e�~~T T~~ 11�«------�

� ' ■*--------e�»

~~h;,i j ^.,1 j rM-nff~~

. EENER KORTE EN REGELMAATIGE

C JE- G R JL JL JF,

� Kapel'Meefler van zynDoorl: Hoogheid, den

Heere Prinfe van Orange en NaJJau,

IN "sGRAAVENHAAGE,

By Bernardus Wittelaer, Boek-

verkGoper agter de Groote Kerk.

��^.8 ^/<^�y- ^/(3ifjur_r tfaf.dd. (Ztf.dZ.

X * ». J 4 f^ ^J *

EJcacsg gs=aJB \ft*

C7--------------^--------«w w ■ H VJ

� ' i�■*�*■■

DOORLUCIITIGE H O O G HE ID

JL O IT X & JE,

ORANGE en NASSAU, enz." enz. enz.

DOORLUCHTIGE PRINSES!

XjLangemoedigd door het geluk, het
welk de konft der Muziek geniet, van
door Uwe Doorl: HooGHEiDmet
zoo veel tocgenegenheid en befcherming
vereerd te worden, neem ik de vryheid,
dit klein muzikaal theoretifch wcrk, eer-
biedigft aan uwe voeten te leggen;
en nadien Uwe Doorl: Hoog-
heid tot haar lievelings Inftrument ver-
kooren heeft het Clavier, een Inftrument
op het welke zich de Melodie en Harr

~~d^d 'nr~~ ~~^fH d~~

~~■| '"I ■ 1"MI 1 1 "^~~

i~~n m m 'i »n i~~

S% 3* 16 3 4- 5 2 3

monie ontegenfpreeklyk het duidelykfte
Jaaten verklaaren; zo vlei ikmytemeer,
dat het Uwe Doorl: Hoogheid
behaagen zal, deeze Proeve over een
deel der Muzikaale Weetenfchappen,
voornaamlyk tot het Clavier betrekking
hebbende, gunflryk op te neemen, en
aan te merken als een gering bewys my-
ner dankbaare gevoelens, met welke ik
de Voorregten en Weldaaden, die ik federt
veele Jaaren van het Hoog-Vorst-
ltk Huis van Orange heb moo-
gen genieten, vereere.

Ik ben met den diepften Eerbied,

DOORLUCHTIGE PRINSES!

UWE DOORL: HOOGHEIDS.

Onderdaanigfte en Gchoor-
zaamfle Dienaar

xjtzcorcL flroridtffi

4fibrd qe�cK�izd rnd~

- '/* ■ � ■■■ ■'&-"■

rr anneer wy de Muziek in haare eigenfchap-
pen befchouwen*, derzetver vermoogen en kragt
onderzoeken; haare gronden en iverking najpeu-
ren : zo moeten wy overtuigd warden, dat ze
metde Spraakkonft eene volmaakte overeenkomst
hebbe; en dat uit dien hoofde alio Regekn der
Redekunft ook aan de Miuiek kunnen toegeeigend
worden. Beide hebben zaaken ten voorwerpe,
die vermoogende zyn, onze zinnen in te neemen
en onze hartstochten in beweging te brengen. Het
Gehoor is beider eenigjie zin, waardoor haa-
re waarheid ofonwaarheid moet be'dordeeld war-
den. By de Spraakkonft liggen letters, fyla-
ben, woorden enz. ten gronde; en in plaats

iibrd Mfexzrui *ru�

------ -',.- - - .-

_ _ _ _ _ _ -l i- ^ ia ~

� -- � � � � �.��

van deeze hebben wy, by de Muziek, nooten,
klanken, toonen enz. En gelyk eene Rede eens
aaneenfchakeling van woorden is, zo is een Mu-
ziek-ftuk eene aaneenfchakeling van Maatkian*
ken, die opzichtelyk tejamen geketend zyn, om
onze gedachten aan anderen te kennen te gee'
ven. Ik zal my hier niet verdcr uitlaaten
op het onderzoek der gelykheid of ongefykheid dee-
zer twee konften; het zoude my verder leiden
dan myn beftek toelaat, vermids ik hier geen
nverk over de Compofitie, waarby meer gely-
kenisfen zouden kunnen vereifcht worden, den Mu-
ziek-Minnaaren voor oogen legge. Deeze myne
Proeve heeft alleen betrekking op de Etymolo-
gie der Toonkunde, op de kennisfe van de ei-
genfchappen van derzelver woorden. En wien
is '* onbekend, dat 'er in de Spraakkonft woor-
den zyn die eenvoudig ofuit twee of meer woor-
den

~~p\n\^H U\~~ S*i iAHHj'l

~~'. l''l,i~~i~~_li^t!^l~~'~~»*1~~l~~|''»i'^liWH^:^~~

den tot een zyn te famengefteld? Een menigte
van voorbeelden kunnen ons daarvan overtui'
gen; als: Voor-bericht, on-weder-fpreeklyk,
Cymbaal-klanken, Choor-Triumph-Gezangen
enz. Even zo hebben ivy in de Melodie eenvou-
dige, en uit de drie Toongeflachten tefamenge-
fielde gezangen en, door deeze, in de Harmonie
eenvoudige en famengezette Accoorden. Ik
geloof niet, dat deeze gedachte iemand vreemd
zal voorkoomen; want wat is de zogenaamde
groote Septime i. 2. 4. 5. 7. c. d. f. g. 6?
If 't niet het accoord des dominants met den
Hoofdtoon ? en gevolgiyk een famen gefleld ac-
coord. Word nu dit hier voor ivaar aangeno-
mcn, waarom zoude het in andere Joortgelyke
gtvallen niet 00k plaats kunnen hebben'? Ik zoe-
ke de gronden van myn Syfthema in de accoor-
den die uit de natuurlyke Tooniadder oorfprong'

< '■/■ ■ ' .

� % ~~M~S-rl-W4~~

~~B.tttfUQM'lfig~~pfPT

rp�~~rgnrxi �~~-~~� i » �~~ � � 11 j j * »~»~v-^T"E

lyk zyn. En wetkelaatenzich daar uit niet aflei-
denl De Toonladder, welker eene helft met de
andere in baare Intervallen volkomen overeen-
komjlig is, is bet, naar welke Melodie en Har-
monie gevormd warden. Dank zy den kundi-
gen Rameau, dat by ons den weg tot de kennis
van derzelver Natuur, zo duidelyk, hieft aan-
getoondl Hier op is reeds veel geflreeden over
de vraag of de Melodic uit de Harmonie dan
ofdeeze uit geene gebooren worde : Eene vraag,
die, boe zeer zicb veelen om derzelver oplosftng
bet boofd bebben gebrooken, tog in der daad on-
nut bevonden word; nadien Harmonie en Melo-
die met elkanderen zo onaffcheidelyk vercenigd
zyn, dat de eene zonder de andere niet beftaan
kan: Beide zyn ze te gelyk tegenwoordig. Geoef-
fende Muziekkundigen zutlen deeze ftetling ook
geenzins in twyfel trekken. Voor bet overige

( 9 )
wat dit iverk betreft, zo heb ik getracht, alles
kort en beknopt voor te flellen. Dan, zo ikhier
door min daidelyk in myne verklaaring mogtege-
weeft zyn, of bier of daar itts over het hoofd
gezien hebben, of zo 'er, eindlyk, nog accoordett
zyn, van ivelken ik niets heb aangemerkt; vef-
trouw ik echter, dat alles, waar van geen ge>-
wag gemaakt is, gemaklyk en gsvocgtyk volgenr
deeze onderzoeking zat kunnen spgebelderd en ver-
klaard worden. Deeze Proeve over de Natuur
der Harmonie gaat alleen tot zo verre als de-
zelve door bet gehoor in de Generaal Bas kan
beoordeeld worden. Ik moet tevcns aanmerken,
dat ik de Accoordvn in de Toonwyze over de
groote Tens, de Mannelyke, en die over de
kleine Terts, de Vrouwelyke noeme; En dit
is niet oneigenlyk, gemerkt alle Accoord-geflach-
ten in dezelven opgejlooten zyn, waaruit alle

iVcrcl gefeeKeiza met

tenvoudige en famen geftelde Accoorden gebooren
tvorden. De gebruikfyke konjlwoorden als Me-
lodic, Harmonie, Accoord, Interval em. beb
ik onveranderd gelaaten; oordeelende dat ze op
deeze wyze den Lezer duidelyker en verftaan-
baarer zullen zyn dan ivanneer ik ze vertaald
en omfchreeven had. Belangende myn Plan ee-
ner kerte en regelmaatige Becyffering voor den
Accompagneerder, gedeffenden zo ivel als begin-
nenden tnoogen bet naar bun goeddunken beoor-
deelen; ik, voor my, zal bet zo lang ter myner
eigen voorfchrift gebruiken, tot dat een ervaa-
ren en kundig Man ons eenen duidelykeren, kor~
teren en aanneemlykeren weg zal hebben aange~
weezen.

NATUUR der HARMONIE

ONDERRICHT EENER KORTE EN REGELMAATIGE

Van eenvoudige en famengeftelde Accoorden₉

die in de Mannelyke Toonwyze {over de

groote Terts, (*) voorkoomen.

JLk ftelle, als eene bekende zaak, vooraf *,
datmen weete, welkede ihtervallen zyn tu:s-

(*) Modus major, Mode majeur.

fchen i. en 9. als Prime (1.) Seconde (2.)
Tens (3.) Quart (4.) Quint (5.) Sext (6\)
Septime (7.) Oftaaf (8,) en Noon (9.) of ze
groot of klein, grootft of kleinft zyn. De in-
tervallen boven de 9. te noemen, acht ik on-
noodig, om dat wy maar zeven Muzikaale let-
ters hebben, en dus van de 8. gelyk met de
Prime weer beginnen moeten.

Dan met de Noon is 'er een uitzondering,
als hebbende met de Secunde zeer verfchil-
lende eigenfchappen, gelyk in 't- vervolg op
zyn plaats aangetoond zal worden.

De bekende natuurlyke Toontadder van een
Oftaaf, van r. tot 8. By voorbeeld van C. tot
c, bevat in zich twee op eikander volgende
kleine Quarten, welker intervallen een vol-
komen gelykheid met eikander hebben; want
van C. tot f, zyn twee heele Toonen en een
halve, en van G. tot c, zyn desgelyks twee
heele toonen en een halve. Dus beftaat dc
klank-orde van een o�laaf uit twee gelyk-

vormige halve Toonladders (*), wier eerfte
Ruflpunt op de Quart f, en het tweede op
de laatfte Quart c. koomt. Tab: I. fig. 1.

Om nu van de Accoorden te fpreeken : Het
is bekend, dat het eerfte Accoord beftaat uit
3. 5. en 8. Deeze vind ik in de Toonladder
eerftlyk op den Hoofdtoon; ten tweede op
deszelfs Quart als het eerfte Ruftpunt; en ten
derden, op den eerjlen Toon der tweede hal-
ve Toonladder, die de Qjiint van den Hoofd-
toon is. Tab: I. fig. 2. Dit word het natuur-
lyk of volmaakt Accoord genaamd, om dat
het zynen grond in de Natuur heeft. En dit
is het eenvoudig Accoord, welks intervallen in
het accompagnemcnt, na haare omkeering op
driee'rly wyze ten voorfchyn kunnen koomen.

1.) 3-5-8. e-g-c 2.) a c-f 3.) b-d-g
5-8-3. g-c-e c-f-a d-g-b

8-35. c-e-g f-a-c g-b-d

Alhoewel nu een van deeze intervallen bo-

(*) tfAlembert notes fur PE-km de Muf. de Ra~
mean Chap. 1, 6.

ven, in \ midden of onder kwam te ftaan, zo
is 't evenwel altoos eenerly Accoord.

Het gemelde etnvoudig Accoordheeft dus, ge-
lyk gezegd Is, drieerly verzettingen. Dan
door de verplaatfing van de Bas ontftaat de
verfcheidenheid der Cyfferen boven dezelve.
De Bas op den grondtoon ftaande, heeft de
eerfte plaats en de eerft genoemde Cyffers
3. 5. 8.; koomt ze opdetwecde plaats, in de
Tens, dan heeft ze de intervallen 3. 6. 8. of
wel 6. 3. 6. om de Tens van den grond-
toon niet te verdubbelen. Dog dit tot de Re-
gelen der Compofitie behoorende, zullen wy
'er verder niet van fpreeken, en alleen by 3^
6. 8. blyven. In dit Accoord toont de 6. den
grondtoon aan Tab. I. fig. 4.

Als de Bas op derde plaats, de quint van
den Hoofdtoon, valt, dan ontftaan de. inter-
vallen 4. 6. 8. en de 4. wyft ons den grond-
toon aan. Gelyk (volgens §. 4.) de interval-
len der bovenftemmen» tot den grondtoon,

op drieeerlei wyzen kuoneji verzet worden,

zo lean hct ook gefchieden by de tweede en
derde verplaatfing van de Bas.

Als nu het geireld Accoord op \ eerfte Ruft*
punt der Toonladder , dat is op de Quart des
Hoofdtoons ligt, en de Harmonie moduleert
onmiddelyk van dezelve terug in den Hoofd-
toon, dan blyft het Accoord eenvoudig. Tab.
I. fig. b. a.

Dan, als ik met het Accoord des eerften
Toons der tweede halve Toonladder, naam-
lyk van de Quint naar den Hoofdtoon mo-
duleere, en tot dit eenvoudig Accoord, den
laatften Toon der eerfte halve Toonladder (de
4.) neerae, dan ontftaat daaruit het Accoord
van de kleine Septime, met de intervallen 3.
5. 7. Tab: I. fig. 6. b. Dus is dit reeds een
famengefteld Accoord. Koomt nu tot dit Ac-
coord nog de 3. van het genoemde eerfte Ruft-
punt, dan hebben wy het Accoord der Noo-
ne fig. 6". c. Van famengeftelde Accoorden
fpreekende, moet men niet denken, dat twee
of meer heele Accoorden tot een, maar dat

een of meer intervallen uit dezelven te faa-
men gevoegd en tot een Accoord gemaakt zyn.

Terwyl dit Accoord op de Quint valt, die
de dominante word genaamd, zo noemt men
'took het Dominant-Accoord, 't welk altoos ,
om dat het in den Eindtoon moduleert, de
groote Terts moet hebben ; wantwilmeninhet
tweede Ruftpunt der Toonladder (in den Hoofd-
toon) koomen, zo moet 'er een halve Toon
voor afgaan, en deeze is de groote Terts van
de Dominante. Ditte faamen gefteld Accoord,
een interval meer hebbende dan het eenvou-
dige, zo kan het vier maalen verzet worden;
waarvan de eerfle plaats, alszyndede grond-
toon, 3. 5. 7. 8. boven zich heeft Tab. I.
%�� 7-

In de tweede verplaatfing koomt de Bas op
de Terts des grondtoons en veroorzaakt daar
door de intervallen 3. 5. 6. 8. De 6. is hier
de grondtoon en de kleine 5. de Septime Tab:
I. fig: 8.

Op de derde plaats heeft de Bas de inter-
vallen 3. 4. 6. 8, waar van de Quart de grcnd-
toon en de kleine Terts de Septime is. Tab:
I. fig: 9. Tertsen zyn confonantenj maar
hoe dan, wanneer ze gclyk hier, Scptimen
zyn, en gevolglyk eene oplosfing vereifchen?

De Bas de vierde plaats inneemende, heeft
den hoogften Toon, de Septime zeive, ek
dus de intervaliea 2-4-6-?), waar van de 2.
de Grondtoon is. Tab. i. fig: 10. Aile de ia-
tervailen in 't Accoord dcr Septime voorkoo-
mende lyden in derzelver legging dc-ZQiide
verandering als die in het eenvoudg Accoord
(§. 4.) en wel op vier onderfcheiden wyzen.

Ik wilde wel aanraaden, alle laamen gefte}-"-
de Accoorden met vier intervallen te accom-
pagneeren. Dan die in dit ftuk te fchroom-
achtig mogte zyn, heeft het interval, dat de
Bas heeft maar weg te laaten.

'Er is nog een Accoord eener Septime, die

met de kleine Verts geaccompagneert word >
bevattende alleen de natuurlyke intervallen
der Toonladder, waar van de Terts klein is.
B. V. in Cd-e-f-g-a-b. hebben wy de Septi-
me D-f-a-c. en hier is de Terts klein. Een
bekwaam Componift kan echter ook eene ver-
andering hier in maaken, en in plaats der klei-
ne, de groote Terts zetten Tab: I. fig: 12.
Nadien dit Accoord niet in den Eindtoonmo-
duleert, kan 't geen Dominant genaamd wor-
den; gevoeglyker kan het een voorbereidende
Dominant heeten, om dat het aityd in het
rechte Dominant-accoord moduleert.

Rameau noemt dit Accoord: Simple Domi-
nante en de tweede plaats, als'de Bas op de
Terts van deszelfs Grondtoon verzet word.
(zie Tab: II. fig: 1.) noemt fry Onder-djtni-
nante. Dan waarom tot eenerlci Accoord
twefee'rlei benaaming? Wanneer ik den Gfond-
toon van een Accoord vinden wil, moet ik
in zyne intervallen van Terts tot Terts terug
zoeken, tot dat ik 'er geen meer vinde; en
ie Toon die gfc'fen Terts meer onder zich heeft,

is de Grondtoon. In Ratneau's Onder-domi-
nant is dus geen andere Grondtoon dan die
van zyn zogenaamde Simple-Dominante, ge-
volglyk eenerlei Accoord. Tab: II. fig: 2. 3.
Ik zal derhalve alleen by de benaaming van
Onder-dominant blyven;

'Er kunnen verfcheiden Onder dominanten,
als voorbercidende, op elkander volgen, tot
dat ze zich eindelyk in den waaren oplosfen,
door weike modulatie 'er fomtyds Septimen-
Accoorden onderfluipen, waar van de groote
Terts boven is, dus de groote Septime maakt,
Dewyl ze nu in dit geval de plaats van een
Onder dominant inneemt, zo word ze 00k
�als die met 3-5-7. geaccompagneerd. Tab; II.

Als de Bas op den Hoofdtoon ftaat, en het
Accoord van zyn Dominant word daar toe
genoomen, dan ontftaat het Accoord der zo
genaamde groote Septime, 2-^-sAj. Dus is
dit een famen gefteld Accoord uit den Do-
minant met den Hoofdtoon. B. V. C. is de

Hoofdtoon en G. de Dominant, gevolglyk
koomen hier de Toonen C-d-f g-b. in de Har-
monie; blyvende de Hoofdtoon liggen, tot
dat zich de Dominant in denzelven oploft.
Tab: II. fig: 5. De Bas heeft 00k in dit Ac-
coord zyne verplaariingen. De Componiflzet
ze in de Hartnonie; edoch men heeft in
foortgelyke gevallen niet noodig gevonden,
den Hoofdtoon met cyffers aan te teekencn
dewyl de Harmonie daar niets by verlieft, dus
is deszelfs Becyffering eenerlei, met die der
Dominanten. (§. 10. 11. 12.) Tab: II. fig: 6.

HET TWEEDE HOOFDSTUK.

Van eenvouriige en te faamen geflelde Accoor-

den in de Vrouwelyke Toonwyze, (over

de kleine Tens *,*) ontjiaande.

e tot hier toe verklaarde Accoorden zyn

alleen eigen aan de Manneiyke Toonwyze
waar van de Disfonanten, by verwisfeling,
groot of klein ?yn. In de Vromx/elyke Toon-
wyz? ontdekken zich Disfonanten, die grootfl:
of kieinft zyn. Het eenvoudig Accocrd in
de Vrouwelyke Toonwyze, 3-5-8. heeft in
zyne behandeilng dezelfde gefteldheid, als dat
in de Manneiyke. {§. 4. 5. 6.) Dus vind ik
het onnoodig 'er breedvoeriger van te fpree-
ken.

In deeze Toonwyze vinden wy we&r een
Hoofd-Accoord, Onder-Dominant en Domi-
nant, op dezelfde Toontrappen gelyk in de

(*) Modus minor, mode mineur.

Mannelyke. Tab: II. fig: 7. Ook hier kan de
Onderdominant fomwylen de groote Terts
hebben, die ons weeY andere iamengeftelde
Accoorden aanwyft. Tab: II. fig: 8.

Eerft zullen wy de verminderde of kleinfte
Septime onderzoeken: Die is een Accoord te
famen gefteld uit bet eenvoudig Vrouwelyk
Accoord des eerften Ruftpunts B. V. van C.
naarnelyk f, en den Dominant g. Van den
Dominant g. heeft men de groote Terts %.
en de Qjiint d, en van bet Rujlpunt den

Grondtoon f. met de kleine Terts ^ba-------

dus Hb-d-f-^ba. i-₃-^b5 en ^bj. Tab: II. fig: 9.

Dan wat is nu de grondtoon deezes Ac-
coords ? Antwoord: Nadien de Bas de Terts
des Grondtoons heeft zo moet volgen , dat
men om den Grondtoon te weeten, een Terts
terug moet wyken , en dan vindt men G. Nu
maakt G. en ^ba eene kleine Noon, en de in-
tervallen 3-5-7-9. Gevolglyk is het Accoord
der kleinfle Septime een in de Noon liggend

Accoord, dat te famen- gefleld is uit den Do-
minant en net Accoord des eerften Ruftpunts.
Tab: II. fig: 10. ^Men zoude hier ook kun-
nen zeggen, te faamen gefteld uit den Onder-
dominant en den Dominant.) En beide te
faamen veretuigd moduleeren in den Hoofd-
toon.

By de omkeering des Accoords der Noone,
word in de aanteekening der intervallen de
Grondtoon weg gelaaten, alhoewel hem de
Componift mede in de Harmonie brengt, zo
wel als by de groote Septime (Hoofdft: I. $.
15.) De groote Tens word hier als \ ware
ten grond gelegd en voor de Prime genomen,
en dan heeft de Bas op de eerfte plaats S'5~^b7t
op de tweede 3^b5-^6, by de derde ^b3-i4-6",
en by de vierde 72-4- 6. Tab: III. fig: 1.

Nu koomen wy aan de zogenaamde ver-
groote of grootfte Sext: 3-^b5-*6. Dit Ac-
coord is uit drie onderfcheiden Accoorden te
famen gefteld, Tab: III. fig: 2. te weeten uit
het Vrouwelyk Accoord des eerjlen Rujl*

punts is genomen de 3, ^ba; uit het Hoofd*-
Accoord tie 3 en ^b5 c-^be, en uit het Onder-
dominant Accoord de grote Terts *f, die de
hoogfte Toon is, en in het Dominant-Accoord
leidt. Tab: 111. fig: 3.

Om dat de prootfle Sext, als ze word om*
gekeerd eene kkinjie Terts maakt, die in de
Harmonie het gehoor te flerk zoude beleedi-
gen, zo lydt dit Accoord in de Bas niet wel
een omkeering en dus moet de grootfte Sext
akoos in de boven-ftemmen blyven.

, Uit dit laatfte Accoord kan nog een ander
gevormd worden, naamelyk als de Basnevens
dit geheel Accoord nog den grondtoon des
Dominants inneemt, onflaande daaruit de Har-
monie van i^b2~4-6-^7. B. V. G-^ba-c-^be-*f.
Tab: III. fg; 4. Deeze Grondtoon des Do-
minants kan 00k in de bovenftemmen plaats
hebben; doch hy word nooit met cyffers aan-
getekend. Tab: III. fig: 5.

Het is nooctfg, 00k van de vergraote Quint,
als C. ^g.-tefpreeken. Tab: 111. fig: 6. Dee-
ze vindik nog in de Mannelyke nog in de
Vrouwelyke - Toonwyze. En myns bedun-
kens heeft ze haaren grond meer in de Melo-
die dan in de Haririonie. Waarfchynlyk is
dit aecoord op deeze wyze ontftaan: Dai
een So¹o zanger of fpeeler, in zyp.e verfie-
ringen, in plaats der natuurlyke, de vergroo-
te Quint heeft laaten hoOren; een ftoutmoe-
dig Componiii bootfte hem na, by het zet-
ten der Harmonic; en op deeze wyze in ^?t
vervolg in gebruik gekomen, verkreeg de
vergroote Quint, als 't ware, regt van mede
tot de Harmouie te behooren.

Dan de vraag is, of dit Aecoord eenvou-
dig of te famen gefteld zy. Men zalzeggen:
eenvoudig; want het beftaat uit 3-5-8. Maar
Wat doet hier de vergroote Qpint? myne mee-
ning is deeze: Dc Heer Hoofdtoan, B. V. C.
groote Terts, fchynt hier de vrouw A. (kleine
Tens) te willen liefkoozen. De Heer C. ont-

leent van de Vrouw, A, de groote Terts
van haareni Dominant en zet ze in de plaats
van zyne volkomen Quint. Tab: III. fig: 7.
Zy behoorde, volgens haare natuur, opwaards,
in den Hoofdtoon van A. minor zich op te
losfen, doich de Heer C, als meerder recht
liebbende,, brengt ze op de Terts des eers-
ten Ruftpunts zyner Toon-Ladder; En nu is
dk een te famen gefteld accoord. Dan, men
vraage eeus den Soloift, waarom hy zo dik-
wyis, ia plaats van de reine, de vergroote
Quint of Oftaaf enz. laate hooren, 00k zelfs
nevens de volmaakte by de Harmonie, die
tog voor 't Gehoor niet onaangenaam zyn,
Tab: III. fig: 8. Hy zal antwoorden: om dat
ze myn gezang verfieren. En dit is de ze-
kerfte verklaaring. Nu zoude konnen gevraagd
worden: behoort dit accoord tot de mannely-
ke Toonwyze? Antwoord tot beidej want
het is om zo te zeggen tweeflachtig. On-
dertusfchen vergenoeg ik my met te zeggen,
dat men de gronden van alle de accoorden,
door foortgelyke gevallen ontftaande, alleen
in de natuur der Melodie zoeken moet.

HET DERDE HOOFDSTUK.

Van de Accoorden, die alleen van de Melodit
Qorfpronglyk zyn.

JLn beide voorige Hoofdftukken is van de
accoorden gehandeld, die zonder voorberei-
ding kunnende gefchieden, alleen opdeHar-
monie betrekkinghebben.'Erzynooknog ande-
re accoorden welker intervallen door de Melodic
gevormd worden, en wel door middel der Voor-
ktanken (anticipation) of Naklanken (fuspenfion.)

Alle intervallen der boven-ftemmen, geen
uitgezonderd, kunnen tot Voor- of Naklan-
ken gemaakt worden; te weeten als de Com-
ponift een of meer derzelven voor of na de
Bas laat intreeden; waarvan men zich h beft
kan overtuigen door net op het Clavier of
Orgel te beproeven.

Dan zo iemand mogt tegenwerpen, en zeg^

gen, dat de Melodie alleen inde bovenfte ftem
plaats had, en dat by gevolg de hier te ver-
klaaren Accoorden, die aic de Melodie fprui-
«en, geen betrekking op de middenftemmen
konden hebben; zulk een weete, dat deeze
tegenwerping nimmer gemaakt kan worden
door eenkundigen Componifi;, welken hetbe-
kend. is dat alle middenftemsnen, eike voor
.zich zelve, ook zelfs de Bas, haar eigen ge-
zang hebben moet, indien de Harmonie haa-
re volkomen uitwerking zal doen,

Ik achte het overtollig, hier alle foorten
van Poor- of Naklankcn te befchryven; Een
paar voorbeelden zullen genoeg zyn, om de
zaak op te helderen. B. V. Als men door
middel van het Dominant-Accoord G. in den
Hoofdtoon C. wil overgaan, zo neeme men
den Hoofdtoon C, en laate van 't voorig Ac-
coord G, een of meer intervallen navolgen,
dan tnaakt de 4 den Naklank der Tens en
de 9 en 7 zyn Naklanken van de O&aaf.
Tab: III. fig: 9-

Poorktanken gefchieden, ingeval de ioter-
vallen van een volgend accoord zich laaten
hoorert eer de Bas uit haar plaats gaat.en tef
oplosfing der Voork'anken, het interval ver-r
vult 't welk aan dit acGoord ontbrak. B. V.
Tab: III. fig; 10 is de 2 de Voorklank der
3. de 4 word de 5, eirde 5 de 6. Voor- en
Naklanken kunnen by alle accoorden plaits
vinden, gelyk reeds gezegd is. §. 2.

By deeze Voor- of Naklanken heeft me&
hoofdzaaklyk te letten op de oplosfing-.der
disfonanten, welke de accompagneerder ken*
nen moet, Hoe meer nu een disfonant 'vafr
't natuurlyk accoord verwyderd is, zo veel t&
zorgvuidiger moet men deszelfs oplosfing in
acht neemen.

Ik brehge alles, wat de oplosfing der dis-
fonanten betreft, onder deezen eenen RegeC
Alle Disfonanten die groot of grootji genoemd
warden, warden een trap opwaards, en-de
Heine of kleinfle een trap nederwaards, 't zyih
ten beeten of balven toon, opgehfi_f zonder dat

een accotnpagneerder vooraf behoeve te wee-
ten in welk een interval. Hy volge hierin
alleen het voorfchrift van den Componift, die
fcig nu en dan aan de ftrenge konft-wetten niet
verbindt en van den zo even opgegeeven re-
gel afwykt.

Dat een Disfonant zig in onderfcheiden in-
tervallen kunne laaten opiosfen, hier toe kan
dit volgende tot bewys dienen: de kleine Sep-
time loft zich een trap nederwaards op: In
Tab; IV. fig: 1. (a.) gaat ze in de Tens, (b.)
ia de Sext, (c.) in de Quint, (d.) in degroo-
te Quart enz. Zy kan 00k opgehouden wor-
sen, zie Fig: 2. en koomt dan tog aan 't ein-
de een trap nederwaards volgens haare be-
ftemming.

Nog een voorbeeld van een disfonant die,
groot zynde, zich opwaards oploft: De groo*
te Quart f. 'lb. in Tab: IV. fig: 3. (a.) gaac
in de Sext (b) door de 5 in de 3. (c) in de
5 enz. Welk een breed veld heeft de Com-
ponift bier niet voor zich! Hoe menige nieu-

we onverwachte en vreemde modulatien kan
hy hier niet niet al uitvinden, waai -door het
gehoor op de aangenaamfte wyzse verraft
word.

-&� -km #.'fe s^* _JV

HET VIERDE HOOFDSTUK,

Van de Becyjfiring.

e Ba<; ftem, boven wclker nooten deac-
coorden door Cyffers aangeduid worden, word
gelyk bekend is, de Generaal-Bas genaamd;
v/aar van men de nooten "met de flt.nker, en
de accoorden met de reenter hand fpeelt.
Reeds van overlang heeft men voor den Ac-
compagncerder eene korte doch duidelyke be-
cyffering gewenfcht, en waarom zoude het
niet moo/glyk zyn ? Laat ons vooraf afzien van
zulk een pedantery om alle toonen der ikfe-
lodie (welke toch v/einig nut aan de Harmo-
nie doen) zo veel moogiyk door cyffers aan
te wyzem. OnJangs kwam my een klein ge-
drukt Muziek flukje voor oogen, waar in bo-
ven de Bas-nooten de cyffers gelyk. Tab: IV.
fig: 4. gezet waren. In der daad het fchynt
geleerd, dan waartoe dient het?

Het is als eene vafte ftelregelaangenoomen₍dat Nooten, die gecn cyfFers bovcn zich heb-
ben, het natuurlyk ofeenvoudig Accoord ver-
eifchen. Edoch ais het de oplosfing van een
voorgaand Accoord vercifcht, zo vindt men
een of meer intervallen van dit Accoord aan-
getekend, waar door men 't erkennen kan;
en als dan heeft de Bas den Grondtoon zcl-
ven. Ingeval 'er buiten deeze cyfters 3-5-8,
eon andere gezien word, dan is 't een te-
ken, dat cle Bas den Grondtoon niet hebbe
dien ik gevolglyk eerft moet zocken. In de
drie eerfte Hoofdftukken heb ik getracht den
waaren Grondtoon van elk Accoord vafl: te
ftellen; waarvan eene korte herhaaling hier
niet ondienftig kan zyn, vermids toch alles
op den Grondtoon beruft.

Als de Bas in 't eenvoudig Accoord op de
tweede plaats koomt (H. I. §. 5.) dan ziet
men de cyffers 3-6-8. Hier wyffc ons de (5.
den Grondtoon aan. Is danboven de nooten de
cyffer 6. alieen niet genoeg ? Waaftoe dient het o-

vertollige? iets met weinig kunnende gefchie,
den heeft geen veelheid noodig. Als de Bas
de derde plaatfe heeft (H. I.J. 6.) dus de cyf-
fers 4-6-8, dan is de 4 alleen genoeg, om 't
Accoord aan te duiden, want ze wyfl ons op
den Grondtoon deszelven.

By het Dominant-Accoord', 't Accoord der
Septime, herinnere ik hier nog eens, dat het
niet ondienftig zoude zyn, indien de Accom-
pagneerder de 8. 'er telkens by nam, en alzo
met vier intervallen accompagneerde. (Hoofdft:
I. J. 12.) Ja, het zoude des te gemaklyker
vallen om het behoorlyk Accoord te vinden.
Om nu de becyffering der Septime van die
des eenvoudigen Accoords te onderfcheiden,
kan de cyffer des Grondtoons op deeze wy-
ze met een ftreepje 'er door getekent wor-
den-a- jj. A- 5- -6- ■?■; waaruit deAccompagneer-
der befluiten kan dat het een Accoord der
Septime is.

De Bas op den Grondtoon heeft alleen de
cyffer 7 boven zlchj op de tweede plants

toont de ■&, op de derde de 4-, op de vierde
de a-, denGrondtoon aan. (Hoofdft: I. §. 10,
ii, 12.) Als ik nu den Grondtoon heb, en
weet dat hec een Accoord van de Septime
is, dan is 't onnoodig nog andere by het
interval te zetten, dat ray den Grondtoon
aanwyft, vermids ik alreeds zeker weet, dat
ze 'er toebehooren.

Het Accoord der groote Septime is niets an-
ders dan 't Accoord der Heine op den Domi-
nant (Hoofdft: I. §. 16.) In plaats van alle
daar boven geftelde cyfFers 2-4-5-7, is de ^
alleen genoeg, want, accompagneerende hec
Accoord des Dominants tot den Hoofdtoon,
zo fpreekt het van zelf, dat ik, zonder my
te bedenken of te tellert, de intervallen 2-4-5-7
in de Harmonie heb. Ten aanzien der on>
keering deezes Accoords, beroep ik my op
Hoofdft: I. §. 15, en de becyffering is als de
voorgaande §. 5.

De kleinfte Septime als *c-t>b is eigenlyk het
Accoord der Noon. In zo verre nu de Baa

den Grondtoon daarv?n heeft, als A-*c-e-g-i»b,.
zo word de 9 alleen boveu de nooc geztt, en
daar uit voice dat ^3-5-7-^b9 'er by geaccom-
pagneerd moeten worden. By de omkeering
deezes Accoords word de Grondtoon in de
becylR.ring uitgeiaaten (Hoofdit: II. §. 5.),
omdat* wanneer de Grondtoon voor dc reg-
ie hand onder kocmt te itaan, de greep te
zwa.-.r zoude zyn ora te befpannen; of, als
hy boven ligt, drie nevens elkander zynde in-
ttrva ien voortbren;_st, die vocr 't gehoor on-
aangenaam zouderi zyn. in dc becyffering van
deszelfs omkeeringen, word de tweede plants
der Noon, als 't ware, ten gronde gelegd.

Cm het * of ^ het welk thans op den on-
derflen toon valt, aan te teekenen, heeft men
fleets het * of 1 te zetten voor de cyffer,
die vermidshcteenSeptimeis, met eenftreep-
je getekend word. Dienvolgens flaat de 7.
ai.een op de tweede plants der Noone als
Grondtoon; by de de derde *■*�, by de vier-
de '"'A, en by dc vyfde *"-a-.

By de prootjle Sext 3^b5 *<5, B. V. ba-c-be-^f
(Hoofd: II. §. 6.) is 'c genoeg dac men het *
voor de 6, en da;ir onder twte punten tee-

kene :, dewyl de Bas 3 5 heeft,welker aan-
tekening onnoodig is, vcrbeeldende hier de
twee punten 3 en 5.

Dan als dit Accoord te gelyk nog een an-
der vormt, naanf.yk in geval dcBas, nevcns
dit Accoord, den Grondtoon des Dominants,
waarin hct zich oploft, inneemt [Hoofdfl: II.
�j. 8.) en ^b�-4-^b6-*7 'er uit ontftaan, dan kan
men des niet tegenftaande, de genoemdecyf-
fers 'er by houden, doch moet de 2 'er on-
der gezet worden, om dat de Secunde, als
't ware, hier de Grondtoon is. De becyffe-

P^oorhlanken en Naklanken, die alleen aan
de Melodie e'gen zyn, lyden naar dehedea-
daagfche becyffering geen verandering. Doch

is 't noodig by een derzelven nog een cyffejr
te zetten. B. V. tot de 4, als nakoomende
3,de5, (f) tot de 9, als nakoomende 8, de 5
°f 3 (hi) enz: desgelyks 00k by de Voor-
klanken.

De tekenen #, b en ^, als ze alleen bo-
ven de nooten ftaan , beduiden, gelyk bekend
if, de Terts. Alzo kunnen ze 00k boven de
cyffers, die my den Grondtoon aanduiden, al-
leen gezet worden, om te weeten of hetman-
lyk of vrouwlyk zyn moet. B. V. in de der-
de plaatfe van het eenvoudig Accoord (Tab;
IV. fig: 5.) boven de 4 een b, om het vrouw-
lyk Accoord, of in de derde plaats des Do-
minants boven de 4 een # om het manlyk
aan te duiden.

De nu verklaarde cyffers zyn, om vatbaar-
der, duidlyker en lichter te verftaan, in
Tafels gebragt, zie Tab: V. en VI. Op de
eene zyde ziet men de intervallen der meefl:
bekende Accoorden, en tegen dezelven o-
ver enkele cyffers der Grondtoonen, die der-

zelver Accoorden aanwyzen. Deeze leerwy-
ze heeft mynen leerlingen van beide geflach-
ten, die zich federt eenige jaaren van myn
onderricht bediend hebben, altoos aanneem-
lyker toegefcheenen dan die manier, volgens
welke men, met immerduurend tellen, de in-
tervallen eerft moet zoeken; en ik vlei my,
dat ze ook in 't algemeen alien beginnenden,
die met geen voorocrdeel zyn ingenoomen,
de zaak veel gemaklyker zal maaken.

De Hoofdzaak des accompagneerders is,
dat hy niet alleen alle eenvoudige Accoorden,
zowel in de manlyke als vrouwlyke Toon-
wyze weete, maar ook dat hy in ftaat zy de-
zelven zonder veel nadenkens op zyn inftra-
ment te fpeelen. Ten nutte der geenen, die
het Clavier en de Generaal Bas 'er op wil-
len leeren, heb ik hier een paar voorbeelden
opgefteld, waardoor zy alle mooglyke Ac-
coorden, en 't aanflaan derzclven, op eene
gemaklyke wyze kunnen leeren. Tab: VII.
fig: i. en 2. Het eerfte moduleert doorklim-
mende, ea het tweede door daalende caden-

cen. Het derde, alwaar de 7 des Dominants
by fig: 1. gevoegd is, kan dienen, om zich
in de bchindeling der Septimen te oefencn.
Tab: VIII. fig: 1.

Den geenen, die zo gnarne over alles den
meefter fpeelen en berispen willen^ moet ik,
eer zy hunne critiques maaken, zeggen, dat
deeze voorbcelden niet naar de rrgelen der
Compofuie opgefteid zyn; want ik weet het
00k, dat de twee op elkander volgende Ac-
coorden, met >J« *a< geickend, een veel ver-
deren fprong doen , dan een Componift van
fmaak en oordeel ze zetten zoude. Dan ik
heb ze my onderfchciden maa'en op 't Orgel
laaten voorfpeelen, en met myn gehoor nooit
kunnen ontdekken, waar deeze fprong ge-
fchiedt Dus is 't my genoeg, als de Jeer-
begeerige op 't Clavier of Orgel, door dee-
ze niet onaangenaame modulatien, zyn oog-
merk bercikt.

Betreffende hetaanflaanmet de rechterhandj
zo kan deaccompagneerdervoldoen, als by in
O, \ in vlugge tydmaat viermaal aanflaat, in \

driemaal; in \ tweemaal; In | maar eens; In %
tweemaal, rekenende drie agtfte voor een
vierde. By langzaame tyd-maaten moet zich '
de fpeeler naar 't voorfchrift des Componifts
richten. En als 'er in de tydmaat eene pau-
ze op een vierde of agtfte flaat, flaat hy 't
accoord op de pauzering aan, en fpeelt de
basnooten na? Tap Solo T: S: beduit de
basnooten alleen, zonder accompagnement
van de rechterhand; unifono, of unis: de bas-
nooten met de rechterhand met octaaven ver-
dubbeld.

Het veel gerammel, waar mede veele
kleine meefters zich groot wiilen maaken, als
_zy 8 nooten in C maat allegro accompagnee-
ren, is niet alleen der Melodie hinderlyk,
maar 00k fchadelyk aan de Harmonic, ora
dat ze zo doende alle doorgaande nooten on-
recht accompagneeren. Tab: VIII fig: 2; en
nadien zy in ditgeval den eenvor-.igen toon
in eene maat agt maalen aanflaan, zo volgt in
tegenoverftelling, dat ze het by doorgaande
nooten in deBasook agtmaalen moeften doen,
fig: 3; dan dit nooit gefchiedende, zo ziet.

men hoe ongerymd deeze ingebeelde vaar-
digheid is.

Terwyl ik daar van doorgaande nooten
ipreek, zoo moet ik iets van* de ftreep bo-
ven de Basnooten zeggen. Het had wel ge-
voeglyker by de verklaaring der becyffering
kunnen gefchieden; ondertuflchen zal deeze
ftoffe 'er 00k niet ongefchikt toe zyn. Het
is bekend dat de gelyke ftreep � de voort-
duuring des accoords, daar ze begint, tot
derzelver einde toe betekent. Nu hebben
wy 00k nog nog fchuinfe ftreepen \ ( die be-
ter van boven neederwaards dan van benee-
den opwaards, gelyk fommigen tekenen, loo-
pen) wat beduiden die? Eerft moet ik aan-
merken, dat veelen gelooven, dat men boven
de doorgaande nooten, de accoorden, die in
de Harmonie liggen, zoude moeten aandui-
den. B. V. Tab: VIII. fig. 4 boven f f, boven
d 2 - 4-7. enz. welk een menigte van onge-
woone, ongefchikte en onnatuurlyke cyffers
zouden 'er niet te voorfchyn koomen! Dewyl
nu de bas zo wel als 't gezang zyne door-
gaande nooren heeft, zo is de fchuinfe ftreep

uitgevonden, om door dat middel te kunnen
weeten, welk accoord de regterhand daarby
te accompagneeren heeft. Deeze ftreep dan
betekent, dat het accoord van dienoot, waar
op het laage punt vak, by de voorgaande
nooten moet genomen worden, Tab: VIH.
fig. 5-

De ruimte des Accompagnements op het
Clavier is van Toon-kunftenaaren bepaald op
anderhalf 0�taaf van c tot f en g, Tab: IX
fig: 1. De kruifen * of t by de middenftem-
men in de becyffering, volgens deeze nieuwe
wyze geen plaats vindende, zo heeft de Ac-
compagneerder het zich tot een regel te maa-
ken, dat hy akoos de verminderde Ten fen
vermyde, en als na eene kleine Terts, de Bas
een halven toon opklimt, dat hy dan 00k de
Terts verhooge. Tab: IX. fig- 2.

Voor zulken die zich verbeelden, de Ge-
neraal Bas zonder cyffers te kunnen fpeelen,
is zekerlyk die onderricht eener becyffering
overtollig en onnoodig. Ik zoude my met

hunne waanwysheid ook nlet gaarne inlaaten;

evenwel moet ik 'er iets ten nutte der eerft

beginnendcn van aanroeren. Menberoept zich,

naamlyk, op het Gregoriaanfch gezang, by 't

welk het genoeg is als men de diatoonike of

natuurlyke Toonladder en derzelver Accom-

pagnement op en nederwaards weet. Tab: IX

Maar hoe dan, als de Componift boven de
Bas deezer Toonladder opwaards het volgend
gezang gezet hadde Tab: IX. fig: ₅. ₀f
nee'rwaards fig: 6? Waarvan meer andere der-
gelyke voorbeelden zouden bygebragt kunnen
worden. Indicn nu de Heeren Gregoriaanen,
des nietttgcnftaande, in 't Accompagneeren,
by hun Syfthema wilden blyven, zoude dit
dan niet cene fraaye Harmonie worden ? Dan,
het belachlyke deezer inbeelding reeds van
meenig Man van verdienften aan den dag ge-
legd zynde, zo fpreek ik 'er geen woord
meer van. Ik zoude 'er ook geen gewag van
hebben gemaakt, ten ware my niet van ver-
fcheidcn kleine Meefters, op de vraage waar-
om? met een Pythagorifche' houding ten snc-
woord gegeeven was: hy � heeft het self
geeegd. _AAN.

myn voorbeeld eener korte en regel-
ma:it>ge becyffering te hcbben aangeweezen,
zoade men kunnen vraagen: Is 'er niet eene
nogduidlykere, dog korte becyffering moog.
lyk? Het zy my geoorloofd mynen Lcezeren
daarvan ook nog een ander PJan voor oogeri
te leggen.

Wat verpllcht ons, den Grondtoon van het
Accoord boven de Basnooten te zoeken?
De Basklimt in haare verplaatzingen, en wykt
van Terts tot Terts opwaards van haaren Grond-
toon af; gevolglyk ligt haar Grondtoon onder
haar. Zoude men nu niet de Cyffers des
Grondtoons onder, en die der middenflem-
men boven de nooten kusncn zetten? Tot on-
derfcheid des natuurlyken of eenvoudigen ac-
coords en dat der Septime, zoude h t eerfte met
algemeem, enhetlaatftemet Romein/che cyiFers ,
of gehyk te vooren gemeld is (Hoofdft. IV.
§ 4) met een ftreepje becyffcrd kunnen wor-
den. Ik zoude derhalve B. V. by de tweede
en derde verpkaizing, in plaais van 6 en 4

boven de nooten H. IV. § 5. eene 3 en 5
onder dezelven zetten. En by \ accoord der
feptirae moeften in plaats van -& a- -z- boven
de Bas, de III, V en VII 'er onder ftaan.
De tekenen * en 1, houden de zelfde bete-
kenis, gelyk te zien is Hoofdft: IV. §. 8.
en j2, en worden voor of boven de cyffers
gezet. Op deeze wyze zouden de voor- en
naklanken enz., die hunne natuur in de Melo-
die hebben, duidlyker, begryplyker en ge-
maklyker vallen, om dac dezelve alle boven
de nooten behoorden geteekend te worden.

De bygevoegde Tafels X en XI kunnen die-
jnen tot voorbeelden van dit plan. Het zoude
⁷er op aankoomen, dat een man van verdien.
ften, die reeds, door zyne werken, deachting
van het Publiek verworven had, van dit plan
eene proeve wilde neemen; dan zouden 'er

wel fpoedig navolgers gevonden worden. __

Of mooglyk weet zulk een man een beter en
aanneemlyker plan? � wy wenfchen het!



		{Laumd
		{Laumd		'r'cndtao/i'
				'r'cndtao/i'



			( 21 )

HET TWEEDE HOOFDSTUK. Van eenvouriige en te faamen geflelde Accoor- den in de Vrouwelyke Toonwyze, (over de kleine Tens ,) ontjiaande. §. i.

	D
	D	e tot hier toe verklaarde Accoorden zyn

alleen eigen aan de Manneiyke Toonwyze waar van de Disfonanten, by verwisfeling, groot of klein ?yn. In de Vromx/elyke Toon- wyz? ontdekken zich Disfonanten, die grootfl: of kieinft zyn. Het eenvoudig Accocrd in de Vrouwelyke Toonwyze, 3-5-8. heeft in zyne behandeilng dezelfde gefteldheid, als dat in de Manneiyke. {§. 4. 5. 6.) Dus vind ik het onnoodig 'er breedvoeriger van te fpree- ken. $. 2. ■ In deeze Toonwyze vinden wy we&r een Hoofd-Accoord, Onder-Dominant en Domi- nant, op dezelfde Toontrappen gelyk in de Man- (*) Modus minor, mode mineur. B 3



		P R O E V E � OVER D E NATUUR der HARMONIE I N D E GENERJLdLJL BJLS, Benevens een ONDERRICHT . EENER KORTE EN REGELMAATIGE BECYFFERING DOOR C JE- G R JL JL JF, � Kapel'Meefler van zynDoorl: Hoogheid, den Heere Prinfe van Orange en NaJJau, enz. enz. enz.

			IN "sGRAAVENHAAGE, By Bernardus Wittelaer, Boek- verkGoper agter de Groote Kerk. 1782.



		A A N H A A R E DOORLUCIITIGE H O O G HE ID MEVROUWE DE PRINSES *JL O IT X & JE,* VAN ORANGE en NASSAU, enz." enz. enz. } - � DOORLUCHTIGE PRINSES! XjLangemoedigd door het geluk, het welk de konft der Muziek geniet, van door Uwe Doorl: HooGHEiDmet zoo veel tocgenegenheid en befcherming vereerd te worden, neem ik de vryheid, dit klein muzikaal theoretifch wcrk, eer- biedigft aan uwe voeten te leggen; en nadien Uwe Doorl: Hoog- heid tot haar lievelings Inftrument ver- kooren heeft het Clavier, een Inftrument op het welke zich de Melodie en Harr A 2 mo-.



			C 4 )

		monie ontegenfpreeklyk het duidelykfte Jaaten verklaaren; zo vlei ikmytemeer, dat het Uwe Doorl: Hoogheid behaagen zal, deeze Proeve over een deel der Muzikaale Weetenfchappen, voornaamlyk tot het Clavier betrekking hebbende, gunflryk op te neemen, en aan te merken als een gering bewys my- ner dankbaare gevoelens, met welke ik de Voorregten en Weldaaden, die ik federt veele Jaaren van het Hoog-Vorst- ltk Huis van Orange heb moo- gen genieten, vereere. Ik ben met den diepften Eerbied, DOORLUCHTIGE PRINSES! UWE DOORL: HOOGHEIDS. Onderdaanigfte en Gchoor- zaamfle Dienaar C E. G R A A F. V O O R-



		VOORBERICHT. rr anneer wy de Muziek in haare eigenfchap- pen befchouwen, derzetver vermoogen en kragt onderzoeken; haare gronden en iverking najpeu- ren : zo moeten wy overtuigd warden, dat ze metde Spraakkonft eene volmaakte overeenkomst hebbe; en dat uit dien hoofde alio Regekn der Redekunft ook aan de* Miuiek kunnen toegeeigend worden. Beide hebben zaaken ten voorwerpe, die vermoogende zyn, onze zinnen in te neemen en onze hartstochten in beweging te brengen. Het Gehoor is beider eenigjie zin, waardoor haa- re waarheid ofonwaarheid moet be'dordeeld war- den. By de Spraakkonft liggen letters, fyla- ben, woorden enz. ten gronde; en in plaats A 3 van



		C 6 ) van deeze hebben wy, by de Muziek, nooten, klanken, toonen enz. En gelyk eene Rede eens aaneenfchakeling van woorden is, zo is een Mu- ziek-ftuk eene aaneenfchakeling van Maatkian* ken, die opzichtelyk tejamen geketend zyn, om onze gedachten aan anderen te kennen te gee' ven. Ik zal my hier niet verdcr uitlaaten op het onderzoek der gelykheid of ongefykheid dee- zer twee konften; het zoude my verder leiden dan myn beftek toelaat, vermids ik hier geen nverk over de Compofitie, waarby meer gely- kenisfen zouden kunnen vereifcht worden, den Mu- ziek-Minnaaren voor oogen legge. Deeze myne Proeve heeft alleen betrekking op de Etymolo- gie der Toonkunde, op de kennisfe van de ei- genfchappen van derzelver woorden. En wien is '* onbekend, dat 'er in de Spraakkonft woor- den zyn die eenvoudig ofuit twee of meer woor- den



		< 7 ) den tot een zyn te famengefteld? Een menigte van voorbeelden kunnen ons daarvan overtui' gen; als: Voor-bericht, on-weder-fpreeklyk, Cymbaal-klanken, Choor-Triumph-Gezangen enz. Even zo hebben ivy in de Melodie eenvou- dige, en uit de drie Toongeflachten tefamenge- fielde gezangen en, door deeze, in de Harmonie eenvoudige en famengezette Accoorden. Ik geloof niet, dat deeze gedachte iemand vreemd zal voorkoomen; want wat is de zogenaamde groote Septime i. 2. 4. 5. 7. c. d. f. g. 6? If 't niet het accoord des dominants met den Hoofdtoon ? en gevolgiyk een famen gefleld ac- coord. Word nu dit hier voor ivaar aangeno- mcn, waarom zoude het in andere Joortgelyke gtvallen niet 00k plaats kunnen hebben'? Ik zoe- ke de gronden van myn Syfthema in de accoor- den die uit de natuurlyke Tooniadder oorfprong' A 4 *fyk*



		( 8 ) lyk zyn. En wetkelaatenzich daar uit niet aflei- denl De Toonladder, welker eene helft met de andere in baare Intervallen volkomen overeen- komjlig is, is bet, naar welke Melodie en Har- monie gevormd warden. Dank zy den kundi- gen Rameau, dat by ons den weg tot de kennis van derzelver Natuur, zo duidelyk, hieft aan- getoondl Hier op is reeds veel geflreeden over de vraag of de Melodic uit de Harmonie dan ofdeeze uit geene gebooren worde : Eene vraag, die, boe zeer zicb veelen om derzelver oplosftng bet boofd bebben gebrooken, tog in der daad on- nut bevonden word; nadien Harmonie en Melo- die met elkanderen zo onaffcheidelyk vercenigd zyn, dat de eene zonder de andere niet beftaan kan: Beide zyn ze te gelyk tegenwoordig. Geoef- fende Muziekkundigen zutlen deeze ftetling ook geenzins in twyfel trekken. Voor bet overige wat



( io ) tenvoudige en famen geftelde Accoorden gebooren tvorden. De gebruikfyke konjlwoorden als Me- lodic, Harmonie, Accoord, Interval em. beb ik onveranderd gelaaten; oordeelende dat ze op deeze wyze den Lezer duidelyker en verftaan- baarer zullen zyn dan ivanneer ik ze vertaald en omfchreeven had. Belangende myn Plan ee- ner kerte en regelmaatige Becyffering voor den Accompagneerder, gedeffenden zo ivel als begin- nenden tnoogen bet naar bun goeddunken beoor- deelen; ik, voor my, zal bet zo lang ter myner eigen voorfchrift gebruiken, tot dat een ervaa- ren en kundig Man ons eenen duidelykeren, kor~ teren en aanneemlykeren weg zal hebben aange~ weezen.

		PROE-

	'



		m 1 jttse^......m-m P R O E V E OVER D E NATUUR der HARMONIE I N D E GENEXLMdLJL BJLS> Benevens een ONDERRICHT EENER KORTE EN REGELMAATIGE BECYFFERING. EERSTE HOOFDSTUK. Van eenvoudige en famengeftelde Accoorden₉ die in de Mannelyke Toonwyze {over de groote Terts, () voorkoomen.* §. i. JLk ftelle, als eene bekende zaak, vooraf , datmen weete, welkede ihtervallen zyn tu:s- fchejn () Modus major, Mode majeur.



		( 12 ) fchen i. en 9. als Prime (1.) Seconde (2.) Tens (3.) Quart (4.) Quint (5.) Sext (6\) Septime (7.) Oftaaf (8,) en Noon (9.) of ze groot of klein, grootft of kleinft zyn. De in- tervallen boven de 9. te noemen, acht ik on- noodig, om dat wy maar zeven Muzikaale let- ters hebben, en dus van de 8. gelyk met de Prime weer beginnen moeten. §. 2. Dan met de Noon is 'er een uitzondering, als hebbende met de Secunde zeer verfchil- lende eigenfchappen, gelyk in 't- vervolg op zyn plaats aangetoond zal worden. §� 3- De bekende natuurlyke Toontadder van een Oftaaf, van r. tot 8. By voorbeeld van C. tot c, bevat in zich twee op eikander volgende kleine Quarten, welker intervallen een vol- komen gelykheid met eikander hebben; want van C. tot f, zyn twee heele Toonen en een halve, en van G. tot c, zyn desgelyks twee heele toonen en een halve. Dus beftaat dc klank-orde van een o�laaf uit twee gelyk- vor-



		cJSX m.



		C 13 ) vormige halve Toonladders (), wier eerfte Ruflpunt* op de Quart f, en het tweede op de laatfte Quart c. koomt. Tab: I. fig. 1. §. 4- Om nu van de Accoorden te fpreeken : Het is bekend, dat het eerfte Accoord beftaat uit 3. 5. en 8. Deeze vind ik in de Toonladder eerftlyk op den Hoofdtoon; ten tweede op deszelfs Quart als het eerfte Ruftpunt; en ten derden, op den eerjlen Toon der tweede hal- ve Toonladder, die de Qjiint van den Hoofd- toon is. Tab: I. fig. 2. Dit word het natuur- lyk of volmaakt Accoord genaamd, om dat het zynen grond in de Natuur heeft. En dit is het eenvoudig Accoord, welks intervallen in het accompagnemcnt, na haare omkeering op driee'rly wyze ten voorfchyn kunnen koomen. 1.) 3-5-8. e-g-c 2.) a c-f 3.) b-d-g 5-8-3. g-c-e c-f-a d-g-b 8-35. c-e-g f-a-c g-b-d Alhoewel nu een van deeze intervallen bo- ven, () tfAlembert notes fur PE-km de Muf. de Ra~* mean Chap. 1, 6.



		( M ) ven, in \ midden of onder kwam te ftaan, zo is 't evenwel altoos eenerly Accoord. §. 5. Het gemelde etnvoudig Accoordheeft dus, ge- lyk gezegd Is, drieerly verzettingen. Dan door de verplaatfing van de Bas ontftaat de verfcheidenheid der Cyfferen boven dezelve. De Bas op den grondtoon ftaande, heeft de eerfte plaats en de eerft genoemde Cyffers 3. 5. 8.; koomt ze opdetwecde plaats, in de Tens, dan heeft ze de intervallen 3. 6. 8. of wel 6. 3. 6. om de Tens van den grond- toon niet te verdubbelen. Dog dit tot de Re- gelen der Compofitie behoorende, zullen wy 'er verder niet van fpreeken, en alleen by 3^ 6. 8. blyven. In dit Accoord toont de 6. den grondtoon aan Tab. I. fig. 4. $. 6. Als de Bas op derde plaats, de quint van den Hoofdtoon, valt, dan ontftaan de. inter- vallen 4. 6. 8. en de 4. wyft ons den grond- toon aan. Gelyk (volgens §. 4.) de interval- len der bovenftemmen» tot den grondtoon, op drieeerlei wyzen kuoneji verzet worden, zo



		C 15 ) zo lean hct ook gefchieden by de tweede en derde verplaatfing van de Bas. 5. 7- Als nu het geireld Accoord op \ eerfte Ruft* punt der Toonladder , dat is op de Quart des Hoofdtoons ligt, en de Harmonie moduleert onmiddelyk van dezelve terug in den Hoofd- toon, dan blyft het Accoord eenvoudig. Tab. I. fig. b. a. J. 8. Dan, als ik met het Accoord des eerften Toons der tweede halve Toonladder, naam- lyk van de Quint naar den Hoofdtoon mo- duleere, en tot dit eenvoudig Accoord, den laatften Toon der eerfte halve Toonladder (de 4.) neerae, dan ontftaat daaruit het Accoord van de kleine Septime, met de intervallen 3. 5. 7. Tab: I. fig. 6. b. Dus is dit reeds een famengefteld Accoord. Koomt nu tot dit Ac- coord nog de 3. van het genoemde eerfte Ruft- punt, dan hebben wy het Accoord der Noo- ne fig. 6". c. Van famengeftelde Accoorden fpreekende, moet men niet denken, dat twee of meer heele Accoorden tot een, maar dat een



		( i6 ) een of meer intervallen uit dezelven te faa- men gevoegd en tot een Accoord gemaakt zyn. *§■ 9-* Terwyl dit Accoord op de Quint valt, die de dominante word genaamd, zo noemt men 'took het Dominant-Accoord, 't welk altoos , om dat het in den Eindtoon moduleert, de groote Terts moet hebben ; wantwilmeninhet tweede Ruftpunt der Toonladder (in den Hoofd- toon) koomen, zo moet 'er een halve Toon voor afgaan, en deeze is de groote Terts van de Dominante. Ditte faamen gefteld Accoord, een interval meer hebbende dan het eenvou- dige, zo kan het vier maalen verzet worden; waarvan de eerfle plaats, alszyndede grond- toon, 3. 5. 7. 8. boven zich heeft Tab. I. %�� 7- *§. 10.* In de tweede verplaatfing koomt de Bas op de Terts des grondtoons en veroorzaakt daar door de intervallen 3. 5. 6. 8. De 6. is hier de grondtoon en de kleine 5. de Septime Tab: I. fig: 8.



		( i7 ) Op de derde plaats heeft de Bas de inter- vallen 3. 4. 6. 8, waar van de Quart de grcnd- toon en de kleine Terts de Septime is. Tab: I. fig: 9. Tertsen zyn confonantenj maar hoe dan, wanneer ze gclyk hier, Scptimen zyn, en gevolglyk eene oplosfing vereifchen? J. 12. De Bas de vierde plaats inneemende, heeft den hoogften Toon, de Septime zeive, ek dus de intervaliea 2-4-6-?), waar van de 2. de Grondtoon is. Tab. i. fig: 10. Aile de ia- tervailen in 't Accoord dcr Septime voorkoo- mende lyden in derzelver legging dc-ZQiide verandering als die in het eenvoudg Accoord (§. 4.) en wel op vier onderfcheiden wyzen. Ik wilde wel aanraaden, alle laamen gefte}-"- de Accoorden met vier intervallen te accom- pagneeren. Dan die in dit ftuk te fchroom- achtig mogte zyn, heeft het interval, dat de Bas heeft maar weg te laaten. $. 13- 'Er is nog een Accoord eener Septime, die B met



			V

		( i8 ) met de kleine Verts geaccompagneert word > bevattende alleen de natuurlyke intervallen der Toonladder, waar van de Terts klein is. B. V. in Cd-e-f-g-a-b. hebben wy de Septi- me D-f-a-c. en hier is de Terts klein. Een bekwaam Componift kan echter ook eene ver- andering hier in maaken, en in plaats der klei- ne, de groote Terts zetten Tab: I. fig: 12. Nadien dit Accoord niet in den Eindtoonmo- duleert, kan 't geen Dominant genaamd wor- den; gevoeglyker kan het een voorbereidende Dominant heeten, om dat het aityd in het rechte Dominant-accoord moduleert. %■ 14- Rameau noemt dit Accoord: Simple Domi- nante en de tweede plaats, als'de Bas op de Terts van deszelfs Grondtoon verzet word. (zie Tab: II. fig: 1.) noemt fry Onder-djtni- nante. Dan waarom tot eenerlci Accoord twefee'rlei benaaming? Wanneer ik den Gfond- toon van een Accoord vinden wil, moet ik in zyne intervallen van Terts tot Terts terug zoeken, tot dat ik 'er geen meer vinde; en ie Toon die gfc'fen Terts meer onder zich heeft, is



		( 19 ) is de Grondtoon. In Ratneau's Onder-domi- nant is dus geen andere Grondtoon dan die van zyn zogenaamde Simple-Dominante, ge- volglyk eenerlei Accoord. Tab: II. fig: 2. 3. Ik zal derhalve alleen by de benaaming van Onder-dominant blyven; 5- 15- 'Er kunnen verfcheiden Onder dominanten, als voorbercidende, op elkander volgen, tot dat ze zich eindelyk in den waaren oplosfen, door weike modulatie 'er fomtyds Septimen- Accoorden onderfluipen, waar van de groote Terts boven is, dus de groote Septime maakt, Dewyl ze nu in dit geval de plaats van een Onder dominant inneemt, zo word ze 00k �als die met 3-5-7. geaccompagneerd. Tab; II. fig: 4- §� 16. Als de Bas op den Hoofdtoon ftaat, en het Accoord van zyn Dominant word daar toe genoomen, dan ontftaat het Accoord der zo genaamde groote Septime, 2-^-sAj. Dus is dit een famen gefteld Accoord uit den Do- minant met den Hoofdtoon. B. V. C. is de B 2 Hoofd*



		i Hoofdtoon en G. de Dominant, gevolglyk koomen hier de Toonen C-d-f g-b. in de Har- monie; blyvende de Hoofdtoon liggen, tot dat zich de Dominant in denzelven oploft. Tab: II. fig: 5. De Bas heeft 00k in dit Ac- coord zyne verplaariingen. De Componiflzet ze in de Hartnonie; edoch men heeft in foortgelyke gevallen niet noodig gevonden, den Hoofdtoon met cyffers aan te teekencn dewyl de Harmonie daar niets by verlieft, dus is deszelfs Becyffering eenerlei, met die der Dominanten. (§. 10. 11. 12.) Tab: II. fig: 6.



		( 22 ) Mannelyke. Tab: II. fig: 7. Ook hier kan de Onderdominant fomwylen de groote Terts hebben, die ons weeY andere iamengeftelde Accoorden aanwyft. Tab: II. fig: 8. §- 3- Eerft zullen wy de verminderde of kleinfte Septime onderzoeken: Die is een Accoord te famen gefteld uit bet eenvoudig Vrouwelyk Accoord des eerften Ruftpunts B. V. van C. naarnelyk f, en den Dominant g. Van den Dominant g. heeft men de groote Terts %. en de Qjiint d, en van bet Rujlpunt den Grondtoon f. met de kleine Terts ^ba------- dus Hb-d-f-^ba. i-₃-^b5 en ^bj. Tab: II. fig: 9. S- 4- Dan wat is nu de grondtoon deezes Ac- coords ? Antwoord: Nadien de Bas de Terts des Grondtoons heeft zo moet volgen , dat men om den Grondtoon te weeten, een Terts terug moet wyken , en dan vindt men G. Nu maakt G. en ^ba eene kleine Noon, en de in- tervallen 3-5-7-9. Gevolglyk is het Accoord der kleinfle Septime een in de Noon liggend Ac-



		( 23 ) Accoord, dat te famen- gefleld is uit den Do- minant en net Accoord des eerften Ruftpunts. Tab: II. fig: 10. ^Men zoude hier ook kun- nen zeggen, te faamen gefteld uit den Onder- dominant en den Dominant.) En beide te faamen veretuigd moduleeren in den Hoofd- toon. S. 5- By de omkeering des Accoords der Noone, word in de aanteekening der intervallen de Grondtoon weg gelaaten, alhoewel hem de Componift mede in de Harmonie brengt, zo wel als by de groote Septime (Hoofdft: I. $. 15.) De groote Tens word hier als \ ware ten grond gelegd en voor de Prime genomen, en dan heeft de Bas op de eerfte plaats S'5~^b7t op de tweede 3^b5-^6, by de derde ^b3-i4-6", en by de vierde 72-4- 6. Tab: III. fig: 1. §. 6. Nu koomen wy aan de zogenaamde ver- groote of grootfte Sext: 3-^b5-6. Dit Ac- coord is uit drie onderfcheiden Accoorden te famen gefteld, Tab: III. fig: 2. te weeten uit het Vrouwelyk Accoord des eerjlen Rujl B 4 puntf



		( 2₄ ) punts is genomen de 3, ^ba; uit het Hoofd- Accoord tie 3 en ^b5 c-^be, en uit het Onder- dominant Accoord de grote Terts f, die de hoogfte Toon is, en in het Dominant-Accoord leidt. Tab: 111. fig: 3. 5- 7- Om dat de prootfle Sext, als ze word om* gekeerd eene kkinjie Terts maakt, die in de Harmonie het gehoor te flerk zoude beleedi- gen, zo lydt dit Accoord in de Bas niet wel een omkeering en dus moet de grootfte Sext akoos in de boven-ftemmen blyven. §. 8. , Uit dit laatfte Accoord kan nog een ander gevormd worden, naamelyk als de Basnevens dit geheel Accoord nog den grondtoon des Dominants inneemt, onflaande daaruit de Har- monie van i^b2~4-6-^7. B. V. G-^ba-c-^be-f. Tab: III. fg; 4.* Deeze Grondtoon des Do- minants kan 00k in de bovenftemmen plaats hebben; doch hy word nooit met cyffers aan- getekend. Tab: III. fig: 5. §. 9. Het



		( 25 ) J. 9. Het is nooctfg, 00k van de vergraote Quint, als C. ^g.-tefpreeken. Tab: 111. fig: 6. Dee- ze vindik nog in de Mannelyke nog in de Vrouwelyke - Toonwyze. En myns bedun- kens heeft ze haaren grond meer in de Melo- die dan in de Haririonie. Waarfchynlyk is dit aecoord op deeze wyze ontftaan: Dai een So¹o zanger of fpeeler, in zyp.e verfie- ringen, in plaats der natuurlyke, de vergroo- te Quint heeft laaten hoOren; een ftoutmoe- dig Componiii bootfte hem na, by het zet- ten der Harmonic; en op deeze wyze in ^?t vervolg in gebruik gekomen, verkreeg de vergroote Quint, als 't ware, regt van mede tot de Harmouie te behooren. §. 1 ex, Dan de vraag is, of dit Aecoord eenvou- dig of te famen gefteld zy. Men zalzeggen: eenvoudig; want het beftaat uit 3-5-8. Maar Wat doet hier de vergroote Qpint? myne mee- ning is deeze: Dc Heer Hoofdtoan, B. V. C. groote Terts, fchynt hier de vrouw A. (kleine Tens) te willen liefkoozen. De Heer C. ont- B 5 leent



		( 26 ) leent van de Vrouw, A, de groote Terts van haareni Dominant en zet ze in de plaats van zyne volkomen Quint. Tab: III. fig: 7. Zy behoorde, volgens haare natuur, opwaards, in den Hoofdtoon van A. minor zich op te losfen, doich de Heer C, als meerder recht liebbende,, brengt ze op de Terts des eers- ten Ruftpunts zyner Toon-Ladder; En nu is dk een te famen gefteld accoord. Dan, men vraage eeus den Soloift, waarom hy zo dik- wyis, ia plaats van de reine, de vergroote Quint of Oftaaf enz. laate hooren, 00k zelfs nevens de volmaakte by de Harmonie, die tog voor 't Gehoor niet onaangenaam zyn, Tab: III. fig: 8. Hy zal antwoorden: om dat ze myn gezang verfieren. En dit is de ze- kerfte verklaaring. Nu zoude konnen gevraagd worden: behoort dit accoord tot de mannely- ke Toonwyze? Antwoord tot beidej want het is om zo te zeggen tweeflachtig. On- dertusfchen vergenoeg ik my met te zeggen, dat men de gronden van alle de accoorden, door foortgelyke gevallen ontftaande, alleen in de natuur der Melodie zoeken moet. . HET



		( 27 ) HET DERDE HOOFDSTUK. Van de Accoorden, die alleen van de Melodit Qorfpronglyk zyn. $. x. JLn beide voorige Hoofdftukken is van de accoorden gehandeld, die zonder voorberei- ding kunnende gefchieden, alleen opdeHar- monie betrekkinghebben.'Erzynooknog ande- re accoorden welker intervallen door de Melodic gevormd worden, en wel door middel der Voor- ktanken (anticipation) of Naklanken (fuspenfion.) §. 2. Alle intervallen der boven-ftemmen, geen uitgezonderd, kunnen tot Voor- of Naklan- ken gemaakt worden; te weeten als de Com- ponift een of meer derzelven voor of na de Bas laat intreeden; waarvan men zich h beft kan overtuigen door net op het Clavier of Orgel te beproeven. � J. 3- Dan zo iemand mogt tegenwerpen, en zeg^ gen,



		( 28 ) gen, dat de Melodie alleen inde bovenfte ftem plaats had, en dat by gevolg de hier te ver- klaaren Accoorden, die aic de Melodie fprui- «en, geen betrekking op de middenftemmen konden hebben; zulk een weete, dat deeze tegenwerping nimmer gemaakt kan worden door eenkundigen Componifi;, welken hetbe- kend. is dat alle middenftemsnen, eike voor .zich zelve, ook zelfs de Bas, haar eigen ge- zang hebben moet, indien de Harmonie haa- re volkomen uitwerking zal doen, Ik achte het overtollig, hier alle foorten van Poor- of Naklankcn te befchryven; Een paar voorbeelden zullen genoeg zyn, om de zaak op te helderen. B. V. Als men door middel van het Dominant-Accoord G. in den Hoofdtoon C. wil overgaan, zo neeme men den Hoofdtoon C, en laate van 't voorig Ac- coord G, een of meer intervallen navolgen, dan tnaakt de 4 den Naklank der Tens en de 9 en 7 zyn Naklanken van de O&aaf. Tab: III. fig: 9-



		t ( 29 ) $. 5- Poorktanken gefchieden, ingeval de ioter- vallen van een volgend accoord zich laaten hoorert eer de Bas uit haar plaats gaat.en tef oplosfing der Voork'anken, het interval ver-r vult 't welk aan dit acGoord ontbrak. B. V. Tab: III. fig; 10 is de 2 de Voorklank der 3. de 4 word de 5, eirde 5 de 6. Voor- en Naklanken kunnen by alle accoorden plaits vinden, gelyk reeds gezegd is. §. 2. By deeze Voor- of Naklanken heeft me& hoofdzaaklyk te letten op de oplosfing-.der disfonanten, welke de accompagneerder ken* nen moet, Hoe meer nu een disfonant 'vafr 't natuurlyk accoord verwyderd is, zo veel t& zorgvuidiger moet men deszelfs oplosfing in acht neemen. Ik brehge alles, wat de oplosfing der dis- fonanten betreft, onder deezen eenen RegeC Alle Disfonanten die groot of grootji genoemd warden, warden een trap opwaards, en-de Heine of kleinfle een trap nederwaards, 't zyih ten beeten of balven toon, opgehfi_f zonder dat een



		C 30 ) een accotnpagneerder vooraf behoeve te wee- ten in welk een interval. Hy volge hierin alleen het voorfchrift van den Componift, die fcig nu en dan aan de ftrenge konft-wetten niet verbindt en van den zo even opgegeeven re- gel afwykt. §. 7- Dat een Disfonant zig in onderfcheiden in- tervallen kunne laaten opiosfen, hier toe kan dit volgende tot bewys dienen: de kleine Sep- time loft zich een trap nederwaards op: In Tab; IV. fig: 1. (a.) gaat ze in de Tens, (b.) ia de Sext, (c.) in de Quint, (d.) in degroo- te Quart enz. Zy kan 00k opgehouden wor- sen, zie Fig: 2. en koomt dan tog aan 't ein- de een trap nederwaards volgens haare be- ftemming. Nog een voorbeeld van een disfonant die, groot zynde, zich opwaards oploft: De groo* te Quart f. 'lb. in Tab: IV. fig: 3. (a.) gaac in de Sext (b) door de 5 in de 3. (c) in de 5 enz. Welk een breed veld heeft de Com- ponift bier niet voor zich! Hoe menige nieu- we

			;



			( 32 )

		HET VIERDE HOOFDSTUK, ■ Van de Becyjfiring. §. i. e Ba<; ftem, boven wclker nooten deac- coorden door Cyffers aangeduid worden, word gelyk bekend is, de Generaal-Bas genaamd; v/aar van men de nooten "met de flt.nker, en de accoorden met de reenter hand fpeelt. Reeds van overlang heeft men voor den Ac- compagncerder eene korte doch duidelyke be- cyffering gewenfcht, en waarom zoude het niet moo/glyk zyn ? Laat ons vooraf afzien van zulk een pedantery om alle toonen der ikfe- lodie (welke toch v/einig nut aan de Harmo- nie doen) zo veel moogiyk door cyffers aan te wyzem. OnJangs kwam my een klein ge- drukt Muziek flukje voor oogen, waar in bo- ven de Bas-nooten de cyffers gelyk. Tab: IV. fig: 4. gezet waren. In der daad het fchynt geleerd, dan waartoe dient het? §. 2. Het



		C 33 ) §. 2. Het is als eene vafte ftelregelaangenoomen₍dat Nooten, die gecn cyfFers bovcn zich heb- ben, het natuurlyk ofeenvoudig Accoord ver- eifchen. Edoch ais het de oplosfing van een voorgaand Accoord vercifcht, zo vindt men een of meer intervallen van dit Accoord aan- getekend, waar door men 't erkennen kan; en als dan heeft de Bas den Grondtoon zcl- ven. Ingeval 'er buiten deeze cyfters 3-5-8, eon andere gezien word, dan is 't een te- ken, dat cle Bas den Grondtoon niet hebbe dien ik gevolglyk eerft moet zocken. In de drie eerfte Hoofdftukken heb ik getracht den waaren Grondtoon van elk Accoord vafl: te ftellen; waarvan eene korte herhaaling hier niet ondienftig kan zyn, vermids toch alles op den Grondtoon beruft. S- 3- Als de Bas in 't eenvoudig Accoord op de tweede plaats koomt (H. I. §. 5.) dan ziet men de cyffers 3-6-8. Hier wyffc ons de (5. den Grondtoon aan. Is danboven de nooten de cyffer 6. alieen niet genoeg ? Waaftoe dient het o- C ver-



		■ ( 34 ) vertollige? iets met weinig kunnende gefchie, den heeft geen veelheid noodig. Als de Bas de derde plaatfe heeft (H. I.J. 6.) dus de cyf- fers 4-6-8, dan is de 4 alleen genoeg, om 't Accoord aan te duiden, want ze wyfl ons op den Grondtoon deszelven. J. 4- By het Dominant-Accoord', 't Accoord der Septime, herinnere ik hier nog eens, dat het niet ondienftig zoude zyn, indien de Accom- pagneerder de 8. 'er telkens by nam, en alzo met vier intervallen accompagneerde. (Hoofdft: I. J. 12.) Ja, het zoude des te gemaklyker vallen om het behoorlyk Accoord te vinden. Om nu de becyffering der Septime van die des eenvoudigen Accoords te onderfcheiden, kan de cyffer des Grondtoons op deeze wy- ze met een ftreepje 'er door getekent wor- den-a- jj. A- 5- -6- ■?■; waaruit deAccompagneer- der befluiten kan dat het een Accoord der Septime is. J. 5- De Bas op den Grondtoon heeft alleen de cyffer 7 boven zlchj op de tweede plants toont