorger ge-
had, als uit den inhoud van deze weinige bladzijden waarschijnlijk dui-
delijk worden zal. Inderdaad, ik ken vele menschen, die nog al op-
hebben met hunne amsterdamsche neven, vooral als ze tot de »Lezersw
in Eelix behooren, of als ze rijtuig houden; maar ik heb dikwijls ver-
baasd gestaan over mijne verregaande koelheid omtrent den persoon
van mijn neef robertus nurks; en niets verschrikkelijker, dan wan-
neer hij mij zaterdagmiddag per diligence een steen zond met een brief
er aan, inhoudende dat hij (mits het weer goed bleef, en er, maar
dat kwam er nooit, niets in den weg kwam) met mij den dag in den
Haarlemmerhout zou komen doorbrengen; niet dat ik iets tegen het
gemelde bosch heb, maar wel iets tegen ZEd.

En evenwel was hij een beste, eerlijke, trouwe jongen, prompt in
zijn zaken, stipt in zijn zeden, godsdienstig, en zelfs in den grond
goedhartig. Maar er was iets in hem, dat � ik weet het niet � dat
maakte dat ik met hem niet op mijn gemak was; iets lastigs, iets im-
pertinents, in ��n woord, iets volmaakt onaangenaams.

Ik zou, om iets te noemen, een nieuwen hoed gekocht hebben; geen
buitensporig fatsoen (geen nationalen bijv.); geen te hoogen of te\'plat-
ten bol; geen te breeden of te smallen rand; een hoed, goed om af te

nemen voor een verstandig man, en op het hoofd te houden voor een
gek, doch stellig een hoed om niets van te zeggen. Toch kon ik
bijna overtuigd zijn, dat mijn beminnelijke neef nurks, de eerste maal
dat hij er mij mee zag, met den hatelijksten glimlach Van de wereld en
met een soort van ontevredene verbaasdheid zeegen zou: �Wat een
weergaschen gekken hoed heb jij op." � Nu is het onbegrijpelijk
moeielijk; schoon ik gaarne beken, dat de een zich daar handiger in
gedraagt dan de ander, en ik niet een van de gauwste ben; nu is
het onbegrijpelijk moeielijk. onder een dergelijke kritische verklaring
omtrent uw hoed een tamelijk figuur te blijven maken. Het in ernst
voor uw hoed op te nemen, is wat al te gek. Het niet een: �h�, vindje
dat?" af te laten loopen, verraadt volslagen gemis van tegen\\voordig-
heid van geest. Te repliceereu met een hatelijkheid op des critici
eigen hoed, is wat kwajongensachtig. En hoewel eene aardigheid te
zeggen het alleruitmuntendste zou zijn, en er een schat van aardighe-
den mogelijk is, zoo is het evenwel bijzonder opmerkelijk, hoe weinig
men er dikwijls op zulk een oogenblik bij de hand heeft. Zoodat de
kritische hoedeninspecteur gewoonlijk de voldoening heeft eene kleine
verlegenheid te weeg te zien gebracht, welke hij met demonischen wei-
lust geniet.

Indien gij uit dit kleine voorbeeld van mijn hoed; het is in \'t oog
loopend hoe dikwijls hoeden tot voorbeelden dienen; niet een vrij be-
slissenden kijk op mijn neef nurks karakter hebt, dan zal het heele
verhaal, dat ik schrijven ga, nutteloos aan u verkwist zijn, lezer, en
dan zal ik ook zoo vrij zijn u tot uw straf te houden voor een spre-
kend evenbeeld en wedergade van dienzelfden robertus nurks. Men
zou intusschen verkeerd doen, zich dien waardigen auisterdamschen
jongen voor te stellen als ongelukkig, ontevreden, of zwartgallig. Hij
was alleen maar hatelijk, en zulks deels uit gewoonte, deels uit eene
diepe en misschien voor hemzelven verborgen jaloezie. Hij was in \'t
geheel geen kniezer, altijd vroolijk gestemd en de vroolijkheid beminnen-
de; maar hij scheen er een genoegen in te vinden, zijne vrienden kleine
grieven aan te doen, en niet alleen zijne vrienden, maar in het alge-
meen de onschuldigste menschen van de wereld. Een opvoeding bo-
ven zijn stand had hem, geloof ik, die lompe aanmatiging gegeven;
en onverstandige ouders hadden hem te vroeg er aan gewend om zijn
jong oordeel over een iegelijk, die hun huis bezocht, met toejuiching
aan te hooren. Van daar dat hij niets had van dien kieschen terug-
hondenden schroom, die even bang is om te beleedigen, als oin belee-
digd te worden; niets van die zachte humaniteit, die men, ondanks alle
gezag van spreuken als �Ingenuas didicisse fkleliter artes etc.� nog
veel beter van zijn moeder kan overnemen, dan uit de klassieke lit-
teratour halen. Trouwens hij verstond maar zeer weinig latijn.

Indien robebtus nurks zeker wist dat gij half verliefd waart, hij
zou de gelegenheid vinden om het voorwerp uwer stille genegenheid in
het g sprek te pn9 te brengen, onder de u door \'t hart snijdende bij-

voegelijke naamwoorden van �leelijk, dom, onbeduidend, mal," of
dergelijke. Kende hij mijn lievelings-auteur, hij haalde er in gezel-
schap de leelijkste plaatsen uit aan, met bijvoeging van, �zoo als hil-
debuand\'s hooggeloofde die of die zegt." Waagdet gij nog eens een
oude anecdote, die u al veel genoegen verschaft had, waarvoor gij dus
billijk eenige genegenheid voeddet, en waarvan gij u ook deze maal nog
al vrij wat beloofdet, omdat allen zich hielden als of zij haar niet ken-
den: hij bedierf er de uitwerking van, door juist als \'t op de aardig-
heid aankwam, het verhaal al raffelende voor u af te maken, van den
Enkhuizer Almanak van \'t jaar ��n te spreken, en te zeggen dat alle
anecdoten laf zijn, en dit er een was, die hij honderd malen van u ge-
hoord had In \'t kort, hij kende al de zwakke plaatsen van uw fa-
milie, van uw ziel, van uw hart, van uw liefhebberij, van uw studie,
van uw beroep, van uw lichaam, en van uw kleerkast, en had er ver-
maak in, ze beurtelings pijnlijk aan te raken. En ik weet niet welke
bezwerende of magnetische kracht hij op u uitoefende, om u geheel
weerloos te doen zijn.

Het zal nu drie jaren geleden zijn; ik moet zuinig omgaan met ja-
ren, want ik ben nog zoo jong; dat mijn neef nukks mij op zaterdag
den 14deu juli, � gij kunt den almanak nazien of het uitkomt � we-
der een steen zond, die mij dan ook als zoodanig op het hart viel.
Hij zou morgen, na ochtendkerktijd bij mij komen, en \'s avonds met
den wagen van achten weer vertrekken. De uren daartusschen zouden
wij aan de vriendschap en het genoegen offeren. � Ondertusschen
had ik plan gemaakt voor eene andere vriendschap en een ander ge-
noegen. Ik had een leidschen makker bij mij gelogeerd, met wien ik
te Zomerzorg eten zou. om vervolgens over Velzerend naar Velzen te
wandelen, waar wij den nacht zouden doorbrengen, om \'s morgens
vroeg naar de Breezaap te gaan en aldaar wat te botaniseeren, waar-
van wij beiden groote liefhebbers zijn. Ik hoop dat niemand van
mijne lezers mij daarom verachten zal, naar de gewoonte van vele men-
schen, die aan de waarde en het gehalte van genoegens twijfelen, die
zij niet in staat zijn te beoordeelen. Mijn neef nurks behoorde tot dezulken.

Het opgemelde plan was met groote opgewondenheid en wederzij d-
sche goedkeuring gemaakt. Het was als of onze zielen er in samen-
smolten. Ik beloofde mijnen medischen student; wiens naam, omdat
hij bang voor recensentenhatelijkheden is, ik heb moeten beloven te
zullen verzwijgen, en wien ik daarom voor \'t gemak boerhave zal
noemen; ik beloofde mijnen medischen student, behalve de schatten
van de Breezaap, ook nog bloeiende exemplaren van Aristolochia
clematitis, op den weg tusschen Zomerzorg en Velzerend, en daar hij
ook eene verzameling van conchilie�n nahield, stond hij in lichterlaaie
verrukking, toen ik hem verzekerde dat op de hoogte der Blauwe
Trappen de wijngaardslakken over uwe laarzen kruipen of \'t zoo niets
is. � Maar de steen uit Amsterdam verbrijzelde al die zaligheden, en

het gansche plan moest worden uitgesteld, onder de voor ons ver-
schrikkelijke gedachte, van den geheelen dag in den Hout te zitten;
want een fatsoenlijk Amsterdammer komt alleen in den Hout.

De opoffering viel ons moeielijk, en ik verdacht den hupschen boer-
have (die niet zoo als ik den band des bloeds gevoelde, en daaren-
boven een onbepaald vertrouwen koesteren moest op de wetenschap,
die hij beoefende) van den heimelijken wensch, dat mijn liefelijke
nurks, van wien hij zich, half bij instinkt, half door mijne kwaad-
sprekendheid, niet veel goeds beloofde, tusschen zaterdagavond en zon-
dagochtend eene kleine ongesteldheid mocht ontwaren, die hem mocht
doen besluiten tot een kort briefje op de eerste schuit enz.; maar ik
wenschte hem op een allerliefste buitensocieteit vol �vermoakelijkhe-
den,� of op een dolprettig din� aan den Beeruibijt, met drie leden van
de Munt en zeven van Doctrina, waar men elkander allergeestigst
met het wederzijdsch ophemelen der beide soci�teiten plagen kon, tot
groote bemoeielijking van den elfden man, die lid van beiden was, en
den Doctrinisten wel gelijk wilde geven, omdat ze de meerderheid had-
den, maar de Munters niet afvallen, omdat ze de grootste heeren
waren. In een dergelijk gezelschap had mijn vriend nurks , die in de
universaliteit van den elfden deelde, dan gelegenheid gehad om zijn
hart te luchten over den �lastigen dikken weerga,, (een oom van een
der gasten) die altijd den Haarlemmer las als hij hem wou hebben,
in de eene, en �den onverdragelijken langen zwiep,, (een germain
neef van een ander der aanwezigen), in de andere die altijd pot maak-
te als hij pas begonnen was carambole te spelen. Edoch het was be-
stemd, dat hij den zondag van den 15^den juli in den Haarlemmer-
hout zou doorbrengen.

�Ha, hoe maakje\'t, rob!,, riep ik uit toen hij binnenstapte. �Mijn
vriend, de student boerhave, neef.,, � Was het valschheid dat ik
hem hartelijk ontving ? Ik geloof neen. Toen ik over het plan van
Zomerzorg en de Breezaap heen en hij werkelijk daar was, nam ik
er den besten kant van, en ik had hem toch ook in zoo lang niet gezien.

�Best, jongen; � mijnheer, je dienaar! Jongens, wat is me dat
end van de Amsterdamsche poort weer tegengevallen!"

�Mijnheer moet anders aan lange enden gewoon zijn," merkte BOER-
have aan, ik geloof om zijn aardrijkskundige kennis van de hoofd-
stad te toonen.

�Ja, dat is zoo," zei nurks,\'met een bijzondere kracht op\'t woordje
»\'*; �maar daarom juist, als men zoo\'n mal klein stadje als Haarlem
de eer aandoet, wil men \'t liever niet."

nurks wierp een blik in den spiegel. Zijn eene halsboord had
het door de warmte; het was zeer warm weder dien dag, vooral in de

diligences; had het door de warmte te kwaad gekregen, en lag in
zwijm over den rand van zijn strop.

�Malle dingen! anders een goed fatsoen; ik hou niet van die ron-
de boorden."

Boerhave en de nederige inwoner van het malle kleine stadje
waren er mooi mee; hij verbeeldde \'t niet gezien te hebben.

�Kanje nog al niet rooken, hildebrand?"

Ik vloog naar den portecigare en bood hem dien aan.

�Hebje nog altijd dat strooien soortje,,, zei hij, de punt van
dengene, dien hij genomen had, met het ongeloovigste gezicht van de
wereld afbijtende, en toen zijn vroeger onderwerp weer opnemende,
daar hij nog niet genoeg van had:

�Jongens, ik vind dat het zoo mal staat als iemand niet rooken kan.
�Hij zit altijd met zijne vingers ergens aan. Ik ken nog iemand die
�nooit rookt, maar dat is de miserabelste kerel van de wereld."

Ik begreep dat ik al vrij veel kans had om, bij eventueel overlijden
van dien heer, denzelven in zijn hoogen rang in de schatting van
mijn neef op te volgen.

Nu volgde een gesprek, voornamelijk bestaande uit eenige informa-
tie�n naar wederzijdsche kennissen, waarin geen enkele onaangenaam-
heid voorkwam, dan dat hij, toen ik naar een zeer intiemen vriend
vroeg, dien hij zeer wel kende, noodig had zijn geheugen op te scher-
pen met de herinnering, �of het die was, wiens broer die smerige
affaire met de politie gehad had," opdat boerhave, die daartoe al
den tijd had, zoo mogelijk allerlei vermoedens tegen de familie zou
kunnen opvatten. Ik weet niet of hij het deed; maar kort daarop ver-
liet hij ons een oogenblik om een knijpbriefje af te vaardigen, welk
punt des tijds dadelijk door nurks werd waargenomen, om mij met
de aanmerking op te winden:

�Die vriend van jou lijkt sprekend op dien schoenenjood, die al-
tijd op den hoek van de Vijzelstraat en Heerengracht staat;" � en
toen ik groote oogen opzette, �. �och ja, je weet wel, die leelijke
kerel! net of hij een trap van een paard gehad heeft."

Nu, op dat oogenblik kwam boerhave weer binnen; over de ge-
lijkenis van den schoenenjood op den hoek van de Vijzelstraat en de
Heerengracht kon ik niet oordeelen, omdat de respectieve aangezichten
der respectieve schoenenjoden van Amsterdam mij niet duidelijk en on-
derscheiden voor den geest stonden; maar op mijn vriends gelaat iets
te lezen, dat denken deed dat het ooit in eenige onvermakelijke aan-
raking geweest was met het viervoetige dier door den vleiender»
nurks genoemd, was mij ten eenenmale onmogelijk.

Wij gebruikten koffie en brood, welke bejde artikelen de eer hadden
de volkomen goedkeuring van mijn neef weg te dragen. Wel beweerde
bij de nadeeligheid van de eerste zonder melk te drinken, waaraan
zich de medicus schuldig maakte, en verzekerde dat hij \'t altijd aan
iemtmds teint zien kon, �want het teint werd er leeliik van;_/; maar

toen de medicus er voor uitkwam dat hij medicus was, en in die hoe-
danigheid daar nooit van gehoord had, veranderde hij van batterij, en
begon mijn vriend een verkwikkend tafereel op te hangen van de veel-
heid der jonge doctoren, die in Amsterdam, zonder brood, op dure
kamers woonden, allerlei laagheden doen moesten om een bus te krij-
gen, en dergelijke opwekkelijke voorstellingen meer, recht geschikt
om een medicina? candidatum in zijn studiefn aan te moedigen, ter-
wijl hij ze allen bekroonde met de plechtige verklaring, �dat er niet
��n medicus in de wereld was wien hij, robertus nuuks , wat hom
betrof, zelfs maar over zijn kat vertrouwde."

Wij gingen Houtwaarts. Het was ruim ��n ure. Nu, alle welop-
gevoede dingen hebben hun gestelden tijd. De nachtegalen komen
in \'t voorjaar, de vinken en lijsters in \'t najaar; de zon schijnt bij
den dag, de kaarsen bij den avond, en de maan bij nacht. Zoo is
het ook met de menschensoorten. Al wie met de duizend en een spe-
cies van het genus Haarlemmer bekend is, weet dat zij allen des zon-
dags hun verschillenden wandeltijd hebben ; iets, \'t welk zeer natuur-
lijk wordt, als men aan den verschillenden eettijd denkt, en daarbij in
\'t oog houdt dat er veel menschen naar de middagkerk gaan, terwijl
een groot gedeelte, niet weet dat er een middagkerk is. Als men alle
deze species rangschikt, en men tevens achtslaat op de vreemde
vogelen, die uit andere luchten op een zonnigen zondag komen aan-
waaien, dan zal men een aaneengeschakelde opvolging hebben, niet
ongelijk aan die der elkander, naar de schoone vergelijking van ho-
merus, als boombladeren wegstootende geslachten in het bestaan des
menschdoms, of aan die der elkander voortstuwende barbaren van het
Europa der vijfde eeuw.

Zoo zal de natuuronderzoeker, die des zondag\'s morgens de kerk
verzuimt, of naar de vroegpreek is geweest (wat ik liever onderstellen
wil) en om tien uren, half elf, in den Hout komt, op het Plein of bij
den Koekamp (de naam is niet welluidend), eenige zwermen feestvie-
rende vogels van den Haarlemmerdijk inhalen, per schuit van zeve-
nen uit Amsterdam vertrokken. De mannetjes zijn blauw of zwart
geteekend, en hebben sliknatte, fijngekrulde bakkebaarden. Ze zijn
voorzien van lange steenen pijpen, waaruit ze of rooken, of die ze los-
jes bij den kop tusschen de vingers houden, en zoo met den steel
naar beneden onverschillig laten slingeren. Merk de regenschermen.
De wijfjes zijn wit. Ze houden haar opperkleed op, zoo dikwijls ze
over een droppel water stappen, en dragen \'t geheel opgespeld als er
wezenlijk plassen liggen van den regen van zaterdag. Zij eten gesta-
dig uit haar zak- sommigen in den zwerm hebben daarenboven nog
een toegeknoopte kinderluur inet mondkost bij zich. Men ontmoet
ze meestal in koppels van negenen: twee mannetjes op zeven wijf-
jes. Ze dwalen een heel end ver, somtijds wel tot Heemstede of de
G-lip af, maar strijken \'s namiddags, onder een kruik bier en een
bosje scharren, aan de Groene Valk of in den Aalbessenboom ne-

der, om met de laatste schuit naar Amsterdam te vertrekken; terwijl
intusschen de toegeknoopte kinderlmir van knapzak tot een korfje is
omgeslagen, om �blommen,, in thuis te brengen, die drie weken lang
in een aarden melkkan zonder oor, in een klein winkeltje of op den
bovensten trap van een kelder, hier zonder licht, en daar onder den
frisschen adem van een stinkend riool, het geluk en den rijkdom zul-
len uitmaken van iemand die garen en band verkoopt en tevens be-
steedster is, of van iemand die turf en hout slijt en tegelijk uit werken gaat.

Wandelt de natuuronderzoeker voort, dan ziet hij in \'t voorbijgaan
eerst nog een dergelijken troep, die zich in den aanblik van het pavil-
joen verlustigt, en waarvan al de individu\'s, om zich te overtuigen dat
het geen droom is, zich met beide handen aan de spijlen van het hek
vastklemmen, zich bij geen mogelijkheid kunnende verklaren wat voor
aardigheid of vroolijkheid er wezen mag in de groep van La�ko�n,
maar op dit punt overeenkomende, dat de W in het frontespiece
�wullem,, beduidt.

Meer gemeld natuuronderzoeker heeft even de Dreef verlaten, om
in de verrukking van deze vreemdelingen te deelen, maar gaat nu
door een allerliefst laantje, waarin de ochtendzon allergeestigst door
\'t hooge geboomte speelt, op de �logementen,, af. Hij wandelt een
gele barouchette en een blauwen char-a-banc voorbij, die hij on-
der \'t geboomte uitgespannen ziet, als ware \'t om menigeen van huns
gelijken derwaarts te lokken. Het is alles nog doodstil, \'t Is een
liefelijke morgen. Een enkel heer met een grijzen paardenharen Saksen
Weimar, bruinen rok, grijze zomerbroek, engelsche spikkelkousen,
lage schoenen en een tenger hoogfatsoenlijk uiterlijk, zit aan een
der houten marmeren tafeltjes van het Wapen van Amsterdam voor
de deur, zeer op zijn gemak een boek te lezen; een dikachtig heer
met roode wangen en een opvliegend voorkomen, met zwarten rok en
in \'t kort, leest er steunende op zijn stok een courant, op een stoel
zonder tafeltje neergevallen. Een jonge vrouw, nog pas onlangs uit
het kraambed hersteld en nog een weinigje bleek, zit aan een ander
tafeltje, waarop uitgediend ontbijtgoed staat, met een lief mutsje
met lichtblauw zeister op en een lichtblauw japonnetje aan, ge-
makkelijk in haar stoel geleund, te breien, en wijdt van tijd tot tijd
haar aandacht aan haar kindermeid, die met een amsterdamsche kor-
net op \'t hoofd, of liever aan \'t hoofd , want dat soort van mutsen
laat het hoofdhaar tot aan de kruin toe onbedekt, en een rozerood
japonnetje, met een zwart schort met puntjes voor, op everlasting
schoenen, met kruislinten net als mevrouw, over het schelpenpad aan
den overkant rustig voortttrippelt, met aan de eene gehandschoende
hand een kind van twee jaar, met een baleinen valhoedje met ro-
zeroode strikjes, en aan de andere een van drie, in bengeltjes; welke
kinderen zij zoo dikwijls als zij iemand tegenkomt, wien zij een goed
denkbeeld van hare opvoeding of van haar dienst geven wil, met het
plechtiee �uw�" toesprepkt: �Spreekt uw� niet tegen meheer, son-

setje ? � Foei fraxswaTJE , wat maakt uw� uwees handjes vuil met
die schullepies." � Aan de Hertenbaan vertoonen zich hier en daar een
paar jonge dames, in \'t\' bloote hoofd, en in een costuum dat zij �zoo
geheel buiten" noemen, en voornamelijk gekenmerkt wordt door sterk
gekleurde zijden schortjes, bezig met �aan de lieve beestjes eten te
geven." � Deze zijn de gelukkigen, die bij stoffels logeeren. �
In de soci�teit is nog niemand; maar een tweetal knechts, een vol-
wassene en een jongen die nooit volwassen worden zal, staan tegen
elkander over in het middelste deurraam met de handen op den rug
het talent van zociier te bewonderen, dat de heeren van trouw moet
blijken in de gelegenheid gesteld heeft tot de schepen toe te zien, die
door \'t Sparen gaan. � In \'t logement op den hoek zit een zaan-
damsche familie, gisteren aangekomen; al de mannen zeer lang, en
in een volmaakt pak blauwe kleederen uitgedost, met zwarte das-
sen en witte onderdassen, de vrouwen met de nationale kap, en zwarte
tanden. Zij drinken reeds koffie, en laten zich van den kastelein, die
de vrijheid neemt van in de deur te blijven staan, omtrent vele we-
tenswaardige dingen onderrichten. Opmerkelijk is, tegen een der pa-
len en daarenboven op een stok geleund, een gebrekkig man, niet zoo
zeer een bedelaar, als wel een afwachter van aalmoezen; een dier on-
sterfelijken, die de oudste haarlemmers altijd even oud en altijd even
beschadigd daar gezien hebben. Sommigen verdenken hem van een
stilleverklikker te zijn; ik geloof het niet; maar indien hij het is, dan
is hij het zeker alleen maar om aan de kindskinderen te verklik-
ken op wat wijze hunne grootvaders in den Hout hun geld verteerden.
In dezen toestand blijft de Hout tot elf uren of halftwaalf. Alsdan
rukt de voorhoede der haarlemsche wandelaars er in. Zij bestaat voor-
namelijk uit dezulken, die zich de zes overige dagen, aan beroep of
nering gebonden, van alle vertreding spenen moeten, en dus des zon-
dags de grootste appetijt hebben. Het zijn de kleine winkeliers met
lange roksmonwen; de boekhouders die watten dragen; de ambachts-
bazen met hooge hoeden, lange panden, en lange lenden; allen met
hunne vrouwen ��n, en met hunne dochters drie graden boven haar
stand gekleed, en alleen in dit bijzondere geval met hunne zonen,
wanneer deze het niet z�� ver in de wereld hebben gebracht om zich
hunner te schamen; want er vallen secretarieklerken, ondermeesters en
kleine bloemisten onder voor; maar indien dit het geval niet is, dan ook
kunt gij zeker zijn vader en zoon met gelijke en gelijkvormige rottin-
gen te zien voortschrijden. Voor het overige bemerkt men reeds nu
een enkel jong mensch uit deftiger stand, hetzij dan een notaris-klerk
of een surnumerair bij liet gouvernement van Noordholland, die daar
hij geen schepsel wist te verzinnen aan wien hij na kerktijd een bezoek
schuldig was, nu maar naar stoffels stapt, en verbaasd van daar nog
niemand van zijn kennis te ontmoeten, zich met den hond van den
kastelein behelpt, die door zijn innemende vriendelijkheid bewijst dat
mijnheer habitu� is.

Hen volgen, tegen halftwee, twee uren, de deftige burgers uit de
stad. De fabrikant met zijn familie, de notaris met zijn familie, de
boekhandelaar met zijn familie, en de wereldsche kinderen van den
geestelijke, zonder hunne ouders. Ook komen nu de bloemisten van
den Kleinen Houtweg met vrouw en kroost opzetten. Voorts bemerkt
men zusters met haar eerste voiles, die met broers met rokken gaan
wandelen, op hoop van andere zusters met voiles en broers met rok-
ken tegen te komen; en reeds nu en dan een enkel rijtuig, als b. v.
de chais van den dokter, die met zijn beste tuig en zijn vrouw een
toertje doet, en het wagentje van den grutter, die geen pleiziergeld
betaalt, reeds tegenkomt; voorts de demi-forlune van den kleinen ren-
tenier; maar ook reeds het blinkend verlakte rijtuig met de zwarte
harddravers met witte koorden leidsels van den weigestelden makelaar,
en het rijpaard van den kostschool!» uderszoon; alles doorkruist en
voorbijgereden van amsterdamsche char-ii-bancs voor twaalf personen,
daar er veertien met een kind, en cal�ches voor drie, daar er vijf
met een hoedendoos in zitten; schoon ik zeggen moet dat de meeste
dezer laatsten in de stad uitspannen.

Het gebeurde alzoo, dat als wij drie�n om ��n uur de Houtpoort
uittraden. wij noodwendig op hun terugtocht tegenkwamen de kleine
winkeliers met lange roksmouwen, de boekhouders met watten, de
hooghoedigen, de langpandigen, de langlijvigen, enz.; en als \'t ware
aankondigden de komst der notarissen, der fabrikanten, der boek-
verkoopers, der doctoren, der apothekers, der bloemisten, der zus-
ters en broers enz. die nog achter ons waren.

«Wat zien uw stadgenooten er over \'t algemeen peu fashionable
uit!" zei nurks, met dien bijzonderen lach, dien de engelschen a
sneer noemen, een zeer druk en aangenaam gesprek afbrekende en
oogenblikkelijk weer opvattende, om mij het antwoorden te beletten.

Een boom of wat verder pleegde hij mij hetzelfde boevenstuk met
den uitroep:

�Ik dacht dat er zooveel beau monde in je menniste Haarlem
was!" En weder vergunde hij mij niet in het midden te brengen,
dat de geheele deftige middelstand nog achter onzen rug was, die
niet voor een uur later, eerst door de hoogere ambtenaars, en daarna
door de haute vol�e zou worden opgevolgd. Hij wist het ook trou-
wens even goed als ik.

Wij namen plaats bij stoffels. De onbeleefdheden, die tot nu toe
alleen aan ons beiden verkwist waren, werden nu ook algemeen ver-
krijgbaar gesteld. Ik zat nog niet, toen nurks al uitriep, zoo dat al
de belendende gezelschappen het hooren konden:

�Lieve hemel, hild , wat heb je een mooi vest aan; dat had ik
nog niet van je gezien; jammer dat het fatsoen een paar modes ten
achteren is."

De leelijkert had duidelijk gezien, dat ik het voor \'t eerst aanhad,
en er van tijd tot tijd met innig welgevallen naar keek. Ik stak da-

delijk mijn beenen onder de tafel; want het was mij op zijn minst
vijfenzeventig maal gebeurd, dat hij, met een opgetrokken neus naar
de punten van mijn schoenen loerende, mij had afgevraagd: �Waar
laat je die turftrappers maken?"

Van een goeden krulhond, die met veel liefde door een oud man
gestreeld werd, heette het: �Wat een mormel!" Van een paar schim-
meltjes, die voor de deur stilhielden, en waarmee de eigenaar met
groot zelfbehagen pronkte: �Leelijke koppen!,, Van het kindje
in beugels, dat al van halfelf gewandeld had, en er schrikkelijk ver-
hit uitzag: �Als ik er z�� eentje had, deed ik het een steen om den
hals." Alles luid genoeg om verstaan te worden door de respectieve
eigenaars van het mormel, de leelijke koppen, en den jongen heer.
Er zat een statig man, wiens geluk half weg was, omdat hij, in den
morgen bloemen gezien hebbende in het Sieraad van Flora, bij het
inkruipen van een grooten bak, eenigszins aan een spijker was blijven
haken. Hij had daar toen niet veel acht op gegeven, maar nu rus-
tig in den Hout een sigaar zittende te rooken, ontdekt hij te midden
zijner overpeinzingen een kleinen winkelhaak in zijn pantalon, vlak
bij de knie. Hij had het zoo haast niet gezien of hij wierp er met
veel handigheid zijn zijden zakdoek over, maar te laat om de aamner-
king van nurks te ontgaan, die juist op dat zelfde oogenblik tot ons
zei: �Tk mag wel zoo\'n maneschijntje." De bloemenliefhebber kreeg
een kleur als een Cactus speciosa, om welke te verbergen hij in ver-
warring naar zijn zakdoek greep om zijn neus te snuiten; zoodat de
maan weer plotseling door de wolken brak, tot groote vroolijkheid van
een gezelschap amsterdamsche jufvrouwen en heeren uit een manufac-
tuur-winkel, die zich op dien merkwaardigen dag ten minste voor
staatjufferen en kamerheeren van Z. M. den koning wilden gehouden
hebben.

�Is dat een rok van je vader?" vroeg nurks grappig aan den jon-
gen, die hem zijn limonade bracht, en zich zeker niet zeer bekrom-
pen in dat kleedingstuk bewoog.

�Ik heb geen vader," zei de arme jongen, en het ging mij door
de ziel.

De beau monde verscheen met al zijn gedistingueerde geuren en
kleuren; met al de pracht van vederen, shawls, parasols, mantil-
la\'s, amazones, koetsiers, rijtuigen en rijpaarden. Ik had het onge-
luk gehad nuuks te voorspellen, dat hij een brillanten nieuwen equi-
page zien zou. Hij kreeg dien zoodra niet in het oog, of hij vroeg
mij ongeduldig:

�Wanneer komt nu die mooie equipage, waar je van gesproken hebt?"

En zoo was het telkens , tot groote ergernis van boerhave , die even-
wel nog al aardig vrijliep, maar wiens horlogesnoer ijselijk door nurks
gefixeerd werd, zoodat hij alle oogenblikken dacht dat er iets op ko-
men zou, en eindelijk dan ook zijn rok maar toeknoopte. Ik herinner
mij nog slechts twee onaangenaamheden, die nurks mijn goeden me-

dicus deed doorstaan, doch die even als de aangehaalde zich ook
alleen bij het fysionomisch hatelijke bepaalden. De eene was deze.
Wij spraken over de ongelukken die men met zwemmen kan krijgen.
Op een warmen zormerschen dag is \'t een wellust om over water te
handelen. Boerhave verhaalde een treffend geval van schitterende zelf-
opoffering in een zwemmer, buitengewoon genoeg om al de eerepen-
ningen der Maatschappij tot Nut enz. te verdienen, indien deze \'t niet
tot regel gesteld had, alleen dezulken te beloonen die niet zwemmen
kunnen; maar althans buitengewoon genoeg om een steenen hart te
doen ontgloeien. Nukks evenwel hoorde het met de volmaaktste on-
verschilligheid aan: en nam zelfs onder \'t verhaal allerlei bijzaken
waar. Nu eens, bijvoorbeeld, scheen hij zich met de borst toe te leg-
gen op het vormen van kunstige kringen van tabaksrook; dan weder
blies hij, volmaakt in de houding van iemand die volstrekt niet an-
ders te doen heeft, de sigaarasch van zijn knie, en zelfs van de tafel;
dan weder scheen hij al zijn aandacht en belangstelling te wijden aan
zijn nog altijd ziekelijken halsboord, die nog telkens nieuwe aanvallen van
flauwte had; welke veelzijdigheid van oefening mijn opgewonden
vriend, die van enthusiasmus gloeide, op den duur weinig streelde.
Hij trof het even ongelukkig met het verhalen eener splinternieuwe
anecdote van drie leidenaars, waarom ik met mijn heele familie den
vorigen avond tot schreiens toe gelachen had, met groot gevaar van
in ons warm brood te stikken; maar die totaal schipbreuk leed op de
stalen onbuigzaamheid van mijn heer en neef, die ditmaal in een
ander uiterste viel, en zeer geduldig en ingespannen zat te luisteren,
ja zelfs zoo geduldig en ingespannen, dat het hem scheen te treffen
dat het verhaal waarlijk uit was, en hij nog altijd op het slot en de
aardigheid zat te wachten, die, indien men zijn gezicht had willen
gelooven, nog immer komen moest. Mij is niettemin van goeder-
hand verzekerd, dat opgemelde neef �n de edelmoedige inenschen-
redding �n het geval der drie leidenaars, nog dienzelfden avond,
met zichtbare blijken van zelfbehagen heeft medegedeeld op de dili-
gence; gelijk hij ze ook beiden des anderen daags wist te pas te
brengen op Doctrina, aan zijn tafel, en in de Munt, en in den loop
van de week te pas te jagen op twee concerten en in vijf koffiehuizen
(zoodat ik met grond onderstel dat hij er nu de harten der liplap-
pen en blauwen in de West me� verkwikt); en al wie de eerste
niet �verbazend" en de laatste niet �om te schreeuwen" vond, wist
hij oogenblikkelijk iets stekeligs te zeggen op het gevoelig punt van
bakkebaarden en stropdassen.

Er kwam muzijk. Drie dames met lange reticules en opmerkelijk
door roode linten op de muts, oranje tissu\'s om den hals, en voor-
schoten met diepe zakken met schuitjes. Eene breede sproeterige Saftb
met eene hooge sproeterige harp in het midden, en twee tanige vrou-
wen, die met handen vol diamanten, die een sterken familietrek van
glas hadden, op de viool speelden. �Drie poetjes van gratietjes," zei

nurks lachende, en luid genoeg om een langen procureursklerk me�
te doen lachen, die veel verder van hem af was dan de gratietjes in
quaestie. Het snarenspel begon. Nurks stopte van tijd tot tijd den
vinger in de ooren, dat toch niet opwekkelijk wezen kon voor drie
kunstenaressen, die ook wel wisten dat het zoo heel mooi niet was,
en ook niets verder bejaagden dan een dubbeltje of een stuiver van elk
der toehoorders, en een weinigje geduld. De violen hielden met een
fikschen kras op, en de harpspeelster hief, met een eenigszins schorre
stem, en juist voor de drie�ntwintigste maal op dien gedenkwaardigen
morgen, het toen even zoo min als nu nieuwe, inaar altijd sleepende:

Fteu � ve du Ta � ge

�Bah; wat is ze leelijk als ze zingt," klonk het dwars door de aandoen-
lijke woorden der romance heen, uit den heuschen mond van rober-
tus , wien het zeker nooit in \'t hoofd was gekomen, dat ook een arme
vrouw ijdelheid zou kunnen hebben.

Het lied liep verder zonder stoornis af; zoodat de reticule geopend
kon worden, om het bekende rood verlakte flesschenbakje met blinken-
den rand te voorschijn te brengen. Ik had er een gulden op willen leg-
gen, indien de zangeres nurks niets gevraagd had. Maar er was geen hou-
den aan, en daarom gaf ik maar een dubbeltje. Zij kwam tot nurks.

�Hoeveel octaven kan jij wel zingen?" vroeg hij, werkelijk grijns-
lachende, maar tegelijk een vijfje op \'t blaadje leggende; want zoo was hij.

Men moet in den handel ook het vuile geld aannemen.

�Merci, monsieur," zei de harpspeelster, met neergeslagen oogen,
en was reeds bij den man met den gescheurden pantalon.

De lange procureursklerk was middelerwijl van plaats veranderd, en zat
nu toevallig aan een tafeltje, \'t welk de virtuoze aireede was voorbijgegaan.

De violen hadden ondertusschen lustig doorgespeeld, ik weet niet of
men er te milder of te kariger om gegeven had. Nu werd er nog een
zeer korte, zeer vlugge trio uitgevoerd, waarop al de dames al de oogen
nedersloegen, al de lippen bewogen, negen, en vertrokken. Thans zag
een eenloopend klarinettist, zonder hoed, de baan schoon om ook
zijne talenten te doen hooren.

�Altijd hier in het land een opeenvolging van slechte muziek,"
merkte nurks aan.

�Och, ik vind het nog al vroolijk," zei ik bemiddelend.

�Ja maar," zei hij, mij strak in de oogen ziende, en een lange
teug limonade nemende � �ja maar � ik geloof, om je de waarheid
te zeggen, niet dat je heel muzikaal bent."

Nu voor deze laatste impertinentie behoeft men geen robertus nurks
te wezen. Daartoe acht zich, volgens mijne ondervinding, ieder liefhebber
gerechtigd, die in zijn huis eea eerste en eenige, en in het een of ander
orkest een tweede viool speelt, en een derde spelen zou, indien er een

derde viool bestond; ja, ik heb er onder de paukenslagers gekend, die in
dit opzicht de crimineelsten waren. Och, al is men maar iemand, die
op een concert zijn hand met zekere majesteit onder zijn kin kan leg-
gen en zijn oogen toeknijpen met diep gevoel, om ze niet dan bij een
point d\'orgue schielijk en geheel verward, en als kwam men uit een andere
wereld (uit de wereld der inbeelding bij voorbeeld), open te doen; �
of al slaat men er zelfs maar met zekere wijsheid de maat met het
opgevouwen affiche of met den geglaceerden wijsvinger; of al heeft men
maar even den slag om bij het wederkeeren van het thema in een groot
muzijkstuk een lachje, liefst een zenuwachtig lachje, voort te bren-
gen, dat met telegrafische duidelijkheid zegt: �we zijn weer thuis!" �
of al heeft men maar alleen de vereisehte bekwaamheid om vaneenzan-
geres, die algemeen bevallen heeft, met een diepnoodlottig neergela-
ten wenkbrauw en allerbedenkelijkst hoofdschudden te decreteeren,
�weinig methode;" �� of den tact om klassieke van romantieke muzijk
te onderscheiden en te zeggen: �ik hoorde toch liever lafond of beriot
dan de eichhorns of ernst ; � ik zou zeggen, al heeft men slechts
eenmaal een blad muzijk gecopi�erd: � met een van alle deze muzikale
eigenschappen toegerust, heeft men eens vooral de bevoegdheid op de
rest van \'t heelal met verachting neer te zien, en alle verdere creaturen,
zoodra ze zich iets omtrent de goddelijke toonkunst verstouten, in haar
aangezicht te verklaren dat ze niet muzikaal zijn. Die onbeschaamdheid
hebben de speelmannen, horenblazers, doedelaars, tokkelaars en trom-
melslagers op de kunstenaars vau andere vakken vooruit. Geen schil-
der, wanneer ge in zijn atelier komt en gij zegt iets van zijne of eens
anders schilderij , hetzij juist of minder juist, zou de onbeleefdheid heb-
ben van te zeggen: �ik geloof niet dat mijnheer veel oog op de kunst
heeft." Geen auteur, voor wien een fatsoenlijk mensen zijn gedachten
uitbrengt over een roman, een gedicht, of een vertoog, zal hem
durven vragen: �of hij eigenlijk wel smaak en gezond oordeel heeft."
Maar de muzikanten; zij hebben met betrekking tot hun kunstvak zich
dezelfde onhoffelijkheid aangewend, die mijn neef nurks was aange-
boren, en ik heb jongelieden ontmoet, uit de beschaafdste kringen, �every
inch gentlemen," die op dit punt volstrekt on verdragelij k waren.

Ik geloof dat ik maar niet meer op mijn neef moet terugkomen.

Als ik het indenk, weet ik nauwelijks van waar mij de vermetel-
heid is aangewaaid om hem u voor te stellen. Ik vertel u nu maar
niet, hoe wij in het Wapen van Amsterdam aan de table d\'h�te dineer-
den. Hoe hij halfluid fluisterde over de �conomie van een paar een-
voudigen, die, tegen \'t reglement van den kastelein aan, een halve
flesch voor hun beide bestelden, en daarna dreigden zich een indiges-
tie te eten aan den bouilli die na de soep werd rondgediend, in de
stellige overtuiging dat er geen ander vleesch komen zou. Hoe zijne
blikken later den arm verlamden van een deftig heer met gepoeierd
hoofd, die een taaie kip met een bot mes, natuurlijk niet heel handig,
voorsneed. Hoe hij een juffertje, dat nog niet veel van de wereld

gezien had, en vlak tegenover hem gezeten was, tusschenbeiden zoo
ironisch aanzag, dat zij eerst in \'t denkbeeld geraakte dat zij onbehoorlijk
veel at, en derhalve begon voor alles te bedanken; en vervolgens in de
stellige overtuiging kwam dat zij gemorst moest hebben, en al haar best
deed om een lonk in den spiegel te krijgen, om te weten te komen waar
\'t zat. Hoe ik, toen wij na den eten de Hertenbaau nog eens om-
wandelden, in duizend angsten leefde, dat hij een streek niet den
parapluie zou krijgen van een of ander der met blauwe jassen gea-
doniseerde ambachtslieden, die met beminnelijke, beminnende en beminde
dienstmeiden aan den arm (uitgedost met zwartzijden hoeden en bruine
gepalmde omslagdoeken) met groote stappen voortschreden, op welker
heereu toilet hij niet nalaten kon de namen van �twijfelaar, heel
stuk laken, kuitendekker, en sleepjurk" toe te passen.

Na al dergelijke jammeren kregen wij den goeden, besten, liefdekwee-
keiiden en vriendhoudenden robektls nurks aan �de Bel" in de diligence.
Nog even stak hij het hoofd uit het portier oin ons toe te roepen:
�Niet veel zaaks!" \'t welk het reisgezelschap, op goede gronden, cp zich
toe kon passen. Daar reed hij heen. Wij wandelden te zamen nog even de
poort uit; want ik noem het hek met alle haarlemmers, die de poort ge-
kend hebben, nog altijd met dien naam. En toen wij, over het Hazepa-
tersveld heenblikkende, de zon zagen, die bloedrood onderging, en hare
schoone tint mededeelde aan de witte schuiniige wolkjes, die als dunne
sluiertjes door de lucht dreven, durfde ik b�eeuavk een mooien maan-
dag voorspellen, en vergat hij, in \'t vooruitzicht van bloeiende Aristolo-
chia elematitis en levende wijngaardslakken, spoedig geheel en al den be-
minnelijken bloedverwant, waarmee ik hem had in kennis gebracht.

Het legher treckt vaat in met duizenden, een maght

Zoo groot nis Waterland noch oit te velde braght,

En Kennemer, en Vries, en Zeeuw en Holland t\' zaemcn.

GlJSBRECHT VAN AEMSTil,.
(UIT EEN DR1EF VAN MKLCHIOR.)

Ik verneem met een zeker genoegen, dat er van tijd tot tijd iets van
u gedrukt wordt; met een zeker genoegen, zeg ik; want wij hebben
nog samen school gegaan. Ik heb toen altijd wel gedacht dat er wat
in u zat, maar ik wist niet of er ooit wat uit komen zou. Mijn va-
der zegt evenwel dat hij dat altijd voorspeld heeft, ofschoon ik er mij
niets van herinner; maar wel weet ik dat ik driemaal een hekel aan u
gehad heb, omdat mijn vader u tot een voorbeeld van goed oppassen
nam, en ik wist toch wel dat ge ook wel eens kattekwaad deedt, hild-
tje! Denk maar eens aan de klapdeur van het Bonte Kalfje, die alle
morgens om halftien, en iederen namiddag om drie uren werd openge-
trokken, dat de bel rammelde, een kwartier lang, als het fransche ge-
bed al lang op school was voorgelezen. � Maar dat daargelaten,
vriend; ik hoor dat gij weer iets op de pers hebt, en gij zult mij op
grond van heel goede kennis, wel vergunnen willen, u eenige raad-
gevingen mede te deelen. Ik ken menschen, die dat veel liever doen
bij wijze van recensie�n; daar is er, die de kopij onberispelijk en het
gedrukte boek allerdolst vinden; maar ik hou van die methode niet
en kom liever met mijn raad voorop.

Eerst echter wilde ik u vragen, ronduit vragen, of gij een humorist
zijt? Ik denk het half, omdat het tegenwoordig zoo ijselijk aan de
orde is. Kijk hildebrand , als gij een humorist waart, dat zou me

leelijk spijten; ik zou haast zeggen, schoon mijn hart er bij breekt:__

als gij een humorist zijt, hildebrand , leg drie stuivers uit, koop een
touw, en ... Maar gij zijt immers geen humorist, mijn waarde! o Zeg
dat gij het niet zijt.

Daar is tegenwoordig zulk eene ontzettende consumtie van humor

mijn vriend, dnt dat artikel verschrikkelijk dinir moet geworden zijn,
en dan ook bij gevolg akelig wordt vervalscht. Ik ben overtuigd dat
er in iedere kerk, de domino" meegerekend, meer dan honderd humo-
risten bijeen zijn. Men komt in geen koffiehuis, men rijdt in geen di-
ligence. ja wat meer is, men zit in geen «bijwagen// zonder een humo-
rist. Het heele land is er van vergiftigd: humoristen op rijm; humo-
risten in proza; geleerde humoristen; huiselijke humoristen; hooge
humoristen; lage humoristen; hybridische humoristen; bloemetjes-hu-
moristen ; teksten-humoristen ; sprookjes-humoristen; vrouwenliatende,
en vrouwenHeeinende humoristen; sentimenteele humoristen; ongelikte
humoristen: gedaehtendenkende humoristen; boek-. recensie-, inengel-
werk-, brie(\'-. voorrede-, titelblad-humoristen; humoristen, die op de
groote lui schelden en verklaren dat die geen greintje gevoel heb-
ben , omdat ze een knecht hebben met galons aan den rok, en een spe-
lende pendule; humoristen, die het met de bedelaars houden in de boe-
ken , en ze naar Prederiksoord helpen sturen in de Maatschappij van
Weldadigheid; reizende humoristen; zittende humoristen; tuin- en
prieeltje-humoristen, wier vrouwen aan iets anders bezig zijn terwijl
zij humoriseeren; en dan eindelijk de heele simpele plattelnnds-humo-
risten, schoon ze allegaar een deel van simpelheid wes; hebben, in de-
ze manier: �je zoudt wel denken dat ik heelendal onnoozel was, maar
\'t is alteinaal lievigheid!" Ik spreek niet van de heele grappige, de
�zeer onfeilbare, en de zeer onduidelijke humoristen... Och, lieve
hildebraxd, honderd soorten zijn er daar ik niet van spreek, want
ze komen uit den grond op, en ik weet evenmin als in de kennis der
kruiden of men veiliger doet ze te rangschikken naar partes essentia-
les of naar habitus; naar een systema naturale of naar een systema
arlificiule, wat eigenlijk, waar het den stijl geldt, tegenwoordig het
vraagstuk naar de mode is, waarover gij in\'tlatijn enin\'t hollandsch,
in \'t beleefd en in \'t scherp heel veel stichtelijks en afdoends lezen kunt.
Ik kan mij ondertusschen niet begrijpen hoe \'t bij zooveel humor
mogelijk is, dat er nog geen betere definitie van dat woord in de we-
reld komt. Lieve hemel! wij drijven in humor, en niemand heeft
adem om te zeggen wat het eigenlijk voor een vocht is. Ik zou dan
haast gelooven moeten dat wij er in verdrinken. In dat geval kan
men er niet gauw genoeg bij zijn, een drenkelingsgenootschap voor de
humoristen op te richten, of een afschaffings-, ten minste een ma-
tigheids-maatschappij onder de zinspreuk: �laat staan uw humor."
Jean paul pakt het verhevene bij de beenen, keert het met Rapponi-
sche krachten om, en zegt: �Ziedaar het humoristische; \'t is niet
anders dan het verhevene met de voeten in de lucht*." Ik heb al-
len eerbied voor die kunstbewerking, maar jeax paul was somtijds
een zeer onduidelijk humorist. Bilderdijk zegt ergens, en zoo niet

* Hiimour ist <In9 Romantisch-koraischc, das umgekehrt Erhalicne, vvorin
das Endlichc auf das Unendliehe, der Verstand anf die Idee angewandt wird.»

in zijne boeken, dan heb ik het uit zijn mond, dat het precies het
hooftiaansche neskheid is; maar hooft en neskheid zijn, wat de tes-
8ELSCHADK er ook tegen doen moge, zulke oude humoristen, dat ik
vrees dat die aanhaling de zaak voor \'t algemeen niet veel opheldert.
En apr�i tout: wat heeft het algemeen er me� te maken? De humo-
risten zijn er, in grooten getale, en vermenigvuldigen dagelijks. Eerst-
daags zien wij eene koninklijke humoristen-stoeterij. Wat weet ik waar
\'t op uit zal komen? Eerstdaags eene humoristische revolutie, eene op
end\' op humoristische orde van zaken; met eene hartroerende oude
vrijster op den troon, met een kring van sentimenteele daglooners tot
ministerie. Daar zullen in de vergaderzaal de eenvoudige, de onschul-
dige kindertjes zitten; het leger zal bestaan uit duivenhartige blood-
aards onder den hoogdravenden naam van medelijdende zielen; het
rechterambt zal bekleed worden door menschen die tegen alle straf
zijn; niemand dan een grijsaard zal er schrijver, dichter of geleerde zijn
mogen, of tot de hoop des vaderlands worden gerekend; met uitzon-
dering der humoristen zelve; ieder hunner zal een go�lijken oom en een
onnoozelen neef hebben; maar, met uitzondering van deze lieve kin-
deren, zullen de jongelingen als eene schadelijke uitvinding buiten
\'s lands gezonden worden. Geen adel meer , geen rijkdom, geen live-
reibedienden , geen pat�s de foie gras, geen kooien meer voor vogels,
en geen modes meer voor dames; maar een aanmerkelijke invoer van
huisjassen, sloffen, pijpjes, tuinstokken, kinderboekjes, Moeder de
Ganzen. Wat ik u bidden mag, hild�brand , ga niet onder de hu-
moristen!

Ten tweede, enz. enz.

In het kleine stadje D� werd, op een woensdag in de maand
october, des namiddags omstreeks ��n ure, de steile ijzeren trede neer-
gelaten van eene gele diligence, rijdende over D�� van C� tot E�
vice versa . en uit dezelve daalde, tot groote bemoddering van dengenen
die hem onmiddelijk volgde, en die niemand anders was dan zijn eigen
cloak, uw onderdanige dienaar hildkbrand. Hij had gereisd met een
bleeke dame, die het rooken had verboden en gedurig de kronkelboch-
ten van haar boa had zitten te verschikken, dan eens had gezucht, dan
eens ingesluimerd was, dan eens eau de cologne genomen, dan weer
eens geslapen had, en altijddoor leelijk geweest was. Op dezelfde bank
met deze had een jong juffertje gezeten in een blauwen geruiten man-
tel niet gedoken, het denkbeeld is te ruim, maar gestoken: een inan-
tel, die, naar een lang vergeten mode, vatbaar was om van achteren te
worden ingehaald door een klein lapje van dezelfde stof, in den vorm
van een souspied, op twee paarlemoeren knoopjes uitgespannen; de-
zelfde juffer had een stroohoed op met blauw gaas lint met bruine stre-
pen, in groote lissen met stevig soutien opgemaakt, en een hardgeel
shawltje om den hals. Zij was zeer bang voor de bleeke dame naast
haar, en bleef op een schuwen afstand; soms had zij den goeden wil
haar in \'t verschikken van haar boa te hulp te komen, en eenmaal had
zij er werkelijk een dikachtig roodvingerig handje, met een ring die
bijzonder veel op tin geleek, voor ontbloot; maar de bleeke dame had
haar aangeblikt, en toen had zij haar neus gesnoten ; volgens een in de
conversatie zeer deugdelijk stelsel, naar \'t welk de neus alle mispas-
sen, voorbarigheden en malle figuren misgelden moet. Dit was het
personeel van de achterste bank geweest. Op de volgende had een jodin
gezeten, als een oostersche edelsteen, gevat tusschen twee christenen;
zij verborg onder een groen nopjesgoed manteltje een klein kind, dat
al haar trots uitmaakte omdat het niet schreeuwde, zelfs niet toen zij
het omstreeks half weg een schoone luier aandeed. Het kind nu was
zeer klein, en had een zeer groote dot in den mond. Van de chris-
tenen, waartusschen zij gevat was, had de een een grooten rondglazi-
gen zilveren bril, een zilveren sigarenkoker, een zilver potlood, een zil-
ver horloge, benevens zilveren broek- en schoengespen, waaruit ik op-
maakte dat hij een zilversmid was; en de andere een koperen doekspeld,

een koperen tabaksdoos, en een koperen guirlande op zijn buik, waar-
uit ik besloot dat hij niet minder dan een banketbakkers meesterknecht
zijn moest. De eerste haalde, daar er niet gerookt mocht worden, den
zilveren sigarenkoker een paar malen uit den zak, alleen om \'t vermaak
te hebben van hem open te doen, er een zilveren sigarenpijpje uit te
halen, en er nog iets in te zoeken dat er niet in was, maar dat, zoo
\'t er in was geweest, zeker beter te pas had kunnen komen dan het
pijpj°. ^en h^em vervolgens weder dicht te sluiten, na alvorens meerge»
meld pijpje, eerst met het voor- en daarna met het achtereinde naar
beneden er in gepast te hebben; de laatste stak uit de koperen tabaks-
doos eene niet onaardige tijdpasseering in den mond. De zilveren man
had eene groote neiging tot spreken; de koperen scheen vast besloten te
hebben, geen mond open te doen. De jodin had natuurlijk veel meer
achting voor den zilveren; maar de zilveren was terughoudend voor de
jodin. V��r den zilveren zat een knorrig, groot, dik man, dien ik-
zelf niet toe dorst spreken, want hij had twee jassen over elkaar aan,
een dikken rotting in de hand, een kleur als of hij zoo pas van een
vechtpartij kwam, en een uitdrukking even als of hij zich gereed maakte
met den eersten die hem toesprak een vechtpartij te beginnen; \'t was
ongetwijfeld een commissaris van politie, of een plaatsmajoor in poli-
tiek. Aan zijne zijde sluimerde een jong mensch met gescheiden haar,
zoo glad gekamd als of het uit ��n stuk was, hooge jukbeenderen, een
blauwe das, een turkoisen doekspeld, een roodgebloemd vest, heele
korte toegeknoopte mouwen aan een langlijvig bruin jasje, handschoe-
nen met bont, en overschoenen, \'t Was een d�itsch kantoorreiziger.
Daar naast � maar wat heb ik er aan, mijn talent te toonen in \'t be-
schrijven van een reisgezelschap, dat volstrekt niet piquant was, en dat
ik aan \'t begin van dit opstel reeds vaarwel had gezegd! Om korter
te gaan: ik stapte van de trede, viel eerst bijna in de armen van een
geknevelden heer, met een stijf been en gelen rotting, die de bleeke
dame afwachtte, en bang zijnde dat iemand anders haar de hand toe-
steken zou dan ZEd., de zijne alvast uitstak; dook onder de ladder
d��r, die reeds tegen het dak van \'t voertuig, waarmee ik gekomen was,
was opgezet; riep den knecht toe: �die zwarte koffer met een H;" gaf
den conducteur, die met de maal naar binnen ging, mijn vijfje, en
keek naar iemand om, die mijn goed zou kunnen dragen, zonder in
de verzoeking te komen het aan zijn eigen adres te bezorgen.

�Is uw� mijnheer willebram, als ik \'t vragen mag?" vroeg een
zwak, pieperig stemmetje, blijkbaar toebehoorende aan iemand, die
nog nooit een onbekende van de diligence gehaald had. De vraag
was aan den commissaris van politie gericht.

�Benje d......mal, kerel," zei de commissaris van politie.

�Moet hij uit dezen wagen komen?" vroeg op hupschen toon de
man van het maagdelijk metaal.

�Dat zal ik wezen;" zei ik, eene nadere beschouwing daarlatende
van de zorg, waarmee het gezelschapsjuffertje voor haar hoedendoos

was aangedaan, en die zich uitte in de gedurige verzuchting: �Is dat
met me goed leven, kondelteur!"

Het mannetje, dat voor mij stond, had zijn opvoeding waarschijn-
lijk in een weeshuis begonnen , en was nu bezig haar in een diaconie-
huis te voltooien. Hij was hoog in de schouders, en stijf van knie�n;
droeg een langen bruinen duffelschen jas, met het teeken zijner orde op
de mouw, en had onder den arm een versleten portefeuilletje, waarin
de boeken van een of ander leesgezelschap werden rondgebracht.

�Ik moest een boodschap voor meheer doen,� zei het mannetje, dat
ik voor ongeveer achtenzestig jaar aanzag, �en nu zei meheer, dat ik
meteen reis naar de dullezan zou gaan, om te kijken of meheer geko-
men was. Uwc moet niet kwalijk nemen, dat ik uwe niet trekt kon."

Nu, daar men de alleronmenschelijkste beul zou moeten wezen, om
\'t iemand kwalijk te nemen dat hij u niet kent, indien hij u nooit zijn
dagen gezien heeft, schonk ik den goeden diaconieburger op dit punt
eene volkomene vergiffenis, liet mijn koffertje, tot dat het afgehaald
worden zou, in de �Rustende Moor," en sukkelde met mijn nieuwen
kennis naar het huis mijns ooms; onder het faveur van onder weg vrien-
delijk door hem onderricht te zijn geworden over het doel van een groot
gebouw met gothische deuren en vensters, waarop een toren stond met
ordentelijke omgangen, appel en weerhaan, \'t welk hij zeide de �kerk"
te wezen; als ook omtrent een breede streep groenkleurig vocht tusschen
twee hooge gemetselde wallen, \'t welk hij verklaarde �de gracht" te zijn.

�En dit is het huis," zeide hij; zijne oude beenen op een stoep
zettende, en een goeden ruk aan een langen bel gevende, met die uit-
drukking van gelaat, die bij een oud man te kennen geeft: ik kan
het toch niet hooren of hij zacht af hard overgaat.

Het duurde een minuut of wat alvorens een eigenaardig sloffen in het
voorhuis de aankomst eener bejaarde keukenmeid verried, die eerst na-
tuurlijk den aardappel, waaraan zij bezig was, had moeten afschillen,
daarna den bak van haar schoot en haar beide voeten van haar stoof
zetten, om vervolgens haar roode muilen aan te trekken, haar neus
met het buitenste van haar hand af te vegen, haar eva in de schuinte op
te slaan, en den langen weg te aanvaarden, die van de keukendeur
tot aan den barometer twintig, en van den barometer tot de mat zes stap-
pen vergde. In dien tusschentijd bekeek ik den voorgevel van de woning.

Het huis was, als mijn oom, burgerlijk, en schoon het huis ouder
was, was hij toch, zoowel als zijn huis, van een vroeger eeuw. Het had
een trapgevel, en de bovenste verdieping was met kruiskozijnen in het
lood. Het had slechts ��ne zijkamer, met twee schuiframen met mid-

delsoort ruiten, versierd door groene gazen gordijntjes op breede ko-
peren roeden, in het midden een weiuigje opengeschoven, om liet licht
vriendelijk uit te noodigen, wel te willen beschijnen twee bloempotten
van mijne tante, onder streng verbod van iets anders in \'t vertrek of
op te helderen of te verbleeken. Ik was nieuwsgierig of ik ooit in die
kamer zou toegelaten worden. In allen gevalle werd ik alvast in \'t voor-
huis gelaten, en kwam ik spoedig in een achterkamer met een hoog
licht, in de onmiddelijke tegenwoordigheid van mijn oom en tante.

De ontvangst was recht hartelijk, en de goede menschen, die mij nog
nooit in mijn leven gezien hadden, schenen zeer verheugd dat genoe-
gen te smaken, ofschoon gemeld genoegen bij den eersten eenigszins
scheen verbitterd te worden door de omstandigheid, dat ik juist op een
donderdag gekomen was, als wanneer de voorkamer �gedaan werd,"
zoodat men juist achter zat; waarop mijne moei aanmerkte, dat neef
het wel zoo voor lief zou nemen, en dat hij zeker in zijn ouders huis
ook wel eens in een achterkamer gezeten had; waarop neef zei, dat het
een heel lieve achterkamer was, en dat hij wel van een achterkamer
hield; waarop oom zei, dat hij er, al zei hij \'t zelf, mei van hield, en
tante het met neef eens was dat zij er w�l van hield; waarop oom wat
bijkwam met te zeggen, dat hij er \'s avonds nog al van hield; waarop
tante en neef zeiden, dat zij er ook \'s avonds het m��st van hielden;
zoodat er met eenparigheid van stemmen besloten werd, dat een ach-
terkamer met een hoog licht des avonds op haar voordeeligst is. Ik
ben verplicht hier bij te voegen, dat de geheele discussie op de goe-
lijkste en vriendelijkste wijze behandeld werd, terwijl oom zijn ingebrande
pijp met een zwavelstok weer op de wijs bracht, en tante de kopjes
van \'t koffiegoed niet een minzaam lachje en een bonten theedoek
zat af te drogen. Zij schikte juist de stapeltjes in orde op het blad,
toen zij vroeg: �Wel heeremijntijd, hildebkand, had je nou niet
nog koffie willen hebben?"

Nu was er op dat oogenblik inderdaad niets waarnaar ik vuriger ver-
langde dan naar een kop koffie; maar daar ik mijn tante verdacht, dat
zij het middel om koffie te vermeerderen zou zoeken in de kunst om
ze te verdunnen, zoo bedankte ik edelmoediglijk, en zei dat ik straks
met oom een bittertje zou nemen, waarop oom verklaarde, dat hij
dat altijd gebruikte als de wagen van tweeen voorbijkwam.

Met dit vooruitzicht schikte ik mijn stoel wat dichter bij den haard,
waarbij mijn oom altijd zat als hij achter zat, ofschoon er nooit in
gestookt werd v��r den eersten november, en er dus ook nu geen vuur
aanlag, en begon met naar mijn neef pie�er te vragen.

Mijn neef pie�er studeerde te Utrecht in de rechten; maar hoewel
ik, bij onderscheidene gelegenheden, aan onderscheidene studenten van
onderscheidene faculteiten, gevraagd had of zij mijn neef pieter sta-
stok ook kenden, had ik daarop nimmer een voldoend antwoord ont-
vangen, zoodat ik, in de onzekerheid der oorzaken, waaraan deze on-
bekendheid wellicht moest worden toegeschreven, eindelijk begonnen

was met niet meer naar mijn neef pieter stastok, maar naar een zeke-
ren student stastok te informeeren.



		GENOEGENS SMAKEN.

		UIT DE CORRESPONDENTIE MET AUGUSTIJN.

		�Of ik
		de rotterdamsche kermis ben gaan bijwonen? De hemel be-

		�hoede mij, hoe komt gij aan dat bericht ? Wie is de booze lasteraar �die mij zulk een smet aanwrijft? Wie heeft er behagen in, mijne �blanke, kermishatende ziel zoo zwart te maken in de oogen der men- �schen? Weet gij \'t dan niet, hoe ik reeds in den jare 1833 op den �dag waarop men in mijn geboortestad goedvond de kermis in te lui- �den, het akelig klokgebengel begeleidde met eene improvisatie: «Voor mij geen kermisfeestgerel, �Geen weidschbetiteld kinderspel, �Geen dwaasheid op haar zegewagen , Bij raadsbesluit en klokgeklep , �Gerechtigd voor een tiental dagen, * �Wat eerlijk menach er tegen heb P o Laat mij, laat mijn ziel met rust, � Wien \'t aansta, mij ontbreekt de lust � Om zoo veel mensch getitelde apen, �Zoo\'n aapgelijkend menschenras �Op gracht en marktveld aan te gapen , �Als of die klucht iets zeldzaams was. �Weet gij wat een kermis is, hildebrand? Het is eene allerakelig- �ste mislukking van publieke vermakelijkheid; de parodie en de charge �der feestvreugde; het ideaal eener opwinding over nietsj het tegen- //deel van al wat welluidt, welstaat en welvoegt. Weet gij wat een �kermis is, hildebrand? Het is de bachantendienst der nieuwere �tijden, de vergoding der uitzinnigheid. Het is ��n enkel groot ma- �rionettenspel, waarin wij ons vervelen en onze kleeren vuil maken. //Geloof mij: de apen uit Indi�, de kemelen van den ernstigen Ara- //bier, die men er op rondleidt, staan verbaasd van onze hollandsche �razernij, waarbij zich gierigheid en armoede beide vergeten, het ver- //stand ijlt, de zedigheid haar leven waagt, de koelbloedigheid kookt, �en de dwaaste lach zich met de vernuftigste tronie verdraagt. Wij �voor ons hebben altijd, voor zoo veel ons mogelijk was den besmet- �ten dampkring der kermissen gemeden en geschuwd; wij hebben ons



		101

		mooi is ? Mijnheers mooi is een onbepaald, een zwervend, een sche- merend ideaal, saamgesteld uit twintig diverse engelsche staalgravures en vijftig steendrukken van OKEVEDON, met en benevens vijftig beschrij- vingen van mooie actrices en maitresses uit feuilletons en m�moires. Nu was het toch beter en genoegelijker, het hollandsche mooi in het hollandsche gezicht te zien, en het hollandsche genoegen in den hollandschen lach, en den hollandschen aard in het hollandsche hart, en de hollandsche po�zie in de hollandsche vormen, daden, en toe- standen; � beter dan al die knorrigheden en verdrietelijkheden en geinaaktheden, waarmee men heel wat figuur schijnt te maken, maar groot gebrek aan waren wijsgeerigen of dichterlijken zin betoont. Zoo is het vooral met het smaken der genoegens, \'t Zou toch wel raar wezen, augustijn! dat dingen, die voor jaar en dag voor genoe- gens in de wieg gelegd zijn, en sinds jaar en dag voor genoegens aangenomen, geheel en al haar bestemming zouden inisloopen, en de volkomen ongeschiktheid hebben om menschen inet goede gewetens vroolijk en gelukkig te maken. �Anderen wel" � zegt ge � �maar mij niet!" En waarom niet? Omdat de schuld aan u ligt, zou ik den- ken. � Dat is het geluk der kinderen, dat ze niet onderzoeken of beproeven, of er ook een verdrietige kant is aan hetgeen hun voor genoegen wordt aangerekend; of het de moeite waard is in hun schik te zijn. Een vlieger oplaten � pleizier hebben; een zak vol knikkers � pleizier hebben; uit rijden gaan, een dag vacantie, een avond opblij- ven �� pleizier hebben! ziedaar hun logica. Als men ouder wordt is het: kan, moet, zal, wil, durf, denk ik, door dit of veeleer door dat, geheel of gedeeltelijk, of te kort of te lang, of waarachtig of schijn- baar, genoegen, ware vreugde, genot, of slechts tijdpasseering te hebben; of is alles maar illusie? Dat moet niet wezen. Dat is goed als men oud en af is. Maar wie geeft u en uw gelijken het recht al- les dooreen te warren, en over jongelmgsgenoegens met een uiannen- hoofd te redeneeren, als of niet ieder wijs man den jongeling zijne genoegens benijdde? Daar wordt dan de arme twintigjarige � ik weet het best, lieve vriend! � plotseling �te groot voor eene aar- de," die hij niet kent; te �verfijnd van gevoel," voor genoegens, welker grofheid hij slechts onderstelt; dan giet hij den frisschen be- ker ledig, die hem zou verkwikt hebben; dan leeft hij een aange- trokken dichterlijk leven; maakt misschien slechte, zinledige woor- denschermutselingen op rijm, waarin komt van: � t stof te verachten, op adelaarspennen, de zon in \'t aangezicht," en van allerlei visioenen die een goed dichter nooit gezien heeft, en intusschen slaapt de waar- achtige po�zie. die binnen in hem is, den gedwongen doodslaap in. � augustijn, waak er tegen? � en neem dit briefje als een klein ker- misgeschenk aan. Uw liefhebbende

		1838.
		HILDE BRAND.



		NAREDE, EN OPDRACHT AAN EEN VRIEND.

		(EERSTE UITGAVE.)

		Beste vriend,

		J. oen ik de voorgaande bladeren gedrukt zag, begreep ik dat er nog iets aan ontbrak, alvorens ik ze de wereld in kon zenden. Eerst had ik gedacht er eene scherpe voorrede v��r te schrijven , zeer hatelijk tegen dezen of genen collega-auteur, die mij nooit kwaad had gedaan, maar daar ik een hekel aan had of jaloersch van was. Doch daar ik niemand kon bedenken, die in deze termen viel, moest ik wel van dit fraaie plan afstappen. Toen meende ik eene geheele slagorde van onderkraste en tweemaal onderkraste duchtigheden tegen de heeren recensenten te rich- ten, die ik niet ken, en die mij ..., ik had kunnen zeggen: //zullen verguizen;* het is een plechtig woord en bij teleurgestelde schrijvers zeer gebruikelijk. Maar het was duizend tegen een, dat men mij ver- weet die uitvallen te hebben nageschreven. Daarop heb ik van alle hate- lijkheden afgezien, hetwelk te beter was, daar ik ze in mijn boek ook niet had toegelaten. En, dewijl ik plan had dat boek aan u op te dra- gen , besloot ik eindelijk al wat ik er nog over te zeggen had met die toewijding aan u samen te smelten, en daartoe schrijf ik deze Narede. Iets onaangenaams te zeggen zou mij nu geheel onmogelijk zijn, want hoe zou het gaan kunnen in de nabijheid van uwen naam ? Gij weet hoe en wanneer ik deze opstellen heb bijeen gekregen. Zij zijn bedacht in verloren uren, tusschen de wielen en op het water, op wandelingen, en in vervelende gezelschappen. Zij zijn geschreven in oogenblikken, waarin een ander zijn piano opensluit, of een pijp rookt, of over Don carlos praat. Zij werden in gezellige uurtjes voorgelezen onder vrienden, alleen onder vrienden. Nu ze dan bijeen vergaderd zijn en aan het publiek worden overgegeven, hoop ik dat het publiek ze als zoodanig zal beschouwen. Al wie nu niet van hildebrand houdt moet ze maar niet lezen. Gij en de andere academievrienden zullen er hem in hooren praten en vertellen, en er veel in wedervinden dat



		129

		Ziedaar eene lange historie van ��ne enkele drukfout. Op bladzij 101 staat bragt in plaats van bracht. Dat komt van die aanmati- ging om met BILDEBDHK te spellen! Niet voorbarig , mijn waarde! wat ik u bidden mag. Ik heb eerbied voor iedereen die met overtuiging andere spelregelen volgt, gelijk ik eerbied heb voor iedereens bekwaam- heden en verdiensten; maar het zij hiermede: � hanc verdam petimusque damusque viciisim. (Dees vrijheid vordren wij, gelijk wij ze andren schenken.)* Maar welke drukfouten en andere fouten het boek ook mogen aan- kleven, en hoe zeer het ook de onbedrevenheid of onbevoegdheid van hildf.brand om iets te doen drukken, ofte schrijven , of te spellen moge aantoonen, ik weet dat u de toe�igening vau dit bundeltje aangenaam zal zijn. Dat is althans iets, mijn vriend, en zoo het boek u bevalt, dan durf ik wel hopen dat het anderen bevallen zal. Indien het maar een weinigje op u geleek! Het zou dan vol zijn van geestige, maar vroolijke en goedaardige opmerking, die niet aarzelt zichzelven in te slui- ten; van dien welwillenden lach, die niets heeft van den grijns; het zou dan een toon van aangename gezelligheid hebben, waarbij men zich op zijn gemak gevoelt, en die den lezer zou boeien en bezig houden, en naar willekeur stemmen tot heldere genoegelijkheid en ongemaakten ernst! Het is maar een wensch , vriendlief! Ik heb de opdracht tot het laatst bewaard. Het is wel tegen de orde, maar het zij zoo. Daar zijn zoo vele lezers die een boek met de laatste bladzij beginnen, dat het bijna op \'t zelfde nederkomt. October 1839.

		(TWEEDE UITGAVE.) Zoo schreef ik voor zes maanden. Thans nog een enkel woord. Men heeft mij verweten dat het niet aardig was, den man, aan wien ik mijn boek had opgedragen, tot een souffre-douleur van de drukfouten te maken, maar ik weet wel dat gijzelt\' daar geen oogenblik over hebt gedacht. Zoo heeft men zich ook hier en daar zeer beijverd de ori- gineelen aan te wijzen der personen, die ik heb opgevoerd, en heb ik tot mijne groote voldoening bevonden, dat men, in iedere stad waar ik al of niet verkeerd heb, zes of zeven menschen wist op te noemen, van welke allen men mij om \'t zeerst opdrong dat zij het waren die voor dit of dat portret gezeten hadden. Ik dacht waarlijk niet dat er z�� vele nurksen en stastokken op dit benedenrond hunne beminne-

		* [Dat in deze zevende uitgave de spelling van het Woordenboek der Ned. Taal is aangenomen, heeft de lezer wel opgemerkt.] 9



		AAN

		Dr. ABRAHAM SCHOLL VAN EGMONB,

		ZIJN OUDSTEN ACADEMIEVRIEND,

		TVORDEN DE VOORGAANDE BLADEREN

		IN LIEFDE TOEGEWIJD

		DOOR

		HILDEBRANI).



		� �

		VOOBBERICHT VOOR DE ZESDE UITGAVE.

		Het is nu juist vijfentwintig jaren geleden, \'dat in het najaar van 1839, de Camera Obscura hare intrede in de wereld deed. De pseudonyme Schrijver, toen zelf nog maar even vijf�ntwin- tig jaren oud, ofschoon in een ander vak van letterkundige voortbrengselen, onder zijn eigen naam, niet onvriendelijk door zijne landgenooten opgenomen, zag zijne stoutste verwachtingen overtroffen, als de buitengewoon hartelijke ontvangst van dit zijn werk binnen \'t halfjaar een tweeden druk noodzakelijk maakte, welke dan ook in het voorjaar van 1840 het licht zag. Toen, elf jaren later, een derde druk noodig werd, had hij den moed de nieuwe uitgave met eenige tot hiertoe onuitgegevene opstellen zoodanig te vermeerderen, dat het boekdeel, hetwelk nu (1851) het licht zag, schoon kleiner van formaat, wat den inhoud be- trof, meer dan verdubbeld was. Van dat oogenblik af, kwam er een nieuw leven in eene belangstelling, die van den beginne aan boven verwachting was geweest en nimmer was afgebroken. De



		� * VI

		belgische pers vereerde het hollandsche boek eerlang met een nadruk (1853); maar deze verhinderde niet dat reeds in het vol- gendejaar een vierde wettige uitgave in het vaderland noodzakelijk was, onder welks omslag nu ook de tot nog toe hier en daar Ver- spreide stukken van H�ldebrand aan zijn hoofdwerk werden toegevoegd. Ook deze was echter in 1858 uitgeput, en maakte plaats voor eene vijfde, �� en zie hier nu de zesde, in alles aan de vijfde gelijk, behalve dat eenige druk- en stijlfouten verbeterd, en waarschijnlijk ook weder e�nige nieuwe gemaakt zijn, en dat de verstandige lieden, die tot deze zesde uitgave gewacht hebben zicli het boekdeel aan te schaffen, daarbij zonder vermeerdering van onkosten, nog dit Voorbericht winnen! Het is den Schrijver eene streelendo gedachte, dat aan zijn werk, in deze zesde uitgave, het voorrecht mag te beurt vallen in handen te komen van een geslacht van landgenooten nauwelijks of nog niet geboren toen hij het voor het eerst aan het licht bracht; het volwassen, meerderjarig nageslacht van dat waaronder hij zelf is opgegroeid, waar hij voor schreef, en dat hij schetste; maar niet minder treft het hem zich daarbij inderdaad te moeten afvragen of niet dit nieuw geslacht ruim zoo zeer behoefte zou hebben aan ophelderende aanteekeningen bij zijn werk ge- voegd als aan deze, min of meer historische, voorrede? Of maakt niet het vierde eener eeuw; en eener eeuw als de tegenwoordige; maakt niet het vierde eener eeuw een tijdperk uit, lang genoeg om een boek als het zijne hier en daar zonderling te doen voor- komen en op menige plaats onverstaanbaar te doen worden? De mannen, die met den Schrijver het jaar van den _;/Volks- geest* beleefd hebben, tot welks eer wij nu in de hoofdstad een gedenkteeken zien pralen, dat � eenig in zijn soort mag worden genoemd, herinneren zich b. v. zonder twijfel de loffelijke



		VIII De oudste stukken iu dit boekdeel, waarin geene van een latere dagteekening dan het jaar 1841 voorkomen, zijn. Een Beestenspel , dat reeds in den Studmilen-Almanak van 1837 een plaats vond, en Vooruitgang, opgenomen in het october-nominer van den Gids van dat zelfde jaar. Wat Een Beestenspel betreft, ik boop dat liet Nederlandsch Woor- denboek zich ontfermen zal over den Naam. Sedert de lof- felijke instelling, welke het groot publiek zich obstineert Apen- tuin te noemen, en die door beschaafde lieden Artis, door niemand Diergaarde geheeten wordt, behoort de Zaak nu reeds tot de antiquiteiten, en heeft de wel wat woorden- en antithesen- rijke invective grootendeels uitgediend. Het _v hybridisch" stuk- je Vooruitgang dankt aan dit zijn gebrek zelf, in verband met de wel wat ruwe, maar niet geheel onrechtvaardige tuch- tiging, welke daaraan, terstond na zijn verschijning in het ge- noemde maandwerk, van eene scherpe pen te beurt viel, zijne onsterfelijkheid, en voor den Schrijver een groot gewicht. Het heugt hem als de dag van gisteren, hoe weinig de kastij- ding, ten dage dat zij uitgedeeld werd, hem smaakte, en met welk eene verontwaardiging hij zijne pen opnam en aanpuntte, en een antwoord schreef en overschreef � en ter zijde legde . . . �De Heer G. schijnt te hechten aan den steller, wiens stukje hij aldus eert. Een wezenlijk talent zoekt zulk een regter"� vond hij ergens geschreven door eene andere pen, waaruit wel nooit iets, dat niet puntig was, is voortgekomen \'). Dit was en olie en zout. Beiden deden goed. Zonder dat woord, hetwelk hier, na \') Aan het slot eenor beoordeeling van Geiil\'s Onderzoek en Phanlasie, geplaatst in den Letterbode, 183S, No. 1. liet stuk was onderteekend met een T. Men meende des- tijds zoo zeker te «eten wie de steller was, als nu b. v. wie in Nederland de eerste stuurman is op liet schip van Staat.



		X

		deze zegt de Schrijver dit: dat de hem hierdoor wedervaren eer hier en daar nog al zeer verbitterd wordt door blijkbaar misver- stand van zijne bedoeling; en dat niemand het hem al te kwalijk kan nemen, indien hij aan hoogmoedige gedachten toegeeft, wan- neer het blijken mocht dat het geestigste volk der wereld met zijn werk in deze vertaling opheeft. Er zijn voorbeelden dat ver- talingen van tijdgenooten, in latere dagen, tot opheldering van duistere plaatsen in het oorspronkelijke, werden te baat genomen. Hiertegen echter acht de Schrijver zich verplicht de nakomeling- schap, met opzicht tot deze vertaling, eenigszins te waarschuwen. Wat hij b. v., bl. 3, met de �leerwijze van Prinsen\'\' mag bedoeld hebben, zal, indien het ooit duister kon worden, niet veel licht verkrijgen uit eene overzetting met _;/la doctrine dess prin- ces;" en indien er ooit een tijd kon komen\', dat een volzin, als waarmede het stukje op bl. 348 aanvangt, niet terstond begre- pen werd, nooit voorzeker zal hij begrepen worden, indien men opheldering zoekt bij de volgende vrije vertaling: �Le nom de la garde {baker) est une preuve �vidente � qu\'il ne faut pas avoir d\'acc�s aux itolles {ster) pour faire connaitre Ie titulaire d\'un emploi f�minin par excellence." Ik ben benieuwd te weten wat de fransche gardes er van gemaakt hebben.

		II.
		1 October 1864.



		JONGENS.

		Hoe zalig, wien eens jongens kiel Nog om de schoudren glijdt! Dan is het hemel in de ziel, En alles even blijd. � Een hout geweer, een blikken zwaard Verrukken \'s knapen borst, Een hoepel en een hobbelpaard, Hem dragende als een vorst. Voor u de geur van \'t rozenbed En Filom�les zang! Hij speelt kastie, dat \'s andere pret! Met rozen op de wang. Niets, niets ter wereld doet hem aan Of baart hem ongemak, Dan stuiters, die te water gaan, Of ballen over \'t dak. Frisch op maar, jongen! vroeg en spa, Den lieven langen dag! Loop over \'t veld kapellen na, Zoo lang het duren mag. Haast zult gy wreed gekortwiekt zijn; Uw vreugd loopt spoedig af, Dan krijgt gij Br�der tot uw pijn, En Weytingh tot uw straf.

		He
		t oorspronkelijke is een lief versje van h�lty, die er wel meer

		lieve gemaakt heeft, waarvan het alleen, jammer is, dat zij jeugdige dichters tot zeer onhollandsche vertalingen verleiden; ik althans heb er van dit zelfde versje nog een liggen, die beter onder een neuren- burger legprent �Knabenspiele" zou passen, dan onder de voorstelling van een hoop aardige hollandsche jongens. En wezenlijk, de holland* sche jongens zijn een aardig slag. Ik zeg dit niet met achterstelling, veel min verachting, van de duitsche, of fransche, of engelsche kna- pen, aangezien ik het genoegen niet heb andere dan hollandsche te



		3 centen, een kluit vischdeeg, een dolle kastanje, een stuk elastiek uit den bretel van zijn oudsten broer, een le�ren zuiger om steenen me� uit den grond te trekken, een voetzoeker, een zakje met kokinjes, een grifje, een koperen knoop om heet te maken, een hazesprong, een stukje spiegelglas, enz. enz., alles opgestopt en in rust gehouden door een bonten zakdoek. De hollandsche jongen maakt in \'t voorjaar eene verzameling van eieren; in het uithalen van nestjes, geeft hij blijken van kracht en behendigheid, en misschien van den aanleg tot de zeevaart ons volk eigen; in het inkoopen van vreemde soorten, bewijzen van onstoorbare goede trouw; en in het verkwanselen van zijne doubletten, van vroeg- tijdigen hollandschen handelgeest. De hollandsche jongen, het is waar, slaat zijne bokken hardvochtig, maar in \'t geven van roggebrood aan diezelfde dieren heeft hij zijns gelijken niet. De hollandsche jon- gen is veel minder ingenomen met de leerwijze van prinsen\' dan de hollandsche schoolmeester; maar wat de opvoeding van plakkers en paapjes betreft, hierin zou hij een examen kunnen doen voor den eersten rang. Hij is dolgraag op een paardenmarkt, en wandelt op de parade voor de tamboers uit, met den rug naar de mooie mannen toe. De hollandsche jongen encanailleert zich lichtelijk, en neemt spoedig over uit een woordenboek, dat de hollandsche moeders niet bevalt, maar hij heeft ook weinig aanmatiging jegens de dienstboden. Hij is gewoonlijk hoogrood, als hij binnen moet komen om aan oom en tante te vragen hoe zij varen, en spreekt bij dergelijke gelegenheid bijna geen woord; maar minder spaarzaam met woorden en minder verlegen is hij onder zijn gelijken, en niet bang om voor zijn gevoelen uit te komen. Hij haat lafaards en klikkers met een volkomen haat; hij zal nog al eens gauw zijn vuistje uitsteken, maar spaart in \'t vechten zijn partij; hij speelt niet valsch; hij heeft een bestendigen inktvlak op zijn overgeslagen halsboord, en wel wat neiging om zijn schoenen scheef te loopen; � hij houdt zijn vader staande dat hij over ijs van ��n nacht loopen kan, en beschikt over vriezen en dooien naar lust en welgevallen; hij eet altijd een boterham minder en leert eene les meer, dan waar hij trek toe heeft; hij gooit een steen tienmaal verder dan gij of ik, en buitelt driemaal over zijn hoofd zonder duizelig te worden.� Gegroet,gegroet,gij vroolijke en gezonde, lustige en stevige knapen; gegroet, gegroet, gij speelsche en blozende hoop des vaderlands! Mijn hart gaat open als ik u zie, in uwe vreugde, in uw spel, in uw uitge- latenheid, in uw eenvoud, in uw vermetelen moed. Mijn hart krimpt toe, als het bedenkt wat er ook van u worden moet. Of zult gij, die daar beurtelings een frisschen beet uit een zelfden appel doet, in later jaren nooit gewaar worden dat het noodig is, den appel in een hoek te nemen, en alleen op te eten; ja, de schillen weg te stoppen, en de pitten te zaaien voor uwe nakomelingschap? En gij die daar geduldig 1*



		KINDERRAMPEN.

		Ik kom nog eens terug op het versje van h�lty.

		Hoe zalig wien eens jongens kiel Nog om de schoudren glijdt! Dan is het hemel in de ziel, En alles even hlijd. Niets, niets ter wereld doet hem aan, Of haart hem ongemak, Dan stuiters, die te water gaan, Of hallen over \'t dak.

		Het ontbreekt zeker niet aan dergelijke lofredenen op het geluk van jeugd en kindsche jaren. Ik stem er van harte me� in; maar ik neem de vrijheid te mogen opmerken, dat ze alleen door menschenvanjaren of ten minste door jongelingen geschreven zijn, van wier standpunt gezien het kinderlijk geluk bijna geen uitzondering toelaat. En zelcer, .zeker is dat een droevig bewijs voor den treurigen toestand van later dagen. Maar ik weet niet dat er ooit dichtertjes geweest zijn van zeven, acht, of negen jaar, die hun actueel geluk zoo onvoorwaardelijk hebben geprezen. En toch dezulken waren er de naasten toe. Toen ik op de hollandsche school ging, maakten wij in de hoogste klasse, bestaande uit heeren van negen a tien jaar, allen des woensdags voor- middags een opstel, soms over een gegeven, soms over een door ons- zelven gekozen en uitgedacht onderwerp. Maar ik roep al de Jannen, Pieten, Willems en Heinen, waarmee ik in de Jacobijnenstraat te H. op de banken zat, tot getuigen, of er ooit iemand is geweest, die zijn lei volgeschreven heeft met een optelling der genoeglijkheden, of een uitweiding over \'t ongestoord geluk des kinderleeftijds. Neen, wij schreven wel diepzinnige vertcogen over de Deugd of over de Vier Jaargetijden; sandek u., wiens vader adjudant van een generaal was, heeft zesmalen over het Paard geschreven; en piet q. die nooit op het bord stond, en nooit me� doen wilde in de edele exercitie van het puistje vangen, had het altijd over de Gehoorzaamheid en over de



		8 als gij hem op straat ontmoette; of, indien gij al wat verder zijt, de levenschets van een onbegrijpelijk groot man, wien na te volgen u pedant en wanhopig toeschijnt, en door welke levenschets kunstiglijk een samenspraak is heengevlochten van knapen en meisjes, met welke gij ook al geen de minste sympathie hebt, �al staan zij ook waarlijk verbaasd over de ontzettende kundigheden van dien man," waarvan vader eelhakt of braapmoed verhaalt. Het volgende uur hebt gij geschreven; een mooi exempel, als bijv., zoo gij groot schrijft, het woord wederwaardigheid, opmerkelijk door twee moeilijke W\'s, zonder aan- dikken bijna niet goed te krijgen, zevenmaal; of indien gij klein schrijft, vijftien maal, achtmaal op en zevenmaal tusschen de lijn: Voorzichtig- heid is de moeder der wijsheid; bij welke gelegenheid gij in twee regels het woord der hebt overgeslagen, wat ten gevolge van de laatste let- tergreep van het woord moeder zeer licht gebeuren kon, en eenmaal voorwij zigheid in plaats van voorzichtigheid hebt gezet; welke omstan- digheden, zoo ieder op zichzelve als in onderling verband, u eenigszins angstig doen denken aan het uur, waarop de kritiek des meesters haar uitspraak zal komen doen. Om niet te spreken dat gij gekweld zijt geweest met een linksche pen, ontelbare haren in den inkt, een klad of drie, met kunstenaars nonchalance over uw schrijfboek verspreid, en de onverbiddelijke wet dat gij maar tweemaal uw pen op mocht steken om ze te laten vermaken, door een ondermeester, die even zoo ver is in die kunst als gij in \'t schrijven. Nu komt het rekenboek. Ik heb het lang laten wachten, lieve lezer; maar het was uit wraak, om- dat het voor mij zoo dikwijls te vroeg is gekomen. Nu komt het rekenboek. Merk op, dat gij in den loop van den morgen tweemaal op \'t bord zijt geschreven: eens, omdat gij met uw rechter buurman een verdacht gefluister hebt aangevangen, dat evenwel over niets liep dan over goedkoope ballen in de Wijde Appelaarsteeg, en eens, om- dat gij aan uw linker dito een albasten knikker (gezegd alikas) hebt laten zien, zonder een eenig rood aartje, van welk delict het corpus u is ontnomen, tegen de pijnlijke onzekerheid of gij het ooit terug zult zien. Vat dit alles tezamen, en sla nu uw rekenboek op, dat u sart met de 13de som, waarin u, om u als \'t ware te tantalizeeren, met de grootste koelbloedigheid eene mooie voorstelling gedaan wordt van vijf jongens, zegge vijf, die te zamen zouden knikkeren, en waar- van de eene bij den aanvang van \'t spel bezat 20, zegge 20,knikkers, de tweede 30, de derde 50, de vierde � maar het is niet uit te hou- den! de tranen komen er u bij in de oogen; �� maar daar zit gij, voor nog een geheel uur, en dan nog wel te cijferen. � Waarlijk, ik houd het er voor, dat de meeste rekenboekmakers afstammelingen van koning herodes zijn!



		EEN BEESTENSPEL,

		�Les peincs infamantes sant: 1°. Le carcan, 2°. Le biinnissemeut; 3°. La d�gradation civique.» Code p�NAL. L. I. Art. 8.

		INeen, ik wil niet naar \'t beestenspel! Ik houd er niet van. Zeg mij niet dat het belangrijk is; dat men het gezien moet hebben; dat men in geen gezelschap komen kan of men moet ten minste goed of kwaad zeggen van de lokken, de bakkebaarden en den moed van den eigenaar, van den lama, van de verlichting der tent, en van de twee tijgers in ��n hok; � herhaal mij niet dat men ten minste ��n ongeluk heeft moeten zien //bijna gebeuren," en ��ne bijzonder tee- kenachtige houding van \'t een of ander gedrocht bespied hebben, in een oogenblik, �dat er niemand anders naar keek;" � zeg mij niet dat men moet gaan kijken hoe de vrucht van \'t zweet en bloed van onvermoeide hengelaars in ��n oogenblik door den gulzigen pelikaan verslonden wordt, en hoe de boa constrictor een leidschen bok met hoornen en al in een oogwenk tijds verzwelgt; � roep mij niet toe dat men zijne anecdote behoort te hebben op den casuaris, zijn beaudire op de apen, en zijn qui pro quo op de beren! Op dit alles ant- woord ik u: ik haat het beestenspel, en ik zal u de reden van mijn afgrijzen uiteenzetten. Een beestenspel! Weet gij wat het is? � �Eene verzameling, zegt gij, van voorwerpen der natuurlijke historie, even belangrijk voor den dierkundigen...." Als voor den beesten vrind, wilt gij zeggen? z/Neen als voor ieder mensch, die er belang in stelt zijn medeschep- selen op dit wijde aardrijk te kennen." Gij zegt w�l: maar dan wenschte ik mijne medeschepselen te zien, zoo als ik ze op plaat I. van iederen prentenbijbel zie, in aardige groepen door elkander ge- schikt, allen in hunne natuurlijke houding: den leeuw, met een op- geheven voorpoot, als op brullen staande; den cacatou, van een boom- tak nederkijkende, als om te onderzoeken wat voor kleur van haar adam heeft; en niet, och, ik bid u, niet in die afschuwelijke ijzeren



		mm ^0285\'



		\',\'

		*ZA.*



		_Yjm f iMrmt^

		l



		*LITM. EMJH \'**

		Haarlem,Erven F. Bomn.


		^TI6*



		17

		Foei! hij noemt den tijger monsieur en de leeuwin madame. Hij vertelt aardigheden op hun rekening, zij zijn de dupes zijner vanbui- tengeleerde geestigheid. O! zoo zij konden, hoe zouden ze zich op den grappenmaker wreken. Hoe zou monsieur hem vierendeelen, ma- dame hem vernielen. Hij zou t verdienen. Hij behandelt dieren als dingen. Hij verdient een doinmen glimlach aan den een, een drink- geld aan den ander. Hij ontneemt u het schoone zinnebeeld der moe- derliefde, dat gij in den pelikaan zaagt, en maakt liever een slaapmuts van zijn onderkaak. Ellendig t\'arceur, straffeloos lasteraar, die zijne beteren bespot. Met een paar knevels en een stok loopt hij om, en speelt den held onder de gevangenen.

		Ja, het is ijselijk als gij een verren neef of halfvergeten vriend o verkrijgt, die u vriendschappelijk dringt hem het leidsch museum te laten zien, en ge moet, terwijl gij liever de bekoorlijken op Kapen- burg en Bre�straat gadesloegt, met hem op een schoonen voormiddag de eene zaal na de andere doordrentelen, zonder iets te zien dan na- tuurlijke historie, zonder ergens eene knie te buigen; en het is er kel- derachtig koud! Maar zoo het er op aankomt om vreemde dieren te zien, _Hik zie ze liever daar dan hier." Liever een museum dan een menagerie, \'t Is waar, het knekelhuis, dat gij eerst door meet wan- delen neemt een goed deel van de illusie weg; de anatomie, gelijk alle analyse, is schadelijk aan de po�zie; maar de opgezette dieren zijn niet vernederd. Hier ronken zij niet, hier slapen zij niet, hier ster- ven zij niet; hier zijn zij dood. Hier geen dofheid, geen traagheid, geen luiheid; hier koude en ongevoeligheid. Het is hier als in hun onderwereld: gij ziet hunne schimmen, hunne omtrekken, hunne �iSuhzl Aan hun stoffelijk omkleedsel, hun houding, hun stand moge door opvulling en kunstenarij een weinig zijn te kort gedaan, maar de ziel (gij gelooft toch dat de dieren een ziel hebben?) wordt hier niet verdoofd en verminkt. Niet de lage baatzucht, maar de deftige wetenschap heeft hen bijeenvergaderd. Zij staan hier niet te kijk; zij staan hier tot uwe onderwijzing. Hunne namen worden in eerbiedig latijn genoemd. Zwijgend gaat men langs hunne rijen, met al het ontzag dat men voor de dooden heeft.

		Maar een menagerie! o Gij, heeren der schepping! ik weet niet of gij in de UKe eeuw onzer jaartelling, en zoo ver van het paradijs, dien naam nog ver- dient, maar gij hoort hem zoo gaarne, en zijt er zoo hoovaardig op; o gij, heeren der schepping! laat u gelden in het dierenrijk, laat u gelden bij al wat slachttanden, klauwen, hoeven en horens heeft. 2



		22 het gansche plan moest worden uitgesteld, onder de voor ons ver- schrikkelijke gedachte, van den geheelen dag in den Hout te zitten; want een fatsoenlijk Amsterdammer komt alleen in den Hout. De opoffering viel ons moeielijk, en ik verdacht den hupschen boer- have (die niet zoo als ik den band des bloeds gevoelde, en daaren- boven een onbepaald vertrouwen koesteren moest op de wetenschap, die hij beoefende) van den heimelijken wensch, dat mijn liefelijke nurks, van wien hij zich, half bij instinkt, half door mijne kwaad- sprekendheid, niet veel goeds beloofde, tusschen zaterdagavond en zon- dagochtend eene kleine ongesteldheid mocht ontwaren, die hem mocht doen besluiten tot een kort briefje op de eerste schuit enz.; maar ik wenschte hem op een allerliefste buitensocieteit vol �vermoakelijkhe- den,� of op een dolprettig din� aan den Beeruibijt, met drie leden van de Munt en zeven van Doctrina, waar men elkander allergeestigst met het wederzijdsch ophemelen der beide soci�teiten plagen kon, tot groote bemoeielijking van den elfden man, die lid van beiden was, en den Doctrinisten wel gelijk wilde geven, omdat ze de meerderheid had- den, maar de Munters niet afvallen, omdat ze de grootste heeren waren. In een dergelijk gezelschap had mijn vriend nurks , die in de universaliteit van den elfden deelde, dan gelegenheid gehad om zijn hart te luchten over den �lastigen dikken weerga,, (een oom van een der gasten) die altijd den Haarlemmer las als hij hem wou hebben, in de eene, en �den onverdragelijken langen zwiep,, (een germain neef van een ander der aanwezigen), in de andere die altijd pot maak- te als hij pas begonnen was carambole te spelen. Edoch het was be- stemd, dat hij den zondag van den 15^den juli in den Haarlemmer- hout zou doorbrengen.

		�Ha, hoe maakje\'t, rob!,, riep ik uit toen hij binnenstapte. �Mijn vriend, de student boerhave, neef.,, � Was het valschheid dat ik hem hartelijk ontving ? Ik geloof neen. Toen ik over het plan van Zomerzorg en de Breezaap heen en hij werkelijk daar was, nam ik er den besten kant van, en ik had hem toch ook in zoo lang niet gezien. �Best, jongen; � mijnheer, je dienaar! Jongens, wat is me dat end van de Amsterdamsche poort weer tegengevallen!" �Mijnheer moet anders aan lange enden gewoon zijn," merkte BOER- have aan, ik geloof om zijn aardrijkskundige kennis van de hoofd- stad te toonen. �Ja, dat is zoo," zei nurks,\'met een bijzondere kracht op\'t woordje »\'*; �maar daarom juist, als men zoo\'n mal klein stadje als Haarlem de eer aandoet, wil men \'t liever niet." nurks wierp een blik in den spiegel. Zijn eene halsboord had het door de warmte; het was zeer warm weder dien dag, vooral in de



		HUMORISTEN.

		Het legher treckt vaat in met duizenden, een maght Zoo groot nis Waterland noch oit te velde braght, En Kennemer, en Vries, en Zeeuw en Holland t\' zaemcn. GlJSBRECHT VAN AEMSTil,. (UIT EEN DR1EF VAN MKLCHIOR.)

		Beste HlLDEBRAND; Ik verneem met een zeker genoegen, dat er van tijd tot tijd iets van u gedrukt wordt; met een zeker genoegen, zeg ik; want wij hebben nog samen school gegaan. Ik heb toen altijd wel gedacht dat er wat in u zat, maar ik wist niet of er ooit wat uit komen zou. Mijn va- der zegt evenwel dat hij dat altijd voorspeld heeft, ofschoon ik er mij niets van herinner; maar wel weet ik dat ik driemaal een hekel aan u gehad heb, omdat mijn vader u tot een voorbeeld van goed oppassen nam, en ik wist toch wel dat ge ook wel eens kattekwaad deedt, hild- tje! Denk maar eens aan de klapdeur van het Bonte Kalfje, die alle morgens om halftien, en iederen namiddag om drie uren werd openge- trokken, dat de bel rammelde, een kwartier lang, als het fransche ge- bed al lang op school was voorgelezen. � Maar dat daargelaten, vriend; ik hoor dat gij weer iets op de pers hebt, en gij zult mij op grond van heel goede kennis, wel vergunnen willen, u eenige raad- gevingen mede te deelen. Ik ken menschen, die dat veel liever doen bij wijze van recensie�n; daar is er, die de kopij onberispelijk en het gedrukte boek allerdolst vinden; maar ik hou van die methode niet en kom liever met mijn raad voorop. Eerst echter wilde ik u vragen, ronduit vragen, of gij een humorist zijt? Ik denk het half, omdat het tegenwoordig zoo ijselijk aan de orde is. Kijk hildebrand , als gij een humorist waart, dat zou me leelijk spijten; ik zou haast zeggen, schoon mijn hart er bij breekt:__ als gij een humorist zijt, hildebrand , leg drie stuivers uit, koop een touw, en ... Maar gij zijt immers geen humorist, mijn waarde! o Zeg dat gij het niet zijt. Daar is tegenwoordig zulk eene ontzettende consumtie van humor 8



		DE FAMILIE STASTOK.

		De Aankomst. In het kleine stadje D� werd, op een woensdag in de maand october, des namiddags omstreeks ��n ure, de steile ijzeren trede neer- gelaten van eene gele diligence, rijdende over D�� van C� tot E� vice versa . en uit dezelve daalde, tot groote bemoddering van dengenen die hem onmiddelijk volgde, en die niemand anders was dan zijn eigen cloak, uw onderdanige dienaar hildkbrand. Hij had gereisd met een bleeke dame, die het rooken had verboden en gedurig de kronkelboch- ten van haar boa had zitten te verschikken, dan eens had gezucht, dan eens ingesluimerd was, dan eens eau de cologne genomen, dan weer eens geslapen had, en altijddoor leelijk geweest was. Op dezelfde bank met deze had een jong juffertje gezeten in een blauwen geruiten man- tel niet gedoken, het denkbeeld is te ruim, maar gestoken: een inan- tel, die, naar een lang vergeten mode, vatbaar was om van achteren te worden ingehaald door een klein lapje van dezelfde stof, in den vorm van een souspied, op twee paarlemoeren knoopjes uitgespannen; de- zelfde juffer had een stroohoed op met blauw gaas lint met bruine stre- pen, in groote lissen met stevig soutien opgemaakt, en een hardgeel shawltje om den hals. Zij was zeer bang voor de bleeke dame naast haar, en bleef op een schuwen afstand; soms had zij den goeden wil haar in \'t verschikken van haar boa te hulp te komen, en eenmaal had zij er werkelijk een dikachtig roodvingerig handje, met een ring die bijzonder veel op tin geleek, voor ontbloot; maar de bleeke dame had haar aangeblikt, en toen had zij haar neus gesnoten ; volgens een in de conversatie zeer deugdelijk stelsel, naar \'t welk de neus alle mispas- sen, voorbarigheden en malle figuren misgelden moet. Dit was het personeel van de achterste bank geweest. Op de volgende had een jodin gezeten, als een oostersche edelsteen, gevat tusschen twee christenen; zij verborg onder een groen nopjesgoed manteltje een klein kind, dat al haar trots uitmaakte omdat het niet schreeuwde, zelfs niet toen zij het omstreeks half weg een schoone luier aandeed. Het kind nu was zeer klein, en had een zeer groote dot in den mond. Van de chris- tenen, waartusschen zij gevat was, had de een een grooten rondglazi- gen zilveren bril, een zilveren sigarenkoker, een zilver potlood, een zil- ver horloge, benevens zilveren broek- en schoengespen, waaruit ik op- maakte dat hij een zilversmid was; en de andere een koperen doekspeld,



		38

		was aangedaan, en die zich uitte in de gedurige verzuchting: �Is dat met me goed leven, kondelteur!" Het mannetje, dat voor mij stond, had zijn opvoeding waarschijn- lijk in een weeshuis begonnen , en was nu bezig haar in een diaconie- huis te voltooien. Hij was hoog in de schouders, en stijf van knie�n; droeg een langen bruinen duffelschen jas, met het teeken zijner orde op de mouw, en had onder den arm een versleten portefeuilletje, waarin de boeken van een of ander leesgezelschap werden rondgebracht. �Ik moest een boodschap voor meheer doen,� zei het mannetje, dat ik voor ongeveer achtenzestig jaar aanzag, �en nu zei meheer, dat ik meteen reis naar de dullezan zou gaan, om te kijken of meheer geko- men was. Uwc moet niet kwalijk nemen, dat ik uwe niet trekt kon." Nu, daar men de alleronmenschelijkste beul zou moeten wezen, om \'t iemand kwalijk te nemen dat hij u niet kent, indien hij u nooit zijn dagen gezien heeft, schonk ik den goeden diaconieburger op dit punt eene volkomene vergiffenis, liet mijn koffertje, tot dat het afgehaald worden zou, in de �Rustende Moor," en sukkelde met mijn nieuwen kennis naar het huis mijns ooms; onder het faveur van onder weg vrien- delijk door hem onderricht te zijn geworden over het doel van een groot gebouw met gothische deuren en vensters, waarop een toren stond met ordentelijke omgangen, appel en weerhaan, \'t welk hij zeide de �kerk" te wezen; als ook omtrent een breede streep groenkleurig vocht tusschen twee hooge gemetselde wallen, \'t welk hij verklaarde �de gracht" te zijn. �En dit is het huis," zeide hij; zijne oude beenen op een stoep zettende, en een goeden ruk aan een langen bel gevende, met die uit- drukking van gelaat, die bij een oud man te kennen geeft: ik kan het toch niet hooren of hij zacht af hard overgaat.

		De Ontvangst Het duurde een minuut of wat alvorens een eigenaardig sloffen in het voorhuis de aankomst eener bejaarde keukenmeid verried, die eerst na- tuurlijk den aardappel, waaraan zij bezig was, had moeten afschillen, daarna den bak van haar schoot en haar beide voeten van haar stoof zetten, om vervolgens haar roode muilen aan te trekken, haar neus met het buitenste van haar hand af te vegen, haar eva in de schuinte op te slaan, en den langen weg te aanvaarden, die van de keukendeur tot aan den barometer twintig, en van den barometer tot de mat zes stap- pen vergde. In dien tusschentijd bekeek ik den voorgevel van de woning. Het huis was, als mijn oom, burgerlijk, en schoon het huis ouder was, was hij toch, zoowel als zijn huis, van een vroeger eeuw. Het had een trapgevel, en de bovenste verdieping was met kruiskozijnen in het lood. Het had slechts ��ne zijkamer, met twee schuiframen met mid-



		tl

		naar de diligence gegaan, maar had tot zijne verbazing gehoord dat die al lang aan was, en dat ik met den knecht was opgewandeld, enz. enz. De zaak was dat hij een singeltje had omgeloopen, tot dat hij ze- ker wist dat ik reeds lang onder zijn vaders dak zou ge�tablisseerd zijn, uit vrees van den verkeerden persoon voor mij aan te spreken. Nu, indien hij den commissaris van politie getroffen had, hij was voor zes weken een bedorven man geweest! �De neven moeten nu maar eens goed kennismaken," zei mijn tante, die tot de minzaamste aller schommelige huismoeders behoorde; �ze zijn toch allebei student." �Ja maar," zei pieter , nog lang niet gemeenzaam met het denk- beeld van eene kennismaking, �in verschillende vakken." Dat was waar, en zelfs op verschillende akademie�n. Maar ik ben nooit zoo zeer leidsch student geweest, dat ik niet altijd.gaarne dronk op de harmonie tusschen de zuster-akademie�n, een toast, die immer gedronken wordt, waar utrechtsche en leidsche studenten bijeen zijn, maar die men evenwel niet te druk moet herhalen om geen twist te krijgen. Wat ons betreft, er kwam al spoedig gelegenheid voor een toast; want na nog een woord of wat met pieter stastok , ter infor- matie waar hij te Utrecht woonde, waarop het antwoord was ten huize van een catechizeermeester in de Lijsbethstraat; en na een kort gesprek met mijn oom over het nieuws dat er niet was, en een dito met mijn tante over het goudlederen behangsel in de kamer, waarvoor zij ook wel had hooren zeggen dat de muilenmakers te Waalwijk, v��r dat zij door den brand geru�neerd waren, groote sommen hadden willen geven, kwam het diaconiemannetje (dat ik bij deze gelegenheid met den naam van keesje hoorde versieren) binnen met de boodschap, dat de wagen van twee�n net voorbijging; waarop tante, na alvorens haar bril te hebben afgezet, opstond, een kastje opendeed, en daaruit te voorschijn bracht een fleschje met van der veen\'s elixer, een fleschje met �erger dan de cholera," en drie glaasjes. Oom wenschte mij frisschen morgen. De verdere afloop van dien dag was als gewoonlijk bij een eerste kennismaking. Wij bevielen elkander onderling, en ik werd dikke vrin- den met pieter. \'s Middags stal ik het hart van mijn tante nog eens door van schorseneren te houden, en bewoog mijn oom bijna tot tra- nen door met opgewondenheid van een gestoofde kabeljauwshom te spreken. Om pieter ook een genoegen te doen wist ik eenige ken- nis van zijn vak te verraden, door de definitie van Justitia en van Usus- fructus te pas te brengen. Na den middag nam mijn oom een slaapje bij den kouden haard, en ging mijn tante eens naar boven. Daarna dronken wij te zamen recht gezellig thee, zagen de achterkamer op haar voordeeligst en wat dies meer zij. Mijn oom was iemand wiens grootvader en vader een zeer bloeien- de, en die zelf een vrij bloeiende lintweverij gehad had; om de strikte waarheid te zeggen, moet ik bekennen dat hij ze nog had, maar er werd volstrekt niet meer in gewerkt, en op de zolders lag nog een ann-



		42

		zienlijke partij oortjesband, die hij «liever daar zag verrotten, dan haar onder de markt te verkoopen.» Hij behoorde alzoo tot die menschen, die hunne zaken aan kant gedaan hebben, en het uitzicht op verdere winsten opgevende, zich met een vrij aardig inkomen, een onverzette- lijken afkeer van stoommachines, en de Haarlemmer Courant te vreden stellen. In den loop van den avond kwam het uit dat hij een bijzon- dere genegenheid had voor het stopwoord �al zeg ik het zelf," alleen overtroffen door de verslingerdheid van zijne ecntgenoot aan den uit- roep �wel heeremijntijd!" welke termen dit echtpaar buitengewoon be- minde; ofschoon ik zeggen moet dat zij ze somtijds afwisselden met de bevallige tusschenvoegsels van: �wat hamer", �goede genadigheid," _woch grut" en andere dergelijke vloeken meer, die een balk in hun wapenschild voeren. De student petrus stastoki�s Jun. had daarte- gen niets in te leggen dan zijn geliefkoosde verzekering �waamtje," waarvan ik evenwel, om billijk te zijn, erkennen moet, dat hij in \'t geheel geen misbruik maakte.

		Ilildcbraiul ziet de Mail, en Pielcr verstout zich pot te spelen. Ik werd des anderen daags om zeven ure wakker, en toen ik de groene saaien gordijnen openschoof om te zien wat voor weer het was, � welke was mijne ontzetting, te bemerken dat (wij sliepen op dezelfde kamer) pietek zich reeds geperpendicularizeerd had, en bezig was om, met den bril op, een paar schoone kousen aan te trekken, waarin zijne moeder den vorigen avond plichtmatig hieltjes gemaakt had. De oudere stastok was een man van de klok, en stond diensvolgens om zes uren op, ten einde om half acht aan het ontbijt te zijn; en daar hij volstrekt niets te doen had, vulde hij den tusschentijd met pijpjes rooken aan. Opmerkelijk is het, dat naar mate men minder bezigheid heeft men des te bekrompener over den tijd denkt. Indien men den goe- den pieter stastok Senior het moeielijke vraagstuk omtrent de ze- telplaats van den wil had voorgelegd, zou hij , indien hij daartoe ge- noegzame tegenwoordigheid van geest gehad had, zijn wijsvinger op twee duim afstands van zijn maag hebben moeten leggen, door die be- weging datgene zijner ingewanden aanwijzende, \'t welk hij zijn �goud horloge" noemde. En inderdaad, indien ik mij door een goud horloge moest laten regeeren, ik zou van zulk een geregeerd wiilen worden; want een goed, groot, dik en vet uurwerk was het, met twee kasten over elkaar; en daar het iederen morgen, klokke negen, met detoren- klok werd gelijk gezet, liep het doorgaans volmaakt. Ik vond mijn oom in de voorkamer (die zulk een heiligdom niet scheen te wezen als ik mij wel voorgesteld had) juist daar hij van onder



		43

		de handen van zijn barbier kwam. Hij had zijn slaapmuts nog op liet kale hoofd, daar hij gewoon was die niet v��r elf uren met zijn pruik te verwisselen. �Mooi weertje, neef hildebkand;" riep hij mij toe; �mooi weer- tje, al zeg ik \'t zelf." Tante, die reeds zat te breien, zett\'e, ten gevolge eener zeer oneigen- aardige gewoonte, haar bril af, om mijne robe de chambre te bekijken, en na een �heeremijntijd! zijn die dingen weer in de mode?" (het was in 1836) begon zij een optelling van al de japonnen met sjerpen, die haar vader en haar man in vroeger eeuwen gedragen hadden, en die, naar haar voorgeven, nog boven in een kast hingen. Oom vond dat het veel te gemakkelijk was voor een jong mensch, en in de oogen van pf.tkus geleek ik in dit ochtendcostuum zoo vol- maakt op de grootste Jannen der utrechtsche akademie, dat hij mij, geloof ik, voor een overgegeven lichtmis begon te houden. De Bijbel werd opengeslagen, en mijn oom las er uit voor. Eerwaar- dige gewoonte! Waarom is zij zoo bijna uitsluitend tot de burgerlijke huishoudens bepaald, en raakt zij ook zelfs daar meer en meer in on- bruik? Mijn oom las niet welsprekend, niet mooi, zelfs niet goed op sommige plaatsen � maar het was stichtelijk, want hij las den Bijbel; het was goed, want hij las niet eenvoudigheid; het was schoon, want het was hem aan te zien dat hij geloofde. Hij las Luc. X , en bijzonder trot mij, in dezen kring en uit dien mond, het 21ste vers: �Ik danke u, Vader, Heer des hemels en der aarde, dat gij deze dingen voor de wijzen en verstandigen der aarde verborgen hebt, en hebt ze den kin- derkens geopenbaard." Na den ontbijt ging pieteu �aan zijn examen werken", \'t welk be- stond in zeer breedvoerige tabellen van de Instituten te fabriceeren, met roode, blauwe en zwarte inkt geschreven; en ik volgde hem naar zijn kamer, waar ik mij tot koffietijd met een paar boeken bezig hield. En nu was het oogenblik daar, dat mijn neef mij aan de stad en de stad aan mij vertoonen zou. Wij gingen dan samen uit, en daar hij een rotting had, liet ik den mijne thuis. Wij zagen dan: eerst de gracht, daarna de korenbeurs, en vervolgens twee kerken, waarin praalgraven, en kosters die een fooi begeerden, als ook in een derzelven een orgel, dat, op het haarlemsche na, het mooiste der wereld was, eene eer die ik te Gouda aan het goudsche, te Leiden aan het leidsche, te Alk- maar aan het alkmaarsche, te Zwol aan het zwolsche, en nu weder te D. aan het deesche hoorde toe�igenen; zoodat het de zaak van de 4de klasse des Koninklijken Nederlandschen Instituuts worden zal, om daaromtrent een prijsvraag uit te schrijven. -� Wij beklommen zelfs met levensgevaar den toren van een der kerken, en maakten er de opmer- king, dat het er woei, en dat er rondom de stad veel weiland, veel wa- ter, en veel molens waren. Daarop begaven wij ons naar het stadhuis, en bevonden dat onze voorvaderen nog beter schilderden, en er n�g gezonder uitzagen dan wij ; ook had ik tegelijk de gelegenheid het man-



		44

		uelijke voorkomen der deesche dienders te bewonderen. In zijn ijver om mij alles te laten zien, bracht pieter mij zelfs naar de vleesch- hal, en over de vischmarkt, en eindelijk aan eene groote vierkante eendenkom, die hij »de haven» noemde. Al voortgaande informeer- de hij zich zeer sterk, hoe veel colleges de juristen te Leiden op ��n dag hadden; en of het bij prof. A. fideel was op de th�\'s; als ook welke colleges gemelde hooggeleerde in \'t hollandsch gaf; en hoeveel of prof. B. dicteerde; of iedereen bij prof. C. maar een testimonium krijgen kon; of prof. D. liefhebberijcolleges hield, en of ik smallen- burg wel eens gezien had; tegen welke berichten hij de zijnen omtrent de uitersche Juris professores met eene eerlijklieid inwisselde, eene be- tere zaak waardig. Hij verzuimde niet den billijken utrechtschen trots op prof. van heusde en op de moeielijkheid van een mathesis�xamen in \'t latijn, te pas te brengen; en toen ik \'t gesprek voor de afwisseling op lichtvaardiger onderwerpen wendde, kwam het uit, dat hij, pieter stastok , zonder evenwel hartstocht voor die spelen te koesteren, wel eens domin�de, ja zelfs wel eens biljartte. En daar wij juist v��r een koffiehuis stonden, noodigde ik hem zich in de laatste kunst met mij te meten. Pieter stastok had noch den moed, noch den slag mij iets aan te bieden; daarom bestelde ik een bittertje voor mij zelven, en hij ins- gelijks voor zich. Op dat oogenblik sloeg de klok boven \'t buffet twee uren, en zag ik aan den overkant der straat de diligence afrijden, die mijn oom in staat zou stellen ons voorbeeld te volgen. Er waren vrij wat menschen in het koffiehuis; maar daar wij met nie- mand dan met het biljart te maken hadden, en geen hunner speelde, hinderden zij ons volstrekt niet. Pieter sloeg de mouwen van zijn sluitjas op, en vertoonde de groote gesteven boorden van wat zijn moeder, hoe algemeen europeesch die dracht ook geworden zij, nog altijd een engelsch hemd noemde; daarop verzocht hij den jongen zeer beleefd om eene �goede queue." De jongen gaf hem natuurlijk de beste die in het rek was, en wij trokken wie v��r zou spelen. Die eer viel mij te beurt, en de partij begon. Wij hadden evenwel nog nauwelijks eenige punten gemaakt, toen een luidruchtig geroep van �pot, jongen!" al onze zaligheden verstoorde. Het geroep kwam van een winderigen jongen advocaat, die pas voor de studentensoci�teit te Utrecht bedankt had, en nu nog voorhing op de particulier? soci�teit te D., en van dit interregnum gebruik maak- te, om allendag in het koffiehuis �de Noordstar" pot te maken. �Vierentwintig uit, mijnheeren!" riep de jongen ons toe, en te gelijk het korfje schuddende, waarin hij de potballeu had, bood hij ze ons aan. Ik trok er een; en met een gezicht, waarover een kleine stuiptrekking scheen te gaan, stak pieter, dien ik ondertusschen als geen grooten MINGO had leeren kennen, zijn hand almede manmoedig in den korf. Daarop kwamen al de habitu�s van den pot uit hunne hoeken en vroe- gen dopjes voor hunne pijpen, de jongen deelde de eigen queues rond,



		45

		en de jonge advocaat nam in persoon het krijt om op te schrijven. �Wie van de heeren heeft het aas ?" �Ik," riep een barsche stem, die aan niemand anders toebehoorde dan aan den heer met de twee jassen over elkaar, dien ik in de dili- gence voor een commissaris van politie gehouden had; het bleek mij echter dat hij volstrekt geen commissaris van politie was, maar wel piqueur der kleine manege die te D. aanwezig was, en tevens eigenaar van de kleine comedie, die aldaar insgelijks bestond. �Wie van de heeren de twee?" Pieter stastok ging zelf naar de lei om den jongen advocaat in te fluisteren dat hij het was. �Zoo! zal jij ook pot spelen?" vroeg de jonge advocaat, die als stadgenoot mijn neef wel kende. Pieter. werd bleek. De drie had ik. De vier had een bejaarde tweede luitenant van de infanterie, met de medaille van twaalfjarigen dienst. De vijf had een chirurgijnsleerling, die te veel tijd had. De zes een kort dik man met stoppelig grijs haar, die een graankooper scheen te zijn. De zeven een jong mensch van drie�ntwintig jaar, die student geweest was , maar om slecht gedrag thuis gehaald, waarvoor pieter bang was, te meer daar hij hem zeer gemeenzaam behandelde. Deze scheen de boezem- vriend van den bejaarden luitenant der infanterie met de medaille van twaalfjarigen dienst te wezen. De advocaat zelf had de acht, en de negen was in handen van een jongeling van drie�ndertig jaren, in een leverkleurigen pantalon, die op zijn moeders zak leefde, een hond hield, nooit iets had uitgevoerd, en in groote achting stond bij den kastelein van het koffiehuis de Noordstar. Toen de jonge advocaat de namen van alle de heeren netjes had opgeschreven, nam de biljartjongen het krijt in de eene en den klei- nen bok in de andere hand, en gilde met al de kracht, die een kind van veertien jaren over kan houden, als hij den geheelen dag en den halven nacht op ��n been staat, te midden van de uitwaseming van menschen en pijpen: �Aas acquit, twee speelt!" Petrus Stastokius Junior moest alzoo op het acquit spelen, en hij maakte zich werkelijk tot dien arbeid gereed. Te dien einde lei petrus stastokius Junior zijn pijp neer; maakte de punt van zijn queue wel een halven voet ver wit; plaatste zijn bal met de linkerhand op drie vierde; drukte de vier vingers van zijn linkerhand op een handbreed afstands van denzelven bal op \'t biljart; krulde den duim bevallig om, zoodat hij aan \'t geheele gezelschap zijn tot op \'t leven afgesneden na- gel vertoonde, en begon met de rechterhand de queue tusschen duim en vingers heen en weder te bewegen op eene wijze, die deskundigen �zagen" noemen. Tot zoo ver ging petri stastoki� wetenschap om op het acquit te spelen. Ja, hij had zelfs een flauwe notie van de theorie van halfbal raken; maar daar het hem aan praktijk in het edele potspel haperde,



		46

		was hij bijna zoo wit als zijn bal, en stiet hem eindelijk krampachtig er op los, niet dat gevolg dat hij klotste, en a faire lag voor den rech- ter hoekzak. Het zou onmenschelijk geweest zijn hem te maken, en daarom mijn eigen bal stevig houdende, bracht ik den zijnen naar onderen, een goed eind voorbij den milieu. Daarop nam de bejaarde luitenant der infan- terie zijn pijp tusschen zijn grauwe knevels, en speelde met de lin- kerhand cp goedaf; maar werd niettemin met �een beest" gesneden door den chirurgijnsleerling; waarop de verloopen student, die onder ons gezegd een grappenmaker was, zeide: dat die chirurgijns niet leef- den of ze moesten wat te snijden hebben. De graankooper verzocht daarop den jongen om acquit voor hem te zetten, en bleef met een wijs gezicht en onder het genot van zeker mengsel van geestrijk vocht en suiker, \'t welk in \'t genieene leven een sneeuwballetje genoemd wordt, in \'t Handelsblad turen, en de verloopen student zijn sigaar op den rand van \'t biljart neergelegd hebbende, stiet met veel noncha- lance en verschrikkelijk hard op \'t acquit, welk voorbeeld van hard spelen door den advocaat met gelijke woede werd opgevolgd. Nu was de beurt aan den jongeling van drieendertig jaren met den leverkleuri- gen pantalon, die van het systema uitgaande, dat hij zijn bal voordee- lig moest trachten te verkoopen, nooit op goedaf speelde, als hij zeker wist dat hij een bal maken kon. Hij maakte; en zoo gebeurde het dat petrus s�astokius andermaal op het acquit spelen moest. Hij was nu zoover, dat het zweet hem in groote parels op het voor- hoofd stond. � �Dat wordt een collo, mijnheer:" riep de barsche stem van den piqueur. Pieter sprak niet; maar in zijn desperate poging om den ged�ch- ten spreker eens niet te logenstraffen, en in een van die dwaze inbla- zingen van hoop, waaraan slechte spelers somtijds gehoor geven, dat namelijk het goed geluk voor hen zal doen wat hunne kunst niet ver- mag, raakte hij den acquitbal zoo fijn, dat hij hem, tegen alle eti- quette aan, in den linker hoekzak �sneed". �Dat doet men niet, mijnheer!" riep de piqueur, hevig met de queue op den grond stampende. �Het was een ongeluk;" stamelde pieter, die nu zoodanig trans- pireerde dat ik vreesde dat zijn bril op den vloed zou afdrijven. �Het was een lompigheid;" brulde de piqueur. �Leve het snijen!" riep de chirurgijnsleerling. �Die mijnheer is gevaarlijk?" schertste de bejaarde luitenant. �Aas ��n app�l, drie acquit, v;er speelt?" riep de biljartjongen. Ik geloof dat mijn neef poogde in een onverschillige houding zijn neus te snuiten, maar het had er niets van. Het derde toertje liep goed voor petrus af, maar het vierde was geschikt om hem er gansch onder te werken. De piqueur lag Voor den middelzak, het was een gemakkelijke bal; een kind kon hem maken.



		47

		�Je kunt hem best sauveeren," zei de piqueur" en goed afkomen ook." Dit was volmaakt overeenkomstig de gezindheden van pieter, -die uit aanmerking van den snijbal, voor geen geld ter wereld hem maken wilde, zelfs al moest hij er skckt op afkomen. Maar daar de piqueur een gevreesd potspeler was, en sedert onheugelijke jaren, van de drie potjes die gespeeld werden er twee in zijn zak stak, riepen natuurlijk al de anderen? �stop weg; stop weg!" Pieter stootte niettemin met het voornemen om hem stellig niet weg te stoppen; en toch scheelde het zoo weinig of hij had hem weg- gestopt dat de winderige advocaat, die in \'t gewoel was opgestaan, uitriep: �hij zit!" waarop de verloopen student, die, als gezegd is, een grappenmaker was, geestig antwoordde: �als hij een stoel had;" waar- op allen lachten. �Wacht wat," riep de chirurgijnsleerling, die voor \'t snijen was; �hier is nog een zak!" En inderdaad! petrus stastokius had geheel buiten zijn eigen voor- kennis of medeweten een doubl� gemaakt, waarop allen juichten, be- halve de piqueur, die op een grimmige wijze nog een glas bitter be- stelde en de goudsche courant opnam, alleen om haar hard weer neer te smijten. Men speelde voort, en na al de wederwaardigheden, die hij had door- gestaan , werd mijn vriend pieter weder vrij kalm, waartoe vooral mach- tig medewerkte dat hij een paar malen acquit moest leggen. Maar op eens werd zijne rust akelig verstoord door den uitroep van den jon- gen: //vier driemaal, zes acquit, zeven speelt! mijnheer hastok (de St wat onduidelijk geschreven) de Vlag!// Nu was er geen eind aan de kortswijl en de grappen van den chi- rurgijnsjongen, en den verloopen student, en den advocaat, en den jongeling van drie�ndertig jaren met den leverkleurigen pantalon. De een noemde hem een Mingo, de ander een blauwbaard; de derde een boa constrictor; allen te zamen : //den mijnheer van de vlag.//, De be- jaarde luitenant, die op drie stond en met de verloopen student ge- assureerd was, wilde zich doodstooten en hem voor een daalder koo- pen; de graankooper, die tegen die manoeuvre was, zei dat pieter veel te sterk speelde om het aan te nemen; de chirurgijnsleering bestelde den bokaal voor mijnheer stastok , die den pot //op schoon// dacht te winnen; � het was een leven als een oordeel. En onder dit alles stond, met ver- wjlderden blik, het onschuldig voorwerp van al dit rumoer, altijd maar krijt aan zijn queue te doen. De beurt kwam weer aan hem. //Welke bal ?* vroeg hij verward. //Die witte!// riep de verloopen student, die een grappenmaker was. //Die ronde!// zei de chirurgijnsleering, niet minder aardig. //De beste,// zei de leverkleurige pantalon, die ook iets zeggen wou. </De benedenste,// zei de dikke graankooper, die medelijden had. Nu was het zoo gelegen dat het vrij onverschillig was met welken bal de arme pieter, die geen drogen draad meer aan \'t lijf had, op



		48

		dat merkwaardig oogenblik spelen zou, aangezien beide ballen, de een boven, de ander beneden, stijf en allerstijfst coll� lagen; ik herinner mij niet in al den tijd dat ik me� gebiljart heb � nu slaapt mijn queue voor immer in haar zelfkanten graf � ooit zulk een stijven coll� gezien te hebben. De verloopen student bood mijn neef den bok aan. Pieter zag hem aan met een blik vanmachteloozen haat, en stootte een voet of drie mis. //Strijk de vlag!» riep de chirurgijnsleerling. * Zij was alreeds gestreken. De piqueur had zich bij voorraad gewroken. Van dat oogenblik aan bood de luitenant pieter een gulden: maar hij was te confuus om te verkoopen. In den volgenden toer maakte ik hem, uit medelijden; den daarop volgenden verliep hij, en had de satis- factie dat de luitenant hein een beschuitje voor zijn bal bood; met een mispunt besloot hij, in den voor hein laatsten toer, zijn carri�re in het edele ballenspel; en daar hij zeer veel haast scheen te hebben om te vertrekken, brak ik, die nog een enkel app�l te verliezen had, mijn bal op, vooral ook om een einde te maken aan de sollicitatiecn van den jongeling met den leverkleurigen pantalon, die nu zichzelven voor een achtentwintig aan stastok verkoopen wilde, in welk aanbod hem al de vroolijke jongelui ondersteunden. Op straat gekomen scheen de frissche octoberlucht pieter weer moed en pedanterie toe te waaien. �Daar zijn goede spelers onder," zei hij, »maar toch waaratje geen een, die eigenlijk uitmunt. Ik had een kromme queue," voegde hij er bij, �en heb je wel gezien hoe de hoekzakken trokken?" Ik had alles gezien, en wist dat de graankooper het potje zou gewonnen hebben voor wij thuis waren. Het eten stond reeds op tafel, pieter had geen honger.

		Het diakenhuismannetje vertelt zijn historie. Drie dagen had ik bij de familie statok vertoefd, en in dien tijd was ik groote vrienden met keesje geworden. Een paar malen had hij mij door de stad vergezeld om mij den weg te wijzen als ik boodschap- pen te doen had, en daar hij als vele oude lieden snapachtig was, en ik in dat gebrek somtijds met vele oude lieden deel, hadden wij dik- wijls te zamen vrij wat afgehandeld, keesje was\'een eenvoudig, braaf, goedaardig mannetje. Hij had een flauwe herinnering van zijn va- der, die borstelmaker geweest was, en groote zilveren gespen op zijn schoenen had gedragen. Behalve de gespen, herinnerde hij zich niets meer van hem dan zijn dood, en hoe hij met een groote huilebalk en lange witte das achter zijn lijk gegaan was; en hoe er toen hij thuis kwam een zwarten doek over den spiegel hing; en hoe hij bij de

		i



		49

		gelegenheid zoo veel geraspte broodjes had mogen eten als hij maar wilde ; en dat daar een lange moei was bij geweest, die zooveel witten wijn gedronken had , dat een dikke oom gezegd had: //je krijgt niet meer.// Zijne moeder had hij nooit gekend. De dikke oom had hem naar \'t Weeshuis gebracht; hij had er leeren spellen, en toen was hij op timmeren gedaan; maar hij was te zwak voor dat werk, weshalve men hem bij een apotheker besteld had, om rleschjes te spoelen, en te stampen; een baantje dat juist niet rijk is aan schitterende vooruit- zichten. Vijftien jaar had hij er gediend, maar daar hij maar heel weinig lezen kon, en hij dikinaals tegelijk twee halfpints flesschen, drie kinderglazen, tvn amplet, een likkepot en een pakje poeders weg moest brengen. was \'t hem eindelijk eens gebeurd dat hij den salebdrank gebracht had bij iemand die obstructies had, en daarente- gen de poeiers met jalappeharst bij eene dame die aan diarrh� leed, waarop hij, als niet genoeg geletterd. ontslagen werd. Sedert was hij looper voor een kantoor, en daarna huisknecht bij onderscheidene lie- den geweest, waarvan sommigen dood en anderen geru�neerd waren � en daar hij, bij de groote opruiming, te oud was geweest om naar Frederiksoord te worden gezonden, had eindelijk het \'Weeshuis hem overgedaan aan het Diakoniehuis. En nu werd hij op zijn ouden dag nog door mijn oom en een paar lieden van diens slag gebruikt tot het smeren van schoenen, uitkloppen van kleeren, wegbrengen van de courant, en in ��n woord , tot het doen van min gewichtige boodschap- pen. Hetgeen, volgens de berichten van mijn oom, \'s mans carri�re het meest had gedwarsboomd, was zijne verregaande onnoozelheid en daaraan ge�venredigde menschenvrees. Behalve de achterkamer met het hooge licht, die om het huis van den buurman heen sprong, en waarachter de keuken was, was er aan het huis van petiu s stastok Senior nog een achterkamer, waarin ik u nader deuk binnen te leiden, naar een kleinen tuin, waarop zij uit- zag, niet oneigenaardig de tuinkamer geheeten. Wanneer men de plaats-deur uittrad had inen eerst eene soort van trottoir van gele klinkers, van omstreeks drie passen breed, en wanneer men dan over eene hoogere rollaag van blauwe klinkers * heenstapte, waarv��r aan de overzijde drie voetschrabbers waren geplaatst, was men eensklaps in het kleine elyse�m van mijne tante. Men zag er een grooten appel- boom , waaraan soms meer dan een dozijn reinetten groen werden verscheidene rozenperken, waaromheen in \'t voorjaar een kring van gele krokussen bloeien moest, meer dan ��n seringenboom, twee gou- denregens , een dubbelen kers, en tegen den muur aan den eenen kant een wingert, en aan den anderen een moerbeienboom. De paden wa- ren niet met gewoon gras, maar met roode en witte madeliefjes en zee- gras omzoomd. Omtrent dezen tijd stonden er verscheidene potten met

		* In de beide eerste uitgaven vermeldde ik roode, doch ben onderricht ge- worden dat zoodanige klinkers niet bestaan. Ik moet mij dus verzien hebben.

		4



		50

		asters, en twee of drie dahlia\'s in bloei; en achterin was een groen geschilderd prieeltje met vijfblad, kamperfoelie, rupsen en spinnen. Daaraan belendde de fabriek, waaraan, tegenover \'t prieel, eene kleine loods was uitgebouwd met een klein plaatsje, waarop keesje zijn huiswerk verrichtte, waarom een klein hekje. In dit prieeltje zocht ik, op zaterdag morgen na den ontbijt met een boek onder den arm, het zonnetje; waarom ik het niet opensloeg zal terstond blijken. Ik had nog nauwelijks met mijn zakdoek het stof van de bank van \'t prieeltje geslagen, en was bezig, op mijn gemak nedergezeten, met de oogen op het loodsje, het plaatsje en het hekje gericht, inij te verlustigen in het denkbeeld, hoe goed alles bij mijn oom en tante in de verf was, als de plaatsdeur openging en keesje ver- scheen. Daar hij den geheelen tuin d�ormoest om ter plaatse zijner bestemming te komen, en hij bijna zeventig jaar op de schouders torsehte, had ik tijds genoeg oin op te merken, dat er iets aan scheel- de. Hij strompelde eerst bijna tegen de rollaag aan, waarop hij niet scheen verdacht te wezen, schoon hij er sedert jaren alle morgens om halftien uren overheen moest stappen; hij liet den zondagschen rok van mijn oom, dien hij over den arm had, in het zand sleepen, en voor hij den appelboom voorbij was, was de borstel, dien hij in de hand hield, tweemaal gevallen. Als hij naderkwam, zag ik dat zijn wangen zeer bleek en flets waren, onder zijn niet zeer netjes onderhouden baard: zijn geheele gelaat was betrokken; zijn oogen waren dof, en toen hij mij voorbijging was het niet als anders: //lief weertje, meheer!// maar hij nam zijn hoed stilzwijgend af, en str�m- pelde naar het plaatsje. Met een diepen zucht trok hij daarop zijn jas uit, zoodat hij mij, in zijn eng zwart vest met mouwen, al het magere en gebogene van zijne gestalte zien liet. De roode blikken ta- baksdoos, die half uit den eenen vestzak stak, bleef onaangeroerd, en met wederom een diepen zucht hing hij den rok van mijn oom over den knaap. Met een nog dieper zucht greep hij den borstel op, stond eenige oogenblikken in gedachte tegen de haren op te strijken, en begon toen den rok te borstelen, beginnende met de panden. //Hoe is \'t keesje! Gaan de zaken niet goed?// riep ik hem toe. Keesje borstelde altijd door. Hij was wat doof. Wanneer men den volzin herhalen moet, dien men op een eenigs- zins meewarigen toon heeft uitgesproken, is \'t glad onmogelijk, het met dezelfde woorden te doen. Ik stond op, kwam een stapje na- der , en zei wat harder: "Wat scheelt er aan, kees?// Kees ontstelde; zag mij aan; en bleef mij een oogenblik met strakke oogen aanzien; daarop vatt\'e hij weer een mouw van mijn ooms zon- dagschen rok, en begon op nieuw te borstel-n. Er l*ep een traan langs zijn wangen.



		51

		i/Foei, kees ! zei ik //dat moet niet wezen; ik zie waterlanders, dunkt me.// Keesje veegde zijn oogen met de mouw van zijn vest af, en zei: i/\'t Is een schrale wind, meheer iiildehhand.// /\'Ei wat keesje !// zei ik, //de wind is niemendal schraal. Maar daar schort iets aan, man! flebje een courant verloren !» Keesje schudd\'e het hoofd, en ging hardnekkiger dan ooit aan \'t schuieren. «Kees!» zei ik: \'/je bent te oud om verdriet te hebben. Is er iets aan te doen, vrind ?» De oude man zag vreemd op bij het hooren van het woord �vrind." Helaas, misschien was \'t hem op zijn negenenzestigste jaar nog ge- heel nieuw. Een zenuwachtige glimlach , die iets verschrikkelijks had, kwam over zijn mager gezicht: zijne grijze oogen luisterden eerst op, werden toen weer dof, en schoten vol tranen. Zijn gansche gelaat zeide: ik zal u vertrouwen. Zijn lippen zeiden: ♦ Hoor reis, meheer! Kent uwe Klein klaasje?* Hoewel ik nu een zeer specialen vriend heb, die nicolaas gedoopt is, en van wien \'t niet onmogelijk was dat keesje hem wel eens ge- zien had, zoo kon ik echter onmogelijk op gemelden nicolaas den naam van Klein Klaasje toepassen, aangezien hij een zeer //lange blonde jongen» is, en nooit zou ik hebben willen gelooven dat ge- melde nicolaas , hoe onaardig hij ook somtijds wezen kan, de oor- zaak zou kunnen zijn van ouden keesjes tranen. Ik antwoordde dus dat ik Klein klaasje niet kende. "Heeft meheer pieteu hem uwe dan niet gewezen! De heele stad «kent Klein klaasje. Hij krijgt centen genoeg:* ging keesje voort. //Maar wat is het dan voor een man?// vroeg ik. «Het is», zei keesje, »in \'t geheel geen man. \'t Is een dwerg, "meneer! een dwerg, zoo waar als ik hier voor je sta. Je kent er mee //in een spul reizen. Maar \'t is een kwaad kreng. Ik ken ein goed.// Ik wenschte hartelijk naar wat meer orde in de berichten van keesje. � Hij is uit het Huis,/ hernam hij, na een oogenblik zwijgens : »hij //loopt over straat als een gek. Hij wint geld met zijn bochel. Als //er een school uitgaat , leggen de jongens centen bij mekaar, en la- //ten Klein klaasje dansen. Dan springt ie om een stok net als «zoo\'n aap, en dan maakt ie zijn bochel wel eens zoo groot. Ik heb «geen bochel, meheer!// liet hij er met een zucht op volgen. Terecht begreep ik dat keesje minder jaloersch was van den bochel dan van de centen die hij opbracht. «Ik wou//, ging hij op een treurigen toon voort, den rok een veel harder streek met den schuier gevende, dan voor laken van negen gulden dienstig was: «ik wou dat ik een bochel had. Ik zou niets nitvoeren; ik zou centen krijgen; ze zou�\'n om me lachen .... Maar ik zou niet drinken,// zei hij ineens op een anderen toon, en toen den volzin omkeerende, voegde hij er, zeer bedaard den rok van den 4



		32

		knaap nemende en hem opvouwende, nog eens bij : «drinken zou ik niet.// //Keesje.» zei ik, //toen je den tuin doorkwaamt, en toen ik je aansprak was je bedroefd, en nu lijk je wel wat boos te zijn; ik zie je liever bedroefd !* ])e oude oogen schoten weer vol tranen hij stak zijn dorre handen naar mij uit; en ik vatt\'e ze, toen hij ze, beschaamd over zijn gemeen* zaainheid, terug wilde trekken, en liet ze niet dan na een bemoedigend drukje varen. //Och,» zei hij � //och, meheer weet dat zoo niet; � maar ik //ben � ik ben veel bedroefder dan boos. Maar Klein klaasje heeft //me mishandeld. Klein klaasje is slecht. De menschen,» ging hij voort, naar het schoensmeer bukkende, //de menschen denken soms «dat hij gek is; maar hij is slecht.// //Hoor eens, kees!// zei ik, een klaptafeltje op een ijzeren poot opslaande; //ga hier eens wat zitten, en vertel me reis geregeld, wat heeft Klein klaasje je gedaan.// //Het zal niet helpen,// zei keesje, «maar ik zal het doen, als u \'t niemand zegt. Kent meheer et Huis?« e Welk huis? «Van de diakonie.* »Ik heb. het in \'t voorbijgaan gezien.// «Goed. Et is een leelijk huis, is et niet? een leelijk huis, met «roode deuren en vensters; en van binnen alles rood en alles donker. »Nu ; meheer weet wel dat we daar allemaal arm zijn, allemaal even «arm, � ik kan et niet anders zeggen, net precies, denk ik wel, als «op \'t kerkhof. Ik en een ander verdienen iets, maar et helpt niet. #We brengen et bij den vader; en de vader geeft ons alle weken «zakduiten. Dat is goed, meheer! dat is heel goed. Als ik oud «word, verdien ik geen koperen cent meer; inaar ik krijg toch den «zakduit. Hier,» zei hij, een bonten katoenen zakdoek uithalende, «deze, en,» op zijn tabaksdoos kloppende, «en deze, heb ik van mijn zakduit gekocht.» «�Het was aandoenlijk een man van negenenzestig jaar te hooren spreken van «als ik oud word!» «Klaas.// � ging hij voort � «zoo aL meheer wel begrijpt, krijgt «ook een zakduit. Maar wat doet klaas ? Klaas doet niets, dan ./nou en dan de straat voor iemand wieden. Klaas houdt zich gek; «klaas danst met zijn bochel; en als ie centen krijgt van de lui en «van de kinderen, dan wandelt klaas de poort uit. Kent meheer de «Vette Vadoek?» «Neen, keesje.// //Et is een herberg in de Hazelaan. Daar drinkt klaas een borrel; en wel reis twee, en wel reis drie borrels.» «En als hij dan in \'t Huis komt?« //o Hij heeft allerlei kunsten. Hij neemt een groote pruim tabak. «Hij haalt een oranjeschilletje bij \'den drogis\'. Soms merkt de va-



		53 »der et. Dan krijgt hij een blok aan zijn been, want hij is te oud oin »op den bok gelegd te worden, en men kan era ook niet op zijn bochel »slaan: maar wat is \'t, as ie met et blok loopt? Pan zeit ie tegen de kinderen: St.. .jongens! klaas is ondeugend geweest; klaas het /�een graantje gepikt; en de vader het Klaas al zijn centen afgeno- //men. Je begrijpt wel, meheer, dat ie dan nog meer opdoet.\'/ Ik begreep het volkomen. //Maar dat zijn zijn* zaken,» ging keesje voort, een schoen van mijn oom opnemende, dien hij smeren moest, en hem dadelijk weer neerzettende: «maar wat hoeft hij mijn ongelukkig te maken? Weet u wat et is? Ik zal \'t u vertellen. Ik had geld, � ik had veel geld, � ik had twaalf gulden!» »En boe kwam je daaraan, keesje?» //Met God en met eere. Ik had et gespaard, toen ik in de ap- theek was. Soms, als ik een drankje buiten de stad bracht. op een buitenplaats of in een tuin, zei de meheer of de mevrouw: geef den looper een dubbeltje; \'t is slecht weer. Zoo had ik twaalf gulden bij mekaar. Ik mocht die in \'t Huis niet hebben. Maar ik bewaarde ze, op me hart.» »En waartoe bewaarde je die? Hadt je dat geld noodig. of deedt je \'t alleen om \'t pleizier van het hebben?» »Och, meheer!» zei het diakenhuismannetje, het hoofdschuddende: «Als ik het zeggen mag. de rijke lui weten dat zoo niet; de regenten weten \'t ook niet; want zij hebben er geen zorg voor. \'t Gaat alles goed bij zulke menschen. bij leven en sterven. Hoor reis; we hebben \'t goed in et Huis; de regenten zijn goed; op vastelavond krijgen we bollen met botter; over drie weken, als de slacht is, krijgt et Huis een os, ik weet niet van welk groot heer, die lang dood is. Dan eten we allemaal gehakt; en de heeren hebben een partij en eten de ossen- tong. We hebben \'t er heel goed; maar een menseh, meheer. denkt altijd om zen dood.» »Ik denk nog al dat je \'t na je dood ook heel goed zult hebben, keesje!\'/ zei ik. »Ik hoop het, meheer: in den hemel is alles goed; maar dat meen ik niet. Ik wou me lijk verbeteren, weet u?» "Wat is dat, kees?» //Hoor reis, als we dood zijn, dan leit men ons op stroo, en we krijgen \'t goed an van \'t Huis, net as wanneer we leven, en dan gaan we na \'t kerkhof, in de put; dat wou ik niet. Ik wou, als ik dood was, geen diakenhuisgoed anhebben....» Hij zweeg een oogenblik, en weder kwamen de tranen. »Ik wou in mijn. kist leggen, ik weet niet, ik zal maar zeggen, zoo «als ik er mijn vader in heb zien leggen, met eigen goed; ik heb «nooit een eigen hemd gehad; ��n eigen doodshemd wou ik hebben.» Ik was aangedaan. Spreek mij niet van vooroordeelen. De rijken der aarde hebben er duizend. Deze arme man kon alles verdragen^-: \'



		/

		54

		schrale spijs, een hard bed, en, naar de mate zijner jaren. harden ar- beid. Hij had geen eigen huis, hij zou geen eigen graf hebben; o had hij clan ten minste de zekerheid dat zijn allerlaatste gewaad liet zijne wezen zou! «Meheer begrijpt wel!» ging hij, eenigszins schor voort, dat daar «die twaalf gulden voor was. Het was veel te veel. Maar ik wou //nog meer; ik wou fatsoendelijk begraven worden. Ik hel) geen ver- /\'stand van die dingen; maar ik had gerekend vier gulden voorliet lin- «nen, en dan twee gulden voor de inenschen, die me zou�n afleggen; //en tien stuivers voor een draagplaats aan twaalf dragers. Was dat «niet knap geweest? De bediende van den aptheker had het zoo be- «schreven; het geld was in een papiertje; en alles in een leeren zak- «je; dat heb ik dertig jaar op me hart gehad .... en nu is het weg ....// //Heeft klaas het gestolen?// vroeg ik. «Neen,» � zei hij, uit het droef gepeins, waarin zijn eigen laatste woord hem gestort had, oplevende: «maar hij is er achter gekomen //dat ik het had. Zijn kreb staat naast mijn kreb. Of ie het gezien //heeft as ik me uitkleedde, of as ik me ankleedde, of toen ik ziek //was; of dat ik er hardop van gedroomd heb, ik weet liet niet. Ik «zou wel haast zeggen dat ik er van gedroomd had; want ik denk �er altijd om. � Verleden dinsdag had het den heelen voormiddag (/geregend, als meheer wel weten zal. Klaas had geen cent opge- //daan. Het was te slecht weer ; de jongens hielden zich niet met hein «op. Zijne zakduiten waren ook weg, en hij had een razenden trek «om naar de Yette Vadoek te gaan. »Kees,» zeid\' ie na den eten, «�leen me zes centen.//. «Klaas», zeg ik, «dat doe ik niet; want je «verzuipt ze maar. »Kees," zeid\' ie, //ik mot ze hebben,* zeid\'ie. «Ik zeg: nou, je krijgt ze niet, hoor. «Weetje wat» zeid\' ie; »kees« //zeid\' ie, as je me ze niet geeft, zal ik aan den Vader zeggen, watje «onder je hemd hebt, hoor!* Ik bestorf als een doek, en gaf hem «de zes centen. Maar ik zei erbij: «klaas, je bent een schurk !» zei «ik. Of hij toen daar toch kwaad om geworden is, kan ik niet zeg- «gen ; maar gisteren moet hij dronken geweest zijn, en toen de sup- «poosten hem \'t blok aandoen lieten, heeft hij als een gek geschreeuwd «en gezongen: «KEES het geld! kees het geld ! Onder zen heinnietje «het ie geld!// I)e broers vertelden \'t me, toen ik in \'t Huis kwam. *Tk was als een dooie. We gingen naar de mannenzaal en kleedden «ons uit. Klaas lag er al, en snurkte als een os. Toen ze allemaal «sliepen, stak ik mijn hand onder mijn hemd om het zakje weg te «nemen, en als ik kon, in \'t stroo van me bulster te verstoppen. «Maar eer ik het los had, daar ging de deur open, en de Vader kwam //op de zaal met een lantaren. Ik viel achterover op mijn kussen, //met het geld in me hand, en tuurde als een gek mensch na de //lantaren. Ieder stap die de vader deed voelde ik op me hart. //Kees!» «zeid\' ie, over ine heen bukkende: »je hebt geld; je weet wel dat je tfdat hier in \'t Huis niet verstoppen mag;// en meteen trok hij j[het



		55

		«uit me hand. � //\'t Is voor een doodhemd,* � stotterde ik, en «viel op mijn knie\'n in de krib �- maar \'t hielp niet. «We zeilen \'t //voor je bewaren,* zei de vader, en maakte het zakje open, en telde «het geld bedaard. Mijn eigen oogen hadden het niet gezien sedert «ik het er ingenaaid had; het was dertig jaar geleden; het was mijn //eigen liel\' begrafenisgcldje. //Ik zweer je dat ik er niets voor doen //zal,// huilde ik, "dan me eerlijk laten begraven.// «Daar zeilen we //zelf wel voor zorgen.» zei de Vader; en weg ging hij met het geld //en met de lantaren. //Klaas,// riep ik hem na, heeft het je ver- //teld, omdat ie» .... maar wat hielp het of ik gezeid had, omdat ie een lap is? wat hielp het of ik hem verteld had, dat klaas alle «�dag na de Vette Vadoek ging? Ik had er mijn geld niet mee «weerom. Ik heb de heele nacht geen oog toegedaan. � Het is «wat te zeggen .... »Zou er bij de regenten niets aan te doen zijn, keesje? vroeg «ik vertroostend, //Neen! neen!// snikte hij, de hand op zijn borst rondwrijvende, als zocht hij er het geld nog; //het geld most weg; dat is een wet zoo //oud as het Huis, en het Huis is zoo oud � zoo oud as de wereld! «Dat \'s wat kras,// zei ik, «en wanneer . . . .» Hij liet mij niet uitspreken. «Wat kras! Het is niemendal kras. Zijn er dan niet altijd armelui «geweest zoo as ik, die aan de diakonie kwamen, en van de diakonie «mosten eten en drinken, en bed en leger hebben, en begraven «worden? � Maar ik wou begraven worden van mijn eigen geld,� «en ik wou zeker weten dat ik van mijn eigen geld begraven zou worden; «en dat was mijn grootste troost; en daarom droeg ik het vlak «op me hart. � O, as klaas wist dat ie me dood maakte!» //Hoor eens, keesje ,// zei ik,//je zult en moet je geld weerom hebben; ik beloof het je: ik zal mijn oom er over spreken: hij kent zeker de regenten wel; wij zullen zien of zij de wet voor een oud, braaf en oppassend man als gij zijt, niet eens zullen willen overtreden. Maak er staat op , kees , je zult je geld weerom hebben.« «Zal ik?« zei de arme man, door mijn stelligen toon bemoedigd. «Zal ik , wezenlijk P« En zijne oogen afvegende met een blij gelaat, gaf hij mij de hand. In zijne behoefte om ook mij iets aangenaams te zeggen, vroeg hij: «Smeer ik uw laarzen netjes genoeg?» «Overheerlijk,» zei ik. «En is uw jasje goed genoeg geborsteld?» vroeg hij verder: //as «er iets aan mankeert, moet meheer \'t maar zeggen.* Dat beloofde ik hem, en ging in huis. Maar hij kwam mij achter- op , met den linkerarm in een laars van pietek. en den schoenborstel in zijn rechterhand. «Vraag excuus, meheer! dat ik zoo vrijpostig ben,// zei hij, //maar mag ik u nog wel iets verzoeken?* «Welja, kees!»

VII *

poging nog wel, destijds van diezelfde hoofdstad uitgegaan, om in
Nederland, tot schitterender triomf over Belgi�, eene nationale klee-
derdracht te improvizeeren. Als zij hunne oogen sluiten, zien zij ge-
wis nog weder voor hun geest oprijzen die nationale �tunica\'s,"
waarop de eerste nommers vanhet nationale modeblad de nationale
oogen deden verlieven! Maar wat stelt het tegenwoordige ge-
slacht zich voor, wanneer het den Schrijver van ^nationale hoe-
den � ziet gewagen? Wat denkbeeld vormt het zich, in dit
jaar 1864, van dameshoeden met luifels, van Rapponische
krachten, van een inathesis-examen in het latiju, of van eene
vierde klasse van het Koninklijk Nederlandsch Instituut? Hoe
ondenkbaar moet in zijn oogen een Nederland zonder spoorwe-
gen, hoe buitensporig een Sint Nicolaaskoek met verguldsel voor-
komen ; hoe ongepast een karakteristiek der periodieke pers, als op
bl. 240 beproefd is! Wat weet het van baleintjes om lange pijpen
door te steken? van achtentwintigen? van veete tegen de Bel-
gen? wat, van lantarenvulders? En waar de namen van een
Smallenburg, een Macquelyn, een Don Carlos genoemd wor-
den, waar van de Industrielies van Bertolotto, den Avondbode,
de woestijn van het Koegras, gewaagd wordt, zou daar voor
zeer velen een kleine aanteekening wel overbodig zijn ?

Met dat al heeft de Schrijver nog niet kunnen besluiten bij
de tegenwoordige uitgave reeds in deze ,/dringende behoefte" te
voorzien. Het blijve voor gehoopte latere edities bewaard, als
de behoefte nog dringender, de notennood nog hooger gestegen
zal zijn. Ook mag de Schrijver zich afvragen, of het niet wat
al te onedelmoedig wezen zoude, door het voorhands nutte-
loos maken van hunnen arbeid, aan de Oudheidkundigen, Navor-
schers en Commentatoren van volgende tijden een bewijs van wan-
trouwen te geven, hetwelk zij in geen opzicht hebben verdiend.