|
3\\
|
o\\.*~ «7*"
|
|||||||||||||
|
0\\<&f6
|
||||||||||||||
|
ff\\WV
|
||||||||||||||
|
.
|
||||||||||||||
|
CENTRALE OUD-KATHOLIEKE
BIBLIOTHEEK. |
||||||||||
|
Universiteits-bibliotheek, Utrecht.
|
||||||||||
|
DE VATIKAANSCBB VERGADERING
van 1869—70,
GEEN ALGEMEEN CONCILIE. OPENLIJK ANTWOORD
VAN
PROF. DR. J. FMEDRICH,
OF ZIJNE EXCOMMUNICATIE
*
DOOR ZIJN HOOGWAARDS, DEN AARTSBISSCHOP VAN HOKCHEH- FREISM
(Uit het Hoogduitse]i.)
|
|||||||
|
DORDBKOBT,
BLUSBÉ <S VAN BBAAM.
15J71. |
|||||||
|
TToogwaarde Aartsbisschop !
|
|||||
|
Onder dagteekening van den 18den April heeft
uwe excellentie de hoogste kerkelijke straf, waar- over gij beschikken kunt, over mij uitgesproken. Zij trof mij op dat oogenblik te zwaarder, omdat gij mij uit het heiligdom verdreeft juist vóór den Zondag, waarop ik den verjaardag van mijn eerste misoffer pleeg te vieren. Steeds was het mij een aangename herinnering mijn priesterlijke loop- baan te hebben aangevangen met de verkondiging van dat gedeelte der Evangeliën, waarin de Heer ons wordt voorgesteld als de goede Herder, het ware voorbeeld voor bisschoppen en priesters. Of gij nu, hoogwaarde heer, aartsbisschop! met mij gehandeld hebt naar het voorbeeld van onzen Hei- land, zal het volgend schrijven Ieeren, waartoe ik mij noodzakelijk verplicht gevoel, omdat ieder beroep van uw vonnis op een hoogere kerkelijke macht, die evenzeer partij is in de zaak, mij onmogelijk voorkomt. Open en rond zal ik de waarheid zeggen, omdat
ik niet wil, dat ooit, en zoo ook nu niet, op mij de ongehoorde beschuldiging zal worden toegepast, die de bisschop Kettet.er. van Mainz heeft uitgespro- ken : Geen bisschop verneemt in zijn diocees de waarheid wit den mond zijner ondergeschikte geestelijk- heid, enkel en alleen reeds wegens zijne hoogere rechts- macht; — onder alle beleedigingen de smartelijkste, die ik te Rome, uit den mond van een bisschop |
|||||
|
1
|
|||||
|
zelven heb moeten hooren, zonder dat ook maar
een enkele bisschop onder de aanwezigen (waar- onder ook vele Beijersche) den handschoen opnam voor zijne zoo smadelijk belecdigde geestelijkheid. Dikwijls deden de bisschoppen, en voornamelijk
zijn hoogw. van Augsburg, een beroep op de ge- schiedenis. De geschiedenis moest eens, zoo sprak hij, ten gerichte mogen, zitten en oordeel uitspreken over dit concilie, over de ontzaggelijke verdrukkingen en de onwaardige behandeling, welke de minderheid moet ondervinden f Toen ik, walsende van al die buitensporige erbarmelijkheden, waarvan ik te Rome getuige moest zijn, en in de volle, en nu volkomen waar geblekene overtuiging, dat het concilie inder- daad geëindigd was en dat, nog slechts eenigc spreek- oefeningen zonder beteekenis gehouden konden wor- den, in het begin van Mei het besluit nam om huiswaarts te kieren, toen maakte mij een Prui- sisch bisschop (die intusschen later met allen spoed den Fulda\'schon herderlijken brief onderteekende) de opmerking : Ge moest hier wezentlijk nog wat langer blijven, want 7 is noodzakelijk, dal de man- nen der geschiedenis ten gerichte zitten over deze snoode handelingen. Van een algemeen concilie kon er, volgens hem, onmogelijk sprake zijn. Slechts over één ding verwonderde hij zich, dat namelijk al de Duitsche bisschoppen nog niet uit hun vel waren gesprongen. En uit welk oogpunt hij de geschiedenis van het Vatikaansch concilie wenschte te zien opgevat, kan ook nog blijken uit een andere opmerking, die dezelfde man mij mee- deelde, dat het bij ons in een vergadering van schoenlappers nog veel fatsoenlijker toeging, dan op het concilie. — Hij had er nog maar de oorzaak moeten bijvoegen, waaruit dit verschijnsel kan ver- klaard worden en die geen andere is, dan dat op |
|||||
|
5
|
|||||
|
zulk een schoenmakersvergadering gesproken wordt
over hetgeen men kent en begrijpt, terwijl op liet concilie werd gesproken over dingen die uien niet kende en niet begreep. Ik kan bewijzen, — eu niemand zal in staat zijn mij van het tegendeel te overtuigen — dat bijv. geen der Duitsche bis- schoppen, met uitzondering van een enkele, de kwestie der onfeilbaarheid vóór zijn reis naar Kome grondig onderzocht had, of te Kome onderzoeken konde en onderzocht; en ik moet ronduit zeggen, dat juist dit zoo vrecsselijk pijnigend was voor mijn gevoel: getuige te moeten zijn van deze ongeloofe- lijke onmacht op godgeleerd gebied (\') en van dit volslagen gebrek aan wetenschappelijke methode (2). Het scheen, dat enkele mannen niet eens bij machte waren onderscheid te maken tusschen oppositie op grond van ontijdigheid, en oppositie op grond van beginselen; zoo toch alleen is bijv. de houding te verklaren van den bisschop Ketteleu, die een ge- schrift ronddeelde (nu opgenomen in mijne Documenla ad illustrandum, concilium Vaticauum anni 1870), hetwelk rechtstreeks en niet minder kras dan „ Janus" de leer der onfeilbaarheid zelve bestreed, terwijl hij des niet te min beweerde, slechts te behooren tot degenen die meenden, dat de tijd nog niet rijp was noor dit leerstuk. Ja, hij beweerde zelfs tot alge- ineene verbazing, dat zijn geschrift slechts gericht was tegen de opportuniteit, of tijdigheid der afkon- diging; zoodat de bisschop IIefele — ik heb \'t uit een zeer betrouwbare bron — op luimige wijze hem toevoegde : \'t Is best mogelijk! Gij zijl een Rijn/rank, en gij Rijnfranken zijl schrandere lie- den; gif ziet dat duidelijk; doch ik ben maar een domme Ztvaab, en kan dat zoo niet zien. Naardien ik nu bepaaldelijk het gebied der ker-
kelijke geschiedenis tot werkkring heb, en uit dit |
|||||
|
6
|
|||||
|
standpunt liet concilie beschouwde, terwijl ik be-
sloten had alles, wat ik maar kon te weten komen deels in een dagboek te vereenigen, dat ik in de koninklijke hof- en staatsbibliotheek van Munchen hoop te deponeeren, deels te vereenigen in een ver- zameling van documenten; terwijl ik nog bovendien het geluk (of liever gezegd het ongeluk) had van de verschillendste zijden op bijzondere wijze te worden ingewijd in dun loop der concilie-discussiën, was ik in staat reeds spoedig, misschien spoediger dan een ander, den afloop der zaak te voorzien. En in mijn dagboek staan dan ook feitelijk reeds sedert het begin van Maart bijna op iedere bladzijde opmer- kingen, welke het geheele verloop, tot op het hui- dige standpunt toe, zoo duidelijk en bepaald mo- gelijk voorspellen. Sedert namelijk de herziene Orde van werkzaam-
heden was uitgekomen, was eigenlijk ook het concilie ten einde; en was alles, wat de minderheid als zoo- danig nog deed, — ik wil niemand in het bijzon- der te nakomen — voor den kalmen en opmerk- zamen beschouwer verlaagd tot niets meer dan (om mij te bedienen van een uitdrukking, die ik reeds te Rome bezigde) een spiegelgevechl. En dat oor- deel wordt heden bevestigd door de handelingen der meeste bisschoppen sedert den bekenden Fulda\'schen herderlijken brief, tot aan het jongste schrijven van u hoogwaarde. Want wanneer de protesten en ingediende stukken der minderheid te Rome werke- lijk iets hebben moeten beteckenen, dan kunnen die hoogwaarde bisschoppen nu onmogelijk zoo spreken, als zij, naar wij weten, doen (3); spreken ze echter waarheid in hunne tegenwoordige herderlijke brieven, dan was al wat ze te Rome deden, niets anders dan een spiegelgecechl. Dit zelfde blijkt ook nog duidelijk daaruit, dat de minderheid van het concilie |
|||||
|
7
het altijd maar bedaard toeliet, dut noch du paus,
noch het concilie zich iets gelegen liet liggen aan de stukken, die zij indiende en de protesten die zij deed hooren; zulk een acte-stuk toch werd aan het concilie niet eens meegedeeld, veel minder daar bespro- ken. Het officieuse orgaan van L. Veuillot durfde zelfs den spot te drijven met die „ papieren pro- testen, welke even als de vorige in de prullemand werden geworpen en waaraan de minderheid zelve, niet de minste waarde hechtte!" — En toen een voorstel tegen de herziene orde der loerkzaamheden, onderteekend door meer dan honderd prelaten (en ook, wanneer ik goed ben ingelicht, door u hoogw.) was ingeleverd, moest de minderheid het beleven dat een knoeiconcüie, de Sociëteit van Jezus, er zich mee bemoeide en in de Civiltó eattolica zulk een beslist antwoord gaf, dat daarnaar het geheele concilie verder werd gericht (\'). Of dit nu goed en billijk was, of men zulk een houding der bisschoppen als een staaltje van getrouwe plichts- vervulling kan beschouwen, mogen anderen beoor- deelen; maar wat mij persoonlijk betreft, ik kom er zoo sterk mogelijk tegen op. Daarbij komt nog een andere zeer eigenaardige
omstandigheid. Uwe excellentie zal wel even goed weten als ik, dat men bepaald het plan had het teerstuk bij acclamatie te doen aannemen, en dat de minderheid reeds in den aanvang van Januari omtrent de noodige maatregelen was overeengeko- men, om dit tegen te gaan. De eenige reden, waarom die acclamatie echter niet beproefd werd, was daarin gelegen, dat men bang was voor een schisma (een scheuring). Nadat nu de herziene orde der werkzaamheden was uitgegeven, en de onfeilbaarheids- kwestie op een geheel onregelmatige wijze ter tafel was gebracht, gelijk zelfs een protest der minder- |
||||
|
beid iu liet licht zocht te stellen, maakte de vaste
overtuiging, dat hun zaak verloren was, zich meester van het gemoed der leden, die tot de minderheid behoorden; begrepen ze, dat het hier niet meer te doen was om gronden uit schriftuur en overlevering, maar enkel en alleen om de vraag : of hel concilie mei een scheuring zou eindigen, ja dan neen? En- kele weinige bisschoppen spraken er reeds van, dat ze, met een excommunicatie beladen, huiswaarts zouden keeren; terwijl de anderen, de meesten in getal, allereerst onder elkander en daarua openlijk als hun meening uitspraken, dal ze toch geen scheuring konden waken! De meerderheid juichte, liet eenige argument, dat men nog hoorde, was: Uèi Petrus, ibi ecclesia (\'\'), — een totaal misverstaan woord van den H. Aihbrosius. Daarmee was een ongehoord, zij het dan ook wellicht onbewust, verraad gepleegd aan de katholieke beginselen, welke alléén van kracht zijn tot vaststelling der geloofsleer; daarmee was men een weg ingeslagen, waarop men zelfs de wereldlijke macht van den paus tot artikel des ge- loofs kon verheffen, ja zelfs kon komen tot de be- wering, dat de paus de Heere God zelf is (6); daar- mee was eindelijk een beginsel ton troon verheven dat, zelf zuiver uitwendig van aard, ook weer slechts door uiterlijke middelen, door geweld of, om met den bisschop Kkttelbb te spreken, door de oneindig hoogere rechtsmacht kan verdedigd worden. Hoezeer, eindelijk, alleen de vrees voor eene scheuring de onderhandelingen leidde, kan uit het voorbeeld van u hoogw. duidelijk opgemaakt worden. In het dekreet over de onfeilbaarheid komt ook dit toe- voegsel voor, dat op het concilie verder niet eens besproken is : non autem ex consensu ecclesiae (7), welke zinsnede de meerderheid tusschen de laatste algemeene vergadering vau den 13aen Juli en de |
||||
|
9
|
|||||
|
openbare zitting van den I8dei1 dier maand er in-
voegde. Maar gij, hoogwaarde lieer! keerdet naar Munchen terug zonder dit te weten, en raadpleegdel daarover eerst met den hooggeèerdcn man, over wien gij tegelijk met mij den grooten ban hebt uitgesproken. Op onderhandelingen, op onderzoek, of een nieuw toevoegsel van onberekenbaar wijde strekking over- eenstemt met bijbel en overlevering, komt het dus blijkbaar niet meer aan. Slechts daaruit is het ook te verklaren, dat de bisschoppen der minderheid verzuim van plicht als getrouwe plichtsbetrachting konden en kunnen beschouwen; dat zij, in plaats van den lüden Juli te stemmen, zich vergenoegden met een papieren protest, welks kracht zij zelven tegelijk weer poogden te verzwakken, omdat het de meest gegronde verwerping van het Vatikaansche concilie als algemeen concilie bevat. Maar zelfs deze en andere onregelmatigheden, welke u nauw- keurig bekend zijn, verhinderen u in het minst niet, om niet alleen zelf uwe onderwerping te betuigen, maar om ook anderen met geweld tot dezelfde on- derwerping te dwingen ! Ik zou nu nog kunnen spreken over die acteu,
welke tijdens het concilie van de minderheid uitgin- gen en de wezenlijke gebreken van het concilie in het licht stellen; maar ze zijn, hoogwaarde heer! u, even goed als aan anderen, voldoende bekend. Slechts hierop wil ik de aandacht vestigen, dat hel op zijn zachtst gesproken, zeer in het oogvallend is, dat uwe excellentie een verwijzing naar deze stukken en een daaruit ontleende vergelijking van uwe hou- ding na het concilie een stapelen van de eene on- waarheid op de andere noemt. De geloovigen heb- ben het recht voor God en menschen om hun tegen- woordig spreken en handelen te vergelijken met hetgeen gij deedt, toen gij verplicht waart te spre- |
|||||
|
10
|
|||||
|
ken en te handelen; en wanneer zich dan bij u een
rechtstreeksche tegenspraak vertoont tusscheu 1870 en 1871, moet uwe excellentie zelve er de schuld van dragen. Daartoe heb ik het materiaal geleverd in mijne Locnmenta, enz. — Daarin bevindt zich ook een zeer merkwaardig geschrift (8) hetwelk, om- dat het als memorie onder de kardinalen werd rond- gedeeld en afkomstig is van een lid van het concilie uit den vóórlaatsten maand der Vatikaansche ver- gadering, in waarde en beteekenis bijna gelijk staat met een officieel acte-stuk. Wie kan nu op grond van dit, zoowel als van de acte-stukken der min- derheid, zonder blozen nog spreken over de alge- meenheid van het Vatikaansch concilie? En wan- neer gij, hoogwaarde aartsbisschop! in een uwer laatste herderlijke brieven u vooral beroept op de vrijheid van het concilie, veroorloof mij dan u te herinneren aan een zeer merkwaardig voorval, dat tusschen u en mij te Rome plaats had. Toen ik den laatsten maal de eer had uwe excel-
lentie te Ëoune te spreken, hebt gij mij in allen ernst aangezocht: zijne eminentie, den kardinaal prins IIohknlohe over te halen, om, zonder acht te geven op zijne persoonlijke overtuiging, met non placet (\') te stemmen. Deze wonderbaarlijke opdracht hebt gij zoeken te rechtvaardigen door de bewering, dat, wanneer een te Rome resideerende kardinaal den moed had non placet te stemmen, de volgende stem- gerechtigden ook wel moed zouden krijgeu om het- zelfde te doen. Kan men na zulk een belijdenis, die ik letterlijk uit uw mond heb vernomen, nog spreken over een vrijheid van stemming? Is er dan misschien tusschen den tijd van dit gesprek en den 18de" Juli ook verandering gekomen in den toestand? Volstrekt niet, want nog op den 17den Juli verklaarde uwe excellentie met 55 en meerdere kardinalen en |
|||||
|
11
|
|||||
|
bisschoppen, dat gij het niet waagdet „ openlijk en
in het aangezicht van den paas non placet te zeggen" (\'"). Uwe excellentie zal zich nog wel de onderhandelingen herinneren, welke aan dit acte- stuk voorafgingen en aan de woorden: openlijk en in het aangezicht van den paus, zulk een hoog ernstige beteekenis geven. Dacht men er wellicht ook tegelijk aan, dat de paus \'t zijn eminentie den kardinaal prins Schwarzenbeeg maar niet kan ver- geven, dat deze het waagde om bij de afkondiging van het leerstuk der immaculata conceptio (") een non placet te doen hooren? Moet ik misschien nog herinneren aan de eigenaardige wijze, waarop een unanimis consensus (\'2) bij de derde openbare zitting tot stand kwam? Maar wat spreek ik verder! De vrees voor een
scheuring doet al die dingen vergeten! Men onder- werpt zich aan alles, hoe het ook tot stand is ge- komen en hoe weinig ook de nieuwe artikelen des geloofs, zelfs naar de overtuiging dergenen die er zich aan onderwerpen, op schriftuur en overlevering gegrond zijn! Kon ik alzoo naar dezen loop van zaken slechts
op datgene mij voorbereiden, wat thans werkelijk plaats heeft gevonden, nog meer kon ik er op reke- nen, wanneer ik het gedrag van uwe excellentie zelve naging. Het aanzoek, dat gij bij mij deedt en waarvan ik zoo even sprak, toont zulk een monster- achtige miskenning der geweteusplichten van ande- ren, dat ik wel niet op toegevendheid en billijke beoordeeling van mijn gewetensbezwaren van uwe zijde kou rekenen; hoewel men mij wel algemeen zal toestemmen, dat het voor mij, indien het ooit mogelijk ware, moeielijker dan voor ieder ander moet zijn dat alles te vergeten, wat ik te Home gezien en beleefd heb. \'t Is niet aan een ieder ge- |
|||||
|
12
|
|||||
|
geven, om zich zoo spoedig te vsrzoenen met het ver-
dichte : lioma locnta est ("), waarmee uwe excel- lentie na uw terugkeer uit Rome de geheele theo- logische faculteit hebt ontvangen. Men kan wellicht meenen, dat er nog eenig recht bestaat tot het op- werpen der vraag : „ Hoe is zulk een spreuk toch in de wereld gekomen ? " Niet een ieder, hoogwaarde heer! brengt zijn geweten tot rust met de verzeke- ring : Gij weet toch, mijne heeren! dat, er in de kerk en in de leer altijd veranderingen hebben plaats gehad; dewijl men juist als katholiek weet, dat dit, ten minste wat de leer betreft, nooit mag plaats hebben. Maar mijne bezorgdheid vermeerderde nog, toen
uwe excellentie juist het tegendeel deed van hetgeen op voordracht van den hoogwaarden aartsbisschop Haynald, te Rome nog door de minderheid was afgesproken en door u lioogw. zoowel aan de theo- logische faculteit, even als door den bisschop van Augsburg aan enkele harer leden is meegedeeld: dat namelijk de minderheid slechts gemeenschappelijk verder zou handelen. Hetzelfde had ook de bisschop van Ermeland, in zijn diocees terugkomende, gezegd, zoodat hij aanvankelijk niet kon besluiten om op gedane uitnoodiging naar Eulda te gaan, en schrif- telijk den raad van andere ambtgejiooten trachtte in te winnen. Uit de brieven van een Duitschen eu buitenlandschen bisschop is hetzelfde feit geconsta- teerd. Moest men nu niet aan alles gaan twijfelen, toen enkele bisschoppen der minderheid te Fulda bijeenkwamen, eigenmachtig voorgingen en alles loo- chenden wat ze te Rome met hun eigen naam be- krachtigd hadden (M); ja, zelfs in het later bekend geworden protokol verklaarden, dat niemand der onderteekenaars iets wist van de bovenvermelde af- sprank.\'\' Maar wat moet men er wel van zeggen, |
|||||
|
13
|
|||||
|
dat de bisschoppen te Fulda vergaderd, later daaruit
een argument voor de geldigheid van het concilie afleidden, en een unanimis concensus wilden consta- teeren, dat de overige leden der minderheid tegen die handelingen te Fulda niet protesteerden ? Waar- lijk ! het dimde el impera (1S) behaalde ook hier weer de zegepraal! Maar, zegt men, de ophanden zijnde vergadering van katholieke geleerden te Neu- renberg heeft de bisschoppen naar Fulda doen reizen. Inderdaad ? Waarom heeft u hoogw. dan niet aan de daaraan deelnemende priesters verboden er heen te gaan, terwijl gij met het plan daartoe toch be- kend waart? Waarom heeft de bisschop van Augs- burg een, die er deel aan nam, en die te voren door een ander geleerde vergezeld naar hem te Augsburg was gereisd, zelfs opgewekt om de vergadering bij te wonen, met deze toelichting: de bisschoppen zouden de re s Integra (de zaak onaangeroerd) laten en de vergadering kon zeer goed de oekumenicileil van het concilie bestrijden? Maar toen nu die vergade- ring, wier verklaring ten gevolge van het voorge- vallene te Fulda niet eens openbaar was gemaakt, de aanleiding werd tot het bekende schrijven van uwe excellentie aan onze faculteit, — ja, toen was het niet langer mogelijk te betwijfelen, dat gij van plan waart om tot de uiterste middelen uw toevlucht te nemen, hoewel het placetum regiuvi (\'") it in den weg stond. Maar altijd had ik toch, hoogwaarde heer! van u verwacht, dat gij een onpartijdigen en rechtvaardigen weg zoudt hebben ingeslagen. Uwe excellentie sloot alle verdere discussiën met
het uitspreken der groote excommunicatie over mij door middel van een bissehoppelijk-dekreet, waarin vermeld staat dat het: op voldoende rechtsgronden geconstateerd is, dal Prof. Dr. J. Fhikdbich de dtti- |
|||||
|
14
|
|||||
|
delijke en on/maakbare geloofsbesluiten der katholieke
kerk voortdurend en met volle bewustheid hardnekkig blijft loochenen, en dat ik daarom schuldig zou zijn aan het crimen haereseos externae et formalis (,;). Drukken deze woorden van het dekreet werkelijk uwc meening uit, hoogwaarde heer? Ik kan \'t nie.t gelooven, dat gij in zulk een gewichtige en hoog ernstige zaak zóó kunt handelen. Met mij aldus te excommuniceeren meent gij zeker een oordeel te hebben uitgesproken, dat voor Gods rechterstoel geldig is, ja wellicht mijn lot voor de eeuwigheid beslist. En toch — want al wat binnen in mij is, komt er tegen op — is ieder dier woorden onjuist, om niet te zeggen : onwaarheid is hier op onwaarheid gestapeld. En daarom kom ik zoo krachtig en be- slist mogelijk tegen uw vonnis, op. \'t Is niet waar, dat de mij te laste gelegde schuld
op voldoende rechtsgronden geconstateerd is. Om dit te kunnen beweren, had uwe excellentie een kerk- wettig proces tegen mij moeten instellen Gij hebt echter — wonderlijk genoeg! — u gerechtigd ge- acht dat achterwege te kunnen laten. Maar wanneer uwe excellentie dezen zeer noodzakelijken vorm niet verwaarloosd had, zou het immers duidelijk aan liet licht zijn gekomen, wat eigenlijk de,kwestie is; want mijne zoo heldere en duidelijke verklaring van den 28atcu November ten vorigen jare schijnt — indien zij over \'t algemeen een nauwkeuriger lezing waardig geacht geworden ware — daartoe niet vol- doende te zijn geweest. Want dat ik duidelijke (\'8) en ouwraakbare
geloofsbesluiteii der katholieke kerk hardnekkig eu met volle bewustheid loochen, — die beschuldiging is door eu door valsch. Hieronder schuilt een ver- warring van begrippen, die men ten minste niet moest aantreffen in een aartsbisschoppelijk ordina- |
|||||
|
15
|
|||||
|
riaats-dekreet, waarin de zwaarste kerkelijke straf
wordt uitgesproken, en dat daarom doet veronder- stellen, dat het op de rijpste overweging is gegrond. Het maakt toch een groot verschil, of men de onfeilbaarheid en de besluiten van een algemeen concilie loochent, dan wel beweert, dat een concilie, hetgeen voor algemeen wil doorgaan, werkelijk geen algemeen concilie is. Daarom zeide ik in mijn eerste verklaring : „ Het betreft hier niet een zaak des geloofs, niet de onfeilbaarheid van een algemeen concilie, maar een zuiver historisch feit." Ik zette verder uiteen, dar de katholiek zich aan een al- gemeen concilie moet onderwerpen, wanneer het on- twijfelbaar vast staat, dat het inderdaad algemeen was en als zoodanig uitspraak deed; maar dat juist dit, volgens mijne daar breeder ontwikkelde over- tuiging, niet het geval was met de Vatikaansche kerkvergadering; dat ik naar mijn beste weten en in gemoede het Vatikaansch concilie op zijn hoogst kon rangschikken onder de kategorie van die con- ciliën, wier algemeen karakter betwijfeld wordt. Hoe kan men hier dan spreken van hardnekkige en wel bewuste loochening van duidelijke en onwraakbare ge- loof&beduilen der katholieke kerk? En daarom kom ik met allen nadruk en klem
op tegen deze beschuldiging in het excommunicatie- besluit, en verklaar haar voor door en door valsch. Daar ik uu, volgens het gezegde, de onfeilbaar-
heid van een algemeen concilie in geenen deele heb geloochend, is het iets volstrekt ongehoords de dwa- ling, waarin ik ten opzichte van een feit zou vervallen zijn, een haeresis externa et formalu te noemen. Wanneer uwe excellentie zulke grondstellingen be- lieft te verkondigen, dan wil ik wel ronduit erken- nen, dat ik en vele anderen lang vóór het Vati- kaansche concilie formeele ketters zijn geweest. Dan |
|||||
|
16
|
|||||
|
hebt ook gij, hoogwaarde heer! en alle andere
Duitsche (en Italiaansche) bisschoppen u sedert jaren schuldig gemaakt aan de begunstiging der ketterij in uwe diocesen; ja dan zijt gij zelf reeds sints lang in de termen vervallen van ipso facto (") ge- ëxcommuniceerd te siorden, door te hebben toege- laten, dat Alzog\'s kettersche kerkgeschiedenis in handen uwer geestelijkheid kwam. Of is het u, hoogwaarde heer! onbekend, dat daarin het Flo- rentijnsche concilie niet onder de algemeene wordt meegerekend? Is dan het vijfde Lateraansch con- cilie algemeen als oekumenisch erkend? Alleen het feit, dat men het tot op dit oogenblik nog niet eens is omtrent het aantal der algemeene conciliën, en des niet te min zij die de algemeenheid van een concilie bestrijden, even goed als die welke haar aannemen, katholieken zijn, — reeds dit feit alleen is ern voldoend bewijs, dat uwe excellentie mij zon- der grond beschuldigt van ketterij. —■ Of is er misschien sedert den 18den Juli 1870 ook al een nieuw kerkrecht ingevoerd ? \'t Is best mogelijk; maar dan kan ik slechts verklaren, dat het een nieuwigheid is, die tot den huidigen dag ongehoord was, naardien men vroeger, zooals ik heb opgemerkt, eeuwen lang kon strijden over de algemeenkeid van een concilie en niemand, vóórdat de twistvraag was uitgemaakt, kon gedwongen worden, of tot op dit oogenblik gedwongen wordt tot erkenning dor besluiten van zulk een concilie, op strafte der excommunicatie, als beloopen door de misdaad van fornieele en openlijke ketterij. Maar wanneer uwe excellentie had gemeend, dat
ik in dit opzicht dwaalde, dan was het uw plicht geweest, mij van dwaling te overtuigen. Ik heb u, hoogwaarde heer! een reeks van bedenkingen en gronden tegen de algemeenheid van het Vatikaausch |
|||||
|
17
|
|||||
|
concilie kenbaar gemaakt; ik lieh mij eenmaal tot
u gericht met liet uitdrukkelijk verzoek om terecht- wijzing. En wat hebt gij gedaan? In strijd met liet voor-
beeld van den Goeden, Herder, hebt gij mij elke onderrichting kort en goed geweigerd en, zonder zelfs mijne gronden of bedenkingen voor onhoudbaar te verklaren, hebt gij u eenvoudig bepaald tot de verklaring, dat gij als : katholiekb aartsbissohop de algemeenheid eau het concilie en de wettigheid van zijne besluiten mM al de macht, aan uw ambt perbonden wilt erkend zien en zult handhaoen. Met andere woorden : Op bedenkingen kunt gij geen acht slaan ; het komt er hier alleen op aan, een scheuring te voorkomen; terwijl, zooals ik reeds in mijn eerste verklaring heb aangemerkt, de, vrees daarvoor uit de lucht is gegrepen, reeds daarom alleen, omdat, hoewel er nog andere conciliën zijn, wier algemeenheid betwijfeld werd en wordt, in de kerk daardoor toch geen scheuringen zijn ontstaan. Op grond van dit een en ander verklaar ik dan
ook, dat uw handeling ten opzichte van mij niet alleen onbillijk is, maar ook van nul en geener waarde en zonder kracht van werking. En nu ik langs den regel matigen weg mijn recht niet kan hand haven, zie ik mij gedwongen het laatste middel aan te grijpen en mijn zaak voor den rechterstoel van God zelven te brengen (2t). Ook op grond van andere redenen kan ik niet
berusten in uw oordeel. Door de rechtsgeleerde faculteit der koninklijke universiteit alhier werd reeds in den jare 1869 de ambtelijke verklaring afgelegd, dat de pauselijke onfeilbaarheid in tegenspraak is niet de grondwet van Beieren; dat dezelfde tegen- spraak bestond met de grondwetten der Staten van onzen tijd in \'t algemeen, constateerde en verklaarde |
|||||
|
IS
|
|||||
|
al verder een groot aantal bisschoppen (waaronder
ook, als ik mij niet bedrieg, uwe excellentie) te Rome op de acten van het concilie; eindelijk blijkt hetzelfde zoo duidelijk mogelijk uit de officiëele acten van het concilie zelf. Het geldt hier de in- voering en handhaving, ja verscherping van den Syllabus, dien trouwens de bisschop van Regensburg in een herderlijken brief van het vorige jaar reeds voor onfeilbaar heeft verklaard en den katholieken als een artikel des geloofs ter aanneming heeft voor- geschreven. Uit aanmerking daarvan heeft dan ook het koninklijk staatsministerie voor eeredienst en onderwijs de afkondiging der leerstellingen van den 18den Juli 1870 afhankelijk gemaakt van het vooraf- gaand verkrijgen van het Placetum regïum; terwijl het zich nog duidelijker heeft uitgesproken in zijn verklaring ten aanzien der kerkelijke aangelegenheid te Mering, en in zijn bescheid op het verzoek des aartsbisschops van Bainberg tot verleening van het Placet. Wie nu, even als ik, als staatsdienaar den eed op de constitutie heeft gedaan en aan de overheid gehoorzaam moet en wil zijn, — die kan volstrekt niet, zonder eedbreuk en zonder aan de overheid ongehoorzaam, maar daardoor tevens straf- schuldig te worden, in uwe plannen deelcn ; maar dan ook een straf dien ten gevolge door u uitge- sproken, onmogelijk voor rechtmatig erkennen, \'t Was ook de plicht van ■uwe excellentie aan de overheid gehoorzaam te zijn, en allereerst het koninklijk Placet te verzoeken. In plaats van dat te doen hebt gij, hoogwaarde heer! tot mijne niet geringe verbazing, u ontslagen gerekend van de gehoorzaamheid aan het koninklijke gouvernement, en hebt gij een open- lijke oppositie tegen haar begonnen; terwijl gij toch nog op den 26"c" Februari van het vorige jaar u te Rome zeer verontrust verklaardet over de openhartige |
|||||
|
19
|
|||||
|
en ronde verklaring van een Beierschen bisschop, dal
hij tegen, de Beiensche regeering opzettelijk oppositie
maakte en maken zou. — En nu gaat het mij wel niet aan, hoe ytf uwen plicht van gehoorzaamheid aan de overheid opvat en daaraan voldoen wilt; maar ik moet, met den meesten nadruk, uwe poging af- wijzen om, zoo mogelijk, mij, een staatsambtenaar, door middel van geestelijke censuren te dwingen, dcnzclfden weg van ongehoorzaamheid op te gaan. Zoo ver gaat evenmin uw recht niet tegenover uw geestelijkheid, als mijn plicht van gehoorzaamheid jegens u als hoofd mijner diocees. Wanneer overigens uwe excellentie steeds alle
mogelijke moeite doet om te verzekeren, dat de dekreeten van den 18dcn Juli des vorigen jaars met onze grondwet niet in strijd zijn, clan zult gij \'t mij wel veroorlooven de aanmerking te maken, dat er aan deze uwe verzekeringen hoegenaamd geen waarde mag gehecht worden. Ik wil er niet op wijzen, dat gij in 1870 te Rome het tegendeel hebt beweerd, van hetgeen gij nu beweert; de geschiedenis van het Vatikaansche concilie heeft ons helaas! maar al te duidelijk geleerd, welke waarde wij hebben te hechten aan het gezag als leeraar of in \'t algemeen aan de verzekering van één of zelfs van een groot aantal bisschoppen; buitendien is, sedert de afkon- diging van de onfeilbaarheidsleer, die waarde voor het episkopaat geheel en al te niet; en heeft men voortaan slechts aan Roinc te vragen: Hoe iets ver- staan moet worden Maar hoe kunt gij toch, lioog- waarde aartsbisschop! in gemoede meenen, dat onze grondwet niet geschonden moet worden door liet aan- nemen en handhaven der Vatikaansche besluiten, wanneer gij slechts het derde hoofdstuk (de primatu) dier besluiten in den zin van Rome, zooals die in het officiëele schema uitgedrukt is, uitlegt ? Hoe dit |
|||||
|
2(1
|
|||||
|
ook zij, — in dit punt hebben noch de verzeke-
ringen van uwc excellentie, noch die der hoog- waarde pastoors en coöperatoren van Muucheu de minste waarde; want in hetzelfde oogenblik, waarin gij allen roem draagt op uwe gehoorzaamheid jegens de overheid, maakt gij u schuldig aan de schreeu- wendste ongehoorzaamheid tegenover haar. Hier lubben, overeenkomstig onze instellingen, slechts de koninklijke staatsrcgeering en desnoods de wet- gevende machten in Beieren ons te zeggen, wat zij al of\' niet met onze grondwet bestaanbaar ach- ten. De eerste heeft reeds in de vermelde be- sluiten haar meening uitgesproken, en daarmee is voor mij, en voor de onderdanen in Beiereu, welke de verplichte gehoorzaamheid aan den staat niet willen opzeggen, de vraag voorloopig beantwoord. Ten slotte, hoogwaarde aartsbisschop! nog deze
verzekering. Indien ook allen zich buigen voor uwe oneindig hoogere rechtsmacht, ik zal er mij nooit voor buigen, om aan de waarheid ontrouw te worden. De zending naar Rome heb ik niet begeerd; maar des te eerder zie ik dan ook daariu een bijzondere leiding van God, om mij tot getuige te maken van een der merkwaardigste gebeurtenissen in zijn kerk. Ik zal, mij niet bekommerende om druk en vervolging, tot mijn einde toe er getuigenis van geven; en ik weet, dat zij waar is, omdat zij waar bevonden is geworden, totdat de oneindig hoogere rechtsmacht zich liet gelden. Reeds te Rome heb ik meermalen den aanstaanden onder- gang van den Kerkelij ken Staal voorspeld, maar ik dacht toch niet, dat mijn voorspelling zoo spoedig zou vervuld worden. Door de herderlijke brieven der bisschoppen, waarvan enkelen zelfs in dien ondergang het heil der kerk hebben gezien, zal de Kerkelijke Staat niet hersteld worden. Zoo min |
|||||
|
■z\\
|
|||||
|
ik in dit punt heb gedwaald, evenmin zal ik mij
ook wel hierin bedriegen, wanneer ik beweer : over korter of langer tijd zal ook het concilie van Rome in zijne geheele nietigheid worden erkend. De her- derlijke brieven der bisschoppen, die heden loochenen, wat zij zelven vroeger gezegd of geschreven hebben, zullen op den duur niet bij machte zijn om het staande te houden. Al moge dan ook in de kerk voor een wijle
macht boven recht gaan, — ten laatste moet het recht en de waarheid toch zegepralen. En wie voor recht en waarheid strijdf, die strijdt
voor God. Uwe excellentie ontvange, enz.
Munchen, 27 April 1871.
Dr. J. FRIEDRTCH,
Prof. in de theologie.
|
|||||
|
AANTEEKENINGEN.
|
|||||
|
\') \'t Stond al nipt beter geschapen met de bisschoppelijke secre-
tarissen, welke tijdens het concilie eensklaps figureerden als bis- schoppelijke theologen. Ken ieder begrijpt toch wel, dat hel lezen van eenige vlugschriften vóór en tegen de een of andere zaak, daarom nog niet een wetenschappelijk onderzoek mag genoemd worden; neen, maar dat men zich de moeite moet getroosten om de gcheele ontwikkeling der leer Ie leeren kennen en kritisch te onderzoeken. Maar daartoe wordt een langdurig en mocielijk on- derzoek der bronnen vcreisiht, die ten opzichte der door ons be- handelde kwestie een gehecle bibliotheek van groote en dikke folianten omvat, welke die heeren misschien nooit gezien en nog veel minder rjelezen hebben. De Theoloog van uwe excellentie zelve kon korten tijd vóór zijn afreize van hier nog niet eens de plaats in den H. Irenaeus flater zoo op den voorgrond gesteld) vinden, zoodat ik zo — omdat Irenaeus zelf niet vo»rhanileu was — voor hem nog uit zijne boeken moest opzoeken in de Apologetiek van Dreg! Ik zal hier maar zwijgen over ecu ander zeer karakte- ristiek en lang niet vleiend woord, dat dezelfde man sprak ten aanzien van de bisschoppen, wat dit punt betreft. -) Als een staaltje van godgeleerde kwakzalverij, zooals een
dor vaderen van het concilie zelf in mijn tegenwoordigheid het noemde, kan het geschrift over de onfeilbaarheid dienen, dat ge- schreven is door den bisschop Ghii.ardi van Mondovi, een man, op wien ik gewezen werd als op een der wetenschappelijkste bisschop- pen van Italië, en welk geschrift tijdens bet concilie werd rondge- deeld. Niet beter is het gelegen met het geschrift van Cardoni, dat door de dogmatische commissie van voorbereiding was goedge- keurd, en met de pennevruchten van Manhing en Dechamps, welken laatste» ik, in het Februari-nummor der mededeelingen van de zittingen der Mniiclier-akadomie (1871), van een opzettelijke vei- v.ilsching ten gunste der onfeilnaarlioidslocr heb overtuigd. :\') Ken hooggeplaatst geestelijke, die met den loop van bet concilie
nauwkeurig bekend is, en op vriendschappelijken voet staal met. vele bisschoppen van Duitschland en andere landen, schreef mij laarnni te recht: De bisschoppen kunnen wel zeggen, dat zij zich onderwerpen uil liefde lol de kerk, maar ieder ander woord vit hun mond is een frivoliteit. 4) Civiltd Catt. ser. VII vol X, quaderno 481. In deze aflevering
|
|||||
|
28
|
|||||
|
vereenzelvigt zicli feitelijk de red.iclie der „ Civilta" of de Sociëteit
vim Jezus met hel episcopaat en de kerk, ja zelfs met den heiligen Geest. Bladz. 21 : Accusare dunque la Civilta Calt. per questo capo o l\'Univers, vale allretlanlo clte accusare l\'Epis- copato nella sua quasi tolalild, accusare il clero, accusare l\'uni- versalitd dei cattolici, accusare, in altri termini, l\'inlera chiesa, e lo Spirilo di Dio che la muove. Dat is : Op dit punt aldus de Civilta Calt. of l\'Univers te beschul-
digen, is heizelfde als het geheelc episcopaat, de geestelijkheid, alle katholieken te zamen te beschuldigen, met andere woorden, de geheelc kerk en Gods Geest die haar bestuurt. \') Waar Petrus is, daar is de kerk.
*) Het laatste preekte men te Rome tijdens bet concilie; in beel-
den werd het aanschouwelijk gemaakt, en volgens couranten beeft bisschop Martin er op gezinspeeld in ecu herderlijken brief: voor het eerste levert de Civilta sedert jaar en dag bet bewijs uit den Bijbel (!?). ") Maar niet volgens de overeenstemming der kerk.
s) La libetté du concile et l\'m.\'aillióililei de vrijheid van het
concilie en de onfeilbaarheid. 9) Neen: dus tegen de onfeilbaarheid.
in) Documenta 1, 264: palam et in facie Patris direre: Non
placet. ") Het leerstuk der onbevlekte ontvangenis van Maria.
\'2) Eenparige uitspraak.
n) Rome heeft gesproken.
w) Het ongcloofelijkste is in onze dagen mogelijk. Naardien de
meeste Duitsche bisschoppen der minderheid niet te r\'uldn waren opgekomen, lieten de aanwezigen door de drie Uuitsche bisschoppen der meerderheid en door bisschoppen, welke niet eens te Home waren geweest, of zoo pas waren benoemd en nog niet eens ge- consacreerd waren, zich zoo ompraten, dat alles, wat door hen in Rome gedaan en gesproken was, door hen voor onwaar werd verklaard. u) Verdeel en heersch — de geliefkoosde leuze der Jesuïten.
,r\') De koninklijke goedkeuring.
") De misdaad van openlijke en formecle ketterij.
,g) De meerderheid dei theologische faculteit, en eerwaarde
pastoors van Muncheu schijnen intosschen het bijzondere privilegie te hebben om over de onduidelijkheid der dokreeten te mogen spreken! Hetzelfde geldt omtrent de: Historisrli-pnlitisrhe bla- den. — .la, zelfs een bisschop van Hefelc mag het aan zijn gees- telijkheid zeggen! Voor mij alleen moeten ze duidelijk zi|n! \'») Feitelijk.
*•) Rerurrendum dico ad atia remedia.....puto ui causa agulur
coratn Deo via mpplicalionh et orationis aut divinae remnne-
rationis. |
|||||
|
Bij de Uitgevers dezes is mede verschenen:
ZAL DE PAUS OP HET AANSTAANDE CONCILIE ON-
FEILBAAR verklaard WORDEN? De veroordee- Umj van Pan* Honorim, door p. le page henouf uit het Engelsen., mot een inleidend woord door 1. a. van BEEK, Pastoor bij de Biss. Klerezv te Dordrecht............ƒ 0.60, |
||||||||
|
BESCHOUWINGEN OVER DE PAUSELIJKE ONFEIL-
BAARHEID, door J. a. van beek, Pastoor bij de Biss. Klevezy te Dordrecht, naar aanleiding van de aanvallen van de Tijd, de Kalk. Stemme» en den eerw. lieer c. j. WILLEMS, R. K. P. te Rotterdam, op de brochure: „ Zal de Pau» op het aanstaande Concilie onfeilbaar verklaard worden?"............ƒ 0.75 |
||||||||
|
BRIEVEN AAN DEN AARTSBISSCHOP VAN MECHEI.EN,
door a. gratry, Priester van het Oratorie, lid
van de Fransche Akademie. Uit het Fransch vertaald. Met een inleidend woord van j. heij- kamp, R. K. Priester en Pastoor bij de Oud- Bisschoppelijke Klerczy te Schiedam . . . . * ƒ 2.25. |
||||||||