Mrt \\05CO

3 BLIOTHEEK UNIVERSITEIT UTRECHT

De wet is door Mbzes gegeven,de genade en
de waarheid is dooi\'Jezus Christus gekomen.

CHRISTELIJKE EN STICHTENDE

getrokken uit de h. vaders en and�ke geestelijke
schrijvers;

ZEER NUTTIG EN DIENSTIG VOOR DE GELOOVIGEN.

behelzende de geschiedenis van het Oude Testament, dat is, van
de schepping der wereld tot aan de komst van Christus.

NIEUWE VERBETERDE UITGAVE,

waarin men naanwkeurig nagezien en hersteld heeft, volgens de Vulgate, de

levenstijden der patriarchen, profeten, en andere beroemde heilige mannen

zoo van het Onde als van het nieuwe Testament.

Net <« «cd keu rln g.

te \'8 Hertogenbosch. b ij 6. M 0 S M AIS.

"Wij moeten hier niet veel spreken tot lof der Geschiedenis
van het oude en nieuwe Testament. Behalve het nut, dat haar
gemeen is met alle andere treffelijke geschiedenissen, gaat zij
die alle oneindig, door hare oudheid, nut en zekerheid , te
boven. Men mag aan haar, op eene bijzondere wijze, toepas-
sen, wat een oud schrijver gezegd heeft van de geschiedboe-
ken in het algemeen, namelijk dat zy het licht der eeuwen,
de trouwe getuige der waarheid, de bewaarster der voor-
gaande geschiedenissen, eene bronader van voorzigtigheid en
goeden raad, de regel der zeden, de schatkamer der oudheid
is: immers, in die tijden, dat de wereldsche schrijvers ons
niet weten te vertellen dan verdichtsels of duistere eu half ver-
getene daden, zoo leidt ons de geschiedenis van het oude
Testament, door vaste, bescheidene en achtereenvolgende ge-
schiedenispunten, tot den opregten oorsprong der zaken, na-
melijk tot God, die in het begin alles gemaakt heeft. Zij wijst
ons klaarlijk aan de schepping van de wereld, en in het bijzon-
der die van den mensch, het geluk van zijnen eersten staat,
de oorzaak van zijne ellenden en zwakheden. Wij weten uit
haar, hoe groot de bedorvenheid der menschen, van het begin

af, gewftest is, en om wat oorzaak de algemeeue zondvloed
het aardrijk verdelgd heeft. Wij ontdekken er de eerste be-
ginselen der kunsten en wetenschappen, de voortplantingen
der volkeven en de bebouwing van nieuwe landen. Deze en
meer andere punten , waarvan de wereldsche, aloude geschie-
denisschrijvers, slechts bij gissing spreken, worden ons in
de heilige Bladen met volle zekerheid aangewezen.

Maar hetgeen alles overtreft, is, dat ons aldaar de ware
oorsprong wordt aangetoond van alles, wat er op narde ge-
sohiedt, en dat zij or.s den vinger Gods, en zijn wonderlijk
bestuur doet erkennen in al het lijden en de wederwaardis;-
heden, die zijne dienaars overkomen. Laat ons, tot staving
dezer waarheid, slechts de oogen op Jozef slaan, die van zijne
broeders gehaat, vervolgd en verkocht wordt. Zoude men,
menschelijker wijze gesproken, niet zeggen, dat die heilige
Aartsvader van God verlaten is? En waarlijk, waar is, zoude
men kunnen vragen, de goddelijke bescherming over hem, als
hij, als slaaf verkocht zijnde, naar een vreemd land gevoerd
wordt? Verder, zoude hij door zijne deugd de eerste rampen
een weinig te boven komen, dan wordt hij op nieuw in eenen
afgrond van zwaardere ellenden gedompeld. Het schijnt, dat
Gods regtvaardige wraak ee.nen booswicht vervolgt, die om
zijne euveldaden niet verdient te leven. Doch laat ons een wei-
nig vertoeven; welhaast zullen wij gehouden zijn de raadsbe-
sluiten der goddelijke Voorzienigheid te bewonderen. Jozefs
rampen zijn geen beletsels aan deze verheerlijking, maar die-
nen als trappen, om hem tot de eerste waardigheid van het
koningrijk van Egypte te verheffen. En waarom toch wordt
die heilige Aartsvader zoo zeer verheven ? Omdat zijne verhef-
fing tot behoudenis van Gods volk moest dienen, en dat hij,
in alle punten van zulk een wonderbaar leven, een treffend
afbeeldsel van den Verlosser der wereld zijn moest. Het is
door uwen raad niet geschied, zeidc Jozef tot zijne broeders,
wanneer zij voor hem ter aarde lagen, dat iJc in dit land ge-
sonden beu, maar door Gods wil. Gij waart voornemens, mij
kwaad ie berokkenen, maar God heeft dit ten goede gekeerd,
om mij te verheffen, zoo als gij thans ziet, en om. vele volke-
ren te redden. Dit kondigt ons de heilige Geest aan, opdat
de meuschen zich zouden leeren onthouden van voortaan nog
te spreken van fortuin en geval; maar zij in alles het opper-
bestuur van een Opperwezen zouden erkennen, door hetwelk
al de toevallen dezer wereld, volgens de regels eener on-
doorgrondelijke wijsheid, bestuurd worden.

Hetgeen wij van Jozef zeggen, geldt ook in al de andere
toevallen. Wat ons, volgens onze geringe kennis, een toeval

zoude schijnen, is het uitwerksel van een eeuwig raadsbesluit,
in hetwelk &\\ de oorzaken met derzelver gevolgen besloten
zijn; en alle\'s bedoelt, door de geheime beschikking Gods , een
en hetzelfde einde, hetgeen in den eeuwigen raad is vastge-
steld. Bijaldien wij in de bijzondere toevallen cenige wanorde
meenen te vinden, is zulks, omdat wij de zaak maar gedeel-
telijk zien, ca niet lift gnnsche ontwerp, evenzoo als ie-
mand, die van een treffend en fraai schilderstuk hier en daar
slechts een hoekje zoude zien, alwaar met zeer donkere kleu-
ren eenigc schaduwen en onordelijke trekken zouden geschil-
derd staan; de schoonste deelen voor zijn oog nog verborgen
blijvende. Laat ons dan uit sommige dier geschiedenispunten ,
van welke ons de H. Geest het gansohe ontwerp met al des-
zelfs omstandigheden heeft willen kenbaar maken, leeren oor-
deelen over al de andere, waarvan hij ons somtijds maar eenige
deeltjes toont, houdende het overige nog besloten, onder
het onachterliaalbare geheim zijner eeuwige raadsbesluiten, tot
den dag toe van deszelfs veropenbaring, wanneer wij de uit-
muntende schoonheid ontdekken zullen van het gansche werk,
door de zamenvocging van al de deelen, dis elk op hunne
orde medewerken in de afmaling van het geheele ontwerp.

Deze heilige geschiedenis mag dan met regt genoemd wor-
den, de geschiedenis van Gods Voorzienigheid over de men-
schen, welker zekerheid, beleid en wijsheid zij ons met den
vinger doet aanraken. Maar dit is haar eenigste nut niet.
Dewijl zij door den H. Geest geschreven is, om het verstand
te verlichten en te gelijk het hart te ontsteken, zoo geeft zij
ons vele zeer deftige levensregelen en voorbeelden voor alle
slag van staten en ambten. De vorsten en andere voorname
overheidspersoncn vinden daar, hoe zij hunne magt en hun
gezag moeten gebruiken in het bestuur hunner onderhoorige
volkeren; zij leeren er hunne verbindtenis zoowel jegens God,
als jegens hunne onderdanen; en de onderdanen, van hunnen
kant, leeren daar hunne wederzijdsche pligten.De magistraats-
personen en andere ambtenaren leeren er, hoe zij zich van
hunnen pligt moeten kwijten, met de zwakken ter hulp te ko-
meu tegen diegenen, die hen verdrukken, en onophoudelijk
in het oog te houden wat zij aan God en aan de regtvaar-
digheid schuldig zijn. De gehuwde personen, hoe zij hunne
kinderen vroom voor God moeten opvoeden; hoe zij de rust eo.
den vrede van het huisgezin moeten betrachten, en alles ver-
mijden , hetwelk ecne zalige zamenleving; zoude kunnen storon.
De maagden en weduwen, hoe zij deugdzaam en onberispelijk
moeten leven te midden der verergernis, waarvan de wereld
zoo vol is; hoe zij moeten arm zijn, zelfs in het midden der
rijkdommen; en boetvaardigheid doen, zonder naar de aanlok-

solen der geneugte te luisteren. De bedienaars van Gods altaar,
hoe zij zicli meer en meer moeten trachten te heiligen, enbeven-
de s^roor de ontzaggelijkheid van het Opperste in de heilige
bediening verschijnen, eu hoe zij naauwkeurig op zich zel-
ven moeten letten, om niet alleen hun geweten, maar ook
de waardigheid van hun heilig ambt in niets te bezoedelen.

Met ��n woord, alles strekt tot onderrigt in de heilige ge-
schiedenis, tot zelfs de versteendheid van het joodsche volk
en deszclfs ongelooflijke neiging tot het kwaad : want wij
leercn daardoor kennen de onbesefbare bedorvenheid van
\'s menschen hart en de ongencegzaamheid van alle uiterlijke
middelen, die tot het hart niet geraken, om zulk eene diepe,
en door de almogende hand alleen geneesbare wonde te kunnen
heelen. ,, Dit leerpunt, zegt een voornaam schrijver, is als een
�sleutel, om in de geheimenis en in den geest van het oude
� Testament te treden. Zonder deze opening is het onmogelijk
�door te dringen door de duisternissen der heilige geschie-
�denissen, en zij blijven een verzegeld bock voor het mees-
� tendeel der lezers. Inderdaad, waarom heeft God zulk een
� hartvochtig en ondankbaar volk willen verkiezen? Waar�m
�zoo vele weldaden over Isra�l uitgestort, meer dan over au-
� dere volken, die, zoo het schijnt, vromer waren dan dit
� wederspannig geslacht? Waarom zulk eene volhardende
�aangokieefdheid, ondanks zoo eene ondankbaarheid? Waar-
�om doet hun de Heer zoo velerlei beproevingen ondergaan?
� Waartoe beurtelings al die gedurige beloften en bedreigingen,
�vertroostingen eu verdrukkingen, vergeldingen en bestraf-
�fingen? Waartoe zoo vele onderrigtingen, vermaningen,
� aanzoekingen, berispingen, wonderdaden, profeten en heili-
� <re leidslieden? Waartoe al die weldaden voor een volk,
� hetwelk er geen voordeel mede doet, maar integendeel nog
� erger wordt? Deze ondoorgrondelijkheid van Gods wijsheid,
� die ons verbaast, moet tot ons onderrigt strekken; en uit
� deze donkerheid, van het goddelijke bestuur over dit volk,
� schieten stralen, die meer licht geven dan de zon zelve ,
�om ons te doen beseften, dat alle uiterlijke geneesmiddelen
� ongenoegzaam zijn om het menschelijk hart te genezen."

Wij moeten nogtans daaruit niet besluiten, dat de Joden
geen deel hadden aan de inwendige genaden : immers er
waren ten tijde van het oude Verbond opregte regtvaardigen,
wier getal geenszins bepaald was door het kleine getal alleen
der aartsvaders en profeten. Erwareii, volgens de leer der
H. V aders, geestelijke Joden, Christenen naar den geest, die
in de verwachting van den Messias leefden, en geheiligd wer-
den door de toekomende verdiensten van het lijden des

Zaligmakers. Ja, de wet, volgens de aanmerking van den H.
Augustinus, was den Joden gegeven, om hunne zwakheid te
doen kennen, en hunne toevlugt tot den Geneesheer Ie doen
nemen. Maar als men den overvloed der genaden, die de Chris-
tenen genieten, hij de genaden, die de Joden ontvingen, gaat
vergelijken, dan mag men zeggen, dat deze laatste in behoef-
te en armoede leefden. De maat der genade was zeer verschil-
lend over deze twee volkeren, en dit moet onze liefde en onze
dankbaarheid tot den Heiland opwekken , die ons met zoo vele
en zoo groote voordeden boven het Isra�litische volk begun-
stigd heeft.

De lezer zal in deze geschiedenis van het oude eu nieuwe
Testament de deftigste stukken aantreffen, eu als een kort be-
srip der H. Schrift, en voornamelijk al wat bijzonderlijk die-
nen kan om den geloovigen cenen diepen indruk te geven vau
God, van zijne magt en grootheid, van de heerlijkheid zij-
ner werken, van zijne alles besturende Voorzienigheid, van
de getrouwheid in zijne beloften, van zijne liefde en goeder-
tierenheid tot de rcenschen . van zijne genegenheid om hen
te sparen, van zijn geduld in te straffen, van zijne vervaar-
lijke oordeelen over de onboetvaardige zondaars, van zijne
heiligheid en ontzaggelijkheid, en van de stiptheid, m«t wel-
ke hij van ons gediend wil worden. Toorts al de treifelijkste
voorbeelden van deugden met de voornaamste zedelessen, die,
zoo wel in het oude als in liet nieuwe Testament, te vinden
zijn. Al wat den cenvoudigen lezer door al te groote duis-
terheid zoude kunnen ophouden, of hetgeen doorgaans op de
noodwendigheid niet past, of naar den smaak niet is van den
gemeenen man, heeft men weggelaten, en ondertusschen, of
door eeuige tusschenvoeging, of andere beknopte verklaringen,
waar het noodig was, den zin trachten op te helderen, opdat
hij des te beter zoude verstaan worden. Men heeft aluog, door
eenige stichtende bemerkingen achter elk artikel, den lezer
den weg trachten aan te wijzen, hoe hij uit de H. Geschie-
deuissen nut en onderrigt moet pogen te trekken, met het
overwegen van de godvruchtige zedelessen, die daaruit moeten
volgen, en die hij zich zelven moet trachten toe te passen.
Uitgebreider zoude men in deze stof kunnen geweest zijn,
indien men de kortheid niet had moeten betrachten, om het
boek, dat reeds uitgebreid, en nogtans ten gebruike van
den gemeenen man, in ��n deel moest blijven, niet al te
wijdloopig te maken, latende de verdere bedenkingen aan
de aandacht van den lezer. Doch voor zooveel dezen tegen-
woordigen druk aangaat, heeft men dit boek door versehei-
dene by voegsels, besnoeijingen, veranderingenen verklaringen
op velerlei wijzen trachten te verbeteren en op te helderen.

Een ieder zal, als met eenen blik, ontwaren, van hoe
groot nut zulkdanig werk moet wezen , zoo wel aan de weinig
geleerde jeugd als aan den genieenen man, hetzij om te kun-
nen begrijpen al wat hun in de predikingen wordt voorgehou-
den, hetzij om des te beter te kunnen verstaan hetgeen zij in
andere godvruchtige boeken lezen , alwaar men zich doorgaans
laat voorstaan, dat de lezers en toehoorders eenigzins onder-
wezen zijn in de voornaamste geschiedenissen der H. Schrift,
die daarom menigwerf als in het voorbijgaan met een enkel
woord aangeraakt worden, en onverstaanbaar blijven aan
dezulken, die ten minste niet cenige kennis hebben van de
geschiedenis des ouden en nieuwen Testaments.

Daarenboven, gelijk de eerw. heer Flcury en de eenv. heer
F�n�lon, Aartbisschop van Kamerijk, zeer wijsselijk aanmer-
ken, het geschiktste middel, om de jeugd grondig te onder-
rigten in de kennissen van den H. Godsdienst, is, hun voor
te houden, van stuk tot stuk, de voornaamste geschiedpunteu
der H. Schrift, op welke de Godsdienst en de gansche chris-
tene leer gegrondvest zijn. Want gelijk zulke werken, om
derzelver schoonheid, verhevenheid en deftigheid, met ver-
maak aangehoord en gelezen worden : zoo worden zij ook
beter 8nthouden, en doen zij eenen gansch anderen indruk
op de gemoederen, dan eenige droogc vragen en antwoor-
den, met welke men meent, dat de jeugd genoegzaam in de
goddelijke leer onderwezen zal zijn.

De H. Augustinus volgt in zijn wonderbaar en voortreffelijk
boek, nopens het onderrigt der onwetenden (De calechisandis
radibus), deze wijze, en het was voormaals in het gemeens
gebruik van de H. Kerk, zoo als wij nog zien in de lessen\',
die gelezen worden op Paaschavond, en in het wijden der
vonte, enz. alwaar aan de doopleerlingen, tot onderwijs,
onder andere, worden voorgehouden eenige der voornaamste
geschiedenispunten, getrokken uit het oude Testament. Het
inzigt der Kerk is, haren kinderen daardoor te toonen, dat
hare heilige Godsdieust zoo oud als de wereld is, en dat
het kort begrip harer leer bestaat, in ons Christus aan te
wijzen, zoo als hij verbeeld en verwacht werd in het oude
Testament, en ons hem grondig te doen kennen, gelijk hij
ons zich zelven getoond heeft in het nieuwe Verbond; en dit
is eigenlijk het oogwit van al hare onderrigtingen.

Het zoude hier nu de plaats wezen om te toonen, hoe
Christus en zijne heilige geschiedenissen in de oude wet verbeeld
werden; hoe Abraham, Izaak, Jacob, Jozef, Job, Melchisedech,
David, Salomon, en al de andere heilige Aartsvaders, konin-

gen en proleten, zeer treffende voorbeelden van den Messias
waren door al de bijzondere omstandigheden van hun leven,
en hoe de geheele wet van Mozes, met al derzelver offeranden
en plestigheden, op Christus, dien zij levendig vertoonden,
betrekking hadden. Alles is door hem en om hem geschapen,
zegt de heilige apostel Paulus (1), en alles bestaat door hem.
Omnia is ipso constant. Hij is het einde en het doelwit van
de wet, zegt andermaal dezelfde Apostel, finit leges Chris-
ius (2). Dat is al de bevelen, onderhoudingen en creschiede-
uissen der oude wet komen uit en eindigen in Christus. zijne
Kerk, zijne geheimenissen en zijne uitverkorenen, en het i3
in hem, dat al hare voorzeggingen, verbeeldingen en offers
hunne voltrekkingen hebben. Deze hooidwaarheid wordt ons
op onderscheidene plaatsen door Christus zelven bevestigd,
en wie kan beter weten wat de profeten verkondigd hebben ,
don hij die de profeten gezonden heeft? Of wie verstaat beter
den zin hunner voorzeggingen, dan hij , die hun dezelve heeft
ingegeven? Het is dan de Zaligmaker zelf, die ons verklaart,
dat de profeten last hadden, om van hem te spreken, en de
omstandigheden zijns levens, zijne vernederingen , zijnen dood
aan te kondigen. Wanneer hij op den dag zijner verrijzenis
met twee leerlingen, die naar Emaus gingen, sprak, zoo ze<*t
de heilige Lucas (3), dat hij hun de Schrifturen verklaarde.
Beginnende van Mozes en al de profeten, zegt hij, legde hij
Juin uit hetgeen van hem in de Schrifturen stond, en tooude
hun , dat die heilige wetgever zoo klaar van hem had gesproken
door de profetische geschiedenissen en door de plegtigheden
en verbeeldingen zijner wet, als de andere profeten door
hunne uitdrukkelijke voorzeggingen. Mozes zelf\', zegt Christus
tot de Joden (4), die Aiozes, op wien gij al kw betrouwen
stelt, zal u beschuldigen; want /iet is van mij, dat Mozes
geschreven heeft : De me enim illes cripsit.

In die vermaarde verschijning, die ons de heilige Lucas in.
zijn 34° hoofddeel verhaalt (5), zeide Christus : bereid zijnde
om ten hemel te varen, tot zijne leerlingen, die zich schier
nog niet konden gewennen aan de schande van zijn kruis,
en nog als bedwelmd waren door de verwondering en de
vreugde zijner verrijzenis; Dit zijn de woorden, die ik, toen
ik nog bij u was, tot u getproken heb, namelijk: dat alles
moest vervuld worden wat in de wet van Mozes, in de Profeten
en de Psalmen van mij geschreven staat. \'Dan heeft hij hun
verstand geopend, opdat zij de Schrifturen verslaan zouden.

1) Col. 1, v. 16 en 17. 2) Rom. 10, v. i. 3) Liic. v. 17. 4) Joann.
B , v. 15 en 16. 5) Luc. v. 44 en 46.

En hij zeide hun ; Alzoo staat er geschreven, en zoo moest
de Christus tijden en ten derden dage van den dood opstaan.
De Zaligmaker noemt hier al de hoeken, die alsdan, bij de
Hebreeuwen, van de heilige Sclirift deel maakten : de Wet,
de Profeten, en de Psalmen,en hij verklaart,datallesin dezelve
strekt, om den Messias af te beelden, terwijl hij hun bijna
verweet, dat zij hem aan zoo zigtbare teekenen niet hadden
erkend, en hun leerde, dat alles wat zij in zijnen persoon
hadden zien geschieden, de vervulling van datgene was ,
wat nopens hem in de heilige boeken te voren voorzegd,
afgebeeld en geschreven stond.

Het is niet noodig deze hoofd waarheid der christelijke leer
door de getuigenis der Apostelen verder te bevestigen ; ook
is het ons onmogelijk, hier ter plaatse dit alles door de
voorbeelden zelvcn, uit het oude Testament getrokken, te
bewijzen, zoo als wij ligtelijk hadden kunnen doen, indien
dit boek niet reeds uitgebreid ware geworden. Het moet ons
hier genoeg zijn, de geiouvigen te waarschuwen, dat zij door
eene heilige aandacht vooral Christus moeten zoeken, en
hetgeen hem aangaat, dat is, zijne Kerk en lidmaten, in
alles wat zij hier in het oude Verbond zullen lezen, en dat
zij slechts het uiterlijke en de letter hebben van de heilige
Sclirift, zoo lang als zij. daarin het leven van Christus, zijnen
geest, zijne bevelen en leerlingen niet afgebeeld vinden.

Wat nu eindelijk betreft het gebruik van dit boek, het is
ongelooflijk welk nut de Christenen daaruit zouden trek-
ken en hoe zij daardoor in eene grondige kennis der chris-
telijkc leer zouden onderwezen worden, indien de huis-
vaders dagelijks, of ten minste zondags en op de heiligdagen,
ecnige punten daarvan deden voorlezen aan hun huisgezin,
de meester en de meesteressen aan hunne leerlingen, en de
zielenherders zelven, voornamelijk ten platten lande, aan
hunne parochianen, na de Catechismus, of na het sermooti,
daar bijvoegende eenigc verstaanbare zedelessen, die als het
besluit en de vrucht van het voorgelezcnc geschiedenis-
punt zouden strekken; en tevens aangedreven worden, om
diezelfde dingen bij zich zelven , indien zij kunnen, te lezen,
of die door iemand in hun huisgezin te doen voorlezen.

Men klaagt dikwijls, dat de dorpelingen en ambachtslieden,
die in de week den geheelen dag moeten werken, in de on-
derwijzingen , die hun op zon-en heiligdagen gegeven wor-
den, onaandachtig zijn; dit komt somtijds ten deele daar-
van voort, omdat zij eenen en denzelfden mensch op eene en

dezelfde wijze van dezelfde zaken, en dikwijls zeer droog, ,
hooreu spreken. Maar hunne aandacht zou opgewekt worden
door het verhaal van eenige dier wonderbare en zielroerende
geschiedenissen , die ons in dit boek uit de heilige Schrift ver-
haald worden ; en wanneer de aandacht opgewekt was, zoude
men verder de gelegenheid waarnemen, om hen, wegens de
noodige geloofspunten, te onderrigten.

Het dienc nog ter waarschuwing voor den lezer, dat men
altijd acht moet geven op de verschillende personen , die
in het eone of het andere verhaal dezer geschiedenis spre-
ken. Want als God spreekt, is alles heilig en eerbiedwaar-
dig; zijne woorden moeten strekken, om ons zijne wijsheid
en magt te doen bewonderen, zijne heiligheid eeren, zijne
oordeelen schromen _s zijne goedheid en barmhartigheid be-
minnen, en om ons voor te houden, op welke wijze hij van
ons gediend moet worden.

Wanneer er een heilig en regtvaardig mensch spreekt,
of van zulk een\' gesproken wordt, dan strekt doorgaans de
redevoering, om ons een voorbeeld te geven van godsvrucht,
van ijver, van betrouwen op God, van mistrouwen over zich
zelven, en andere deugden, waarvan het hart der Heiligen
vol is, en wij moeten ons dan opwekken, om die deugden ,
zoo veel als zij op onzen stand toepasselijk zijn, trouw na
te leven. Doch daar ook de heilige menschen niet vrij van
alle zwakheden en gebleken zijn, mogen wij, indien wij in
hunnen handel iets bemerken, hetwelk op geeuerlei wijze ver-
schoond kan worden, bijvoorbeeld eene leugen, of eenige
andere fout, daaruit geenszins besluiten, dat zulke feilen
geene zonde zijn, en wij geen kwaad zouden doen met hen
na te volgen. De heilige Geest beschrijft ons, integendeel, de
Heiligen met hunne gebreken, ten einde wij ons niet zouden
verschoouen van hunne deugden te volgen, ziende, dat het
menschen waren van dezelfde aarde als wij, en onderwor-
pen , even als wij, aan vele zwakheden : en aldus moeten
hunne fouten ons ten nutte, en niet tot verslapping strek-
ken. Ja zelfs de redevoeringen der boozen en hunne schelm-
stukken, die de heilige Geest in de heilige Schrift heeft doen
stellen, kunnen en moeten tot ons onderrigt dienen, mits
wij daaruit leeren kennen den diepen afgrond der mensche-
lijke bedorvenheid, en tot wat al boosheden wij bekwaam
zouden zijn, indieu wij door Gods regtvaardig oordeel,
\' even als zij, aan de neiging van ons hart, in hetwelk het
zaad en de vonk Van alle boosheid te viuden zijn, over-
gelaten werden.

Tracht dan , lieve lezer, uit alles uw nut te trekken. Lees
met ijver, met ootrnoedigbeid en met een gestadig aandenken
aan God, die aan het zaad zijner onderigtingen den zegen
moet geven, om het vruchten te doen dragen. Lees niet uit
nieuwsgierigheid, om veel te weten, en onbescheidenlijk
daarvan te praten; want dit is ijdelheid; maar lees om u te
stichten, om vromer en heiliger te worden, en om door die
krachtige middelen, welke u de liefderijke Schepper ter hand
stelt, zijne eer en heerlijkheid, en uw eeuwig heil te bevor-
deren. Amen.

$g> :-�■-:�.......Ss��S:. s**^

fial Ijif4«^v""-\'
« inwaai» -. ■»�-"" ■-... ~~ �■

_LA /«» 1 P|| RY01K NT CAPIVVDUCifc

2,t (;!;n:hi:\\i. mm

M ( ll.il hl. :.��■ ,i%;:: y^, \' ..fit %s!?JM
t\'.::";-V\'\'^:\'.......^I.i v^::-\\^-.. *�:"-. -^i^rA o

^ ■: ^ "fr s �aT m o r E A

■,.--. ^ i.-.. ^gS>t

firn i/tutmf . y>"

tvan Ju-t oude «.infcnwe 7 *^^2* jhlBIK \\B U C₍VKK^K.N

STICHTENDE BEMERKINGEN.

HET BOEK DER SCHEPPING.

Bit Boek wordt inliet Grieksch gek E sis genoemd, dat is:
Boek des oorsprongs, omdat het ons den oorsprong van hemel
en aarde beschrijft. Het behelst : in 50 Hoofddeelen, eene
geschiedenis van 2296 jaren, van het begin der wereld af,
tot aan den dood van den aartsvader Jozef. Be voornaam-
sie deelen van dit Boek zijn : de schepping, de zondvloed,
de roeping van Abraham, en de levens der heilige Aarts-
vaders tot aan Jozef toe. Hei geeft ons een overheerlijk
voorbeeld van de grootheden Gods, van zijne magt en wijs-
heid, van zijne geduchte reglvaardigheid, van zijne vader-
lijke zorqvuldiglieid voor zijne kinderen, enz. Wij gaan de
voornaamste geschiedenispunten , in verscheidene Hoofddee-
len, uit dezelve trekken.

De schepping van hemel en aarde, en van den mensch. � Het l\' jaar
der wereld, 4�04, v��r Chriatas geboorte.

In het begin schiep God hemel en aarde. De aarde was
nog woest en ijdel, en met duisternissen overdekt. God zei-
■de : het worde licht, en het werd licht. Hij scheidde het
licht van de duisternissen, en het licht noemde Hij dag,
en aan de duisternissen gaf Hij den naam van nacht. Dit ge-
schiedde op den eersten dag. Op den tweeden dng schiep God
het firmament, hetwelk Hij hemel noemde. Op den derden
dag verzamelde Hij het water, hetwelk de aarde overdekte,
op ��ne plaats, en die verzameling van water noemde Hy
zee. Daarna sprak Hij : de aarde brenge allerlei kruiden,
planten en hoornen voort, die hun zaad in zich bezitten, om
uit de aarde voort te spruiten : en het gebeurde aldus. Op
den vierden dag schiep God de zon, om de aarde te verlich-
ten.en om den dag, de maanden en jaren aan te toonen.

Op den vijfden dag schiep Hij de visschen en vogelen , zegen-
de hen, en zeide : weest vruchtbaar en wordt vermenigvul-
digd. Op den zesden dag schiep God allerlei gedierte, om de
aarde te vervullen. Daarna zeide Hij: laat ons den mensch
naar ons beeld en gelijkenis maken, en dat hij de heerschappij
voere over de visschen der zee, over de vogelen des hemels,
over de dieren en over de geheele aarde. God schiep den
mensch aldus : Hij maakte zijn ligchaam van het slijk der
aarde, en blies in hetzelve eenen levenden geest, en aldus
werd de mensch levend en bezield. Na hem geschapen te heb-
ben , stelde God hem in het aardsche paradijs. Dit was een
lusthof, waarin allerlei boomen stonden, die met de heerlijk-
ste vruchten prijkten. God stelde hem in dezen tuin, opdat
hij dcnzelven zonde bebouwen en bewaren.

Daarna zeide God : het is niet goed, dat de mensch al-
leen zij; laat ons hem eene gezellin maken, die hem gelijke.
Hij deed derhalve Adam in eenen diepen slaap vallen, en
gedurende zijnen slaap, nam Hij cene van deszelfs ribben,
waarvan Hij de vrouw maakte, cu Hij bragt ze tot Adam.
Alsdan zeide Adam : dit is het gebeente van mijn gebeente,
en het vleesch van mijn vleesch; daarom zal de man vader
en moeder verlaten, en bij zijne vrouw blijven, en die twee
zullen slechts ��n vleesch zijn. God gaf hun ook zijnen zegen
en zeide : weest vruchtbaar, vermenigvuldigt, vervult de
aarde, en voert heerschappij over alle dieren. � Aldus zijn
in zes dagen tijds hemel en aarde, met al derzelver pracht
en luister, voltrokken. Op den zevenden dag rustte God, en
daarom heeft Hij ook den zevenden dag gezegend en geheiligd.

BEMERKING. De ziel van den mensch is eene\' schoone
afbeelding van het goddelijk wezen; want gelijk God een geest
is, zoo is ook de ziel een geest. God is onsterflijk, ondeelbaar
en onzigtbaar: de ziel is ook onsterflijk, ondeelbaar en on-
zigtbaar aan de ligchamelijke oogen. God is de eeuwige
rede en wijsheid; de ziel is begaafd met rede en verstand,
bekwaam om God te kennen en te beminnen, om deelachtig
te worden aan zijn eeuwig geluk. God is ��n in wezen en
drievuldig in personen; de. ziel is ��n in zich zelve, en
drievuldig in hare krachten : verstand, geheugen en wil.

Maar hoe vele Christenen zijn er, die weinig of niet de
waardigheid van de ziel kennen, en die nog minder bezorgd
zijn, dat dit beeld Gods niet door de zonde worde besmet,
en zich bevlijtigen om het met deugden te versieren. Inte-
gendeel, hoe velen zijn er, die niet zoeken dan het gemak en
de wellusten van het ellendig ligchaam, en slechts bedacht
zijn, hoe zij het zullen optooijen en genoegen verschaffen \\
Welk eene gruwelijke verblindheid !

van het Oude Testament. 15

Mozes gewaagt, wanneer hij de schepping der wereld be-
schrijft, niet ��n woord van de Engelen. Doch het is waar-
schijnlijk, dat God die te zamen met den hemel geschapen
heeft, alhoewel vele heilige Leeraars meenen, dat zij gescha-
pen werden, toen God zeide : het worde licht. En door de
scheiding tusschen het licht en de duisternissen verstaat de
heilige Augustinus de scheiding tusschen de goede Engelen
en de duivelen. Alzoo heeft God van het begin der wereld
en in zijne voortreffelijkste schepselen getoond, dat men niet
gelukkig kan zijn, als men zich van zijnen Schepper af-
scheidt, en dat een schepsel, hoe heilig en hoe groot het
ook weze, aan Hem altijd onderworpen moet zijn... 6, Hoe
mishaagt aan God de hoogmoed, en hoe straft Hij denzel-
ven! Dus , gelijk Hij ons een voorbeeld van getrouwheid in de
htilige Engelen heeft gegeven, zoo heeft Hij ook gewild, dat
de wederspannige engelen als eene stem zouden wezen, die
ons gedurig toeroept : God wederslaut aan de hoovaardigen .
en den oolraoedigen geeft Hij genade. 1. Petr. 5.

De zonde van den eersten mensch, Gen. 8.

Nadat God den mensch in het Paradijs gesteld had, wilde
hij hem gelegenheid geven, om zijnen eerbied en zijne on-
derdanigheid aan zijnen heiligen wil te betoouen. Hierom gaf
Hij hem dit gebod : eet van alle boomen, die in het Paradijs
staan; van dezen boom echter, � de Schepper noemde dien
boom den boom der kennis van goed en kwaad, � moogt gij
niet eten; want zoodra gij er van eet, zult gij sterven , dat
is, gij zult sterfelijk worden, en onderwerpen zijn aan den dood.

Gedurende eenigen tijd, onderhielden Adam en Eva dit
gebod; zij leefden in dezen aangenamen lusthof in onschuld
en vermaak; niets stoorde hun geluk, zij waren onsterfelijk.
Doch de duivel, die reeds, door zijne hoovaardij, was afge-
vallen, benijdde dit geluk; hij nam voor, den mensch te
bekoren, en hem, alsmede al zijne nakroost, te doen vallen.

Op zekeren dag wandelde Eva in de nabijheid van den
verboden boom, en zag eene slang (den duivel namelijk, die
de gedaante van dit listig dier had aangenomen) om den
boom gekronkeld. De slang begon te spreken en zeide haar :
waarom heeft God u verbodeu van sommige boomen te
eten? � Eva antwoordde : het is ons toegestaan, van al
de boomen, die in den geheelen lusthof staan , te eten ;
slechts van dezen boom heeft God gezegd : eet er niet van ;
want zoo gij er van eet, zult gij sterven. Het is zoo niet,
zeide de slang, gij zult niet sterven; God zelf weet zeer
wel, dat, zoodra gij er van eet, u de oogen eerst regt zullen

geopend worden; gij zult aan God gelijk zijn en kennis
dragen van goed en kwaad. Onder het uitspreken dezer voor-
den, zag Eva den boom eerst regt aan, en hoe langer zij
denzelven beschouwde, hoe liefelijker haar de verbodene vrucht
toescheen. Zij verstoutte zich dau hare hand uit te steken ,
plukte de vrucht af, en at van dezelve. Daar zij nog geene
straf gevoelde, gaf zij er ook van aan Adam, en ook hij
at er van. Zij hadden aldus des Heeren gebod overtreden ,
en de eerste zonde was begaan! . .. Nu ondervonden zij op
eens eene geheele verandering; hunne oogen gingen open , en
zij bemerkten, dat zij naakt waren. Geheel met schaamte
beladen, vlochten zij schorten van vijgebladeren, om zich te
bedekken , en uit vrees, verborgen zij zich tusscheu het ge-
boomte van het Paradijs.

Eerlang echter hoorden zij de stem van God : Adam, waar
zijt gij ? Bevende antwoordde hij : ik schaam mij voor U
te verschijnen; omdat ik naakt ben, verberg ik mij. Doch
de Heer sprak : wie heeft u gezegd, dat gij naakt zijt?
Gewis hebt gij van de vrucht gegeten, welker gebruik ik u
verboden had.

Adam hernam hierop : Eva heeft mij van de vrucht ge-
geven , en ik heb er van gegeten. Hierop sprak God tot
Eva : waarom hebt gij dit gedaan? Deze antwoordde : de
slang heeft er rnij toe verleid, dat ik gegeten heb. Toen
zcide God tot de slang: omdat gij zulks gedaan hebt, zult
gij onder al de tamme en wilde dieren der aarde vervloekt
zijn; op uwen buik zult gij kruipen, en stof zal uw voedsel
zijn zoo lang gij zult leven. Doch anders werd de duivel
gestraft, als de oorzaak zijnde van dit kwaad. God sprak
tegen hem deze vervloeking uit : dewijl gij de vrouw bedro-
gen en verleid hebt, zal ik eene vijandschap maken tusschen
u en de vrouw (1), tusschen uw gebroedsel en hare spruit.
Deze zal uwen kop verpletten, en gij zult listig haren hiel
belagen.

God zeidetotde vrouw : uwe smarten zal ik vefmenigvul-
digen : met pijn zult gij uwe kinderen baren; uw wil zal aan
uwen man onderworpen zijn, en hij zal over u heerschen.
En schoon dit laatste ook zoude geweest zijn in den staat
van onschuld, dan ware dit niet geweest tegen haren dank ,
en met tegenzin, gelijk het nu dikwijls geschiedt. Verder zeide
God tot Adam : omdat gij de vrouw hebt gehoor gegeven,
en gegeten van den boom, welks vrucht ik u had verboden ,
zal de aarde om uwentwil gevloekt zijn : ook zal zij u door-
nen en distelen voortbrengen : in het zweet uws aanschijns

1) De heilige Vaders verstaan door deze vrovw de heilige Maagd Maria ,
die door hare maagdelijke vrucht Jetui Christus, den kop vau den duivel
verpletten zoude.

van het oude Testament. 17

zult gij uw brood eten , tot dat gij weder aarde wordt, waarvan
gij gemaakt zijt: want gij zijt stof en tot stof zult gij we-
derkeeren. God gaf hun kleedercn van beestevellen, ten teeken
dat zij den dood verdiend hadden, en zeide spotsgewijs: Zie,
Adam is ons gelijk geworden, kennende goed en kwaad.
God , de Heer,, dreef hen daarna uit het Paradijs, en stelde
voor d�szelfs ingang Cherubs met vlammende zwaarden, om
den weg tot den boom des levens te bewaren.

BEMEBKING. Aldus, zegt de H. Paulus, is door eenen
mensch de sonde in de wereld gekomen, en de dood door de
zonde; en alsoo is ook de dood tot alle menschen overgegaan
door dengenen, in welken zij allen gezondigd hebben. Rom. 5.
Dit is de zonde, die Augustinus en andere Leeraars noe-
inen: onuitsprekelijk inbare grootheid, die naderhand zulke
schrikkelijke gevolgen gehad heeft, en waardoor wij allen
verwezen zijn tot den dood en tot de hel, zelfs eer wjj
het leven ontvangen hebben, en die ons vijanden maakt,
eer wij nog kunnen kennen of weten, wat God vergrammen
is. Elk gevoelt de straf van deze zonde, jong en oud, zegt
Augustinus. (1) Van het eerste uur, dat wij geboren wor-
den, tot het laatste, dat wij sterven, ligt dit zwaarwigtig
juk op ons. (2) Wij komen al weenende ter wereld, en
voorzeggen hierdoor, als het w^:are, het ballingschap, waarin
wij geboren worden. (8) Naauwelijks zijn wij tot dekennis
van goed en kwaad gekomen , of terstond voelen wij den
droevigen strijd tusschen den geest en het vleesch (4) als
uit den slaap ontwakende, (�) Paulus zelf, een zoo groot
Heilige, (6) moest onder dit juk tot het einde zijns levens
zuchten, en niemand is vrij van dezen ellendigen strijd. Ja,
c!e goddelijke regtvaardigheid heeft gewild, ten einde die
zende niet klein zoude schijnen, dat de straf der zonde
nog, zelfs nadat de zonde vergeven is, zoude overblijven.
Alzoo spreekt de H. Augustinus : Nadat Adam en Eva ui;
het Paradijs gedreven waren, zijn zij waarschijnlijk daar-
omtrent blijven wonen, om door liet aanzien van het Pa-
radijs hunnen val gestadig te gedenken, dagelijks weenende,
niet zoo zeer over hunne verdiende straf, als omdat zij
een zoo gemakkelijk en regtvnardig gebod overtreden had-
den ; en het is te deuken, dat zij nooit meer doodelijk ge-
zondigd hebben. Adam leefde 930 jaren in eene groote
boetpleging en vurige gebeden. Waarschijnlijk komt van hem
het nederige gebruik , van met het aanschijn plat ter aarde

1) Lib. 6. oper. imp. n. 27. 2) Lib. 5. oper. imp. n. 64. 8) Lib. 1.
de Pece. merit. etc. n. 66. 4) Lib. 21. de Civit. c. 16. 5) Lib. 3. oper.
imp. n. 178. (Lil), de Nat. et grat. n. 65. Serm. 151. n. 8. Lib. de �ece.
me rit. n. 24.

18 � Geschiedenis

te bidden, waardoor de mensch een rouwig en vernederd
hart toont, als onwaardig zijnde, de oogen hemelwaarts te
slaan, en verdienende door de aarde verslonden te worden.
Adam en Eva leefden in vele ellenden en smarten; want de
aarde bragt voor hen niets voort dan distels en doornen.
De dieren, die hun te voren gehoorzaamden, lieten nu hunne
tanden zien. Zij zagen overal de droevige gevolgen hunner
zonde, bijzonderlijk in al de boosheden hunner kinderen eu
kindskinderen, die als de straf hunner misdaad waren. Dus,
gelijk de zonde ven Adam onbedenkclijk groot is geweest,
zoo als de H. Augustinus dikwerf zegt, dewijl door haar
geheel het menschelijk geslacht is bedorven, zoo is ook zijne
boetpleging overgroot geweest.

Eva baart twee zonen ; Ka�n en Abel. Gen. i.

Adam gaf aan zijne vrouw den naam van Eva, omdat zij
de moeder was van allen, die leven. Eva baarde haren
eersten zoon, dien zij Ka�n noemde. Daarna baarde zij eenen
tweeden, dien zij den naam van Abel gaf. Van hare docli-
ters wordt in de H. Schrift niet gesproken , evenmin als
van eenige andere harer zonen, die zij zeer waarschijnlijk
gehad heeft; slechts van Seth wordt er gewag gemaakt.
Adam en Eva onderwezen hunne kinderen in alles, wat ter
zaligheid noodigwas, en onder andere, hoe God hen ge-
schapen en in het Paradijs in eenen hoogst gelukkigen staat
gesteld had, waar zij de heerschappij hadden over alles ,
en hoe zij, om hunne ongehoorzaamheid , daaruit gebannen
en ter dood verwezen waren. Ook bevolen zij hun, van God,
die hen in genade had ontvangen, trouw te gehoorzamen en
Hem grondhartig te dienen. Nadat Adam den aard en de
geneigdheid zijner kinderen langzamerhand bad leeren ken-
nen, schikte Hij Ka�n tot den landbouw en Abel tot het
hoeden der schapen. Deze was, om zijn levendig geloof, regt-
vaardig en Gode aangenaam, zegt de Apostel, maar de roer-
ken van Ka�n waren boos. Hebr. 11.

De heilige Oudvaders leeren ons, dat Adam de eerste
priester der wereld geweest is, en het is te denken, dat
God aan Adam, en deze aan zijne kinderen geleerd heeft,
den Schepper de eerste vrachten van hun gewas op te offe-
ren, en dat Adam eerst verscheidene offers, zoo uit de
veldvruchten, als uit het vee, aan God heeft opgedragen.
Ook is het denkelijk, dat hij eenige feestdagen gevierd heeft,
en voornamelijk den Sabbatdag en de jaarlijksche geboorte-
dagen zijner kinderen, op welke hij aan God offers, zoo
van dankzegging als van verzoening, opdroeg.

van het Oude Testament. 19

Ka�n en Abel droegen, volgens het voorbeeld en de leer
van hunnen vader, ook hunne offerande aan God op : Ka�n
uit de veld vruchten, en Abel uit de eerstgeborenen en vetste
dieren zijner kudde. Zij onderhielden dit aldus zoo lang als
zij bij Adam, hunnen vader, woonden, en volhardden daarin
ook, als zij elk hun huisgezin in het bijzonder hadden.
God zap met welbehagen op Abel en deszelfs geschenken;
maar Ka�n en zijne geschenken zag hij niet aan, hetwelk
Hij te kennen gaf door eenig uitwendig teeken , misschien
dat het vuur, hetwelk van den hemel daalde, de offerande,
die God behaagde, ontstak en verslond, hetwelk waarschijnlijk
niet eens, maar meermaals gebeurde. Ka�n werd daardoor
tegen zijnen broeder zeer toornig, hij werd bleek en viel in
van nijd en spijt. God berispte hem hierover liefderijk en
zeide : Waarom zijt gij verbolgen, en waarom is uw gelaat
zoo vermagerd? Indien gij het goede doet, zult gij ook be-
loond worden, doch doet gij dit niet, dan staat atraks de
zonde voor uwe deur. Ka�n werd echter door deze woor-
den nog niet verzacht, maar behield eenen haat in zijn
hart. Op zekeren dag zeide hij tot zijnen broeder Abel, oud
zijnde 129 jaren: Kom, laat ons eens naar het veld gaan!
Als zij nu ver genoeg van hunne ouders verwijderd waren,
greep Ka�n zijnen broeder eensklaps aan, en sloeg hem dcod.
Nu zeide God tot Ka�n : Waar is uw broeder Abel ? Hij
antwoordde : Wat weet ik het? ben ik tot mijns broeders
bewaarder gesteld? De Heer sprak daarop : Wat hebt gij
gedaan? Het bloed van uwen broeder roept van de aarde
tot mij. Daarom zult gij vervloekt zijn op de aarde, die haren
mond heeft geopend, om het bloed van uwen broeder in te
drinken! God verwees den broedermoordcr, om geheel zijn
leven als banneling op de aarde te zwerven. Ka�n keerde
zich niet tot Gods vaderliefde; maar daar hij wanhoopte,
immer vergiffenis over zijne misdaad te bekomen, vlugtte hij
van God, om, in een ver afgelegen land, een ongerust en
ellendig leven te leiden.

BEMERKING. Zie, hoe onze eerste ouders hunne kinderen

onderwijzen, en hun het voorbeeld geven in boetvaardigheid,

in het gebed,in God te dienen, en in alle deugden. Zie, hoe

idam bezorgd is om zijne kinderen op te leiden tot eenen

■taat, die met hunnen aard en geneigdheid best overeenkomt.

Dit alles vereischt de pligt der ouders jegens hunne kinderen.

De Heer liet zijne oogen op Abel en zijne geschenken

allen. Eerst op Abel, en dan op zijne geschenken. Dit leert

nis, dat hij, die aan God iets behagelijks wil opofferen, vooral

loet trachten , zelf aan God te behagen, en dat alsdan zijne

ift, hoe gering die ook zij, den Heere behagen zal... Abel

is een schoon afbeeldsel van Christus , welke van zijne broe-
ders, de Joden, is gedood... De H. Joannes zegt: Al wie
zijn broeder haat, is een doodslager, te weten in zyn hart,
en voor de oogeu van God; want men wenscht, dat degene,
die men haat, niet bestonde. Ka�n heeft Abel gedood, omdat
zijne werken vroom en Gode aangenaam waren ; dit was aan
Ka�n onverdragelijk, en dit is ook eigen aan eenen mensch,
die inwendig eenen haat tegen zijnen naaste in zijn hart
voedt. Hij gevoelt droefheid en smart, wanneer het dien wei-
gaat, en blijdschap, wanneer hem druk en lijden wedervaart.
God beware ons van deze zonde, zegt de H. Augustinus, die
eigen is aan den duivel, en door hem eerst in de wereld is
gebragt. Doch al wie leeft als Abel, zal eenen Ka�n vinden.
Dat is, gelijk de Apostel zegt: Al diegenen, welke godvruchtig
willen leven in Jezus Christus, zullen vervolging lijden. 2. Tim.
c. 3. 12.

De dood van Adam en andere aartsvaders. God dreigt de wereld te doen
vergaan. Gen. � en 5.

Dewijl Adam en Eva zeer bedroefd waren over den dood
van Abel, verleende God hun eenen anderen zoon, dien zij
Seth noemden. Deze legde zich gansch op de deugd toe, en
wanneer de H. Schrift naderhand eenige personen kinderen
Gods noemt, dan zijn dit de nakomelingen van Seth; de
nakomelingen van Ka�n noemt zij kinderen der menscheu.

Nadat Adam 930 jaren geleefd had, gaf hij den geect,
achterlatende een groot aantal kinderen en kindskinderen.
Seth bragt Enos voort, en won dochters en zonen, die trouwe
navolgers zijner deugd waren; hij stierf in den ouderdom
van 912 jare°n. Enos, zoon van Seth, begon Gods naam te
aanroepen, dat is, in het openbaar, en met uitwendige pleg-
tigheden. Hij bragt Ka�nan voort, en gaf den geest, oud
zijnde 91Q jaren. Ka�nan won Malale�l, en stierf in zijn
895 jaar. Malale�l won Jared , die vader van Henoch is ge-
v.eest. Deze wandelde in God. Na 1S5 jaren geleefd te heb-
ben, voerde God hem levend van de aarde weg : opdat hij
geenen dood zoude ondergaan, en men vond hem niet meer.
Heb. II. Henoch won Mathusalem, die 969 jaren geleefd
heeft. Mathusalem bragt Lamech voort, die vader was van
No�. No� verwekte in den ouderdom van 500 jaren, Sem ,
Cham en Japhet. � Toen nu de menschen begonnen te ver-
nienigvuldigen, werd de bedorvenheid zeer groot onder de
kinderen van Ka�n. De nakomelingen van Seth groeiden ook
sterk aan , en vielen weldra in dezelfde ondeugden en bedor-
venheid; want toen de kinderen Gods de schoonheid van de
dochters der menschen zagen (dat is van Ka�ns gedacht),

van het Oude Testament. 21

namen zij allen uit deze tot hunne vrouwen diegene , die
hun bevielen, verachtende het gevaar, waaraan zij zich, door
deze vereeniging met de boozen, stelden ; en daar zij God
meer en meer verlieten, vielen zij in die ongeregeldheden ,
die de Schrift met deze woorden uitdrukt : Allt vleesch had
zynen weg bedorven, Uit deze huwelijken kwamen, als eene
straf derzelve, reuzen voort, dat is monsters van menschen.

Toen de Heer zag, dat de boosheid der menschen op de
aarde meer en meer toenam, en dat al hunne gedachten en
begeerten tot kwaad strekten, berouwde het hem (1) den
mensch gemaakt te hebben. Hij zeide dus : ik zal den mensch,
dien ik geschapen heb, van de aarde uitroeijen : en niet al-
leen den mensch, maar ook het vee, de kruiden, dieren
en ook de vogelen der lucht.

No� vond echter genade bij God. Hij was een vroom en
regtvaardig: man, en wandelde voor Gods oogen. De Heer
zeide tot hem : ik heb besloten al de menschen te verdel-
gen. Bouw dan een ark (2) van gladhont. Maak er ver-
scheidene vertrekplaatsen in, en bestrijk ze van buiten en
binnen met lijm. Maak haar drie honderd, ellen hoog, vijftig
lang en dertig breed. Verdeel de ark in drie verdiepingen ,
waarvan er een beneden zij, een in het midden, en een bo-
venj want ik wil eenen grootcn watervloed over de aarde-
laten komen, en aile vleesch, hetwelk onder den hemel leeft,
verdelgen. Maar met u zal ik een verbond aangaan. Gij, met

1) Het berouwde God. Dit moet zoo niet verstaan worden, alsof God
eenig hartzeer konde hebben, en hem van voornemen \';onde doen veranderen ,
want hij is onveranderlijk; maar de heilige Schrift gebruikt hier eene mensche-
lijke wijze van spreken, om zich naar onze vatbaarheid te schikken : want
als men icmaud zijn werk, hetwelk hij gemaakt heeft, ziet breken, en ver-
uietigen, zeggen wij, dat het hem leed is, dat hij het gemaakt heeft, en
Jat hij van inzigt veranderd is; maar in God kan er geene verandering be-
staan. Hetgeen Hij heden wil, zal Hij eeuwig willen. Dus, als de Schrift zegt:
Het berouwde God, is dit te zeggen, «lat Hij deed zoo als een berouwhebbend
mensch, die zijn werk vernietigt. Alzoo moeten ook verstaan wolden die
Schriftuurplaatsen, alwaar gezegd wordt, dat God f/ram, jaloersch is, enz.,
daardoor alleenlijk verstaande zekere uitwendige werken, die in de menschen
een teeken van gramschap, van jaloerschheid zijn, enz. Gods gramschap, zegt
Augustinus, is geene ontsteltenis van gemoed, maareen oordeel, waardoor
hij straf over de zonde zendt. (2) Uit al hetgeen God tot No� wegens de
ark zegt, kan men deze beschrijving trekken : deze ark was als een groot
schip, gemaakt op de wijze van een koffer, in den onderbodem of grond
iag aarde of zand, tot ballast, waarin de vuiligheid der dieren door eenige
buizen geworpen werd. Er waren in de ark drie verdiepiugeu; in het onder-
ste, dat misschien verdeeld was in verscheidene kamers en plaatsen, waren
al de dieren der aarde. Op het tweede lag het voedsel der dieren; het derde
of het bovenste diende tot verblijf aan de menschen en vogelen : het dak
als de deksel van een koffer: er waren trappen of ladders om op en af te gaan
van de eene verdieping tot de andere. Boven was er een bijzonder en groot
venster, hetwelk konde ontsloten worden; en nog andere kleine, om licht te
ontvangeD. De deur van de ark was ter zijde van de onderste verdieping, en
was zoo groot, dat er de olifanten en kameelen doorgingen.

uwe zonen, uwe vrouw, en uwe schoondochters, zult in de
ark gaan. God gaf dit bevel aan No� in het jaar 1556. No�
geloofde Gods woord en gehoorzaamde daaraan. Hij bouwde
de ark, waaraan hij honderd jaren arbeidde, en waarschuwde
al dien tijd de menschen wegens den watervloed, die hun
stond te overvallen. God wachtte, zegt de heilige Petrus ,
met geduld op hunne bekeering; -Maar zij bleven ongeloovig ,
brasten, vierden onzedelijke feesten, en leefden in roekelooze
gerustheid voort, tot den dag toe, dat No� in de ark ging.
1. Petr. 3. Malth. 24.

BEMERKING. De versteendheid van die menschen, welke
de ark zagen bouwen, is eene afbeelding (zoo Christus ge-
tuigt Matth. 24.) van de versteendheid der Christenen. Zeer
dikwijls worden zij gedreigd met het aanstaande oordeel,
en zij blijven evenwel ongevoelig. Maar gelijk die menschen
schielijk door den watervloed overvallen werden, zoo zullen
de Christer.3n ook door Gods oordeel overvallen worden,
zoo zij zich niet bekeeren en christelijk leven.

God geeft ons dagelijks, ook in zijne groote verbolgen-
heid, blijken van zijne goedheid. Die menschen werden lau-
gen tijd te voren vermaand, eer hij hen strafte, opdat zij
de straf zouden ontgaan; maar indien wij zijne waarschu-
wing verachten, zoo als men dagelijks ziet, wie zai dan
zijnen toom kunnen wcderhouden? Hoe langer iemand Gods
barmhartigheid, en het uitstel van zijne straffen misbruikt,
des te vervaarlijker hij in de strengheid van zijn regtvaardig
oordeel zal vallen. Het is schromelijk, zegt de Apostel Paulus ,
in de handen van den levenden God te vallen. Hebr. 10. 81.

De zondvloed. Noii gaat in de ark met zijne zonen en schoondochters. Hij doet
er allerhande dieren in komen. Gen. 0. 7. � Het jaar der wereld 1056.

Wanneer de tijd van den watervloed aangekomen was ,
beval God aan No� (nu zes honderd jaren oud zijnde) dat
hij al de dieren in de ark zoude doen gaan, en allerlei
voedsel, zoo voor hem, als voor het gedierte, er in dragen
zoude. In dezelve moest hij zeven paar van al de reine, en
twee paar van de onreine dieren brengen. No� was hiermede
zeven dagen bezig; op den zevenden dag, \'s morgens, ging
hij met zijne vrouw, zijne drie zonen, Sein, Cham en Ja-
phet, met hunne drie vrouwen, in de ark, en de Heer sloot
de deur achter hen digt. Op denzelfden dag begon het op
eene verschrikkelijke wijze te regenen. Alle sluizen des he-
mels werden geopend. De slagregens stortteden gedurende

van het Oude Testament. 23

veertig dagen en veertig nachten neder, en overstroomden
de gansche aarde; het water verhief zich 15 ellen boven de
hoogste bergen. Al de menschen, al de dieren der aarde, en
al de vogelen der lucht verdronken : No� alleen, met diege-
nen die inet hem in de ark waren, werden behouden.

BEMEEKING. De ark is een afbeeldsel van de heilige
Kerk, in welke all��n de zaligheid te bekomen is, en buiten
welke alles verloren gaat. De ruimte en grootte dezer ark ver-
beeldt de verspreiding der heilige Kerk over geheel de aarde.
De verzameling van al die reine en onreine dieren verbeeldt
de verzameling van zoo vela verscheidene nati�n en volkeren
in de heilisre Kerk; nati�n, die te voren van elkander zoo
vervreemd waren doorde verscheidenheid van landen en zeden,
en die aldaar met elkander vereenigd zijn door ��n en het-
zelfde geloof in Christus, en door den band van liefde, waar-
door zij elkander beminnen in Christus en om Christus, door
elkander te beschouwen als lidmaat van ��n en hetzelfde
ligchaam, waarvan Christus het hoofd is.

Het hout en het water betcekenen twee groote geheimnis-
sen. Het water beduidt het Doopsel, hetwelk ons van alle
zonden zuivert, gelijk de zondvloed de wereld van alle boos-
heden gezuiverd heeft. Het hout beteekent het Kruis van
Christus, door hetwelk hij de wereld verlost heeft. Wij kun-
nen God niet genoeg bedanken voor de groote weldaad, die
hij ons heeft bewezen, door ons uit loutere barmhartigheid
tot zijne heilige Kerk te roepen... Iu de ark waren reine en
onreine dieren : in de heilige Kerk zijn ook goede en booze
menschen; koren en kaf. De booze ontstichten en verdrukken
de goede. Doch die verdrukking moeten zij geduldig lijden,
zij kunnen buiten de Kerk niet vlugten ; want buiten de
Kerk, even als buiten de ark, is er geen behoud.

No� komt uit de ark en draagt den Heer een dankofl\'er op. Gen. 8 en 9.

Honderd en vijftig dagen bleef het water boven de aarde
staan. Doch God herinnerde zich No� en deed eenen warmen
wind over de aarde oprijzen, om het water op te droogen,
hetwelk na de 150 dagen begon te verminderen, zoo dat
de ark op eenen berg in Armeni� bleef staan. Het water ver-
minderde meer en meer, zoodat op den eersten der tiende
maand, zich de toppen van de bergen vertoonden. Veertig
dagen daarna opende No� een venster, en liet eene raaf uit-
vliegen om te zien of het water genoegzaam gezakt was;
deze raaf keerde niet weder, omdat zij waarschijnlijk haar aat
vond op de doode ligchamen. Daarna liet No� eene duif uit-

vliegen. Deze, geene plaats vindende, waarop zij kon rus-
ten , keerde weder tot No�, die zijne hand uitstak , haar
vastgreep en haar weder innam. Na nog zeven dagen ge-
wacht t" hebben, liet hij de duif wederom uitvliegen , die
tegen den avond tot hem wederkwam, met eenen groenen
olijftak in haren bek, hetgeen de verzoening van God met de
wereld aanduidde. No� begreep alsdan, dat het water van de
aarde genoegzaam gezakt was. Hij wachtte echter nog zeven
dagen, en liet wederom do duif uitvliegen, maar toen keerde
zij niet weder; want de aarde was volkomen opgedroogd.

God sprak nu tot No�, en zeide : ga uit de ark, gij met
uwe vrouw en uwe kinderen, en al hetgeen er in is. No�
verliet dezelve, rigtte uit dankbaarheid een altaar op , en
droeg God eene brandofferande op. Dit beviel den Heer zoo
wel, dat hij beloofde, van de wereld niet meer door eenen
watervloed te vernielen. Hij zegende No� met zijne zonen,
zeggende : groeit aan, wordt vermenigvuldigd, en bevolkt
de aarde. Alle dier zal u ontzien. Ook is alles, wat op de
aardeis, met alle. visschen der zee, u ter hand gesteld,
en alles wat op de aarde leeft, is u tot voedsel en levens-
gerief gegeven. Ik schenk n dit alles gelijk mede de kruiden
der aarde (1), behoudens nogtans, dat gij geen vleesch in
zijn bloed zult eten. Dit gebod diende om eenen schrik in
te boezemen van tnenschenblocd te vergieten : want ik zal,
zeide God nog verder, uw bloed nog wreken op al de bees-
ten, die het gestort zullen hebben, en ik zal uit de hand
aller menschen de ziel zijns broeders, wie het ook mogt
wezen, afeischen. Al wie \'s menschen bloed vergiet, diens
bloed zal ook vergoten worden, want de mensen is uaar
Gods beeld geschapen. Hij zeide alnog : ik sluit een verbond
met n en alle menseben, die na u komen zullen, dat er
geen zondvloed meer komen zal; en de regenboog, dien ik
daar in de wolken geplaatst heb, zal het teeken van het
verbond zijn tusschen mij en de aarde aangegaau.

BEMEKKING. Door dezen algemeenen watervloed heeft
God zijne geduchte magt getoond om de zonde te straffen ,
en zijne onverbiddelijkheid, wanneer de maat der boosheden
vervuld is. Hij ontziet noch de magt, noch de menigte der
zondaren, on leert ons aldus hoe wij hem moeten vreezen.

Schromelijk voorbeeld voor u, zondaren, die in uwe zou-
den blijft volharden! Weet, als God u spaart, dat zijne goe-
dertierenheid u tot boetpleging wil brengen, en indien gij

1) Men kan hieruit opmaken, dat de menschen v��r den zondvloed geen
vleesch aten, maar alleenlijk hetgeen de grond opleverde; en dat God nader-
hand liet vleesch heeit toegelaten, omdat de kruiden door den zondvloed zeer
verslecht, en de krachten der menschen verminderd waren.

van het Oude Testament. 25

in uwe zonden blijft, dat gij door uwe versteendheid tegen
u zelven eenen schat van gramschap vergadert; want Gods
oordeel zal komen, en de Heer zal ieder naar zijne werken
vergelden. Overweeg dit wel, en zeg : o aleoede God! hoe
barmhartiglijk hebt Gij met mij gehandeld! Ik beken, dat
Gij mij in den afgrond der hel kondet werpen op hetzelfde
oogenblik, dat ik de zonde bedreef, zoo wel als menige an-
dere menschen, die door den zondvloed, en op vele andere
wijzen, schielijk het leven hebben verloren. Maar uwe barm-
hartigheid heeft mij willen sparen. Dat dan deze barmhar-
tigheid mij bewege, om U, zoo goeden Vader, niet meer te
vergrammen, maar U aan te hangen en uit ganscher hart
te dienen.

Cham en Chana�n door No� vervloekt. Toren van Babel. Gen. !) en 11.

No�, die een landbouwer was, begon met den grond te
bearbeiden, en plantte ook eenen wijngaard; doch daar hem
de kracht van den wijn nog onbekend was, dronk hij er de
eerste maal te veel van; hij werd dronken en lag onbetame-
lijk in zijne tent. Cham, do vader van Chanaan, dit gezien
hebbende, ging dit lagenend aan zijne twee broeders ver-
halen. Maar Sem en Japliet legden eenen mantel op hunne
schouderen, gingen zoo ruggelings naar hunnen vader, en
bedekten hem met denzelven. Nadat No� wakker geworden
was, en de slechte daad van Cham vernomen had, zeide
hij: vervloekt\'zij Chana�n! (1) (Chams zoon) dat hij een
slaaf der slaven zijner broeders zij! Eu hij zegende Sein en
Japhet.

No� leefde nog 350 jaren na den zondvloed, en stierf,
oud zijnde 950 jaren, in het jaar der wereld 1800.

Door de drie zonen van No� is geheel het menschelijke
geslacht op de aarde verspreid. Zij woonden in het eerst in
een en hetzelfde land, en spraken dezelfde taal; doch daar zij
naderhand door hunne groote hoeveelheid genoodzaakt waren,
zich van elkander te scheiden, zeiden zij : komt, laat ons
steeuen bakken, en die voor arduin, en lijm voor kalk
nemende, eene stad voor ons, en eenen toren bouwen, wiens
hoogte tot aan den hemel reike, en daardoor onzen naam ver-
maard maken, eer wij door de geheele wereld verspreid wor-
den. God kwam deze stad en dien toren, dien de kinderen

1) Het schijnt, dat Chana�n eerst de naaktheid zijns grootvaders aan
Cham geboodschapt heeft, en aldus de straf heeft verdiend, die uitgespro-
ken is op hem en niet op zijnen vader, welke voornamelijk haar nitwerk-
sel gehad heeft inde nakomelingen van Chanaan, inwoners van het Beloofde
land.

der menschen bouwden, bezien en zeide : ziet, zij zijn maar
een eenig volk, en zij spreken allen dezelfde taal: zij zullen ,
als zij dit werk begonnen hebben, van hetzelve niet afzien,
tot dat zij het gansch voltrokken hebben. Laat ons dan ne-
derdalen, en hunne taal z�� verwarren, dat zrj elkander niet
verstaan. Door deze verwarring van taal werden zij van die
plaats over geheel de aarde verspreid. Daarom werd de aan-
gebgde stad Babel genoemd, hetwelk verwarring beteekent,
omdat de Heer aldaar de taal van alle inwoners der aarde
in verwarring bragt, en hen verstrooide langs al de gewesten
der wereld, wordende zij aidus gedwongen dit werk van hun-
neu hoogmoed te staken, en onteenigd te leven.

BEME11KING. 1. De geschiedenis van Chain Chauaiin
leert den kinderen, hoc zij hunne ouders moeten eeren, en
zich wel moeten wachten met hen te spotten, maar integen-
deel hunne gebreken bedekken.

2. Helaas! hoe vele Christenen zijn er. die meer bedacht
zijn om hunnen naam in de wereld groot en vermaard te ma-
ken door groote gebouwen , torens en andere dingen , dan om
groot te zijn in den hemel. O varblindheid, o verkeerdheid
des harten! Groot te zijn in den hemel, is de ware grootheid,
en alle ijdele grootheden der wereld verdwijnen ais rook. Hoe
zullen die dwazen verschrikt staan in het andere leven, ziende
de nietigheid van het aardsche, waarvan zij hier op aarde
zoo groot werk hebbeu gemaakt! Daarom bidt de heilige Kerk
zoo dikwijls in de goddelijke dienst : Heer! leer ons de
aardsche dingen klein achten en versmaden, en de hemelsche
beminnen. Heil dengenen, die dit met de heilige Kerk vurig
vraagt en van God verkrijgt!

De roeping van Abrnhain. Hij gaat, om den hongersnood, naar Egvpte.
Gen. XI. 18. � Het jaar 2083.

Van Sem, de oudste zoon van No�, kwam Thara voort in
het zevende geslacht. Thara was de vader van Abraham, van
Nachor en van Aran, die te zamen te Ur, in Chalde�n, in
het land van Mesopotami�, woonden. Aran was de vader van
Loth, van Sara en Melcha, welke twee dochters huwden met
hare ooms, te weten : Sara met Abraham, en Melcha met
Nachor. God zeide tot Abraham : verlaat uw land, uwe
maagschap en uws vaders huis, en trek naar het land, het-
welk ik u zal toonen. Ik zal een groot volk uit u doen voort-
komen; ik zal u zegenen, uwen naam vermaard maken, en
grj zult gezegend zijn. Ik zal al diegenen zegenen, die u ze-
genen, en vervloeken allen, die u vervloeken; ja, al de vol-
keren der aarde zulleu in u gezegend worden. Abraham ver-

van h�t Oude Testament. 27

trok dan uit Charan, oud zijnde 75 jaren, met zijne huisvrouw
Sara en Loth, zijn neef, met al wat hem toebehoorde naar
het land van Cnanaan, aldus genoemd, omdat het door de
nakomelingen van Chanaiin bewoond tcerd. Toen hij aan de
plaats Sichein gekomen was, verscheen God daar aan hem,
en zeidc hem : dit land geef ik uwe nakomelingen. Abraham
rigtte aldaar den Heer, die hem verschenen was, een altaar
op. Doch na eenigen tijd, dewijl er een hongersnood in dit
land ontstond, trok Abraham naar Egypte, om daar eenigen
tijd te leven. Bij zijn aannadereri zeide hij tot Sara : ik weet,
dat gij eene schoone vrouw zijt : als dan de Egyptenaren u
zullen zien. zullen zij zeggen : het is zijne huisvrouw, en zij
zullen mij doeden en u sparen. Xeg toch, dat gij mijne zuster
zijt, (1) opdat ik\'welvare om u, en mijn leven benoude.
Als nu Abraham in Egypte kwam, zagen de Egyptenaars, dat
Sara eene zeer schoone vrouw was. En daar de hovelingen
van Phara� hem dit hadden geboodschapt, werd zij opgeligt
en naar het huis van Phara� gevoerd, die aan Abraham,
welken hij voor haren broeder hield, veel goeds om haar
bewees, en hem schapen, ossen, ezels, slaven en kameelen
schonk. Maar God bezocht Phara� en geheel zijn huisgezin
met vele plagen, tor oorzake van Sara, Abrahatn\'s vrouw.
Phara� liet dan Abraham tot zich roepen, en zeide : wat
wil dit beduiden, dat gij aldus met mij handelt? Waarom
hebt gij mij niet gezegd, dat het uwe huisvrouw was? en
waarom zoudt gij mij haar tot vrouw doen nemen, met te
zeggen, dat het uwe zuster was? Herneem uwe vrouw, en
trek er mede henen. Voorts beval hij aan zijn krijgsvolk,
dat zij Abraham met zijne huisvrouw, en met al wat hij
bezat, tot buiten Egypte zouden geleiden.

BEMEBtCING. Abraham bezat in het land Chanaan, noch
land, noch huis, maar nam daar zijn verblijf als pelgrim :
wonende in tenten , en verwachtende door het geloof die stad,
die vaste gronden heeft, welker kunstenaar en bouwmeester
God zelf is. Hebr. 11.

De H. Ambrosius zegt : Phara�, die een zoo groot koning
en ongeloovige was, had eeneu schroom van het overspel,
en vreesde eenen vreemdeling te ontteren, dien dehongers-
nood gedwongen had in zijn land te komen. Och, of in alle
Christenen dergelijke schrik ook ware wegens deze gruwelijke

1) Abraham was de oom van Sara. Dj. Hebreouwen noemden de nabe-
staanden broeders en zuaters; derhalve reide hij geene leugen. Hij ver-
zweeg alleenlijk eene waarheid in eene gelegenheid, in welke hij geen ander
middel zag ora zijn leven te behouden. Hakende de eer van Sara, gelijk hij
in staat niet was om dezelve te zamen met zijn leven te verzekeren, zoo
liet hij de zorg van hetgeen in zijne raagt niet was om te behouden, aan
God, op wien hij betrouwde. S. Aujuitinut.

zonde, die zoo bittere, zoo droeve en zoo zware gevolgen
heeft!... Abraham was buiten zijn land in vele ellenden en
gevaren-, en had geene andere vertroosting, dan dat hij daar
was door Gods bevel, aan wien hij zoo groote gehoorzaam-
heid had bewezen. Doch als God Abraham verlost uit zoo
vele gevaren, toont hij, dat wij niets moeten vreezen, als
wij hem slechts gehoorzamen; en bijaldien er ons eenig
tijdelijk ongeluk overkomt, zoo wij hem getrouw blijven, dat
hij dan zelf onze bescherming �n behoeder zal zijn.

Abraham en Loth scheiden van elkander. � God vernienwt zijne belofte
aan Abraham. Gen. IS.

Aldus keerde Abraham uit Egypte terug naar het land van
Chanaiin met zijne huisvrouw eu Loth. Hij was rijk in vee,
in zilver en goud. Loth had ook eeue zoo groote menigte
schapen, ossen en tenten, dat de streek, door beiden be-
woond, weldra te klein viel. Dit verwekte geschil tusschen
beide herders, en Abraham zeide tot Loth : laat toch gee-
nen twist oprijzen tusschen mij en u, tusschen mijne her-
ders en de uwe; want wij zijn immers broeders. Zie, geheel
het land ligt voor u open. Begeef u liever van hier. Indien
gij naar de linker zijde gaat, zal ik mij naar de regter be-
geven. Loth slechts aan zich zelven denkende, zag nu alleen
naar den vetsten grond. Hij koos dus voor zich het land
langs den Jordaan, bij Sodoma, dewijl hetzelve even fraai
en vruchtbaar was, als het paradijs. Aldus scheidden zij van
elkander: Abraham bleef in het land van Chanaiin wonen,
en Loth nam zijn verblijf te Sodoma. De Sudomieteu waren
booze menschen, en voor den Heer een gruwel. Nadat nu
Loth van Abraham geseheiden was, zeide God tot hem :
al dat land, hetwelk gij ziet, zal ik aan il en aan uw na-
kroost voor altijd geven> en uw geslacht vermenigvuldigen,
gelijk de zandkorrels der aarde. Wie de zandkorrels der aar-
de kan tellen, die zal ook uwe nakomelingen kunnen tellen.
Welaan! doorwandel dit land in zijne lengte en breedte; want
ik zal het u schenken. Abraham brak dan zijne tent op, en
kwam bij het dal Mambre, bij Hebron .wonen.

BEMERKING. De H. Ambrosius bemerkt op deze plaats,
welken schrik Abraham van alle oneenigheid en geschil had.
Het was eene groote onvoorzigtigheid voor Loth, zich af te
scheiden van het gezelschap van zulk een vroom man. Hoe
nuttig en zalig is het niet, met menschen te verkeeren.of
te wonen, mits men in hen levendig al de deugden kan zien,
die zij gedurig oefenen, en daardoor aangezet wordt om ze
na te volgen. En hoe nadeelig is het, (bijzonderlijk voor de

van het Oude Testament. 29

jeugd) al te ligtvaardig die personen te verlaten, wier gezel-
schap of bestuur haar zoo zalig is! Eene ligtvaardig onder-
nomene scheiding wordt somtijds geheel het leven gevoeld en
beklaagd. Zie in wat gevaar Loth is geweest met Abraham
te verlaten.

Eenige koningerf strijden tegen elkander. Loth wordt gevangen, en door

Abraham verlost. Melohisedech zegent. Abraham. Gen. 14. �

Het jaar der wereld 3092.

Terwijl Loth te Sodoma woonde, voegden zich de konin-
gen van Sodoma en Gomorra, en nog drie andere, te zamen,
om te strijden en te wederstaan tegen vier andere koningen.
Doch de koningen van Sodoma en Gomorra werden op de
vlagt gedreven en verslagen; de overige vJugtteden naar het
gebergte. Nadat de vier koningen al de have en levens-
middelen van die van Sodoma en Gomorra tot buit gemaakt
hadden , trokken zij henen. Ook namen zij met hen Loth,
den zoon van Abraham\'s broeder» met al wat hij bezat. Een
echter, die het ontkomen was, bragt hiervan aan Abraham
de boodschap. Op het hooreu, dat zijn bloedverwant gevan-
gen was, wapende hij ten strijde drie honderd en achttien
wel geoefende slaven (of knechten) van de dapperste die
hij had, en vervolgde de vier koningen tot Dan toe (dat is
teel 66 mijlen verre;) en zijne kleine bende in twee split-
sende, kwam hij \'s nachts hen op het lijf vallen , versloeg
ze en dreef ze tot Hoba toe, en bragt aldus Loth, de
overige gevangenen en al het vee, terug.

Toen Abraham uit den strijd wederkeerde, kwam de koning
van Sodoma hem met vreugd te gemoet. Maar Melchise-
dech, koning van Salem, (daarna Jeruzalem genoemd) bragt
brood en wijn mede, en droeg dit op (als eene dankqfferande
over dien bekomen zegepraal), want hij was een priester van
den Allerhoogste. Hij zegende Abraham, zeggende : geze-
gend zij Abraham van den Allerhoogsten God, die hemel
en aarde geschapen heeft; en . geloofd zij de Heer, door
wiens bescherming uwe vijandeu in uwe handen zijn. Ver-
volgens gaf Abraham aan Melchisedech de tienden van zij-
neu buit (eerende God in den persoon van zijnen Priester.)
Doch de koning van Sodoma zeide tot Abraham : geef mij
slechts de gevangenen, en houd -al het overige voor u.
Abraham antwoordde: ik hef mijne handen omhoog, en
zweer u bij God den allerhoogsten Heer , die hemel en
aarde bezit, dat ik van alles, wat u toebehoort, niet eenen
enkelen draad of schoenriem zal ontvangen, opdat gij niet
zegget: ik heb Abraham rijk gemaakt; behalve hetgeen de

jongelingen tot hunnen nooddruft hebben genomen, en be-
halve het deel mijner krijgsgezellen, die met mij geweest
zijn, namelijk : Aner. Eseol en Mambr�. {Deze drie woonden,
ook, zoo als Abraham, in het dal van Mambr�, en waren
gekomen met hunne mannen, om Abraham, den vijand te helpen
vervolgen.)

BEMEEKING. Melchisedech en zijne offeranden zijn een
treffend afbeeldsel van Christus en zijn offer onder de ge-
daante van brood en wijn. David heeft voorzegd, dat Chris-
tus de eeuwige priester zoude wezen naar de wijze van
Melchisedech, en niet van Aaron �. want ten 1. Melchisedech
heeft brood en wijn opgedragen. 2. Melchisedech was koning
en priester te zamen. 3. Niemand is hem in zijn ambt ge-
volgd. 4. Hij was priester, niet voor een bijzonder volk,
maar ook voor alle nati�n. 5. Melchisedech wil zeggen Ko-
ning der regtvaardiglieid, al hetgeen aan Christus alleen vol-
maakt toekomt. Doch anders was het met Aaron gelegen.
1. Deze offerde ossen en schapen, enz. 2. Hij was priester
voor Isra�l alleen. 3. Hij was priester, en geen koning.
4. Zijne kinderen volgden hem in zijn ambt op, enz. Abra-
ham. wilde niets van den buit, en toonde daardoor zijne
kleinachting voorliet aardsche.... Al wie een ander uit eenig
lyden helpt, moet hier op de wereld geen ander loon ver-
langen, dan de eer en den luister Gods, de zaligheid van
zijnen naaste en een eeuwig loon in den hemel.

God belooft aan Abraham eenen zoon. Abraham neemt Agar voor
huisvrouw. Agar loopt weg. Gen. 15. 16.

Hierna sprak God tot Abraham : vrees niet, ik ben uw
beschermer, en uw loon zal bovenmate groot zijt. Abraham
antwoordde : Heer, mijn God! wat zult Gij mij geven, de-
wijl ik kinderloos naar het graf zal gaan ? Dan leidde God
hem buiten zijne tent en zeide : sla uwe o ogen ten hemel,
en tel de sterren, indien gij kunt; aldus zal uw nageslacht
zijn. Abraham geloofde God, en dit is hem als regtvaardig-
heid toegerekend. De Heer zeide hem verder : houd voor
vast, dat uwe nakomelingen vreemdelingen zullen wezen in
een land, hetwelk hun niet zal toebehooren, dat zij in sla-
vernij zullen gebragt en verdrukt worden. Doch het volk,
hetwelk hen tot slaven zal gemaakt hebben, zal ik ook regt
doen, en daarna zullen zij met groote goederen van daar
vertrekken; maar wat u betreft, gij zult tot uwen vader in
vrede gaan, en na eenen hoogen ouderdom begraven wor-
den; echter zullen na het vierde geslacht uwe nakomelingen
herwaarts komen.

van hel Oude Testament. 31

Dewijl nu Sara, Abraham\'s huisvrouw, hem geene kin-
deren baarde, zeide z^;j tot haren man: Zie, God heeft mij
onvruchtbaar gemaakt, huw dus Agar, mijne dienstmaagd,
of ik misschien door haar kinderen mogt bekomen. Abra-
ham voldeed dan aan dit verlangen, en Agar werd bevrucht.
Als zij dit zag, begon zij hare meesteresse te versmaden.
Sara klaagde daarover aan Abraham, die tot haar zeide :
zie, uwe dienstmaagd is in uwe magt, handel met haar
naar uw welgevallen. Dewijl nu Sara haar te streng beje-
gende, vlugtte deze weg. Een Engel vond haar in de woes-
tijn, en zeide tot haar : Agar, dienstmaagd van Sara, van
waar komt gij, en waar gaat gij henen? Zij antwoordde:
ik vlugt voor het aanschijn van mijne vrouw Sara. De En-
gel zeide tot haar: Keer weder naar uwe gebiedster en
verneder u onder hare hand. Gij zult eenen zoon baren ,
en de Heer zal u ontelbare nakomelingen geven. Agar keerde
weder en schonk Abraham eenen zoon, dien hij Isma�l
noemde. Abraham was alsdan 86 jaren oud.

BEMEKKING. Sara was niet te streng over Agar; maar
Agar werd, toen zij zich in achting zag, hoovaardig, het
was haar moeijelijk te gehoorzamen.

Dat de dienstboden naar de les van den H. Paulus luis-
teren : Gij, dienstknechten, zegt hij , zijt onderdanig aan mee
heer en naar het ligchaam, en dit met vrees en ontzag, met
eenvoudigheid des harten, gelijk aan Christus zelven,niet al-
leen voor de oogen dienende (door uitwendige gedienstigheid)
om de menschen te behagen, maar zoo als dienaars van Chris-
tus, door den ieil Gods uit er harte te volbrengen. Dient
hen met goeden wil, alsof gij den Beer diendet. Ephes. 6. 5.
Eert de overheid van God in uwe meesters, door hen met
liefde te dienen. Gij moet trouw hunne goederen gadeslaan,
en niet gedoogen, dat men hun eenig ongelijk doe. Gij
moogt niets geven of leenen van hun goed zonder hunne
toestemming. Gij moet hunne eer voorstaan en u wachten
van alle kwade overdragingen, waaruit vele geschillen voort-
spruiten. In alles moet gij hun wel gehoorzamen, maar in-
dien zij iets gebieden, hetgeen zonde is, of dat tegen God
strijdt, hun alsdan niet te gehoorzamen, en daardoor iets
te moeten lijden, is eene deugd.

God vernieuwt zijne belofte aan Abraham, en gebiedt hem de belijdenis.

Abraham herbergt drie Engelen. Gen. 17. 18. � Het jaar der wereld 2107.

voor Christus, 1897.

Toen Abraham nu 99 jaren oud was, verscheen hem God
en zeide; Ik ben de almogende; wandel in myne tegen-

woordigheid, wees volmaakt. Ik zal een verbond met u
aangaan, en uw geslacht bovenmate vermenigvuldigen. Abra-
ham dit hoorende, viel op zijn aangezigt plat ter aarde.
En God zei de : Ik ben bet, die met u een verbond maak ;
gij zult vader van vele volkeren worden. Ik zal maken, dat
uit u vele nati�n en koningen zullen voortkomen. Ik zal u
en uwe nakomelingen geheel liet land van Chanaan, in het-
welk gij nu als vreemdeling zijt, tot eene eeuwige bezitting
geven; en ik zal bun God zijn. Hij zeide nog tot Abraham":
al wat mannelijk onder u is, zal besneden worden (als eene
voorwaarde van myn verbond.) Alle mannelijk kind zal, als
het acht dagen oud is, besneden worden van geslacht tot
geslacht, hetzij dnt het slaven zijn, die in uw huis gebo-
ren worden, hetzij dat zij met geld gekocht zijn , kortom
alle vreemdelingen, die aan uw geslacht toebehooren; zoo-
dat mijn verbond voor altijd in uw vleesch gemerkt zal
staan. Alle mannelijk kind, hetwelk niet zal besneden zijn ,
zal onder zijn volk uitgeroeid (en verdehjd) worden, omdat
het mijn verbond geschonden heeft. God zeide alnog tot
Abraham : Ik zal uwc huisvrouw zoo zegenen, dat uit haar
vele volkeren en koningen zullen voortspruiten. Op dit woord
viel Abraham plat ter aarde, zeggende bij zich zelven : Zal
iemand, die honderd jaren oud is , nog een kind krijgen ?
En zal Sara nog na negentig jaren baren?.... Hij zeide dus
tot God : O! dat maar Isma�l voor uw aangezigt leve. Doch
God hernam : Waarlijk zal Sara, uwe huisvrouw, u eenen
zoon baren, en gij zult hem Iza�k noemen. Ik heb u ook
verhoord over Isma�l; zie, ik zal hem zegenen, ik zal hem
een zeer groot nakroost verleenen. Maar het verbond, het-
wclk ik met u aanga, zal op Izaiik, die u Sara binnen een
jaar op dezen zelfden tijd zal baren, gevestigd worden. Abra-
ham deed zich dan op denzelfclcn dag, te gelijk met Isma�l
en al zijne dienaars besnijden. Hij was toen 99, en Isma�l
13 jaren oud.

Kort daarna, terwijl hij op het heetste van den dag voor
zijne tent zat, zag hij drie mannen, die Engelen waren,
tot zich naderen. Hij trad hen dadelijk te gemoet, boog
zich diep voor hen neder, en zeide tot den aauzienlijksten :
Mijn heer, indien ik gunst in uwe oogen gevonden heb ,
zoo ga toch mijne hut niet voorbij, maar laat mij een wei-
nig water halen , om uwe voeten te wasschen, en rust in-
middels wat onder dezen boom. Laat mij u ook wat brood
voorstellen, om u te versterken, en vervolg dan eerst uwen
weg. Zij zeiden hem : Doe wat gij zegt. Abraham ging dan
spoedig de tent binnen, en zeide tot Sara: Haast u, kneed
drie maten meelbloem, en bak koeken onder de asc/i. Hij
liep vervolgens naar het vee, nam een vet, jong kalf, en

, van liet Oude Testament. 38

gai\' het aan den knecht, om het te slagten eu te bereiden.
Ook haalde hij boter en melk, hij stelde hun dit te zamen
met het bereide vleesch voor, en bleef bij hen ouder den
boom staan , terwijl zij aten, om hen te bedienen. Zij vroegen
hem : waar is Sara, uwe huisvrouw ? Abraham antwoordde :
zij is in de tent. Hij, de voornaamste Engel, die God ver-
beeldde , zeide hierop : wanneer ik u het volgende jaar op
nieuw zal komen bezoeken, zal Sara, uwe huisvrouw, u
eenen zoon baren. Sara, achter de deur der tent dit hoo-
rende, begon te lagcheu : want beiden waren zij oud, en
verre op hunne dagen. Maar de Engel sprak tot Abraham :
waarom heeft Sara gelagchen en gezegd : zoude ik , eene
oude vrouw, nog baren? Is wel iets te zwaar voor God?
Sara werd verbaasd en loochende, dat zij gelagchen had;
doch de Heer nam haar beweerde niet aan.

BEMEllKFNG. Abraham is een spiegel van weldadigheid
in de vreemdelingen te onthalen. Hij zag drie mannen, en
niet wetende dat liet Engelen waren, ijlt hij hen te gemoet,
opdat zij zijne goedgunstigheid niet zouden ontgaan. Hij haalt
water om hunne voeten te wasschen, mits men in die lan-
den barvoets gaat, eu dat dit de reizigers goed doet. Ein-
delijk, stelt hij hun spijs voor, om hen te versterken.... Sara
is ecu spiegel van zedigheid, zij bleef altijd opgesloten en
verborgen in haar tent, zij kwam zelfs niet te voorschijn
voor die drie aanzienlijke mannen, die door haren man out-
haald werden, alhoewel die naar haar vraagden. Christene
vrouwspersonen! leert van Sara zedig zijn, in uw huis bly-
ven, zorg dragen voor uw eigen huisgezin, niet gaan praten
bij andere vrouwen, niet bekommerd zijn met hetgeen an-
deren doen in hunne huizen, zonder zorg te dragen voor
uw eigen gezin, enz.

God geeft zijn voornemen , van Sodoma en andere steden te vernielen,
aan Abraham te kennen. Loth herbergt twee Engelen. Gen. 19. � Het
jaar der wereld 21U7, voor Christus 1897.

Toen de drie mannen heen gingen, wendden zij zich naar
Sodoma; Abraham ging met hen, om ze een eind wegs uit-
geleide te doen. Dan dacht God: zal ik voor Abraham kun-
uen verbergen, hetgeen ik nu ga doen? Hij zeide dus, dat
de zonden van Sodoma ten toppunt geklommen waren, en
Hij wraak daarover ging nemen. Alsdan keerden twee van
die mannen {of engelen) hun aangezigt van daar, en trokken
naar Sodoma. Doch Abraham, die nog bij den Heer {dat �,
liij den derden Engel, die God terbeeldde) stond, trad toe en

zeide : zult gij, Heer, ook den regtvaardige met den godde-
looze vernielen? Indien er vijftig regtvaardigen in Sodoma
bevonden werden, zullen die dan ook te zamen vergaan ?
God antwoordde : indien ik vijftig regtvaai^-digen in Sodoma
aantref, zal ik de geheele stad om hunnentwil sparen. Maar
zoo er nu van de vijftig regtvaardigen , vijf ontbraken; zoudt
gij de stad dan vernielen, omdat er maar vijf en veertig-
zijn? ging Abraham voort. Ik zal ze niet vernielen, indien
ik er vijf en veertig vind, hervatte de Heer. Abraham nam
wederom het woord en sprak : indien er nu veertig gevonden
worden, wat zult Gij dan doen? God zeide : ik zal ze om
die veertig sparen, � Heer, hernam Abraham andermaal ,
neem het mij niet kwalijk af, dat ik U nog eene vraag doe.
Mogelijk zullen er dertig gevonden worden. Hij antwoordde :
Ik zal Sodoma niet verdelgen , indien ik er dertig vind.
Terwijl ik heb begonnen, hervatte Abraham , durf ik mijnen
Heer nog eens vragen : maar zoo er nu twintig gevonden
werden ? God zeide : Ik zal ze om die twintig niet verderven.
Ik bid U, hernam Abraham, belg U niet, o Heer, indien ik
er noor een woord bijvoeae : zoo Gij er slechts tien moget
aantreffen! Ik zal hen, sprak Hij, om den wil van die tien,
niet verderven. Dit gezegd hebbende, ging de Heer henen,
en Abraham keerde naar zijne woning weder.

Middelerwijl kwamen de twee Engelen (in de gedaante van
mentclien) te Sodoma tegen den avond aan. Loth zat juist
onder de poorten der stad, om, naar het voorbeeld van
Abraham, op de vreemdelingen te letten, en die in zijn huis
te leiden. Toen hij.de vreemdelingen zag, stond hij op, liep
hen te gemoet, boog zich diep en zeide : ik bid u, mijne
heeren, komt toch, en neemt uw verblijf in het huis van
uwen dienaar; wascht nu uwe voeten, en morgen zult gij
uwen weg vervorderen. Zij zeiden : wij doen dit niet, maar
zullen dezen nacht onder de openo lucht doorbrengen. Doch
hij bad hen zoo dringend, dat zij eindelijk zijn verzoek in-
willigden. Als zij in huis waren, stelde hij hun eenen maal-
tijd voor; doch toen zij bereid waren om slapen " te gaan ,
kwam al het volk van de stad, jong en oud, het huis om-
ringen, en riepen tot Loth : waar zijn die mannen, die bij
u vernachten ? doe hen buiten komen, opdat wij ze naar
onzen wil behandelen. Loth kwam dan buiten, en de deur
achter zich toesluitende, zeide hij : lieve broeders, bedrijft
toch geene boosheid. Maar zij antwoordden : maak u weg,
gij zijt hier als vreemdeling gekomen, en wilt gij hier meester
zijn? Wij zullen met u nog erger handelen dan met hen.
Doch alzoo zij groot geweld deden, en nu bijna de deur op
den vloer zouden geloopen hebben, staken de Engelen de
hand uit, en na Loth binnen getrokken te hebben, sloten zij

van liet Oude Testament. 35

de deur digt, en sloegen degenen, die buiten waren., zoo-
wel grooten als kleinen, met eene zoodanige blindheid, dat
zij de deur niet konden vinden.

BEMEKKING. De H. Gregorius vergelijkt de lasteraars
en nijdigaards, die de vrome menschen altijd haten en ver-
volgen, bij deze Sodomieten, die in hunne bedwelmdheid het
huis van Loth bleven bestormen. Hunne driften verblindden
hen zoodanig, dat zij in de regtvaardigen de deugden niet
zien, die andere menschen ontwaren, en zij in hen fouten
ontdekken, die niet bestaan, dan in hunne eigene blinde
verbeelding... God laat hier de goeden met de boozen te
zamen leven om vele redenen. God laat den booze leveu ,
zegt Augustinus, of opdat hij zich zoude beteren en bekeeren,
of opdat de regtvaardige door hem zoude geoefend worden.
In Psalm 54... In het lijden kent men eerst het geduld. In
de vervolging de standvastigheid. In de versmaadheid de
ootmoedigheid en de zachtmoedigheid... Goed zijn in het
midden der boozen, zoo als Loth te Sodoraa, is eene zeer
groote deugd. Goed zijn onder de goeden, is eene gemeene
deugd; maar boos zijn in het midden der goeden, is eene
zeer groote boosheid.

loth met zijn huisgzin uit Sodoma verlost. Ondergang van Sodoma, Gomorra
en nog twee andere steden. Loth\'s huisvrouw gestraft. Afbeeldsel der
helle. Gen. 19. � Het jaar der wereld 2107, v��r Jesus Christus 1897.

De Engelen spraken nu tot Loth : hebt gij hier nog iemand
van uwe vrienden ? Doe al degenen, die u eenigzins aangaan ,
schoonzonen, zonen of dochters, uit de stad vertrekken; want
wij gaan dit volk verdelgen, omdat het geroep hunner zon-
den tot voor den Heer geklommen is, die ons hier zendt om
hen ten ondergang te brengen. Loth ging dadelijk zjjne toe-
komende schoonzonen, aan wie hij zijne dochters ten huwelijk
beloofd had, waarschuwen en zeide : haast u, maakt u van
hier weg; want de Heer gaat deze stad verdelgen; maar zij
zagen dit aan, alsof hij het al spottende zeide. Als nu de
dageraad begon aan te breken, praamden de Engelen Loth
en zeiden : haast u, en neem uwe vrouw en uwe twee doch-
ters met u, opdat gij, om de boosheid dezer stad, met haar
niet vergaat. Wijl hij nog bleef vertoeven, namen zij hem
met zijne vrouw en zijne twee dochters bij de hand, � want
God wilde hen sparen, � en leidden hen buiten de stad,
terwijl zij hun zeiden : indien gij uw leven wilt behouden,
zoo ziet niet achterwaarts om, noch blijft hier omtrent staan ;
maar zoekt uwe redding op het gebergte, opdat gij met de

anderen niet ontkomet. Loth antwoordde : terwijl uw dienaar
bij u gunst gevonden heeft, mag ik mijne behoudenis op het
gebergte niet zoeken; ik vrees. dat de straf mij overvallen
zal (mits hij oud was, scheen hem de lijd daartoe Ie kort.)
Hierbij is liet stadje Segor, daar zal ik wel�gt even veilig
zijn. De Engel zeide tot hem : zie, ik sta uw verzoek hier
ook in toe, dat ik het stadje, waarvan gij spreekt, niet zal
verdelgen. Spoed u daarnaar toe, waut ik zal niets beginnen,
voor dat gij daar zijt. De zon ging op, als hij te Segor
kwam, en God deed nu van den hemel over Sudoma, Gomorra
en andere steden, eeuen regen van solfer en\' vuur afstroomen ,
en vernielde die steden met den geheelen omtrek, met al de
inwoners, en al de kruiden en planten der aarde. � Loth\'s
huisvrouw zag, tegen het gebod van God achterom, en werd
in eene zoutzuil veranderd. Zij zag om, uit tiieuwsgierig-
lieid, of uit schrik door al het geschreeuw en gehuil der
menschen. Dit beeld is daar blijven staan tot na den tijd van
Christus toe. Zie Jozef de Antiq. lib. 2. cup. 12.

Abraham, vroeg opgestaan, ging naar de plaats, waar hij
te voren met den Heer gesproken had. Hij sloeg de oogen
naar Sodoina, Gomorra en het omliggende land , en zag niets
meer dan den rook en de vonken der in vlammen opgaande
stad. Doch God de steden van dat land vernielende, was
echter Abraham gedachtig, en bevrijdde Lotb, om zijnent-
wil, van die verwoesting. Maar Loth, die vreesde binnen
Segor te blijven, omdat hij daar niet genoeg in veiligheid
meende te zijn, vertrok van duar met zijne twee dochters
naar het gebergte, en woonde met haar in eene spelonk.

BEMERKING. De inwoners van Sodoina en van de na-
burige staden waren tot die gruwelijke zonden van oukuisch-
heid gekomen door andere zonden, die onder de menschen,
zeer geineen zijn. Zij waren vol hoogmoed en ijdelheid. Zij
beminden de gulzigheid; zij leefden in overdaad en ledigheid.
Zij gaven geene aalmoezen. Doch in dit alles nam Loth geen
deel. Zij bedreven eindelijk deze schelmstukken zouder wroe-
ging van geweten , en waren gekomen tot eene volkomene
versteendheid des harten, die de afgrond van alle kwaad is.

God straft hunne zonden met vuur en zwavel. Door het
vuurtoonde hij, boe groot de onkuische brand der Sodomieten
was, en door den zwavel, hoedanig de stank dier zouden
was. Deze ellendelingen zijn in hunnen ondergang een levendig
afbeeldsel van de hel, daar de brand eeuwig duren zal. O !
hoe durft de zondaar God nog vergrammen! Augustinus zegt,
Serm. 362., dat hij de verhardheid van den zondaar niet kan
begrijpen, wanneer hij gedreigd wordt met den brand der
bel. Men venvacht dit, en men drijft den spot met die be-

van het Oude Testament. 87

dreigingen, even gelijk de vrienden van Loth met hem lach-
ten, als hij hun het gevaar voorhield, waarin zij zich be-
vonden. De schrik en de vrees van Loth moet ons doen beven.
Doch hoe zal het met zoo vele Christenen gaan , die zelfs
op de bedreigingen en op het woord van den Zaligmaker
geen acht geven? want Christus zegt, dat het met die van
Sodoma, in den dag des oordeels, verdragelijker zal gaan,
dan met dezulken, welke zijn heilig Woord zullen gehoord
en verzuimd hebben.... Och, ot alle onkuischaards dikwijls
en levendig deze gruwelijke geschiedenis overwogen, welk
een toom zoude dit zijn om hunne ongeregelde neigingen
te wederhouden! De heilige Geest heeft die doen beschrijven,
omdat zij een schrikkelijk voorbeeld, tot het einde der we-
reld toe, voor alle rnensehen zoude zijn.

Abimelech doet Sara opligten , en wordt daarover van God gestraft.
Gen. 20. � Het jaar 2107.

Ditzelfde jaar verliet Abraham het dal van Mambr� , en
ging eenigeu tijd te Gerara wonen. Toen hij daar kwam,
zeide hij, dat Sara zijne zuster was. Abimelech, koning van
Gerara, deed haar tot zich brengen. Maar God verscheen des
nachts in eeuen droom aan Abimelech, en zeide : zie, gij
zult den dood sterven om de vrouw, die gij Abraham hebt
ontnomen, want zij is eene\'gehuwde vrouw. Doch Abimelech,
die haar nos; niet had aangeraakt, zeide tot God : Heer ! zult
gij dan ook onwetende en onschuldige men«chen met den
dood straffen? Heeft hij mij zelf niet gezegd, dat zij zijne
zuster is? en zij, dat hij haar broeder is? Mijn hart is dan
opregt geweest, en mijne handen zijn in deze daad onbevlekt
gebleven. {Abimelech wilde geen over spel bedrijven,maar meende
met haar een huwelijk aan te gaan.) G od gaf hem tot antwoord:
ik weet, dat gij het hebt gedaan met een opregt gemoed,
en daarom heb ik u wederhouden van tegen mij te zondigen,
en niet toegelaten, dat gij haar zoudt aanraken. Geef derhalve
de vrouw aan haren man weder; want bij is een Profeet,
en zal voor u bidden, opdat gij moogt leven. Maar indien
gij ze niet wedergeeft, zoo weet, dat gij, en al wat u
aangaat, zekerlijk den dood zultsterven. Abimelech ontwaakte,
stond op, terwijl het nog duister was, riep al zijne dienaars,
en verhaalde hun al wat hem was overkomen; deze werden
daardoor zeer bevreesd. Hij deed ook Abraham roepen, en
zeide tot hem : hoe hebt gy toch met ons gehandeld? wat
hebben wij tegen u misdaan, dat gij over mij en over mrjn
rijk deze groote zonden hebt willen trekken? Hij zeide verder:
wat heeft u toch bewogen, om zulks te doen? Abraham

antwoordde : ik dacht bij mij zelven : mogelijk is de vreeze
Gods in deze plaats niet, en zij zullen mij, om den wil
mijner vrouwe, dooden. Overigens, zij is ook waarlijk mijne
zuster (1), mijns vaders dochter, alhoewel niet mijner moe-
ders dochter, en ik heb ze gehuwd. Maar nadat God mij uit
mijns vaders huis heeft doen vertrekken, heb ik haar gezegd:
gij zult mij dienst doen, zoo gij in alle plaatsen, waar wij
zullen komen, zegt, dat ik uw broeder ben. Abimelech
deed dan schapen, ossen en dienstknechten komen, en gaf
die aan Abraham. Hij gaf hem Sara, zijne huisvrouw we-
der, en zeide : zie mijn land ligt voor u open, woon waar
het u belieft. En tot Sara zeide hij ; ik heb uwen broeder
duizend zilverlingen tot een hoofddeksel gegeven, om uw
aangezigt te bedekken. Abraham bad voor Abimelech , en.
God deed de rampen ophouden, waarmede hij Abimelech
en zijn huisgezin had beginnen te slaan.

BEMEKKING. Abimelech gaf aan Sara te kennen, dat
hetgeen daar voorgevallen was, haar moest leeren, haren
staat niette verzwijgen, om niet meer zich zelve, noch an-
deren in gevaar te stellen van -tegen God te zondigen.

Zie eens, hoe grooten haat God tegen de zonde van ovcr-
spel heeft, zegt de heilige Ambrosius : en hoe hij dengenen
dreigt te straffen, die deze zoo schroomelijke zoude tegen
de trouw vau het huwelijk durven bedrijven. Doch bijaldien
God die eertijds zoo strafte, hoe veel zwaarder zal hij die
in de nieuwe wet tuchtigen, alwaar het huwelijk tot de
waardigheid van een Sakrament verheven is?

De geboorte van Izaak. Isma�l wordt met zijne moeder Agar uit het huis
gejaagd. Gen. 21. � Het jaar 2108.

God bezocht dan eindelijk Sara volgens zijne belofte, en
zij baarde eenen Zoon. Abraham noemde hem Izaak, en hij
besneed hem als hij acht dagen oud was. Abraham was als-
dan 100 jaren oud. Sara zeide : God heeft mij doen lagchen ,
en allen, die het zullen hooren, zullen lagchen, en blijde
zijn met mij. Dit heeft betrekking op den naam van Izaak,
die lach beteekent, omdat Sara gelagchen had, wanneer
de Heer haar eenen zoon beloofde. Zij zeide verder : wie
zoude ooit geloofd hebben, dat men aan Abraham zoude
zeggen, dat Sara eenen zoon zoog, dien zij hem in zijnen
ouderdom gebaard had ? Het kind groeide gunstig op , werd

1} Sara was de zuster, dat is de nicht van Abraham, kleindochter van
Thara, Abraham\'s vader, en dochter van eenen zijner broeders. Haar de
grootmoeder van Sara was de moeder van Abraham niet.

van hel Oude Testament. 89

gespeend, en op dien dag hield Abraham eenen grooten maal-
tijd. Toen Sara daarna zag, dat de zoon van Agar onder het
spelen, haren zoon mishandelde, zeide zij tot Abraham : jaag
deze dienstmeid met haar kind weg : want haar kind zal met
mijn kind geen erfgenaam wezen. Abraham nam dit kwalijk
van Sara af, ter oorzake van zijnen zoon Isrna�l. Maar God
zeide tot hem : neem niet euvel hetgeen Sara over uwen zoon
en uwe dienstmaagd gezegd heeft. Doe alles wat zij u zal
zeggen : want van Izaiik zal uw geslacht voortkomen. Niet-
temin zal ik ook een groot volk doen ontstaan uit den zoon
uwer dienstmaagd, omdat het uw kind is. Abraham stond
dan \'s morgens vroeg op, nam brood en eene flesch met wa-
ter, en legde die op de schouderen van Agar. Ook gaf hy
haar het kind, en zond ze weg. Doch nadat zij vertrokken
was, begon zij te dwalen in de woestijn van Bersab�e. Toen
nu hare flesch ledig was, leg.de zij het kind ouder eenen
boom, die daar omtrent stond. (Isma�l was alsdan ten min-
ste 16 jaren oud.) En zij ging eenen boogscheut van daar
rest over het kind zitten, en zegde, bitter weenende : ik
zal het kiud niet zien sterven Maar God verhoorde de stem
van Isma�l, en de engel des Heeren riep tot Agar uit den
hemel: Agar, wees niet bevreesd; want God heeft de stem
des kinds verhoord van de plaats waar het ligt. Sta op , en
neem den jongen bij de hand : want ik zal een groot volk
uit hem doen voortkomen. God opende ook hare oogeu, zoo
dat zij eene bron zag : zij ging derwaarts, vulde de flesch
met water, en gaf den jongen te drinken. God was ook met
den knaap, die opwies, en in de woestijn bleef wonen,
alwaar hij een wakkere schutter werd.

BEMERKING. De heilige Apostel Paulus, deze Sohrif-
tuurplaats aan het nieuwe Verbond toepassende, zegt :
Wij, broeders, zijn kinderen der belofte, zoo als [zaak.
Maar gelijk alsdan degene , die gebaren was naar het vleesch
(dat is Isma�l), den oenen vervolgde, die geboren was naar
den geest (dat is Izaak) alzoo gaat het nu ook. (Gal. 4. 28.)
De opregte Christenen worden vervolgd van de booze Chris-
tenen. Die Izaiik wil zijn, moet den haat en de vervolging
van Isma�l dragen. .

Abrah&m\'s gehoorzaamheid in het offeren van zijnen zoon. Gen. 22. �
Het jaar 212S.

Hierna riep de Heer Abraham, en zeide hem, om hem te
beproeven: neem uwen eenigen zoon Izaak uwen lieveling,
ga naar het land Morea, en offer hem aldaar tot een brand-

offer, op eenen dev bergen, dien ik u zal aanwijzen. Abra-
ham wetende, dat hij dezen zoon slechts van God ontvan-
gen had, aarzelde niet, hem denzelven weder te geven. Hij
hield voor vast, door het geloof, dat door Izaiik zijn ge-
slacht, gelijk de sterren des hemels, zoude vermenigvuldigd
worden . alhoewel hij deze belofte niet overeen kon brengen
met dit tegenwoordige hevel van God. Abraham stond dan
vroeg �p, zadelde zijn ezel, nam twee zijner kncc\'iten, en
Izaak zijnen zoon, met zich, en ging alzoo naar de plaats
die hem God had aangewezen. Op den derden dag, toen
hij zijne oogen opsloeg, zag hij de plaats van verre (1). Hij
zeide tot zijne knechten : blijft gij hier met den ezel, ik en
het kind zullen derwaarts gaan, en na onze aanbidding ge-
daan te hebben, zullen wij tot u wederkeeren. Abraham nam
het hout des brandoffers, legde het op Izaaks schouders,
en hij droe;.: zelf het vuur en hat zwaard. Terwijl zij beiden
aldus voortgingen , zeide Izaak tot Abraham : lieve vader!
deze antwoordde : wat wilt gij , mijn kind ? ik zie hier ,
zeide Izaiik, wel vuur en hout; maar waar is het slagtoffer?
God zal er wel in voorzien, mijn kind. antwoordde Abra-
ham. Zij vervorderden vervolgens hunnen weg, en kwamen
eindelijk ter plaatse, die God hem aangewezen had. Abra-
ham rigtte aldaar eenen altaar op, en na het hout over het-
zelve gelegd te hebben, bond hij zijnen zoon handen en
voeten, en legde hem op het altaar boven op het hout. Daarna
strekte hij zijne hand uit, en greep het offermes aan, om
zijnen zoon te slagteti. Doch nu zond God, door Abraham\'s
trouw en door de gehoorzaamheid des kinds bewogen, eenen
Engel, die tot hem riep: Abraham! Abraham! Hij ant-
woordde : wat belieft u ? Dan zeide de Engel tot hem : steek
uwe hand over het kind niet verder uit, en wacht u van het
leed te doen; want nu heb ik bevonden , dat gij God vreest,
dewijl gij uwen eenigen zoon om hem niet gespaard hebt.
Dat is, dit bleek nu door eene uitwendige ondervinding, al-
hoeicel alles volkomen van ie voren aan God bekend was.

Abraham zijne oogen verbaasd opslaande, zag achter zich
eenen ram, die met zijne hoornen in eenen braambosch ver-
ward was; na dezen hieruit getrokken te hebben, slagtte hij
hem ,� in stede van zijnen lieveling, als brandoffer voor God.
De Engel des Heeren riep voor de tweede maal tot Abraham
van den hemel en zeide : Ik zweer o bij mij zelven, zegt
God, omdat gij dit gedaan, en om mijnentwil uwen eenigen
zoon niet gespaard hebt, zal ik u bovenmate zegenen, en
uw geslacht, gelijk de sterren des hemels, en het zand aan
den oever der zee, vermenigvuldigen. Uw nakroost zal de

1) iVurschyn\'.iik is Bersab�e , waar Abraham woonde, wel omtrent 20
mijltn van den berg Morea, daar Izaiik moest opgeofferd worden.

van het Oude Testament.

stadspoorten zijner vijanden erven; en in uwen nakomeling
(1) zullen de volkeren van Let gansene aardrijk gezegend
worden, omdat gij naar myne stem geluisterd hebt. Abra-
ham keerde nu weder tot zijne kuechten, en zij trokken te
zamen naar Bersab�e.

BEMEKKING. Josephus verhaalt, dat Abraham eerst aan
Izaiik mededeelde, dat God hem had bevolen zijnen zoon op
te offeren, en dat Izaiik antwoordde: gaarne wil ik bet le-
ven geven aan God, van wien ik het ontvangen heb, en die
het mij weder terug vraagt.

Izaiik is een treffend afbeeldsel van Christus, en van het-
geen in hem moest voltrokken worden. Ten 1. Zij zijn bei-
den onderdanig aan het gebod huns vaders. 2. Izaiik draagt
het hout, tot het brandoffer b<stemd. Christus draagt zijn
eigen kruis, enz.

Abraham leert ons gehoorzaam zijn aan God, zegt de
H. Bernardus. Ten 1. Met eene volkomene onderwerping. 2.
Met eenvoudigheid. 3. Met blij hartigheid. 4. Zonder uitstel.
5. Kloekmoedig, ootmoedig, standvastig, enz. Serm 44 de
Diver. Hij leert allen ouders, hoe zij hunne kindereu aan
God, en niet aan de wereld, moeten opdragen. En waar-
om toch loopen er zoo vele kinderen\' in hun eeuwig ver-
derf, dan omdat hun de ouders van hunne jeugd af den geest
der wereld indrukken, en hun leeren hoogmoedig zijn , de
zucht naar rijkdommen en eer inboezemende, enz.

Dood en begrafenis van Sara. Gen. 28.

Nadat Sara den ouderdom von 127 jaren bereikt had, stierf
zij te Cariatarb�: in het land van Chanaiin. Abraham be-
weende haar bitterlijk en zeide, na de trcurdagen, tot de
Hete�rs : Ik ben een vreemdeling onder n, verleent mij toch
een crfgraf bij u, opdat ik mijne echtgenoote begraven moge.
De Hete�rs antwoordden : gij zijt een aanzienlijk man onder
ons, begraaf uwe vrouw in onze beste graven. Abraham
zeide: spreekt dan voor mij ten beste bij Ephron, opdat
hij mij de spelonk, die aan het uiteinde van zijnen akker
ligt, in uwe tegenwoordigheid, tot een erfgraf overlevere
voor den prijs, die zij waard is. Ephron, die in het mid-
den der Hete�rs woonde, zeide tot Abraham : Ik geef u den
akker met de grafspelonk in het bijwezen van mrjn volk,
begraaf er uwe doode. Abraham boog zich neder voor het

1) De beloften zijn gedaan aan Abraham en aan zijnen nakomeling. Hij
ze�t niet aan nwe nakomelingen, als aan vele: maar aan nwen nakomeling,
als eenen; welke Christus is. S. Paulus ad Gal. 3. 16.

volk van het land en zeide tot Ephron : Ik zal het geid
geven, hetwelk de akker waard is. Neem het toch aan,
en dan zal ik Sara begraven. Ephron antwoordde : Mijn-
heer, het land, hetwelk gij verzoekt, is vier honderd sik-
kelen zilvers waard, maar wat kan dit maken voor ons
beide? Begraaf gij vrij uwe overledene vrouw. Abraham
woog daarop het geld in de tegenwoordigheid der Hete�rs,
en alzoo werd de akker met de spelonk en met al het ge-
boomte hetwelk er rondom stond, aan Abraham tot een
vast bezit gegeven : en hij begroef vervolgeBS zijne huis-
vvouw in de grot.

BEMERKING. God. had zoo dikwijls beloofd, dat bij aan
Abraham dat land zoude geven; doch Abraham denkt alleen
om daar eene begraafplaats voor hem en zijne kinderen te beko-
meu. De gedurige beschouwing van den htinel deed hem het
geheele aardrijk, alwaar hij als een vreemdeling leefde, gering
aanzien en verachten. Hoewel verdien! hij de getuigenis, die
de H. Pftulus van hem geeft, namelijk dat hij het land van
Cbanaiin aanzag als een t.iet, of dat het hem diende als een
spiegel, om daarin een ander onzigtbaar land te beschouwen,
te weten den hemel, waar hij van toen afin den geest woonde!
Hij konde met den Apostel zeggen, dat hij alles, wat in de
wereld was, aanzag, alsnietswaardig, als iets verachtelijks. Aan
al wie naar den hemel tracht, is de wereld een ballingschap ,
een tranendal en eene plaats van zuchten en boetvaardigheid.



		ftcfl 2Z�f�

		GESCHIEDENIS

		VAN HBT

		mm m amiwa nmmm MET CHRISTELIJKE EN STICHTENDE bemerkingen, getrokken uit de h. vaders en and�ke geestelijke schrijvers; ZEER NUTTIG EN DIENSTIG VOOR DE GELOOVIGEN. tuawi mm, behelzende de geschiedenis van het Oude Testament, dat is, van de schepping der wereld tot aan de komst van Christus. NIEUWE VERBETERDE UITGAVE, waarin men naanwkeurig nagezien en hersteld heeft, volgens de Vulgate, de levenstijden der patriarchen, profeten, en andere beroemde heilige mannen zoo van het Onde als van het nieuwe Testament.

		Net <« «cd keu rln g.

		te \'8 Hertogenbosch. b ij 6. M 0 S M AIS.



		Geschiedenis
		104

		en teekende hem derzelver maat en gedaante af. Hij zelf schreef hem voor, hoedanig de priesterlijke kleederen moesten wezen, de plegtigheden hunner wijding, en verscheidene an- dere zaken, de godsdienst betreffende; ook gaf hij hem verscheidene bevelen wegens de slaven, de doodslagere, de dieven, de regters, en de giften om den tabernakel te maken, en vele andere dingen, die alle in dit boek Exodi van het 21\' tot het 81* hoofddeel beschreven staan. Eindelijk gaf hij hem twee steenen tafelen der wet. door zijne hand geschreven. Toen het volk van Isra�l zag, dat Mozes zoo lang ver- toefde, om van den berg te komen, kwam het in menigte tot Aaron en zeide : maak ons goden, doe ons den weg wijzen, want wij weten niet wat er aan Mozes, dio ons uit Egypte geleid heeft, mag overkomen zijn. Aaron antwoordde : brengt dan mij de gouden ocrversiersels van uwe vrouwen , zonen en dochters. (]) Toen zij hieraan voldaan hadden , deed hij die smelten, en goot er een kalf van. Nu riepen de Isva�liten : o volk van Isra�l! dit zijn de goden, die u uit Egypte hebben getrokken. Als Aaron dit zag, rigtte hij een altaar op voor het kalf en liet omroepen : morgen zal het de feestdag des Hoeren zijn. Het volk wns dan \'s anderendaags vroeg bij der hand», droeg brand- en dank- offers op , en het zette zich vervolgens neder om te brassen en te zwelgen, en zich met spelen en dansen te vermaken. Nu zeide God tot Mozes : ga spoedig naar beneden; want uw volk, hetwelk gij uit Egypte gebragt hebt, heeft gezon- digd. Spoedig zijn zij van den weg, welken gij hun hebt aangewezen, afgeweken. Zij hebben een kalf gegoten, het- zelve aangebeden, en het offeranden opgedragen en gezegd : dit zijn, o Isra�l, uwe goden, die u uit Egypte getrokken hebben. � Verder zeide de Heer : ik zie wel, dat het een hardnekkig volk is; laat mij mijnen toorn tegen hen ont- steken, en hen vernielen, en ik zal u over een ander groot volk tot overste stellen. Maar Mozes verzuchtte tot den Heev en zeide : Heer, wanrom zoudt gij uwen toorn ontsteken tegen uw volk, hetwelk gij met groote wonderen en met eene magtige hand uit Egypte gevoerd hebt? Gedoog niet, bid ik U , ^dat de Egyptenaren zeggen : hij heeft hen met list uit Egypte geleid, opdat hij hen op het gebergte om hals zoude brengen, en van het aardrijk uitroeijen Stil toch uwe gramscLap, en vergeef de ongeregeldheid van uw volk. Gedenk

		1) A;iron zeide dit, inde meeninjr, dat zij dit niet zonden gedaan heb- bei, en deed er een kalf van gieten, uit vrees dat zij hem om hals zouden gebragt hebben. Maar hij had veel liever moeten sterven. Mozes heeft hem oij Ood verbeden.



		Geschiedenis
		144


		II. HOOFDDEEL. Josu� zendt twee bespieders naar Jericho. Ji ij trekt over den Jordaan met al zijn volk. Josu� 2. 8. i.� Het jaar der wereld 2553, voor Christus 1451. Josu� had twee bespieders uitgezonden, en gezegd : gaat het land en de stad Jericho bespieden. Zij trokken heen en kwamen in het huis van eene gemeene vrouw (1), Eahab genoemd, en sliepen daar. Als nu den koning van Jericho geboodschapt werd, dat er eenige Isra�liten \'s nachts waren gekomen om het land te bespieden, deed hij aan llahab zeg- gen : breng de mannen te voorschijn , die bij u gekomen zijn. Daar de vrouw de mannen verstoken had, zeide zij : ik beken, dat zij bij mij gekomen zijn, maar ik wist niet van waar zij waren. Doch toen het donker werd, zijn zij vertrok- ken; waar henen, is mij onbekend. Maar indien gij ze spoe- dig vervolgt, zult t\'ij ze wel achterhalen. Doch zij had de man- nen op het bovenste van het huis onder vlasstoppelen verborgen. De uitgezondenen liepen hendauachterna. De vrouw kwam bo- ven tot dft verborgenen, en zeide : ik weet wel, dat de Heer u dit land gegeven heeft, wij zijn allen vooru verschrikt, en geven den moed verloren. Wij hebben gehoord, hoede Heer de wateren der lloode Zee voor u heeft uitgedroogd, en wat gij aan de twee koningen Sehon en Og, gedaan hebt. Nu dan, zweert mij bij den Heer, dr>t, gelijk ik u barmhartigheid heb be- wezen , gij ook barmhartigheid zult bewijzen aan het huis mijns vaders. Zij zeirlcn : wij stellen ons leven voor u te pand; indien gij ons niet verraadt , zullen wij u goedertierenheid en trouw bewijzen, als de Heer ons dit geven zal. Zij liet hen dan met een\'e koord uit het venster afzakken : want haar buis stond op de stads muren. Zij zeiden : zie, waardoor wij zul- len ontslagen zijn van onzen eed : als wij hier in het land zullen komen , zult gij dit scharlaken snoer tot een teeken aan het venster binden; en gij zult uwen vader, uwe moeder, uwe broeders en al uw maagtischap in uw huis vergaderen. Al wie de deur van uw huis zal uitgaan, die zal de schuld van zijnen dood dragen. Die mannen gingen daarna heen , en kwamen op het gebergte, alwaar zij drie dagen bleven, tot dat bunne vervolgers wedergekeerd waren. En als zij bij Josu� waren Hekomen, verhaalden zij wat hun gebeurd was, en zeiden : de Heer heeft dit iand in onze handen gegeven, want de inwoner? vreezen en geven den moed verloren. Toen Josu� aan den Jordaan gekomen was, alwaar zij drie dagen de rust namen, trokken de uitroepers door geheel het leger, en riepen : als yij de ark des Heeren zult zien dragen ,

		]) Die in gceiien gleden uaam stond : doch zulks was hun onbewust.



		van het Oude Testament.
		169

		dezen hnnnen ijver, daar zij meer wilden wraak nemen over het ongelijk, hetwelk er aan den Leviet was wedervaren, dan over netgene er geschied was aan God. De H. Gregorius zegt, dat God hierdoor heeft willen too- neu, hoe zuiver diegenen moeten zijn, die ondernemen de fouten van eer, ander te straffen. Het is een valsche ijver, anderen te willen berispen en zelf berispelijker te zijn , dan diegenen, welke mon berispt. Dikwijls is ook de wijze, op welke men berispt, berispenswaardiger , dan de fout zelve, die in een ander moet berispt worden.

		HET BOEK RUT��. De geschiedenis dezer godvruchtige vrouwen vertoont ons de geboorte van eenen zoon, die Booz bij Ruth verwekte, met name Obed, den grootvader van David, van wien-s nako- melingen de Heiland, Christus, onze Zaligmaker, voor tge- komen is volgem het vleesch. Dit boek behelst slechts vier Hoofddeelen, en is veeleer een bijvoegsel van de geschie- denis der regters, dan een bijzonder boek. Ook is deze geschiedenis tnsseken eenen der regters te plaatsen, welligt tnsschen Sagmar en Dehora. 1. HOOFDDEEL. No�mi, met Elimelech, haren man, eu hare twee zonen, trekt naar liet land van Moab, om de schaarschheid der levensmiddelen. Elimelech sterlt. De zonen trouwen. Hun dood. No�mi keert weder. Ruth. 1. 2.� Omtrent het jaar der wereld 2708, voor Jesus Christus 1298. Ten tijde der regters ontstond er eene schaarschheid in liet land. Zeker man, met name Elimelech, van Bethleliem-Juda, ging naar het land Moab, roet zijne huisvrouw No�mi en twee zonen. Aldaar aangekomen zijnde , stierf Elimelech. De twee zonen huwden met Moabitische dochters, van welke de eeue Orpha, en de andere Eulh genoemd werd. Na aldaar tien jaren gewoond te hebben , stierven de beide zonen. No�mi bleef dus over zonder zonen en man, en toen zij hoorde, dat God zijne oogen op het volk geslagen had, om nun voed- sel te bezorgen, ging zij niet hare twee schoondochters he- nen. Op weg zijnde , om naar het land van Juda weder te keeren, zeide zij tot baar : ga toch elk wederom tot het huis uwer moeder, en dat God u barmhartigheid be- wijze, gelijk gij mij en mijnen overledene bloedverwanten barmhartigheid bewezen hebt. God verleene u rust, elk in het huis van den man , dien gij zult trouwen. Doch zij begon-



		370		Geichiedenis

		grond van uwe regtvaardigheid, eu omdat Gij de Heer van alles zijt, daarom is het, dat Gij alles spaart. Doch Gij be- toont uwe kracht, als men niet gelooft dat Gij volle magt hebt, en maakt de stoutmoedigheid van degenen die U niet kennen beschaamd. Maar dewijl Gij de Heer en Meester zijt van uw vermogen, doet Gij regt met za^htzinnigheid , en bestuurt ons met vele verschooning, want Gij hebt de magt ter hand, als het U believen zal. Door de?e handelwijze hebt Gij uw volk geleerd, dat een rcgtvnardig mensch ook liefderijk moet zijn, en Gij hebt uwen kinderen vertroostende hoop gegeven, dat Gij door uwe kastijding hun de gelegen- heid zult vergunnen, om zich van hunne zonden te bekee- ren. Als Gij ons dan eenige kastijding overzendt, geesrlt Gij onze vijanden oneindig meer; opdat wij, door een ander te bestraffen, uwe goedertierenheid zorgvuldig zouden be- deuken; doch dat wij. wanneer wij van U gestraft worden, op uwe barmhartigheid zouden betrouwen. 3. Dwaas zijn waarlijk alle menschen , bij welke Gods kennis niet gevonden wordt, en die uit de zigtbare goede- ren niet hebben kunnen verstaan dengenen, die is, noch den Maker erkend hebben uit de beschouwing zijner werken; maar zich hebben later voorstaan, dat, of het vuur, of de wind, of do lucht, of de omloop der sterren, of de zee, of de zon, of de mnan de goden waren, die de wereld be- stuurden. Doch indien zij dezelve voor goden geacht heb- ben , om het vermaak hetwelk zij namen in hunne schoon- heid, dat zij daaruit dan leeren, hoeveel schooner diegene wezen moet, die hun Heer is! Want het oorspronkelijke be- gin heeft al deze dingen geschapen. Indien zij hunne kracht en hunne uitwerking met verwondering hebben aangezien , dat zij daaruit begrijpen, hoe veel vermogender diegene moet zijn , die dezelve gtmaakt heeft. Want uit de grootheid en schoonheid der schepselen, zal men derzelver Schepper zon- neklaar kunnen kennen. U te kennen, o God! is de volmaakte regtvaardigheid, en uwe geregtigheid en uwe magt te weten, is de oor- sprong van een onsterfelijk leven.

		ZBDELESSEN UIT HET BOEK ECCLESIASTICUS. I. HOOFDDEEL. 1. De wijsheid komt van God. 2. Voordeel van de vrees des Heeren. 3. Tegen de schijnheiligheid. . Geduld in kwellingen , en betrouwen op God. 5. Vrees en liefde van God. Betrouwen op zijne barmhartigheid. Eccli. hoofdd. 1. 3. 1. Alle wijsheid komt van den Heer; zij was altijd bij



		VOOEREDR

		"Wij moeten hier niet veel spreken tot lof der Geschiedenis van het oude en nieuwe Testament. Behalve het nut, dat haar gemeen is met alle andere treffelijke geschiedenissen, gaat zij die alle oneindig, door hare oudheid, nut en zekerheid , te boven. Men mag aan haar, op eene bijzondere wijze, toepas- sen, wat een oud schrijver gezegd heeft van de geschiedboe- ken in het algemeen, namelijk dat zy het licht der eeuwen, de trouwe getuige der waarheid, de bewaarster der voor- gaande geschiedenissen, eene bronader van voorzigtigheid en goeden raad, de regel der zeden, de schatkamer der oudheid is: immers, in die tijden, dat de wereldsche schrijvers ons niet weten te vertellen dan verdichtsels of duistere eu half ver- getene daden, zoo leidt ons de geschiedenis van het oude Testament, door vaste, bescheidene en achtereenvolgende ge- schiedenispunten, tot den opregten oorsprong der zaken, na- melijk tot God, die in het begin alles gemaakt heeft. Zij wijst ons klaarlijk aan de schepping van de wereld, en in het bijzon- der die van den mensch, het geluk van zijnen eersten staat, de oorzaak van zijne ellenden en zwakheden. Wij weten uit haar, hoe groot de bedorvenheid der menschen, van het begin



		4 Voorrede.

		af, gewftest is, en om wat oorzaak de algemeeue zondvloed het aardrijk verdelgd heeft. Wij ontdekken er de eerste be- ginselen der kunsten en wetenschappen, de voortplantingen der volkeven en de bebouwing van nieuwe landen. Deze en meer andere punten , waarvan de wereldsche, aloude geschie- denisschrijvers, slechts bij gissing spreken, worden ons in de heilige Bladen met volle zekerheid aangewezen. Maar hetgeen alles overtreft, is, dat ons aldaar de ware oorsprong wordt aangetoond van alles, wat er op narde ge- sohiedt, en dat zij or.s den vinger Gods, en zijn wonderlijk bestuur doet erkennen in al het lijden en de wederwaardis;- heden, die zijne dienaars overkomen. Laat ons, tot staving dezer waarheid, slechts de oogen op Jozef slaan, die van zijne broeders gehaat, vervolgd en verkocht wordt. Zoude men, menschelijker wijze gesproken, niet zeggen, dat die heilige Aartsvader van God verlaten is? En waarlijk, waar is, zoude men kunnen vragen, de goddelijke bescherming over hem, als hij, als slaaf verkocht zijnde, naar een vreemd land gevoerd wordt? Verder, zoude hij door zijne deugd de eerste rampen een weinig te boven komen, dan wordt hij op nieuw in eenen afgrond van zwaardere ellenden gedompeld. Het schijnt, dat Gods regtvaardige wraak ee.nen booswicht vervolgt, die om zijne euveldaden niet verdient te leven. Doch laat ons een wei- nig vertoeven; welhaast zullen wij gehouden zijn de raadsbe- sluiten der goddelijke Voorzienigheid te bewonderen. Jozefs rampen zijn geen beletsels aan deze verheerlijking, maar die- nen als trappen, om hem tot de eerste waardigheid van het koningrijk van Egypte te verheffen. En waarom toch wordt die heilige Aartsvader zoo zeer verheven ? Omdat zijne verhef- fing tot behoudenis van Gods volk moest dienen, en dat hij, in alle punten van zulk een wonderbaar leven, een treffend afbeeldsel van den Verlosser der wereld zijn moest. Het is door uwen raad niet geschied, zeidc Jozef tot zijne broeders, wanneer zij voor hem ter aarde lagen, dat iJc in dit land ge- sonden beu, maar door Gods wil. Gij waart voornemens, mij kwaad ie berokkenen, maar God heeft dit ten goede gekeerd, om mij te verheffen, zoo als gij thans ziet, en om. vele volke- ren te redden. Dit kondigt ons de heilige Geest aan, opdat de meuschen zich zouden leeren onthouden van voortaan nog te spreken van fortuin en geval; maar zij in alles het opper- bestuur van een Opperwezen zouden erkennen, door hetwelk al de toevallen dezer wereld, volgens de regels eener on- doorgrondelijke wijsheid, bestuurd worden. Hetgeen wij van Jozef zeggen, geldt ook in al de andere toevallen. Wat ons, volgens onze geringe kennis, een toeval )



		Voorrede. 5 zoude schijnen, is het uitwerksel van een eeuwig raadsbesluit, in hetwelk &\\ de oorzaken met derzelver gevolgen besloten zijn; en alle\'s bedoelt, door de geheime beschikking Gods , een en hetzelfde einde, hetgeen in den eeuwigen raad is vastge- steld. Bijaldien wij in de bijzondere toevallen cenige wanorde meenen te vinden, is zulks, omdat wij de zaak maar gedeel- telijk zien, ca niet lift gnnsche ontwerp, evenzoo als ie- mand, die van een treffend en fraai schilderstuk hier en daar slechts een hoekje zoude zien, alwaar met zeer donkere kleu- ren eenigc schaduwen en onordelijke trekken zouden geschil- derd staan; de schoonste deelen voor zijn oog nog verborgen blijvende. Laat ons dan uit sommige dier geschiedenispunten , van welke ons de H. Geest het gansohe ontwerp met al des- zelfs omstandigheden heeft willen kenbaar maken, leeren oor- deelen over al de andere, waarvan hij ons somtijds maar eenige deeltjes toont, houdende het overige nog besloten, onder het onachterliaalbare geheim zijner eeuwige raadsbesluiten, tot den dag toe van deszelfs veropenbaring, wanneer wij de uit- muntende schoonheid ontdekken zullen van het gansche werk, door de zamenvocging van al de deelen, dis elk op hunne orde medewerken in de afmaling van het geheele ontwerp. Deze heilige geschiedenis mag dan met regt genoemd wor- den, de geschiedenis van Gods Voorzienigheid over de men- schen, welker zekerheid, beleid en wijsheid zij ons met den vinger doet aanraken. Maar dit is haar eenigste nut niet. Dewijl zij door den H. Geest geschreven is, om het verstand te verlichten en te gelijk het hart te ontsteken, zoo geeft zij ons vele zeer deftige levensregelen en voorbeelden voor alle slag van staten en ambten. De vorsten en andere voorname overheidspersoncn vinden daar, hoe zij hunne magt en hun gezag moeten gebruiken in het bestuur hunner onderhoorige volkeren; zij leeren er hunne verbindtenis zoowel jegens God, als jegens hunne onderdanen; en de onderdanen, van hunnen kant, leeren daar hunne wederzijdsche pligten.De magistraats- personen en andere ambtenaren leeren er, hoe zij zich van hunnen pligt moeten kwijten, met de zwakken ter hulp te ko- meu tegen diegenen, die hen verdrukken, en onophoudelijk in het oog te houden wat zij aan God en aan de regtvaar- digheid schuldig zijn. De gehuwde personen, hoe zij hunne kinderen vroom voor God moeten opvoeden; hoe zij de rust eo. den vrede van het huisgezin moeten betrachten, en alles ver- mijden , hetwelk ecne zalige zamenleving; zoude kunnen storon. De maagden en weduwen, hoe zij deugdzaam en onberispelijk moeten leven te midden der verergernis, waarvan de wereld zoo vol is; hoe zij moeten arm zijn, zelfs in het midden der rijkdommen; en boetvaardigheid doen, zonder naar de aanlok-



		6 . Voorrede.

		solen der geneugte te luisteren. De bedienaars van Gods altaar, hoe zij zicli meer en meer moeten trachten te heiligen, enbeven- de s^roor de ontzaggelijkheid van het Opperste in de heilige bediening verschijnen, eu hoe zij naauwkeurig op zich zel- ven moeten letten, om niet alleen hun geweten, maar ook de waardigheid van hun heilig ambt in niets te bezoedelen. Met ��n woord, alles strekt tot onderrigt in de heilige ge- schiedenis, tot zelfs de versteendheid van het joodsche volk en deszclfs ongelooflijke neiging tot het kwaad : want wij leercn daardoor kennen de onbesefbare bedorvenheid van \'s menschen hart en de ongencegzaamheid van alle uiterlijke middelen, die tot het hart niet geraken, om zulk eene diepe, en door de almogende hand alleen geneesbare wonde te kunnen heelen. ,, Dit leerpunt, zegt een voornaam schrijver, is als een �sleutel, om in de geheimenis en in den geest van het oude � Testament te treden. Zonder deze opening is het onmogelijk �door te dringen door de duisternissen der heilige geschie- �denissen, en zij blijven een verzegeld bock voor het mees- � tendeel der lezers. Inderdaad, waarom heeft God zulk een � hartvochtig en ondankbaar volk willen verkiezen? Waar�m �zoo vele weldaden over Isra�l uitgestort, meer dan over au- � dere volken, die, zoo het schijnt, vromer waren dan dit � wederspannig geslacht? Waarom zulk eene volhardende �aangokieefdheid, ondanks zoo eene ondankbaarheid? Waar- �om doet hun de Heer zoo velerlei beproevingen ondergaan? � Waartoe beurtelings al die gedurige beloften en bedreigingen, �vertroostingen eu verdrukkingen, vergeldingen en bestraf- �fingen? Waartoe zoo vele onderrigtingen, vermaningen, � aanzoekingen, berispingen, wonderdaden, profeten en heili- � <re leidslieden? Waartoe al die weldaden voor een volk, � hetwelk er geen voordeel mede doet, maar integendeel nog � erger wordt? Deze ondoorgrondelijkheid van Gods wijsheid, � die ons verbaast, moet tot ons onderrigt strekken; en uit � deze donkerheid, van het goddelijke bestuur over dit volk, � schieten stralen, die meer licht geven dan de zon zelve , �om ons te doen beseften, dat alle uiterlijke geneesmiddelen � ongenoegzaam zijn om het menschelijk hart te genezen." Wij moeten nogtans daaruit niet besluiten, dat de Joden geen deel hadden aan de inwendige genaden : immers er waren ten tijde van het oude Verbond opregte regtvaardigen, wier getal geenszins bepaald was door het kleine getal alleen der aartsvaders en profeten. Erwareii, volgens de leer der H. V aders, geestelijke Joden, Christenen naar den geest, die in de verwachting van den Messias leefden, en geheiligd wer- den door de toekomende verdiensten van het lijden des



		Voorrede.
		7


		Zaligmakers. Ja, de wet, volgens de aanmerking van den H. Augustinus, was den Joden gegeven, om hunne zwakheid te doen kennen, en hunne toevlugt tot den Geneesheer Ie doen nemen. Maar als men den overvloed der genaden, die de Chris- tenen genieten, hij de genaden, die de Joden ontvingen, gaat vergelijken, dan mag men zeggen, dat deze laatste in behoef- te en armoede leefden. De maat der genade was zeer verschil- lend over deze twee volkeren, en dit moet onze liefde en onze dankbaarheid tot den Heiland opwekken , die ons met zoo vele en zoo groote voordeden boven het Isra�litische volk begun- stigd heeft. De lezer zal in deze geschiedenis van het oude eu nieuwe Testament de deftigste stukken aantreffen, eu als een kort be- srip der H. Schrift, en voornamelijk al wat bijzonderlijk die- nen kan om den geloovigen cenen diepen indruk te geven vau God, van zijne magt en grootheid, van de heerlijkheid zij- ner werken, van zijne alles besturende Voorzienigheid, van de getrouwheid in zijne beloften, van zijne liefde en goeder- tierenheid tot de rcenschen . van zijne genegenheid om hen te sparen, van zijn geduld in te straffen, van zijne vervaar- lijke oordeelen over de onboetvaardige zondaars, van zijne heiligheid en ontzaggelijkheid, en van de stiptheid, m«t wel- ke hij van ons gediend wil worden. Toorts al de treifelijkste voorbeelden van deugden met de voornaamste zedelessen, die, zoo wel in het oude als in liet nieuwe Testament, te vinden zijn. Al wat den cenvoudigen lezer door al te groote duis- terheid zoude kunnen ophouden, of hetgeen doorgaans op de noodwendigheid niet past, of naar den smaak niet is van den gemeenen man, heeft men weggelaten, en ondertusschen, of door eeuige tusschenvoeging, of andere beknopte verklaringen, waar het noodig was, den zin trachten op te helderen, opdat hij des te beter zoude verstaan worden. Men heeft aluog, door eenige stichtende bemerkingen achter elk artikel, den lezer den weg trachten aan te wijzen, hoe hij uit de H. Geschie- deuissen nut en onderrigt moet pogen te trekken, met het overwegen van de godvruchtige zedelessen, die daaruit moeten volgen, en die hij zich zelven moet trachten toe te passen. Uitgebreider zoude men in deze stof kunnen geweest zijn, indien men de kortheid niet had moeten betrachten, om het boek, dat reeds uitgebreid, en nogtans ten gebruike van den gemeenen man, in ��n deel moest blijven, niet al te wijdloopig te maken, latende de verdere bedenkingen aan de aandacht van den lezer. Doch voor zooveel dezen tegen- woordigen druk aangaat, heeft men dit boek door versehei- dene by voegsels, besnoeijingen, veranderingenen verklaringen op velerlei wijzen trachten te verbeteren en op te helderen.



		8 Voorrede.

		Een ieder zal, als met eenen blik, ontwaren, van hoe groot nut zulkdanig werk moet wezen , zoo wel aan de weinig geleerde jeugd als aan den genieenen man, hetzij om te kun- nen begrijpen al wat hun in de predikingen wordt voorgehou- den, hetzij om des te beter te kunnen verstaan hetgeen zij in andere godvruchtige boeken lezen , alwaar men zich doorgaans laat voorstaan, dat de lezers en toehoorders eenigzins onder- wezen zijn in de voornaamste geschiedenissen der H. Schrift, die daarom menigwerf als in het voorbijgaan met een enkel woord aangeraakt worden, en onverstaanbaar blijven aan dezulken, die ten minste niet cenige kennis hebben van de geschiedenis des ouden en nieuwen Testaments. Daarenboven, gelijk de eerw. heer Flcury en de eenv. heer F�n�lon, Aartbisschop van Kamerijk, zeer wijsselijk aanmer- ken, het geschiktste middel, om de jeugd grondig te onder- rigten in de kennissen van den H. Godsdienst, is, hun voor te houden, van stuk tot stuk, de voornaamste geschiedpunteu der H. Schrift, op welke de Godsdienst en de gansche chris- tene leer gegrondvest zijn. Want gelijk zulke werken, om derzelver schoonheid, verhevenheid en deftigheid, met ver- maak aangehoord en gelezen worden : zoo worden zij ook beter 8nthouden, en doen zij eenen gansch anderen indruk op de gemoederen, dan eenige droogc vragen en antwoor- den, met welke men meent, dat de jeugd genoegzaam in de goddelijke leer onderwezen zal zijn. De H. Augustinus volgt in zijn wonderbaar en voortreffelijk boek, nopens het onderrigt der onwetenden (De calechisandis radibus), deze wijze, en het was voormaals in het gemeens gebruik van de H. Kerk, zoo als wij nog zien in de lessen\', die gelezen worden op Paaschavond, en in het wijden der vonte, enz. alwaar aan de doopleerlingen, tot onderwijs, onder andere, worden voorgehouden eenige der voornaamste geschiedenispunten, getrokken uit het oude Testament. Het inzigt der Kerk is, haren kinderen daardoor te toonen, dat hare heilige Godsdieust zoo oud als de wereld is, en dat het kort begrip harer leer bestaat, in ons Christus aan te wijzen, zoo als hij verbeeld en verwacht werd in het oude Testament, en ons hem grondig te doen kennen, gelijk hij ons zich zelven getoond heeft in het nieuwe Verbond; en dit is eigenlijk het oogwit van al hare onderrigtingen. Het zoude hier nu de plaats wezen om te toonen, hoe Christus en zijne heilige geschiedenissen in de oude wet verbeeld werden; hoe Abraham, Izaak, Jacob, Jozef, Job, Melchisedech, David, Salomon, en al de andere heilige Aartsvaders, konin-



		10 Voorrede.

		En hij zeide hun ; Alzoo staat er geschreven, en zoo moest de Christus tijden en ten derden dage van den dood opstaan. De Zaligmaker noemt hier al de hoeken, die alsdan, bij de Hebreeuwen, van de heilige Sclirift deel maakten : de Wet, de Profeten, en de Psalmen,en hij verklaart,datallesin dezelve strekt, om den Messias af te beelden, terwijl hij hun bijna verweet, dat zij hem aan zoo zigtbare teekenen niet hadden erkend, en hun leerde, dat alles wat zij in zijnen persoon hadden zien geschieden, de vervulling van datgene was , wat nopens hem in de heilige boeken te voren voorzegd, afgebeeld en geschreven stond. Het is niet noodig deze hoofd waarheid der christelijke leer door de getuigenis der Apostelen verder te bevestigen ; ook is het ons onmogelijk, hier ter plaatse dit alles door de voorbeelden zelvcn, uit het oude Testament getrokken, te bewijzen, zoo als wij ligtelijk hadden kunnen doen, indien dit boek niet reeds uitgebreid ware geworden. Het moet ons hier genoeg zijn, de geiouvigen te waarschuwen, dat zij door eene heilige aandacht vooral Christus moeten zoeken, en hetgeen hem aangaat, dat is, zijne Kerk en lidmaten, in alles wat zij hier in het oude Verbond zullen lezen, en dat zij slechts het uiterlijke en de letter hebben van de heilige Sclirift, zoo lang als zij. daarin het leven van Christus, zijnen geest, zijne bevelen en leerlingen niet afgebeeld vinden. Wat nu eindelijk betreft het gebruik van dit boek, het is ongelooflijk welk nut de Christenen daaruit zouden trek- ken en hoe zij daardoor in eene grondige kennis der chris- telijkc leer zouden onderwezen worden, indien de huis- vaders dagelijks, of ten minste zondags en op de heiligdagen, ecnige punten daarvan deden voorlezen aan hun huisgezin, de meester en de meesteressen aan hunne leerlingen, en de zielenherders zelven, voornamelijk ten platten lande, aan hunne parochianen, na de Catechismus, of na het sermooti, daar bijvoegende eenigc verstaanbare zedelessen, die als het besluit en de vrucht van het voorgelezcnc geschiedenis- punt zouden strekken; en tevens aangedreven worden, om diezelfde dingen bij zich zelven , indien zij kunnen, te lezen, of die door iemand in hun huisgezin te doen voorlezen. Men klaagt dikwijls, dat de dorpelingen en ambachtslieden, die in de week den geheelen dag moeten werken, in de on- derwijzingen , die hun op zon-en heiligdagen gegeven wor- den, onaandachtig zijn; dit komt somtijds ten deele daar- van voort, omdat zij eenen en denzelfden mensch op eene en



		Voorrede. 11

		dezelfde wijze van dezelfde zaken, en dikwijls zeer droog, , hooreu spreken. Maar hunne aandacht zou opgewekt worden door het verhaal van eenige dier wonderbare en zielroerende geschiedenissen , die ons in dit boek uit de heilige Schrift ver- haald worden ; en wanneer de aandacht opgewekt was, zoude men verder de gelegenheid waarnemen, om hen, wegens de noodige geloofspunten, te onderrigten. Het dienc nog ter waarschuwing voor den lezer, dat men altijd acht moet geven op de verschillende personen , die in het eone of het andere verhaal dezer geschiedenis spre- ken. Want als God spreekt, is alles heilig en eerbiedwaar- dig; zijne woorden moeten strekken, om ons zijne wijsheid en magt te doen bewonderen, zijne heiligheid eeren, zijne oordeelen schromen _s zijne goedheid en barmhartigheid be- minnen, en om ons voor te houden, op welke wijze hij van ons gediend moet worden. Wanneer er een heilig en regtvaardig mensch spreekt, of van zulk een\' gesproken wordt, dan strekt doorgaans de redevoering, om ons een voorbeeld te geven van godsvrucht, van ijver, van betrouwen op God, van mistrouwen over zich zelven, en andere deugden, waarvan het hart der Heiligen vol is, en wij moeten ons dan opwekken, om die deugden , zoo veel als zij op onzen stand toepasselijk zijn, trouw na te leven. Doch daar ook de heilige menschen niet vrij van alle zwakheden en gebleken zijn, mogen wij, indien wij in hunnen handel iets bemerken, hetwelk op geeuerlei wijze ver- schoond kan worden, bijvoorbeeld eene leugen, of eenige andere fout, daaruit geenszins besluiten, dat zulke feilen geene zonde zijn, en wij geen kwaad zouden doen met hen na te volgen. De heilige Geest beschrijft ons, integendeel, de Heiligen met hunne gebreken, ten einde wij ons niet zouden verschoouen van hunne deugden te volgen, ziende, dat het menschen waren van dezelfde aarde als wij, en onderwor- pen , even als wij, aan vele zwakheden : en aldus moeten hunne fouten ons ten nutte, en niet tot verslapping strek- ken. Ja zelfs de redevoeringen der boozen en hunne schelm- stukken, die de heilige Geest in de heilige Schrift heeft doen stellen, kunnen en moeten tot ons onderrigt dienen, mits wij daaruit leeren kennen den diepen afgrond der mensche- lijke bedorvenheid, en tot wat al boosheden wij bekwaam zouden zijn, indieu wij door Gods regtvaardig oordeel, \' even als zij, aan de neiging van ons hart, in hetwelk het zaad en de vonk Van alle boosheid te viuden zijn, over- gelaten werden.



		GESCHIEDENIS VAN HET OUDE TESTAMENT, MET\' CHKISTELIJKE � K STICHTENDE BEMERKINGEN.

		HET BOEK DER SCHEPPING. Bit Boek wordt inliet Grieksch gek E sis genoemd, dat is: Boek des oorsprongs, omdat het ons den oorsprong van hemel en aarde beschrijft. Het behelst : in 50 Hoofddeelen, eene geschiedenis van 2296 jaren, van het begin der wereld af, tot aan den dood van den aartsvader Jozef. Be voornaam- sie deelen van dit Boek zijn : de schepping, de zondvloed, de roeping van Abraham, en de levens der heilige Aarts- vaders tot aan Jozef toe. Hei geeft ons een overheerlijk voorbeeld van de grootheden Gods, van zijne magt en wijs- heid, van zijne geduchte reglvaardigheid, van zijne vader- lijke zorqvuldiglieid voor zijne kinderen, enz. Wij gaan de voornaamste geschiedenispunten , in verscheidene Hoofddee- len, uit dezelve trekken.

		EERSTE HOOFDDEEL. De schepping van hemel en aarde, en van den mensch. � Het l\' jaar der wereld, 4�04, v��r Chriatas geboorte. In het begin schiep God hemel en aarde. De aarde was nog woest en ijdel, en met duisternissen overdekt. God zei- ■de : het worde licht, en het werd licht. Hij scheidde het licht van de duisternissen, en het licht noemde Hij dag, en aan de duisternissen gaf Hij den naam van nacht. Dit ge- schiedde op den eersten dag. Op den tweeden dng schiep God het firmament, hetwelk Hij hemel noemde. Op den derden dag verzamelde Hij het water, hetwelk de aarde overdekte, op ��ne plaats, en die verzameling van water noemde Hy zee. Daarna sprak Hij : de aarde brenge allerlei kruiden, planten en hoornen voort, die hun zaad in zich bezitten, om uit de aarde voort te spruiten : en het gebeurde aldus. Op den vierden dag schiep God de zon, om de aarde te verlich- ten.en om den dag, de maanden en jaren aan te toonen.



		14 Geschiedenis

		Op den vijfden dag schiep Hij de visschen en vogelen , zegen- de hen, en zeide : weest vruchtbaar en wordt vermenigvul- digd. Op den zesden dag schiep God allerlei gedierte, om de aarde te vervullen. Daarna zeide Hij: laat ons den mensch naar ons beeld en gelijkenis maken, en dat hij de heerschappij voere over de visschen der zee, over de vogelen des hemels, over de dieren en over de geheele aarde. God schiep den mensch aldus : Hij maakte zijn ligchaam van het slijk der aarde, en blies in hetzelve eenen levenden geest, en aldus werd de mensch levend en bezield. Na hem geschapen te heb- ben , stelde God hem in het aardsche paradijs. Dit was een lusthof, waarin allerlei boomen stonden, die met de heerlijk- ste vruchten prijkten. God stelde hem in dezen tuin, opdat hij dcnzelven zonde bebouwen en bewaren. Daarna zeide God : het is niet goed, dat de mensch al- leen zij; laat ons hem eene gezellin maken, die hem gelijke. Hij deed derhalve Adam in eenen diepen slaap vallen, en gedurende zijnen slaap, nam Hij cene van deszelfs ribben, waarvan Hij de vrouw maakte, cu Hij bragt ze tot Adam. Alsdan zeide Adam : dit is het gebeente van mijn gebeente, en het vleesch van mijn vleesch; daarom zal de man vader en moeder verlaten, en bij zijne vrouw blijven, en die twee zullen slechts ��n vleesch zijn. God gaf hun ook zijnen zegen en zeide : weest vruchtbaar, vermenigvuldigt, vervult de aarde, en voert heerschappij over alle dieren. � Aldus zijn in zes dagen tijds hemel en aarde, met al derzelver pracht en luister, voltrokken. Op den zevenden dag rustte God, en daarom heeft Hij ook den zevenden dag gezegend en geheiligd. BEMERKING. De ziel van den mensch is eene\' schoone afbeelding van het goddelijk wezen; want gelijk God een geest is, zoo is ook de ziel een geest. God is onsterflijk, ondeelbaar en onzigtbaar: de ziel is ook onsterflijk, ondeelbaar en on- zigtbaar aan de ligchamelijke oogen. God is de eeuwige rede en wijsheid; de ziel is begaafd met rede en verstand, bekwaam om God te kennen en te beminnen, om deelachtig te worden aan zijn eeuwig geluk. God is ��n in wezen en drievuldig in personen; de. ziel is ��n in zich zelve, en drievuldig in hare krachten : verstand, geheugen en wil. Maar hoe vele Christenen zijn er, die weinig of niet de waardigheid van de ziel kennen, en die nog minder bezorgd zijn, dat dit beeld Gods niet door de zonde worde besmet, en zich bevlijtigen om het met deugden te versieren. Inte- gendeel, hoe velen zijn er, die niet zoeken dan het gemak en de wellusten van het ellendig ligchaam, en slechts bedacht zijn, hoe zij het zullen optooijen en genoegen verschaffen \\ Welk eene gruwelijke verblindheid !



		\'■.



		16 Geschiedenis

		geopend worden; gij zult aan God gelijk zijn en kennis dragen van goed en kwaad. Onder het uitspreken dezer voor- den, zag Eva den boom eerst regt aan, en hoe langer zij denzelven beschouwde, hoe liefelijker haar de verbodene vrucht toescheen. Zij verstoutte zich dau hare hand uit te steken , plukte de vrucht af, en at van dezelve. Daar zij nog geene straf gevoelde, gaf zij er ook van aan Adam, en ook hij at er van. Zij hadden aldus des Heeren gebod overtreden , en de eerste zonde was begaan! . .. Nu ondervonden zij op eens eene geheele verandering; hunne oogen gingen open , en zij bemerkten, dat zij naakt waren. Geheel met schaamte beladen, vlochten zij schorten van vijgebladeren, om zich te bedekken , en uit vrees, verborgen zij zich tusscheu het ge- boomte van het Paradijs. Eerlang echter hoorden zij de stem van God : Adam, waar zijt gij ? Bevende antwoordde hij : ik schaam mij voor U te verschijnen; omdat ik naakt ben, verberg ik mij. Doch de Heer sprak : wie heeft u gezegd, dat gij naakt zijt? Gewis hebt gij van de vrucht gegeten, welker gebruik ik u verboden had. Adam hernam hierop : Eva heeft mij van de vrucht ge- geven , en ik heb er van gegeten. Hierop sprak God tot Eva : waarom hebt gij dit gedaan? Deze antwoordde : de slang heeft er rnij toe verleid, dat ik gegeten heb. Toen zcide God tot de slang: omdat gij zulks gedaan hebt, zult gij onder al de tamme en wilde dieren der aarde vervloekt zijn; op uwen buik zult gij kruipen, en stof zal uw voedsel zijn zoo lang gij zult leven. Doch anders werd de duivel gestraft, als de oorzaak zijnde van dit kwaad. God sprak tegen hem deze vervloeking uit : dewijl gij de vrouw bedro- gen en verleid hebt, zal ik eene vijandschap maken tusschen u en de vrouw (1), tusschen uw gebroedsel en hare spruit. Deze zal uwen kop verpletten, en gij zult listig haren hiel belagen. God zeidetotde vrouw : uwe smarten zal ik vefmenigvul- digen : met pijn zult gij uwe kinderen baren; uw wil zal aan uwen man onderworpen zijn, en hij zal over u heerschen. En schoon dit laatste ook zoude geweest zijn in den staat van onschuld, dan ware dit niet geweest tegen haren dank , en met tegenzin, gelijk het nu dikwijls geschiedt. Verder zeide God tot Adam : omdat gij de vrouw hebt gehoor gegeven, en gegeten van den boom, welks vrucht ik u had verboden , zal de aarde om uwentwil gevloekt zijn : ook zal zij u door- nen en distelen voortbrengen : in het zweet uws aanschijns 1) De heilige Vaders verstaan door deze vrovw de heilige Maagd Maria , die door hare maagdelijke vrucht Jetui Christus, den kop vau den duivel verpletten zoude.



		20 Geschiedenis

		is een schoon afbeeldsel van Christus , welke van zijne broe- ders, de Joden, is gedood... De H. Joannes zegt: Al wie zijn broeder haat, is een doodslager, te weten in zyn hart, en voor de oogeu van God; want men wenscht, dat degene, die men haat, niet bestonde. Ka�n heeft Abel gedood, omdat zijne werken vroom en Gode aangenaam waren ; dit was aan Ka�n onverdragelijk, en dit is ook eigen aan eenen mensch, die inwendig eenen haat tegen zijnen naaste in zijn hart voedt. Hij gevoelt droefheid en smart, wanneer het dien wei- gaat, en blijdschap, wanneer hem druk en lijden wedervaart. God beware ons van deze zonde, zegt de H. Augustinus, die eigen is aan den duivel, en door hem eerst in de wereld is gebragt. Doch al wie leeft als Abel, zal eenen Ka�n vinden. Dat is, gelijk de Apostel zegt: Al diegenen, welke godvruchtig willen leven in Jezus Christus, zullen vervolging lijden. 2. Tim. c. 3. 12. IV. HOOFDDEEL. De dood van Adam en andere aartsvaders. God dreigt de wereld te doen vergaan. Gen. � en 5. Dewijl Adam en Eva zeer bedroefd waren over den dood van Abel, verleende God hun eenen anderen zoon, dien zij Seth noemden. Deze legde zich gansch op de deugd toe, en wanneer de H. Schrift naderhand eenige personen kinderen Gods noemt, dan zijn dit de nakomelingen van Seth; de nakomelingen van Ka�n noemt zij kinderen der menscheu. Nadat Adam 930 jaren geleefd had, gaf hij den geect, achterlatende een groot aantal kinderen en kindskinderen. Seth bragt Enos voort, en won dochters en zonen, die trouwe navolgers zijner deugd waren; hij stierf in den ouderdom van 912 jare°n. Enos, zoon van Seth, begon Gods naam te aanroepen, dat is, in het openbaar, en met uitwendige pleg- tigheden. Hij bragt Ka�nan voort, en gaf den geest, oud zijnde 91Q jaren. Ka�nan won Malale�l, en stierf in zijn 895 jaar. Malale�l won Jared , die vader van Henoch is ge- v.eest. Deze wandelde in God. Na 1S5 jaren geleefd te heb- ben, voerde God hem levend van de aarde weg : opdat hij geenen dood zoude ondergaan, en men vond hem niet meer. Heb. II. Henoch won Mathusalem, die 969 jaren geleefd heeft. Mathusalem bragt Lamech voort, die vader was van No�. No� verwekte in den ouderdom van 500 jaren, Sem , Cham en Japhet. � Toen nu de menschen begonnen te ver- nienigvuldigen, werd de bedorvenheid zeer groot onder de kinderen van Ka�n. De nakomelingen van Seth groeiden ook sterk aan , en vielen weldra in dezelfde ondeugden en bedor- venheid; want toen de kinderen Gods de schoonheid van de dochters der menschen zagen (dat is van Ka�ns gedacht),



		24 Geschiedenis

		vliegen. Deze, geene plaats vindende, waarop zij kon rus- ten , keerde weder tot No�, die zijne hand uitstak , haar vastgreep en haar weder innam. Na nog zeven dagen ge- wacht t" hebben, liet hij de duif wederom uitvliegen , die tegen den avond tot hem wederkwam, met eenen groenen olijftak in haren bek, hetgeen de verzoening van God met de wereld aanduidde. No� begreep alsdan, dat het water van de aarde genoegzaam gezakt was. Hij wachtte echter nog zeven dagen, en liet wederom do duif uitvliegen, maar toen keerde zij niet weder; want de aarde was volkomen opgedroogd. God sprak nu tot No�, en zeide : ga uit de ark, gij met uwe vrouw en uwe kinderen, en al hetgeen er in is. No� verliet dezelve, rigtte uit dankbaarheid een altaar op , en droeg God eene brandofferande op. Dit beviel den Heer zoo wel, dat hij beloofde, van de wereld niet meer door eenen watervloed te vernielen. Hij zegende No� met zijne zonen, zeggende : groeit aan, wordt vermenigvuldigd, en bevolkt de aarde. Alle dier zal u ontzien. Ook is alles, wat op de aardeis, met alle. visschen der zee, u ter hand gesteld, en alles wat op de aarde leeft, is u tot voedsel en levens- gerief gegeven. Ik schenk n dit alles gelijk mede de kruiden der aarde (1), behoudens nogtans, dat gij geen vleesch in zijn bloed zult eten. Dit gebod diende om eenen schrik in te boezemen van tnenschenblocd te vergieten : want ik zal, zeide God nog verder, uw bloed nog wreken op al de bees- ten, die het gestort zullen hebben, en ik zal uit de hand aller menschen de ziel zijns broeders, wie het ook mogt wezen, afeischen. Al wie \'s menschen bloed vergiet, diens bloed zal ook vergoten worden, want de mensen is uaar Gods beeld geschapen. Hij zeide alnog : ik sluit een verbond met n en alle menseben, die na u komen zullen, dat er geen zondvloed meer komen zal; en de regenboog, dien ik daar in de wolken geplaatst heb, zal het teeken van het verbond zijn tusschen mij en de aarde aangegaau. BEMEKKING. Door dezen algemeenen watervloed heeft God zijne geduchte magt getoond om de zonde te straffen , en zijne onverbiddelijkheid, wanneer de maat der boosheden vervuld is. Hij ontziet noch de magt, noch de menigte der zondaren, on leert ons aldus hoe wij hem moeten vreezen. Schromelijk voorbeeld voor u, zondaren, die in uwe zou- den blijft volharden! Weet, als God u spaart, dat zijne goe- dertierenheid u tot boetpleging wil brengen, en indien gij 1) Men kan hieruit opmaken, dat de menschen v��r den zondvloed geen vleesch aten, maar alleenlijk hetgeen de grond opleverde; en dat God nader- hand liet vleesch heeit toegelaten, omdat de kruiden door den zondvloed zeer verslecht, en de krachten der menschen verminderd waren.



		van het Oude Testament. 25 in uwe zonden blijft, dat gij door uwe versteendheid tegen u zelven eenen schat van gramschap vergadert; want Gods oordeel zal komen, en de Heer zal ieder naar zijne werken vergelden. Overweeg dit wel, en zeg : o aleoede God! hoe barmhartiglijk hebt Gij met mij gehandeld! Ik beken, dat Gij mij in den afgrond der hel kondet werpen op hetzelfde oogenblik, dat ik de zonde bedreef, zoo wel als menige an- dere menschen, die door den zondvloed, en op vele andere wijzen, schielijk het leven hebben verloren. Maar uwe barm- hartigheid heeft mij willen sparen. Dat dan deze barmhar- tigheid mij bewege, om U, zoo goeden Vader, niet meer te vergrammen, maar U aan te hangen en uit ganscher hart te dienen. VII. HOOFDDEEL. Cham en Chana�n door No� vervloekt. Toren van Babel. Gen. !) en 11. No�, die een landbouwer was, begon met den grond te bearbeiden, en plantte ook eenen wijngaard; doch daar hem de kracht van den wijn nog onbekend was, dronk hij er de eerste maal te veel van; hij werd dronken en lag onbetame- lijk in zijne tent. Cham, do vader van Chanaan, dit gezien hebbende, ging dit lagenend aan zijne twee broeders ver- halen. Maar Sem en Japliet legden eenen mantel op hunne schouderen, gingen zoo ruggelings naar hunnen vader, en bedekten hem met denzelven. Nadat No� wakker geworden was, en de slechte daad van Cham vernomen had, zeide hij: vervloekt\'zij Chana�n! (1) (Chams zoon) dat hij een slaaf der slaven zijner broeders zij! Eu hij zegende Sein en Japhet. No� leefde nog 350 jaren na den zondvloed, en stierf, oud zijnde 950 jaren, in het jaar der wereld 1800. Door de drie zonen van No� is geheel het menschelijke geslacht op de aarde verspreid. Zij woonden in het eerst in een en hetzelfde land, en spraken dezelfde taal; doch daar zij naderhand door hunne groote hoeveelheid genoodzaakt waren, zich van elkander te scheiden, zeiden zij : komt, laat ons steeuen bakken, en die voor arduin, en lijm voor kalk nemende, eene stad voor ons, en eenen toren bouwen, wiens hoogte tot aan den hemel reike, en daardoor onzen naam ver- maard maken, eer wij door de geheele wereld verspreid wor- den. God kwam deze stad en dien toren, dien de kinderen 1) Het schijnt, dat Chana�n eerst de naaktheid zijns grootvaders aan Cham geboodschapt heeft, en aldus de straf heeft verdiend, die uitgespro- ken is op hem en niet op zijnen vader, welke voornamelijk haar nitwerk- sel gehad heeft inde nakomelingen van Chanaan, inwoners van het Beloofde land.



		2 fi Geschiedenis

		der menschen bouwden, bezien en zeide : ziet, zij zijn maar een eenig volk, en zij spreken allen dezelfde taal: zij zullen , als zij dit werk begonnen hebben, van hetzelve niet afzien, tot dat zij het gansch voltrokken hebben. Laat ons dan ne- derdalen, en hunne taal z�� verwarren, dat zrj elkander niet verstaan. Door deze verwarring van taal werden zij van die plaats over geheel de aarde verspreid. Daarom werd de aan- gebgde stad Babel genoemd, hetwelk verwarring beteekent, omdat de Heer aldaar de taal van alle inwoners der aarde in verwarring bragt, en hen verstrooide langs al de gewesten der wereld, wordende zij aidus gedwongen dit werk van hun- neu hoogmoed te staken, en onteenigd te leven. BEME11KING. 1. De geschiedenis van Chain Chauaiin leert den kinderen, hoc zij hunne ouders moeten eeren, en zich wel moeten wachten met hen te spotten, maar integen- deel hunne gebreken bedekken. 2. Helaas! hoe vele Christenen zijn er. die meer bedacht zijn om hunnen naam in de wereld groot en vermaard te ma- ken door groote gebouwen , torens en andere dingen , dan om groot te zijn in den hemel. O varblindheid, o verkeerdheid des harten! Groot te zijn in den hemel, is de ware grootheid, en alle ijdele grootheden der wereld verdwijnen ais rook. Hoe zullen die dwazen verschrikt staan in het andere leven, ziende de nietigheid van het aardsche, waarvan zij hier op aarde zoo groot werk hebbeu gemaakt! Daarom bidt de heilige Kerk zoo dikwijls in de goddelijke dienst : Heer! leer ons de aardsche dingen klein achten en versmaden, en de hemelsche beminnen. Heil dengenen, die dit met de heilige Kerk vurig vraagt en van God verkrijgt! VIII. HOOFDDEEL. De roeping van Abrnhain. Hij gaat, om den hongersnood, naar Egvpte. Gen. XI. 18. � Het jaar 2083. Van Sem, de oudste zoon van No�, kwam Thara voort in het zevende geslacht. Thara was de vader van Abraham, van Nachor en van Aran, die te zamen te Ur, in Chalde�n, in het land van Mesopotami�, woonden. Aran was de vader van Loth, van Sara en Melcha, welke twee dochters huwden met hare ooms, te weten : Sara met Abraham, en Melcha met Nachor. God zeide tot Abraham : verlaat uw land, uwe maagschap en uws vaders huis, en trek naar het land, het- welk ik u zal toonen. Ik zal een groot volk uit u doen voort- komen; ik zal u zegenen, uwen naam vermaard maken, en grj zult gezegend zijn. Ik zal al diegenen zegenen, die u ze- genen, en vervloeken allen, die u vervloeken; ja, al de vol- keren der aarde zulleu in u gezegend worden. Abraham ver-



		van h�t Oude Testament. 27 trok dan uit Charan, oud zijnde 75 jaren, met zijne huisvrouw Sara en Loth, zijn neef, met al wat hem toebehoorde naar het land van Cnanaan, aldus genoemd, omdat het door de nakomelingen van Chanaiin bewoond tcerd. Toen hij aan de plaats Sichein gekomen was, verscheen God daar aan hem, en zeidc hem : dit land geef ik uwe nakomelingen. Abraham rigtte aldaar den Heer, die hem verschenen was, een altaar op. Doch na eenigen tijd, dewijl er een hongersnood in dit land ontstond, trok Abraham naar Egypte, om daar eenigen tijd te leven. Bij zijn aannadereri zeide hij tot Sara : ik weet, dat gij eene schoone vrouw zijt : als dan de Egyptenaren u zullen zien. zullen zij zeggen : het is zijne huisvrouw, en zij zullen mij doeden en u sparen. Xeg toch, dat gij mijne zuster zijt, (1) opdat ik\'welvare om u, en mijn leven benoude. Als nu Abraham in Egypte kwam, zagen de Egyptenaars, dat Sara eene zeer schoone vrouw was. En daar de hovelingen van Phara� hem dit hadden geboodschapt, werd zij opgeligt en naar het huis van Phara� gevoerd, die aan Abraham, welken hij voor haren broeder hield, veel goeds om haar bewees, en hem schapen, ossen, ezels, slaven en kameelen schonk. Maar God bezocht Phara� en geheel zijn huisgezin met vele plagen, tor oorzake van Sara, Abrahatn\'s vrouw. Phara� liet dan Abraham tot zich roepen, en zeide : wat wil dit beduiden, dat gij aldus met mij handelt? Waarom hebt gij mij niet gezegd, dat het uwe huisvrouw was? en waarom zoudt gij mij haar tot vrouw doen nemen, met te zeggen, dat het uwe zuster was? Herneem uwe vrouw, en trek er mede henen. Voorts beval hij aan zijn krijgsvolk, dat zij Abraham met zijne huisvrouw, en met al wat hij bezat, tot buiten Egypte zouden geleiden. BEMEBtCING. Abraham bezat in het land Chanaan, noch land, noch huis, maar nam daar zijn verblijf als pelgrim : wonende in tenten , en verwachtende door het geloof die stad, die vaste gronden heeft, welker kunstenaar en bouwmeester God zelf is. Hebr. 11. De H. Ambrosius zegt : Phara�, die een zoo groot koning en ongeloovige was, had eeneu schroom van het overspel, en vreesde eenen vreemdeling te ontteren, dien dehongers- nood gedwongen had in zijn land te komen. Och, of in alle Christenen dergelijke schrik ook ware wegens deze gruwelijke 1) Abraham was de oom van Sara. Dj. Hebreouwen noemden de nabe- staanden broeders en zuaters; derhalve reide hij geene leugen. Hij ver- zweeg alleenlijk eene waarheid in eene gelegenheid, in welke hij geen ander middel zag ora zijn leven te behouden. Hakende de eer van Sara, gelijk hij in staat niet was om dezelve te zamen met zijn leven te verzekeren, zoo liet hij de zorg van hetgeen in zijne raagt niet was om te behouden, aan God, op wien hij betrouwde. S. Aujuitinut.



		28 Geschiedenis zonde, die zoo bittere, zoo droeve en zoo zware gevolgen heeft!... Abraham was buiten zijn land in vele ellenden en gevaren-, en had geene andere vertroosting, dan dat hij daar was door Gods bevel, aan wien hij zoo groote gehoorzaam- heid had bewezen. Doch als God Abraham verlost uit zoo vele gevaren, toont hij, dat wij niets moeten vreezen, als wij hem slechts gehoorzamen; en bijaldien er ons eenig tijdelijk ongeluk overkomt, zoo wij hem getrouw blijven, dat hij dan zelf onze bescherming �n behoeder zal zijn. IX. HOOFDDEEL. Abraham en Loth scheiden van elkander. � God vernienwt zijne belofte aan Abraham. Gen. IS. Aldus keerde Abraham uit Egypte terug naar het land van Chanaiin met zijne huisvrouw eu Loth. Hij was rijk in vee, in zilver en goud. Loth had ook eeue zoo groote menigte schapen, ossen en tenten, dat de streek, door beiden be- woond, weldra te klein viel. Dit verwekte geschil tusschen beide herders, en Abraham zeide tot Loth : laat toch gee- nen twist oprijzen tusschen mij en u, tusschen mijne her- ders en de uwe; want wij zijn immers broeders. Zie, geheel het land ligt voor u open. Begeef u liever van hier. Indien gij naar de linker zijde gaat, zal ik mij naar de regter be- geven. Loth slechts aan zich zelven denkende, zag nu alleen naar den vetsten grond. Hij koos dus voor zich het land langs den Jordaan, bij Sodoma, dewijl hetzelve even fraai en vruchtbaar was, als het paradijs. Aldus scheidden zij van elkander: Abraham bleef in het land van Chanaiin wonen, en Loth nam zijn verblijf te Sodoma. De Sudomieteu waren booze menschen, en voor den Heer een gruwel. Nadat nu Loth van Abraham geseheiden was, zeide God tot hem : al dat land, hetwelk gij ziet, zal ik aan il en aan uw na- kroost voor altijd geven> en uw geslacht vermenigvuldigen, gelijk de zandkorrels der aarde. Wie de zandkorrels der aar- de kan tellen, die zal ook uwe nakomelingen kunnen tellen. Welaan! doorwandel dit land in zijne lengte en breedte; want ik zal het u schenken. Abraham brak dan zijne tent op, en kwam bij het dal Mambre, bij Hebron .wonen. BEMERKING. De H. Ambrosius bemerkt op deze plaats, welken schrik Abraham van alle oneenigheid en geschil had. Het was eene groote onvoorzigtigheid voor Loth, zich af te scheiden van het gezelschap van zulk een vroom man. Hoe nuttig en zalig is het niet, met menschen te verkeeren.of te wonen, mits men in hen levendig al de deugden kan zien, die zij gedurig oefenen, en daardoor aangezet wordt om ze na te volgen. En hoe nadeelig is het, (bijzonderlijk voor de



		80
		GetcJdeden�


		jongelingen tot hunnen nooddruft hebben genomen, en be- halve het deel mijner krijgsgezellen, die met mij geweest zijn, namelijk : Aner. Eseol en Mambr�. {Deze drie woonden, ook, zoo als Abraham, in het dal van Mambr�, en waren gekomen met hunne mannen, om Abraham, den vijand te helpen vervolgen.) BEMEEKING. Melchisedech en zijne offeranden zijn een treffend afbeeldsel van Christus en zijn offer onder de ge- daante van brood en wijn. David heeft voorzegd, dat Chris- tus de eeuwige priester zoude wezen naar de wijze van Melchisedech, en niet van Aaron �. want ten 1. Melchisedech heeft brood en wijn opgedragen. 2. Melchisedech was koning en priester te zamen. 3. Niemand is hem in zijn ambt ge- volgd. 4. Hij was priester, niet voor een bijzonder volk, maar ook voor alle nati�n. 5. Melchisedech wil zeggen Ko- ning der regtvaardiglieid, al hetgeen aan Christus alleen vol- maakt toekomt. Doch anders was het met Aaron gelegen. 1. Deze offerde ossen en schapen, enz. 2. Hij was priester voor Isra�l alleen. 3. Hij was priester, en geen koning. 4. Zijne kinderen volgden hem in zijn ambt op, enz. Abra- ham. wilde niets van den buit, en toonde daardoor zijne kleinachting voorliet aardsche.... Al wie een ander uit eenig lyden helpt, moet hier op de wereld geen ander loon ver- langen, dan de eer en den luister Gods, de zaligheid van zijnen naaste en een eeuwig loon in den hemel. XI. HOOFDDEEL. God belooft aan Abraham eenen zoon. Abraham neemt Agar voor huisvrouw. Agar loopt weg. Gen. 15. 16. Hierna sprak God tot Abraham : vrees niet, ik ben uw beschermer, en uw loon zal bovenmate groot zijt. Abraham antwoordde : Heer, mijn God! wat zult Gij mij geven, de- wijl ik kinderloos naar het graf zal gaan ? Dan leidde God hem buiten zijne tent en zeide : sla uwe o ogen ten hemel, en tel de sterren, indien gij kunt; aldus zal uw nageslacht zijn. Abraham geloofde God, en dit is hem als regtvaardig- heid toegerekend. De Heer zeide hem verder : houd voor vast, dat uwe nakomelingen vreemdelingen zullen wezen in een land, hetwelk hun niet zal toebehooren, dat zij in sla- vernij zullen gebragt en verdrukt worden. Doch het volk, hetwelk hen tot slaven zal gemaakt hebben, zal ik ook regt doen, en daarna zullen zij met groote goederen van daar vertrekken; maar wat u betreft, gij zult tot uwen vader in vrede gaan, en na eenen hoogen ouderdom begraven wor- den; echter zullen na het vierde geslacht uwe nakomelingen herwaarts komen.



		van hel Oude Testament. 31 Dewijl nu Sara, Abraham\'s huisvrouw, hem geene kin- deren baarde, zeide z^;j tot haren man: Zie, God heeft mij onvruchtbaar gemaakt, huw dus Agar, mijne dienstmaagd, of ik misschien door haar kinderen mogt bekomen. Abra- ham voldeed dan aan dit verlangen, en Agar werd bevrucht. Als zij dit zag, begon zij hare meesteresse te versmaden. Sara klaagde daarover aan Abraham, die tot haar zeide : zie, uwe dienstmaagd is in uwe magt, handel met haar naar uw welgevallen. Dewijl nu Sara haar te streng beje- gende, vlugtte deze weg. Een Engel vond haar in de woes- tijn, en zeide tot haar : Agar, dienstmaagd van Sara, van waar komt gij, en waar gaat gij henen? Zij antwoordde: ik vlugt voor het aanschijn van mijne vrouw Sara. De En- gel zeide tot haar: Keer weder naar uwe gebiedster en verneder u onder hare hand. Gij zult eenen zoon baren , en de Heer zal u ontelbare nakomelingen geven. Agar keerde weder en schonk Abraham eenen zoon, dien hij Isma�l noemde. Abraham was alsdan 86 jaren oud. BEMEKKING. Sara was niet te streng over Agar; maar Agar werd, toen zij zich in achting zag, hoovaardig, het was haar moeijelijk te gehoorzamen. Dat de dienstboden naar de les van den H. Paulus luis- teren : Gij, dienstknechten, zegt hij , zijt onderdanig aan mee heer en naar het ligchaam, en dit met vrees en ontzag, met eenvoudigheid des harten, gelijk aan Christus zelven,niet al- leen voor de oogen dienende (door uitwendige gedienstigheid) om de menschen te behagen, maar zoo als dienaars van Chris- tus, door den ieil Gods uit er harte te volbrengen. Dient hen met goeden wil, alsof gij den Beer diendet. Ephes. 6. 5. Eert de overheid van God in uwe meesters, door hen met liefde te dienen. Gij moet trouw hunne goederen gadeslaan, en niet gedoogen, dat men hun eenig ongelijk doe. Gij moogt niets geven of leenen van hun goed zonder hunne toestemming. Gij moet hunne eer voorstaan en u wachten van alle kwade overdragingen, waaruit vele geschillen voort- spruiten. In alles moet gij hun wel gehoorzamen, maar in- dien zij iets gebieden, hetgeen zonde is, of dat tegen God strijdt, hun alsdan niet te gehoorzamen, en daardoor iets te moeten lijden, is eene deugd. XII. HOOFDDEEL. God vernieuwt zijne belofte aan Abraham, en gebiedt hem de belijdenis. Abraham herbergt drie Engelen. Gen. 17. 18. � Het jaar der wereld 2107. voor Christus, 1897. Toen Abraham nu 99 jaren oud was, verscheen hem God en zeide; Ik ben de almogende; wandel in myne tegen-



		82 Geschiedenis

		woordigheid, wees volmaakt. Ik zal een verbond met u aangaan, en uw geslacht bovenmate vermenigvuldigen. Abra- ham dit hoorende, viel op zijn aangezigt plat ter aarde. En God zei de : Ik ben bet, die met u een verbond maak ; gij zult vader van vele volkeren worden. Ik zal maken, dat uit u vele nati�n en koningen zullen voortkomen. Ik zal u en uwe nakomelingen geheel liet land van Chanaan, in het- welk gij nu als vreemdeling zijt, tot eene eeuwige bezitting geven; en ik zal bun God zijn. Hij zeide nog tot Abraham": al wat mannelijk onder u is, zal besneden worden (als eene voorwaarde van myn verbond.) Alle mannelijk kind zal, als het acht dagen oud is, besneden worden van geslacht tot geslacht, hetzij dnt het slaven zijn, die in uw huis gebo- ren worden, hetzij dat zij met geld gekocht zijn , kortom alle vreemdelingen, die aan uw geslacht toebehooren; zoo- dat mijn verbond voor altijd in uw vleesch gemerkt zal staan. Alle mannelijk kind, hetwelk niet zal besneden zijn , zal onder zijn volk uitgeroeid (en verdehjd) worden, omdat het mijn verbond geschonden heeft. God zeide alnog tot Abraham : Ik zal uwc huisvrouw zoo zegenen, dat uit haar vele volkeren en koningen zullen voortspruiten. Op dit woord viel Abraham plat ter aarde, zeggende bij zich zelven : Zal iemand, die honderd jaren oud is , nog een kind krijgen ? En zal Sara nog na negentig jaren baren?.... Hij zeide dus tot God : O! dat maar Isma�l voor uw aangezigt leve. Doch God hernam : Waarlijk zal Sara, uwe huisvrouw, u eenen zoon baren, en gij zult hem Iza�k noemen. Ik heb u ook verhoord over Isma�l; zie, ik zal hem zegenen, ik zal hem een zeer groot nakroost verleenen. Maar het verbond, het- wclk ik met u aanga, zal op Izaiik, die u Sara binnen een jaar op dezen zelfden tijd zal baren, gevestigd worden. Abra- ham deed zich dan op denzelfclcn dag, te gelijk met Isma�l en al zijne dienaars besnijden. Hij was toen 99, en Isma�l 13 jaren oud. Kort daarna, terwijl hij op het heetste van den dag voor zijne tent zat, zag hij drie mannen, die Engelen waren, tot zich naderen. Hij trad hen dadelijk te gemoet, boog zich diep voor hen neder, en zeide tot den aauzienlijksten : Mijn heer, indien ik gunst in uwe oogen gevonden heb , zoo ga toch mijne hut niet voorbij, maar laat mij een wei- nig water halen , om uwe voeten te wasschen, en rust in- middels wat onder dezen boom. Laat mij u ook wat brood voorstellen, om u te versterken, en vervolg dan eerst uwen weg. Zij zeiden hem : Doe wat gij zegt. Abraham ging dan spoedig de tent binnen, en zeide tot Sara: Haast u, kneed drie maten meelbloem, en bak koeken onder de asc/i. Hij liep vervolgens naar het vee, nam een vet, jong kalf, en



		, van liet Oude Testament. 38 gai\' het aan den knecht, om het te slagten eu te bereiden. Ook haalde hij boter en melk, hij stelde hun dit te zamen met het bereide vleesch voor, en bleef bij hen ouder den boom staan , terwijl zij aten, om hen te bedienen. Zij vroegen hem : waar is Sara, uwe huisvrouw ? Abraham antwoordde : zij is in de tent. Hij, de voornaamste Engel, die God ver- beeldde , zeide hierop : wanneer ik u het volgende jaar op nieuw zal komen bezoeken, zal Sara, uwe huisvrouw, u eenen zoon baren. Sara, achter de deur der tent dit hoo- rende, begon te lagcheu : want beiden waren zij oud, en verre op hunne dagen. Maar de Engel sprak tot Abraham : waarom heeft Sara gelagchen en gezegd : zoude ik , eene oude vrouw, nog baren? Is wel iets te zwaar voor God? Sara werd verbaasd en loochende, dat zij gelagchen had; doch de Heer nam haar beweerde niet aan. BEMEllKFNG. Abraham is een spiegel van weldadigheid in de vreemdelingen te onthalen. Hij zag drie mannen, en niet wetende dat liet Engelen waren, ijlt hij hen te gemoet, opdat zij zijne goedgunstigheid niet zouden ontgaan. Hij haalt water om hunne voeten te wasschen, mits men in die lan- den barvoets gaat, eu dat dit de reizigers goed doet. Ein- delijk, stelt hij hun spijs voor, om hen te versterken.... Sara is ecu spiegel van zedigheid, zij bleef altijd opgesloten en verborgen in haar tent, zij kwam zelfs niet te voorschijn voor die drie aanzienlijke mannen, die door haren man out- haald werden, alhoewel die naar haar vraagden. Christene vrouwspersonen! leert van Sara zedig zijn, in uw huis bly- ven, zorg dragen voor uw eigen huisgezin, niet gaan praten bij andere vrouwen, niet bekommerd zijn met hetgeen an- deren doen in hunne huizen, zonder zorg te dragen voor uw eigen gezin, enz. XIII. HOOFDDEEL. God geeft zijn voornemen , van Sodoma en andere steden te vernielen, aan Abraham te kennen. Loth herbergt twee Engelen. Gen. 19. � Het jaar der wereld 21U7, voor Christus 1897. Toen de drie mannen heen gingen, wendden zij zich naar Sodoma; Abraham ging met hen, om ze een eind wegs uit- geleide te doen. Dan dacht God: zal ik voor Abraham kun- uen verbergen, hetgeen ik nu ga doen? Hij zeide dus, dat de zonden van Sodoma ten toppunt geklommen waren, en Hij wraak daarover ging nemen. Alsdan keerden twee van die mannen {of engelen) hun aangezigt van daar, en trokken naar Sodoma. Doch Abraham, die nog bij den Heer {dat �, liij den derden Engel, die God terbeeldde) stond, trad toe en 3



		34 Geschiedenis zeide : zult gij, Heer, ook den regtvaardige met den godde- looze vernielen? Indien er vijftig regtvaardigen in Sodoma bevonden werden, zullen die dan ook te zamen vergaan ? God antwoordde : indien ik vijftig regtvaai^-digen in Sodoma aantref, zal ik de geheele stad om hunnentwil sparen. Maar zoo er nu van de vijftig regtvaardigen , vijf ontbraken; zoudt gij de stad dan vernielen, omdat er maar vijf en veertig- zijn? ging Abraham voort. Ik zal ze niet vernielen, indien ik er vijf en veertig vind, hervatte de Heer. Abraham nam wederom het woord en sprak : indien er nu veertig gevonden worden, wat zult Gij dan doen? God zeide : ik zal ze om die veertig sparen, � Heer, hernam Abraham andermaal , neem het mij niet kwalijk af, dat ik U nog eene vraag doe. Mogelijk zullen er dertig gevonden worden. Hij antwoordde : Ik zal Sodoma niet verdelgen , indien ik er dertig vind. Terwijl ik heb begonnen, hervatte Abraham , durf ik mijnen Heer nog eens vragen : maar zoo er nu twintig gevonden werden ? God zeide : Ik zal ze om die twintig niet verderven. Ik bid U, hernam Abraham, belg U niet, o Heer, indien ik er noor een woord bijvoeae : zoo Gij er slechts tien moget aantreffen! Ik zal hen, sprak Hij, om den wil van die tien, niet verderven. Dit gezegd hebbende, ging de Heer henen, en Abraham keerde naar zijne woning weder. Middelerwijl kwamen de twee Engelen (in de gedaante van mentclien) te Sodoma tegen den avond aan. Loth zat juist onder de poorten der stad, om, naar het voorbeeld van Abraham, op de vreemdelingen te letten, en die in zijn huis te leiden. Toen hij.de vreemdelingen zag, stond hij op, liep hen te gemoet, boog zich diep en zeide : ik bid u, mijne heeren, komt toch, en neemt uw verblijf in het huis van uwen dienaar; wascht nu uwe voeten, en morgen zult gij uwen weg vervorderen. Zij zeiden : wij doen dit niet, maar zullen dezen nacht onder de openo lucht doorbrengen. Doch hij bad hen zoo dringend, dat zij eindelijk zijn verzoek in- willigden. Als zij in huis waren, stelde hij hun eenen maal- tijd voor; doch toen zij bereid waren om slapen " te gaan , kwam al het volk van de stad, jong en oud, het huis om- ringen, en riepen tot Loth : waar zijn die mannen, die bij u vernachten ? doe hen buiten komen, opdat wij ze naar onzen wil behandelen. Loth kwam dan buiten, en de deur achter zich toesluitende, zeide hij : lieve broeders, bedrijft toch geene boosheid. Maar zij antwoordden : maak u weg, gij zijt hier als vreemdeling gekomen, en wilt gij hier meester zijn? Wij zullen met u nog erger handelen dan met hen. Doch alzoo zij groot geweld deden, en nu bijna de deur op den vloer zouden geloopen hebben, staken de Engelen de hand uit, en na Loth binnen getrokken te hebben, sloten zij

		»»



		36 Geschiedenis

		anderen niet ontkomet. Loth antwoordde : terwijl uw dienaar bij u gunst gevonden heeft, mag ik mijne behoudenis op het gebergte niet zoeken; ik vrees. dat de straf mij overvallen zal (mits hij oud was, scheen hem de lijd daartoe Ie kort.) Hierbij is liet stadje Segor, daar zal ik wel�gt even veilig zijn. De Engel zeide tot hem : zie, ik sta uw verzoek hier ook in toe, dat ik het stadje, waarvan gij spreekt, niet zal verdelgen. Spoed u daarnaar toe, waut ik zal niets beginnen, voor dat gij daar zijt. De zon ging op, als hij te Segor kwam, en God deed nu van den hemel over Sudoma, Gomorra en andere steden, eeuen regen van solfer en\' vuur afstroomen , en vernielde die steden met den geheelen omtrek, met al de inwoners, en al de kruiden en planten der aarde. � Loth\'s huisvrouw zag, tegen het gebod van God achterom, en werd in eene zoutzuil veranderd. Zij zag om, uit tiieuwsgierig- lieid, of uit schrik door al het geschreeuw en gehuil der menschen. Dit beeld is daar blijven staan tot na den tijd van Christus toe. Zie Jozef de Antiq. lib. 2. cup. 12. Abraham, vroeg opgestaan, ging naar de plaats, waar hij te voren met den Heer gesproken had. Hij sloeg de oogen naar Sodoina, Gomorra en het omliggende land , en zag niets meer dan den rook en de vonken der in vlammen opgaande stad. Doch God de steden van dat land vernielende, was echter Abraham gedachtig, en bevrijdde Lotb, om zijnent- wil, van die verwoesting. Maar Loth, die vreesde binnen Segor te blijven, omdat hij daar niet genoeg in veiligheid meende te zijn, vertrok van duar met zijne twee dochters naar het gebergte, en woonde met haar in eene spelonk. BEMERKING. De inwoners van Sodoina en van de na- burige staden waren tot die gruwelijke zonden van oukuisch- heid gekomen door andere zonden, die onder de menschen, zeer geineen zijn. Zij waren vol hoogmoed en ijdelheid. Zij beminden de gulzigheid; zij leefden in overdaad en ledigheid. Zij gaven geene aalmoezen. Doch in dit alles nam Loth geen deel. Zij bedreven eindelijk deze schelmstukken zouder wroe- ging van geweten , en waren gekomen tot eene volkomene versteendheid des harten, die de afgrond van alle kwaad is. God straft hunne zonden met vuur en zwavel. Door het vuurtoonde hij, boe groot de onkuische brand der Sodomieten was, en door den zwavel, hoedanig de stank dier zouden was. Deze ellendelingen zijn in hunnen ondergang een levendig afbeeldsel van de hel, daar de brand eeuwig duren zal. O ! hoe durft de zondaar God nog vergrammen! Augustinus zegt, Serm. 362., dat hij de verhardheid van den zondaar niet kan begrijpen, wanneer hij gedreigd wordt met den brand der bel. Men venvacht dit, en men drijft den spot met die be-



		van het Oude Testament. 87 dreigingen, even gelijk de vrienden van Loth met hem lach- ten, als hij hun het gevaar voorhield, waarin zij zich be- vonden. De schrik en de vrees van Loth moet ons doen beven. Doch hoe zal het met zoo vele Christenen gaan , die zelfs op de bedreigingen en op het woord van den Zaligmaker geen acht geven? want Christus zegt, dat het met die van Sodoma, in den dag des oordeels, verdragelijker zal gaan, dan met dezulken, welke zijn heilig Woord zullen gehoord en verzuimd hebben.... Och, ot alle onkuischaards dikwijls en levendig deze gruwelijke geschiedenis overwogen, welk een toom zoude dit zijn om hunne ongeregelde neigingen te wederhouden! De heilige Geest heeft die doen beschrijven, omdat zij een schrikkelijk voorbeeld, tot het einde der we- reld toe, voor alle rnensehen zoude zijn. XV. HOOFDDEEL. Abimelech doet Sara opligten , en wordt daarover van God gestraft. Gen. 20. � Het jaar 2107. Ditzelfde jaar verliet Abraham het dal van Mambr� , en ging eenigeu tijd te Gerara wonen. Toen hij daar kwam, zeide hij, dat Sara zijne zuster was. Abimelech, koning van Gerara, deed haar tot zich brengen. Maar God verscheen des nachts in eeuen droom aan Abimelech, en zeide : zie, gij zult den dood sterven om de vrouw, die gij Abraham hebt ontnomen, want zij is eene\'gehuwde vrouw. Doch Abimelech, die haar nos; niet had aangeraakt, zeide tot God : Heer ! zult gij dan ook onwetende en onschuldige men«chen met den dood straffen? Heeft hij mij zelf niet gezegd, dat zij zijne zuster is? en zij, dat hij haar broeder is? Mijn hart is dan opregt geweest, en mijne handen zijn in deze daad onbevlekt gebleven. {Abimelech wilde geen over spel bedrijven,maar meende met haar een huwelijk aan te gaan.) G od gaf hem tot antwoord: ik weet, dat gij het hebt gedaan met een opregt gemoed, en daarom heb ik u wederhouden van tegen mij te zondigen, en niet toegelaten, dat gij haar zoudt aanraken. Geef derhalve de vrouw aan haren man weder; want bij is een Profeet, en zal voor u bidden, opdat gij moogt leven. Maar indien gij ze niet wedergeeft, zoo weet, dat gij, en al wat u aangaat, zekerlijk den dood zultsterven. Abimelech ontwaakte, stond op, terwijl het nog duister was, riep al zijne dienaars, en verhaalde hun al wat hem was overkomen; deze werden daardoor zeer bevreesd. Hij deed ook Abraham roepen, en zeide tot hem : hoe hebt gy toch met ons gehandeld? wat hebben wij tegen u misdaan, dat gij over mij en over mrjn rijk deze groote zonden hebt willen trekken? Hij zeide verder: wat heeft u toch bewogen, om zulks te doen? Abraham



		38 Geschiedenis

		antwoordde : ik dacht bij mij zelven : mogelijk is de vreeze Gods in deze plaats niet, en zij zullen mij, om den wil mijner vrouwe, dooden. Overigens, zij is ook waarlijk mijne zuster (1), mijns vaders dochter, alhoewel niet mijner moe- ders dochter, en ik heb ze gehuwd. Maar nadat God mij uit mijns vaders huis heeft doen vertrekken, heb ik haar gezegd: gij zult mij dienst doen, zoo gij in alle plaatsen, waar wij zullen komen, zegt, dat ik uw broeder ben. Abimelech deed dan schapen, ossen en dienstknechten komen, en gaf die aan Abraham. Hij gaf hem Sara, zijne huisvrouw we- der, en zeide : zie mijn land ligt voor u open, woon waar het u belieft. En tot Sara zeide hij ; ik heb uwen broeder duizend zilverlingen tot een hoofddeksel gegeven, om uw aangezigt te bedekken. Abraham bad voor Abimelech , en. God deed de rampen ophouden, waarmede hij Abimelech en zijn huisgezin had beginnen te slaan. BEMEKKING. Abimelech gaf aan Sara te kennen, dat hetgeen daar voorgevallen was, haar moest leeren, haren staat niette verzwijgen, om niet meer zich zelve, noch an- deren in gevaar te stellen van -tegen God te zondigen. Zie eens, hoe grooten haat God tegen de zonde van ovcr- spel heeft, zegt de heilige Ambrosius : en hoe hij dengenen dreigt te straffen, die deze zoo schroomelijke zoude tegen de trouw vau het huwelijk durven bedrijven. Doch bijaldien God die eertijds zoo strafte, hoe veel zwaarder zal hij die in de nieuwe wet tuchtigen, alwaar het huwelijk tot de waardigheid van een Sakrament verheven is? XVI. HOOFDDEEL. De geboorte van Izaak. Isma�l wordt met zijne moeder Agar uit het huis gejaagd. Gen. 21. � Het jaar 2108. God bezocht dan eindelijk Sara volgens zijne belofte, en zij baarde eenen Zoon. Abraham noemde hem Izaak, en hij besneed hem als hij acht dagen oud was. Abraham was als- dan 100 jaren oud. Sara zeide : God heeft mij doen lagchen , en allen, die het zullen hooren, zullen lagchen, en blijde zijn met mij. Dit heeft betrekking op den naam van Izaak, die lach beteekent, omdat Sara gelagchen had, wanneer de Heer haar eenen zoon beloofde. Zij zeide verder : wie zoude ooit geloofd hebben, dat men aan Abraham zoude zeggen, dat Sara eenen zoon zoog, dien zij hem in zijnen ouderdom gebaard had ? Het kind groeide gunstig op , werd 1} Sara was de zuster, dat is de nicht van Abraham, kleindochter van Thara, Abraham\'s vader, en dochter van eenen zijner broeders. Haar de grootmoeder van Sara was de moeder van Abraham niet.



		40 GescJdedenis offer, op eenen dev bergen, dien ik u zal aanwijzen. Abra- ham wetende, dat hij dezen zoon slechts van God ontvan- gen had, aarzelde niet, hem denzelven weder te geven. Hij hield voor vast, door het geloof, dat door Izaiik zijn ge- slacht, gelijk de sterren des hemels, zoude vermenigvuldigd worden . alhoewel hij deze belofte niet overeen kon brengen met dit tegenwoordige hevel van God. Abraham stond dan vroeg �p, zadelde zijn ezel, nam twee zijner kncc\'iten, en Izaak zijnen zoon, met zich, en ging alzoo naar de plaats die hem God had aangewezen. Op den derden dag, toen hij zijne oogen opsloeg, zag hij de plaats van verre (1). Hij zeide tot zijne knechten : blijft gij hier met den ezel, ik en het kind zullen derwaarts gaan, en na onze aanbidding ge- daan te hebben, zullen wij tot u wederkeeren. Abraham nam het hout des brandoffers, legde het op Izaaks schouders, en hij droe;.: zelf het vuur en hat zwaard. Terwijl zij beiden aldus voortgingen , zeide Izaak tot Abraham : lieve vader! deze antwoordde : wat wilt gij , mijn kind ? ik zie hier , zeide Izaiik, wel vuur en hout; maar waar is het slagtoffer? God zal er wel in voorzien, mijn kind. antwoordde Abra- ham. Zij vervorderden vervolgens hunnen weg, en kwamen eindelijk ter plaatse, die God hem aangewezen had. Abra- ham rigtte aldaar eenen altaar op, en na het hout over het- zelve gelegd te hebben, bond hij zijnen zoon handen en voeten, en legde hem op het altaar boven op het hout. Daarna strekte hij zijne hand uit, en greep het offermes aan, om zijnen zoon te slagteti. Doch nu zond God, door Abraham\'s trouw en door de gehoorzaamheid des kinds bewogen, eenen Engel, die tot hem riep: Abraham! Abraham! Hij ant- woordde : wat belieft u ? Dan zeide de Engel tot hem : steek uwe hand over het kind niet verder uit, en wacht u van het leed te doen; want nu heb ik bevonden , dat gij God vreest, dewijl gij uwen eenigen zoon om hem niet gespaard hebt. Dat is, dit bleek nu door eene uitwendige ondervinding, al- hoeicel alles volkomen van ie voren aan God bekend was. Abraham zijne oogen verbaasd opslaande, zag achter zich eenen ram, die met zijne hoornen in eenen braambosch ver- ward was; na dezen hieruit getrokken te hebben, slagtte hij hem ,� in stede van zijnen lieveling, als brandoffer voor God. De Engel des Heeren riep voor de tweede maal tot Abraham van den hemel en zeide : Ik zweer o bij mij zelven, zegt God, omdat gij dit gedaan, en om mijnentwil uwen eenigen zoon niet gespaard hebt, zal ik u bovenmate zegenen, en uw geslacht, gelijk de sterren des hemels, en het zand aan den oever der zee, vermenigvuldigen. Uw nakroost zal de 1) iVurschyn\'.iik is Bersab�e , waar Abraham woonde, wel omtrent 20 mijltn van den berg Morea, daar Izaiik moest opgeofferd worden.



		42 Gebckiedenis

		volk van het land en zeide tot Ephron : Ik zal het geid geven, hetwelk de akker waard is. Neem het toch aan, en dan zal ik Sara begraven. Ephron antwoordde : Mijn- heer, het land, hetwelk gij verzoekt, is vier honderd sik- kelen zilvers waard, maar wat kan dit maken voor ons beide? Begraaf gij vrij uwe overledene vrouw. Abraham woog daarop het geld in de tegenwoordigheid der Hete�rs, en alzoo werd de akker met de spelonk en met al het ge- boomte hetwelk er rondom stond, aan Abraham tot een vast bezit gegeven : en hij begroef vervolgeBS zijne huis- vvouw in de grot. BEMERKING. God. had zoo dikwijls beloofd, dat bij aan Abraham dat land zoude geven; doch Abraham denkt alleen om daar eene begraafplaats voor hem en zijne kinderen te beko- meu. De gedurige beschouwing van den htinel deed hem het geheele aardrijk, alwaar hij als een vreemdeling leefde, gering aanzien en verachten. Hoewel verdien! hij de getuigenis, die de H. Pftulus van hem geeft, namelijk dat hij het land van Cbanaiin aanzag als een t.iet, of dat het hem diende als een spiegel, om daarin een ander onzigtbaar land te beschouwen, te weten den hemel, waar hij van toen afin den geest woonde! Hij konde met den Apostel zeggen, dat hij alles, wat in de wereld was, aanzag, alsnietswaardig, als iets verachtelijks. Aan al wie naar den hemel tracht, is de wereld een ballingschap , een tranendal en eene plaats van zuchten en boetvaardigheid. XIX. HOOFDDEEL. Abraham zendt Eliezer, naar Mesopotami�, om daar eene echtgenoote voor Izaiik te zoeken. Gen. 24. � Het jaar 2148. Nadat Abraham nu zeer bejaard was geworden, zeide hij tot den oppertoeziener van zijn huis : Beloof mij met eed, dat gij voor mijnen zoon geene huisvrouw zult nemen uit de dochters der Chanane�rs, bij welke ik woou, maar dat gij naar mijn land en naar mijn maagschap zult reizen , om daar eene echt- genoote voor hem te nemen. Maar indieu de dochter met mij niet wil komen, zeide de knecht, moet ik dan uwen zoon naar het land leiden, dat gij verlaten hebt? Abraham antwoordde : wacht u wel van mijnen zoon ooit weder derwaarts te bren- gen. God, de Heer des hemels, die mij uitmijns vaders huis en uit mijne geboorteplaats heeft getrokken , en mij bij eede be- loofd heeft, dat hij dit land aan mijue nakomelingen zal ge- ven, zal zijnen Engel voor u uitzenden, opdat gij aldaar voor mijnen zoon eene vrouw moget nemen. Indien echter mijne vrienden het u weigeren, of zoo de vrouw u uiet wil volgen, dan zijt gij van uwen eed ontslagen. Maar zie toe,



		tan liet Oude Testament. 43

		dat gij mijnen zoon nooit derwaaris brcnget. Nadat de knecht dezen eed gedaan had , nam hij tien kamee\'len, belaadde de- zelve met velerhande kostbaarheden en trok henen. Hij kwam eindelijk in Mesopotami�, bij Nachor\'s stad (en zijns meestert maagschap). Tegen den avond , op het uur dat de vrouwen water haalden, liet hij zijne kameeler: bij eenen waterput uit- rusten , en bad in dezer voege : o Heer! God van Abraham, mijnen Meester! sta mij du toch bij, en dce mijnen gebieder Abraham deze gunst. Zie, ik sta hier bij dezen put, en de meisjes van ds stad zullen weldra water komen putten. Ver- gun, dat de dochter, aan wie ik zeggen zal : laat uwe kruik eens neder, opdat ik drinke, en die n>ij tot antwoord geeft: drink, en uwe kameelen zal ik ook te drinken geven, degene zal wezen . die gij aan uwen dienaar Iz�ak hebt beschikt, en aldus zal ik weten , dot gij mijnen meester Abraham gunst hebt bewezen. Naauwelijks had hij deze woorden bij zich zelven uitgesproken, oi\' liebekka, de dochter van Bathu�l, zoon van Nachor, Abraham\'s broeder, kwam daar aan met eene waterkruik op haren scLouder. Het was eene overschoone dochter. Zij daalde af tot de bron, vulde bare kruiken wilde terugkeeren. De knecht liep haar aanstonds te gemoet, en vroeg haar wat te drinken. Zij antwoordde: drink heer, en zette de kruik op haren arm. Terwijl hij dronk, zeide zij : ook zal ik voor uwe kameelen waterputten, en hun allen te drinken geven. Middelerwijl goot zij hare kruik spoedig uit in de drinkbakken, liep we- derom naar de bron om ie putten, en gaf aan de kameelen te drinken. Ondertusschen bezag baar Eli�zer aandachtig, zonder iets te zeggen, trachtende te bemerken, of God zijne reis tot eenen gelukkigen uitkomstgebragt had, of niet. Als de kameelen nu gedronken hadden , ontpakte hij voor haar gou- den oorringen en twee armbanden, schonk ze haar en vroeg: wiens dochter zijt gij ? Zeg mij toch ook, ol er in uws va- ders huis wel plaats voor ons is om te herbergen ? Zij gaf tot antwoord: Ik ben de dochter van Bathu�l, de zoon van Nachor. Stroo en hooi is er bij ons in meuigte, en ruime plaats om te vernachten. Zij liep vervolgens naar hare moeder, en verhaalde haar wat er gebeurd was. Zij had eenen broeder, met name Laban, die, wanneer hij al die juweeleu zag, naar Eli�zer liep, welke nog bij de bron met de kameelen stond, en hem dus begroette : kom binnen, gezegende des Heeren, wat blijft gij buiten staan? Ik heb mijn huis voor u, en de plaats voor de kameelen bereid gemaakt. Hij deed hem dan binnen komen, en hielp de kameelen ontladen; en na hun voeder gegeven te hebben, bragt bij water voor Eli�zer, om zijne voeten, als ook die van de mannen, die bij hem waren, te wasseben. Daarna stelde hij hun spijs voor. Maar



		-)4 Geschiedenis

		Eli�zer zeide : ik zal hier niet eten, voor dat ik eerst mijn verzoek voorgedragen heb. La ban zeide : spreek op. Ik ben, yeide hij, de knecht van Abraham ; God heeft mijnen mees- tor mild gezegend. Hij heeft mij bij eed doen beloven, dat ik geene huisvrouw voor zijnen zoon zoude nemen uit «te dochters van Chanaan , maar voor hem cene gaan op- zoeken in zijn geslacht, en ik ben om die redenen in uw land gekomen. Hij verhaalde ook hetgeen hem geschied was bij de bron ; hoe hij God had gebeden , om een teeken, waar- uit hij zoude kennen, wie Izaiik\'s vrouw moest wezen, en dat hij dit teeken in Eebekka volbragt zag. Verder zeide hij: wilt gij nu mijnen meester de genade bewijzen, van mij uwe dochter- Rebekka voor zijnen zoon Izailk mede te geven, zoo zeg het mij, zoo niet. zeg het mij dan ook, opdat ik verder reize. Laban en Bathu�l zeiden : het is Gods werk, wij kunnen zijn behagen niet tegenspreken : zie, Re- bekka is daar, neem haar en trek er mede henen, en dat zij volgens het woord des Heeren de huisvrouw zij van den zoon uws meesters. Eli�zer dit hoorendc, viel plat ter aarde, en dankte den Keer. Voorts gaf hij aan Rebekka goud, zilverwerk en kieederen, en aan hare broeders en moeder vele prachtige geschenken; en zij zetteden zich vervolgens aan tafel. Toen nu de knecht heen wilde, om spoedig bij Abraham te zijn, vroegen Rebekka\'s moeder en broeders om deze nog tien dagen bij zich te honden. Maar de knecht zeide : houdt mij niet langer op, dewijl God mij eene gelukkige uitkomst heeft gegeven, en laat mij toch henen gaan naar mijnen meester. Zy zeiden: laat ons haar zelve roepen en haren wil vragen. Zij riepen dan Rebekka en vroegen haar: wilt gij met dien man wel henen- trekken ? zij antwoordde: vol- gaarne. Zij lieten haar dus gaan en wenschtcn haar allen zegen. Nadat zij dan met hare dienstmaagden de kameelen had beklommen, volgde ook Eli�zer, die zich spoedde om wederom bij zijnen meester te zijn. Als zij omtrent Bersab�e naderden, kwam Izailk, uitgegaan bij het vallen van den avond , om iu het veld eene wandeling te doen , en zijne oogen op- slaande , zag hij van verre de kameelen aankomen. Rebekka zag ook opwaarts, en bemerkte Izaiik. En van den kameel afstijgende, vroeg zij aan den knecht : wie is degene, die ons langs het veld te gemoet komt? De knecht zeide : het is mijn heer. Zij nam dan haastig haren sluijer om zich te dekken, uit schaamte en ontzag voor haak, en de knecht verhaalde aan Izaiik alles, wat hij verrigt had. Izaiik bragt vervolgens Rebekka in de tent van haren vader, en huwde haar weldra. Ook beminde hij haar zoo zeer, dat hierdoor de droefheid verzacht werd, die hij over den dood zjjner moeder gevoelde.



		van het Oude Teslaruetd. 45 BEMERKING. Abraham geeft uier een voorbeeld aan de ouders, hoe zij hunne kinderen moeten uithuwelijken. Zij moeten niet zien naar rang of fortuin, niet naar dj ligcha- m"lijke schoonheid, enz. maar veelmeer uanr een opregt chris- telijk leven. Zij moeten d:t zoeken door gebeden en aalmoe- zen, gelijk Eli�zer, die God vurig bad, om te weten, wie hij voor Isaiik had bestemd. Zoohaast Rebekka Isaak ont- dekte, omhulde zij zich, uit eerbiedigheid en eerbare schaam- te, met naren sluijer. De H. Ambrosius wil, dat jonge doch- ters hieruit leereu, hoe zij de eerbaarheid moeten bewaren, zelfs ten opzigte van dengenen, dien God haar tot bruide- gom heeft gegeven. Zij moeten niet bezorgd zijn om hem te verlokken door schoonheid of uitwendige sieraden, gelijk Rebekka had kunnen doen;maar door zedigheid, beleefdheid en heiligheid van zeden. XX. HOOFDDEEL. Abraham huwt met Cethura. Zijn dood ia het jaar 21S3. Geboorte vaa Esau en Jacob. Gen. 25 en 26. Abraham nam ook eena andere vrouw ten huwelijk, ge- n�amd Cethura, bij wie hij nog vele kinderen won, en leef- de nog \'�\'S jaren in den echt. Hij maakte Isaiik erfgenaam van alles, wat hij bezat, en aan de andere kinderen gaf inj giften, eu zond die naar het Oosten om hen van Isaiik, ter- wiji hij nog leefde, af te scheiden. Abraham stierf eindelijk in den ouderdom van 175 jaren, e» werd gevoegd lij zijn volk. (1) Isaiik eu Isma�l begroeven hem bij Sara, in de spelonk van Maehpela. Isaiik bad den Heere vuriglijk voor zijne huisvrouw , die nu 20 jaren lang onvruchtbaar gebie- ven was. God verhoorde hern, zoodat Rebekka bevrucht weid van tweelingzonen. l)eze, eer zij nog geboren werden, wor- stelden in den schoot hunner moeder. Daar Rebekka laer- over verschrikt was, g�ng zij den Heer te rade, eu kreeg tot antwoord, dat van deze twee kindereu, twee volkeren zou- den voortkomen ; dat het eene van die twee volkeren het andere zoude overwinnen, en dat de oudste aan denjong- ste zoude onderworpen zijn. De eerste, dien Izaiik\'s vrouw ter wereld bragt, was ros en geheel harig van vel, en werd Esau genoemd. De tweede, die kort daarop gebaard werd, hield met de hand den hiel van zijnen broeder vast, en werd Jacob geheten. Isaiik was 60 jaren, als hem die twee kin- deren geschonken werden. Men zag weldra de verscheidenheid van hunnen aard. Als zij nu groot geworden waren, werd Esau een dapper jager, die gaarne op het veld was; doch 1) l)-t is, zijne ziel ging zich, na zijnen dood, vervoegen bij de zielen >!t-r Patriarchen, die voor hem geleefd hadden.