Kast 2f\'3
PI. B N°.10

RIJKSUNIVERSITEIT UTRECHT

Nee lusisse pudet, sed non incidere ludum.

Negende, herziene Druk.

HAARLEM,
ERVEN F. BOHN.

De schaduwen en schimmen van Nadenken, Herinnering, en Verbeel-
ding vallen in de ziel als in eene Camera Obscura, en sommigen zoo
treffend en aardig dat men lust gevoelt ze na te teekenen en, met ze
wat bij te werken, op te kleuren en te groepeeren, er kleine schilderijen
van te maken, die dan ook al naar de groote tentoonstellingen kunnen
gezonden worden , waar een klein hoekje goed genoeg voor hen is. Men
moet er evenwel geen portretten op zoeken; want niet alleen staat er
honderdmaal een neus van Herinnering op een gezicht van Verbeelding,
maar ook is de uitdrukking des gelaats zoo weinig bepaald, dat een
zelfde tronie dikwijls op wel vijftig onderscheiden menschen gelijkt.

Anonymus in libro non edito.

,Het is" � met deze woorden ving het �Voorbericht"
aan, waarmede, in het najaar van 1864, een Zesde Uitgave
van dit boek onder de oogen van het te zijnen opzichte zoo
welwillend publiek gebracht werd � �Het is nu juist vijf-
entwintig jaren geleden dat, in het najaar van 1839, de
Camera Obscura hare intrede in de wereld deed. De pseu-
donyme Schrijver, toen zelf nog maar even vijfentwintig
jaren oud, ofschoon in een ander vak van letterkundige
voortbrengselen, onder zijn eigen naam, niet onvriendelijk
door zijne landgenooten opgenomen, zag zijne stoutste ver-
wachtingen overtroffen, als de buitengewoon hartelijke ont-
vangst van dit zijn werk binnen \'t halfjaar een tweeden druk
noodzakelijk maakte, welke dan ook in het voorjaar van
1840 het licht zag. Toen, elf jaren later, een derde druk
noodig werd, had hij den moed de nieuwe uitgave met
eenige tot hiertoe onuitgegevene opstellen zoodanig te ver-
meerderen, dat het boekdeel, hetwelk nu (1851) het licht
zag, schoon kleiner van formaat, wat den inhoud betrof,
meer dan verdubbeld was. Van dat oogenblik af, kwam er
een nieuw leven in eene belangstelling, die van den beginne
aan boven verwachting was geweest en nimmer was afge-
broken. De Belgische pers vereerde het Hollandsche boek
eerlang met een nadruk (1853); maar deze verhinderde niet
dat reeds in het volgende jaar een vierde wettige uitgave
in het vaderland noodzakelijk was, onder welks omslag nu

ook de tot nog toe hier en daar Verspreide stukken van
Hildebrand aan zjjn hoofdwerk werden toegevoegd. Ook
deze was echter in 1858 uitgeput, en maakte plaats voor
eene vijfde, � en zie hier nu de zesde, in alles aan de
vijfde gelijk, behalve dat eenige druk- en stijlfouten ver-
heterd, en waarschijnlijk ook weder eenige nieuwe gemaakt
zijn, en dat de verstandige lieden, die tot deze zesde uitgave
gewacht hebben zich het boekdeel aan te schaffen, zonder ver-
meerdering van onkosten, daarbij nog dit Voorbericht winnen!"

Het was den Schrijver van dat Voorbericht eene streelende
gedachte, �dat aan zijn werk, in deze zesde uitgave, het
voorrecht mocht te beurt vallen in handen te komen van een
geslacht van landgenooten, nauwelijks of nog niet geboren,
toen hij het voor het eerst aan het licht bracht; het vol-
wassen , meerderjarig kroost van dat geslacht, waaronder hij
zelf was opgegroeid waarvoor hij geschreven, en dat hij
geschetst had;" maar niet minder trof het hem zich daarbij
inderdaad te moeten afvragen of niet dit nieuw geslacht
ruim zoo zeer behoefte zou hebben aan ophelderende aan-
teekeningen bij zijn werk gevoegd, als aan zijne toenmalige,
min of meer historische voorrede ? Of maakte, vraagde hij,
�maakte niet het vierde eener eeuw; en eener eeuw als de
negentiende; maakte niet het vierde eener eeuw een tijdperk
uit, lang genoeg om een boek als het zijne hier en daar
zonderling te doen voorkomen en op menige plaats onver-
staanbaar te doen worden?"

Dit werd met eenige voorbeelden, wier getal_; nadat nu
wederom ecu tiental jaren verloopen is, gewis voor groote
vermeerdering vatbaar wezen zoude, in het licht gesteld.
�De mannen" � heette het � �de mannen, die met den
schrijver het jaar van den �Volksgeest" beleefd hebben, tot

welks eer wij nu in de hoofdstad een gedenkteeken zien
pralen, dat eenig in zijn soort mag worden genoemd, herin-
neren zich b. v. zonder twijfel de loffelijke poging nog wel,
destijds van diezelfde hoofdstad uitgegaan, om in Nederland,
tot schitterender triomf over Belgi�, eene nationale kleeder-
dracht te improviseeren. Als zij hunne oogen sluiten, zien
zij gewis nog weder voor hun geest oprijzen die nationale
�tunica\'s¹¹, waarop de eerste nommers van het nationale
modeblad de nationale oogen deden verlieven! Maar wat
stelt het tegenwoordige geslacht zich voor, wanneer het den
Schrijver van �nationale hoeden" ziet gewagen? Wat denk-
beeld vormt het zich, in dit jaar 1864, van dameshoeden
met luifels, van Rapponische krachten, van een mathesis-
examen in het latijn, of van eene vierde klasse van het
Koninklijk Nederlandsch Instituut? Hoe ondenkbaar moet
in zijn oogen een Nederland zonder spoorwegen, hoe buiten-
sporig een Sint Nicolaaskoek met verguldsel voorkomen;
hoe ongepast een karakteristiek der periodieke pers, als in
�Gerrit Witse" beproefd is! Wat weet het van baleintjes
om lange pijpen door te steken? van achtentwintigen? van
veete tegen de Belgen ? wat, van lantarenvulders ? En waar
de namen van een Smallenburg, een Macquelyn, een Don
Carlos genoemd worden, waar van de Industrielles van Ber-
tolotto, den Avondbode, de woestijn van het Koegras, ge-
waagd wordt, zou daar voor zeer velen eene kleine aantee-
kening wel overbodig zijn?"

Met dat al had de Schrjjver nog niet kunnen besluiten
bij de toenmalige uitgave reeds in deze, om uitgeversstijl
te gebruiken, �dringende behoefte" te voorzien. �Het bleef,"
zeide hij, �voor gehoopte latere edities bewaard, als de
behoefte nog dringender, de notennood nog hooger gestegen

zou zijn." Ook meende hij zich te moeten afvragen, �of het
niet al te onedelmoedig wezen zoude, door het voorshands
nutteloos maken van hunnen arbeid , aan de Oudheidkenners,
Xavorschers en Commentatoren van volgende tijden een
bewijs van wantrouwen te geven, hetwelk hun geslacht in
geen opzicht had verdiend."

Een zevende uitgave verscheen, zeven jaar na dat dit
geschreven was, in 1871. Wel was zij met den Brief van
TIildebrand aan Schipper RiETiiE�VEL, in 1866 dien
brave toegedacht, wel met een Laatst, een weemoedig,
Bijvoegsel tot de Narede en Opdracht aan den in
datzelfde jaar ontvallen Vriend vermeerderd, maar ophelde-
rende aanteekeningen bracht ook zij niet mede. De gedachte
des Schrijvers omtrent het nog niet bereikt zijn van het
noodpeil was dezelfde gebleven, en zijn gevoel van kiesch-
heid tegenover de geleerden der toekomst nog geenszins
overwonnen. E�n enkel jaar, sedert verloopen, kon daarin
wel geen verandering maken, en zoo was dan ook de achtste
uitgave (1872), behalve grooter formaat en een aanzienlijker
voorkomen, in alles aan de de beide vorigen uitgaven gelijk.
Dat reeds binnen twee jaren daarna deze negende noodig
werd, neemt de Schrijver voor een blijk dat zijn werk, ook
zonder commentaar, nog genoegzaam verstaan wordt.

Ook hetgeen in de beide vorige uitgaven, zoo omtrent het
geheel, als in het bijzonder met betrekking tot een paar opstel-
len, uit het Voorbericht der zesde herhaald is, mag hier niet
worden teruggehouden. �De oudste stukken" ; las men er; �de
oudste stukken van dit boekdeel, waarin geene van een
latere dagteekening dan het jaar 1841 voorkomen, zijn:
Een Beestenspel, dat reeds in den Studenten-Almanak
van 1837 een plaats vond, en Vooruitgang, opgenomen

in het October-nommer van den Gids van dat zelfde jaar.
Wat Een Beestenspel betreft, ik hoop dat het Neder-
landsch Woordenboek zich ontfermen zal over den Naam.
Sedert de loffelijke instelling, welke het groot publiek zich
obstineert Apentuin te noemen, en die door beschaafde lieden
Artis j door niemand Diergaarde geheeten wordt, behoort de
Zaak nu reeds tot de antiquiteiten, en heeft de wel wat
woorden- en antithesenrijke invective grootendeels uitgediend.
Het �hybridisch" stukje Vooruitgang dankt aan dit zijn
gebrek zelf, in verband met de wel wat ruwe, maar niet
geheel onrechtvaardige tuchtiging, welke daaraan, terstond
na zijn verschijning in het genoemde maandwerk van eene
scherpe pen te beurt viel, zijne onsterfelijkheid en voor
den Schrijver een groot gewicht. Het heugt hem als de
dag van gisteren, hoe weinig de kastijding, ten dage dat
zij uitgedeeld werd, hem smaakte, en met welk eene ver-
ontwaardiging hij zijne pen opnam en aanpuntte en een
antwoord schreef en overschreef � en ter zijde legde....
�De Heer G. schijnt te hechten aan den steller, wiens
stukje hij aldus eert. Een wezenlijk talent zoekt zulk een
regter" � vond hij ergens geschreven door eene andere
pen, waaruit wel nooit iets, dat niet puntig was, is voort-
gekomen \'). Dit was olie en zout. Beiden dedengoed. Zonder
dat woord, hetwelk hier, na vijfentwintig jaren, dankbaar
vermeld wordt, ware de Camera Obscura misschien niet,
en stellig niet beter geschreven.

�Dat echter het boek, zoo als het is, in meer dan ��n

\') Aan het slot eener beoordeeling van Geel\'s Onderzoek en Phan-
tasie, geplaatst in den Letterbode, 1838, No. 1. Het stuk was onderteekend
met een T. Men meende destijds en ook sedert heel zeker te weten dat
de steller niemand minder was dan Thokbeoke.

opzicht de sporen draagt van den jeugdigen leeftijd, waarop
het is tezamengesteld, ziet de Schrijver zelf nu beter dan
menig ander, en hij weet de zoo ongemeene gunst, welke het
bij zijne landgenooten steeds gevonden heeft, aan niets anders
toe te schrijven dan daaraan, dat het zijner onbekommerde
jeugd, hij weet zelf niet hoe, over het algemeen eenigs-
zins gelukt moet wezen, met waarheid te schetsen, zoodat
in zijne kleine tafereelen de Mensch den Mensch, en de
Nederlander zijn Vaderland gevonden heeft; terwijl de her-
kenning niet al te pijnlijk was gemaakt, door een jong ge-
moed dat, van boosaardigheid vrij, zijn vaderland en de
menschen liefhad. En, ook na vijfentwintig jaren, is dat
gemoed niet veranderd."

Aldus het voorbericht van 1864. Ook in 1874 blijft het
in dit opzicht bij het oude. Wat de mededeelingen betreft,
welke de Schrijver 2ich v��r tien jaren, bij gelegenheid van
het vijfentwintigste verjaarfeest van zijn papierenkind, om-
trent de belangstelling, die het ook in het buitenland had
mogen ontmoeten, aan het slot van zijn voorbericht veroor-
loofd heeft, deze waren thans voor aanmerkelijke vermeer-
dering vatbaar, maar konden ook achterwege gelaten worden.
De Schrijver heeft het laatste verkozen. Wat er ook streelends
moge zijn in de eer zich, met beter of slechter gevolg, in
het fransch, het engelsch, het hoogduitsch en (waarmede
zich eene bevoegde hand bezighoudt) ook eerlang in het
deensch vertolkt te zien, en lezers te vinden tot in het
verre Japan, voor zijn hart heeft het weinig te beteekenen,
bij de zoete ondervinding der duurzame genegenheid van
eigen land- en taalgenoot.

10 November 1874. H.

Hoe zalig, wien eens jongens kiel

Nog om de schoudren glijdt!
Dan is liet hemel in de ziel,

En alles even blijd.

Een hout geweer, een blikken zwaard

Verrukken \'s knapen borst,
Een hoepel en een hobbelpaard,

Hem dragende als een vorst.

Voor u de geur van \'t rozenbed

En Filom�les zang!
Hij speelt kastie, dat \'s andere pret!

Met rozen op de wang.

Niets, niets ter wereld doet hem aan

Of baart hem ongemak,
Dan stuiters, die te water gaan,

Of ballen over \'t dak.

Frisch op maar, jongens! vroegen spa ,

Den lieven langen dag!
Loop over \'t veld kapellen na,

Zoo lang het duren mag.

Haast zult gij wreed gekortwiekt zijn;

Uw vreugd loopt spoedig af;
Dan krijgt gij Br�der tot uw pijn,

En Weytingh tot uw straf.

Het oorspronkelijke is een lief versje van h�i/lt , die er wel meer
lieve gemaakt heeft, waarvan het alleen jammer is, dat zij jeugdige
dichters tot zeer onhollandsche vertalingen verleiden; ik althans heb
er van dit zelfde versje nog een liggen, die beter onder een neuren-
burger legprent �Knabenspiele" zou passen, dan onder de voorstelling
van een hoop aardige Hollandsche jongens. En wezenlijk, de Holland-
sche jongens zijn een aardig slag. Ik zeg dit niet met achterstelling ,
veel min verachting, van de Duitsche, of Fransche, of Engelsche kna-
pen, aangezien ik het genoegen niet heb andere dan Hollandsche te

kennen. I k zal alies gelooven wat potgieter , in zijn tweede deel van
t Noorden, over de Zweedsche, en wat WAP, in zijn tweede deel van
zijne Heis naar Rome, over de Italiaansche in \'t midden zal brengen;
maar zoolang zij er van zwijgen, houd ik het met onze eigene goed-
gebouwde, roodwangige sterkbeenigc en, ondanks de veete tegen de
Belgen, voor "t grootst gedeelte blauwgekielde spes patria:.

De Hollandsche jongen; � maar vooraf moet ik u zeggen, mevrouw |
dat ik niet spreek van uw bleekneuzig eenig zoontje, niet blauwe
kringen onder de oogen; want met al het wonderbaarlijke van zijn
vroege ontwikkeling, acht ik hem geen zier. Vooreerst: gij maakt te
veel werk van zijn haar, dat gij volstrekt wilt laten krullen; en ten
anderen : gij zijt te sentimenteel in het kiezen van zijn pet, die alleen
geschikt is om voor oom en tante te worden afgenomen, maar vol-
strekt hinderlijk en onverdragelijk in het oplaten van vliegers en het
spelen van kitjgertje, �� twee lieve spelen, mevrouw, die UEd. te
wild vindt. Ten derde, heeft UEd., geloof ik, te veel boeken over
de opvoeding gelezen om een enkel kind goed op te voeden. Ten
vierde, laat gij hem doosjes leeren plakken, en nuffige knipsels ma-
ken. Ten vijfde, zijn er zeven dingen te veel, die hij niet eten mag.
Eu ten zesde knort UED. als zijn handen vuil zijn , en zijn knie door
de pijpen van zijn pantalon komt kijken; maar hoe zal hij dan ooit
vordering kunnen maken in \'t ootjen knikkeren? of de betrekkelijke
kracht van een Hchofftl en een klap leeren berekenen ? � ik verzeker
u dat hij nagelt, mevrouw ! een nagelaar is hij, en een nagelaar zal
hij blijven; � wat kan de maatschappij goeds of edels verwachten van
een nagelaar? � Ook draagt hij witte kousen met lage schoentjes: dat
is ongehoord. Weet UEd. wat UEd. van uw lief fka.nsje maakt ?
1°. een gluiper; 2°. een klikspaan; .\'3°. een geniepigert; 4". een blood-
aard; 5". . . Och lieve mevrouw! geef den jongen een andere pet,
een broek niet diepe zakken, en ferme rijglaarzen , en laat hij mij nooit
onder de oogen komen zonder een buil of een schram , � hij zal
een groot man worden.

De Hollandsche jongen is grof; fikschc knie�n ; Hksche knokkels. Hij
is blank van vel, en kleurig van bloed. Zijn oogopslag is vrij, bij
\'t brutale af. Liefst draagt hij zijn ooren buiten zijn pet. Zijn haar
is van zondags morgens half elf tot zaterdags avonds als hij naar bed
gaat in volkomen wanorde. Het overige van de week zit het goed.
Krul zit er meestal niet heel veel in. Gekrulde haren , gekrulde zin-
nen! Maar sluik is het ��k niet; sluik haar is voor gierigaards en be-
nepen harten; dat zit niet in jongens; sluik haar krijgt men, geloof ik,
eerst op zijn veertigste jaar. De hollandsche jongen draagt zijn das
liefst als een touwtje, en nog liever in \'t geheel niet; een blauw of
schotschbont kieltje over zijn buis, en een verstelde broek; � dit laatste
kenteeken gaat vast. In dees broek voert hij met zich � al wat
de tijd opgeeft; dat wisselt af: knikkers, stuiters, ballen, een spij-
ker, eene doorgebeten appel, een stukkend knipmes, een touwtje, drie

oenten, eeu kluit viscluleeg, een dolle kastanje, een stuk elastiek uit
den bretel van zijn oudsten broer, eeu le�ren zuiger oin steenen me�
uit den grond te trekken, een voetzoeker, een zakje met kokinjes,
een grifje, een koperen knoop om heet te maken, een hazesprong,
een stukje spiegelglas, enz. enz. alles opgestopt en in rust gehouden
door een bonten zakdoek.

De Hollandsche jongen maakt in \'t voorjaar eene verzameling van
eieren: in het uithalen van nestjes geeft hij blijken vau kracht en
behendigheid , en misschien vau den aanleg tot de zeevaart ons volk
eigen; in het iukoopen van vreemde soorten, bewijzen vau onstoorbare
goede trouw; en in het verkwanselen van zijne doubletten, van vroeg-
tijdigen hollandscheu handelsgeest. De Hollandsche jongen, het is
waar, slaat zijne bokken hardvochtig, maar in \'t geven van roggebrood
aan diezelfde dieren heeft hij zijns gelijken niet. De Hollandsche jon-
gen is veel minder ingenomen met de leerwijze van prinsen dan de
hollandsche schoolmeester; maar wat de opvoeding van plakkers en
paapjes betreft, hierin zou hij een examen kuunen doen voor den
eersten rang. Hij is dolgraag op een paardenmarkt, en wandelt op
de parade voor de tamboers uit, met den rug naar de mooie mannen
toe. De Hollandsche jongen encanailleert zich lichtelijk, en neemt
spoedig over uit een woordenboek, dat aan de hollandsche moeders niet
bevalt, maar hij heeft ook weinig aanmatiging jegens de dienstboden.
Hij is gewoonlijk hoogrood, als hij binnen moet komen om aan oom
en tante te vragen hoe zij varen, en spreekt bij dergelijke gelegenheid
bijna geen woord; maar minder spaarzaam met woorden en minder
verlegen is hij onder zijn gelijken , en niet bang om voor zijn gevoelen
uit te komen. Hij haat lafaards en klikkers met een volkomen haat;
hij zal nog al eens gauw zijn vuistje uitsteken, maar spaart in \'t
vechten zijn partij ; hij speelt niet valsch; hij heeft een bestendi\'\\m
inktvlak op zijn overgeslagen halsboord, en wel wat neiging om zijn
schoenen scheef te loopen; � hij houdt zijnen vader staande dat hij over
ijs van ��n nacht loopen kan, en beschiKt over vriezen en dooien naar
lust en welgevallen; hij eet altijd een boterham minder en leert eene les
meer, dan waar hij trek toe heeft ; hij gooit een steen tienmaal verder
dan gij of ik, en buitelt driemaal over zijn hoofd zonder duizelig
te worden. �

Gegroet, gegroet, gij vroolijke en gezonde, lustige en stevige knapen;
gegroet, gegroet, gij speelsche en blozende hoop des vaderlands! Mijn
hart gaat open als ik u zie, in uwe vreugde, in uw spel, in uw uitge-
latenheid, in uw eenvoud, in uw vermetelen moed. Mijn hart krimpt
toe, als het bedenkt wat er ook van u worden moet. �f zult gij, die
daar beurtelings een frisscheu beet uit eeu zelfdeu appel doet, in later
jaren nooit gewaar worden dat het noodig is, deu appel in een hoek te
nemen, en alleen op te eten; ja, de schillen weg te stoppen, en de
pitten te zaaien voor uwe nakomelingschap? En gij, die daar geduldig

uw sterker rug leent aan uw vlugger vriend, die zich op uwe schouders
verheft om in den boom het spreeu«rennest te zoeken, dat heel hoog
is: zal de ondervinding u de verdrietige wijsheid onthouden, dat het
beter is zelf een ladder te krijgen, en zelf het nest uit te halen, dan
een goeden dienst te doen en af te wachten �f en hoe men u zal beloonen?
Dat is de wereld. Maar ook in uzelven zijn de zaden aanwezig van
veel onheus en veel verdriets. Uwe voortvarende drift, uwe onschul-
dige teederheid, tot opvliegendheid , eerzucht, en wellustigheid gerijpt;
uwe levendigheid en onafhankelijk gevoel, tot wereldzin en ongeloof
verhard!... O, als gij in later jaren op uwe kindsheid terugziet,
dat, dat zal de vreugde wezen, die gij het meest benijdt en toch nu
het minst geniet, dat gij zoo veel minder boos waart, dat gij zoo veel
onschuldiger waart tot zelfs in het kwaaddoen toe. De goede hemel
zegene u allen, goede jongens, die ik ken, en rondom mij zie, en
liefheb 1 Hij doe u lang en vroolijk spelen; en als de ernst des levens
komt, zoo geve hij u ook een ernstig harte daartoe. Maar hij late
u tot aan uw laatste snik nog veel kinderlijks en jeugdigs behouden.
Hij spare u, in hunne volle frischheid, eenige dier kinderlijke gevoe-
lens, die den jongeling helpen in het zuiver houden van zijn pad en
den man versieren; opdat gij mannen wordende in het verstand, kin-
deren blijft in de boosheid. Dit is een stille wensch, jongenslief! want
ik wil u nog geen oogenblik van priktol of hoepel aftrekken, zonder u
voor die vreugde iets anders te kunnen geven dan.. .een wensch! �

Ik kom nog eens terug op het versje van h�lty.

Hoe zalig wien eens jongens kiel
Nog om de schoudren glijdt!

Dan is liet hemel in de ziel,
En alles even blijd

Niets, niets ter wereld doet hem aan,

Of baart hem ongemak,
Dan stuiters, die te water gaan,

Of ballen over \'t dak.

Het ontbreekt zeker niet aan dergelijke lofredenen op het geluk van
jeugd en kindsche jaren. Ik stem er van harte mee in ; maar ik neem
de vrijheid te inogeu opmerken, dat ze alleen door menschen van jaren
of tenminste door jongelingen geschreven zijn, van wier standpunt
gezien het kinderlijk geluk bijna geen uitzondering toelaat. En zeker,
zeker is dat een droevig bewijs voor den treurigen toestand van later
dagen. Maar ik weet niet dat er ooit dichtertjes geweest zijn van
zeven, acht, of negen jaar, die hun actueel geluk zoo onvoorwaardelijk
hebben geprezen. En toch dezulken waren er de naasten toe. Toen
ik op de Hollandsche school ging, maakten wij in de hoogste klasse,
bestaande uit heeren van negen a tien jaar, allen des woensdags voor-
middags een opstel, soms over een gegeven, soms over een door ons-
zelven gekozen en uitgedacht onderwerp. Maar ik roep al de Jannen,
Pieten, Willems en Heinen, waarmee ik in de Jacobijnenstraat te H.
op de banken zat, tot getuigen, of er ooit iemand is geweest, die zijn
lei volgeschreven heeft met een optelling der genoeglijkheden of\' een
uitweiding over \'t ongestoord geluk des kinderleeftijds. Neen, wij
schreven wel diepzinnige vertoogen over de Deugd of over de Vier
Jaargetijden; sandeu v., wiens vader adjudant van een generaal was,
heeft zesmalen over het Paard geschreven; en piet q. die nooit op het
bord stond, en nooit me� doen wilde in de edele exercitie van het
puistje vangen, had het altijd over de Gehoorzaamheid en over de

Vlijt, een denkbeeld waarop hem de opschriften van zijn extrakaartjes
brachten. Eigenlijk vroolijke onderwerpen heb ik nooit door de collega\'s
zien behandelen. Ik zelf heb het nooit verder kunnen brengen dan
tot de philosotische beschouwing der Tevredenheid; een geluk,\'t welk
gewoonlijk door den jongeling voorbij-, en door den man vruchteloos
na-gestreefd wordt, en dat den grijsaard uitmuntend te pas zou komen,
indien zijne lichaamsgebreken hem nog even veroorloven wilden liet te
genieten ; een heel mooi ding, die tevredenheid, maar in het volop des
kinderlijken geluks vanzelf ingesloten en niet opmerkenswaardig.

Doch om tot de zaak te komen! Van dat volop des kinderlijken
geluks dan, schenen wij toentertijde toch niet heel vol, of althans
niet zoo vol te zijn, dat wij het moesten uitstorten. Ik heb wel eens
gemeend, dat het een onderscheidend kenmerk des echten, waarachti-
gen geluks zijn zou, dat het de minste behoefte heeft zich uit te boe-
zemen, terwijl het ongeluk klachten en verluchtingen noodig heeft,�
om van de tranen niet te spreken. Want de menschen, die altijd den
mond van hun geluk vol hebben, heb ik er wel eens op aangezien of
zij ook naar een autoriteit zochten, die. na gehoord verslag, hun zou
verklaren dat zij gelukkig zijn, iets waarvan zijzelf tot nog toe zoo
heel overtuigd niet waren. Zij achten zich z��-z��, niet ongelukkig,
en niet razend gelukkig ook; maar zij schikken het goede in hun lot
z�� bij elkander, en stapelen het in de redevoeringen, die zij u op wan-
delingen en , zoo gij met hen in ��ne kamer slaapt, uit ledikanten,
vooral na een goed souper, houden, dat zij u in de verzoeking brengen
hen te benijden. Dat verhoogt dan dadelijk hun koud geluk tot een
hooger temperatuur. Gij slaat een warme hand aan hun thermometer.

Ziedaar een mooie opmerking, die ik gemaakt heb, en die ik met
dit mooie physische beeld besluit; maar, over \'t onderwerp meer na-
denkende, heb ik ook wel eens gedacht, of de school dan toch ook
de rechte plaats wel is, om het kindergeluk diep te gevoelen. Ik weet
wel, de meester zit er niet meer met slaapmuts en kamerjapon en een
ontzettende plak in den catheder, en brengt ons niet langer door de
verschrikkelijkheid zijner oogen en gebaren tot een punt van angst,
waarin wij (als de jongen vanouds) zouden willen bekennen, dat wij
zelf de wereld geformeerd hadden, maar \'t nooit weer zouden doen,
liever dan het antwoord schuldig te blijven op de eerste vraag van
het vrageboek. Wij lezen er ook niet meer, tot onze schrikbarende
verveling, de Haarlemsche Courant van A�Z. (Zijn wij daarom minder
goede politici ?) Wij zitten er ook in een goed, ruim locaal, zoo hoog
en zoo luchtig, dat het somtijds aan de beenen tocht; wij hebben er
niet zelden het uitzicht op een blcckveld met een appelboom, of op
een binnenplaats met een bestekamer. Maar toch, de meester is
zoo dik, en de ondermeesters zijn zoo lang, en hunne brillen en bak-
kebaarden zien er zoo onverbiddelijk uit, en de borden zijn zoo
zwart, en de tafels zoo ongezellig, en de kaart van Nederland hangt
z�� lang op dezelfde plaats, dat wij er de kleine scheurtjes en inkt-

vlekjes nog beter op weten aan te wijzen, dan de steden der� toen
was \'t nog 17 provinci�n\'. Dan hebt ge � nog bloedt mijn hart �
de Tafel van werkzaamheden. Schrikkelijke werkzaamheden; wier
optelling aan rekenboeken denken doet, en geographieboeken, en wat
voor boeken er al meer zijn, wier blaren heen en weer schuiven in
den band, wegens de krampachtige aanraking der wanhopige vingers
van jeugdige heeren, die maar niet onthouden kunnen hoe veel koeien
er jaarlijks aan de Hoornsche markt komen, en hoeveel inwoners, en
drukkerijen van Ensched�, en Kosterbeelden, en instituten voor school-
onderwijzers Haarlem heeft; of niet begrijpen kunnen, hoe zij de 9de
som uit de �Herhaling der voorgaande Kegelen" moeten opzetten. O,
die rekenboeken! zij waren de zwakke zijde van velen onzer. In mijn
oog waren er geen hatelijker boeken. Vooreerst waren zij veel te vol
letters, en ten anderen veel te vol cijfers. Ten overvloede zijn er
soms fouten in de opgaven der uitkomsten; maar al zijn die er niet
in, die opgaven zijn verschrikkelijk. Ga eens na. Ge hebt uw lei
vol van een berekening van belang; driemaal hebt gij reeds de helft
uitgeveegd, omdat gij bemerkte dat gij de questie niet begrepen hadt,
maar eindelijk de som is cif, en gij krijgt tot uitkomst: 12 lasten,
7 mudden, 5 schepels, 3 kop, 8 maten rogge. Met een gerust gewe-
ten , en met het zalige gevoel van als ijverig lid der maatschappij uw
plicht gedaan te hebben, zoudt gij uw lei aan den ondermeester over-
geven, om te laten nacijferen. Maar neen! het hatelijk rekenboek geeft,
onder den verwaanden titel: �Uitkomst", op: 95 lasten, 2 mudden,
1 schepel rogge, en niet ��ne maat. Het is blijkbaar dat gij een abuis
hebt; driemaal doet gij al de multiplicaties en dividaties over ; einde-
lijk besluit gij alles uit te vegen; en nog hebt gij uw mouw op de lei,
als de ondermeester komt om te gelooven dat gij niets hebt uitge-
voerd. Dat had ik tegen die rekenboeken! Maar het kwaadwil-
ligst en het onbillijkst van diezelfde uitvinding is, dat zij u op alle
mogelijke manieren sarren en in uw zwak tasten. Daar zit gij sedert
de klokke halftien op school bij mooi weer, in de maand Mei, als
het groen jong is gelijk gijzelf en, wat meer is, al de plassen opge-
droogd zijn, zoodat het heerlijk weer is om te knikkeren. Daar zit
gij sedert halftien op de school, waar gij den voet hebt ingezet, met
benijding terugziende op de armelui\'s kinderen, die geen opvoeding
krijgen , en _;,duitjen 6p" speelden op straat. Eerst heeft men u gedwon-
gen om met al uw speelsche lotgenooten het lied aan te heffen:

Wat vreugd ! het schooluur heeft geslagen ;
"Waarnaar elk kind om \'t zeerst verlangt.

Daarna hebt gij een uur gelezen van het model van een braven

¹ Welk een vereenvoudiging brengen de �24 Artikelen" in \'t lager onder-
wijs; het heelo jonge Holland profiteert in gemak bij de revolutie van
Dertig.

jongen, zoo braaf, zoo zoet, zoo gehoorzaam, zoo knap en zoo goed-
leersch, dat gij hem met pleizier een paar blauwe oogen zoudt slaan,
als gij hem op straat ontmoette; of, indien gij al wat verder zijt, de
levensschets van een onbegrijpelijk groot man, wien na te volgen u
pedant en wanhopig toeschijnt, en door welke levensschets kunstiglijk
een samenspraak is heengevlochten van knapen en meisjes, met welke
gij ook al geen de minste sympathie hebt, �al staan zij ook waarlijk
verbaasd over de ontzettende kundigheden van dien man," waarvan
vader EELHAET of bhaafmoe� verhaalt. Het volgende uur hebt gij
geschreven ; een mooi exempel, als bijv., zoo gij groot schrijft, het woord
wederwaardigkeid, opmerkelijk door twee moeilijke W\'s, zonder aan-
dikkeu bijna niet goed te krijgen, zevenmaal; of indien gij klein schrijft,
vijftien maal, achtmaal op en zevenmaal tusschen de lijn: Voorzicl�ig-
heid is de moeder der wijsheid; bij welke gelegenheid gij in twee regels
liet woord der hebt overgeslagen, wat ten gevolge van de laatste let-
tergreep van het woord moeder zeer licht gebeuren kon, en eenmaal
voorwyzigheid in plaats van voorzichtigheid hebt gezet; welke omstan-
digheden , zoo ieder op zichzelve als in onderling verband , u eenigszins
angstig doen denken aan het uur, waarop de kritiek des meesters haar
uitspraak zal komen doen. Om niet te spreken dat gij gekweld zijt
geweest met een linksche pen, ontelbare haren in den inkt, een klad
of drie, met kunstenaars nonchalance over uw schrijfboek verspreid,
en de onverbiddelijke wet dat gij maar tweemaal uw pen op mocht steken
om ze te laten vermaken, door een ondermeester, die even zoo ver
is in die kunst als gij in \'t schrijven. Nu komt het rekenboek. Ik
heb het lang laten wachten, lieve lezer ; maar het was uit wraak, om-
dat het voor mij zoo dikwijls te vroeg is gekomen. Nu komt het
rekenboek. Merk op, dat gij in den loop van den morgen tweemaal
op \'t bord zijt geschreven: eens, omdat gij met uw uchterbuurman
een verdacht gefluister hebt aangevangen , dat evenwel over niets liep
dan over goedkoope ballen in de Wijde Appelaarsteeg, en eens, om-
dat gij aan uw linker dito een albasten knikker (gezegd alikas) hebt
laten zien, zonder een eenig rood aartje, van welk delict het corpus
u is ontnomen, tegen de pijnlijke onzekerheid of gij het ooit terug
zult zien. Vat dit alles te zamen, en sla nu uw rekenboek op, dat
u sart met de 13de som, waarin u, om u als \'t ware te tantalizeeren,
met de grootste koelbloedigheid eene mooie voorstelling gedaan wordt
van vijf jongens, zegge vijf, die te zamen zouden knikkeren, en waar-
van de eene bij den aanvang van \'t spel bezat 20, zegge 20, knikkers,
de tweede 30 , de derde 50, de vierde � maar het is niet uittehou-
den! de tranen komen er u bij in de oogen; � maar daar zit gij ,
voor nog een geheel uur, en dan nog wel te cijferen. � Waarlijk , ik
houd het er voor, dat de meeste rekenboekmakers afstammelingen van
koning herodes zijn!

Uit al wat ik tot nog toe heb in het midden gebracht, zal zonne-
klaar blijken, dat de school de plaats niet is om het kinderlijk gemoed
te doen overstroomen van het besef van geluk en genot. Ik geloot
niet dat het denkbeeld daarvan ooit onder eenig blond of bruin kin-
derhaar is opgekomen. Neen, neen! de school is zoo goed als zij zijn
kan. De school wordt, naar de nieuwste verordeningen, zoo aangenaam
en dragelijk mogelijk gemaakt. Maar hare genoegens zijn ten hoogste
negatief. De school blijft altijd iets van het gevangenisachtige, en de
meester, met eii benevens al de ondermeesters, iets van het vogelver-
schrikkende behouden. Dat gezegde van van Alphen :

Mijn leeren is spelen ,

wil er bij geen een kind in, zelfs niet bij de vlijtigsten. Ik verbeeld
mij nog al onder de vlijtigsten behoord te hebben; maar toch, wanneer
mijn vader of moeder mij de eer aandeed van aan mijn ooms en tantes
te vertellen dat ik altijd blij was als de vacantie uit was, kwam mijn
gansche gemoed tegen dat edel denkbeeld (dat mij ondertusschen vrij
dweepachtig voorkwam) op, en ik heb jaren noodig gehad om zekere
angstige schuwheid voor mijn respectieve meesters te leeren overwinnen.
Ook zijn er, ondanks de verbeterde leermethode, nog altijd onder, die
een kind, al is het niet van de bloohartigsten, electriseeren.

Ja, lieve vrienden! laten wij deze bladzijden voor alle vliegeroplaters
en soldaatjespelers verbergen en verstoppen; maar laten wij het beken-
nen: daar zijn Kinderrampen! Klein en nietig, van onze pedante hoogte
beschouwd, maar gewichtig en groot, in de kleine evenredigheden van
de kinderwereld. Kampen, die benauwen, kwellen en schokken, en
die niet zelden een grooten en hevigen invloed hebben op de vorming
van het karakter.

De eerste en grootste hebben wij al gehad. Het is, met verlof van
pestalozzi en prinsen, de school. Dat is een kanker; een dagelijks
weerkeerend verdriet. Een man met schuldeischers geplaagd onder-
vindt iets van het leed van een kind met meesters aangehaald. Nu,
onze goede h�lit zelf kan niet nalaten aan \'t eind van zijn versje
daarmede te dreigen. Daarom wilde ik u verzoeken: hebt deernis met
het lot uwer telgen. Ontziet als iets heiligs het levensgenot uwer
kinderen. Zij moeten allen schoolgaan; dat is een natuurwet, zoo
zeker als die , volgens welke zij allen inge�nt, wij allen sterven moeten;
� maar even gelijk wij, naar den gewonen loop der dingen, niet
sterveu moeten op ons achttiende jaar, wilde ik ook niet dat hun de
school overviel v��r hun achtste, \'t Is wel aardig, en wij hebben het aan de
veranderde uitspraak van de namen der consonanten te danken, dat zij op
hun vijfde jaar met kleinen piet zeggen kunnen: �Nu kan ik al le-zen;"
maar ik weet niet of kleine piet op zijn tiende jaar, in massa, zoo
veel meer geprofiteerd zal hebben dan een ander, die op zijn zevende
of achtste begonnen is �met de spa" te werken. Ik geef dit alleen in
bedenking aan alle philopasdische harten, en waag het niet, met zoo

weinig ondervinding als hildebkand (de baardelooze hildebkakd ,
zullen de recensenten zeggen) in zoo weinig jaren heeft kunnen op-
doen, mijne meening te staven.

Om het onderwerp eene wending te geven, en van een andere ramp
uit het tranendal der kinderen te spreken, noem ik het wisselen der
tanden. Waarlijk, lieve dame, die de wereld zoo trouweloos en de
mannen zoo wuft vindt! Ia perte des ilhmons kan op uw jaren nau-
welijks zoo zwaar wegen als Ia perte des denti op de hunne. Herinnert
gij \'t u nog wel ? Gij voelde, � neen, gij voelde toch niet; � ja,
helaas gij voelde maar al te zeker � dat gij een dubbelen tand hadt.
En de voorste zat zoo vast als een muur. Zes dagen lang verborgt
gij uw leed; somtijds vergat gij het; maar zesmaal daags , midden
onder uw spel, bij \'t genot van de lekkerste krakeling, onder \'t be-
werken van de zoetste ulevel � daar stond weer eensklaps voor uw oog
die akelige, allerakeligste dubbelheid! �Uw eenige troost was, dat
de voorman vanzelf wel wat losser zou worden. Inderdaad! reden en
natuur geven deze hoop aan de haud. De ondervinding leert het
echter meestal anders. Op den zevenden dag; het was een zondag;
uw kleine theegoedje stond klaar op uw kleine tafeltje; en uwe
stoeltjes stonden er bij klaar met twee poppen; de nieuwste voor u,
en de oudste voor uw nichtje keetje, die bij u te spelen kwam;
en \'s avonds zoudt ge een tulbandje bakken van gestampte beschuit
en melk; en een boterham met aardbeien zou alles bekronen. Met een
grooten schreeuw gaaft gij uw vreugde over het laatste artikel te ken-
nen. «Laat ik je mond reis effen zien," zei mama; �wat? een
dubbele tand?" en weg was uw vreugd! Gij droopt af als of gij op
een zware misdaad betrapt waart; waarschijnlijk zoudt gij onder uwe
kwelling nestig en kribbig zijn tegen keetje; het tulbandje zou
geene bekoorlijkheden voor u hebben , de aardbeien geen smaak; en ge
zoudt naar bed gaan en droomen van den tandenjood! Vergeefs be-
proefdet gij achtereenvolgens alle huismiddelen:. wiggelen met den vin-
ger, bijten op een harde korst, die gij evenwel om eventueele pijn te
vermijden, in een gansch anderen hoek van uw mond inbracht; aan-
leggen van een draad garen, waaraan ge toch niet durfde trekken.
De tandmeester moest komen. Hij kwam, niet waar ? de ijselijke
man! Hij had voor u de verschrikkingen eens scherprechters. Hij
veinsde maar elfen naar uw tand te voelen; hij trok er hem verrader-
lijk uit. Ondertusschen was deze slinksche streek voor u een weldaad,
die voor alle volgende keeren verkeken was. � Spreek mij niet van
groote-menschen-jammeren. Zij halen niet bij deze. Geen koopman
die �op springen staat" ziet met meer angst den dag te gemoet,
waarop hij zal worden «omvergegooid," dan een blijde jongen of vroolijk
meisje den dag, waarop men scheiden zal van den dubbelen tand!

Wij zijn aan de physieke rampen. Welnu, er zijn er meer dan
men denkt. Het grootworden, hoe schoon en voortreffelijk een uit-

vinding ook, is de oorzaak veler smarten. Want vooreerst, men steekt
lange bloote armen uit de mouwen, groote enden kous uit de broek.
Daarbij schaamt men zich dan gewoonlijk dat men nog rijglaarsjes
of schoenen met gespen draagt, omdat er altijd eenige voorlijke kna-
pen zijn, die al halve laarzen hebben, en vroegtijdige juffertjes, die
zich op schoenen met lange linten verheffen. Ook rekenen vele moe-
ders er naar \'t schijnt niet op, dat niet alleen de beenen, maar het
geheele lichaam groeit, en dat het diensvolgens op goede natuur- en
wiskundige gronden te bewijzen is, dat, al kunnen de broekspijpen wor-
den uitgelegd, het overige gedeelte van dat kleedingstuk hetzelfde blij-
vende, men eene niet zeer aangename bekrompenheid in de circum-
ferentie van het lichaam gewaarwordt, die ook al weer de oorzaak
is van menig nieuw kruis , in een dubbelen zin, en van ontelbare scheu-
ren. Maar ook dit is een kwade kant van den edelen groei, dat hij
bij de individus verschilt, en zelfs z��, dat bij sommigen tegen het
geprezene grootworden het verwijtende kleinblijven overstaat. Nu
is het niet pleizierig, ieder keer als men een boodschap van papa of
mama komt doen, of bij lodewtjk of doobtje spelen komt, altijd
door mijnheer of mevrouw, of de juffrouw, of de meid somtijds, tegen
lodewijks of doortjes rug gezet te worden, om met de ververschte
overtuiging dat men een hoofd of een half hoofd kleiner en een ware

fieulschil is naar huis te gaan. Dat noemt men in het maatschappe-
ijke leven, als men \'t moreele toepast, taxeeren; en die taxatie
van \'t physieke is de eenige, waarvoor de kinderleeftijd gevoelig en
ook zeer gevoelig is. Neen, \'t is niet aardig van de groote menschen,
dat ze \'t de kleinen aandoen, evenmin als dat altoosdurende uitgillen
van: �wat benje groot geworden!" op den duur bevallen kan.

Maar daar is toch ook wel een moreele taxatie, die , zoo zij de
kinderen niet dadelijk grieft, hun althans menig genoegen onthoudt.
Zij ontstaat uit de omstandigheid, dat een mensch van vijfendertig
a veertig een dertig a vijfendertig jaar van zijn vijfde jaar verwijderd
is, en in dien tijd machtig veel vergeten kan, en z�� veel, dat hij
eigenlijk in \'t geheel niet meer weet, wat hij dacht, gevoelde , besefte
en smaakte toen hij kind was, en wat niet. Van daar dat hij zeer
dikwijls den maatstaf, waarbij hij de kinderen meet, te klein en te
bekrompen neemt, en menige vreugd, die hij den jeugdigen van harte
gunt, terughoudt, omdat hij in zijne mannelijke wijsheid besluit: �dat
zij er eigenlijk nog te klein voor zijn," en er �waarlijk nog niet aan
zouden hebben." En dan het �nergens aan mogen komen," alsof
men geheel handeloos en met een instinct om alles nu ook maar stuk
te gooien en te breken in de wereld was gekomen! � en dan het
paaien met zoetigheid, als men zich juist gisteren te groot is begonnen
te voelen voor koekjes tot den prijs van iets anders! � En dan de
velerlei beschaamdzettingen, die men ondergaat, omdat iedereen ge-
looft dat een kind menig ding niet gevoelt, dat hem toch diep gaat!�

Waarlijk, waarlijk men heeft in de maatschappij menig menschen-
schuw , blooliartig, en zenuwachtig wezen doen opgroeien , alleen omdat
men het als kind te jong en te klein voor gevoel van waarde achtte.

Ik spreek niet van het nnloopen met hoeden en petten, en van het
verschil van gevoelen omtrent het weder, dat tusschen ouders en kin-
deren dikwijls aanmerkelijk kan uiteenloopen. Ik spreek niet van som-
mige barbaarsche instellingen, als daar is: dat de jongeren de klee-
dcren van de ouderen moeten afdragen , waardoor het vierde zoontje
een buisje draagt van den kraagjas van mijnheer zijn oudsten broeder:
van welken kraagjas de beide tusschenbro�rs respectievelijk een jasje
met ��n kraag en een jasje zonder kraag gehad hebben; � noch
van ellendige spreekwoorden, als orakelen door de ouders aangevoerd,
en als verachtelijke paradoxen en sophisterijen door het kroost verwenscht,
nis b. v. dat de oudsten de wijsten zijn moeten. Ik spreek van al die
rampen niet, � want mijn stuk is reeds veel te lang. Mocht het
maar sommigen mijner lezers bewegen, om nog kiescher te worden
omtrent de jonge harten der kleinen , en nog oplettender om hun kleine
verdrieten te sparen en groote genoegens onbeknibbeld te laten ge-
nieten. De jeugd is heilig; zij moet voorzichtig en eerbiedig behan-
deld worden; de jeugd is gelukkig, maar men moet zorgen, dat zij
zoo min mogelijk deelt in de rampen der samenleving, voor zoo ver
zij die in hare jaren kan ondervinden. Men moet haar soms kwellen
en lastig vallen � tot haar nut! � maar passen wij vooral op dit
niet te overdrijven! Eengeheel volgend leven kan geen gedrukte jeugd
vergoeden: want welke zaligheid zouden latere jaren te stellen hebben
tegenover het verspeelde geluk eener schuldelooze jonkheid?

�Les peines iufamantes sont:
1°. Le carcan;
2°. Le bannissement;
3°. La d�gradation civique.^tt

Code p�nal. L. I. Art. 8.

Neen, ik wil niet naar \'t beestenspel! Ik houd er niet van. Zeg
mij niet dat het belangrijk is; dat men het gezien moet hebben; dat
men in geen gezelschap komen kan of men moet ten minste goed
of kwaad zeggen van de lokken, de bakkebaarden en den moed vau
den eigenaar, van den lama, van de verlichting der tent, en van de
twee tijgers in ��n hok; � herhaal mij niet dat men tenminste ��n
ongeluk heeft moeten zien /,bijna gebeuren," en ��ne bijzonder tee-
kenaclitige houding van \'t een of ander gedrocht bespied hebben, in
een oogenblik, �dat er niemand anders naar keek;" � zeg mij niet
dat men moet gaan kijken hoe de vrucht van \'t zweet en bloed van
onvermoeide hengelaars in ��n oogenblik door den gulzigen pelikaan
verslonden wordt, en hoe de Boa Constrictor een Leidschen bok met
hoornen en al in een oogwenk tijds verzwelgt; � roep mij niet toe dat
men zijne anecdote behoort te hebben op den casuaris, zijn beaudire
op de apen, en zijn qui pro quo op de beren. Op dit alles ant-
woord ik u: ik haat het beestenspel; en ik zal u de reden van mijn
afgrijzen uiteenzetten.

Een beestenspel! Weet gij wat het is? � �Eene verzameling,
zegt gij, van voorwerpen der natuurlijke historie, even belangrijk voor
den dierkundigen...." Als voor den beestenvrind, wilt gij zeggen?
,/Neen, als voor ieder mensch, die er belang in stelt zijn medeschep-
selen op dit wijde aardrijk te kennen. Gij zegt wel: maar dan
wenschte ik mijn medeschepselen te zien, zoo als ik ze op plaat I.
van iederen prentenbijbel zie, in aardige groepen door elkander ge-
schikt, allen in hunne natuurlijke houding: den leeuw, met een op-
geheven voorpoot, als op brullen staande; den eacatou, vaneen boom-
tak nederkijkende, als om te onderzoeken wat voor kleur van haar
adah heeft; en niet, och, ik bid u, niet in die afschuwelijke ijzeren

schommels (een soort van groote lijsterbogen) in eeuwige beweging!
Den boa, in \'t verschiet om een boom in schoone verleidelijke bochten
gekronkeld, en naar den uoodlottigen appel opziende; den adelaar,
hoog in de lucht zwevende , als een nauwlijks merkbaar stip; ja! dan
nog veel liever geheel onzichtbaar dan zoo als ik hem in een bees-
tenspel zie... Zoo zou het mij aangenaam en belangrijk zijn. � Maar
hier in deze enge, bekrompene hokken, achter die dikke tralies , in
die slaafsche, weerlooze, gedrukte , angstige houding, � o! een bees-
tenspel is een gevangenis, een oudenmannenhuis , een klooster vol
uitgeteerde bedelmonniken , een hospitaal is het, een bedlam vol idioten.

Gij hebt nog nooit een leeuw gezien: gij stelt u iets majestueus voor ,
een ideaal van kracht, grootheid, waardigheid en moed; een wezen
geheel woede, maar bedwongen door zelfbeheersching, voor zoo lang
het verkiest,; den koning der dieren. Welnu verplaatsen wij ons met
onze verbeelding in de woestijn van Barbarije.

Het is nacht, het is het kwade seizoen. De lucht is donker; de
wolken zijn dik en drijven onstuimig en snel heen en weder; de maan
scheurt ze nu en dan met een waterachtigen straal. De wind huilt
door \'t gebergte; de regen ruischt; van verre gromt de donder. Ziet
gij daar dat gevaarte, met dichte struiken bewassen , zich afteekenen
tegen de lucht; � ziet gij daarin die donkere rotskloot\', beneden
gapende, boven zich verliezende in heesters en distelen? Het blik-
semt; ziet gij ze? Houd uw oog derwaarts gericht. Het is alles duis-
ternis. Let op. Wat is dat? \'t Is het glinsteren van twee oogen;
gloeiende kolen. Hoor toe! Dat was de donder niet: het was een
schor gehuil; het diepe geluid van een leeuw die ontwaakt. Hij tilt
zich uit zijn hol naar boven. Hij rekt zich uit. Een oogenblik staat
hij met opgeheven hoofd brullende stil. Hij schudt de zwarte manen.
E�n sprong!... Achter uw wachtvuur, onvoorzichtige! Hongerig gaat
hij om; met woeste bewegingen , inet ongeregelde sprongen, met schrik-
kelijke geluiden.

Wien zal het gelden? Een breedgeschoften buffel misschien, die
hem met gebukten hoofde en sterke hoornen zal opwachten. Geen
nood: hij zal hem aanvliegen; hij zal zijne nagelen klemmen in zijne
lenden; hij zal aan hem hangen blijven; hij zal hem de blanke slacht-
tanden in den korten rimpeligen nek slaan; ��n oogenblik � en hij
zal hem afmaken, hem in stukken scheuren en zijnen honger verza-
digen. Dan zult gij hem met rooden muil en bespatte manen rustig
zien nederliggen, zijn zege genietende, trotsch op zijn koningschap.

Welnu! � die koning der dieren, die schrik der woestijn, die ge-
duchte, die woedende, is hier. Ziedaar de antichambre van zijn pa-
leis; dit van voren open vertrek, middending tusschen een salon, een
kantoor en een tentoonstelling van schilderijen. Deze heraut, met
den geschilden wilgentak in de hand, noodigt u uit. Zijne majesteit
geeft audi�ntie. Zijne majesteit is voor geld te zien. Zijner majesteit
stnatsiedame licht het behangsel op. Gij zijt in zijner majesteit on-

middelijke tegenwoordigheid. Geef u de moeite niet bleek te worden;
de koning zal u wel ontvangen. Maar voorzichtig! stoot u niet aan
dezen � wat is het ? een reiskoffer ? Vergeef inij het is een �crin,
vol slangen! arme KEUZExslaugen! Hierheen! Pas op: die lamp druipt.
Stap over dien emmer, vischvijver van den pelikaan, badkuip des ijs-
beers! Wij zijn er. Hier, op dit wagenstel, in dit roode hok, zes voet
hoog en zes voet diep, ligt hij. Ja, hij is het wel. Ik zweer u dat
hij het is. Zijne pooten steken onder tusschen de trali�n uit; dat zijn
LEEUWENklauweu. Zijn staart, die geesel! schikt zich naar den recht-
hoek van zijn verblijf. Hij is slaperig; hij ronkt. Zouden wij hem
kunnen doen opstaan ? �Nero, Nero ! �uil est d�f\'mdu de toucher aux ani-
maux, mrlout avec des caniies."" Gevoelt gij al het vernederende
dezer afkondiging ? Daarin is al zijn weerloosheid. Het zou hem zeer
doen. Hebt gij uw illusi�n , heeft de leeuw zijn prestige nog? Zijtgij
nog bang voor dien bullebak? Gelooft gij nog aan de schets van zoo even?
Zegt gij niet :

�Laat hem komen als hij kan ?

Onttroonde koning! Gekrompen reus! Zie, hij is voorzichtig in al
zijne bewegingen; hij neemt zich in acht, om zijn hoofd niet te stooten,
zijn muil niet te bezeeren, zijn staart niet te schenden. Wat onder-
scheidt hein vun eenig tam beest? Wat van dien lagen hyena.diede
kerkhoven schoffeert ? van dien gevlekten tijger, viervoetige slang, die
van achteren aanvalt? van dien wolf, dien een kloek kozak dood geeselt?
van een afschuwelijkeu mandril, hansworst der verzameling? van al
die walgelijke apen, waar zoo vele menschen zich vroolijk meemaken?
Altemaal zijn zij opgesloten: de vorst als de knecht, de vorst meer
dan allen. Waan niet dat gij hem in zijne natuurlijke grootte ziet.
Dit hok maakt hem kleiner: hij is wel een voet gekrompen. Zijn gelaat
is verouderd. Zijne oogen zijn dof geworden: hij is suf: het is een
verloopen leeuw. Zou hij nog klauwen hebben? Bedroevend schouw-
spel! Een haspel in eene Hesch; meii weet niet hoe \'t mooglijk is dat
hij er inkwam! Een ziek soldaat; een grenadier met geweer en wapens,
berenmuts en knevels (foudre de guerre) in een schilderhuis; Siinson
met afgesneden haar; Napoleon op St. llelena.

Als gij in \'t midden van deze tent staat, tusschen staatsiegordijnen
en schoorsteen vallen, en ijzeren tralies, en onderstellen van wagens,
en wilde dieren; als gij uw oog slaat op al die vernederende schepsels �
waan niet dat gij leeuwen, dat gij tijgers, dat gij gieren, arenden,
hyeenen, beren ziet. De kinderen der woestijn zouden hunne broe-
deren, zoo zij ze hier zagen, verachten en verloochenen. Berg dat
zilveren potlood, steek die portefeuille op, gij teekenaar! Maak hier
geene schetsen. Gij hebt geene wilde dieren voor, het zijn er slechts

de vervalleue overblijfsels van : zij zijn naar ziel en lichaam gekraakt.
Hun aard drukt zich niet meer uit. De leeuw stierf in den leeuw;
de tijger is dood in den tijger. Uwe teekening zou zijn als een portret
naar een lijk ontworpen. Gij kunt even zoo goed een petit ma�tre onzer
eeuw tot model voor een zijner germaansche vaderen stellen, of een
mummie afbeelden, en zeggen: dit is een egyptenaar! Nauwelijks
kunt gij hunne vormen, hunne omtrekken, hunne evenredigheden zien
of berekenen onder de slagschaduwen dezer vierkante kooien. Wat
zoudt gij naar het eigenaardige van hunne houding kunnen raden? Ze
zijn hier als planten in een kelder; zij verkwijnen; zij zijn in een
droevige apathie, eene nare lethargie verzonken. Zij sterven sinds
maanden. Het licht hindert hen. Zij zien er dom, verstompt uit.
Dans la nature ils sont beaucoup moins b�tes.

�Stil," zegt gij, �zie daar den eigenaar. Hoor hoe zij brullen.
Zij zullen gevoed worden." Het souper der wilde dieren. Smartende
bespotting! Het souper! De cipier zal elk dezer staatsgevangenen
zijne afgepaste portie komen toedeelen. �Ja, maar hij zal ze tergen,
en een oogenblik zult gij ze in hun kracht zien." Wee onzer, zoo
dat waar is! Neen, het is eene tooneelvertooning. Zij worden tot
acteurs vernederd. Hun woede is die van operahelden, van belee-
digde vaders in den vaudeville. Het is namaaksel. Het is een
woede van klokke halfacht. Het rammelen der boeien, als de gevan-
gene opstaat om zijn brood en water aan te nemen. Ook in het ge-
brul des leeuws, het gehuil der wolven en het lachen der hyena\'s
is een pectus quod disertum facit. Waan niet dat zij zich verwaar-
digen zouden hun verschrikkelijke welsprekendheid aan dien knecht
te verkwisten, die toch eindigen moet met hun het afgewogen stuk
vleesch in den bek te steken.

Hun souper! o Zoo zij konden, zij zouden van dit behulpelijk,
bekrompen genadebrood appeleeren tot hun avondmaal in de woestijn!
Weekelingen, die uw brood bakt en uw vleesch kookt om het te
kunnen verduwen! zoo gij genoodigd werdt dien maaltijd aan te zien,
hoe zij de rookende spieren van de breede knoken aftrekken, en er
zich met al het aplomb, al de �nergie hunner bewegingen op storten,
brullende van genoegen, niet omdat zij eten, maar omdat zij slach-
ten, � hoe zouden u de haren te berge rijzen, hoe zou vleesch-
houwer en uitdeeler, hoe het geheele heir geabonneerden rillen en beven!

Alleronuitstaanbaarst is mij in een beestenspel de uitlegger. Gij
lacht om zijn gemeen fransch en nog ellendiger hollandsch, om zijn
eeuwig wederkeerende volzinnen: ik kan niet lachen. Hij ergert mij.

Sire! ce n\'esf pas bien,
Sur Ie Hou mcurant vohh btchcz votre chien!

Foei! hij noemt den tijger monsieur en de leeuwin madame. Hij
vertelt aardigheden op hun rekening, zij zijn de dupes zijner vanbui-
tengeleerde geestigheid. O! zoo zij konden, hoe zouden ze zich op
den grappenmaker wreken. Hoe zou monsieur hem vierendeelen, ma-
dame hem vernielen. Hij zou \'t verdienen. Hij behandelt dieren als
dingen. Hij verdient een dommen glimlach aan den een , een drink-
geld aan den ander. Hij ontneemt u het schoone zinnebeeld der moe-
derliefde , dat gij in den pelikaan zaagt, en maakt liever een slaapmuts
van zijn onderkaak. Ellendig farceur, straffeloos lasteraar, die zijne
beteren bespot. Met een paar knevels en een stok loopt hij om, en
speelt den held onder de gevangenen.

Ja, het is ijselijk als gij een verreu neef of halfvergeten vriend
overkrijgt, die u vriendschappelijk dringt hem het Leidsch museum
te laten zien, en ge moet, terwijl gij liever de bekoorlijken op ltapen-
burg en Bre�straat gadesloegt, met hem op een schoonen voormiddag
de eene zaal na de andere doordrentelen, zonder iets te zien dan na-
tuurlijke historie, zonder ergens eene knie te buigen; en het is er kel-
derachtig koud! Maar zoo het er op aankomt om vreemde dieren te
zien, �ik zie ze liever daar dan hier." Liever een museum dan een
menagerie, \'t Is waar, het knekelhuis, dat gij eerst door moet wan-
delen, neemt een goed deel van de illusie weg; de anatomie, gelijk
alle analyse, is schadelijk aan de po�zie ; maar de opgezette dieren zijn
niet vernederd. Hier ronken zij niet, hier slapen zij niet, hier ster-
ven zij niet; hier zijn zij dood. Hier geen dofheid, geen traagheid,
geen luiheid; hier koude en ongevoeligheid. Het is hier als in hun
onderwereld: gij ziet hunne schimmen, hunne omtrekken, hunue
�iSuKa ! Aan hun stoffelijk omkleedsel, hun houding , hun stand moge
door opvulling en kunstenarij een weinig zijn te kort gedaan, maar
de ziel (gij gelooft toch dat de dieren een ziel hebben?) wordt hier
niet verdoofd en verminkt. Niet de lage baatzucht, maur de deftige
wetenschap heeft hen bijeenvergaderd. Zij staan hier niet te kijk; zij
staan hier tot uwe onderwijzing. Hunne namen worden in eerbiedig
latiju genoemd. Zwijgend gaat men langs hunne rijen, met al he
ontzag, dat men voor de dooden heeft.

o Gij, heeren der schepping! ik weet niet of gij in de 1\'Jde eeuw-
onzer jaartelling, en zoo ver van het paradijs, dien naam nog ver-
dient, maar gij hoort hem zoo gaarne, en zijt er zoo hoovaardig op,
o gij, heeren der schepping! laat u gelden in het dierenrijk, laat u
gelden bij al wat slachttanden, klauwen . hoeven en horens heeft.

Heerscht, dwingt, gebiedt, overweldigt, beschikt; zet uw krijgsburcht
op den rug der olifanten; legt uw pak op den nek der buffelen; zet
uwe tanden iii het oor der onagers: jaagt uw lood door het voor-
hoofd der tijgers, en maakt hun vacht tot schabrak uwer paarden;
overwint als een Cesar de wereld , en spant als een Cesar vier leeu-
wen voor uw triomfkar. Het is w�l. Maar misbruikt uwe kracht
niet. Spot niet, kwelt niet, vernedert niet, dooft niet uit. Geen ge-
vangenhuis, geen tuchtcel, geen schavot, geen kaak, geen draaikooi,
geen beestenspel. Ja, een spel is het, een afschuwelijk wreed spel.
Moet gij een spel hebben, herstelt het molmend colis�um tot een
worstelperk, en hebt ten minste de edelmoedigheid, uw gelijken met
hen ter kamp te doen treden. Vermaakt u (zoo gij nog niet genoeg
hebt van barbaarsche vermaken) met hunne krachten , met hun moed,
met hun heldeneinde; � niet met hunne slavernij, niet met hunne
ontaarding, niet met hun heimwee, niet met hun teringdood!

EEN ONAANGENAAM MENSCH IN DEN
HAARLEMMERHOUT.

Onbegrijpelijk veel menschen hebben familiebetrekkingen, vrienden
of kennissen te Amsterdam. Het is een verschijnsel, dat ik eenvoudig
toeschrijf aan de veelheid der inwoners van die hoofdstad. Ik had er
voor een paar jaren nog een verren neef. Waar hij nu is, weet ik
niet. Ik geloof dat hij naar de West gegaan is. Misschien heeft de
een of ander van mijne lezers hem wel brieven meegegeven. In dat
geval hebben zij een nauwgezetten, maar on vriendelij ken bezorger ge �
had, als uit den inhoud van deze weinige bladzijden waarschijnlijk dui-
delijk worden zal. Inderdaad, ik ken vele menschen, die nog al op-
hebben met hunne Amsterdamsche neven, vooral als ze tot de «Lezers"
in Felix behooreu, of als ze rijtuig houden; maar ik heb dikwijls ver-
baasd gestaan over mijne verregaande koelheid omtrent den persoon
van mijn neef robeiitus nukks ; en niets verschrikkelijker, dan wan-
neer hij mij zaterdagmiddag per diligence een steen zond met een brief
er aan, inhoudende dat hij (mits het weer goed bleef en er, maar
dat kwam er nooit, niets in den weg kwam) met mij den dag in den
Haarlemmerhout zou komen doorbrengen; niet dat ik iets tegen het
gemelde bosch heb, maar wel iets tegen ZEd.

En evenwel was hij een beste, eerlijke, trouwe jongen, prompt in
zijn zaken, stipt in zijn zeden, godsdienstig, en zelfs in den grond
goedhartig. Maar er was iets in hem, dat � ik weet het niet � dat
maakte dat ik met hem niet op mijn gemak was; iets lastigs , iets im-
pertinents, in ��n woord, iets volmaakt onaangenaams.

Ik zou, om iets te noemen , een nieuwen hoed gekocht hebben; geen
buitensporig fatsoen (geen nationalen bijv.); geen te hoogen of te plat-
ten bol; geen te breeden ofte smallen rand: een hoed, goed om af te

nemen voor een verstandig man en op het hoofd te houden voor een
gek, doch stellig een hoed om niets van te zeggen. Toch kon ik
bijna overtuigd zijn, dat mijn beminnelijke neef nurks, de eerste maal
dat hij er mij me� zag, inet den hatelijksten glimlach van de wereld en
met een soort van ontevredene verbaasdheid zeggen zou: //Wat een
weergaschen gekken hoed heb jij op." � Nu is het onbegrijpelijk
moeielijk; schoon ik gaarne beken, dat de een zich daar handiger in
gedraagt dan de ander, en ik niet een van de gauwste ben; nu is
het onbegrijpelijk moeielijk, onder een dergelijke kritische verklaring ,
omtrent uw hoed een tamelijk figuur te blijven makeu. Het in ernst
voor uw hoed op te nemen, is wat al te gek. Het met een: �h�, vindje
dat?" af te laten loopen, verraadt volslagen gemis van tegenwoordig-
heid van geest. Te repliceeren met een hatelijkheid op des critici
eigen hoed, is wat kwajongensachtig. En hoewel eene aardigheid te
zeggen het alleruitmuntendste zou zijn, en er een schat van aardighe-
den mogelijk is, zoo is het evenwel bijzonder opmerkelijk, hoe weinig
men er dikwijls op zulk een oogenblik bij de hand heeft. Zoodat de
kritische hoedeninspecteur gewoonlijk de voldoening heeft eene kleine
verlegenheid te weeg te zien gebracht, welke hij met demonischen wei-
lust geniet.

Indien gij uit dit kleine voorbeeld van mijn hoed; het is in\'t oog
loopend hoc dikwijls hoeden tot voorbeelden dienen; niet een vrij be-
slissenden kijk op mijn neef nurks\' karakter hebt, dan zal het heele
verhaal, dat ik schrijven ga, nutteloos aan u verkwist zijn , lezer , en
dan zal ik ook zoo vrij zijn u tot uw strafte houden voor een spre-
kend evenbeeld en wedergade van dieuzelfden robertus nurks. Men
zou intusschen verkeerd doen, zich dien waardigen Amsterdamschen
jongen voor te stellen als ongelukkig, ontevreden, of zwartgallig. Hij
was alleen maar hatelijk , en zulks deels uit gewoonte, deels uit eene
diepe en misschien voor hemzelven verborgen jaloezie. Hij was in \'t
geheel geen kniezer, altijd vroolijk gestemd en de vroolijkheid beminnen-
de; maar hij scheen er een genoegen in te vinden, zijne vrienden kleine
grieven aan te doen, en niet alleen zijne vrienden, maar in het alge-
meen de onschuldigste menschen van de wereld. Een opvoeding bo-
ven zijn stand had hem, geloof ik, die lompe aanmatiging gegeven;
en onverstandige ouders hadden hem te vroeg er aan gewend om zijn
jong oordeel over een iegelijk, die hun huis bezocht, met toejuiching
aan te hooren. Van daar dat hij niets had van dien kieschen terug-
houdenden sehvoom, die even bang is om te beleedigen, als om belee-
digd te worden; niets van die zachte humaniteit, die men, ondanks alle
gezag van spreuken als �Ingenuas didicisse fideliter artes etc." nog
veel beter van zijn moeder kan overnemen, dan uit de klassieke lit-
teratuur halen. Trouwens hij verstond maar zeer weinig latijn.

Indien rohertus nurks zekev wist dat gij half verliefd waart, hij
zou de gelegenheid vinden om het voorwerp uwer stille genegenheid in
het gesprek te pas te brenger., onder de u door \'t hart snijdende bij-

voegelijke naamwoorden van �leelijk, dom, onbeduidend, mal," of
dergelijke. Kende hij mijn lievelings-auteur, hij haalde er in gezel-
schap de leelijkste plaatsen uit aan, met bijvoeging van, �zoo als hil-
debrands hooggeloofde die of die zegt." Waagdet gij nog eens een
oude anecdote, die u al veel genoegen verschaft had, waarvoor gij dus
billijk eenige genegenheid voeddet, en waarvan gij u ook deze maal nog
al vrij wat beloofdet, omdat allen zich hielden als of zij haar niet ken-
den : hij bedierf er de uitwerking van , door juist als \'t op de aardig-
heid aankwam, het verhaal al raffelende voor u af te maken, van den
Enkhuizer Almanak van \'t jaar ��n te spreken, en te zeggen dat alle
anecdoten laf zijn, en dit er een was, die hij honderd malen van u gc-
hoord had. In \'t kort, hij kende al etc zwakke plaatsen van uw fa-
milie, van uw ziel, van uw hart, van uw liefhebberij , van uw studie,
van uw lichaam, en van uw kleerkast, en had er vermaak in, ze
beurtelings pijnlijk aan te raken. En ik weet niet welke bezwerende
of magnetische kracht hij op u uitoefende, om u geheel weerloos te
doen zijn.

Het zal nu drie jaren geleden zijn; ik moet zuinig omgaan met ja-
ren, want ik ben nog zoo jong; dat mijn neef nurks mij op zaterdag
den 144cn Juli, gij kunt den almanak nazien of het uitkomt � we-
der een steen zond, die mij dan ook als zoodanig op het hart viel.
Hij zou morgen, na ochtendkerktijd bij mij komen, en\'s avonds met
den wagen van achten weer vertrekken. De uren daartusschen zouden
wij aan de vriendschap en het genoegen offeren. � Ondertusschen
had ik plan gemaakt voor eene andere vriendschap en een ander ge-
noegen. Ik had een Leidschen makker bij mij gelogeerd, met wien ik
te Zomerzorg eten zou, om vervolgens over Velzerend naar Velzen te
wandelen, waar wij den nacht zouden doorbrengen, om \'s morgens
vroeg naar de Breezaap te gaan en aldaar wat te botaniseeren, waar-
van wij beiden groote liefhebbers zijn. Ik hoop dat niemand van
mijne lezers mij daarom verachten zal, naar de gewoonte van vele men-
senen, die aan de waarde en het gehalte van genoegens twijfelen, die zij
niet in staat zijn te beoordeelen. Mijn neef nurks behoorde tot dezulken.

Het opgemelde plan was met groote opgewondenheid en wederzijd-
sche goedkeuring gemaakt. Het was als of onze zielen er in samen-
smolten. Ik beloofde mijnen medischen student, wiens naam, omdat
hij bang voor recensentenhatelijkheden is, ik heb moeten beloven te
zullen verzwijgen, en wien ik daarom voor \'t gemak boerhave zal
noemen; ik beloofde mijnen medischen student, behalve de schatten
van de Breezaap, ook nog bloeiende exemplaren van Aristolochia
clematitis, op den weg tusschen Zomerzorg en Velzerend en, daar hij
ook eene verzameling van conchili�n nahield, stond hij in lichterlaaie
verrukking, toen ik hem verzekerde dat op de hoogte der Blauwe
Trappen de wijngaardslakken over uwe laarzen kruipen of \'t zoo niets
is. � Maar de steen uit Amsterdam verbrijzelde al die zaligheden, en

het gansche plan moest worden uitgesteld, onder de voor ons ver-
schrikkelijke gedachte, van den geheelen dag in den Hout te zitten;
want een fatsoenlijk Amsterdammer komt alleen in den Hout.

De opoffering viel ons moeielijk, en ik verdacht den hupschen boer-
Have (die niet zoo als ik den band des bloeds gevoelde, en daaren-
boven een onbepaald vertrouwen koesteren moest op de wetenschap,
die hij beoefende) van den heimelijken wensch, dat mijn liefelijke
NUBKS, van wien hij zich, half bij instinct, half door mijne kwaad-
sprekendhcid, niet veel goeds beloofde , tusschen zaterdagavond en zon-
dagochtend eene kleine ongesteldheid mocht ontwaren , die hem mocht
doen besluiten tot een kort briefje op de eerste schuit enz.; maar ik
wenschte hem op een allerliefste buitensocicteit vol �vermoakelijkhe-
den," of op een dolprettig din� aan den Beerenbijt, met drie leden van
de Munt en zeven van Doctrina, waar men elkander allergeestigst
met het wederzijdsch ophemelen der beide soci�teiten plagen kon, tot
groote bemoeielijking van den elfden man, die lid van beiden was, en
den Doctrinisten wel gelijk wilde geven , omdat ze de meerderheid had-
den, maar den Munters niet afvallen, omdat ze de grootste heeren
waren. In een dergelijk gezelschap had mijn vriend nurks , die in de
universaliteit van den elfden deelde, dan gelegenheid gehad om zijn
hart te luchten over den �lastigen dikken weerga" (een oom vaneen
der gasten), die altijd den Haarlemmer las als hij hem wou hebben,
in de eene, en �den onverdragelijken langen zwiep" (een germain
neef van een ander der aanwezigen) , in de andere, die altijd pot maak-
te als hij pas begonnen was carambole te spelen. Edoch het was be-
stemd, dat hij den zondag van den 15^den Juli in den Haarlemmer-
hout zou doorbrengen.

�Ha, hoe maakje\'t, kob!" riep ik nit toen hij binnenstapte. �Mijn
vriend, de student boerhave, neef." � Was het valschheid dat ik
hem hartelijk ontving? Ik geloof neen. Toen ik over het plan van
Zomerzorg en de Breezaap heen en hij werkelijk daar was, nam ik
er den besten kant van , en ik had hem toch ook in zoo lang niet gezien.

�Best, jongen; � mijnheer, je dienaar! Jongens, wat is me dat
end van de Amsterdamsche poort weer tegengevallen!"

�Mijnheer moest anders aan lange enden gewoon zijn," merkte boer-
have aan, ik geloof\' om zijn aardrijkskundige kennis van de hoofd-
stad te toonen.

�Ja, dat is zoo," zei nurks , met een bijzondere kracht op \'t woordje
is; �maar daarom juist, als men zoo\'n mal klein stadje als Haarlem
de eer aandoet, wil men \'t liever niet."

nurks wierp een blik in den spiegel. Zijn eene halsboord had
liet door de warmte; het was zeer warm weder dien dag, vooral in de

diligences; had het door de warmte te kwaad gekregen, en lag in
zwijm over den rand van zijn strop.

�Malle dingen! Anders een goed fatsoen. Ik hou niet van die ron-
de boorden."

Boerhave en de nederige inwoner van het malle kleine stadje
waren er mooi mee; hij verbeeldde \'t niet gezien te hebben.

�Kanje nog al niet rooken, hildebraxd?"

Ik vloog naar den portecigare en bood hem dien aan.

�Hebje nog altijd dat strooien soortje" zei hij, de punt van
dengene , dien hij genomen had, met het ongeloovigste gezicht van de
wereld afbijtende, en toen zijn vroeger onderwerp weer opnemende,
daar hij nog niet genoeg van had:

�Jongens, ik vind dat het zoo mal staat als iemand niet rooken kan.
�Hij zit altijd met zijne vingers ergens aan. Ik ken nog iemand die
�nooit rookt, maar dat is de miserabelste kerel van de wereld.\'\'

Ik begreep dat ik al vrij veel kans had om, bij eventueel overlijden
van dien heer, denzelven in zijn hoogen rang in de schatting van
mijn neef op te volgen.

Nu volgde een gesprek, voornamelijk bestaande uit eenige informa-
ti�n naar wederzijdsche kennissen, waarin geen enkele onaangenaam-
heid voorkwam, dan dat hij , toen ik naar een zeer intiemen vriend
vroeg, dien hij zeer wel kende, noodig had zijn geheugen op te scher-
pen met de herinnering, �of liet die was, wiens broer die smerige
affaire met de politie gehad had," opdat boerhave, die daartoe al
den tijd had, zoo mogelijk allerlei vermoedens tegen de familie zou
kunnen opvatten. Ik weet niet of hij het deed; maar kort daarop ver-
liet hij ons een oogenblik om een knijpbriefje af te vaardigen, welk
punt des tijds dadelijk door xurks werd waargenomen, om mij met
de aanmerking op te winden:

�Die vriend van jou lijkt sprekend op dien schoenenjood, die al-
tijd op den hoek van de Vijzelstraat en Heerengracht staat;" � en
toen ik groote oogen opzette, � �och ja, je weet wel, die leelijke
kerel! net of hij een trap van een paard gehad heeft."

Nu , op dat oogenblik kwam boerhave weer binnen. Over de ge-
lijkenis van den schoenenjood op den hoek van de Vijzelstraat en de
Heerengracht kon ik niet oordeelen, omdat de respectieve aangezichten
der respectieve schoenenjoden van Amsterdam mij niet duidelijk en on-
derscheiden voor den geest stonden; maar op mijn vriends gelaat iets
te lezen, dat denken deed dat het ooit in eenige onvermakelijke aan-
raking geweest was met het viervoetige dier door den vleienden
nurks genoemd, was mij ten eenenmale onmogelijk.

Wij gebruikten koffie en brood, welke beide artikelen de eer hadden
de volkomen goedkeuring van mijn neef weg te dragen. Wel beweerde
hij de nadeeligheid van de eerste zonder melk te drinken, waaraan
zich de medicus schuldig maakte, en verzekerde dat hij \'t altijd aan
iemands teint zien kon �want het teint werd er leelijk van;" maar

toen de medicus er voor uitkwam dat hij medicus was, en in die hoe-
danigheid daar nooit van gehoord had, veranderde hij van batterij , eu
begon mijn vriend een verkwikkend tafereel op te hangen van de veel-
heid der jonge doctoren, die in Amsterdam, zonder brood, op dure
kamers woonden , allerlei laagheden doen moesten om een bus te krij-
gen, en dergelijke opwckkelijke voorstellingen meer, recht geschikt
om een medicina; candidatum in zijn studi�n aan te moedigen, tcr-
wijl hij ze allen bekroonde met de plechtige verklaring, �dat er niet
��n medicus in de wereld was, wien hij, robertus nurks , wat h�ni
betrof, zelfs maar over zijn kat vertrouwde."

AVij gingen Houtwaarts. Het was ruim ��n ure. Nu, alle \\velop-
gevoede dingen hebben hun gestelden tijd. De nachtegalen komen
in \'t voorjaar, de vinken en lijsters in \'t najaar; de zon schijnt bij
dag, de kaars bij avond, en de maan bij nacht. Zoo is het ook
met de menschensoorten. Al wie met de duizend en een species
van het genus Haarlemmer bekend is, weet dat zij allen des zon-
dags hun verschillenden wandeltijd hebben; iets, \'t welk zeer natuur-
lijk wordt, als men aan den verschillenden eettijd denkt, en daarbij iu
\'t oog houdt dat er veel menschen naar de middagkerk gaan, terwijl
een groot gedeelte niet weet dat er een middagkerk is. Als men alle
deze species rangschikt, en men tevens achtslaat op de vreemde
vogelen, die uit andere luchten op een zonnigen zondag komen aan-
waaien, dan zal men een aaneengeschakelde opvolging hebben, niet
ongelijk aan die der elkander, naar de schoone vergelijking van ho-
merus , als boombladeren wegstootende geslachten in het bestaan des
menschdoms, of aan die der elkander voortstuwende barbaren van het
Europa der vijfde eeuw.

Zoo zal de natuuronderzoeker, die des zondagmorgens de kerk
verzuimt, of naar de vroegpreek is geweest (wat ik liever onderstellen
wil) en om tien uren, half elf, in den Hout komt, op het Plein of bij
den Koekamp (de naam is niet welluidend), eenige zwermen feestvie-
rende vogels van den Haarlemmerdijk inhalen, per schuit van zeve-
nen uit Amsterdam vertrokken. De mannetjes zijn blauw of zwart
geteekend, en hebben sliknatte, fijugekrulde bakkebaarden. Ze zijn
voorzien van lange steenen pijpen, waaruit ze of rooken , of die ze los-
jes bij den kop tusschen de vingers houden, en zoo met den steel
naar beneden onverschillig laten slingeren. Merk de regenschermen.
De wijfjes zijn wit. Zij houden haar opperkleed op, zoo dikwijls ze
over een droppel water stappen , en dragen \'t geheel opgespeld als er
wezenlijk plassen liggen van den regen van zaterdag. Zij eten gesta-
dig uit haar zak: sommigen in den zwerm hebben daarenboven nog
een toegeknoopte kinderluur met raondkost bij zich. Men ontmoet
ze meestal in koppels van negenen: twee mannetjes op zeven wijf-
jes. Ze dwalen een heel end ver, somtijds wel tot Heemstede of de
Glip af, maar strijken \'s namiddags, onder een kruik bier en een
bosje scharren, aan de Groene Valk of in den Aalbessenboom ne-

der, om met de laatste schuit naar Amsterdam te vertrekken; terwijl
intusschen de toegeknoopte kinderluur van knapzak tot een korfje is
omgeslagen , om «blommen" in thuis te brengen , die drie weken lang
in een aarden melkkan zonder oor, in een klein winkeltje of op den
bovensten trap van een kelder, hier zonder licht, en daar onder den
frisschen adem van een stinkend riool, het geluk en den rijkdom zul-
len uitmaken van iemand die garen en band verkoopt en tevens be-
steedster is, of van iemand die turf en hout slijt en tegelijk uit werken gaat.

Wandelt de natuuronderzoeker voort , dan ziet hij in \'t voorbijgaan
eerst nog een dergelijken troep, die zich in den aanblik van het l\'avil-
joen verlustigt, en\'waarvan al de individu\'s, om zich te overtuigen dat
het geen droom is, zich met beide handen aan de spijlen van het hek
vastklem men, zich bij geen mogelijkheid kunnende verklaren wat voor
aardigheid of vroolijkheid er wezen mag in de groep van Laoko�n,
maar op dit punt overeenkomende, dat de W in het frontespiece
�wullem" beduidt.

Meergemeld uatuuronderzoeker heeft even de Dreef verlaten, om
in de verrukking van deze vreemdelingen te deelen , maar gaat nu
door een allerliefst laantje, waarin de ochtendzon allergeestigst door
\'t hooge geboomte speelt, op de �logementen" af. Hij wandelt een
gele barouchette en een blauwen ohar-a-banc voorbij, die hij on-
der \'t geboomte uitgespannen ziet, als ware \'t om menigeen van huns
gelijken derwaarts te lokken. Het is alles nog doodstil, \'t Is een
liefelijke morgen. Een enkel heer met een grijzen paardenharen Saksen
Weimar, bruinen rok, grijze zomerbroek, engelschc spikkelkousen,
lage schoenen en een tenger hoogfatsoenlijk uiterlijk, zit aan een
der houten marmeren tafeltjes van het Wapen van Amsterdam voor
de deur, zeer op zijn gemak een boek te lezen; een dikachtig heer
met roode wangen en een opvliegend voorkomen, met zwarten rok en
in \'t kort, leest er steunende op zijn stok een courant, op een stoel
zonder tafeltje neergevallen. Een jonge vrouw, nog pas onlangs uit
het kraambed hersteld en nog een weinigje bleek, zit aan een ander
tafeltje, waarop uitgediend outbijtgoed staat, met een lief mutsje
met lichtblauw zeister op en een lichtblauw japonnetje aan, ge-
makkelijk in haar stoel geleund, te breien, en wijdt van tijd tot tijd
haar aandacht aan haar kindermeid, die met een Amsterdamsche kor-
net op het hoofd, of liever aan \'t hoofd, want dat soort van mutsen
laat net hoofdhaar tot aan de kruin toe onbedekt, en een rozerood
japonnetje, met een zwart schort met puntjes voor, op everlasting
schoenen, met kruislinten net als mevrouw, over het schelpenpad aan
den overkant rustig voorttrippelt, met aan de eene gehandschoende
hand een kind van twee jaar, met een baleinen valhoedje met ro-
zeroode strikjes, en aan de andere een van drie, in beugeltjes ; welke
kinderen zij zoo dikwijls als zij iemand tegenkomt, wien zij een goed
denkbeeld van hare opvoeding of van haar dienst geven wil, met het
plechtige �uw�" toespreekt: �Spreekt uw� niet tegen meheer, sor-

setje? � Foei FRANSWATJE, wat maakt uw� uwees handjes vuil met
die schullepies." � Aan de Hertenbaan vertoonen zich hier en daar een
paar jonge dames, in\'t bloote hoofd, en in een costuum dat zij _wzoo
geheel buiten" noemen en voornamelijk gekenmerkt wordt door sterk
gekleurde zijden schortjes, bezig met �aan de lieve beestjes eten te
geven." � Deze zijn de gelukkigen, die bij stoffels logeeren. �
In de soci�teit is nog niemand; maar een tweetal knechts, een vol-
wassene en een jongen die nooit volwassen worden zal, staan tegen
elkander over in het middelste deurraam met de handen op den rug
het talent van zocher te bewonderen, dat de heeren van TROUW moet
blijken in de gelegenheid gesteld heeft tot de schepen toe te zien, die
door \'t Sparen gaan. � In \'t logement op den hoek zit een Zaan-
damsche familie, gisteren aangekomen; al de mannen zeer lang en
in een volmaakt pak blauwe kleederen uitgedost, met zwarte das-
sen en witte onderdassen, de vrouwen met de nationale kap, en zwarte
tanden. Zij drinken reeds koffie, en laten zich van den kastelein, die
de vrijheid neemt van in de deur te blijven staan, omtrent vele we-
tenswaardige dingen onderrichten. Opmerkelijk is, tegen een der pa-
len en daarenboven op een stok geleund, een gebrekkig man, niet zoo
zeer een bedelaar, als wel een at wachter van aalmoezen; een dier on-
sterfelijken, die de oudste Haarlemmers altijd even oud en altijd even
beschadigd daar gezien hebben. Sommigen verdenken hem van een
stilleverklikker te zijn; ik geloof het niet; maar indien hij het is, dan
is hij het zeker alleen maar om aan de kindskinderen te verklik-
ken op wat wijze hunne grootvaders in den Hout hun geld verteerden.
In dezen toestand blijft den Hout tot elf uren of halftwaalf. Alsdan
rukt de voorhoede der Haarlenische wandelaars er in. Zij bestaat voor-
namelijk uit dezulken, die zich de zes overige dagen, aan beroep of
nering gebonden , van alle vertreding spenen moeten, en dus des zon-
dags de grootste appetijt hebben. Het zijn de kleine winkeliers met
lange roksmouwen; de boekhouders die watten dragen; de ambachts-
bazen met hooge hoeden, lange panden, en lange lenden; allen met
hunne vrouwen ��n, en met hunne dochters drie graden boven haar
stand gekleed, en alleen in dit bijzondere geval met hunne zonen,
wanneer deze het niet z�� ver in de wereld hebben gebracht om zich
hunner te schamen; want er vallen secretarieklerken, ondermeesters en
kleine bloemisten onder voor; maar indien dit het geval niet is, dan ook
kunt gij zeker zijn vader en zoon met gelijke en gelijkvormige rottin-
gen te zien voortschrijden. Voor het overige bemerkt men reeds nu
een enkel jong mensch uit deftiger stand, hetzij dan een notaris-klerk
of een surnumerair bij het gouvernement van Noordbolland , die , daar
hij geen schepsel wist te verzinnen, aan wien hij na kerktijd een bezoek
schuldig was, nu maar naar stoffels stapt, en verbaasd van daar nog
niemand van zijn kennis te ontmoeten, zich met den hond van den
kastelein behelpt, die door zijn innemende vriendelijkheid bewijst dat
mijnheer habitu� is.

Hem volgen, tegen halftwee, twee uren, de deftige burgers uit de
stad. De fabrikant met zijn familie, de notaris met zijn familie, de
boekhandelaar met zijn familie, en de wereldsche kinderen van den
geestelijke, zonder hunne ouders. Ook komen nu de bloemisten van
den Kleinen Houtweg met vrouw en kroost opzetten. Voorts bemerkt men
zusters met haar eerste voiles, die met broers met hun eerste rokken gaan
wandelen, op hoop van andere zusters met voiles en broers met rok-
ken tegen te komen; en reeds nu en dan een enkel rijtuig, als b. v.
de sjees van den dokter, die met zijn beste tuig en zijn vrouw een
toertje doet, en het wagentje van den grutter, die geen pleiziergeld
betaalt, reeds tegenkomt; voorts de demi-fortune van den kleinen ren-
tenier; maar ook reeds het blinkend verlakte rijtuig met de zwarte
harddravers met witte koorden leidsels van den welgestelden makelaar,
en het rijpaard van den kostschoolhouderszoon: alles doorkruist en
voorbijgereden van Amsterdamsche char-a-bancs voor twaalf personen,
daar er veertien met een kind, en cal�ches voor drie, daar er vijf
met een hoedendoos in zitten; schoon ik zeggen moet dat de meeste
dezer laatsten in de stad uitspannen.

Het gebeurde alzoo dat, als wij drie�n om ��n uur de Houtpoort
uittraden, wij noodwendig op hun terugtocht tegenkwamen de kleine
winkeliers met lange roksmouwen, de boekhouders met watten, de
hooghoedigen, de langpandigen, de langlijvigen, enz. en als \'t ware
aankondigden de komst der notarissen, der fabrikanten, der boek-
verkoopers, der doctoren , der apothekers, der bloemisten, der zus-
ters en broers enz. die achter ons waren.

�Wat zien uw stadgenooten er over \'t algemeen peu fashionable
uit!" zei nurks, met dien bijzonderen lach, dien de engelschen a
sneer noemen, een zeer druk en aangenaam gesprek afbrekende en
oogenblikkelijk weer opvattende, om mij het antwoorden te beletten.

Een boom of wat verder pleegde hij mij hetzelfde boevenstuk met
den uitroep:

�Ik dacht dat er zooveel beau monde in je menniste Haarlem
was!" En weder vergunde hij mij niet in het midden te brengen,
dat de geheele deftige middelstand nog achter onzen rug was, die
niet voor een uur later, eerst door de hoogere ambtenaars, en daarna
door de haute vol�e zou worden opgevolgd. Hij wist het ook trou-
wens even goed als ik.

Wij namen plaats bij stoffels. De onbeleefdheden, die tot nu toe
alleen aan ons beiden verkwist waren, werden nu ook algemeen ver-
krijgbaar gesteld. Ik zat nog niet, toen nurks al uitriep, zoo dat al
de belendende gezelschappen het hoorcn konden:

z/Lieve hemel, hil� , wat heb je een mooi vest aan; dat had ik
nog niet van je gezien ; jammer dat het fatsoen een paar � modes ten
achteren is."

Die leelijkert had duidelijk bemerkt, dat ik het voor \'t eerst aanhad
en er van tijd tot tijd met innig welgevallen naar keek. Ik stak on-

middelijk mijn beeneii onder de tafel; want het was mij op zijn minst
vijfenzeventig maal gebeurd, dat hij, met een opgetrokken neus naar
de punten van mijn schoenen loerende, mij had afgevraagd: �Waar
laat je die turftrappers maken ?"

Van een goeden krulhoud, die met veel liefde door een oud man
gestreeld werd, heette het: �Wat een mormel!" Van een paar schim-
meltjes, die voor tic deur stilhielden, en waarmee de eigenaar met
groot zelfbehagen pronkte: �Leelijke koppen!" Van het kindje
in beugels, dat al van halfelf gewandeld had, en er schrikkelijk ver-
hit uitzag: �Als ik er z�� eentje had, deed ik het een steen om den
hals." Alles luid genoeg om verstaan te worden door de respectieve
eigenaars van het mormel, de leelijke koppen, en den jongen lieer.
Er zat een statig inau , wiens geluk half weg was , omdat hij , in den
morgen bloemen gezien hebbende in het �Cieraad van Flora," bij het
inkruipen van een grooten bak, eenigszins aan een spijker was blijven
haken. Hij had daar toen niet veel acht op gegeven, maar nu rus-
tig in den Hout een sigaar zittende te rooken, ontdekt hij te midden
zijner overpeinzingen een kleinen winkelhaak in zijn pantalon, vlak
bij de knie. Hij had liet zoo haast niet gezien of hij wierp er met
veel handigheid zijn zijden zakdoek over, maar te laat om de aanmer-
king van nurks te ontgaan, die juist op dat zelfde oogenblik tot ons
zei: �Ik mag wel zoo\'n maneschijntje." De bloemenliefhebber kreeg
een kleur als een Cactus speciosa, om welke te verbergen hij in ver-
warring naar zijn zakdoek greep om zijn neus te snuiten; zoodat de
maan weer plotseling door de wolken brak , tot groote vroolijkheid van
een gezelschap Amsterdamsche juffrouwen en heeren uit een manufac-
tuur-winkel, die zich op dien merkwaardigen dag ten minste voor
staatjufteren en kamerheeren van Z. M. den koning wilden gehouden
hebben.

�Is dat een rok van je vader ?" vroeg nurks grappig aan den jon-
gen, die hem zijn limonade bracht, en zich zeker niet zeer bekrom-
pen in dat kleedingstuk bewoog.

�Ik heb geen vader," zei de arme jongen, en het ging mij door
de ziel.

De beau monde verscheen met al zijn gedistingueerde geuren en
kleuren; met al de pracht van vederen, sjaals, parasols, mantil-
la\'s, amazones, koetsiers, rijtuigen en rijpaarden. Ik had het onge-
luk gehad nurks te voorspellen, dat hij een brillanten nieuwen equi-
page zien zou. Hij kreeg dien zoodra niet in het oog, of hij vroeg
mij ongeduldig:

�Wanneer komt nu die mooie equipage, waar je van gesproken hebt?"

En zoo was het telkens, tot groote ergenis van boerhave , die even-
wel nog al aardig vrijliep, maar wiens horlogesnoer ijselijk door nurks
gefixeerd werd, zoodat hij alle oogenblikken dacht dat er iets op ko-
men zou, en eindelijk dan ook zijn rok maar toeknoopte. Ik herinner
mij nog slechts twee onaangenaamheden, die nurks mijn goeden mc-

dicus deed doorstaan, doch die even als de aangehaalde zich ook
alleen bij het physionomisch hatelijke bepaalden. De eene was deze.
Wij spraken over de ongelukken, die men met zwemmen kan krijgen.
Op een warmen zomersenen dag is \'t een wellust om over water te
handelen. Boerhave verhaalde een treffend geval van schitterende zelf-
opoffering in een zwemmer, buitengewoon genoeg om al de eerepen-
ningen der Maatschappij tot Nut enz, te verdienen, indien deze \'t niet
tot regel gesteld had , alleen dezulken te beloonen die niet zwemmen
kunnen; maar althans buitengewoon genoeg om een steenen hart te
doen ontgloeien. xurks evenwel hoorde het met de volmaaktste on-
verschilligheid aan, en nam zelfs onder \'t verhaal allerlei bijzaken
waar. Nu eens, bijvoorbeeld, scheen hij zich met de borst toe te leg-
gen op het vormen van kunstige kringen van tabaksrook; dan weder
blies hij, volmaakt in de houding van iemand die volstrekt niet an-
ders te doen heeft, de sigaarasch van zijn knie, en zelfs van de tafel:
dan weder scheen hij al zijn aandacht en belangstelling te wijden aan
zijn nog altijd ziekelijken halsboord, die nog telkens nieuwe aanvallen van
flauwte had; welke veelzijdigheid van oefening mijn opgewonden
vriend, die van enthusiasmus gloeide, op den duur weinig streelde.
Hij trof het even ongelukkig met het verhalen eener splinternieuwe
anecdote van drie Leidenaars, waarom ik met mijn heele familie den
vorigen avond tot schreiens toe gelachen had, met groot gevaar van
in ons warm brood te stikken, maar die totaal schipbreuk leed op de
stalen onbuigzaamheid van mijn heer en neef, die ditmaal in een
ander uiterste viel, en zeer geduldig en ingespannen zat te luisteren,
ja zelfs zoo geduldig en ingespannen, dat het hem scheen te treffen
dat het verhaal waarlijk uit was, en hij nog altijd op het slot en de
aardigheid zat te wachten, die, indien men zijn gezicht had willen
gelooven, nog immer komen moest. Mij is niettemin van goeder-
hand verzekerd, dat opgemelde neef �n de edelmoedige menschen-
redding �n het geval der drie Leidenaars, nog dienzelfden avond,
met zichtbare blijken van zelfbehagen heeft medegedeeld op de dili-
gence; gelijk hij ze ook beiden des anderen daags wist te pas te
brengen op Doctrina, aan zijn tafel, �n in de Munt, en in den loop
van de week te pas te jagen op twee concerten en in vijf koffiehuizen
(zoodat ik met grond onderstel dat hij er nu de harten der liplap-
pen en der blauwen in de West mee verkwikt); en al wie de eerste
niet �verbazend" en de laatste niet �om te schreeuwen" vond, wist
hij oogenblikkelijk iets stekeligs te zeggen op het gevoelig punt van
bakkebaarden en stropdassen.

Er kwam muziek. Drie dames met lange reticules en opmerkelijk
door roode linten op de muts, oranje tissu\'s om den hals en voor-
schoten met diepe zakken met schuitjes. Eene breede sproeterige Saffo
met eene hooge sproeterige harp in het midden, en twee tanige vrou-
wen, die met handen vol diamanten, die een sterken familietrek van
glas hadden, op de viool speelden. �Drie poetjes van gratietjes/\' zei

nurks lachende, en luid genoeg om een langen procureursklerk me�
te doen lachen, die veel verder van hem af was dan de gratietjes in
quaestie. Het snarenspel begon, nurks stopte van tijd tot tijd den
vinger in de ooren, dat toch niet opwekkelijk wezen kon voor drie
kunstenaressen, die ook wel wisten dat het zoo heel mooi niet was,
en ook niets verder bejaagden dan een dubbeltje of een stuiver van elk
der toehoorders, en een weinigje geduld. De violen hielden met een
fikschen kras op, en de harpspeelster hief, met een eenigszius schorre
stem, en juist voor de drie�ntwintigste maal op dien gedenkwaardigen
morgen, het toen even zoo min als nu nieuwe, maar altijd sleepende:

Fleu � ve du Ta � ye

�Bah; wat is ze leelijk als ze zingt,// klonk het dwars door de aandoen-
lijke woorden der romance heen, uit den heuschen mond van rober-
�us , wien het zeker nooit in \'t hoofd was gekomen, dat ook een arme
vrouw ijdelheid zou kunnen hebben.

Het lied liep verder zonder stoornis af; zoodat de reticule geopend
kon worden, om het bekende roodverlakte flesschenbakje met blinken-
den rand te voorschijn te brengen. Ik had er een gulden op willen leg-
gen, indien de zangeres nurks niets gevraagd had. Maar er was geen hou-
den aan; dus gaf ik maar een dubbeltje. Zij kwam tot nurks.

�Hoeveel octaven kan jij wel zingen?" vroeg hij, werkelijk grijns*
lachende, maar tegelijk een vijfje op \'t blaadje leggende; wantzoo was hij.

Men moet in den handel ook het vuile geld aannemen.

�Merci, monsieur," zei de harpspeelster, met neergeslagen oogen,
en was reeds bij den man met den gescheurden pantalon.

De lange procureursklerk was middeler wijl van plaats veranderd, en zat
nu toevallig aan een tafelje, \'t welk de virtuoze aireede was voorbijgegaan.

De violen hadden ondertusschen lustig doorgespeeld; ik weet niet of
men er te milder of te kariger om gegeven had. Nu werd er nog een
zeer korte, zeer vlugge trio uitgevoerd, waarop de dames al de oogen
nedersloegeu, al de lippen bewogen, negen, en vertrokken. Thans zag
een eenloopend klarinettist, zonder hoed, de baan schoon om ook
zijne talenten te doen hooren.

�Altijd hier in het land een opeenvolging van slechte muziek,"
merkte nurks aan.

�Och, ik vind het nog al vroolijk," zei ik bemiddelend.

�Ja maar," zei hij, mij strak in de oogen ziende, en een lange
teug limonade nemende � �ja maar � ik geloof, om je de waarheid
te zeggen, niet dat je heel muzikaal bent."

Nu voor deze laatste impertinentie behoeft men geen robertus nurks
te wezen. Daartoe acht zich, volgens mijne ondervinding, ieder liefhebber
gerechtigd , die in zijn huis een eerste en eenige, en in het een of ander
orkest een tweede viool speelt, en een derde spelen zou, indien er eeu

derde viool bestond; ja, ik heb er onder de paukenslagers gekend, die in
dit opzicht de crimineelsten waren. Och, al is men maar iemand, die
op een concert de hand met zekere majesteit onder de kin kan leg-
gen en de oogen toeknijpen met diep gevoel, om ze niet dan bij een
point d\'orgue schielijk en geheel verward, en als kwam men uit een andere
wereld (uit de wereld der inbeelding bij voorbeeld), op te doen; �
of al slaat men er zelfs maar met zekere wijsheid de maat met het
opgevouwen affiche of met den geglaceerden wijsvinger: of al heeft men
maar even den slag om, bij liet wederkeeren van het thema in een groot
muziekstuk, een lachje, liefst een zenuwachtig lachje, voort te bren-
gen, dat met telegrafische duidelijkheid zegt: �we zijn weer thuis!"�
of al heeft men maar alleen de vereischte bekwaamheid om van een zan-
geres, die algemeen bevallen heeft, met een diepnoodlottig neergela-
ten wenkbrauw en allerbedenkelijkst hoofdschudden te decreteeren,
�weinig methode;" � of den tact om klassieke van romantieke muzijk
te onderscheiden en te zeggen: �ik hoorde toch liever lafond of beriot
dan de eichhorns of ernst; � ik zou zeggen, al heeft men slechts
eenmaal een blad muziek gecopi�erd: �met een van alle deze muzikale
eigenschappen toegerust, heeft men eens vooral de bevoegdheid op de
rest van \'t heelal met verachting neer te zien , en alle verdere creaturen,
zoodra ze zich iets omtrent de goddelijke toonkunst verstouten, in haar
aangezicht te verklaren dat ze niet muzikaal zijn. Die onbeschaamdheid
hebben de speelmannen, horenblazers , doedelaars, tokkelaars en trom-
melslagers op de kunstenaars van andere vakken vooruit. Geen schil*,
der, wanneer ge in zijn atelier komt en gij zegt iets van zijne of eens
anders schilderij, hetzij juist of minder juist, zou de onbeleefdheid heb-
ben van te zeggen: �Ik geloof niet dat mijnheer veel oog op de kunst
heeft." Geen auteur, voor wien een fatsoenlijk mensch zijn gedachten
uitbrengt over een roman, een gedicht, of een vertoog, zal hem
durven vragen: �of hij eigenlijk wel smaak en gezond oordeel heeft."
Maar de muzikanten; zij hebben met betrekking tot hun kunstvak zich
dezelfde onhoffelijkheid aangewend, die mijnen neve nurks was aange-
boren, en ik heb jongelieden ontmoet, uit de beschaafdste kringen, �every
inch gentlemen," die op dit punt volstrekt onverdragelijk waren.

Ik geloof dat ik maar niet meer op mijn neef moet terugkomen.

Alsik het indenk, weet ik nauwelijks van waar mij de vermetel-
heid is aangewaaid om hem u voortestellen. Ik vertel u nu maar
niet, hoe wij in het �Wapen van Amsterdam" aan de table d\'h�te dineer-
den. Hoe hij halfluid fluisterde over de economie van een paar een-
voudigen, die tegen \'t reglement van den kastelein aan, een halve
flesch voor hun beiden bestelden, en daarna dreigden zich een indiges-
tie te eten aan den bouilli die na de soep werd rondgediend, in de
stellige overtuiging dat er geen ander vleesch komen zou. Hoe zijne
blikken later den arm verlamden van een deftig heer met gepoeierd
hoofd, die een taaie kip met een bot mes, natuurlijk niet heel handig,
voorsneed. Hoe hij een juffertje, dat nog niet veel van de wereld

gezien had, en vlak tegenover hem gezeten was, tusschenbeiden zoo
ironisch aanzag, dat zij eerst in \'t denkbeeld geraakte dat zij onbehoorlijk
veel at, en derhalve begon voor alles te bedanken, en vervolgens tot de
stellige overtuiging kwam dat zij gemorst moest hebben, en al haar best
deed om een lonk in den spiegel te krijgen, om te weten te komen waar
\'t zat; hoe ik, toen wij na den eten de Hertenbaan nog eens om-
wandelden, in duizend angsten leefde, dat hij een streek met den
parapluie zou krijgen van een of ander der met blauwe jassen gea-
doniseerde ambachtslieden, die met beminnelijke, beminnende en beminde
dienstmeiden aan den arm (uitgedost met zwartzijden hoeden en bruine
gepalmde omslagdoeken) met groote stappen voortschreden, op welker
heeren toilet hij niet nalaten kon de namen van «twijfelaar, heel
stuk laken, kuitendekker, en sleepjurk" toe te passen.

Na al dergelijke jammeren kregen wij den goeden, besten, liefdekwee-
kenden envriendhoudenden robeutusxcrks aan �de Bel" in de diligence.
Nog even stak hij het hoofd uit het portier om ons toe te roepen:
«Niet veel zaaks!" \'t welk het reisgezelschap, op goede gronden, op zich
toe kon passen. Daar reed hij heen. Wij wandelden te zamen nog even de
poort uit; want ik noem het hek met alle Haarlemmers, die de poort ge-
kend hebben, nog altijd met dien naam. En toen wij, over het Hazepa-
tersveld heenblikkende, de zon zagen, die bloedrood onderging, en hare
schoone tint mededeelde aan de witte schuimige wolkjes , die als dunne
sluiertjes door de lucht dreven, durfde ik boerhave een mooie maan-
dag voorspellen, en vergat hij , in \'t vooruitzicht van bloeiende Aristolo-
nhia clematitis en levende wijngaardslakken , spoedig geheel en al den be-
minnelijken bloedverwant, waarmee ik hem had in kennis gebracht.

Het leguer treckt vast in met duizenden, een maght

Zoo groot als Waterland noch oit te velde braght ,

En Kennemer, en Vries, en Zeeuw en Holland t\' zaemen.

GIJSBRECHT VAN AKMS�EL.
(�IT EEN BRIEF VAN MELCHIOK.)

Ik verneem met eeu zeker genoegen , dat er van tijd tot tijd iets van
u gedrukt wordt; met een zeker genoegen, zeg ik; want wij hebben
nog samen school gegaan. Ik heb toen altijd wel gedacht dat er wat
in u zat, maar ik wist niet of er ooit wat uitkomen zou. Mijn va-
der zegt evenwel dat hij dat altijd voorspeld heeft, ofschoon ik er mij
niets van herinner; maar wel weet ik dat ik driemaal eeu hekel aan u
gehad heb, omdat mijn vader u tot een voorbeeld van goed oppassen
nam, en ik wist toch dat ge ook wel eens kattekwaad deedt, hild-
tje! Denk maar aan de klapdeur van het Bonte Kalfje, die alle
morgens om halftien , en iederen namiddag om drie uren werd openge-
trokken, dat de bel rammelde, een kwartier lang, als het Fransene ge-
bed al lang op school was voorgelezen. � Maar dat daargelaten,
vriend; ik hoor dat gij weer iets op de pers hebt, en gij zult mij, op
grond van heel goede kennis, wel vergunnen willen, u eenige raad-
gevingen mede te deelen. Ik ken menschen, die dat veel liever doen
bij wijze van recensi�n: daar zijn er, die de kopij onberispelijk en het
gedrukte boek allerdolst vinden; maar ik hou van die methode niet,
en kom liever met mijn raad voorop.

Eerst echter wilde ik u vragen, ronduit vragen, of gij een humorist
zijt? Ik denk het half, omdat het tegenwoordig zoo ijselijk aan de
orde is. Kijk hildebrand , als gij een humorist waart, dat zou me
leelijk spijten; ik zou haast zeggen, schoon mijn hart er bij breekt: �
als gij een humorist zijt, hildebrand , leg drie stuivers uit, koop een
touw , en... Maar gij zijt immers geen humorist, mijnwaarde! o Zeg
dat gij het niet zijt.
Daar is tegenwoordig zulk eene ontzettende consuintie van humor,

mijn vriend, dat dat artikel verschrikkelijk duur moet geworden zijn,
en dan ook bij gevolg akelig wordt vervalscht. Ik ben overtuigd dat
er in iedere kerk, de domin� meegerekend, meer dan honderd humo-
risten bijeen zijn. Men komt in geen koffiehuis, men rijdt in geen di-
ligence, ja wat meer is, men zit in geen �bijwagen" zonder een humo-
rist. Het heele land is er van vergiftigd: humoristen op rijm; humo-
risten in proza; geleerde humoristen; huiselijke humoristen; hooge
humoristen; lage humoristen ; hybridische humoristen; bloemetjes-hu-
moristen; teksten-humoristen; sprookjes-humoristen; vrouwenhatende,
en vrouwenfleemende humoristen; sentimenteele humoristen; ongelikte
humoristen ; gedachtendenkende humoristen ; boek-, recensie-, mengel-
werk-, brief-, voorrede-, titelblad-humoristen; humoristen, die op de
groote lui schelden en verklaren dat die geen greintje gevoel heb-
ben , omdat ze een knecht hebben met galons aan den rok, en een spe-
lende pendule; humoristen , die het met de bedelaars houden in de boe-
ken, en ze naar Frederiksoord helpen sturen in de Maatschappij van
Weldadigheid; reizende humoristen; huiszittende humoristen; tuin- en
prieeltje-humoristen, wier vrouwen aan iets anders bezig zijn terwijl
zij humoriseeren; en dan eindelijk de heele simpele plattelands-humo-
risten , schoon ze allegaar een deel van simpelheid weg hebben, in de-
ze manier; �je zoudt wel denken dat ik heelendal onnoozel was, maar
\'t is allemaal lievigheid!" Ik spreek niet van de heele grappige, de
aeer onfeilbare, en de zeer onduidelijke humoristen. .. Och, lieve
hildebkand , honderd soorten zijn er daar ik niet van spreek, want
ze komen uit den grond op, en ik weet evenmin als in de kennis der
kruiden of men veiliger doet ze te rangschikken naar parles essentia-
les of naar Jiabitus; naar een systema nalurale of naar een sij�tema
artificiale, wat eigenlijk, waar het den stijl geldt, tegenwoordig het
vraagstuk naar de mode is, waarover gij in \'t latijn en in \'t hollandsch,
in \'t beleefd en in \'t scherp heel veel stichtelijks en afdoend lezen kunt.
Ik kan mij ondertusschen niet begrijpen hoe \'t bij zooveel humor
mogelijk is, dat er nog geen betere definitie van dat woord in de we-
reld komt. Lieve hemel! wij drijven in humor, en niemand heeft
adem om te zeggen wat het eigenlijk voor een vocht is. Ik zou dan
haast gelooven moeten dat wij er in verdrinken. In dat geval kan
men er niet gauw genoeg bij zijn, een drenkelingsgenootschap voor de
humoristen op te richten, of een afschaft\'ings-, ten minste een ma-
tigheids-maatschappij onder de zinspreuk: �laat staan uw humor."
Jean pa�l pakt het verhevene bij de beenen, keert het met Kapponi-
sche krachten om, en zegt: �Ziedaar het humoristische; \'t is niet
anders dan het verhevene met de voeten in de lucht V Ik heb al-
len eerbied voor die kunstbewerking, maar jean paul was somtijds

¹ Humour ist dns Romantiscli-Komisehe , das umgokehrtu Erhabeno,
worin das Endlicho auf das Unenilliehc, der Verstand auf dio Idco
angewandt wird."

een zeer onduidelijk humorist. Bilderdijk zegt ergens, en zoo niet
in zijne boeken, dan heb ik het uit zijn raoud, dat het precies het
Hooftiaansche neskheid is; maar hooit en neskheid zijn, wat de tes-
selschade er ook tegen doen moge, zulke oude humoristen, dat ik
vrees dat die aanhaling de zaak voor \'t algemeen niet veel opheldert.
En apr�s lont: wat heeft het algemeen er mee te maken ? De humo-
risten zijn er, in grooten getale, en vermenigvuldigen dagelijks. Eerst-
daags zien wij eene koninklijke humoristen-stoeterij. Wat weet ik waar
\'t op uit zal komen ? Eerstdaags eene humoristische revolutie, eene op
end op humoristische orde van zaken ; met eene hartroerende oude
vrijster op den troon, met een kring van sentimenteele daglooners tot
ministerie. Daar zullen in de vergaderzaal de eenvoudige, de onschul-
dige kindertjes zitten; het leger zal bestaan uit duivenhartige blood-
aards onder den hoogdravenden naam van medelijdende zielen; het
rechterambt zal bekleed worden door menschen die tegen allo straf
zijn; niemand dan een grijsaard zal er schrijver, dichter of geleerde zijn
mogen, of tot de hoop des vaderlands worden gerekend, uitgenomen
de humoristen zelve; ieder hunner zal een go�lijken oom en een
onnoozelen neef hebben; maar, met uitzondering van deze lieve kin-
deren , zullen de jongelingen als eene schadelijke uitvinding buiten
\'s lands gezonden worden. Geen adel meer, geen rijkdom, geen live-
reibedienden, geen pdt� de foie gras, geen kooien meer voor vogels,
en geen modes meer voor dames; maar een aanmerkelijke invoer van
huisjassen, sloffen, pijpjes, tuinstokken, kinderboekjes, Moederde
Ganzen. Wat ik u bidden mag, hildebrand, ga niet onder de hu-
moristen!
Ten tweede, enz. enz.

DE FAMILIE STASTOK.

In [het kleine stadje D� werd, op een woensdag in de maand
October, des namiddags omstreeks ��n ure , de steile ijzeren trede neer-
gelaten van eene gele diligence, rijdende over D� van C� tot E�
vice versa, en uit dezelve daalde, tot groote bemoddering van dengenen
die hem onmiddelijk volgde, en die niemand anders was dan zijneigen
cloak, uw onderdanige dienaar hildebrand. Hij had gereisd met een
bleeke dame, die het rooken had verboden en gedurig de kronke!boch-
ten van haar boa had zitten te verschikken, dan eens had gezucht, dan
eens ingesluimerd was, dan eens eau de cologne genomen, dan weer
eens geslapen had, en altijddoor leelijk geweest was. Op dezelfde bank
met deze had een jong juffertje gezeten in een blauwen geruiten man-
tel niet gedoken, het denkbeeld is te ruim, maar gestoken ; een man-
tel, die, naar een langvergeten mode, vatbaar was om van achteren te
worden ingehaald door een klein lapje van dezelfde stof, in den vorm
van een souspied, op twee paarlemoeren knoopjes uitgespannen; de-
zelve juffer had een stroohoed op met blauw gaas lint met bruine stre-
pen, in groote lissen met stevige soutien opgemaakt, en een hardgeel
sjaaltje om den hals. Zij was zeer bang voor de bleeke dame naast
haar, en bleef op een schuwen afstand; soms had zij den goeden wil
haar in \'t verschikken van haar boa te hulp te komen, en eenmaal had
zij er werkelijk een dikachtig roodvingerig handje, met een ring die
bijzonder veel op tin geleek , voor ontbloot; maar de bleeke dame had
haar aangeblikt, en toen had zij haar neus gesnoten; volgens een in den
omgang zeer deugdelijk stelsel, naar \'t welk de neus alle mispas-
sen, voorbarigheden en malle figuren misgelden moet. Dit was het
personeel van de achterste bank geweest. Op de volgende had een jodin
gezeten, als een oostersche edelsteen, gevat tusschen twee christenen;
zij verborg onder een groen nopjesgoed manteltje een klein kind, dat
al haar trots uitmaakte omdat het niet schreeuwde, zelfs niet toen zij
het omstreeks halfweg een schoone luier aandeed. Het kind nu was
zeer klein, en had een zeer groote dot in den mond. Van de chris-
tcuen , waartusschen zij gevat was, had de een een grooten rondglazi-
gen zilveren bril, een zilveren sigarenkoker , een zilver potlood, een zil-
ver horloge, benevens zilveren broek- en schoengespen, waaruit ik op-
maakte dat hij een zilversmid was; en de andere een koperen doekspeld,

een koperen tabaksdoos, en een koperen guirlande op zijn buik, waar-
uit ik besloot dat hij niet minder dan een banketbakkers meesterknecht
zijn moest. De eerste haalde, daar er niet gerookt mocht worden, den
zilveren sigarenkoker een paar malen uit den zak, alleen om \'t vermaak
te hebben van hem open te doen, er een zilveren sigarenpijpje uit te
halen, en er nog iets in te zoeken dat er niet in was , maar dat, zoo
\'t er in was geweest, zeker beter te pas had kunnen komen dan het
pijpje, en hem vervolgens weder dicht te sluiten , na alvorens meerge-
meld pijpje, eerst met het voor- en daarna met het achtereinde naar
beneden er in gepast te hebben; de laatste stak uit de koperen tabaks-
doos eene niet onaardige tijdpasseering in den mond. De zilveren man
had eene groote neiging tot spreken; de koperen scheen vast besloten te
hebben, geen mond open te doen. De jodin had natuurlijk veel mee*
achting voor den zilveren ; maar de zilveren was terughoudend voor de
jodin. V��r den zilveren zat een knorrig, groot, dik man, dien ik-
zelf niet toe dorst te spreken, want hij had twee jassen over elkaar aan,
een dikken rotting in de hand, een kleur als of hij zoo pas van een
vechtpartij kwam, en een uitdrukking even als of hij zich gereed maakte
met den eersten die hein toesprak een vechtpartij te beginnen j \'t was
ongetwijfeld een commissaris van politie, of een plaatsmajoor in poli-
tiek. Aan zijne zijde sluimerde een jong mensch met gescheiden haar,
zoo glad gekamd alsof het uit ��n stuk was, hooge jukbeenderen, een
blauwe das, een turkoisen doekspeld, een roodgebloemd vest, heele
korte toegeknoopte mouwen aaneen langlijvig bruin jasje, handschoe-
nen met bont, en overschoenen, \'t Was een Duitsch kantoorreiziger.
Daar naast � maar wat heb ik er aan, mijn talent te toonen in\'t be-
schrijven van een reisgezelschap, dat volstrekt niet piquant was, en dat
ik aan \'t begin van dit opstel reeds vaarwel had gezegd! Om korter
te gaan: ik stapte van de trede, viel eerst bijna in de armen van een
geknevelden heer, met een stijf been en gelen rotting, die de bleeke
dame afwachtte, en bang zijnde dat iemand anders haar de hand toe-
steken zou dan ZEd., de zijne alvast uitstak, dook onder de ladder
d��r, die reeds tegen het dak van \'t voertuig, waarmee ik gekomen was _ywas opgezet; riep den knecht toe: _wdiezwarte koffer met eenH!"; gaf
den conducteur, die met de maal naar binnen ging, mijn vijfje, en
keek naar iemand om, die mijn goed zou kunnen dragen, zonder in
de verzoeking te komen het aan zijn eigen adres te bezorgen.

,/Is uw� mijnheer willebram , als ik \'t vragen mag?" vroeg een
zwak, pieperig stemmetje, blijkbaar toebehoorende aan iemand, die
nog nooit een onbekende van de diligence gehaald had. De vraag
was aan den commissaris van politie gericht.

_;/Benje d.......mal, kerel," zei de commissaris van politie.

//Moet hij uit dezen wagen komen?" vroeg op hupschen toon de
man van het maagdelijk metaal.

«Dat zal ik wezen;" zei ik, eene nadere beschouwing daarlatende
van de zorg, waarmee het gezelschapsjuffertje voor haar hoedendoos.

was aangedaan en die zich uitte in de gedurige verzuchting: ,,l9 dat
met me goed leven, kondelteur!"

Het mannetje, dat voor mij stond, had zijn opvoeding waarschijn-
Kjk in een weeshuis begonnen, en was nu bezig haar in een diaconie-
huis te voltooien. Hij was hoog in de schouders, en stijf van knie�n,
droeg een langen bruinen duffelschen jas, met het teeken zijner orde op
de mouw, en had onder den arm een versleten portefeuilletje, waarin
de boeken van een of ander leesgezelschap werden rondgebracht.

�Ik moest een boodschap voor meheer doen," zei het mannetje, dat
ik voor ongeveer achtenzestig jaar aanzag, �en nu zei meheer, dat ik
meteen reis naar de dullezan zou gaan, om te kijken of meheer geko-
men was. Uwe moet niet kwalijk nemen, dat ik uwe niet trekt kon."
� Nu, daar men de alleronmenschelijkste beul zou moeten wezen, om
\'t iemand kwalijk te nemen dat hij u niet kent, indien hij u nooit zijn
dagen gezien heeft, schonk ik den goeden diaconieburger op dit punt
eene volkoinene vergiffenis, liet mijn koffertje, tot dat het afgehaald
worden zou, in de ��tustende Moor," en sukkelde met mijn nieuwen
kennis naar liet huis mijns ooms; onder het faveur van onder weg vrien-
delijk door hem onderricht te worden aangaande het doel van een groot
gebouw met gothische deuren en vensters, waarop een toren stond met
ordentelijke omgangen, appel en weerhaan,\'t welk hij zeide �de kerk"
te wezen; als ook omtrent een breede streep groenkleurig vocht tusschen
twee hooge gemetselde wallen, \'t welk hij verklaarde �de gracht" te zijn.

�En dit is het huis," zeide hij; zijne oude beenen op een stoep
zettende, en een goeden ruk aan een langen bel gevende, met die uit-
drukking van gelaat, die bij een oud man te kennen geeft: ik kan
het toch niet hooren of ze zacht of hard overgaat.

Het duurde een minuut of wat alvorens een eigenaardig sloffen in het
voorhuis de aankomst eener bejaarde keukenmeid verried, die eerst na-
tuurlijk den aardappel, waaraan zij bezig was, had moeten afschillen,
daarna den bak van haar schoot en haar beide voeten van haar stoof
zetten, om vervolgens haar roode muilen aan te trekken, haar neus
met het buitenste van haar hand af te vegen, haar eva in de schuinte op
te slaan, en den langen weg te aanvaarden, die van de keukendeur
tot aan den barometer twintig, en van den barometer tot de mat zes stap-
pen vergde In dien lusschentijd bekeek ik den voorgevel van de woning.

Het huis was, als mijn oom, burgerlijk, en schoon het huis ouder
was, was hij toch, zoowel als zijn huis , van een vroeger eeuw. Het had
een trapgevel, en de bovenste verdieping was met kruiskozijnen in het
lood. Het had slechts c�ne zijkamer, met twee schuiframen inet mid-

delsoort ruiten, versierd door groene gazen gordijntjes op breede ko-
peren roeden, in het midden een weinigje opengeschoven, om het licht
vriendelijk uit te noodigen , wel te willen beschijnen twee bloempotten
van mijne tante, onder streng verbod van iets anders in \'t vertrek of
op te helderen of te verbleeken. Ik was nieuwsgierig of ik ooit in die
kamer zou toegelaten worden. In allen gevalle werd ik alvast in\'t voor-
huis gelaten, en kwam ik spoedig in een achterkamer met een hoog
licht, in de onmiddellijke tegenwoordigheid van mijn oom en tante.

De ontvangst was recht hartelijk, en de goede mensehen, die mij nog
nooit in mijn leven gezien hadden, schenen zeer verheugd dat genoe-
gen te smaken, ofschoon gemeld genoegen bij den eersten eenigszins
scheen verbitterd te worden door de omstandigheid , dat ik juist op een
donderdag gekomen was, als wanneer de voorkamer �gedaan werd,"
zoodat men juist achter zat; waarop mijne moei aanmerkte, dat neef
het wel zoo voor lief zou nemen, en dat hij zeker in zijn ouders huis
ook wel eens in een achterkamer gezeten had; waarop neef zei, dat dit
een heel lieve achterkamer was, en dat hij wel van een achterkamer
hield; waarop oom zei, dat hij er, al zei hij \'t zelf, niet van hield , en
tante het met neef eens was dat zij er w�l van hield; waarop oom wat
bijkwam met te zeggen, dat hij er s\' avonds nogal van hield ; waarop
tante en neef zeiden, dat zij er ook \'s avonds het m��st van hielden;
zoodat er met eenparigheid van stemmen besloten werd, dat een ach-
terkamer met een hoog licht des avonds op haar voordeeligst is. Ik
ben verplicht hier bij te voegen dat de geheele discussie op de goe-
lijkste en vriendelijkste wijze gevoerd werd, terwijl oom zijn ingebrande
pijp met een zwavelstok weer op de wijs bracht, en tante de kopjes
van \'t koffiegoed met een minzaam lachje en een bonten theedoek
zat af te drogen. Zij schikte juist de stapeltjes in orde op het blad,
toen zij vroeg: �Wel heeremijntijd, hildebrand, had je nou niet
nog koffie willen hebben ?"

Nu was er op dat oogenblik inderdaad niets waarnaar ik vuriger ver-
langde dan naar een kop koffie; maar daar ik mijn tante verdacht, dat
zij het middel om koffie te vermeerderen zou zoeken in de kunst om
ze te verdunnen, zoo bedankte ik edelmoediglijk, en zei dat ik straks
met oom een bittertje zou nemen, waarop oom verklaarde, dat hij
dat altijd gebruikte als de wagen van twee�n voorbijkwam.

Met dit vooruitzicht schikte ik mijn stoel wat dichter bij den haard,
waarbij mijn oom altijd zat als hij achter zat, ofschoon er no >it in
gestookt werd v��r den eersten November, en er dus ook nu geen
vuur aanlag, en begon met naar mijn neef pieter te vragen.

Mijn neef pi eter studeerde te Utrecht in de rechten; maar hoewel
ik , bij onderscheidene gelegenheden, aan onderscheidene studenten van
onderscheidene faculteiten, gevraagd had of zij mijn neef pieter sta-
stok ook kenden, had ik daarop nimmer een voldoend antwoord ont-
vangen, zoodat ik, in de onzekerheid der oorzaken, waaraan deze on-
bekendheid wellicht moest worden toegeschreven, eindelijk begonnen

was met niet meer naar mijn «�«� pieter stastok , maar naar een zeke-
ren student stastok te informeeren.

�Gij moest hem al gezien hebben, neef hildebrand," zei de oudere
stastok, _wvvant hij is uitgegaan om u op te wachten."

�Om u op te wachten;" herhaalde mijn tante, haar breiwerk in haar
schoot latende vallen, en over haar bril heenziende: �hij moet u ze-
ker misgeloopen zijn; maar hij zal wel spoedig hier wezen. Hij is te-
genwoordig zoo druk aan zijn examen! ik ben eigenlijk bang dat hij
wat veel werkt; hij is zoo vlug, weet u!"

En nog nauwelijks had ik den tijd mijn vurig verlangen te uiten
om die zeldzame vereeniging van vlugheid en arbeidzaamheid , den jon-
geren stastok te zien , of de bel klonk, de muilen van de keukenmeid
sloften, en de stap van den Utrechtschen student werd gehoord.

Had ik tot nog toe niet de minste notie van mijn heer en neef ge-
had, zooras hij de kamer binnenkwam kende ik hem door en door.
Zijn geheele voorkomen sprak collegehouden uit; zijn geheele lichaam
dicteerde dictaten. ])e bleeke kleur, het gebogen hoofd, de stalen bril,
de theedoekige das, de sluitjas met dubbele borst, de horlogesleutel,
de niet nauwe en niet wijde pantalon, de verschoende laarzen, de flo-
retten handschoenen, de zwarte kapelaansrotting met twee nuffige
kwastjes � alles deed den student zien, die van het akademieleven
niets kent dan de collegekamers en de th�\'s der professoren; van de
studenten geen anderen dan zijn stadgenooten, en de senatoren die hem
ontgroend hebben; van de burgers niemand dan zijn hospita; den stu-
dent, die een kleur krijgt als hij twee, en een straat omloopt als hij
een partijtje van zes studenten tegenkomt; den student, die er over
klaagt dat er zoo weinig studenten-broederschap is, en niet weet dat er
studenten-vreugd bestaat; den student, die een dispuut zou willen op-
richten , waarvan niemand lid zou willen wezen; die van den kok da-
gelijks vijf borden eten krijgt: ��n, gesneden vleesch, ��n , ingemaakte
postelein, ��n, dito andijvie, ��n , gekookte aardappelen, en ��n , rijst
met bessennat, omdat hij den moed niet heeft zich aan een tafel te
doen voorstellen; den student, die in de soci�teit duizend angsten uit-
staat dat iemand om die courant zal vragen , waarachter hij zich ver-
bergt , en wiens naam de andere studenten voor \'t eerst hooren, als zij
toevallig op \'t college zijn daar hij afgeroepen w"ordt om te respondee-
ren. � Zulk een student was zonder twijfel mijn onbekende neef pif.-
tek stastok.



		AAN

		De. ABRAHAM SCHOLL VAK EGMOND,

		ZIJN OUDSTEN ACADEMIEVRIEKI) ,

		WORDEN DE VOORGAANDE BLADEREN

		IN LIEFDE TOEGEWIJD

		DOOR

		HILDEBRAND.



		DE FAMILIE KEGGE. \'

		Eene treurige inleiding.

		Wie kent niet die ontzettende ziekte, die men in het dagelijksch leven met den gevreesden naam van zenuwzinkingkoorts gewoon is te bestempelen? Wie heeft onder haar geweld geen dierbaren zien be- zwijken? Wie heeft haar nimmer bijgewoond, die verschrikkelijke worsteling der zenuwen en vaten, waar deze zich onderling het gezag be- twisten, tot dat de lijder � meestal helaas � onder dien kampstrijd bezwijken moet. Voor mij rijst menige angstige herinnering aan hare verschijnselen op. Ik zie nog de lijders, met die gebroken oogen, die zwarte lippen, die droge lederachtige handen, die vingers in al- toosdurende beweging. Zij staan mij voor den geest, zoo als zij nu eens in een dof en mompelend ijlen als verdiept waren en in stilte bezig met hunne visioenen, en dan zich met eene kracht, die niemand hun meer zou hebben toegeschreven, in hun bed ophieven, om daarna weder ineen te krimpen als in dierlijken angst. Zij staan mij voor den geest, ook in hun noodlottig stil liggen, in die treurig heldere verpoozingen, die den dood voorbeduiden. � Nog zie ik al dien droevigen toestel van zuurdeeg om af te trekken, van natte omslagen om terug te drijven, dien gewichtigen overgang van afwasschende tot prikkelende middelen. Nog ruik ik den kamfer en den muskus. die de omstanders zoo zeer plegen te verschrik- ken. Nog voel ik het zielpijnigend dobberen tusscneii hoop en vrees, het angstig ingaan van iederen nacht, het smachten naar het morgen- licht , en naar den arts. Nog hoor ik de betrekkingen duizendmaal de vraag herhalen, //of dit nu niet de crisis zou zijn geweest?//en hun deerniswaardig zelfbedrog, als zij zich met in hun oog goede teekeneu vleien, den dokter een zwaarhoofd achten, zijne uitspraken naar de inspraak van hunne hoop verplooien, zoo lang, zoo lang.... tot (ein- dehjk nog onverwachts!) de harde waarheid bevestigd wordt, dat de ziekte hopeloos was, dat de dood zich onvermurwbaar had aangekondigd. Maar ook, Gode zij dank! er komen zoete herinneringen van her- stelling bij mij op; bij mij, die zelf de gevreesde kwaal heb doorge- worsteld met de veerkracht der jeugdige sterkte, en die anderen, als uit hare kaken gered, zag opleven tot gezuiverden bloei. Die herstelling der gelaatstrekken, dat langzamerhand gezond insluimeren, en dat eerste

		¹ Hier volgen de sedert de 8» uitgave (1851) bijgevoegde �Nieuwe Vertooningen!"



		198

		voer. Ja wel! want ze zei nog teugen me: Heel wel, moeder! Neen toch niet, dat was bij trijntje. Och ja, dat zeg ik, een mensch kan der gauw uit zijn!//

		X		Wij gingen voort. Een der bestjes, die op het hofje woonden,

		tond met een zwart duifjeskiepje aan de pomp; zij zag naar ons om, toen we haar voorl^jging��r, haalde de schouders op, en schudde het hoofd. //Ze is uit den tijd !// zei de oude best, schudde nogmaals het hoofd, en ging voort met water op haar aardappeltjes te pompen. Wij traden het huisje van juffrouw noiret binnen. Door een klein portaaltje, met platte roode steenen geplaveid, kwamen wij in het eenige vertrek , dat hare woning, en die van eene lange reeks van oude vrouw- tjes v��r haar, had uitgemaakt. Het was een klein kamertje, met mat- ten belegd , en waarin een schoorsteen was, waaronder zij te gelijk haar potje kookte en zich verwarmde. De meubelen bestonden in eene voor het vertrek vrij groote hangoortafel, een matten stoel of vier, en een groot bureau, waarop in het midden een geel theeservies met roode landschap- jes stond geschikt, geflankeerd door een rond en een vierkant verlakt presenteertrommeltje, op hun kant gelegd. In een hoek van dit ver- trekje stond de ladder, waarmee men naar het zoldertje opklom, waar- op de bedeeling turf en hout gestapeld was, die des winters aan de hof- jesvrouwtjes werd uitgereikt en die, benevens eene wekelijksche uit- deeling van aardappelen en een potje boter, dit hofje tot het voordee- ligste hofje maakte van de vele hofjes, waarop de stad zich beroemde. Aan den witten muur hingen een paar silhouetten, waarvan het eene dat van een predikant scheen te zijn, en verder eenig huisraad, dat geene andere plaats hebben kon. Op tafel lag een kwarto bijbel en een fransch gezangboek, in welk laatste de goede vrouw nog dien eigen ochtend had zitten lezen; haar bril lagtusschen de bladen tot een aanwijzing waar zij ge- bleven was. Voorts was die tafel nu overdekt met allerlei glazen , lepels, kopjes, en zoo voorts, die men in het oogenblik van confusie gebruikt had. Een sterke geur van HofFmannsdroppels kwam ons tegen. Op den stoel, waarop juffrouw noiret het laatst had gezeten, lag nu haar witte poes, in een gemakkelijke kringvormige houding, op het groene saaien kussen te sluimeren. Aan het hoofdeneinde van het bed, waarvan de gordijnen waren toe- geschoven, zat suzette doodsbleek en met het hoofd in de hand. De goede juffrouw de groot stond voor haar met een vol glas water, en poogde haar te bewegen nog eens te drinken. Suzette hief het hoofd treurig op , greep het glas aan, en nam werk- tuigelijk eeue kleine teuge. Toen zag zij ons strak aan. Zij reikte mij de hand: //Ik heb mijn wensch,// zeide zij; //het was bij dag.» Saartje hield zich schuw op een afstand, en was geheel verward. Zij snikte hevig, en viel op een stoel bij de tafel neder. Juffrouw de groot poogde vruchteloos haar iets te doen gebruiken.



		21]

		stoken zouden, indien het maar November ware. Het is dan half October, en hun winter is formeel begonnen. Met November komt het vuurtje, komen de tochtlatteu met scha-

		l		envacht, de lange avonden, de morsige straten, en de onstichtelijke

		oude in de groote kerken ; met en beneveus alle soorten van overklee* deren. Dan volgt December, met de boa\'s en de motten _x en de al- manakken (morgenrood en avondschemering, in onderlingen wedstrijd) en de St. Nicolaas, als het altijd te slecht weer is om uit te gaan, met een onverwachte sneeuwbui, die op ��nen dag twintig nieuwe da- meshoeden bederft, en de kleine nachtvorsten die doen rillen, niet van koude, maar van schrik. Het heilig kerstfeest, op het land zoo liefe- lijk, zoo eerbiedig gevierd , en zich zoo harmonisch aansluitende aan de vredige stilte, die het voorgaat en opvolgt, geeft in de stad het teekeu voor drukte en gewoel en feestgejuich van allerlei aard; en na den ijslijken nieuwjaarsdag, waarop honderden verkoud«n worden, wordt een eerlijk huisvader overstroomd van concertprogramma\'s, die hem met een benepen hart de hoofden zijner op uitgaan beluste doch- ters tellen doen : en er is een onafgebroken spreken en handelen in de stad over damespartijen en comedies en soirees lit�raires, en soirees musicales, en andere soirees, die noch het een noch liet ander zijn , maar uiterst stijf, en vervelend, en akelig; en men verzadigt zich zoo over end\' over aan de wintervermaken, dat men er in vier weken genoeg van heeft. En onderwijl regeeren de koude en de armoede, het ijs in de grachten, en de bedelarij op de sluizen. En nog twee volle maan- den kijkt men mismoedig eiken morgen op den thermometer, en telt men morrende het aantal //wintertjes» op. En eer men den neus bui- ten de poort steekt, moet er groen aan de boomen wezen; en eer men tevreden is van zijne kleine wandeling, moet het ten minste Mei zijn. Dat is dus een winter van half October tot de Meimaand toe. En dan heeft de steeman die buiten komt een gevoel, als of er een plotselinge , eene eensklapsche verandering van decoratie gekomen is ; want hij heeft niets van al die opwekkelijke toebereidselen gezien, die de natuur maakt, noch haar op den onderhoudenden weg harer stille vorderingen mogen ga- deslaan. Hij heeft al de vreugde gemist, die de buitenman gesmaakt heeft, toen zijn eerste kip begon te leggen en zijn eerste sneeuwklokje bloeide op den naakten en harden grond. Hij heeft de ganzen niet zien vertrekken, en de spreeuwen en de kieviten niet zien aanko- men, noch ook, drie dagen voor dat de wind zui�lijkte, van zijn we�r- wijzen tuinbaas of grijzen pachter gehoord dat de wind zui�lijken zou. Die een buiten heeft, en genoodzaakt of verstandig genoeg is er \'s winters te blijven , staat des morgens met de zon op. Dat valt dan, wat den tijd betreft, nog al gemakkelijk, want ook de zon zelve is in dat jaargetijde niet zeer matineus. Maar laten wij elkander niets wijsma- ken! Hierin staan steeman en buitenman gelijk, dat dit oogenblik het moeilijkste is van den geheelen dag. Want het bed is warm, deka- mer koud , en de mensch lui; daarenboven kan het water in het lampet 14*



		264

		gen met deelnemende vrienden aan. Kondom het graf verdrong zich een dichte schaar; menschen van allerlei leeftijd, stand, denkwijze, betrek- king op u. Zoo vele aanwezigen, zoo vele bedroefden. Van uwe mede- broeders in het menschlievend gild der artsen ontbrak er niet een. Maar wie van uwe vrienden, die er bij kon wezen, wilde er ontbr-e- ken ? � Ook gij drongt door de menigte heen, om te zien waar hij gelegd werd, en liet de paarden de paarden, trouwe voerman, die hem zoo menig-menigmaal naar zijn buiten-pati�nten gereden hadt en ook thans in functie waart! En dikke tranen rolden in uwe bakkebaarden. Vele hartelijke woorden werden gesproken. Woorden van smart, van liefde, van hoogachting, van dank, van troost, van gebed. Drie diepbe- wogene stemmen heb ik gehoord. Ook ik sprak een woord. Wat ik zeide weet ik niet meer, maar wel wat ik gevoelde. Nog gevoel ik het. Toen ik, vier weken later, dat plekje nog eens bezocht, was het Mei geworden en alles groen. Men had mij gezegd dat langs den weg naar Ubbergen de nachtegaal reeds overvloedig te hooren was; maar ik bevond het op dien morgen niet alzoo. Basterdnachtegalen, Bram! waar wij het me� deden en zoo gaarne de echten in hooren wilden, als er geen echte waren; basterdnachtegalen, anders niet! Maar als ik bij uw graf stond en mijn eenzaam hart vol werd � daar hoorde ik op eenmaal den echten! Daar hief hij aan, luid en klaar, met die lange uithalen �, met dat krachtig ge�rgel, dat niemand hem nadoet. Het scheen mij een lied te uwer eere, vriend van gezang, vriend van schoone natuur en van al wat schoon was en welluidend! Vriend in alles van het echte ! Rust zacht, dierbare Broeder! Gij hebt in uwen Heiland geloofd. Bij Hem hoop ik u weer te zien. Uw beeld rust in mijn hart. En zoet is mij de gedachte dat, zoo lang dit boek in Nederland gelezen worden zal, ook uw naam in Nederland niet zal worden vergeten. 1 Juni 1871.

		ABRAHAMI SCHOLL YAN EGMOND. M. D. NAT.IV Oct. JIDCCCX. DENAT.XXXI Mart. MDCCCLXXI.

		Multis ille bonis flebilis occidit Nulli flebilior quam mihi. HILDEBRAND.



		W\\rv\\ 1028?" Kast 2f\'3 PI. B N°.10

		GESCHENK VAN



		VOORBERICHT.

		,Het is" � met deze woorden ving het �Voorbericht" aan, waarmede, in het najaar van 1864, een Zesde Uitgave van dit boek onder de oogen van het te zijnen opzichte zoo welwillend publiek gebracht werd � �Het is nu juist vijf- entwintig jaren geleden dat, in het najaar van 1839, de Camera Obscura hare intrede in de wereld deed. De pseu- donyme Schrijver, toen zelf nog maar even vijfentwintig jaren oud, ofschoon in een ander vak van letterkundige voortbrengselen, onder zijn eigen naam, niet onvriendelijk door zijne landgenooten opgenomen, zag zijne stoutste ver- wachtingen overtroffen, als de buitengewoon hartelijke ont- vangst van dit zijn werk binnen \'t halfjaar een tweeden druk noodzakelijk maakte, welke dan ook in het voorjaar van 1840 het licht zag. Toen, elf jaren later, een derde druk noodig werd, had hij den moed de nieuwe uitgave met eenige tot hiertoe onuitgegevene opstellen zoodanig te ver- meerderen, dat het boekdeel, hetwelk nu (1851) het licht zag, schoon kleiner van formaat, wat den inhoud betrof, meer dan verdubbeld was. Van dat oogenblik af, kwam er een nieuw leven in eene belangstelling, die van den beginne aan boven verwachting was geweest en nimmer was afge- broken. De Belgische pers vereerde het Hollandsche boek eerlang met een nadruk (1853); maar deze verhinderde niet dat reeds in het volgende jaar een vierde wettige uitgave in het vaderland noodzakelijk was, onder welks omslag nu



		VIII

		zou zijn." Ook meende hij zich te moeten afvragen, �of het niet al te onedelmoedig wezen zoude, door het voorshands nutteloos maken van hunnen arbeid , aan de Oudheidkenners, Xavorschers en Commentatoren van volgende tijden een bewijs van wantrouwen te geven, hetwelk hun geslacht in geen opzicht had verdiend." Een zevende uitgave verscheen, zeven jaar na dat dit geschreven was, in 1871. Wel was zij met den Brief van TIildebrand aan Schipper RiETiiE�VEL, in 1866 dien brave toegedacht, wel met een Laatst, een weemoedig, Bijvoegsel tot de Narede en Opdracht aan den in datzelfde jaar ontvallen Vriend vermeerderd, maar ophelde- rende aanteekeningen bracht ook zij niet mede. De gedachte des Schrijvers omtrent het nog niet bereikt zijn van het noodpeil was dezelfde gebleven, en zijn gevoel van kiesch- heid tegenover de geleerden der toekomst nog geenszins overwonnen. E�n enkel jaar, sedert verloopen, kon daarin wel geen verandering maken, en zoo was dan ook de achtste uitgave (1872), behalve grooter formaat en een aanzienlijker voorkomen, in alles aan de de beide vorigen uitgaven gelijk. Dat reeds binnen twee jaren daarna deze negende noodig werd, neemt de Schrijver voor een blijk dat zijn werk, ook zonder commentaar, nog genoegzaam verstaan wordt. Ook hetgeen in de beide vorige uitgaven, zoo omtrent het geheel, als in het bijzonder met betrekking tot een paar opstel- len, uit het Voorbericht der zesde herhaald is, mag hier niet worden teruggehouden. �De oudste stukken" ; las men er; �de oudste stukken van dit boekdeel, waarin geene van een latere dagteekening dan het jaar 1841 voorkomen, zijn: Een Beestenspel, dat reeds in den Studenten-Almanak van 1837 een plaats vond, en Vooruitgang, opgenomen



		IX in het October-nommer van den Gids van dat zelfde jaar. Wat Een Beestenspel betreft, ik hoop dat het Neder- landsch Woordenboek zich ontfermen zal over den Naam. Sedert de loffelijke instelling, welke het groot publiek zich obstineert Apentuin te noemen, en die door beschaafde lieden Artis j door niemand Diergaarde geheeten wordt, behoort de Zaak nu reeds tot de antiquiteiten, en heeft de wel wat woorden- en antithesenrijke invective grootendeels uitgediend. Het �hybridisch" stukje Vooruitgang dankt aan dit zijn gebrek zelf, in verband met de wel wat ruwe, maar niet geheel onrechtvaardige tuchtiging, welke daaraan, terstond na zijn verschijning in het genoemde maandwerk van eene scherpe pen te beurt viel, zijne onsterfelijkheid en voor den Schrijver een groot gewicht. Het heugt hem als de dag van gisteren, hoe weinig de kastijding, ten dage dat zij uitgedeeld werd, hem smaakte, en met welk eene ver- ontwaardiging hij zijne pen opnam en aanpuntte en een antwoord schreef en overschreef � en ter zijde legde.... �De Heer G. schijnt te hechten aan den steller, wiens stukje hij aldus eert. Een wezenlijk talent zoekt zulk een regter" � vond hij ergens geschreven door eene andere pen, waaruit wel nooit iets, dat niet puntig was, is voort- gekomen \'). Dit was olie en zout. Beiden dedengoed. Zonder dat woord, hetwelk hier, na vijfentwintig jaren, dankbaar vermeld wordt, ware de Camera Obscura misschien niet, en stellig niet beter geschreven. �Dat echter het boek, zoo als het is, in meer dan ��n \') Aan het slot eener beoordeeling van Geel\'s Onderzoek en Phan- tasie, geplaatst in den Letterbode, 1838, No. 1. Het stuk was onderteekend met een T. Men meende destijds en ook sedert heel zeker te weten dat de steller niemand minder was dan Thokbeoke.



		JONGENS.

		Hoe zalig, wien eens jongens kiel Nog om de schoudren glijdt! Dan is liet hemel in de ziel, En alles even blijd. Een hout geweer, een blikken zwaard Verrukken \'s knapen borst, Een hoepel en een hobbelpaard, Hem dragende als een vorst. Voor u de geur van \'t rozenbed En Filom�les zang! Hij speelt kastie, dat \'s andere pret! Met rozen op de wang. Niets, niets ter wereld doet hem aan Of baart hem ongemak, Dan stuiters, die te water gaan, Of ballen over \'t dak. Frisch op maar, jongens! vroegen spa , Den lieven langen dag! Loop over \'t veld kapellen na, Zoo lang het duren mag. Haast zult gij wreed gekortwiekt zijn; Uw vreugd loopt spoedig af; Dan krijgt gij Br�der tot uw pijn, En Weytingh tot uw straf. Het oorspronkelijke is een lief versje van h�i/lt , die er wel meer lieve gemaakt heeft, waarvan het alleen jammer is, dat zij jeugdige dichters tot zeer onhollandsche vertalingen verleiden; ik althans heb er van dit zelfde versje nog een liggen, die beter onder een neuren- burger legprent �Knabenspiele" zou passen, dan onder de voorstelling van een hoop aardige Hollandsche jongens. En wezenlijk, de Holland- sche jongens zijn een aardig slag. Ik zeg dit niet met achterstelling , veel min verachting, van de Duitsche, of Fransche, of Engelsche kna- pen, aangezien ik het genoegen niet heb andere dan Hollandsche te I



		KINDERRAMPEK

		Ik kom nog eens terug op het versje van h�lty.

		Hoe zalig wien eens jongens kiel Nog om de schoudren glijdt! Dan is liet hemel in de ziel, En alles even blijd Niets, niets ter wereld doet hem aan, Of baart hem ongemak, Dan stuiters, die te water gaan, Of ballen over \'t dak.

		Het ontbreekt zeker niet aan dergelijke lofredenen op het geluk van jeugd en kindsche jaren. Ik stem er van harte mee in ; maar ik neem de vrijheid te inogeu opmerken, dat ze alleen door menschen van jaren of tenminste door jongelingen geschreven zijn, van wier standpunt gezien het kinderlijk geluk bijna geen uitzondering toelaat. En zeker, zeker is dat een droevig bewijs voor den treurigen toestand van later dagen. Maar ik weet niet dat er ooit dichtertjes geweest zijn van zeven, acht, of negen jaar, die hun actueel geluk zoo onvoorwaardelijk hebben geprezen. En toch dezulken waren er de naasten toe. Toen ik op de Hollandsche school ging, maakten wij in de hoogste klasse, bestaande uit heeren van negen a tien jaar, allen des woensdags voor- middags een opstel, soms over een gegeven, soms over een door ons- zelven gekozen en uitgedacht onderwerp. Maar ik roep al de Jannen, Pieten, Willems en Heinen, waarmee ik in de Jacobijnenstraat te H. op de banken zat, tot getuigen, of er ooit iemand is geweest, die zijn lei volgeschreven heeft met een optelling der genoeglijkheden of\' een uitweiding over \'t ongestoord geluk des kinderleeftijds. Neen, wij schreven wel diepzinnige vertoogen over de Deugd of over de Vier Jaargetijden; sandeu v., wiens vader adjudant van een generaal was, heeft zesmalen over het Paard geschreven; en piet q. die nooit op het bord stond, en nooit me� doen wilde in de edele exercitie van het puistje vangen, had het altijd over de Gehoorzaamheid en over de



		EEN BEESTENSPEL.

		�Les peines iufamantes sont: 1°. Le carcan; 2°. Le bannissement; 3°. La d�gradation civique.^tt Code p�nal. L. I. Art. 8.

		Neen, ik wil niet naar \'t beestenspel! Ik houd er niet van. Zeg mij niet dat het belangrijk is; dat men het gezien moet hebben; dat men in geen gezelschap komen kan of men moet ten minste goed of kwaad zeggen van de lokken, de bakkebaarden en den moed vau den eigenaar, van den lama, van de verlichting der tent, en van de twee tijgers in ��n hok; � herhaal mij niet dat men tenminste ��n ongeluk heeft moeten zien /,bijna gebeuren," en ��ne bijzonder tee- kenaclitige houding van \'t een of ander gedrocht bespied hebben, in een oogenblik, �dat er niemand anders naar keek;" � zeg mij niet dat men moet gaan kijken hoe de vrucht van \'t zweet en bloed van onvermoeide hengelaars in ��n oogenblik door den gulzigen pelikaan verslonden wordt, en hoe de Boa Constrictor een Leidschen bok met hoornen en al in een oogwenk tijds verzwelgt; � roep mij niet toe dat men zijne anecdote behoort te hebben op den casuaris, zijn beaudire op de apen, en zijn qui pro quo op de beren. Op dit alles ant- woord ik u: ik haat het beestenspel; en ik zal u de reden van mijn afgrijzen uiteenzetten. Een beestenspel! Weet gij wat het is? � �Eene verzameling, zegt gij, van voorwerpen der natuurlijke historie, even belangrijk voor den dierkundigen...." Als voor den beestenvrind, wilt gij zeggen? ,/Neen, als voor ieder mensch, die er belang in stelt zijn medeschep- selen op dit wijde aardrijk te kennen. Gij zegt wel: maar dan wenschte ik mijn medeschepselen te zien, zoo als ik ze op plaat I. van iederen prentenbijbel zie, in aardige groepen door elkander ge- schikt, allen in hunne natuurlijke houding: den leeuw, met een op- geheven voorpoot, als op brullen staande; den eacatou, vaneen boom- tak nederkijkende, als om te onderzoeken wat voor kleur van haar adah heeft; en niet, och, ik bid u, niet in die afschuwelijke ijzeren



		17

		Foei! hij noemt den tijger monsieur en de leeuwin madame. Hij vertelt aardigheden op hun rekening, zij zijn de dupes zijner vanbui- tengeleerde geestigheid. O! zoo zij konden, hoe zouden ze zich op den grappenmaker wreken. Hoe zou monsieur hem vierendeelen, ma- dame hem vernielen. Hij zou \'t verdienen. Hij behandelt dieren als dingen. Hij verdient een dommen glimlach aan den een , een drink- geld aan den ander. Hij ontneemt u het schoone zinnebeeld der moe- derliefde , dat gij in den pelikaan zaagt, en maakt liever een slaapmuts van zijn onderkaak. Ellendig farceur, straffeloos lasteraar, die zijne beteren bespot. Met een paar knevels en een stok loopt hij om, en speelt den held onder de gevangenen.

		Ja, het is ijselijk als gij een verreu neef of halfvergeten vriend overkrijgt, die u vriendschappelijk dringt hem het Leidsch museum te laten zien, en ge moet, terwijl gij liever de bekoorlijken op ltapen- burg en Bre�straat gadesloegt, met hem op een schoonen voormiddag de eene zaal na de andere doordrentelen, zonder iets te zien dan na- tuurlijke historie, zonder ergens eene knie te buigen; en het is er kel- derachtig koud! Maar zoo het er op aankomt om vreemde dieren te zien, �ik zie ze liever daar dan hier." Liever een museum dan een menagerie, \'t Is waar, het knekelhuis, dat gij eerst door moet wan- delen, neemt een goed deel van de illusie weg; de anatomie, gelijk alle analyse, is schadelijk aan de po�zie ; maar de opgezette dieren zijn niet vernederd. Hier ronken zij niet, hier slapen zij niet, hier ster- ven zij niet; hier zijn zij dood. Hier geen dofheid, geen traagheid, geen luiheid; hier koude en ongevoeligheid. Het is hier als in hun onderwereld: gij ziet hunne schimmen, hunne omtrekken, hunue �iSuKa ! Aan hun stoffelijk omkleedsel, hun houding , hun stand moge door opvulling en kunstenarij een weinig zijn te kort gedaan, maar de ziel (gij gelooft toch dat de dieren een ziel hebben?) wordt hier niet verdoofd en verminkt. Niet de lage baatzucht, maur de deftige wetenschap heeft hen bijeenvergaderd. Zij staan hier niet te kijk; zij staan hier tot uwe onderwijzing. Hunne namen worden in eerbiedig latiju genoemd. Zwijgend gaat men langs hunne rijen, met al he ontzag, dat men voor de dooden heeft.

		Maar een menagerie! o Gij, heeren der schepping! ik weet niet of gij in de 1\'Jde eeuw- onzer jaartelling, en zoo ver van het paradijs, dien naam nog ver- dient, maar gij hoort hem zoo gaarne, en zijt er zoo hoovaardig op, o gij, heeren der schepping! laat u gelden in het dierenrijk, laat u gelden bij al wat slachttanden, klauwen . hoeven en horens heeft. 2



		�24

		toen de medicus er voor uitkwam dat hij medicus was, en in die hoe- danigheid daar nooit van gehoord had, veranderde hij van batterij , eu begon mijn vriend een verkwikkend tafereel op te hangen van de veel- heid der jonge doctoren, die in Amsterdam, zonder brood, op dure kamers woonden , allerlei laagheden doen moesten om een bus te krij- gen, en dergelijke opwckkelijke voorstellingen meer, recht geschikt om een medicina; candidatum in zijn studi�n aan te moedigen, tcr- wijl hij ze allen bekroonde met de plechtige verklaring, �dat er niet ��n medicus in de wereld was, wien hij, robertus nurks , wat h�ni betrof, zelfs maar over zijn kat vertrouwde." AVij gingen Houtwaarts. Het was ruim ��n ure. Nu, alle \\velop- gevoede dingen hebben hun gestelden tijd. De nachtegalen komen in \'t voorjaar, de vinken en lijsters in \'t najaar; de zon schijnt bij dag, de kaars bij avond, en de maan bij nacht. Zoo is het ook met de menschensoorten. Al wie met de duizend en een species van het genus Haarlemmer bekend is, weet dat zij allen des zon- dags hun verschillenden wandeltijd hebben; iets, \'t welk zeer natuur- lijk wordt, als men aan den verschillenden eettijd denkt, en daarbij iu \'t oog houdt dat er veel menschen naar de middagkerk gaan, terwijl een groot gedeelte niet weet dat er een middagkerk is. Als men alle deze species rangschikt, en men tevens achtslaat op de vreemde vogelen, die uit andere luchten op een zonnigen zondag komen aan- waaien, dan zal men een aaneengeschakelde opvolging hebben, niet ongelijk aan die der elkander, naar de schoone vergelijking van ho- merus , als boombladeren wegstootende geslachten in het bestaan des menschdoms, of aan die der elkander voortstuwende barbaren van het Europa der vijfde eeuw. Zoo zal de natuuronderzoeker, die des zondagmorgens de kerk verzuimt, of naar de vroegpreek is geweest (wat ik liever onderstellen wil) en om tien uren, half elf, in den Hout komt, op het Plein of bij den Koekamp (de naam is niet welluidend), eenige zwermen feestvie- rende vogels van den Haarlemmerdijk inhalen, per schuit van zeve- nen uit Amsterdam vertrokken. De mannetjes zijn blauw of zwart geteekend, en hebben sliknatte, fijugekrulde bakkebaarden. Ze zijn voorzien van lange steenen pijpen, waaruit ze of rooken , of die ze los- jes bij den kop tusschen de vingers houden, en zoo met den steel naar beneden onverschillig laten slingeren. Merk de regenschermen. De wijfjes zijn wit. Zij houden haar opperkleed op, zoo dikwijls ze over een droppel water stappen , en dragen \'t geheel opgespeld als er wezenlijk plassen liggen van den regen van zaterdag. Zij eten gesta- dig uit haar zak: sommigen in den zwerm hebben daarenboven nog een toegeknoopte kinderluur met raondkost bij zich. Men ontmoet ze meestal in koppels van negenen: twee mannetjes op zeven wijf- jes. Ze dwalen een heel end ver, somtijds wel tot Heemstede of de Glip af, maar strijken \'s namiddags, onder een kruik bier en een bosje scharren, aan de Groene Valk of in den Aalbessenboom ne-



		32

		gezien had, en vlak tegenover hem gezeten was, tusschenbeiden zoo ironisch aanzag, dat zij eerst in \'t denkbeeld geraakte dat zij onbehoorlijk veel at, en derhalve begon voor alles te bedanken, en vervolgens tot de stellige overtuiging kwam dat zij gemorst moest hebben, en al haar best deed om een lonk in den spiegel te krijgen, om te weten te komen waar \'t zat; hoe ik, toen wij na den eten de Hertenbaan nog eens om- wandelden, in duizend angsten leefde, dat hij een streek met den parapluie zou krijgen van een of ander der met blauwe jassen gea- doniseerde ambachtslieden, die met beminnelijke, beminnende en beminde dienstmeiden aan den arm (uitgedost met zwartzijden hoeden en bruine gepalmde omslagdoeken) met groote stappen voortschreden, op welker heeren toilet hij niet nalaten kon de namen van «twijfelaar, heel stuk laken, kuitendekker, en sleepjurk" toe te passen. Na al dergelijke jammeren kregen wij den goeden, besten, liefdekwee- kenden envriendhoudenden robeutusxcrks aan �de Bel" in de diligence. Nog even stak hij het hoofd uit het portier om ons toe te roepen: «Niet veel zaaks!" \'t welk het reisgezelschap, op goede gronden, op zich toe kon passen. Daar reed hij heen. Wij wandelden te zamen nog even de poort uit; want ik noem het hek met alle Haarlemmers, die de poort ge- kend hebben, nog altijd met dien naam. En toen wij, over het Hazepa- tersveld heenblikkende, de zon zagen, die bloedrood onderging, en hare schoone tint mededeelde aan de witte schuimige wolkjes , die als dunne sluiertjes door de lucht dreven, durfde ik boerhave een mooie maan- dag voorspellen, en vergat hij , in \'t vooruitzicht van bloeiende Aristolo- nhia clematitis en levende wijngaardslakken , spoedig geheel en al den be- minnelijken bloedverwant, waarmee ik hem had in kennis gebracht.

		1839

		;



		CAMERA OBSCURA.



		RIJKSUNIVERSITEIT UTRECHT

		A06000003125303B

		0312 5303
		i



		HUMORISTEN.

		Het leguer treckt vast in met duizenden, een maght Zoo groot als Waterland noch oit te velde braght , En Kennemer, en Vries, en Zeeuw en Holland t\' zaemen. GIJSBRECHT VAN AKMS�EL. (�IT EEN BRIEF VAN MELCHIOK.) Beste HlLDEBEAND;

		Ik verneem met eeu zeker genoegen , dat er van tijd tot tijd iets van u gedrukt wordt; met een zeker genoegen, zeg ik; want wij hebben nog samen school gegaan. Ik heb toen altijd wel gedacht dat er wat in u zat, maar ik wist niet of er ooit wat uitkomen zou. Mijn va- der zegt evenwel dat hij dat altijd voorspeld heeft, ofschoon ik er mij niets van herinner; maar wel weet ik dat ik driemaal eeu hekel aan u gehad heb, omdat mijn vader u tot een voorbeeld van goed oppassen nam, en ik wist toch dat ge ook wel eens kattekwaad deedt, hild- tje! Denk maar aan de klapdeur van het Bonte Kalfje, die alle morgens om halftien , en iederen namiddag om drie uren werd openge- trokken, dat de bel rammelde, een kwartier lang, als het Fransene ge- bed al lang op school was voorgelezen. � Maar dat daargelaten, vriend; ik hoor dat gij weer iets op de pers hebt, en gij zult mij, op grond van heel goede kennis, wel vergunnen willen, u eenige raad- gevingen mede te deelen. Ik ken menschen, die dat veel liever doen bij wijze van recensi�n: daar zijn er, die de kopij onberispelijk en het gedrukte boek allerdolst vinden; maar ik hou van die methode niet, en kom liever met mijn raad voorop. Eerst echter wilde ik u vragen, ronduit vragen, of gij een humorist zijt? Ik denk het half, omdat het tegenwoordig zoo ijselijk aan de orde is. Kijk hildebrand , als gij een humorist waart, dat zou me leelijk spijten; ik zou haast zeggen, schoon mijn hart er bij breekt: � als gij een humorist zijt, hildebrand , leg drie stuivers uit, koop een touw , en... Maar gij zijt immers geen humorist, mijnwaarde! o Zeg dat gij het niet zijt. Daar is tegenwoordig zulk eene ontzettende consuintie van humor, 3



		35

		een zeer onduidelijk humorist. Bilderdijk zegt ergens, en zoo niet in zijne boeken, dan heb ik het uit zijn raoud, dat het precies het Hooftiaansche neskheid is; maar hooit en neskheid zijn, wat de tes- selschade er ook tegen doen moge, zulke oude humoristen, dat ik vrees dat die aanhaling de zaak voor \'t algemeen niet veel opheldert. En apr�s lont: wat heeft het algemeen er mee te maken ? De humo- risten zijn er, in grooten getale, en vermenigvuldigen dagelijks. Eerst- daags zien wij eene koninklijke humoristen-stoeterij. Wat weet ik waar \'t op uit zal komen ? Eerstdaags eene humoristische revolutie, eene op end op humoristische orde van zaken ; met eene hartroerende oude vrijster op den troon, met een kring van sentimenteele daglooners tot ministerie. Daar zullen in de vergaderzaal de eenvoudige, de onschul- dige kindertjes zitten; het leger zal bestaan uit duivenhartige blood- aards onder den hoogdravenden naam van medelijdende zielen; het rechterambt zal bekleed worden door menschen die tegen allo straf zijn; niemand dan een grijsaard zal er schrijver, dichter of geleerde zijn mogen, of tot de hoop des vaderlands worden gerekend, uitgenomen de humoristen zelve; ieder hunner zal een go�lijken oom en een onnoozelen neef hebben; maar, met uitzondering van deze lieve kin- deren , zullen de jongelingen als eene schadelijke uitvinding buiten \'s lands gezonden worden. Geen adel meer, geen rijkdom, geen live- reibedienden, geen pdt� de foie gras, geen kooien meer voor vogels, en geen modes meer voor dames; maar een aanmerkelijke invoer van huisjassen, sloffen, pijpjes, tuinstokken, kinderboekjes, Moederde Ganzen. Wat ik u bidden mag, hildebrand, ga niet onder de hu- moristen! Ten tweede, enz. enz.

		3\'



		DE FAMILIE STASTOK.

		De Aankomst. In [het kleine stadje D� werd, op een woensdag in de maand October, des namiddags omstreeks ��n ure , de steile ijzeren trede neer- gelaten van eene gele diligence, rijdende over D� van C� tot E� vice versa, en uit dezelve daalde, tot groote bemoddering van dengenen die hem onmiddelijk volgde, en die niemand anders was dan zijneigen cloak, uw onderdanige dienaar hildebrand. Hij had gereisd met een bleeke dame, die het rooken had verboden en gedurig de kronke!boch- ten van haar boa had zitten te verschikken, dan eens had gezucht, dan eens ingesluimerd was, dan eens eau de cologne genomen, dan weer eens geslapen had, en altijddoor leelijk geweest was. Op dezelfde bank met deze had een jong juffertje gezeten in een blauwen geruiten man- tel niet gedoken, het denkbeeld is te ruim, maar gestoken ; een man- tel, die, naar een langvergeten mode, vatbaar was om van achteren te worden ingehaald door een klein lapje van dezelfde stof, in den vorm van een souspied, op twee paarlemoeren knoopjes uitgespannen; de- zelve juffer had een stroohoed op met blauw gaas lint met bruine stre- pen, in groote lissen met stevige soutien opgemaakt, en een hardgeel sjaaltje om den hals. Zij was zeer bang voor de bleeke dame naast haar, en bleef op een schuwen afstand; soms had zij den goeden wil haar in \'t verschikken van haar boa te hulp te komen, en eenmaal had zij er werkelijk een dikachtig roodvingerig handje, met een ring die bijzonder veel op tin geleek , voor ontbloot; maar de bleeke dame had haar aangeblikt, en toen had zij haar neus gesnoten; volgens een in den omgang zeer deugdelijk stelsel, naar \'t welk de neus alle mispas- sen, voorbarigheden en malle figuren misgelden moet. Dit was het personeel van de achterste bank geweest. Op de volgende had een jodin gezeten, als een oostersche edelsteen, gevat tusschen twee christenen; zij verborg onder een groen nopjesgoed manteltje een klein kind, dat al haar trots uitmaakte omdat het niet schreeuwde, zelfs niet toen zij het omstreeks halfweg een schoone luier aandeed. Het kind nu was zeer klein, en had een zeer groote dot in den mond. Van de chris- tcuen , waartusschen zij gevat was, had de een een grooten rondglazi- gen zilveren bril, een zilveren sigarenkoker , een zilver potlood, een zil- ver horloge, benevens zilveren broek- en schoengespen, waaruit ik op- maakte dat hij een zilversmid was; en de andere een koperen doekspeld,



		:J7

		een koperen tabaksdoos, en een koperen guirlande op zijn buik, waar- uit ik besloot dat hij niet minder dan een banketbakkers meesterknecht zijn moest. De eerste haalde, daar er niet gerookt mocht worden, den zilveren sigarenkoker een paar malen uit den zak, alleen om \'t vermaak te hebben van hem open te doen, er een zilveren sigarenpijpje uit te halen, en er nog iets in te zoeken dat er niet in was , maar dat, zoo \'t er in was geweest, zeker beter te pas had kunnen komen dan het pijpje, en hem vervolgens weder dicht te sluiten , na alvorens meerge- meld pijpje, eerst met het voor- en daarna met het achtereinde naar beneden er in gepast te hebben; de laatste stak uit de koperen tabaks- doos eene niet onaardige tijdpasseering in den mond. De zilveren man had eene groote neiging tot spreken; de koperen scheen vast besloten te hebben, geen mond open te doen. De jodin had natuurlijk veel mee* achting voor den zilveren ; maar de zilveren was terughoudend voor de jodin. V��r den zilveren zat een knorrig, groot, dik man, dien ik- zelf niet toe dorst te spreken, want hij had twee jassen over elkaar aan, een dikken rotting in de hand, een kleur als of hij zoo pas van een vechtpartij kwam, en een uitdrukking even als of hij zich gereed maakte met den eersten die hein toesprak een vechtpartij te beginnen j \'t was ongetwijfeld een commissaris van politie, of een plaatsmajoor in poli- tiek. Aan zijne zijde sluimerde een jong mensch met gescheiden haar, zoo glad gekamd alsof het uit ��n stuk was, hooge jukbeenderen, een blauwe das, een turkoisen doekspeld, een roodgebloemd vest, heele korte toegeknoopte mouwen aaneen langlijvig bruin jasje, handschoe- nen met bont, en overschoenen, \'t Was een Duitsch kantoorreiziger. Daar naast � maar wat heb ik er aan, mijn talent te toonen in\'t be- schrijven van een reisgezelschap, dat volstrekt niet piquant was, en dat ik aan \'t begin van dit opstel reeds vaarwel had gezegd! Om korter te gaan: ik stapte van de trede, viel eerst bijna in de armen van een geknevelden heer, met een stijf been en gelen rotting, die de bleeke dame afwachtte, en bang zijnde dat iemand anders haar de hand toe- steken zou dan ZEd., de zijne alvast uitstak, dook onder de ladder d��r, die reeds tegen het dak van \'t voertuig, waarmee ik gekomen was _ywas opgezet; riep den knecht toe: _wdiezwarte koffer met eenH!"; gaf den conducteur, die met de maal naar binnen ging, mijn vijfje, en keek naar iemand om, die mijn goed zou kunnen dragen, zonder in de verzoeking te komen het aan zijn eigen adres te bezorgen. ,/Is uw� mijnheer willebram , als ik \'t vragen mag?" vroeg een zwak, pieperig stemmetje, blijkbaar toebehoorende aan iemand, die nog nooit een onbekende van de diligence gehaald had. De vraag was aan den commissaris van politie gericht. _;/Benje d.......mal, kerel," zei de commissaris van politie. //Moet hij uit dezen wagen komen?" vroeg op hupschen toon de man van het maagdelijk metaal. «Dat zal ik wezen;" zei ik, eene nadere beschouwing daarlatende van de zorg, waarmee het gezelschapsjuffertje voor haar hoedendoos.



		38

		was aangedaan en die zich uitte in de gedurige verzuchting: ,,l9 dat met me goed leven, kondelteur!" Het mannetje, dat voor mij stond, had zijn opvoeding waarschijn- Kjk in een weeshuis begonnen, en was nu bezig haar in een diaconie- huis te voltooien. Hij was hoog in de schouders, en stijf van knie�n, droeg een langen bruinen duffelschen jas, met het teeken zijner orde op de mouw, en had onder den arm een versleten portefeuilletje, waarin de boeken van een of ander leesgezelschap werden rondgebracht. �Ik moest een boodschap voor meheer doen," zei het mannetje, dat ik voor ongeveer achtenzestig jaar aanzag, �en nu zei meheer, dat ik meteen reis naar de dullezan zou gaan, om te kijken of meheer geko- men was. Uwe moet niet kwalijk nemen, dat ik uwe niet trekt kon." � Nu, daar men de alleronmenschelijkste beul zou moeten wezen, om \'t iemand kwalijk te nemen dat hij u niet kent, indien hij u nooit zijn dagen gezien heeft, schonk ik den goeden diaconieburger op dit punt eene volkoinene vergiffenis, liet mijn koffertje, tot dat het afgehaald worden zou, in de ��tustende Moor," en sukkelde met mijn nieuwen kennis naar liet huis mijns ooms; onder het faveur van onder weg vrien- delijk door hem onderricht te worden aangaande het doel van een groot gebouw met gothische deuren en vensters, waarop een toren stond met ordentelijke omgangen, appel en weerhaan,\'t welk hij zeide �de kerk" te wezen; als ook omtrent een breede streep groenkleurig vocht tusschen twee hooge gemetselde wallen, \'t welk hij verklaarde �de gracht" te zijn. �En dit is het huis," zeide hij; zijne oude beenen op een stoep zettende, en een goeden ruk aan een langen bel gevende, met die uit- drukking van gelaat, die bij een oud man te kennen geeft: ik kan het toch niet hooren of ze zacht of hard overgaat.

		De Ontvangst. Het duurde een minuut of wat alvorens een eigenaardig sloffen in het voorhuis de aankomst eener bejaarde keukenmeid verried, die eerst na- tuurlijk den aardappel, waaraan zij bezig was, had moeten afschillen, daarna den bak van haar schoot en haar beide voeten van haar stoof zetten, om vervolgens haar roode muilen aan te trekken, haar neus met het buitenste van haar hand af te vegen, haar eva in de schuinte op te slaan, en den langen weg te aanvaarden, die van de keukendeur tot aan den barometer twintig, en van den barometer tot de mat zes stap- pen vergde In dien lusschentijd bekeek ik den voorgevel van de woning. Het huis was, als mijn oom, burgerlijk, en schoon het huis ouder was, was hij toch, zoowel als zijn huis , van een vroeger eeuw. Het had een trapgevel, en de bovenste verdieping was met kruiskozijnen in het lood. Het had slechts c�ne zijkamer, met twee schuiframen inet mid-



		41

		naar de dilligence gegaan, maar had tot zijne verbazing gehoord dat die al lang aan was, en dat ik met den knecht was opgewandeld, enz. enz. De zaak was dat hij een singeltje had omgeloopen, tot dat hij ze- ker wist dat ik reeds lang onder zijn vaders dak zou ge�tablisseerd zijn , uit vrees van den verkeerden persoon voor mij aan te spreken. Nu, indien hij den commissaris van politie getroffen had, hij was voor zes weken een bedorven man geweest! �De neven moeten nu maar eens goed kennismaken," zei mijn tante, die tot de minzaamste aller schommelige huismoeders behoorde; �ze zijn toch allebei student." �Ja maar," zei pieter, nog lang niet gemeenzaam met het denk- beeld van eene kennismaking, �in verschillende vakken." Dat was waar, en zelfs op verschillende akademi�n. Maar ik ben nooit zoozeer Leidsch student geweest, dat ik niet altijd gaarne dronk op de harmonie tusschen de zuster-akademi�n, een toast, die immer gedronken wordt, waar Utrechtsche en Leidsche studenten bijeen zijn, maar die men evenwel niet te druk moet herhalen om geen twist te krijgen. Wat ons betreft, er kwam al spoedig gelegenheid voor een toast; want na nog een woord of wat met pieter stastok , ter infor- matie waar hij te Utrecht woonde, waarop het antwoord was ten huize van een catechizeermeester in de Lij sbethstraat; en na een kort gesprek met mijn oom over het nieuws dat er niet was, en een dito met mijn tante over het goudlederen behangsel in de kamer, waarvoor zij ook wel had hooren zeggen dat de muilenmakers te Waalwijk, v��r dat zij door den brand geru�neerd waren, groote sommen zouden hebben willen geven, kwam het diaconiemannetje (dat ik bij deze gelegenheid met den naam van keesje hoorde versieren) binnen met de boodschap , dat de wa- gen van twee�n net voorbijging; waarop tante, na alvorens haar bril te hebben afgezet, opstond, een kastje opende en daaruit te voorschijn bracht een fleschje met van der veen\'s elixer, een fleschje met �erger dan de cholera", en drie glaasjes. Oom wenschte mij frisschen morgen. De verdere afloop van dien dag was als gewoonlijk bij een eerste kennismaking. Wij bevielen elkander onderling, en ik werd dikke vrin- den met pieter. \'s Middags stal ik het hart van mijn tante nog eens door van schorseneren te houden, en bewoog mijn oom bijna tot tra- nen door met opgewondenheid van een gestoofde kabeljauwshom te spreken. Om pieter ook een genoegen te doen wist ik eenige ken- nis van zijn vak te verraden, door de definitie van Justitia en van Usus- fructus te pas te brengen. Na den middag nam mijn oom een slaapje bij den kouden haard, en ging mijn tante eens naar boven. Daarna dronken wij te zamen recht gezellig thee, zagen de achterkamer op haar voordeeligst, en wat dies meer zij. Mijn oom was iemand wiens grootvader en vader een zeer bloeien- de , en die zelf een vrij bloeiende lintweverij gehad had; om de strikte waarheid te zeggen, moet ik bekennen dat hij ze nog had, maar er werd volstrekt niet meer in gewerkt, en op de zolders lag nog een aan-

		«



		42

		zienlijke partij oortjesband , die hij �liever daar zag verrotten, dan haar onder de markt te verkoopen." Hij behoorde alzoo tot die menschen, die hunne zaken aan kant gedaan hebben en, het uitzicht op verdere winsten opgevende, zich met een vrij aardig inkomen, een onverzette- lijken afkeer van stoommachines, en de Haarlemmer Courant tevreden stellen. In den loop van den avond kwam het uit dat hij een bijzon- dere genegenheid had voor het stopwoord �al zeg ik het zelf," alleen overtroffen door de verslingerdheid van zijne echtgenoot aan den uit- roep �wel heeremijntijd !" welke termen dit echtpaar buitengemeen be- minde; ofschoon ik zeggen moet dat zij ze somtijds afwisselden met de bevallige tusschenvoegse�s van: �wat hamer", �goede genadigheid," /,och grut" en andere dergelijke vloeken meer, die een balk in hun wapenschild voeren. De student petrus stastokius Jun. had daarte- gen niets in te leggen dan zijn geliefkoosde verzekering �waaratje," waarvan ik evenwel, om billijk te zijn, erkennen moet, dat hij in \'t geheel geen misbruik maakte.

		Hildebrand ziet de stad, en Pieter verstout zich pot te spelen. Ik werd des anderen daags om zeven uren wakker, en toen ik de groene saaien gordijnen openschoof om te zien wat voor weer het was, � welke was mijne ontzetting, te bemerken dat (wij sliepen op dezelfde kamer) pieter zich reeds geperpendiculariseerd had, en bezig was om, met den bril op , een paar schoone kousen aan te trekken, waarin zijne moeder den vorigen avond plichtmatig hieltjes gemaakt had. De oudere stastok was een man van de klok, en stond diensvolgens om zes uren op, ten einde om halfacht aan het ontbijt te zijn; en daar hij volstrekt niets te doen had, vulde hij den tusschentijd met pijpjes rooken aan. Opmerkelijk is het, dat naar mate men minder bezigheid heeft, men des te bekrompener over den tijd denkt. Indien men den goe- den pieter stastok Senior het moeielijke vraagstuk omtrent de ze- telplaats van den wil had voorgelegd, zou hij, indien hij daartoe ge- noegzame tegenwoordigheid van geest gehad had, zijn wijsvinger op twee duim afstands van zijn maag hebben moeten leggen, door die be- weging datgene zijner ingewanden aanwijzende, \'t welk hij zijn �goud horloge" noemde. En inderdaad, indien ik mij door een goud horloge moest laten regeeren, ik zou van zulk een geregeerd willen worden; want een goed, groot, dik en vet uurwerk was het, met twee kasten over elkaar; en daar het iederen morgen, klokke negen, met de toren- klok werd gelijk gezet, liep het doorgaans volmaakt. Ik vond mijn oom in de voorkamer (die zulk een heiligdom niet scheen te wezen als ik mij wel voorgesteld had) juist daar hij van onder



		43

		de handen van zijn barbier kwam. Hij had zijn slaapmuts nog op het kale hoofd, daar hij gewoon was die niet v��r elf uren voor zijn pruik te verwisselen. �Mooi weertje, neef hildebrand;" riep hij mij toe; �mooi weer- tje, al zeg ik \'t zelf." Tante, die reeds zat te breien, zette, ten gevolge eener zeer oneigen- aardige gewoonte, haar bril af, om mijne robe de chambre te bekijken, en na een �heeremijntijd! zijn die dingen weer in de mode?" (het was in 1836) begon zij een optelling van al de japonnen met sjerpen, die haar vader en haar man in vroeger eeuwen gedragen hadden, en die, naar haar voorgeven, nog boven in een kast hingen. Oom vond dat het veel te gemakkelijk was voor een jong mensch, en in de oogen van PETRUS geleek ik in dit oohtendcostuum zoo vol- maakt op de grootste Jannen der Utrechtsche akademie, dat hij mij, geloof ik, voor een overgegeven lichtmis begon te houden. De Bijbel werd opengeslagen, en mijn oom las er uit voor. Eerwaar- dige gewoonte! Waarom is zij zoo bijna uitsluitend tot de burgerlijke huishoudens bepaald, en raakt zij ook zelfs daar meer en meer in on- bruik? Mijn oom las niet welsprekend, niet mooi, zelfs niet goed op sommige plaatsen � maar het was stichtelijk, want hij las den Bijbel; het was goed, want hij las met eenvoudigheid; het was schoon, want het was hem aan te zien dat hij geloofde. Hij las Luc. X, en bijzonder trof mij, in dezen kring en uit dien mond, het 21ste vers: �Ik danke u, Vader, Heer des hemels en der aarde, dat gij deze dingen voor de wijzen en verstandigen der aarde verborgen hebt, en hebt ze den kin- derkens geopenbaard." Na den ontbijt ging pieter �aan zijn examen werken", \'t welk be- stond in zeer breedvoerige tabellen van de Instituten te fabriceeren, met roode, blauwe en zwarte inkt geschreven; en ik volgde hem naar zijn kamer, waar ik mij tot koffietijd met een paar boeken bezig hield. En nu was het oogenblik daar, dat mijn neef mij aan de stad en de stad aan mij vertoonen zou. Wij gingen dan samen uit, en daar hij een rotting had, liet ik den mijnen thuis. Wij zagen dan: eerst de gracht, daarna de korenbeurs, en vervolgens twee kerken, waarin praalgraven, en kosters die een fooi begeerden, als ook in een derzelven een orgel, dat, op het Haarlemsche na, het mooiste der wereld was, eene eer die ik te Gouda aan het Goudsche, te Leiden aan het Leidsche, te Alk- maar aan het Alkmaarsche, te Zwol aan het Zwolsche, en nu weder te D. aan het Deesche hoorde toe�igenen; zoodat het de zaak van de �4de klasse des Koninklijken Nederlandschen Instituuts worden zal, om daaromtrent een prijsvraag uit te schrijven. � Wij beklommen zelfs met levensgevaar den toren van een der kerken, en maakten er de opmer- king, dat het er woei, en dat er rondom de stad veel weiland, veel wa- ter, en veel molens waren. Daarop begaven wij ons naar het stadhuis, en bevonden dat onze voorvaderen n�g beter schilderden, en er n�g

		-



		44

		gezonder uitzagen dan wij; ook had ik tegelijk gelegenheid het man- nelijke voorkomen der Deesche dienders te bewonderen. In zijn ijver om mij alles te laten zien, bracht pieter mij zelfs naar de vleesch- hal, en over de vischmarkt, en eindelijk aan eene groote vierkante eendenkom, die hij �de haven" noemde. Al voortgaande informeer- de hij zich zeer sterk, hoe veel colleges de juristen te Leiden op ��n dag hadden; en of het bij prof. A. fideel was op de th�\'s; als ook welke colleges gemelde hooggeleerde in \'t hollandsch gaf; en hoeveel of prof. B. dicteerde; of iedereen bij prof. C. maar een testimonium krijgen kon; of prof D. liefhebberijcolleges hield, en of ik smallex- buro wel eens gezien had; tegen welke berichten hij de zijnen omtrent de Uitersche Juris professores met eene eerlijkheid inwisselde, eene be- tere zaak waardig. Hij verzuimde niet den billijken Utrechtschen trots op prof. van heusde en op de moeielijkheid van een mathesis�xamen in \'t latijn, te pas te brengen; en toen ik \'t gesprek voor de afwisseling op lichtvaardiger onderwerpen wendde, kwam het uit, dat hij , pietek stastok, zonder evenwel hartstocht voor die spelen te koesteren, wel eens domin�de, ja zelfs wel eens biljartte. En daar wij juist v��r een koffiehuis stonden, noodigde ik hem zich in de laatste kunst met mij te meten. Pietek stastok had noch den moed, noch den slag mij iets aan te bieden; daarom bestelde ik een bittertje voor mij zelven, en hij ins- gelijks voor zich. Op dat oogenblik sloeg de klok boven \'t buffet twee uren, en zag ik aan den overkant der straat de diligence afrijden, die mijn oom in staat zou stellen ons voorbeeld te volgen. Er waren vrij wat menschen in het koffiehuis; maar daar wij met nie- mand dan met het biljart te maken hadden, en geen hunner speelde, hinderden zij ons volstrekt niet. Pieter sloeg de mouwen van zijn sluitjas op, en vertoonde de groote gesteven boorden van wat zijn moeder, hoe algemeen europeesch die dracht ook geworden zij , nog altijd een engelsch hemd noemde ; daarop verzocht hij den jongen zeer beleefd om eene �goede queue." De jongen gaf hem natuurlijk de beste die in het rek was, en wij trokken wie v��r zou spelen. Die eer viel mij te beurt, en de partij begon. Wij hadden evenwel nog nauwelijks eenige punten gemaakt, toen een luidruchtig geroep van �pot, jongen!" al onze zaligheden verstoorde. Het geroep kwam van een winderigen jongen advocaat, die pas voor de studentensoci�teit te Utrecht bedankt had, en nu nog voorhing¹ op de particuliere soci�teit te D., en van dit interregnum gebruik maak- te, om allendag in het koffiehuis �de Noordstar" pot te maken. �\'Vierentwintig uit, mijnheeren!" riep de jongen ons toe, en tegelijk het korfje schuddende, waarin hij de potballen had, bood hij ze ons aan. Ik trok er een; en met een gezicht, waarover een kleine stuiptrekking scheen te gaan, stak pieter , dien ik ondertusschen als geen grooten mingo had leeren kennen, zijn hand almede manmoedig in den korf. Daarop kwamen al de_a habitu�s van den pot uit hunne hoeken en vroe-



		45

		gen dopjes voor hunne pijpen, de jongen deelde de eigen queues rond, en de jonge advocaat nam in persoon het krijt om op te schrijven. �Wie van de heeren heeft het aas?" �Ik," riep een barsche stem, die aan niemand anders toebehoorde dan aan den heer met de twee jassen over elkaar, dien ikindedili- gence voor een commissaris van politie gehouden had; het bleek mij echter dat hij volstrekt geen commissaris van politie was, maar wel piqueur der kleine manege die te D. aanwezig was, en tevens eigenaar van de kleine comedie, die daar insgelijks bestond. _;,Wie van de heeren de twee?" Pieter stastok ging zelf naar de lei om den jongen advocaat in te fluisteren dat hij het was. //Zoo! zal jij ook pot spelen?" vroeg de jonge advocaat, die als stadgenoot mijn neef wel kende. Pieter werd bleek. De drie had ik. De vier had een bejaarde tweede luitenant van de infanterie, met de medaille van twaalfjarigen dienst. De vijf had een chirurgijnsleerling, die te veel tijd had. De zes een kort dik man met stoppelig grijs haar, die een graankooper scheen te zijn. De zeven een jong mensch van drie�ntwintigjaar, die student geweest was, maar om slecht gedrag thuis gehaald, waarvoor pieter bang was, te meer daar hij hem zeer gemeenzaam behandelde. Deze scheen de boezem- vriend van den bejaarden luitenant der infanterie met de medaille van twaalfjarigen dienst te wezen. De advocaat zelf had de acht, en de negen was in handen van een jongeling van drie�ndertig jaren, ineen leverkleurigen pantalon, die op zijn moeders zak leefde, een houd hield, nooit iets had uitgevoerd, en in groote achting stond bij den kastelein van het koffiehuis de Noordstar. Toen de jonge advocaat de namen van alle de heeren netjes had opgeschreven, nam de biljartjongen het krijt in de eene en den klei- nen bok in de andere hand, en gilde met al de kracht, die een kind van veertien jaren over kan houden, als hij den geheelen dag en den halven nacht op ��n been staat, te midden van de uitwaseming van menschen en pijpen: ,/Aas acquit, twee speelt!" Petrus stastokius Junior moest alzoo op het acquit spelen, en hij maakte zich werkelijk tot dien arbeid gereed. Te dien einde lei petrus stastokius Junior zijn pijp neer; maakte de punt van zijn queue wel een halven voet ver wit; plaatste zijn bal met de linkerhand op drie vierde; drukte de vier vingers van zijn linkerhand op een handbreed afstands van denzelven bal op \'t biljart; krulde den duim bevallig om, zoodat hij aan \'t geheele gezelschap zijn tot op \'t leven afgesneden nagel vertoonde, en begon met de rechterhand de queue tusschen duim en vingers heen en weder te bewegen op eene wijze, die deskundigen //Zagen" noemen. Tot zoo ver ging petri stastoki� wetenschap om op het acquit te spelen. Ja, hij had zelfs een flauwe notie van de theorie van half bal



		46

		raken; maar daar het hem aan practijk in het edele potspel haperde, was hij bijna zoo wit als zijn bal, en stiet hem eindelijk krampachtig er op los, met dat gevolg dat hij klotste, en a faire lag voor den rech- ter hoekzak. Het zou onmenschelijk geweest zijn hem te maken, en daarom mijn eigen bal stevig houdende, bracht ik den zijnen naar onderen, een goed eind voorbij den milieu. Daarop nam de bejaarde luitenant der infan- terie zijn pijp tusschen zijn grauwe knevels, en speelde met de lin- kerhand op goedaf; maar werd niettemin met �een beest" gesneden door den chirurgijnsleerling; waarop de verloopen student, die onder ons gezegd een grappenmaker was, zeide: dat die chirurgijns niet leef- den of ze moesten wat te snijden hebben. De graankooper verzocht daarop den jongen om acquit voor hem te zetten, en bleef met een wijs gezicht en onder het genot van zeker mengsel van geestrijk vocht en suiker, \'t welk in \'t gemeene leven een sneeuwballetje genoemd wordt, in \'t Handelsblad turen, en de verloopen student zijn sigaar op den rand van \'t biljart neergelegd hebbende, stiet met veel noncha- lance en verschrikkelijk hard op \'t acquit, welk voorbeeld van hard spelen door den advocaat met gelijke woede werd opgevolgd. Nu was de beurt aan den jongeling van drie�ndertig jaren met den leverkleurigen pantalon, die van het systema uitgaande, dat hij zijn bal voordeelig moest trachten te verkoopen, nooit op goedaf speelde, als hij zeker wist dat hij een bal maken kon. Hij maakte; en zoo gebeurde het dat PETBUS stastokius andermaal op het acquit spelen moest. Hij was nu zoover, dat het zweet hem in groote parels op het voor- hoofd stond. �Dat wordt een coll�, mijnheer;" riep de barsche stem van den piqueur. Pieter sprak niet; maar in zijne desperate poging om den geduch- ten spreker eens niet te logenstraffen, en in een van die dwaze inbla- zingen van hoop, waaraan slechte spelers somtijds gehoor geven, dat namelijk het goed geluk voor hen zal doen wat hunne kunst niet ver- mag , raakte hij den acquitbal zoo fijn, dat hij hem, tegen alle etiquette aan, in den linker hoekzak �sneed." �Dat doet men niet, mijnheer!" riep de piqueur, hevig met de queue op den grond stampende. �Het was een ongeluk;" stamelde pieter, die nu zoodanig trans- pireerde dat ik vreesde dat zijn bril op den vloed zou afdrijven. �Het was een lompigheid;" brulde de piqueur. �Leve het snijen!" riep de chirurgijnsleerling. �Die mijnheer is gevaarlijk?" schertste de bejaarde luitenant. �Aas ��n app�l, drie acquit, vier speelt?" riep de biljartjongen. Ik geloof dat mijn neef poogde in een onverschillige houding zijn neus te snuiten, maar het had er niets van. Het derde toertje liep goed voor petiivs af, maar het vierde was geschikt om hem er gansch onder te werken. De piqueur lag voor deu middelzak, het was een gemakkelijke bal; een kind kon hem maken.



		47

		�Je kunt hem best sauveeren," zei de piqueur, �en goed afkomen ook." Dit was volmaakt overeenkomstig de gezindheden van pieter , die, uit aanmerking van den snijbal, voor geen geld ter wereld hem maken wilde, zelfs al moest hij er slecht op afkomen. Maar daar de piqueur een gevreesd potspeler was, en sedert onheugelijke jaren, van de drie potjes die gespeeld werden er twee in zijn zak stak, riepen natuurlijk al de anderen: �stop weg; stop weg!" Pieter stootte niettemin met het voornemen om hem stellig niet weg te stoppen; en toch scheelde het zoo weinig of hij had hem weg- gestopt dat de winderige advocaat, die in \'t gewoel was opgestaan, uitriep: �hij zit!" waarop de verloopen student, die als gezegd is, een grappenmaker was, geestig antwoordde: �als hij een stoel had;" waar- op allen lachten. �Wacht wat!" riep de chirurgijnsleerling, die voor \'t snijen was; �hier is nog een zak!" En inderdaad ! petrus stastokius had geheel buiten zijn eigen voor- kennis of medeweten een doubl� gemaakt, waarop allen juichten, be- halve de piqueur, die op een grimmige wijze nog een glas bitter be- stelde en de Goudsche courant opnam, alleen om haar hard weer neer te smijten. Men speelde voort, en na al de wederwaardigheden, die hij had door- gestaan , werd mijn vriend pieter weder vrij kalm, waartoe vooral mach- tig medewerkte dat hij een paar malen acquit moest leggen. Maar op eens werd zijne rust akelig verstoord door den uitroep van deu jon- gen: �vier driemaal, zes acquit, zeven speelt! mijnheer hastok (de St was onduidelijk geschreven) de Vlag!" Nu was er geen eind aan de kortswijl en de grappen van den chi- rurgijnsjongen, en den verloopen student, en den advocaat, en tien jongeling van drie�ndertig jaren met den leverkleurigen pantalon. De een noemde hem een Mingo, de ander een blauwbaard; de derde een boa constrictor; allen tezamen: �den mijnheer van de vlag." De be- jaarde luitenant, die op drie stond en met den verloopen student ge- assureerd was, wilde zich doodstooten en hem voor een daalder koo- peji; de graankooper, die tegen die manoeuvre was, zei dat pieter veel te sterk speelde om het aan te nemen; de chirurgijnsleerling bestelde den bokaal voor mijnheer stastok , die den pot �op schoon" dacht te winnen; � het was een leven als een oordeel. En onder dit alles stond, met ver- wilderden blik, het onschuldig voorwerp van al dit rumoer, altijd maar krijt aan zijn queue te doen. De beurt kwam weer aan hem. �Welke bal?" vroeg hij verward. �Die witte!" riep de verloopen student, die een grappenmaker was. �Die ronde!" zei de chirurgijnsleerling, niet minder aardig. �De beste," zei de leverkleurige pantalon, die ook iets zeggen wou. �De benedenste," zei de dikke graankooper, die medelijden had. Nu was het zoo gelegen , dat het vrij onverschillig was met welken bal de arme pieter, die geen drogen draad meer aan \'t lij f had, op



		43

		dat merkwaardig oogenblik spelen zou, aangezien beide ballen, de een boven , de ander beneden, stijf en allerstijfst coll� lagen; ik herinner mij niet in al den tijd dat ik me� gebiljart heb � nu slaapt mijn queue voor immer in haar zelfkanten graf�ooit zulk een stijven coll� gezien te hebben. De verloopen student bood mijn neef den bok aan. Pieter zag hem aan met een blik van machteloozen haat, en stootte een voet of drie mis. «Strijk de vlag!" riep de chirurgijnsleerling. Zij was alreeds gestreken. De piqueur had zich bij voorraad gewroken. Van dat oogenblik aan bood de luitenant pieter een gulden; maar hij was te confuus om te verkoopen. In den volgenden toer maakte ik hem, uit medelijden; den daarop volgenden verliep hij , en had de satis- factie dat de luitenant hem een beschuitje voor zijn bal bood; met een mispunt besloot hij, in den voor hem laatsten toer, zijn carri�re in het edele ballenspel; en daar hij zeer veel haast scheen te hebben om te vertrekken, brak ik, die nog een enkel app�l te verliezen had, mijn bal op, vooral ook om een einde te maken aan de sollicitati�n van den jongeling met den leverkleurigen pantalon, die nu zichzelven voor een achtentwintig aan stastok verkoopen wilde, in welk aanbod hem al de vroolijke jongelui ondersteunden. Op straat gekomen scheen de frissche octoberlucht pieter weer moed en pedanterie toe te waaien. �Daar zijn goede spelers onder," zei hij, �maar toch waaratje geen � een, die eigenlijk uitmunt. Ik had een kromme queue," voegde hij er bij, �en heb je wel gezien hoe de hoekzakken trokken ?" Ik had alles gezien, en wist dat de graankooper het potje zou gewonnen hebben voor wij thuis waren. Het eten stond reeds op tafel. Pieter had geen honger.

		Het diakenhuismannetje vertelt zijn historie. Drie\' dagen had ik bij de familie stastok vertoefd, en in dien tijd was ik groote vrienden met keesje geworden. Een paar malen had hij mij door de stad vergezeld om mij den weg te wijzen, als ik boodschap- pen te doen had , en daar hij als vele oude lieden snapachtig was, en ik in dat gebrek somtijds met vele oude lieden deel, hadden wij dik- wijls te zamen vrij wat afgehandeld. Keesje was een eenvoudig, braaf, goedaardig mannetje. Hij had een flauwe herinnering van zijn va- der, die borstelmaker geweest was, en groote zilveren gespen op zijn schoenen had gedragen. Behalve de gespen, herinnerde hij zich niets meer van hem dan zijn dood, en hoe hij met een groote huilebalk en lange witte das achter zijn lijk gegaan was; en hoe er, toen hij thuis kwam, een zwarte doek over den spiegel hing j en hoe hij, bij de



		49

		gelegenheid zoo veel geraspte broodjes had mogen eten als hij maar wilde; en dat daar een lange moei was bij geweest, die zooveel witten wijn gedronken had, dat een dikke oom gezegd had : �je krijgt niet meer." Zijne moeder had hij nooit gekend. De dikke oom had hem naar \'t Weeshuis gebracht; hij had er leeren spellen, en toen was hij op timmeren gedaan;\' maar hij was te zwak voor dat werk, weshalve men hem bij een apotheker besteld had, om flesehjes te spoelen, en te stampen; een baantje dat juist niet rijk is aan schitterende vooruit- zichten. Vijftien jaar had hij er gediend, maar daar hij maar heel weinig lezen kon, en hij dikmaals tegelijk twee halfpints flesschen, drie kinderglazen, een amplet, een likkepot en een pakje poeiers weg moest brengen, was \'t hem eindelijk eens gebeurd dat hij den salebdrank gebracht had bij iemand die obstructies had, en daarente- gen de poeiers met jalappeharst bij eene dame die aan diarrh� leed, waarop hij, als niet genoeg geletterd , ontslagen werd. Sedert was hij looper voor een kantoor, en daarna huisknecht bij onderscheidene lie- den geweest, waarvan sommigen dood eii anderen geru�neerd waren; en daar hij, bij de groote opruiming, te oud was geweest om naar Frederiksoord te worden gezonden, had eindelijk het Weeshuis hem overgedaan aan het Diakoniehuis. En nu werd hij op zijn ouden dag nog door mijn oom en een paar lieden van diens slag gebruikt tot het smeren van schoenen, uitkloppen van kleeren, wegbrengen van de courant en, in ��n woord, tot het doen van min gewichtige boodschap- pen. Hetgeen, volgens de berichten van mijn oom, \'s mans carri�re net meest had gedwarsboomd , was zijne verregaande onnoozelheid en daaraan ge�venredigde menschenvrees. Behalve de achterkamer met het hooge licht, die om het huis van den buurman heensprong, en waarachter de keuken was, was er aan het huis van petbus stastok Senior nog een achterkamer, waarin ik u nader denk binnen te leiden, naar een kleinen tuin, waarop zij uit- zag, niet oneigenaardig de tuinkamer geheeten. Wanneer men de plaats-deur uittrad, had men eerst eene soort van trottoir van gele klinkers, van omstreeks drie passen breed, en wanneer men dan over eene hooge rollaag van blauwe klinkers \' heenstapte, waarv��r aan de overzijde drie voetschrabbers waren geplaatst, was men eensklaps in het kleine elyse�m van mijne tante. Men zag er een grooten appel- boom, waaraan soms meer dan een dozijn reinetten groen werden, verscheidene rozenperken, waaromheen in \'t voorjaar een kring van gele krokussen bloeien moest, meer dan ��n seringenboom, twee gou- denregens , een dubbelen kers, en tegen den muur aan den eenen kant een wingerd, en aan den anderen een moerbeienboom. De paden wa- ren niet met gewoon gras, maar met roode en witte madeliefjes en zee- gras omzoomd. Omtrent dezen tijd stonden er verscheidene potten met ¹ In de beide eerste uitgaven vermeldde ik roode, doch ben onderricht ge- worden dat zoodanige klinkers niet bestaan. Ik moet mij dus verzien hebben.



		50

		asters, en twee of drie dahlia\'s in bloei; en achterin was een groen geschilderd prieeltje met vijfblad, kamperfoelie, rupsen en spinnen. Daaraan belendde de fabriek, waaraan, tegenover \'t prieel, eene kleine loods was uitgebouwd met een klein plaatsje, waarop keesje zijn huiswerk verrichtte, waarom een klein hekje. In dit prieeltje zocht ik , op zaterdag morgen na den ontbijt, met een boek onder den arm, het zonnetje. Waarom ik het boek niet opensloeg zal terstond blijken. Ik had nog nauwelijks met mijn zakdoek het stof van de bank van \'t prieeltje geslagen, en was bezig, op mijn gemak nedergezeten, met de oogen op het loodsje, het plaatsje en het hekje gericht, mij te verlustigen in het denkbeeld, hoe goed alles bij mijn oom en tante in de verf was, als de plaatsdeur openging en keesje ver- scheen. Daar hij den geheelen tuin doormoest om ter plaatse zijner bestemming te komen, en hij bijna zeventig jaar op de schouders torste, had ik tijds genoeg om op te merken, dat er iets aan scheel- de. Hij strompelde eerst bijna tegen de rollaag aan, waarop hij niet scheen verdacht te wezen, schoon hij er sedert jaren alle morgens om halftien uren overheen moest stappen; hij liet den zondagsenen rok van mijn oom, dien hij over den arm had, in het zand sleepen, cu eer hij den appelboom voorbij was, was de borstel, dien hij in de hand hield, tweemaal gevallen. Als hij nader kwam, zag ik dat zijn wangen zeer bleek en flets waren, onder zijn niet zeer net onderhouden baard: zijn geheele gelaat was betrokken; zijn oogen waren dof, en toen hij mij voorbijging was het niet als anders: «lief weertje, meheer!" maar hij nam zijn hoed stilzwijgend af, en strom- pelde naar het plaatsje. Met een diepen zucht trok hij daarop zijn jas uit, zoodat hij mij, in zijn eng zwart vest met mouwen, al het magere en gebogene van zijne gestalte zien liet. De roode blikken ta- baksdoos, die half uit den eeneu vestzak stak, bleef onaangeroerd, en met wederom een diepen zucht hing hij den rok van mijn oom over den knaap. Met een nog dieper zucht greep hij den borstel op, stond cenige oogenblikken in gedachte tegen de haren op te strijken, en begon toen den rok te borstelen , beginnende met de panden. �Hoe is \'t keesje! Gaan de zaken niet goed?" riep ik hem toe. Keesje borstelde altijd door. Hij was wat doof. Wanneer men den volzin herhalen moet, die men op een eenigs- zins meewarigen toon heeft uitgesproken, is \'t glad onmogelijk, het met dezelfde woorden te doen. Ik stond op, kwam een stapje na- der , en zei wat harder: �Wat scheelt er aan, kees?" Kees ontstelde; zag mij aan; en bleef mij een oogenblik met strakke oogen aanzien; daarop vatte hij weer een mouw van mijn ooms zon- dagschen rok, en begon op nieuw te borstelen. Er liep een traan langs zijn wangen.



		\'
		51


		//Foei, kees!" zei ik, �dat moet niet wezen; ik zie waterlanders, dunkt me." Keesje veegde zijn oogen met de mouw van zijn vest af en zei: �\'t Is een schrale wind, meheer hildebrand." �Ei wat keesje!" zei ik, �de wind is niemendal schraal. Maar daar schort iets aan, man! Hebje een courant verloren ?" Keesje schudde het hoofd, en ging hardnekkiger dan ooit aan\'t schuieren. �Kees!" zei ik: �je bent te oud om verdriet te hebben. Is er iets aan te doen, vrind?" De oude man zag vreemd op bij het hooren van het woord �vrind". Helaas, misschien was \'t hem op zijn negenenzestigste jaar nog ge- heel nieuw. Een zenuwachtige glimlach, die iets verschrikkelijks had, kwam over zijn mager gezicht: zijne grijze oogen luisterden eerst op, werden toen weer dof, en schoten vol tranen. Zijn gansche gelaat zeidc: ik zal u vertrouwen. Zijn lippen zeiden: �Hoor reis, meheer! Kent uwe Klein Klaasje?" Hoewel ik nu een zeer specialen vriend heb, die nicolaas gedoopt is, en van wien \'t niet onmogelijk was dat keesje hem wel eens ge- zien had, zoo kon ik echter onmogelijk op gemelden nicolaas den naam van Klein Klaasje toepassen, aangezien hij een zeer �lange blonde jongen" is, en nooit zou ik hebben willen gelooven dat ge- melde nicolaas, hoe onaardig hij ook somtijds wezen kan, de oor- zaak zou kunnen zijn van ouden keesjes tranen. Ik antwoordde dus dat ik Klein klaasje niet kende. �Heeft meheer pieter hem uwe dan niet gewezen! De heele stad �kent Klein klaasje. Hij krijgt centen genoeg;" ging keesje voort. �Maar wat is het dan voor een man ?" vroeg ik. �Het is," zei keesje, �in \'t geheel geen man. \'t Is een dwerg, �meheer! een dwerg, zoo waar as ik hier voor je sta. Je kent er mee �in een spul reizen. Maar \'t is een kwaad kreng. Ik ken em goed." Ik wenschte hartelijk naar wat meer orde in de berichten van keesje. �Hij is uit het Huis," hernam hij , na een oogenblik zwijgens: �hij �loopt over straat als een gek. Hij wint geld met zijn bochel. Als �er een school uitgaat, leggen de jongens centen bij mekaar, en �laten Klein klaasje dansen. Dan springt ie om een stok net as �zoo\'n aap, en dan maakt ie zijn bochel wel eens zoo groot. Ik heb �geen bochel, meheer!" liet hij er met een zucht op volgen. Terecht begreep ik dat keesje minder jaloersch was van den bochel dan van de centen die hij opbracht. �Ik wou", ging hij op een treurigen toon voort, den rok een veel harder streek met den schuier gevende, dan voor laken van negen gulden dienstig was: �ik wou dat ik een bochel had. Ik zou niets uitvoeren; ik zou centen krijgen; ze zoueu om me lachen .... Maar ik zou niet drinken," zei hij ineens op een anderen toon, en toen den volzin omkeerende, voegde hij er, zeer bedaard den rok van den



		52 knaap nemende en hem opvouwende , nog eens bij : //drinken zou ik niet.// //Keesje,// zei ik, //toen je den tuin doorkwaamt, en toen ik je aansprak was je bedroefd, en nu lijk je wel wat boos te zijn; ik zie je liever bedroefd!// De oude oogen schoten weer vol tranen; hij stak zijn dorre handen naar mij uit; en ik vatte ze, toen hij ze, beschaamd over zijn gemceu- zaamheid, terug wilde trekken, en liet ze niet dan na een bemoedigend drukje varen. �Och," zei hij � //och, meheer weet dat zoo niet; � maar ik //ben � ik ben veel bedroefder dan boos. Maar Klein klaasje heeft //me mishandeld. Klein klaasje is slecht. De menschen,// ging hij voort, naar het schoensmeer bukkende, //de menschen denken soms //dat hij gek is; maar hij is slecht.// //Hoor eens, kees !// zei ik, een klaptafeltje op een ijzeren poot opslaande; //ga hier eens wat zitten en vertel me reis geregeld, wat heeft Klein klaasje je gedaan.// //Het zal niet helpen,// zei keesje, //maar ik zal het doen, als u \'t niemand zegt. Kent meheer et Huis?// //Welk huis?// //Van de Diakonie.// //Ik heb het in \'t voorbijgaan gezien.// //Goed. Et is een leelijk huis, is et niet? een leelijk huis, met //rooie deuren en vensters; en van binnen alles rood en alles donker. //Nu; meheer weet wel dat we daar allemaal arm zijn, allemaal even /arm , � ik kan et niet anders zeggen, net precies, denk ik wel, als //op \'t kerkhof. Ik en een ander verdienen iets, maar et helpt niet. VVe brengen et bij den vader; en de vader geeft ons alle weken //zakduiten. Dat is goed, meheer! dat is heel goed. Als ik oud //word, verdien ik geen koperen cent meer; maar ik krijg toch den //zakduit. Hier,// zei hij , een bonten katoenen zakdoek uithalende, //dezen, en,// op zijn tabaksdoos kloppende, //en deze, heb ik van //mijn zakduit gekocht.// Het was aandoenlijk een man van negenenzestig jaar te hooren spreken van //als ik oud word!// //Klaas,// � ging hij voort� //zoo als meheer wel begrijpt, krijgt //ook een zakduit. Maar wat doet klaas? Klaas doet niets, dan //nou en dan de straat voor iemand wieden. Klaas houdt zich gek; //klaas danst met zijn bochel; en als ie centen krijgt van de lui en //van de kinderen, dan wandelt klaas de poort uit. Kent meheer de //Vette Vadoek?// //Neen, keesje.// //Et is een herberg in de Hazelaan. Daar drinkt klaas een borrel; *en wel reis twee, en wel reis drie borrels.// //En als hij dan in \'t Huis komt?// //o Hij heeft allerlei kunsten. Hij neemt een groote pruim tabak. //Hij haalt een oranjeschilletje bij den drogist. Soms merkt de va-



		53

		�der et. Dan krijgt liij een blok aan zijn been, want hij is te oud om �op den bok gelegd te worden, en men kan ein ook niet op zijn bochel �slaan; maar wat is \'t, as ie met et blok loopt? Dan zeit ie tegen �de kinderen: St.. .jongens! klaas is ondeugend geweest; klaas het �een graantje gepikt; en de vader het Klaas al zen centen afgeno- �men. Je begrijpt wel, meheer, dat ie dan nog meer opdoet." Ik begreep het volkomen. �Maar dat zijn zijn zaken," ging keesje voort, een schoen van mijn oom opnemende, dien hij smeren moest, en hem dadelijk weer neerzettende; �maar wat hoeft ie mijn ongelukkig te maken? Weet u wat et is ? Ik zal et u vertellen. Ik had geld, � ik had veel geld, � ik had twaalf gulden!" �En hoe kwam je daaraan, keesje?" �Met God en met eere. Ik had et gespaard, toen ik in de ap- theek was. Soms, als ik een drankje buiten de stad bracht, op een buitenplaats of in een tuin, zei de meheer of de mevrouw: geef den looper een dubbeltje; \'t is slecht weer. Zoo had ik twaalf gulden bij mekaar. Ik mocht die in \'t Huis niet hebben. Maar ik bewaarde ze, op me hart." �En waartoe bewaarde je die? Hadt je dat geld noodig, of deedt je \'t alleen om \'t pleizier van het hebben?" �Och, meheer!" zei het diakenhuismannetje, het hoofd schuddende: �Als ik het zeggen mag, de rijke lui weten dat zoo niet; de Regenten weten \'t ook niet; want zij hebben er geen zorg voor. \'t Gaat alles goed bij zulke menschen, bij leven en sterven. Hoor reis; we hebben \'t goed in et Huis; de Regenten zijn goed; op vastelavond krijgen we bollen met botter; over drie weken, als de slacht is, krijgt et Huis een os , ik weet niet van welk een groot heer, die lang dood is. Dan eteii we allemaal gehakt; en de heeren hebben een partij en eten de ossen- tong. We hebben \'t er heel goed; maar een mensch, meheer, denkt altijd om zen dood." �Ik denk nog al dat je \'t na je dood ook heel goed zult hebben, keesje!" zei ik. �Ik hoop het, meheer: in den hemel is alles goed; maar dat meen �ik niet. Ik wou me lijk verbeteren, weet u?" �Wat is dat, kees ?" �Hoor reis, als we dood zijn, dan leit men ons op stroo, en we krijgen \'t goed an van \'t Huis, net as wanneer we leven, en dan gaan we na \'t kerkhof, in de put j dat wou ik niet. Ik wou, als ik dood was, geen diakenhuisgoed anhebben-----" Hij zweeg een oogenblik, en weder kwamen de tranen. �Ik wou in mijn kist leggen, ik weet niet, ik zal maar zeggen, zoo �als ik er mijn vader in heb zien leggen, met eigen goed; ik heb �nooit een eigen hemd gehad ; ��n eigen doodshemd wou ik hebben." Ik was aangedaan. Spreek mij, niet van vooroordeelen. De rijken der aarde hebben er duizend. Deze arme man kon alles verdragen:



		54

		schrale spijs, een hard bed en, naar de mate zijner jaren, harden ar- beid. Hij had geen eigen huis, hij zou geen eigen graf hebben; o had hij dan ten minste de zekerheid dat zijn allerlaatste gewaad het zijne wezen zou ! //Meheer begrijpt wel !// ging hij , eenigszins schor, voort, //dat daar //die twaalf gulden voor was. Het was veel te veel. Maar ik wou //nog meer; ik wou fatsoendelijk begraven worden. Ik heb geen ver- //stand van die dingen; maar ik had gerekend vier gulden voor het lin- //nen, en dan twee gulden voor de menschen, die me zonen afleggen; //en tien stuivers voor een draagplaats aan twaalf dragers. Was dat //niet knap geweest? De bediende van den aptheker had het zoo be- //schreven; het geld was in een pampiertje ; en alles in een leeren zak- //je: dat heb ik dertig jaar op me hart gehad.... en nu is het weg...// //Heeft klaas het gestolen ?// vroeg ik. //Xeen?// � zei hij, uit het droef gepeins, waarin zijn eigen laatste woord hem gestort had, oplevende: //maar hij is er achter gekomen //dat ik het had. Zijn kreb staat naast mijn kreb. Of ie het gezien //heeft as ik me uitkleedde, of as ik me ankleedde, of toen ik ziek //was; of dat ik er hardop van gedroomd heb, ik weet het niet. Ik //zou wel haast zeggen dat ik er van gedroomd had; want ik denk //er altijd om. � Verleden dinsdag had het den heelen voormiddag //geregend, as meheer wel weten zal. Klaas had geen cent opge- //daan. Het was te slecht weer; de jongens hielden zich niet met hem //op. Zijne zakduiten waren ook weg, en hij had een razenden trek //om naar de Vette Vadoek te gaan. //kees ,// zeid\' ie na den eten, //leen me zes centen.// //klaas//, zeg ik //dat doe ik niet; want je //verzuipt ze maar. //kees ,// zeid\' ie, //ik mot ze hebben,// zeid\' ie. //Ik zeg: nou je krijgt ze niet, hoor. //Weetje wat// zeid\' ie; //kees// //zeid\' ie, as je ze me niet geeft, zei ik aan den Vader zeggen, wat je //onder je hemd hebt, hoor!// Ik bestorf as een doek, en gaf hem //de zes centen. Maar ik zei er bij : //klaas, je bent een schurk!// zei //ik. Of hij toen daar toch kwaad om geworden is, kan ik niet zeg- //gen; maar gisteren moet hij dronken geweest zijn, en toen de sup- //poosten hem \'t blok aandoen lieten, heeft hij als een gek geschreeuwd //en gezongen: //kees het geld! kees het geld! Onder zen hemmetje //het ie geld!// De broers vertelden \'t me, toen ik in \'t Huis kwam. //Ik was as een dooie. We gingen naar de mannenzaal en kleedden //ons uit. Klaas lag er al, en snurkte as een os. Toen ze allemaal //sliepen, stak ik mijn hand onder mijn hemd om het zakje weg te //nemen, en als ik kon in \'t stroo van me bulster te verstoppen. //Maar eer ik het los had, daar ging de deur open , en de Vader kwam //op de zaal met een lantaren. Ik viel achterover op mijn kussen, »met het geld in me hand, en tuurde als een gek mensch na de //lantaren. Ieder stap die de vader deed voelde ik op me hart. //Kees !// //zeid\' ie, over me heen bukkende: //je hebt geld; je weet wel dat je «dat hier in \'t Huis niet verstoppen mag;// en meteen trok ie et



		55

		//uit me hand. � //\'t Is voor eeu doodhemd,// � stotterde ik, en //viel op mijn knie�n in de krib � maar \'t hielp niet. //We zeilen \'t //voor je bewaren,// zei de vader, en maakte het zakje open , en telde //het geld bedaard. Mijn eigen oogen hadden het niet gezien sedert //ik het er ingenaaid had; het was dertig jaar geleden; het was mijn //eigen lief begrafenisgeldje. //Ik zweer je dat ik er niets voor doen //zal,// huilde ik, //dan me eerlijk laten begraven.//�//Daar zeilen we //zelf wel voor zorgen, zei de Vader; en weg ging hij met het geld //en met de lantaren. //Klaas ,// riep ik hem na, //heeft het je ver- //teld, omdat ie//.... maar wat hielp het of ik gezeid\'had, omdat //ie een lap is? wat hielp het of ik hem verteld had dat klaas alle //dag na de Vette Vadoek ging? Ik had er mijn geld niet men //weerom. Ik heb den heelen nacht geen oog toegedaan, � Het is //wat te zeggen.... //Zou er bij de liegenten niets aan te doen zijn, keesje?// vroeg ikvertroostend. //Neen! neen!\'/ snikte hij, de hand op zijn borst rondwrijvende, als zocht hij er het geld nog; //het geld most weg; dat is een wet zoo //oud as het Huis, en het Huis is zoo oud � zoo oud as de wereld! //Dat \'s wat kras,// zei ik, //en wanneer....// Hij liet mij niet uitspreken. //Wat kras! Het is niemendal kras. Zijn er dan niet altijd armelui //geweest zoo as ik, die aan de Diakonie kwamen, en van de Diaconie //mosten eten en drinken, en bed en leger hebben, en begraven �/worden? � Maar ik wou begraven worden van mijn eigen geld,� //en ik wou zeker weten dat ik van mijn eigen geld begraven zou worden ; //en dat was mijn grootste troost; en daarom droeg ik het vlak //op me hart. � O, as klaas wist dat ie me dood maakte!// //Hoor eens, keesje,// zei ik, //je zult en moet je geld weerom //hebben; ik beloof het je: ik zal mijn oom er over spreken: hij kent //zeker de Eegenten wel; wij zullen zien of zij de wet voor een oud, //braaf en oppassend man als gij zijt, niet eens zullen willen overtreden. //Maak er staat op, kees, je zult je geld weerom hebben.// //Zal ik?// zei de arme man, door mijn stelligen toon bemoedigd. //Zal ik, wezenlijk?// En zijne oogen afvegende met een blij gelaat, gaf hij mij de hand. In zijne behoefte om mij ook iets aangenaams te zeggen , vroeg hij t //Smeer ik uw laarzen netjes genoeg?// //Overheerlijk,// zei ik. //En is uw jasje goed genoeg geborsteld?// vroeg hij verder: //as //er iets aan mankeert, moet meheer \'t maar zeggen.// Dat beloofde ik hem, en ging in huis. Maar hij kwam mij achter op, met den linkerarm in een laars van pieter en den schoenborstel in zijn rechterhand. //Vraag excuus, meheer! dat ik zoo vrijpostig ben,// zei hij, //maar mag ik u nog wel iets verzoeken?// //Wel ja, kees !//