|
W&Q-
|
|||||||||||||||
|
cS&
|
|||||||||||||||
|
i^
|
|||||||||||||||
|
^«Mö"**^
|
|||||||||||||||
|
VT^l
|
|||||||||||||||
|
f**®.
|
|||||||||||||||
|
^
|
|||||||||
|
YAM [ó
|
|||||||||
|
\'
|
|||||||||
|
AA. qu.
|
|||||||||
|
\\
|
|||||||||||||||||||||
|
BIBLIOTHEEK UNIVERSITEIT UTRECHT
|
|||||
|
A06000031470507B
|
|||||
|
3147 050 7
|
|||||
|
O
|
/s
|
|||||||||||||
|
? \'
|
||||||||||||||
|
i
|
||||||||||||||
|
— 1
|
||||||||||||||
|
SINT LUCAS GILDE te HAARLEM
IN
1631. |
||||||||||||||
|
(Medegedeeld door den Adj.-Archivaris van Haarlem C. J. Gonnist.)
c broederschap der Schilders te Haarlem, had in
den aanvang der zeventiende eeuw den weg inge- slagen, dien zij door hare andere Hollandsche kunst genootcn betreden zag. Het was nog zoovele jaren niet geleden, dat het penceel vooral in dienst had gestaan der bijbclsche- en kerkelijke historie of van tijd tot tijd zijne hulp leende tot vergoding van helden en episoden der fabellecr, eenc richting der kunst welke te dier tijde in Italië sterk aan de orde was en door de Schilders die het zuiden bczoch- ten, naar huis werd medegebracht. Maerten Van Hf.emskerck onder de Haarlemmers, laat ons vrij
goed opmerken, wat hij in Rome had zien verkondigen en leeren, maar hij is ook zoo wat de laatste, die zijne heiligen of kerkelijke personen in eene klassieke omgeving te voorschijn brengt. Na hem 1
|
||||||||||||||
|
_ 2 —
|
|||||
|
maakte men zich los van die traditiën en zocht ecne eigen, bovenal
eene vaderlandschc kunst. Zich afwendende van het ideale, ten minste zoo weinig mogelijk zich bekommerende met bovenaardsche verzuchtin- gen, even weinig dwepende of even krachtig brekende met de grieksch-romeinsche herlevingsrichting, sloeg men de blikken van den hemel naar de aarde en riep het, van de zuiderzon vermoeid en naar verkwikking smachtend oog, terug naar de groene velden van het polderland. Van de bouwvallen der Komeinsche paleizen en de in puin zakkende zegebogen der overwinnaars, keerde men zich naar de hecht onderhouden raadhuizen der vaderlandschc steden, van de Madonna\'s en heiligen naar de Regenten in hunne vroedschapkamers of naar de keurmeesters der lakenen in hun staalhof. Van het boven- aardsche tot het gewone en alledaagsche, dat was wel een stoute stap\', daar in het Zuiden werd het beproefd oin vormen te geven aan geheimenissen, nooit door iemand aanschouwd en de zinnen en ge- dachten te brengen, daar waar alleen de fantaisie toegang had. Een streven, dat al naarmate der verbeeldingskracht van den kunstenaar, bij oneindige .schakeeringen, glorierijke overwinningen kon bezorgen, maar ook jammerlijke nederlagen kon ten gevolge hebben. En nu ging men hier in het Noorden, op het ingedijkte moeras-
land aan de zee, den ouden weg verlaten en een nieuwe kunst zoe- kcn. Was hier zooveel te zien, dat de moeite waard was om te worden geschilderd? De korporaalschappen der schutterijen, de ovcr- liedcn der gilden, wie zag ze niet dagelijks rondom zich ? Wie molens of weteringen wilde aanschouwen, behoefde immers slechts de stads- poort uit te gaan: wie galjoenen of schepen begeerde, kon op het IJ of in den Amstel, op de rivieren en in de binnenvaarten zijn oog naar hartelust verzadigen; wie zijn vermaak stelde in buurkermissen kon zich den gansenen zomer door, op het land met de huislicdeu |
|||||
|
c
|
||||||
|
— 3 —
|
||||||
|
vermeien; paardenmarkten vond men overal en aan ruitergevechten
was geen gebrek in een land dat sedert tientallen van jaren in ooi- log was. De keus was dus moeilijk, hoe groot de verscheidenheid der
onderwerpen, maar dan van zeer gewonen aard, ook wezen mocht. Maar de Schilderschool wilde breken met de overleveringen van een tijdvak dat men voor goed afgesloten hield. Om de gesehiedenis ter hand te nemen, kwam slecht overeen met de leer eener kunst die een nieuwen weg ging zoeken, daargelaten nog het feit, dat in Hol- land de kleuren op het palet, nimmer bij voorkeur of in hoofdzaak voor de historie zijn bestemd geweest en dat veld zooveel mogelijk aan de etsnaald is vrijgelaten. Er bleef dus niet veel anders over, dan zich te wenden, tot
hetgeen men rondom zich zag\', het gewone hollandsche landschap, met zijne weiden en duinen en stroomen, de vrome en vroede poor- ters in beeld te brengen; een weinig verheven, ja, maar een onuit- puttelijk onderwerp, dat voor de eerste eeuwen afwisseling genoeg aanbood en zoolang het niet aan Schilders mangelde, niet ten einde zou komen voor de laatste Vendrig der Schutterij, de laatste over- man der gilden zou zijn ten grave gebracht. En daar bestond in Haarlem ter zeventiende eeuwe niet veel vrees
voor, want lang was de rij der Schutters en Regenten, die nog ston- den te wachten om voor hun portret te poseeren en mocht Krans Hals ook schilderen zooveel hij kon, hadden Frans Pietersz. GREB- BER en CORNELIS EngELSZEN VERSPRONCK reeds tal van gebaarde en baardelooze hoplieden der loffelijke Schutterij op het doek ge- bracht, Joannes Veuspronck en PlETER Ki.aesz. Soutman moesten zich gereed maken, om de met ongeduld bevangen Schutters te pen- ceelen, die, met de minder voortvarende en meer tot talmen neigende |
||||||
|
— 4 —
|
|||||
|
Gasthuisregenten en Spinhuisvaders, hunne beeldtenis op het doek
wenschten te aanschouwen. Mocht nu het portrct-eischend poortrental groot wezen, de broe-
derschap der Schilders ging er tegen opwassen, en er ligt weinig overdrijving in, wanneer we de stad Haarlem tegen de helft der ze- ventiende eeuw bij ééne groote schilderkamer vergelijken. Geheele huisgezinnen beoefenden de kunst. Wie F"rans Hals noemt, denkt ook aan zijn broeder Dirck Hals en heeft zijne zonen Harman, Nicolaes, Reynier en Hendrik Hals voor den geest. Frans Pietersz. Grebber met zijne kinderen Pieter Fransz. en Maria Grebber en zijn naamvoerders Mouris Jansz. , Aelbert en Frkdrik Grebber bloeiden in den tijd waarvan we spreken. De naam WOU- WRRMAN behoeft slechts genoemd te worden, om te herinneren hoe PHILIPS met zijn broeders Pieter en Jan den Schildersaanleg erfelijk medebrachten van hun vader Pauwels Joosten Wouwerman. Sai.o- mon de Brav, met zijne zonen Jan, Jacob, Dirk en Josephus. en zijn oomzegger Albert De Bray, de kunstkweekende broeders Adriaen en Isaac Van Ostade, Salomon met zijn zoon Jacob Van Ruysdael zijn bij ieder bekend. Dit zijn nu nog maar de voornaam- sten, doch wanneer we de op zich-zelven arbeidende kunstenaars gingen opnoemen zouden we vooreerst niet ten einde komen. Pieter De Moi.ijn, Gaeif Meynderts Fabricius, Hendrik Gerrits Pot, Pieter Jans Bagijn, Judith Leyster, Pieter Saenredam, Frede- rik en Cornelis Vroom, Willem Heda, Guiljaem Polydanus, Gerrit Claesz. Blkeker, Frans De Hulst, Wouter Knijk, Barth. Molenaer, Thomas Wijck, met eene menigte anderen, hooren in dien tijd thuis. Bij den omvang, die de broederschap door het toetreden van
zoovele leden kreeg, maar vooral door de beteekenis en het gewicht |
|||||
|
— 5 —
|
|||||
|
van zulk een edel en breed vertakt bedrijf als de kunst, werd het
meer en meer noodig de keuren, de grondwet van den gilde, te herzien, aan te vullen en uit te breiden. In 1514 en 1590 waren reeds keuren uitgevaardigd, maar moge ook destijds de Schilderkunst met goed gevolg te Haarlem beoefend zijn, nhnmer had men toen gedroomd van de vlucht, die zij nu stond te nemen. Nieuwe tijden, nieuwe wetten dus. Het is op die lang verholen gebleven keur van het St. Lucasgild,
dat in de volgende bladzijden de aandacht gevestigd wordt. Dit stuk was voor weinig jaren, in 1870, toen Dr. A. Van der WILLIGEN zijn boek Les Artistes de Harlem in het licht zond, hem nog onbe- kend, gelijk hij het op blz. 5 uitdrukkelijk vermeldt en zelfs als niet bestaande aanduidt. Daarin echter vergiste zich de geleerde schrijver, want niet lang daarna, in 1873, werd op de verkooping der boe- kerij van wijlen Mr. J. Van Dam van Noordeloos te Rotterdam, te koop aangeboden bet Wapenboek van St. Lucasgilde te Haarlem , dat in eigendom is overgegaan aan het Archief dier stad. Dit register, getiteld »St. Lucas-Gilden Wapening en Lijck-Sieraten A°. 1635" be- vat allereerst de 18 blazoenen van de 14 ambachten of bedrijven, welke onder het gild behoorden en afbeeldingen van de lijkkleeden, waarmede de gildebroeders, naar gelang van han kunst of beroep, werden begraven (hoogst waarschijnlijk door Salomon De Bray) in kleuren geteekend. Verder de, eigenhandig door Salomon De BRAY geschreven, straks af te drukken stukken, met de eigenhandige naam- teekeningen van Deken, Vinders en gemachtigden. Het boek heeft vroeger tot de gildepapieren behoord, maar is door Jacobus Konino omstreeks 1816 gebruikt voor zijne bekroonde verhandeling: »Over den oorsprong enz. der boekdrukkunst", in zijne boekerij gebleven en |
|||||
|
— 6 —
|
|||||
|
daaruit (1833) overgegaan in bezit van den Heer Van Dam van
Nuokdei.oos. (Zie Catal. handschr. Jac. Koning bl. 10 N. 62.) Ge- lukkig dat het nu weder zijne oude plaats inneemt naast de andere gildeboeken van St. Lucas. In die aanstonds volgende keur, zal men veel bevestigd zien,
wat Dr. Van DER Willigen nog maar bij gissing kon vermelden. Sommige zaken echter treden in een ander licht, dan waarin ze tot nu toe waren beschouwd. Zoo hield men het er voor, dat de tafc- reelen waarmede de vergaderkamer was versierd, te danken waren aan de goedwilligheid der Schilders, maar reeds in art. 3 zal men zien, dat de toetredende gildebroeders tot het schenken van een kunststuk hunner hand verplicht waren, ja zelfs, dat met angstvallig- heid de maat wordt opgegeven van de schilderij, de geëtste plaat, het geschilderde glasperk, het gesnelen of gehouwen beeld enz. enz. welke als «blijde inkomste" moesten aangeboden worden. Dat de nieuwe organisatie den bloei der kunst niet aan banden
legde of belemmerde, maar het welvaren der broederschap naar wensch heeft bevorderd is vrij goed bekend en blijkt duidelijk uit de naamlijsten van dien tijd. Het kan bovendien afgeleid worden uit deze omstandigheid, dat het in omvang en beteekenis toenemend gild in 1636 een eigen vergaderplaats heeft bekomen in het I\'rincen- hof boven het broodwegerskantoor, waarheen alle reeds verworven schilderijen, beelden en voorwerpen van kunst werden overgebracht en waar bij de eerste vergadering den 7 Juli 1637 het volgende in het notulenboek werd opgeteekend: De heere deecken Mr. Florens van Dijcic, uytnemendt schil-
der, (heeft) tot een eerste gifte aan den gemene Gilde, en tot sier- ïaedt van deesen kamer, ter kamere vereerdt een principael gegooten Troonie (borstbeeld) op het leeven, gedaen bij den heerlijcken e» |
|||||
|
— 7 —
|
|||||
|
alder beroemsten Miciiael Angelo Bonaroti , sijndc deselve bij den
heer deecken van DlJCK mede uyt Italien \'t huys gebracht. Na deze lange voorafspraak, doen wij hier de stukken volgen:
Aen den E. Heeren Burgermeesteren der
stadt Haerlem. Verthoonen revercntlijcken den Deecken Vinders ende voornaem- ste Gildebrocderen van St. Lucas (ofte Schilders) gilde binnen deeser stadt, hoe dat sij supplianten bevinden dat van over langer handt soo deur onachtsaemheyt en versloffen der vooryghe overhoofden en regen- ten des selvyghen gildts, als weerspalticheyt van sommyghe aenbe- hoortyge Leedematen van dien, het selvyghe Gilde tot sulcken verval ghekoomen te sijrJ datte ordonnantie hier voortijden bij den E. Heeren Hurgermeesteren deeser stadt tot sustentatie vant selve Gildt gemaeckt, ghenoechsacm insouffisant bevonden weit, omme een ijder lottct selve Gildt specteerendc te inooghen constringheeren totte aenhoudingh van de selve Gilde. Ende alsoo hen supplianten voois. Gilde wel het oudste ende voorbarighste gilde deeser Stadt van over veele jaren altoos es gheweest, jae sulckx dat sij supplianten achte 1 dat om des selffs achtbaerheyts halven, alle verval van dien in alle inooghclijck- heyt behoort ge .veert ende alle tgheene daertoe eenichsints oorsaeckc soude moogen gheeven, ghedempt te weiden deur bequame ende klare ordre bij UE. vuyt auctoriteyt UE. competerende daer toe ghcstatu- eert, ende alsoo sij supplianten de beste kennisse ende weetenschappe hebben, waer wt henluyder disordre is ontstaende Soo hebben sij supplianten metten anderen geraemt ende in geschrifte ghestelt (vol- gens Uwer E. ordre hun in Aprillis 1630 ghegheeven) alsulcke artycu- len ende ordonnantién als sij luyden achten en bevonden hebben hen seer nootsaeckelijck tot onderhoudt van heurluyder voois. Gildt te |
|||||
|
— 8 —
|
|||||||
|
sijn, hebbende in de selve waerghenomen en gheobserveert soo vecle
de teegenwoordyghe tijt gheleegentheyt der saecken lijden mochten, alle poincten en artycule van hunne oude keure ende ordonnantiën naer dewelcken sij hen tot nu toe hebben gereguleert, Oversulcx keeren sij supplianten hen luyden tot UE. eerbiedelijcken versouckende dat UE. ghelieven de voors. ordonnantie ende nieuwe artyculen te visiteeren ende dien volgende deselve vuyt UE. autoryteyt of ende tot maintinement van \'t voors. Gilde te statueuren ende bevestyghen, Twelck doende etc.
Putter de Moi.ijn
Outgbrt Ariss. Akersloot
Willem Claess. Heda
Sa. de Bray 1632 ,\'„
C. Corneliss, Schilder.
CORNELIS CLAESZOON. VAN WlERINUE
F. VAN DlJCK IsAACK HAUNCK out vinder. |
|||||||
|
ORDONNANTIE,
• ENDE
KÜERE,
OP DEN GILDE ENDE DEN GEMEENEN GILDEBROEDEREN
VAN HET SCHILDERS
OFTE
St. LUGAS-GILDT
BINNEN
HAARLEM,
VAN DEN JAARE 1631.
|
|||||||
|
— 9 —
|
||||||||||||||||||||||||||
|
Tafels-wijze verspreydinge der konsten Hantwerck en
Ambaghten en Nee ringen, onder den Gilde van
St. Lucas sorteerende en slagh rey ckende.
|
||||||||||||||||||||||||||
|
, Meesters.
Vrije gasten Handelaars
\' discipulen. Leerlingen. Jongens. I. riaetsnijders, etsers.
,2. glaeseschrijvers, verlichten. I 3. beeldtsnijders, houders, off gieters. / architecten. |
||||||||||||||||||||||||||
|
Schilders.
|
||||||||||||||||||||||||||
|
Gesellige
|
||||||||||||||||||||||||||
|
overste ge-
|
||||||||||||||||||||||||||
|
staende bij
die van de konst als |
nare als
|
14. gemenghde kon-
sten als |
Landmeeters.
alle mathematice.
|
|||||||||||||||||||||||
|
alle sellsame kon-
|
||||||||||||||||||||||||||
|
stige werklieden.
/ Groffschilders. Vergulders, Stoffeerders,Spiegelmaeckers. Affzetters. Webbebriefjensmaeckers. Depen- lPrimunrders, huyseverwers. denten of IStoeldreijers, geschilderde houtkramers. aenbe- /geleybackers, en verkoopers. hoortige"Tdruckers off maeckers. der kon- Jalle wie verwe penseel off graeffijser ge- sten als J bruyekt ofte eenyge beeldtwercken maeckt. alle die yets den konste racekende han- delt off verkoopt. Needer- / I. Goud en zilversmeeden, gedeelte l 2. boeckbinderen, druckers, en zetters, bestaande! 3. koperslagers, Geelgieters. uyt de 14. tin en Loodtgieters, orgelmakers, pompmakers, handt- I leydeckers. wereken ,_-j. Glasemaeckers en verkoopers. ambagh- j 6. borduurwerekers, tapijt, en damaste beeldt- ten en nee-1 werekers. ringhen f 7. blickwerekers, lantaarnmaeckers, en alle die 1 vandeesenl mette bout soudeeren. \\ gilde als \\ 8. ijserkramers, en uytdraghers off draeghsters. |
||||||||||||||||||||||||||
|
St.
Lucas-
Gildt. |
||||||||||||||||||||||||||
|
— 10 —
|
|||||
|
ORDONNANTIE
ENDE
KUERE
OP DEN GILDE ENDE DEN GEMEENEN GILDEBBOEDEBEN
VAN HET SCHILDERS
OFTE
St. LUCAS-GILDT
BINNEN
HAARLEM.
Bij ende uyt wie en welcken den Gilde bestaet, Ende
wat konsten hantwercken en neeringen onder
de zelve sorteeren.
i.
In den eersten soo sorteeren onder deesen Gilde van Sta. Lucas,
Als voorneeinpste hooftgedeelte, ende bij den welcken den Gilde voorneementelijckcn is bestaende den Schilderen en gesellige konste- naeren als, i Plaetsnijders of etsers, 2 Glaasz\'schrijvers en verlighters, 3 bceldtsnijders, houwers, off Gieters. 4 en voorts de gemenghde konsten, als Architecten, Landtmeeters, en voorts alle Mathematice ofte Wiskonstenaeren ende alle Seltsame konstighe wercklieden, mecde alle dceser voors. konsten dependenten en aenbehoortige Als Groff- schildcrs, verguUlers, stoffeerders, affzetters, Primuurders, Huysever- wers, stoeldreijers, geleybackers, druckers off maeckers, en voorts alle wie en wat verwe, penceel, ofte graeffijser gebruyekt, ofte beeldt- wereken maeckt, ofte yets den konsten, en konstige handtwereken en neeringen voors. conccrnecrende maeckt, handelt drijft, ofte raeckt of verkoopt. Onder welcken voors. Gilde mede sorteeren en begree- pen zijn (1) den Gout: en Silversmeeden, ende alle die Gout ofte |
|||||
|
— 11 —
|
|||||
|
Zilver, verwercken, off verkoopen (2) den boeckbinderen, druckers en
Setters. (3) de koperslagers, en Geelgieters endc alle die in kooper wercken off verwercken (4) de Tin en Lootgieters, ende alle die in tin off Loodt wercken ofte verwerken, als Orgelmaeckers pompmaec- kers en Leydeckers, (5) oock meede de glaesemaeckers en verkoo- pers. (6) de borduyrwerckeis ende alle Tapijte en damaste beeldt- werckers. (7) de blickwerckers, lantaernmaeckers, en voorts alle die met de bout ofte kaerssen eenich werck sondeeren, ofte die iets den handtwercken en neeringhen voors. concerneercnde handelen drijven ofte raecken ofte koopen omme wederomme te verkoopen als de (8) ijserkramers, en uytdragers of draeghsters, en alle dergelijcken den neeringhen en handtwercken voors. dependent ende aenbehoor- tich sijndc. Ende en sal in deesen (\'.ilde van S\'. Lucas, van nu voorts aen, en naer deesen niemant moghen zijn, ofte koomen ofte oock in eenyger manieren onder t zelve mogen sorteeren, ofte eenyge premi- nentie, vrijheydt, ofte rechten van deesen gilde, ofte der neeringhe van dien genieten, ofte aen sigh treckken, zonder eerst ende voorens, in allen manieren den gildt rechten (hier naer beschreeven volgende) soo voor inkoomen, als anders aen Vinderen van den zelven Gilde punctuelijcken te hebben voldaen, en betaelt; ende voorts naer dien volgens zijn qualiteyt en doen onder den Gildebroederen van sijn soortte en neeringhe geregistereert ende ingeschreven te sijn. Naer t welcken (ofte dan zij) midts dragende alle ordinarijs, en J;uijghe I.aste van den Gilde sal mooghen sijn, en blijven onder den voors. Gilde rustelijcke en vredelijck sorteeren, ende zonder iemants weder- segghen of bekreun hunne neeringhe konst ende handtwerck doen ende drijven Alles volgens deese keure ende perticulieve specificatie der articulen van dien. |
|||||
|
— 12 —:
|
|||||
|
Gildt-recht, Inküomen, en Jarige Lasten der Gilde-
Broederen. 2. Ende zullen allen dengeene t zij dan man ofte vrouwe die wee- gens haere konste handtwerck off neeringhe (in den eersten Articule klaerlijcken gementioneert) behoren ofte slagh-reycken, niet moghen doen, handelen, drijven, ofte maecken, ofte koopen omrae te ver- koopen, ofte in eenijger manieren iets eenijghe der voors. konsten, neringen en handtwereken concerneerende, ofte aengaende, vermoo- ghen ter handen te trecken, ofte te doen; ofte den meesterschappe van deesen aen sigh te trecken, ofte in dier qualiteyt zijne neeringhe te voeren ende te drijven, souder eerst ende alvoorens voor dies aen vinderen te hebben voldaen, en betaelt t Recht daer toe staende Ende dit op pene, voor den gecnen die bevonden sal werden ter contrarie te doen en naer voorgegaene waerschouwinge op dies betrapt ende bekeurt sal warden, van te verbeuren ter eerste male 6 gulden, ter tweeden male 12 gulden, en ter 3» malen 24 gulden, onvermindert en boven tgeeue noch te betalen voor zijne inkoomen en Gildtrecht, en voorts versteecken en inhabyl om binnen de drie eerste volgende Jaren naer date van de derde bekeuringhe, in de gepretendeerde ofte onwettich aen zigh getrocken cpjaliteyt van Gildebroerschap onder deesen Gilde geleeden ofte aengenoomen te werden en zullen de boe- ten van deesen, gaen: d eene helfte voor den Heere ende d\' ander helft voor den Armen bos van deesen voois, gilde. 3-
Welverstaende, dat niemandt onder deesen Gilde tot meester
geleeden, ofte aengenoomen en sal mogen werden ofte hij en hebbe
ten minsten drie Jaren met, ofte bij een meester, off meesters als
leerlingh, ofte discipul geleerdt, ende gewrocht; ende bovendien ten
|
|||||
|
— 13 —
|
|||||
|
minsten een Jaer als vrije gast met een meester, off op zijn selven
gewrocht, en geldt gewonnen. Zoo oock meede en sal hij tot het selve recht van meesterschap eghter niet mooghen toegelaeten werden voor den ouderdom van 20 Jaren. Ten ware bij sonderlinge excelentie in sijn konste, ofte handtwerck, en dit ten oordele van vinderen en den geenen bij hen over dies beroepen; ofte oock bij vroegere huwe- lijck, ofte oock, dat hij ware wetlelijcken gemondicht ofte andersints bij uytdruckelen beveelen van Magistraten ende sal bij yder inkoomendt gildebroeder voor güdtreght ende inkomen als meester betaelt moeten werden als volght, te weeten bij die van de konst: Een meester Schilder sal voor sijn inkoomen en aenneemen van
Meesterschap, aen en ten profijte van den voors. Gilde geeven, een nieuw vol afgemaeckt stuckjen Schilderij van sijn handtwerck, houdende ten minsten de groolte van twee kennemer voeten vierkant, en sal voorts booven, ende neffens dien aen vinderen ten profijte van den voors. gilde, eens betalen de somme van vijfthien car. gulden waer meede hij sal sijn gequalificeerd en aengenooinen als Mr. dier konsten en sal daer voorens bij allen gildebroederen moeten gekent en aen- genoomen werden. De gesellige Konstenaren.
Een meester Plaatsnijder sal voor sijn inkoomen en meesterschap
aen \'t voors. gilde geeven een nieuw-gesneeden plaat houdende ten minsten de grootte van acht kermer duymen vierkant, ofte een stuck penwerck ten minsten van twee voeten vierkant al van zijn eygen handt, en sal voorts booven en neffens dien, in maniere als voors. aen vin- deren eens betalen de somme van vijffthien car. guld. waer meede hij sal zijn aengenoomen en gequalificeert als voors. Een meester Glazz Schrijver, zal voor inkoomen ende meester-
schap aen \'t voors. gildt geeven, eer. nieuw geschreeven en gebacken |
|||||
|
— 14 —
|
|||||
|
perck van sijn eygen handtwerck, houdende ten minste de groote van
acht keimer duymen vierkant, ofte dan een geloodt, geschreeven en gebacken glas houdende de grootte van 2 kenner voeten vierkant meede van sijn eygen werck, en sal voorts boven en neffens dien in maniere als vooren, aen vinderen van den voors. Gilde eens betalen de somme van vijfthien car. guld. vvaermeede hij sal zijn aengenoomen en gequalificeert als voors. is. Een Mr. Ueeldtsnijder, houwer, off gieter zal voor zijn inkoomen
en meesterschap aen, ende ten profljte van den voois. Gilde geeven, eenigh gesneeden, off gehouwen off gegooten beeldt: ofte beeldtwerck, van alle zijen schoon, houdende de hooghte ten minsten van twaeliff kermer duymen, ofte een ander stuck werck hallif rondt houdende de grootte van twee kermer voeten vierkant en sal voorts met, ende neffens dien, in maniere als vooren aen handen van vinderen betaelen, eens vijfthien gulden, waermecde hij sal sijn aengenoomen en gequali- ficeert als voors. is. Voorts zullen den gemenghde konstenaeien als Architecten, landt-
meeters en voort alle mathematice off Wiskonstenaers meede alle konstige wercklieden en maeckers van zeltzaemheeden voor hen in- koomen en meesterschap aen, ende ten profijte van den voors. Gilde geeven (alhoewel hier niet perticulierlijck gespecificeert zijnde) eenige stucken ofte wercken van hen konst ende werck even, ende gelijck zijnde aen de waerde der stucken ende wercken ghegeeven bij die van de voorgementioncerde konsten, en dit ten oordele van vinderen ende den geenen bij hen over dies beroepen en voorts met, ende neffens dien betalen eens vijfthien car. guld. als vooren , ende zullen alsdan meede zijn aengenoomen en gequalificeei-t als voors. 4-
Nu ingeval iemandt deeser voors. konsten in de selve sijnde ge-
|
|||||
|
— 15 —
|
|||||
|
qualificeert als meester, hadde kindt ofte kinderen, in de voois. kons-
ten opgetooghen, de outste ofte de eerst inkoomende zoon, als Mr., zal voor zijn inkoomen en meesterschap, aen den gilde gegeeven hebbende een stuck werekx van zijne konste ende handtwerek, met daer neffens aen vinderen eens te betalen drie guld., tvolle gildtrecht en meesterschap als anderen hebben en genieten mits hebbende de qualiteyten en bejaertheyd als int begin van het 3e artijeul is geseydt en sijn daer meer zoonen die sullen \'t meesterschap mooghen winnen met zes gulden in manieren als voois, en ingeval iemandt quame te houwen met een dochter van eenen der konsten in gelijcker qualiteijt van meesterschap zoo sal de oudste ofte eerst inkomende in gelijcken manieren gelijcke giltrecht ende meesterschap moghen hebben en genieten, mits betalende aen vinderen in gelijcker voegen eens de somme van zes car. gul., even en dezelve preminentie, en beneficie zal oock moogen hebbe ten selven prijse en in gelijcker manieren den geenen die met den naergelate weduwe van een Mr. der konste zal komen te trouwen. 5-
Ende zullen de geenen die hen met de schilder neeringhe, koopen en verkoopen van Schilderijen, printen ende pampierkonst, meede gesneeden en gehouwen, ofte gegooten beelden ofte beeldtwercken, en voorts allen anderen konstige stucken en wereken der voors. kons- ten, uytgenoomen dan alle gehouwen hertsteen ofte gesneden hout- werek ofte eenijge andere wereken deesen gilde subject zijnde welcke binnen deser stadt ende derzelver vrijdom in eenige timmeringhe zal dienen alle welcken bij niemandt anders en sullen moghen werden geleevert gemaeckt ende verkoft als hij de daatlijcke werekers en meesters der selver onder deesen gilde in behoorlijcken forma sortee- rende, willen eraeeren en met dezelve handelen en hen neeringhe |
|||||
|
— 16 —
|
|||||
|
drijven, zonder nochtans dat deselve door hunne datelijcke kunde,
konst ofte handtwerck tot het zelve zijn gequalificeert ofte bequaem. Deselve nochtans, om reedenen zullen moghen werden tot sulckx toegelaten, ende het Gildt recht in dier voeghen te weeten om te handelen, koopen en verkoopen, en met open winckel houdinghe hunne neeringhe met alle wercken der konsten voors. (alles volgens deese keure) te moogen drijven ende doen; mits betalende voor het inkoomen en winckelrecht, aen hande van den vinderen van deesen gilde, eens de somme van veertigh car. guld. Waermeede zij sullen zijn gequalificeert in voeghen als in deesen artijcule is gementioneert en verder niet, en zullen voorts alle jarige lasten moeten draghen als de M""i der konsten, en zullen eghter ende eevenwel maer zijn ge- noomen en weesen in gelijcken grade met den vrije Schilderen, gasten en werckgesellen deeser konsten uytgenoomen dat haer bovendien is toegelaeten open winckelinge te doen en voorts alles zoo als in deesen is gespecificeert. 6.
Nu de leerlingen en discipelen de welcke haer drie leerjaren met een meester ofte meesters hebben voldaen en nu begeeren of met een meester ofte op haer selven hare werck te doen en geit te winnen als vrije Schilders, Gasten ende Werckgesellen der voorgeseyde kons- ten, dezelve zullen tot zulcx werden toegelaten mits aen vinderen voor hen inkoomen als vrije gast ofte werckgesel eens te betalen 42 st» ten profijte van den Gilde, en neffens dien iets van haere konst ende handtwerck te geeven tot Vinderen discretie, en dit welver- staende soo dese gast voor ons als discipel of leerlingh onder deesen gilde heeft gesorteert, maer soo niet zoo sal hij noch eens soo veel moeten geeven te weeten 4 guld. 4 st., dan die ware de soon van een Mr. deser konste zoude van deesen geheel vrij sijn, uytgenoinen |
|||||
|
— 17 —
|
|||||
|
dat sij van haer konste ofte handtwerck aen den gilde hebben te
gheevcn. 7-
Nu wat acngaet alle deeser voors. konsten dependenten en acn- behoortige, als (\'jrofschilders, vergulders, stoffeerders, affsetters, Pri- muurdcrs, huy severwers, stoeldieijers, geleybackers, druckers off maeckers, en voorts alle wie en wat verwe off penceel off graefijser gebruyckt ofte beeltwercken maeckt ofte iets de konste en konstige handtwercken en neeringe voors. aengaende maeckt. handelt, drijft ofte raeckt of verkoopt alle dezelve zullen voor hen inkomen en mees- terschap ten pronte van den gilde aen handen van Vinderen betalen eens de somine van vier guld. 4 sis. Waer meede hij sal hebben \'t volle recht en meesterschap der doenten en wercken in deese articule genomineert. En off het gebeurde dat iemandt van den dependenten in desen articule genomineert door sijnen ijver, vlijt ende naersticheyt in eenijge des voorens gemelde konsten soo veele quame te vorderen, dat hij zigh vertroude te hebbeu genoeghsame qualiteyt omme als meester onder de konst te moghen sorteren en hij metter daet oock sulckx wilde effectueeren, de selve zal mits hebbende in sijn voorige doente als Mr. onder den gilde gesortecrt over de 4 Jaren, tvolle gildtrecht der konstenaeren en Mr. van dien moghen hebben en ge- nieten met boven zijn proefstuck te betalen aen vinderen noch eens de somme van zeeven en een halve gulden. 8.
Welverstaende, dat alle deese inkoomgelde, alsoo en in manieren
als bij ijder artieul van dien is gespecificeert sullen werden betaelt,
bij ingebooren burghers ende burger off poorters kinde. Maer die
maer simpelijcken een inwoonder ware deselve sal voor zijn inkoomen
.en koope van (Hldtrecht, neffens en boven de genomineerde Stucken
3
|
|||||
|
— 18 —
|
|||||
|
werckx van ijdcr konst noch eens soo veel moeten geeven en betalen
te weeten in den 31 Articulen in plaetse van vijfthien, dertigh guld. in het 4» Artic in plaetse van drie en zes gulden, zes en twalif guld. In het 5" articul in plaetse en voor veertigh guld. taghtigh guld. In het 61\' Articul in de plaetse van veertigh en twee sts en vier guld. 4 sts, vier guld. vier sts en aght guld. aght sts ende in het 7« Articul in plaetse van vier guld. 4 st* en zeeven en een halve gulden, Aght guld. Aght sts en vijfthien guld. 9-
Ende zullen bij vinderen alle degeenen die in descn Gilde van
St. Lucas sullen komen, ende t gildtrecht van dien hebben voldaen en betaelt, datelijcken ijder op sijn eygen plaetse, en bij sijn soorte, konst ende handtwerck geregistreert ende met name en toenacme ter boecke gestelt en ingeschreeven werden, ende van deese henne in- kompstc en aennceminge tot Mr. ende gildebroeder aen ijder ink» mende gildebroeder oock gegeeven werden Schriftelijcke Acte bij den Deecken van den voors. Gilde off 2 vinderen onderschreeven en ge- tcyekent zijnde, mits betalende soo voor schrijven van deesen als voor de knecht, de minuteyten en kleenigheeden daertoe staende ende dit alles ten eynde en opdat ijder hebbe of des noodt moghte zijn, bewijs en blijck van sijn voldoeningh en Gildtreght. 10.
Nu degeenen, die eerst als leerlingh off discipul onder deese
voorgeseyde konsten, tzij dan van buyten of van binnen deeser Steede, Alhier ter eerster male zullen kooinen te wereken, ofte deese konste beginnen te leeren ende aen te vanghen, deselve zullen gehouden zijn binnen zes weecken naer dat zij vast bij een meester der gesoyder konsten zullen besteedt zijn, hen bij vinderen in den Gilde te laetcn aenschrijven ende alsdan voor hen inkomen betalen de somme van |
|||||
|
— 19 —
|
|||||||
|
twee carolus gulden tot veertigh grooten t stuck. En zal in geval van
versuym in deesen, de Mr. respondeeren voor den discipul off leer- lingh, ten ware hij klaerlijcken wiste te betonen sulckx genogh bij hem vermaendt en aengedreeven te zijn, ende t selve gansch buyten sijn schulde te weesen, in welcken gevalle de leerlingh ofte desselfs ouders voor zich selven sullen moeten instaen en boetschuldich weesen (alles onvermindert en boven t voors. inkoomgeldt) in manieren en op pene van een derde gedeelte der boeten gemelt int 2« articul, te weeten, ter eerster bekeuringhe (naer voorgegane waerschouvv) 2 guld., ter tweede male 4 guld., en ter derder male acht guld., en voorts versteecken van binnen een jaer naer dien niet te mogen in den gilde als leerling off discipul geleeden, ofte aengenoomen werden, ofte de konste bij eenigen Mr. van den gilde oeffenen ofte exerceeren. Ditte, te weeten het inkomen, alsoo te betalen off betaelt te worden bij burgers, ofte burgers* off poorters kinde, maer die maer een in- woonder waer, sal voor inkoomen moeten geeven vier guld., maer die een zoon van een gildebroeder en Mr. der voors. konsten waer, en in des vaders konste vervolgende, sal van dcese geheel vrij zijn; dan moet sigh eevenwel op peene als voors. is binnen de gestelde tijdt van 6 weecken bij vinderen laten aenteyckenen. 11.
Maer de leerjongens en gasten der dependenten en aenbehoortige deser konsten als groffschilders, vergulders, Stoffeerders etc ., dewelcke binnen deeser stede eerst in den handtwercken en neeringe voors. zullen komen, en beginnen aen te vangen, deselve zullen niet moogen bij der strate ofte huysen om Goodts willen gaen bidden off beedelen, en sullen voor inkomen betalen, te weeten, een burger off poorters kinde, zes stuyvers, en een vreemden of van buyten komende twaliff st» en zal als voorens geseydt int 100 Artijcul binnen zes weecken |
|||||||
|
— 20 —
|
|||||
|
naer sijn vast bestcen en blijven bij een Mr., deese moeten koornen
betaelen en sigh iaeten aenteeckenen, alles in manieren en op peene en te gaen als int selve articul is geseydt, dogh de soon van een gildebroeder en meester in \'s vaders eygen hantwerck, neeringhe en doen vervolgende, sal van dien geheel vrij sijn. 12.
i. Voorts soo en sullen de Gout- en Zilversmeeden, ende alle die in Goud off Zilver wercken off verwercken ofte verkoopen. 2. Meede den boeckbinderen, druckers en setters.
3. De koperslagers en geelgieters, en alle die in koper wercken
off verwercken. 4. De Tin- en Lootgieters ende alle die in Tin off loot wercken
of verwercken; als ürgelmaeckers, pompmaeckers en leydeckers. 5. Oock meede glasemaeckers en glasverkoopers..
6. De borduurwerckers ende alle Tapijt en Damaste beeldt-
werckers 7. Meede de blickwerckers en lantaarnmaeckers, en voorts alle
die met dé bout ofte kaersen eenich werck soudeeren. Ofte die iets den ambachten, handtwercken en neeringe voors. conserneerende han- delen, drijven off raecken, koopen off verkoopen. 8. Als de ijserkramers en uytdragers off draeghsters ende alle
dergelijcke, de neeringe, handtwercken van deesen Gilde dependent ende aenbehoortich sijnde, Alle deese sullen voor hen inkoomen en meesterschap, aen vinderen van den voors. gilde van St. Lucas eens betalen, twee en veertigh stuyvers, en boven dien als naer ouder ge- woonten 4 st. voor den knecht van deesen gilde. Ditte wel verstaende alsoo voor burgers off poorters kinde, maer een inwoonder geen burger sijnde sal voor sijn inkoomen en meesterschap moeten betalen, nogh eens soo veel, te weeten vier guld. vier stuyvers ende de ge- |
|||||
|
— 21 —
|
|||||
|
seyde vier stuyvers voor den knecht, alles op peene en in manieren
en te gaen als geseydt is in het 2e Articul. I3-
Ende ware het alsoo dat iemant van den meesteren der Ambachten,
handtwercken en neringen hiervoorens in den I2n Articule gementio- neert, hadde kinderen, in zijne neeringe en hantwerck onderweesen en opgetogen, soo sal de oudste zoon in den handtwercke en nee- ringe van sijnen vader mogen koomen en t Gilt recht winnen, mits voor zijn inkoomen en meesterschap te betalen 12 stuyvers voor den gilde en 4 st. voor den knecht en sijn daer meer kinderen in deselve neeringe en handtwercken opgevoedt, deselve sullen t gilt moogen winnen ende den meesterschappe van dien met vier en twintigh stuyvers en 4 sts. voor den knecht; dit alles wel verstaende die in hen ouders eygen selffs doen en neeringe continueeren en vervolgen, maer den geene die van deese kinderen souden willen overgaen in een ander neeringhe en handtwerck, meede onder deesen gilde sorteerende, dezelve soude voor sulck gildt recht en meesterschap van dien moeten betalen, twee derdepaarten van het ordinaris inkoomgeldt, te weeten Acht ende twintich s\'.uyvers en neffens dien de 4 st. voor den knecht, waer meede dese sullen moogen hebben ende winnen t meesterschap en t volle recht der neeringen en handtwercken in het voorgaende en 12e Articule genomineert sijnde, ende off het gebeurde, dat iemant die in den gilde niet. en waer, quame te huwelijcke met een dochter van dese, die sal \'t gilt recht en meesterschap dier neeringe meede moghen winnen met 24 st. als geseyt is van de Jonger zoonen, t se\'ve sal voor gelijcken prijs mogen hebben en genieten dengeue die met een weduwe van deesen sal koomen te huwen. 14.
Nu de Leer Jongens en gasten off werckgesellen, die de handt-
|
|||||
|
— 22 —
|
|||||
|
wercken en ambachten voois, in den I2n Articule gementioneert eerst
zullen komen te leeren ofte binnen deser steede aen te vangen, deselve sullen niet mogen bij de huysen ofte straten gaen bedelen ofte om Godtswille gaen bidden, ende sullen binnen ses weken naer dat sij vast besteedt ofte bij een meester aengenomen sijn, voor hen inkomen als leerlingh off gast aen den vinderen, ten prefijte van den gilde moeten komen betalen, zes sts. welverstaende een burger of poorters kinde sijnde, maer soo niet, sal voor inkomen moeten betalen twaliff sts., doch de zoon van een gildebroe\'der en meester van eenen deeser hantwercken sal van dien geheel vrij sijn, welverstaende in s vaders eygen handtwerck en neeiinge vervolgende, doch moet sich eevenwel bij vinderen laten inschrijven en aenteeckenen, en ingeval van versuym in deesen zal de Mr. respondeeren en boeten voor den gast ofte leerjongen, alles op peene en in manieren en te gaen als gementioneert in het ioe articule van deze keure. En sal ijder Mr. van deesen Gilde tsij dan van wat soorte, konst,
ofte hantwerck dat het soude mooghen sijn die eenigen discipul, leer- jongen ofte gast aenneemen sal, gehouden sijn binnen de acht daghen sulckx den deecken en vinderen aen te seggen ofte te doen weeten, omme denselve discipul, leerjonghen off gast bij provisie te moghen aengeleyckent worden, doch sal eghter 6 weecken respijt hebben, om den gast off leerjonghen te beproeven, dan de eerste ses weecken om sijnde sal fijnael en eyntlijck bescheyt moeten geeven van t blijven off continueeren des aengenoomen discipuls, leerjongens ofte gasts, en sal naer dien in geval van vertreck off wegli van den aengenoomen gast off leerjonghen, gehouden blijven te respondeeren voor derzelver inkoomgeldt, ten ware dan dat hij vindereu genogh tijdtlijck van deszelven Gasts ofte Leerjonghens vertreck hadde gewaerschout, |
|||||
|
— 23 —
|
|||||
|
alles en in manieren als is geseyt in het 10e Articule van deese
keure. 16.
Voorts soo sullen allen den gildebroederen ende den geenen die
onder desen voors. gilde van St. Lucas sorteeren ofte slagli reycken, soo meesters als discipulen en gasten off leerjongens als oock meede den dependenten, en aenbehoortighe van deesen gilde, ijdel naer sijn qualiteyt, ten profite van den voors. gilde jaerlijcx in den Meymaendt ofte immers voor de St. Jans kermisse alhier (als vindcren sullen ommegaen ende den jaerlijcxsen ordinaris ommegangh en visite van den gilde sullen doen) betalen t gene volght te weeten De meesteren der Schilderkonste ende de gesellige konstenaren,
als Plaetsnijders, Glaseschrijvers en verlichters, beeldtsnijders — houders en gieters, en den vermenghde konstenaeren, als architecten, lantmceters etc, zoo oock meede den handelaers deser konsten, ijder voor sijn hooft twalif sts. De vrije Schilders, Gasten en werckgesellen deser konsten, ijder
voor sijn hooft 6 sts. De leerlingen en discipulen deser voors. konsten ijder voor sijn
hooft drie sts. Voorts meede alle deeser voors. konsten dependenten, als groff
schilders, vergulders etc. alle gementioneert en genomineert in het 7e artijcule, de Mis. van dien ijder voor sijn hooft 6 sts. De gasten en Jongens derzelver ijder twee sts.
Oock meede den Gout- en silversmeeden ende alle die gout ofte
silver verwercken, de boeckebinders en druckers, de koperslagers en geelgieters etc, de tin- en loodtgieters etc, de glaseinaecksrs en ver- koopers, de borduurwerckers etc, de blickwerckers etc, de ijserkramers en uytdragers off draeghsters ende alle dengeene in den I2n Articule |
|||||
|
— 24 —
|
|||||
|
genomincert, van welcke den meesters van dien jaerlijcx ten profijte
van den voois, gilde van St. Lucas ijder voor sijn hooft sullen betalen ses sts. ende den Jonghens en gasten van dien ijder twee sts. Ende soo wie ten dage van ommegangh in gebreecke sal blijven
van deesen te betalen nochle oock binnen de 14 dagen naer dien t selve geldt aen den deecken of vinderen, ofte ter bestemder plaetse niet en quame te brengen, die sal, als de knecht naer deesen om het selve Jaergeldt sel koomen, aen den knecht voors. (alles boven en onvermindert het geseyde jaergeld; voor sijn gangh moeten betalen, de Mrs. twee sts. en de gasten en leerjonghen 1 st., ende nogh oock dan niet geevende nochte oock binnen de acht daghen naer dien niet brengende ter bestemder plaatse, sulcx dat den knecht ten tweeder male om dies soude moeten komen, soo sullen zij alsdan ten profijte van den knecht noch eens soo veel moeten geven, te weeten de meesters 4 sts. ende de gasten en jongers 2 sts., alles boven en onver mindert het voors. jaergeldt, ende oock als dan niet geevende, sullen sijn vervallen in alle de voorgeseyde kosten ende oock die nogh verder met roepen voor de E. Heeren Burgermeesteren off verbieden van sijn werek te doen en anders om deese souden mogen werden gedaen, ende boven dien \'t jaergelt dubbelt moeten betalen , te weeten de overhelft voor den Armenbos van den voors. gilde. I7-
Welverstaende dat ijder gast, kneght ofte leerjonghen, t sij dan
van buyten of van binnen deser steede, die alhier bij een meester sal koomen te wereken ofte te lee ren ende langer dan 6 weecken naert vast besteen bij denselven Mr. sal blijven continueeren en vervolghen, in deesen sal sijn vervallen en schuldich wecsen ende t jaergeldt ten tijden voors. sal moeten betalen, en offet naer dien off binnen den- selven jare gebeurde, dat hij van meester veranderde alwaere het oock |
|||||
|
— 25 —
|
|||||
|
tot meermalen zoo sal hij eevenwel met eens in den jare dit jaergelt betaalt
te hebben mogen volstaen en niets meer schuldich weesen en sal de eerste Mr. daer bij hij in deesen vervallen sij ingeval van vertreck off wegh gaen van deesen Gast ofte Leerjonghen, gehouden sijn voor deesen te responderen ende te betalen, dan ingeval deese gast off leerjonghen geen geit bij hem en hadde gewonnen, en als nogh off ten tijde van ommegange ware bij sijne aenwijsinghe binnen deser steede, soo zal de Mr. van dien vrij zijn. 18.
Nogh meede dat soo wie meer als eene soorte der geseyde kon- sten, handtwercken ofte neeringhen, onder deesen voors. Gilde van St. Lucas sorteerende mochte ofte wilde doen, drijven ende ter han- den trecken, deselve sal (hebbende voor sijn eerste inkomen onder deesen gilde betaelt tvolle recht daer toe staende) oock de andere konsten, neeringen en handtwercken onder deesen gilde Sorteerende, die hij meer wilde doen ende ter handen trecken, mogen doen ende desselfs gildt reght mooghen winnen, mits betalende voor \'t innekoomen ende gildtreght tot die begeerde soorte van konste ofte neeringe twee derden deelen van het volle recht datter tot een nieuw gildebroeder is staende, als bij exempel een goutsmit konnende oock meede glase- maecken soude sulckx moghen doen, ende dit soort recht winnen, met noch eens voor inkoomen te betalen acht en twintich stuyvers, twelck is f van 42 sts. en soo voorts met alle neeringhen en handtwercken in het 12e articule genomineert die hij meer konde off wilde doen, en wilde hij bovendien oock de Schilder konstige neeringe doen, soude voor dit recht maer hebben te betaelen Ses en twintich guld. 13 stuyvers en ware hij inderdaet oock selve een schilder ofte een gesellighe konstenaer, als plaetsnijder off glaazschrijver etc., hij soude sulck recht moghen winnen, met 10 guld. neffens sijn proefstuck te 4
|
|||||
|
— 26 —
|
|||||
|
betalen ende alsdan oock als meester onder den Schilderen off ge-
sellige konstenaren mogen sorteren in vollen forma, Dit alles wel verstaende voor de burgers off poorters kinderen, maer den shnpelen inwoonderen zouden nogh eens soo veel moeten geeven, alles volgende den 8» articule van deesen keure. Eeven en gelijcke recht sullen alle de soorten der konsten, handtwercken en neeringhe onder deesen gilde sorteerende op den anderen hebben en behouden en \'s anders neeringe in maniere als voorens geseydt mogen doen ende en winnen, mits hebbende de behoorlijcke qualiteyten en alsdan ten profijte van deesen gilde maer twee derde deelen van t geit ende inkomen te be- talen, maer de jarige lasten sullen voor ijder neeringhe moeten worden betaelt sulckx als er toe staet, al deede iemandt van den gilde- broederen oock ses Soorten van handtwercken off neeringhen, onder desen gilde Sorteerende, te gelijck. Saecken der Neeringe.
19. Voorts soo en sal niemant, wie hij oock sij van den konsten en handtwercken ofte neeringe onder deesen gilde behoorende, iet mogen doen ofte verkopen ofte oock bij de huysen moghen omme draghen ofte oock voor anderen te verkoopen, ofte hij ofte zij hebben in allen manieren den gilde en gildtrecht voldaen, alles in manieren en op peene en te gaen, als in het 2° articule gementioneert. Doch op den vrije Jaermercten en kermisse sal ijder en oock die van buyten deser steede sullen komen uyt de provinciën van Hollandt ende West Vrieslandt ende den anderen geünieerde provinciën, als oock meede uyt den rijcken, landen en provinciën der geallieerden en verbondenen, maer verder niet, mogen, met hunne wercken en waren, deesen gilde subject zijnde, marcten, kramen, voordoen en verkoopen, in alle manieren soo sij die best sullen moghen ofte |
|||||
|
— 27 —
|
|||||
|
konnen venten en te gelde maecken, uytgenoomen in sulcker voeghen
en manieren als hier naer bij het 21\' articul sal werden gespecificeert en wel uytdruckelijcken neffens ende bij dien verbooden. Zoo oock meede werden bij deesen en alhier stricktelijcken verboden alle goe- deren en ware (den gilde conserneerende), komende uyt vianden lande en aldaer thuys behoorende, dewelcke bij deesen in allen tijden werden verklaert voor verbeurt; Tegaen, te weten die bij vinderen van deesen Gilde sullen werden achterhaelt ende geatray>- peert in drien, voor den Heere, den Gilde en der Armenbos van dien, ijder een gereghte derdepaert, ofte andersins zoo als bij placcate en ordonnantie der H. M. Heeren Staaten naerder bevonden sal werden te sijn gestippuleert. 20.
En de selve en sullen oock de gildebroederen ende degeene welcke als meesters ofte anders onder deesen gilde sorteeren, tsij dan van wat handtwerck, ambacht ofte neeringe (onder den gilde behoorende) dat het soude mogen zijn, en genoomen sij oock in alle manieren desselffs giltrecht, soo voor inkoomen en anders, had- den voldaen en betaelt, niet anders vermoogen voort te doen ende te koopen, ofte hen neeringh te drijven, als bij ordinaris verkoo- pinghe, ventinge ende openwinckelhoudinge in en binnen hen huysen ofte woninghen; sonder te mooghen in ofte op andere plaetse en manieren te loopen ende voort te staen, ofte hunne wercken, waren ende goederen te venten ende te vcrkoopen, nochte oock bij den huyse omme te draghen ofte te loopen neeringe soecken. tsij voor hen selven ofte anderen uytgenoomen de uytdragers en draeghsters, als de goederen haer ofte hier ter steede thuys behooren ende den ketelboeteren, die tot gerijff der burgeren mogen gaen, Welverstaende die Mrs. sijn dier neeringe van desen gilde, maer geenige anderen, |
|||||
|
— 28 —
|
|||||
|
op peene als geseyt int 2" arti. Doch op de Jaermarckt en burgers-
ofte Weeckmarcten wert aen ijder Gildebroeder die wille (volgens en naer ijder bij deesen gilde gequalificeert en toegelaten is) toege- laten ende geconsenteert te mogen marcten, kramen ende met hunne wercken en waren buyten hun huysen, ter marcten voort te staen ende deselve te venten ende te verkoopen, in manieren soo als sij best sullen vermogen, uytgenoomen in ofte op dier manieren als uytdruckelijcken bij het volgende articul zal verboden worden, ende sullen dengeenen die hen tegens deese tegenwoordighe articule sullen te buyten gaen en verloopen, verbeuren telcken male als sij op dies sullen werden bekeurt Ses car. guld., te gaen deene helft voor de Heeren en de andere voor den Armenbos van desen Gilde. 21.
Nu alsoo bij menighvuldige bevindinghe en algemeene klage der gildebroederen, en sonderlinge bij die van de konste, wert bevonden, alle extra ordinare maniere van verkoopingen (der konsten wercken ende waren den voors. gilde subject sijnde) als die daer geschieden bij opentlijcke veylinge en uytroepe, als oock meede alle loterijen, rijffelerijen ende alle diergelijcke soorte van plaggerijen en ongewoone en gesochte maniere van venduwen en verkoopingen, te sijn niet alleen tot disreputatie en verval der konsten, maer oock tot een alge- meen verderff en ruwijne der dagelijckxe huys ende winckelneeringhe, aen t welcke deeser steede welvaren int gemeen en perticulierlijcken den gildebroederen, burgeren, poorteren en goede ingeseetenen deeser steede, ten hooghsten geleegen is. Soo ist dat deshalven bij deesen wel uytdruckelijcken en strickte wert verbooden aen alle ende een ijgelijcken soo buyten als in den gilde sijnde tsij oock in wat manie- ren ofte hoedanigheydt hij onder dies mochte sorteeren, en oock meede die van buyten deeser steede inochte koomen op de Jaermarc- |
|||||
|
— 29 —
|
|||||
|
ten, eenige soodane extra ordinare maniere van venduwe off ver-
koopinge als hiervoorens genomineert, naer date van deesen, binnen deeser steede, ofte derselvcr vrijdom te houden, te maecken ofte bij anderen te doen houden met eeniger handen wercken, waren ende stoffe gemaeckt ofte ongemaeckt den gilde subject sijnde, als schil- derijen en andere konstige en gemeene wercken, goude ende zilver, en voorts alle metalen, stoffen ofte materijen gemaeckt ofte onge- maeckt den Gilde eygentlijck consernecrende, aenbehoortigh ende dependent sijnde, ende dit soowel op den vrijen jaermarckten, ker- missen ende weeckmarcten als op andere ordinaris tijden, alles op van te begaen hooghe misdaet teegens den staedt, standt ende t weesen van deesen gilde, en verbuerte voor dengeenen die in deesen achter- haelt en geattrapeert zal werden van de gerechte helfte van de waren en wercken den gilde subject sijnde, die in deeser manieren moghten sijn geventet ofce verkoft, te gaen in drieën, een derde voor de Heeren en een derde voor den gilde, en een derde ten profijte van den Armenbos van dien. Welverstaende dat in deesen sijn exempt en uyt- geslooten alle executien, ende boedel ende sterff huysen, die binnen deeser Steede ende derselver vrijdom sullen koomen te vallen ende anders geen als oock meede die komen te gevallen bij eenigh gilde- broeders vertreck uyt deeser steede en scheijen uyt de neeringe, behoudelijcken dattet alle zijne eygene zij zonder iemandts anders goederen ofte wercken bij menginge alles ter goeder trouwen en op peene als in deesen en oock meede in den volgende articule gestipu- leert zal worden. Ende sal den geene die alsoo bij vertreck off uytscheyden, sijne waren en wercken bij extra ordinare maniere van verkoopinge en openbare uytroepe heeft verkoft, binnen Ses Jaren naer date van dien binnen deeser Steede niet moghen in deselve neeringe ofte konsten, in eenijger manieren koomen doen ofte die |
|||||
|
— 30 —
|
|||||
|
neeringhe drijven ofte opentlijcken exerceeren, nochte oock als gilde-
broeder dier konste ofte neeringe in deesen voors. gilde geleeden ofte aengenoomen werden. Alles op pene voor den geene die hem in deesen ontginge ofte hielpe, van te hegaen misdaet teegens den staat. 22.
Ende eghter, opdat alle saecken recht, ende sonder fraude off bedrogh moghen toegaen, ende deesen gilde ende den neeringe van dien van eenijge baetsughtighe onder den name ende deckmantel van boedel ofte sterffhuys ofte anders, niet en werde in haer gerechticheydt onderkroopen, en gefrustreert, Zoo sullen vinderen van den voors. gilde vermooghen in alle boedel- en sterffhuysen ende oock andere verkopinghen (oock voorens den verkoopdagh) daer hen sal duncken dat sij geraeckt moghten sijn, vermoogen te gaen en te doen wette- lijck ondersouck van de waerheydt en gerechtigheyt van dien, op twelcken hen oock sal moeten werden gedaen behoorlijcke satisfactie (ter dispositie en soo als de E. Heeren burgermeesteren sullen ver- staen te behooren en genogh te sijn), sonder welcke satisfactie en genoghdoeninge oock de verkooppinghe van den geseyden boedel, ofte sterffhuyse, niet en soude mogen vervolgen ofte voortgaen. Alles op peene als geseijdt in het voorgaende articul en onder peene voor den geenen die in deesen van fraude off bedrogh achterhaelt en ge- attrappeert sal werden van te verbeuren hondert car. gul., te gaen in drien, voor de heeren, tgildt en derselver armenbos elcx een gerechte derde paert, en bovendien ingeval de verkoopinge aireede mochte sijn geschiet, en vinderen noch binnen de 6 weecken quamen kennisse te hebben van fraude en bedrogh in deesen gepleeght, van de helfte der verkofte goederen als geseyt in \'t voorijge artijcule, maer naer de Ses weecken souden vinderen in deesen niet geraeckt sijn, doch hen |
|||||
|
— 31 —
|
|||||
|
actie op de gepleeghde fraude sal twee volle jaren naer date van den
verkoopdagh geduuren. 23-
Nogh meede soo werden allen gildebiocderen ende dengeenen die onder deesen gilde sullen sorteeren wel stricktelijcken verboden, te verkoopen ofte bij iemandt te doen verkoopen, tzij dan in wat manieren dat het soude moogen sijn, ofte oock in hen winckelen te hebben, ofte te koope te houden, ofte in eenigher manieren te aen- teeren, ofte te koope te draghcn , eenijge waren, wercken ofte goede- ren, den Gilde subject sijnde (specificken int 2i<J arti. gementioneert) den welcken hier binnen deeser steede niet tuys en behooren ofte eygen en sijn, op pene voor den geene die in deesen naer voorgegaene waerschouwinge weit achterhaelt ende bekeurt van ter eerster male te verbeuren vijff en twintigh gul. en oock binnen den tijdt van 8 daghen, sigh deeser wercken en goederen te moeten ontslaen, welcke boeten sal werden genoomen d\'eene helft van de voois, onvrije goede- ren, en dander helft van de facteur van dien, ter tweede male van dies bekeurt werdende sal verbueren vijfftigh gul., in maniere als vooren, en ter derde male hondert gul. en versteecken van alle Gildt reght omme naer date van dien binnen een geheelenjare sijn neeringe als Mr. te mogen doen ofte drijven. Alle welcke boeten sullen gaen in drien, voor de Heeren, den Gilde en derselver armen bos ijder een gerechte derde paert, doch werden soodanige factorije en verkoopingen van buyten goederen, voor ende weegens den buyten luyden, den Gildebroederen dogh ijder die van sijne eygen neeringe, en handtwerck concerneeren ofte aengaen gedooght ende vrij toegelaten op de Jaer- ïnerckten en kermisse, behoudelijcken dat de goederen tuys behooren in de provincie en als naerder gespecificeert int 19e articul. |
|||||
|
— 32 —
|
||||||
|
24.
Ende en sal niemandt onder deesen Gilde tsij dan van wat soorte van konste, handtwerck ofte neeringhe (den gilde subject sijnde") dat het soude moogen sijn ofte weesen, bij zijn selven meesterije mogen opsetten nochte open winckel mogen houden ofte sijne neeringe met handel en wandel opentlijcke volgens de keure mogen doen ende drijven ofte oock dicipulen, gasten ende leerjongens setten, houden, leeren ende aenneemen en met deselve binnen en buytens huys sijne wercken doen, maecken ofte laten maecken; en voorts in alle manieren allerhande werck van sijn konste ofte handtwerck aenneemen, maecken en leeveren tot allen plaetsen, als alleene den wettigh aengenoomen meesteren; te weeten ijder in sijn eygen soorte van koust ofte handt- werek, ende die aen vinderen voor dies hebben ten vollen voldaen allentgeene tot dien staende, ende oock bij denselven onder den meesteren sijn geregistreert en tot sulckx met hen acte in vollen forme bevestight ende dit alles op peene: Voor den geenen die deese ter contrarie deede, en bij onwettige manier sonder voldoen ofte goct- kenninge der vinderen, wilde de qualiteyte en rechte van meesterschap aen sigh trecken, al ware het oock alsoo dat hij sijne drie leerjaren mochte hebben voldaen en oock het vrije jaer booven dien, ingeval hij sal ontbreecken in eenijge punten gespecificeert soo in het 3e, 4, 5, 7, 8, 9, 12 ende 130 artieul als oock in desen teegenwoordighe, van te verbeuren de halve boete, en in maniere en te gaen als geseyt in het 2" artic. te weeten naer waerschouwinge ter eerster bekeuringe drie gul. ter tweeder ses gul., en ter derder twalif gul. en voorts versteecken van binnen drie jare naer date van deesen als meester onder den gilde geleeden ofte aengenoomen te werden, dogh den handelaers en den geene welcke dies koopen en gementioneert in het 5e articule sijn toegelaten tot de Schilderneeriuge en handel met den |
||||||
|
r
|
||||||
|
— 33 —
|
|||||
|
konstige wercken, denselve wert oock gedooght en toegelaten gelijck
met en eeven als de meesteren der konsten, te houden open wincke- linge ende alle wercken der konste volgens de keure te verkopen ende te venten, maer in alle vordere preminentien, recht ende vrij- heeden der meesteren sijn deselve uytgeslooten en sullen hen hebben te gedraghen, volgens het volgende articul, spreeckende van de vrije gasten en werckgesellen der konsten, met den wekken sij werden verstaen gelijck gegradeerl te sijn en verder niet, dan als int geene perticulierlijck van hen booven en buyten dien wert gcspecificeert be- vonden , alles op pene als in deesen articule is gestipuleert. 25-
De vrije gasten en werckgesellen der Schilderkonste en der ge- sellijge konstenaeren als plaetsnijders, glaesschrijvers etc., om den eysch, aert ende vrijigheydt der konsten, werden oock gedooght ende toegelaten, (hen drie leerjaren voldaen ende oock voor hen inkomen als vrije gast aen vinderen betaelt hebbende sulckx als daer toe staet en perticulierlijcken int 6e artic. is gespecificeert, maer eer niet) met een meester geit te winnen ofte andersins op hen selven te sitten en hen werek en konste op hen cygen handt te doen, ende t exerceeren wes zij best sullen konnen of mogen doen, en sullen oock alderhande werek van hen doen en neeringe vermogen te maecken, ende aen te neemen voor hen persoon alleene dogh dit alles met geslooten winckel Soo oock meede en sullen sij geen gasten of discipulen mogen setten ofte aenneemen ofte andere binnens huys te wereke houden, ten ware dat de gfenc die sij alsoo te wereke stelde 1 waren volkoomen meesters, welcke in deesen sijn onbesproocken. Maer sij lieden als gasten, Sullen sleghts simpelijcken sonder ander of verder bemoei off aentrecken van meesterschap alleenigh hen eygen werek moeten doen, ende mogen verkoopen maer geenige wercken van 5
|
|||||
|
— 34 —
|
|||||
|
iemants anders, tsij dan in wat manieren dat het oock zoude mogen
sijn, alles op peene en in maniere als in het voorige ende 24e articule is gespecificeert. 26.
Oock meede soo en sal geenige Mr. Schilder ofte oock de Mrs.
der gesellige konstenaren als plaetsnijders, glaes schrijvers etc. en voorts alle dewelcke onder de konst sorteeren, meer teffens ofte te gelijck mogen hebben dan drie discipulen ofte leerlingen die bij hen haer geit komen verleeren en noch toe geeven, Dan ingeval hij booven dit gestelde getal nogh meer discipulen begeerde ende tot sulckx door versouck off aenloopen van luyden wierde gedrongen te setten, zoo zal de Mr. voor ijder dicipul ofte leerlingh die hij meer en boven dit gestelde getal van drie zal setten ofte aenneemen, int jaer aen ende ten profijte van den gilde betalen drie car. gul., dogh deese overtals aengenoomen leerlinghen binnen \'t halff jaer weer van hem gaende, sal met dertigh sts. te betalen mogen volstaen, Welverstaende dat in deesen exsempt en uytgeslooten sijn de vrije gasten die bij haer sul- len komen te wercken om loon ende denwelcken zij noch selve geit sullen toe geeven, dan dit alles ter goeder trouwen en sonder bedrogh op peene en amende ten discretie van vinderen. Nu wat aengaet de dependenten en aenbehoortige der konst, als groff schilders, vergul- ders, geleybackers etc. t selve sal gaen naer consideratie en tot dis- cretie van vinders, en sullen deselve met kennisse van vinders soo veele gasten en leerjongens met dit bestemde getal mooghen setten en aenneemen als hen geleegentheyt en neeringhe vereysschen sal. 27.
Maer de Mrs. der (Jout en Zilversmeeden, ende voorts alle Mrs.
der neeringen, handtwcrcken en ambachten in het I2« articule geno- mineert en sullen niet meer als twee leer Jongens teffens en te gelijck |
|||||
|
— 35 —
|
|||||
|
mogen hebben, en sal den eenen altoos een Jaer voor den anderen
gehadt ende aangenoomen moeten hebben, maer gasten de welcke bij haer geit sullen koomen winnen ende haer drie leer jaren hebben vol- daen sal ijder Mr. van dese soo veele boven dien moghen setten en aenneetnen (dogh alles ter goeder trouwenj als hij in sijn neeringhe en wercken van noode sal hebben. 28.
Vooris soo en sal geenige meester vermougen, eens anders
leerlingh, gast ofte knecht te onderhuieren ofte onbruyck te maecken ofte aen te neemen, voor en alleer deselve gast ofte leerjongen geheel en d\'al van sijn voorige M\'. is ontslagen en vrij, Sulcx dat hij daer met allen geen recht meer aen en pretendeere, ofte oock iets op hebbe te seggen, op peene voor den geenen die sulcx weetens sal bevonden werden gedaen te hebben, van ten pronjte van den gilde te verbeuren drie car. gul., en boven dien noch verder correctie tot discretie van vinderen naer gewicht des zaecx en anders, soo als zij zullen bevinden te bchooren; en sal vorder den discipul of gast in quaestie staende, datelijcken moeten laten gaen, om sijn voorijgen baas te mogen voldo. n tgeene hij rechtelijck op hem sal hebben te pre- tendeeren en ofF hij echter deesen gast ofte discipul bleel\'f continueeren en aenhoudcn sal verbeuren 24 gul., ende de gast zes gul. te gaen in drien, voor de Meeren, t gildt en desselffts Armenbos elcx een ge- rechte derdepaart. 29.
Van gelijcken, soo en sal niemandt van den gildebroederen ver-
moogen eens anders werck ende twelcke te vooren aen eenigen an- deren gildebroeder besteedt ware, aen te nemen ofte aen te vaerden ofte in eeniger manieren sigh vermogen te ondemeemen, schoon al- vvaer het oock zoo dat den eygenaer, met den eersten aenneemer |
|||||
|
— 36 —
|
||||||
|
over dies onneens waren, soo lange als de eersten aenneemer op
dies actie sal pretendeeren, op peene voor den geenen die sulckx wetens haddc gcdaen van te verbeuren 10 gul., te gaen aen t gildt ende der armenbos van dien elcx een gerechte helfte, en bovendien de schade dien de eerste aenneemer rechtelijcken bij dies sal pre- tendeeren geleeden te hebben, ten taxatie van vinderen te vergoeden. 3°-
Oock meede soo en sal niemant in eens anders konst, doen,
neeringe ofte handtwerck moogen treeden, ofte cenijge wercken an- ders als die van sijn eygen konst, handtwerck ende soorte onder den wekken hij in den gilde ingeschreeven is, vermogen aen te neemen ende te doen ofte te maecken ten ware dan dat hij den gilde van dien volgens t geene gespecificeerl in het 18\' articul hadde voldaen alles op pene van de halve boeten, en in manieren, en te gaen als is geseyt in het tweede Articul, en voorts versteecken van binnen drie Jaren, in de onrecht gepretendeerde en onwettig aen sigh ge- trocken neeringhe, konst ofte handtwerck in den gilde geleeden ofte acngenomen te mogen werden. Ten eynde alle de verscheyde soorten van konsten, neeringen en handtwercken onder deesen gilde sortee- rende blijve ijder suyver, in sijn eygen soorte ofte rangh, en door deese toesichte en order geweerdt en verhoedt derselver onschicke- lijcke menginge en weringe onder een. waer door zoowel deene als dandere sonde komen te bederven. 3K
Dien volgens, geen Groffschilders off andere dependenten der konste, en sullen vermogen te maecken ofte aen te neemen fijne schilderwercken, ofte paneelen te beschilderen zulckx datter bij gilde- broederen van de konst over geklaeght soude mogen werden, in welcken gevalle de Groffschilder off ander dependent ware vervallen |
||||||
|
;
|
||||||
|
— 37 —
|
|||||
|
in de boeten van den vorijge articule. Maer een meesterschilder sal
vermits zijne overste schap, achtinge ende vvaerde dier konste, alle
soorten van Teeckenen, verwe en penseelwerck, onbesproocken moo- gen doen en aenneemen, al ware het oock groffwerck ofte eenige andere soorte van werck, ende dit alles vrij en sonder eenige ver- beurte, Maer een Glaesmaecker sal niet vermoogen eenijge Glasschrij- vers Werck aen te neeinen, maer sal de besteeders van sulckx aen den glas schrijveren selve moeten brenghen ofte wijsen, Alles op peene als geseydt in het voorgaende ende 30" Artikel en zoo vooits met alle neeringen en hantwercken van deesen gilde, want een gout off zilversmit en sal niet mogen aenneemen glaesmaeckerij, ofte sigh oock het plaetsnijden, zonder van dien te voldoen, mogen onderneemen nochte oock geen kooperslager, Tin ofte lootwercken, maer ijder sal moeten blijven bij en binnen sijn bepaelde soorte, handtwerck ende neeringe (ten ware dan in maniere en als geseyt il het l8>\' articule) ende dit alles op peene als in het 30e Articul gespecificeert. Voorts soo en sal niemant van den Ambaghte van den glaese- I
maekers en verkoopers, eenigerhande glas, Tin ofte loodt binnen deeser Steede bij de hondert mogen koopen, ofte ware het alsoo.dat ijmandt van dr zelver neeringe en gildebroeders meede aenpaerten woude, en daer toe quame binnen een etmael, soo soudet deselve gildebroeder mogen hebben in sulcken koop, als het de principalen koper hadde gekoft, en desgelijcken oock de Tinnegieters en loot- werckers, de Tinne en loode op boeten voor den geenen die in deesen sal bevonden werden te ontbreecken van drie car. gul. te gaen d\'eene helfte voor de heere, en dander ten profijte van den gilde. 33-
Oock meede soo en sal geen borduurwercker binnen deeser stadt |
|||||
|
— 38 —
|
|||||
|
mogen in eenige wercken verwercken fijn gout en zilver, anders dan
als alleen, en weder onfijn gout en silver mede alleen, sonder fijn en onfijn in een werck onder een te mengen ende en sal oock binnen deser steede geen borduurwerck mogen verkoopen, tsij soo wel op de vrije Jaermarcten als anders, dan als het geene dat gevisiteert salsijn, t welke sal geschieden en gedaen weiden bij de keurmeesters der gout en Silversmeeden, welverstaende op vinderen kamer ofte ten huyse van den deecken van deesen gilde van S\'^ lucas ende ter kennisse van deselve ofte dan van twee vinderen, naer twelcke sigh oock de Tapijt- en Damaste-beeltwercken, Gout ofte Silver in hen wercken gebruyckendc , sullen hebben te reguleeren, ende dit op peene van te verbeuren drie car. gul. te gaen ais booven, telckens als bevonden sal werden eenijge wercken contrarie verkoft ofte gemaekt te hebben, met oock vergoedinge voor dengeeue die bij ofte door dies bedroo- gen waer, ten taxatie van vinderen. 34-
Ende off het quame te gevallen dat een meester van deesen gilde (tzij dan van wat soorte, konsthandtwerck ofte neeringe dat het soude moogen sijn) quam afiijvigh te werden ende te overlijden, soo sal de naergelaten weduwe van deese, in de neeringhe en doenten van haren overleeden man mogen vervolgen, ende soo lange als sij weduwe is, rustelijck ende vreedelijck sonder ijmandts bekreun in deselve blijven zitten ende continueeren, mits voldoende ende op- brengende alle Jaergelden en lasten, eeven en als bij leeven van haren overleeden man is gedaen en geschiet, en soo deese weduwe weder quame te huwen met eenen die geen gildebroeder en waer, deselve sal volgens het 40 en 13" articul, mits hebbende de noodighe quali- teyten, het gildt moogen winnen ende de meesterschappe van dien, |
|||||
|
— 39 —
|
|||||
|
en ware het een gildebroeder van een ander neeringe, deselve soude
noch het i8« Articul t sijne profijte hebben. Ordre van Staet en Regeering.
35-
De keure en electie van den eersten vinder ofte deecken, sal sijn en blijven als van outs en voor deesen bij het collegie der regee- rende vindcren. dewelcke deselve jaerlicx, ten eynde van hare dienst eeven voor hare afgangh, bij meeste stemmen sullen verkiesen en ele- geeren uyt hen eygen collegie, te weeten uyt de drie lest aengekoo- men vinderen, den geenen die sij tot sulckx de bequaemsten ende den gilde meest vorderlijckst achten off bevinden. Ende sal degeene die sij tot sulckx sullen elegeeren off verkiesen, moeten sijn een Mr. der Schilderkonste; want van nuw voorts aen end met het eerste Jaer (te reeckenen van den 24"\' Januarij) naer \'t ingaen van deesen tegen- woordighe keure, zal dit gemelde eeren-ampt ende deeckenschap van deesen Gilde van St. Lucas, bij geenen anderen als bij den Mr. Schil- deren moogen en moeten werden bedient, welcke alle jaren sal moeten veranderen ende gesamentlijck met sijn meede vinderen, een anderen ende nieuwen deecken in sijn plaetse kiesen, twelck sal moeten geschieden en gedaen zijn, (van nu voorts aen ende altoos) voor den 2411 dagh in Januarij, alles op peene (als overtijts bedienen) van te begaen misdaet teegens de staet, in verschoon van het welcke genige onschulden ofte exceptien en sullen werden aengenoomen. Ende sal de Deecken ofte eerste Vinder in der tijt, in saecken van den gilde hebben hooghste gesagh ende auctoriteyt, en sal onder sijne meede- vinderen in Collegie en anders hebben en houden de eerste plaetse en stemme. Ende zullen bij hem in vergaderinge werden gedaen, alle propositien ofte voorstellen van alle zaecken, doenten ende ver- |
|||||
|
— 40 —
|
|||||
|
soecken, den gilde ende Gildebroederen raeckende en aen t Collegie
van vinderen gedaen off versocht, ofte perticulierlijcken aen hem ver- voeght sijnde, omme collegialiter daer in gedaen en op geleth te worden. Ook meede zal hij in de vergaderinge en raetsplcginge hebben de scheystemme off sooveele als en duble stem, deur hetwelcke, als vinderen in eenijge besluytinghe twee en twee over elcke sijde sullen staen, zal verstaen werden, de sijde met dewelcke de deecken steinpt de meeste stemmen te hebben en sal voorgaen. Soo sal hij meede de aucthoriteyt hebben en vermoogheu, in saecUe van haeste off anders, vindeven extra ordinaer te samen te roepen, zoo ter ordinaris vergae\'\' plaets als elders, naer dat de tijdt, geleegentheyt en zaecke sal ver- eyschen, t welck vinderen oock sullen gehouden sijn te obedieren ende en sullen niet verinooghen soader wettige en wichtige redenen van dies te absenteeren ofte aff te blijven. En sal voorts in alle manieren deesen deecken ofte eerste vinder in der tijdt, in collegie als anders werden gehouden ende bij allen gildebroederen werden gerespecteert. sijnes ampthalven als de eerste en waerdichste persoon van den gilde, en sal in sijn persoon representeeren en vertoonen \'t Co\'legie der vinderen aen denwelcken alle adressen, vervoegingen en versoucken, als oock mede alle communicatie en anders, den gilde en gildebroederen race- kende, sullen moogen en behoorlijcken werden gedaen, omme bij hem ter vergaderinge voorgestelt en collegialiter ordeiulijck op geleth en gedaen te werden. En sal volder over geen\'ge saecken sijn accu- sabel off beklaegbaer, als alleene over die dewelcke sijn begaen tee- gens de staet van deesen gilde. 36.
De Vinderen, (wekker Colllegie bestaet uyt vier persoonen te weeten een deecken en drie vinderen) sullen jaerlijcks meede veran- dert werden in Januario. welcke vinderen sullen werden geeligeert en |
|||||
|
— 41 —
|
|||||
|
gekoosen bij de E. Heeren Burgermeesteren, tol drie int getal uyt
sesse, dewelcke bij vinderen in der tijdt (die de nominatie van deesen competeert en als van outs sullen blijven behouden) tol dies sijn ge- nomineert ende den E. Heeren Burghernieesteren sullen werden voor- gestelt. Tot welcke nominatie en getal van sesse niemandt en sal moogen off moeten werden genomineert als de geenen die als meesters der konsten onder deesen gilde sorteeren, en dewelcken ten minsten 5 Jaren off daerover onder desen gilde in dier qualite hebben gesor- teert, rustelijck en vredelijck en op dewelcke men niet heeft ofte weet eenige actie over feyten, begaen teegens de staet, ende dewelcke binnen den tijt van een jaer voor dien, niet en hebben geweest in de bedieninge van deecken off Vinderschap; welcke nominatie collegialiter en bij meeste stemmen van vinderen sal werden gedaeu, strax naer de gedane keure van den nieuwen deecken ende dit voor den 2411 dagh in Januario tot dqnwelcken zij sullen neemen en verkiesen de meest bequaemste en aensienlijckste uyt den Mren voois., sijnde van eerlijcken naem en leeven en hebbende alle qualiteyten als vorens geseydt. 37-
Nu de dienst ofte bedieninge van Deecken en vinderen en sal niet langer geduuren ofte bij iemandt mogen werden bedient als voor den tijdt van een jaer, te weeten van den 24" Januarij tot weder den 24" Januarij des volgenden jaers, en soo al voorts te reeckenen van jare tot jare van dien dagh. Ende sullen de Deecken en vinderen altoos in de drie daghen van den 2on tot den 2411 Januarij, geenige andere zaecke van den gilde, oock hoe noodigh mogen doen ofte ter handen trecken, als alleenigh de electie en Verkiesinge van een nieuwen Deecken, ende naer datte, de noinineeringe van dubbeld getal tot de drie nieuwe vinderen; welck genomineerde getal van zesse zij ten 6
|
|||||
|
— 42 —
|
|||||
|
spoedighsten en al voorts bij den E. Heeren burgermeesteren schrifte-
lijcken sullen inbrenghen ende overleeveren omme daer uyt bij de gemelde E. Heeren Burgermeesteren drie nieuwe vinderen gekoozen te werden, twelck zij alles ten vlijtighsten sullen bevorderen, ende voorts meede dat deselve nieuwe geeligeerde ofte gekoozen vinderen, bij acte der E. Heeren voors. werden geconfirmeert ende voorts be- eedight. Naer hetwelcke ende niet eer, sullen de voois, deecken en vinderen mede vermogen in besognes te treeden ende henne eyntlijcke doenten afdoen, en hen veeckeningen sluyten, en sullen voorts moeten (op peene van over tijdts bedienen) binnen de acht dagen naer de gedane be-eedinghe der nieuwe vinderen, met ende aen den nieuwen deecken en vinderen voois, doen henne absolute rekeningh ende over- leeveringhe van alle henne dienste en gedane besognes, ende voorts hen afscheytmael al binnen den bestemden tijdt van aght daghen te samen eten, ende voorts sigh houden en blijven, sonder eenigh vorder bemoei ofte bewindt in dier voorschreeven qualite sigh aen te neemcn ofte te onderwinden. Alles op pene soo voor den geene die hem in desen verliepe ofte contrarie eenigh ofte ijder punt van deesen articule deede, van te begaen misdaet teegens den staet van den gilde ende als overtijts bedienende gestraft te werden. Welverstaende dat de aen- blijvende vinder, als gekoosen deecken komende het tweede jaer te vervolgen, ende alsoo over \'t jaer in bedieninge te blijven, in dier manieren niet en wort verstaen over tijts te dienen, maer wort verstaen met d\'electie tot deecken, te sijn in een andere en nieuwe bedieninge overgegaen, alsoo de bedieninge van deeckenschap en vinder sijn onderscheydelijck, beydes in name ende aucthoriteyt. Ende sullen degeenen die alsoo hunne rustpoose ofte vrije tijdt hebben, een geheel ende volkoomen jaer stilsitten, binnen hetwelcke sij niet en sullen moogen tot vinder genomineert off verkooren werden, nochte en sullen |
|||||
|
— 43 —
|
|||||
|
sij oock in de bedieninge van dien niet mogen binnen dit geseyde
jaer treden, ofte deese geseyde ampten aenneemen ofte sigh onder- winnen, alles op peene van te begaen misdaet teegens de staet. Ten ware bij affsterven van eenijghen deecken off vinder in maniere als volgende sal werden gespecificeert; gelijcke misdaet sullen oock begaen en schuldich weesen clegeeue welcke tot deecken off vinder gekoozen wesende, deselve diensten niet en soude begeeren nen te vaerden ende niet wilde in maniere als behoorlijcke en volgens dese onse keuze bedienen. 38.
Ende opdat alle saecke van den Gilde mogen toegaen met ver- seeckerder en beter ordininge, sonder weder te geraecken in verval als voor deesen, Soo sullen deecken en vinderen t zij dan om de 14 dagen, ofte ten langhsten omme de drie weecken, en dat op een seecker uure, hebben ende houden, hunne ordinaris zitdagen en ver- gaderinge ende dit op hen kamer ofte ordinaris verkoozen ofverkree- gen plaetse, van welcke ordinaris vergaertijt en plaetse zij alle den vinderen, met het begin van hen regeeringe, eens voor alle sullen de weete doen, ende sullen zij vinderen op deesen hen ordinaris versaem- dagen, heel stichtelijcken moeten passen en niet sonder noot en wet- tige onschult van dien mogen aff blijven, op peene als sij dan onder den anderen sullen bestemmen, te gaen ten profijte van hen Collegie en sullen alsdan Collegialiter in alle saecken van den gilde en gilde- broederen besogneeren ende doen wes van noode zal sijn en voor sal koomen te vallen. En sullen alle henne doenten en verrightinge de- pecheeren en afvaerdigen me*, besluytinge van meeste stemmen, en in absentie van eene ofte eenijge, soo sal de Deecken met een Vinder alleen moogen besogneeren ende sluyten, maer in absentie van deecken sullen drie vinderen moeten te samen en compleet sijn eer sij iets soude |
|||||
|
— 44 —
|
|||||
|
mogen doen off besluyten. Maer twee vinderen sonder deecken, t
welcke verstaen wordt voor de minderhelfte, en sullen niets mogen doen off besluyten , ten ware dan bij groolen ende extra ordinare haest en noode, in welcke geval sij iets sullen vermogen te doen, dogh niets anders als provisionael en tot wederseggen. Soo en sullen vinderen niet vermogen hunne zitdage ofte vergaderinge te houden of te leggen in eenijge herbargen ofte drinckhuysen, ten ware dan bij renvooy ofte zaecke en queste aen hen verbleeven als goede mannen; maer sullen hen vasthouden en blijven ter eens bestemder versaemplaetse soo veele hen mogelijcken sal sijn, omme den gildebroederen te bet te gerijven, te hooren ende hen onderlinge scheelinge ende andere voorvallende te beslrghten en overdies uytspraeck te doen ende te vonnissen, Soo veele sij volgens deeser keure tot dies sijn gerechticht en gequalificeert. Soo oock meede sullen vinderen van alle hunne collegiale doenten en verrichtingen soo ordinare als extra ordinare, houden ofte bij iemandt van den gilde doen houden perfecte notitie, ten eynde of des noodt moghte zijn, dat men weeten magh hoe en wat in ijder zaecke gedaen en verhandelt is. Ende vorder soo sal ijder van hen gehouden sijn en sigh wel nauwe moeten hoeden, dat hij niet onvoorsichtelijcke ende buyten wettigh gebruyek en orde, ofte voor bestemden tijdt, en open- bare ofte ondecke eenijge seci«ete besluyten ofte collegiale handelinge en gevallen in dies, als: «ick wildet dus, en die soo en: hij seyde dit, en die dee dat" ofte iets dergelijcke, door het welcke wierde ontdeckt en openbaer gemaeckt eenijge handelinge of doente van hen college t welcke beetcr en behoorlijcke hadde moeten gesweegen wei- den , Alles op peene voor den geene die sigh bij versuymnis in deesen ontgingh, van te verbeuren \'t elcken male ten profijte van \'t college van vinderen dertigh stuyvers, maer degeene die sulckx met opgesetten wille dede, soude meerder boete, tot discreetie van vinderen, moeten |
|||||
|
— 45 —
|
|||||
|
betalen, ende dit niet alleen te verstaen op vinderen, maer oock allen
dengeenen welcke vinderen-kamer als meederaet off anders in gelijcker qualiteyt zullen frequenteeren. 39-
Soo oock meede sullen deecken en vinderen goede toesight hebben te nemen, dat in alle de onderlinge conversatien, gemeenschappen en samenkomsten van den gildebroederen, als oock op hen vergaderingen en Sidtdaghen, meede-maeltijden ende alle dergelijcke vrolijke ofte vermaeckelijcke samenkomsten, werden onderhouden, alle VTuntlijcke, eerlijcke ende tughtijge gemeensaemheeden, sonder eenijge Iwistinghe. bescheldinge ofte ander insolentie, alles op peene voor dengeenen die sigh in deesen en contrarie deesen articule mocht te buyten gaen, van gecorrigeert te werden en beternisse te doen, soo met geit boeten en anders, alles naer geleegentheqt des saecke, tot discretie van vinderen. 40.
Ende sullen vinderen oock beneerstigen, dat met gemeender handt. ofte dan met eenigh getal van willighe uyt den meesteren, alle de konsten en kennisse van dien, werden bevlijticht, ende met een samen- en te gelijcke doeninge van teeckenen, ontleeden en andere konstige doenten en oeffeningen, werden belraght ende naergespeurt, en voorts met opentlücke lessen, leeiïnge en demonstratie der bequaemsten, tot dies den leerwillijghen toehoorderen, gildebroederen en vrije gasten deeser konsten. ijder sijne konste ende wetenschap, geexpliceert ende verklaert, Sulckx dat deese stadt en oock den gilde daer off een ecre hebbe en loff weit gesproocken, Alles en in manieren soo als bij vinderen op dies sal werden beraempt en ordre gegeeven, naer ge- legentheydt, eysche en aert van ijder konste ende wetenschap dewelcke men bij der handen nemen sal. Dogh wort ten hooghsten en als de |
|||||
|
— 46 —
|
|||||
|
eerste gerecommandeert, een vernieuwinge van luyster te geeven aen
de schilderkonste, oyt bij den ouden koninghen en vorsten in hooge waerden gehouwen. 41.
Ende sal bij vinderen voois, met allen oock meede seer nauwe toesicht moeten gedraghen werden op de behoedinghe en bewaringhe der goederen en meubelen van den gilde; ende sullen van alle tegen- woordighe goederen als oock meede van degeenen die zij naer deesen nogh moghten bijkrijgen, houden, ofte (bij een ordinaris uyt den gilde- broederen) doen houden, perfecte lijste ofte register van dien, meede van alle ouwe bullen, brieven, blieven van renten off obligatien en anderen stucken en pampieren van belange, soo van dengeenen dier aireede sijn off nogh mochten koomen, opdat alles verseeckerder en met beter kennisse bewaert blijve als voor deesen. Welcke registeren zullen weiden bewaert in de kasse off kiste daer van ijder vinder een sleutel sal hebben, ofte anders daer het hen geraden duncken sal, en sullen voorts alle inkompsten van den gilde, sonder eenyge sloffinge bevorderen ende degeene welcke bij versuyms van vooryge vinderen moghten sijn verloopen off gepreschribeert weder vernieuwen en hen van dies laten releveeren, en noch meede alle goederen en meubelen dewelcken sij weeten, den gilde bij onwettige maniere te sijn onbruyck gemaeckt, weder soecken te bekoomen ofte dan behoorlijcke restitutie voor dien. Nu wat aengael de dispence en distributie van de middelen en ordinaris inkompste, die sij met ofte aen eenyge dinghen en saecken, soo in hen samenkomsten en anders hebben te doen, t selve werdt vermaend matelijcken te sullen doen ende in dies niet te overvloedigh, ofte te vergeeffs verquistende te weesen. Want dit klaerlijck konnende beweesen werden, soude een misdaet tegens de staet sijn, en oock yder vinder, ja de Deecken selve over dies accusabel, en soude alsoo |
|||||
|
— 47 —
|
|||||
|
bij vonnisse en uitspraecke bevonden weesende oock weder bij haer
vergoedt moeten werden. Gelijcke misdaet zoude het oock sijn, soo sij eenyge goederen ofte oock wat het waere van den gilde, buyten wettigh gebruyck en maniere van Rade, vervreemden en onbruyck maeckten ofte oock meede verloren. 42.
Soo sullen vinderen oock goede zorghe draghen, dat bij hen ofte dengeenen die sij uyt den Gildebroederen daer toe zullen gebiuycken, yder gildebroeder perfectelijcken met naem ende toename weide te boecke geregistreert, yder bij sijn eygen soorte, konst, neeringhe ofte handtwerck. Ende neffens dien daerbij gestelt de juyste tijdt en date van yders inkomen, waervan sij den gildebroederen sullen gheeven acte, bij den deecken off twee vinderen gesamentlijck onderteeckenl sijnde. Ende sullen in deselve registeren in margine oock perfecte- lijcken doen aenteeckenen, \'t affsterven olf den vertreck van yder ge- registreerde gildebroeder, immers de Mr» en sonderlinghe die van de konst. Ende sullen oock meede sonder versuym (om van alles beter kennisse te neemen) jaerlijckx in de maendt van Maije, immers voor S\' Jans kermisse deser Steede, bij allen den gildebroederen omme moeten gaen, beginnende van de konst en soo voorts, vervolgens van soorte tot soorte, tot de laetste der handtwereken en neeringen van dien, en sullen alsdan \'t ordinaris jaerge t opgaren en sonder eenyge ooghluyekinge ofte versuymnis moeten invorderen; en sullen telcken ommegange nieuwe Jaerregisteren moeten maecken, zoo als sij die dan bevinden zullen, soo van de meesters, gasten als jongens, waeraen sij alle veranderinge van meer off min, doot off leevende, van den voorgaenden jare, sullen hebben te bemereken, t welck zij in de blij- vende registeren yder en elck bij t sijne sullen hebben te nooteeren, ende sullen vinderen ten dage van ommegangh met hen mogen neemen |
|||||
|
— 48 —
|
|||||
|
een stadtsbode off de kapiteyn van de nachtwacht als van weegen de
E. Heeren Burgermeesteren, ende sullen, als zij bij die van de konst om sullen gaen, alle, te weetcn deecken en de drie vinderen tegen- woordich moeten sijn, ten ware dan bij sieckten ofte dat sijns lighaems onmachtich ware. dan als men sal koomen tot de handtwercken, ambachten en neeringhen onder deesen gilde sorteerende, soo zullen twee en twee vinders beurtswijse om den anderen dagh gaende, moogen volstaen, dewelcke beneffens de stadsboode off kapiteyn ende de kneght van \'t Gildt met hen en tot assistentie en hulpe, uogh sullen mogen beroepen een ofte twee van de voornaemste der neeringe ofte ambachte bij het welcke zij omme sullen gaen en voor hebben dat mael te versoecken, opdat alles reght ende met beter toesicht magh werden gedaen ende sullen de geenen, die zij van den handtwercken en neeringen alsoo tot meedegaen zulllen beroepen, niet vermoogen sonder wettige onschuli aff te blijven ofte sulckx te weygeren, op peene van te verbueren drie car. gul., te gaen aen den here, t Collegie van vinderen en der armenbos van desen gilde, yder een gerechte derde paert. 43-
Van alle welcke jaerlijckse inkomsten, als oock meede van alle inkoomgelden ende alle andere inkomste van renten, giften, boeten ende breucken (aireede in swange off nogh te volgen) pertinentelijcke reeckeningh sal moeten gehouden werden, als oock meede van alle gedane dispence ende uytgeeven van gelde bequamelijck en ordente- lijck, met debet en credit over den anderen staende, alles ten orde- ninge van vinderen hier op te beramen, en sal deesc reeckeninghe van deese bij provisie gehouden werden bij den tweeden vinder, de- welcke oock als penninghmeester alle gelden ontfangen ende uytgeeven zal, dogh en sal eghter niet vermogen iets uyt te geeven. anders dan |
|||||
|
— 49 -
|
|||||
|
als bij vinderen collegialite wert beslootcn daer de penninghmeest r
acte magh affheemen, twelck in de notitie van hen doenten oock sal aengetekent werden, ofte dan dat bij schriftelijcke ordonnantie, bij den deecken off twee vinderen onderteeckent zijnde, wert bevolen, ende sal de teegen reeckeninghe van deesen ontfaugh blijcken ende sijn te vinden, soo uyt de notitie en aentekeningh van vinderen-doenten als voorts uyt de registeren van de inkoinste en jaergelden, als meede de rentebrieven off andere acte van dien sijnde, welcke oock alle ten tijde van reeckeningh en overleeveringh zullen teegen een gehouden en met den anderen vergeleecken werden , en oock moeten overeenkomen, ende de uytgeeven zullen met de voorgeseyde acte en ordinantien moeten goetgemaeckt en vtrantwoort werden, ende de geene die in deesen ontbreecken, en sullen niet werden geleeden of opgenoomen, ten ware dan dat bij alle den vinderen nogh klare en volkomene kennisse van dies ware ofte uyt de notitie van hen besognes blijkende hoe ende waer aen deese uytgegeeven te zijn, welcke reeckeninghe alsoo gedaen zijnde, sal de zelve onder de nieuwe vinderen berusten en bij de pampiere en stucken van den Gilde, van jare tot jare bewaert werden. 44-
Ende zullen vinderen voors. in alle zware en gewichtige saecken ende alle saecken rakende de staedt van den gilde, als doen van reeckeningh en overleeveringh, uytsettinge of opneeminge van geld , koopen off verkoopen van eenigh vast goedt ofte andersints van groote quantiteyt van meubelen of ander dinghen off oock doentc van groote kosten, meede alle saecken raeckende een geheele ofte meer soorten der neeringen onder deesen gilde sorteerende, tsij dan noopende eenyge perticuliere keure off proeve op haer ainbaght off handtwerek, ofte andersints iets van gewichte. als oock meede in alle rechtspre- |
|||||
|
— 50 —
|
|||||
|
kinghen en vonnissinge over misdaden, begaen teegens den staedt
van den Gilde, op ende in alle deesen en dergelijcken, in dewelcke vinderen sulckx bij meeste stemmen geraden vinden sullen, zij ver- moogen uyt den gildebroederen ende Mis. van de aensienlijckste en bequaemste soo veele en sulcke neutrale personen tot hen adsis- tentie en helpe als meede-raden ofte anders ten overstaen van saecke te beroepen, als zij des zullen noodigh bevinden ende hen geraden dunckt, ende wat dat alsoo bij vinderen ende deesen bij-beroepenen als meede-raden gesamentlijck ofte bij meeste stemmen, in saecken van den gilde zal werden gedaen ende besloten, alle tselve sal bij provisie maght hebben en vollen effecte sorteeren, alles ter tijde en wijle en tot dat bij de E. Heeren Burgermeesteren daer anders in sal sijn off werden gedaen. Ende welcke gildebroeder die uyt de mees- teren alsoo als mede-raedt bij vinderen wierdt beroepen, ende met wille, sonder wettigh onscbult, afbleeff, deselve sal telcken male ver- beuren drie car. guld., te gaen aen drien, voor de Heere, t Collegie van vinderen en de Armenbos van deesen gilde, elckx een gerecht derdepaert. Zoo oock meede zullen vinderen als \'t hen nodigh duncken sal ende yets sullen hebben den gildebroederen gesamentlijck, ofte dan eenige soorte van dien alleen aengaende, te verkundigen ofte gemeen te maecken, ofte andersints iets van eenygc zaecken te be- vraghen en hen stemmen te hooien, vermooghen, alle de gildebroe- deren ofte dan eenige soorten van dien alleen , dien het meest zal aengaen off raecken, te samen te beroepen, ende wie van den gilde- broederen alsoo beroepen waer en sonder noodt afbleeve en niet en quame ter bestemder tijdt ende plaetse, deselve sal (als bij den knecht de bootschap gedaen is van te moeten koomen op boeten van afblijven) telcken male verbeuren 3 st. ten pronte van den gilde voois., sijnde in desen exempt en uytgesloten de ziecken en buyten stadts weesende. |
|||||
|
— 51 —
|
|||||
|
45-
Oock meede soo sullen Vinderen voors. niet alleen hebben nauwe
zorge en toesight te draghen voor ofte op die van hen konste alleen , maer sullen oock eeven en met een selve bezorghtheydt verplight en gehouden sijn, alle de andere handtwercken, neeringe ende ambagh- ten, onder deesen C\'.ilde sorteerende, de handt te bieden en yder van dien bij zijne gerechticheyt beschermen en behouden en in de noodt- saeckelijcheeden van haer ambaght ofte neeringe, t/.ij dan mettet be- vorderen van eenyge proeve, op yder ofte eenige van die handtwercken, ofte andersints met eenyge perticulierder en specificiver poincten off articulen op hare doen en neeringe te beramen. Alles zoo den urber, geleegentheydt en nature van haer doei ende handl werck moghte ver- eysschen ende zij ten besten, zoo van die perticuliere soorte en nee- ringe als ten voordeele van den gansenen Gilde verstaen te bchooren ende zij op dies sullen beraameu. 46.
Soo sullen Vinderen in hen kamer ende versaemplaetse oock houden ende oprechten, een Armenbos, sluytende met twee verscheyde slooten, welcke inkoomen alleenlijcken sal moeten werden gedistri- bueert, aen de arme en behoeftige weduwen en weesen , en die van den gildebroederen door ziekte ofte anders moghte zijn gekoomen in decidentie ofte verval ende eenyge hulpe van noode moghte hebben, allen den wekken zij maentelijcx off anders naer datter dan voor- handen sal zijn, sullen bedeelen, yder naer zijnen noodt, zoo verre als het sal mogen strecken, welcke geseyde Bos, vinderen ten hoogh- sten zullen houden voor gerecommandeert en oock aen ijder Gilde- broeder en anders recommandeeren, ende voorts deselve in alle be- slechtinge van questien, peene ende amende gedencken ende benifi- ceeren, sooveele als hen mogelijck sal sijn, ten eynde deselve eenigh- |
|||||
|
- 52 —
|
|||||
|
sints magh strecken en den armen genoegh doen; en sullen voorshandts
en bij provisie oock tot deesen bos koomen en werden ingebraght
alle dote en gifte van renten en anders, den gilde van outs gegeeven
perticulierlijcken tot de onderhoudt van haren autaer offkercken diens-
ten. Nu de omdeelinghe van deesen, als oock ineede t particuliere
bewint van dien, zullen hebben en gedaen werden bij den Deecken
ende den lesten vinder, die daer van elckx een sleutel sullen hebben
en in tijde van omdeelinge gelijckelijcken uytreycken en bedeylen,
naer zij dan kennisse van zaecke en gebreck sullen hebben off weeten.
Zo oock meede sal hij deese beyde, te weeten den deecken en lesten
vinder toestaen, ten nausten daerop te letten, ende toe te sien dat
deese voors. bos van alles en elck, tzij dan breucken off amende,
tzijne krijge, daertoe dezelve bij deese keure en anders gereghtight
zal zijn.
47-
Nu, ofte eenyghe Deecken ofte iemandt van den vinderen in der tijdt ende gheduurende hunne dienst ende vinderschap moghte kooinen a\'lijvigh te werden, soo sal men om \'t Collegie soo veel als doenlijcken is, compleet te houden, in deeser manieren handelen en toegaen. Ingeval eenige Deecken quame te overlijden in het eerste hallif jaer van sijn bedieninge, soo sullen de drie vinderen in der tijdt, uyt de jonghste en lest affgegaen vinderen, alwaere het oock de oude Deecken, (als hebbende meeste kennis van gebruycken en gepasseerde saecken) eenen nieuwen deecken kiesen, om de ontbreeckende tijdt van den overleeden en dien jare voorts te volst recken en langer niet. Maer konipt de Deecken int leste hallif jaer te overlijden, zoo-sullen de vin- deren uyt hen drien een tot deecken kiesen , om den ontbreeckenden tijdt van den affgestorvencn deecken voorts tevoldienen, en sal deesen tus- schen tijts gekoosen deecken, te weeten die van\'tleste halliff jaer,ten eynde |
|||||
|
— 53 —
|
|||||
|
van deesen lopenden jare, bij weder-verkiesinge oock noch het vol-
gende jaer als deecken mogen continueeren, en sonder quetsinge van
keure ofte staedt gecontinueerd werden, want het voorgaende hallif
jaer wort verstaen in eens anders en niet in sijn eygen tijdt gedient
te hebben; deur het welcke oock wort verstaen, deese tusschentijdts-
deecken (schoon geen eedt gedaen hebbende) in de persoon van den
overleedene ende desselven gedaenen eedts, beedight en verplicht te
zijn alles en soo verre en in zelver voegen als de overleedene Deecken
gedaen en geweest mocht hebben, zoo vermagh oock deese tusschen-
tijdts-deecken, ten tijde van electie, ganschelijcken, onvermindert sijne
eere en achtinge, mette de keuze van deecken verbij gegaen werden.
in welcken geval hij als maer geweesen vinder van dien jare, met
dandere vinderen , als naer gebruyek sal affgaen. Nu ingeval in \'t eerste
halliff jaer, een ofte meer vinders quamen aflijvigh te werden, soo
sullen vinderen in der tijdt tot de leedige plaetse van dien, en dat
binnen de 8 daghen naer dat deselve plaetse gevaceert sal hebben,
nomineeren dubbelt getal van persoouen, hebbende de qualiteyten als
geseyt int 37e articule, Dewelcke sij voorts schriftelijck bij de E. Heeren
Hurgermeesteren sullen inbrenghen. om den ontbreeckende uyt ge-
koozen en oock voorts beeedight te werden; en zullen alsoo de vacee-
rende plaetsen weder volmaecken. Maer soo der in \'t leste halliff jaer
een vinder kompt te sterven, soo en sal men in diens plaetse geenen
anderen kiesen, maer quamen der twee afflijvigh te worden en dat
het noch waer drie volle maenden voor de verkiesinghe, soo sullen
de deecken en overgebleeven vinders binnen aght daghen naert over-
lijden van den lesten nomineeren 4 nieuwe persoonen in manieren als
voorens geseydt, dewelcken zij voorts bij d\' E. Heeren Burgermeeste-
ren zullen inbrengen, om twee nieuwe vinderen tot de vaceerende
plaetsen te kiesen, welcke naergekooren vinderen (te weten die van\'t
|
|||||
|
— 54 —
|
|||||
|
leste hallifT jaer) weder sullen mooghen koomen op de volgende no-
minatie. en oock bij wederkiesinge, t sij dan als Peecken off vinder, mooghen werden gecontinueert en in de bcdieninghe van \'t vinder- schap vervolgen, uyt reedenen als vorens geseydt, sonder in eenyger manieren te culpeeren ofte te misdoen teegens de staet ofte keure van deesen gilde. 48.
Ende sullen de affgaende Peecken en Vinderen op hare over- lecveringhe en rekeningc, die sij aen den nieuwen Peecken en vin- deren sullen doen, mogen beroepen eenyge van de nensienlijckste en bequaeinste persoonen van den Mrs der konsten van deesen gilde, omme over deese hare reeckeninge en overleeveringhe te staen, ken- nisse van zaecke te neemen; naer hetwelcke soo zullen ouwde en nieuwe vinderen op haer kamer ofte ordinaris versaemplaetse met den anderen moogen eeten, ende houden hunne affscheydtmaeltijden op kosten van den gilde, ende dit onbesproocken twee daghen achter een, en sullen ter eerster dage ouwe deecken en vinderen, maer ter lester daghe nieuwe deecken en vinderen boven zitten, ende sullen alsoo in recompense van henne moyten en versuym met den gilde gehadt ende alsnogh te hebben, met den anderen houden ende eeten (sonder oock int minste eenyge kosten van dies te draghen) deese hunne vrolijcke affscheydinge en maeltijden, waerop zij meede bij gemeen goedtvinden sullen mooghen beroepen en met hen ten eeten houden, van begin totten eynde toe, de geene die op hare rekeningh en overleeveringh sijn geweest en overdies hebben gestaen, mits dat yder van deese genoodighde, en dit ter kennisse van ouwe en nieuwe deecken, aen de Armenbos zal betaelen eens 30 sts waer meede sij voorts geenige andere onkosten meer van nae-gelt of anders en sullen hebben te draghen, maer gans vrij zijn, alsoo in deesen gilde naer |
|||||
|
— 55 —
|
|||||
|
deesen op henne maeltijden off anders, geenyge na-gelden offgelijcke
omlegginge meer gedaen off gegeeven sullen moogen werden, maer sullen hen te vreeden moeten houden met hetgeene dat uyt koste van den gilde sal mogen vallen. 49.
De kneght van deesen Gilde zall naer deesen en van nu voorts aen, moeten genoomen werden uyt den gildebroederen off dependenten der konsten, tot hetwelcke vinderen in der tijdt zullen hebben te ver- kiesen, die hen tot dies de bequaemste sal duncken. Welcke knechten ofte knecht met alle behoorlijcke respeckt, den Deecken en vinderen in saecken van den gilde zal moeten bedienen, zoo op henne mael- tijden als anders, en sal voorts precijselijcken moeten passen, op alle ordinaris en extra ordinaris zitdaghen, zigh te laten vinden bij ofte voor vinderen kamer, omme haer in dies te bedienen, en sal aldaer zoo lange moeten blijven, als vinderen Tullen besigh zijn en niet mogen wegh gaen als met verloff; oock meede sal hij op alle renvoije off als vinderen ieuwers als goede-mannen sullen zitten, meede passen omtrent haer te sijn; soo sal hij oock ordinaerlijcken om de twee off drie dagen sigh ten huyse van den Deecken moeten laten vinden, omme te onderr.taen off de Deecken oock eenyge bootschappen ofte iet anders heeft te beveelen ofte te doen; zoo sal hij oock op de jarige ommegangh ofte als vinders ergens zullen gaen om kennisse van zaecke te neemen, meede moeten gaen en oppassen; ende sullen bij den knecht voors. en niemandt anders, de biddinghe van den gilde- broederen ter begraeffnisse mogen werden gedaen, dogh hij en zal geenige van dien nochte oock eenyge andere ommeloopen voor wie dat het oock soude moogen sijn, mogen doen dan als met kennisse van den Deecken off in absentie van den tweeden vinder, denwelcke hij gehouden sal sijn altoos van dies de eerste weete te doen. Soo |
|||||
|
— 56 —
|
|||||
|
oock en sal hij niet mogen eenige gildebroederen ter bcgraeffenisse
bidden, buyten de soorte olTneeringe van den affgestorven gildebroeder, als met consent en toelatinge van den Deecken, ende sal hij op zodanige begraeffenisse, die bij hem gebeeden zij, moeten passen en teegenwoordigh sijn, opdat hij weet en hebbe te mereken, wie van den gebeeden gildebroederen aff zal blijven , t welck hij den Deecken sal aenseggen ende alvoorts de boeten van dien opgaen en halen. Oock meede zullen alle maninghe aen de gildebroederen wegens den gilde, bij hem moeten gedaen worden, als oock meede alle dagingen. als eenigh Gildebroeder den anderen om eenigh different voor vinde- ren wil beroepen en daghen, mits hebbende van dien zijn Salaris en loon, dewelcke bij provisie en tot naerder veranderinghe, sal sijn als volght: Voort bedienen en passen op vinderen-zitdaghen en t geene daerbij en intusschen zal vallen te beloopen ende te doen4st3; voort doen van eenighe boodtschap voor deecken off vinderen (daer hij geen ander loon zal verdienen) i str en gaet hij meer als tot een off twee plaetsen 2 st», voor een ommeloop aen vinderen mede 2 st3, voor een ommeloop en beroep van eenyge voornaemste Gildebroederen om met vinderen te zitten 3 st3, van yder nieuw inkoomende meester 4 sts, van yder nieuw inkomende discipul, leerjongen en gast I sf, voor de bedieninghe in vinderen ja;rmaeltijdt 24 st3 daeghs, voor den jaerlijcksen ommegangh met vinderen 18 st* daeghs, voor een eerste maninghe van \'t niet gegeeven jaergelt t welck hij van dien gildebroeder moet hebben: Van de Mrs 2 st3, van de gasten en leerlingen I str; voor een tweede maaninghe van dien: van de Mrs 4 st» en van de gasten en leerjongens 2 st3, voor een ghemcene daginghe voor vinde- ren 1^ str, voor een daginge over beklagh van staat 3 sts, t welck bij den aenlegger bij provisie sal moeten betaelt en uytgeschooten werden. Voor een ommeloop aen den geheelen gilde en alle den gildebroe- |
|||||
|
— 57 —
|
|||||
|
deren 30 stuyvers, voor een ommeloop aen de konst: voor een buyten
den gilde 12 sts, voor een gildebroeder 10 sts, voor off van weegens vinderen 6 sts en soo hy tot eenyge soorten van de handtwercken off neeringhe (onder den ghilde behoorende) daer beneffens gaet, voor yder soort bovendien nogh ij paarten; voor een ommeloop aen eenyge soorten der handtwercken off neeringen alleen, voor particuliere 8 st», voor vinderen 5 sts, voor een begraefeniss van de konst 10 sts, voor een begraefenis ofte te lijckbidden van eenen van de andere soorten of neeringen 8 sts, voor namaninghen van lijckboeten telck I sf van yder en voor iemandts het wercken te verbieden als van oudts zes sts. 50.
Nu de acte. feyten ofte misdoenten dewelcke eygentlijcke strecken teegens de stael, regeeringe en \'t weesen van deesen Gilde , als zijn: de zaecken van den gilde ende de keure van dien door nalatighheydt en sloffen off andere quade practicque te laten vervallen ende te niet gaen, \'t bedienen van deecken- off vinderschap over bepaelden tijdt en weder het niet willen bedienen van deselve ampten, het pleegen ende houden van alle extra-ordynare verkoopingen als gemelt in het 21e Articule, als oock meede deselve met ooghluyckinge te dulden en door de vingeren te zien, ofte in dezelve eenigh aenpaei t ofte deel te heb- ben, en alsoo of anders de neeringen van deesen gilde met eenyge quade practique te bederven , alle bedrogh en valscheydt gepleeght in saecke en tot schade van den gilde of t gemeene, met onnutte en ver- geefse dispence de innekompste en middelen van den gilde te ver- quisten, onbehoorlijcker wijse eenige dingen, goederen of meubelen van den gilde te vervreemden en onbruyck te maken, onreghtveer- delijck met weeten en willen den gilde te verkorten, tzij met reecke- ningh off andersins geit off goederen den gilde toebehoorende naer zigh te neemen, nogh meede iemandt met eeniger deeser vooriger S
|
|||||
|
— 58 —
|
|||||
|
dilecten en feyten valschelijcken te betichten ofte te beklaghen, en
soo voorts alle doenten en acten die met deesen overeenkomen en vermaeghschapt zijn, ende dewelcke eygentlijcke toetseeren of raecken de gemeene regeeringe, stadt ende standt off weesen van deesen voois. gilde, Alle deese zullen werden gecorrigeert en gestraft met beroo- vinghe van bedieningen. stemmen en ampten en versteeckinge van dien voor eenygen tijt off voor altoos, oock meede met restitutie enckel off meermalen, en voorts met geltboeten zooals bij de articulen, daer teegens is misdaen, perticulierlijcken is gespecificeert, en daer sulckx niet en is gedaen tot vindinge van de competente reghteren over deesen. De reghtspreeckinghe en vonnissinge van deesen sal compe- teeren en gedaen werden bij vinderen en den geene, bij hen over dies beroepen als meede-reghteren, tot het welcke vinderen zullen hebben te beroepen eenige neuterale persoonen van de ouste, aensien- lijckste en bequaemste uyt den Mrs der konsten off handtwereken van deesen gilde. En zullen de actie en pretensie over deese begane dilicte gedueren den tijdt van drie geheele jaren, maer naer dien sullen zij zijn gepreschribeert en verloopen. Ende ingeval eene ofte eenyge van deesen dilicte weide begaen bij een ofte meer gildebroe- deren (t zij oock in wat manieren, staet ofte qualiteyt dat deselve onder den gilde moghten sorteeren, alware het oock den deecken of vinderen zelve) en dat bij vinderen collegialiter off anders daerinne niet en wierde gedaen ofte versien, Soo sal al ende ygelijck Gilde- broeder (meester zijnde) die wille vrijstaen en vermoogen deselve te beklaghen ende sijne beklaghte ordentelijcker wijse ingebraght hebbende zal gehoort en oock op dies reght gedaen werden, Allen twelcke wij daeromme alsoo hebben aen yder gildebroeder vrijgestelt en toege- laten, opdat door quade practique, versloffinge en anders, de saecke van de gilde niet weder en soude komen te vervallen , als voor deesen |
|||||
|
— 59 —
|
|||||
|
is geschiet. en opdat door deese altoos blijve een open wegh en spore,
om deselve weder wettelijcken te erreghten ende op te helpen En sal degeene die van desen werde beklaeght en reghtelijcke gedaeght om zijne verantwoordinghe van dies te doen, oock voor de competente reghteren van deesen moeten verschijnen en sijne saecke aldaer moeten verantwoorden en oock d uytspraecke over dien moeten obedicren, en ware het een deecken of vinder, hij en soude niet vermogen, naer de gedane daginge, als deecken off vinder op de zitdagen ofin collegie van vinderen te compareeren ofte iets dien aengaende ofte in dier qualite mogen doen off verhanden (alles op gelijcke peene) voor ende alleer hij heeft te reghte gestaen en sijne saecken verantwoort ende hij van deese ingestelde beklaghte geheel ende gants vrij ge- sproocken is; En moet hier reght verstaen werden, dat deecken en vinderen, als geseydt is, over dese dilicten oock beklaeghbaer zijn. te weeten de deecken en dat alleen, en een vinder ofte oock twee te gelijck, maer niet het geheele collegie van vinderen teffens ofte oock drie vindcren te gelijcke, ofte de deecken met een vinder teffens en te gelijck, want bij deese of dit getal, als de meeste helfte hen bestaen, en bestaet oock in der daet t geheele collegie van dien. welcke het hooft-gedeelte der competente reghteren is, door \'t welck sulckx te doen iupracticabel is; Over des ingeval iemandt t geheele Collegie van vinderen in der tijdt, ofte dan de meeste helfte van dien als geseydt, in deesen schuldigh ofte culpabel bevondt, dezelve sal met sijne aenklaghte teegens deselve moeten toeven, tot dat sij zullen zijn uytter regeeringe en afgegaen , ende ateflan sal men teegens haer mogen de beklachte instellen volgens de keure en soo als men te rade zal zijn Ende sal degeene die van deesen iemandt wil bekla- gen, moeten doen en hebben van alles klaer bewijs, ende sal, als hij zijne beklaghte wil instellen, bij vinderen moeten instaen ende |
|||||
|
— 60 —
|
|||||
|
hem doen inschrijven met naem en toenaem, als oock meede den-
geenen die hij wil beklagen, en ter wekker cause, En sal naer deesen inschrijvinge niet mogen geerselt ofte terugge gegaen werden, maer sal moeten vervolgen, op het welcke de aenlegger voorts bij vinderen sal versoecken, dat hem een dagh van reghte magh werden geleydt en beteeo kent; \'t welck vinderen in geeniger manieren iemandt en sullen ver- mogen te weygeren, maer sullen gehouden sijn, op peene van Staet, binnen de 14 dagen naer t versoeck deselve te betekenen, alware het oock extra ordinaer, en sullen van dies den aenklagher verweetyghen, die alsdan de daginge door den knecht zal moeten, volgens en met de inschrijvinghe bij hem ter vinderen-kamer gedaen, laten doen, ten minsten drie daghen voor den beteeckenden dagh van reghte, ofte anders de beklaeghde zoude voor dien dagh mogen excipieeren en niet behoeven te antwoorden. Ende zullen ten daghe van reghte, de beklaaghte ingestelt en partijen ten wederzijden ten vollen gehoort ende de bewijsen der beklaghte ende de defentie van den verweerder bij vinderen ende den bij sittende meede-reghteren ingebraght, gesien en op dies punctueelijcken geleth sijnde, soo sullen vinderen endede beroepene mederechteren in deesen, als competente rechteren van dien, over deese naer hen beste geweeten en soo sij des verstaen reght te sijn, bij meeste stemmen geeven hen vonnisse en doen rech- telijcke uytspraecke, T welcke ten wederzijden bij partijen punctuee- lijcken op peene van staet sal moeten geobbedierdt en volkoomen werden, dogh degeenen die zigh bij deesen zal houden gegrieft off verkost te weesen en zigh wettelijcken wilde opposeeren ende den triumphant ofte oock vinderen selve ende de meede-raden neffens dien, voor de E. Heeren burgermeesteren, welcke de revisie en definitive sententie over deese competeert, wilde beroepen, zoo sal hij sulckx vermoogen, behoudelijcken dat hij sigh als opposant off appellandt |
|||||
|
— 61 —
|
|||||||
|
binnen vinderen-kamer laet aenteeckenen binnen thien daghen en dat
hij zulckx oock binnen de 6 weecken naev dit gewijsde effectueere, ofte sal van dien versteecken sijn, en moeten \'t gewijsde voors. obbe- dieren en punctuelijcken volkoomen, alles op peene als is geseydt. 5\'-
Nu alle feyle, versuymnisse ofte erreur, meede alle acte, feyten
en misdoenten, hoedanigh die oock moghten zij, dewelcke bij iemandt
ofte eenygen gildebroeder buyten ofte in staete sijnde, contrarye eenyge
oude ofte nieuwe keure moghte zijn begaen ofte gecommitteert in
eeniger manieren met dus off zoo, ofte hoe ofte wat dat het soude
moghen weesen, gedaen of gepractiseert tot nadeel van den gilde in
t gemeen, ofte perticulierlijcken van eenyge soorte der neeringen off
handtwercken van dien, ofte anders ins iets hetwelcke te acuseeren
ende te corrigeercn off te straffen ware (uytgenoomen dan de vervreenv
dinghe en ontbruyck-maeckinghe buyten orden of wettigh gebruyck,
van rade, van middelen ofte inkompste van den gilde ofte van eenyge
substentie, goederen off meudelen den gilde in eygendom behoorende
alle welcke weder zullen moeten werden gerestitueert ofte vergoedt
ten taxatie en tot discretie van vinderen van deesen gilde voors.) Sul-
len bij deesen sijn en werden gedaen een algemeene vergeetinge,
vergeevinghe en perdoen, ende werden bij deesen allen gildebroe-
deren in \'t algemeen en yder voor sijn perticulier, geperdonneerd,
gerelaxeert ende geheel vrijgesteldt van alle straffe ende peene (uyt-
genoomen de restitutie der vervreemde en onbruyck gemaeckte goe-
deren, meubelen, middelen ofte eenyge substantie den gilde in eygen-
dom behoort hebbende) over eenighe actie of begaene misdoente of
versuymnisse, hoedanigh die souden mogen sijn, voor date van deese
keure en perdoen bij hen begaen ofte gepleeght, in wat manieren
dat het oock moghte sijn; en wert alles wat van deesen is off is
|
|||||||
|
— 62 —
|
|||||
|
geweest, gestelt in een vergetelnisse, niet willende, dat in eenyger
manieren off bij eenigh giklebroeder zulckx sal sijn meer gedaght, verbiedende wel uytdruckelijcken, t selve in eenyge consequentie te trecken ofte ieinandt, om iets gepasseert voor deesen, te suspendeeren off voor suspeckt te houden, veel min van dies eenigh verwijt, smaet ofte moleste te doen, alles op peene voor den geene die contrarie sal bevonden werden te doen, van te werden gecorrigeert en gepuni- eert als een steurder van de gemeene ruste. Want ons eygentlijcke wille is, dat alle de gildebroederen van deesen gilde, allen met den anderen zullen sijn en weesen met alle onderlinge vrundtlijckheydt en liefde sonder eenyge gedenckenisse van t verleedene, als waren zij alle te gelijck en op een nieuw gildebroederen geworden van een geheel nieuw gildt. Allen t welck wij alsoo verstaen ten beste te behooren. Nu op de Begraefenisse ofte lijckgange van eenygen afgesturven
gildebroeder ofte zuster, ofte derselver vrouw ofte man, ouders ofte kinderen, sal yder die wille, vermogen den gildebroederen (wel ver- staende de meesteren die van sijn ofte des overleedenens eygene soorte, konste ofte handtwerck zijn en verder niet, ten ware bij consent van Deecken of vinderen), te doen ter begraeffenisse bidden en noo- dighen, t welck bij den kneght van deesen gilde ende niemant anders en sal mogen en moeten werden gedaen, mits daer voorens betalende voor yder biddinge aen die van de konst vijfthien stuyvers, te weeten 5 voort gildt en 10 voor den knecht, en voor een biddinghe van die van de andere handtwercken en neeringen twaalif sts, te weeten 4 voort Gildt en 8 voor den kneght ende sal yder gildebroeder, Mr. sijnde, die alsco bij den knecht te lijckgange gebeeden is, sigh op de begraeffenisse en lijckganghe voors. moeten laten vinden ende meede gaen in manieren als hij gebeeden is, op verbeurte voor den |
|||||
|
— 63 —
|
|||||
|
geene die niet en quame van 3 sts ten profijte van den gilde, ten
ware dan dat hij bij ziecte ofte anders, sijns lighaems onmaghtigh waer en niet uyt konde gaen. ofte meede dat hij ware van huys en buyten stee, alles sonder fraude. Welcke boeten ten selven daghe bij den kneght sullen werden opgehaelt en den geenen die als dan niet en sullen betalen ofte wettigh onschult doen, nochte oock binnen de drie dagen naer dien aen den Deecken ofte kneght van t gildt ofte ter bestemder plaetse en quame brenghen, sulckx dat de kneght daer weer omme soude moeten koomen, deselve sal als dan boven dien aen den kneght voor deese tweede maninge en komste nogh I str moeten betalen, en soo voorts voor elcke komste die naer deesen om dies bij den kneght sal werden gedaen telcken 1 str ende dit ge- duurende en tot de betalinge toe; ende sal de kneght op deese lijck- gange moeten tegenwoordich sijn en wel nauwe letten en toesien en op zijn seel aentekeningh houden, wie en welcke van de gebeeden gildebroederen affblijven, van alle welcken hij datelijcken naer de lijckgangh de boeten op sal gaen ijschen ende de gekreegenen van dien bij den deecken brenghen, aen wien hij oock sal zeggen de ontschulden, die bij eenige ofte iemandt moghte sijn ingebraght over \'t affblijven ende sal naer het bescheyt dat hij van den Deecken krijght deselve weder manen off laten berusten. Ten uyteynde soo willen en beveelen wij allen gildebroederen van
deesen voors. Gilde van St. Lucas en perticulierlijcken den Deecken en Vinderen van dien, deese onse teegenwoordighe keure in alle zijne articulen punctuelijcken te onderhouden ende sonder veynsinghe off ooghluyckingh bij ygelijck gildebroeder te doen onderhouden, ende ingeval iemandt of\'.e eenigh gildebroeder haer, noghte oock deese onse keure en artyculen van dien, niet en wilde obedieeren, maer halsterigh teegens alle waerschouwinge en verbiedinge toegingh, soo sullen |
|||||
|
— 64 —
|
|||||
|
vinderen deesen en alle soodanige, en dat sonderlingen in de saecken
der neeringhen en oock die van\'t inkomen en gildtreght, met den kneght en een stadtsboode deselve doen haer wercken en neeringe verbieden, en belasten hen winckel te sluyten, alles ende totter tijdt dat hij vinderen ende den Gilde volgens deese onse keure sal hebben voldaen en gesatifieert; t selve verbodt sullen vinderen oock vermoghen te doen aen dengeene dewelcke haer uytspraecke en gewijsden* in boeten en anders, niet en willen volcoomen ofte afdoen, en oock meede aen den geenen welcke sij tot meermalen eenyge dingen hebben verboden ofte oock bij hen ontbooden ende uyt versmadenisse niet en willen voor haer koomen verschijnen; ende sullen degeenen, den- welcken hun werck te doen alsoo verboden is, niet weder lot zulcx werden toegelaten voor ende alleen zij vinderen ende den gilde in alles hebben voldaen, als oock de onkosten van voor den kneght en anders, in deesen gevallen zijnde. Aldus gedaen ende beslooten binnen der Stadt Haerlem ten
huyse van den Heere Deecken Mr. Jan vak Boeckhorst op den 22<" May 1631 bij ons onderschreeven Deecken en Vinderen van het Schilders ofte St. Lucasgilde deeser stadt Haerlem ende den gemagh- tighden uyttet lighaain der Schilderkonstenaeren, daer toe specialijcken geprocureert. J. VAN BOUCHORST HeNDKICK POT
Deecken Outgert Aris Akersloot
P. Moi.ijn Sa. De Bray
Willem Claess. Heda Gemaghtigde uytet
ligchaam der Schilders.
Deese bovengestelde nieuwe keure ende ordonnantie op het Schil- ders ofte S\'. Lucas Gildt deeser Stadt Haerlem bij den tegenwoor- dighen Deecken en Vinderen ende den gemaghtighden uytet ligchaein |
|||||
|
— 65 —
|
|||||||||
|
der Schilderen op den selven gilde gevonden, samengcsedt en ge-
stelt, ende op den 2 Juny 1631 ter herberge van den Koningh van Vranckrijck ons ondelgeschreven Outvinderen en beroepen Gildebroe- deren der konste van deesen voors. gilde van S*. Lucas, vooren ge- houden ende opentlijcke ten aenhooren van ons allen vooren geleeseu ende bij ons oock wel verstaen zijnde, Wert bij ons tegenwoordighe beroepene ende ondergeschreeven oudtvinderen ende gildebroederen der konsten van desen Gilde, gesamentlijcken in allen sijnen poincten ende articulen eenstemmelijcken aengenoomen, goedgekeurt. geavoijeert en gelaudeert, Ende verklaaren voor soo veele in ons is, dat deselve den gilde is ten hooghsten nut en noodigh ende behoorlijcken gesta- tueert, ende bij den Gilde en gemeene gildebroederen in allen zijne poincten aengenoomen en gesubmitteert te werden. T oorkonden der waerheydt deese met onse gesamentlijcke onderschrijvinge bevestight. C. Corneliss.
Schilder
ISAACK HALINCK
outvinder
CORNEMS CLAESSEN VAN WiERINGEN.
F. VAN DlJCK. |
|||||||||
|
Die kloeke kunstenaren, ze mogen zwak geweest zijn in zinbouw
en nog minder thuis in spelling, hebben met zooveel uitvoerigheid en zoo duidelijk hun keur opgesteld, dat we er weinig meer bij behoeven te zeggen. Hier en daar komt soms wel eens een verouderd en buiten zwang geraakt woord voor den dag, maar men zal er den aard en de beteekenis spoedig genoeg van vatten. ^Alleen is het niet overbodig |
|||||||||
|
* \\\\^Wï
|
||||||||
|
66
|
||||||||
|
hier aan het slot ecne toelichting te geven, die bij het begin wellicht
beter op hare plaats zou zijn geweest: dat geldt namelijk een paar handwerken, die in de «Tafelswijze verspreydinge" worden opge- noemd: vooreerst Webbebriefjensmaeckers, dat waren dege- nen die de, dikwijls zeer kunstige, fabrieksmerken in hout of koper sneden, welke op de geweven stoffen, linnenwebben, moesten gehecht worden. Tegenwoordig noemt men ze met een uitheemsch woord (want onze taal is zoo arm!) etiketten. Primuurde rs (van: premo* ik druk) in een adem genoemd met de huisververs, waren de glad- schuurders, die het hout, wanneer dat zeer fraai moest beschilderd worden, vooraf effen en glad schuurden In onzen tijd is dat onder- deel der kunst opgegaan in het ambacht der huisschilders. Geley- backers, ook wel als plateelbackers vermeld, waren degenen die Delftsch aardewerk maakten, eene kunst die in vroeger eeuwen den hoogsten bloei bereikte, en die men in onze dagen tracht te doen herleven. |
||||||||
|
Overgedr. uit Archief Ned. Kunstgesch.
|
||||||||
|
/ ?JJJ
|
||||||||