HET VERVALLE CIIRISTEMDOH,

uyt hare sorgeloose Doodslaap opgewekt,
en aangespoort tot eenen

op den Koninglijken weg des Levens.

Begrepen in XII uytgelesen Redenvoeringen, en zielroerende

Reformatie-Predikati�n, van do beroemde, Godsalige,

en geleerde H e e r e n,

J. v. LODESTEYN, E. MACWAIE, J. LIGTEOOT,
J. O WEN, T. CASE, W. EENNER.

(Geheel Onveranderde Uitgave volgens 1711)»

(Van deze Twaalf Leerredenen zijn er Zeven door den God*
zaligen JODOCUS VAN LODESTEYN gepredikt; ;de andere
Vijf uit het Engelsen vertaald en geschreven door de boven>
staande beroemde EngeUche Godgeleerden).

��IHH \' \' \' Ml I I ... " � �f

BIBUOTH icK
RIJKSUNIVERSITEIT

Uytgegeven na Visitatie en Kerken-Ordre.

Het lauwe Christendom werd kragtig aangespoo
Tot Deugd en Godvrugl in het Christelijke levt

Om door des Heer en Geest, en \'t zaligmakend icooi
Geleerd, geleyd, bestierd, steeds Hemelwaa.
te streven.

RIJKSUNIVERSITEIT UTRECHT

ann alle Vroomc
CHRISTENEN,

die waarheyd en godvrugl lief hebben.

GELIEFDE BROEDEREN. De Christelijke

Religie of Godsdienst bestaat in gelove en liefde,
dal is in God regt Ie kennen na liet Evangelium,
en hem in den geest te dienen. Zy is een kennisse
Gods die na de Godsaliglheyd is. Dog van den
aan beginne zijn\'er menschen opgestaan, die de
genade Christi veranderden in ontugtigheyd, sig
vryheyd belovende, daar ty Dienslknegten waren
der verdorvenlheyd. Sulke vonden Paulus, Pelrus,
Jacobus en Judas, als uyt baar Brieven te sien is.
Even eens als of een dood geloof genoeg was om
salig te werden; als of Christus een Dienaar der
sonde kon zijn; als of by niet gekomen v>as om
de werken des �uyvels Ie verbreken , en zijn Volk
van souden salig te maken ; als of men om het
Rijke der Hemelen in Ie gaan niet en moest wedcr-
ge�oren werden, en die wedergeboren was de sonde
doen, dit is zijn werk van sondigen maken, kon.
Van dat slag waren daar na de Gnostici, navolgers
van Corpoerates, Basilides, Valenlinus , van welke
Ireiiccus, Clemens Alexandriniis en Epiphanius
gemeld hebben. Tot sulke behoorden in de iv.
Eeuw onder de Arianen , de Leerlingen van A�tius,
die seyde, dat hel bedrijf van geene sonden ymand
schadelijk was, als hy maar een deelgenoot van
hel geloof ivierd, by Theodoretvs en Zotomenus.
De Pelagianen daar en tegen gaven een groole
1* God-

Godvrugtigheyd voor, maar vervielen tot een werk-
heyligheyd , om door eygen geregligheyd liet eeuwig
leven te verdienen, en benadeelden het geloof en de
genade Gods in Christo , met een verval tot het
verbastert Jodendom, als Augustijn heeft opge-
merkt. ISiet te min heeft die Kettery plaats in het
Pausdom genomen. Dit merkten de Leeraars die de
Hervorming soglen, en de Leere van de genade en
de geregligheyd Christi door hel Geloof geern her-
steld sagen. Dog haar onderwijs wierd misbruykt,
als van ouds in der Apostelen tijden, door een deel
ydele menschen, ja Leeraars, die Antinomianen
Wedtrslrcvers van de Wel wierden, terwijl zij het
suyver Evangelium voorgaven: sulks dit een lossen
toom aan de verdorvene natuur gaf, om vry te
mogen sondigen, of liet onderscheyd van deugt en
ondeugl weg nam. In tegendeel waren der, die
als of zy op de deugt geset waren wederom tot
werkheyligheyd zijn vervallen, en te gelijk tot sul-
ken Zcdenkonst , die geen ware wortel had in de
kragldadige genade, waar door men moesl weder~
geboren werden. Dat is in sommige Luthersche en
Arminianen gesien, die de kragten der nature ver-
heften , de wet in een verbond der genade veran-
deren, en van het Evangelium een nieuwe wet
maakten, om door het geloof als door een werk
en de gehooi saamheyd der geboden Christi geregt-
veerdigl te werden; dat quain met haar gevoelen
van de natuurlijke vrye wil over een, als de Heer
Heydanus wel heeft opgemerkt. Dog dat was geen
ware Godvrugtigheyd , welke een Christen te betrag-
len had. Het was ook de reden, datmen onder het
werk van ware Godsdienst, en het verlaten van de
eerste liefde soo verschillig wierd in de stukken des

Gcloofs, gelijk onsen Willem Teeling in zijn Eu-
bulus wel annmerkte. Want die niel waarlijk God-
vr�gtig was, en kon van de waarheyd niet oor-
deelen door de kragtdadige genade, en hequaam
zijn om van de stukken des Geloof\'s een onder-
scheyden begrijp als een geestelijk mensch te ma-
ken. Seker de vreese des Meeren is hel beginsel der
wijsheyd. De verborgen! heyd des I/eercn is voor de
gcene die hem vreesen , en zijn Verbond om het haar
bekent te maken. Indien ymand den wille Gods doed
sal Christi Leer e bekennen , dat zy uut God is. Re-
halven dat God sulken menscli, die zijn wcderba-
rendc genade wederspreekt of lastert, met regt
dwalen laat na hel goeddunken van zijn hert, en
drijven op de kraglen der natuur, welke niet be-
qnaam is om te begrijpen de dingen, die des Geestes
Gods zijn. Ja om dal soo eene de liefde van de
waarheyd niel aanneemt om salig te teerden , maar
verwerpt, send God regtveerdig hem over een Geest
der diealinge om de leugen te geloven. En hoe
sou hy de waarheyd vinden, die stout werd om
den Geest der waarheyd, dat is de wedergeboorte
te versmaden?

Het was ook de reden, waarom onse Vaderen
in het Synode van Dordrecht, voor de behandeling
van de verschillen, al in \'t begin hare bckomme-
ringe toonden over de practikale Gods-gelcerdheyd
die er scheen t\'onlbrekcn, Sessione xvm. wanneer
zy onder malkanderen in bedenking gaven, of het
niet nuttig ware , dal men in de Examina , om Pro-
poncnlen te maken , niet alleen onderso�k deed over
het stuk der Lecre, maar ook over de praclijk, of zij
bequaam tvaren om de Christelijke zedenkonsi te
leeren, en de zeden der menschen tot alle slag van

deugt te rigten ; dewijl de mensche Gods behoorde tot
alle goede werken toegerust te zijn, niet alleen tot
wederleg/fin;/, maar ook tot bestraffing en onder-
wijsing die in de regtveerdighegd is. Tol dien eynde
ivas het te wenschen, dat de gemoederen der Jonge-
lingen op de Academi�n en in de C�llegien de Prac-
tise Theologie, en de gevallen van de comcienlie
geleerd wierden. Godvrugt en treffelijk! Waarom
ook de Synoden sederd het Jaar 1619. daar op
gedurig aangedrongen hebben. En waarlijk het
was te vergeefs de Leere der kragtdadige genade
lot wedergeboorte te bevestigen, als men geen
sorg droeg dat daar op een Godvrugtig onderwijs
gebouwl wierd, niet alleen om de laster der Armi-
nianen af te keeren, maar ook de zielen te onder-
vvijsen omtrent de inwendige oeIFeningcn van het
leven der genade, waar toe alleen de regtsinnige
Leere bequaam was.

De Heer Willem Amcsius begon dit werk tot
Francker, na het getuygenis van Sixtimus Amama in
zijn Academise Reden, voor aan in zijn Antibarba-
rus Biblicus. Want te voren was die Hooge School
genoemt, segt hy, Sucrarium Dacchi, een Heylig-
dom van Bacchus, wegens de ongebondentheyd,
die daar om ging. Soo verre was het, dat wan-
neer de Godvrugtige Man zijn onderwijsing begon,
en men zijn Dispulatien van de Conscientie las,
hy bespot wierd, en men verbaast als over wat
vreemds, vraagde wat de Man seggen wilde ? Ja soo
ongelukkig waren de tyden, dus gaat Hy voort, dat
het dertel volk in Nederland een ernstige bedieninge
des woords niet dragen kon, en opentlijk seyde,
de besoekingen van Kerk en Land waren geen leeke-
nen van Gods loom over de sonde , die anders pre-
dikten.

dikten, en den mensch door schrik en vreese van
Gods oordcelen tol bekeering bewegen wilden, of den
nauwen weg ten Hemel wesen, waren maar voor
Praecifianen, Puriteynen, Phariseen, Neuswijse, te
agten. Oog die voortrefl\'elijken Engelsman, die
W. Perkins Leerling geweest was, heeft met zijn onder-
wijs een groote vrugt gedaan in die llooge School, en
na hem de Godsalige Meinardus Schotanus, waar
op in onse Academie Gijsbertus Voetius gevolgt is,
die zijn Professie begon, met een Oratie van de
Godvragt met de kennis te vervoegen; en wat hy
daar op geleerd en gevorderd heeft, is door de
tijd ondervonden. De Jongelingen oeffenden sig in
Godvrugtige onderwijsingen, en dewijl in Engeland
deftige en daar in geoell\'ende Mannen waren , op
de gronden van de kragtdadige genade des II. Gees-
tes, (och waren de sulke als nog overgebleven!)
gingense daar beenen, of leerden de Engelse Taal
om in de Praclicale Godsgeleerdheyd. en voor sig,
en voor de Gemeynte, door hare geleerde boeken,
ervaren te werden. En seker die sulke schrilten ver-
agt, heeft lust om wat anders te doen, weynig be-
quaam tot sulken zedenkoinsl, die aan de ziele raakt
omse geestelijk, gevoelig, en ervaren in het werk
der saligheyd te leeren. Immers ik danke mijn
God, dat ik van mijn jonkheyd aan op dien weg
onderwesen ben.

Dit nu dagt ik tot waarschouwing in onse da-
gen te moeten aanmerken, terwijl onse Kerk door
soo veel verschillen beroert werd. Want ik meyne
dat men als te voren de regte oorsaaken daar van
in het gebrek van de ware Godsvrugt, welke uyt
de wederbarende genade spruyt, moet vinden. Want
de nature verheft sig tegen de Schole van Jesus

en zijn genade; zy vermengt sig boven haar slaal
en kragten met hel gelooi\' omtrent de verborgent-
heden des H. Evangeliums. Waar door het dan
gebeurt, datmen menigmaal niet meer wil geloven
als men met zijn natuurlijk verstand begrijpt, of
de Geloofs-stukken soo verschikt, dat zy begrij-
pelijk zijn na de beginselen der natuur. Een regte
weg tot een natuurlijk Geloot en Godsdienst,
waar toe men geen wederbarendc genade van noo-
den sal hebben. Boven dien wanneer rnen op geen
Godvrugt geset is, vindmen ligt wat anders te be-
denken, als het geene tot het wesen van het Ghris-
tendom betreft, en waar in men waarlijk leven
kan, dewijl daar in hel leven omes Geesles is: en
dan uyl de overvloed des herten spreekt de mond.
Eyndelijk als men niet waarlijk Godvrugtig is, sal
men aan het hert geen ondervinding van het ge-
wigt der waarheden des Geloofs hebben. Ja men
konse heel ligt begeven en verlaten, om vremde
gevoelens over te nemen, en boven al sig vermaken
in de bespiegeling van dingen, die niet veel seker-
heyd of nuttigheyd hebben, als of\' daar in de ware
wijsheyd gelegen was, en men daar door tot den
Top van de Ilemel-wijsheyd geraakte. Dat hier in
gesondigt werd in onse dagen, kan niemand ont-
kennen, en ik wenschte dat God het op het hert
liet vallen van alle de geene, welke een innige en
teed\'re Godvrugtigheid lief hebben en soeken te
bekragten. Boven dien wilde ik van herten datmen
op dese Aanmerkingen agt gaf, om van de ware
Godsvrugt te oordeelen.

I. Merk ik aan, dafer heden een slag van een
sonderling volk is, dat sig geern voor Myslike Chris-
tenen wilde uytgcven, om boven andere Godvrugtig

te schijnen, dog die naam niet en verdiend. Daar
is geen twijffel aan of het Christendom vereyscht
een Mystike, inwendige, geestelijke Godsdienst. Hy
was setfs in hel 0. T. neen Jodc die in het apen-
baar was, of in besnydenisse na hel vleesch, maar
in het verborgen, door de besnijdenisse des herten
in den Geest, wiens lof was niet uyl de menschen,
maar uyl God, Rom. II: 28, 29. Veel min moest
hy een Christen te agten zijn, die alleen uytwen-
dig in zijn naam, of belijdenis een Christen was,
maar hy die een_ verborgen leven leyde; die na
den inwendigen mensch behagen in de Goddelijke
Wet had; die God in den Geest diende en aan-
bad; die met en voor God wandelde. Die op de
inwendige openbaringen en besoekingen Gods aan
de ziel, de leydingc des Geestes in Christi binnen-
kameren, zijn getuigenissen en verzegelingen aan
het hert, den nieuwen Keursteen, hel eelen van
het verborgen Manna, de antwoorden Gods op ern-
stige gebeden aan het gemoed agt gaf.

Dog \'t is al geen Mystike Gods-diensl, die men
sig verbeeld. By de Monniken is\'er een te vin-
den, door een drievoudige Weg, (Via Purgati-
va, Conlemplativa, vel Illuminaliva, k Unitiva)
van suyvcringe, beschouwingc, enverecninginliefde.
Selfs vind ik dal\'er een .lesuit Michiel Cuvelier,
tot Keulen A. 1668. van geschreven heeft, en nog-
tans weetmen de Leeringen van dat Pelagiaansche
geselschap. En derhalven moesten wy voorsigtig
zijn om van de Mystike Godvrugt te oordeelen.

Want waar in bestaat dog de Mystike zedenkonst
^van de sulke die wy by sommige onder de Luter-
sche en Gereformeerde ook in Nederland bevinden?
Het is de wereld wegens goddeloosheyd te veroor-

deelen, by zig selven te leven, een afgesonderd ge-
selschap na eysensinnigheyd Ie maken, de ydelheyd
van de wereld te veragten, self-verloochening en
dooding van het vleesch voor te geven, de nede-
righeyd in schijn te prijsen, Morale boekjes te le-
sen, daar van als een Moralist te spreken, en on-
derwijlen de ingestelde middelen des Godsdienstes
te verlaten, de eygenwillige oeffeningen tebetragten,
by »ig selven wijs te zijn, op eygen verstand te steu-
nen, sig selven tot een meester te werden, in de
betragtingen van de deugt te berusten, en ondertus-
schen geen liefde voor de waarheyd te hebben : waar
door het ook geschied, dat zy over al haar Broede-
ren vinden. Dog dit alles kon een PUhagoras,
wiens Les was, terwijl men leefde, hot lichaam af
te sterven, of een Plato, en een Epirtclus voordoen,
en misschien beter als\'er de naam van Christus by
was. Dog dat volk heeft de godvrugtige lessen van
het Evangelium tot een enkele Morale gebragt, en
zijn verheugt als zy ycts diergelijks sell\'s by de Hey-
den vinden. Immers by de Aurjustianen en Janse-
nisten in het Pausdom, die sig aan soo een My�ike
zedenkonst in haar Kloosters gewennen konnen:
haar eensame boekjes hebben het doen sien. Trou-
wens haar schrifjes konnen het meeste vermaak,
playsier, en oeffeninge aan dese Myslike geven,
terwijlse niet en verstaan wal\'er voor een Godvr�gt
vloeyt uyt de innige gemeynschap Christi, en zij-
ner geregtigheyd door den gelove aangenomen. Ik
hebber ondervinding van. En derhalven wat zy
ook van een Myslike zedenkonst opgeven, ten is de
regte Gereformeerde Evanqelisclie Godvr�gt niet
die zy voorgeven; zy verdienen ook dien naam van
Myslike niet, welke zy sig selven nogtans met een

opgeblasentheyd soeken aan te matigen. Sy be-
schonwen God, soo als zy meynen; maar \'t is niet
in het aangesigte Jesu Christi: veel eer de wijse
der Monniken, welke eyndelijk soo verre haar
Morale heen voeren, dat zy zig wel onmiddelijk
sonder den Middelaar Jesus, soo wel als sonder
de voorsprake der lleyligen, door beschouwinge
en liefde met God, als het opper-goed, souden
durven vereenigen.

II. Merk ik aan, dafer geen ware Godvrugt
w�sen kan, sonder de liefde van de Goddelijke waar-
heden. Scker het geloof en de kennisse Gods zijn de
wortels van alle saligheyd en godsaligheyd, ot men
diend een onbekenden God. Dat is, van de onse tegen
de Remonstranten Socinianen en Mennisten getoont.
En der halven heel\'lmen geen ware Godvrugt, wan-
neer de erkentenis en de liefde van de waarheyd des
Evangeliums sou ontbreken. Ja ik meyne dat de lief-
de der waarheyd het eerste en voornaamste deel van de
Godvrugt, dat is van de liefde Gods in Christo,
, is; soo de� Paulus, 2 Thess. 11:10. Sulks ik regt
heb om de sulke verdagt te houden, die hel geene
als waarheyd, na de gronden en belijdenissen van
onse Kerk geleerd moet werden, niet en wegen als
het behoord, en sig niet eens versetten orn die
stukken des Geloofs, als zy last lijden moglen, te
verdedigen. Men kon alles in ymand onder den
naam van vroom te zijn verdragen, of uyt een
seker eygen belang onlschuldigen, om dat men
met ware Godvrugt geen regte prijs op de waar-
heyd gestelt heeft. Sg hebben niet verstandelijk
agt gegeven op uwe waarheyd, segt Dani�l in zijn
Helijdenis, cap. IX : 13. Misschien dat sulke, om
die eygen reden, wel een Remonstrant of Mennist

als liaar Broeder souden omhelscn, wal\'er ook zy
van de dwalingen, welken men weel dal hij ge-
looft. 0 Christen! dal helaaml de ware Godvrugl
niet. Bedenkt of uw praclijk deugen kon, als zy
uyt de Evangelische gronden en waarheden niet
vloert, of ook wel u de regie liefde Gods en Christi
des Soons Gods ontbreekt. Ja hacchelijk wist gy
niet wat reden dat gij hebt om in Godvrugtigheyd
op een Evangelische wijse God te dienen. Het is
wat anders hem als Schepper en Opperheer te
eeren, en wat anders hem als Saligmaker in geest
en waarheyd aan te bidden, en uyt Evangelische
redenen en beginselen met liefde hem regt dank-
baar te zijn. Ja denkt vry of onder sulken prac-
tijk niet wal werk heyligheyd schuylt, en dcselve
wel geriglet zy door het Geloof na de Lcere der
Genade, welke in onse Gereformeerde Kerk soo
kraglig geleerd is.

III. Ik merke aan, dat de Godvrugl beslaat, H
zy in het regt prediken, H zg in het betragten. Het
is wat te seggon, Sondaren tot God te brengen,
en bekeerde zielen op den weg na den Hemel te
geleyden. De weg is nauw, en de poorte eng die
ten Hemel leyd. 0 salig te werden is een moey-
lijk werk! de regtveerdige werd nauivlijks salig segt
Petrus, 1 Pel. IV: 18. Het is hier, werkt uwes
selfs saligheyd uyt wet vreese en niet beven, Phil.
II : 12. strijd om in te gaan in de enge poorte,
Luc. XIII: 24. beneerstigt u te meer om uwe roe-
pinge en verkiesinge vast te maken, 2. Pet. 1:12.
Saligheyd is een ganlsch seer uylnemcnd gewigt
van eeuwige heerlijkheyd, 2 Cor. IV: 18. ty heeft
de arbeyd van Christi ziel, en zijn dierbaar Moed ge-
kost, en sou men denken, dat het ligt voor ons was

zijn saligheyd te bet rag ten? Voorwaar, voorwaar
seg ik u, het sou linter zijn dat een Kemel f/ing
door een ooge van een naaide, als dat een mensen
van sulke inbeeldingen sou in gaan in het Rijke
der Hemelen. Waarlijk de practijk van een Chris-
ten is geen bloote Morale, waar toe hem de natuur,
de reden of liet tijd-geloof brengen kon. Ik ken
wel een natuurlijke zedenkonst, maar ik ken geen
natuurlijke Christendom. Het Geloof gaat boven
de natuur in toestemming, soo ook de Godvrugt
in betragting. Daar is een boven natuurlijke ge-
nade van nooden om het hert te veranderen en
levendig te maken, en die moest wel sonderling
in het hert van een Christen werken, indiense dat
doen sal, waar toe zy verleend werd.

Dewijl nu de bediening des woords de bedeelinge
des H. Geestes is, diend een Leeraar het daar op
toe te leggen dat hij het woord in dat oogmerk
verkondige. En derhalven wat sou het hem ba-
ten, lang en breed tot vermoeying van de sin der H.
Schriften te spreken, als of zy soo duyster waren
datmen anders daar van nog geen verstand gemaakt
had, en dan te eyndigen met een korte toepassinge,
die meer in herhaalde woorden, als in een welbe-
dagte toe�ygening bestaat, en misschien geen be-
denkinge gekost heeft, even als of de practijk van
selfs vlocyde, en men die sonder voorbercydinge
over zijn tong mogl laten rollen. Dog soo een
Leeraar doed sien wat hy is. Misschien geen ton-
teyne om een goede reden op te geven, daar toe
geen hert hebbende , maar als een waterloose wolk
of regenbak ledig en droog sonder water. En wat
vrugt sal daar van te wagten zijn, by zielen, die
stroomen des levendigen waters uyt het hert en

mond van haar Leeraren verwagten? Veel eer
dat men sugtende uyt de Kerk gaat, en de meeste
na huys keeren, soo onvrugtbaar en ongevoelig
als zy daar gekomen waren. Ten besten genomen
soumen sig verwonderen dat de Leeraar sig dapper
als een Letler-lvnegt uytgeslooft heeft met dingen ,
die geen nut deden om zielen te bckeeren. te ver-
beteren, en te vertroosten. O daar is hier een
geestelijke konst en uytvinding van nooden, meer
als ot\' men een deugt op een Philosophische wijse
behandelde. En soo men daar toe arheyd de�,
en daar by eygen ondervinding voegen kon, men
sou het practijk prediken in geen veragting bren-
hen, als het maar te veel tegenwoordig gebeurt.
Waarom\'er ook te vreesen is, dat onse Kerk als
die van Ephesen, van Sardis, van Laodicea gelijk
werde, waar in de geestelijke kennisse Gods en
van sig sell\'s, volgens hel Evangelium, ontbreken sal.
Men moest derhalven wel aanmerken, datmen
in hel verkondigen of hooren van hel zaligmakend
woord wel Ie letten, dat hel een onvergankelijk
zaad van de wedergeboorte was. Soo noemt het
Pelrus. Dog de wedergeboorte was geen gemeyn
werk, zy was geensinls op zijn Joods en llemon-
stranls, bestaande in een veranderinge van daden,
maar van het verdorven hert. Men moest daar door
als uyt den dooden levendig gemaakt, en een nieuw
schepsel werden, en getrokken uyt het Rijke der
duyslernisse, en overgeset in hel rijke des Soons
Gods. En daar toe moet een Leeraar wel scker-
lijk arbeyden, dat hy sig selven voor al van de
genade versekere, en dan andere als een geeste-
lijke Vader en geen Pcedagoog arbeyde te wedcr-
baren op dat CJtrislus een gestalte in hem kreeg,

na Pauli voorbeeld. Want dog al wal uyt vleesch
geboren is, is vleesch, ten zy ymand weder geboren
voerde kan hy in Gods Koningrijke niet in gaan.
Daar toe was nu van nooden, dalmen sogt te
prediken in belopninge van geest en krugl, en elk
een by zij» selven ondervond wat weg dat God
hieid om zijn uylverkoorne kragtdadig tot zijn ge-
meynschap over te brengen.

b. Dat liet een Woord des Geloofs was, Gal. UI: 4.
Hom. 1:17. om te leeren hoe bet na bet Evange-
liurn omtrent God en Christus ter bekeering, ter ge-
regtigheyd en ter heyligmakinge moest geoellent
werden. Daar in is onse kerk onderscheyden van
alle die buyten ons zijn, en bet is wel te weten,
dat veele met een naam ol inbeelding van geloot
eeuwig verloren gaan. Want zy verstonden niet
regt wat het ware in Christus te geloven, en aldus
door bet gelove in en door hem in God te ge-
loven, Gal. 11: 20. Phil. 111:8, 9.

c. liet is een Woord des Koningrijks, Matth.
XIII: 19. en dal in verscheydene opsigten. Want het
I. is de Schepter van de Koningh Jesus onder de
werkinge des H. Geesles, om den sondaar door
waaragtige bekeeringe en geloove aan God onder-
danig te maken, alle hoogte der gedaglen in hem
neder Ie werpen onder de gehoursaumheyd van
Christus, en de weder Iwonge by God Ie doen
ivoonen. u. Het is de Wel des Koningrijks, en
doed sien wat God van zijn vrywillig volk alvor-
derd, om hares Konings deugden gelijkvormig in
hey�ge cieragien te zijn en te leven, als regte
Onderdanen van dat Koningrijk betaamt, ui. Hel
is de Sleutel van het Koningrijk der Hemelen, om
den Hemel den gelovigen te openen, en den onge-

lovigen toe te sluyten, en bij gevolge een Woord
des tooms tegen Godloose, en een Woord van
genade en vertroostinge voor des lleeren volk, dat
salig sal werdenj, Jes. LXI : 1. iv. Het is een Stveerd
des II. Geestes, om onder de geestelijke wapenen
in de ure der versoekinge tot heyligheyd en sland-
vastigheyd tegen alle geestelijke vyanden gebruykt
te werden, v. Het is een werktuyg, van den Heg-
ligmakenden Geest, om den gelovigen Gods beeld
gelijkformig te maken en te doen wandelen als
Christus gewandeld heeft, en die deugden te be-
tragten die den Apostel vrugten des Geestes nuemd.
Soo nu bet woord te prediken is geen kleyn werk.
Wie is lot dese dingen bequaamf riep Paulus
uyt, en dat moeten veel meer Leeraren doen, die
weten wat lot der bedieninge baer gegeven, en
wat sorge over de zielen baar toebetrouwt is.

Immers sulken practijk te prediken, was sekei\'
geen ongeleerde Zedenles op te seggen, gelijk
men bespottelijk hoord. Ik mogt wel denken dat
zy sulks doen, die het op een gemeyne en onge-
leerde toepassinge laten allopen, en tot het innige
van de practikule sloffen niet door en dringen,
even of de Godvrugt van een Christen in een ligte
Morale bestond, bysonder onder de geestelijke
dagen des N. T. En ik beken daar toe was niet
veel geleerdheyd van nooden; daar in tegendeel
groole en ervarene wijsbeyd vereyschl wierd in
den geenen die prediken sou na den eysch van
de zedenkonsl van het Christendom, welke immers
die van het Heydendom verre te boven gaan moet.
Ja niemand sal het doen, als die van God inwen-
dig geleerd is, en ontfangen beeft de wijsheyd die
van boven is, dat is die door ervarentheyd, en

geestelijk oordeel het inwendig Christendom regt
verstaat, en weet wat hy te prediken heeft, op
dat hy sig selven sou behouden en de geene die
hem hooren. O die soo zielen vangen kan die is
wijs, geleyd zijnde in de binnenkamer en des Konings!
Hy is een wijs Bouwmeester, om op het fondament
Christus, geen hoy en stoppelen, dat maar te veel
gebeurd, maar goud en silver te bouwen. Hy is een
wijs Schriftgeleerde, die uyt den goeden schat des
herten weet voort te brengen oude ende nieuwe
dingen, die zielen konnen salig maken. Ily is een
wijs Huys-versorger Gods, om het woord regt te
snyden, elk een na gelegentlieyd van tijd en staat
het zijne te geven, en na den eysch uyt te deelen,
op dat hy gelrouw in zijn werk zijnde Gode re-
kenschap van zijn bediening en van zielen die zijn
zorge toebetvouwt zijn, geven mogt. En ik wil
my wel versekeren, dat indien sulks geschiede men
wat anders te prediken sou vinden, als saken die
een schijn wijsheyd hebben, en tot het wesen van de
ware kennisse Gods en Godvrugt niet en belmoren.
Sijn het ook geen tijden om op soo een ernstig
preken geset te zijn? Onse dagen zijn boos, de on-
geregtigheyd werd vermenigvuldigt, de liefde is in
veele verkout, het volk blijft dood, ongevoelig en
sorgeloos onder toorn, langmoedigheyd en genade.
Het werd door de roepende stem van de Goddelijke
roede geroepen tot rouwklage, geween, en be-
keering, en leeft als doof, en vernoegt zig met een
gemeenen wandel, ten besten genomen. Daar was
dan reden om soo oyt op de kragt van Godvrugt
aan te dringen, datmen leere wat Isra�l doen moet,
om de tijden der besoekinge waar te nemen, te we-
ien wat tot onsen vrede diend, en sig te laten met

God versoenen. Was het soo, daar sou grooter ernst
in de Kerk zijn, de Gemeynte sou meer gestigi
werden, de sondarcn souden overtuygt zijnde, sig
tot God bekeercn, en de gelovige meer ervarent-
heyd en voortgang in de genade deelagtig werden.
Maar nu is het menigmaal soo de Lceraar soo hot
Volk! en wederom, gelijk het volk alsoo is de
Priester, Hos. IV : 9. terwijl \'er niet sonder smaal�
heden geroepen werd, propheteerl gy lieden niet,
laat zy prophete/en; zy en propheteren niet ah
die. Dog de Ileere sou antwoorden, o gy die Jw
cobs Huys gehecten werd, en doen mijn woorden
geen goed meer voor den geenen, die opregiiglijk
wandelen! Mich. II: 6.

IV. Merke ik aan, dat de practikale Gods geleerd\'
hegd wel bysonder dese onderwijsinge veregscht,
dat een Christen sig selven leerd kennen, of si)
regt ten eeuwigen leven in Christi gemeynschap
hebbe. Dat stuk is bewesen tegen het Pausdom,
daar men den mensch altijd twijffelen doed van
zijn staat, om hem in schrik en beven van het
gesag der Priesters te doen afhangen. Maer in der
daad, de werksame kragtdadige genadige brengt
sulken veranderinge van staat en soodanige bewe-
gingcn in de ziel die niet onbekent konnen blijven,
1 Lor. II:\'12. Het is ook d� H. Geest die den
geloovigen een zegel en onderpand der saligheyd
geworden is, en derhalven een Trooster en Ge-
tuyge van haar geestelijk erfgenaam en kindschap
ten eeuwigen leven. Haar geloof moest ook altijd
geen swak geloof blijven, maar sterk werden, en
tot toepassing van de gemeynschap Christi en zijner
beloften vorderen, Psal XX111:1. Job XIX: 25. Gal.
�I: 90. 2 Tim. 1:42. Derhalven heeft God in zijn

woord de teekenen der saligheyd wel duydelijk
voorgesteld , op dat een Christen sig daar aan be-
proeve en leve in de hoope der heerlijkheyd Gods,
waar toe hy wedergeboren en geregtveerdigt is,
Psal. XV : 1, 2. XXIV : 6. Matth V: 2. Rom. V : 1, 2.
1 Pet. 1:3, h. Waarom het ook een Christens
pligt is, sig selven ondersoeken en te beproeven of
hy in het gelave vj, sig te beneefstigen dat hy zijn
roepinge en verkiesinge vast make, 2 Cor. XIII: 7.
1 Pet 1:12. Dus leerde hy sig selven kennen,
als een Christen, na dat hy sig selven bekent ge-
maakt is in zijn eerste bekeeringe, met het boet-
veerdig Ephraim, .Ier. XXXI: 19. Dat vereyschte
Paulus van een Christen, op dat hij wiste of
Christus in hem was, ten zy hy eenigsints verwer-
jirtijk ivare, 2 Cor. XHI: 5. En in der daad
daar is groot gevaar in, dat een Christen sig on-
bekend blijft, wegens de bedrieglijkheid, ja dood-
lijkheyd van lijn hert, Jer. XVII: 9. Te meer,
om dat een Tijd-geloof na by het saligmakende
Gelooi\' komen kan, en men de genieyne gaven des
H. Geesles voor saligma kende en onberouwelijke
ijenade-giften ligt mogt op nemen, door eigen
liefde sig bedriegende, dal maar al te veel gebeurd.
t Was dan van noode dat Leeraars om niet in
t wilde en over \'t hoofd te prediken, of geen peer-
len voor de Swijnen te werpen, en de Toehoorders
sig daar op toeleyden, datse een nauw ondersoek
\'leden van de Teekenen der genade, om sig in dit
�ewigiig stuk niet te bedriegen. Waarom het
«oodig was, dat men in de Gevallen der conscientie
peoeffent ware, en het woord Gods, dat een woord
\'Ier beproevinge, wel gebruykte om zijn staat te
°nidekken, en te troosten en te versekeren. Dat

was de weg om een vaste vertroostinge in leven en
sterven te hebben. O waren de kinderen Levi. dat
is, de Leeraars, dus gercynigt en als goud gelou-
tert daar op geset, daar was een Hemel-stof in
het prediken, om den mensch tot inkeer te doen
komen, bekommert over zijn staat te maken, en
sorgvuldig om den toekomenden toorn te ont-
vlieden, te doen vragen wat sullen wy doen om
salig te werden! En dat sou een wcrksaam leven
in de ziel verwekken, met ervarenheyd van Gods
handelingen tot sig en tot de vroome Christenen
te konnen spreken, ival God aan haar ziele ge-
daan heeft. Hoe sou een Kerk bloeyen daar veele
sulke gelovige leefden? daar nu de mensch op het
losse daar heen loopt, en styf op zijn droessera
blijft leggen, sonder van vat tot vat ontledigt te
werden, sorgloos slaapt in den staat der sonde,
en nauwlijks wakker kan werden wat men ook
uyt de kele roept, ontwaakt gi/ die slaapt, staal
op uyt den dooden, en Christus sal over u ligten.

De tijden die wy beleven, vereyschen ook sul-
ken ondersoekenden en ernstigen bediening. Men
vertrouwt op een gedaante van Godsaligheyd, daar
de kragt verloochent werd; men rust op een uyt-
wendige belijdenis en betragtinge van ingesteld\'\'
Godsdiensten, hoewel flauw waargenomen, en op
Burgerlijke eerlijkheid en deugt, waar toe men
sonder de wederbarende genade bequaam kan wer-
den. Dat moest verbetert zijn, indien onse Kerk
Geestelijk sal werden, en een gedaante verloonen,
welke aan Christus onsen bruydegom welgevallig
en lieflijk zijn sal.

V. Ik merke aan, dat de beste practijk van het
Christendom na de gronden van de Gereformeerde

Kerk dun geleerd werd, als men voorsigtiy Wet en
Evangelium onderscheyd, en wederom die beyde in
de bediening en betragting wel te samen voegt, liet
is seker een groot misverstand als men Wet en
Evangelium onder een vermengt, de Wet in een
Verbond der Genade veranderd, en wederom van
het Evangelium een nieuwe Wet maakt. In der
daad dat is gevaarlijk, in Theologische ondervvij-
singen, en wel bysonder in het stuk der regt-
veerdigmakinge des menschen voor God. In het
Pausdom was\'er soo een vermenging geschied,
lot bederf van hel Christendom: maar die wierd
door de Leeraars der Proteslanten weg genomen.
Zy meynden, dat het regte Godgeleerde waren die
Wet en Evangelium wel wisten te onderscheyden,
soo seyde Lutherus. \'t Was noodig om de Paapsche
dwalingen te verbeteren; \'t was ook dienstig in
de practijk om te weten wat pligten, bewegingen,
en oefleningen een Christen uyt aanmerkingen van
de Wet en het Evangelium , als verschillig in sloffe,
eynde en gebruyk, omtrent Christus, en sig selven
oenenen moest, Rom. VU: 5, 9, \\� , 28, VIII: 3,
7. \\:S, 5. Gal. 11:19, -20, i\\. V:4

Maar het was wederom ten hoogsten gevaarlijk,
datmen de Wel door het Evangelium afgeschaft
wilde hebben, als of een Christen alleen door het
Evangelium geleyd wesen moest. Die grove dwa-
linge heeft veel Antinomianen in Engeland bedor-
ven, als welke meynden, dat de Wet tot het 0. T.
behoorde, en daarom onder het N. T. ol\'Evange-
lium geen werkkring lot overtuyging, vernedering,
en droefheyd over de sonde meer overig had; dat
men derhalven den Sondaar niet door vreese, di oef-
heyd, en diepe veroolmoedinge voor God oeffenen

moest, om hem mei sellsverloochening tot Christus
te leyden. Men moest maar hem regt toe regt aan
tot Christus wijsen, en straks doen geloven dat hy
voor liem gestorven ware. Ja even de Gelovige
moesten de Wet niet beschouwen tot een Spiegel
van haar verdorventheyd, en droefheyd over hare
sondige swakheden, selfs niet als een regel van
hare gelioorsaamheyd. Waarlijk een verkeerde weg
in het Christendom om ware bekeering en God-
vrugt te leeren. Hoe\'? is de Wet niet een Wet van
eeuwigdurende zedelijkheyd ? Hebben wy geen Wel
meer om daar na te leven ? Heeft selfs de Wel
der nature opgehouden? Is\'er geen onderseheyd
van deugt of ondeugt meer? Is het vry gelalen
alles te doen even te sondigen? Ik weet wel, dat
vroome Antinomiaansche Mannen (de rest is niet
weerd, dat ik \'er mee spreke) sig op een inwendige
Wel des Geesies beroepen hebben, en sig beklaag-
den, dat zy als Goddeloose en ongebondene beschul-
dig! wierden. Maar wat schaad\' het, dat de in-
wendige genade des Geestes een uytwendige bedie-
ninge der Wel hebbe , en te leeren datmen daar
uyt te leeren heeft, soo wel als een uytwendige
bedeeling van het Evangelium tot het Geloof noo-
dig is? Het moest genoeg zijn , dat men sig sorgvul-
dig wagte van door de Wet Christi genade te benade-
len; waar aan veele schuldig wierden in Engeland,
die op zijn Arminiaans het Evangelium in een
Nieuwe Wet veranderden, verdienende dat zij Neo-
nomianen genoemd wierden, terwijl zy den naam
van Antinomianen hare partyen gaven. En my
aangaande. ik kanse hiel ontschuldigen van groote
dwalingen, die het Evangelium tot een nieuwe Wet
maken, want zy deden het om in plaats van de

dadelijke geregtigheyd Ghristi (zy waren met zijn
voldoening tot vergeving der sonden te vreden)
een eygen geregligheyd der weiken na die nieuwe
Wet op te regten. Dog dit is een schendig des-
geyn tegen de gronden der hervorming. God be-
ware onse Kerk van diergelijke dwalingen, die al
begonnen hebben onder ons geboord te werden,
.sao verre datinen de woorden van doed dat en gy
suft leven in het 0. T. tot bet Verbond der Ge-
nade gebragt heeft, en loegestaan, dal de Vaderen
in het 0. T. door bet Geloof en door de Werken
van de Wet geregtveerdigt zijn. Seker die daar
toe kan komen, kan meer doen , en de voldoeninge
Cbrisli by zijn eygene gei\'egtigbeyd na de nieuwe
Wet des Evangeliums tot reglveerdigmakingen sa-
men voegen; en misschien wat meer. Dog ik wenschte
datmen voorsigtig was, en bleef by onse Geloofs-
Formulieren, waar wy in verpligt zijn te geloven,
dal wy door de lijdelijke en dadelijke gehoorsaam-
heyd Ghristi voor God geregtveerdigt werden , sulks
dat\'er geen plaats voor onse werken, hoe gyse
ook aanmerkt, overblijft, \'t Ware alleen om een
getuygenis te geven door een seker Teeken datmen
door het Geloof in Ghristus geregtveerdigt was.
Dus soude onse praelijk en Godvrugt levendig,
opregt, en kragtig blijven, volgende de redenen
en regelen van bet Evangelium Christi. Ik wilde
dan wel datmen ter dege verstond en de Gemeynte
indrukte, wat onse Kerk altijd van hel gebruyk
der Wet omtrent een Sondaar, die noyt sal salig
werden, of omtrent een Sondaar, die door de
Genade bekeert wierd, ja ook omtrent den Geloo-
vigen te gevoelen zy, en na die gronden altijd
preekte, welke soo duydelijk in onse Catechismus

werden voorgehouden. Men sou daar uyt leeren
verstaan hoe men in de verkondiging des Evange-
liums sig voorsigtig te dragen nebbe, om geen
Laodicense Christenen te maken, en met een soet-
voerig Evangelium den mensch na den Hemel te
leyden, of van zijn saligheyd te versekeren.

VI. Indien men dit alles wel aanmerkte, \\vy
souden regt verstaan wat van de hedendaagsche God-
vruchligheyd te oordeden zy. \'t Is seker al geen goud
wat\'er blinkt: daar is ook Mater-goud, dat de oogen
van verre bedriegt. 0 Christenen, daar is een
geveynsde Godvrugt, soo wel als een geveynst Ge-
loof. En al was de Godvrugtigheyd van sommige
niet geheel geveynst, zy kon groote fouten en mis-
slagen hebben, die wel seker te verbeteren waren.
Men moet op de beginselen van binnen, de voorge-
stelde eynden, en de maniere van werken na de Wet
en het Evangelium wel agt geven, en toesien of
men beyder gebruyk wel voorsigtig samen gevoegt
hebbe. Dog hel ware Geloof\' moest boven al in
aanmerking komen, want al dut uyt den Geloove
niet en geschied is sonde, al was hel een deugt of
Godsdienstige pligt in sig selven aangemerkt. Is
het Geloof niet gesond, wat roemt gy op God-
vrugtigheyd als ofse gesond was? \'t Kan wel een
Morele Zedenkonst zijn, waar toe U de reden door
het Evangelinm wat geholpen, onderwijs kon geven,
en de natuur bequaam maken, als zy door gemeens
₍gaven des Geestes wat geholpen was. Boven dien
denkt ondertusschen niet dat de drift van uW
natuur of yver om in een eygensinnige wijsheyd
te vorderen, voor ware Godvrugt te agten zy.
Siet of de kennis u niet opgeblasen maakt, en gy\'
niet en versuymt het geene tot het wesen van de

ware wijsheyd, die van boven is, en de inwendige
Godvrugt behoord. Ik meyne seker dat daar
blijken zijn, als men dil doed met versmadinge
van Geleerde en Godsalige Leeraars, op welker
onderwijs God te voren soo veel zegen in zijn
Kerk gegeven heeft. Het is wat te seggen, dat
die woorden geen goed meer doen aan uw hert,
die van te voren den Gelovigen soo veel stigtinge
gaven, datmen seggen kon, dese en die is aldaar
geboren. Heel wel! yverl na de beste gaven, en
aldermeest, dat gy moogt propheteren, hoewel het
nu geen tijden zijn om buylen gewoone gaven des
H. Geestes, als ten dage der Apostelen daar toe te
wagten. Maar weet\'er ook by, dat het vry wat te
seggen is, als men vrymoedig dit zegel op eygen-
sinnige uytleggingen set, ivaar mede de H. Geest
dit beduyde, en wel op uytleggingen der Propheten,
welke wat anders lecren, als Christus en de Aposte-
len daar in vonden. Doen egter sulke inbeeldin-
gen U nut, verdenkt die Broederen niet, die van
andere meyninge zijn, als ol\' zy de Propheten be-
stonden te veragten. Dat doed geen mensch als
die een boos gemoed heeft, en in Moses of de
Propheten niet en wil vinden, om de Vaderen des
0. T. te weygeren, dat zy in de genade Ghristi
sig reeds toecygenen konden.

Maar siet ook wel toe, dat gy uw Godvrugtig-
heyd of bedieninge geschikt hebbende na uw trant
van de Goddelijke huyshoudinge in de verbonden
des 0. en N. �. die niet en steld als een regel-
maet, om alle zielen te behandelen of van haar
staat te oordeelen. Zy hadden een andere ley-
dinge, die haar met veel voorsigtigheyd van ge-
trouwe Herders geleerd is. Werden zy geoefl\'ent

met meer vernedering, droefheyd over de sonde,
en bekommering over haar saligheyd als gy, denkt
vry, dat uw geneeskonst (noemtsc Evangelisch soo
het u belieft) voor alle zielen niet dienstig is, en
dal gy de lecre zielen mishandelende, wel vreemd
kon spreken van het Geslapte der kinderen Gods,
die haar voorbeeld in de Goddelijke Schriften heb-
ben. Veroordeeld immers niet die God gezegenl
heelt, al hadden zy sulken genereusen Godvrugt
niet, als gy u inbeeld te hebben, na de gronden
van de bedeelingen der Verbonden, welke gy aan-
geleerd hebt. Christus is een bermhertige Hooge-
Priesler, Mcdecijn-meester, en Herder, die de
swakke Lammerkens in zijn armen ven/aderen, in
zijn schoot dragen, en sagljes leyden zal, .les. XL : 11.
die het gekrenkte ried niet en ml verbreken, nog
de rockende vlasch-uieke ivil uylbliisschen. Ily
heeft de arme van geeste en treurige zielen salig
gesproken.

Dog op dat ik eyndige, ik versoek, geliefde Le-
ser, dat gy dit Boek ontfangt als tot uwe sligting
uylgegeven. De Man die het doet, heeft sig op
Godvrugt toegelegl, en al lang besig geweest, dat
hy eenige Praklikale Schriften bysonder der Engel-
sche Godgeleerde, voor zijn Nederlanders sou ver-
talen. Dankt hem voor zijn Godvrugtigen arbeyd;
hy heeft het verdiend. Bemind hem als een Lief-
hebber en Bevorderaar van ware Godsaligheyd
door zijn taalkunde. Men kan immers niet ontken-
nen, dat \'er in Engeland en Schotland Mannen zijn
geweest, die by uytnemenlheyd ervaren zijn geweest
in de oeffeningen van het leven der genade. Haar
Boeken hebben het doen sien, en het is my leed
dal men daar lieden niet meer agting voor heeft.

De tijden zijn veranderd, warcnse maar beter!
Voorts zijn de Mannen, die hy by een brengt be-
roemt geweest, wegens hare ervarene Godvrugtig-
lieyd in Christi Kerk, en daar by heeft hy Hr.
Lodesteyn gevoegt, wel eer benaamt Leeraar bin-
nen ons Utrecht. Een Man van een Edelmoedige
geest, kragtig in bet prediken; wijs in het beschou-
wen van Zion, voorsigtig om swakke zielen met
de weegschaal van Gods lleyligdom te wegen, alle
gelovige met. zijn deftige gezangen op te wekken,
vasthoudende aan bet voorbeeld der Lee re in ge-
loove en liefde. Dat heeft by doen sien in zijn
Boek van den Sabbath tegen een geleerd Man ge-
schreven, en seker hy had gelijk. Hy had onder-
vonden wat goed op der Christenen Sabbath, den
dag d^s Hceren, in de bloeyende Kerk van Utrecht
door zijn, en der Collegen (waaronder ik bysonder
aan Do. van den Bogaart gedenken moet) bediening
gewrogt was: het mogt. zijn als een Zegel van de
Leere. De Leser sal over dat stuk in dit Boek
een Leer-reden van een Godvrugtig Engelsman
vinden. My aangaande, ik heb altijd de saak soo
begrepen.

[. Dat de Leere van de Schepping een altijd-du-
rende waarbeyd in de Christen Kerk blijven moet.

II. Dat die bestaat in te geloven, dat God ia
ses dagen de wereld geschapen, en op den seven-
den dag van werken der Schepping gerust heeft.

III. Dat God dese zijne ruste tot een voorbeeld
ter navolginge van bet menschdom gesteld heeft,
Genes. : II. 2, 3. Exod. XXXI : 19.

IV. Dat dit de grond is van het vierde Gebod,
op dat Isra�l leerde dien Artikel van de Schepping
met geloof en Godvrugtige daden te belijden in

tegenstelling der Heydenen, die daar van niets en
wisten.

V. Dat God geen reden des Sabbaths aangelrok-
ken heeft van het toekomende in het N. T. maar
van het voorleedene, en wel voor den val, van de
Scheppinge, en van zijn ruste, als zijnde Schep-
per van alles.

VI. Dat dit geloo!\' van de Schepping altijd blij�
ven moet in het N. T., en derhalven de reden
van Gods voorbeeld genomen, als nog duurt en
ons ter navolging verbind, en daarom gantsch
niet. strijdig is legen de Christelijke vryheyd, dat
men na Gods voorbeeld doed dat hy gedaan heelt.

VII. Dat men te meer als nu daar op diende
aan te dringen, terwijl der weereld zijn Schepper
of\' Maker vergeet, en veele sorgeloos met de Spot-
ters, wel souden ontkennen, dat God in ses dagen
de weereld gemaakt heelt, 2 Pel. Dl: 2, 3.

VIII. Dat men derhalven niet en behoorde soo
driftig tegen den Sabbath der Christenen ook op
Predikstoelen te disputeren, als of het haar onbe-
tamelijk ware na Gods voorbeeld van hare ordinare
werken tot een Godsdienst te rusten. \'T kan irn-
mers tot Godvrugt geen nut doen, maar wel na-
deel, bysonder omtrent de By-een-komsten der
Christenen, waar in de Band van de gemeynschap
der Ileyligen, en de Christelijke Borgerschap in
de Slad Gods geoell\'ent werd, met tegenstellinge
van ydele menschen, die de onderlinge by-een-kom-
sten der gelovige geern verlaten, de middelen
der genade versuymen , ja God den Schepper moed-
willig vergeten.

IX. Dat de Sabbath des sevenden dags Isra�l
eygen was, om sig bysonder van de Heydenen te

onderscheyden, waarom ook op dien dag de Cere-
moni�le Godsdiensten verdubbeld wierden, en
daarom het dienstig geweest zy in het N. T. dien
dag op den dag Christi te verstellen, soo om te
gedenken aan den Schepper, als om het Christen-
dom van het Jodendom te onderscheyden: blijvende
altijd die verpligting dal men op Gods voorbeeld
na ses dagen arbeyd, op den sevenden in ordre
sal rusten.

Seker de Kerk van Utrecht was te voren een
gantsche bloeyende Kerk, sulks\'er een naam van
haar uytging in geheel Nederland. 0 dat Utrecht
der vorige dagen niet en vergeten! 0 dat, de Bor-
geren der Voorgangeren gedenke, welke in den Heere
ontslapen zijn! Zij spreken als nog, na datse zijn
gestorven. Daar zijn\'er nog overig hier en daar,
die van haar leere, yver, defligheyd en Godvrugt
konnen getuygen, en God danken wegens het geene
in haar zielen door haar bediening gewrogt is.
Ik wensche van herten, dat God het leven der
genade, dat doe bespeurt wierd, en waar van ik
ook een getuyge eenige jaren geweest ben, door
zijn levendigmaakenden Geest doe herleven onder
ons. Dat sou Utrechts luyster en glanlsch zijn als
in voorgaande dagen, en men sou met vreugde
seggen, de Heere zegene u, gy Wooninge der ge-
reglighei/d, gy Berg der Hcyligheyd!

Uwe dienaar in Chritlo,

van dit nootlig en nuttig Bock, volgens de
sinrijhe Texten, op rijm gesteld.

Eetgier\'ge Leescr, siet hier weer by een ge-

Wat tot ons Vrede diend, als in een (jutden keten,
Den Inhoud van al \'t geen men doen moet, en de

toeten :
Leest dit doorwror/te werk, tot dat gy zijt vernoegt.

\'T is hier verkeert Geslagl, aanmerkt des Ffeeren

woord,
Ben ik uw Isra�l, tot nare wildernissen,
Of Land der donkerheyd? Ach waarom wild gy

missen
Mijn Gunst, en ijoedheids Bron? Merkt met U

Nu gy uw eerste liejd\\ o schandvlek! vast verlaat,
Bekeert u, roept uw God, en doed uw eerste werken:
Soo niet, ik sal u haast by komen, en uw Kerken
Verplaatsen, soo gy voorts verkeerde wegen gaat.

Gy doed Belijdenis uytwendtg met den mond,

Wild gy Godloosen mijn lnsetlingen vertellen 1
U die \'t kastijden haat, moet ik voor oogen stellen,
Mijn Tugt-roe, en u slaan, om \'t schenden van
\'t Verbond.

Johannes stapt voor uyt, voor Christus, in den Geest,
Om in Elias kracht de herten Ie bekeeren:
Hy sal de kiiuVren en ook de vaderen leeren
De regie wijsheid, en hoe God moet zijn geweest,

Luce \'13. vers 1�5.

De Galileers wier bloed Pilalus heeft gestort,
Wanneer sy Offerden, geen grooter sonduars waren
Dan and\'re menschen, neen, God sal u ook niet

sparen,
Ten zy gy u bekeert, en gansch herboren word.

\'K verkies geen vasten als gy quelt u ziel een dag,
En laat uw hooft gekromt gelijk een biese hangen:
0 neen ! maakt los de knoojj der souden, wild ont-

langen
Mijn Leerimj, en doe goed, nu \'t uw gebeuren

Jes. 58. vers 13, 14.

Soo gy u lust niet doed, op mijnen hei�gcn dag,
Maar noemd den Sabbath een veriustinge des

Meeren :
Den Rustdag vierd, en mijn gedugten Naam wild

Dan krijgt gij \'t hoogste goed, dat nimmer oog
regt sag.

Isra�l in den band van Gods Verbond gebragt,
Verbeeld, en leerd ons hoe \\vy dat ook moeten

maken,
Met der Heerscharen lieer, om in sijn gunst te

raken,
Alsmen sijn goedkeu en genade sleets betragt.

\'t Verbond op Zinai, alwaar de fleer sijn Wel
Aan Moses gaf, en is \'t Verbond niet der genade,
Maar \'t Voorschrift dat Gods volk (gedurig) vroeg

en spaade,
Moest doen, en laten, na dien Regel haar gezet.

De letter dood, maar \'t is Gods Geest die levend

maakt,
\'t Natuurlijk ligt verdwijnt, het geest\'lijk ligt

moet schijnen,
Daar Jesus als een Son, de Nevels doet verdwijnen,
En soo sijn Brnyd vercierd, tot sij ten Hemel

Den geestelijke mensch steels aan sig selven sterft,
Hij leeft nu Gode, en in Christus is \'t verborgen i
Werd eens geopenbaart, met hem, enj vry van

Als hy in \'t Hemelrijk, het salig leven erft.

Ik onreyn Schepsel werp my voor uwe voeten neer,
0 alderhoogste Heer! schenkt my uw geest en leven,
Tot dooding van het vleesch: wild mij een herte

geven,
Dat lijn is, en vernieuwt, tol uws \'s Naams roem

De Geest strijd tegen \'t vleesch, soo dat ik niet

en doe
Het goede, maar het qnaat, dat my nabij komt

leggen:
Helaas \'k moet sugten, en mag waarelijk wel seg-

gen,
Dat ik de wereld, en het sondig vleesch ben moe.

0 Heer! die niet begeert des armen sondaars dood,
Maar dat hy zig bekeert tot uw, gy wild zijn le-

ven:
Laat ik mijn saligheid, met vreesen, en in beven,
l\'ytwerken, door het bloed van Jesus blank en

De Koning brengt zijn Bruyd in \'t binnenst\' Ca-

binet,
% voerd haar in het Huys des wijns, daar hy

sijn liefde
Banier e, over haar swaait, die het hert doorgriefde,
Wanneer sy dronken was van min, op \'t liefde

Mijn Bond-God denkt aan het Verbond met uw

gemaakt,
Op Jesus Offerhand?, en aan sijn bloedig lijden:
Geeft kragt, en heyligt �ny, ten bloede toe te

strijden,
Op dat ik laten mag \'t geen daar mijn vleesch na

Beschouw een goed getal Kerk-Red\'nen in dit

werk,
Vol woorden op haar pas, gerigt na onse Tijden,
Nu men na Vrede wagt, om yder te verblijden:
Maar die sig nog verschuylt tot droefheyd van

Dit werk dus opgemaakt door Ho/mans goede
hand,

Mag wel gepaart gaan met sijn Boek de Heyl Ba-
nier e:

Hier werd de iveg gebaant, om meer te zegen-
vieren ,

Wanneer de Vree ontluykt, tot Heyl van Neder\'
land.

Ag dat verlossing uyt het Hemels Zion quam,
Voor Gods verdrukte Kerk, in al haar tegenheden!
0 Heer.\' doet Zion wel, kroont ons met Heyl en

Vrede,
Tot wy geraaken op de Bruyloft van het Lam.

Liefde en Vrede mijn Bust en Lust-hof.

OP DE VOORTREFFELYKE

Van den saligen HEER,

JODOC�S van LODESTEYN,

soo als die meest geschreven, van hem sijn

nagelaten, en nu met meer andere deftige

Redenvoeringen, van beroemde Engelsche

Godgeleerden, sijn in \'t ligt

DE sal\'ge Lodesteyn spreekt in gewyde schrif-
ten,
Nog door deselve Geest, die levend hem be-
sat,
Die seer nauwkeurig wist het goed van \'t qaaat
te schiften,
Omhelscht dan met vermaak zijn schoone letter-
schat.

Wanneer hy Zions volk vertoont, en doed be-
schouwen,
\'iCieraad van \'s Heer en Hugs, de schoonheid
van Gods Kerk,
Om was het mooglijk hier een Tempel Gods te
bouwen,
Daar God in woond, als hy maakt Zions Poor-
len sterk.

Siet in sijn Weeg-schaal, hoe der Heyligen ge-
breken ,
Gewogen worden, en bevonden veel en swaar,
3* \'t Fenijn

\'t Fenijn der sonden, en des Satans loose streken,
Om die te mijden, hier te sien, soo net en
klaar.

De wijsheyd van Gods woord, besluyten, ende

Die </\' Alderhoogste God, houd in sijn Heylig-
doni,
Sien wy in \'t schoonste Boek vol dank en Lof-ge-
zangen ,

Tot Koning Jesus eer, des Hemels Bruydegom.

Wie heeft met meerder ernst gepredikt en geschre-
ven,
Van sel)\'s-versaking, als dien vroomen Lodesteyn.
Die gantsch herboren was, wiens Leer eu Heyl\'uj
leven,
Een ligt tot kennis, en een spoor tot Godvrugl
zijn.

Sijn Predik-stof vertoont, o onbekeerde menschen\'.
Die by het swijn-draf leeft, u droef, en slegten
staat,
U te vernieuwen na Gods beeld, was al sijn wen-
schen,
En heeft u steeds verklaard des Heeren wijsen
raad.

Beschouw ook Babels Hoer, van Martel-bloed be-
schonken,
Seer naakt ten toon gesteld : sy singl haar hoeren-
lied,
Reyn af, onlblootse, tot zy van haar Throon ge-
klonken,
Ter aarden nederstort, daar elk haar naaktheyd
siet. Wanneer

Wanneer men roepen sal \'t Groot Babel is ge-
vallen ,
Die Moer der hoerderg, en schandelijken Throon,
Dat sevenhoofdig Beest, siet bluffen in haar
wallen,
Ach was \'t versonken, en ontheven van sijn
Kroon.

Maar \'s Hemels Geest ons leerd, en heyligt door
gebeden.
Sijn glans de ziel bestraalt; O opgang uyl dei-
hoogt ,
Besoekt ons met u Heyl, Genade, Gunst, en
Vrede,
Op dat soo werd vervuld, al \'t geen dit Boek
betoogt.

Men geef de Schrijvers dank, voor \'t goed en net
beschaven,
Van dit werk door mijn pen verbetert en vermeert,
Om door dees Neder-drank het dorstig hert te
laven,
En soo Gods treurig volk, de Heylbron vinden
leerd.

Mijn vrienden wenscht en bid om Gods hulp,
gunst, en zegen,
0 Heere! geelt nu heyl, en voorspoed, op dit
werk,
Geleyd ons door uw Geest, en Raad, op al uw
wegen,
En laat dit noodig Boek, zijn dienstig voor
uw Kerk.

Send u waarheyd en ligt, een leven, uyt den
dooden , 0

O Algenoegsaam Heer! Verligt ons door u
Geest:
Schenkt ons het leven der genade: God der Goden
Heyligt geheel en al, die dit Boek siet en leest.

Dordrecht den 19 November 1710.

Aan de Christelijke en bescheyden
L E S E R S.

HEt beste Werk, inde slegste Tyden, van verval
en sorgeloosheyd; Is dat yder goed Christen,
den dwalende, en tragen Sondaar, uyl sijn dood-
slaap soekt op te wekken, om als een ervaren
Stierman, in den Storm op Zee, wanneer het
Schip heen en weer geslingert word, den slapen-
den Jonas wakker te maken, door het voorstellen
van Gods nakende Oord�elen; dus soekt in \'t by-
sonder elk getrouw Leeraar, de Godloose te waar-
schouwen, en \'t aanstaande gevaar aantoonende,
haar door den schrik des Hecren te bewegen tot
Gelove; en soo door \'t bekent maken van den
Rijkdom van Gods goedertierentheyd, den Sondaar
kragtig aan te spooren , om daar door tot bekee-
ringe geleyd te worden, en voorlaan voorsigtig
te wandelen, niet als onwijsen, maar als wijsen. de
Tijd uyt koopende, terwijl de dagen boos zijn,
om in desen dag van genade, waar in ons Gods
gunste en liefde, genade en vrede, bermheriigheyd

en saligheyd aangeboden word, te mogen weten,
en bekennen wat tot onsen Vrede diend, wanneer
haar soo klaar voor oogen gesteld werd, die regie
Vrede-Artikelen van Gelovc en Bekeer inge, om mei
God in Christo versoent te worden, zijn sterkte
aan te grijpen, en soo Vrede te maken met een
Algenoegsaam God van volkome saligheyd, die lust
heeft tot goederlierenlheyd, en wagt om genadig
te zijn, dewijl hy rijk is in bermherligheyd, en
daarom met een dieren Eed gesivoren heeft, dat Hy
als den eeuwiglevende Jehova, geen lust heelt in
de dood des armen Sondaars, maar dat hy sig
bekeert, en leve, Ezech. 18.

Ten dien eynde send de Heere steeds zijn Dienst-
knegten, om ons uyt Gods Naam en van Christi wegen
te bidden, om ons met soo lieven en goedertieren
God te laten versoenen. Immers de Heere God,
die zijn Isra�l goed is, geen dorre Woestijne, nog
Land van donkerheyd, al is\'t datse gedurig afkee-
ren, en sig van haar groote Schepper en onver-
moeyde Weldoender ontrekken, en hun eerste liefde
verlaten hebben; nogtans roept by haar toe, keert
weder gy alkeerige kinderen, wendet unamytoe,
en word behouden, bekeert u, en level, doed u
eerste werken, eer ik het Ligt van mijn Kandelaar
weg neem, en het soo duyster maak, dat gy tasl
na de Wand als de blinde, en u stoot aan de
schemerende Bergen en sit in de schaduwe des
doods, daar u alle occasie sal benomen zijn, om
mijn Inzettingen te vertellen, en \'t Verband in
uwen monde te nemen.

Hier op word verder in dit noodig en nuttig
Boek aangewesen, hoe men sig tot den Heere moet
bekeeren, soo wel Vaders als Kinderen, en leeren

de wijsheyd der regtveerdigen, beslaande in de
vreese des Heeren, en van \'t quade at Ie wijken,
de slegtigheyd te verlaten, en te treden op de
paden des verstands; terwijl den Heere Jesus aan
onse deure staat en klopt, soo wel door zijn Ze-
geningen als Oordeelen: Waar toe ons voorgesteld
worden eenige nadrukkelijke Exempelen, van andere
Sondaren overgekomene straffen, en rampspoeden,
waar op gedreygt werd. Indien gy i* niet bekeert,
gij snit alle desgelijks vergaan. Weslialven het
billijk is op Vast en Biddagen, ons te schikken
om God te ontmoeten, hem te voet te vallen, onse
boose wegen Ie verbeteren, onse handelingen
regl aan te stellen, en los te maken de knoo-
pen der ongeregtigheyd, Jes. 58. om geensints
onsen Lust te doen op des Heeren Heyligen dag,
waar op men rusten moet, en ons in Jehova
die te eeren is, verlustigen , ons verpligt agtende
het Verbond met God te maken op Christus Offer-
handen, met ons gantsche herte en ziele, God te
lieven en dienen als de Heere onse sterkte, om
soo Navolgers Gods te zijn, als geliefde kinderen,
die niet liegen willen, maar terwijl hun werk in
waarheyd is, soeken te wandelen, gelijk Christus
gewandelt heeft, volgens de regte Regel van Gods
eeuwigdurende Wet der Zeden, beslaande in tien
Geboden, die niet soo seer behelsen \'t Genade
Verbond, als wel een Voorschrift, ons soo wel
als Isra�l voorgesteld, om ons doen en laten naar
te rigten, en soo te doen na \'t Gebod van de God
des Hemels.

Dese Koninglijke Wet, ons soo wel als Isra�l
voorgesteld, diend niet om daar door geregtveerdigt
te worden, wanneer gesegt word; doed dat, en

gy suli leven, \'t welk den Inhoud was van\'/ Ver-
bond der werken, die letter dood, maar Gods Geest
maakt levendig, wanneer \'t Genade Verbond ons
segt, gelooft, en gy sult salig worden. Siet dan
hoe door de Wet is de kennisse der souden,
alswe door de Wet aan de Wet gedood zijn, om
Gode te leven, want de Wet des Geestes des levens
in Chrislo, heeft Go</s kinderen vry gemaakt van
de Wet der sonden, en des doods, soo dat wy
aan deselve, soo wel als aan ons eygen vlees, en
verdorventheden, moeten gestorven zijn, en dien-
volgens wy dooden moeten de leden die op aarden
zijn, kruycigende den Ouden Mensch met alle de
begeerlijkheden des vleeschs, om verlost van dat
lighaam der sonden en des daods met Paulus te
konnen seggen: Ik ben met Christus gekruysl, en
ik leve door \'t Geloove in hem, die my heeft lief
gehad, en door zijn dood het leven heeft verwor-
ven, soo dat elk gelovige sig troosten kan met
die woorden. Indien gy door den Geest, de werkin-
ge des lighaams dood, dan sult gy leven, want gy
zijt gestorven, en u leven is met Christo verborgen
in Gode, soo dal wanneer de Heere Jesus u Hoofd
en Koning sal geopenbaart zijn, die ons leven is,
dan sullen wy ook met hem geopenbaart wor-
den in Heerlijkheyd, Col. 8:8. Waar van Hy zijn
Bruyd reeds versekert, als hy haar voerd in hel
Wijnhuys, daar zijn liefde is de Baniere over
haar, Cant. 2 : 4.

Mijn vrienden, dit alles is Bijbel-taal, die de
Geestelijke menschen best verstaan, soo dat nu
niet behoeft aangewesen te worden, waar het op
yder Regel in den Bijbel slaat: Siet van alles
breeder in dit prijsvvaardig, kostelyk Boek, waar

in \'t voorgemelde op sulken nadrukkelijken, be-
minnelijke maniere word voorgesteld, dat ik moet
bekennen dat sulken goede methode van prediken
en schrijven best bequaam is, om onder Gods zegen,
de Hoorders en Lesers veel vrugt, stigting, en ver-
quikking, te doen erlangen; en soo dienstig zijn
tot inwinning en opbouwing, van veele zielen,
die dierbaar en onsterfelijk zijnde, de gantsche
wereld overtreffen, en daarom waardig, dat haar
de weg der saligheyd werd aangewesen.

Immers die als een onpartijdig, bescheyde Leser ,
dit geleerd, ernstig, en nadrukkelijk Boek, gelieft
te lesen, sal bevinden dat dese twaalf deftige
Redenvoeringen, kragtig en zielroerende, met veel
wijsheyd zijn voorgesteld, en tot practyk op yder
staat worden toegepast. Siel daar in klaar en
levendig u voor oogen gesteld, (by het ligt van
Gods woord) den zegen en den vloek, de dood en
het leven, op dat wy leeren \'t goede verkiesen,
en het quade verwerpen, om soo te ontvlieden
den toekomenden Toorn, door het uytwerken van
onse saligheyd met vreesen en beven, ons be-
naarsligende om onse Iioepinge en Verkiesinge vast
te maken, door een heyligen wandel, en Christe-
lijk leven, gelijk het den Heyligen betaamt, die
geroepen zijn tot Heerlijkheyd en Deugd, wen-
schende om meer en meer der Goddelijke natuur
deelagtig te worden, en een diep ingesigte te heb-
ben in sulke Goddelijke waarheden, die ons kon-
nen wijs maken tot saligheyd.

Weshalven het geensints te veragten is, maar
groolelijks te waarderen en prijsen , sulke verstan-
dige, geestelijke, en practikale dingen, waar by de
(ziele leeft) in \'t ligt te brengen, om in dese groote

Spiegel die niet en vleyd, nog ons misleyd en be-
driegt, klaar te sien de vuyle smetten en schaad»
vlekken, waar mede Nederlands volk besoetelt is,
en selfs Gods Kerk soo bemorst en verontreynigt,
dat wy ten hoogsten noodig hebben van onsen drek
gewasschen te worden, door verbetering van ons
sondig leven; en ons te reynigen van alle besmet-
tinge des vleesch en des Geestes, om onse Heylig-
makinge te volbrengen, in de vreese Gods, die
segt, weesl Heiilig, want ik de Hcere mee God
ben Heylig. Dus is \'t Jehovahs wille onse Heylig-
makinge, sonder welke wy den Ileere noyt konnen
sien: Wie sou dan niet staan en jagen na die
kostelijke gestatte van de reyne herten, die salig
worden gesproken, want zy sullen God sien, Matth. 5.
Waarde heser, siet hier ook eenige nadrukke-
lijke Reformatie Predikatien, gelijk eenige Jaren
in Engeland gebruykelijk was, in \'t begin van
yder maand, soo een ernstige Leer-Reden te doen;
gelijk ik dikwils te Londen in Rouw Church, van
de Bisschoppale, en in Sallerslial, van de Presby-
teriaanse Leeraren heb gehoort, met genoegen en
stigtinge, soo dat ik van gedagle zijnde, dat wy
hier in Holland, soo wel als in \'t Koningrijk van
Engeland, sulkc ernstige stofl\'e noodig hebben,
die uw uyt liefde mededeele: te meer om dalse over
een komen met de zielroerende Redenvoeringen
van den saligen Do. Jodocus van Lodestijn, die ik
in dit Boek heb \'t zamengevoegt, en yder ge-
plaatst daarse best voegde: De resterende, die ik
nog van die vermaarde Man geschreven hebbu,
wil ik (soo dese wel verkogt worden) ook geerne
ten beste geven, en geen brood voor vrienden
sparen, wenschende dat ik onwaardige en gebrek-

kelijke dienstknegt, met mijn gering Talent mogt
vrugt en winst doen , sonder eygen eer of voor-
deel te soeken, maar als een regtsinnig Man,
wiens Hof als van Johannes den geliefde Discipel
van de Heere Jesus, ook liefelijk mogt wesen, en
vol aangename vrugten, die de Bekeeringe waardig
zijn. Ik heb altoos lust gehad goede Predikatien
te hooren, en lesen gelijk dese zijn, en ik twijffel
niet, of daar zijn nog wel oude Christenen in den
Lande der levende, en bysonder tot Utrecht nog
in wesen, die den Heer Lodestijn gek ent, en dik-
wils gehoort hebben, dewelke dese Predikatien
lesende, haast sullen bevinden dalse van hem zijn,
in welk groot ligt zy haar met regt verblijden ;
soo dat haar Meester weggenomen zijnde, dese
kostelijke Schriften, als Elias Mantel zijn na ge-
laten , hopende dat wy alle veel sluiting en ver-
quikking door deselve sullen erlangen.

Men segl verandering van spijs doet eten, dies
ik daar by gevoegt heb eenige kragtige en ern-
stige Eedenvoeringen van den vermaarden Mr. R.
Macwair, waarom hy gebannen was uyt Schotland,
en in ons Land op het laatst geleeft en gestorven
is; En daar zijn nog genoeg goede Christenen in
leven, die hem als een vroom en wijs Man gekent
hebben. De volgende Predikatie is van den be-
roemden Letterheid in de Rabijnse Talen, en Joodse
Oudheden, de Heer Johan Liglfool, die by de
meeste Godgeleerde soo wel in ons IauuI als in
Engeland vermaart is, en genoeg bekent door zijn
deftige Latijnse Boeken. Ik hebbe nog een Predi-
katie, over Ps. 4. Spreekt tot u lieder herte, van
zijn Eerw. laten drukken in mijn Doek genaamt
\'t Beste werk, en regte Pligt der Christenen, waar

in de beste menschen veel lust en smaak heb-
bende, Gods zegen ondervinden.

Vervolgens siet in dit Boek \'t gene soo nadruk*
keiijk gepredikt en beschreven is, in een Tradaut
van den Beroemden lieer Johan Owen, genoeg
bekent door zijn kostelijke Engelse, en daar uyt
vertaalde duylse Boeken, dewelke ons aantoonen dat
dese groote Man, een van de wijste en voortreffe-
lijkste Godgeleerden in Engeland was, soo dat die
zijn vier Boeken over Pauli Brief aan den Hebreen
gelesen hebben, met regt seggen datmen daarom
alleen de moeyte mogt nemen, om de Engelse Tael
te leeren, en ik wenschte dat vele daar van meer
gebruyk konde maken. Maar wy agten hel reets
genoeg eenige kleynder Papieren kinderen, uyt hun
Engels gewaad in duylse kleederen gestoken zijn,
want de minste menschen daar smaak in hebben,
en de meesten geen behagen in \'t fatsoen van een
Bok sonder naat, daarse geen mouwen aan stellen
kunnen, alsoo die niet zyn na de nieuwste mode
der wereldlingen, die van geen inwoning der zon-
den, nog die te dooden, weten, en als natuurlijke
menschen, sonder Geest, geensints verslaan de din-
gen die des Geestes Gods zijn, want die zijn hein
dwaasheid, zy konnen die niet verstaan, om datse
geestelijk moeten onderscheiden worden.

Immers vele Aardelingen, die haar deel in dit
leven hebben, willen als de Rijke Man maar sagte
kleederen van zijde, purper, en fluweele stoffe, vol
bloempjes hebben, tot cieraat,* om\'er wat me te
pronken, na de grootste swier der aldernieuwste
Autheuren, die meer voortbrengen dingen die de
ooren kiltelen, als \'t herte raken; maar sulk soort
van Volk heb ik noyt soeken te behagen nog vol-
doen ;

doen; waar toe andere Boeken al genoeg zijn om
hun lust te boeten, terwyl zy beter soort van
Tractaten, die haar de regie weg na den Hemel
wijsen, niet willen insien: nogtans willen vvy niet
anders spreken als de woorden Gods in suyvre By-
bel Taal, na welke volmaakte Kegel wy wandelende,
sullen Vrede en Barmhartigheid erlangen, met het
Isra�l Gods, die tot Gods Wet en geluygenisse ge-
wesen worden, om de Dageraat te sien van Jeho-
vahs approbatie, wanneer zijn vriendelijk Aangesigl,
over haar ziele schijnsel geelt, en zijn genade haar
genoeg is, als die goed en goeddoende God, zijn
Isra�l goet is, terwijl zy een leven vinden in Gods
goedertierenheid, die haar beter is dan het leven,
al was \'t van de grootste en rijkste metisch in de
Wereld, die schoon hy in waarde is, als hy geen
verstand heelt, is gelijk de Beesten die vergaan,
Ps. 39. Maar die onder de bestraling en bedau-
wing van des Heeren Geest leven, hebben hope en
verwagting, van eens dat gezegend Aangezigle in
geregtigheid te aanschouwen, Hem te sien als hy
is, en te kennen, gelijk zy van den Heere gekent zijn.
Gunstige Leser, ik agte onnodig uw veel meer
goeds te seggen van dit prijswaardig werk, dat or-
dentelijk is opgemaakt, door een beproefde hand,
en vaardige penne, die de voorschreve Engelsche
Schrijvers nu ook tot ons doed spreken, na datse al
gestorven zijn; soo wel als de wijse en vrome Leera-
ren Mr. T. Case, en W. Fenner, wiens goede na-
men noyt sullen verrotten, maar altoos in zegen zijn,
ter eeuwiger gedaglenisse: Sy hebben ook in hun ge-
leerde Boeken wegens den Joodschen Sabbalh over\'t
vierde gebod, en \'t geen ook behoord tot onsen Chri-
stelijken Rustdag geschreven, \'t geen ik ook waardig

agte te vertalen, en u doen sien hoe de Engelsdie
Theologanten, van onse meeste Neerlandsche Godge-
leerden verschillen, schoon zij seggen en schrijven,
dat het Verbond op Zinai, begrepen in 10 Geboden,
het Genade-Verbond behelst, \'t welk geleerdelij k werd
tegengesproken en ontkent, alsoo eygentlijk in de
nauwste sin, geen Verbond der Genade kan, of mag
genoemt worden, volgens \'t gevoelen van die hun
geleerde gedagten, soo wel als andere onbeschroomt
moglen te Boek stellen, gelijk ook du Professor
Leydekker, over Rom. 3. p. 456 aldus schrijd.
»\'t Ware te wenschen dat hel gegronde geweien
»van onse Kerk, wegens het onderscheyd van Wel
»en Evangelium standvastig geleerd wierd, om het
vgevaar te ontgaan, dat\'er reeds in opsigt van de
»Leere der Regtveerdigmakinge des Sondaars voor
»God bespeurd werd. En waarlijk indien dese
«woorden, doed dat en gy suil leven, tot het Ver-
tbond der Genade behooren, haast salmense tot
»het N. T. overbrengen, en de mensche leeren
»uyt de werken der Wet als een Genade Verbond,
ngereglveerdigt te worden, &c.

De Geleerde Mannen van dese Kerk-redenen,
agten wy waardig voor en boven hun deftige
Redenvoeringen te plaatsen, hare namen, terwijl
zy ons als met de vinger aanvvijsen, die oude
Paden der heylige Schriften, dewelke ons wijs
en heylig konnen maken, door dese goede Weg,
waar op wy moeten wandelen, sullen wy ruste
vinden voor onse kostelijke zielen. Immers die
den Saligen Lodestijn kennen uyt zijn Schriften,
of wiens Leere selfs nog in oude Christenen herten
als met Capitale Letteren geschreven staan, ge-
tuygen zijn geestelijke wijsheid, deugd, en God-

vrugt, zijnde een voorbeeld in leer en leven, vol
heyligheid en zelfsverlochening, waarom zy wcnschen
na soo ondersrheydc Ucdieninge vol geest en kragl,
om racer van zijn Hemelsche Geest, en Tale Ca-
nuans te sien en lesen, waar in nu hun versoek
wcrt voldaan, en soo haar verwagtinge erlangen.

Mijn Vrienden liicr uyl konnen wy genoegsaam
sien, hoc veel de Meere, van ons vereyscht en ver-
wagt, op dal \\vy de beste Religie en ware Godsdienst
onse bcsiuhevd soudc maken, en soo ons selvcn be-
looncn te zijn de opregte en getrouwe dienslktiegten
van onsen Hecrc en Meester, als wy de kcnnisse
der Goddelijke waarheden, ons geschonken, regt
komen te beleven, en soo geraken lot de gemeyn-
schap met God in Christo, als wy na dat Heerlijk
Beeld veranderd worden.

Een regt Christen is sorgvuldig om de ganlsche
wil van God te observeren, want hy werkt uyt
de alder�delstc en kragtigste grond-beginsels, van
liet saligmakende Gelovc en Goddelijke liefde, tot
liet hoogste en beste eyndc, tot bevordering van
Gods Iieerlykhcgd, en tot uylbreyding van Gods
Koninkrijk in de wereld: Dies hy dikwils zijn
vensteren opent, en uyt siet na de God van Jeru-
salem, schoon hy.mogt vallen in \'t grootste mis-
noegen en ongenade van menschen. Want hy is
niet alleen sorgvuldig om ie bouwen op het ware
en seker fondament des Geloof\'s, maar draagt ook
sorg dat de sloffe die hy gebruykt, geen hoy nog
stoppelen zijn, maar goud en silver, vaste en be-
stendige dingen, die het vier van vervolginge uyt-
slaan konnen, en de grootste tegenstand verdragen,
1 Cor. 3:11, 12. Wanneer hy komt tot het ligt,
om te weten of zijn daaden uyt God gewerkt

zijn, Joh. 3 : 21. Soo draagt liy sig in alle dingen
als een sterfelijk Schepsel, dat eens moet sterven
en rekenschap geven, en clan geoordeeld worden,
om eeuwig ellendig of geluksalig te wesen: Waar-
om hy sig verpligt vind te arbeyden, om in alle
dingen zijn God welbchaagelyk Ie zijn, op dal hy
in leven of in derven, des Ilecren mag zijn, en
gunste vinden in Gods oogen, Hom. 14:8.

Chrislc/yke heser, bespiegelt nu u selven eens in
dese dingen: siet hier een Godvruglig Man bfschre-
ven, die waarlijk geregtigt is tol den Tilel van een
Christen: en daarom laat het zijn de grootste studie
van u ziele soodanig te zijn, dat wy door Gods
genade waardig wandelen sulken God, en Saligma-
ker, Meere en Meester, als wy belijden te dienen,
en hopen Ie genieten, op dat wy Gods genade niet
te vergeefs on Hangen hebbende, mogen leven als
Erfgenamen van de aanstaande Heerlykheyd, die
aan Gods kinderen sal geopcnbaarl worden.

Tot dien eynde, set u selven om God den llecrc
met eerbied te vreesen, en dienen: Want tot de
menschc heeft hy gezegt, dat de vrecse Gods zijn
wijsheid is, en van \'t quade af te wijken is zijn
beste verstand, Job 28 : 28. En op dat u vrcesc
en gehoorsaamheyd Gode mag aangenaam zijn,
soo set u selven lol een gedurige en naarstige
ondersoeking van de lley/ige Schifture: \'Want dit
is een considerabel deel van een Godsalig mensck
zijn Caracltr, dat hy des Ilecren Wel overdenkt
dag ende nngt, Ps. 1 : 2. En daarom is \'t dat die
van Berc�n in de II. Schrift gepresen worden,
dalse die ondersogten, om met de grootste ver-
zekertheyd t� mogen weten de dingen die den
Apostel predikten Aclor. 17 :\\\\. Ontvangt het niet

als een menscheti woord, maar gelijk het waar-
lijk is als Gods woord, 1 Tlicss. 2:13, liet eyadc
van dcsselfs bedieninge is de volmakinge der Hcy-

lir/cn, en tol opbouwen\'/ van Christus Lic/haam,
Eph. 4:11, 12,

Daarom zijl naarstig in \'t Gebed, smeekt ernstig
oio den Geest der wijsheyd, en verligte oogen des
verslands, Eph. 1:18. \'t Welk is liet grootste
middel, om tot de Gcmeyuschap met God de Vader,
on zijn Soone Jesus Christus te geraken; want
door dese gesegenden voeg komt men met God te
verkeeren, en dus werd men Tempelen des Heyligen
Geeslcs, ja een woonstede Gods in dim Gccs/. O
hoe gelukkig sond ik my agtcn, dat ik iets mogt
contribueren lol dit [feestelijk gebouiv, waarom
ik dit nodig en nuttig Bock geschreven hebbende,
u ernstig recommandcre te lesen, om aangespoort
1c worden in liefde en ijver voor God en zijn
waarheyd, om die te ondersoeken als u grootste
besigheyd: dan sult gy de waarheyd verstaan, en
die sal u vrijmaken.

Het is tijt dat ik cyndige, versock dat UE. dit
goede Boek, soo wel als mijn twee laatste, de
Heyl-baniere van Gods Volk, kc. En het Beste
Werk, en regie Pligt der Christenen, kc. gelieft
Ie verwaardigen te lesen, alsoo die in dese Tyden,
UE. onder Gods zegen, konnen stijlen en vcrquik-
ken: De drukfouten zijn meer den drukker als my
Ie wijten, maar konnen met u pen ligl verbetert
en met een gunstig oog oversien worden. De
God der hope vervulle uwc zielen met alle blijd-
scbap, en geve Uw Vrede in \\jeloove, op dat gy
overvloedig moogt zijn in de hope, door de kragt
des Heyligen Geesles. Die U hier wil gelcyden,

VOORREDEN AAN DEN L E S E R.

bestieren, regeren, en Heyligen in de Waarheyd,
op <len weg des Hemels, die den Verstandigen
lcyd na boeen , op dat wy eens uyt genaade crlan->
yen het eynde van ons Geloove, de Zaligheyd
onder Zielen, en Wy soo onbcslraft\'elijk voor God
mogen geslell worden in Heer�jkheyd en vreugde,
\'t Welk van herten wenscht UE. dienstwillige
Vriend en Dienaar

Geschreven in VlrecH,
den 1 December 1710.

Van de volgende XII. kostelijke en Zielroerende
Predikati�n, soo als die voegsaam vervolgen.

i tci\'. 2 : 31. 0 Geslagte! aanmerkt dog gy Halen
|o| des lleeren woord. Ben ik Isra�l een Woestijne
ijewcesl? Of een Land der uylerste donkerheydl
Waarom segl dan mijn volk, wij zijn lleeren, wy
en sullen niet meer tot uw komen. Pag. 1.

Openb. 2:4, 5. Maar ik hebbe tegen uw dal
<iy uw eerste liefde hebt verlaten. Gedenkt dan
waar van gy uylgcvallen zijt, ende bekeert u, ende
doed de eerste iverken: ende so niet, ik sal u
haaslelijk by komen, ende sal uwen Kandelaar
van sijne plaatse weren, indien gij u niet en
bekeert. Pag. 35.

Psalm 50:16, 17. Maar tot den godlooscn seyd
God: Wal heet gy mijn Inscllingen te vertellen.\'\'
ende neemt mijn Verhond in uwen monde: Dewijle
\'jy de kastijdinge hatel, ende mijtte ivoorden agler
\'t hcencn iverpt. Pag. 84.

Lueas 1. vers 17. Ende hij sal voor hem hcencn

gaan, in den Geest ende kragt Elie, om te bekcern
de halen der Vaderen tot de kinderen, ende de on.
gelioorsamen tut de voorsigtigheyd der regtveerdigcn_tom den Heeren te bereyden een toegerust volk. Pag. 11 &

Lucc "13. vers \\�5. Ende daar waren te dier
selvcr tijde eenige tegenwoordig, die hem bood-
sehaplc van de Galileers, welker bloed Pilalus, m

Jiare Offerhanden gemengt luidde. Ende Jesus anl-
woorde en seyde tol haar, megnt gy dat dr<
Galileers, sondaars zijn geweest boven alle ik
Galileers, urn\' dat zy sulks geleden hebben? ]l;
segge u neense: maar indien gg u niet en bekeer!,
soo sv.lt gy alle desgelijks vergaan, 8rc. Pag. 166.

.lesaia 58 : 5, 0. Sonde hel mik een vasten zijn,
dal ik verkicsen sonde, dat de mensche zijn gielel
cenen dag quelle, dal hy zijn hoofd kromme ge-
lijk een biesc, ende cenen sak ende assche onder
sig spreyde? Sotid gy dal een vasten heeten, ende
cenen dag den Heere aangenaam¹\'! Is niet dit lui
vasten dat ik verkiese:\' Dat gy los makel deknoo-
pen der godlooshcyd, dal gg onldoed de banden des
joks, ende dat gy vry los latei de verpletterde,
ende alle iok verseheurt. Pag. 203.

Jcs. 58: 13, 14.\' Indien gy uwen voel vanden
Sabbalh afkeert, van Ie doen meen lust op mijnen
heyligen dag: ende indien gy den Sabbalh noetnl

�ene verlusli.iji.nric, op dal de Heere geheyligt worde
lir Ie eeren is, ende indien gy dien cerei, dal
i>l uwe wegen niet en dood, nog uwen eygenen
ast niet en vindel, nogle een woord daar van en
freekt, &c. Pag. 230.

2 Chron. \'1."» : 12. en Exod. 20. Ende zy traden
in een Verbond, dal zy den Heere, den God hcirer
Vaderen, soehcH souden met haar ganlsehe liet Ie,
ende met Itaar ganlsehe ziele. Pag. 302.

2 Gor. 3:0. Want de letter dood, maar de
(ieest maakt levendig. Pag. 302.

Co-loss. 3. vers 3, h. Want gy zijt gestorven,
ende u leven is met Christo verborgen in Gode.
Wanneer nu Christus sol geopenbaart zijn, die
otis leven is, dan suil ook gy met hem geopenbaart
worden in Ileerlijkheyd. Pag\'. 400.



		geen Genade Verbond. 361

		Kut. i: 74. \'t �tegt beg J©et� bao? an� bttbulb 3im.be/ �tam. 8:3. en top met <0ob betfaenb/ ��om. 3:25. Maat ooft pjcbifit en fp?eefit bat felbe bloed, nebens bc Genade ooft be gehoor- saamlieyd, foo bat top moeten toepen pem bie fp?eeftt niet te bettaetpen/ on$ �erenbe bat pet �bangettum onj» aan&icb be fttagt �egf <#eefte�/ tot gepaajfaampeyb be?E &tt$f bettao?ben boa? pet bloed Jesu Chiisti; en bat in ben Evangelio, be Wet niet beftaat in letteren, gefcp?eben in steene Tafelen, maat boa? ben Geest, met pet Moeb Cpjifli/ gebjufit in be petten bet toate gelovigen, bie na be Wet en Getuygenisse ge* toefen toa?ben/ om bagetaab te fien; en na bie Regel toanbe�enbe/ genade en bermhertigheyd *pc�ben/ a\\$* obet pYt Isra�l Gods, bie aan bie rijne ban** herten, gaeb \\i/ en bie ftem eeng fien fufien in be saligc Heerlijkheyd, om pem eeuwig te dienen en lieven, loven, en verheerlijken, taant gem toeftomt alle lof, prijs, eet en peerlijft* pepb/ ban Cnge�en en .�t�enfcpen/ tot inbec eeutoigpepb/ Amen.



		E Y N D E.



		HEER



		over 9 Cor. 3:6.
		383

		tao?b ontftcl�/ uiegcn� n boobfrfiulb; maar De Godsalige ftonnen met Paulus feggen/ fcfioon be letter dood, ben Geest maant levendig, taant ift ben door de Wet, der Wet gestorven, op dat ik Gode leven soude. t©ug ftomt ugt be boob ber fonben/ het leven bet zielen boo?t. »Pe mo?ttficatie ig pijnelijft/ taant fiet i$ een tmetfing/ en boobing/ en ftruntiging ban ons? felben/ en bat moetmen boen om Gode te leven. ��oe ftomt bat een mensen Iaat jijn handen af* ftaunen/ be voeten affetten/ ban om fiet leven te mogen begonnen; foo een kind Gods modificeert met pijn/ om bat fiet Gode leven foube/ boo? fiet affterben ban ben ouden mensch, om te beter in nieuwigheyd des levens boa? <�ab te taanbelen/ gelijft fiet Koorn-zaat, bat eerft fterft/ maar baa? na feer fieertijft ftaat: Sterft alle dagen aan u fel» ben/ al balt fiet bitter/ berflautat niet/ fiet ig om fiet leven Gods te boen/ bat alberften�fgfte saligste leven, bat fefter en eeutaig i�. Suft ban niet boo? gn taaatlijft feggen ftont/ met ^auluff <t�al. a:ao. Ik ben met Christus gekruyst, en ik leve, dog niet ik, maar Christus leeft in my; foo boenbe taeeft berfeftert/ bolgeng Hom. 8:13, Indien gy door den Geest, de werkinge des lighaams dood, soo sult gy leven, fiier in genade, en na» maalg in Heerlijkheyd.

		AP-



		over 2 Cor. 3 : 6.		399

		geljaba Zion ficbcfligc/ en .lerusalem flclle tot ten Lol op Aarden, ja �ie uerbula met Gods kennisse en Heerlijkheyd, taant ^em toefiomt ban CngelEn en ibenfrgen/ a�lc lol\', prijs, eer, En dankseg-ginge. tot in EEUtoigljEna. Amen.

		E Y N D E.

		Der



		over Cant. "2:6.
		453


		taa:� ooft bat als �c p?inripaalfte no?faaft ban Chrisli komste, in [jet woord boojgefrelb. Ik ben het ligt der wereld, fegt �}n felber/ SJaft. 15, typ i$ geftamen om an� ben Vader te berfilaren/ %0% 1:18. Niemand kend den Vader, ban den Soone, en die het den Soone wil openbaren. ^Et ig ban bat ben menfclje God leerd kennen, tn ne waarheden in [jet woord gcopenbaart. «iBeemt ga nu Fjet Wijnhuys boa? �e wijnkelder, faa �EggEn baat in boigen^ be Schrift, al be be- lotten in betaaarfjepb en opgcf�oten: maar of gn al in be wijnkelder jijt/ En men fegt u/ in dat vat is sulken wijn, en in bat fulfte/ en gn proeft hem niet/ mat nut�gljenb gEEft bat? M>aa fonber be Geest uj fret woord niEt pjofijtelijft/ maat EEn doode letter, 2 �0?. 3 :6. %}Zt regtE Wynhuys baar be maaltijd ces wijns getjouben too?b/ i$ be genade ban ben Geest, baar booj fjn ben menfe�je boeb proeven be wijn in ben wijnkelder, aUj lm tjem boeb ficn be waarheyd in �jet woord gEOpenuaarb/ en laat smaken bat bE Heere goed is. 43a bat nu be geopenbaatbc waarheden ber* frtjenben 3ijn/ baar na h* ooft be werkinge ber* fEfjepben; foo bat ligt boeb fien Gods regtveerdig- heyd, ban toerb be ziele verbaast, berflagen/En fin�tt nEbsr/ En taerb al� befperaat/ foo baar niet 6p getoonb toerb bE voldoeninge Christi in IjEt woord geopennaarb/ bnlgeng be dierbare beloften bie gaar geschonken 3ijn : <Pat ligt/ Gods goedheyd fienbe/ foo boeb �jet on� $cm lief �jeb�en/ en Gods Algenoegsaarnheyd, boeb onj? in Ijem rusten, en alle anberc bingen bergeten/ �jem bertoonenbe al� den God der blijdschap onser verheuginge, Jpf. 43:4. foo too?bcn tan

		\\er-



		HET VERVALLE CIIRISTEMDOH, uyt hare sorgeloose Doodslaap opgewekt, en aangespoort tot eenen HEYLIGEN WANDEL, op den Koninglijken weg des Levens. Begrepen in XII uytgelesen Redenvoeringen, en zielroerende Reformatie-Predikati�n, van do beroemde, Godsalige, en geleerde H e e r e n, J. v. LODESTEYN, E. MACWAIE, J. LIGTEOOT, J. O WEN, T. CASE, W. EENNER. (Geheel Onveranderde Uitgave volgens 1711)» (Van deze Twaalf Leerredenen zijn er Zeven door den God* zaligen JODOCUS VAN LODESTEYN gepredikt; ;de andere Vijf uit het Engelsen vertaald en geschreven door de boven> staande beroemde EngeUche Godgeleerden). ��IHH \' \' \' Ml I I ... " � �f

			��
		BIBUOTH icK RIJKSUNIVERSITEIT yTAJXQH-T___ i Uteeciit , A. EISSCHER. �B75.



		OPDRAGT ann alle Vroomc CHRISTENEN, die waarheyd en godvrugl lief hebben. GELIEFDE BROEDEREN. De Christelijke Religie of Godsdienst bestaat in gelove en liefde, dal is in God regt Ie kennen na liet Evangelium, en hem in den geest te dienen. Zy is een kennisse Gods die na de Godsaliglheyd is. Dog van den aan beginne zijn\'er menschen opgestaan, die de genade Christi veranderden in ontugtigheyd, sig vryheyd belovende, daar ty Dienslknegten waren der verdorvenlheyd. Sulke vonden Paulus, Pelrus, Jacobus en Judas, als uyt baar Brieven te sien is. Even eens als of een dood geloof genoeg was om salig te werden; als of Christus een Dienaar der sonde kon zijn; als of by niet gekomen v>as om de werken des �uyvels Ie verbreken , en zijn Volk van souden salig te maken ; als of men om het Rijke der Hemelen in Ie gaan niet en moest wedcr- ge�oren werden, en die wedergeboren was de sonde doen, dit is zijn werk van sondigen maken, kon. Van dat slag waren daar na de Gnostici, navolgers van Corpoerates, Basilides, Valenlinus , van welke Ireiiccus, Clemens Alexandriniis en Epiphanius gemeld hebben. Tot sulke behoorden in de iv. Eeuw onder de Arianen , de Leerlingen van A�tius, die seyde, dat hel bedrijf van geene sonden ymand schadelijk was, als hy maar een deelgenoot van hel geloof ivierd, by Theodoretvs en Zotomenus. De Pelagianen daar en tegen gaven een groole 1* God-



		VOORREDEN. Godvrugtigheyd voor, maar vervielen tot een werk- heyligheyd , om door eygen geregligheyd liet eeuwig leven te verdienen, en benadeelden het geloof en de genade Gods in Christo , met een verval tot het verbastert Jodendom, als Augustijn heeft opge- merkt. ISiet te min heeft die Kettery plaats in het Pausdom genomen. Dit merkten de Leeraars die de Hervorming soglen, en de Leere van de genade en de geregligheyd Christi door hel Geloof geern her- steld sagen. Dog haar onderwijs wierd misbruykt, als van ouds in der Apostelen tijden, door een deel ydele menschen, ja Leeraars, die Antinomianen Wedtrslrcvers van de Wel wierden, terwijl zij het suyver Evangelium voorgaven: sulks dit een lossen toom aan de verdorvene natuur gaf, om vry te mogen sondigen, of liet onderscheyd van deugt en ondeugl weg nam. In tegendeel waren der, die als of zy op de deugt geset waren wederom tot werkheyligheyd zijn vervallen, en te gelijk tot sul- ken Zcdenkonst , die geen ware wortel had in de kragldadige genade, waar door men moesl weder~ geboren werden. Dat is in sommige Luthersche en Arminianen gesien, die de kragten der nature ver- heften , de wet in een verbond der genade veran- deren, en van het Evangelium een nieuwe wet maakten, om door het geloof als door een werk en de gehooi saamheyd der geboden Christi geregt- veerdigl te werden; dat quain met haar gevoelen van de natuurlijke vrye wil over een, als de Heer Heydanus wel heeft opgemerkt. Dog dat was geen ware Godvrugtigheyd , welke een Christen te betrag- len had. Het was ook de reden, datmen onder het werk van ware Godsdienst, en het verlaten van de eerste liefde soo verschillig wierd in de stukken des Geloof^,



		VOORREDEN.
		\\


		Gcloofs, gelijk onsen Willem Teeling in zijn Eu- bulus wel annmerkte. Want die niel waarlijk God- vr�gtig was, en kon van de waarheyd niet oor- deelen door de kragtdadige genade, en hequaam zijn om van de stukken des Geloof\'s een onder- scheyden begrijp als een geestelijk mensch te ma- ken. Seker de vreese des Meeren is hel beginsel der wijsheyd. De verborgen! heyd des I/eercn is voor de gcene die hem vreesen , en zijn Verbond om het haar bekent te maken. Indien ymand den wille Gods doed sal Christi Leer e bekennen , dat zy uut God is. Re- halven dat God sulken menscli, die zijn wcderba- rendc genade wederspreekt of lastert, met regt dwalen laat na hel goeddunken van zijn hert, en drijven op de kraglen der natuur, welke niet be- qnaam is om te begrijpen de dingen, die des Geestes Gods zijn. Ja om dal soo eene de liefde van de waarheyd niel aanneemt om salig te teerden , maar verwerpt, send God regtveerdig hem over een Geest der diealinge om de leugen te geloven. En hoe sou hy de waarheyd vinden, die stout werd om den Geest der waarheyd, dat is de wedergeboorte te versmaden? Het was ook de reden, waarom onse Vaderen in het Synode van Dordrecht, voor de behandeling van de verschillen, al in \'t begin hare bckomme- ringe toonden over de practikale Gods-gelcerdheyd die er scheen t\'onlbrekcn, Sessione xvm. wanneer zy onder malkanderen in bedenking gaven, of het niet nuttig ware , dal men in de Examina , om Pro- poncnlen te maken , niet alleen onderso�k deed over het stuk der Lecre, maar ook over de praclijk, of zij bequaam tvaren om de Christelijke zedenkonsi te leeren, en de zeden der menschen tot alle slag van "* deugt



		VOO R II E D E N.

		deugt te rigten ; dewijl de mensche Gods behoorde tot alle goede werken toegerust te zijn, niet alleen tot wederleg/fin;/, maar ook tot bestraffing en onder- wijsing die in de regtveerdighegd is. Tol dien eynde ivas het te wenschen, dat de gemoederen der Jonge- lingen op de Academi�n en in de C�llegien de Prac- tise Theologie, en de gevallen van de comcienlie geleerd wierden. Godvrugt en treffelijk! Waarom ook de Synoden sederd het Jaar 1619. daar op gedurig aangedrongen hebben. En waarlijk het was te vergeefs de Leere der kragtdadige genade lot wedergeboorte te bevestigen, als men geen sorg droeg dat daar op een Godvrugtig onderwijs gebouwl wierd, niet alleen om de laster der Armi- nianen af te keeren, maar ook de zielen te onder- vvijsen omtrent de inwendige oeIFeningcn van het leven der genade, waar toe alleen de regtsinnige Leere bequaam was. De Heer Willem Amcsius begon dit werk tot Francker, na het getuygenis van Sixtimus Amama in zijn Academise Reden, voor aan in zijn Antibarba- rus Biblicus. Want te voren was die Hooge School genoemt, segt hy, Sucrarium Dacchi, een Heylig- dom van Bacchus, wegens de ongebondentheyd, die daar om ging. Soo verre was het, dat wan- neer de Godvrugtige Man zijn onderwijsing begon, en men zijn Dispulatien van de Conscientie las, hy bespot wierd, en men verbaast als over wat vreemds, vraagde wat de Man seggen wilde ? Ja soo ongelukkig waren de tyden, dus gaat Hy voort, dat het dertel volk in Nederland een ernstige bedieninge des woords niet dragen kon, en opentlijk seyde, de besoekingen van Kerk en Land waren geen leeke- nen van Gods loom over de sonde , die anders pre- dikten.



		VOORREDEN.\'

		dikten, en den mensch door schrik en vreese van Gods oordcelen tol bekeering bewegen wilden, of den nauwen weg ten Hemel wesen, waren maar voor Praecifianen, Puriteynen, Phariseen, Neuswijse, te agten. Oog die voortrefl\'elijken Engelsman, die W. Perkins Leerling geweest was, heeft met zijn onder- wijs een groote vrugt gedaan in die llooge School, en na hem de Godsalige Meinardus Schotanus, waar op in onse Academie Gijsbertus Voetius gevolgt is, die zijn Professie begon, met een Oratie van de Godvragt met de kennis te vervoegen; en wat hy daar op geleerd en gevorderd heeft, is door de tijd ondervonden. De Jongelingen oeffenden sig in Godvrugtige onderwijsingen, en dewijl in Engeland deftige en daar in geoell\'ende Mannen waren , op de gronden van de kragtdadige genade des II. Gees- tes, (och waren de sulke als nog overgebleven!) gingense daar beenen, of leerden de Engelse Taal om in de Praclicale Godsgeleerdheyd. en voor sig, en voor de Gemeynte, door hare geleerde boeken, ervaren te werden. En seker die sulke schrilten ver- agt, heeft lust om wat anders te doen, weynig be- quaam tot sulken zedenkoinsl, die aan de ziele raakt omse geestelijk, gevoelig, en ervaren in het werk der saligheyd te leeren. Immers ik danke mijn God, dat ik van mijn jonkheyd aan op dien weg onderwesen ben. Dit nu dagt ik tot waarschouwing in onse da- gen te moeten aanmerken, terwijl onse Kerk door soo veel verschillen beroert werd. Want ik meyne dat men als te voren de regte oorsaaken daar van in het gebrek van de ware Godsvrugt, welke uyt de wederbarende genade spruyt, moet vinden. Want de nature verheft sig tegen de Schole van Jesus en



		VOORREDEN. te schijnen, dog die naam niet en verdiend. Daar is geen twijffel aan of het Christendom vereyscht een Mystike, inwendige, geestelijke Godsdienst. Hy was setfs in hel 0. T. neen Jodc die in het apen- baar was, of in besnydenisse na hel vleesch, maar in het verborgen, door de besnijdenisse des herten in den Geest, wiens lof was niet uyl de menschen, maar uyl God, Rom. II: 28, 29. Veel min moest hy een Christen te agten zijn, die alleen uytwen- dig in zijn naam, of belijdenis een Christen was, maar hy die een_ verborgen leven leyde; die na den inwendigen mensch behagen in de Goddelijke Wet had; die God in den Geest diende en aan- bad; die met en voor God wandelde. Die op de inwendige openbaringen en besoekingen Gods aan de ziel, de leydingc des Geestes in Christi binnen- kameren, zijn getuigenissen en verzegelingen aan het hert, den nieuwen Keursteen, hel eelen van het verborgen Manna, de antwoorden Gods op ern- stige gebeden aan het gemoed agt gaf. Dog \'t is al geen Mystike Gods-diensl, die men sig verbeeld. By de Monniken is\'er een te vin- den, door een drievoudige Weg, (Via Purgati- va, Conlemplativa, vel Illuminaliva, k Unitiva) van suyvcringe, beschouwingc, enverecninginliefde. Selfs vind ik dal\'er een .lesuit Michiel Cuvelier, tot Keulen A. 1668. van geschreven heeft, en nog- tans weetmen de Leeringen van dat Pelagiaansche geselschap. En derhalven moesten wy voorsigtig zijn om van de Mystike Godvrugt te oordeelen. Want waar in bestaat dog de Mystike zedenkonst ^van de sulke die wy by sommige onder de Luter- sche en Gereformeerde ook in Nederland bevinden? Het is de wereld wegens goddeloosheyd te veroor- deelen, �



		VOORREDEN. deelen, by zig selven te leven, een afgesonderd ge- selschap na eysensinnigheyd Ie maken, de ydelheyd van de wereld te veragten, self-verloochening en dooding van het vleesch voor te geven, de nede- righeyd in schijn te prijsen, Morale boekjes te le- sen, daar van als een Moralist te spreken, en on- derwijlen de ingestelde middelen des Godsdienstes te verlaten, de eygenwillige oeffeningen tebetragten, by »ig selven wijs te zijn, op eygen verstand te steu- nen, sig selven tot een meester te werden, in de betragtingen van de deugt te berusten, en ondertus- schen geen liefde voor de waarheyd te hebben : waar door het ook geschied, dat zy over al haar Broede- ren vinden. Dog dit alles kon een PUhagoras, wiens Les was, terwijl men leefde, hot lichaam af te sterven, of een Plato, en een Epirtclus voordoen, en misschien beter als\'er de naam van Christus by was. Dog dat volk heeft de godvrugtige lessen van het Evangelium tot een enkele Morale gebragt, en zijn verheugt als zy ycts diergelijks sell\'s by de Hey- den vinden. Immers by de Aurjustianen en Janse- nisten in het Pausdom, die sig aan soo een My�ike zedenkonst in haar Kloosters gewennen konnen: haar eensame boekjes hebben het doen sien. Trou- wens haar schrifjes konnen het meeste vermaak, playsier, en oeffeninge aan dese Myslike geven, terwijlse niet en verstaan wal\'er voor een Godvr�gt vloeyt uyt de innige gemeynschap Christi, en zij- ner geregtigheyd door den gelove aangenomen. Ik hebber ondervinding van. En derhalven wat zy ook van een Myslike zedenkonst opgeven, ten is de regte Gereformeerde Evanqelisclie Godvr�gt niet die zy voorgeven; zy verdienen ook dien naam van Myslike niet, welke zy sig selven nogtans met een op-



		VOORREDEN. opgeblasentheyd soeken aan te matigen. Sy be- schonwen God, soo als zy meynen; maar \'t is niet in het aangesigte Jesu Christi: veel eer de wijse der Monniken, welke eyndelijk soo verre haar Morale heen voeren, dat zy zig wel onmiddelijk sonder den Middelaar Jesus, soo wel als sonder de voorsprake der lleyligen, door beschouwinge en liefde met God, als het opper-goed, souden durven vereenigen. II. Merk ik aan, dafer geen ware Godvrugt w�sen kan, sonder de liefde van de Goddelijke waar- heden. Scker het geloof en de kennisse Gods zijn de wortels van alle saligheyd en godsaligheyd, ot men diend een onbekenden God. Dat is, van de onse tegen de Remonstranten Socinianen en Mennisten getoont. En der halven heel\'lmen geen ware Godvrugt, wan- neer de erkentenis en de liefde van de waarheyd des Evangeliums sou ontbreken. Ja ik meyne dat de lief- de der waarheyd het eerste en voornaamste deel van de Godvrugt, dat is van de liefde Gods in Christo, , is; soo de� Paulus, 2 Thess. 11:10. Sulks ik regt heb om de sulke verdagt te houden, die hel geene als waarheyd, na de gronden en belijdenissen van onse Kerk geleerd moet werden, niet en wegen als het behoord, en sig niet eens versetten orn die stukken des Geloofs, als zy last lijden moglen, te verdedigen. Men kon alles in ymand onder den naam van vroom te zijn verdragen, of uyt een seker eygen belang onlschuldigen, om dat men met ware Godvrugt geen regte prijs op de waar- heyd gestelt heeft. Sg hebben niet verstandelijk agt gegeven op uwe waarheyd, segt Dani�l in zijn Helijdenis, cap. IX : 13. Misschien dat sulke, om die eygen reden, wel een Remonstrant of Mennist als



		VOORREDE N.

		als liaar Broeder souden omhelscn, wal\'er ook zy van de dwalingen, welken men weel dal hij ge- looft. 0 Christen! dal helaaml de ware Godvrugl niet. Bedenkt of uw praclijk deugen kon, als zy uyt de Evangelische gronden en waarheden niet vloert, of ook wel u de regie liefde Gods en Christi des Soons Gods ontbreekt. Ja hacchelijk wist gy niet wat reden dat gij hebt om in Godvrugtigheyd op een Evangelische wijse God te dienen. Het is wat anders hem als Schepper en Opperheer te eeren, en wat anders hem als Saligmaker in geest en waarheyd aan te bidden, en uyt Evangelische redenen en beginselen met liefde hem regt dank- baar te zijn. Ja denkt vry of onder sulken prac- tijk niet wal werk heyligheyd schuylt, en dcselve wel geriglet zy door het Geloof na de Lcere der Genade, welke in onse Gereformeerde Kerk soo kraglig geleerd is. III. Ik merke aan, dat de Godvrugl beslaat, H zy in het regt prediken, H zg in het betragten. Het is wat te seggon, Sondaren tot God te brengen, en bekeerde zielen op den weg na den Hemel te geleyden. De weg is nauw, en de poorte eng die ten Hemel leyd. 0 salig te werden is een moey- lijk werk! de regtveerdige werd nauivlijks salig segt Petrus, 1 Pel. IV: 18. Het is hier, werkt uwes selfs saligheyd uyt wet vreese en niet beven, Phil. II : 12. strijd om in te gaan in de enge poorte, Luc. XIII: 24. beneerstigt u te meer om uwe roe- pinge en verkiesinge vast te maken, 2. Pet. 1:12. Saligheyd is een ganlsch seer uylnemcnd gewigt van eeuwige heerlijkheyd, 2 Cor. IV: 18. ty heeft de arbeyd van Christi ziel, en zijn dierbaar Moed ge- kost, en sou men denken, dat het ligt voor ons was



		^
		^ \\o-bSZ

		\'e\'\'



		V O O R R E D E N.

		lovigen toe te sluyten, en bij gevolge een Woord des tooms tegen Godloose, en een Woord van genade en vertroostinge voor des lleeren volk, dat salig sal werdenj, Jes. LXI : 1. iv. Het is een Stveerd des II. Geestes, om onder de geestelijke wapenen in de ure der versoekinge tot heyligheyd en sland- vastigheyd tegen alle geestelijke vyanden gebruykt te werden, v. Het is een werktuyg, van den Heg- ligmakenden Geest, om den gelovigen Gods beeld gelijkformig te maken en te doen wandelen als Christus gewandeld heeft, en die deugden te be- tragten die den Apostel vrugten des Geestes nuemd. Soo nu bet woord te prediken is geen kleyn werk. Wie is lot dese dingen bequaamf riep Paulus uyt, en dat moeten veel meer Leeraren doen, die weten wat lot der bedieninge baer gegeven, en wat sorge over de zielen baar toebetrouwt is. Immers sulken practijk te prediken, was sekei\' geen ongeleerde Zedenles op te seggen, gelijk men bespottelijk hoord. Ik mogt wel denken dat zy sulks doen, die het op een gemeyne en onge- leerde toepassinge laten allopen, en tot het innige van de practikule sloffen niet door en dringen, even of de Godvrugt van een Christen in een ligte Morale bestond, bysonder onder de geestelijke dagen des N. T. En ik beken daar toe was niet veel geleerdheyd van nooden; daar in tegendeel groole en ervarene wijsbeyd vereyschl wierd in den geenen die prediken sou na den eysch van de zedenkonsl van het Christendom, welke immers die van het Heydendom verre te boven gaan moet. Ja niemand sal het doen, als die van God inwen- dig geleerd is, en ontfangen beeft de wijsheyd die van boven is, dat is die door ervarentheyd, en geestelijk



		VOORREDEN. moest, om hem mei sellsverloochening tot Christus te leyden. Men moest maar hem regt toe regt aan tot Christus wijsen, en straks doen geloven dat hy voor liem gestorven ware. Ja even de Gelovige moesten de Wet niet beschouwen tot een Spiegel van haar verdorventheyd, en droefheyd over hare sondige swakheden, selfs niet als een regel van hare gelioorsaamheyd. Waarlijk een verkeerde weg in het Christendom om ware bekeering en God- vrugt te leeren. Hoe\'? is de Wet niet een Wet van eeuwigdurende zedelijkheyd ? Hebben wy geen Wel meer om daar na te leven ? Heeft selfs de Wel der nature opgehouden? Is\'er geen onderseheyd van deugt of ondeugt meer? Is het vry gelalen alles te doen even te sondigen? Ik weet wel, dat vroome Antinomiaansche Mannen (de rest is niet weerd, dat ik \'er mee spreke) sig op een inwendige Wel des Geesies beroepen hebben, en sig beklaag- den, dat zy als Goddeloose en ongebondene beschul- dig! wierden. Maar wat schaad\' het, dat de in- wendige genade des Geestes een uytwendige bedie- ninge der Wel hebbe , en te leeren datmen daar uyt te leeren heeft, soo wel als een uytwendige bedeeling van het Evangelium tot het Geloof noo- dig is? Het moest genoeg zijn , dat men sig sorgvul- dig wagte van door de Wet Christi genade te benade- len; waar aan veele schuldig wierden in Engeland, die op zijn Arminiaans het Evangelium in een Nieuwe Wet veranderden, verdienende dat zij Neo- nomianen genoemd wierden, terwijl zy den naam van Antinomianen hare partyen gaven. En my aangaande. ik kanse hiel ontschuldigen van groote dwalingen, die het Evangelium tot een nieuwe Wet maken, want zy deden het om in plaats van de dadelijke



		VOORREDE N. dadelijke geregtigheyd Ghristi (zy waren met zijn voldoening tot vergeving der sonden te vreden) een eygen geregligheyd der weiken na die nieuwe Wet op te regten. Dog dit is een schendig des- geyn tegen de gronden der hervorming. God be- ware onse Kerk van diergelijke dwalingen, die al begonnen hebben onder ons geboord te werden, .sao verre datinen de woorden van doed dat en gy suft leven in het 0. T. tot bet Verbond der Ge- nade gebragt heeft, en loegestaan, dal de Vaderen in het 0. T. door bet Geloof en door de Werken van de Wet geregtveerdigt zijn. Seker die daar toe kan komen, kan meer doen , en de voldoeninge Cbrisli by zijn eygene gei\'egtigbeyd na de nieuwe Wet des Evangeliums tot reglveerdigmakingen sa- men voegen; en misschien wat meer. Dog ik wenschte datmen voorsigtig was, en bleef by onse Geloofs- Formulieren, waar wy in verpligt zijn te geloven, dal wy door de lijdelijke en dadelijke gehoorsaam- heyd Ghristi voor God geregtveerdigt werden , sulks dat\'er geen plaats voor onse werken, hoe gyse ook aanmerkt, overblijft, \'t Ware alleen om een getuygenis te geven door een seker Teeken datmen door het Geloof in Ghristus geregtveerdigt was. Dus soude onse praelijk en Godvrugt levendig, opregt, en kragtig blijven, volgende de redenen en regelen van bet Evangelium Christi. Ik wilde dan wel datmen ter dege verstond en de Gemeynte indrukte, wat onse Kerk altijd van hel gebruyk der Wet omtrent een Sondaar, die noyt sal salig werden, of omtrent een Sondaar, die door de Genade bekeert wierd, ja ook omtrent den Geloo- vigen te gevoelen zy, en na die gronden altijd preekte, welke soo duydelijk in onse Catechismus werden



		VOOR K E D E N.

		De tijden zijn veranderd, warcnse maar beter! Voorts zijn de Mannen, die hy by een brengt be- roemt geweest, wegens hare ervarene Godvrugtig- lieyd in Christi Kerk, en daar by heeft hy Hr. Lodesteyn gevoegt, wel eer benaamt Leeraar bin- nen ons Utrecht. Een Man van een Edelmoedige geest, kragtig in bet prediken; wijs in het beschou- wen van Zion, voorsigtig om swakke zielen met de weegschaal van Gods lleyligdom te wegen, alle gelovige met. zijn deftige gezangen op te wekken, vasthoudende aan bet voorbeeld der Lee re in ge- loove en liefde. Dat heeft by doen sien in zijn Boek van den Sabbath tegen een geleerd Man ge- schreven, en seker hy had gelijk. Hy had onder- vonden wat goed op der Christenen Sabbath, den dag d^s Hceren, in de bloeyende Kerk van Utrecht door zijn, en der Collegen (waaronder ik bysonder aan Do. van den Bogaart gedenken moet) bediening gewrogt was: het mogt. zijn als een Zegel van de Leere. De Leser sal over dat stuk in dit Boek een Leer-reden van een Godvrugtig Engelsman vinden. My aangaande, ik heb altijd de saak soo begrepen. [. Dat de Leere van de Schepping een altijd-du- rende waarbeyd in de Christen Kerk blijven moet. II. Dat die bestaat in te geloven, dat God ia ses dagen de wereld geschapen, en op den seven- den dag van werken der Schepping gerust heeft. III. Dat God dese zijne ruste tot een voorbeeld ter navolginge van bet menschdom gesteld heeft, Genes. : II. 2, 3. Exod. XXXI : 19. IV. Dat dit de grond is van het vierde Gebod, op dat Isra�l leerde dien Artikel van de Schepping met geloof en Godvrugtige daden te belijden in tegen-



		VOOR R E D E N.

		onderscheyden, waarom ook op dien dag de Cere- moni�le Godsdiensten verdubbeld wierden, en daarom het dienstig geweest zy in het N. T. dien dag op den dag Christi te verstellen, soo om te gedenken aan den Schepper, als om het Christen- dom van het Jodendom te onderscheyden: blijvende altijd die verpligting dal men op Gods voorbeeld na ses dagen arbeyd, op den sevenden in ordre sal rusten. Seker de Kerk van Utrecht was te voren een gantsche bloeyende Kerk, sulks\'er een naam van haar uytging in geheel Nederland. 0 dat Utrecht der vorige dagen niet en vergeten! 0 dat, de Bor- geren der Voorgangeren gedenke, welke in den Heere ontslapen zijn! Zij spreken als nog, na datse zijn gestorven. Daar zijn\'er nog overig hier en daar, die van haar leere, yver, defligheyd en Godvrugt konnen getuygen, en God danken wegens het geene in haar zielen door haar bediening gewrogt is. Ik wensche van herten, dat God het leven der genade, dat doe bespeurt wierd, en waar van ik ook een getuyge eenige jaren geweest ben, door zijn levendigmaakenden Geest doe herleven onder ons. Dat sou Utrechts luyster en glanlsch zijn als in voorgaande dagen, en men sou met vreugde seggen, de Heere zegene u, gy Wooninge der ge- reglighei/d, gy Berg der Hcyligheyd! Uwe dienaar in Chritlo, M. LEYDEKKER.

		DE



		DE KORTEN INHOUD van dit nootlig en nuttig Bock, volgens de sinrijhe Texten, op rijm gesteld.

		W		Eetgier\'ge Leescr, siet hier weer by een ge-

		voegt, Wat tot ons Vrede diend, als in een (jutden keten, Den Inhoud van al \'t geen men doen moet, en de toeten : Leest dit doorwror/te werk, tot dat gy zijt vernoegt. .Ier. 2:3). \'T is hier verkeert Geslagl, aanmerkt des Ffeeren woord, Ben ik uw Isra�l, tot nare wildernissen, Of Land der donkerheyd? Ach waarom wild gy missen Mijn Gunst, en ijoedheids Bron? Merkt met U hert, en hoort. Opcnb. 2 : 4. 5. Nu gy uw eerste liejd\\ o schandvlek! vast verlaat, Bekeert u, roept uw God, en doed uw eerste werken: Soo niet, ik sal u haast by komen, en uw Kerken Verplaatsen, soo gy voorts verkeerde wegen gaat. Psalm. 50: 16, 17. Gy doed Belijdenis uytwendtg met den mond, Wild



		OP DE VOORTREFFELYKE PREDIKATIEN, Van den saligen HEER, JODOC�S van LODESTEYN, soo als die meest geschreven, van hem sijn nagelaten, en nu met meer andere deftige Redenvoeringen, van beroemde Engelsche Godgeleerden, sijn in \'t ligt gebragt, <fcc. DE sal\'ge Lodesteyn spreekt in gewyde schrif- ten, Nog door deselve Geest, die levend hem be- sat, Die seer nauwkeurig wist het goed van \'t qaaat te schiften, Omhelscht dan met vermaak zijn schoone letter- schat. Wanneer hy Zions volk vertoont, en doed be- schouwen, \'iCieraad van \'s Heer en Hugs, de schoonheid van Gods Kerk, Om was het mooglijk hier een Tempel Gods te bouwen, Daar God in woond, als hy maakt Zions Poor- len sterk. Siet in sijn Weeg-schaal, hoe der Heyligen ge- breken , Gewogen worden, en bevonden veel en swaar, 3* \'t Fenijn



		O Algenoegsaam Heer! Verligt ons door u Geest: Schenkt ons het leven der genade: God der Goden Heyligt geheel en al, die dit Boek siet en leest. J. H.

		Dordrecht den 19 November 1710.

		\\

		V0 0R-



		VOORREDEN, Aan de Christelijke en bescheyden L E S E R S. HEt beste Werk, inde slegste Tyden, van verval en sorgeloosheyd; Is dat yder goed Christen, den dwalende, en tragen Sondaar, uyl sijn dood- slaap soekt op te wekken, om als een ervaren Stierman, in den Storm op Zee, wanneer het Schip heen en weer geslingert word, den slapen- den Jonas wakker te maken, door het voorstellen van Gods nakende Oord�elen; dus soekt in \'t by- sonder elk getrouw Leeraar, de Godloose te waar- schouwen, en \'t aanstaande gevaar aantoonende, haar door den schrik des Hecren te bewegen tot Gelove; en soo door \'t bekent maken van den Rijkdom van Gods goedertierentheyd, den Sondaar kragtig aan te spooren , om daar door tot bekee- ringe geleyd te worden, en voorlaan voorsigtig te wandelen, niet als onwijsen, maar als wijsen. de Tijd uyt koopende, terwijl de dagen boos zijn, om in desen dag van genade, waar in ons Gods gunste en liefde, genade en vrede, bermheriigheyd en



		VOORREDEN

		en saligheyd aangeboden word, te mogen weten, en bekennen wat tot onsen Vrede diend, wanneer haar soo klaar voor oogen gesteld werd, die regie Vrede-Artikelen van Gelovc en Bekeer inge, om mei God in Christo versoent te worden, zijn sterkte aan te grijpen, en soo Vrede te maken met een Algenoegsaam God van volkome saligheyd, die lust heeft tot goederlierenlheyd, en wagt om genadig te zijn, dewijl hy rijk is in bermherligheyd, en daarom met een dieren Eed gesivoren heeft, dat Hy als den eeuwiglevende Jehova, geen lust heelt in de dood des armen Sondaars, maar dat hy sig bekeert, en leve, Ezech. 18. Ten dien eynde send de Heere steeds zijn Dienst- knegten, om ons uyt Gods Naam en van Christi wegen te bidden, om ons met soo lieven en goedertieren God te laten versoenen. Immers de Heere God, die zijn Isra�l goed is, geen dorre Woestijne, nog Land van donkerheyd, al is\'t datse gedurig afkee- ren, en sig van haar groote Schepper en onver- moeyde Weldoender ontrekken, en hun eerste liefde verlaten hebben; nogtans roept by haar toe, keert weder gy alkeerige kinderen, wendet unamytoe, en word behouden, bekeert u, en level, doed u eerste werken, eer ik het Ligt van mijn Kandelaar weg neem, en het soo duyster maak, dat gy tasl na de Wand als de blinde, en u stoot aan de schemerende Bergen en sit in de schaduwe des doods, daar u alle occasie sal benomen zijn, om mijn Inzettingen te vertellen, en \'t Verband in uwen monde te nemen. Hier op word verder in dit noodig en nuttig Boek aangewesen, hoe men sig tot den Heere moet bekeeren, soo wel Vaders als Kinderen, en leeren de



		AAN DEN LESER.

		de wijsheyd der regtveerdigen, beslaande in de vreese des Heeren, en van \'t quade at Ie wijken, de slegtigheyd te verlaten, en te treden op de paden des verstands; terwijl den Heere Jesus aan onse deure staat en klopt, soo wel door zijn Ze- geningen als Oordeelen: Waar toe ons voorgesteld worden eenige nadrukkelijke Exempelen, van andere Sondaren overgekomene straffen, en rampspoeden, waar op gedreygt werd. Indien gy i* niet bekeert, gij snit alle desgelijks vergaan. Weslialven het billijk is op Vast en Biddagen, ons te schikken om God te ontmoeten, hem te voet te vallen, onse boose wegen Ie verbeteren, onse handelingen regl aan te stellen, en los te maken de knoo- pen der ongeregtigheyd, Jes. 58. om geensints onsen Lust te doen op des Heeren Heyligen dag, waar op men rusten moet, en ons in Jehova die te eeren is, verlustigen , ons verpligt agtende het Verbond met God te maken op Christus Offer- handen, met ons gantsche herte en ziele, God te lieven en dienen als de Heere onse sterkte, om soo Navolgers Gods te zijn, als geliefde kinderen, die niet liegen willen, maar terwijl hun werk in waarheyd is, soeken te wandelen, gelijk Christus gewandelt heeft, volgens de regte Regel van Gods eeuwigdurende Wet der Zeden, beslaande in tien Geboden, die niet soo seer behelsen \'t Genade Verbond, als wel een Voorschrift, ons soo wel als Isra�l voorgesteld, om ons doen en laten naar te rigten, en soo te doen na \'t Gebod van de God des Hemels. Dese Koninglijke Wet, ons soo wel als Isra�l voorgesteld, diend niet om daar door geregtveerdigt te worden, wanneer gesegt word; doed dat, en gy



		AAN DEN LESER. in \'t voorgemelde op sulken nadrukkelijken, be- minnelijke maniere word voorgesteld, dat ik moet bekennen dat sulken goede methode van prediken en schrijven best bequaam is, om onder Gods zegen, de Hoorders en Lesers veel vrugt, stigting, en ver- quikking, te doen erlangen; en soo dienstig zijn tot inwinning en opbouwing, van veele zielen, die dierbaar en onsterfelijk zijnde, de gantsche wereld overtreffen, en daarom waardig, dat haar de weg der saligheyd werd aangewesen. Immers die als een onpartijdig, bescheyde Leser , dit geleerd, ernstig, en nadrukkelijk Boek, gelieft te lesen, sal bevinden dat dese twaalf deftige Redenvoeringen, kragtig en zielroerende, met veel wijsheyd zijn voorgesteld, en tot practyk op yder staat worden toegepast. Siel daar in klaar en levendig u voor oogen gesteld, (by het ligt van Gods woord) den zegen en den vloek, de dood en het leven, op dat wy leeren \'t goede verkiesen, en het quade verwerpen, om soo te ontvlieden den toekomenden Toorn, door het uytwerken van onse saligheyd met vreesen en beven, ons be- naarsligende om onse Iioepinge en Verkiesinge vast te maken, door een heyligen wandel, en Christe- lijk leven, gelijk het den Heyligen betaamt, die geroepen zijn tot Heerlijkheyd en Deugd, wen- schende om meer en meer der Goddelijke natuur deelagtig te worden, en een diep ingesigte te heb- ben in sulke Goddelijke waarheden, die ons kon- nen wijs maken tot saligheyd. Weshalven het geensints te veragten is, maar groolelijks te waarderen en prijsen , sulke verstan- dige, geestelijke, en practikale dingen, waar by de (ziele leeft) in \'t ligt te brengen, om in dese groote Spiegel



		V O O R K E D E N

		in de beste menschen veel lust en smaak heb- bende, Gods zegen ondervinden. Vervolgens siet in dit Boek \'t gene soo nadruk* keiijk gepredikt en beschreven is, in een Tradaut van den Beroemden lieer Johan Owen, genoeg bekent door zijn kostelijke Engelse, en daar uyt vertaalde duylse Boeken, dewelke ons aantoonen dat dese groote Man, een van de wijste en voortreffe- lijkste Godgeleerden in Engeland was, soo dat die zijn vier Boeken over Pauli Brief aan den Hebreen gelesen hebben, met regt seggen datmen daarom alleen de moeyte mogt nemen, om de Engelse Tael te leeren, en ik wenschte dat vele daar van meer gebruyk konde maken. Maar wy agten hel reets genoeg eenige kleynder Papieren kinderen, uyt hun Engels gewaad in duylse kleederen gestoken zijn, want de minste menschen daar smaak in hebben, en de meesten geen behagen in \'t fatsoen van een Bok sonder naat, daarse geen mouwen aan stellen kunnen, alsoo die niet zyn na de nieuwste mode der wereldlingen, die van geen inwoning der zon- den, nog die te dooden, weten, en als natuurlijke menschen, sonder Geest, geensints verslaan de din- gen die des Geestes Gods zijn, want die zijn hein dwaasheid, zy konnen die niet verstaan, om datse geestelijk moeten onderscheiden worden. Immers vele Aardelingen, die haar deel in dit leven hebben, willen als de Rijke Man maar sagte kleederen van zijde, purper, en fluweele stoffe, vol bloempjes hebben, tot cieraat,* om\'er wat me te pronken, na de grootste swier der aldernieuwste Autheuren, die meer voortbrengen dingen die de ooren kiltelen, als \'t herte raken; maar sulk soort van Volk heb ik noyt soeken te behagen nog vol- doen ;



		VOOR R EDEN

		zijn, Joh. 3 : 21. Soo draagt liy sig in alle dingen als een sterfelijk Schepsel, dat eens moet sterven en rekenschap geven, en clan geoordeeld worden, om eeuwig ellendig of geluksalig te wesen: Waar- om hy sig verpligt vind te arbeyden, om in alle dingen zijn God welbchaagelyk Ie zijn, op dal hy in leven of in derven, des Ilecren mag zijn, en gunste vinden in Gods oogen, Hom. 14:8. Chrislc/yke heser, bespiegelt nu u selven eens in dese dingen: siet hier een Godvruglig Man bfschre- ven, die waarlijk geregtigt is tol den Tilel van een Christen: en daarom laat het zijn de grootste studie van u ziele soodanig te zijn, dat wy door Gods genade waardig wandelen sulken God, en Saligma- ker, Meere en Meester, als wy belijden te dienen, en hopen Ie genieten, op dat wy Gods genade niet te vergeefs on Hangen hebbende, mogen leven als Erfgenamen van de aanstaande Heerlykheyd, die aan Gods kinderen sal geopcnbaarl worden. Tot dien eynde, set u selven om God den llecrc met eerbied te vreesen, en dienen: Want tot de menschc heeft hy gezegt, dat de vrecse Gods zijn wijsheid is, en van \'t quade af te wijken is zijn beste verstand, Job 28 : 28. En op dat u vrcesc en gehoorsaamheyd Gode mag aangenaam zijn, soo set u selven lol een gedurige en naarstige ondersoeking van de lley/ige Schifture: \'Want dit is een considerabel deel van een Godsalig mensck zijn Caracltr, dat hy des Ilecren Wel overdenkt dag ende nngt, Ps. 1 : 2. En daarom is \'t dat die van Berc�n in de II. Schrift gepresen worden, dalse die ondersogten, om met de grootste ver- zekertheyd t� mogen weten de dingen die den Apostel predikten Aclor. 17 :\\\\. Ontvangt het niet



		VOORREDEN AAN DEN L E S E R. bestieren, regeren, en Heyligen in de Waarheyd, op <len weg des Hemels, die den Verstandigen lcyd na boeen , op dat wy eens uyt genaade crlan-> yen het eynde van ons Geloove, de Zaligheyd onder Zielen, en Wy soo onbcslraft\'elijk voor God mogen geslell worden in Heer�jkheyd en vreugde, \'t Welk van herten wenscht UE. dienstwillige Vriend en Dienaar JOH. HOFMAN.

		Geschreven in VlrecH, den 1 December 1710.



		REGISTER dei TEXTEN, Van de volgende XII. kostelijke en Zielroerende Predikati�n, soo als die voegsaam vervolgen.

		I. i tci\'. 2 : 31. 0 Geslagte! aanmerkt dog gy Halen \|o\| des lleeren woord. Ben ik Isra�l een Woestijne ijewcesl? Of een Land der uylerste donkerheydl Waarom segl dan mijn volk, wij zijn lleeren, wy en sullen niet meer tot uw komen. Pag. 1. II. Openb. 2:4, 5. Maar ik hebbe tegen uw dal <iy uw eerste liefde hebt verlaten. Gedenkt dan waar van gy uylgcvallen zijt, ende bekeert u, ende doed de eerste iverken: ende so niet, ik sal u haaslelijk by komen, ende sal uwen Kandelaar van sijne plaatse weren, indien gij u niet en bekeert. Pag. 35. III. Psalm 50:16, 17. Maar tot den godlooscn seyd God: Wal heet gy mijn Inscllingen te vertellen.\'\' ende neemt mijn Verhond in uwen monde: Dewijle \'jy de kastijdinge hatel, ende mijtte ivoorden agler \'t hcencn iverpt. Pag. 84. IV. Lueas 1. vers 17. Ende hij sal voor hem hcencn gaan ,



		GODS RECIITVEERDIGE

		KLA GTE, Over Isra�ls misdraginge en ondanksbaarheyd; door den Boetprediker Jeremia 2:31. 0 Geslagte aanmerkt dog gy lieden des Ileeren Woord. Ben ik Isra�l een Woestijne geweest, ot\' een Land der uitterste donkerheid: Waarom segt dan mijn Volk, wy zijn Hoeren, wij sullen niet meer tot u komen. lJ�5n graaten Apostel Paulus fpjeeu�tam. 2:4. Kan Godts goedertieren.theyd tn verdraagzaamheyd, om baar 000? ge�epb te toa?bcn tot bekeeringei �oa ij! n?ab� gaet�jenb graat/ en be granb taaar bao? <&nb jtjn ^olft at� baa? ftoa?ben ban b\'efbc aan fjcm btnb/ op bat jn mogten ftne�ten in toebcrltefbe/ en fcggen/ liier zijn wy, o Ileere, om uwen Lof te vertellen, en uwen wille te doen: ��f�aar afcj bie goedheyd Gods beragt toerb/ faa faerWaarb <8ab bo�gem? jijn etre/ �n fulften �alft niet te ftannen toaanen/ en bjengtfe te tai��en berftaaten: 5CI jeggen 35/ wy sullen vrede hebben, <�ab f�aatfe ban met een iCefien ban Sijn gramfigau/ en bjengt ftct upterftc Wtt ober faa een ©olfi: M&at nog fegt en 3taeert t be



		2 Lodesteyns Predikatie, bc fyzttZ\'. Ik heb geen lust aan de dood des son- daars, maar datse haar hekeeren en leven: Waarom wild gy sterven � lluys lsra�ls\'? 35a bc H^ccrc treeb "af� in \'t gcrigte met 31 jn ©oM�/ en pleit met �jaar/ fcggenbc: Wat heb ik meer te doen aan mijn Wijngaard, \'t welk ik niet gedaan hebbe, 3Jef. 5:4. �a be �}ccre �jeeft renen twist met jijn &o�ft/ af� �ju jegt: 0 mijn Volk wat heb ik u gedaan, ende waar mede heb ik u vermoeyt, betuygt tegen my, .�Eiclj. 6:3. <�n in on?en (Cert: 0 Geslagle! aanmerkt dog des Ileercn Woord; Ben ik Isra�l een W\'oestijne geweest, of een Land van Duysternisse? ?Cl�? of bc IJecrc 3cgge toilbe/ gn bcrlaat mn/ en gaat tot bin* gen bie geen nut boen/ Ijoctael ilt allc$ gebaan �jeb \'t geen tot utuen beften taa�. 3En tjcfi�cn Sier een �efrlj:ijbing ban een af* ba��ig $0%/ bat �jacc JDabcrcn bo�gbr/ en gu�pc fogtcn in <�gnptcn. <�>ob bertoijt Ijare �oojS\' �jcpb/ en jegt/ bat 3Unc Ootbeclen baarbig ftonben/ en be �^eere jenb nog; o Geslagte, aanmerkt dog gy lieden des Ileeren Woord: Ben ik Isra�l een Woeslijnc geweest, kc.1 3jfi bagtc bat beefc tooo?ben tijbtg taaren in bccfe fo:gc> loofc bagen/ �p bat Ijct �>olft nog lunft�ren mogt/ eer 6ob\| bcflunt bare/ en bjanbe battet geen bluffen aan 33. JJDn ften gier 1. �en etnfrtge bctmaninge tot aanbagt en opmettting/ o Geslagte, &e. 2. <Ccn boojfre�/ met een bubbelbe bjagc: Ben ik Isra�l een W\'oestijn, &c. 21eft>ba fegt/ o Geslagte! �n �n hiil batfe fu��en opmernen/ en <#ob� tooo?ben gooren: <®om\'



		over Jeremia 2 : 31.
		3

		Sommigen mcencn bat ljet t� ccn fpjccftraijse/ en berfaeningc. 05a� Ijabbc gefcgt/ 9ef» i: 4. bat jjct taaj� ccn 3i5a�ft ban ftoare abcrtrcbinge/ en ongcregtigftenb; ccn jaat bcc oaa^baenberen/ en bcrbcrbcnbc ftinberen/ bcbrijl jn ben =E}cere Uabben betlaten/ en ben heiligen Sfraet� gclaf« trrt. <Cn 3>cutr. 32. batfc taaren een verkeert Geslagle. 3!a be �}cerc berlilaart 3Ccr. 9. batfe jijn Overspeelders, en ccn trouwloosen hoop: Cn getmigt Pf. 95: io. �>at Sjn 40 Jaren bcrbiict Ijabbc aan bat 4?eflagtc; 05n fegt d53erlj. 5:5. ©it 13 3tcrufa�em/ \'t�nelft ift in \'t raibbcn bcr �)en* benen gefet ftebue/ bag 33 Ijcblicn mijne regten beranbert/ in «3ablaasjjcub/ meer ban bc l>cnbe* nen/ cn be ;(Canben bie ranbom Ijaar jfjn/ mant 3y fte�uen mijne regten bettoojpen/ cn in mijne ^nfettingen niet rtemanbclb. 5Cnbccc mcencn �at 43obt Ijaar lofit en nabigt/ cn (egt/ o Geslagte wat onrecht hebben dog uwe Vaders aan my gevonden, aanmerkt het, lel daar dog op, en zyt soo dom niet als uwe Vaders. <©f benfit bat bc �>?ofeet �ner jijn mebe�ijben toont/ cn te Hennen geeft Ijaar tijbclifft bedaren Saan; en fegt; Ik hebbe barens ween, o Xanb$« genoten; ift jjeuue medelijden met 11/ en ftet woord des Heeren aan u/ ftooib ban bat biaoib/ \'tmclft han fu�ftcn ftragt ma?/ foo bactct een �>cttbensf �toning boa? op ftanb/ alj� ban Eglon cn Jehu ftaat: tjoc bee� meer paft bat een �>aift ban fu�ftcn ebe�en mijnftoft/ bie be �}ecre geplant Ijccft op tenen veiten Heuvel, 3[ef. 5» cn naemtfc cenen groenen Olyfboom: �^ae billift mag ljet ban bat 35 oog opmerfttcn/ cn tjao2ben na ^cfiabaljg tooo?b. 1\' «�l�erftt



		4 Lodesleyns Predikatie, J�erfit �jier i. <Dat te �^etre fp?ee�tt. 2. ®e woorden bie ^p fpjeeftt. <0 toat toa� \'et ten Majesteyt in <t�ob/ en �joe frtj^lt�telijft �jet i� baat niet na te lupfreren/ bat �jet rmaat en bitter is den Hecre te verlaten, ber� 19. <�ob tail bat tan fullen hooren de Roede, «��ic�j. 6:9. �Daar i� een ooge bat niet f iet/ en een oore bat niet �joojb/ en een herte bat niet berfraat/ maar een gou* renbe oore/ en fienbe ooge/ beeft be �^cere ge> maant/ J^ob. ao. <Dc $eere tai�/ 30 fullen �jet met berfranb aanmerften: ben natuurlijften jf�enfc�j berftaat �jet niet. a. ^egt aanmerken, bat �jet niet genoeg i§ bat men �jet met verstand opmerkt, maar �jet geeft te bennen/ batmen �jet woord intaenbig moet berfraan/ gelijft be waar- heyd in Christo Jesu is. 3. �et fejjt batmen �jet met geloof moet bermengen/ foa �jet nut fal boen/ �>cb:. 4. <Cn �jet met Jeremia ab/ opeten/ \'t tac��t toont batmen �jet tooo?b �ief �jeeft. Gy lieden, hoord des Hccrcn woord, betaijl utae Vaders niet gelupflert �jeb�ien/ _En g_Ej {j_aar f_oarma�ijft beftomen 1$/ baarom gp �ieben/ aanmerfit bog/ gy lieden, bic na mijne Name genoemt jijt; bat �jet �jepbenen boen/ bic tap niet en bennen/ en ban mp nog berfoemt jijn: .�Eaat gp �ieben/ bic mijn Volk jijt/ �)oo?t bog/ aanmerfit gp �ieben �jet woord ban bicn Jehova. $mj piept <�ob met �jaar/ en l\|p fegt: Hen ik Isra�l tot een woestijne geweest, een p�aatfe ban bojljepb/ bnp �en bej» boobj?/ tailberniffc/ en een Land baarmen niet boo?ging/ ber� 6. Neen, maer ift fieb u ge* b?agt in een vrugtbaar Land, om be vrugten ban bicn/ en \'t goede baar ban te eten/ en it geftelb in