\'\'�\' \'*%t\'. riiJ\'Gfs *\'

y .....----------

KEURSTOFFEN, «f

OF VERZAMELING VAN

VIJFTI� UITMUNTENDE

PRE Dl KA I I RN.

WAARONDER EENIGE OVER ZEER GEWIGTIGE

PHAKTIKALti STOFFEN.

ALS OOK VEIISCHK1DENE ANDERE BIJ GELEGENHEID VAN HET H. ArONDMAAL, HET

BEGINNEN OP EINDIGEN DES J.I.IIIS, OP DANK- EN BEDEDAGEN,

KERSCHRIKKELIJKE STORMWINDEN, EN ANDERS BUITENGEWONE

EN EINDELIJK EENE OPMERKELIJKE

DANKPREDIKATIE uit JER. XXV : 3.

GEDAAN DOOR DEN ZALIGEN HEER

BERN AR DUS SMYTEGELT,

In zijn leven waardig Bedienaar des II. Euangeliums te MIDDELBURG.

Met eene VOORREDE over de noodzakelijkheid van eene
ernstige en onderscheidene Predikwijze van

J0HANNE8 VAN DIK8BACH,

Lidmaat der Hervormde Gemeente te \'s GBAVENIIAGE.
NIEUWE UITGAVE.

NIJKEBK, I. J. MAL�A. 1876.

Uitgegeven naar Kerken-ordre, met goedkeuringe van de WelEerw. Classis
van Walcheren. Hetwelk getuigen de Gedeputeerden tot die zaak.

Predikant te Vlissingen , Classis Frases.

Predikant te Middelburg , Classis Assessor.

Het is wol waar, dat de wereld al voor lange hoeft moeten klagen,
dat zij door het overgroot getal der dagelijks uitkomende boeken overla-
den wierd; ja, dat zelfs de kerk maar al te vele redenen heeft, voor-
al in deze dagen, om te zuchten over het vermenigvuldigen van zulke
boeken, die of aan de leere en den wandel der Christenen schadelijk, of
ten minste tot onderwijzing en verbetering onnut en onnoodig zijn. Ech-
ter is er thans ook veel stoffe van dankzegginge voor allen, die den bloei
van des Middelaars gezegend Koningrijk, en dus ook de zaligheid, heilig-
heid en troost van zichzelven en hunnen medemensch beminnen, om
de goedgunstigheid van Sions Koning te erkennen, dat ei\' in onsse dagen,
zelfs boven de dagen onzer vaderen, nog vele zulke boeken te voorschijn
komen, die ter bereikinge der gemelde nuttige eindens zonderling dienstig zijn.

Onder zoodanige boeken mogen met regt de Predikati�n van wijlen den
WelEerw. Heer Smytegelt geteld worden; want, schoon dezelve niet naar
den hedendaagschen trant uitgewerkt, veel minder voor de drukpers ge-
schikt, en slechts door zekere bejaarde dochter, (hoewel met kennisse en
goedkeuringe van den Autheur) onder het gehoor afgeschreven zijn; ech-
ler zal men in het lezen van dezelve overvloedige blijken vinden van des
Aulheurs uitgestrekte Bijbelkunde en zonderlinge ervarenheid in de behan-
delinge van onsterfelijke zielen, en vervolgens erkennen moeten dat de-
zelve zeer geschikt zijn, om allerlei soorten van zondaren van de dwalingen
hunner wegen te overtuigen, en door het voorstellen van de allersterkste
drangredenen tot den voldierbaren Middelaar uit te lokken. Alsook om
Gods kinderen in allerlei ligchainelijke of geestelijke omstandigheden op
hunne reize door deze rampwoeslijne te besturen, te vertroosten en tot
het betrachten van eene blinkende Evangelische heiligheid aan te sporen.

Trouwens, allen, die onzen zaligen Smytegelt gekend hebben, moeten
eenstemmig erkennen, dat zijn WelEerw. was een regie zoon van Sadok,
die het kostelijke van het snoode wisle af ie scheiden; een ervaren Schrift-
geleerde, die uit den schat van zijn harte oude en nieuwe dingen wiste voort
te brengen; een getrouw huisverzorger, die aan des Heeren huisgenooten
elk hun bescheiden deel toediende; ja, een herder naar Geels hart, die

in het hoeden van Jezus schapen zich wist te voegen naar den gang van
het werk. En dat zijn WelEerw. dus als een getrouw en uitmuntend
dienstknecht van den Heere Jezus trachtte te beantwoorden aan het groot
einde van de zending der leeraren, zijnde zekerlijk, om als werktuigen,
ja als medearbeiders Gods, de menschen te overtuigen van zonde, gereg-
tigheid en oordeel, om hen dus langs de regte kennisse van deze drie stuk-
ken bij aanvang of voortgang tot de gemeenschap en onder de gehoor-
zaamheid van hunnen Maker te doen wederkeeren , en oenen waarachli-
gen troost in leven en in sterven te doen deelachtig worden.

Gave God, dat. er in deze dagen van algemeene nlwijkinge vele zooda-
nige Smytegelts gevonden wierden! Billijk klaagde Gods Sion altoos; liet
treure ook vrij in deze dagen, over het klein getal van zulke getrouwe
wachters.

Men moet zeker toestemmen, dat de kennisse in allerlei soort van we-
lenschappen sedert een\' geruimen tijd merkelijk is toegenomen; maar hoe
wenschelijk ware het, dat men zulks ook mogte kunnen zeggen van de
wijsheid, die er noodig is om zielen te vangen, en dezelve naar hunne
onderscheidene toestanden te behandelen. Helaas! wat een jammerlijk en
schreeuwend gebrek bespeurt men doorgaans in deze zoo voortreffelijke en
noodzakelijke wetenschap ! Hoe weinig wordt aan het voorgemelde einde
van de predikdienst beantwoord door eene predikwijze, die meer geschikt
schijnt om den zondaar gerust te stellen, dan om hem uit de strikken des
duivels te doen ontwaken, ja, van de duisternisse tot het licht en van de
magl des satans tot God te bekeeren, en alzoo vergevinge der zonden en
een erfdeel onder de geheiligden door het geloove in den Heere Jezus Chris-
tus te doen deelachtig worden!

Voorwaar, het is naauwelijks te. begrijpen of te gelooven, hoe men on-
der de regtzinnigen eene algemeene predikivijze, waarin al de Toehoorders
als goede Christenen aangemerkt, aangesproken en behandeld worden, als
Apostolisch voorstaan, en integendeel eene onderscheidene en ernstige
predikwijze, waarin de toehoordei\'s als hekeerden en onbekeerden, als dooden
en levendigen, als kinderen Gods en kinderen des duivels aangemerkt, en
dus ook aangesproken en behandeld worden, als onbetamelijk veroordeelen
en bestrijden kan.

Wat mij aangaat, ik houde het daarvoor, dat de eerstgenoemde predik
wijze tegen Gods Woord en tegen de gronden van de regtzinnige leere
strijdig is; ja ook zich zelve oinverre stool; maar dal integendeel eene
ernstige en onderscheidene predikwijze op onwrikbare zuilen gegrondvest is.

Het zij mij geoorloofd, deze stelling op eene zedige wijze te bevestigen,
en naar mijn vermogen van alle tegenspraak vrij te maken.

Vooraf slelle ik als eene onbetwistbare waarheid vast, dal niet slechts

alle mensehen in \'t gemeen; maar ook de zoogenaamde Christenen, ja zelfs
de regtzinnige belijders en leden van de zigtbare kerk, op eene gewiglige
wijze van elkander onderscheiden zijn; dit onderscheid bestaat niet maar
in wat meerder of minder te weten en te betrachten, maar in eene ge-
heel andere gesteldheid van het hart; in eenen tegenstrijdigen weg en
wandel; ja in eene geheel tegengestelde betrekking op God, zoodat som-
mige uitverkorenen en andere verworpen en, sommigen hinderen Gods en an-
deren kinderen des duivels zijn. liet is daarenboven zeker, dat de uitver-
korene en geloovige kinderen van God, niet alleen in vergelijkinge niet
alle andere menschen, maar zelfs ook in vergelijkinge mpt de uitwendige
belijders, het kleinste getal uilmaken. Matlh. XX: 10 en kap. VII: 14.
Luc. XII:;>52. enz. Vervolgens is het ook eene onbetwistbare waarheid,
dat er onder de gemelde tweederlei soort van belijders en toehoorders
nog een merkelijk onderscheid tusschen den een en den ander van die-
zeilde soort gevonden wordt. Zijn er onder de bloote naambelijders geene,
die zich met woorden en werken als onbekeerde en goddelooze menschen
aanstellen? Zijn er integendeel geene anderen, die uiterlijk zedig en
godsdienstig\' leven? Zijn er onder dezelve ook geene, die slechts de ge-
daante van de godzaligheid vertoonen, en ondertusschen de kracht van de-
zelve verloochend hebben? Of anderen, die op hunne uiterlijke voorregten
en vermeende deugden gerust en zorgeloos te slapen liggen? Zijn er ook
geene onder dezelve, die bekommerd zijn over hunnen eeuwigen staat, en
verlegen uitroepen, wal moet ik doen om zalig te worden\'.\' Zijn er aan
den anderen kant onder Gods ware gunstgenooten geene kinderen, jongelin-
gen en vaders, zwakken en sterken, slapenden en wakenden, treurigen en
getroosten? enz. Ik denkc niet, dat iemand, die eenige regte bevattingen
heeft van de gereformeerde godsdienst, deze zaken, die op Gods Woord
en op de bevindinge van alle lijden, ja op het eenstemmig getuigenisse van
alle regtzinnige schrijvers gegrond zijn, zal kunnen of durven tegenspreken.

Dit dan vast staande, zoo is de vrage: 1. Of men evenwel alle de toe-
hoorders als ware Christenen moet aanmerken? 2. Of men dezelve allen
als ware Christenen in den gebede aan God moet voordragen? 3. Of men
dezelve ook allen als zoodanige moet aanspreken? 4. Of dezelve ook allen
als zoodanige moeten behandeld worden?

i. Wat de eerste Vrage aanbelangt, namelijk of een Christen-Leeraar
alle zijne toehoorders moet aanmerken als ware Christenen en als alleenlijk
in trapper, van meer of min van elkander onderscheiden zijnde? Het is
verbazende, hoc zulke gedachteu in den geest van gereformeerde menschen
kunnen opklimmen! Wat? moet men dan voor waar houden hetgeen vol-
strekt valsch en strijdig is tegen de duidelijke tale van Gods Woord ,
tegen de bevindinge van allen, ja zelfs tegen de allerbeste lijden van het

(Iliristendoru, logen zoovele zinnebeeldige benamingen der kerke, als een
akker rnet onkruid en tarwe, enz. ja tegen het eenstemmig getuigenisse
van alle regtzinnige schrijvers.

Men zegge niet, dat men naar den aard der liefde het best van zijnen
evenmensen moet denken; want 1. Hel komt hier niet aan op een be-
paald oordeel over bijzondere personen. 2. De liefde cischt wel, dat wij
onzen naasten het beste loewensehen, en ook, als men geene duidelijke
tegenbewijzen heeft, het beste van dezelve gelooven moeien; maar is de
Helde dan zoo ongeschikt, dal zij wil hebben, dat men de leugen gelooft?
Kan de liefde wel iets anders eischen dan hetgeen God eischt, die de liefde
zelve is\'? Waar eischt God nu, dat men alle de belijders van het Chris-
lendom voor ware Chrislenen moet houden\'? Leert en eischt God niet in
onnoemelijke plaatsen van de 11. Schriftuur het tegendeel\'? Zegt niet de
Koning van Sion, van wiens oordeel dit alleenlijk afhangt, dat niet allen,
die door uilerlijke belijdenisse, Heere, Heere zeggen, zullen ingaan in
Gods koningrijk; maar alleen diegenen, die door waar geloove en be-
keeringe den wille des Vaders doen\'/ Matlh. VII:21. Is de kerk nieteene
gemeente van heiligen, van kinderen Gods, enz. En kan men dun onhei-
lige menschen voor ware leden van de kerke, en zulken, die het beeld
des duivels dragen, voor kinderen Gods houden\'? Kan men wel een waar
Christen zijn, zonder den II. Geest ontvangen te hebben, Bom. VIII: !>.
En moet men oordeelen, dat iemand den II. Geest heeft, als hij, in
plaats van door den H. Geest geleid te worden en te wandelen, en dus
vruchten van waar geloove en bekeeringe voort te brengen, integendeel,
door het betrachten van de werken des vleesches, zich als een vriend der
wereld en dus als een vijand Gods openbaar maakt? Trouwens dit stuk is
zoo klaar, dat het vergeefsche arbeid zoude zijn, om hetzelve met opstape-
ling van bewijzen te willen aandringen. Daarenboven, de voorstanders van
eene algemeene predikwijze gelooven immers wel, dat er geveinsden zijn;
dus is er immers een tweederlei volk, namelijk opregte en onopregte,
ware en valsche Chrislenen, zulken, die reeds bekeerd zijn, en dus zalig
zullen worden; en zulken, die nog bekeerd moeten worden, of anders
zullen verloren gaan.

2. De tweede vraag (namelijk of een Leeraar in het openbaar gehed alle
zijne toehoorders als ware Chrislenen aan God moet voordragen) zal zich
insgelijks zeer gemakkelijk laten oplossen. Het is reeds onbetwistbaar ge-
bleken, dat de toehoorders in tweederlei hoofdsoorten zeer verre van den
anderen onderscheiden zijn, en dat er tusschen den een en den ander in
heide die hoofdsoorten wederom een merkelijk onderscheid gevonden wordt.
Daarenboven is ook gebleken de ongegrondheid en alleruiterste onbelame-
lijkheid van al de toehoorders of belijders van het ware Christendom als

ware, Christenen aan te merken. Jloe is het dan mogelijk, dat een Leeraar
in zijn gebed alle zijne toehoorders, die van elkander zoo hemelhoog ver-
schillen, als ware Christenen aan Gode voordragen, en voor alle dezelve
als ware Christenen bidden en danken kan? Van twee een, ot\' men ge-
looft dat alle de toehoorders ware Christenen zijn; dat is te zeggen, dat
de zaligheid niet slechts voor allen verdiend, maar ook aan allen reeds
krachtdadig geschonken is: ot\' men gelooft zulks niet. Gelooft men het
eerste, hoe kan men zich dan Gereformeerd noemen? Maar gelooft men
in tegendeel, volgens Gods Woord en de Helijdenisse der Gereformeerde
Kerke, dat het getal der uitverkorenen, en dus nog veel meer het getal
der krachtdadig (jeroepenen en beheerden onder de uitwendig geroepenen
verre hel kleinste is, dan is het ten uiterste ongerijmd, dat men alle de
toehoorders evenwel als ware Christenen aan Gode voordraagt, daar men
gelooft en belijdt, dat verre de meesten verworpen, of ten minste tot
hiertoe onbekeerd, en dus kinderen des duivels zijn. Kan men op eene
betamelijke wijze bidden om vermeerdering van eenige genadegoederen
voor dezulken, die dezelve nog nooit bij aanvang deelachtig wierden? Kan
men God danken voor de genadige verlossinge van zulken, die nog onder
het geweld des duivels zijn, en nog nooit eenige kennisse van hunne el-
lende, noch eenige begeerte naar verlossinge gehad hebben? Mag men voor
God onregt spreken? Mag men voor den God der Waarheid met onwaar-
heden verschijnen? Zijn dan de onbekeerde menschen, die zich onder
het gehoor van zulke gebeden bevinden, niet jammerlijk te beklagen? Is
dus hun lot niet erger dan van diegenen, die buiten zijn? Men bidt im-
mers wel voor de bekeeringe van ongeloovige Joden, Heidenen, enz. maar
indien men alle de toehoorders als xuare Christenen moet houden, en de-
zelve als zoodanig in den gebede moet voordragen, dan kan men geens-
zins de onbekeerde toehoorders met innerlijke beweginge der barmhartig-
heid voor den troon der genade nederleggen, noch tot hunne ontdekkinge
en waarachtige bekeeringe hartgrondige gebeden voor God uitstorten. Ont-
waakte zielen, die onder bewustheid van uwen genadeloozen toestand be-
kommerd vraagt, wat gij doen moetom zalig te worden? wat zijt gij dan
insgelijks te beklagen! daar kan dan ook, volgens die gronden, geen hei-
lig geweld voor u op den hemel geschieden, opdat gij door het waarach-
tig geloove met den gezegenden Middelaar vereenigd, en onder den band
des verbonds gebragt mogt worden.

3. Wat de derde Vrage aanbelangt, namelijk, of een Leeraar in het aan-
spreken van de gansche Gemeente zulke benamingen mag gebruiken, die
niet op alle de toehoorders, maar al eenlijk op het kleinste gedeelte der-
zelve toepasselijk zijn? Daarop antvvoorde ik volstrekt, neen; de reden is
gegrond op het wigtig onderscheid der toehoorders. Want hoe ongerijmd

zoude men het achten, als iemand alle zijne toehoorders, uit eene gerneng-
de menigte van mannen, vrouwen en kinderen bestaande, met den bepaal-
den naam van mannen, broeders aansprak; inzonderheid als het getal der
mannen in vergclijkinge der vrouwen en kinderen zeer verre het kleinste
was. Hoe kan men dan allede toehoorders hinderen ofguntstgenootenvan
God, geliefde broeders en zusiers in den Heere, enz. noemen, daar verre
de meeste, naar het woord van Gods getuigenisse, onbekeerde menschen en
kinderen des duivels zijn? De vrage is, of de onbekeerde menschen, die
zulke algemeene aanspraken hooren, zichzelven daaronder moeten begrij-
pen, ol\' niet? Men kan niet zeggen, ja; want dan zouden zij zichzelven
moeten bedriegen. Dus volgt noodzakelijk, dat als men de toehoorders aan-
spreekt met zulke namen, die alleen op het kleinste getal toepasselijk zijn,
.de onbekeerde toehoorders vcrpligt zijn om zichzelven daar buiten te slui-
ten, en te denken, dat al wat de Leeraar zegt, hen geenszins aangaat!
Wat dan, Vloeit hieruit niet voort de noodzakelijkheid van onderscheidene
aanspraken\'? 01\' zouden de onbekeerde toehoorders geen aansprekens waar-
dig zijn, en maar in de kerk moeten komen om te hooren, wat de Lee-
raar tegen de ware geloovigen te zeggen heeft? Wat redenen van noodza-
kclijkhcid of nuttigheid kan men ook voor zulke algemeene benoemingen
bijbrengen? Is er integendeel geen gevaar, dat onbekeerde menschen (die
van nature maar al te zeer geneigd zijn om het beste van zichzelven te
denken) daardoor in hunne ongegronde denkbeelden zullen gestijfd wor-
den? En betaamt het geen\' verstandigen en getrouwen zielenzorger, om
zich zooveel mogelijk voor diergclijke schadelijke gevolgen te wachten ?

4. Wat de vierde en laatste Vrage belangt, namelijk, of een Leeraar
bevoegd en verpligt is, om in het toepassen der gepredikte waarheden alle
de toe/worders als ware Christenen te behandelen; zoodanig dat hij alleen
pogen moet om dezelve in wijsheid, heiligheid en troost 1c doen toene-
men? daarop antwoordde ik, dat elk Leeraar, zal hij voldoen aan God, aan
zijne conscientie, aan zijn ambt, en aan de hem toevertrouwde zielen,
niet alleen bevoegd, maar ook op het allerduurste verbondenis, om zijne
toehoorders als dooden en levendigen, als vrienden en vijanden, als bekeer-
den en onbekeerden, enz. als ook beide deze hoofdsoorten wederom in ver-
schillende toestanden, aan te merken, en dezelve dus ook als zoodanig met
alle voorzigtigheid en getrouwheid op eene onderscheidene wijze moet
behandelen. En omdat dit het stuk is, daar het vooral op aankomt, zoo
zal ik hetzelve op eene zedige wijze, zoo kort als mogelijk is (omdepa*
len van eene Voorrede niet al te zeer te buiten te gaan) trachten te be-
toogen.

Eerst. Dit vloeit uit het gewigtig onderscheid dei toehoorderen van zelve
voort. Een Predikant moet dit onderscheid immers ook gelooven, omdat

v o o u n e i) i:.

het in Gods Woord gegrond is, en olzoo ook in de regtzinnige kerke ge-
leerd wordt, gelijk reeds overvloedig betoogd is. Kn gelooft men zulks,
dan mag men zoo dwaas niet zijn, dat men met de levenden en dooden,
met blinden en tienden , met kruipenden en loopenden, op gelijke wijze.zou-
de omspringen.

1. Hoc kan men gclooven, dat er onderde toehoorders onbekfterde mcn-
schen zijn, die de bekeeringe noodig hebben, zonder door eene ernstige
en onderscheidene loepassinge aan derzelver bekeeringe te arbeiden ? Of
moeten dan die ongelukkige mensehen maar ongemoeid blijven\'? Moeten
die geestelijk blinde en doode zielen maar blind en dood blijven? Moeten
die hardslapende zielen maar voorlslapen? Moeten die dwalende schapen
maar verloren gaan\'? Kan men zulke menschen maar ongewaarschuwd la-
ten vertrekken , zonder zieh aan de alleruiterste onbarmharligheid en trou\\v-
weloosheid schuldig te maken?

2. Als men gelooft, gelijk men moei gclooven, dat er onder de on-
bekeerde toehoorders een merkelijk onderscheid gevonden wordt; boe kan
men dan nalaten van dezelve met noodig onderscheid te behandelen? Zijn
er .niet zulken , die zich met woorden en werken als onbekeerde en god-
delooze menschen openbaar maken ? En moet men dezelve niet toeroepen :
Wee de goddeloozen! het zal hen kwalijk gaan ? Zijn er integendeel gee-
ne andere, die uiterlijk zedig en godsdienstig zijn? Moet men dezelve niet
beduiden, dat indien hunne geregtigheid niet overvloediger is als die der
Schriftgeleerden en Pharize�n , dat zij in het koningrijk der hemelen geens-
zins zullen ingaan ? Zijn niet sommigen gerust en zorgeloos ? Moet dezen
niet toegeroepen worden: wee den geruste te Sion, en den zekere op den
berg van Samaria ? Zijn er ook geene, die uit bekommering over hun-
nen eeuwigen staat, met verlegenheid vragen: wat moet ik doen om ia-
lig te worden"! Is het niet een allerbelamelijksle pligt, om voor zulke zie-
len het Euangelium te openen, en alle bedenkelijke middelen te gebruiken,
om hun de beminnelijkheid, noodzakelijkheid en bereidwilligheid van den
dierbaren Middelaar onder het oog te brengen , en ben tot het dadelijk
aangrijpen van zijn\' gezegenden Persoon , genoegzame verdiensten , en ver-
worvene heilgoederen uit te lokken, en beu alzoo onder den band des Ver-
bonds te brengen ?

3. Als een Leeraar weet, gelijk hij zeker kan en moet weten, (want
hij moet naarstig zijn om het aangnzigle zijner schapen te kennen, hfj
moet zijn harte op de kudde zetten) dat er tusschen den eenen en den
anderen van Gods ware gunslgenooten een merkelijk onderscheid gevoiv
den wordt; dat er onder hen zijn kinderen , jongelingen en vaders, zwak-
ken en sterken, slapende en wakenden, bekommerden en verzekerden,
treurigen en getroosten , enz. Kan hij dan nalaten van zulke onderscheidene

toehoorders op eenc onderscheidene wijze , elk naai\' den eisch hunnes wegs ,
te handelen, en zoo aan deze geestelijke liuisgenooten elk zijn beschei-
den deel toe te dienen\'.\'

Men moet niet zeggen, dat elk voor ziclizclven het noodig gebruik van
de verhandelde waarheden moet maken ; want dan moest men de loepas-
singen in \'l geheel afschaffen. Daarenboven zijn de onbekeerde menseben
daartoe zoo onbekwaam en onwillig, en zelfs Gods kinderen veeltijds zoo
traag en lusteloos, dat zij daartoe de hulpe van Gods dienaren volstrekt
noodig hebben.

Ten tweede. Blijkt de noodzakelijkheid van cene onderscheidene predik~
wijze ook niet uil Gods voornaam 001/merk in de zendinge der Leeraren:\'
Is dat maar alleenlijk om de zoogenaamde Christenen met hunne vermeen-
de verlossinge te troosten , en vervolgens als zoodanige te besturen ? 01\' is
het, om uit hel gevallen manschdom cene gemeente voor den Heere Jezus
Christus te vergaderen f Om verlorene mensehen te roepen tol de genteen-
schap van Gods Zoon\'! Om hen te bewegen tot geloove en bekeeringe? Ja,
om hen, als gezanten van Christus wetje, te bidden, dat zij zich met God
lalen verzoenen\'? Moeten de Leeraren daartoe niet als Gods werktuigen,
ja medearbeiders, hetzelfde bedoelen en betrachten , waartoe de gezegende
Middelaar den !!. Geest verworven en beloofd heeft? En is dit niet, om
de wereld te overtuigen van zonde, van geregtigheid en van oordeel; of
van de lecre der ellende, verlossinge en dankbaarheid f

Kunnen zij nu daartoe volstaan met deze drie stukken aan hunne toe-
hoorders blootelijk te verklaren, en hen daarmede te laten henengaan ?
Of met hunne toehoorders wegens gebrek van heiligheid of dankbaarheid
te bestraffen, en tot het beter betrachten van dezelve aan te sporen \'1 Of
moeten zij hunne toehoorders van deze drie stukken (die nooit kunnen ge-
scheiden worden) zoeken te overtuigen; en hen dus, onder de medewer-
kinge van Gods Geest, zoeken te brengen tot eene regie en grondige ken-
nisse van hunne eigene ellende; lot eene geloovige kennisse en omhclzinge
der verlossinge in Christus; en tot eene regte kennisse en godvruchtige be-
irachtinge der dankbaarheid? Of met ��n woord, om hen tot boetvaardige,
geloovige en godvruchtige menschen te maken , als den eenigen weg om ge-
troost en zalig te leven en te sterven\'?

Kan nu een Leeraar wel getrouwelijk en met gewenschte vrucht ar-
beiden om zijne toehoorders van hunne ellende Ie overtuigen, en hen dus
tot boetvaardige menschen te maken, zonder hen te beduiden en te hol ui-
gen , dat zij van nature in het rijke des duivels zijn ; dat zij zonder God
on zonder hope in de wereld leven; dat zij van nature vijanden van God
en kinderen clcs toorns zijn ? Als ook hunne onmagt en vijandelijke af-
keerigheid , om iets tot eigen reddinge en verlossinge te kunnen of Ie willen

V O O R ii E l> K. xi

toebrengen\'? Ja, de verzwaring van hunne ongeregligheid, door het ver-
achten van Gods langmoedigheid en goedertierenheid, en door hunne on-
gehoorzaamtieid aan het Euangelium?

Kan een Leeraar op de regte wijze arbeiden oin zijne toehoorders te
overtuigen van do genadige verlossinge die in Christus Jezus is, en hen
dus tol ware geloovigen te maken, zonder hun de algenoegzaamheid, nood-
zakelijkheid en bereidwilligheid van den beminnelijken Zaligmaker over-
tuigend voor te stellen, en hen met aanhoudenden ernst te vermanen, te
bewegen, ja te bidden, om tot Hem de tocvlugt te nemen, zijne sterkte
aan te grijpen, en zoo vrede met God te maken ?

Kan een Leeraar Gods verloste gunstgcnooten overtuigen van de dank-
baarheid, zonder hen te onderrigten van de betamelijkheid , noodzakelijk-
lieid en hoedanigheid der Luangclische heiligheid, die zij uit hartelijke
wederliefde en dankbaarheid voor hunne genadige verlossinge te betrach-
tcn hebben; hoe zij daartoe in zichzelven onmaglig zijn ; en wat geloovig
gebruik zij daartoe van hun gezegend Hoofd, van den IL Geest, en van
de beloften des Verbonds te maken hebben? Ja, kan dit regt geschieden,
zonder Gods kinderen in hunne bijzondere omstandigheden te besturen.
hunne gernoedszwarighedcn op te lossen, on zoo al de hinderpalen , die hen in
het lo�pen op het pad van Gods geboden belemmeren, uit den weg te ruimen?

Het is wel waar, een Predikant kan, om zijne toehoorders van deze drie
stukken te overtuigen, in alle zijne Predikati�n van alle dezelve niet even
veel werk maken. De eene Bijbeltekst of Catechetische waarheid bepaalt
zich meer tot de ellende, de andere lot de verlossinge of dankbaarheid;
en dus dienen de toepassingen daarhenen ook voornamelijk gerigt te zijn.
Doch het is ook onbetwistbaar, dewijl deze drie stukken het kort begrip
van de ganschc //. Schrift, van den kostelijken Heidelbergschen Calechis-
mus, en van de ware Christelijke Religie uitmaken, dat geene predikatie
of toepassinge aan het regte einde beantwoordt, zoo zij niet geschikt is
om den toehoorder van een of meer dezer drie stukken te overtuigen ; Ja ,
ook is het zeker, dat deze drie stukken in de toepassingen, noch ten opzigte
van onbekeerden , noch ten opzigte van reeds bekeerde toehoorders, geheel
van den anderen kunnen worden afgescheiden ; hetwelk zeer gemakkelijk
met overtuigende redenen zoude kunnen worden aangetoond.

Ten derde. Blijkt de noodzakelijkheid van eene onderscheidenepredikwijze
ook niet uit de benamingen der Leeraren ? Kunnen zij getrouwe Herders
zijn, als zij geen onderscheid maken tusschen schapen en bokken ? Als zij
niet het verlorenen zoeken , het weggedrevene wederbrengen , helgebrokene
verbinden, en het kranke versterken ? Kunnen zij geestelijke visschers zijn
als zij niet al hunne wijsheid en vermogen besteden om zielen te vangen?
Kunnen zij geestelijke deurwachters zijn , als zij de hun toevertrouwde sleu-

leien niet getrouwelijk gebruiken, om hel Koningrijke der hemelen voer
boetvaardigen en geloovigen ie openen, en integendeel voor onboetvaardi-
gen en ongeloovigen toe te sluiten? Kunnen zij geestelijke vaders zijn, als
zij niet zoowel trachten oin kinderen te gewinnen, nis om dezelve het be-
scheiden deel der spijze loe te dienen\'.\' Kunnen zij getrouwe wachters zijn,
zonder voor de hun toevertrouwde zielen te waken , of zonder dezelve voor
het eeuwig verderf getrouwelijk te waarschuwen? Kunnen zij gelrouween
waarachtige getuigen zijn , als zij niet van en aan hunne toehoorders het-
zelf\'de getuigen dat God getuigt ? .la; kunnen zij getrouwe Godsgezanten zijn,
en hunne boodschap getrouwelijk verrigten, zonder aan hunne loehoorde-
ren den dierbaren Christus met zijne geregtigheid , als den eenigen grond
der zaligheid , uit Gods naam Ie verkondigen en aan Ie bieden, en hen te
bidden , dal zij zich met God laten verzoenen ?

Ten vierde. Blijkt de noodzakelijkheid van eenc onderscheidene predikwij-
ze ook niet uit den inhoud van der Leerarenpredikstoffe ? Moeten zij niet den
ijanschen raad God» verkondigen, en voornamelijk de Wet en het Euangelium:\'

1. Als zij de Wel prediken, kunnen zij dan volstaan met eenigen pligt
letterlijk te verklaren , en vervolgens hunne toehoorders in \'l gemeen lot
de betracutinge van denzelvcn aan Ie sporen, en over hun gebrek te be-
slraffen t Wie moet zich deze vennaninge enbestram\'ngeaantrekken ? Alle
de toehoorders , zonder eenig onderscheid ? Of alleenlijk de ware geloovigen f
Of alleenlijk de onbekeerden en geveinsden:\' Is het niet noodzakelijk, dat
de onderscheidene soorten van toehoorders duidelijk genoemd worden, op-
dat elk , die lot zoo een soort behoort, welen moge , dat zoo eene verma-
njngo of bestraffinge tot hem gerigt is ? En is hel niet noodzakelijk, dat
de Wet op eene onderscheidene wijze aan elk bijzonder soort gepredikt
wordt? Heeft de Wel niet een zeer onderscheiden gebruik ten opzigte van
onbekeerden en bekeerden f

a. Dient de Wet niet gebruikt eu gepredikt ie worden voor onbekeerde
menu hen , als een zwaard., om hen Ie verwonden , en als een hamer om hun-
nc steenen harten Ie verbrijzelen ? Moeten de Leeraars niet uit Gods naam
aan de overtreders der Wet den vloek verkondigen, en hen zoo door den
schrik des Meeren zoeken Ie bewegen tot het geloove ?

/). Kan de Wet wel op dezelfde wijze gepredikt en toegepast worden aan
Gods kinderen, die reeds van de Wet als een Verbond der werken verlost,
onder den liefelijken band van het genadeverbond gebragt, en tot het houden
van Gods geboden van harte gewillig en bereid zijn ? Dienen deze niet op eene
geheel andere wijze over hun gebrek bestraft, lot betere bctrachlinge aan-
gespoord en in het regt betrachten van Gods geboden onderwezen te wor-
den ? enz. Kan ook een Leeraar de Wet wel regt verklaren en loepassen , zon-
der aan zijne toehoorders te gelijk den dierbaren Middelaar, als dien Heere ,

in wicn geregtigheden en sterkten zijn, bekend te maken en aan te bieden ?

9. Als een Predikant de beloften van liet Euangelium predikt, kan hij
dan volstaan met dezelve letterlijk te verklaren , alle zijne toehoorders zon-
der onderscheid, met hun deelgenootschap aan die beloofde heilgoederen
te vertroosten, en deswegens tot betamelijke dankbaarheid aan te sporen ?
Zoude dan niet het Euangelium maar alleen aan de ware geloovigen gepre-
dikt worden\'.\' En zoude op die wijze de predikinge van het Euangelium niet
maar alleen bestaan in den menschen te boodschappen dat zij reeds declge-
nooten van Christus en zijne verdiensten zijn , en hen daarmede te vertroos-
ten\'.\' Zeker, dan behoefde er nooit geklaagd te worden: wie heeft onze
predikinge geloofd, en aan wien is de arm des lleeren geopenbaard 1 Be-
slaat niet de verkondiging van het Euangelium voornamelijk in den men-
schen uit Gods naam te boodschappen, ja te getuigen, dat de vergevinge
der zonden, eeuwige geregtigheid en zaligheid aan hen, uit vrije genade
om de verdiensten van Christus wille, aangeboden of geschonken worden?
Moet deze boodschap nu alleenlijk geschieden aan de ivare geloovigen, die
reeds dadelijk bezitters van den Middelaar en alle zijne heilgoederen gewor-
den zijn ? Ui\' moet dit Euangelium ook inzonderheid verkondigd worden
aan de zoodanigen, die daarvan tot nog\' toe vervreemd zijn ? Namelijk,
aan zondaren , die onder het Euangelium leven, niemand, hoe goddeloos
en onwaardig ook, daarvan uitgezonderd ? En zal een Leeraar dit Euan-
gelium aan onbekeerde en goddelooze mensehen regt verkondigen, moet
hij dan niet als een gezant van den God des hemels zijne toehoorders al-
vorens door de wel trachten te overtuigen van hunne ellende; om hen
alzoo naar de verlossinge, die in Christus Jezus hun wordt aangeboden,
begeerig te maken; en vervolgens op allerlei wijzen hen zoeken te bewe-
gen tot het geloovig aangrijpen van den algenoegzamen Middelaar, inwien
alle Gods beloften ja en amen zijn\'? Ja, zal een Leeraar dit Euangelium
regt verkondigen, moet hij dan ook niet den ongeloovigen en ongehoorza-
men verkondigen en openlijk betuigen , dat God met vlammende vure over
hen wrake zal doen; en dat zij niet ontvlieden zullen, indien zij op zoo
eene groote zaligheid geen acht geven ?

Moet dit Euangelium der zaligheid ook niet voornamelijk aan de armen
van yeeste verkondigd worden 1 Moeten deze verslagene zielen niet inzon-
derheid door het voorstellen van de oneindige barmhartigheid van God , de
onuitputtelijke volheid en onbepaalde bereidwilligheid van den dierbaren Mid-
delaar , en de liefelijke lokslemme van het Euangelium , genoodigd, gebe-
den, ja als gedwongen worden , om geloovig te komen tot dien Iieere , in
wien geregtigheden en sterkten zijn, om alzoo in Hem geregtvaardigd te
worden, en zich te beroemen met het gansche zaad van Isra�l ?

Kan dit Euangelium aan Gods kinderen op dezelfde wijze verkondigd

worden als aan onbeheerde en ongeloovige mensehen 1 Spreekt hel niel van
zelve, dewijl zij reeds het waar geloovc bezitten, en dus aireede dcelge-
nooten zijn van den Middelaar en zijne verworvene heilgoederen, dat in
dezen omtrent hen een merkelijk onderscheid moet plaatse hebben ?

Bij al het gezegde zoude men nog eene menigte andere redenen , alsook
velerlei bewijzen uit de II. Schrift, en getuigenissen van mannen die lof
hebben in het Euangelium, kunnen toebrengen; doch ik oordeele genoeg
gezegd te hebben, om elk verstandig en regtzinnig lezer de noodzakclijk-
heid van eene onderscheidene predikwijze te doen toestemmen.

Onderlussrhen weet ik wel, dal men om eene onderscheidene predik-
wijze te veroordeelen, zich van eenigc schijnredenen bedient. Ik zal de-
zelve daarom, zoo kort en klaar als doenlijk is, trachten op Ie lossen.

A. Men zegt, dat eene onderscheidene predikwijze strijdig is tegen de han-
delwijze van de Apostelen in hunne brieven , waarin zij de gemeenten* in
\'t gemeen als ware Christenen aanspreken en behandelen. Doch ik antwoorde:

1. Waarom beroept men zicli niet op de handelwijze van den grooten
Apostel en Hoogepriester Jezus Christus zelve, zoo in zijne predikati�n hier
op aarde, als in zijne brieven uit den hemel ? Lees vrij alle vier de Luan-
gelisten, en gij zult. zien, hoe ernstig en onderscheiden dat volmaakt Hoofd
en voorbeeld aller Leeraren zijnen toehoorderen in alle zijne predikati�n en
gesprekken behandeld heelt. .Ia, lees ook eens zijn brief aan de gemeente
van Laodicea, Openb. III. Worden alle de leden van die gemeente door Hem
als ivare Christenen aangemerkt, en als zoodanige behandeld ? Hoe verre is
het daar vandaan ! Schoon velen den naam, hadden dat zij leefden , Hij ver-
klaarde echter , dat zij geestelijk dood waren. Ja , schoon zij meenden rijk
en verrijkt te zijn, en geens dings gebrek te [hebben ; Hij verklaarde nog-
tans , dat zij arm en ellendig waren , enz. Men moet geen uitvlugt maken,
met te zeggen, dat de Heere Jezus een hartenkenner is, en de Leeraren
niet; want het komt hier niet aan op eene kennisse van bepaalde perso-
nen, maar op eene kennisse van onderscheidene personen in \'t gemeen.

2. Daar is een groot onderscheid tusschen brieven, die een Apostel of
, Leeraar aan zijne godvruchtige vrienden schrijft, en tusschen predikati�n,

die voor eene gemengde menigte worden uitgesproken.

3. Behalve nog, dat de gemeentens van dien tijd zeer klein, aan de
Apostelen van nabij bekend waren; en verre de meesten van dezelve , door
hunne kloekmoedige belijdenisse en godvruchtigen wandel in zulke ge-
vaarlijke tijden, zich als ware Christenen openbaar maakten.

�4. Waaruit besluit men toch, dat de Apostelen de gemeentens in \'t ge-
meen , zonder uitsluitinge van iemand , als ware Christenen aangemerkt en
behandeld hebben\'? Mogelijk is het, omdat zij in hunne brieven ook spre-
ken tot zulke menschen, op welke de uitmuntende namen, waarmede zij

clie gemcentens benoemden, niet schijnen te passen ? Doch deze zwarig-
heid is zeer gemakkelijk op te lossen.

a. Men stelt dan ook vast, dat er zelfs in die allereerste en allerbeste
lijden van liet Christendom reeds onbekeerde en goddcloozc menschen , wei-
ken de namen van Christenen, van geliefde broeders en zusters in den
Heere, enz. niet toekwamen , gevonden wierden ; en dus zal men dan ook
niet kunnen noch durven ontkennen, dat er de zoodanigen in deze laatste
en booze tijden insgelijks gevonden worden.

b. Wat wettigheid is er in dit besluit? Omdat de Apostelen in hunne
brieven ook onbeheerde en goddelooze belijders aanspreken, volgt daaruit,
dat zij ook onder de uitmuntende namen van heiligen, of van geliefde broe-
ders, enz. begrepen waren\'? Wisten dan de Apostelen niet, dat hunne
brieven ook in handen zouden komen van zulke belijders, die zichzelven
voor ware Christenen hielden, en zich dus die uitmuntende benamingen,
schoon op valsehe gronden, toe�igenden? En konden zij daarom dezelve
lussehenbeide niet eens aanspreken , om deze vermeende Christenen van de
dwalinge hunnes wegs te overtuigen ? Immers, als men zoo wilde beslui-
ten, dan moest men ook vaststellen, dat de ongeloovige Joden en Heide-
nen insgelijks onder die uitmuntende namen begrepen waren, dewijl de
Apostelen dezelve in hunne brieven ook wel eens aanspreken. Vergel. Rom.
1: 7 met het gehcele tweede kapittel van dien brief.

c. Hoe kan men van zulke uitmuntende mannen, als de Apostelenwa-
ren, met eenigen grond denken, dat zij zoo ontrouw en onwijs zouden
zijn, dat zij aan uitverkorenen , geroepenen , gelooviqen , heiligen in Chris-
tus Jezus, enz. schrijvende, daaronder ook zouden begrijpen dezulken, die
verworpen, of nog niet geroepen, geloovig no.ch heilig waren ? Spreekt het
niet vun zelve, als men aan geloovigen, heiligen, enz. schrijft dat er dan
de ongeloovigen en onheiligen niet onder begrepen zijn ? Of zoude men kun-
ncn schrijven aan levenden, en dan daaronder ook de dooden begrijpen?
�ooncn ook de Apostelen niet duidelijk genoeg het tegendeel ? Zie eens
Pardus brief aan de Philippensen ; aan wien schreef hij denzelven ? Dat
zegt hij duidelijk, Kap. 1:4 ,Alle den heiligen in Christus Jezus, die Ie
Philippus zijn. Waren nu de onheiligen daaronder begrepen ? Dat zij verre,
liet tegendeel blijkt uit Kap. 111:18. Want velen wandelen anders, van
dewelke ik u dikmaals gezegd hebbe, en nu ook weenende zegge, dat ze
vijanden des /cruises Chrisli zijn. En dat deze geene onchristenen, maar
uiterlijke belijders van hel Christendom waren, spreekt niet alleen van
zelve; maar blijkt ook duidelijk uit vergelijkinge met 1 Cor. V: 12, 13,
Want wat hebbe ik ook die buiten zijn te oordeelen t Oordeelt gijlieden
niet die binnen zijn ? Maar die buiten zijn oordeelt God. En doet gij dezen
luiozen uil ulieden weg.

5. Laten wij nu eens spreken van de predikali�n der Apostelen, (want
ik weet niet dat men zich beroept op de predikali�n van de Profeten on-
der het Oude Testament; noch ook op de predikali�n van den grooten
Propheet en oppersten Leeraar Christus. Mogelijk omdat men daarin \\vei-
nig bewijzen voor eenen algemeenen prcdildrant, maar wel overvloedige en
uitdrukkelijke bewijzen voor het tegendeel vinden kan) zouden die uit-
muntende en getrouwe Godsgezanten niel op cenc ernstige en onderschei-
dende wijze, maar integendeel op eenen algemeenen trant gepredikt, en
hunne toehoorders in\'t algemeen als ware Christenen aangemerkt, len als
zoodanigen behandeld hebben ?

a. Althans niet als zij spraken lot ongeloovige Joden en Heidenen; de-
zen hebben zij ongetwijfeld met allen ernst gepredikt de bekeeringe tot
God, en het geloove inden Meere Jezus Christus. Dezen hebben zij zeker-
lijk door den schrik des Ileeren zoeken te bewegen tot het geloove. Dezen
hebben zij zonder tegenspraak als gezanten van Christus wege gebeden,
dat zij zich met God zouden lalen verzoenen. Ik weet zeer wel, dat men
zal zeggen, dat ware geene Christenen. Maar ik vrage, waren dan de
onbekeerde Joden en Heidenen meerder moeite waardig als de onbekeerde
Christenen"? Worden zij, die onder het Euangelium leven niet zoowel als
anderen in zonden ontvangen en geboren ? Zijn zij ook geene kinderen
des toorns van nature gelijk alle de andere\'? Moeten zij ook niet weder-
geboren , of geregtvaardigd en geheiligd worden , zullen zij gereijligd en ge-
willig zijn , om in Gods Koningrijke , de gemeente van Christus, door ge-
loove en bekeeringe in te gaan ? Of hebben de Christenen dit alles minder
noodig dan de Joden onder het Oude Testament ? Beslaat dan hel voor-
regt der belijders van het Christendom daarin, dat de zaligheid niet al-
leen voor hen allen verdiend, maar ook aan allen dadelijk toegepast is ?
En waaruil zoude dit voorregt spruiten ? Omdat men gedoopt is en den
blooten naam van Christenen draagt f Zeker dan mogen de Jczuitcn de
arme Heidenen wel dwingen, om zich Ie laten doopen, en den naam van
Christenen aan Ie nemen.

Of moet het juist den naam zijn van een Gereformeerd of Protestantsch
Christen \'! Kan de naam zoo veel voorregt geven? Kan hel den dooden ba-
ten dat zij levenden genoemd worden ? Voorwaar, dan worden er niet
weinige zalig. Dan is het onwaarachtig, dat de hemelweg een naauwe weg
is , en van weinigen gevonden wordt; dan is het gedaan met de uil- en
inwendige roepinge; ja met hel ganschc genadewerk van den II. Geest tot
bekeeringe van menschen die onder het Christendom leven.

Ik weet wel, dat men niet openlijk zal durven staande houden, dat al
de zoogenaamde reglzinnige belijders ware Christenen zijn; dat ware al
Ie grof gesponnen. Maar als men zoo sterk dringt om alVe de uitwendige

v o o ii � i<; i) e.

belijders voor ware Christenen te houden, als men zoo ijvotL voor eene
algemeene predikwijze, en integendeel zoo afkeei�g is van eene onder-
scheidene predikwijze, waarin met allen ernst wonll aangedrongen op
eene geheele veranderinge van hart en weg, door waarachtig geloove en
bekeeringe ; hoe is het dan mogelijk, dat inen zich van zulke wanbegrip-
pen kan vrijpleiten? Althans, indien men gelooft, dat onder de uiterlijke
belijders ook onbekeerde en goddelooze menseken gevonden worden , is het
dan wel naar den aard der liefde gehandeld , als men zich over zulke el-
lendelingen niet ontfermt, noch arbeidt om dezelve uit het vuwr te grijpen?
Laat men het getal der onbekeerde belijders en toehoorders zoo klein be-
palen als men wil; laat men maar stellen, dat er onder de honderd toe-
hoorders maar een onbeheerd is, en dat de overige negen en negentig alle
ware Christenen zijn; zoude het dan geene onbarmhartigheid zijn, als men
zoo een dwalend schaap liet verloren gaan 1 Betaamde het dan niet beter
eenen getrouwen Herder, om liever de negen en negentig andere schapen
te verlaten, en dat verloren schaap op te zoeken 1 Is er niet meer blijdschap
in den hemel over ��nen zondaar die zich bekeert, als over negen en negentig
regtvaardigen , die de bekeeringe niet noodig hebben f vergel. Luc XV : <i�7.

Heeft men ook geene verkeerde bevattingen van de voorregten van het
uitwendig Christendom, en van de nuttigheid vanonder het Euangelium te
leven, en in Gods naam gedoopt te zijn? Dit voorregt beslaat immers niet
in het dadelijk eigendom aan Christus, met zijne verdiensten en verworvene
heilgoederen; of in metterdaad de Bruid en liet Wijf des Lams, en dus
een kind van God te zijn ; want dan moesten de Joden onder het Oude Tes-
tament (aan wien het Euangelium verkondigd, en door de bcsnijdenisse
verzegeld is) dnt voorregt ook gehad hebben. Maar dit voorregt bestaat
daarin , dat aan allen , die onder de zuivere verkondiging van het Euange-
lium leven, de vergevinge der zonden, eeuwige qeregtigheid en zaligheid,
uit loutere genade, om Christus wille aangeboden of geschonken worden; en
dat deze heilgoederen aan de geloovigen , als ook aan hunne kinderen, in-
dien zij dezelve niet door ongeloove en ongehoorzaamheid verwerpen , door
den Doop verzegeld worden; zoodanig, dat elk, die dit Euangelium hoort,
en deze aanbiedinge, als niet alleen anderen, maar ook hem in \'t bijzon-
der betreffende, van ganscherharte gelooft, den Middelaar met zijne ver-
diensten en heilgoederen , als een allerdierbaarst genadegeschenk van Gods
Vaderlijke liefdehanden, met vertrouwen aanneemt, door dat geloove met-
terdaad een eigendom van Christus, een levendig lidmaat der gemeente,
de Bruid en het Wijf des Lams, en alzoo een kind van God en een erf-
genaam des eeuwigen levens, wordt.

Wat dunkt u, Lezer! Is dit voorregt der Christenen niet onschatbaar
groot? is het niet al vrij wel, dat zulke kostelijke schatten en gaven,

waarbij alle de rijkdommen van Moorenland, Qp�iir en Hav�a niet ie ver-
gelijken zijn, zoo goedkoop: ja voor niet, kunnen bekomen worden? Is
het niet jammer, dat de arme Christenen in hunne ongegronde en zotte
verbeeldinge van de dadelijke bezittinge dier heerlijke genadegoederen
door eene algemeene predikwijze gestijfd, en alzoo in hel begeren, zoe-
ken en aannemen van dezelve verhinderd worden ? Is dit wel anders als
iemand een dierbaar geschenk Ie onthouden , en hein eene ijdele waterbel
in de plaats te geven ?

Ware hel niet vrij beter, dat men den toehoorder zochlc te brengen tot
eene regie en grondige kennisse van zijne zonde en ellende ; dat men hem
daarbij poogde te beduiden , aan de eene zijde, zijn groot voorregt boven
anderen , in te mogen leven , niet alleen in \'t genot van Gods langmoe-
digheid, goedertierenheid en verdraagzaamheid , maar ook, onder de be-
kendmakinge en aanbiedinge van genade en zaligheid in Christus Jezus;
en aan de andere zijde, het verschrikkelijk oordeel, dat hij boven an-
dcren te.wachten heelt, indien hij op die groote zaligheid geen achl slaat;
en dat men hem zoo, door eene verstandige, ernstige en onderscheidene
gebrnikmakinge van de Wet en het Euangelium, zochte te brengen tot
waarachtig geloove en bekeeringe , opdat hij alzoo niet in de verbeeldinge ,
maar in-der daad en waarheid, vergevinge der zonden en een erfdeel on-
der alle de geheiligden ontvangen mogle\'.\' Zoo zoude men als verstandige
en getrouwe Godsgezanten, navolgers zijn van den Heere Jezus Christus
en zijne Apostelen; zoo zoude men rein zijn van het bloed der toehoor-
ders; en met waarheid zeggen kunnen : Wij zijn Gode eencn goeden reuk
Christi, in degenen die zalig worden , en in degenen die verloren gaan. Den
dezen wel eencn reuk des doods Ier dood ; maar den genen eenen reuk des
levens ten leven, 2 Cor. V: 15, 10.

b. Maar kom aan : Als de Apostelen spraken tot zulken , die reeds door
belijdenissc en doop tot het Christendom waren pvergekomen ; zouden zij
dezelve allen als ware Christenen aangemerkt, en als zoodanigen behandeld
hebben? Een van beide , ot alle hunne toehoorders waren oprcgle Christe-
ncn , of daar waren onder dezelve ook goddeloozen en onbekeerde menschen.
Het eerste zal men niet kunnen stellen : dit zoude al te zfier strijden tegen
Gods Woord , en tegen de ervarenheid van alle tijden. Behalve dat de tegen-
wei pinge dan ook geenc kracht zoude hebben, want waren alle de toehoor-
dors oprcgle Christenen , dan moesten zij ook in zoo verre algemeen aangc-
sprokeu en behandeld worden. Dus moet men dan willens of onwillens
toestemmen , dat de toehoorders in de tijden der Apostelen als ware en
valsche Christenen , als bekeerden en onbekeerden, zeer verre van elkander
onderscheiden waren. Nu is de vrage, of de Apostelen zulks, hetzij met
zekerheid, of len minste met veel waarschijnlijkheid, wisten of niet? Ik

zegge, zij wisten het in \'t gemeen met zekerheid: dewijl er in do kerke
van den beginne der wereld al\' altoos kflf onder liet hoorn geweest is; en
het getal der uitverkorenen, en dus ook veel meer der ware geloovigen,
onder de uitwendig geroepenen, altoos het kleinste is. Ja zij wisten het
van sommige personen ook in \'t bijzonder, gelijk uit de brieven der Apos-
telen overvloedig blijkbaar is.

Dit dan vaststaande, dat de Apostelen konden en moesten weten het
groot onderscheid, dat. er tusschen hunne toehoorders gevonden wierd :
zoo is de vrage, of zij evenwel, tegen hun beter welen aan, alle hunne
toehoorders als opregte Christenen aangemerkt, aangesproken en behandeld
hebben? Wie zoude zoo dwaas zijn, dat hij zulks zoude durven vastslei-
len ? Zouden zij schapen en bokken , levendigen en dooden , vrienden en vij-
anden, kinderen van God en kinderen des duivels, alle eveneens aangemerkt,
alle op gelijke wijze aangesproken , en alle zonder onderscheid behandeld
hebben ? Zouden zulke uitmuntende en getrouwe dienstknechten van den
lleere Jezus Christus, niet met innerlijke beweginge der barmhartigheid
over zulke verdwaalde en rerlorengaande zielen vervuld geweest zijn ? Zou-
den zij die ongelukkige toehoorders niel eens met ontfermingeaangespro-
ken , met ernst gewaarschuwd, en met alle hunne vermogens gearbeid
hebben, om hen door den schrik des Ileeren tot geloovc en bekeeringe te
bewegen ? Men stemt immers wel toe, dat zij zulks omtrent de ongeloo-
vige Joden en Heidenen betracht hebben : hoe kan men zulks dan omtrent
hunne predikatien tot de onbekeerde Christenen in eenigen twijfel trekken?
Zouden zij wel rein kunnen wezen van het bloed hunner toehoorderen,
indien zij iets hadden achtergelaten , dat lot derzelver waarschuwinge, ont-
dekkinge , overtuiginge , bekeeringe en zaligheid dienen konde ? Immers
neen. En zoo meene ik dan, dat het fondament van eene algemeene pre-
dikwijze ondergraven zijnde, dat gebouw noodzakelijk moet instorten.

B. Men werpt ook tegen, dat eene ernstige en onderscheidene predikvtijze
strijdig is legen den aard der liefde, als dewelke niet wil, dat men zijn\'
naasten veroordeelt. Doch, behalve heigene op deze tegenwerpinge reeds
te voren, pag. vi, gezegd is, zoo antwoorde ik:

i. Heeft God, die de liefde zelve is, zoo eene predlkwijze dan ver-
boden ?

2. Eischt de liefde ook , dat wij onzen evenmensen ongewaarschuwd
moeten laten verloren gaan \'? Mag men wel zoo trouweloos handelen in za-
ken van veel minder gewigt? Mag men wel zoo handelen omtrent eenen
dwalenden osse o ezel van onzen vijand? Eischt de liefde niet integendeel,
dat wij onzes naastens nut, daar wij kunnen en mogen , moeten bevor-
deren ? En kan men wel grootcr liefde aan iemand bewijzen, als dat men
hem als een middel in Gods hand van de dwalinge zijnes wegs bekeert, en

xx Y O O R II K 1) E.

zoo zijne ziele van den dood behoudt ? vergel. 1 Pelr. IV : 1 , niet ac. Y: 20.

3. In ecne onderscheidene prMikatie worden de bijzondere soorten van
toehoorders alleenlijk in \'t gemeen, aangesproken en behandeld ; zonder
juiste bepalinge van de enkele voorwerpen in die soorten : waar gelijkt
dit nu naar eene liefdelooze veroordeclinge van den evenmensen\'? Yoor-
waar, dan zijn zij wel schuldig aan liefdelooze veroordeclinge, die niet
alleen hel juiste geslachte, maar zelfs de enkele onderwerpen dergeveins-
den, met zoo veel oaauwkeurigheid weten aan te wijzen.

C. Eindelijk brengt men ook bij, dat eene onderscheidene predikwijze
de menseben wanhopig maakt. Waarop ik kortelijk antwoorde :

1. liet is volstrekt onwaarachtig, dal de rampzalige wanhoop uit eene
onderscheidene predikwijze noodzakelijk voortvloeit; of zijn alle de toehoor-
ders van onderscheidene predikali�n .wanhopige menschen? Hoe is het ook
mogelijk? Want men zegt niet blootelijk dat onbekeerde menschen nooit
zalig kunnen worden, en dal zij eeuwig moeten verloren gaan; maar met
deze bepalinge, indien zij onbekeerd en builen waarachtige gemeenschap
met den voldierbaren Middelaar naar de eeuwigheid henengaan.

i2. Al gebeurde het al eens, dal deze of gene daardoor lot eene ramp-
zalige wanhope kwame te vervallen (dat echter onmogelijk is) zoude dil dan
een bewijs zijn voor de ongerijmdheid dei\' zake \'.\' Indien hel eens gebeur-
de, dat eenig mensen, wiens huis in de vlamme stond, en die door zij-
nen vriend of gebuur uit den slaap opgewekt en gewaarschuwd wierd , door
schrik en verbaasdheid uit het vensier sprong, en dood ter aarde viel;
zoude zoo een ongeval alle diei gelijke waai schuwingen ongeoorloofd maken?
Zeker, dan zoude men op dien grond alle de getrouwe waarschuwingen
en bedreigingen, die overal in Gods Woord te vinden zijn , wel onge-
rijmd mogen verklaren. En dan rnoeslen de Apostelen ook geene moeite
tot bekeermge van Joden of Heidenen hebben aangewend.

«">. Zoude men niet met meerder regt mogen zeggen dat ecne algemeene
predikwijze de rampzalige wanhoop noodzakelijk moei voortbrengen\'? De
voorstanders van eene algemeene predikwijze moeten immers stellen :

a. Of dat alle de uiterlijke belijders en toehoorders van hel Euangeli-
um ware Christenen zijn, en dus ook zekerlijk zalig zullen worden.

b. Of dat onder dezelve ook zijn bloote naam-Christenen, onbekeerde
belijders, die de bekeeringe. len leven noodig hebben, zullen zij ooit he-
houden worden.

c. Of dat alle de uitverkorenen , die onder het Christendom geboren
worden, van de geboorte af aan , of van hunnen doop, wedergeboren,
in de Christenkerke ingelijfd, en dus ware Christenen, en kinderen van
God zijn; zoodat zij vervolgens geene wedergeboorte of geheele veran-
deringe van hart en weg noodig hebben.

De eerde stellinge zal men zekerlijk, als geheel onregtzinnig zijnde,
met beide handen wegwerpen.

De tweede stellinge kan men niet toestaan, of men zal ook terstond moe-
ten erkennen, de ongerijmdheid van eene algemeene predikwijze; als ook
dat hel prediken en spreken van wedergeboorte, bekeeringe, ondervindinge,
enz. geene dweeperije, maar volstrekt noodzakelijk en zeer nuttig is.

Wat blijft er dan overig ? Ik geve aan elk verstandige in overdenkinge ;
Of men de twee eerste stellingen verloochenende , niet noodzakelijk de laat-
ste stellinge moet staande houden. En wat volgt hier anders uit voort, als
dat alle goddeloozc en onbekeerde menschen onder het Christendom nood-
zakclijk op eene rampzalige wijze aan hunne bekeeringe en zaligheid moe-
ten wanhopen. Want hoc men deze zake ook mag wenden en keeren, men
zal nogtans moeten erkennen, dat er onbekeerde en goddelooze menschen
onder het Christendom zijn. En als dan de derde of laatste stellinge wordt
staande gehouden, (namelijk dat de uitverkorenen onder het Christendom van
der jeugd af wedergeboren zijn . en dus geene wedergeboorte noch geheele
vcranderinge van hart en weg noodig hebben) wat kan een goddeloos of
onbekeerd naam-Christen dan anders denken, als dewijl alle de uitver-
korenen onder het Christendom van jongs ai\' wedergeboren en ware Chris-
lenen zijn, dat hij dan zekerlijk een verworpeling is; en dat hij dus in
eeuwigheid geene bekeeringe of zaligheid te wachten heeft ?

Ziedaar, zeer geliefde lezer, hetgene ik thans tot verdediging van
eene onderscheidene predikwijze te zeggen hadde. Ondertusschen moet ik
nog, tot voorkominge van alle misduidinge, hier bijvoegen, dat ik in al
het gezegde alleenlijk de predikwijze in \'t gemeen, en geenszins eenige
bijzondere personen, bedoeld hebbe, als ook, dat het zeer verre daar
vandaan is, dat ik alle de voorstanders van eene algemeene predikwijze
van onregtzinnigheid in de leere zoude willen verdenken. Verzoeke daar-
om ook zeer gunstige verschooningc indien er, door den ijver voor de
goede zake die ik hebbe trachten te verdedigen, hier of daar eenige
harde uitdrukkinge (waarvan ik mij nogtans zeer naauwkcurig hebbe
zoeken te wachten) uit mijne penne gevloeid ware.

Voorts wertsclie ik van ganscher harte , dat het tegenwoordige werk van
den Heer Smytegelt, met zoo vele graagte gezocht, met zoo vele stich-
tingc gelezen , en met zoo vele heilrijke vruchten als de vorige predikati�n
van dien zaligen Autheur bekroond moge worden; en dat hij, die dezelve
gepredikt, zij die dezelve onder het gehoor afgeschreven, en hij die de-
zelve ter drukperse bereid heeft, als ook vele zielen die daardoor bekeerd,
of in hunnen genadestaat bevestigd mogten zijn , hier namaals met de vier
dieren en de vierentwintig ouderlingen , als ook met de vele duizenden der
heilige engelen, ja, met dat groot en zalig gezelschap, dat uit allen ge-

slachte, en tale, en volke, en natie is vrijgekocht, staande aan de
glazen zee met de citers Gods, Hem die op den troon zit en den Lamme
deswegens de dankzegginge, en de eere, en de heerlijkheid , en de kracht,
in alle eeuwigheid mogen toebrengen.

Waarheid- en deugdlievend lezer!
uw heilwenschende djenaar,

\'s Hage i. tan DIESBACH.

IN DIT BOEK VERHANDELD.

EERSTE PREDIKATIE , Pag. 1

Daarom zegt lot hen, alzoo zeil de HEERE der Heirscharen, keert
weder tot Mij, spreekt de HEEIiE der Heirscharen, zoo zal Ik weder
tol ulieden keeren , spreekt de HEERE der Heirscharen.

TWEEDE PREDIKATIE, 15

Daarom zegt tot hen, alzoo zeit de HEERE der Heirscharen ; keert
weder tol Mij, spreekt de HEERE der Heirscharen, zoo zal Ik weder
tot ulieden keeren, spreekt de HEERE der Heirscharen.

DERDE PREDIKATIE, 26

over Prov. 1: 24, 25, 26, 27.

Dewijle Ik geroepen hebbe , ende gijlieden getveigerd hebbet ; mijne hand
uitgestrekt hebbe, en daar niemand en was die opmerkte: Ende hebbet air
len mijnen Raad verworpen; ende mijne bestraffinge niet gewild; zoo zal Ik
ook in ulieder verder/ lagchen: Ik zal spotten, wanneer uwe vreeze komt ;
wanneer uwe vreeze komt gelijk eene verwoestinge, ende uw verderf aan-
komt als een wervelwind; wanneer u benaauwdheid ende angst overkomt.

OP HET EINDIGEN DES JAARS.

xxiv LIJST DER KEURSTOFFEN.

VIERDE PREDIKATIE, 40

Dan zullen zij tot Mij roepen, muur lic en tal niet, antwoorden : Zij
zullen Mij vroeg zoeken, maar zij zullen Mij niet vinden.

OP HET BEGINNEN DES JAARS.

VIJFDE PREDIKATIE, 49

Gij dan, bidt niet voor dit volk, en heft geen geschrei, noch gebed voor
hen op, noch en loopt Mij niet aan; want Ik zal u niet hooren.

OP DEN EERSTEN RUSTDAG NA DEN REDEDAll.

ZESDE PREDIKATIE , 61

Gij dan, bidt niet voor dit volk, en heft geen geschrei, noch gebed voor
hen op, noch en loopt Mij niet aan; want Ik zal u niet hooren.

OP DEN TWEEDEN RUSTDAG NA DEN REDEDAfi.

ZEVENDE PREDIKATIE, 74

Van den dertienden Jare Josie , des Zoons simons, des Konings van Juda ,
tot op dezen dag toe, [dit is het drie-en-twintigste jaar) is hel woord des
HE E REN tot mij geschied : en ik hebbe lot ulieden gesproken, vroeg op
zijnde en sprekende, maar gij hebt niet gehoord.

Gepredikt op den 23 Januarij 1718, zijnde het drie-en-

twintigste jaar van des Autheurs dienst in de

gemeente te Middelburg.

LIJST DER KEURSTOFFEN. xxr

ACHTSTE PREDIKATIE, 87

Zoekt den HEERE terwijl Hij te vinden is: roept Hem aan lerwijle
dat Hij nabij is.

OP HET AVONDMAAL.

NEGENDE PREDIKATIE, 98

Zoekt den HEERE terwijl Hij te vinden is : roept Hem aan ter wijle
dat Hij nabij is.

OP EENE DANKZEGGINGE NA HET AVONDMAAL.

TIENDE PREDIKATIE, 111

Broeders, de toegenegenheid mijns herten, en het gebed dat Ik tot God
voor Isra�l doe, is tot hare zaligheid.

OP DEN EERSTEN RUSTDAG NA NIEUWJAAR.

ELFDE PREDIKATIE, 124

over Psalm CXLIII: 2.

En gaat niet in \'t gerigte met uwen Knecht; want niemand die leeft
zal voor uw aangezigte regtveerdig zijn.

OP DEN TWEEDEN RUSTDAG NA NIEUWJAAR.

TWAALFDE PREDIKATIE, 137

over Psalm CXLIII : 2.

En gaat niet in \'t gerigte met uwen Knecht; want niemand die leeft
zal voor uw aangezigte regtveerdig zijn.

DERTIENDE PREDIKATIE, 152

over Jes. LV : 7.
De Godlooze verlate zijnen tueg, en de ongereglige Man zijne gedachten.

OP EENE DANKZEGGINGE NA HET AVONDMAAL.

xxvi LIJST DER KEURSTOFFEN.

VEERTIENDE PREDIKATIE, iU

over Jes. LV : 7.
E tule hij bekccre zich tot den IIE ERE; ende tot onzen God.

VIJFTIENDE PREDIKATIE, 176

over Jes. LV : 7.
Zoo zal Hij hem zijner ontfermen; want Hij vergeeft menigvuldiglijk.

ZESTIENDE PREDIKATIE, 189

over Hand. NV : 2(5.

Menschen die luire Zielen overgegeven hebben voor den Name onzes
Ilcercn Jezu Christi.

OP KENE DANKZEGGING� NA HET AVONDMAAL.

ZEVENTIENDE PREDIKATIE 202

Ziet, Hij komt met de Wolke , en alle ooge zal Hem zien, ooit dege-
nen die Hem doorsteken hebben; en alle geslachten der Aarde zullen over
Hem rouwe bedrijven; ja, Amen.

OP HET EEItSTE AVONDMAAL IN \'T NIEUWE JAAR.

ACHTTIENDE PREDIKATIE, 210

over Job XXXVI : 28.

Wie heeft hem gesteld over zijnen Weg i*

Gepredikt na eene zware ziekte van den Autheur, en het overlijden van
zijnen neve Do. Marinus Smytegett, Predikant Ie Borssele.

LUST DER KEURSTOFFEN. xxvn

NEGENTIENDE PREDIKATIE, 280

over Psalm LXXXIX : 49.
Wat Man leeft \'er die den dood niet zien zal.f

OVER DE ZEKERHEID DES DOODS.

TWINGTIGSTE PREDIKATIE, 240

over Gen. XXVII : 2.

Ende hij zeide, ziet nu, ik ben oud geworden, ik en weet den dag
mijnes doods niet

OP DE ONZEKERHEID VAN DEN DAG DES DOODS.

EEN EN TWINTIGSTE PREDIKATIE, 249

Ende als de Boom na het Zuiden, o/ als hij na hel Noorden valt,
in de plaahe daar de Boom valt, daar zal hij wezen.

01\' HET TWEEDERLEI UITEINDE , EN DESZELFS ONHERROEPELIJKHEID.

TWEE EN TWINTIGSTE PREDIKATIE, 261

over 1 Tim. 1 : 10.
Maar daarom is mij barmhartigheid geschied.

OP HET AVONDMAAL.

DRIE EN TWINTIGSTE PREDIKATIE, 271

Voor eenen Doorn zal een �enneboom opgaan; voor een Distel zal een
Myrtenboom opgaan.

VIER EN TWINTIGSTE PREDIKATIE, . 284

Ende het zal den HEEBE wezen tot eenen Name, en tot een eeuwig

tc�ken , \\dat\\ niet uitqeroeid zal worden.

.... ₂ _VIJF_

xxviii LIJST DER KEURSTOFFEN.

VIJF EN TWINTIGSTE PREDIKATIE, 298

over Luc. XXIII : 39, 40, 41.

Ende een van de kwaaddoenders , die gehangen waren , lasterde Hem, zeg-
gende, indien Gij de Christus zijl, verlost Uzeivcn en ons. Maar de an-
dere antwoordende, besira/te hem , zeggende, en vreest gij ook God niet,
daar gij in hetzelve oordeel zijl ? En wij doch reglveerdelijk; want ivij
ontvangen straffe , weerdig hctgenc wij gedaan hebben; Maar deze heeft niets
onbehoorlijks gedaan.

ZES JEN TWINTIGSTE PREDIKATIE 308



		LUST DER KEURSTOFFEN, IN DIT BOEK VERHANDELD.

		EERSTE PREDIKATIE , Pag. 1 over Zach. 1: 3. Daarom zegt lot hen, alzoo zeil de HEERE der Heirscharen, keert weder tot Mij, spreekt de HEEIiE der Heirscharen, zoo zal Ik weder tol ulieden keeren , spreekt de HEERE der Heirscharen. OP EEN BIDDAG. TWEEDE PREDIKATIE, 15 over Zach. 1: 3. Daarom zegt tot hen, alzoo zeit de HEERE der Heirscharen ; keert weder tol Mij, spreekt de HEERE der Heirscharen, zoo zal Ik weder tot ulieden keeren, spreekt de HEERE der Heirscharen. OP EENE KERMIS. DERDE PREDIKATIE, 26 over Prov. 1: 24, 25, 26, 27. Dewijle Ik geroepen hebbe , ende gijlieden getveigerd hebbet ; mijne hand uitgestrekt hebbe, en daar niemand en was die opmerkte: Ende hebbet air len mijnen Raad verworpen; ende mijne bestraffinge niet gewild; zoo zal Ik ook in ulieder verder/ lagchen: Ik zal spotten, wanneer uwe vreeze komt ; wanneer uwe vreeze komt gelijk eene verwoestinge, ende uw verderf aan- komt als een wervelwind; wanneer u benaauwdheid ende angst overkomt.

		OP HET EINDIGEN DES JAARS.

		VIER-



		LIJST DER KEURSTOFFEN. xxxi

		DRIE EN VEERTIGSTE PREDIKATIE , 503 over Matth. III : 9. Ende en meent niet bij uzelven Ie zeggen, wij hebben Abraham tot.ee- nen Vader; want Ik zegge u, dal God zelfs uit deze stcenen kan Abra- ham kinderen verwekken. VIER EN VEERTIGSTE PREDIKATIE, 515 over Joh. XV : 1. Ik ben de ware Wijnstok, en Mijn Vader is de Landman. VIJF EN VEERTIGSTE PREDIKATIE 531 over Joh. XV : 2. Alle ranke die in Mij geen vrucht draagt, die neemt Hij weg. ZES EN VEERTIGSTE PREDIKATIE , 545 over Joh. XV : 2. En alle die vrucht draagt, die reinigt Hij, opdat zij meer vrucht drage ZEVEN EN VEERTIGSTE PREDIKATIE, 566 over Luc. XII : 16�21. Ende Hij zeide tot haar cene gelijkenisse , en sprak. Eenes rijken men- sches land hadde wel gedragen. En hij overleide bij hemzelven, zeg- gende, wat zal ik doen! Want ik hebbe niet, waarin ik mijne vruchten zal verzamelen. En hij zeide, dit zal ik doen: Ik zal mijne schuren af- breken, en grooler bouwen: En zal aldaar verzamelen alle dit mijn gewas. en deze mijne goederen : En ik zal lol mijne Ziele zeggen , Ziele, gij hebt vele goederen , die opgelegd zijn voor vele jaren , neemt ruste , eet, drinkt, zijl vrolijk. Maar God zeide hem , gij dwaas , in dezen nacht zal men uwe Ziele van u afeischen; en hetgene gij bereid hebt, wiens zal het zijn ? Alzoo is hel met dien, die hemzelven schatte» vergadert en niet rijk is in Godc.

		OP DE KERMIS.

		AGJIT



		OVER JER. VII: 16.
		73


		aangezigte iu de scheure, om zijne grimmigheid af te keeren, dat Hij ze niet en verdorf, Ps. CVI: 23. Sgoa dede Samu�l, Die mag? onder de aan- roepers van Gods naam, Ps. XCIX: 6. Ten tweede. <fi5od joettc naa2 ernftige bidbejg. Ezech. XXII: 30. ©aa? 3orrjt ®od een man om in De u:es te ftaau. Ten derde, «Beliefden/ jou�t gij liet niet Doen ? a( toaajt gij maa? een eemge/ gij 3ult ingang �in�cn Ps. CXLVI: 8, God heeft de regt- veerdige lief: Hij zal de wensch der zachmoedige geven. Ten vierde, gou�t gij het niet Doen ? ftebt gij geene liefDe boo2 ulne feindereu/ uitenden/ geflaeftte � 30u�t gij onbe2fcfjillfg 3(jn/ �oe t)et met gen sal afloopen! suudt gn niet luenfcljen/ Dat jjet tjun na uto\' D00D tuel mag gaan � Ten vijfde, �nnt gij nog bidben/ Doet Fjet; mie meet/ #od mogte fietoutn IjeuDen obe? f)et ftmabe/ Exod. XXXII: 11, i . UPie meet/ K3ob mogte seggen : %h 3a! De ganfclje landfoeeft fpaten/ au? Gen. XVIII. 05o� magte 3eggen/ al<f tot Paulus, Hand. XXV�: 24.. Alle de zielen zijn u geschonken. l©te meet/ >i3ati magte 3eggen/ alle De inmone2ji 3tjn u gefcljonhen/ gelijlt 4?ob aan Laban Debc/ l^t) segende alle<f mat hij Ijab» de 0111 Jacobs milie; Joram luiend gt^egend om Josaphats taille/ 2 Kon. III. Ten zesde. $\|et 3a! et op aanliomen/ dat juit gij 3ien; \'t mojdt 300 donlu\'2 ban alle ftanten. Wie meet mat au� obej \'t Ijoofd Ijangt? �n 3ULiDt gij dan ft il Ie stafjgen ? Ten zevende. �00 gij boot urn bolft bidt/ dan 311�C gij 3ij 11 al� Mor- decba�; f)ij �ia<s aangenaam bij \'t gansche volk, Ester X: 3. l^ijtoajlaan- genaam aan de menigte zijner broederen De Ifjoogepiieetci Jojada tja�» �e goed gedaan aan gansclj �Csta�l/ beide aan #od en sjjncn (juije/ 2 Chron. XXIV: 16. Wa$ e; een man/ die (jet goede booc 3f�ra�l 30CIJ» te/ 300 mag (jet Paulus, Rom. IX: 1, 2, 3, Ik wilde zelfs wel ver- bannen zijn voor mijne broederen. 3&aa? ije�t gij 0113e ftoffe. 3t� 3ij niet luaaidig oliejbacljt te morden op 311111 een tijd als bt\\e ia? SCegt fjet op um tja: te/ doet geltjfi Esther: Zoo ik genade in uwe oogen gevonden hebbe ; 3eide 3ij tegen ben Honing/ geeft mij mijn leven, om mijnes verzoeks wille, en mijn volk om mijner bede wille. Daa: fluiten ton dit mede: � �od! geef on$? onj? leben om Dii3es behoeft? mille/ en \'t leben ban 0113e lanbgenooten/ om 011362 be» be mille, � l^eete! IJ002/ 8 Ifyzete! begeef/ 3 {Jeete/ metfi e? toc(j op/ om deg Cjeeren t�ille l AMEN.

		� ZE-



		OVER JES. LV : 6.
		9?


		abj ijij ban ben Heere Jezus boort/ bat i�ij genomen i$ boor berlorenen/ om bie te soeften; aio Ijij hoon/bat g_et nog vindenstijd i�; Iaat ift toeft [jet ftonbetje biel neuruiften/ peggen se. Ten vijfde. gulftc 3eggen/ f^eere/ \'t i� mijn g^ootfte fcfjat/ al;8 <#tj mijn God 3ijt; en bat i� mijne g^ootfte a^moebe/ abt ift tl be?Iie3e; en 30 toenben 3icf) 500 naa> ben l^eere/ en 3eggen/ ift ben 3ieft om JU; i� Ijc�uc niets lieue^ ingeljeet be toerelb ais II; en ift ben gerefolbeerb uoo; ubie boeten te bbjbeii liggen; bain ift ban om/ 300 bain ift om; ja/ al uonb ift nooit; bie 3oebenbe geftalte is mij Oiejbaaj; maa: bat ban niet 31J11/bat 3iilfte zoekers geen vinders 3�uben bio:ben; begrepen 30 bat maa?/ bat Ijet 3ocben i� De geftalte/ baa: t�ob jtjue beloften aan boet. Stunt gij nu be blijfteu biel ontkennen? Die een vinder i<j bie fujfeiit e? ban; (jij is een be:bioiiberaa:: ip bat aan mij, aan mij ge\' fcfjieb? 3egt ijij/ en Ijij i$ ooft een betaaa^be.?: aclj! segt 300 een/ ift 30ube ftet niet gaarn ftbJijt 3ijn; jjp 3tmbe elft in 3ijn buig biel aan\'t 3oeben bullen Ijelyeu; Ijij is 300 bttjbc/ 300 geftcjftt/ 300 brolijft in ben ^cere; maaft ben i^eere met mij gjoot/ 3egt ijij/ en hij banftt <�ob/ bat b� in een vindenstijd geleefb Ijceft/ bat er 3Ulfte talenten en mib» beien geweest 31)11. Qci.it gij 311111e tceftcnen? bomt naa? ben {Jeere toe; \'t ip booj u vindenstijd; bomt en 3iet toar gij bebben 3ult/alg gij binbt. ©e %ere 3egt/bie Mij uinbt/bre binbt bet leben; gij binbteenjjjae» bicrjtimeestc: boo: ubie 3tctc/ een ilf�ibbelaa? tusfcljcii �ob en u/ bie be banierc b?aagt Doben tien bui.icnben; bie alfes in allen is; gij 31b te? u ban bebanben; ouejlegt bet eens ft11 / en gij 3Ult einbebjft bunnen 3eggen : ik vond Hem die mijne ziele lief heeft. AMEN.

		�

		&		NE-



		�

		io8
		IX. PREDIKATIE,


		ben $eere nfet aanroepen noch dienen tuil/ be conbiti�n 3ijn al jjatbe? aftj die ban bc mannen te Jabes in Gilead , bien altemaal beregtejoogen 30uben uitgeftofien 31\'jn/ hadbe Saul hen niet be?lo<it. ©ie ben Ujeere niet tnil aanroepen/ gij hebt geen beel aan be Ijoofo&elofte ban \'t ge« nabebe?bonb : Ik God, ben uw God. God i� uw God niet/Jezus utu Za- ligmaker niet/ be Geest urn bewerker niet. ©aar r� gcene belofte in ge- heel ben S&ijbel boo? u. 43ij hebt geene Ijope op oen hemel. <#ij ftunt het op bie fjarbe conbitie laten/ bat alle de b�oeften/ bie in geheel ben bijbel 3ijii/ boo? u $tjn; en gij 3ujt 3orgeloo� en gerugt blijben/ en 30a naa? be helle gaan ; of gij 311U 300 gejaagb 31)11/ bat niemanb u ftillni ftan. tfij moer met b?ocfl)cib beuften aan utnen �oo�/ aan Ijct onabeel/ aan be opftanbinge tic? �ooben/ en bat gij na bit lebeu utu beel 311U Ijebben niet ben rijken man, en niet alle biegeiicn dien ben rooft ban Ijutme pijniging 3al opgaan ban eeumigfjeid tot eeuwigheid; bie hunne tonge 3iillen moeten ftaaulucn ban pijne/ en hunne tanden ftnepfm. <�3tj Tuint het op be3e harde conbitie laten/ bat ge in be tamp- 3alige eeutnigljeib eeu�iig stilt moeten blijuen; ja/ bat gij in bat nare gescifcljap ceiilnig 3ulr moeten liggen 3011de? beftfaagd te morden. It�ilt gij het nu laten/ laat het/ wij hebben het u gesegb/ en 60b drunfte het op utn Ijartc. 43rj 311 It mogeltjft 3eggeu^/ roat milt gij ban mfj hebben? ift ben ge» boopt. 3!l2aar 67 bat bolboet niet; het SCbonbmaalbolboet niet/ gij ftunt onroaardig ten SCbonbmaal gaan: een dtiibel�ft�nd gaat ooft/ hoerocl hij niet mag. fgegt gij/ ift soube 43ob mei Willen bienen/ maac \'t moe^t 300 naauto niet gc3et tuorben. l�oe ft?i)gt gij \'f300 fnoob� goube45ob u genabe gebrn/ en gij be 3onbeboen? SSegt gij/ het mocgtsoonaautn in gobbrucijt niet ge3et tnorbeu ? roei utn bloeb 31] op utocn ftop. «iiBoef�t gij be tuerelb eerjir en merjt bienen al� be bepte/ en ban ben $eerc ooft roat ? I\|oe ft^ijgt gij Der 300 g^uroelp! %egt gij/ gij �etnecgt mij bijna, 3oobat ift tnr! soubc 3eggen/ al? ift t\' ftui� ftomc/ ift jal \'t ooft gaan boen. ll?cl men^ch/ 3�t gij nog \'naar bijna betnogen ? HM/ bat ift met het parbon ban een\' regter fttuam bij een pati�nt/ 30iibe het niet fcfjrift* fteiijft 31)11/ bat Ijij maar bijna beroogen roierb om het aan te nemen? 3011de ijet niet Recht 3rjn ? \'Ja maar/ 3Ult gij seggeu/ift 3a! e? mij roat op bebenften/ ift 31c bat gij gehjft Ijt&r/ ift ;al et mij tuat op bcraben. UPcl inrnjjcft/ hoe lange? tot dat bat terwijl boo?bij ip ? tot bat be boom geftapt 3al 3ijn/cn gij rn be helle sult liggen? hoe lange moet gij nog toacljten ? 2egt gij/ eenjaar ? gij 3UU milfchien geen halfjaar Icben. 52egt gij/ tot bat ift grtroutud ben ? gij 3lilt mr�fchicti niet trouwen. SSrgt gtj/ tot bat ift Bit of bat cej?t gebaati tjebbe? baa? 311U gij mipfeftien in fre^brn. 25eWegcti Wij u maar bijna? 5tclj! ftonbeu tuij u geheel be» roegen! 9Cch ! ontfermt u ober u^elben. 2egt




KEURSTOFFEN, «f	l	*



	OF VERZAMELING VAN VIJFTI� UITMUNTENDE

	PRE Dl KA I I RN. WAARONDER EENIGE OVER ZEER GEWIGTIGE PHAKTIKALti STOFFEN. *ALS OOK VEIISCHK1DENE ANDERE BIJ GELEGENHEID VAN HET H. ArONDMAAL,* HET BEGINNEN OP EINDIGEN DES J.I.IIIS, OP DANK- EN BEDEDAGEN,** KERSCHRIKKELIJKE STORMWINDEN, EN ANDERS BUITENGEWONE OMSTANDIGHEDEN. EN EINDELIJK EENE OPMERKELIJKE DANKPREDIKATIE uit JER. XXV : 3. GEDAAN DOOR DEN ZALIGEN HEER BERN AR DUS SMYTEGELT, In zijn leven waardig Bedienaar des II. Euangeliums te MIDDELBURG. Met eene VOORREDE over de noodzakelijkheid van eene ernstige en onderscheidene Predikwijze van J0HANNE8 VAN DIK8BACH, Lidmaat der Hervormde Gemeente te \'s GBAVENIIAGE. NIEUWE UITGAVE. DERDE DRUK.

	NIJKEBK, I. J. MAL�A. 1876.



		VOORREDE.

		Het is wol waar, dat de wereld al voor lange hoeft moeten klagen, dat zij door het overgroot getal der dagelijks uitkomende boeken overla- den wierd; ja, dat zelfs de kerk maar al te vele redenen heeft, voor- al in deze dagen, om te zuchten over het vermenigvuldigen van zulke boeken, die of aan de leere en den wandel der Christenen schadelijk, of ten minste tot onderwijzing en verbetering onnut en onnoodig zijn. Ech- ter is er thans ook veel stoffe van dankzegginge voor allen, die den bloei van des Middelaars gezegend Koningrijk, en dus ook de zaligheid, heilig- heid en troost van zichzelven en hunnen medemensch beminnen, om de goedgunstigheid van Sions Koning te erkennen, dat ei\' in onsse dagen, zelfs boven de dagen onzer vaderen, nog vele zulke boeken te voorschijn komen, die ter bereikinge der gemelde nuttige eindens zonderling dienstig zijn. Onder zoodanige boeken mogen met regt de Predikati�n van wijlen den WelEerw. Heer Smytegelt geteld worden; want, schoon dezelve niet naar den hedendaagschen trant uitgewerkt, veel minder voor de drukpers ge- schikt, en slechts door zekere bejaarde dochter, (hoewel met kennisse en goedkeuringe van den Autheur) onder het gehoor afgeschreven zijn; ech- ler zal men in het lezen van dezelve overvloedige blijken vinden van des Aulheurs uitgestrekte Bijbelkunde en zonderlinge ervarenheid in de behan- delinge van onsterfelijke zielen, en vervolgens erkennen moeten dat de- zelve zeer geschikt zijn, om allerlei soorten van zondaren van de dwalingen hunner wegen te overtuigen, en door het voorstellen van de allersterkste drangredenen tot den voldierbaren Middelaar uit te lokken. Alsook om Gods kinderen in allerlei ligchainelijke of geestelijke omstandigheden op hunne reize door deze rampwoeslijne te besturen, te vertroosten en tot het betrachten van eene blinkende Evangelische heiligheid aan te sporen. Trouwens, allen, die onzen zaligen Smytegelt gekend hebben, moeten eenstemmig erkennen, dat zijn WelEerw. was een regie zoon van Sadok, die het kostelijke van het snoode wisle af ie scheiden; een ervaren Schrift- geleerde, die uit den schat van zijn harte oude en nieuwe dingen wiste voort te brengen; een getrouw huisverzorger, die aan des Heeren huisgenooten elk hun bescheiden deel toediende; ja, een herder naar Geels hart, die \'2 in



		VOORR E D E.
		IV


		in het hoeden van Jezus schapen zich wist te voegen naar den gang van het werk. En dat zijn WelEerw. dus als een getrouw en uitmuntend dienstknecht van den Heere Jezus trachtte te beantwoorden aan het groot einde van de zending der leeraren, zijnde zekerlijk, om als werktuigen, ja als medearbeiders Gods, de menschen te overtuigen van zonde, gereg- tigheid en oordeel, om hen dus langs de regte kennisse van deze drie stuk- ken bij aanvang of voortgang tot de gemeenschap en onder de gehoor- zaamheid van hunnen Maker te doen wederkeeren , en oenen waarachli- gen troost in leven en in sterven te doen deelachtig worden. Gave God, dat. er in deze dagen van algemeene nlwijkinge vele zooda- nige Smytegelts gevonden wierden! Billijk klaagde Gods Sion altoos; liet treure ook vrij in deze dagen, over het klein getal van zulke getrouwe wachters. Men moet zeker toestemmen, dat de kennisse in allerlei soort van we- lenschappen sedert een\' geruimen tijd merkelijk is toegenomen; maar hoe wenschelijk ware het, dat men zulks ook mogte kunnen zeggen van de wijsheid, die er noodig is om zielen te vangen, en dezelve naar hunne onderscheidene toestanden te behandelen. Helaas! wat een jammerlijk en schreeuwend gebrek bespeurt men doorgaans in deze zoo voortreffelijke en noodzakelijke wetenschap ! Hoe weinig wordt aan het voorgemelde einde van de predikdienst beantwoord door eene predikwijze, die meer geschikt schijnt om den zondaar gerust te stellen, dan om hem uit de strikken des duivels te doen ontwaken, ja, van de duisternisse tot het licht en van de magl des satans tot God te bekeeren, en alzoo vergevinge der zonden en een erfdeel onder de geheiligden door het geloove in den Heere Jezus Chris- tus te doen deelachtig worden! Voorwaar, het is naauwelijks te. begrijpen of te gelooven, hoe men on- der de regtzinnigen eene algemeene predikivijze, waarin al de Toehoorders als goede Christenen aangemerkt, aangesproken en behandeld worden, als Apostolisch voorstaan, en integendeel eene onderscheidene en ernstige predikwijze, waarin de toehoordei\'s als hekeerden en onbekeerden, als dooden en levendigen, als kinderen Gods en kinderen des duivels aangemerkt, en dus ook aangesproken en behandeld worden, als onbetamelijk veroordeelen en bestrijden kan. Wat mij aangaat, ik houde het daarvoor, dat de eerstgenoemde predik wijze tegen Gods Woord en tegen de gronden van de regtzinnige leere strijdig is; ja ook zich zelve oinverre stool; maar dal integendeel eene ernstige en onderscheidene predikwijze op onwrikbare zuilen gegrondvest is. Het zij mij geoorloofd, deze stelling op eene zedige wijze te bevestigen, en naar mijn vermogen van alle tegenspraak vrij te maken. Vooraf slelle ik als eene onbetwistbare waarheid vast, dal niet slechts alle



		V O O R R E I) E. v

		alle mensehen in \'t gemeen; maar ook de zoogenaamde Christenen, ja zelfs de regtzinnige belijders en leden van de zigtbare kerk, op eene gewiglige wijze van elkander onderscheiden zijn; dit onderscheid bestaat niet maar in wat meerder of minder te weten en te betrachten, maar in eene ge- heel andere gesteldheid van het hart; in eenen tegenstrijdigen weg en wandel; ja in eene geheel tegengestelde betrekking op God, zoodat som- mige uitverkorenen en andere verworpen en, sommigen hinderen Gods en an- deren kinderen des duivels zijn. liet is daarenboven zeker, dat de uitver- korene en geloovige kinderen van God, niet alleen in vergelijkinge niet alle andere menschen, maar zelfs ook in vergelijkinge mpt de uitwendige belijders, het kleinste getal uilmaken. Matlh. XX: 10 en kap. VII: 14. Luc. XII:;>52. enz. Vervolgens is het ook eene onbetwistbare waarheid, dat er onder de gemelde tweederlei soort van belijders en toehoorders nog een merkelijk onderscheid tusschen den een en den ander van die- zeilde soort gevonden wordt. Zijn er onder de bloote naambelijders geene, die zich met woorden en werken als onbekeerde en goddelooze menschen aanstellen? Zijn er integendeel geene anderen, die uiterlijk zedig en godsdienstig\' leven? Zijn er onder dezelve ook geene, die slechts de ge- daante van de godzaligheid vertoonen, en ondertusschen de kracht van de- zelve verloochend hebben? Of anderen, die op hunne uiterlijke voorregten en vermeende deugden gerust en zorgeloos te slapen liggen? Zijn er ook geene onder dezelve, die bekommerd zijn over hunnen eeuwigen staat, en verlegen uitroepen, wal moet ik doen om zalig te worden\'.\' Zijn er aan den anderen kant onder Gods ware gunstgenooten geene kinderen, jongelin- gen en vaders, zwakken en sterken, slapenden en wakenden, treurigen en getroosten? enz. Ik denkc niet, dat iemand, die eenige regte bevattingen heeft van de gereformeerde godsdienst, deze zaken, die op Gods Woord en op de bevindinge van alle lijden, ja op het eenstemmig getuigenisse van alle regtzinnige schrijvers gegrond zijn, zal kunnen of durven tegenspreken. Dit dan vast staande, zoo is de vrage: 1. Of men evenwel alle de toe- hoorders als ware Christenen moet aanmerken? 2. Of men dezelve allen als ware Christenen in den gebede aan God moet voordragen? 3. Of men dezelve ook allen als zoodanige moet aanspreken? 4. Of dezelve ook allen als zoodanige moeten behandeld worden? i. Wat de eerste Vrage aanbelangt, namelijk of een Christen-Leeraar alle zijne toehoorders moet aanmerken als ware Christenen en als alleenlijk in trapper, van meer of min van elkander onderscheiden zijnde? Het is verbazende, hoc zulke gedachteu in den geest van gereformeerde menschen kunnen opklimmen! Wat? moet men dan voor waar houden hetgeen vol- strekt valsch en strijdig is tegen de duidelijke tale van Gods Woord , tegen de bevindinge van allen, ja zelfs tegen de allerbeste lijden van het * H Chris.



		VOO R U K lt Iv
		VI


		(Iliristendoru, logen zoovele zinnebeeldige benamingen der kerke, als een akker rnet onkruid en tarwe, enz. ja tegen het eenstemmig getuigenisse van alle regtzinnige schrijvers. Men zegge niet, dat men naar den aard der liefde het best van zijnen evenmensen moet denken; want 1. Hel komt hier niet aan op een be- paald oordeel over bijzondere personen. 2. De liefde cischt wel, dat wij onzen naasten het beste loewensehen, en ook, als men geene duidelijke tegenbewijzen heeft, het beste van dezelve gelooven moeien; maar is de Helde dan zoo ongeschikt, dal zij wil hebben, dat men de leugen gelooft? Kan de liefde wel iets anders eischen dan hetgeen God eischt, die de liefde zelve is\'? Waar eischt God nu, dat men alle de belijders van het Chris- lendom voor ware Chrislenen moet houden\'? Leert en eischt God niet in onnoemelijke plaatsen van de 11. Schriftuur het tegendeel\'? Zegt niet de Koning van Sion, van wiens oordeel dit alleenlijk afhangt, dat niet allen, die door uilerlijke belijdenisse, Heere, Heere zeggen, zullen ingaan in Gods koningrijk; maar alleen diegenen, die door waar geloove en be- keeringe den wille des Vaders doen\'/ Matlh. VII:21. Is de kerk nieteene gemeente van heiligen, van kinderen Gods, enz. En kan men dun onhei- lige menschen voor ware leden van de kerke, en zulken, die het beeld des duivels dragen, voor kinderen Gods houden\'? Kan men wel een waar Christen zijn, zonder den II. Geest ontvangen te hebben, Bom. VIII: !>. En moet men oordeelen, dat iemand den II. Geest heeft, als hij, in plaats van door den H. Geest geleid te worden en te wandelen, en dus vruchten van waar geloove en bekeeringe voort te brengen, integendeel, door het betrachten van de werken des vleesches, zich als een vriend der wereld en dus als een vijand Gods openbaar maakt? Trouwens dit stuk is zoo klaar, dat het vergeefsche arbeid zoude zijn, om hetzelve met opstape- ling van bewijzen te willen aandringen. Daarenboven, de voorstanders van eene algemeene predikwijze gelooven immers wel, dat er geveinsden zijn; dus is er immers een tweederlei volk, namelijk opregte en onopregte, ware en valsche Chrislenen, zulken, die reeds bekeerd zijn, en dus zalig zullen worden; en zulken, die nog bekeerd moeten worden, of anders zullen verloren gaan. 2. De tweede vraag (namelijk of een Leeraar in het openbaar gehed alle zijne toehoorders als ware Chrislenen aan God moet voordragen) zal zich insgelijks zeer gemakkelijk laten oplossen. Het is reeds onbetwistbaar ge- bleken, dat de toehoorders in tweederlei hoofdsoorten zeer verre van den anderen onderscheiden zijn, en dat er tusschen den een en den ander in heide die hoofdsoorten wederom een merkelijk onderscheid gevonden wordt. Daarenboven is ook gebleken de ongegrondheid en alleruiterste onbelame- lijkheid van al de toehoorders of belijders van het ware Christendom als wa re



		VOORRED E.
		VII


		ware, Christenen aan te merken. Jloe is het dan mogelijk, dat een Leeraar in zijn gebed alle zijne toehoorders, die van elkander zoo hemelhoog ver- schillen, als ware Christenen aan Gode voordragen, en voor alle dezelve als ware Christenen bidden en danken kan? Van twee een, ot\' men ge- looft dat alle de toehoorders ware Christenen zijn; dat is te zeggen, dat de zaligheid niet slechts voor allen verdiend, maar ook aan allen reeds krachtdadig geschonken is: ot\' men gelooft zulks niet. Gelooft men het eerste, hoe kan men zich dan Gereformeerd noemen? Maar gelooft men in tegendeel, volgens Gods Woord en de Helijdenisse der Gereformeerde Kerke, dat het getal der uitverkorenen, en dus nog veel meer het getal der krachtdadig (jeroepenen en beheerden onder de uitwendig geroepenen verre hel kleinste is, dan is het ten uiterste ongerijmd, dat men alle de toehoorders evenwel als ware Christenen aan Gode voordraagt, daar men gelooft en belijdt, dat verre de meesten verworpen, of ten minste tot hiertoe onbekeerd, en dus kinderen des duivels zijn. Kan men op eene betamelijke wijze bidden om vermeerdering van eenige genadegoederen voor dezulken, die dezelve nog nooit bij aanvang deelachtig wierden? Kan men God danken voor de genadige verlossinge van zulken, die nog onder het geweld des duivels zijn, en nog nooit eenige kennisse van hunne el- lende, noch eenige begeerte naar verlossinge gehad hebben? Mag men voor God onregt spreken? Mag men voor den God der Waarheid met onwaar- heden verschijnen? Zijn dan de onbekeerde menschen, die zich onder het gehoor van zulke gebeden bevinden, niet jammerlijk te beklagen? Is dus hun lot niet erger dan van diegenen, die buiten zijn? Men bidt im- mers wel voor de bekeeringe van ongeloovige Joden, Heidenen, enz. maar indien men alle de toehoorders als xuare Christenen moet houden, en de- zelve als zoodanig in den gebede moet voordragen, dan kan men geens- zins de onbekeerde toehoorders met innerlijke beweginge der barmhartig- heid voor den troon der genade nederleggen, noch tot hunne ontdekkinge en waarachtige bekeeringe hartgrondige gebeden voor God uitstorten. Ont- waakte zielen, die onder bewustheid van uwen genadeloozen toestand be- kommerd vraagt, wat gij doen moetom zalig te worden? wat zijt gij dan insgelijks te beklagen! daar kan dan ook, volgens die gronden, geen hei- lig geweld voor u op den hemel geschieden, opdat gij door het waarach- tig geloove met den gezegenden Middelaar vereenigd, en onder den band des verbonds gebragt mogt worden. 3. Wat de derde Vrage aanbelangt, namelijk, of een Leeraar in het aan- spreken van de gansche Gemeente zulke benamingen mag gebruiken, die niet op alle de toehoorders, maar al eenlijk op het kleinste gedeelte der- zelve toepasselijk zijn? Daarop antvvoorde ik volstrekt, neen; de reden is gegrond op het wigtig onderscheid der toehoorders. Want hoe ongerijmd zoude



		V O O ft I! E D E.

		zoude men het achten, als iemand alle zijne toehoorders, uit eene gerneng- de menigte van mannen, vrouwen en kinderen bestaande, met den bepaal- den naam van mannen, broeders aansprak; inzonderheid als het getal der mannen in vergclijkinge der vrouwen en kinderen zeer verre het kleinste was. Hoe kan men dan allede toehoorders hinderen ofguntstgenootenvan God, geliefde broeders en zusiers in den Heere, enz. noemen, daar verre de meeste, naar het woord van Gods getuigenisse, onbekeerde menschen en kinderen des duivels zijn? De vrage is, of de onbekeerde menschen, die zulke algemeene aanspraken hooren, zichzelven daaronder moeten begrij- pen, ol\' niet? Men kan niet zeggen, ja; want dan zouden zij zichzelven moeten bedriegen. Dus volgt noodzakelijk, dat als men de toehoorders aan- spreekt met zulke namen, die alleen op het kleinste getal toepasselijk zijn, .de onbekeerde toehoorders vcrpligt zijn om zichzelven daar buiten te slui- ten, en te denken, dat al wat de Leeraar zegt, hen geenszins aangaat! Wat dan, Vloeit hieruit niet voort de noodzakelijkheid van onderscheidene aanspraken\'? 01\' zouden de onbekeerde toehoorders geen aansprekens waar- dig zijn, en maar in de kerk moeten komen om te hooren, wat de Lee- raar tegen de ware geloovigen te zeggen heeft? Wat redenen van noodza- kclijkhcid of nuttigheid kan men ook voor zulke algemeene benoemingen bijbrengen? Is er integendeel geen gevaar, dat onbekeerde menschen (die van nature maar al te zeer geneigd zijn om het beste van zichzelven te denken) daardoor in hunne ongegronde denkbeelden zullen gestijfd wor- den? En betaamt het geen\' verstandigen en getrouwen zielenzorger, om zich zooveel mogelijk voor diergclijke schadelijke gevolgen te wachten ? 4. Wat de vierde en laatste Vrage belangt, namelijk, of een Leeraar bevoegd en verpligt is, om in het toepassen der gepredikte waarheden alle de toe/worders als ware Christenen te behandelen; zoodanig dat hij alleen pogen moet om dezelve in wijsheid, heiligheid en troost 1c doen toene- men? daarop antwoordde ik, dat elk Leeraar, zal hij voldoen aan God, aan zijne conscientie, aan zijn ambt, en aan de hem toevertrouwde zielen, niet alleen bevoegd, maar ook op het allerduurste verbondenis, om zijne toehoorders als dooden en levendigen, als vrienden en vijanden, als bekeer- den en onbekeerden, enz. als ook beide deze hoofdsoorten wederom in ver- schillende toestanden, aan te merken, en dezelve dus ook als zoodanig met alle voorzigtigheid en getrouwheid op eene onderscheidene wijze moet behandelen. En omdat dit het stuk is, daar het vooral op aankomt, zoo zal ik hetzelve op eene zedige wijze, zoo kort als mogelijk is (omdepa* len van eene Voorrede niet al te zeer te buiten te gaan) trachten te be- toogen. Eerst. Dit vloeit uit het gewigtig onderscheid dei toehoorderen van zelve voort. Een Predikant moet dit onderscheid immers ook gelooven, omdat het



		VOO H R E I) E.
		\\


		toehoorders op eenc onderscheidene wijze , elk naai\' den eisch hunnes wegs , te handelen, en zoo aan deze geestelijke liuisgenooten elk zijn beschei- den deel toe te dienen\'.\' Men moet niet zeggen, dat elk voor ziclizclven het noodig gebruik van de verhandelde waarheden moet maken ; want dan moest men de loepas- singen in \'l geheel afschaffen. Daarenboven zijn de onbekeerde menseben daartoe zoo onbekwaam en onwillig, en zelfs Gods kinderen veeltijds zoo traag en lusteloos, dat zij daartoe de hulpe van Gods dienaren volstrekt noodig hebben. Ten tweede. Blijkt de noodzakelijkheid van cene onderscheidene predik~ wijze ook niet uil Gods voornaam 001/merk in de zendinge der Leeraren:\' Is dat maar alleenlijk om de zoogenaamde Christenen met hunne vermeen- de verlossinge te troosten , en vervolgens als zoodanige te besturen ? 01\' is het, om uit hel gevallen manschdom cene gemeente voor den Heere Jezus Christus te vergaderen f Om verlorene mensehen te roepen tol de genteen- schap van Gods Zoon\'! Om hen te bewegen tot geloove en bekeeringe? Ja, om hen, als gezanten van Christus wetje, te bidden, dat zij zich met God lalen verzoenen\'? Moeten de Leeraren daartoe niet als Gods werktuigen, ja medearbeiders, hetzelfde bedoelen en betrachten , waartoe de gezegende Middelaar den !!. Geest verworven en beloofd heeft? En is dit niet, om de wereld te overtuigen van zonde, van geregtigheid en van oordeel; of van de lecre der ellende, verlossinge en dankbaarheid f Kunnen zij nu daartoe volstaan met deze drie stukken aan hunne toe- hoorders blootelijk te verklaren, en hen daarmede te laten henengaan ? Of met hunne toehoorders wegens gebrek van heiligheid of dankbaarheid te bestraffen, en tot het beter betrachten van dezelve aan te sporen \'1 Of moeten zij hunne toehoorders van deze drie stukken (die nooit kunnen ge- scheiden worden) zoeken te overtuigen; en hen dus, onder de medewer- kinge van Gods Geest, zoeken te brengen tot eene regie en grondige ken- nisse van hunne eigene ellende; lot eene geloovige kennisse en omhclzinge der verlossinge in Christus; en tot eene regte kennisse en godvruchtige be- irachtinge der dankbaarheid? Of met ��n woord, om hen tot boetvaardige, geloovige en godvruchtige menschen te maken , als den eenigen weg om ge- troost en zalig te leven en te sterven\'? Kan nu een Leeraar wel getrouwelijk en met gewenschte vrucht ar- beiden om zijne toehoorders van hunne ellende Ie overtuigen, en hen dus tot boetvaardige menschen te maken, zonder hen te beduiden en te hol ui- gen , dat zij van nature in het rijke des duivels zijn ; dat zij zonder God on zonder hope in de wereld leven; dat zij van nature vijanden van God en kinderen clcs toorns zijn ? Als ook hunne onmagt en vijandelijke af- keerigheid , om iets tot eigen reddinge en verlossinge te kunnen of Ie willen I oe-



		V O O R ii E l> K. xi toebrengen\'? Ja, de verzwaring van hunne ongeregligheid, door het ver- achten van Gods langmoedigheid en goedertierenheid, en door hunne on- gehoorzaamtieid aan het Euangelium? Kan een Leeraar op de regte wijze arbeiden oin zijne toehoorders te overtuigen van do genadige verlossinge die in Christus Jezus is, en hen dus tol ware geloovigen te maken, zonder hun de algenoegzaamheid, nood- zakelijkheid en bereidwilligheid van den beminnelijken Zaligmaker over- tuigend voor te stellen, en hen met aanhoudenden ernst te vermanen, te bewegen, ja te bidden, om tot Hem de tocvlugt te nemen, zijne sterkte aan te grijpen, en zoo vrede met God te maken ? Kan een Leeraar Gods verloste gunstgcnooten overtuigen van de dank- baarheid, zonder hen te onderrigten van de betamelijkheid , noodzakelijk- lieid en hoedanigheid der Luangclische heiligheid, die zij uit hartelijke wederliefde en dankbaarheid voor hunne genadige verlossinge te betrach- tcn hebben; hoe zij daartoe in zichzelven onmaglig zijn ; en wat geloovig gebruik zij daartoe van hun gezegend Hoofd, van den IL Geest, en van de beloften des Verbonds te maken hebben? Ja, kan dit regt geschieden, zonder Gods kinderen in hunne bijzondere omstandigheden te besturen. hunne gernoedszwarighedcn op te lossen, on zoo al de hinderpalen , die hen in het lo�pen op het pad van Gods geboden belemmeren, uit den weg te ruimen? Het is wel waar, een Predikant kan, om zijne toehoorders van deze drie stukken te overtuigen, in alle zijne Predikati�n van alle dezelve niet even veel werk maken. De eene Bijbeltekst of Catechetische waarheid bepaalt zich meer tot de ellende, de andere lot de verlossinge of dankbaarheid; en dus dienen de toepassingen daarhenen ook voornamelijk gerigt te zijn. Doch het is ook onbetwistbaar, dewijl deze drie stukken het kort begrip van de ganschc //. Schrift, van den kostelijken Heidelbergschen Calechis- mus, en van de ware Christelijke Religie uitmaken, dat geene predikatie of toepassinge aan het regte einde beantwoordt, zoo zij niet geschikt is om den toehoorder van een of meer dezer drie stukken te overtuigen ; Ja , ook is het zeker, dat deze drie stukken in de toepassingen, noch ten opzigte van onbekeerden , noch ten opzigte van reeds bekeerde toehoorders, geheel van den anderen kunnen worden afgescheiden ; hetwelk zeer gemakkelijk met overtuigende redenen zoude kunnen worden aangetoond. Ten derde. Blijkt de noodzakelijkheid van eene onderscheidenepredikwijze ook niet uit de benamingen der Leeraren ? Kunnen zij getrouwe Herders zijn, als zij geen onderscheid maken tusschen schapen en bokken ? Als zij niet het verlorenen zoeken , het weggedrevene wederbrengen , helgebrokene verbinden, en het kranke versterken ? Kunnen zij geestelijke visschers zijn als zij niet al hunne wijsheid en vermogen besteden om zielen te vangen? Kunnen zij geestelijke deurwachters zijn , als zij de hun toevertrouwde sleu- ** 2 telen



		V O O li li E D K.
		XII


		leien niet getrouwelijk gebruiken, om hel Koningrijke der hemelen voer boetvaardigen en geloovigen ie openen, en integendeel voor onboetvaardi- gen en ongeloovigen toe te sluiten? Kunnen zij geestelijke vaders zijn, als zij niet zoowel trachten oin kinderen te gewinnen, nis om dezelve het be- scheiden deel der spijze loe te dienen\'.\' Kunnen zij getrouwe wachters zijn, zonder voor de hun toevertrouwde zielen te waken , of zonder dezelve voor het eeuwig verderf getrouwelijk te waarschuwen? Kunnen zij gelrouween waarachtige getuigen zijn , als zij niet van en aan hunne toehoorders het- zelf\'de getuigen dat God getuigt ? .la; kunnen zij getrouwe Godsgezanten zijn, en hunne boodschap getrouwelijk verrigten, zonder aan hunne loehoorde- ren den dierbaren Christus met zijne geregtigheid , als den eenigen grond der zaligheid , uit Gods naam Ie verkondigen en aan Ie bieden, en hen te bidden , dal zij zich met God laten verzoenen ? Ten vierde. Blijkt de noodzakelijkheid van eenc onderscheidene predikwij- ze ook niet uit den inhoud van der Leerarenpredikstoffe ? Moeten zij niet den ijanschen raad God» verkondigen, en voornamelijk de Wet en het Euangelium:\' 1. Als zij de Wel prediken, kunnen zij dan volstaan met eenigen pligt letterlijk te verklaren , en vervolgens hunne toehoorders in \'l gemeen lot de betracutinge van denzelvcn aan Ie sporen, en over hun gebrek te be- slraffen t Wie moet zich deze vennaninge enbestram\'ngeaantrekken ? Alle de toehoorders , zonder eenig onderscheid ? Of alleenlijk de ware geloovigen f Of alleenlijk de onbekeerden en geveinsden:\' Is het niet noodzakelijk, dat de onderscheidene soorten van toehoorders duidelijk genoemd worden, op- dat elk , die lot zoo een soort behoort, welen moge , dat zoo eene verma- njngo of bestraffinge tot hem gerigt is ? En is hel niet noodzakelijk, dat de Wet op eene onderscheidene wijze aan elk bijzonder soort gepredikt wordt? Heeft de Wel niet een zeer onderscheiden gebruik ten opzigte van onbekeerden en bekeerden f a. Dient de Wet niet gebruikt eu gepredikt ie worden voor onbekeerde menu hen , als een zwaard., om hen Ie verwonden , en als een hamer om hun- nc steenen harten Ie verbrijzelen ? Moeten de Leeraars niet uit Gods naam aan de overtreders der Wet den vloek verkondigen, en hen zoo door den schrik des Meeren zoeken Ie bewegen tot het geloove ? /). Kan de Wet wel op dezelfde wijze gepredikt en toegepast worden aan Gods kinderen, die reeds van de Wet als een Verbond der werken verlost, onder den liefelijken band van het genadeverbond gebragt, en tot het houden van Gods geboden van harte gewillig en bereid zijn ? Dienen deze niet op eene geheel andere wijze over hun gebrek bestraft, lot betere bctrachlinge aan- gespoord en in het regt betrachten van Gods geboden onderwezen te wor- den ? enz. Kan ook een Leeraar de Wet wel regt verklaren en loepassen , zon- der aan zijne toehoorders te gelijk den dierbaren Middelaar, als dien Heere , in



		VOO R II E i) E.
		xm


		in wicn geregtigheden en sterkten zijn, bekend te maken en aan te bieden ? 9. Als een Predikant de beloften van liet Euangelium predikt, kan hij dan volstaan met dezelve letterlijk te verklaren , alle zijne toehoorders zon- der onderscheid, met hun deelgenootschap aan die beloofde heilgoederen te vertroosten, en deswegens tot betamelijke dankbaarheid aan te sporen ? Zoude dan niet het Euangelium maar alleen aan de ware geloovigen gepre- dikt worden\'.\' En zoude op die wijze de predikinge van het Euangelium niet maar alleen bestaan in den menschen te boodschappen dat zij reeds declge- nooten van Christus en zijne verdiensten zijn , en hen daarmede te vertroos- ten\'.\' Zeker, dan behoefde er nooit geklaagd te worden: wie heeft onze predikinge geloofd, en aan wien is de arm des lleeren geopenbaard 1 Be- slaat niet de verkondiging van het Euangelium voornamelijk in den men- schen uit Gods naam te boodschappen, ja te getuigen, dat de vergevinge der zonden, eeuwige geregtigheid en zaligheid aan hen, uit vrije genade om de verdiensten van Christus wille, aangeboden of geschonken worden? Moet deze boodschap nu alleenlijk geschieden aan de ivare geloovigen, die reeds dadelijk bezitters van den Middelaar en alle zijne heilgoederen gewor- den zijn ? Ui\' moet dit Euangelium ook inzonderheid verkondigd worden aan de zoodanigen, die daarvan tot nog\' toe vervreemd zijn ? Namelijk, aan zondaren , die onder het Euangelium leven, niemand, hoe goddeloos en onwaardig ook, daarvan uitgezonderd ? En zal een Leeraar dit Euan- gelium aan onbekeerde en goddelooze mensehen regt verkondigen, moet hij dan niet als een gezant van den God des hemels zijne toehoorders al- vorens door de wel trachten te overtuigen van hunne ellende; om hen alzoo naar de verlossinge, die in Christus Jezus hun wordt aangeboden, begeerig te maken; en vervolgens op allerlei wijzen hen zoeken te bewe- gen tot het geloovig aangrijpen van den algenoegzamen Middelaar, inwien alle Gods beloften ja en amen zijn\'? Ja, zal een Leeraar dit Euangelium regt verkondigen, moet hij dan ook niet den ongeloovigen en ongehoorza- men verkondigen en openlijk betuigen , dat God met vlammende vure over hen wrake zal doen; en dat zij niet ontvlieden zullen, indien zij op zoo eene groote zaligheid geen acht geven ? Moet dit Euangelium der zaligheid ook niet voornamelijk aan de armen van yeeste verkondigd worden 1 Moeten deze verslagene zielen niet inzon- derheid door het voorstellen van de oneindige barmhartigheid van God , de onuitputtelijke volheid en onbepaalde bereidwilligheid van den dierbaren Mid- delaar , en de liefelijke lokslemme van het Euangelium , genoodigd, gebe- den, ja als gedwongen worden , om geloovig te komen tot dien Iieere , in wien geregtigheden en sterkten zijn, om alzoo in Hem geregtvaardigd te worden, en zich te beroemen met het gansche zaad van Isra�l ? Kan dit Euangelium aan Gods kinderen op dezelfde wijze verkondigd ** 3 wor-



		VOOR R K D E.
		XIV


		worden als aan onbeheerde en ongeloovige mensehen 1 Spreekt hel niel van zelve, dewijl zij reeds het waar geloovc bezitten, en dus aireede dcelge- nooten zijn van den Middelaar en zijne verworvene heilgoederen, dat in dezen omtrent hen een merkelijk onderscheid moet plaatse hebben ? Bij al het gezegde zoude men nog eene menigte andere redenen , alsook velerlei bewijzen uit de II. Schrift, en getuigenissen van mannen die lof hebben in het Euangelium, kunnen toebrengen; doch ik oordeele genoeg gezegd te hebben, om elk verstandig en regtzinnig lezer de noodzakclijk- heid van eene onderscheidene predikwijze te doen toestemmen. Onderlussrhen weet ik wel, dal men om eene onderscheidene predik- wijze te veroordeelen, zich van eenigc schijnredenen bedient. Ik zal de- zelve daarom, zoo kort en klaar als doenlijk is, trachten op Ie lossen. A. Men zegt, dat eene onderscheidene predikwijze strijdig is tegen de han- delwijze van de Apostelen in hunne brieven , waarin zij de gemeenten* in \'t gemeen als ware Christenen aanspreken en behandelen. Doch ik antwoorde: 1. Waarom beroept men zicli niet op de handelwijze van den grooten Apostel en Hoogepriester Jezus Christus zelve, zoo in zijne predikati�n hier op aarde, als in zijne brieven uit den hemel ? Lees vrij alle vier de Luan- gelisten, en gij zult. zien, hoe ernstig en onderscheiden dat volmaakt Hoofd en voorbeeld aller Leeraren zijnen toehoorderen in alle zijne predikati�n en gesprekken behandeld heelt. .Ia, lees ook eens zijn brief aan de gemeente van Laodicea, Openb. III. Worden alle de leden van die gemeente door Hem als ivare Christenen aangemerkt, en als zoodanige behandeld ? Hoe verre is het daar vandaan ! Schoon velen den naam, hadden dat zij leefden , Hij ver- klaarde echter , dat zij geestelijk dood waren. Ja , schoon zij meenden rijk en verrijkt te zijn, en geens dings gebrek te [hebben ; Hij verklaarde nog- tans , dat zij arm en ellendig waren , enz. Men moet geen uitvlugt maken, met te zeggen, dat de Heere Jezus een hartenkenner is, en de Leeraren niet; want het komt hier niet aan op eene kennisse van bepaalde perso- nen, maar op eene kennisse van onderscheidene personen in \'t gemeen. 2. Daar is een groot onderscheid tusschen brieven, die een Apostel of , Leeraar aan zijne godvruchtige vrienden schrijft, en tusschen predikati�n, die voor eene gemengde menigte worden uitgesproken. 3. Behalve nog, dat de gemeentens van dien tijd zeer klein, aan de Apostelen van nabij bekend waren; en verre de meesten van dezelve , door hunne kloekmoedige belijdenisse en godvruchtigen wandel in zulke ge- vaarlijke tijden, zich als ware Christenen openbaar maakten. �4. Waaruit besluit men toch, dat de Apostelen de gemeentens in \'t ge- meen , zonder uitsluitinge van iemand , als ware Christenen aangemerkt en behandeld hebben\'? Mogelijk is het, omdat zij in hunne brieven ook spre- ken tot zulke menschen, op welke de uitmuntende namen, waarmede zij die



		xvi VO�RR E 1) E.

		5. Laten wij nu eens spreken van de predikali�n der Apostelen, (want ik weet niet dat men zich beroept op de predikali�n van de Profeten on- der het Oude Testament; noch ook op de predikali�n van den grooten Propheet en oppersten Leeraar Christus. Mogelijk omdat men daarin \\vei- nig bewijzen voor eenen algemeenen prcdildrant, maar wel overvloedige en uitdrukkelijke bewijzen voor het tegendeel vinden kan) zouden die uit- muntende en getrouwe Godsgezanten niel op cenc ernstige en onderschei- dende wijze, maar integendeel op eenen algemeenen trant gepredikt, en hunne toehoorders in\'t algemeen als ware Christenen aangemerkt, len als zoodanigen behandeld hebben ? a. Althans niet als zij spraken lot ongeloovige Joden en Heidenen; de- zen hebben zij ongetwijfeld met allen ernst gepredikt de bekeeringe tot God, en het geloove inden Meere Jezus Christus. Dezen hebben zij zeker- lijk door den schrik des Ileeren zoeken te bewegen tot het geloove. Dezen hebben zij zonder tegenspraak als gezanten van Christus wege gebeden, dat zij zich met God zouden lalen verzoenen. Ik weet zeer wel, dat men zal zeggen, dat ware geene Christenen. Maar ik vrage, waren dan de onbekeerde Joden en Heidenen meerder moeite waardig als de onbekeerde Christenen"? Worden zij, die onder het Euangelium leven niet zoowel als anderen in zonden ontvangen en geboren ? Zijn zij ook geene kinderen des toorns van nature gelijk alle de andere\'? Moeten zij ook niet weder- geboren , of geregtvaardigd en geheiligd worden , zullen zij gereijligd en ge- willig zijn , om in Gods Koningrijke , de gemeente van Christus, door ge- loove en bekeeringe in te gaan ? Of hebben de Christenen dit alles minder noodig dan de Joden onder het Oude Testament ? Beslaat dan hel voor- regt der belijders van het Christendom daarin, dat de zaligheid niet al- leen voor hen allen verdiend, maar ook aan allen dadelijk toegepast is ? En waaruil zoude dit voorregt spruiten ? Omdat men gedoopt is en den blooten naam van Christenen draagt f Zeker dan mogen de Jczuitcn de arme Heidenen wel dwingen, om zich Ie laten doopen, en den naam van Christenen aan Ie nemen. Of moet het juist den naam zijn van een Gereformeerd of Protestantsch Christen \'! Kan de naam zoo veel voorregt geven? Kan hel den dooden ba- ten dat zij levenden genoemd worden ? Voorwaar, dan worden er niet weinige zalig. Dan is het onwaarachtig, dat de hemelweg een naauwe weg is , en van weinigen gevonden wordt; dan is het gedaan met de uil- en inwendige roepinge; ja met hel ganschc genadewerk van den II. Geest tot bekeeringe van menschen die onder het Christendom leven. Ik weet wel, dat men niet openlijk zal durven staande houden, dat al de zoogenaamde reglzinnige belijders ware Christenen zijn; dat ware al Ie grof gesponnen. Maar als men zoo sterk dringt om alVe de uitwendige be-



		v o o ii � i<; i) e.
		XVII


		belijders voor ware Christenen te houden, als men zoo ijvotL voor eene algemeene predikwijze, en integendeel zoo afkeei�g is van eene onder- scheidene predikwijze, waarin met allen ernst wonll aangedrongen op eene geheele veranderinge van hart en weg, door waarachtig geloove en bekeeringe ; hoe is het dan mogelijk, dat inen zich van zulke wanbegrip- pen kan vrijpleiten? Althans, indien men gelooft, dat onder de uiterlijke belijders ook onbekeerde en goddelooze menseken gevonden worden , is het dan wel naar den aard der liefde gehandeld , als men zich over zulke el- lendelingen niet ontfermt, noch arbeidt om dezelve uit het vuwr te grijpen? Laat men het getal der onbekeerde belijders en toehoorders zoo klein be- palen als men wil; laat men maar stellen, dat er onder de honderd toe- hoorders maar een onbeheerd is, en dat de overige negen en negentig alle ware Christenen zijn; zoude het dan geene onbarmhartigheid zijn, als men zoo een dwalend schaap liet verloren gaan 1 Betaamde het dan niet beter eenen getrouwen Herder, om liever de negen en negentig andere schapen te verlaten, en dat verloren schaap op te zoeken 1 Is er niet meer blijdschap in den hemel over ��nen zondaar die zich bekeert, als over negen en negentig regtvaardigen , die de bekeeringe niet noodig hebben f vergel. Luc XV : <i�7. Heeft men ook geene verkeerde bevattingen van de voorregten van het uitwendig Christendom, en van de nuttigheid vanonder het Euangelium te leven, en in Gods naam gedoopt te zijn? Dit voorregt beslaat immers niet in het dadelijk eigendom aan Christus, met zijne verdiensten en verworvene heilgoederen; of in metterdaad de Bruid en liet Wijf des Lams, en dus een kind van God te zijn ; want dan moesten de Joden onder het Oude Tes- tament (aan wien het Euangelium verkondigd, en door de bcsnijdenisse verzegeld is) dnt voorregt ook gehad hebben. Maar dit voorregt bestaat daarin , dat aan allen , die onder de zuivere verkondiging van het Euange- lium leven, de vergevinge der zonden, eeuwige qeregtigheid en zaligheid, uit loutere genade, om Christus wille aangeboden of geschonken worden; en dat deze heilgoederen aan de geloovigen , als ook aan hunne kinderen, in- dien zij dezelve niet door ongeloove en ongehoorzaamheid verwerpen , door den Doop verzegeld worden; zoodanig, dat elk, die dit Euangelium hoort, en deze aanbiedinge, als niet alleen anderen, maar ook hem in \'t bijzon- der betreffende, van ganscherharte gelooft, den Middelaar met zijne ver- diensten en heilgoederen , als een allerdierbaarst genadegeschenk van Gods Vaderlijke liefdehanden, met vertrouwen aanneemt, door dat geloove met- terdaad een eigendom van Christus, een levendig lidmaat der gemeente, de Bruid en het Wijf des Lams, en alzoo een kind van God en een erf- genaam des eeuwigen levens, wordt. Wat dunkt u, Lezer! Is dit voorregt der Christenen niet onschatbaar groot? is het niet al vrij wel, dat zulke kostelijke schatten en gaven, waar-



		VOOR li E I) E.
		XVIII


		waarbij alle de rijkdommen van Moorenland, Qp�iir en Hav�a niet ie ver- gelijken zijn, zoo goedkoop: ja voor niet, kunnen bekomen worden? Is het niet jammer, dat de arme Christenen in hunne ongegronde en zotte verbeeldinge van de dadelijke bezittinge dier heerlijke genadegoederen door eene algemeene predikwijze gestijfd, en alzoo in hel begeren, zoe- ken en aannemen van dezelve verhinderd worden ? Is dit wel anders als iemand een dierbaar geschenk Ie onthouden , en hein eene ijdele waterbel in de plaats te geven ? Ware hel niet vrij beter, dat men den toehoorder zochlc te brengen tot eene regie en grondige kennisse van zijne zonde en ellende ; dat men hem daarbij poogde te beduiden , aan de eene zijde, zijn groot voorregt boven anderen , in te mogen leven , niet alleen in \'t genot van Gods langmoe- digheid, goedertierenheid en verdraagzaamheid , maar ook, onder de be- kendmakinge en aanbiedinge van genade en zaligheid in Christus Jezus; en aan de andere zijde, het verschrikkelijk oordeel, dat hij boven an- dcren te.wachten heelt, indien hij op die groote zaligheid geen achl slaat; en dat men hem zoo, door eene verstandige, ernstige en onderscheidene gebrnikmakinge van de Wet en het Euangelium, zochte te brengen tot waarachtig geloove en bekeeringe , opdat hij alzoo niet in de verbeeldinge , maar in-der daad en waarheid, vergevinge der zonden en een erfdeel on- der alle de geheiligden ontvangen mogle\'.\' Zoo zoude men als verstandige en getrouwe Godsgezanten, navolgers zijn van den Heere Jezus Christus en zijne Apostelen; zoo zoude men rein zijn van het bloed der toehoor- ders; en met waarheid zeggen kunnen : Wij zijn Gode eencn goeden reuk Christi, in degenen die zalig worden , en in degenen die verloren gaan. Den dezen wel eencn reuk des doods Ier dood ; maar den genen eenen reuk des levens ten leven, 2 Cor. V: 15, 10. b. Maar kom aan : Als de Apostelen spraken tot zulken , die reeds door belijdenissc en doop tot het Christendom waren pvergekomen ; zouden zij dezelve allen als ware Christenen aangemerkt, en als zoodanigen behandeld hebben? Een van beide , ot alle hunne toehoorders waren oprcgle Christe- ncn , of daar waren onder dezelve ook goddeloozen en onbekeerde menschen. Het eerste zal men niet kunnen stellen : dit zoude al te zfier strijden tegen Gods Woord , en tegen de ervarenheid van alle tijden. Behalve dat de tegen- wei pinge dan ook geenc kracht zoude hebben, want waren alle de toehoor- dors oprcgle Christenen , dan moesten zij ook in zoo verre algemeen aangc- sprokeu en behandeld worden. Dus moet men dan willens of onwillens toestemmen , dat de toehoorders in de tijden der Apostelen als ware en valsche Christenen , als bekeerden en onbekeerden, zeer verre van elkander onderscheiden waren. Nu is de vrage, of de Apostelen zulks, hetzij met zekerheid, of len minste met veel waarschijnlijkheid, wisten of niet? Ik zeg-



		VOO U R E I) E. xix

		zegge, zij wisten het in \'t gemeen met zekerheid: dewijl er in do kerke van den beginne der wereld al\' altoos kflf onder liet hoorn geweest is; en het getal der uitverkorenen, en dus ook veel meer der ware geloovigen, onder de uitwendig geroepenen, altoos het kleinste is. Ja zij wisten het van sommige personen ook in \'t bijzonder, gelijk uit de brieven der Apos- telen overvloedig blijkbaar is. Dit dan vaststaande, dat de Apostelen konden en moesten weten het groot onderscheid, dat. er tusschen hunne toehoorders gevonden wierd : zoo is de vrage, of zij evenwel, tegen hun beter welen aan, alle hunne toehoorders als opregte Christenen aangemerkt, aangesproken en behandeld hebben? Wie zoude zoo dwaas zijn, dat hij zulks zoude durven vastslei- len ? Zouden zij schapen en bokken , levendigen en dooden , vrienden en vij- anden, kinderen van God en kinderen des duivels, alle eveneens aangemerkt, alle op gelijke wijze aangesproken , en alle zonder onderscheid behandeld hebben ? Zouden zulke uitmuntende en getrouwe dienstknechten van den lleere Jezus Christus, niet met innerlijke beweginge der barmhartigheid over zulke verdwaalde en rerlorengaande zielen vervuld geweest zijn ? Zou- den zij die ongelukkige toehoorders niel eens met ontfermingeaangespro- ken , met ernst gewaarschuwd, en met alle hunne vermogens gearbeid hebben, om hen door den schrik des Ileeren tot geloovc en bekeeringe te bewegen ? Men stemt immers wel toe, dat zij zulks omtrent de ongeloo- vige Joden en Heidenen betracht hebben : hoe kan men zulks dan omtrent hunne predikatien tot de onbekeerde Christenen in eenigen twijfel trekken? Zouden zij wel rein kunnen wezen van het bloed hunner toehoorderen, indien zij iets hadden achtergelaten , dat lot derzelver waarschuwinge, ont- dekkinge , overtuiginge , bekeeringe en zaligheid dienen konde ? Immers neen. En zoo meene ik dan, dat het fondament van eene algemeene pre- dikwijze ondergraven zijnde, dat gebouw noodzakelijk moet instorten. B. Men werpt ook tegen, dat eene ernstige en onderscheidene predikvtijze strijdig is legen den aard der liefde, als dewelke niet wil, dat men zijn\' naasten veroordeelt. Doch, behalve heigene op deze tegenwerpinge reeds te voren, pag. vi, gezegd is, zoo antwoorde ik: i. Heeft God, die de liefde zelve is, zoo eene predlkwijze dan ver- boden ? 2. Eischt de liefde ook , dat wij onzen evenmensen ongewaarschuwd moeten laten verloren gaan \'? Mag men wel zoo trouweloos handelen in za- ken van veel minder gewigt? Mag men wel zoo handelen omtrent eenen dwalenden osse o ezel van onzen vijand? Eischt de liefde niet integendeel, dat wij onzes naastens nut, daar wij kunnen en mogen , moeten bevor- deren ? En kan men wel grootcr liefde aan iemand bewijzen, als dat men hem als een middel in Gods hand van de dwalinge zijnes wegs bekeert, en *" 2 zoo



		xxii VOORREDE. slachte, en tale, en volke, en natie is vrijgekocht, staande aan de glazen zee met de citers Gods, Hem die op den troon zit en den Lamme deswegens de dankzegginge, en de eere, en de heerlijkheid , en de kracht, in alle eeuwigheid mogen toebrengen. Ik blijve,

		Waarheid- en deugdlievend lezer! uw heilwenschende djenaar, \'s Hage i. tan DIESBACH. den 6 Junij, 1764.

		LIJST



		xxiv LIJST DER KEURSTOFFEN. VIERDE PREDIKATIE, 40 over Prov. 1 : 28. Dan zullen zij tot Mij roepen, muur lic en tal niet, antwoorden : Zij zullen Mij vroeg zoeken, maar zij zullen Mij niet vinden. OP HET BEGINNEN DES JAARS. VIJFDE PREDIKATIE, 49 over Jer. VII: 16. Gij dan, bidt niet voor dit volk, en heft geen geschrei, noch gebed voor hen op, noch en loopt Mij niet aan; want Ik zal u niet hooren. OP DEN EERSTEN RUSTDAG NA DEN REDEDAll. ZESDE PREDIKATIE , 61 over Jer. VII: 16. Gij dan, bidt niet voor dit volk, en heft geen geschrei, noch gebed voor hen op, noch en loopt Mij niet aan; want Ik zal u niet hooren. OP DEN TWEEDEN RUSTDAG NA DEN REDEDAfi. ZEVENDE PREDIKATIE, 74 over Jer. XXV : 3. Van den dertienden Jare Josie , des Zoons simons, des Konings van Juda , tot op dezen dag toe, [dit is het drie-en-twintigste jaar) is hel woord des HE E REN tot mij geschied : en ik hebbe lot ulieden gesproken, vroeg op zijnde en sprekende, maar gij hebt niet gehoord. Gepredikt op den 23 Januarij 1718, zijnde het drie-en- twintigste jaar van des Autheurs dienst in de gemeente te Middelburg. ACI1T-



		LIJST DER KEURSTOFFEN. xxr ACHTSTE PREDIKATIE, 87 over Jes. LV : �. Zoekt den HEERE terwijl Hij te vinden is: roept Hem aan lerwijle dat Hij nabij is. OP HET AVONDMAAL. NEGENDE PREDIKATIE, 98 over Jes. LV : 6. Zoekt den HEERE terwijl Hij te vinden is : roept Hem aan ter wijle dat Hij nabij is. OP EENE DANKZEGGINGE NA HET AVONDMAAL. TIENDE PREDIKATIE, 111 over Rom. X : 1. Broeders, de toegenegenheid mijns herten, en het gebed dat Ik tot God voor Isra�l doe, is tot hare zaligheid. OP DEN EERSTEN RUSTDAG NA NIEUWJAAR. ELFDE PREDIKATIE, 124 over Psalm CXLIII: 2. En gaat niet in \'t gerigte met uwen Knecht; want niemand die leeft zal voor uw aangezigte regtveerdig zijn. OP DEN TWEEDEN RUSTDAG NA NIEUWJAAR. TWAALFDE PREDIKATIE, 137 over Psalm CXLIII : 2. En gaat niet in \'t gerigte met uwen Knecht; want niemand die leeft zal voor uw aangezigte regtveerdig zijn. DERTIENDE PREDIKATIE, 152 over Jes. LV : 7. De Godlooze verlate zijnen tueg, en de ongereglige Man zijne gedachten. OP EENE DANKZEGGINGE NA HET AVONDMAAL. VEER-



		xxvi LIJST DER KEURSTOFFEN. VEERTIENDE PREDIKATIE, iU over Jes. LV : 7. E tule hij bekccre zich tot den IIE ERE; ende tot onzen God. VIJFTIENDE PREDIKATIE, 176 over Jes. LV : 7. Zoo zal Hij hem zijner ontfermen; want Hij vergeeft menigvuldiglijk. ZESTIENDE PREDIKATIE, 189 over Hand. NV : 2(5. Menschen die luire Zielen overgegeven hebben voor den Name onzes Ilcercn Jezu Christi. OP KENE DANKZEGGING� NA HET AVONDMAAL.

		ZEVENTIENDE PREDIKATIE 202 over Openb. 1 : 7. Ziet, Hij komt met de Wolke , en alle ooge zal Hem zien, ooit dege- nen die Hem doorsteken hebben; en alle geslachten der Aarde zullen over Hem rouwe bedrijven; ja, Amen. OP HET EEItSTE AVONDMAAL IN \'T NIEUWE JAAR.

		ACHTTIENDE PREDIKATIE, 210 over Job XXXVI : 28. Wie heeft hem gesteld over zijnen Weg i* Gepredikt na eene zware ziekte van den Autheur, en het overlijden van zijnen neve Do. Marinus Smytegett, Predikant Ie Borssele. NEGEN-



		LUST DER KEURSTOFFEN. xxvn NEGENTIENDE PREDIKATIE, 280 over Psalm LXXXIX : 49. Wat Man leeft \'er die den dood niet zien zal.f OVER DE ZEKERHEID DES DOODS. TWINGTIGSTE PREDIKATIE, 240 over Gen. XXVII : 2. Ende hij zeide, ziet nu, ik ben oud geworden, ik en weet den dag mijnes doods niet OP DE ONZEKERHEID VAN DEN DAG DES DOODS. EEN EN TWINTIGSTE PREDIKATIE, 249 over Pred. XI : 3. Ende als de Boom na het Zuiden, o/ als hij na hel Noorden valt, in de plaahe daar de Boom valt, daar zal hij wezen. 01\' HET TWEEDERLEI UITEINDE , EN DESZELFS ONHERROEPELIJKHEID. TWEE EN TWINTIGSTE PREDIKATIE, 261 over 1 Tim. 1 : 10. Maar daarom is mij barmhartigheid geschied. OP HET AVONDMAAL. DRIE EN TWINTIGSTE PREDIKATIE, 271 over Jes. LV : 18. Voor eenen Doorn zal een �enneboom opgaan; voor een Distel zal een Myrtenboom opgaan. VIER EN TWINTIGSTE PREDIKATIE, . 284 over Jes. LV : 13. Ende het zal den HEEBE wezen tot eenen Name, en tot een eeuwig tc�ken , \\dat\\ niet uitqeroeid zal worden. .... ₂ _VIJF_



		xxviii LIJST DER KEURSTOFFEN. VIJF EN TWINTIGSTE PREDIKATIE, 298 over Luc. XXIII : 39, 40, 41. Ende een van de kwaaddoenders , die gehangen waren , lasterde Hem, zeg- gende, indien Gij de Christus zijl, verlost Uzeivcn en ons. Maar de an- dere antwoordende, besira/te hem , zeggende, en vreest gij ook God niet, daar gij in hetzelve oordeel zijl ? En wij doch reglveerdelijk; want ivij ontvangen straffe , weerdig hctgenc wij gedaan hebben; Maar deze heeft niets onbehoorlijks gedaan. ZES JEN TWINTIGSTE PREDIKATIE 308 over Luc. XXIII : 42. Ende Hij zeide tol Jezus , lleere , gedenkt mijner , als Gij in uw Koning- rijke snit gekomen zijn. ZEVEN EN TWINTIGSTE PREDIKATIE , 318 over Luc. XXIII : 43. Ende Jezus zeide tot hem : Voorwaar zegge Ik u , heden zult gij met Mij in hel paradijs zijn. ACHT EN TWINTIGSTE PREDIKATIE, 333 over 1 Petri 1:47. En indien gij lot eenen Vader aanroept dengenen, die zonder aanne- mingc des persoons oordeelt naar eens iegelijks werk , 200 wandelt in vreeze den tijd uwer inwoninge. NEGEN EN TWINTIGSTE PREDIKATIE, 346 over Jes. LXIV ; 5. Gij ontmoet den vrolijken en die geregtigheid doet, dengene, die uwer gedenken op uwe wegen. DERTIGSTE PREDIKATIE, 355 over Jes. LXIV : 5. *Ziet,* Gij waart verbolgen, omdat wij gezondigd hebben. EEN



		LIJST DER KE�RSTOFFEN. xxix EEN EN DERTIGSTE PREDIKATIE, 363 over Jes. LXIV : F>. In dezelve is de eeuwigheid, opdat wij behouden wierden. TWEE EN DERTIGSTE PREDIKATIE, 373 over Jes. LXIV : 6! Doch wij alle zijn als een onreine, en alle onze geregligheden zijn als een wegwerpelijk kleed; en wij alle vallen af als een blad, en onze misda- den voeren ons henen weg , als een wind. DRIE EN DERTIGSTE PREDIKATIE, 382 over Psalm L : 7. Ik God, ben uwe God. VIER EN DERTIGSTE PREDIKATIE, 392 over Psalm LXXXVII : 5. En van Sion zal gezegd worden ; die en die is daarin geboren , endeAl- lerhoogsle zelve zal ze bevestigen. VIJF EN DERTIGSTE PREDIKATIE , 40b\' \' over Gen. XVII : 1. Als nu Abram negen en negentig jaren oud was, zoo verscheen de Heere Abram, en zeide tot Item: Ik ben God de Almaglige, wandelt voor mijn aangezigte, en zijt opregt. 0I> EENE DANKZEGGINGE HA HET AVONDMAAL. ZES EN DERTIGSTE PREDIKATIE, 421 over Psalm GXIX : 120. Het hair mijnes vleesches is te berge gerezen van verschrikkinge voor U, en ik hebbe gevreesd voor uwe oordeelen. OP EEN BIDDAG. " 3 ZE-



		xxx LIJST DER KEURSTOFFEN. ZEVEN EN DERTIGSTE PREDIKATIE, 435 over Psalm CIY : 3. Die op de Vleugelen des Witids wandelt. OP EEN VERSCHRIKLIJKEN STORMWIND. ACHT EN DERTIGSTE PREDIKATIE , 445 over 2 Chron. XXX : 8. Gevet den HEERE de hand , en kornet tot zijn Heiligdom, hetwelke Hij geheiligd heeft tot in eeuwigheid. OP HET AVONDMAAL. NEGEN EN DERTIGSTE PREDIKATIE, 456 over Joh. VI : 37. Al wat Mij de Vader geeft, zal tot Mij komen. OP EENE DANKZEGGINGE NA HET AVONDMAAL. VEERTIGSTE PREDIKATIE, 467 over Joh. VI : 37. En die tot Mij komt, zal Ik geenszins uitwerpen. EEN EN VEERTIGSTE PREDIKATIE, 476 over 4 Joh. i : 9. Indien wij onze zonden belijden, Hij is getrouw en regtveerdig dat Hij ons de zonden vergeve, en ons reinige van alle ongeregtigheid. OP EENE VOORBEREIDINGE VOOR HET ANONDMAAL. TWEE EN VEERTIGSTE PREDIKATIE, 488 over Hehr. XI : 10. Want hij verwachtede de Stad die fondamenten heeft, welker Konste- naar en Bouwmeester God is. OP NIEUWE JAAR. DRIE



		xxxn LIJS DER KEURSTOFFEN. ACHT EN VEERTIGSTE PREDIKATIE, 583 over Matth. VI : 19. Vergadert u geen schallen op der aarden , daar ze de motie en de roest verderft, en daar de dieven doorgraven en stelen, 01\' DE KERMIS. NEGEN EN VEERTIGSTE PREDIKATIE, 598 over Matth. VI : 20 Maar vergadert u schatten in den hemel, daar ze noch motte noch roest en verder/t, en daar de dieven niet en doorgraven noch en stelen. OP DE KERMIS.

		VIJFTIGSTE PREDIKATIE, 618 over Matth. VI : 21. Want waar uwen schat is, daar zal ook uw harte zijn.

		EER-





		EERSTE PREDIKATIE, OVER Z A O H. I : 3 Daarom zegt tot hen, alzoo zeit de HE E RE der Heirscharen, keert weder tot Mij, spreekt de HE ERE der Heirscharen, 200 zal Ik weder tot ulieden keer en, spreekt de HEERE der Heirscharen. OP EENEN BIDDAG. 3©jj IB3BH/Pred. IX: 18, De wijsheid is beter dau de krijgswapenen; maar een eenig zondaar verderft veel goeds. <�n Prov. XIII: 21, Het kwaad zal de zondaars vervolgen, <©e iuftttie jit acljter be jonbe. %\\$ iemanb geftolen of gemoord heeft / �e juftitie jtt er acljter. t©e zonde ig �e motte in �e kussens van den staat. 3&e zonde 10 een gat in �e finantie van republieken en koningrijken, bie geljeele teuublielien en ftoningrtj» ften �oo^&oort. ©e zonde ig �e roest en �e vlekke in \'t zwaard van de justitie. ��e zouden 51)11 inwateringen en spleten in �e groote en kleine huizen, Amos VI: 11. Hagg. 1:6, �aa? fp^ee�tt $o� 300. ©e zonde neemt tucg �e verzadiginge van uw eten, �e warmte uit uwe kleederen, ^g neemt �en zegen uit alles taeg. ��an een eenig zondaar beel goe�g? &e�e;ben/ toat l�an ban een geheel land ue�o:ucu too^ben/ baar zoo veel duizende zondaars in jrjn ? bie bej- �ejlien een gangcl) lan� / al liet goe�e bat et tn t�. Zegget den regt- vaardige, het zal hem wel gaan; maar wee den goddelooze, het zal bem kwalijk gaan, nolgen� Jes. III: 10, n. ©e zonde verderft alles. 3P>ooj be zonde Hebben tbi) geen paradijs van verkwikkinge te tnacljten. ©e zondezet eene gcfteele tnerelb on�e? toa» tej. ®e zonde �eeb vuurvlokken in Sodom ballen/ gelift alji be fneentti\' 55 bloft>



		2 , I. PREDIKATIE, blofifien 6tj onp ballen. ��e zonde beeb oan<gcf) Egypte bejbo^ben 3ijn. T&e zonde maai�t bat te�j 300 ecu klaagpropheet yeuuen/bie met gefcyrei uitroept: Ziet! of er wel eene smarte zij als deze onze sroarte, Klaagl. 1:12. Dit alles is ons overgekomen om onzer zonden wille. %\\ fiun ooeb yabben 3e bcjbojben. i\'ob seibe: \'t ip urne fcftulb/ gij f)cbt Xyet niemanb te totj* ten/alp u^elben/ Jer. IV: 11, \'t Is uwe boosheid dat het zoo bitter is, dat het tot aan uw harte gaat. �Doo? iibJC zonden Ijeut Qtj u ban JB� afgebeeld. Urne zonden sullen u ftaptijben/ en yet 500 Bitte? maften/ bat OU Off" raab �ieet. ©00,: ubie zouden, jegt 60b/ btoingt oe .�if�rj om u te ftaptijbrn/baa? 3ft anbejp Qeen bejinaaft in ftefi�e/al3ao min alp een man, bic Ijarb moet yaubelcn tegen 3Jjne vrouwe, Dmbat 5e ycm beslaat; aljuo min aip een vader, bie ftarb moet Ijanbelen tcflen 3tjn toebcpfpannig kind. gfi sou�e ulpe 3ijn / segr 60b / alp 3[ft u mogt tuelbocn. 3ft Ben niet blijbe alp 3jl\'t u moet flaan. SDft fietuige 11/ bat 9ift off» lupt nodj be^maaft ftc�&e in u uit te toeijcn. Ezech. XXXIII: 11. <l3eltjfi alp nu be zonde allep verderft, be godzaligheid en godvruchtig- heid bie herstelt �nc�r alle?. %l map \'t 1100 300 bejre bejloopen/ al mijt niematib raab/al fcap\'t biatcj tot aan be lippen offiampn/ 30obat mg" in ofbaa: taaren ban in een oogenfelift te be?5inften/ alp yet bolft 3ielj bekeert en berouw yeeft obe? yet fttaaab / in ��n oogen&lift ftan <�>ob rebbingc geben; nooit 31311 be �aften 300 bejre bej�oopen in een Ianb/ bat men behoeft op malftanbercn te 3ten / geltjft alp Jozephs broeders beben/Gen. XLlI:i. ©aa^ Ijabben bie ftinberen grooten gongc?/be ba- be? bie ftomt/cn seibe biat yti geF)oo?b yabbe: daar is koren in Egypte, 3jjt �� / oaat er naar toe. .©ooit ip \'t 300 be?re bejlaopen/ bat taij yet moeten opgeben; maa? ��ne zake ip er te boen/ en niet mee?/ ban Bult o� fjaapt yrt jjarte en be gulpe <!Fobp binben. ��>at fp \'t boor eene 3afte ? ljet ip eene redelijke 3afte/ eene noodige 3afte/ eene nuttige 3afte/ bic tot ubie cere/aan3ien en lof ip. J�aen 3onbe peggen/ tot 300 eene billtjfte 3afie 3ou�e men ofnafiftel�ft te brenoen 3fln. flDat ip bat boor eene jafie/3Ult OU JfflOf"\' ^" \'P �fe 3afte/bie o� binbt inben tektst, �ie mij u boojgeIe3en hebben: Keert tot den Heere weder, zoo zal Hij tot u wederkeeren. Jif�oet 36 u baar toe bctargen/ 3egt <#ob? 4?tj 3Ult yet on�c^binben. Sjn be oeljrele luerclb ip bat 30a ofoaan; bat i§ geen fabel nory ijdel woord; baar Kunt o� fraat op maften. SBcfj! mooten huj onDe? <�obp 3eoen tcgenbioorbio aan ulieben 3511/ tjetgene be ftnecy- ren ban Naiiman aan ycm hiaren. ^ij luilbc niet boen bat be^ropgeet aan Ijem belapt fjab�c/ en baarom srjue ftnecf\|teii omrino�en alp \'t tnare 3tjne lioetfe/ 31J hou�en l)cm ftaanbe/a Kon. V113. 2tj sciben/ big 3tjn nu aan be 2Go?bane/ (\'t map tot aan �et uiterfre alp geftomen/ 300 lange Dabben 31J geluacht en gestegen) mijn babe?/ taeet ge toel/ toat �e $>ropljeer 0f3egb Ijffft? Wasch u, en gij zult rein worden. Ir^a� yt) u



		OVER ZACH. 1:3. 3

		u een kostelijk medicament Belast/ joubt gij het niet gedaan fieBBen? nu 3pgt hij maa?/wasch u, en gij zult rein worden, ©e ftnechten obe?- reben Ijuniien Cjeere/ en fj� onberbanb de uituie?Hinge. ®eliefbc toeljocu�ejf�/ mogt ift ban &o�§ toege 300 beel genieten/ bat ift Bij u ingang bond; mijne lieue lanbgenooten en Du?ger�/ Ija��e 43o� eene g?oote jatte ban u jje�njcftt/en u eene gjoote fcfjattinge boen ge�\' ben/30iibt gij het niet gebaau heBBen? Ma ftomt �ob alleen vriend, En $ij* eijcht 311IR eene ligte salie. ©olB/ ?egt $i)/ milt gij niet toe» bejomftomen naa? mijn hui?? i©ilt gij niet tot <�t�ij toebc?Heeren ? Als gij tot Mij wederkeert, zoo zal Ik tot u wederkeeren. ^ij Naaraan beeb Bet b?ticftt. %c�}l (jabbe bit taoo?b bat gebolg! fyet nolft/baar bit hier tegen gefpjoften uiojbt/ ha�be geen een of twee jaa? Buiten Ijun lanb gemeegt/ maaj al brij lange?. tyct hab met hen niet maar gemee^t ge- lijft al^ met Nebncadnezar, bie zeven jaren Bij be Beften be?froten bje?b; maa? bit bolft �jabbc zevenmaal tien jaren uit Ijun lanb gebKCgt/ Dan. IX. <#� ftnnt eenjS benftcn/ hoe bat het er geftelb taa^. �t�illen mij het u eenp boen 3ien/hoe het met (jen geftelb tua�? Ezech. XXXVII, tuojbt be j�?opljeet geleib in \'t ge3igte uan eene valleije met dorre doodsbeen- deren; gij 3oubt seggen/ baar i� nooit leben in getoee$t. SSij Ijabben geene gebaante: 31J lagen baa? beschimmeld/ gelijH een beel berftjooibe Beenberen. Sommigen maren in \'t Persiaansche rijk, anberen in Babel, anberen in Egypte, anberen tot in \'t uiterste van Babels rijk; baar fch?eeumbcn 3e in ben LXXIV Psalm: %d) $ob! tnij 3ien niet een tee- ftentje ban rebbinge! baa? i� geen Propheet noch Predikant, 3oab?aebig ma� ht e? gejtelb; 33 hoo?den niet ��ne p?ebtfiatte/ en 31J ha�ben 3ul« ften honge? om te huoren. i©at boet $ob? %c\\}\\* bie ma^ 300 goede?» tieren/ ii^rj 3onb h»» een paa? �?op{jeten/ 300 gocb al� 3?) e? ooit geha� fiabden. @�mee maanben Boor be^en Zacharia 3011b iJ5od Ij»» Hagga�, en ttoee maanben na Hagga� 5011b 4&od Ijun desen propheet; \'t maren een paa? troubie goebe ^ebiftanten. ©it geben?de \'al� Darius in Persi� fto- ning taa^/\'t toag be zoon ban Ahasueros, Ezra VI. 3In benaaumdhefd be? tijben ft?egcn ^tj 3ulftcn goed hart tot hen/Ezra VI, ban be?� 1-12. Cn Ezra^V 3achten 3e hen te jtuiten. Wit goebe Darius hab in 3tjn harte 3Ulfien ind?uft ban beu $od Stfsra�lg: hij 3cide/dat alle 3tjne lanbge- nooten op bat bolft letten 3ouben/ bat 3ij hen niet soutien be?hinderen/ 30obat bat boift h"» gang niet 3oubc gunnen gaan/ maar bat 5c hun mogten behulpig 3�«- Rebben 3e mat schapen en runderen ban boen/ geeft het hun/ 3eide hjj. Cn tegen bat Uoili 3eibe Ijij: 300 er iemand ip/die u belet/ men zal een hout uit zijn huis nemen, en hem daaraau hangen, en zijn huis zal tot een drekhoop gemaakt worden. UDat heeft <@ob het ha?te ban ftouiugen in 3jjne hand! i©ie 3oude dat denhen ban een\' Persiaanscben vorst? ja/meet gij mei roaa?cun bat ift bat boe/3egt au h�?



		I. PREDIKATIE,
		4


		�jfj? ombat gij soubt Sibben boor ben ftonfng/ 3tjne ftfnberen en jfjn gef�acrjte. «il&oeten on;e overheden niet bcfcfjaamb ftaan 5 Soubt gij er bat tael in binben ? <�i) ftunt ljer le3en Ezra VI: i�12. <©ob be �^eere sont bejen Zacharia tot hen/ fiom/ mijn brienb/ mijn ftnpc&t/ scgc C\|tj: I. <E>oe een«5 EEne boodschap. &ij (jebt be boobfc�jap in ong uej^/en bie i$: Zeg dat ze weerom tot Mij komen. II. 4�ee\|\' $b reden, ttiaajom bat %h u bie boobfc�jap late boen/in \'t sbe ue?�. <©aajom: omdat God vertoornd is. III. �eg tjun/bat 3!ft 300 benoornb niEt ben/of bat 3ift nog tael naat (jen jien taii/ als 3e maa? tot JlSij toillen ftomen/ ban ?al 9Jft tot fjen bomrn. �gij beboeben niEt tE ;eggen: zoo God venstereu in den hemel maakte, geljijft bie hoofdman 3eibe/ 1 Kon. VII: a. Gij zult het met uwe oogen zien, jci�e be propheet tot bem/maar daar niet van eten. IV. ©?uft bat driemaal op Ijun (jane. goo 31J naat be eerste en tweede maal niet jjooreiv iaat (jet ban be derde maal 3tjn. Seg (jet bun drie- maal, bat be HEEKE der beirscharen bat 3egt / opbat (jet 300 ingang in hun geinocb mag binben. ©at 31J11 0113e vier stukken, (O^oe be boodschap, fp^eeft 3e eenj? aan/ en in utoe boobfcftap/ 3cg/ dat ze tot mij wederkomen, (a) <©eef 3e reden: Steg/bat %\\ 3oobe?too?ubop hunne babergi ben. (3) ^oo 31J intuilligen/ 3eg 3e ban bat goede toe/dat Ik tot haar wederkeeren zal. (4) %e% (jet op Ijun genioeb: 3eg/bat %i\\ het u driemaal belast hebbe. jjpan ti een tueinig in. �t�ij 3ul(en be twee eerste bingen tegenwoordig bejtjanbelen/ rn/ al�\' \'t ®ob belieft/ be twee laatsten in eene volgeode predikatie. I. Wat Ijet eerste aangaat: Zacharia, gij 3jjt mijn Propheet, 3egt<�5ob; hiertoe Ijebbe 3jft u be?taeftt/boe een� Eene boodschap tot bit �olft/ grj moet bit bolft eeng taat 3eggen/ taeep een<� trouw, hanbelt utoe Ianb- genooten eenj? trouto/ toecg een� kloekmoedig, tneep niet bejflagen boo^ Ijunne aange3igten : �ft (jebbe niet gaarne een vreesachtig Jproptjeet/bie taat plooit of fcljiftt naa? ben 3111 ban \'t bolft; ja/ taecjSeen�couragieus, (jan�el 3e niet koel, maar ahj mEt Eene brandende en gloeijende borst, toon bat Ik u gezonden hebb�. Woe Ijet aanhoudend. 3ift hebbe u ten &}a* ptjete geftelb; gjft Ijebbe niet ge3cgb/bat ge in het verborgene pjopjjete» ren 30ube. Arresteer ze boo? utoe prebiliatie/ (joub aan/ ttjbig en ontij» big/geef Ijet niet op. 2egt ge: {fjeere/ bij wien moet ift gaan? Overal. Seg liet elk in zijn rang. Srg (jet hun/ gelijft al^ men tegen ieman� fp^eelu/ boe (jet familiaar en gemeenzaam, bat be aUejlntj^ften en ooft be botften (jet batten bunnen. <�ecf elk zijn bescheiden deel. ^tel 3e eene safte boo^/ en fta baarop/ en bie 3a! alle 3aften in 3fch fluiten/ bat ip: Keert tot God weder, <�>m 11 bat wederkocron tot God itlaa? te boen 31C11/ 300 gullen taij u eerst,



		OVER ZACII. 1:3. 5 eerst, eenige geestelijke prenten boo2bragen / toaarop bit wederkeeren 3iet. (Cm tweede 3iillen tarj toonen/taaarin bit wederkeeren fieftaat. Eerst, goo moet ge u be<:6rclben in utocn qeept een\' man b�e 3ijne lieve vrouwe, tacgen� tjare misbaagingc/ te? beure uitgezet Qreft/ en nog iemanb naar fiaa? toe;enbt/en ;egt: al 31\'jt gij onrrouta aan <i&o� en mij gebiecht/ mijne lirfite torienbinne/ keer toe�r tot mij/ rn fff 3a! u aannemen. Jer. III: 1, a, baaj neemt $ob btep2ente: Men zegt, zoo een man zijne huisvrouwe verlaat, en zij gaat van hem, en wordt eens anderen mans, zal hij ook tot haar nog wederkeeren? en zoude datzelve land niet grootelijks ontheiligd worden ? Gij nu hebt met vele boeleerders gehoereerd: keert nogtans weder tot Mij, spreekt de HEERE. 25ie ooft Jer. III: 10. SCcfi! mijne broutae/boet utoe fioererije en utoe obe2fpeelberije toeg/ en 3tft 3a! u aannemen/ 3egt <#ob/ Hoz. II. Ten tweede. Soo moet ge u ue?6eelben een\' lieven vader en moeder, op fiunne knie�n boor ftun kind ballenbe/ bat nog maat toeinige trappen ban gun IjuijS i$/ om te gaan btaa!en/en bie ftet ftinb Dibben bat fiet joube toebejfteerm; gelijk be baber ban bien verloren Zone, Luc. XV. 2^oo boet <#ob: bie 3egt/gij 3ijt toef mijne kinberen niet mee?; maar/ keert weder tot Mij, en Ik zal uwe afkeeringe genezen, Jer. 111:22. Ten derde. U^et f$ be p^ente ban eenen goebe leidsman, bie iemanb geleid Ijeeft; maa? baa? komen onbejtoeg verleiders, bie bat fcfjepfeltje aftrekken ban 31]tien troutoen leibgman; be leib^man gaat toeg; baarop raakt bat fefteufeftje aan \'tbtaalen; einbe�ijk/be troutae leib^man bat 3ienbe/ bie roept: Keer weder, keer weder. Jer. VI: 16, Zoo zei* de HEERE: staat op de wegen, en vraagt naar de oude paden. Ten vierde. %t igf be pjente ban een\' doodkranke; gij meent/ bat 9b 300 roei i§: fjtj tnerpt alle be reinetten toeg; et/ 3egt be boftter/ boet bat niet/ gebruiftt ftet tnibbel/ of tiet ge3egenb taag. ©at 3ijn nu be prenten. 4i5aa? toat i$ be zake in \'t wederkeeren? i©aa2in fieftaat fiet? �©ij 3tillen in alle bie p?enten moeten Bhjben/ ban een kind, vrouwe, dwalende, bt�perate zieke; abjbie toeberfteeren/ 3\|j laten en 39 doen toat; bat t� eenboubig. ^ommige Jprebiftanten taillen toat geiee?b� in bat taoo2b Brengen; 30 3ijn niet geleerb/ bat fioe ftlaarber en eenboubiger iet� ge3egb toorbt/ fioe Beter. Ik 3egge bit niet / om mg en tntjn^ gelijken te beseffen; maar Bet Waozh 3elbe i§ 30a klaar/ en 300 eenboubig/ bat 3egt/ bat bat wederkeeren gefeftiebt: Eerst. ©002 dadelijk en hartelijk af te keeren van den kwaden weg. J�iemanb 3a! 3e er op Ijouben; 3$ 3ullcn er om geene in3igten/of om eenig ftfiepfel op fil�beti / al taa� \'t Run babe? of moeber / bie 3e et op houben tailben/3tj 30itben niet kunnen. Ten tweede. �Dat wederkeeren geeft te Rennen hartelijk en dadelijk op % 3 den