|
-7T.SI&
D; K E L N E R, Korte en getrouwe
ONDERREGTINGE
Van de
GENERAAL BASS,
OF
BJSSUS CONTINUUS.
Naa de tweede Druk uit het Hoogduits vertaalt,
en met ee'nige Aanmerkingen, benevens een
Opdragt, en Voorreden vermeerdert,
DOOR
GERHARDUS HAVINGHA,
ORGANIST en KLOKKENIST Te A1KMAARI
|
|||||||
|
m
|
|||||||
|
te AMSTERDAM^
By G. F. W IrT V O G E L, Qrganilt van de Lutherfche JSieuwe Kerk, 1741.
|
|||||||
|
IgP^ipjIipppppiPWBP
|
|||||||
|
Morhof. Polyhift. Tom. I. Lib. x. Cap. 13.
ghiod ft forte erunt, qui has minutias contemnen-
das judkaverint, illi fciant, nihil minutum aut leve effe, quod cum juventutis commodo conjun- ftum eft. Dat is:
By aldien 'er Menfchen zyn zullen, die
deze kleinigheden als veragtcnswaardig mog- teti veroordeelcn, dceze moeten weecen, dac 'er niets te gering of te ligt zyn kan, als bet maar met het gemak en voordeel van de Jeugt gepaart is. |
|||||||
|
OPDRAGT
A A N D E
H E E R E N
E N
LIEFHEBBEREN,
LEDEN VAN HET COLLEGIUM MUSICUM
D E R S T A D
A L K M A A R.
MYN HEEREN
E N
LIEFHEBBEREN
D E R
M U S I Q. U E.
Wierd^er voor een reeks van Jaareny
ter hetttiginge van dankbaarbeid aan Hun a 2 W&L
|
||||
|
" "'"'"*»-
|
|||||||||
|
|
|||||||||
|
|
|||||||||
|
O P D R A G T.
Wel Ed. Groot AgtbaarhedeN
de Heercn Burgermeesteren en Regeerders der Stad Alkmaar, op de ontfangene gunjl, van de heerlyke Zaal door bun Ed. Groot Agtb". voor de Mufique en Zangkonft inge- ruimt en toegeiuyd, als ool{ tot Lof der Mufique en bet Collegium Muficum, der^elver St ad een voortrejfely{ Vers op~ gezpngen-, bet vjelkf nocb beden ter ge~ dagtenijje in de Collegie Zaal bevoaard tuordy en bier onder ivord bygevoegt. Niemand vervoondere %jg dun, dat ilf.
boewel met geen Vers tot Lof van de Mufique, nocb van bet Collegium Mu- ficum j maar met een ^e,{er Trablaatje dat my onverivagt toege%onden ivierde, bet voelke zo fraai als nuttig vindende tot opbouvoinge der Mufique, dat i{ bet ivaardig fcbattede bet %elve uit bet Hoog in bet Nederduitfch over te %etteny te voorfcbyn kpom ; om daar door (yjas bet mogelyfy de Lof der Mufique en de luif- ter
|
|||||||||
|
O P D R A G T.
|
|||||
|
ter van het bloejende Collegium Mufi-
cum in '/ openbaar te Jlellen. Gun my dan, myn Heeren en Liefhebberen, Leden van het Collegium Miificum ter dier yelver plaatfe, die vryheid dat ik dit Werkje voelke bet eerfie is, dat in on%e Nederlandfche Taale over de vje^entlyke gronden van de Generaal Bafs in 'c ligt kpmt aan ZJvj opdrage, en de%e eerjleling aan Uvj toevoye. De redenen voelke my bier toe bevoee-
gen behoeven niet gezpgt te vjorden, de- ivyl ^e aan alle bekent %yn, %o ten op^jgte van on^e vriendelyke ommegang met mal- kanderen: alle Leden van het %elve Col- lcgic: ah ook alle eensge^ind om een iege- hk "*t %7>ne toe te brengen vjat tot het harmonieele der Muiiqne vereifcht ivord; meer %al ik. er niet van spggen, oordeelende dit fuffifant en genoeg te >Qn,dee%e myne handelinge te billy ken. Neemdan, myne Heeren en Lief-
hebberen, dit aan, niet \iende op de
a 3 kjein-
|
|||||
|
O P D R A G T.
|
||||||||||
|
kleinheid de.s Werfa; maar op de ferieu(e
intentie des Vitgevers, en het voordeel, dat de Leergierige Jeugd uit het shelve trekken kan: en dit dus wordende opgeno- men %al het %ehe Jirel&en tot blydfckap |
||||||||||
|
van hem die is
*
|
||||||||||
|
MYNE HEEREN,
en LIEFHEBBEREN, Leden van 'c Collegium Mujicum,
Uvv alle tyds bereidvaardige Dicnaar
GERHARDUS HAV1NGHA.
|
||||||||||
|
AAN
|
||||||||||
|
A AN
|
|||||||
|
DE ED.GROOT ACHTBARE HEEREN
DE HEEREN
BURGERMEESTEREN
* ■» -
E N D E
REGEERDERS der Stad ALKMAER,
OP Dl HEERLYKE ZAELE,
By HAAR ED. GROOT ACHTBAARHEDEN
D E MUSYCKE ofce ZANG-KONST
INGERUIMT ENDE TOEGEWEYD.
*8|J&1* Aar fteckt in het M U S Y C K -
^ D a Yets, dat de Ziel ontroeren,
<8§)£3fli8* En tot de voorfmaak van denHemel op kan voeten
Wat min als Goddelyk, wat meer als Menfchelyk.
Of is 't een Eng'lc Werki
Wiens Eeten en wiens Drinken
Alleen beftaat in door hunn' Stemmen te doen klinken, GODS Lof; waat van men hoort de weergalm in G O D S Kerk. Zy is niet fterffelyk
|
|||||||
|
Als andere Qeffeningens
|
|||||||
|
a 4 Men
|
|||||||
|
Men zal noch.nur dat die met d'Aard'vergaan zyn.zingen
(Zoo GODS onfeflbaar Woord ons Wrtj in 't Hejntfryfc. Wat is 'er dat zoo wel
Den woeften Menfch kan teamen, -{
Als Zy? Zy die wel eer met Snaren-, Wind, of Steramen Bewoog ook (zoo men zegt) 't Vee, Vis, Steen, Hout, ja d'Hell". Hoe wel heeft dan Uw Gonfl:
Groot Achtb're MAGISTRATEN
V3n ALKMAER! het gebruik van deze ZAEL' gelaten, En met Uw Vuyr en Licbt vereert dees vrye Konft, Wiens plicht van Dankbaarheid
Ook nimmer naar zal laten
Te zingen op de Maat, ja (konze) ook boven maten, yolftemmig uit den Lof van Uw Mildadigheid. JlOAUN&r
■
|
|||||
|
VOOR*
|
|||||
|
A A N DEN
|
|||||
|
Gtmfiigen, Onprtydigen, en Leergierigett
L E E Z E R.
i - i
Nder alle Schryvers diehaar
vermoeit hebben de we- zentlyke gronden, regelen, en't vereifchte tot de Gene- raal Bafs op het Papier te ftellen, ver- diend den grooten en doorfchrande- ren Mujicus , de Heer John Mat- the son de eerfte plaatfe: dewyl die Heer veel nuttige en doorwrogte a 5 Wer- |
|||||
|
V O O R-R EDEN.
Werken uit zyn grootc fchat deWae-
reld hecft mede gedeelt, waar door de Wetenfchap der ware en wezent- Jyke gronden by veele grootclykszyn toegenomen; doch dat geenc dat my van zyn Wei Ed: Werken ter hand gekomen is, vereifchen zodanigePer- ionen, die de eerfte gronden kunnen doorzien, en dezelve verflaan, of de zulke die geoeffende Zinnen in de Mufique hebben, en voor de zulke zyn derzelver Schriften zeer voortreffe- lyk, om verder opgebouwt, en in de gronden der Mufique vaftgeftelt te worden. Befchouwe ik andere Schryvers,
wier Werken tot my gekomen zyn, die over het zelve onderwerp gefchre- ven hebben: zy zyn ook zeer heer- lyk, van welke ik (na een oplettend doorkzen) zeggen moet, dat zy die vereifchtens om do wezentlyke grond der Generaal Bajs te leeren wel in hun heb-
|
||||
|
V O O R-R EDEK;
hebben; maar niet in zulk een kort
begrip, als tot de eerfte weezentlyke Grondbeginfelen gevordert worden, om eerft aankomende Lecrlingen daar door van onderen af op te leiden, en de Grond-oorfaken van alle Toonen en Accoorden op een vafte voet zoo ter neer te ftellen, dat men defelve aan de eerft beginnende als een Wet zoude kunnen voorfchryven, om die ten vollen op te moeten volgen. Daat benevens worden de refolu-
tien daar ook zoo niet aangewezen, dat daar door een Leerling vafte denkbeelden bekomen kan, hoe of dezelve moeten, of waar dat die kunnen komen , wordende dezelve in het voorbygaan meer aangewezen als bekende zaken, dan als zaken die men vaft moeft ftellen , om eerft beginnende daar door tot een regte kenniile derzclver te brcn- gen. Ook
|
||||
|
V O O R-R ED E N.
Ook worden de Dijfonanten daar in
zeer wel aangetoontjdoch niet in die {chikkinge waar door een eerft begin- nende Leerling van de een tot de an- der geleid word, om van de een in de ander over te kunnen gaan , tor dat eindelyk de refolutie, 't zy door een Sy»copatie> of een Ligatuur, of omkeeringc der Partyen , of da- delyk zonder eenige omwegen word daar geftelt. Niemand vatte dit op, als of ik
daar door die brave Mannen, de Krpon van hun hoofd zogte te ruk- ken , en iets aan te wryven , waar aan zy part noch deel hebben, als ook, of zy iets hadden agtergehou? den dat zy beeter geweten hadden; neen ,geenzins! want ik betaige rond nit, dat zy by my zeer hoog gewaar- deert zyn, en regtmatig dat lofvvaar- dige gecuigeniiTe verdienen , dat zy door een onvermoeiden arbeid, klaar |
||||
|
V O O R-R E D E N.
in kragtig hebben aangewezeh, wac
tot voortgang in de Konft ftrekken kan, waar in lk van der Jeugd af opgeleid ben geworden,om cot dc waareWe- tenfchap der Muficalifcbe Gronden tc koinen; maar het oogmerk in dczeii is, allecn op de kortheid, netheid eft klaarheid in alles, voor eerfl: aanko- mende Leerlingen, en niet verderrtc meer als men gade flaat, dat de eerftc Schryveren het fundament gelegt en hunne Nakomelingen een geopende deure gemaakt hebben, om op hun- ne gelegde Gronden al verder tebou- wen, zo in zaken als in ordef: waar door wy Kinderen als Dwergen op de fchouders van die Reuzen geftek zynde zien, het geen onze Grondieg- gers in die ordre niet zagen. Ook moet men wel in aanmerkin-
ge nemen dat het (om zo te fpreken) Slaven werk is alles aan te teekenen, ('t geene doch in ?t geheel niet ge« fchie-
|
|||||
|
»■!■■> i._____.
|
|||||
|
|
||||||
|
VOOR-REDEN.
fchieden kan) wat in het Accempagne-
ment en Compofitie in agt te nemen is: inzonderheid wanneer menyan deal- dereerfte beginfelen een begin zal maken, dan zai men doorgaans zien dat de Schryver die aldereerfte din- fen of geheel overflaat, of ter loop
oorgaac, of dezelve als bekende din- gen aanmerkt, vermids men zich by die eerfte beginfelen zoo niet wil be- palen, dat die alle in een behoorlyke order op het Papier komen, om dat dezelve op te ftellen laftiger zyn, dan de zulke waar in men met het ver- ftand werkzaam zyn moet, en terop- fcherpinge van den Schryver zelf kunnen verftrekken, dewyl het eer- fte zeer verdrietig,en het laatftezeer aangenaam is: en dit is de oorzaak waarom men zo weinig voor de eerjft beginnende Leerlingen aangeteekend vind, daar men een overvloed voor de gevorderde heeft, welke alles kun- nen |
||||||
|
.
|
||||||
|
VOOR-REDEN.
nen verkrygen , 't geen van hun
fmaak is, en werwaarts zy hun kee* ren hunne luft voldoen kunnen. Maar om in een Voor-reden nict
buicen het beftek te gaan, zo zal ik my kceren tot dat geene, 't welkc oorzaak tot dit te fchryven gegeeven heeft. Wanneer my in de Maand Febrna-
rius van het Jaar 1739* door de Hr. Gerhard Frederik Witvogel, Organift van de Lutherfche Niewwe Ker{ in Amflerdam, wierdc toege- zonden een Tra<5taatje , genaamt: SretUtcljer Untemcfjt tm ©eneral 95ag
&c opgeitelt door de Heer D. Kel-
n e r > las ik het zelve met veel ge- noegen, van wegen alle die naauw- keurige aanteekeningen dewelke die Heer daar in heeft waargenomen, en die zoete opleidingen van de al- dereerfte beginfelen met zo veel net- heid waargenomen, dac ik het in al- ien |
||||
|
V O O R-R EDEN.
len deelen bevond te beantwoordett,
aan desfelfs Tytel en Oplchrift, van een Getrouwe Onderrigtinge: waar naa dadelyk een befluit nam om dat zel- ve nuttige Werkje (voor myne thans hebbende of toekomende Leerlingen) tot een eerft onderwys en ter opboti- winge in het Jccompagnement te ge- bruiken, terwyl dat Werkje hun van zoo veel vrugt kan zyn, als zy tot heden toe noch nooit iets gelezen hebben: te meer om dat de Heer Autheur niet wydlopigj maar kort en zakelyk, en te gelyk zo duidelyk en eenvoudig (doch niettemin verftan- dig) de zaken verhandelt, dat de eerftbeginnende het zelve aanftonds met vru^ kunnen gebrniken. Nu was 'er maar eene zwafighcid
over, dewyl dat Traffaatje in het Hcog- en niet in het Nederduitfcb ge- drukt was, en weinig Inboorlingen van onsLand dieTaal verltaan, noch zich
1
I
|
|||||
|
4
|
|||||
|
VOOR-REDEN.
zich daar op nitleggen, hoe het dan
van de Leerlingcn verftaan zoude worden, om den Heer Kelnerzj- ne gedachten en voorgeftelde gron- den, en regelen de haare te maken: dog die fwarigheid verdween haaft, wanneer ik die refolutie nam, omhet nit fyn oorfpronkelyke in onfe Ne- derlandfche Taale over te brengen, en dus ditWerkje niet alleen ten ge- bruike van myne Difcipulen te honden, maar het zelve ten nutte van alle Leergierigen door den Druk gemeen te maken , op dat een iegelyk, die luft heeft, een weezentlyke kenniiTe in de Mujique te verkrygen , daar door fyn oogmerk bereiken kan, en een Generaal Bafs regelma|ig mogte leeren fpeelen. En niet alleen met zodanige plattc eenvoudige greepen, die in zo verre wel voldoen aan de Cara&er , welke boven de Nooten ftaan > en wanneer dat dus uitgevoert b is,
|
||||
|
V O O R-R EDEN.
is, dan meynen dat alles wel gedaan
is, in ordre, gelyk het ook dus na de intentie van veele hedendaagfe Violiften zoude moeten gefchieden, willende dat dan de GeneraalBafs maar als een plompe boeren , of met een flegel op een dorfchvloer flaandeflag, moefte zyn , daar 7er nogtans veel meer toe vereifcht word , om een Generaal Bafs wel en na behooren te traclreeren; waar toe in dit Werkjc ook eenigfints aanleidinge zal gege- ven worden, wat ter opcieringe der Generaal Bafs noodig is ; dog alles kort, als zynde hier maar een aan- leiding en begin , waar van men in andere Werken veel omftandiger vind, alwaar de wyze en maniere word aangeweezen door Voorbeel- den, hoe de Generaal Bafs moet ge- *peelt worden, dog hier van by na- der gelegenheid. Van het Werk behoeve ik niet tc
zeg-
|
||||
|
' '" .... -
voor-reden;
zeggen, terwyl dat zelf fpreeken, en
zyn eigen getuigenifTe meede brengen zal, daarom oordeele ik het onnodig te zyn een omftandig bericht daar van in de Voor-reeden te geven , of het zelve met eenige Loftnitingen fmakelyk of fmakeloos te maken , de- wyl dat geen , 't welk fyn eigen ge- tnigenifle geven kan , het getuigenif- fe van een ander niet nodig heeft: te meet, daar de korte inhout van het geheele Boekje in.de Vooraf-reeden van den Heer Kelner, voor het eerfte Hoofdftuk kan gezien worden, waar nit een iegelyk aanftonts het nuttige van dit Werkje zal ontdek- ken. Als ook om dat ik niet twyffel of
de leergierige Leezer zal het met zoo veel fmaak leezen, en tot fyn nut en voordeel gebruiken, als ik het met genoegen heb doorgeleezen , en in onze Nederlandfche Taale overge- bragt. b 2 Al- |
||||
|
V O O R-R EDEN.
Alieenlyk zal ik dit zeggen, dat
"hier in eenige namen en fpreekwyfen zullen gevonden worden , dewelke by veele in Holland oneigen zyn,die ik 'er in gelaten heb , om dat dezel- ve de natuur der zaken al ruim zoo wel (als die, dewelke men daar toe in Holland gebruikt) uitdrukken: hoewel hec my onverfchillig is, hoe men dezelve noemt, als men maar weet wat daar door verftaan word. Jk zal daar een en ander van mel-
den. Onzen Heer Keiner fpreektvan
duur en molly zoo moet een iegelyk weeten , dat daar door de beide Thoonen der Mufique verftaan wor- den , en geen gemeene Semithoon, zoo als wy die op ons Or dinar is Clavier hebben: maar het word van onzen Heer Autlbeur wel gebruikt van de Sub- en Super-femithoonen, die wy op ons ordinaris Clavier niet hebben j maar
|
||||
|
V O O R-R EDEN.
maar dat kan een ieder met het op-
flag van het oog wel zien , dat daar dan geen Thoon van de Mufique, maar van een Sub- of Superfemitboon van het Clavier moet verftaan worden; derhalven betekent duur degroote,en moll de kleine Terts , welke twee de beide Thoonen der geheele Mujique zyn. Daarom heb ik dat op een en an-
der plaatfe , tot hulp van den leer- gierigen Leezer daar by gefchreven, op dat hy vervolgens door het 'ge- heele Werk weet, wat daar door te kennen gegeven word. Ook fpreekt onfen Heer Kelner
van A, B, H, C &c. als de namen des Clafiers, dat by zommige onge- woon zal zyn, dewyl by veele, in Holland (die van onfen Heer Kel- ner genaamde) b: b moll, en de h: b genaamt word: gelyk ook de Semi- thoonen, die onfen Heer Au£theur b 3 noemt,
|
||||
|
VOOR-REDEN.
noemt, cis , dis, fis , gis, dewelkc
by de meeften in Holland C kjuys> of D moll: D kruys of Emoll:F hruys of G moll : G /(r^j- of A moll ge- naamt worden , na dac de teekenen zyn die voor de Nooten gevonden worden. L
Dog deeze benamingen hebben
wel plaatfe op de Viool, Bafs en dier- gelyke Iuftrumehten , alwaar geen vafte Clavieren zyn, maar alles door de toucbeeringe na het gehoor moeten gegreepen worden : dienvolgens zyn daar de Semi, Sub en Super--femitbonia^ dewelke wy op ons vail Clavier niec hebben, en dus knnnen die benamin- gen daar heel gevoeglyk doorgaan, maar niet op ons W/0«am*Clavier, daar geen gefheden Semitboonen zyn. By voorbeeld, daar ftaat eens C
met een Xi > of D met een b getee- kent: zoo ook D .met een X> of E met een b, moet dan niet die C met het
|
||||
|
V O OR-R EDEN.
het % en de D met b geteekent, op
een en zelve Clavier geflagen wor- den ? Immers jaa , want wy geen andere Semithoon op ons ordinaris vier daar toe hebben , dan die TuC- fchen-legger, die tufTchen C en D is: zoo ook als de D met het %.> of de E met een b geteekent ftaat, zoo is het op het Clavier dezelve Semi- thoon , en dus gaat het met alle de anderen. Dienvolgens is het een noodzake dat men op het Clavier een vafte benaminge aan ieder Semi- thoon geeft, zoo als het 't befte met de eygenfehap des Claviers overeen, en het naafte daar by komt. Want in een gefneden Clavier
komt immers tufTchen de C kruys en D moll de Cis , tufTchen het D kruys en E moll het Dis, en zoo vervolgens met de andere Semithoonen. Laat ik hier nog byvoegen , dat
die namen , dewelke onfen Heer
b 4 Kel-
|
||||
|
V O O R-R EDEN.
|
|||||
|
Kelnee aan de ordinaire Semithoonen
van ons Clavier geefc , by alle de Schryvers, die over de Gronden der Mufique en des Or gels gefchreven heb- ben, ookzoo gevonden,als ookdoor gancfch Duitfchland , en een groot gedeelce van Nederland daar aan ge- geven worden, daarom heb ik het alles zoo gelaten , als onfen Heer Auftheur het gefchreven heeft, en dit maar in't voorbygaan willen aan- merken , op dat een iegelyk weeten mogte , wat daar door verftaan wierd. Dog is iemand van die gedachten
dat de namen, zoo als ze by veelen in Holland aan die Semithoonen, dan dus, dan zoo gegeven worden, bee- ter dan die van onfen Heer Kelner zyn, wy gunnen hen de zelfde vry- heid , die wy voor ons wenfehten te behouden ; en zeggen , dat dit, gelyk h?t voorgaande , onverfchillig is,
|
|||||
|
V O 6 R-R EDEN.
is i als men maar weet wat daar door
te kennen gegeven word: voor het overige kan een iegelyk daar mede doen zoo als her. hem behaagt. Hoewel ik denke dat deeze bena-
mingen alzo wel te verftaan zyn als een zeker Manufcript, dat my voor eenigen tyd in de handen quam (en zoo men my vaft verzekerde) door den AuSlheur zelfs gefchreven, onder de naam van Korte uitlegging over het fpeelen van de Bajs Confirms , en de heele grond van de Mufiek^: waar van ik den Leezer dit volgende zal meede deelen, op dat een ieder zien kan hoe aardig de Onderwyzingen in de Generaal Bafs gedaan worden, en hoe kort die weg is om de Bajfus Con- tinuus te leeren. De woorden van den Schryver zyn zonder eenige ver- anderinge aldus: De geheele grond van de Bas
7> Continus en van de Mufak beftaac b 5 uit
|
||||
|
V O O R-R EDEN.
nit twee flagen, welke zyn het Ac*
coord en de voile Slag. 't Eerfie , het Aaoord beftaat uit
drie welklinkende Toone , welke , zyn 358 , eri deeze kan men drie maal verwiflfelen. en is hetzelfde, welke
|
||||||||||||
|
Als
|
f onder, of boven, of in
|
|||||||||||
|
3)
|
||||||||||||
|
?de midde ftaat, want
jdoethet zelfde erTe<5t. De voile flag beftaat uit 3-5-7-8
en fpyft zoo veel Toone , met becyffering, als onder die flag leit- Uit deeze twee flage word de ge- heele op en afklim van het O&aaf becyfFert. Deze twee flagen worde ge-
bruikt op de eerfle en vyfde Toon. De eerfle Toon krygt 3-5-8 en
de derde heeft de felfde flag , am dat hy onder het accoord van de eer-
|
||||||||||||
|
I
|
|||||||||||
|
V O O R-R EDEN.
|
|||||||||||
|
eerfte leit. De vyfde leit mede
onder het Accoord van de eerfte, maar moec erkent worden als Ca- |
|||||||||||
|
■>■>
|
dens-noot, daarom krygt het de
|
||||||||||
|
voile flag , zoo dat de tweede em
zevende de zelve flag van de vyf- de krygt , zoo dat de vierde en zesde overfchieten , die accoorden krygen, na behagen van den Speel- der. NB. Zoo Bas afgaat, zoo kan de vierdq ook de flag van dc vyfde bekomen. Dit oordeel ik daar uit genoeg te
zyn, om de aardigheid van het zelve aan te toonen ; want zoo als dit ftaaltje is, is het overal. Dus ziet men hier het fpreekwoord in fyn kracht: men kent de Leeuw aan fyn klaauwen , de Uyl aan fyn veeren. Ik zal dat in fyn waarde laaten , en een ieder fyn oordeel vry, terwyldit Werkje geheel wat anders leerert zal, en toonen wat regelmatig tot ieder Toon
|
|||||||||||
|
V O O R-R EDEN.
Toon noodzakelyk zyn moet, in een
ordinarie op en nedergang, en geen een Toon zonder accoord zal open laten, doch die dit voorverhaalde leeft, en dit Werkje vervolgens met aandacht nagaat, zal zien dat die Schryver veele muficalifche Boeken ge- leezen zal hebben, en dit te leezen ook van noden heeft. Dat nu op eene en andere plaatfe
zal gevonden worden , dat ik eenig- fints van denHeerKelner verfchil, is een zaak die het Werk, als Werk, op zich zelfs aangemerkt, geen na- deel toebrengt , dewyl veele van de gedachten van onfen Heer Auctheurt en ook veele van myn gedachten zyn, daarom heb ik den Lezer dezelve willen mede deelen, op dateeniege- lyk, zonder prajudicie van de een of ander kan kiefen wat hem behaagtj vermits het geen Geloofs-Artykelen zyn, maar dat het als een Licentia |
|||||
|
mw
|
|||||
|
V O O R-R EDEN.
|
|||||
|
mufica moet aangemerkt wordcn.
Ook heb ik hier nog twee Exem-
pelen ingebragt, tot leeringe van den. Leergierigen, om dat die Exempelen (mogelyk) later zyn uitgekomen als net Werkje van onfen Heer Auttheur gefchreven is; en dewyl een van die heel vreemd is, dachte ik het niet ondienftig die hier in mede te plaatfen. Gelyk ik ook, tot opcieringe van
dit Werkje, een Cirkel-wyzer van dc op- en nedergang, zoo van Duur als Moll toonen (dewelke onder my wa- ren beruftende) hier insgelyks hebbe plaats gegeven, en met een geringe verandering dezelve met de beide Schemata, nit het derde HoofdtJiuJ{ van dit Werk evenredig gemaakt, op dat de Leergierige uit de Nooten en uic dcCirkely zoo als het hem behaagt, 't Accompagnement door alle Thoonen zien kan. Eindelyk heb ik nog te berichten
dat
|
|||||
|
V O O R-R E D E N.
0
dat dit Werkje meer dan een jaar
langer, als ik gedacht hadde, isach- ter gebleven, 't welke veroorzaakt is door verfcheide fwaare ziektens, die my zeer fchielyk op malkanderen overvielen, waar door ik genoodzaakc wierd alles te (taken: daar op volgde de harde Winter, waar door methet fhyden der Plaaten niet kondevoort- gegaan worden: en eindelykdegroo- te drukte van den Heer Witvogel, die het fteeds heeft moeten uitftel- len, wegens andere Drukken van de Mujique : en dit zyn de reedenen, waar door het gekomen is , dat niet eerder het verlangen van veele Lief- hebberen heeft kiinnen voldaan wor- den. Neem dan, leergierige en onpar-
tydige Lezer, dit Werkje > tot uwe vorderinge, met zulk een genegcnt- heid aan, als ik het met vermaak heb overgezet en ter drukperiTe gebragt, Ver-
|
||||
|
"■ :.*■#«!..'■...... .....■
|
|||||
|
V O O R-R E D E K
Vermits U dit dus in dc Gronden
zal onderwyzen, gelyk dat deftig Werk van den Heer Kirch ho ff U kan ftrekken in hct excrceeren en leeren van deGencraal Bafs, het wel- ke mede by de Heer G. F. Witvo- gel gedrukt is, onder de Tytelvan l'A. B. C. mujical (of het Mujicalifche A. B. C.) welke beide ik de leergieri- ge Leerling ten hoogften wil gere- commandeert hebben , van wegen derzelver deftigheid , en nettigheid in alles. En zoo dit Werkje U aangenaam
is, de luft opgewakkert wordende, om de Gronden der Mufique verder te onderzoeken , zoo wil ik my wel (als God wil , en ik gezond blyve) verledigen , om het een of ander Werk van denGrooten Mattheson of een ander Schryver , die by my beruft, tot uwe vorderinge, namyn ge"
|
|||||
|
.mill«T"i **■----------- ...........------.-------------......
V O O R-R EDEN.
gcring vermogcn , in onze Taale o-
verbrengen. I Voor het overige heb ik niet mecr
tot een Voorberigt re melden, waar- om ik de Lcezer nu tot het werk zelf wyze , op dat die daar in fyn lnft tot fyn voordeel voldoe. |
|||||
|
KOR-
|
|||||
|
; Pag. tc
|
||||||||||
|
K O R T E
ONDERRIGTINGE
VA N D E ','.':
GENER ALE BASS. J
E Generate-Bafs, die ook BaJJuf-
Continuus genaamt word , is hef
*3& fundament van de geheele Mujiquej
"' welke nuttige wetenfchap door
Ludovicus Viadanus, een .£
|
||||||||||
|
taliaan , omtrent den jaare io'^J.
|
||||||||||
|
tot eene zonderlinge verfterkinge der Mufique
uitgevonden en daar geftelt is , door welkef kragt alle de vereifchtens der Harmonie, na een ordentelyke aanleidinge en met de Compojitie o- vereenftemmende grondftellinge uit de eenvou> dige Bafs word aangeweezen , en dus onder- fcheidene ftemmen , met de daar. by gemaakte Partyen ten vollen overeenftemmen , zo dat d6 zelve terftont op bet Inftrument, daar toe dien- ftig^, meede gefpeeft en geaccompagneert wof- den. De Baffin Continuus word op verfcheiden ofvol-
ftemmige Inftrumenten gefpeelt, als daar zyri*:
het Clavier, deLuyte, Theorhe^ Calicbon, Pan-
icr, ook wel'op de Viool de Gamha ; ja men
. A fpeeft
|
||||||||||
|
%, Korte Onderrigtinge van de
fpeelt ze zelf op de Guitarre, zoo goed als het
zig daar op doen laat; dog onder deeze alle , is het Clavier het voornaamfte Injlrumetit tot de Generate Bafs in gebruik j overmits men by de andere Inftrumenten zeer veel difficulteiten heeft. Dat nu de groote en beroemde Sylvius Leo- p o l dus We i s s (i ) op fyn Luyt iets zonders en verwonderens waardig accompagneert, en alles volleedig daar op uitvoert, het geen anderen moeten laaten, is meeraan fyn zonderlinge be- kwaamheid , dan aan het Inftrument toe te fchryven. In dit Werk heeft men afzonderlyk het oog
op het Clavier geveftigt, met afzien van alle andere Speeltuigen , die men daar toe ook an- ders zoude kunnen gebruiken. Alles wat een Accotnpagnifl van de Generate
Bafs nodig te weeten heeft, zal in deeze feven Hoofdftukken afgehandeld worden, welkers in- houd zyn zal : 2. Van de Intervalkn, Accmden, Reguleringe der Stemmen en onderfcheidene andere voor-
vallen.
2. Van het gebruik der Signatuuren.
3. Van de natuurlyke Ambitus der Toonen en
jiccompagnement. 4. Van de extraordinaire greepen, welke van de
natuurlyke afwyken. 5. Van de afwykinge der Toonen.
6. Van de gefteltenifle en hoedanigheid der Con-
fonanten. 7. Van de Praxis der Dijfonanten.
CA-
(,) DezeSvLviu* LsototDus Wbiss is die al«
ombcroetndeLuytenift aan h<n Kw-SattifsfoHof, |
||||
|
Generate Baft. f>
CAPUT I.
Van de Intervallen , Accoorden, Regulee-
ringe der Stemmen, en onderfcheidene andere voorvalkn.
DE inhoud van dit Hoofdftuk had wel in
verfcheiden Hoofdftukken kunnen gebragt ■worden , maar dewyl de Duitschers ge- meenlyk hunne Leerlingen diergelyke regulen, zonder veele afdeelingen daar van te maken, voor fchryven , en dus te onderwyzen gewoon zyn, zoo zullen wy in deezen geen verandering maken. §. I. Voor alle dingen moet een Leerling
naauwkeurig agt geeven op de Intervallen, en die cyffers, welke in het Accompagnement voor- komen, waar meede de Generale Bafs getekent word, dat hy die regt verftaat, dezelve zyn, |
||||||||||
|
Inttrvalla.
Secunda
Tertia
^uarta
g>uinta
Sexta
Septima
Ottawa
Nona
|
De cyffers welke de Interval
len te kennen geven. z 3
4
5
. 6
7
■ 8
|
|||||||||
|
9
A z Wan-
|
||||||||||
|
4- Kcrte Qn&errigtinge van de
Wanneer nu deze Intervallen hooger of lagef
gullen gemaakt worden , als ze in het Syftemtf zelf natuurlyker wyze geeifcht worden, zoo heeft men daaivtoe een teken ter verhoginge , namentlyk het X welke b cancellatum genaamt "Word, dat niet alleen dieNoot, voorwelke he£ ftaat, een halve Toon hoger maakt, maar ook het teken dat boven deBafs geftelt is;dog in of door de cyffers word ook wel, in plaatfevan het |, een ftreep gehaalt, welke het zelfie met het X JS- In gelyken gevalle is het met het teeken ter
.verlaging , namentlyk de b , dewelke men b fotundum noeint, welke b een halve toon lager maakt, zoo wel de noot,als ook de cyfiers. ; Maar daar is nog een teken t|, het welke men b quadratum noemt. Dezelve maakt, ter plaat- fe daar ze ftaat, wanneer daar een verhogend of lager makend teken geweeft is, die zelve noot of fignatuur wederom in haare natuurlyke plaatfe;maar het word van veele met hetXt'fa- mengemengt,en voor een en het zelve gehouden. De Intervallen worden afgedeeld in Confonanten en Dijfonanten^ waar van het VI. en VII. Hoofdftuk omftandig berigt Zullen geven, wel- ke derzelver Con- en Dijftmanten zyn. Maar dewyl in dit geheele Werk van geen
andere, als die in de Generate Bafs of Harmonie voorkomende Intervallen zal gehandeld worden , en veele alle de andere Spetien ook nog gaarne wilden weeten, zoo heeft men niet willen na- laten die alle gezamemlyk hjer ter neder te ftellen |
||||
|
Cemrale Bafs.
|
||||
|
■
|
||||
|
6 Korte On&trrigtinge van de
|
||||||
|
De Unifoon beftaat uit twee gelyk luidende
Toonen , weshalven daar geen intervallum of tuflchenwytte plaats heeft. De Secunda Major beftaat uit een heele toon.
De Secunda Minor beftaat uit een groote hal-
ve toon, of het is ook eeven veel, wanneer ik zegge, haar intervallum is een Semitonium majus. De Secunda Superflua beftaat uit een heele en
een kleine halve toon. De Secunda Diminuta beftaat uit een kleine
halve toon, of haar inttrvallum is een Semitonium minus. De Tertia major beftaat uit twee toonen.
De Tertia minor beftaat uit een heele en een
groote halve toon. De Tertia fuperflua beftaat uit twee toonen en
een kleine halve toon. De Tertia diminuta beftaat uit twee groote hal-
ve toonen. De S$uarta beftaat uit twee toonen en een
groote halve toon. De Quarta fuperflua beftaat uit drie toonen.
De Quarta diminuta beftaat uit een heele en
twee groote halve toonen. De ^uinta beftaat uit drie toonen en een groo-
te halve toon. De S^uinta fuperflua beftaat uit vier toonen.
De valfche ghtint beftaat uit twee toonen en
twee groote halve toonen. De Sexta major beftaat uit vier toonen en een
groote halve toon. De Sexta minor beftaat uit drie toonen en twee
groote halve toonen. De Sexta fuperflua beftaat uit vyf toonen.
De
|
||||||
|
*»
|
||||||
|
'T^MMHfl
|
||||||||||||||||
|
Getter ale Bafs 7
De Sexta dimimta beftaat uit twee toonen en
drie groote halve toonen. De Septima major beftaat uit vyf toonen en eea
groote halve toon. De Septima minor beftaat uit vier toonen en
twee groote halve toonen. De Septima fuperflua beftaat uit vyf toonen ,
een groote en een kleine halve toon, en zal nu maar een comma kleinder dan een octave zyn, maar zulk een nutteloos interval is op onfe he- dendaagfche clavieren niet te vinden. De OcJava beftaat uit vyf toonen en twee
groote halve toonen. De Octava fuperflua beftaat uit zes toonen en
een groote halve toon. De Ottawa diminuta beftaat uit vier toonen en
drie groote halve toonen. De Nona major beftaat uit zes toonen en twee
groote halve toonen. De Nona minor beftaat uit vyf toonen en drie
groote halve toonen. ,. De Nona fuperflua beftaat uit zes toonen, twee
groote en een kleine halve toon. |
||||||||||||||||
|
Uit deeze nette aantekening van den Heer
|
||||||||||||||||
|
K e l n e r kan een ieder leergierige zien, hoe-
danige tuflchenwyttens daar zyn tuflchen ie- der Spetie: door alle de accoorden , en te ge- lyk alle Semi, Sub, en Superfemitonia, die in een gefneeden Clavier kunnen vallen , het welke een ieder nodig hceft te weeten, op dat hy zulk een Clavier voor zig krygende, daar mede niet verleegen is j en dit alles op- |
||||||||||||||||
|
jj lettend nagaande , zal hy wel haaft ontdek-
A 4 ken, |
||||||||||||||||
|
*
|
||||||||||||||||
|
8 Korte OiderrigYmge van de
. ken, welke van deeze ter necr geftelde Semi-
toonen in ons ordinaris Clavier zyn, en welke niet. Waarom ook onfen Hr. Autheur hier over een
Circel-wyzer gemaakt heeft, welker binnenfte gedeelte, met letteren getekent, zig rond laat draaijen, en alle die in de Generate Bafs voorko- mende intervallen aanwyft. Dezelve is aldus te verftaan : wanneer ik het
C onder de OStava en Unifoon zette , zoo vinde ik alle intervallen tot het C, want Cis is dan Se- cunda minor en Nona minor, daar na is D de Se- eunda major en Nona major, als dan volgt Dis, welke de Tertia minor en Secundafuperflua is, en zoo vervolgens. Wanneer ik alle intervallen tot D weeten wil,
zoo draaije ik dan het D onder de OSiava en Unifoon, zoo zal ik fchielyk alle intervallen tot D voor de oogen zien. Als ook, wanneer een Leerling wilde weeten
Wat de Seqta major tot Fis waar, zoo heeft hy de Fis maar onder de Oflava en Unifoon te draai- jen, dan zal hy ondervinden, dat Dis de Sexto, major daar toe is: en zoo kan men het met alle andere toonen maken. Door zulk een voorbeeld verkrygt een Leer-
ling hier van een klaar denkbeeld, vermits hy daar door handtaftelyk ziet, dat de Mufique in 12. chromatique Claves of halve toonen beftaat, en altyd die 12. intervallen in het omdraaijen , paffen. OndertufTchen worden die intervallen, namentlyk de confonanten en dijfonanten afge- deeld, in natuurlyke en toevallige, of naturahs enaccidentales, ; |
||||
|
8
|
|||
|
( '
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
$ Generate Baft. oxp
Naturales of natuurlyke zyn diegeene, de-
welke men gebruikt, wanneer fy zig in ieder
met X of b , of met niets vooraan by de fleutel
getekende Syftema natuurlyk vind.
In het Derde Hoofdfluk word voor de Schema
of gedaante van de duur toonen , van ander na- tuurlyke gefproken , en men moet zig wagten , dat het een met het ander niet vermengt word. Jccidentales oftoevallige noemt men daaren-
tegen, wanneer dezelve by een Noot of by een Signatuur met een verhoogend of lager makend teken, als X of h , als ook met de \ hooger of lager gemaakt worden, gelykzulks uit de vol- gende weinige 2S;wwjSf&»genoegfaam te zienis. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
^ATUHALE S.
^yflet JVboten.
7~ertm, Sactn , Tertui |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
o ea-Ai
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
mm
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Ml
|
2
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
i
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
6' 7
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
U
*-4Ue deeze vooryaande natuur-/y&e.zyn in bet voLjenJe toeaMUtfe AC CIDXNTALI S.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
M
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
n
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
u
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
m
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
^fi
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
j2
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
* Heir .
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
fe
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
"ifo £ " 4fr
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
j
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
xz:
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
■cr
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
io Korte Onderrigt'mge van de
§. II. Tot een in de Cenerale Bafs voorkomen-
de Noot behooren nog drie ftemmen , nament- lyk, de Herts ^ £%uint en de OSave. Daarom is het ten hoogften van noden, dat
een Leerling die Accoorden grondig leere, op dat hy daar in niet twyffelachtig zy. Daarom zyn, ten dienfte der geener, die hier
in nog met genoegfaam onderweezen zyn, deze navojgende Tafelen opgeftelt. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
- ■ ■ - ...
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Generak Bafs, 11
Men hadde hier van een enkelde tafel kunnen
maken, zodanig dat ze alle drie daar in begree- pen waren, dewyl dezelve zonder die dog door de tertien onderfcheiden worden j dog om voor een beginnende duidelyk te zyn, zoo heeft men liever drie byzondere Tafelen ontworpen. Edog, men moet niet denken , dat die drie
Tafelen ook driederlei tertien hebben aan te wy- zen, vermits wy hier met de groote en kleine tertien te doen hebben, en de natuurlyke in der daad, ten deele majores of groote, tendeelem*- tiores of kleine tertien zyn , en uit dien hoofde natuurlyke tertien genaamt worden , dewyl zy die intervalkn Zonder X °f & daar by te zetten, uitmakenl Deeze natuurlyke Tafel is inzonderheid voor
kinderen en andere nog eerft beginnende Leer- lingen , die dus voor 't eerfte zoo eenvoudig het iniervallum van een terts kunnen leeren kennen. §. III. Degreepen moeten zoo verandert wor-
den, dat fomtyds de terts, fomtyds de quint, fomtyds de oclava boven komen te leggen. §. IV. Anderfints geraken de beide handen
menigwerf zoo na aan malkanderen, dat men die regte en voile accoorden van drie ftemmen niet hebben kan, als dan word een van die wcg gelaten, en wel de offava, namentlyk |
||||||||
|
JLA
d |
||||||||
|
i
Hoe. |
||||||||
|
It Korte Onderrigtinge van etc
Hoewel deeze in zig zelf niet word weg gela-
ten, maar veel meer een t'famen en ineentrek- kinge der Partyen is, wyl de twee onderfte een mifoon maken, en op de volgende manier te ver- ftaan is: |
|||||
|
§. V. Wat aangaat de tertien, wanneer men
de groote of kleine tertien grypen zal, zoo is te Weten, dat men ze zoo neemen moet, als ze hun zelven naar inhoud van het Syflema opge- ven, dat men dan toeziet, of niet, Voor,byde Sleutel het X.of b getekent is, op dat geen ver- keerde terts aangeflagen word. §. VI. Wanneer twee Bafs-noten of een toon
opgaan of neergaan, zoo gebruikt men een con- trarie werkinge, dat is, wanneer de Bafs een toon opgaat, zoo moeten de bovenftemmen de- zelve tegen gaan, en nederdalen. Daarentegen, wanneer dezelve een toon lager gaat, zoo moe- ten de andere Partyen na boven gaan. Dewyl hier van de motus of beweginge gefproken word, zoo is by deze gelegenheid aan te merken , dat dezelve twederlei is: als i. De Regte, wanneer de ftemmen met mal-
kander klirhmen of daalen. 2. De Contrarie of de tegenftrydige, is, wan-
neer de eene ftemme opwaarts en de andere neer- waarts gaat. Eenige zetten nog J-
|
|||||
|
Cenerale Bafs. - 13
3. Hier toe , de Mot us obliquus , welke is,
wanneer de eene ftemme ruft, en de andere voortgaat. §. VII. Daar moeten 00k in de Generate Bafs,
nog in de Mujique geen twee quinten nog oSta- ven met malkanderen voortgaan. en daarom is de motus contrarius of contrarie werking in agtte neemen, maar wie is de man die deze fout ver- myden kan ? Voor wat vitieufe gangen men zig verder te
wagten heeft, word in dit Hoofdjluk §. XIV. en Hoofdfiuk VI. aan fyn plaatfe berigt gedaan, al- waar van de volkomene Confonanten gehandelt word. §. VIII. Wanneer twee noten een Semi-
toon klimmen of daalen, zoo behoort tot de on- derfte of diepfte de Sexta. Dog deeze Regel is in het derde Hoofdjluk be-
grypelyker , en kan de ommegang of ambitus van ieder toon die zaak beft ophelderen. §. XI. Wanneer onder twee nooten een is,
die een terts fpringt, en die andere of de vol- gende heeft een \ of b, of 00k wel de k| voor zig, zoo behoort zodanig teeken 00k voor de eerfte noot. §. X. Alzoo 00k, wanneer onder twee noo-
ten een is, die een terts valt,en de eerfte heeft het X of b, of 00k de ^ voor zig, zoo behoort zulk ten teeken 00k voor de andere noot. §. XI. Wanneer na twee gefwinde nooten
een toon klimmende of vallende een fprong of val volgt, zoo word tot de eerfte gefwinde noot dat accoord genomen, het welke tot de laatfte behoort. |
||||
|
#
|
|||||||||||||||||
|
Korte Onderrigting* van de
|
|||||||||||||||||
|
In dit volgende eerfte *#<?/»/><?/word het gehee-
le accoord van g op de /aangeflagen. En in het tweede grypt men tot/,dat anders
tot het e behoort. |
|||||||||||||||||
|
f
|
|||||||||||||||||
|
m
|
|||||||||||||||||
|
|
|||||||||||||||||
|
§. XII. Wanneer vier te famen getrokken
zeftien of agtendeelen regt op of neergaan, zoo flaat men aan, wanneer het niet al te ras gaat, tot de eerfte en derde noot j maar wanneer het gefwind gaat, zoo flaat men ook wel alleen tot de eerfte noot aan, en laat de andere drie door- gaan. Rafle vierendeelen plegen ook op de zelfde manier behandeld te worden. WOTA. Men heeft nooten die van een gelyke waardye,niet alleen in een uitwendige, maar ook in een inwendige grootheit zyn , die voor het uitwendige wel kunnen lyden, dat de eene met de andere even ras of langfaam gefpeelt word, maar inwendig is de eene Iang en de andere kort. By voorbeeld: daar zyn in een maat agt agten- deelen , zoo is, na hunne innerlyke waarde, de eerfte lang, de tweede kort, de derde lang, de vierde kort, de vyfde lang , de fesde kort, en zoo verder, daar fy dog naa haare uiterlyke waardye, de een gelyk de ander, even lang en kort mogen uitgehouden worden. Dit
|
|||||||||||||||||
|
. .» »Am -■
|
||||||
|
CetieraU Baft. if
Dit is daarom de oorzaak,dat in devoorgaan-
de$. het accoord in zulk een voorval, tegende eerfte, derde en vyfde noot zal aangeflagen worden, niet tegenftaande fe van een inwendige gelyke langte zyn. Inde Zang-Mufique moet een Componifi zig
wel wagten , in de onderhandneeminge der woorden, dat hy tegen derzelver quantiteit zig niet en vergrypt. Van diergelyke loopende en ten deele met
fprongen vermengde nooten , had men wel eea wydlopige (loffe af te handelen , die veel ligt nog grooter dan dit heele Werk zoude aanwa£ fen, inzonderheid, wanneer men alles met e*~ tmpelen wilde ophelderen; dog zulks zoude eea Leerling geen zonderling voordeel kunnen toe~ brengen, inzonderheid, zoo hy door exercitie niet al zoo verre gekomen was, dat hy oordee- len konde, welke defundamenteek nooten waren, hoe dezelve te reguleeren zyn, en waar als dan een nieuw accoord gevordert word. §. XIII. Waar dat korte Paufen voorkomen,
die naa hunne innerlyke quantiteit lang zyn , als Seftiendeelen of raffe agt en vierendeel-paufen , zoo paufeert wel de Bafs-ftcm dezelve, dog de andere Partyen kreunen zig daar niet zonderling aan; maar terwyl de Bafs paufeert, vangt de regterhand maar aan in dat accoord, dat ander- iints tegen die op de paufe volgende noot zoude moeten geflagen worden, gelyk bier nevens uit het exempel te zien is. |
||||||
|
$. XIV.
|
||||||
|
*Cf Korte Onderrigtinjte van de
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
mm
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
m
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
9
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
f. XIV. De valfche relatien of betrekkingen
moeten, zoo veel het raogelyk is, gemyd wor- dcn- Een valfche reldtie of'reiaiio non harmonica is,
wanneer twee op m'alkander volgende concordan- ten in die gelegenheid; een lelyk geluid veroor- zaken, gelyk het volgende aanwyft. (i) |
||||||||||||||||||||||||||||
|
in. Quarto, m Vctava in Octavo, tfi Semitonw
Super/lutV. de/teienfe'Superfltui miner-t,
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
5JE
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
M
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
fcfc
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
H
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
PF
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
\
P-rr
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
m
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
Edog de eene in de quarta fuperflua , alwaar dat
twee groote tertien te famen opgaan, moet me*- nigwerf doorgaan. Deeze
(i) Ziet hicr van breeder de Hr. Andr. Werkmees.
tER in lyn tturmnglogia Unfit*, pag. 3J-. §. jp. |
||||||||||||||||||||||||||||
|
Generale Bafs.
Deeze volgende zyn toe te laten e&
goed, |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
.7
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
i
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
$
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
P
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
s
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
r
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Ook rnoet men zodaniae Spronaen myden ,
die eert valsc&& relatie verotrrza&en ■ 1)eztd&e zyn de ivl&ende |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
f
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
~nrn
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
■JaS.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
m
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
^J!aar yvanneer dezelve ntuz beneden i^aUen.,
.2<w z^/t -2<r yaet, yelyk hter iy te zien is |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
i
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
f\~ m
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
~*~&
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
■*-&
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
v.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Hoewel zig de Componiften hier in geen Dra-
comfcbe Wet laten voorfchryven: ook kan het in de volftemmige Mufique zoo naauw niet ge- oomen worden. §. XV. Waar dat de woorden Tafto folo on-
dcr de Generate Bafs llaan , daar word de Bafs B geheei
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
18 Korte Onderrigtinge van de
■
geheel allenig en zonder eenig accsmpagnement
gefpeelt, tot die tyd toe , dat *er accompagne- ivento of' accordo ftaat, of ook wanneer daar ee- nige fignatuuren of tekens en cyfFers gevondea worden. §. XVI. De Bafs is ook wel gewoon een
fprong in een der boven Tarty en te doen; dog die het /peelt moet zig daar aan niet kreunen, maar zig by fyn gewoone accompagnement hou- den. En alfchoon in het volgende exempel die daar bovenftaande tekens op gelyke wyze in de Bafs mede worden aangeflagen, zoo moet dog de regter hand daarom fyn voile greependoen. |
|||||||||
|
§. 2£VTI. In de onbecyfferde Baden , daar
men de fignatuuren uit de daar bovenftaande Bovenftemme zoekt, moet men zig niet bedrie- gen, wanneer de nooten der Bovenftemrae zig een weinig te lang ophouden, en daar doof tot de Bafs niet accordeeren , gelyk in het volgende exempfl een Generaal Brjfftjly onaangezien die trekkinge, maar eenvoudig ennatuurlyk te<w- tmpagnetren heeft. |
|||||||||
|
§. XVIII.
|
|||||||||
|
Cenerak Bafs.
|
||||||||||||||||||||||||
|
*9
|
||||||||||||||||||||||||
|
cr
|
||||||||||||||||||||||||
|
r>
|
||||||||||||||||||||||||
|
m&mfm
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
§. XVIII. De Hartnonie, welke tot de Bafs
'"behoord, moet zonder groote noodzakelykhcid niet veel fpringen, infonderheid, wanneer men van het eene accoord in het ander gaat, zoo moet het aldernaaft gelegene genomen worden. En zoo wanneer de regter hand dus verre na. beneden geraakt, dat men die liever hooger hebben wil, zoo gefchied zulks op het befte, wanneer men by een noot komt, daar de maat het lyden kan , dat men dan een goede fprong en omwending in het accoord neemt, en het zelve in de hoogte aanflaat. Edog wanner daar een Dijfonant voor handen is , zoo moet men dezelve eerft refolveeren. Ziet hel onderftaan- de Exempel: of men kan ook met een volftem- mig accoord, op zulk een msuiier, gelyk het tweede Exempel aanwyft, in de hoogte komen. |
||||||||||||||||||||||||
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
i
|
||||||||||||||||||||||||
|
ft
|
||||||||||||||||||||||||
|
m
|
||||||||||||||||||||||||
|
&
|
||||||||||||||||||||||||
|
f
|
||||||||||||||||||||||||
|
it
|
||||||||||||||||||||||||
|
20 Korte Onderrigtinge van de
§. XIX. Met de regter hand grypt men op
het Clavier tot aan f of/, maar niet gaarne
hooger, ten waare dan: (i) Dat in plaatfe van de Bafs-fieutel het een
andere fleutel vorderde, dat de linker hand zeerhoog naaboven liep,waardoor de regter hand genootzaakt wierd om hooger te grypen : maar (i) Wanneer men zoo voKtemmig {peek, dat
de regter hand de linker hand wel ruim laaten moet, in welken geval het niet eens in bedenkinge komt, om dan iets hooger als ordinair de Partyen te nemen. §. XX. Dewyl eenige de gewoonte hebben,
dat ze in de regter hand maar hunne vier vin- gerengebruiken en deduimuitfluiten,zooheeft men noodzakelyk geagt, daar van een nuttige erinneringe te doen , dat men naarftig de duim mede gebruiken moet, vermits het niet alleen leelyk ftaat, wanneer dezelve altyd als een on- nut lid medegefleept word , maar ook dan, wanneer 'er een buitengewoone en gedwongen val is, dat men dan het eene accoord na het an- dere nemen moet. In gelyken gevalle is het ook, wanneer 'er
andere zaken zyn uit te voeren , zelf wanneer de regter hand maar een eenvoudige Partye te fpeelen heeft, zoo moet dan nog, inzonderheid in de fprongen , de duim het fyne mede doen en geenfints uitgefloten blvven. §. XXI. Die geene, welke de Generate Bafs
grondig
|
||||
|
Generate Eafs. z t
grondig leeren wil , moet zig eerft bevJytigen
dezelve vierftemmig te fpeelen , daar men dan op een gewoone manier,in deregterhandmeeft drie ftemmen heeft, maarin de Jinker de een- voudige Bafs gevoerd word, dewelke men o&a- ven wyze fpeelt, wanneer niet de rasheid der nooten , of ook by de nog niet volwaflene de Jdeynheid der handen zulks verhinderde. Want daar behoort meer kunft tot een on-
Jaakbaare inrigtinge der Partyen in een vier- ftemmig accompagnement, dan wanneer men 5", <5, 7. en meer ftemmen te gelyk aanflaat Maar ondertuflchen kan iemand ook fyn ac-
compagvement, wanneer het nodig is, en inzon- derheid by een volftemmige Mujique-, verfter- ken, en allesgrypen wat hy met fyn beide han- den vatten kan : en wel zoo, dat tuflchen fyn beide handen geen al te groote fpatie zy: en of" Ifchoon het 'er niet zoo rein uitkomt als by een
vierftemmend ace- mpagnemewt , zoo bedekt dog de menigte der partyen de font , die 'er mogte zyn, dermaten,dat het oor daar mede te vrede kan zyn. Ondertuflchen za] men voornamejyk daar na
zien, dat de uiterfte ftemmen , als de alderon- derfle en de alderbovenfte, tegenmalkander niet vitieus zyn. Diergelyk een volftemmende Ge- nerate Bafs is nu op $m.%x-lnflrumenten of Cla- vier, maar niet op het Pypwerk of Orgel te verftaan. §. XXII. Wanneer een Alt of T^cr-fleutel
voorkomt, zoo zal men geen oclaven in de h'n- kerhand fpeelen; wantdat den Auteur hetfunda- mtnf zoo hoog gezet heeft, is de oorzaak. J3 3 r.
|
||||
|
42 Korte Onderrigtinge van de
I. Dewyl een oude fchoone CompnfitiertgtX
eifcht, dat de Bafs niet altyd in de laagte, en zig ook niet altyd in de hoogte moet ophouden, maar dat men diens aangaan- de eene goede en zoete verwiflelinge obfer- veeren zal. 4. Dewyl een Bovenftemme menigwerf zoo
hoog loopt, dat, wanneer de Bafs verder in de diepte zoude ingaan , het al te groot een tuflchenwytte tuffchen de fteramen veroorzaken zoude. . . . '
§. XXIII. Wiens handcling nu dusverre ge-
oeffent is, dat hy alle greepen aanftondsvinden, en eenigfints maatvaft weg fpeelen kan , die zal zig als dan bevlytigen de Gene-rale Bafs altyd niet zoo eenvoudig te tra&eren , maar dezelve, zoo veel mogelykis, ookopcieren, inzonder- heid by een (wakkc Mufique , of veel meer by een Solo, alwaar een Clavicymbalift meer als in een fterk Concert behoort. De bygevoegde vermeerdering of overflaging
in de Bovenftemme helpt hier niet weinig toe; inzonderheid dan , wanneer men het volgende ter neer geftelde heel vaardig weg fpeelen zoude. |
|||||||
|
- :. _ _. .
|
|||||||
|
Cenerak Baft.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
h
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
.)
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
m
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
m
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Zov vtM /ret
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
m
|
m
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
mt?nieriir*cfr
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
^DeZfer-ft&n prenpeti ov£ Aef /tunn^ ?neeJe &y.
en zyn zov weltn de Scvenstemm 'a/j in een miade/&artAye <zan te £rr~en<fen; <z£r ui/f Aet vourende te zten is . |
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
s
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
*9-
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ft
P |
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Wet
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
B 4
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
24 Korte Onderrigtlnge van de
Met Sexten laat het zig van gelyken menig-
maal praftifeeren. Als by voorbeeld: |
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
«fe£
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
^
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
^^
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
'Wannser d& een^, Jtemrrv 'een'^Tertf va/tr <Tf
* Jpnturt, zero kan a*te le-d/^e plaatz or> de ytrJtpende manner dtrcrytzan, zero dat men |
||||||||||||||||||||||||||||||
|
^4/Jus
/can
<S)&eele-n. |
||||||||||||||||||||||||||||||
|
4/j- aok, Aet //y^ot cr/*7ui ■s/aan i/tnkt met
ornzamrenaam . in p/.'iatze, dat men a//e 7a:t~- faven te ere/i/i: aan-fltzat, fiy voxrr~iee/n', |
||||||||||||||||||||||||||||||
|
m
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
*#
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
££
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
S3
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
Generak Bafs.
|
|||||||||||
|
*J
|
|||||||||||
|
Deeze naflagen laten zigniet alleen in de Bo-
ven Partye , maar ook in de andere zeer be- quaamdoen, wanneer men dezelve omkeert: ja men kan ook met de linker hand ,*of fchoon die de Bafs heeft in agt te neemen, het zelve te gelyk verrigten. Jien trillo of'tremulant kan men ook veeltyds
in de Bafs maken, en het laat zig ook zomwy- len in de regter hand doen, inzonderheid, wan- neer by geen al te raflen maat een overgang in een terts gefchied , alwaar het dan niet qualyk op de doorgaande noot klinkt. Dog men zal daar mede zorgvuldig omgaan, dat men niet in alle cadenfen en diergelyke voorvallen, in de reg- ter hand geftadig tremuleert , en daar door de Zanger of Inflrumentift in fyn werkinge kotnt, en hem daar door moeijelyheid veroorzaakt. De Mordent en , of ( gelyk ze van zommige
genaamt worden) een tremulant van onderenop, kunnen veeltyds in de middel partye gebruikt worden, en het wil zig in het bygevoegde ex- empely m de tweede -partye , gevoeglyk by het c doen laten, en dat wel met b en c.
|
|||||||||||
|
|
|||||||||||
|
m
|
|||||||||||
|
%6 Korte Onderrigtinge van de
|
||||||
|
Ook kan men de Harpeggio hier by voegen,
welke geen gering effect doet: een Harpeggio is, wanneer men een enkelde of een volftemmige greep ftaat te doen , dat ze te gelyk zoude ge- greepen worden , men dezelve niet te gelyk, maar na malkander aanflaat, en zulks gefchied zomtyds in de regter hand en zomtyds in de linker hand , ja ook wel met de beyde han- den: en dit kan men op zeer veelderhande ma- nieren pra&ifeeren. De fleepen laten zig ook zoo wel in de Bafs
als in de Boven partyen appliceeren. Wanneer een eenftemmige Piece een zeeker
thema of onderwerp heeft , zoo zal men toe- zien hoe in die Generate Bafs de regter hand zulks in gelyken maniere kan namaken. Dog dit kan men van de eerft beginnende Leerlingen niet vorderen. Dit weinige heeft men van de opcieringe der
Generate Bafs willen te voorfchyn brengen, zyn- de het buiten dat onmogelyk alles naauwkeurig te befchryven. In de Organisten Proeve van den
doorfchranderen Heer Mattheson word hier toe een genoegzame aanleidinge gegee- ven. §. XXIV. Een Recitatif is een byzon-
dere Stylus, zoo wel in de Poezie als in de Mu- fique. .** ?. ., Aangaande de Poezie^ zab moct een Muficut
ook daar van oordeelen kunnen, of hy zelfs een Poeet waar: en daar van kan het volgende tot een korte onderwyzinge diqeen. De Recitativen kom,en voor in Cantaten, So-
lila-
|
||||||
|
:
|
||||||
|
denerak Bafs. 27
liloquien , Serenaden , Oratorien, Paftoraltn en
Operaas, en worden tuflchen de Ariaas gezet. De Verfen plegen Jambifcher aard te zyn,
dat is, die met korte Syllaben aanvangen, als verjiand , belieft, verwagt , bedenkt &c Dog een Sententie kan fomtyds , wanneer die wat byzonders zal uitdrukken, Troch<eifch ofDafty- lis zyn. Hoe weiniger nu die Verfen van Syllaben zyn,
hoe beeter die zyn tot de Compofitie- In de ryrnen bedient zig dePoeet 00k vande
vryheid, dat hy dezelve niet juift altyd op een aoder volgen laat, dewyl ze meer als in de an- dere Poezie verwiflelt, daardan menigen regel drie maal gerymt is , waar tegen 00k zomwy- len eene geheel ongerymt kan blyven ftaan, wanneer het niet al te veel gefchied. Daar beneven moet 'er een gewoone fchryf-
ftyl, welke niet te hoogdravende, maar egter zinryk is, gebruikt worden. Aangaande die Mufique zoo moet een
Generaal BaJJiJi weeten: 1. Dat een Vocalifl of Zanger zig geenzints
aan de maat bind , maar daar en tegen fyn vryheid gebruikc, waarom deZangftemm' doorgaans geheel boven de Generate Bafs gefchreeven is, waar nade Accompagniftzig dan voegen kan. 2. In de afwykinge van toonen kreunt men
zig aan geen regel. En vermits'er menig- werf zulk een uitfprong in een verre afge- legene toon genomen word , daar de % of |
||||
|
z8 Korte Onderrigtingt-van de
b by menigte voor de nooten gevonden
worden, zoo is *t nu niet alJeen nodig,dat men de Schemata (of de hoedanigheid der toonen) welke in het derde Hoofdfluk en in de groote Cirkel des fesden Hoofdfluks zig bevinden in het hoofd hecfc, en een ieder toon fyn behoorlyke tekenen weet : maar ook inzonderheid, dat men het Fisduur en Dismoll benevensderzelvcr naaft aanhoren- de toonen (in die cirkel aangewezen) zoo wel met de X als de b uitvoeren kan. 3. De Generaale JBafs word hier ordentelyk
volftemmig geipeelt, dog zoo , dat men op het Clavier of (hvAr Inftrumcnien&e, grce- pen niet alJe te gelykaanflaat, maar op een ftreelende wyze, na malkander Harpeggios manier behandelt. 4. Dat Harpeggio moet kort en niet altyd op
een en dezelve manier , maar op verfchei- den manieren gemaakt worden , waar op men dan ftil houd , tot dat 'er wederom een nieuwe barmonie of ander accoord komt. 5. Op de InHrumentis pneumaticis of die in-
ftrumenten, welke door de wind ter fpra- ke komen, als de Orgclen, Pojitiven enre- galen, gebruikt men de Harpeggios zoo veel niet, maar daar en tegen, wanneerde Bafs zeer lange nooten heeft vaft te hou- den , zoo neemt men wel zomwylen de hand op enpaufeert tot het naafte accoord, om de Zangerof Zangeres zoo veel duide- lyker te hooren, en om niemand door het lang aanhoudende geluid dcs pypwerks ee- £* nige
|
|||||
|
\
|
|||||
|
Generate Bafsj 2£
nige hardigheidof verhinderinge te veroor-
zaaken. 6- De omwendinge de Partyen komt nergens zoo veelvuldig voor als in de Recitativen, en daar moet wel in agt genomen wor- den, dat dezelve by een onbecyfFerde Bajf, niet altyd uit de zangftemme, maarinzon- derheid door de praSique kan gevonden worden. Daar van daan zal een geoefFen- de, in het volgende'eerfte exempel tot de tweede noot d, dewyl de Bovenftem b aanwyft, de 3 en 6 nemen, daar dog de omwendinge der Partyen de 41 eiicht. In het tweede Exempel word 00k tot de twee- noot c in de Bajf, in de Bovenftem alleen de bloote Sex a aangegeven , maar dewyl het een omwendinge of verkeeringe der Partyen is, zoo behoord 4 daar boven. In
het derde ftaat boven de eerfte Basnoot alle
de Signatuuren of tekenen die daar toe ver- eifcht worden,maar boven de tweede noot ftaat niet; ondertuflchen is dezelve dog niet anders als een omwending der ftera- h
ftemmen, en behoord %b daar boven. Maar wanneer iemand in diergelyke geval-
len ziet, dat na een Diffonant ttn Bajf noot volgt, by welke geen rofolutie te maken is, zoo moet hy dan oordeelen , dat het een omwending der Partyen zyn moet. |
|||||
|
In
|
|||||
|
Korte Qndtrrigthge van 4t
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
v>
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
wm
|
0-0-
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
-*+
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
SS
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
44/
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Pf
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
£
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
G^
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
s
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
P
|
X22
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
%
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
f
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
#
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
#-#
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
^
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
#-
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ft
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
4
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
^r?7
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
S
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
f
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
In het zevende Hotfdjiuk word verder van
de omwendinge der ftemmen gehandelt. 7. Het heeft 00k fyn eigene byzondere finaal Cadenfetty daardan, wanneer de zangftem gefloten heeft, de Generate Bafs komt nx te fhan, gelyk uit het yolgende te zien i^c ■A
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Gmeraak Bafs* IJ
In het zevende of laatfte Hoofdftuk worden
ook hier en daar eenigeaanmerkingenover de Recitattien gemaakt. CAPUT II.
Van het gebruik der Signatuuren of Tekenen.
I.
WAnneer boven een noot cen 3£ftaat,zoo
grypt men de Tertia major of groo- te Terts; wanneer daar toe een Squint zal ge- nomen worden , zoo moet het te famen het voile accoord zyn, of fchoon het Syftema in fyn wezen iets anders in zig hadde. By voorbeeld, wanneer daar in een Stuk uit F duur boven het *, op de volgende wyze een X gevonden wierde. ________x________
|
||||||
|
Zoo behoort daar toe de reine Quint b, en niet
b, die de valfche is, a'fchoon het voor aan by de fleutel met b getekent ftaat. Dog
|
||||||
|
££ Korte Onderrigtinge vatt de
Dog daar doen zig gevallen op , alwaar het
bovenftaande X n'et de groote maar de kleine Terts betekent. By voorbeeld : wanneer een Stuk uit C duur (dat is C groote Terts) gaat, zoo word menigmaal het X voor de D gevon- den, zoo is dan die noot Dis, en geeft te ken- nen dat de Hoofdtoon C duur , waar uit het Stuk gezet is , nu in E moll (dat is E over de kleine Terts) geweken is,zoo dat de voornoem- de Dis de Septima of feven van E moll is. Dewyl nu de F niet maar de Fis tot de Bafs noot Dis zal gegrepen worden , zoo zetten fommige dat X. boven de Dis , uit voorzorge dat miflchien niet iemand die vreeflyke Tenia diminuta , wel- ke zig hier natuurlyk opdoet, daar toe neemen mogte. Wanneer dan datXboven de D/jftaat, zoo verhoogt het de Tertia diminuta F een hal- ve toon, dat 'er de Tertia minor fis uit voort komt. Alzoo is het ook wanneer een Stuk uit D duur in Fis moll wykt, alwaar veel maal het X voor de e gevonden word, daar het dan een gelyke betekenifle met het even ter neergeftel- de heeft: en dus gaat het verder door de ande- re toonen. Daar dan de natuurlyke Septima in i een ieder toon geen ander als de kleine terts eifcht, zoo gefchied bet ook zelden , dat het nodeloze % daar boven ftaat, welke op zulkeen plaats meer verduiftert dan opheldert. Wan- neer nu dat K teeken boven een Basnoot ftaat, zoo is dezelve nr«ot gemeenhk een Dominans (dat is een mede Werknoot of de S^uinta van die toon, waar uit het Stuk is, in welke de Caden- fen zoo wel als in de eigen toon van het Stuk vallen:) Dog wanneer een Moll ftuk (dat is, een
|
||||
|
Generate Bafs. 33
ten ftuk dat over de kleine terts gaat) dttur (dat
is, over de groote terts) uytgaat , zoo heeft ditfinaal dan zulk een teken boven zig. J. II. Daarentegen, wanneer een b boven een
.B^noot gevonden word, betekent het de ter- tia minor of de kleine terts. §. III. Wanneer een 2 boven een noot ftaat,
zoo word de §>uart en de Sex daar toe geno- men. §. IV. Tot de \ behoort rtog de Sex.
§. V. Dewyl 00k de fecunda .met de quinta
fomtyts voorkomen , zoo heeft men daar by te erinneren,dat als dan de fecunda verdubbelt word. § VI. Als *tt ttn Secunda Juperfiua (dat is een
overvloedige/£«<»(&, die in fyn wefen, volgens ons Clavier,een kleine terts is) ftaat, zoogrypt men daar toe de £hiarta fuperflua en defcxta. §. VII. Tot de * behoort 00k nog de Sex.
§. VIII. Daar 4 3 ftaat , behoort tot die
Quart nog de Squint ende O&ave, en de daar op volgende 3 betekent het ordinaire accoord. By een cadens heeft men nog in agt te nemen,
dat by de 3 00k nog de 7 genomen word. Dewyl dit teeken of fignatuur tot de cadens of
fomeele Jltty tinge behoord, zoo is daar by in agt te nemen, dat men in de fluytinge of het (lot des ftuks de quinta met gaarn in de alderboven- fte partye toelaat, en dus fpeelt men in plaatfe van het volgende eerfte Exempel liever het tweedc. |
|||||
|
C Ee-
|
|||||
|
Korte On&trrigtinge van de
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
34
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ff
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
%
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
}
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
43
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
m
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
£
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
fc:
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
B-----
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
-Znzena'erAeyl- ts a<in fy merKen, (Art <i'c i 'idenfen \
in 4. C&zufulen <rf ■S/ui/&M<?*n *7v.?«j.', ..* wcrrxien . als- .war- zyn |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
j. tie
^Durcanf |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
2 ■ <fe
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
?-F
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
X^i
|
-e
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
R-
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
^
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
3 ■ <&
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
4. . de
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
!
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Dewyl deeze fluytingen zeer veel voorkonfen,
zoo heeft men niet konnen voorbygaan dezelve hier te laten invloeijen. Men kan deeze fluytin- gen 00k onder malkander verwiffelen, dat fom- *yds deze partye* dan dc andere onder of boven ftast;
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Cenerale Bafs 3^
{taat: dbg de eenvoudige Basfluyftinge wil onder,
haar plaatfe alleen behouden. Maar van deze fluytingen zyn die beyde, na-
inelyk de Difcant en de Tenor de principaalften, verm its dezelve de regte hoofd melodie voeren. De Cadenfen verrigten in de Mufique even dat
gene, 't welk een punffutn of flip in een gefchrift doet, fluytende de zin van het voorgaande: tvaarom eenContponi/ferzig moet laten aangele- gen zyn, dezelve veelmalen te gebruyken. Nog is 00k in agt te nemen, dat na de 4X1"
de Bajf het Verwagte finaal Clavier niet altyd komt, maar dat 'er 00k wel een gantfche on- verwagte noot volgt : of 00k wel, dat \it\fi~ naal Clavier in ordre volgt; maar zoo , dat ze menigmaal dcfeptima boven zlg heeft: als |
|||||||
|
---------1-----0-----
|
|||||||
|
Ook moet men by het fignatum of teken4 3
hiet zoo zeker zyn, om daaruit vaft te maken, dat de 3 altyd de groote terts beduid, dewyl het ook nu en dan de kleine vordert, nadien niet alleen de medewerknoot in een Toon, dat is chorda dominans , waar van tot hier toe is ge- handelt geworden , maar ook inzonderheid het finaalofde fluyting, dat fignatuur of teken bo- ven zig hebben kan , alwaar dan dat fitutal in C z moll |
|||||||
|
36 Korte Onderrigtinge Dan de
moll natuurlyk de kleine terts verdraagt.
§. IX. Wanneer boven cen Bajfnoot de 4 ge-
heel alleen ftaat, zoo behoort de S^uinta en de Offava mede daar toe, dan volgt daar op dade- ]yk een andere noot, waar in de refelutie ge- fchied, en alzo is in het volgende eerfte exempel die refolutie by het F, en in het tweede by deG. ■ ■
§. X. Tot de 4 neemt men de Secunda en de
Sexta. §. XI. Tot de Quarta diminuta , dewelkeheei
zelden gebruikt word, grypt men de Sexta, ge- lyk me'n ter verdubbelinge gewoon is. §. XII. By de valfche Quint komen de terts
en de fex. §. XIII. Tot de £>uinta fuperfl.ua , wanneer
de Bajf legt, zoo word defecunda enfeptima ge- nomen j maar wanneer de Bajf van te voren niet legt ( maar alles te gelyk aangeflagen zal worden ) zoo kan men de tertia en de feptima daar by gebruyken en aanflaan. Hier van is in het laatfte Hoofdftuk verder te lezen. §. XIV". Tot de J. 6. komt de tertia en de
oBava. §. XV. By de 6. 5. neemt men 00k de terts
en de effave. §. XVI,
|
||||
|
Generate Bafs. 37
-§. XVI. Tot de 1 behoord de terts.
Hier by is aan te merken , dat dit teken of
fignatuur eigentlyk boven de opklimmende quart, gelyk 00k boven de opklimmende y£///- ma haare plaatze heeft, en by abuts meenig- maal boven de quart met 5. <5. of 6. f. en bo- ven de gemddefeptima met 6. 5. becyffert ge- vonden word. Daarom dan is het nodig, dat een ieder de
Schemata (of hoedanigheden der Toonen) van het hier op volgende Hoofdftuk wel verftaat,en in dcze beyde plaatfen die naa-malkandergezet- te cyffers ter beter aanvullinge des geluyds lie- ver te gelyk aanflaat; By deze fignatuur of dit teken feilen 00k de ongeoeflenden,dat zy zom- tyds de 5 niet lang genoeg laten leggen, maar zoo accompagneeren, gelyk or\&cx fub (a) te zien is, daar doch dat exempel zoo ge/peelt moeft worden, gelyk fub (b) aangewezen word: want de Toon is G duur of G over de groote terts, alzoo is de eerfte Bafs noot C de quart van die G, en die bovendaande quint is als dan G, welke hier geen reine confonant maakt , maar als een dijfonant behandeld word , en zich re- folveeren moet:maar dewyl de refolutie niet by de tweede en derde Bafs-noot gefchieden kan, zoo moet dat voile aangeflagen accoord blyven leggen tot op de vierde Bafs -noot, welke D is, alwaar de G zich dan in fis refolveeren kan. De fesde Bafs-noot is fis, welke is de opklim- mende feptima(va.n G zyn grond Toon) met f, en die bovenftaande ? is hier toe natuurlyk (uit zich zelf) devalfche quint C, namelyk een dijfonant, die 00k zoo lang leggen moet, tot C 3 dat |
||||
|
Korte Qnderrigtittge van de
|
||||||||||||||||||||||||||
|
s*
|
||||||||||||||||||||||||||
|
dat ze gelegenheid bekomt, zich een graad of
halve Toon benedenwaarts in b te refoheereny welke niet eerder als by de laatfte Bafs-noot gefchieden kan. |
||||||||||||||||||||||||||
|
|
g^H
|
|||||||||||||||||||||||||
|
(<0
|
||||||||||||||||||||||||||
|
|
||||||||||||||||||||||||||
|
zx
|
||||||||||||||||||||||||||
|
Pi
|
(')
|
e
|
||||||||||||||||||||||||
|
. .
|
||||||||||||||||||||||||||
|
J. XVII. Alwaar *\ voorkomt, dan grypi
men de ottave daar toe: Dit teeken word ook dus \ X ter plaatfe des cadtnfes gebruikt. §. XVIII. De 6 geeft te kennen, dat de
quint weg gelaten,en in derzelver plaatfe de/«! zal genomen worden. Ook is het 't zelve, alt of ik zeide, tot de fex behoord de terts en de tffi&ve- % XIX, Stxta minor heeft altyd by zich de
WW
|
||||||||||||||||||||||||||
|
Generate Bafs.
|
||||||||
|
is
|
||||||||
|
tertia minor en de oclave. Daar en tegen hecft
deftxta major, fomtyds de groote, fomtyds de kleine terts by zig, zoo als het de natuurlyke Toon vordert. In het volgende derde Hoofdjluk zal een omftandiger berigt gedaan worden, wat nog al verder tot eenige fexten behoord, alwaar het onderfcheid zal worden aangewezen, wan- neer dezelve boven de Secunda, Tertia, ^uartat Setcta en Septima van de grond Toon ftaan. §. XX. Wanneer veele fexten na -malkandfer
volgen, dan gebruikt men ter vermydinge van. quade en verbodene gangen alleen de 3 totdetf, en wel zoo dat defex geduurig de alderbovenfte ftemme zy. Ook mag men zoo veel het ge- fchieden kan de motus contrarius gebruiken, op dat men de oclave mede tot het gebruik kan hebben. §. XXI. De fexta fuperflua word vergezel-
fchapt van de terts en de alhier zynde natuur- lyke quart a fuperflua. §. XXII. Tot I behoofd nu eigentlyk de terts,
wanneer de Cemponifi niet eerft uit de 4 in de 5 refolveeren wil. §. XXIII. Tot de 7 word de quint en terts
gegreepen. §. XXIV. Tot de 7. 6 behoord de terts wel-
ke men verdubbelen kan. De quint kan ook zomwylen tot de feptima
genomen worden, maar zoo ras de fex geroerd word, moet de 5 weer weg genomen zyn : maar in de volgende bindinge moet nootzake- lyk de quint mede genomen worden. |
||||||||
|
C 4 J. XXV.
|
||||||||
|
40. Kuril Onfarrigtinis vap de
|
|||||||
|
________X.
|
|||||||
|
§. XXV. Tot de : kan men nog de quint
grypen. §. XXVI. De 9 heeft de terts en de quint by
zig. J. XXVTI. Tot de 9. 8 neemt men de terts
en quint. §. XXVIII. Tot de I word de quint geno-
men. §. XXIX. Tot de » behoord de terti.
§. XXX. Tot de.^ moet de terts gegrepen.
worden. §. XXXI. De cyffers, 10. 11. 12. worden
genaamt decima, undtcima en duodecimo, welke van zommige onnoodig gebruikt worden. De- wy] de, decima niet anders als de terts, de un- decima een quart, en de duodetima een quint is. §. XXXII. De fignatuuren of teekenen, de-
welke regt boven malkander ftaan, worden 00k te gelyk gefpeelt, maar die dewelke na malkan- der gezet zyn, worden 00k na malkander ge- fpeelt. fe Nu zouw meenig een wel denkeq, dat de-
ze aanmerkinge noodeloos was : maar de on- d^rvinding hegft geleert dat de Leerlingen hier pm-
|
|||||||
|
Generak Bafs< 4*
|
|||||
|
pmtrent veelmalen in twyfFel ftaan, zoo dat
zy zonder onderrigtinge niet voort kunnea komen. §. XXXIII. Ookgebeurt het, dat de cyffcr
niet regt boven de noot, maar ter regter zyde van dezel ve ftaat, als dan word de groote van die Bafs noot in twee deelen gedeelt, zoo, dat men op de eerfte heefi geaccompagneert,wit daar natuurlyk toe behoord, en tot de andere helft, dat geene 't welke die ter regter. zyde ftaande fignatuufy cyffer, of tekenv or&tvt. §. XXXIV. De Jiguatuuren of tekenen wor-
den gezamentlyk zoo gerekent, gelyk ze haar in het Syflema natuurlyk bevinden. By voorbeeld, wanneer in de Generaale Bafs
uit D moll (d : i: D over de kleine terts) of D duur (d: i: D over de groote terts) boven de cii een 5 ftaat, zoo is daar door de regte quinta gis geenzins te verftaan , maar men moet de valfche quint G gebruiken, dewyl men in het gantfche Syflema geen natuurlyk gis aantreft : zoo 00k in G mol en <s?«ar,daar men fbmtyts bo- ven het^x de 5 mogte gezet hebben, zo neemt men niet de reine quint cis, maar de valfche quint namelyk C, en dus word 00k verder met alle cyjferSy Jignatuuren of tekenen gehandelt. Alle de in dit Hoofdftuk vervatte cyfFers en
tekens zyn in de volgende Tafel gebragt, om dezelve des te gemakkelyker in een kort begrip voor oogen te hebben. Waar by nog aan te merken is, dat, wan-
neer eenige cyjfers met het % of met een Jireep verhoogt, daar en tegen andere met een b ver- laagt, of anderfints met een \ voor komen, C 5 wclkc
|
|||||
|
'41 Korte Qnderrigtinge van £e
■welke alhier niet te vinden zyn, men egter tot
dezelve dat eigen accsord neemt, welke tot die in de Tafel zig onthoudene natuurlyke becyffe- xinge vereifcht worden. En dewyl in de regelen zelf, by eenige cyf-
fers en fignatuuren, nog een ander aangewezen
zyn mogt, zoo wyft de Tafel te gelyk by ie-
der fignatuur de nummer van de regel aan, waar
mede men dezelve fchielyk op flaan kan.
|
||||
|
Generate Bafs.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
4!
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
^H^/Kztuii^* *-JtLreX.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
J)e (?e-YDe daar*
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
J)e G\
*ke . ren ■
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
7)e etaar*
ay 7>er*-
|
4anwv
ztn^e tier
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
l>r/iy&e/y£
|
01/ PW
ev^eftte
S/rmmen |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ztn&e ner*
yocryaan, derwje/en |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
*ste
c
r-ert
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
eyscAte
Stem men |
y&or&aan-
derefe/er, |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
8
s
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
8
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
XV
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
o S
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
8
S |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
6
S |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
XVI
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
11
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
0
4
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
III
|
XVII
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
4 3
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
7T-'
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
4
2 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
8
3 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
xvm
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
IV
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
8
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
s
z
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
oP
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
XIX
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
V
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
-II
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Otwta
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
VI
|
XXI
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
-1f
|
Super/hut ^J
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
it "
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
7
0 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
f
3
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
xxn
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
VII
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
0
If
S |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
3
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
S
3 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
VIII
|
xxm
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
43
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
d
s
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
7 0
|
XXW
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
4
|
IX
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
3
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
T
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
0
2 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
xxv
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
11
|
S
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Qitarta
\dimuiuta |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
s
3
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
XI
|
XXVL
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
6
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
&
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
S
3 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
c
3 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
s*
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
xxvn
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
XII
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Qiiinta
Superflua
|
7 17
213
|
i
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
xxvm
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
XIII
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
S
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
>9~
6
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
8
3 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
XXIX
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
3
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
XIV
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
so
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
.9 8
7 6- |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
XXX
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
3
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
44 Korte Onderrigtinge van de
CAPUT III.
Van de natuurlyke Ambitus of gang der Toonen
en derzelver Accompagnemcnt. DE vlytige HeYnichen, die onder ande^
ren in zyn laaft uitgegevene Werk van de Generaale Baft ook zekere Regelen geeft, wat door de geheele o&ave tot ieder Baf-noot ac- cordeeren zal, gewaagt daar in fan veele ande- re, welke daar van iets voor hem gefchreven hebben: Alleen, gelyk men zien kan, zoo is hem die Franfe Campion, een Tbeorbifl niet bekend geweeft, dewelke een klein, dog zeer aardig Traffaatje, genaamt : Traite d'/fccompa- gnement & de Composition felon la Regie des Ofia- ves de laMuJique, bereits Jnno 1716. en alzoo zes jaaren voor die in zyn Werk genoemden R. a- meav uitgegeven, in welk Werk die verfchil- lende ftoffe niet onaardig uitgevoert is. Daarenboven zoo hadde ( voor dat het nieu-
we Werk van Heynichen in het ligt quain ) een zeekere jonge Juffrouw van negen jaren, dog die van een zonderling verftand en heerly- ke opvoedinge was, met naame Freudenberg, zynde de Dogter van een Heffifche Overfte, de- welke by haar verblyf alhier te dier tyd, haare in Stokholm geleerde zogenaamde Nodig- ste Regelen van de Generaale Bafs op het papier gebragt heeft, in welke even dat zelve natuur-
|
||||
|
Generaale Bafs. 4f
natuurlyke accompagnement van de Bafs is waar-
genomen, zoo dat die Juffrouw haaren arbeid zoo aangenaam en beminnelyk geweeft is, dat veele daar van een nuttig affchrift genomen hebben. Ondertuflchen is het dog zeeker, dat deze
Metbode, tot hier toe by veele niet bekend is geweeft, en de voornoemde Campion getuigt zelve in zyn Werkje, dat by in beraad hadde geftaan,of hy dat geheitn, dat hem van eenen Maltot, tot een zonderling teeken van zyne groote en opregte vrindfchap geopenbaard was, gemeen maken zoude. Als meede, dat voor eenige jaaren een zeker
buitenlands Muficus, een Doorluchtig Perfoon de gronden van de Qeneraalt Bafs leeren zoude, fchreef zyn Vader aan hem, hy mogte dog by die voorhanden zynde onderwyzinge dergely- ken Kunft niet ontdekken, maar dat hy een ftreek voor zig behouden moefte. Maar dewyl nu,zonder zulks te verftaan,het
een iegelyk fwaar valt, een vafte grond in de Mujique, en byzonder in de Gentraale Bafsy te leggen, of ook , gelyk het veelmaal voorvalt, om een onbecyfferde Bafs te accompagneeren ,daar- om is zoodanig een Materie alhier zoo omftan- dig befchreven, dat een Leerling, om zulks te begrypen, geen zonderlinge moeite hebben zoude. Maar eer wy verder gaan, moet een iegelyk
weten, dat 'er in AtMufique, na de hedendaagfe en gebruikelykfte temperatuur van het Clavier te rekenen , 24 Toonen zyn: Daar ontdekken zig; van zelfs twaalf onderfcheidene Toonen of Tou- ches ^ |
||||
|
4.6 ICorte Ondtrrigtinge van de
cbes, namelyk, c, cis> d, dis, *,/,)&, £,ii/j
a, &, en &, uit welke alle, men ieder een ftuk foeelen kan, zoo dat men dan aanftonds twaalf Toonen heeft: maar nu is bekend dat een ie- der derzelver Toonen een duur en moll, (dat is, een groote en kleine terts) heeft, derhalven Volgt daar uit van zelf, dat 'er twaalf duur en twaalf mott Thoonen zyn moeten, dewelke te zamen vier en twintig maken. En daar van daan ontftaan i.n het vervolg ook
tweederley Schemata of hoedanigheden, van welke de eerfte in twaalfdtiurde laatfte in twaalf moll Toonen beftaan. Maar nu is het een waarheid, dat onder die
vier en twintig Toonen, onderfcheidene zyn, waar tut tot deze tyd toe nog geen ftuk gezet is: alleenlyk zien wy, hoe curieufe Liefhebbers altyd meer en meer vlyt aanwenden, om de Mufique ten hoogften top te brengen, en daar- om kunnen wy niet weten wat in het toeko- mende gebeuren zal. Dog de HeerCapelmeefter Mattheson heeft ons bereits daar van in zyn OnGAftiSTEN Proeve nuttige exempelen van alle die vier en twintig Toonen gegeeven. Daarenboven, zoo hebben al eenige de ge-
wone afwykingen gebragt in de buiten gewone, waarom een Generaal Bajfift dezelve niet onbe- kent zullen zyn. Ook is alhier nodig te herhalen , *t geen
Cap. T. §. I. van de o&ava gezegt is geworden, namelyk, dat dezelve beftaat uit vyfTobnen en twee groote halve Toonen, waarom in die beide Schemata ta% bevindende cyfFer getallen i en - twTchen ieder gradus of Toon zyn ge- fteld,
|
||||
|
Generate Bafs. 4?
field, waar mede te kennen gegeven word, dat
by i een heele Toon, en by 4 de groote halve Toon te vinden is: maar de bovenfte cyffer ge- tallen zyn die fignatuuren, welke een ieder Baft noot natuurlyk vorderd. Anders heeft een oflava eigentlyk zeven char*
das, fnaaren of accoorden, welke gedeelt wor- den in Drie Effentieele of wezentlyke, welke zyn de
finalis of grond Toon, de tertia en de quint a. , Twee Neeejfaria of noodzakelyke, zulke zyn
de fecunda en de quarta. Twee Naturales of natuurlyke, ntmelyk de
fexta enfeptima. Dog deze heeft niet veel te zeggen, als wan-
neer de terminus of het einde van het effentieele zomtyds voorkomt. Verklaring van het opklimmen der Duur
Toonen. De eerfte noot, ofchorda finalis heeft de groo-
te terts, quint en de oflava. De fecunda dier Toon, heeft de kleine terts,
quarta en fexta major of groote ./f#;maar wan- neer een 7 daar boven ftaat, en daar op cent fprong gefchied , zoo behoord de terts en de quint daar toe. Dog wanneer 7,6 daar boven ftaat, zoo kan men 00k wel de quint daar by aanflaan, maar die moet weggenomen worden, zoo ras de 6 zig zal laten hooren. Alleenlyk de feptima in 't voorbygaan, welke boven de fecunda der Toon gaarne is,verdraagt geen 5 by zig, weshalven men daar toe de blote terts kan aan-
|
||||
|
ts ■ * *
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Scliemata, &f Ao^da/iiaA&Je'/z i/^^tmza^c/uurt/uxmen
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1T[J
4 \S
3 3 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
8
s 3
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
e
s
3
|
8
3 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
8
s
|
8
s
s |
3
3 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
e
4
2
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
&
s
3
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
4
J |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
s
3
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
4
3 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
3
|
3
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
i
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
*
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
i
i
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
11
lis |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
i
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
I
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
<§
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
<g>
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
^l
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
llorte Onderrigtinge van de
|
||||||||||||||||
|
"4*
|
||||||||||||||||
|
aanflaan: fbmtyds verdraagt defecunda der Tooii
ook die fignatuur of het teeken van 56, gelyk het volgende exempeluitC </««rtekennen geeft< |
||||||||||||||||
|
)
|
||||||||||||||||
|
|
||||||||||||||||
|
De tert'ta, of chorda medians, heeft de kleine
terts, kleine /?# en de oBaaf. De quarta, wanneerze een Toon opwaarts in
de quint gaat, heeft de groote terts, quint en de groote/*#. Maar deComponiJlen nemen ook veel maal in plaatfe van defexta defeptima,dev/e\ke hier toe gemeenlyk plagt gepr<epareert te zyn. Maar gaat deze quarta van de Toon niet op
in de quint, zoo behoord de tertia, quinta en ccJava daar toe. DequintaofDominanshezft.de groote terts,
quint en de oblaaf.
Defexta heeft de kleine terts, kleine fen en
de 0<f?««/. Dog in vier ftemmen word de o&ava meeft uitgelaten, en daar voor de terts of fex verdubbelt. Maar eenige nemen liever de terts, quint en de oS«wi hoewel andere zig nog van de becyfferinge 56 bedienen. De feptima heeft de kleine frm, valfche quint
en kleine fex. De oBava heeft het accoord met de finalis of
grond Toon. ^ |
||||||||||||||||
|
>.
|
||||||||||||||||
|
Generaale Bafs'. 49
Verklaringe over het nederdaalen van de
Duur Toonen. Jlefeptima, heeft de kJeine terts, kleine/**
fen de o&ave: maar men verdubbelt gaarne in vier partyen, in plaatzevan de oSiave, de terts offex. Vefexta heeft dekleine terts ,de quart }en de
groote fex. De Heer Capelmeejier Heinichen is in zyrl
nieuwe Tra&aat pag. -65. daar mede niet ac- corderende, dat men de 6' boven de fex van de Tdort in het </««r zet, dewy] dat een nietrw X opgeeft, endaar door een halve cadens, en af- wykinge in een andere Toon vefooi'zaakt word. Alleenlyk, hy zy wie hy wil, het klinkt dog
zonder die 61 zoo natuurlyk niet, waarom hy eindelyk zelfs daar omtrent moet toeftaan, dat het ziilk een algemeen gevai is, het welk zoo lang doorgaat, als de Nooten in die juifte ordre blyven: ondertuflchen kan het 00k niet anders zyn, als dat regulier en natuurlyk dezefex in die ordre in de quint a der Toon neergaat en niet fpringen moet. Ook laat dezelve fexta der Toon toe, dat zy ♦ boven zig heeft, alsdanis het niet anders als een verwiflelinge der Partyen met die
Toon, dewelke de opklimmende quarto, is. En deze verwhTeling is in het volgende exempel uit C duur tuflchen die twee halve maten F en A te zien, want F is de.opklimmendequarta, en A deneergaande of vallendeye*te. D De
|
||||||
|
.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
Korte Qndenigtinge van de
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
5°
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
I
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
0
S
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
kan m-erv
Zett&n |
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
m
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
In
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
.....____.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
De quinta of dominant is gelyk, als in hct op*
klimmen. De quart a heeft de fecunda , quarta fuperflua
txifexta, of, met een woord, hier behoort toe, wat tot de quinta der Toon behoord. De tertia of medians O moet zyn gelyk
De fecunda > in het opklimmea
De eerfte Noot offinalis j gemeld is.
Dus hebben wy uit de voorgaande fchema ge-
zien, dat de duur Toonen zoo neergaan , gelyk
zy opklimmen. Daar het in tegendeel indevol-
gende mo I fchema anders zal toegaan.
Maar eer ik tot de fchemata der moll Too-
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
33
33 v> 33 33
|
nen overga zal ik hier nog tuflchen invoegen
een Cirkel-wyzer van de duur Toonen, waar in men door de cirkel kan nafpeuren dat gee- ne 't welke in de fchemata der duur Toonen aangewezen is. |
||||||||||||||||||||||||||||||
|
Ook moet ik hier by berigten, dat deze
circel myn inventie nietis, dog van wie dezel- ve gemaakt is weet ik niet, maar de fchemata ziende,dagt ik de Liefhebbers geen ondienft te zullen doen, dat ik deze Cirkel-wyzer met een zeer geringe veranderinge overeen- ftemmende maakte met de fchemata, op dat door het een en ander hetoogmerkdezerver- talinge mogte voldaan worden, om Leergie- rige
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
33
33 r>
33 33
3)
33 33 |
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
i
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
SCHEMATA^tssr^buw^maJh
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
op
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Tie&rtz<z<na, met ae^zem^r' a££47mjz<z&?ie?ri&/z£.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
n
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
-S5-
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Y,
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
N
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Iff0?
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
<9
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
'ftS
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
iS^,'
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
^
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
# -I
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
*
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
3=^
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
'"'"-,
|
|||||
|
General* Bafn jl
rige op te wekken , tot leering en onderzoe-
king aan te fporen, om de wezentlyke gron- den der Mujique te leeren kennen. DezeCirr kel-wyzer, is alhier mede dienftig, om dat j, in het eerfte Hoofdftuk een Cirkel-wyzer ge- vondenword, waardoordenLeerlingen word 3, aangewezen, welke de intervalkndev Toontn zyn i als ook om dat in het volgende zefde Hoofdftuk zal worden aangetoont hoedetwaalf quinten zig in een cirkel fluyten * waar by ge- 5, voegt word een grooter Cirkel, in welke aan- gewezen word hoe die circulerende quinten in de beide Mujicalifche gevallen met % en b vermeerderen : hier komt nog by dat in het zevende Honfdftuk door een cirkel de quarten worden aangewezen hoe die rbnd gaan ddor het Clavier : daarom oordeelde het nodig te zyn, dat ik by deze gelegenheid ook deze fchemata in een cirkel opgefloten eeri iegelyk mededeelde, om daar van zyn gebruik to maken na fyn welbehagen. Verkiaring over de Citkel-'Wfzer.
Aangaande nu de Cirkel zelf, zoo zyn de
,j Letters in de buytenfle ring, de Letters der clavieren. De Letters in de tweede ring zyn deSemi-
tootten, zoo als wy dezelve byni op ons otdl- ,, naris clavier hebben. De Letters in de derde ring zyn Aefubfetni-
toonen des claviers, die wy op ons ordiMris clavier fiiet hebben, maax dig iri een geffle- j, den ckviir M vitt4Bft zyn. D 2 Ih£;
1 --*r:
|
|||||
|
y» Korte Onderrigtinge van de
|
|||||||||||||||||||
|
In de vierdc ring zyn geen Letters , maar
enkeldeftrepen,die aan de vierde ring raken, wanneer die mede op een clavier waren, zou- |
|||||||||||||||||||
|
»
j>
33
35 33 33 33 33
35
»)
35
35 35
35 3' 33 3> 3' 33 |
den dezelve de fuper Semitoonen zyn.
Wat nu de wyzer of drajer aangaat, die is in het origineele getekent met de Letters of Namen dieGuiDo A ret inus totdeZang heeft uitgedagt, namelyk Ut, Rey Mi, Fa &c. en is met een accompagnement van enkel- de cyfFers getekent, byna met ons accompa- gnement overeenftemmende : Maar om alles met malkander accorderende te maken , zoo gebruike ik in de eerfte ring van de drajer de namen,zoo als onze Heer Kelner dezelve boven defchemata gebruiktheeft,vermitshet Ut, Re, Mi, &c in deze tyden geen plaats meer heeft in de Muftque, onder welke namen in die eerfte ring ikdataccompagnement gezet hebbe, dat volgens onze fcbemata in de opgang gevordert word ; vervolgens wor- den in de twede ring, het accompagnement aangewezen , zoo als dat in het neergaan in de, fcbemata tot ieder Noot aangewezen is, en |
||||||||||||||||||
|
zyn moet.
Aangaande de Middellyn die op de drajer
|
|||||||||||||||||||
|
3>
33
33 33 35 3' 33 33 |
is, wyft my met zyn beide punten aan de
grant Toon en fyn oclave, wanneer ik van de finalis ter regter hand afga , zoo heb ik date- lyk de regte gang der duur Toonen na boven tot fyn octave , en zoo wederom te rug van de ociava tot fyn finalis, dan heb ik de neer- gang, vermits de duur Toonen zoo neergaan als ze opkomen, gelyk voorheen gezegt, en |
||||||||||||||||||
|
in de Sbemata mede aangewezen is.
|
|||||||||||||||||||
|
33 '
|
aar
|
||||||||||||||||||
|
Generate Baft.
|
|||||||
|
n
|
|||||||
|
Maar dit moet ik hier nog aanmerken, wan-
neer een Leerling begeerig was (vooronder- ftcld zynde dat men een clavier hadde met die femi, fub en fuper-femitoonen, zoo als die hier in deze cirkel worden aangewezen1omde regte opgang te weten van CX> zoo zet hy v de middellyn van de drajer op de begeerde Letters, dan zal hy dadelyk zien dat fyn ge- heele op en neergang metXmoeten getekent zyn:daaren tegen zoo hy nu wilde weten wel- ke de op en neergang van Db was, zoo word die middellyn op de begeerde Letters gezet, en dan zal den Leerling dadelyk ontdekken dat alles met b moet getekent zyn Maar de- wyl wy nuzulkeclavierenniethebbenwaarop die gefneden Semitoonen zyn, zoo volgt van zelfs, dat die hier getekende Q\ en Db op onze ordinaris clavier een en dezelve is, moe- tende dus op onzegenaamdemgeflagen wor- den: dienvolgens wyft dit aanftonts aan wat clavieren verder moeten gebruikt worden, en wat clavier door DX en E b &c. verftaan word. Het is ook noodzakelyk dat het doorfemi,fub
en fuper-femitoonen word aangewezen, otn een Leerling een denkbecld te doen verkrygen, dat hy het X en b te regte gebruikt, en dezel- ve niet onder malkander mengt, maar dat,als hy de f/V-toon met % zet, hy dan dezelve niet met de caraclers van D b moet tekenen , en zoo hy de m-toon met de tekens van.D£ zet, gelykin de voorgaande yHv/wata gedaan word, dat hy dan Ac caraclers die aan het X eigen zyn, daar toe niet gebruikt, op dat alle ver- n warring mag gemyd worden. D 3 Deze
|
|||||||
|
Korte Onderrigtinge van it
|
|||||||
|
54
|
|||||||
|
Deze Schemata bewyzen klaar dat de moll
Toonen anders neergaan als zy opklimmen: want
fy klimmen door de groote fexta en feptima,dwr
en tegen gaan fy nederwaarts door de kleine
Jfptima en fexta.
Maar men moet daar by deze exceptie in aan-
merking nemen : wanneer de oSiava in het op- I klimmen niet bereikt word, maar dat het alleen tot aan de fexta of feptima gaat, zoo gebruikt men de kleine feptima en fexta: ten zy'ereen finaal in A mogte komen, daar dan de grote j, "fex moet gebruikt worden. Uit het zoo aanftonts aangemerkte onder-
fcheid van het op en afgaan dev fexta en feptima in de moll Toonen, maken de Compomften in ze- kere gevallen menigwerf veel te doen , zoo dat daar uit fomtyds zeer harde accoorden en grepen ontflaan. Voor eenigen tyd quamen alhier eenige Can-
taten van een Buitenlands Componifl te voorfchyn, waar in het bovengemelde van de fexten en fep- timen der Toon , zoo wel de groote als de klei- ne in motif contrario menigmaal voorquamen, waar uit veelvuldige Oclav<e deficientes en fuper- fiu<e (geheel en al aan zodanige plaatfen, alwaar I die Nooten quantitate intrinfeca, dat is, na hun I inwendige hoedanigheid lang waren) ontfton- den : het welke hy met den natuurlyken onge- lyken op en nedergang der moll Toonen defen-1 deerde 3 dewyl het by zulk een gefchapenheid der zaaken niet anders zyn konde. Alfchoon nu wel andere Componiften zoodani-
ge harde gangen fchuwen en vlieden, zoo kun- nen fy zig dog in het geheel daar voor niet wag- ten, |
|||||||
|
J><tf.j~4
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
S cli em a ,af. h&txfa/u^ejMi (J&/~ tu>aalf\yfltrl tnetmen
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
f
3
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
8
O 3 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
8
S X |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
8
S X
|
o"
i
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
8
S 3 |
3
S 3 |
6-
4
3
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
8
S 3 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
d
s
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
4
3 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
s
3
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
3
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
3
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
3
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
m
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
■L
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
6
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
%
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
a
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
s>
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Generate Bafs. yj
|
|||||||
|
tea , om cen O&ava deficiente of fuperflua
nu en dan , in een haaftige tranfitus (dat is, door of overgang van de eene tot de andere Toon) of andere gezwinde fajjagien) laaten doorgaan. Ook hebben diergelyke grepen, wanneer ze
niet al te veel komen, onder anderen thans het Burgerregt bekomen. Van diergelyke verdraaglyke greepen volgen
hier by eenigc ewmpelen, alwaar dan die plaatfen om te obferveeren met NB gemerkt zyn. |
|||||||
|
Verklaring over het opklimmen der Moll
Toonen. De eerfte Noot of Chorda finalis heeft deklei-
ne terts, quint of de o6iave. Dcfecunda heeft de kleine terts, quart en de
groote/iw, ze heeft ook fomtyds in plaats van de quart de valfche quint, die alhier zeer zoet klinkende is : dezelve verdraagt ook het teken 51 61 gelyk het volgende exempel uit D moll zal aantoonen. D 4 De
|
|||||||
|
Korte Qnderrigtinge van de,
|
|||||||||||||||||||
|
0
|
|||||||||||||||||||
|
(f £fr 6
|
|||||||||||||||||||
|
&
|
|||||||||||||||||||
|
De tertid of medians heeft de groote terts,
groote [est en de octave : of om duidelyker te Ipreeken: daar toe behoort dat, 'twelktothet finml geweeft is. De quart a, wanneer ze opwaarts in de quint.
gaat, heeft de kleine terts, quint en de groote/w?.. Maar men ontmoet nu en dan een exceptie,
alwaar de kleine terts geen plaats heeft : maar wanneer een boven Stem door de groote [ex op- gaat, en daar toe in de Bafs, gelyk het veel- maal voorkomt, deze quarta der Toon zal aan- geflagen worden, zoo moet noodzakelyk de groote terts daar toe genomen worden, wanneer hetniet al te leelyk klinken zoude: als |
|||||||||||||||||||
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|||||||||||||||||||
|
fcg "K
|
|||||||||||||||||||
|
35=
|
|||||||||||||||||||
|
Jt
|
|||||||||||||||||||
|
&
|
|||||||||||||||||||
|
L
|
|||||||||||||||||||
|
Dit
|
|||||||||||||||||||
|
Generak Bafs.
|
|||||||
|
57
|
|||||||
|
Dit voorgaande exempel zoude al zoo wel in
de Bafs boven de G de kleine texts b hebben willen , maar dewyl de boven Stemm' de op- klimmende/<wta der Toon, welke h is, zig daar bevind, zoo moet men ook voor deze reis de groote tens h nemen. Zoo wanneer nu de quar- to, der toon geen Toon opwaarts in de quint gaat, zoo vordert ze als dan de terts, quint en de otta- ve. Ze wil ook wel de kleine [est boven zig
hebben, welke alsdan eenzoetvloeijenderToon is, waar van in het volgende Vierde Hoofdfluk onder anderen meede zal gehandelt worden. Alsdan kan de quint weggelaten worden. Waar yan het volgende exempel uit D moll te zien is, (2 ■
_____okf x
De, ghinta of Dominans, heeft de groote terts%
quint, en de o£iave. De fexta heeft de kleine terts, kleine,/** en
de oclave. Dog in vier Stemmen word in plaatfe van de
oftave bequamer de terts offex verdubbelt. Het is verdrietig dat 'er in de moll toonen met
dzfex zoo ongelyk gehandelt word: want in D moll zetten eenige de b voor-by de Sleutel, an- dere daar en tegen doen het niet : in G moll ftaat by fommige het dis voor aan by de Sleutel, D y 'twelk
|
|||||||
|
58 Korte Onderrigting* van de
't welk andere weg laaten, en zoo vervolgens
00k by andere Toonen : daarom moet iemand altyd, en wel inzonderheid by de tranfpofitie, naauwkeurig toezien hoe het in dePie'ce,viel- ke hy te fpeelen heeft, gehouden word, op dat hy niet valfch aanflaat. 'Dtfeptima heeft de kleine terts yXilfche quint
en kleine fex. De oblava heeft het accoord van de finalit
of eerfte noot. Verklaaring over het nederdaalen der
Moll Toonen. Defeptitnaheeft de groote terts, groote fex en
de otlave: hoewel in vier Stemmen, word in plaats van de offavede terts ofdefex verdubbelt. "Defexta heeft de groote terts, quarta (dewel-
ke hier natuurlyk fuperflua is) en de groote fex: op deze Bafsnoot, wanneer ze niet te kort is, flaat men gaarne een tril/o of tremulant. De quint a of dominant, heeft de groote terts,
quint en de octave , dus moet hier het zelve ac- coord zyn gelyk in het opklimmen. De quarta, heeft defecunda, quarta fuperflua
en groote fex , of het klinkt hier alles toe, waf tot de quinta der Toon accordeert. Hier word 00k zeer beweeglykde kleine terts
in de tweede plaatfe aangcbragt, als |
||||
|
n nun op en, ne&ry*z<n&, m^t ae?~ze//y&r% acconip<zg>n&nze<nt~.
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||
|
Qenerale Baft. $$
De tertia is gelyk in het opklimmen.
De fecunda, heeft de kleine terts, quart en
groote fex , en dewyl die ook alhier 516l ver- draagt, zoo kan dat in het opklimmende aan- gewezene exempel hier ook met wejnig verande- rjng paflea: als |
||||||||||||||||
|
Finalis is gelyk in het opklimmen.
Eer ik verder het werkvanden HeerKEt- n e r vervolg, zoo zal ik hier weer tuflchen beiden invoegen, een Cirkel-wyzer over de iSc&m«taderyVf<9//Toonen,inhun op en neer- gang met derzelver accompagnement, zoo als het in en boven defcbemata der moll Toonen kah gezien worden. Van de Cirkel behoeve ik hier ,, niet te melden, dewyl die dezelve is als de 3, voorgaande over de fchemata der duur Too- j, nen. Alleen moet hier maar in aanmerkinge ge-
nomen worden, dat, gelyk de opgang in de moll Toonen verfchild van de neergang, dat 5, het hier in deze Draai-cirkel zig ook zoo toe- |
||||||||||||||||
|
5>
|
draagt, waarom aan de regter zyde van de
|
|||||||||||||||
|
j, finalis af tot de offava toe de opgang der Too-
|
||||||||||||||||
|
53
|
nen 3 daar en tegen van de finalis af ter linker
|
|||||||||||||||
|
j) zyde
|
||||||||||||||||
|
6o
|
Korte Onderrigtinge van de
|
||||||
|
zyde van de middellyn tot de o&ava toe de
nedergang der Toonen zyn, gelyk zulks in de binnenfte ring aangetekent ftaat, welkede op en neergaande Toonen zyn. De Cyffers zyn het accompagnement dat tot
ieder Noot en Toon in fyn op en neergang vereifcht word. Voor het overige is hier niet meer aan te merken, dewyl het geene dat hier by nog zyn moefte, op pag. 51, 52,en 53 by de verklaring van de Cirkel over de fchemata der duur Toonen kan nagezien wor- den. In deze beide fchemata gaan de nooten alle,
Toon voor Toon op en af: hier uit ontftaat een vraag,of men dan 00k niet metbehoudingeder bovenftaande Jignatuuren of cyffertallen zoude kunnen fpringen, werwaarts men wilde : daar op is het antwoord : Dat men zoo wel in de duur als moll Toonen
in agt heeft te nemen , dat na de fecunda der Toon, de opklimmende quarta waar die de f bo- ven zig toelaaten, de vallende of neergaande quart, de nederdalende fexta en de opklimmen- de feptima niet fpringen , maar altyd thoons- wyze voortgaan moeten: daarom gaat De fecunda Act Toon in de finaalclavis ofterts:
ziet de exempelen fub (a) en (/). De opgaande quart, wanneer die * boven zig
heeft in de quint, als by de exempelen (b) en (g) te zien is. De neergaande quart in de terts. Zie exempt
(c) en {b).
De neergaande fex in de quint. Zie de exemp:
(d) en (/).
De
|
|||||||
|
Generate Bafs.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
61
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
De opgaande feptima in de oftava. Zic tfettem-
feli (<?) en (k). |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
CiKemj^eL of votrrireeld uyt C duur
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
y
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
6*
i /r
z 6
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
6
s
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ti
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
j
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
§B
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
to
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
TL
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
\a) (tf) (c) (J) (e)
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
(a-)
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
CjcempeZ of -foxrr&e&td uyt ^4 mvll ■
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
6
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
4
3 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
-!
3 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
2K2
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
e
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
3^3
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
if) if) {?) fa CO (*)
En in alien gevalle men ondernam eens een
Toon of Chorda te fpringen , zoo beftaat die fprong dog maar in een omkeeringe der Stem- men , het welke niets ter zaake doet, buiten dat, zoo word die daar op volgende Bufs noot, ook wel nu en dan met een andere noot uit de boven ftemm' verwiflelt. Uit de andere Toonen kan men fpringen of
gradatim gaan, waar heen men wil, al is het fchoon zonder veranderinge der fignatuuren. Ook is uit de fchemata (en cirkel) te zien,dat
fommige Toonen met malkander eenerlei ac- coord hebben, en hunne veranderinge maar in om-
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
6% Korte Ondtrrigtinge van de
|
|||||
|
omkeeringe der ftemmen beftaat, waarom dan
de eerie voor de andere gezet kan worden. Onder deze zyn nu In Duur.
De finalii en de tertia.
De fecunda, de opgaande feptima en de neer-
gaande quarta. De quarta en nctv^zznAe. feptima.
De opgaande quarta > wanneerzenietopwaarts
in de quinta gaat, en alzoo geen 6 boven zig heeft, met des Toons opgaande fexta* In Moll.
T)tfinalis en tertia.
De fecunda, de opgaande feptima en de neer-
gaande quarta. De opgaande quarta en de neergaande femta.
De opgaande fecunda , wanneer ze de valfche
pint boven zig heeft, en de vallende quarta 6
wanneer die met 4i getekent is.
b Inzonderheid heeft men by de vallende quart* in agt te nemen dat die met de fecunda en op- klimmende feptima een accoord heeft : en dat, Wanneer dezelve tegen de boven aangemerkte omkeerjnge door een fprong uit het finaal aan- gebragt word, die in de hedendaagfche Mufique (veel in gebruik en te gelyk) ook cierlyk is: want, het klinkt op deze wyze iets vremdef, en H maakt dat de ooren der toehoorders mecr geftreelt
|
|||||
|
Gemraak Bafs. tfj
|
|||||||
|
geftreelt en ter opmerkinge gebragt worden.Die
geene , dewelke in deze zaak geen volkomen onderrigtinge hebben , verwonderen haar, van ■waar dat deze ongeprapareerde dijfonant ontftaat, roaar alhier kunnen ze begrypen, dat zulk een dijfonant door de omkeeringe der ftemmen word toegelaten. Het volgende ter nedergeftelde txempel kan die zaak nader doen zien. In plaatfe ran de tweede noot zoo wel by (a) als ook (b) vind men by [c) de omkeeringe ook by de twee- de noot. ^ ^ f
1 H (<m V)
|
|||||||
|
Men befchouwe ook §. XX. van het tweede
Hoofdftuk met de redenen der fexten van dit Hoofdftuk in die zin, dat zig iemand uit de Schema der zaken zelve wel onderregte : daar wy dan wel nauwkeurig by de/*■#/<?« mogen toer zien , of ze boven defecunda , tertia , quarta , fexta of 'feptima der Toon ftaan: Want uit het tot hiertoe terneergeftelde blykt
het klaar , dat zoo wel in de duur als in de moll Toonen de Sluyt-noot, of de Chorda finalis en de Dominant Zonderfexten ftaan,daar alle ande- re gezamentlyk de fexten boven zig toelaaten, daar dog inderzelver nazien blykt, watdaartoe nog moet gegrepen worden 3 en zoo de eene van
|
|||||||
|
ff4 Korte Onderrigtinge van de
van de andere onderfcheiden is, zoo volgt daar
nit , dat die geene dewelke het regte be- fcheid daar van niet weeten, onmogelyk al- lerwegen dat geene , 't welk 'er toe vereifcht word, regt kunnen aanflaan , dewyl de ver- dere accoorden daar altyd niet uitdrukkelyk by ftaan. Inzonderheid moet men wel agt geven byde
fecunda der. Toon , wanneer dezelve ook te ge- ]yk met de 6 getekent is, zooftaat hetdogvaft, dat 'er genoegfaam of zelden of nooit \ daar by mede getekent word : enCoRELi.i, dieander^, derfints zyn Baden zeer dik met cyffers bezet heeft, heeft dog de fecunda der Toon nooit an- ders als met de bloote 6" getekent, alwaar dan een geoefferide Jcccmpagnijl de bloote 3 niet al- leen gebruikt, maar zig voor al laat gele- gen leggen ora ook de 4 daar toe te nee- men. Het is ook zoo veel te nodiger dit in agt te
ncmen, dewyl de hier by komende quart niet alleen tot vermeerdering der harmonie diend, maar ook inzonderheid om de fouten te vermy- den, dewelke door de weglatinge der zelver zouden kunnen inlluypen. Daar nu in deze beide fcbemata een ieder
etlava of een iegelyke Toon zekere accoorden en grepen gegeven worden, waar in ze bly- ven ziillen , zoo vinden ook die geene, wel- ke met een trillo of tremulant uit hun regten Toon, en deflelfs vereifchte gaan, in hoe verre zy mistaften. Want in het onderftaande ter neergeftelde ujt
0
|
||||
|
Cenerak Bafi
|
||||||||||||||
|
6f
|
||||||||||||||
|
J) moll zal die boven de e getekende trillo na-
tuurlyk met/ en e gemaakt worden, en dan
nemen nog zommige fis, en e met voordagt,
nieinende dat zulks frajer is , daar het dog af- fchuwelyker en tegen het gehoor klinkt, de- wyl dat fii een vremdeling dezer Toon is,de- welke in het D moll in 't geheel niet van no- den is. |
||||||||||||||
|
t
|
||||||||||||||
|
i
|
||||||||||||||
|
e£
|
||||||||||||||
|
g
|
||||||||||||||
|
^-«»M2*»M»W*"
|
||||||||||||||
|
CAPUT IV.
Van de extraordinaire greepen die vaft de
natuurlyke af-wyken. HEt voorgaande Hoofdftuk heeft wel de na-
tuurlyke, ordentelyke en ongedworigene gangen, benevens het accompagnement in de ge- heele oBava van een iederToon aangewezen: maar deWyl de dagelykfche fraftyk ook andere E gree-
|
||||||||||||||
|
Korte Onderrigtinge van de
|
||||||||||||||||||||||||
|
66
|
||||||||||||||||||||||||
|
greepen invoerd , welke de Componiften (om
hunnen arbeyd niet altyd naa de oude Leeften te maken ) 'er mede onder mengen, maar de- wyl dezelve veele zyn ,/welke alle, alhier te voorfchyn te brengen onmogelyk vallen zoude, Zoo zullen voor tegenwoordig de voornaamfte derzelver aangemerkt worden, en een vlytige zal (om zig hier in verder te informeeren) zelfs zien, wat by goede Componiften diensaangaande zonderling voorvalt. De Chorda finalis of grond Toon en de Domx-
nans, die de quint van de grond Toon is, welke na de aanleidinge des voorgaanden Hoofdftuks, de quinta boven zig vorderen , willen ook wel, wanneer het de Componift behaagt, Ac [eata bo- ven zig dulden, gelyk uit de volgende exempt- len te zien is. |
||||||||||||||||||||||||
|
s 6 £6 fULP
|
||||||||||||||||||||||||
|
^^S
|
||||||||||||||||||||||||
|
i/l Cr aiutr
|
||||||||||||||||||||||||
|
%££&
|
||||||||||||||||||||||||
|
S 6 0 6
|
||||||||||||||||||||||||
|
F*
|
||||||||||||||||||||||||
|
m 6
|
r //nn
|
|||||||||||||||||||||||
|
//g£
|
||||||||||||||||||||||||
|
Die gradatim of trapswyze opgaande noten,
worden veelmaal met 5 6 becyfFert, gelyk uit dit exetnpel blykt. |
||||||||||||||||||||||||
|
Wan-
|
||||||||||||||||||||||||
|
Gtneraale Baft.
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
*
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
sfsfsfi.6
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
m
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
Wanneer de Baft, op de volgende Vtyze ge-
zet,een terts valt,en daar op een fetunda klimt, dan wederom een terts valt, en zoo andermaal eenfecunda klimt, en zoo vervolgens, zoo kan men die terts gevallene nooten met J accompa- gneeren, by voorbeeld |
|||||||||||||||||||||||||||||
|
_ S S 1 1 f-,___re
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
Onder andervrv is m dz laturjanve, trcmsdus
of'dotrryana w aelrruyk- |
|||||||||||||||||||||||||||||
|
MM ■■■'
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
L
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
Z 6 Z
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
T&:
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
₯=*
|
m
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
w
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
6d Korte Onderrigtinge van de
Het eerfte exempel is becyfFert, maar hct
tweede heeft in derzclver plaatfe een ftreep, welke beduyd', dat alle nooten doorgaan, het welke veel beter en duydelyker is. De Franpoifen hebben de ftreep altyd by
doorgaande nooten gebruikt, ir.aar die van de Jtaliaanfche Gufto wilden het in langen tyd niet nadoen ; maar gaven zig zeer veel moeite met de cyffers daar boven te ftellen, en veroorzaak- ten daar door den Generaal BaJJifl een nodeloos nadenken ( of agterdogt, als of'er vry wat ag- ter verborgen Jag) maar ze zyn naderhand van gedagten veranderd, en keuren de ftreep nu mede goed. Dat nederdalen in Moll is in de Opera Alexander pag.44 van den Heer Handel in den beginne van de Aria uit C moll aldus ge- accompagneert. |
||||||
|
i
_ , U; fj \ __
j-----Z
V
Hier by behoord 00k het Tajlo Solo, als 00k
de Mufetten , of Zakpyp ftukken, welke men in menigte by de Franfen vind, in welke de Bafs menigwerf veel geweld moet lyden. De omkeeringe der ftemmen, welke in de
hedendaagfche Praxis fleets meer en meer in de Mode komt, veroorfaakt 00k wat zonders. Het noodwendigfte dat men ajhier heeft aan
te
|
||||||
|
Generate Bafs. 69
|
|||||
|
te merken, is dit: dat men in een oftave twaalf
klanken heeft, die alle een halve Toon van malkander ftaan, alsC, Cis, D, DisyE, Fy Fis, G, Gis, A) B en H, en egter word in de natuurlyke gang van de voorgaande Schema- ta in ieder offava maar van derzelver zeven op en nedergangen aanwyzinge gedaan; daar van daan is de vraage, of dan met die daar tuflchen ]eggende.SV/»/-/fl0w«jdie weggelaten zyn,niets am te vangen is. Hier op antwoorden wy van ja; maar dat
die weg gelaten Semitoonen, in ieder Toon, dewelke in die Schemata, elk in zynen na- tuurlyken, ordentelyken, en regulieren op en nedergang worden aangev/ezen, daar niet te ftade komen? want die daar in aanmer- kinge zullende gebragt worden, zoo zoude een Leerling nooit een regt denkbeeld kun- nen verkrvgen van de op en nedergang van een ieder Toon, verm ids dan in ieder Toon die daar tot twaalf worden aangewezen, 00k ieder die 12. clavcs welke zich in ieder octavo, bevinden zouden zyn daar geftelt, en welke zoude dan de regte op of nedergang van ie- der Toon zyn , die men den Leerlingen moet ondei'regten, derhalven zoude dat eer- » der een verwarringe dan Leeringe veroorza- r ken. Daar en boven word 'er niet een Semi toon
weg gelaten; maar een ieder derzelver word 5) in zyn hoedanigheid aangewezen, hoe hy in ■n iyn op en nedergang is, derhalven zoo zyn D die Schemata aanduidingen,van de aart,gang y> en eigenfchap van ieder Toon, om te beto- E } gen
|
|||||
|
70 Korte Onderrigtinge van de
w gen welke Semitoonen gebruikt, en welke in
zulk eeci Toon op en neergaande, weg gela- ten worden, als die Toon in fyn egten en regten gang niet behorende " Maar ook zyn ze te gebruiken : In de Theoret fche Voorbereiding van den
Heer Mattheson fyn Organisten Proeve § "JvLlV. worden dezelve Chords elegant'lores, of vergierende , opciei ende, uitgezogte Too- nen genaamt, van welke in de Duur-Toonen de kleine terts, en in de Af&//-Toonen de gro- te terts uitgefloten is. De me* te onpas komende bygebragte bena-
minge van Ekgantiores, kan hier ook by be' houden worden, welke zyn: |
|||||||||
|
In Duur.
|
|||||||||
|
Fimlis *i
|
|||||||||
|
i Sparta > een kleine halve Toon verhoogt.
4 Ssptima een kleine halve Toon verlaagt. In de M>//-Toonen zyn de opklimmende : |
|||||||||
|
1 Stcunla een kleine halve Toon verlaagt.
2 §>uarta een kleine halve Toon verhoogt.
4 Sqtima\ een kleine halve Toon verlaagt.
Noch in Moll nederdalende. z Sevta i een kleine halve Toon verhoogt.
4 SEZ I Selyk in hct opgaan.
By
|
|||||||||
|
Generaale Bafs. 71
|
|||||
|
By voorbeeld , C duur heeft in fynfcala,
c, d, e, f, g, a, h, die geene nu die daar tuflchen uirgelaten zyn, als cis, Jis, gis en £, zyn de vier Elegantiores; maar dis is de kleine terts, welke daar toe niet behoord, en nogtans zomtyds gebruikt word. In Moll willen wy A moll nemen.
Deze klimt deze Toonen opwaarts door,
a, b, c, dy e, Jis, gis, en gaat nederwaarts door,£, /, e, d, c, hy a. Alhier zyn nu de- ze voorbygaande vier Elegantiores , in 't op- klimmen, b, dis,f,g, en in het neergaan gis, fisy dis, By de groote terts, cis, behoord daar niet onder,en komtzelden te voorfchyn. Daar nu heden ten dage zoo een platte en
eenvoudige Mufique, als in voprgaande tyden gebruikelyk geweeft is, niet meer fmakelyk is, noch aangenomen word , zoo gebruiken de Componiften thans zulke Elegantiores niet onbil- lyk, weike 00k tot een zonderlinge opcieringe dienen, wanneer daar mede niet al te wild word omgegaan. Eer ik van dit Hoofdftuk tot het volgen-
de overga, zoo zal ik by deze gelegenhcid hier ter neder ftellen, ten opzigte van de E- legantiores, dat het in de hedendaagfe Mufi- n que zoo nauw niet meer word gade geflagcn; ■n maar dat de Mufique een vrye kunft zynde, 55 00k die vryheid in hunne Compofitien toe- n laat, 't geene met veele exewfclet* en rede- » nen zoude kunnen aangetoont worden. Uit veele voorbeelden zal ik my maar met
n een vergenoegen: In het vierde Werk, of w dc IntroduSiiones van den Heer Locatelli, E 4 viade
|
|||||
|
72 Korfe On&errigtinge van de
|
|||||||||||||||||||||||
|
vinde ik het XI Concert uit C moll, alwaar
volgens het voorgeftelde van den Heer Kel- if, n e r , de groote terts E niet onder de Elegan- iiores van de C moll te betrekken is, vermits het opklimmen en nederdalen der moll Too- nen, zoo aanftonds ter neer gefteld de groo- te terts uitfluit, waar van dit voorbeeld ter ^ aanwyzjnge kan dienen. |
|||||||||||||||||||||||
|
^
|
f=r
|
||||||||||||||||||||||
|
.8 <£>,& 8
|
|||||||||||||||||||||||
|
\tf
|
|||||||||||||||||||||||
|
i t 7
|
|||||||||||||||||||||||
|
4 4 z 4
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
-zz
|
|||||||||||||||||||||||
|
Hier Uit blyktdat alle Semltddneri]die "in de
w natuurlyke gang van de Toon weggelaten worden, om de regte op en nedergang aan te wyzen, voor Ekgantiores te houden Men
|
|||||||||||||||||||||||
|
Gentraale Bafs. 73
|
|||||
|
Men werpe my niet tegen dat de groote
terts E aldaar gebruikt word om daar door een doorgang tot het /, of derzelver accoord te verkrygen, vermits het t'elkens daar door a in het accoord van / gebragt word: 't geene wy in zekeren opzigte wel toeftaan; maar het flot van dat bygebragte exempel wyft aan dat het in C ftaan blyft, en aldaar van de groote in de kleine terts overgaat, en dus tot fyn regte en egte accoerd word overge- bragt. Daar en boven wyft de even voorgaandc
pajfage uit dat zelve Concert zulks mede aan, alwaar het in de groote terts e ftaan blyft: en zelf eer het daar toe komt van de G des- felfs Dominante, over het e of de groote terts tot zyn finaal heen loopt: ik gaa voorby de Sluit noot, of finaal van dat zelve Concert, y, alwaar het met de groote terts eindigt, doch dit is het Libitum Compofitionis, 't welk de eene dus, en de andere zoo doed. Zoo kan men dan (myns oordeels) alle die
Semitoonen, welke van de natuurlyke op en nedergang in een oSiave uitgefloten worden, voor Elegantiores aanmerken, doch onder dit beding, gelyk de Heer Kelner met regt aanmerkt, dat *er niet te ligt mede omgefpron- n gen -word. Ook kan ik hier niet voorbygaan het Li-
» geeren, of binden in de CyfFers, op zulk een » wyze , als my voor dezen nooit voorgeko- men is, waar voor myn Difcipelen ftonden, n en derzelver beteekenis in den beginne niet E 5 « za-
|
|||||
|
Korte Onderrigtinge van de
|
||||||||
|
74
|
||||||||
|
zagcn , vermits de Ligaturen of bindlngen ,
zod niet by hun bekend waren; maar wel zoo, en op die wyze, als in het volgen- de fevende Hoofdftuk zal aangewezen wor- den. Nu zoude ik dit voorbeeld daar toe wel
bcwaart hebben; maar vermits dit Hoofd- ftuk handelt van de buitengenuone greepen die van de natuurlyke afwyken, zoo dagt het my niet ondienftig dezelve alhier ter neder te ftellen, om dat het doch extraordinaire gre- pen en bindingen zyn, die hier in dit Heofd- ft.uk geeift worden. In het zelve Werk van den Heer L o c i-
TEi.Li, Opera quarta, het IX.Concert, daar vond ik de banden zoo wel in de Cyffers als men die in de Nooten gewoon is te gebrui- ken, het welke de Leerlingen ongewoon voorkomt, waarom ik ten van die pajfagies uit dat Concert zal ter neder ftellen, op dat de Leerlingen dit lezende en ziende, dierge- lyke pajfagies hun daarna voorkomende, zich dan kunnen redden. |
||||||||
|
» Dit
|
||||||||
|
Generate Baft.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
7$
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
$^m
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
E3E
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Pf
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
■W-
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
T
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
6* s 8
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
X 8A
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
7
X |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
bS
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
m
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
■WL
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
fa^l
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
n
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Dit vermein ik dat het oogmerk des Au-
theurs is, om het dus te accompagneeren, en daar door de trekkingen, Ligatuuren of bin- dingen uit te drukken, om zoo veel fpil niet te maken, de boven partyen bekwamelyk gade te flaan, en daar mede barmonieus over een te ftemmen. En vermits alle ettempelen tot leering ftrek-
■n ken, zoo is dit 'er mede een, die den Leer- y, lingen ter leeringe kunnen dienen. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
CAP.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
75 Korte Onderrigtinge van de
|
|||||
|
C A P. V.
Van de afnvykinge der Toonen.
OFfchoon een Muficalifche Piece uit een
zekere Toon gaat, in welke hy bcgint en eindigt, zoo wykt egter dan noch zulk een ftuk in onderfcheidene andere Toonen, en wel in de zodanige, die met de hoofd Toon het natuurlykffe overeenkomen, en met dezelve vermaagtfchapt zyr. Dit nu moet een vaardige Generaal Baffifl
ook verftaan, vaar door hy van te voren weet, werwaarts een Confonifl eenigfints gaan kan t want daar door'zal hy in het Jccowpagnement veel zekercer zyn, en gevolglyk zyn ui'tvoe- ^ ringe zoo veel meer genoegen en vryheid gun- nen. Maar de duur Toonen zyn in hunne afwy-
kingen van de moll Toonen onderfcheiden. Daarom zullen dan eerft de afwykingen der
duur Toonen geemmineerd worden. De duur Toonen wyken in vyf andere Too-
nen af, als in de fecunda, tertia, quariay quints, en fexta: of om korter te zeggen , de duur Toonen hebben hare afwykingen in alle Too- nen, alleenlyk in defeptima niet. De reeden hier van is,om dat alle Toonen
waar in een cadens valt, een heele Toon bo- ven hun moeten hebben, zonder welke daar nooit een cadens in kan gemaakt worden. Nu
|
|||||
|
Generate Bafs. 77
|
|||||
|
Nu is in de duur Toonen tuflchen defepti-
v ma der Toon en het finaal raaar een interval^ van een groote halve Toon, diensvolgens kan daar geen cadens in komen, of zoo het ge- fchieden zoude, moeft de finaal chvis een halve Toon verhoogt worden, en wat Toon zou dat dan zyn ? een Toon ten eenenmaal van zyn wezen, regt en eigenfchap berooft. Daar en boven zoo zyn de party en dewelke geeift worden om de cadens in de feptima der Toon te krygen, geheel en al ftrydende te- gen de finaal clavis, want dat accoord daar de cadens mede moeft gemaakt worden, be- ftaat uit de quarta fuperflua^ fexta fuperfluay en de offiava fuperflua, welke alle tegen de fundament clavis de vreeslykfte dijfonanten zyn » die bedagt kunnen worden} en een geheele omkeeringe der Toonen, en vervremdinge van fyn regte grond en fundament zyn zou- t, de, derhalven word de feptima der Toon, met groot regt alhier uitgefloten en afge- » keurd. 5, Daar word zelf by fommige fwarigheid ge-
» maakt, of men wel in de fecunda en tertia » der Toon cadens zoude mogen maken, otn ), dat tot de fecunda der Toon geeift word, wan- ■n neer 'er cadens in gemaakt word, de Semitoon n benedenwaarts, dat dan de feptima van die « Toon is, en diensvolgens is die een kleine y) halve Toon hoger dan de hoofd Toon. Be- » treffende de terts, als daar cadens in komt, » zoo moet de fecunda fuperflua, en de quarta n fuperflua van de hoofd Toon gebruikt wor- » den, en daarom word dit van fommige af- |
|||||
|
78 Korte Onderrigtingt van de
|
|||||
|
gekeurt, doch dit is iets waar in een ieder
fy.n vryheid heeft, om te doen of laten na fyn welgevallen. Welke afwykende Toonen nu duur of moll
zyn, kan men zeer ligt afmeeten. Want wy ftellen tot een grond of fundament
dat de duur Toonen, in hunne afwykende Too- nen geen ander tertien hebben, als die zich or- dentelyk in hvm fcala bevinden. Dierhalven willen wy na de verder aanlei-
ding de afwyking van de C duur Toon zoeken. Desfelfs fcala is, c, d, e, f, g, a, h, waar uit men de tertien der afwykende Toonen neemt, en gevolglyk oordeelen kan 3 welkc duur of moll zyn zullen. De afwyking gefchied aldus.
In de fecunda, welke D is, dat deze nu D
moll zyn moet, is daar aan te zien, dewyl de fcala F heeft, welke de kleine terts van D is. In de tertias welke E is, en alzoo E moll, vermits de fcala G (ofde kleine terts) heeft. In de qnarta, die F is, en alzoo F duur, dewyl in de fcala A (dat is de groote terts van F) ftaat. In de quinta, dat is G, namelyk G duur, de- wyl in de fcala H ftaat. In defexta, dat is A, en moet A moll zyn,
dewyl het C en niet het Cis in de fcala der C Toon gebmikt word. Vervolgens zullen wy nu ook de afwykingefl
der moll Toonen voor nns nemen. De moll Toonen wyken even eens af, in vyf
andere Toonen7 namelyk in de tenia, quarta, quintet
|
|||||
|
Generate Bafs. 79
quinta, feat a enfeptima, of om korter te zeg-
gen, fy wyken af in alle Toonen j maar niet in de fecunda. De reden is, om dat wanneer in de fecun-
da der Toon cadens zoude gemaakt worden, zoo moeft die fecunda boven zich een heele Toon hebben, 't welke dan de groote terts van de hoofd Toon zyn zoude: daar by, zoo moeft die zelve fecunda beneden zich hebben de kleine halve Toon, welke een groote hal- ve Toon hooger dan de hoofd Toon zyn zoude, 't geene men niet gaarn doed, om dat het te veel van fyn oorfpronkelykeToon afwykt, en geheel tot een vreemde over w zoude gaan, en uit dien hoofde kan in de fecunda der moll Toonen geen cadens vallen. Nu zullen wydan, naar inhoud van de te-
genwoordige aanleidinge de afwykinge van de D moll Toon zoeken. Derzelver fcala in het opgaan is,d,e, f,g, a,h,
els, maar daar na rigt zich de afwykinge niet, maar het heeft zyn uitzigt op het nederdalen, en gaat daar van daan met zagter Toonen ne- derwaarts door c, b, a, g, f, e, d. Uit dezen kan men de afwykende Too-
nen , en derzelver tertien verneemen, en als dan ligt befluiten, welke daar van duur of moll zyn. De afwykinge gefchied
In de tenia F; maar dat het F duur zyn moet,
ziet men daar uit, dewyl de fcala D moll, door A gaat. In
|
||||
|
8o Korte Onderrigtlnge van de
|
|||||
|
In de quarta G, deze is G moll, dewyl men
nederwaarts gaande b heeft. In de quinta, namelyk A moll, dewyl de D
moll Toon in het neergaan C heeft. In defexta B, dewyl in het afgaan de b zich
bevind, zoo is het B duur, dewyl de fcala D heeft. In de feptima C. Deze D moll heeft in het
neergaan C, en niet de cis, daarom neemt hy zyn afwykinge in C: maar dit is C duur, de- wyl de E zich in de fcala bevind. Nu is de vraag, waar aan men bemerken
kan, wanneer de eene Toon weg gaat, en een nieuwe zich opdoed. De voorheen ontworpene Schemata van het
op en nedergaan der Toonen, in het derde Hoofdftuk opgegeeven, bewyzen, dat een ieder cclava aan haren gang een eigen kenteeken heeft, welke Toon het zy. Maar het meefte komt aan op de teekenen
van % en ^> gelyk °°k op de ^, welke dan ter verhoginge, dan ter verlaginge, gebruikt worden. Wanneer een X °f de verhoogende t) voor
handen is, zoo is diezelveNoot, dewelke zulk een teeken voor zich heeft, of 00k, wanneer het boven de Bafs ftaat, de feptima der Toon, en die Noot die zich als dan een halve Toon boven dezelve bevind, die is de Toon. Hier tegen, wanneer door b of die verla-
gende \ een Noot een halve Toon lager word, zoo is die de quarta van de voorhanden zynde Toon. Wy
|
|||||
|
Generate Baft. 8i
Wy willen dan voor eerft in de Duur Too-
faen zoeken , hoe die afwykingen te vindeii zyn. De afwykingen in de fecunda, tertia, quintet
tnfexta worden alle vier uit het X of de ver- hogende t] bekent , Welk teken aanwyft waar de feptima der Tdon plaatfe heeft. Maar de andere daar en tegen, of de nog o-
verig zynde vyfde Toon , welke in de quart d fyne afwykinge neemt j heeft het kentekeri aan fyn eigen quart, welke met de b of verla- gcnde § aangewezen word. Nu moeten wy een zekere Toon voorne-
men, om te onderzoeken, of wy, na de voor- gaande vobronderftelling, die afwykinge kon- nen vinden, en daar toe zal de C duur gekozeri worden. In de voornoemde C duur zyn vyf afwyken-
de Toonen , als D moll, E moll, G duur, A moll en F duur : van welke de vier eerflen aari het X voor des Toons feptima, en de laatfte F duur aan de b by fyne quarta te kennen zyn j &n uyt dien hoofde kent men D moll aan cis. En of fchoon E moll in fyn
Opgaande fexta ook els heeft, zoo kart dat dog geen verwarringe veroorzaken, dewyl E moll altyd met het dis te doen heeft, en daar en tegen in D moll gantfeh geen dis te vinden is. E moll aan dis. Deze Toon heeft cis in fyn
opgaande fexta , maar daar door kan hy zjg nict voor D moll uitgeven j want dan ' F moeft |
||||
|
8z Korte Onderrigtings van de
|
|||||
|
moeft de cis maar een halve Toon opgaan
in het d, daar ze nu in tegendeel in dis gaat. G duur aan Fis. En fchoongenomen E moll
ook fis in dtfecunda der Toon heeft, zoo
is dog G afoar van E moll genoegfaam te
onderkennen, dewyl in G duur zig geen
dis hooren Jaat, gelyk in E moll. Dog A
moll heeft ook fis in fyne opklimmende
fexta, maar vermits in deze genoemde
Toon , het fis een geheele Toon in het
gis opgaat, en G duur daar en tegen in
fyn gantfche oclava geen gis heeft, zoo
kan men alhier daar over niet in confufie
geraken.
A moll aan Gis. Dat nu dezes Toons op-
gaande fexta fis met G duur niet kan ver- mengt worden, is uit het even voorgaande te zien. F duur heeft geen % en word derhalven aan
fyn eigene quarta b gekent. En of fchoon de b zig ook wel in het neergaan van D moll bevind, zoo kan men hier dog niet ligt vervoert worden , dewyl in D moll buiten het b de cis zig vlytig hooren laat, het welk in de F Toon niet gefchiet. Nog zullen wy in duur een met b getekende
Toon, en derzelver afwykinge op de voor- gaande wyze onderzoeken, en B duur daar toe neemen, daar voornamelyk die beyde voor ge- zette
|
|||||
|
Generaale Eafs. . 83
sstte b, gelyk gebruikelyk is, hetH tot B,en
het E tot dis maken. De vyf afwykingen dezer Toon zyn C molly
D moll, F duur , G moll, en Dis duur, van welke de vier eerften even gelyk door het ver- hoogend teken worden aangewezen , welke de fepima der Toon is ; maar de vyfde Dis duur openbaard zig door het lager makende teken h by fyn quarta, en dus kent men C moll aan h , want in deze Toon word
door de t| die voor by de fleutel ftaande b , verhoogt. Nu heeft D moll in fyn op- gang de fexta b 00k, maar daar D moll al- tyd het cis hooren laat, welke in C moll in 't geheel niet voorkomt, zoo kan het onderfcheid daar in zeer ligt gevonden wor- den. D moll aan Cis. Wei Is waar dat deze in
fyn opgang de fexta h heeft, welke een kenteken van de C moll Toon kan genaamt worden j maar dewyl dezelve b alhier een geheele Toon in cis en niet in C opgaat, zoo wil hem niemant voor C moll aan- zien. F duur aan E. Want wanneer hier F duur
zzl behandelt worden , zoo word door de I) het dis tot e gemaakt : en of fchoon D moll 00k e in de fecunda van de Toon heeft, zoo is het onderfcheid tuflchen F duur en D moll dog fchielyk te maken, de- "Wyl de cis'm F duur zig niet hooren laat, F z gelyk |
||||
|
84 Korte Onderrigtinge van it
gelyk in D moll. Hoewel G moll het e ook
in de opgaande fexta heeft; maar van dc e gaat men een heele Toon op, nament- lyk door het fis in de G moll, daarente- gen de F duur in het geheel geen fis heeft, waarom men daar in niet ligt kan dwalen. G moll aan fis. Uyt het even voorgaande
is genoegfaam te zien , dat dezes Toons opgaande fexta e met F duur niet kan ver- mengt worden. JDis duur heeft geen verhogend teken voor
fynfeptima d> waarom men het aan de by die voor fyn quart ftaat, en die Noot tot Gis of b A maakt, kennen moet. C moll heeft ook wel in gelyken maniere de Git oi b A in fyn vallende of neergaande fex- ta, alleenlyk wyl dezelve C het b vlytig hooren laat, welke in Dis duur geheel niet voorkomt, zoo is het onderfcheid tuflchen deze beyde Toonen ligt te maken. Op dat wy ook zien mogen , hoe die quartet
van de afwykende Toon de verlagcnde tj ten te- ken voor zig heeft, zo zal hier G duur tot een voorbeeld verflrekken. In die zelve Toon zyn vyf afwykingen , als
A mo//, H millj D duur, E moll en C duurf dog van die alle zullen wy maar alleen het C duur befchouwen. |
||||||
|
C duur kan aan de feptima b alhier niet wel
gekent
|
||||||
|
Generaale Bafs. 8y
f gekent worden, dewyl zoo wel de Hoofd-
toon G duur, als alle derzelver afwykin- gen , het h in hunne ambitus of gang hebben, waarommendezelve aan de §)uar- ia f kennen moet: en dewyl het Syftema in G duur met een % getekent is, welke dat / een halve Toon in fis verhoogt, zoo moet dan , wanneer de afwykinge in C duur gefchied , dat fis door de lager makende \ wederom tot F gemaakt wor- den : nu heeft wel een van deze afwyken- de Toonen , namentlyk A moll., in fyn neergaande fexta ook/, maar dewyl zig in die Toon de gis vlytig hooren laat, de- welke in C duur niet eenmaal voorkomt, zoo onderfcheid zig daar door de C duur van zelf. De andere vier afwykingen zal men uyt de
voorgaande onderwyzingen zeer ligt begrypen. Nu moeten wy ook onderzoeken, of in moll die zelve verwifleling derToonen ligt te vinden is. Voor af moet menweeten, dat onder de vyf afwykingen van een moll Toon drie van dt; zelve aan het X of verhoogende t| by Azfepti- ma te kennen zyn, namentlyk, wanneer deze in de quarta, quinta en feptima gefchied ; maar de afwykinge in de fexta kent men aan de £of verlagende t) dewelke voor des Toons quarta ftaat. Dat zyn eerft vier afwykingen : nu is de vyfde nog over, welke in de tertia uitgaat. Dezelve kent men hieraan, dat alles blyft,ge- lyk het zig natuurlyk in het Syflema opgeefr, invoegen dat daar geen nieuw \ nog b, nr>g F 3 ook |
||||
|
Z6 Korte Onderrigtinge van de
|
|||||
|
ook geen hoger of lager makendc tj voor-
komt. Hier na zal eerftelyk de Toon H moll onder-
zogt worden. Dezelve neemt fyne vyf afwy- kingen in E moll, Fis moll, A duur, G duur en D duur. Hier van worden de drieeerfte, alg E moll, Fis moll en A duur aan het X by de feptima des Toons, en G duur aan de lager ma- kende t| by fyne quarta gekent. Alleen de vyf- de D duur gebruikt geen een hoger nog lager inakend teken. En dus kent men
E moll aan Dis. Fis moll heeft ook wel in fyn opgaan Dis tot eenfexta, maar die feptima van de Fis Toon , welke X e lsi onderfcheid E moll en Fis moll. Fis moll aan/of veel meer aan X e- A duur aan Gis. 'T is waar, de voorgaande Fis moll heeft we] Gis in {ynjscunda,mazr dezelve heeft fyn vafte kenfnerk aan het X e, waar door het met A duur geen ver- warring veroorzaken kan. En H moll be- diend zig ook van gis in fyn opkhmmende fexta; maar die kan van wegen fyn feptima X a voor A duur niet pafleeren. G duur heeft wel in fyn feptima de fis , zoo
wel als de Hoofd-toon H , gelyk ook alle deflelfs afwykingen met het fis voorzien zyn : dewyl in het Syflema dat jir natuur- lyk is, zoo kan G duur daar aan niet ge- kent worden , daarom is de quarta dezer Toon j welke door die lagermakende t| tot |
|||||
|
Generate Bafs. 87
|
|||||
|
C word, het befte kenmerk, om dat het
zig nergens hooren laat, nog in de hoofd-
Toon, nog in de andere afwykende Too-
nen, uitgezonderd in F, moll, ahvaar het
C de neergaande fexta is. Maar dewyl
E moll altyd met dis in het Spil is, die
in G duur niet te doen heeft,zoo kandie
zaak ligt geoordeelt worden.
D duur onderfcheid zig van deHoofd-Toon,
en alle deszelfs afwykingen, daar in, dat
dezelve geen X nog b, en uit dien hoof-
de geen hoger nog lagermakende ^ toe-
]aat, daarom blyft dezelve zoo natuurlyk.
gelyk het Syfiema opgeeft.
ISog is het nodig een met b getekende Toon
te neemen, en de reden der afwykingen te on-
derzoeken,waar toe wy F moll verkiezen zul-
Jen , dewelke in de Schema der moll Toonen
Cap HI. met vier b vooraan getekent (last.
F moll, heeft zyn afwykingen in B moll, C
moll, Dis duur, Cis duur en Gis duur: waarvan de drie eerften aan de verhoogende ^ by haarc feptima,en Cis duur aan de b voor zyn quarta te kennen zyn. Daarentegen "wil Gis duur tot on- derfcheid van de anderen geen X no§ b ■> noS een hooger of lager makende \ in dezen voor zig hebben. Diensvolgens kent men
B moll aan A. Edog de C moll Toon heeft 00k in de opklimmende^/a het A ; maar de- zelve klimt van a een heeleToonopwaarts in h en niet in b, daar en tegen heeft B moll met het h in 't geheel niet te doen, F 4 daarom |
|||||
|
§ 8 Korte Qmderrigtinge van de
daarom kan dezelve niet met het C moll
vermengt worden. C moll aan h. Dis duur aan D. hoewel de voorgaande G moll
in zyn fecunda deze d ook niet ontbeeren kan, zoo blyft het dog altyd wegens fyn hy van de andere afwykingen afgefonderti F moll heeft ook d in fyn opklimmende fexta,mziY Ae. feptima e,dewelke zig daarin opdoed, laat hem voor geen andere Toon pajfeeren. fis duur (of b D duur) aan £, welkevoorde quarta van deeze Toon, namelyk het G {laat, en dat zelve nu tot fis of b G maakt. Sulks is in de andere afwykingen niet te vinden, uitgefondert in B moll alwaar het fis of b G in de nederdalende/*#/« voor- komt; maar daar deze in (yn feptima A heeft zoo is het onderfcheid tudchen deze Too- nen ligt gevonden. Gis duur is van de Hoofd-Toon en alle derzel- ver afwykingen daar in onderfcheiden, ver- mits daarin alles zoo naturlyk blyft, gelyk het Syftema opgeeft, zoo dat daar geen ho- ger nog lagermakend teeken noodig is. Meenigmaal heeft een Noot niet alleen een X voor; maar ook boven zich, dan is diezelve iNoqt geen feptima; maar veel meer een quint van de Toon, doch dat X 'l welk boven die- zelve Noot ftaat, betekent de groote terts, en is de feptima van die voorhanden zynde Toon. £)it gaat in die Toonen aldus toe, daar de fep- tima der Toon in het Syftema, voor, by de fleu- '...... $
i
|
|||||
|
'*
|
|||||
|
Getter ale Bafs, 8j
|
|||||||
|
tel met een X getekent moefte zyn, daar word
dezelve weg gelateri. By voorbeeld. Een Syflema in A duur vordert
drie % voorby de fleutel; wanneer zulks maar door twee X getekerft word, en dat geene 't welke het G m'Gis ve^hbogeri zal,, weggelaten word, zoo moet by de afwykinge in Cis het G in de Bafs een X voor en een X boven zig heb- ben, alsdan word van hetG een Gis, en is de ghAnta van de Cis Toon, alleenlyk dat boven de Noot ftaande X welke C ofjfi) beduid, is dc feptima van de gemelde Toon. Ziet hier van onder het eerfte exempel. Zoo is het ook, wan- neer E duur die vier X m zJa Syfttma voor aan getekent heeft, nu maar met drie te voren komt, en dat X welke het d in dis veranderen zal, weg gelaten is; daarom is in het tweede exempel, daar die afwykinge in Gis gefchied, dat dis de quinta en het daar bovenftaande X de feptima van de Toon, |
|||||||
|
Wanneer het nu gebeurt, dat twee of drie
Nooten gradatim voortgaan het X voor zig heb- ben, zoo is de bovenfte derfelver de Septima der Toon. In het volgende exempel is het C of X H des Toons feptima, en Cis moll de regte Toon. F j Ook
|
|||||||
|
$<> Korte On&errigtinze van dt
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Ook is men wel gewoon, dat een Noot door
twee K tweemaal verhoogt word, het welk dan te kennen geeft, dat die naaft aan volgen- de Noot opwaarcs, de tegenwoordige Toon is. By voorbeeld, wanneer men uit Gis mollfpee.lt, zoo ziet men het/met twee X geteekent, het eene ftaat by de fleutel dat / tot fis maakt, en het tweede ftaat voor de Noot zelf, dus word fis daar door nog een halve Toon verhoogt, zoo dat G daar uit te voorfchyn komt, welke G als dan de feptima van de Toon is : en aanwyft in welke Toon men is. In gelyken maniere vind men ook, dat,
daar het Syftema vooraan by de fleutel rr^tggeri J^igetekent is*, en? nogtans een noot twee "% voor zig heeft. Maar dat is een teken van een zeer harde en onnatuurlyke afwykinge. Dog eenige fchryven voor die noot, daar an-
derfints het tweede X ftaan zoude , een en- keld X, het welke beduid , dat die noot twee halve Toonen zal verhoogt worden. Een groot Konftenaar in Londen fchryft
ook menigmaal twee X voor een noot, niette- genftaande dat voor, by de fleutel het eene al ftaat, waar mede hy fyne Uitvoerders waar- fchou-
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Generate Baft. jjt
|
||||||
|
fchouwen wil, dat fy agt zullen geven om tea
minften twee ^ te obferveeren. Dewyl "wy nu wederom op de weg der afwy-
kingen komen, zoo moet men weten , dat de Cotnponijien zeer groote vryheid gebruiken , en zig niet alle aan de gewoone en tot hier toe aangewefene afwykingen houden, maar fomtyds in zoo een vremde Toon overgaan, dewelke men in het geheel niet was verwagtende, maar die men egter door het voorgaande aangewefe- ne middel ligt ontdekken kan: daarom die ge- ne , welke de Qeneraal Bajf fpeelt, vlytig op- paflen moet, dat geen een noot voorby gaat, die hy niet behoorlyker wyze afvaardigt. Maar wanneer nu iemand zodanige regte
fundamenten in het hoofd heeft, die zal dadelyk ondervinden , dat hy alles ten voile uitvoeren kan. Om nu de afwykingen van alle Toonen en
derzelver kentekenen zoo veel te gemakkelyker tevinden, zoo zyn dezelve in de twee nevens flaande Tafelen begreepen. De kentekenen der afwykingen in deze twee
Tafelen zyn, na de betekenifle van hetfyflema, gelyk die in de Schemata Cap. III. en ook Cap. VI. in die groote Cirkel zig bevinden, inge- rigt. En wanneer een Componifi fyn fyftema anders tekent, zoo kan iemand , die zoo verre gevordert is, dat hy het voorgaande begrypt, zig ook ligt in die zake helpen. |
||||||
|
CAPUT
|
||||||
|
2>e -yyf^d^tfh^nae-rt
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
dejfia
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
idoa/t in dentil mdejtu mdeyma i/i de 6ta
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
in
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
iA
|
tarn
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Gut duur
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Trrud/
|
2)ut duur
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
G mod B i&iut
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
e
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
id duur-
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Cts Tut nu?U Gut moil Gdauu,
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
uur
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
£ du
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
G mo/l
|
G du.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
*d mad
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
D
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ZB d
|
uur
|
d'du
|
ur
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
■tr
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
dir diiur
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Gut moU -3 m<dl
|
Gut duur
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Duf
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Uf
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Gdy du,
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
GG/ntdl 2) duur
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
*d?Twd
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
C duur
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
G duur
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
c
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Gut duur
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
f £ mcil
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
G mad
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Gut duur
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
T)urduu>
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
_Z) duur
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
id duur
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
dt/rndl
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
't.t
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Gj- mo/2 G du
|
tur
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
H
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
G mtdl
|
dduur
|
ZDut duur-
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
D mod
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ur
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
di du,
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
C^£ duur
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Gut
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Gut mod Dut mo// Tut duu
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
G du
|
U4~
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
.A Dnudl
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
d" duur
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
£ mail
|
G duur
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
uur
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
G du
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ZR Dut mod d rno//
|
dut duur
|
Gut duur
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Gurduur
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
3C
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
£ m<dl Tut mod
|
J
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
i duur
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ur
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
G du
|
ur
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
D du.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
pz Korte Onderrigtinge van it
CAPUT VL
|
||||||
|
Van de Gejieltenijfe en Hoedanigheid der
Confonanten. DE Confonanten of te famenftemmende Ac-
coorden worden befchreven te zyn een diftantie of tuflchenwytte van twee Toonen, namentlyk een gravis en een acutus (dat is, een lage en een hooge Toon) dewelke lieflyk en eenftemmig in het gehoor dringen. De Griekfche Namen , dewelke niet alleen
aan de Confonanten, maar ook ten deele aan de Dijfonanten gegeven worden , zyn thans in dit geheele Werk niet gebruikt, nadien men de- zelve wel ontbeeren kan. Maar dewyl verfcheide Auteuren dezelve ge-
bruiken, zoo heeft men het nodig geagt, zo- danige mede op te geven, waar door iemand, die dies aangaande iets by andere Auteuren mogte lezen, weten kan , wat dezelve bedui- den. De Confonanten zyn vyf in het getal , als U-
pifoon, Tertia, Quint a, Sexta en OSiava. Deze deeld men in ferfe&e en imperfeSie.
De perfecle Confonanten of volkomen te famen
klanken zyn drie, als dcUnifeon, ghiintaen&z Oclava. De imperfetle of onvolkomene zyn twee, namentlyk de Tenia en Sexta. |
||||||
|
Gtntralt Bafs.
|
||||||||
|
93
|
||||||||
|
Wy zullen hier van zondergroote wydlopig-
heid handelen, en eerft de perfe&e Conjonanten voornemeni Unifonus is, als of 'er gezegt wierde, een en-
keld geluit,of eeneenklank:dit is ecn Wank die uit twee gelyke geluiden beftaat, van welke de eene niet hoger nog lager dan de andere is , zoo dat men tuffchen dezelve geen intervattum of tuffchenwytte vinden kan, gelyk het onge- ftreken C tegen het ongeftreken C uitwyft. Het is by fbmmigen de vraag of de Unifoon
voor een Confcnant kan doorgaaH , vermits de- zelve het beginfel van de tuffchenwytten is: maar dewyl deze zaakvan geen gewigt is, zoo zullen wy ons daar by niet ophouden. Dewyl over de Unifoon verfchillende gedag-
ten zyn, niet tegenftaande ik met den Heer Kelner toefta, dat het een zaak van geen groot gewigt is, zoo zal ik dog eenige Schry- vers hun gevoelen den leergierigen Lezer n mededeelen, op dat een ieder zien kan, wat $ anderen daar van zeggen. Voor af zal ik alleen dit maar zeggen, dat
'er by fommigen onderfcheid gemaakt word tuffchen een Confonant en Concordant, daar het te regt befchouwt wordende, een en 't zelve is, want confonare zegt te famenklinken, en concordare met malkander overeen te ftem- men of eendragtig te zyn , 't welk te famen i, gebragt wordende , een zin zal uitmaken, « derhalven laat dan de Unifoon Confonant of * Concordant genaamt worden, het zal hier evea 9, veel zyn. DeHeer W. C. Printzen, een Trac-
taatje
|
||||||||
|
V
|
||||||||
|
94 Korie Onderrigtinge van de
taatje alleen van de Unifoon gefehreven heft.
bende, verhandelt het zelve eerft redeneren- der wyfe, en daar na betoont hy het door de pradtyk. Deze Heer befchryft de Unifoon
aldus, $ 4. De Unifoon is een perfeBe of volkomen fa-
rt menklank (concordant) welker wezen beftaat in een gelyke proportie, zoo dat derzelver grond of wortel is r tegen 1, en § 18. in dat zelve Werk zegt de Heer Puintz, dat de Unifonus auclus niet alleen een Concor- dant is , maar inzonderheid 00k de aldervol- komenfte onder alien. De Heer Carte srus zegt, de Unifoon is
geen Concordant, dewy! in dezelve geen on- OT derfcheid in het gehiid, nog in de laagte nog hoogte is: maar dat ze dat tot de Concordats ,, ten heeft, het gene de i heeft tot de Ge- tallen. De Heer L1 p p 1 u s zegt dat het klaar is,
dat de eenvoudige Unifoon, welke die gelyke proportie heeft, het begin of oorfprong van w een ieder tuflchenwytte (intervattunt) is, en na't gevoelender gcmeene overeenftemt;dat die wel meer gewoon zyn flegte dingen gc- lyk te fchatten, en daar mede t'famefl te ftemmen,daar dog de Unifoon maar is de wor- tel van een ieder Confonant en Diffonani &£ » De Heer A. Werkmeester in 'fya
w Muficalifche Temperatuur Cap. VIII. zegt dat de Unifoon, wanneer ze uit een lichaam be- « ftaat, nog Confonant nog Diffonant, maar het ^ be-
|
||||
|
Generaale Baft. 5>y
begin Van alle intervallen of tufichenwyttens
* is, &c. Dezelve Heer Werkmeester fpreektin
,. fyn muficalifch Memoriaal Cap. II. van de U- nifoon aldus : De Unifoon is geen Confonant en en ook geen Dijfonant, want, gelyk i het begin der getallen is , zoo is de Unifoon het begin der tuflbhenwyttens. Ook moet men een regtmatig onderfcheid maken tuflchen Unifonus en JEquifonus, want de JEquifonus beftaat uit twee Unifonen , en dus kan dit na een zekere Regel gevoeglyk de alderperfeclfte » Confonant genaamt worden : dewyl fe dan uit a twee gelyk luidende Toonen beftaat, en een gelyke preportie heeft van i tegen i. Nu moet een iederLeerling weeten dat de
n woorden Unifonus en JEquifonus niet een ert dezelve zyn, want de JEquifoni oPgelyklui- dende klanken zyn de oSiaven^ zoo wel de enkelde als dubbelde of meervoudige; maar t, de Unifoni zyn eenftemmende klanken, wel- ker een op het aldernauwfte even zo geftemt fl is als de andere. Wat nu ons gevoelen aangaat nopens de
% Unifonen, of dezelve voor Confonant en konnen doorgaan, zoo houden wy het met die gee- » ne, dewelke fe voor Confonant erkennen, en dat om deeze redenen: (a) Om dat de naam zulx klaar uidrukt.
(£)Omdat een van beyden moetdoorgaan^
» dat de Unifoon of Con- of Dijfonant moet zyn y want al wat genaamt word is iets, Dijfonant ■» kan het niet zyn, om dat daar in 't geheel » nog ten deele geen de minfte tegenftrydig- » heid
|
||||
|
£6 Korte Onderrigtingg van de
heid is, want zo ras als dat maar eenigfintg
daar was, zoo was de naam van Unifoon weg, en daar had dan het intervallum plaatfe, de- wyl de eenftemmigheid daar door gebroken w was; daar en tegen zo moet het een Confo- nant zyn, om dat daar zulk een volkome o- w vereenflemming gevonden word , die zoo groot is, dat men het voor een en dezelve klank hoord: en dus befluit ik dit met de woorden van den Heer Printz, boven by gebragt, dat de Unifoon de aldervolmaakfte w van alle Confonanten is. Dit heb ik nodig geoordeelt hier tuMcheri
y, te voegen, op dat een ieder Leergierigedaar uit zien mag wat hem het befte behaagt, y, voorts keren wy ons wederom tot ons beltek, w om het Werk van den Heer Kelner te vertalen. Ondertuflchen is by de Unifoon in agt te ne-
meri: i Dat dezelve in weinig ftemmende zaken niet
veel moet gcbruikt worden. 2 In het flot van een Stuk, en inzonderheid
in Duet'ten zyn dezelve noodzakelyk. 3 Wanneer de flemmen aan een plaatfe ftaafl
blyven , zig niet bewegen , zoo kunnen on- derfcheidene Unifonen continueeren, 4 Dat in de beweginge geen twee of meer V-
nifonen op malkander volgen moeten , wair ohde1/
|
||||
|
Generate Bafs.
|
||||||||||||||
|
91
|
||||||||||||||
|
onder ook de verboden bedekte Unifoncn te
nemen zyn, 't welk daar uit ontftaat, wan- necr mendieledige Claves van een fpringende Intervallum of tuffchenwytte , voor de Uni- foott tot aan de Unifoon doorloopt , en dus twee bedekte Unifonen fpeelt : als by voor- beeld, |
||||||||||||||
|
fr
|
||||||||||||||
|
FF
|
||||||||||||||
|
^
|
||||||||||||||
|
a
|
||||||||||||||
|
Fn egter zoo worden menigmaal alle hjlru-
rnmten in Unifoons gecomponeert, of ook wel in volftemmige zaken eenige diergelyke paffagien daar onder gemengt. De £>uinta word anderfints ook Diapente (a)
ge-
(a) Diapenfe zegt eigentlyk een tuffchen-
wytte van 5, 't geen een quint is: by voor- beeld, c, d, e, f, g, alwaar g de vyfde is » vane, en dus een tuffchenwytte van j claves, vermits men altyd in de Mujique dus rekent, n van dat Clavier waar op of waar van rnenbe- n gint j tot op dat Clavier , waar op men ein- n digt zoo dat dan in deze Letteren een tuf- » fchenwytte van 5 Clavieren is. |
||||||||||||||
|
98 Korte Onderrigtinge van de
genaamt, maar daar konnen geen twee of meer
£Uinten onmiddelyk op malkander volgen, ten zy dezelve op hun zelfde plaatfe ftaan bly- ven. Benevens deeze zoo moeten ook de verdekte
Quinten, dewelke voor uitdflukkelyk gezette £j>uinten doOrgaan , gefchuuwt worden, en de zulke zyn, die juift niet uitdrukkelyk gefchre- ven zyn, maar dan ontftaan, wanneer men die ledige plaatfen van een fpringende Noot, tot die andere waar heen fe fpringt, doorloopt, gelyk men hier onder fub (a) en (b) zien kan, van welke nogtans eenige verdragelvk zyru Ziet op (c) (J) (e) (/). Lcl) (t>) (c) (</) {<>) (J)
In welk geval men dan de beroemfte Compo-
nljien volgen zal, en wel toezien wat te gebrui- ken en wat te verwerpen is. Dog door de Motus contrarius kan men die
kwade intervallen uit de weg gaan. In volftemmige zaken zyn de verdekte quin-
ten onmogelyk te vermyden,doch men zalzig % bevlytigen, dat de uiterfte partyen rein zyn. In wat gelegenheid een valfche quint van een
reine, en zoo over en.weer kan worden ver- whTelt j leert het VII Hoofdftuk aan zyn plaat- ze,alwaar van de valfche^«/»f gehandelt word. Wan-
|
||||
|
Gemraale Bafs. 99
|
|||||||
|
Wanneer de quint a zig met de fexta veree-
nigt,zoo is dezelve een Syncopatio(a) en moet zoo gelyk de valfche quint nederwaarts refol- veeren^ doch met dit onderfcheid, dat die quin- ta Syncopata van te voren leggen zal, daar en tegen de valfche quint haar vryheid gebruikt. Voor het overige moet een Muficus weten, dat de quinten alle twaalfzig in een Cirkel fluiten, dewelke wy hier by hebben willen voegen. |
|||||||
|
Het is 00k niet ondienftig, dat men deze Cir-'
kel hier in het Syftema Muficum zet, alwaar de ondervinding doed zien, dat het niet aan die zel-
(a) Syncopatio, of doorfnydinge, noemt men die klank
i, waar door de Bafs gebonden is, en weer gertfolweerc ., word; iiet die by de Heer L Zombach a Koesvri.t in zyn Wfl Eedel Werk, genaamt: Tratlatus de Compojitto- « ' ujicaH. Cap. IK. §.8. in ondeifcheidinge van een veel- 'oudigc of enkelde Ligatuure. G z
|
|||||||
|
Korte Onderrigtinge van de
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
too
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
zelve plaats daar de eerfte Noot zyn begin ge-
nomen heeft, fluiten kan. |
||||||||||||||||||||||||||||||
|
-
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
jlcl
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
ma
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
«e
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
3KZ
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
XZZ
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
3W-
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
Pp
|
XCTXCZ
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
^e
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
xrz
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
mo-
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
Dus zien wy hoe het begin dezer quint en in
C is, maar dat door de ommegang van den Cirkel dezelve fluit in X b. De oorzaak hier van is, dat men het Inter-
vallum of tuflchenwytte van de eene quint tot dc andere, zonder verandering van het genus Mu- ficum dusdanigin zyn ordre heeft behouden,dat men geen nieuwe tekenen in derzelver plaatfe, gelyk het, volgens het voorgaande vereifcht wierde heeft aangebragt, ora alzo te eindigen gelyk men begonnen heeft. Anderfints kan men gevoeglyk en billyk op
een zekere plaatfe, gelyk als by de tiende quint
X^r ""
van het Xafgaan,enin plaatfe van ^Iiever be
zetten: wel is waar dat dan de Cirkel aan deze
plaats in de Nooten eenigermaten veranderd word, maar daar en tegen word dezelve ooK v/ederom in C gebragt om te fluiten gelyk net begin geweeft is. . En hier uit kan men de oorzaak zien,waarom
in een rompofitie menigmaal zoo een wonderlyke verwifleling van het X met de b gefchied, de- |
||||||||||||||||||||||||||||||
|
Generaale Bafs.
|
|||||||||
|
101
|
|||||||||
|
wyl fomtyds een Componijl al te diep in deX of
in de b komt te geraken. Ten dien einde heeft men door het volgende
■willen aanwyzen, hoe die circuleerende of rond- gaande quinten de vermeerdering van de ~% en b in de beide Mujicalifcke gevallen, gelyk ook de afwykingen en de nabeftaanheid der Toonen zyn, die van zelf aldaar te voorfchyn ko- men. |
|||||||||
|
ior Korte Onderrigtinge van de
Aangaande deze Cirkel, die wyft aan : Vorr
eerfty de twee met X ea b getekende Mujicali- fchf genera, gelyk dezelve boven van C duur en A moll aan tot onder in Fis duur en Dis moll ter regterhand altyd met X en ter linkerhand daar en tegen met b zig alle te zamen vermeerde- ren : a!s ook hoe dat twee boven malkander ge- fidde natuurlyke Toonen, van welke de eene mur en de andere moil is, te zamen op eener- leye aart en maniere getekent worden. Vv^ant van C duur en A moll aan, komt ter
regter zyde een quint hooger by G duur en & moll een X : ^ dan wederom een quint hooger komt by : : duur en hi moll twee %: en zoo ver- volgens door de quinten gaande word deeds by ieder voortgaande quint op die wyze eenXmeer geeeifcht,tot aan Fis duur en Dis moll, dewelke men met fes X tekenen kan. Caat men nu van C duur en A moll af aan
ter linker zyde telkens een quint nederwaarts, zoo gebruikt F duur en D moll een b, hier van daan wederom een quint nederwaarts in B d'<ut en G moll, zoo zyn daar twee b van noden, en dus word altyd een quint lager of dieper een b meer gezet , tot dat men aan Fis duur en Dis moll komt, alwaar fes b of fes X ftaan moeten. Het welke aldaar dusdanig is, als wanneer
men uit Duytfchland na Frankryk reift, alwaar dat op de grenfen beiderleye taalen, zoo wel het Duytfch als het Fr.ans gefproken word, al- zo gebruikt men ook by de laatfte twee gemel- de Toonen als de grenfen of fcheidingen tuf fchen X en ^ beiderley tekenen. Doch
|
||||
|
'
|
|||||
|
Cenerak Safs. i°3
Doch ik houde het daar voor, dat het bee-
ter is, wanneer ze met X voorgeftelt worden. Maar wanneer deze Fis duur en Dis moll by an- dere Toonen als afwykingen voorkomen, zoo volgt van zelf, dat ze by een met b getekende Syfiema ook in gelyke tekenen met de hoofd- toon, die b heeft, met b verfchynen moeten; maar is de hoofdtoon met Xg'etekent,zoomoe- ten ze ook op dezelve wyze gebruikt worden. En wanneer die beide voornoemde Toonen
zelf hoofdtoonen zyn, zoo rigten zig ook der- zelver afwykingen in dat Genus Muficum (name- ly k van X of b) zoo als de hoofdtoon het heeft. Dat nu by Fis duur en Dis moll het genus of
teken veranderd word, zoo dat van de regter- hand aan de Xj en van de linkerhand de b niet continueeren, is deoorzaak, dat wanneer zulks gefchieden zoude,de % ofb dermaten aangroe- jen of toeneemen zouden, dat C duur en A moll op het laatfle wel twaalfX of twaalf b, voor op de linien getekent zouden moeten hebben. Op dat men nu van alle die zaken zoo veel gemak- kelyker denkbeelden zou kunnen formen, zoo leert ook daan by te gelyk het bevindelyke in de Bafs-deutel gezette Syfiema, alwaar de X en b in ieder Toon het behaaglykfte zullen zyn. Nu is dit een waarheid, dat de Componiften
zulks niet alle obferveeren of waarneemen, maar dat ze menigwerf weiniger X or*^ voor aan te- kenen , als de Toonen noodzakelyk hebben moeten, daar en tegen die voor aan weggelate- ne tekenen altyd by hun eigen Noot fchryven; G 4 on-
|
|||||
|
104 Korte Onderrigtinge van de
ondertuflchen moet doch een Muficus wetcu
werwaarts ze eigentlyk behofren. Wanneer iemand een onbecyfFerde Generaal
$afs, uit A duur zal fpelen, die dan maar met twee X getekent itaat, en net derde tot de Gis behorende is weggelaten , gelyk dat veeltyds gefchied, en zulk een Accompagnift greep altyd tot e de kleine terts g, in plaats van het daar toe behorende Gis of groote terts, zoo zoude dat een jamrnerlyke pynbank der ooren zyn. Boven dien is het zeer nodig , deze zaake
regt te begrvpen, op dat iemand daar door leere welke Confonanten en Dijpmanten natuurlyk of toevallig zyn, op dat hy weten mag, welke de verdubbeling op het befte verdragen kan; want wanneer in A duur het X welke het g tot Gis maken zal, niet voor aan in het Syftetna; maar altyd voor de.Nooten ftaat, zoo is dat zelve X daarom niet accidenteel of toevallig, maar na- tuurlyk. 'Jen anderen, wyft deze Cirkel ook aan het
naafte beftaan der 24 Toonen en derzelver af- wykingen. Men vind aldaar zoo wel al'e de iz di'ur Toonen, als ook de gefamentlyke 12 moll Toonen, quint\■ns wvze rondom de Cirkel fluitende, en hoe een ieder Toons afwykinge van natuuren in drie ClafTen zig afdeelen In het midden ftaat overal de hoofd Toon,
die zyn naaftbeltaande boven of onder zich heeft, en deze beide kunnen de eerfte Claflis uitmaken, vermits die op gelyke wyze gete- kent zvn : aan de regterhand komt dan de an- dere ClaJ/is, beftaande in een duur en een mill Toon, en deze zyn met de hoofdtoon eenigfins minder
|
||||
|
Generate Bafs. . ioy
minder beftaande, dewyl ze in het Syflema ook
anders getekent zyn, als die van de eerfte Gaf- fis: fcn dan komt ter linkerhand van de eerfte Clafjis de derde, waar in ook een duur en een moll Toon aangetroffen worden, en deze zyn wederom in het Syflema anders getekent, als de eerfte en tweede Clafjis , en hunne nabe- ftaanheid is ook niet zoo na als de tweede. By voorbeeld: C duur was eens de hoofdtoon,
zoo heeft dezelve onder zich in diezelve Claf- jis, welke de eerfte is, het A moll, want die de naaftbeftaande Toon is; want deze beide hebben geen X noch b vooraan getekent: ter regter zy- de is de andere ClaJJis, G duur en E moll, deze zyn anders getekent als de eerfte ClaJJis, dewyl zy beide een X Jn net Syftema tot een teken hebben, waarom ze de C <^«rToon minder be- ftaan als het A moll. De derde ClaJJis ftaat ter linker zyde van de hoofdtoon, en heeft F duur en D wfl//, welke wederom anders getekent zyn, als die in de eerfte en tweede ClaJJis, overmits die het b in het Syflema hebben, en zyn daar- om minder met de hoofdtoon beftaande als de tweede Clajfis. Nu willen wy ook A moll in zyn drie Clajfen
befchouwen. Deze Toon heeft in de eerfte ClaJJis zyn naaflbeftaande Toon C duur boven zich j voor het overige heeft ze ter regter zyde de tweede, en ter linker zyde de derde ClaJJis even als C duur. Hier uit herhaalen wy, dat alle die boven
malkander ftaande Toonen , waar van de eene
duur en de ander moll is, een en dezelve af-
wykingen hebben, en dat die geene,dewelke
G $ nu
|
||||
|
io5 Korte Onderrigtinge van it
nu een van die zware, en tot hier toe buiten *t
gebruik zynde Toonen fpeelen kan, gevolglyk ook de andere, die met dezelve in een Claffis ftaat, even zoo gemakkelyk ter uitvoeringe kan brengen. Want die in ftaat is uit Fis duur te fpeelen,
die behoeft voor het Dis moll, wanneer het op eenerleye wyze met Fis duur getekent is, geen vreeze te hebben, om dezelve te fchuwen : en hier door is alles, v/at wy tot hier gezegt heb- ben, de applicatie gemakkelyk uit de andere Toonen te maaken. Ook is in dezen noch aan te merken , dat de
gewone afwykingen zig niet verder als in die drie Claflen uitftiekken; maar gaat een Compo- nift verder, zoo heeft hy zig van al te groote vryheid bediend. Maar d;e doch luft heeft door alle 24 Toonen
de Cirkel rond te gaan,die kan immer een duur en een moll Toon, gelyk ze zig te famen vin- den, in hun ordre neemen, gelyk als C duur, A moll, G duur, E moll, D duur,H moll Sec zoo kan hy gevoeglyk wederom in de aange- vangen Toon komen ; doch hy kan ook, wan- neer hy wil, zonder kwetzinge des gehoors, fomtyds een overflaan, en ten eenen male voor by gaan. Voor het overige is uit het tot hier toe ter
nedergefteftelde genoegfaam te bewyzen, dat de eenvoudige doorgang en omloop door de quinten, zoo wel de vermeerderinge der X en der b in beide Mujicalife genera, als ook de na- beftaanheid, en de afwykinge der Toonen uit de
|
||||
|
Generate Bafs, 107
|
|||||
|
de natuur, zonder eenige omwegen of flinkfe
gangen veroorzaakt word. Inzonderheid vind men 00k in het nieuwe
Werk van Heinichen pag. 837. een Mufica- lifche Cirkeli maar deAufitettr heeft zelfs gedag- ten gehad, dat 'er noch een nieuwer en beeter aart konde gevonden worden, want aldus zegt hy op fag. 28. veelligt komt noch eenmaal een ander aart van een Muficalifche Chkel (als agter Cap. $ Se&. 2. opgegeven word) te voorfchyn often minften een nieuwe manier om dezelve te tracleeren: daarom ben ik van gedagten, dat wanneer hy langer in 't leven waare gebleven, dat hy die zaak noch verder onderzogt, en de- zelve geheel anders zoude ingerigt hebben. De oftava word 00k Diapafon (a) genaamt;
maar daar zullen geen twee of meer oclaven op malkander volgen, welke anders toegelaten wor- den wanneer de Voois op een en dezelve Noot ftaan blyft. Boven dien zoo moet men zig 00k zorgvuldig voor de bedekte oclaven wagten, welke voor de werk of dadelyk ter neergeftelde cSiaven voorgaan: en deze komen daar door, wan-
fa) Diapafon, betekent iets, dat alles in zig fluit, waardoor te regte de oStave word uitgedrukt, veimits alles wat con of dijjbnant genaamt word, daar in opgefloten legt. Ziet hier van in het breede W. C. Printzen, die hier over een apartTraftaat gefchreven r> heeft: en F. M. Merzennus in zyn Or- dint's Minim: Harmonicorutn, 't vierde Boek n Propofitio III. |
|||||
|
io8 Korte Onderrigtinge van de
|
||||||||||||||||||||||
|
wanneer men die tuffchen leggende ledige plaat-
fe of tufTchenwytte van de eene fpringende Noot tot de ander (werwaarts dezelve fpringt) doorgaat. Ziet hier van onder {a) en {b): maar in een
veelftemmige Mufique zyn zodanige gangen niet te myden, egter moet men alle vlyt aan- wenden dat de uiterfte of voornaamfte ftem- men rein zyn. Maar onder de verdekte zynze alle toe te la-
ten, wanneer de boven Stem een Toon klimt, maar de Bafs een quart opwaarts fpringt, ziet dit onder (c) en wanneer de boven partye een Toon neergaat, maar de onderfte partye daar en tegen een quint na beneden valt, gelyk on- der op (d) gezien kan worden. |
||||||||||||||||||||||
|
gj-fL-J-^j .
|
||||||||||||||||||||||
|
^
=£ |
||||||||||||||||||||||
|
gErtf?l
|
||||||||||||||||||||||
|
-4-
|
||||||||||||||||||||||
|
i=
|
||||||||||||||||||||||
|
V)
|
||||||||||||||||||||||
|
[b
|
||||||||||||||||||||||
|
(<0
|
||||||||||||||||||||||
|
1/
|
||||||||||||||||||||||
|
Mot us contrarius of die beweging die regt-
draats tegen of van malkander gaat, kan einde- lyk twee na malkander volgende offaven pajfee- ren, maar zulks moet heel zelden gefchieden. In de Generaal Bafs kan men ter verfterkinge
van het fundament altyd oliaven in de linkerhand grypen : men plagte ook menigmaal een Bafet (dat is, een kleine of OSiaaf Bafs) met een an- dere diepe Bafs in ottaven te gaan. J a de he- den- |
||||||||||||||||||||||
|
Ceneraale Bafs. 109
dendaagfe Componiften zyn thans geen Slaven
van alle oude Regelen, nadien ze wel alle Sto- len of andere Inftrumenten in lauter oclaven met de Bafs zetten, en het gaat zoo verre, dat de Zang Stemm' met de Inftrumenten in oSlaven heen gaat. Nu komen wy 00k verder aan die beide 011-
volkomene Confonanten, welke zyn de tcrtia en defexta. De terts is twederlei, namelyk de groote en
kkine terts. De tertia major of de groote terts, word daar-
om zoo genaamt, om dat ze een kleine halve Toon grooter is, als de kleine terts; ze word 00k Ditcnus (dat is, twee Toonige klank) ge- naamt, als zynde de derde letter van het fundament of grondtoon afgerekent,beftaande uit twee volkomen Toonen. Waar nu twee of "meer groote tertien met
malkander gradatim voortgaan,daar ontftaat dan een valfche relatie, welke de Componiften, en al- zo 00k de Gemraal Bafftften, zomwylen, doch mede moeten laten doorgaan, dewyl ze niet al- tyd te vermyden zyn. Maarfaltuatim, (dat is, fpringende) zyn ze goed, wanneer de beide ftemmen in de oEiava, quint a en quarta fprin- gen. Noch ontftaat 'er onder anderen een valfche
relatie, wanneer de groote terts door een con- trarie beweging in de quint gaat, by voor- beeld: |
|||||
|
:
|
|||||
|
I io Korte Qndsrrigtinge van de
|
|||||
|
IT *■'.
Nogtans word het laatfte veelmaal gebruikt.
De Compofiteurs verdubbelen niet gaarn deze terts ,devryl dezelve zeer doordringende is,en cen enkelde veel kan uitleveren, ten ware dan dat ze gezelfchap met de fen maakte, in welk geval men dezelve liever plagt te verdub- belen. Eindelyk is noch aan te merken dat de groo-
te terts het kenmerk van een duur ftuk is, wan- neer de Chorda fhtalis (dat is de Sluitnoot) of de Hoofdtoon zelfs die Mediante (dat is de groote terts) heeft. De tenia minor, of de kleine terts, word al-
zoogenaamt, dewyl ze een kleine halve Toon kleinder is als de groote terts: Ze word ook fbmtyds genaamt , Semiditonus (dat zoo veel zegt, als een halve Toon minder dan twee voi- le Toonen) en ook Trihemitonium (dat is, drie halve Tbonen). Een ftuk, in welker flot de Hoofdtoon deze terts heeft, is moll. Maar alfchoon het niet by fommige cadenfen
gefchied, inzonderheid by het einde eenes ftuks, of het daar duur moet uitgehouden worden, daar van zyn de gedagten verfcheiden. In dezen houde ik het daar voor (waar mede
de meefte overeen ftemmen) namelyk, dat in het
|
|||||
|
Cenerak Bafs. in
|
|||||
|
het flot van een moll-Q.uk de daar toe behoren-
de kleine terts rnoet gebruikt worden; ten wa- re dat men een zekere aandoeninge hadde uit te dfukken waar in de groote terts konde plaat- fe hebben. Belangende het midden eener HU- ce-> zoo is het gewis, dat de cadens met de klei- ne terts zomwylen hard klinkt. Men befchouwe een exempel, welke in A moll
begint, en in den beginne van de twede maat in E moll gaat, gelyk het dan in de derde maat een cadens in E moll maakt: maar in de vierde maat is de eerfte Noot wederom in A moll: wanneer nu aan 't einde van de derde maat het e met de kleine terts zoudegeaccompagneert wor- den, zal het zeer onaangenaam klinken, ver- mits de daar op volgende maat in A moll daar toe behoordj maar Wanneer aldaar de groote terts Gis tote genomen word, zoo is het tot een (choone voorbereidinge van de daar op vol- gende A moll Toon, het welke den ooren veel aangetiamer is; maar die nu van andere ge- dagten is, die is hier door niet tot nadeel ge- zegt. Defexta is ook twederley,namelyk y£Atf# ma-
jor £f minor, of de groote en kleine y*w. De fexta major of groote fes word daarom
zo genaamt, wyl ze een kleine halve Toon grooter is, als de kleine fex: anders word ze ook genaamt Hexachordum (a) majus, en is niet
Ca) Hexacbordum duid aan die Toon of Snaar
» van zyn Grondtoon af te rekenen die de fes- » de is, by voorbeeld, c, d, e, /, $■> |
|||||
|
ii2 Korte Onderrigtinge Dan de
niet anders als een omgekeerde kleine terts.
By deze Concordant is aan te merken, dat ze,
na die gelegenheid, by welke ze gevordert word, dan eens de groote, dan eens de kleine terts by zich heeft, daar en tegen de kleineTf* liefft ee- nig en alleen de kleine terts hebben wil. Een Generaal Baffift neeme wel in agt, wan-
neer hy tot defecunda desToons, de groote fex met haar vereifchte pajtyen aanflaat , dat hy (gelyk veelmaal gefchied) die tot de volgende iSoot behorende greep en aanflag niet weg laat, en daar door een onbehoorlyke overgang maakt. Defexta minor of kleine/^a?, anders Hexachor-
dum minus, word deswegen alzo genaamt, om dat ze een kleine halve Toon kleinder is, als de groote/?#. Zy is niet anders als een omgekeer- de groote terts, en heeft niet gaarn, gelyk bo- ven gezegt is, een andere terts als de kleine by zich; maar in het volgende moet zich iemand niet verbeelden, wanneer hy by het tweede vierendeel de kleine fex met de groote terts ge- tekent vind, invoegen dat C boven het e een onregelmatige overgang maakt, dewyl het daar op volgende b eigentlyk tot het accoord be- hoord, daarom een Accompagnift tot dezelve t ook niet anders als de groote terts, quint en de oblave grypen za-1, ten ware dan, dat hy in plaats van de o&ave de voorbereidende feven nemen
is a de fesde van C, dus is a het Hexacbordutn
of de fesde Toon of Snaar van de Grond- y, toon c» e . . |
||||
|
GeneraU Baft*
|
|||||||||||||
|
uj
|
|||||||||||||
|
nemen wilde, om een fraaye cadens en door-
gang te maken. |
|||||||||||||
|
i
|
|||||||||||||
|
wm
|
|||||||||||||
|
m
|
|||||||||||||
|
^
|
|||||||||||||
|
< PiP e de W^ Progretfen, of kwade
en verboden gangen, welke by eenige C0«COr- <fe«« tot hier toe opgegeven worden, zoo moet men met het een of ander bedenken , en zeggen , dat eenige daar tuflchen gezette korte Paufen die fouten uitwiflchen. Doch m de Orgelen heeft men dat kwade
enywildegelmt der terts en ?«^-Regifters: en offchoon de meefte hun verbeelden, dat eea goedOrgel zonder dezelve niet beftaan kan , zooi ftaat het doch thans zoo, dat wy by on- ze Nakomehngen toeftemminge zullen vinden: want er nu bereits aan eenige plaatfen al een merkelyke verandenng in het Pedaal gemaakt n5 i r , n °.nder anderen een der beroemdfte
Urgelmakers in Duitfchland , met naame Sil- berman meuwhngs te Dresden in de S o- *hien Kerk een voortrefFelyk Werk van 22 Uemmen gemaakt heeft, en in het Pedaal met H an-
|
|||||||||||||
|
It4 Korte Onderrigtfage van de
andefs lis vie* feme ftemmengebragt, als de
Principoal 16 voet, Sub-Bafs \6 voet, Bafuift I6 voet, en Trompet 8 voet, gelyk zulks uit de gedrukte Befchryving te zien is. Hier op moet ik in het voorbygaan aan-
merken, dat gelyk de konft.vry is, zoo ook een iegelyk konften%ar«zyne v0heid heeft, y, om een Orgel, of dus, of..zod als zyn fmaak is te maken, of te laten maken. Noemt onzen Heer Kelner de terts en
quint geluiden een wV/ew*, en wild gefchrey, wy zouden hem terftond gelyk geven entoe- vallen, wanneer daar dan geen genoegzame Regifters waren om dezelve te dekken; want die geluiden op hun zelfs niets in zig hebben dat aangenaam is, waarom ze ook tot deMu- fique te gebruiken onbekwaam zyn j maar om een doorfnydend, fcherp , en kragtig geluid in een vol Werk te brengen, zyn dezelve * noodig en dienftig, als ook tot de Pfalmen en Kerkgezangen, waar voor doch de Orge- len in de Kerken gebouwt worden. Is 'er y, iemand in die gedagten dat zonder de terts en ^»/«/-Regifters een Orgel niet goed zoude kunnen zyn, wy willen hem wel in die ge- dagten laten, alleenlyk hem erinneren, dat die zodanig niet vermenigvuldigt of fterk ge- y, maakt worden, dat ze Boven de Grondftem- men pradontineeren^ en zeggen tegen zulk een met de woorden van den Heer Kelner. uit het IV" Hoofdftuk omtrent de Elegantio- ra, datze alle goed zyn, wanneer 'er niet ■n al te los en wild mede omgefprongen word: Zyn 'er nu meer van die gedagten met den Heer
|
|||||
|
*
|
|||||
|
Generaak Baft. SI J
Heer K e l n e r , wy laten die Heeren hun-
ne vryheid, doch die zullen ook by onder- vindinge ontdekken, dat dan in het principa- le Werk op verre na die force niet is, wari- neer alle ftemmen des Orgels Unifoons en oc- taafs wyze zyn ingerigt, met weglatinge van m de tens en ^«i»f«Regifters, als wanneer de- zelve zig daar in bevinden, doch alles op een regelmatige wyze. Daarenboven zyn dezelve mede fraai, wan-
neer ze wel gebruikt, en onder Coufert van ander vullende hoofd-ftemmen aangevoert v worden , zeer zeldfaam in 't gehoor, zoo dat w hoe miflyk ze ook op hun zelf mogen klin- ken, nogtans wel gebruikt wordende, gantfch niet onaangenaam te hooren zyn. Het is 'er op dezelve wyze mede geleegen,
gelyk onzenHeer K el nek. in het volgende fevende Hoofdfluk van de Dijfonanten zegt, dat die zoo nodig tot de beweginge des gemoeds zyn als de Confonanten: de reeden hier van is} om dat de Confonanten alleen in de Mufique al te m eenvoudig klinken, ivaarom dezelve noodzakelyk met Diflonanten gemengt moeten worden: want gelyk een Schilder in zyn Schilderye de fchadime ten dien einde maakt, op dat het Ugt zich zoo veel te booger verbejfe, en klaarder doorfitale , w alzo moet een Muficus, de Diflonanten derma- ten aanbrengen, dat die daar op volgende Cenfo- r, nanten zoo veel te aangenamer in bet gehoor klin- ken mogen. Wanneer deze redenen van de Diflonanten
maar gebragt worden op de terts en quint- Regifters, en de Confonanten op de ottaaf en H 2 « Uni-
|
||||
|
u6 Korte Onderrigtinge van de
|
|||||
|
Unifoons ftemmen in een Orgel, zookunnefi
wy 'er geen beter reden van geven,van der- zelver nuttigheid in een Orgel, als deze is van den Heer Kelner. Om welke oorzaak de aldervermaardfte
Orgelbouwers en Organijlen^ zoo van voorle- dene Eeuwen als ook van deze Eeuw, zig bevlytigt hebben dezelvd in de Werken in te brengen, en ze na hunnen aart en eigenfchap te behandelen. Men befchouwe maar de Werken die door wylen den alomberoemden Heer A r p Schnitger in Duitfchland en Neerland gemaakt zyn, als ook die van wy- len deszelfs ZoohFrans Caspar Schnit- g e r zyn gewrogt: en nu noch in het voor- leden Jaar 1738 dat Konstwerk in Haar- km , door den voornamen Orgelbouwer Christiaan Muller , Burger en In- M woonder van Amfterdam, zoo loflyk is vol- r, bouwt geworden : een Werk dat het Capi- taalfte van geheel Neerland is, zynde een Werk van 6"o ftemmen, waar in een Pedaal is van 15 ftemmen, van dePrincipaal 32 voet aan, en zoo door met id, 12,8,6,4,3, en 2 voets Regifters, in de Labiaal pypen, en in de Tongwerken de Bafuinen 32 en i5, de Trompetten 8 en 4, en de cinq 2 voet, alles v zoo wel geordent en geintoneert dat verwon- derenswaardig is, en een geheele Befchry- ■ vinge verdiende. Nu hebben deze lofwaarde Konftenaren
niet vergeeten de terts en quint-Regifters, als noodzakelykheden daar in te plaatfen, om de zeldfame veranderingen, de zonderlingekragt en
|
|||||
|
Generate Bafs. ny
|
|||||
|
en fnydinge daar door te begunftigen, om
een doordringend geluid aan hunne Werken te geven. Maar die daar fnu geen fmaak in w heeft, wy willen noch zullen niet zeggen, dat hunne gedagtens daarom kwalyk zyn; maar gunnen gaarne een ieder Liefbebber en Konftenaar zyn voile vryheid^-gelyk wy die ook wenfchen voor ons te behouden , en daarom hebben wy onze gedagten zonder de minfte prtjudicie van de een of ander hier in het voorbygaan eenvoudig willen ter neder ftellen,een ieder onderzoek en beproeve dit, en kieze dat geene 't welke hem het behaag- lykfte is. En dus keeren wy ons weder tot onzen
Heer Kelne* , om dat te vertalen , daar wy van de Qeneraal Bafs en niet van het Or- ,, gel zullen handelen, zynde dit maar tuflchen beideningekomenom dat onzen Heer AuBeur daar van gewag gemaakt heeft, voor het o- verige laten wy dit alles aan zyn plaatfe, en ., een iegelyk zyne vryheid. De Trias Harmonica, of het drieftemmende
accoord., word, wanneer het gefchieden kan , altyd ten vollen gebruikt, uitgezondert in twee ftemmende zaken, of Solos, daarentegen kan ze in drie ftemmende ftukken of Trios niet wel altyd geheel door, maar nu en dan aangebragt worden. In vier ftemmende Mufique zalze billyk in
ieder accoord aangebragt worden, wanneer de cadenfen of het vermyden van verdrietelyke en onordentelyke fprongen veroorzaken, dat men een Toon uit nood weg laten moet. H 3 Daar
|
|||||
|
j 18 Korte Onderrigt'tnge van de
Daar nu in een veelftemmige compofitie de
Confonanten noodzakelyk verdubbelt moeten worden, zoo is dan in agt te nemen dat de quint meer verdubbelt word als de oSlave^ en de ofta- ve meer als de terts; doch de kleine terts duld de verdubbeling liever als de groote terts- Ondertufichen word de groote terts als ze
tiatuurlyk is, heden ten dage meer als in voor- gaande tyden in de verdubbelinge toegelaten. Wanneer in een accoord geen quint, maar in
deceiver plaatie een fex voorhanden is, zoo verdubbelt men liever de terts en fex als de oftaaf. En zoo nu buiten de ordentelyke gang van de Hoofdtoon, waar uit het ftuk gaat, voor een Noot in de Bafs een ^ of b> of ook een hoger of lager makende \ ftaat, gelyk qok, als een boven partye door een diergelyk boven- ftaande teken verhoogt of verlaagt, en daar door accidenteel of toevallig word, zoo moet dat zelve teken minder als of het natuurlyk was verdubbelt worden. |
|||||
|
CAP.
|
|||||
|
Generak Baft. 119
|
||||||
|
^^H*"^*^......*§*!**■$**
CAPUT VII.
^2» i<? Praxis, ofgebruik der Diflbnanten.
EEn Dijfonant is, dat niet met majkanderen
overeen ftemt, en op zig zelf kwalyk klinkt, en word bepaalt een tuflchenwydte te zyn van twee Toonen, welke hard om te hoo- ren zyn, en op het eenvoudigfte te fpreken, onaangenaam voorkomen; maar die doch tot de beweginge der gemoederen alzoo nodzake- lyk als de Confemnten zyn. Dewyl de Confonanten alleen in de Mufique sfl
te eenvoudig klinken,zoomoetendezelvenood- zakelyk met Dijfonanten gemengt worden: (a) Want gelyk een Schilder in zyn Schilderye de fchaduwe ten dien einde maakt, op dat zig het ligt zoo veel te hooger verheffe, en beter te voren komt of doorftraalt, alzoo moet 00k een Mujicus de Dijfonanten in diervoegen voort- brengen, dat de daar op volgende Confonanten zoo veel te aangenamer in het gehoor vallen mogen. De
(a) Verge!yk hier mede het geen den Hoog-
^geleerden Heer L. Zombach a. Kojssvelt in zyn IraStatus de Compofetione Cap. III. van de Dijfonanten zegt, waar mede dit ten eenemaal accoordftemmig is. |
||||||
|
H 4
|
||||||
|
j; 20 Korte Onderrigthge van de
De Dijfonanten dewelke in de Compofitie ge-
bruikt worden zyn deze volgende, als: Drie Secunden, teweten, de minor, major, en
de fuperflua.
Drie £>uarten, namelyk, de zuivere quart, de fuperflua, en 00k de diminuta.
Twee dijfoneerende quint en, als defalfa, en de fuperflua.
Sexta fuperflua. Drie Septtmen of Sevens: als de major, minor, en de diminuta.
Twee Nonen of Negens, namelyk de major en de minor.
Aangaande deze Dijfonanten, zoo zyn daar
omtrent de gedagten van alle niet overeenftem- mende. Somraige houden alle de proportion of deelen, dewelke buiten de order van de getallen der accoorden 1, 2, 3, 4, 5, 6} 8, zig be- vinden, voor Dijfonanten. Maar andere willen beweeren, dat een Con-
fonant door eenige byvoeginge of verkortinge, waar door ze een deficient (dat is,gebreklyke of afwykende) offuperflua (dat is, overvloedig, of iets dat te groot of te veel is) word, in geen Dijfonant kan verandert worden, maar volftrekt een Confonant zyn en bJyven moet. Diergelvke zyn hier de aangewezene quinta,
falfa en fuperflua, als 00k defextafuperflua. Nu gaa ik fwygende voorby wat de een en
ander tegen de volkotnene quart inbrengen, willende dezelve niet van de Confonanten uitge- floten hebben. Daar-
|
|||||
|
\
|
|||||
|
Generaale Bafs. 121
|
|||||
|
Daarom laten wy een iegelyk vry in zyn ge-
voelen, want het komt doch meeft daar op aan, dat men die voorzeide intervallen , regt weet te gebruiken , het zy dat eenige dezel- ve voor Dijfonanten of voor Concordanten hou- den. Laat ik hier nu aangaande de volkomen
quart iets tuflchen invoegen, op dat de leer- ,, gierige Leezer zig van de verfcheidenheid der gedagtens mag bedienen, en kiezen dat geene, 't welke hem behaagt. Dat de volkomene of perfe&e quart by
fommige voor Con en van andere voor Dif- -fonant gehouden word,is een ieder Tom zoo te fpreken) bekent, waarom wy 00k moe- ,, ten zeggen, dat ze in beide die betrekkin- gen kan genomen worden, en 00k werke- lyk daar in voorkomt. De Hooggeleerde Heer L. Zombach^
Koesvelt , in zyn wel Eed: Werk, ge- naamt TraSiatus de Compojitione , field de quart onder de onvolmaakte of imperfedle v Confonanten , als 00k onder de onvolmaakte Dijfbnanten,de reden welke den Heer Zom- bach daar toe heeft, en opgeeft, is deze , om dat de quart de alderongelukkigfte en hardfte van alle Confonanten is, daarom ft ellen ivy de- zelve 00k onder de DifTonanten, 't geene ver- volgens met reden word aangetoont. Men vergelyke hier mede, het geene den Heer F. Mar in us Mersennus in zyn Werk genaamt Ordinis Minim. Harmonicorutn in het ,, vierdeBoek, Propofitio Fill, en XXII. van n de Confonanten, en in het vyfde Boek, Propo- H J Jit to |
|||||
|
itt Korte Qndtrrigtinge van it
|
|||||
|
fitio XIV. van de Diffbnanten handelen.de,
van de quart gezegt word, wordende aldaar ook de quart onder de Con en Diffbnanten ge- lteltjen met redenen beveftigt; het overige kan den leergieiigen Leezer naflaan op pag. 126. alwaar nog lets van de quart zal gezegt worden: en voorts laten wy in dezen een ie- gelyk zyn oordeel en gevoelen vry." Ten gevalle van die geene welke de voor-
noemde karmonifche getallen niet verftaan, nog- tans gaarne dezelve wenfchten te weeten, zoo zal het volgende als in 't voorby gaan ter on- derrigtinge dienen. Twee fnaaren op een zeker Lichaam van
het een of ander Instrument daar toe gemaakt, getrokken en geftemt zynde, dat de eene accu- raat gelyk de ander klinkt, zoo maken die een Unifoon, dat is 1 tegen 1. Deelt men een fnaar in twee gelyke deelen,
zal die halve fnaar tegen de andere heele, een zuivere oflaaf laten hooren, en dat is dan 1 te- gen 2. Deelt men de eene fnaar in 3 deelen, zoo
maken 2 van deze deelen tegen de 3 deelen van de andere fnaar een quint. In vier deelen gedeeld wordende, zoo geven
de drie deelen daar van tegen alle de 4 deelen een quart. Wanneer de eene fnaar in £ deelen gededd
word, zoo maken 4 deelen van die tegen alle de 5 andere deelen een groote terts. In 6 deelen gedeelt wordende, zoo geeven
5 deelen daar van tegen alle de 6 deelen een kJeine -teiti. En
|
|||||
|
*
|
|||||
|
General* Safs. it$
En in 8 deelen wordcnde gedeeld, zoo gee-
ven $ deelen daar van tegen alle de 8 deelen cen klemtfex Noch ter vervullinge van de groote^ ,kan
men de fnaar in 5 deelen afdeelen, zoo g ven drie van deze deelen, tegen alle de 5 andere deelen een groote/**. Hier uit is te zien, dat alle Confonmten in
i* 23 3» 4» 5> 65 8, zyn opgeGoten, en het. getal van 7 daar van is uitgefloten, dewyl net een getal van veelheid is, en in geen kleinder gereducee t mag worden, waarom dit 00k het ruftgetal genaamt word. Maar nu kan geen Dtfonant in deze getallen
gerefolveert worden, uitgezondert de quart al- leen, die daarom 00k van veele onder de Con- fonanten gerekent word. Hier van meerder te melderi,is het oogmerk
van dit Tra&aat niet, dewyl zulks tot de Ma- tbejis behoord. De fecunda Minor of kleine fecunde heeft haar
plaats in het nedcrdalen. 1. Boven de te- ts van de Toon in het duur.
2. Boven de feptima derToon, mede in het
duur.
3. Boven de quint van een null Toon, en dan
duld ze de quart tnfex by zig. Zy word op deze wyze gepr<epareert of voor«
bereid, dat of Aefecunda ofde Bafs vante vo- ren daar toe al gereed legt. De daar op volgende Bafs-Noot, gaat als dan
een graat of Thoon nederwaarts, waar toe de Setts enfex behoord, als 00k wel dat geene, *t welk de Toon waar jn men is vereifcht, of dat op
|
|||||
|
I *4 Korte Onderrigtinge van de
|
||||||||||||||
|
op een natuurlyke wyze daar toe gebragt kan
worden. Deze kleine fecunde is eenigfins gedwongener
als de groote fecunde, daarom willen eenige de- zelve ten eenenmale als iets dat geheel onnut is verwerpen, en in de compofitie niet duldenj maar hier op is aan te merken, dat men dezel- ve niet wel ontbeeren kan, inzonderheid in zo- danige gelegentheden wanneer men by court- nuatie onderfcheidene./k««dfe» gebruiken moet: ziet hier van het volgende exempel. |
||||||||||||||
|
Secundtvm/nor Sec/tnJa muter Seiv/'u/a miner
irt Odour /revert in Cdnurheven //?. 4'me// bo Ten
delerts-van de de-Septtma.der tie Qut/ifit- der
tAeen:.. f/teen. isfieeri
|
||||||||||||||
|
6"
|
||||||||||||||
|
2S
|
||||||||||||||
|
1H§P
|
||||||||||||||
|
Vefecunda major of groote fecunde, wanneer
die zonder de 41 te voorfchyn komt, en egter de Bafs daar toe voorbereid is, zoo heeft ze haar plaats boven de chorda finalis of Sluitnoot. Dezelve neemt by zig 1. De quart en de kleine fen wanneer het een
moll Toon is. 2. Zoo verandert ze 00k dadelyk met de quart
en groote y2w, als het een duur Toon is. 3. Ze
|
||||||||||||||
|
Generate Bafs. ti$
3. Ze vermengt zig 00k fomtyds met dequint,
en 00k wel met de quarts en de quint te gelyk. Maar boven dit alles is hier by noch aan te
merken , dat de Bafs dan, wanneer de fecunda met dezelve aangeflagen word, een heele of halve Toon nederwaarts gaat: gaat ze nu een heele Toon na beneden, zoo heeft ze de tertsy enfexy daar en tegen, wanneer ze een halve Toon nederwaarts gaat, zoo heeft ze de terts valfche quint enfex, gelyk de volgende exem- pelen aanwyzen. |
||||||
|
De fecunda fuperfiua heeft haar plaats boven
de nederdalende fexta van een moll Toon. Maar Brossart wil in zyn Diclionaire de Mufique, dat dezelve nook of" ten minften zeer zelden gebruikt zal worden j maar hedendaags komt ze hoe langer hoe meer in gebruik. Ze neemt de quarta fuperfiua en gxootefex by
zig, daar op valt de Bafs naa zyn gewoone aart een halve Toon nederwaarts, in de quint van dc Toon, gelyk de volgende vier eerfte exempelen lanwyzen. Maar in het vyfde valt de Bafs een terts na
be-
|
||||||
|
Utf Korte Onderrlgtiagevan de
betiedeftj eef dezelve in de quint van ZynTddn
gaat. En in het laatfte maken de beide Bafs Noten
fend een verwifleling van ftemmen of par- tyen. |
||||||||||||||||||||||||
|
6
6 4
|
||||||||||||||||||||||||
|
%
|
||||||||||||||||||||||||
|
%* 4X x 4:
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
r£r-P*
|
||||||||||||||||||||||||
|
4.r
|
||||||||||||||||||||||||
|
frrff
|
||||||||||||||||||||||||
|
J g p-qg
|
||||||||||||||||||||||||
|
f
|
||||||||||||||||||||||||
|
De ^K«r/<* ofDiatefaron(i) heeft veel difpuit
veroorzaakt, invoegen dat fommige dezelve voor een Dijfortant, andere voor een Confinant, en een derde voor een Mitttum intervallum (2) willen houden. Maar
y, (1) Diatejfaron betekent een drietoonig ge-
$ luit,dewyl de quart uit twee volkoraenToo- nen en een gfoote halve Toon beftaat, ge- n volgelyk een dfietoonig geluid. (z) Mixtufn intervallum zegt een gemengde
» of Vefifnengde turtchenwytte, doch hier be- v, teketltMtetUm inter"vallum eigentlyk dat gee- ne dat noch goed noch kwaad is, en in een a volftrekte zin, voor geeri van beiden kan ge- nomen v/orden, |
||||||||||||||||||||||||
|
Ceneraak £<tfi. \tf
Maar veele Muftci de Mathefis verftaande,
beweeren met het uiterfte vermogen, dat de quart niet van de Confonanten moet uitgeflo- ten worden (3), dewyl ze daar door al te groo- ten brefle in de inuur van hunne proportionaal getallen zouden bekomen. "> Edog dit alles voorbygaande heeft men het
raadfaam gevonden dezelve alhiereenplaatson- der de Dijfonanten te geven. Ze doed zig dikwiTs ex ahrupto, dat is, on-
volkomen of vlug in bet voorbygaan hooren, ziet het exempel op («)of men zalze in gelyken gevalle meeft geprepareert aantreffen. Haar gebruik is eerftelyk met de quint en de
cftaaf, alwaar dan by een ftil leggende Baft de quart in de terts refolveert^ ziet't exempel op(£)w Ten anderen met defex en de o&aaf, waar
uit by een vafthoudende of flilftaande Bafs de refohtie m de pint en terts gefchied, ziet net exempel op (*). Men neemt 00k wel eerft de quart yfex en de
eftaaf, hier op dan de quart, quint en de oSaaft en als dan de terts, quint en de e&aaf, geiyk het exempel (d) aanwyft. A He deze tekenen hebben haar gewoonfe
plaats boven het finaal of Sluitnoot , en bo- yen de dminonte^ dat is,de quint van de grond Toon. Noch
(3) Ziet. hier, van h«t aangehaalde op
pag. 12-j. in'de aarttekeningen, uit de » Hr. Zombach en Mersinnws. |
||||
|
Kortt Qnitmgtmgt.mn <k
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
u*
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
[3
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
43
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
£fg^
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
e
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
v-w
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
(*) tf)
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
(ay
es , &*
43 b
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
J44-3
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
i
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
-zb
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
-fc
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
(<0
|
ro
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Noch is by de in agt te nemen, dat de Cw»-
foniften dezclve met veelvoudige verwifielingen
van de ^Lnaarftig gebruiken, gelyk dus L 1
of 200 veel het hunt wel gevalt: jaa zy maken
00k wel een aardige verwifteling waar door ze de greepen omkeeren dat fomtyds 6 5, fomtyds de t % zig boven laten hooren. ■Alhier is 00k niet voorby te gaan de voor-
komende gang der quartern in de Baft , daar dezelve door lauter quart en opwaarts fpringt, en in plaatfe van de quart in de quint neder- waarts valt, in welke geval dezelve geheel door de feptems boven zig lyden, alsby voor- beeld. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Generate Bafs.
|
|||||||||||
|
129
|
|||||||||||
|
, Dewyl het niet altyd mogelyk is, door zui-
vere quarten te kunnen fpringen , in dergelyke gangen , zoo komt ook fbmtyds een fuperflua daar tuflchen, om een abfurde Toon, waar in men anders geraken konde,uit de weg te gaan, gelyk het voorgaande exempelbjfb aanwyft. Hoedanig nu alle de quarten tot twaalf in ge-
tal zich in een Cirkel fluiten, en hoe dezelvc, wanneer men de Cirkel te rugge gaat, lauter pinten maakt, is uit het volgendc te zien. |
|||||||||||
|
Zoo wel deze quart Cirkel^ als ook die in het
voorgaande fesde Hoofdftuk zig bevindende quint Cirkel, heeft: men daarom in dit TraSlaat ingelyft, dewyl^men bevonden heeft, dat oude crvarene Mufici-, die ten deele met veel zeker- heid (of gelyk de woorden van den Heer Kel- ser eigentlyk zyn,met Zegels en brieven) hun- ne Kunft-gronden bewyzen, dit te vinden on- kundig geweeft zyn: dewyl zommige van hun F en H: B en e tot reine quarten;2.\s ookH en/: E en B tot zuivere quinten widen maken. I Wan-
|
|||||||||||
|
130 Korte Onderrigtinge van de
Wanneer 00k iemand die niet verre hier in
gevordert is, deze Cirkel door een naarftige ar- beid in Nooten wilde zetten en by het C aan- vangen, zoo zoude hy by dezelve al vry wat hehben in agt te neemen. De quarta fuperflua word 00k wel anders Tri-
tonus (dat is, drietoon) genaamt, ze is een klei- he halve Toon hooger als de reine of volkome- ne quart. Deze DiJJbnant word zoo wel in de duur
als moll Toonen, by de neergaande quart ge- vonden. Dezelve word gepraepareert, zoo, datze of
de 41 of de grondflag daar toe van te voren legt, daar naa komt by dezelve de fecunda en fexta, waar op dan die een Toon neergaande Bafs de terts en/ex tot zig neemt, zoo dat ge- volglyk deeze DiJJbnant na boven refolveert. Ziet het exempel hier x&nfub (a\
Het klinkt 00k heel vreemd, wanneer te
vooren de 41 gehoord is, de Bafs daar op een groote halve Toon nederwaarts gaat, en alsdan de terts en quint boven die Bafs - noot komt, waar door in een ander Toon gegaan word, ziet het exempel onder fub (b). Noch word in een ander Toon gegaan,
wanneer na de 41 de Bafs-noot een groote halve Toon neergaande met 6' geaccompagneert word, ziet het exempel fub (c). Men komt 00k in een ander Toon, en daar
beneven van de eene diffonant in de ander op deze wyze, wanneer na de afgevaardigde 41 de Bafs een groote halve Toon valt of nederwaarts gaat,
|
|||||
|
4
|
|||||
|
Generaale Bafs. 15 r
gaat, en daar toe dan de 5bgenomen word, ziet
net exempel fub (d). In de moll Toonen neemt de quarta fuperfiuiz
00k wel in plaats van dcfecunda de kleine terts by zig, het welke geen onzoete uitwefking veroorzaakt, ziet het exempel fub (e). Aangaande de prapareering of voorbereiding,
die gefchied 00k menigmaal op een extraordi- naire Wyze, wanneer die noot, waar uit de quarta fuperflua ontftaan zal, een kleine halve Toon dieper of lager ftaat , en als dan eerft by de DiJJonant verhoogt word, gelyk het ex- empel fub (f) aanwyft, alwaar uit het b een h word, Of 00k komt deze DiJJonant wel uit de ge-
frapareerde Bafs te ontftaan, wanneer dezelve een kleine halve Toon lager gaat, ziet het exempel fub (g). In de exempekn fub (h) en (i) fchynt geen
fraparatie te zyn, maar het eerfte/y- :k) is een gebruikelyke antiapatie (dat is, iets dat van te voren in 't bezit of beflag genomen is) dewyl Tc
de partyen boven het d namelyk X S"a eigent- ee
lyk boven het e behooren, welke alhier, om
Zoo te fpreeken, niet wagten willen, maar da- delyk zig boven het d al hooren laten : Het an- der exempel fub (i) word met de omwendinge der partyen belaft, 't welk die greep aardig maakt, en op zig zelf niet anders is als die fub (k) zig bevindende omgekeerde gang uit de F Toon. I 2 Het
|
||||
|
132; Korte Onderrigtinge van it
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
IV
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
xf:
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
I
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
W
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
w»
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
±d
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
K)
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
mm
(d) '
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
£
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
(<*)
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
f ft
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
4
3 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
g
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
m
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
&
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
f
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
£xtxtgz::S±t
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
r*f
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ro
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
^
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Het komt 00k meer dan te veel voor, dat
noch de volkomene quart, nochfuperftua, gere- folveert word: gelyk als de quart zig dus bevind met de kleine terts en grootey£# beide in duur, onderfub (a) en in mollfub (b) boven A&fecunda van de Toon, waar op de Bafs een Toon klim- men of dalen kan: en dan 00k in duur boven de neergaandey£#ta, alwaar de Bafs een Thoon afgaat {c). Insgelyks word ze 00k in het duur als een
6
omwendinge van het accoord 4 behoorende tot 3
de opklimmende quarta boven de nederdalende
fexta y met de kleine terts en de kleine fex ge-
bruiktj
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
CtneraUBafs. 133
|
||||||||||
|
bruikt, waar na de Bafs nederWaarts in de quin-
tet van de Toon gaat (d) en eindelyk zoo komt die quarta fuperflua voor in moll boven de val- ienda fexta niet alleen met de groote terts en groote. fex (e); maar inzonderheid 00k met de groote terts en fexta fuperflua (/) waar naa de Bafs nederwaarts in de quintavm deToon gaat. Zoo dat dan aan alle deze plaatfen de quarta zonder refolutk blyft. |
||||||||||
|
irvOdutir. irusimclt/. ifLCttuur-. in^dmvll
|
||||||||||
|
-----------|_|---------U^------w CJUUL. I II------1 III J Il|\L
(a) (i) (c) \d) (e) if)
De quarta diminuta is noch over, dewelke
boven de opklirnmende/£/>///»<? in de moll Toon behoord. Ze komt zelden voor, en word van de fexta verzelt, die men verdubbelen- kan, ziet het volgende voorbeeld. |
||||||||||
|
y j j
|
||||||||||
|
j 34 Korte O.nderrigtinge van de
>
De quint a falfa of'femi diapente, is een kleine ..
halve Toon minder als de volkomen quint.
Ze word geprtepareerd en ongepraepareerd ge- bruikt, ze refolveert altyd nederwaarts: men
vindze aan vier plaatfen.
I. Ordentelyker wyze bovcn de opklimmende
feptima der Toon, en word op verfcheide manieren aangebragt en 'gerefolveert, waar van noodzakelyk eenige voorbeelden moeten gegeevcn worden. Ze neemt de tenia en de fexta tot zig, als
dan klimt de Bafs een halve Toon, waar toe de terts en quint behoord. (a) Doch wanneer de Ba.fi na de valfche quint
een halve loon klimt, zoo blyft zomwyleri die valfche quint noch leggen, en word tot een quart, -b) Maar ook zoo blyft de terts wel leggen, die
tot de valfche quint behoord, by die halve Toons opklimmende Bafs, en word tot een nona. (c) Ja het gefchied nict alleen veelmaal dat die
tot de valfche quint genomene terts by die halve Toons opgeklommene Bafs leggen blyft, en aldus een nnna word; maar ook in- zonderheid dat de valfche quint te gelyk me- de leggen blyft, en tot een quart a word, (d) Maar ook gebeurt het dat de Bafs een hee-
le Toon opwaarts gaat, en dus in verfcheide partyen twee valfche quint en na malkander volgen, 't geen zonder de refolveering van de eerfte zeer wel gefchieden kan: in diervoe- gen is het dat men het een tranfitus of door- gang |
||||
|
Generak Bafs.
|
|||||||||||||||||||||||||
|
"55
|
|||||||||||||||||||||||||
|
gang tot een ander Toon noemen kan (r) en
dadelyk is. JNoch is 'er een manier, waar door men in
een ander Toon geraken kan, deze is, wan- neer na de gehoorde valfche quint de Bafs niet op, maar in tegendeel een kleine halve Toon na beneden gaat, alwaar dan die neer- gegane Bafs- noot de quarta fuperflua boven zig heeft. (/) Ook kan men,wanneer de Bafs nade val- fche quint een kleine halve Toon neerwaarts gegaan is, tot die neerwaarts gegane noot de fecunda fuperflua, quarta fuperflua, en de feuta aanflaan, en daar op de Bafs noch een groote halve Toon na beneden laten gaan, boven welke noot als dan een X komt, gelyl* het exempel(g) aanwyft, alwaar uit het Cduur in D moll gegaan word. |
|||||||||||||||||||||||||
|
JOZ
|
|||||||||||||||||||||||||
|
±3L
|
|||||||||||||||||||||||||
|
*
|
|||||||||||||||||||||||||
|
#
|
|||||||||||||||||||||||||
|
-iX-
|
|||||||||||||||||||||||||
|
6
Jv -4
|
|||||||||||||||||||||||||
|
m
|
|||||||||||||||||||||||||
|
£
|
|||||||||||||||||||||||||
|
3Z
|
|||||||||||||||||||||||||
|
P>
|
|||||||||||||||||||||||||
|
Uit de valfche quint kan ttnfeptima^ en uit
deze een quart worden (h): doch dat is maar een doorgang, blyvende de refolutie als voren gemeld is. I 4 Wan-
|
|||||||||||||||||||||||||
|
116 Korte Onderrigtinge van de
Wanneer de valfche quint aangeflagen is,
kan de Baft wel een kleine terts vailen (h doch dit zecr zelden. Maar het klinkt heel klagende als tot de
valfche quint de feptim diminuta genomen . "Word, (k) . * |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
pplp
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
u
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
*'
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
*«S
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
HF--
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
f
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
i
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
s
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
<i)
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ii)
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
(a.) (a.)
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
f^)
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
(d)
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
e«o
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
(<0
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
&
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
%
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
5
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
^
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
*
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
*s
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
w
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
f^W
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
p -p
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ps^
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
##
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
&F©
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
f»j r/J r%)
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
r*)
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
(*1
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Generate Baft.
|
||||||||||||||||||||||||
|
137
|
||||||||||||||||||||||||
|
De opgiandc fecunda van een mc/ZToon, ver-
draagt in gelyken maniere de, valfche quint in treurige aandoeningen, waar toe dan de klei- ne terts behoord met de groote/etf. In het derde Hocfdftuk is by het opgaan der
moll Toonen daar van 00k eenigfints gehan- deld, ziet nu onder de letter (/). Of fchoon nu het voorbeeld onder de letter
(/) aanwyft, dat defecunda van de Toon met de valfche quint geaccompagneert, opwaarts in de terts der Toon gaan moet, 't geen de ge-' Woonlykfte gang is: zoo is uit het exempel on- der de letter (m) te zien, dat men eindelyk 00k anders gaan kan. |
||||||||||||||||||||||||
|
& £ x
|
||||||||||||||||||||||||
|
I
|
||||||||||||||||||||||||
|
m
|
||||||||||||||||||||||||
|
m
|
<D
|
|||||||||||||||||||||||
|
(77V)
|
||||||||||||||||||||||||
|
3. Zoo ftaat 00k de valfche quint boven de
quart van de Toon, wanneer in plaatfe van dezelve de Chorda elegantior zig hbbren laat, en dezelve daar door een kleine halve Toon verhoogt word, 't geen in het volgende cxempel uit F, alwaar H in plaatze van B gezet is, kan gezien worden. |
||||||||||||||||||||||||
|
4. Ein-
|
||||||||||||||||||||||||
|
11
|
||||||||||||||||||||||||
|
Kcrte Onderri£tinge van it
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
i38
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
fi₯
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
a a-, ■
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
II
|
XT
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
m
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
m
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
m
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
rr
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Eindelyk zoo ftaat ze ook in een moll Toon
in het nederdalen, boven de opgaande fettttt met de terts en groote fex. Hier na gaat de ifo/j- in de quinta der Toon
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
heeft
|
boven zig. -
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
en
|
«5
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
Maar dit is nu een verwifleling der ftem-
men, en wel tot de quart der Toon, die in de chorda elegantior veranderd, en daar door een kleine halve Toon verhoogt word. Dit exempel is uit D De onderftaande quart
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
«7o//,alwaar het b in
de Bafs met die in de volgende greep met gis de ftemmen rerwiflelt. |
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
der Toon die anders
G is, is alhier in het gis verandert: en in het voorgaande ex- empel heeft de Bafs noot h met het gis die ftemmen verwif- felt. |
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Inzoa-
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
GeneraaU Bafs.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
*ll
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
j.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Jl
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Jy ___
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
7 es
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
& 4X
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
i
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Pi
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
E
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
*
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
*
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Inzonderheid is hier ook nodig te behouden,
dat na een reine quint een valfche volgen kan, inzonderheid, wanneer de ftemmen gradatim neer of opgaan, of ook wanneer ze van mal- kander gaan , insgelyks wanneer de bovenfte parthye een kleine terts f maar de onderfte een groote terts fpringt. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
m
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
S
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
T.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Deeze vryheid der Mujique gaat onzes bc-
dunkens te verre,want indien men dus mag werken, zoo zyn de regelen in de compofi- fze en Mujique thans van geener waarde : wel is waar, dat zulks meer dan al te veel van zommige Componiften gedaan word, waar- om ze ook by veele de goekeuring niet kunnen bekomen; maar dat in het neergaan « een
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Korte Q.nderrigtiiige Dm de
|
|||||
|
een reine quint daar ftaande, van een valfche
v quint mag gevolgt worden, hebben de oude v geleerde Mufici my getoont, uit derzelver deelen, en 't accompagnement, en toonen daar v by dat de valfche quint in diergelyke geval- len alzoo wel voor een /even dan een valfche quint kan gehouden en aangemerkt worden, gelyk het hier ook boven in het eerfte exem- pel voorkomt; maar in de opgang zyn dezel- ve nooit verdraaglyk, noch toegelaten ge- weeft, maar altyd voor abfurde fouten gete- kentj waarom wy daar ook geen fmaak in vinden, noch het zelve roeftemmen kunnen : daar en boven behaagt ons het aangewezene van onzen Heer Autteur veel beter, het wel- ke gezien kan worden, in het begin van 't fesde Hoofdftuk, alwaar de regte gang der quinten en het gebruik en misbruik derzelver in hunne kwade gangen wordaangewezen en, geheel afgekeurt, waarom wy hier deze kwa- de gangen om dezelve redenen afkeuren. Vergelyk hier mede Cap. I. §. VII. 0p een valfche quint kan ook een reine vol-
gen,~wanrieer.de bovenpart^e een kleine terts maar de onderfte een groote valt, onaange- zien noch een ander verdekte quint daar on- dcr fteekt, als ; I
|
|||||
|
Generate Baft. * v^t
$ Deze val van de twee quinten word ook van
ons om de voorgeftelde redenen van het VI Hoofdftuk, en het even voorgaande ter neer- « geftelde afgekeurt, om dat hier eerft een valfche quint is, en daar op een reine volgt, alwaar dan twee verdekte reine quinten zyn , behalven de valfche quint die bereids voor af gaat : daar na ons oordeel de valfche quint eerft moefte gerefolveert zyn geworden, eer * de reine quint plaats konde vinden. De zelden voorkomende quinta fuperflua, die
ook xtiders Tetrafomm (dat is, viertoon) genaamt word, is een kleine femitoon hooger als de reg- te quint, ze heeft haar plaats boven de terts van een moll Toon: wanneer de Bafs daar toe ge- prsepareert is, zoo heeft ze tot hunne gezellen in het accompagnement defecunda en feptima (a), en op zulk een wyze blyft ze leggen, en word tot een groote fex: wanneer de Bafs niet, maar de quinta fuperflua daar van te voren legt, zoo moet men zien of de Bafs uit defecunde van de Toon in de terts gaat of niet; gaat ze niet uit defecunde derToon in de terts, zoo behoort de terts enfeptem daar toe.- (b),, ... Maar wanneer zulks al gefchied, zoo moet
de tertia en nona (ook noch wel de feptima daar toe genomen worden (c), het exempel fub (d) komt zeer zelden voor. |
|||||
|
Veele
|
|||||
|
I4& Ktrii Onkrr'igt'mge van <fe
|
||||||
|
(<*>) (&) (c) (d)
Veele ftellen zig de quinta fuperflua zoo ge=
vaarlyk voor,rdaar doch die zaak zoo veel fwa- righeid niet heeft, inzondcrheid, wanneer men de Schemata der moll Toonen in het derde Hoofdfluk vervat, regt begrypt. Doch men moet hier maar alleen in het oog
houden, wat tot defecunda en quinta der Toon gevordert word, en dat door de vermenginge van deze beide accoorden, of door de vertoe- vinge en uithoudinge der Bafs die quinta fufer- /fotfontftaat, en dus word alle fwarigheid weg genomen, en vervalt van zelven. Daar nu allebovenftaande <#<?»*/>£/£« uitAmoIl
zyn, zoo word by het eerftefub (a) gevondenj dat in de boven partye, d, h, en jns. die bo- ven malkander, boven de tweede Bafs noot C ftaan, dat geene is, het welk tot defecunda der Toon behoord, waarom men ook noch wel de e daar toe nemen kan. Tot dit accoord zoude nu na de gewone ma-
nier de derde Bafs noot H te gelyk moeteri aangeflagen worden; maar dewyl de voorgaan- de
|
||||||
|
t
|
||||||
|
m
|
|||||||
|
Generaale Bafs.
|
|||||||
|
de Bafs noot C zoo lange vertoeft, zoo ontftaat
daar uit die Dijfonant. In het tweede exempelfub (b) is de eerfte Bafs
■noot e als de quint ran de Toon, waar op de terts van dezelve Toon, namelyk c volgt, de- . welke anders na de ordfe de 6 boven zig moef- "te hcbben; raaar het accoord van E vertoeft zoo larig, en houd zig uit boven de Bafs noot C, dit daar deze Dijfonant uit ontftaat. In het exempelfub {c) is de eerfte Bafs nootH,
en boven in de regterhand , de gewoonlyke ftemmen, welke de H zhfecunda derToon zyn- de eifcht, dat nu hier op de terts der Toon, na- melyk c met de daar toe behoorende ftemmen of partyen volgen zoude, zoo vertraagt zig dat voorgaande accoord van h boven de daar op vol- gende Bafs noot C, eer dat die tot de terts van de Toon behoren, de ftemmen zig hooren la- ten, waar door die Dijfonant veroorzaakt word. Hoewel het laatfte Exempel fub (d) mogt ie-
mand wel het groffte toefchynen, en niet we- ten waar zulks te huys gebragt moet worden. Maai wanned hy dc veiklaring opdc Schema
in de moll Toonen by de opgaande/^««^ der Toon leeft, zoo zal hy daar vinden, dat in plaats Van de quart de vaUche quint daar toe ook kan 9
gebruikt worden; dan zal hy begrypen, dat 51
4
niet anders dan een vertoeving of uithouding van het aldaar aangemerkte accoord van de fe-
cunda der Toon boven de derde Bafs noot is,
eer zig de boven partyen refolveeren.
Op dat nu een eerft beginnende in deze zaak
niet
|
|||||||
|
144 Korte Onderrigtinge van. de
|
|||||||||||||||
|
niet te veel zal hebben na te denken, zoo is
voor, in het tweede Hoofdjiuk, daar van de fignatuuren of tekenen gehandelt word, al een korte regel gegeven,met welke de zulke zig ten eerften kunnen behelpen. De fexta fuperflua klinkt zeer Lament ab el ^
en word van fbmmige Pentatonum (dat is, vyf Toon) genaamt; ze heeft haar.plaatfe boven de neergaande fex van de moll Toon, waar toe men de terts en quarta fuperflua ncmen kan («) men vindze ook met de terts en quint, maar de greep moet zoo ingerigt zyn, dat de quint by het volgende accoord leggen blyft, dat 'ef een fett uit vbortkomt. (b) |
|||||||||||||||
|
£
|
|||||||||||||||
|
4 6*$
3 4X
|
|||||||||||||||
|
4
J |
|||||||||||||||
|
De feptima, die ook Heptachordum genaamt
word, mag major of minor zyn, dezelve word gepreepareerd en ongepr^pareerd gebruikt, en re- folveert nederwaarts. Deze DiJJbnant laat zig overal aanbrengeri,
uitgezondert boven de opklimmende feptima van een moll Toon. Evenwel laat zig At feptima diminuta daar by
gebruiken, van welke op zyn plaats aanwyzin- ge zal gedaan worden. |
|||||||||||||||
|
Generate Bafs. 14 £
tVy zullenze op alderhande wyze befchou-
Wen , naraelyk hoe de Bafs daar toe een Toon opklimt (a) hoe dezelve een quart na boven fpringt (b) of een quint na beneden valt (c), hoe by een ftil leggende Bafs de 4, volgt (W), als 00k hoe dat diefiptima in eon quart overgaat(^)j en hoe dezelve feptima tot een valiche quint word. (/) |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
?
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
7^
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
7 %x 7 &
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
u
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
y
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
(1)
|
(«)
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
^)
7 |
(a.)
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
(«)
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
7
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
7 4 3 X &
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
p
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
^-0-
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
#) r^) f<y)
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
^)
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
(T>
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Wanneer de refolutie van de fepiittia in de
/?# gefchied, zoo word de ^a/»/ weg ge'aten, Doch wanneer iemaud volltrekt de quint hi dat aaoord wilde hebben :'t geen aan alle plaatfen niet aangenaam Idinkt) zoo moet raeri de vinger van dezelve wegnemen eer de fen aangeflagen word. En die j6 wanneerze veelmalen na malkarl-
der Volgen gelyk fub [g) aangewezen word* geeft gelegentheid in de compnfitie om een Piice op allerhande wyze te dccn overgaan, van het een tot het ander. & Maaf
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
146 Korte Onderrigtinge van de
Maar by het exempel fub (h) moet de quint
noodzakelyk mede gegreepen worden. |
|||||||||||||||||||||||||||||
|
7 oS
£44* |
|||||||||||||||||||||||||||||
|
70 7&7& 7<^7(f
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
rr-&
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
m
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
0-
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
(Aa
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
W
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
Het is zonderling fraay en aangenaam, wan-
neer by het teken 7 6 de Bafs in zyn refolu- /zV(namelvk tot de fex) een kleine halve Toon na beneden gaat, 't geen in de moll Toonen kan aangebragt worden, alwaar de o&ave der Toon beide door de op- en neergaande fepti- ma en fetcta na beneden kan gaan, als |
|||||||||||||||||||||||||||||
|
S& % &
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
/ .0
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
P
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
~m
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
'i..,
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
Die in de boven partye gepr^pareerde fepti-
ma , wanneer die tot een Dijfonant gebragt word, kan 00k een kleine halve Toon neer- waarts gaan, wanneer nu in plaats van deze de
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
Generate Bafs.
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
'47
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
de groote feptima gepr<epareert is, zoo laat zig
doch daar na de kleine feven hooren, als |
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
za
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
w
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
t
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
r-
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
m
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
$
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
n
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
JV^ta. De feptima minor met de /#//*# ffitf/or
boven een Noot fiaande, geeft te kennen,dat diezelve Noot een van twee, of de quint der Toon in duur en moll, of in moll de nederda- lende feptima van de Toon is. In het onderftaande eerfte eaempel is de eerfte
Noot D de quint van de G moll:in het twee- de is de eerfte Noot A de quint van de D duur Toon : en in het derde is de tweede Noot C , de nederdalende feptima van de D moll Toon. |
||||||||||||||||||||||||||||||
|
«4tf 7^ 7<*i
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
JF
Hi w |
|||||||||||||||||||||||||||||
|
Eindelyk viod men.opk dat boven de quint
der Toon de feptima met de /<?#/« (hoewel zel- -i'" K>2f </'■- den)
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
Korte Onderrigtinge van de
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
48
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
den) voorkomt, onder de drie volgende exem-
pelen is het Jaatfte uit de Opera {Alexander) van den Heer Handel, uit de Aria F moU^che Tiravhia fag. $6. |
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
t
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
7,
43 |
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
7
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
r>
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
&'a 6 fa0
43 S 4 3SV4 |
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
In de Recitativen hat de Zang-ftem menig-
maal de y zonder refolutie , nogtans moet de Generaal Baffiji op een reguliere wyze dezelve vervolgen, en ten voilen refolveeren: Hierom behoord in het onderftaande eerfle exempel de feptitna boven de Gisy dewyl deZang-ftem de- zelve opgeeft, en boven de G de refolveerende /ex, altehoon die in de Zang ftem niet gevon- den word. In het tweede zal de y 6 boven de B ftaan,
onaangezien in de boven ftem alleenlyk maar de enkelde y aangewezen word, op dat het ac- eompagtiement een bekwame refolutie erlangen mag |
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
^»S
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
gt
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
i
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
■9-e-
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
m^~
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Generakbaji. 149
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
De Septima in tranfitu, of de Seven, in het
voorby of doorgaan, behoeft geen refolutie, want men kan tot dezelve de terts alleen aan- flaan. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
f
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
7
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
(Ji
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ZCL
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
f
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Nu is noch over om aan te toonen, dat de
feptima door de geheele o&ava, alwaar men het maar begeert, kan aangebragt worden , waar van ten dien einde hier een eteempel uit C Mur, en een uit D moll^ ter ophelderinge worden voorgefteld. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
7 77 s67 77
|
i
|
7 43
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
jggg
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
I
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
g
|
ih
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
XT
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ZL?
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
out
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
(a.) (/>) (<-)(dj(e)/Jty)
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
I 77X ifVTP^V.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
u
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
2>
moilr
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
wm
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
(A)(i)(&) (/) l(mf (n)(o)fp) (</)
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
I yo Korte Onderrigtinge van de
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Deze Sevens vind men in hunne Toonen op
de volgende manier. In C duur.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
defcendens (b) (/>) of neergaande.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
optima
|
i
|
afcendens, heeft defeptima dimim-
ta waar van zoo aanftonds zal gehandeld worden. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
defcendens (»)
"Defeptima diminuta eifcht de kleine tertt en
valfche <?«/« tot zig, zyn refolutie is gelyk de andere Seven. Dezelve "word gebruikt in de mo'll Toonen, zoo wel in de opklimmende./^- tima als ook in de quart van diezelve Toon, na- melyk wanneer deze, quart een kleine halve Tf>on hpger {hat,als zte natuurlyk moefte zyn, fft da^r door een Qhoraa Ekgatitior word. " ' .* ■ '■'.' ' In
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Generate Baft.
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
iji
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
In het hier bygevoegde eerfte exempel uit D
moll ftaat dezelve boven het Cis en Gis. Maar in het tweede is in diezelve Toon een exaptie getekent, alwaar des Toons opgaande feptima Cis niet in het opgaan, maar in tegendeel neer- gaande de feptima diminuta boven zig heeft: het welke ontftaat, wanneer die beide door de klimmende en dalende feptima derTooii,op die manier gelyk het volgende exempel aanwyft, neergegaan word. |
||||||||||||||||||||||||||||
|
S&%
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
*
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
7 4X
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
0 x
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
333
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
e
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
\fxu
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
O-
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
^r&
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
Zoo word dan 00k, na dat de Baft daar toe
gepmepareert is, de geheele Trias Anartnonica 4 gebruikt, en de quint dan noch wel daar toe
genomen. Maar in de moll Toonen kan men
00k in plaats van de quint de kleine fat toela- ten, waar op dan de refolutie by een ftil leg- 8
gende Bafs met f gefchied. 3
Dit teeken vind men boven het finaalt en is in de recitativen zeer gemeen. |
||||||||||||||||||||||||||||
|
K4
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
De
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
J J* Korte Onderrigting van de
|
|||||||||||||||||||||||||
|
r
|
|||||||||||||||||||||||||
|
f
23
' n
|
|||||||||||||||||||||||||
|
U
23
|
|||||||||||||||||||||||||
|
ti
|
|||||||||||||||||||||||||
|
S
|
|||||||||||||||||||||||||
|
i
|
|||||||||||||||||||||||||
|
±t
|
|||||||||||||||||||||||||
|
^=t^
|
|||||||||||||||||||||||||
|
De nona is tweederley, «^*or of minor.
Dezelve hat zig ovcral door de geheele oSta-
pe aanbrerigen, uitgenomen boyen defexta en fepiima in de 7723// Toonen niet. Sommige A/»y?f? willenin *t geheel geen no-
na gebrulken, vermids zy zeggen dat dezelve even yclyk met dcfecunda is. Daar het nogtans zeKer is, dat de nona van
de [ecund'a in derzelver refolutien verfchild, en geheel oudeffcheidenii, dewy] de fecunda, de Bafs een Toon nederwaarts doed gaan, h wellc de nona niet doed, want dezelve negen gaat zelfs een Toon na beneden in zyn refdutie. Zy moet geprtepareert worden.
Men gcbruikt die op verfcheiden manieren, gelyk de volgende eaempelen aanwyzen, in welke mede te zien is, hoe de nonen zig door de geheele oSiave laten aanvoeren, gelyk bo- yen gezegt is. |
|||||||||||||||||||||||||
|
j
|
|||||||||||||||||||||||||
|
Alle
|
|||||||||||||||||||||||||
|
*-
|
|||||||||||||||||||||||||
|
r-
I*
|
|||||||||||||||||||||||||
|
Qtntrult B»fh
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
m
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Octuvus in C ditur
98 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
43 7o o 4-3 6
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
k O.U& CA/on&n van hetnnaal tot i>n<
a*& Qutntxv, Wv/f menu . |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
S8X S 4JSX
|
$m
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
m
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
&m
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
(&)
|
(m)
o 7 4X
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
<"
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
£
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ICE
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
(«)
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
^
|
(o)
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
154 Korte Qnderrigtingt van de
Deze Negens heeft men in hunnc Toonen
op de volgende manier: |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
OHcbpon defexta der Toon in 't opgaan de
6 boveh zig hebben kan, zoo word doch lie- ver de quint daarctoe genomen,'wanneer de 9 daar boven ftaat. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
De kleine negen klinkt het alderaangenaam-
fte boven de quint van de Toon, in de mollToo- nen, dewelke alhier onder de letters (/) (0) te zien zyn. Sexta S worden met de Negen niet ge-
Septima t bruikt. Aldus behoort de quint en terts tot de 9 of de
9 8 onder de letters {d) {e) <£) (h) (#) (/). De
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Generate Baft. ijy
De terts behoort tot Len^ onder de let-
ters (*) (/) (m) («). 7° o
De quint behoord tot de " onder de let-
ters (c) (k). 43 Die onder de letters (a) en (0) hebben al het
vereifchte boven zig. Onder de DiJJ'onanten bevinden zig eenigc,
van welke de een en ander zeer duifter zyn,en wel zoo, dat een Jccompagnifl in een onbecyf- ferde Bafs dezelve niet altemaal zoo ras uit de daar boven gefchrevene partyen zien nog we- ten kan, welke hy zou moeten aanflaan. 6658^
Diergelykezyn inzonderheiddezevyf 44,46 4 6 61 4. 22242
en die beide b b, want wanneer ^ aangewe-
zen word, zoo ontftaat de vraag , of daar
6 5 if
4 of 4 of 4 gegreepen zal worden : worden
2 22
nu of de 6 alleen aangewezen, zoo is in agt
6 8
te nemen, of het 4 of 6 zyn moet: 2 4
Wanneer een 4 aangewezen word, zoo ont- 658 ?
ftaat daar een twyffeling uit, of het 4 4 6 of 4
beteekenen zal. 224 2
En waar de 2 alleen voorkomt,zoo weetmen
niet ofde . \\ of \ daar toe behoord.
4 4 4 4 1 Belan-
|
||||
|
if6 Korte OnAerr'tgtinge van de
6 6'
BeJangende nu de b en b zoo ftaat de val-
fche quint fomtyds ook lang, eer dat die daar
toe behoorende kleine of grootey£# zig hooren ** laat. Hoewel in een becyfferde Bafs ook altyd de
Cyffers en teekenen daar niet volkomen boven ftaan, want men vind daar menigwerf maar een of twee Cyffers boven, waar uit men altyd het geheele accoord geenzins zien kan. Daarom is in alien dezen geen beter middel,
als dat men voor uit ziet, wat in het vervolg zig mogte opdoen, en dan daar by een goede opmerking hebben, werwaarts de refolutie heen wil, dewyl alle deze Dijffbnanten niet op een en dezelve wyze refolveeren^en dit wel gade gefla- gen wordende, zal men niet ligt eenig abuys begaan. In de Recitativen gebeurd zulks zeer veel. Hier bf is noch aan te merken(i)dat het even veel is, welke van beiden of 4 of 4 men
z z
gckruiken wil, wanneer dezelve voorkomen, en in de bovenftemme geen 6 of f gevonden word. 9 (2) Dat de cyffers 6 in de Recitativen zig niet
4
gaarne laten hooren. Van het pr^pareeren is by die tot hier toe aan-
gewezene Dijfonanten verfcheiden maal gefpro- ken. Die geene, die zulks noch niet mogten be- gree-
|
||||
|
Qeneraale Bafs. 177
greepen hebben, zal hier mede ter onderrig-
tinge dienen,dat de Dijfonanten niet zeer fchie- lyk en onverwagt kunnen aangegeven worden, uitgezondert zomtyds de quartsvalfche quint en defeptima, buiten die zoo moeten alle andere (gelyk men fpreekt) geprapareert zyn : dat is, zy moeten of by die Noot welke ter Dijfonant wor- den zal, ofanderfinsby de Bafs, zoo als het zig het befte fchikken wil, van te voren leg- gen, en wel zoo in die partye, in welke de Dijfonant zig ten eerften openbaart. Derhalven wanneer die Noot, die tot eenDif-
fonant word, in de eerfte partye van te vooren legt, zoo kan die Dijfonant ook in geen ander als in de eerfte partye aangegeven worden. Maar legt dezelve in de tweede partye, zoo
moet de Dijfonant ook in de tweede komen, en zoo vervolgens. De gepraapareerde Diffonanten moeten op Ihaar
Inftrumenten aangeflagen worden, maar op het Orgel moet die geprapareerde Noot vaft hou- den, en wel dusdanig, dat die Noot die Dif- fonant word, niet wederom word aangeflagen. OndertufTchen fchynt het veelmaal in de
hedendaagfche Moderne Compojitien, als of de Componiften, daar, alwaar het noodzakelyk ge- vorderd word, die voorbereiding of pr<eparee- ringe niet in agt te nemen. Daar zulks maar alleen ontftaat door de ver-
wifTeling der partyen,vermits by de Dijfonant de Bafs Noot in de boven ftem, en een van de boven ftem in de Bafs gezet word, van wel- ke verwifTeling, -en omwifleling der paityen in |
||||
|
if 8 Korte Onderrigtinge van de
|
|||||
|
dit Werkje op fbmmige plaatfen gewag is
gemaakt. Nochtans heeft men ten overvloed daar van
hier noch een en ander exempel willen ter ne- der ftellen. In het eerfte fub (a) ziet men geen pr<epare-
rlnge of voorbereidinge, noch ook niet by de tweede, en even zoo weinig by de derde Noot, daar het doch alle die JBiJfonanten vorderen. Maar wanneer men de greepen fub (b) aan-
fchouwt, zoo zyn dezelve, Noot voor Noot, een omwifTeling der partyen, met het voor- gaande eerfte exempel, en uit dien hoofde be- hoeft aldaar geen pr<eparatie. In het volgende exempel fub (c) fchynt het
ook als of die tweede Noot, dewelke met een Dijfonant ftaat, niet gepraepareert was. Alleenlyk wanneer men het accoord van de
eerfte Noot omkeert, en die Noot zoo in de greep fub (d) wederom de eerfte is, in plaatfe van die in de Bafs gezette C/V, zoo blykt het, dat aldaar geen andere praeparatie van nooden waar ; zulke en diergelyke zaken bevinden zig veelmaal in de hedendaagfe Compojitien, f...... |
|||||
|
Cemraale Bafs. 1J9
De refohtie van een ieder Dijfonant gefchied
in diezelve ftemme, in welke zig de Dijfonant bevind. Daar benevens is bereids al op eenigeplaat-
fen aangetekent, hoe yerre de refohtie van een Diffoneerende Noot kan ftaan blyven, en dus van de eene Dijfonant in de ander overgaan. Ter verdere ophelderinge kan het volgende
dienen, alwaar in het eerfle exempel de feptima in dtquarta, in het tweede de valfche^ quint in de quart y in het derde de valfcbe quint in de fep- tima , in het vierde de quarta fuperf.ua in de quintafuperfiua, en in het vyfde of laatfte de fecunda in de nona overgaat, eer dezelve refol- veeren. |
||||||
|
Het laat zig 00k veelmaal aanzien als of 'er
geen refohtie op die voorgaande Dijfonant vol- gen zoude; maar zulks ontftaat uit de omwen- ding van de gewezene Difonant, daar diezelve Dijfonant die eerft genomene Bafs Noot geheel verwerpt, en daar op terftond een ander uit het zelve accoord tot een Bafs neemt, als : In
|
||||||
|
i Go forte Qnfcmgtin& mn it
|
|||||
|
6
In het eerfte exempel ftaat het 4 met * daar
na is het met de ftemmen,dewelke tot het vol-
gende gis behopren, niet anders dan de vooi- gaande Difonant omgekeert, en dewyl na die a
eerfte Noot d de refolutiee komenj zoo volgt c
2e egter eerft in de derde Noot, want het ac- e a
coord c is maar een omkeering van het e erf
A c
dus komt het tot een regelmatige refolutie.
Een gelykvormige overeenftemming heeft
ook bet tweede exemfel: want gis met de daar toe behoorende partyen, is met het daar op vol- gende H alleen maar 't accoord omgekeert: en dewyl anderfints gemeenlyk na die gis het ac- coord van A in de refolutie hadde moeten yol- gen, zoo is alhier de C met de bovenftaande 6 ' in derzelver plaatfe als een omkeering van het Voornoemde accoord van A. In het derde exempel gaat die omkeering nog
verder, want daar zyn de drie eerfte Nooten, dewc'lk'e
|
|||||
|
Generate Baft. i6i
dewelke alle een accoord hebben, eer de refoiu-
fie by de laatfte Noot/gefchied. Deze omwendinge der Dijfonavten kunnea
ttaa het goedvinden der Componijlc-n noch wel verder uitgeftrekt worden. Daarom is het een Leerling noodig te We-
ten, dat alle de Dijfonatiten zig laten ornkee- ren, en dat daar tut zeer gebruikelyke gree- pen ontftaan. Maar men verftaat nu daar door , dat alsdan
overal een andere Noot in de Bafs gezet kaa worden: want die omkeeringen welke de bo- ven ftemrnen onder zig hebben betekenen al- hier niet, Maar het meefte komt op deze vierderleye
greepen derfeptimen^aan, waar van drie, klei* tie fevens zyn, en de vierde de feptima diminu- fa isj namdyk; |
||||||||
|
L
|
Sepitna
|
|||||||
|
(.
|
||||||||
|
i6z Korte Onierrlgtinge v»n de
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Septima met Septtma met Septima met Septima
de groote de kleine de valfche diminu- terts. terts. quint. ta. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
'
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
M
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
■*■
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
~"^4.tl& dez& {zr&ei?ervjzcrmen> elk hrz&nder'
irv arte, omwenat-rujen a/au<r |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
De7?ienderley
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
De arte, c?miH.*nd{n(zen<
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
O
f
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
7
x |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
%
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
4
3 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
u
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
~*
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
-m
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
M-
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ft
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
7
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
o
4 J
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
0
i
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
s
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
%
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
*
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
fr
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
i
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
4
i |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
*
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
*
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
3
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
i
|
<5
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
<ficeu.nda
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ft
|
Septima
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
.ft
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
^
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Csneraak Bafs.
|
||||||||||||
|
io*3
|
||||||||||||
|
Hier word nu de laatfte greep, Wen wel-
ke de faun da fuperflua ftaat , alleenlyk uitge- zondert, terwyl die zyn refolutie anders dan de andere fevens neemt, en met de Bafs in e komen moet^waar toe dan de groote terts de quint en de oSlave behoord. , Voor het tweede, zoo is de refolutie voor.een
onkundige ook duifter, wanneer de Bafs voor en aleer die zich tot de refolutie fchikt, door eenige daartuflchen gevoegde Nooten een aar- dig tinTehenwerk maakt, als: |
||||||||||||
|
0
|
||||||||||||
|
f .4
|
||||||||||||
|
|
||||||||||||
|
4'
De 2 in het eeffte edempel^ refblveert niei
eefder dan op de alderlaatfte NoOt, namelyk fis; en in het tweede komt de refolutie van de 5b ook eerft by de laatfte Noot f Het zelve gefchied ook veeltyds in de boveri
ftemmen, en om zulks te begrypen$ behoe- ven daar toe geen emmpehn meer gegeeven te worden. De verwifleling der Stemmen gefchied ook
■wel by de refolutie zelve, gelyk dan in plaats Van de drie greepen (a) (b) (c) in de drie vol- gende {d) (e) {f) de omkeeringe en verwifle* linge te zien is. L z De
|
||||||||||||
|
Korte Onderrigthge van de
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
i(?4
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
-
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
6 o o 0
.4 4- -» 4 4
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
'(d) (I) (c) "".(d) (ef
Ookaaat de tiK?der~ne rrwsttrue In/ de resolute
Vtzikwe een& di*iwonantr **■ de ander*. aZf i7 is 7 4 A4^ 7 s
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
a
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
s
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
pT*F
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
t
|
*»
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
_i------,4-------1.X-\-------1-------1J-----l_l-----J---------..
' . ■■'.■■'■'
^t
* ■
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
35=
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
^
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
42.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
p
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Generaak Bafs. 16f
De Componiften nemen zomtyds een zonder-
linge groote vryheid, waar door zy een van de boven ftemmen ha^re Diffonant zonder refolutie Jaten, daar en tegen Iaatenze een ander van de boven-ftefnmen de refolutie doen. Maar zoda- nige vryheden zyn in het geheel noch ten dee- : le (zonder nbodzakelykheid niet toe te laten^ noch te bedenken. De quart, de valfche quint, defrptima, en
de nana , refolveeren gemeenlyk nederwaarts, daarentegen de quarta fuperfiua, de quinta fu- perflua> en Trias Anarmonica, refolveeren na bo- ven toe: de fecunda blyft ftaan, en word tot een terts. Alleenlyk gcfchied het 00k we1,dat de Dijfo-
nant'die zig anders een Toon nederwaaits re- folveeren zoude, een Toon opwaarts gaat, en dat daar door de refolutie weg blyft, vermids de Bafs derzelver refolutie al weg genomen heeft. De Diffonanien worden niet verdubbelt, dan
in een volftemmigen Generaal Bafs , of in een Compofitie 'met zeer veel party en\ maar de fecunde vcrdraagt de verdubbeling- het meefle. A!waar nu de Diffonanten zeer volfremmig
gebruikt worden, daarkunnen zy niet alle op een behoorlyke wyze refolveeren, ten dien ein- de z'al de boven ftem in de regter hand , op\ . een regelmatige wyze gefchiktzyn, maar de andere moeten ten deele motu contrario , ten deele fpringende verwiffelt worden. L 3 * Dus
|
|||||
|
»
|
|||||
|
166 Korte Onderrigtinge van d$
|
||||||
|
Dus hebben wy nu ook de Dijfonanten ten
einde gebragt, Zoo daar nu noch het een of ander by eeni-
fe Componiften in de becyfferinge mogte voor-
omen, 't geen hier niet aangemerkt is, zoo kunnen het niet anders dan eenige voorzettin- gcn of voorteekenen en doorgangen zyn. En deeze alle nu omftandig te befchryven , zou- de een zeer wydlopig Werk veroorzaken, en veinig voordeel den .Leergierigen aanbren- sen-
Maar die nu in dit Werkje geoenend is, en
't geene zig daar in onthoud, verftaat, zal zyn verftand dan wel zo verre gefcherpt zien, dat hy zig zelve kan redden , en diergelyke greepen met vaardigheid ter uitvoer brengen, vermids ze doch alle onder de bovengernelde greepen en D'JJ'onanten kunnen en moeten be- trokken worden. Ondertuffchen is daar op niet alleen gezien,
dat alles wat in dit Hoofdfluk vervat is, ge- makkelyk is na te volgen, en ter uitvoer te brengen ; maar inzonderheid ook, is alhier iets byzonders aangemerkt, 't geen tot heden toe in alle onze Generaal Ba/s Tra&aten noch niet gefchied is,namelyk dat by een ieder Dijfonant duidelyk en genoegzaam berigt gedaan is, bo- ven vvelke Chorda of Clavier van ieder Toon de- zelve haar natuurlyke plaatfe heeftj als mede, welke opklimmende of nederdalendc alleen voorkomen, 't geen zeer noodzakelyk is, en waar uit een Leerling groot voordeel haalen km.
Wan?
|
||||||
|
*
|
||||||
|
j&
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
m tu* D/uir t/unmen.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
--------------!;---------------------------1
Tit «>y en U JdJuer wrt/ofjrfen cps/
. i efft-uan \neert74ian a. rt trenvmen |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Jn Aet, ej?-1 Jrt t .teer-
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
iter
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
j.:o jS> j4s UsJ
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
luuu/j
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
43 43 \% '
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
^33
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
*4S
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
JS3
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
iSi'iY/Z/Sd
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
■r
3 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
j40 i JS3
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
\r
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
o
2
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Ce-rtL
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
7
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
'33
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
J32
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
JS3
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
140
7 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Qua/in
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
*/** auarta der
tAojn ten &Uy /tefiafpe Mo<?n |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
4f-
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
izf \j4&\ J4P~U4sUs3
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
7\tos
t> [W3
\X |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Qumta
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
s
43
|
OS
43 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
x
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
^33
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
146
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
J33
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
J&vta
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
s
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
■130
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
J4Sy40\ AS3
7 i S |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Sepfyma
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Generate Bafs. \6y
Want daar door word hy niet alleen fterk in
het accompagnement, maar ook is het hem een 2onderling. hulpmiddel in het praludeeren en fantafeeren^en wel inzonderheid in de oefFenin- ge der Cotnpofitie, wanneer hy zO Verre gevor- dert is. En daar men anders veele Jaaren, ja fom-
tyds wel zyn gantfche Levenstyd nodig heeft, om een doorzigt te krygen,hoe en op watwy- ze men alle de DiJJbnanten kan gebruiken: zo kan eon eenvoudige zulks hier in een korten1 tyd begiypen. Nu zullen wy ook eens onderzoeken, of het
gefchieden kan, dat alle de DiJJonanten in twee. Tafelen, de eene voor de dnur, en de andere' voor de moll Toonen , in zulk een geflalte kun- nen daar geftelt worden,dat men daar tiit zien kan, hoe dezelve geplaatft moeten zyn. By welke gelegenheid ook beter kan ont-
dekt worden , dat de moll Toonen overvloe- diger in DiJJonanten dan de duur Toonen *yn-. ■ . -
Die boven de Signatuuren flaande kleine
Cyffer-getallen beteekenen de paginas, alwaar een ieder DiJJhnant in dit Werkie te vin- den is. |
|||||||
|
L4
|
|||||||
|
Met
|
|||||||
|
&p% vtin de plaatz&n derDisscrna/?tten
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Be plaatzen.
Di&ronanten |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
In Aet <y> -
yuan al/eet. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Jnt rteer-
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
fn t <?p en
xA'eeryaas!
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
J 28
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
**s
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
'S3
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
JS*
|
'4S
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
H/ia/ts
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
t
z
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
s s
4-
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
S
13
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
PS
43 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
7
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
4
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
■*S7
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
133
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
JS3
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
■*4S
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Se<U6/wa
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
a
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
o
4 3 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
;4S \JS3
7 \S |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
J42
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Tertia
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
tSuperflua.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
138 ; ->3g
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
JJZ
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
■V3
3
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
HS
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Qzuzrfrt
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
i
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
&
w
z
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
62 \oje/?&jna
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
'JS01
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
143
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
jza
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
J24
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
J40
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
QjU'/ttzL
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
S \bh
4X\4X |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
7&S
S44X |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
3
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
VI
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
(M-
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Z37
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
7
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
5*
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ddv&z}
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
7S&U44 VSJ
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
140 I M7-
7 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ttyg\jr2ua
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
S.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
'33 U&t
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
3
avru
rwta |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
\nu£a
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ma
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
7
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
168 KorteOndcrrigtinge van £e
Met de D'iffonanten, dewelke ten deefe in,
het opgaan alieen, daarentegen anderen in het neergaan alieen te gebruiken zyn, zulks moet verltaan worden, dat de Bafs na zoo een Dif- fonant, vol ens het vereifchte van deTafelen, Jt zy een Toon hooger of laager gaan moet. Maar wanneerdaar dan een (prong gefchied,
20 beltaat dezelve nergens anders in, als in een omkeeringe der Stemmen. Wei is waar dat dit by ieder Dij^onant op
Zyn behoorlyke plaats al gezegt is, hoe het daar mede geleegen is, nogtans heb ik het de eenvoudige hier door nogmaals willen bedui- den, en het vooren gezegde kortelyk te bin- nen brengen. Hier mede fluyte ik nu dit Werk, daar
benevens wenfchende, dat de leergierige Leer- ]ingen daar door goede voortgang mogen ma- ken, en hunne wetenfchap tot eere van Govt pn ten dienfte hunner Naaften mogen aaa- Wenden. *
|
|||||
|
NA,
|
|||||
|
NADER BERIGT,
Van het geen op pag. in. Jin. 8. en vervolgens
aldus gedrukt is. MEn befchouwe een exempel, welke in A
moll begint, en in den beginne van de tweede maat in E moll gat, gelyk het dan in de derde maat een Cadens in E moll maakt; maar in de vierde maat is de eerfte Noot wc- derom in A moll: wanneer nu aan 't einde van de derde maat het E met de kleine terts zou- de geaccompagneert worden , zal het zeer on- aangenaam klinken , vermits de daar op vol- gende maat in A moll daar toe behoort;maar wanneer aldaar de groote terts Gis tot E ge- nomen word, zoo is het to.t een fchoone voor- bereidinge van de daar op volgende A moll- Toon, het welke de ooren veel aangenamer is; maar die nu van andere gedagten is, die is hier door niet tot nadeel gezegt. Maar na dat dit aldus was afgedrukt, zoo
ontfing ik van een myner goede Vrienden een Exemplaar van dit nu vertaalde Werkje,mei~ pende myn Vriend dat het een nieuwer en L 5. ver-
|
||||
|
170 Korte Onderrigtitige van de
vermeerderde Druk was, doch het zelve zien-
de, zag dat,het 't zelve was 3 doch IfriSTdH onderfcheid , dat in het my toegezondene Excmplaar de Drukfouten wierden aangewe- zen , 't geene in myn Exemplaar niet was , by welker nazien ik 00k vonde een ex>mpel dat alhier op pag. 111. boven gemeld plaat- fe moet hebben , en welk exempel in het Hoogduytfche Werk op zyn plaats pag. 6f. nief gevonden word, waarorn : ik' het nocdig geagt hebbe het zelve alhier plaatfe te geven : niettegenftaande het mw/><?/eenigermaten ver- fcheeld van de Befchryvinge die daar van ge- daan is, vermits het exempel zelve maar drie maten grooc is, en de onderwyzing van dat exempel^ ftrekt zich tot vier maten uit, nu zoude ik hier we! een exempel bygevoegt heb- ben, dat evenreedig was met de Befchryvin- ge ; maar dewyl my dat exempel zelve ter hand is gekomen , vergenoege ik my daar mede, waarom ik nu maar de Befchryvin- ge gelykvormig met het exempel gemaakt hebbe. Men befchouwe het volgende exempel, wel-
ke in A moll begint, en in den beginne van de tweede maat in E moll gaat, gelyk het in diezelye tweede maat Cadens in E moll maakt; maar in de derde maat is de eerfte Noot we- derom in A moll: wanneer nu aan 't einde van de tweede maat het E met de kleine terts zoude geaccompagneert worden, zal het onaan- genaam klinken, vermits de daar op volgende maat in A moll daar toe behoord: maar wan- |
|||||
|
neer
|
|||||
|
Generate Bafs, \ji
neer dc grootc terts Gis tot het E genomen
■word, zoo is het tot een fchoone voorberei- dinge van de daar op volgende A moll Toon, ook is het de ooren aangenamer te hooren: maar die nu van andere gedagten is, die is hie? door niet tot nadeel gezegt. |
||||||||
|
4
|
||||||||
|
Eenige
|
||||||||
|
Eenige voorname DRUKFOUTEN.
Pag. 7 tuflchen lin. * en 7. moet noch inge-
voegt worden: De Septimi dimimta beftaat lji: drieToonen'endrie^ioote halve Tonnen. Pag. 29 lin. 3. de omwendige de panyen^ees
der partyen. Pag. 50. lin 3 ftaat Quar'a ,/uperflua, moet zon-
der Comma gelezen worden, j^yarta ftipmflua. Pag 88 lin. 7 van onderen, itaat eeri Comma
puntlum^av door de zin van ma'kander ge- fcheiden word,het welke daa*1 nietzyn moet, dewy] de volgende woorden, tot de voor- gaande zin behoren, en moet aldus gelezen worden : menigmaal heefteen Noot niet al- leen een X voor, maar 00k boven zig (3c Pag.89. lin. 3. van boven ftaat, Sypma^moel
zyn syftema, gelyk lin. 14. \7an boven ftaat. Pag. in de onderile lin in de Aanteekeninge,
moet (taan :by voorbee!d,c,^,e,/,^,i?, hier: welke letter #, en 't wooid hier, niet is uit- gedrukt. jr; Pag. 131. lin. 8. van onderen ftaat X 7* moet
he t e
zyn Xi*
e e 6 6
Pag. 132. lin 3. van onderen ftaat 4 moet zyn ?
Pag 143 lin. 18. ftaat, de Toon behooren, de
Stemmen alwaar de Comma moet weg gela- ten, en aldus gelezen worden, hehoorende Stemmen,en de zin is dan : eer dat die tot de terts van de Toon behoorende Stemmen zig hooren laaten. De overige van minder belang zynde Druk-
fouten gelieve de Lf.zer goedgunfiig zelf te corrigeeren , of over het hoofd tc zien. |
||||
|
REGISTER
Der voornaamfte Zaaken die in dit Werkje
voorkomen. |
||||||
|
KCcoorden in drie Tafelen. 10
Altifeertnde fluyting. 34
Afw^nge, een Hoofdfruk daar van. 76
■ word gekent door de teekens X ■> b) en K %°
,----------al te groote vryheid der Componiltcn. 91
daar van twee Tafelen tuffchen 91 en 91
■
B.
fa CancelUtum of het X verhoogt. 4
- .. .--------twee voor een Noot. 90
b Rotundum of de b verlaagt.* 4
b Jguadratum of de ^ Bakkar haar gebruilc. 4
Bafs, dpr?elver verwiffeling in de hoogte en laagte. ai,ifc
Bajmende lluyting. 34 c.
Q\Adenfen, moeten veel gebruikt worden? 35
------- wat daar by in agt te nemen is. 53
'» in de Redtativen. 30
Chorda die met malkander eenerley accoord hebben. 61
len vermengt worden. »
Chkistiaan Mvllei, Orgelbouwer van het groote
Orgei te Haarlem. 116
Campion heeft in zyn Traftaat 1716. geleert, wat door
de geheele oftavt tot ieder tf*/5-Noot zyn zal. 44
Cirkel
|
||||||
|
REGISTER.
|
|||||||||||||
|
Ctrief, aanwyzende de intervalkn die in de Geueraat Bafs
voorkomen. 8 ------- over de Schemata der duur Toonen,met derzelver
Befchryvinge. 50. 5 J
------- over de Schemata der moll Toonen. 59
------- aanwyzende de 12 quinten in 't Clavier. 99
welke de quinten dus aanwylt, met de vermeerde-
|
|||||||||||||
|
ringe van X e" b in 't Syftema, als 00k de nabeRaan-
heid en afwykinge der Toonen, zo als die hun zelf voort brengen. 101 ------Befchryvinge daar van. 102
aanwy/ende de 11 quarten des Claviers. 129
|
|||||||||||||
|
Clavier, 't befte inftrument tot de Ceneraal Baft. 1
Confonanten , een Hoofdftuk diar van. 92
------- Accidentales, welke het zyn. 9
------- worden minder als de natuurlyke verdubbelt. 118
------- Naturalei, welke die zyn. 9
_____ ______ moeten met met de Chord* Naturalet ver-
mengt worden. 9
----- VetfeBs., welke die zyn. P_
wat daar van gehandeld word. 93. 108
|
|||||||||||||
|
-------Imperfect* , welke die zyn. ?2
------- ______ wat daar by in agt te nemen Is. 109. 112
D.
T\Tapafon, is een oBavt. 107
Diapente, is een quint. 97
DiaHjfaron, is een quart. I26
DigreJ/ie der Toonen. Ziet afwykinge*
Difcantifeerende fluyting. 34 Dijfonanten, een geDeel Hoofdftuk daar van." 119
Vijfonantit, sfccidentales, welke die zyn. 9
.«■■ Naturalei, welke die zyn. ibid.
Dijfonanten rnoeten ender de Confonanten gemengt wor-
den. 119 .------- alle die in de Compojitk troorkomen. no
------- worden van alle niet gelyk opgevat. Hid.
■
zyn , 00k aangeflagen worden. 157
zullen op Snaar InftrumenteH>maar niet opPyp-
|
|||||||||||||
|
werk aangeflagen worden. 157
■
Dijfi.
|
|||||||||||||
|
REGISTER,
Xijoneerendi Noot, gaat wel voor de refolutie in een andef
Dijfonant. 16% Ditonus, is een groote ttrti. 109
Dominant, karTook een 6 boven zig hebben. 66
Daymen, daar mede zal men in de regterhand mede gry-
pen. to E.
p Ltgantims Chorda, welke die zyn. 70. 74
■
|
||||||
|
"pr»a!ii kan 00k een 6 boven zig hebben. 66
Freubenbbrg, een jonge JuffrouW van 9 Jaaren,
wac zy in de nodiglte regelen ran de GeneraalBaJs heefc
opgeteekent. 44
G.
ClEneraal Bafs wat het is. S
------- zal 4 ftemmig gefpeelt worden. _ xi
------- km veelftemmig gefpeelt worden. Hid.
Gradatim, klimmende Noten met 56 te actompagnteren, 67
Cretpen, extraordinair een Hoofdftuk daai van. 65 H.
\lArmonifche Getalleo, hoe die te verftaan zyn? »*
Harpeggioy Wat dat i». 25 _-------_ Word tot opfieringe der CeneraafBafsgebmiiX-t6
<~------- in de Rccitativen. J*' 28
word op Blaas tnftrumenten niet gebruikt. 28
H11 n 1 g e n geeft te verftaan, dat 'er noch een ander aart van een Muficalifche Cirkel konde gevonden worden. 107 Htptachordum is een zeven. 144 Htxacbordum majus, is een groote zesJ 111
■.
|
||||||
|
INleyding vjtn het Werk. .3
Inhoud van het geheele Werfc aj
InUtvMcn. welke die zyn. 3
■
{titer*
|
||||||
|
REGISTER.
|
|||||||
|
Mtrv/tUtn zyn Confonanttti of DiJonanUn. 4
«■ hoe die alle genaamt worden. 5
11 - uit hoe veel Toonen die beftaan. 8
.____, alle die in de Ctntrad Bafs voorkomen, worden
in ecn Draay-Cirkel aangewe/.tm g
1 hoc en waarin deielve verdedd worden. 8. 9
L.
T Opende Nooten, hoe daar mede te handelen. 14
^ Ludovicus ViADANus.uitvinder van deGtneraal Baft. 1
M.
XX^at iri de Reritativeu. 27
i l Moll Toonen gaan anders neer als ze opgnan. 54
■ datongelykeopenneergaan,maaktdefwarigheid.;4
Motui, hoe veelerley. ii »-------Contrariut is in agt te nemen. 108 lAordtnttTt. 15
Mufette. 68
N.
>^|0»<», haar gebruik. 151
----w^yor, waar uit befraat. 7
------- minor, waar uit beftaat. 7
*----------------hoe het aangenaamfte klinkt. 154
■-------' fuptrf/ua, waar uit die beftaat. 7
o.
ryctava, uit hoe veel Toonen die beftaat. 7
- war. daar van gezegt word. 107
■■ haare verdubbeling. 118
■---------fiiptiftua , wa;r uit die bpfhat. 7
■■' -------■- paffcen in Kcrwinje of raiTe pafligicn. 55
■ ■ ■ diminuta, waar uit die beftaat. 7
----------- word zomtyds in gefwinde paflagien toe- gelaten. 55
Omkeeringe der partyen. igl
\------------moet veeltyds door de TraBiqut gevonden wor*
den. 29
1 komt in de Recitathen dikwils yooi. 19 ------------veroorzaakt, dat het fchynt als of de voorberei- dinge niet waargenomen is. 157
m . vertoont zig> of fomtyds de Diflbnant niet refol.
veett. 159
Orgelen,
|
|||||||
|
ft E 'G I S T E R.
|
||||||||||
|
Jrgelen, wat voor vitieufe progreflen zommige Regifreri
daar in veroorzaken. uj ------- hoe het Pedaal met enkelde zuivere Stemmen van
Suibkman in Dresden is gemaakt. 1.13
------- eenige Aanmer.kingen over die Stoffe. 114
------- te Haarlem in dc groote Kerk bygebragt.en der-
zelver hoedanigheid. nfi
P.
pAufen, wanneer die kort, doch inwendig lang zyn, zo
zullen de Partyen vooraf ilgan. 15
------- de korte Paufen in verbodene gangen neemen de
fouten niet weg. 113
Pedaal-ftemm en in Dresden. 114
- in Haarlem. nS
ptntatmum, is een fixta fuperflua. 144 Prtparatio , wat het is. r^fj. 157 - zomtyds fchynt het, alfchoon het nodig is, of
ze niet geobferreert zoude zyri. 158 0-
QUantiteit, of hoe grootheid der Noten , zo in als uit*
wendig. r£ - in eenZangftuk moet een Componift zich welwag*
ten, dat hy niet aanloopt tegen de innerlykequantit<eit. ij ^uttrta, waar uit die beftaat. 6
------- hoe te gebruiken. 33 en 127
.------- komt zomtyds oxgeprtpareerd. 117 en 157
------- alle 12 in een Cirkel. 129
------- fpringende uit het finaal 63
------- of bet een Confanant of Dijfonani, of een Mix,
turn JnttruaUum is. 125
----- iiminuta , waar uit die beftaat. 6
hoe te gebruiken. J33
------- wat Stemmen daar by behooren. sir
fuperflua, waar uit die beftaat, 'o"
------- haar gebruik. 130
J§>uintt*, waar uit die beftaat. rj
------- haar gebruik. 13. 57. 9S
:. haare verdubbeling; ng
-------1 word in het finaal niet gaarne in de bovenrte Par- tyen toegelaten. 33' 34 ■------" alle ix in een Cirkel. 99
M Jghtint*
|
||||||||||
|
REGISTER.
|
||||||
|
Quints Syncopat*, zal zich refolveeren. $9
--------falfa, waar uit die beftaat. 6
-----■ word van fommige voor een Confonant gehou-
deB. 110
----------haar gebruik. 134,
-------- kan neergaande op een reyne TolgenJ 139
-i------fuperf.ua, waar uit die beftaat. 6
word van fommige voor een Confonant ge-
|
||||||
|
houden. 110
-------------------haar gebruik. 141
R.
JfEcitstif, hoe het voorkomt. 26
wat by de Poezie in dezelve te betragten is. 2 7 ■ ten zal. 27. x8
Regterhand zal niet veel fpringen. 19
■
Relatione* falfa worden befchreven. 16
----------■------- welke toe te laaten zyn. 17
------------------worden in volftetnmige Mufique zo naauw
niet genomen. ibid.
Refolutie der Dijfonanten. 159
■ hoe die verplastft worden. 160
» hoe die onder en bovenwaarts gefchikt worden. 1(54
s.
cChemtta der n rf««c-Tooneil. - 47
*^ -------- der 12 wo/ZToonen. 54
1 ---- van alle intervallen. 5
Secunda major, waar uit die beftaat. 6
_______-------haar gebruik. H4
----------minor, waar uit die beftaat. 6
,__________haar gebruik. 123
----------diminuta, waar uit die beftaat. 6
----------fupevflua, waar uit die beftaat. ibid.
-------------------haar gebruik. 'ij
Semidiapsnte is een Yalfche quint. 134
Stmiditonut is een kleine terts. II(?
Stmt*
|
||||||
|
REGISTER.
Simitomum majus, wat dat is. 6*
-------------- lyn twee in een oBaaf. 7. 46. 47. 54
.------i------- minus, wat dat is. 6
St/tima, haar gebruik. 144
_ blyft wel in de Zanpftemme in een Kmtatif zon- " der refolutie. i4g
----- word veeltyds ongtpr&paretrd gebruikt. 151
, . zal in de Cadtnt mede xyn. 33
-'■ in tranjttu , of voorby gang. 149 major, waar uit die bettaai. 7
--------. minor, waar uit die beftaat. ibid.
-------- diminuta,yrazr uit die beftaat. Ziet onder deDruk-
fouten boven aan.
.--------------------haar gebruik, 150
_____ fuperflua, waar uit die beftiat. 7
--------. ■-----■ is op 't Clavier niet te vinden. 7
Stxta, haare verdubbeling. 118
ftaat boven aile Toonen , uitgeiondert de fxalis en
quinta der Toon. 63 diend ter opfieringe van de Gcnsraal #«/>. 14
major, waar uit die beftaat. 6 - haar gebruik. 111 - minor , waar uit die beftaat. 6 haar gebruik. us,
fuperflua, waar uit die beftaat. 6
------- haar gebruik. 144
diminuta , waar uit die beftaat. 7
Signaturtn , een Hoofdftuk daar van. 31
..... die boven malkander ftaan. 40
...
■ , .. die ter regter zyde ran d; Noot alleen ftaan. 41 ____ een Tafel daar van. 4j _______onvotkomene, hoe men daar over oordeelenzal. 155
Sleep. x6
Sprong, na t een Toon klimmende of daalendi gezwinde
Noten. 14
Streep, welke de doorgaande Noten aanwyft. 67
Sylvius Leotolbus Weiss, wie die iij 1
T.
TAfcl der Mcoordtn. 10
'"*■ der Afwykingen. t)i
i ---------der Signaturen. 43
Yafto Sol*, hoe die moet w»argenomen worden. 17
m- « ins iu lydt de Soft veelmaal gcweld, 68
M a %*-
|
||||
|
o *,,.
|
||||||||||||||
|
R E G I S T E W "
Ttnorifetrendt fluking. j^
Wertla, diend ter ppfieringe van de Genera*! Safi: 13
.-------major, waar uit die beftaat 6
■------- wat daar by is in agt te neertren. 109
....
--------minor, waar uit die beftaat. <s
--------- wat daar by is in agt te neenien. i 10
-------- haare verdubbeling. 118
Uminuta, waar uit die bettaat. 6
--------fuptrfiua, waar uit die bettaat. ibid,
Itetratonum, is de cjuirtta fuferflua. 141
Vrias Harmonica , zal, daar net gefchieden kan, volkomera
gebruikt wordeo. 1-17
» Anarmonica, wat daar by is in agt te neemco. 15 r
TribtmHomum , is de kleine ttris. n§
ITritto, hoe die aangebragt moet worden. 15
<■ zal niet buiten de ordinaire Toon gain. 64. 65
Tritonus, is de quarta fuftrflua, 139
u.
TiNifonus, waar uit die beftaat. g
,------------ wat daar by is in agt te neemeD, 96
Uithoudinge der Noten. is'
Uitvinder van de Gtmraal Baft. 1
|
||||||||||||||
|
V.
VVekxwifre1inge \ ^^^ &« Omkeerlnge. |
||||||||||||||
|
w.
Leopold), zyn bequaamheid op de
ar
z.
|
||||||||||||||
|
tyEiss (Sylv.
Luyt. |
||||||||||||||
|
'7 Ierlykheid in de Gtmraal Baft.
E I N P E,
|
||||||||||||||
|
ii. aj
|
||||||||||||||