wm.

ÏÏ

: / ■! - ■■ .. •

, r -, ,

■

•^\'.f < \'

■i

JOHANNIS REGII

ORATIO

SCEPTIGISMO

H A B I T A

K A L E N B I S f V N 1 IS. \'
CID 13 CCXXV.
Cum

Munus R E C T O R I S
Illuftris FRISIORUM ACADEMIiE

deponeret.

t

F R ud N E ^U E JR
Excudit HENRICÜS HALMA, Illuftr. Frifi^e Ordd. atqqe

Eorundem Academi^ Tvnogrnnh. Ordinär. Mnrrvw

Proverb. 14. verf. 15.

Impntus omne credit wrhum : fokn vero
grejfus fuos animadvertit.

BACON. DE VERULAMIO DE AUG-
MENTO SCIENT. Libr. m. Non igitm
ahfqm magna Çf evidenù caufa evenit, ut com-
f lures ex Philof iphis ( aliqm autem eorum maxi-
me infignes) Academici fuerint Çf Sceptici, qui
Scienti^ humane ^ SjllepJîum certitudinem fufiu^
lerunty ultra ^erifmilitudinem mt probabilitatem
negantesp e^m fertingere^

jOHANNIS REGII

ORATIO

PRO

SCEPTICISMO.

Bderitas Democntum, omnia
ridentem , infanum habuifTe ,
eamque ob caufam Hippocra-
tem, Medicorum facile prin-
cipem, ut Abderam, allatis p^eonia, ve-
ratro, aliifque herbis, ipfum fanatimi
venire vellet, arceflivifTe, memorie pro-
ditum eft. Democritum enim cunda
eorum molimina, qusevis f^ida, qiiof-

A 2 cun-

4 JOHANNIS REGII ORATIO

cunque cafus & quselibet alia, quae illi
plurimi faciebant, nihil penfi habere ,
ferre non poterant, idquc illis adeo vi-
debatur abfurdum atque a ratione alie-
num, ut in neminem, nifi rationis ex-
pertem ac mente captum cadere poflet.
Ita profe6to cum plerifque eomparatum
eft, ut potius ad id, quodvulgoagitur,
quam ad iftud, quod fecundum ratio-
nem fieri oportet, attendatur^ quippe
qui adeo trium literarum potentiflimo
Tyranno , more videlicet, pr^ejudiciis
nec non proprias opinionis amore tan-
quam infolubilibus compedibusdevinéli^
atque tanta dementia capti fint^ ut non
folumliberari recufent. fed & miferrimum
illum ftatum indicantibus fummopere in-
dignentur ac irafcantur; & fui pleni po-
tius plaufu quam rifu, laude quam commi-
feratione fe dignos arbitrentur. Id iis inpri-
mis fedet, quipoftindefeflam operam diu-

tinaf-

PRO SCEPTIC I s MO. y

tinafque lucubrationes aliquam eruditio
nis famam adepti funt, atque fapientes
habentur & tales haberi geftiuatilli,
inquani segerrime ferunt fi quis iftam fa-
pientiam tanti non faciat qaantiseftiman-
dam efle ipfi quidem cenfent, & talem
non folum atro notant carbone, fed &
mente motum proclamant.

Quid igitiir mihi H. A. multorum va-
nam fapientiam deridenti hodie expeótan-
dum erit? An melior mihi, quam olim
obtigit Democrito, fors erit? Mihi, in-
quam, Scepticifmum laudare atque com-
mendareaudenti, uteome iftam, quam
tantopere jadant, fcientiam parvi face-
re, vel floccipendere oftendam. Quod
ut demonftrem me non abfque ratione
aggredii prsemittam, veram fapientiam
non efle tam acquifitu facilem, ut non-
nulli opinantur: nam, ubi Veritas defi-
cit, ibi nihil eft, ubi nihil eft, ibi ne-

A 3 que

6 JOHANNIS REGII ORATIO

que fapientia eft, cum Veritas & res pad
pajQTu ambulentj qui igitur rem non no-
vit prout a parte fui fe habet, Japiens
non eft. An jam ullus Philofophus, nifi
vanus fuerit jadator, fe cunda prout fe
habent ä parte fui, cognofcere, ftatue-
re audebit.^ Siaufit, eum refutabit Jo-^
bus rogando unde Invemetur fapmtia ?

uhtMM locm mtelügenttiel imo affir-
mando folum Deum mam ejus mtdügcn .^
tlllufque cognofcere locum. Mihi quoque
habeo fufFragantem Regum fapientifli-
mum dicentem, homimm opera Dei nun--
quam reperturum. Ne igitur vobis mea
Scepticifmi commendatio in ipfo initio
nimis videatur abfurda. Sane ipfi Eraf-
mo, feculi fui lud &ornamento, etiam
circa res multo graviores majorifque mo-
menti, videlicetTheologicas, hocmeum
non difplicuit propofitum ^ quod fatis
aperte oftendit , qiiando ita fcribit :

fe

PR O SCEPTIGISMO. ïi

fe adeo non deleäan affertiombmy utfact^\'
le \'m Sceptïcomm fententïam pedibm dïfcef-
furm eßety nhïcunqueperI)WtnammScn\'\'
fturarum mvtolahuem auBontatem Ö
cleߣ décréta liceat Quas tantum allego
ut, quam longe Viri cordati & perlpi-
caces a temeraria afîènfîone abfînt, pa-
teat : Theologis, ne falcem meam in
meflem alienam mittere videar, res fuas
relinquo atque committo. Neque revo^
cando Sceptieorum lucem eripio,

vel quafî no6tem quandam rebus offun-
do, nifî quis feftinam credulitatem & er-
rores inde ortos lucem reputet. E con-
tra cunélando afTenfumque coliibendo
Solis ortum nec non majus lumen ex-
pedo , ut eo, caligine difcufla, illa,
qux adhuc alta node fepulta erant vel
crepera duntaxat luce videbantur, éva-
dant aprica & tanto melius clarefcant.

Ne autem iniquius de me, quam par

eft,

8 JOHANNIS REGII ORATIO

efl: 5 feratis iudicium , quandoquidem
nomen Sceptici & Scepticiftni odiofnm
eft & abominabile, atque vulgO; quam-
vis immerito , ipfum Atheifmum invol-
vere creditur. ^Equius de eofert judi-
cium Dodiffimus necnon acutiffimusBa-
conus in quadam pericope Hiftorias Na-
turalis, cui titulus Scala Intelkäm : Dif-
ficïlïs, fane ( inquit ) foret reprehenfio e\'ö-
rum, quïbus nihil fem flacuit, fi decre^
tum durum interpretatwne molliore correx^
iffent. Si quü enim/aßrat j hoc ipfum fei\'-
re reäe accepum^ ejfe per cauf as fcirci
caufarum autem eognitionem güfcere, Ö
ferie velut catena perpetua ad notißma
Naturae fc andere , adeo ut particularium
rerum cognitio abfque exaBa uniwrf^ Na^
tur£ comprehenfione, proprie non abfolva^
tur ^ non facile invenias, quod fano cum
judicio contradici poßt. Nam ^ <veram

licujus

PRO SCEPTIC I SM O. p

Itcujus rei Scientiam haheri pojfe, ante\'-
quam Mens c auf arum explicatione plane
confißat, minus confentaneum, perfeBam
Umverfi cognitionem bumani€ Nature at\'^
tribuere atque aßerere^ temerariumfortaße
quiddam, atque impotentis cujufdam animi
cenferi poßt. Faucis itaque mihi explican-
dum erit quid hie per Scepticum& Scep-
ticifmum intelledum velim : ejufmodi
hominem, qui dubitat de exiftentia ipfa
rerum fingularium , an quidem detur
Coelum, an terra, an Deus ^ an homines,
an ipfe habeat manus & pedes : quin
imo qui non folum h^ec dubia habet, fed
voluntate in contrarium verfa, cun<5ta
hxc falfa exiftimat, ejufmodi hominem,
inquam, non dignor nomine Philofophi,
aft ftolidum, fatuum, impium, quin A-
theum appello prorfufque abominor at-
que deteftor. Neque unquam inter ve-
teres Philofophos tales extiterehomines,

B qui

ioJÖHANNIS regii oratio

qui de ipfa reriim exiftentia ambcgeruiit,
fed de rationum foliditate, quibus de re-
mm eflentiiSjproprietatibuSjafFe^tionibus,
efFeétibus eorumque caufis alii Philofo-
phati funt, dubitarunt^ non vero immeri-
to : cum enim Dogmatici omniaquafiex
tripode pronunciarent, fuafque rationes,
aliquando fatis elumbes, auditoribusfuis
pro veris & certis obtrudere fatagerent,
facile Viri fagaciores ac emunftioris naris
quid iis fubeflet vitii olfecerunt, petie-
runtque hxc fibi firmiiisdemonftrari, &
ut magis eorum faftum retunderent,
quandoque etiam res apcrtas animi caufa
negaverunt, utDogmaticis, magnisiftis
magiftris, vires fiias experiendi atque ex-
ercendi prseberent occafionem. Cum
vero refpondendo non effent, pro ra-
tionibus certis & genuinis, ut tali in ca-
fu non raro aöplet. convitia dederunt

& hoe ftigniate notare conati fiint ^ iianc

OD

PR O SCEPTIGISMO. ïi

ob rem Zeno, tefte Cicerone, optimum
Soçratem fcurram Atticum nominavit.
Quod fecerunt ut, contemtiseorumob-
jedionibus, ipfifque pro dementibus Sc
infamibus habitis, tanto melius atque
commodius fuam tuerentur audorita-
tem.

Qu^e\'me non fruftra dixifle> ut eva-
dat manifeftius > qusedam e Diogene
Laertio , Scepticorum fententiam nar-
rante, notabo. Ita ilie Libr. ix. , Licet
3 autem totum conclufionis illorum mo-
,dum ex iis, qu^ reliquere monumen-
jtis. animadvertere, Quanquam Pyrrho
3quidem ipfe nullum reliquit opus, ve-
,rum difcipuli & neceflarii ejus, Timon
, & iEnelidemus, Numenius ac Naufipha-
,nes, atque alii hujufmodi: qnibus ob-
,ftrepentes Dogmatici ajunt illos com-
jprehendere & decernere. Nam in eo
3 quod arguere & c^teros evertere co-

B 2 ,nan-

12 JOHANNIS REGII ORATIO

5 nantur, profe6to comprehendunt atque
5 in eo ipfo aflerunt & dogmata aftruunt.
,Nam cum fe nihil definire ajunt, omni-
,que rationi contrariam objedam efTe
^rationem , ea ipfa & definiunt & pro-
, ferunt. Adverfus quos illi refpondent,
^Atqui ea, qu^s patimur, ut homines
5 fatemur. Nam & quod dies fit quod
^ût generation quodque vivamus. &
5 csetera in hunc modum, quae in vita no-
jftra manifefta funt, fcimus : Caeterum
jiniis , quae Dogmatici aflerunt, ea fe
5 ratione comprehendere dicentes, veluti
5 de incertis , neutiquam confentimus;
3 folas vero pafliones agnofcimus. Nam
, & nos videre coiifitemur, nofque intel-
5 ligere fcimus ^ verum quo pa£to videa-
5 mus aut intelligamus, ignoramus. Qiiin
, quod hoc album videatur narrando di-
5 cimus , non aflerendo an revera ita fit.
Plura ifthic de hoc argumentohabentur,

qu^

PRO SCEPTICISMO. 13

quae cun£ta defcribere, cum tsedium pa-
rèrent, operx pretium non erit.

Committere nequeo quin his magni
GafTendi de Scepticis addam judicium,
quod Q,xt2itT>ifqutfit.MetaphjJi. Pag,30,31,
Sic ibi ifte fatur: ,De Scepticis, illud
, omitto, non vixifle ipfos adeo ridicule,
,ac tu objicis; eequis enim talium viro-
,rum fuftinuiflet effe amicus ? Verum
3 captatam fuifTc anfam fubfannandi Pyr-
,rhonem ex depraedicata ab illo opinio-
, num indiiFerentia. Quam certe ille,
,terique, qui ipfum imitati funt, philofo-
,phati generofe de retinendo aflenfu
, fuerint, quamque longe, ab exigenda
,imprudenter vita abfuerint, qui vitas ip-
,forum fcripfere,teftantur. Hocproinde
, folum attingo, ipfos inter adiones vit^
,& inquifitionem veritatis ita diftinxifle,
,ut quod ad vit^ adionesquidemfpeda-
5 ret, non effe habendam indifferentiam

B 3 ,cen-

14 JOHANNIS REGII ORATIO

jcenfuerint. fed obtemperandum patriis
5 legibus, neceflitatibus confulendum. ex-
, hibenda officia . unoque verbo omnia
, agenda > qux feu privatim, feu publi-
,ce,> boniviri, & cives agunt. Quod
5 ad inquifitionem autem veritatisntafub-
5 diftinxerint, ut difcrimen ftatueretur
winter rd cpdm^èvct ea> quse fenfibus appa-
5 rent ^ cujufmodi funt calor ignis, dul-
jCedo mellis > univerfeque caetera; &c
^Toi voi^svoi ea, quse mente intelliguntur,
,ut funt qu^e dicuntur naturae, cauffie-
,que internée , atque proximal, & pro-
^prietates earundem rerum. Denique,
3 cum incerta haberent quae porterions
,funt generis: admilerunt tamen qu^
3 prions funt, nifi fi quando animi gra-
5 tia , facere libuit dogmaticis infole-
3fcentibus negocium. Heine fuborta
^quaeftione v. c. de dulcedine mellis ;
^refpondebat Pyrrho, aut quilibet alius,

,fibi

PR O SCEPTIGISMO. ïi

, fibi quidem mel apparere dulce, & ea
5 de re fe effe fecuruni; an autem mel
^ eflet fua natura dulce potius quam ama-
,rum, faporifve alterius, hoc eft, quod
, dicebat fefe ignorare, & dubii caufTam
5 fibi elTe , quod fi mel tale foret in fe,
, & fecundum fuam naturam, tale etiam
5 appareret omnibus > quse deguftandi
3 mellis vim habent, cum non appareret
3 tamen tot animalium generibus , quas
, guftatu pollent eximio, imo ne omni-
,bus hominibus quidem, aut uni etiam
, homini fecundum varia tempora. Sic
,non negaflet quidem ignem fibi appa-
,rere calidum, aut fefe ab illo comburi,
,fed non pronunciaflet propterea illum
,effe ex fua natura hujufmodi, quod non
, appareret perinde pyrauftis, feu penna-
, tis illis animalculis , qu^ in mediis for-
^nacibus nafcuntur, & vivunt, Ita cen-
5 fuiffet de c^eteris; nempe dici pofle

,unam-

6 JOHANNIS REGII ORATIO

, unamquamque rem efle, aut apparere
,talem, quatenus habet molem , figu-
, ram , motum , fitum ; ac fimul analo-
5 giam refpeótu ifl:orum, aut illorum or-
^ganorum^ refpedu hujus , aut illius
^aninialis, vel hominis ^ refpedu hujus,
5 aut illius temperamenti, vel ajfFedioniSi
^refpedu hujus, aut illius temporis, lo-
,ci, fitus, difliantias, habitus, fimilium^
5 non autem efle proptcrea talem fecun-
5 dum fe. ex fua natura intima > ob jam
^didam cauflam ^ qua etiam confiât
5 Ariftotelem alicubi ufum, dum expen-
,dens, an lex aliqua fit jufl:a fecundum
^naturam , eam talem dixit qux ubique
^gentium talis creditur, eomodo, quo
, ignis calidus fua natura efl:, quia tam
, apud Gr^cos, quam apud Perfas
,urit.

Ex didis, quanta injuria Scepticis uni-
verfalis de omnibus dubitatio impada

fit,

PRO SCEPTIG ISMO. 17

fit, fatis fuperque evadet maiiifeftum;
cum non de ipfa rerum exiftentia, fed
tantum de exiftendi modo & rationibuS5
qiiibus ille adftruebatur, & profeóto
non imnierito, dubitaverint, atqiie alio-
rum vanis & nugatoriis alTertiqnibus af-
fenfam denegaverint. Si vero hxc Phi-
lofophia culpanda fit , multo magis ea,
qiix non folum voima fed&^^ugfgt , non
tantum dubia, fed falfa habet, atque
pro certis & geaiikiis demonftrationibus,
quas 3 modo fatis credulos inveniat,

jactat, nil nili fophiiiiiata\'5 circulos &
principii petitiones adhibet.

Scepticiimus igitur, quem ego hodie
commend\'abo , quem laudabo , in eo
confiftit, videlicet, ut nemo cuidam
aflertioni, alicui dogmati facile calculum
adjiciat nifi rationibus certis, evidenti-
bus, e Frincipio indubitato petitis, poft
iteratam meditationem diligeiitemque at-

C ten-

x8 JOHANNIS REGII ORATIO

tentamque confiderationem omnium,
tam ratione ipfius principii, quam argu-
mentorum ponderis &demonfl:randi mo-
di 5 fatis fuerit conviâius 5 fi vero his aliquid
deeffe, vel fcrupuli aliquid fupereffe de-
prehendat, affenfum fuum prorfus co-
hibeat, &tandiu omnino exiftat dubius.

Mihi ita inftituenti objeétum iri fa-
cile praevideo , me eruditionis pro-
grejffui obicem ponere atque dejftru-
ere non sedificare veile. Sed refpon-

deo, neminem me verae eruditionis ,
quae in veritatis cognitione confiftit,
efle avidiorem^ & licet jam ad decrepi-
tam fenedutem fere pervenerim libenter
ultra Garamantes & Indos próficifcerer,
modo mihi veritatis ibi addifcenda^ certa
fpes foret. Gr^cas üteras fenex dtdm,
quas qmdem fic avïde arnput, quafi dtu-^
turnam fitim expkre eupkm, Ciceronis
de le verba funt^ fic quoque de me ip-
fo ,

PRO SCEPTIGISMO. 19

fo 5 me in ipfa fenedute verse eruditio-
nis thefaurum anhelare , fände teftari
queo : fed, cum abfque veritate omnis
fic dida eruditio duntaxat fucatas erudi-
tionis larva fit, ignofcite mihi fi cam ni-
hili pendam. Peritus quoque artifex x-
dificio nitenti labafcenti & ruinofo fun-
damento nihil fuperaddet , ne tandem
omnia fimul mole fua corruant, fed po-
tius vacillans deftruet ^dificium, ut fir-
mum acquirat fundamentum, & illud,
quod poftea extrait, rede confiftat nec
facile minetur ruinam. Laudo quoque
nec non utroque pollice approbo illo-
rum virorum induftriam, operam, moli-
mina, qui per ferias meditationes, in-
primis f^pe repetita experimenta , ad
naturse abdita fibi aditum parare nitun-
tur : quis feit, quid dies daturus fit,
& , fi in omnibus fcopum omnino non
alîequantur, fairem an non ad verita-

C 2 tem

20 JOHANNIS REGII ORATIO

rem propius fint aeceflTuri nec nön po-
fteris ulterius progrediendi proebituri og-
cafionem. Utinam vero res Philofo-
phicae eo certitudinis, ut nulla opus effet
dubitatione , perdudse effent ^ quod
cum nondum factum fit , ne Philofo-
phia tafidem, aDogmaticis errore errori
addito nec non per eorum auótoritatem
ftabilko^ degeneret inridicularum, in-
frunitarum, ne dicam portentofarum

opionum chaos , atque in inextricabi-

lium errorum conjiciatur labyrinthum,
Scepticifmum , a me propofitum, Phi-
lofophis non tantum commendare, fed
ceu perutile & maxime neceflariumur-
gere aggrediar.

Primum nieum argumentum a con-
troverfiis, quibus plerseque opiniones
Philofophicx obnoxice funt, defomam.
Neminem latet, quod, quot font Phi-
lofophi , tot ferme variai diverte fen-

ten-

^ PRO S G E P T I C I S M O. 21

tentias de rebus in natura obviisexiftant^
quöd fecus fe liaberet fi Veritas fatis re-
perta nee non evidentibus & certis ratio-
nibus aflerta atque demonftrata eflet,
Utique veritas fimplex eft & clara, fe-
melque patefaéla tanto lucet fulgore fe-
feque mortalium aniniis manifeftat ut vel
inviti earn agnofcere debeant. Exemplo
nobis fit ipfe Diabolus, qui, licet Deum
liorreat, ejus tarnen exiftentiam negare
nequit. Tlieoremata quoque Mathema-
tica ubi terrarum ab ea intelligentibus
vocantur in dubium ? & fi quis vitiliti-
gare vellet, vi veritatis cundis, fi non
ipfam rationem exuerint, extorquebit
affenfam. Cum itaque pleraque dogma-
ta Philofophica adeo controverfa fint,
eftne certiflimum luculentiffimumque in-
diciam fat veritatis in iis non eflfe con-
fpieuum? Inibitne optime rationes, qui
eo ufque, donee eßicacior acceiTerit

C 3 pro-

868 JOHANNIS REGII ORATIO

probatio, qua omnes objediones & ra-
tiones in contrarium allatas commode
refeliere queat, aflenfum fuum difFert?
Si vero ejufmodi argumenta apodidica
non obtigerint, ne non rice demonftra-
tis ac perceptis aflentiendo in graviffi-
mos errores incidat, nihil certi definiat,
fed duntaxat quod proponitur plus mi-
nufve ducat probabile.

Neque eft quod quis mihi objiciat,
quemvis femper in fcirpo nodum pofle
querere, & difficultatem aliquam mo-
vere , ubi revera nulla eft. <^od dico
falfum elTe & impoflibile , quia ipfi lu-
mini naturali & confcientiae contrariatur
radianti veritati nebulas ofFundere, & fi
quis ab omni ratione alienus id tentaret,
tantum ejus in aprico pofitae jubar eft,
ut iftas nubeculas haud difficulter dif-
pellat.

Haud quoque me a propofito dimo-

vebit

..PRO SCEPTICISM O- 23

vebit quorundam jadantia, glorian-
tium 5 quamvis olim dubitare licuerit,
nunc aliam elTe noftri temporis ratio-
nem , quo inventa fint clara & perfpi-
cua Phyficas principia, ex quibus omnia
mundi phsenomena & efFedus naturas,
quotquot ab ingenio humano explicari
poflunt 5 deduci & exponi debeant. O
Utinam res fe ita haberet! Sed an prin-
cipia clara & perfpicua fola veritati inda-
gandx fufficiant, ipfi viderint. Ante
omnia, fi quid judicare valeo, ut & ve-
ra & certa fint, requiritur. Ubinam
vero & qualia ilia fint, fcire aveo. An
erunt materia & motus ? Hxc ante mul-
ta fecula cognita fuerunt. An fidi inde
nati vortices ? An egregia tria elementa,
quorum millies millia ex hac mundi con-
ftitutione exiftere potuilTent ? An in
Metaphyficis confcientia noûvx cogita-
tionis ? An vero idtx innatx ? An clara

t\'l\'l\'.. JOHANNIS REGII ORATIO

& diffin£ta perceptio ? Sed fallor: pr^-
cipuum enim principium eft cognitio at-
tributorum fummi Numinis, e quorum
confideradone cseterarum rerum, quo-
niam earum caufa eft, poteft indagari
natura. Ita Philofophentur, qui Deum
non agens potentiffimum, fapientiffi-
mum, liberrimum, fed neceffariuma-
gnofcunt. Si ea principia adeo clara &
perfpicua fint, poft illa deteda, lites &
controverfias inter Philofophos plus quam
nnquam invaluifle, mirari fubit. Utique
quod darum eft, & perfpicuum, infu-
per certum & verum, utpote fe cujufvis
cOnfcientise commendans , lites non au-
gebit fed componet ac decidet. An tot
Viri eruditi, ingeniofi , ingenui, qui
hxc improbarunt , peffim^ pertinacias
accufandi erunt? Quum itaque per hxc
jaftata principia certitudo Pliilofophica
ne hiium quidem promota fk, quod in

eodem

PR O S C E P TIC I SM O.

eodem perfiftam propofito nemo mihi
vitio vertat.

Majoris ponderis foret objeÊfcio de-
fumpta ab experimentis, ab aliquot re-
tro annis, cum a privatis, tum a dodo-
rum Virorum Societatibus fadis 5 quibus
antehac ignota vel dubia clariora & cer-
tiora jam reddita fiint. Haud eo infi-
cias, Philofophiam naturalem plurimum

debere illis Audoribus, ejufquepomoeria.
per eos , utpote qui multa egregia Sc
prasclara praeftiterint, valde efife exten-
fa : non quoque difiiteor , meliorem,
qua ad veritatem & certitudinem detur
aditus , non efle , me judice, nietho-
dum &viam. Hsee tamen, quamvisea
faciam plurimi, nondum , & quoad re-
rum caufas 5 & quoad modum- exiften-
di 5 quae duo Philofophus quam maxime
fcire defiderat, totum confecerunt ne-
gotium : nam fere duntaxat qu^edam

D fingu-

t\'l\'l\'.. JOHANNIS REGII ORATIO

fiiigükfiä mtam phsenomena & efFeda
proprietatefve nobis proponunt, quorum
caufö ukeriOre tatiocinatione indagandas
füüt I & quamvis fubinde quarundam
rêrum caüfäs proximas indicent nec non
niélilts Sc adGUratiüS de iis ratiocinandi
präsbeane OGCäfionem , tarnen , quia in
omtii ratiodnio error efle poteft , &
fêrüitl näturälium inftar catenas annulo^
fum éóhtefent caufe, femper aliquid re-
mailet incerti. Illud quoque obferva-
tum 5 experimenta refellendis aliorum
opiriioöibus quam ftabiliendas & confir-
jÈnändx versé êc ctvtx thefi, magis con-
ducere. Accedit, quod adeo exilia cor-
pülculaj ut non folum fenfus noftros fed
& ipfam noftram imaginationem fugiant,
pHmari^ Sc prs^cipu^ naturae effeduum
Caufsß fint ac ptoindé nulli experientic^e
fubflnt. Sperandum tamen eft, nos ad
quorundam , circa qnse ha6teaus dubii

has-

p R ose E P TI CIS M O^ ^

h^renius, Philofophi^ experimentalis
ope certiorem cognitionem pçrventu-
ros. , r

Secundum argumentum a per^erfo &
veritati minime confentaneo res. perci-
piendi modo depromam. Qusecunque
res esiftitjea Angularis eft jpropriamque
ab omnibus aliis rebus feparatam poflidet
eflentiam conceptus vero nouri funt
generales , magnamque fub fe rerum
Gomprehendunt catervam. Nimirum

non formamus notionem alicujus indivi-
dui, aft generum & fpecierum , quam
poftea pro re nata, vel omnibus fpcciebus,
vel individuis applicamus, ut laboripar^
camus & de una eademque fidelia plu-
res dealbemus parie tes. C^iod profeèto,
notante Illuftr. Verulamio Novi Organi
Utbr. I- Apbonf.^J. veritati inveniend^
acftabiliendsenequaquambene cedit. Sic
ibi fatur : Nemo adhuc tanta mentis con-^

D 2 ßan^

28 JO HANN IS REGII ORATIO

flantta & ngore mventus efi, ut decrease-\'
rti Cf fibi tmfofuent.Tbeonds ^ not ton-
nes communes pemtus abolere-, mtelle-^
Bum dbrafum & ^quum ad particularta
de integro appl\'tcare. Quo tamen fa£to
rem nobis tanquam bene geftam gratula-
mur arbitramurque 5 nos viam compen-
diariam , qua tuto & fine multo labore
ad cunftorum notitiam perveniamus ,
inveniflTe. Sed toto coelo errant, quiex-
iftimant ideam, duntaxat ens rationis
reprxfentantem, nos poflTe iaibuere rei
veraj cognitione, quia verum & fi£tum,
ens rationis & reale nimium a fe difcre-
pant. Praeterea idea univerfalis forman-
da eft indu6tiorie : Sed quam periculo-
fus argumentandi modus induftio , quse
unica inftantia everti poteft, fit, norunt
Logicorum filii. Et earn effe merum ens
rationis ex eo manifeftum eftj, quod pro

. ; .. \'re

JE R Ö :S C EPTJG I5 29

re nata tot reram genera & fpecies con-
ftituere queamus, quot nobis libuerit.
Fateor ideas generales pofTunt quodam-
modo infervire evitandae confufioni & re-
rum ad quafdam clafles five ad quaedam
fumma capita redu6tioni ^ fi vero iniis
qiiis fiibfiftat pptius Jpfi veritati cogno-
fcendas obfunt quam profiint.

Dum in eo fum 5 ut notiones univer-
fales, ceu inquirendae &c inveniendas ve-
ritati prorfus inutiles, improbem5 iubet
in tranfitu & quafi per parenthefin hic
de iis apponere acutiffimi Verulamii fen-
tentiamf qua, quo loco eas habeat, &
quanta in iis formandis cautione ac cir-
cumfpedione utendufQ fitfatis often-
dit l Orgam Libr. i;. Aphorif. 104.
ubi ita, de iis difl^rit : , Neque tamen
,permittendiin>eft, ut Intelleótus apar-
^ticularibus., ad Axiomata remota, &
5 quafi; generalii|ï|na ( qualia fijnt Princi-

D 3 pia

30 JOHANNIS RECn DRATID

,pia (quse voeant) Artium & Rerum)
, faliat, & volet ; & ad eorum immo-
^tam veritatem Axiomata média probét^
expediat : quod adhuc fa£tum eft ,
,prono ad hoc impetu naturali Intelle-
, 6tus , atque etiam ad hoc ipfum, per
,Demonftrationes quse fiunt per Syîlo-^
,gifmum jampridem edodo & afliie-
,fa6to. Sed de Scientiis tuni demum
,bene fperandum eft , quando per Sca-^
, lam veram , & per gradus continuos,
,& non intermiflbs, aut hiulcos, a par-
, ticularibus affcdndctur ad Axiomata mi-
,nora , & inde ad média, alia ahis fu-
, periora\'^\'^& poftremo demum ad gene-
,raliflima. Etenim Axiomata infima non
, multum ab Experientia nuda difcre^
, pant. Suprema verê & g^ûeralifîima
, ( quce habentur ) notionalia funt & ab-
,ftrada, & hil habeiit folidi. At média
,i[urrt A::^iomâta ilk v^a y -& iblida., &

,viva.

OB R O s CEf T I C I S M O. 31

in quibus humane res , & fortu-
3 nas fim fiint: ^ & ftipra haec quoque ^
3 tandem ipia illa, generâliffima 5, talia
^fcilicet , quae non abftrada fint, fed
5per ha^c media vere limitantur.

,Itaque hominum Intelleélui non plu-
^ m^ addenda, fed plumbum potius, &
, pondera ^ ut cohibeant omnem faltum
,& volatum. Atqiie hoe adhuc fadum
, non eft ; (^um vero fadum fuerit^^^
5 melius de Scientiis fperare licebit.

Pr^eterea gratis , imo falfo, fupporii-
tur , omnia ilia, quae nos fub eodem
genere vel eadem fpecie collocamus ,
elTe prorfus ejufdem naturae atque ean-
dem habere eflentiam , quas ego puto
ferme efle totidem quot in rerum natura
exiftunt fingularia. Scio equidem vi-
deor vobis paradoxus, modo non hete-
rodoxus habear , dicetifque eflentise re-
rum confiftunt in indivifibili, quomodo

igi-.

s

32 jöhänMIS RËÖII ORATIO

igitur pofTent efle in fingulis elTentiae v^^^
riaötes ? Inio vero eflèntiae fidse , qnate?
nus • idea continentur 5 îndivifibiles funt j
nam fatis praeviderunt Philofophi, fe.pa-
rum in fua do£trina promovenda auxilii
habituros, nifî tam arótis limitibus eflîen-
tias reriim cirGundediflent : noii autem
in fe eflentiç ejufdem fpeciei ejufdem
funt conditionis , una majorem alterqi

minorem habet perfedionem, quç cum

ad ipfàm eflentiam pertineat ; ex vero,
eflTentias rerum ejufdem fpeciei efle di-
verfas, mihi dicere licebit.

Quorundam individuorum adeandem
fpeciem pertinentium perfe6tiones efle
diverfas 5 haud ibitis inficias, Illa efle
adjunfta i, mihi regeretis. Sint : an
omne adjundum non fequitur conditio-
nem fubjeéti fui ? Igitur ubi nobilius eft
adjundum, nempe internum, ibi ut prç-
ftantius fubjeduin fit, necefle erit: Prç-

fer-

PRO SCEPTIC IS MO. 879

fertim, fi uti fas eft Philofophemur,
ftatuamufque adjun6ta interna eflentiis
non fuperaddi, fed efle ipfas efifentias
per fuas perfediones eflentiales fe variis
modis exerentes , di6ti Veritas in con-
feffo erit. Unum vel alteram adducam
exemplam : Angeli & mentis hmnanse
cfiTentia, quoad naturam fpiritualem ,

eadem idea vulgo comprehenduntur i

quis autem adeo bardus, qui Angelo,
Ipiritui feparato, potetiti, maxima fapi-
entia pollenti, non aliam efife naturam
five eflentiam quam menti, ad unionem
cum corpore deftinatse, imbeciili, mi-
nus fapienti, credat ? Horologia varia
funt & diverfis modis confeda ^ an ideo
cundis, quia omnia in una eademque
idea horologii conveniunt, eaque per-
cipiuntur, candem prorfus tribuemusef-
fentiam artificialem ? An Deus minus
potuit innumeras condere effentias natu-
rales? E Ef-

t\'l\'l\'.. JOHANNIS REGII ORATIO

Eflfeiitias rerum, qua^ quoad intimum
esedem manent, tantas poffe fubire mu-
tationes, ut ideae univerfali, de iftis for-
matée , nequaquam congru ant, ex ho-
mine, fere in beftiam converfo, Nebu-
cadnezare , darum eft. Ille a priftino
fuo ttatu, Sc refpeótu anim^, & ratione
corporis, tantum difceffit ut vix aliquid
humani videretur fuperftes : nam anima
ejus omni ratione privata eft, & animae
beftte evafit fimilis ; corpus gramine ,

quo folo homines vivere nequeunt, nu-
tritum. Homo tamen manfit Nebucad-
nezar , fed non talis, cui idea hominis
univerfalis applicari poterat. Quando-
quidem igitur idex rerum univerfales,
non ex intima earum effentia, fed dun-
taxat ex attributis, proprietatibus, effe-
Oris fuam trahunt originem, & ilia cun-
6ta in fingularibus diverfa funt, perpe-
ram ex iis effentii^ rei fingularis ex-

pe£ta-

PRO SC EPTICISMO, 3ƒ

pe6tatur plena, certa & vera no«
titia.

Lubet circa banc materiam me ali-
quanto latius difFundere. Effentiam rei
fi primum omnium operationum ac efFe-
duum dixerim principium, eamque
cundarum proprietatum atque affedio-^
num 5 inde pullulantium, radicem habeam,
neminem me perverfi judicii accufatu-
rum reor. Jam vero, uti e frudu cog-
nofcitur arbor, ita efFeda & proprietä-
res efTenti^ alicujus arguunt conftitutio-\'
nem. Si igitur a duabus rebus, quam-
vis a Philoiophis ad eandem fpeciem re-
dadis, ac proin eadem idea conceptis,
diverfa procédant effeóla, vari^que ea-
rum fint proprietäres, per omnia ean-
dem aut fimilem iis eflentiam non effe,
ftaruendum erit : nam quoniam efi^eda
& proprietäres ab effentia , ceu caufa,
omnino dependent, unde , fi efienti^e

E 2 pror-

t\'l\'l\'.. JOHANNIS REGII ORATIO

prorfus fimiles fuerint, tanta eorum va-
rietas ? An his, fpecie quidem iifdcm,
eflentiis alia & alia efle caufabitur acci-
dentia ? Sic cum non magis accidentia
realia 5 jure merito a Cartefio exautorata,
in rerum natura exifliant quam genera &
fpecies, fi6tio fitfcione deludetur. Con-
cipiant igitur has res una eademque idea,
fed fimul quantum a veritate abfint vi-
deant.

Neque mira hsec rerum, quse ad idem
genus vel eandem fpeciem pertinere vo-
luut Philofophi, illis videatur diverfitas:
intereft enim Divinas potentie, fapien-
ti:^, libertatis rebus, quse ferme fimiles,
vel ejufdem habentur fpeciei, aliquid
addere diverfi, ut, illas quadam necefli-
tate e Deo emanafle, hominibus omnis
exiftimandi prxriperetur occafio, aft in
ipfis Dei operibus ejus multiformis fapi-
entia atque liberrima voluntas forent

con-

PRO SCEPTIC IS MO. 37

confpicuse, Profedo majorem in Arti-
fice arguit peritiam machinas, licet ei-
dem operi deftinatas , variata conftru-
6tione, quam uno eodemque tenore pro-
cedentes, conficere.

Si quis mihi regerat, fingularium &
individuorum multitudinem innumeram,
ac proinde eorum Cognitionen! perquam
difficilem quin fere impoffibilem efife i
refpondebo, id efife, quodintendo: &
quia valde pauca fingularia noftrae inqui-
fitionis obje£ta funt, fed nos plerunque
in univerfalibus hseremus, nos ad veram
& certam ipfarum rerum fcientiamquam
rariflime pervenire.

Hxc cum ita fe habeant AUD. OMN,
ORDIN. SPECTATISS. & idea ge-
neralis admodum vaga fit & confufa, ac
duntaxat ens rationis , quod nullibi,
prout a nobis concipitur , exiftit, no-
bis proponat, nihilque particulate rei,

E 3 quod

t\'l\'l\'.. JOHANNIS REGII ORATIO

quod tarnen maxime ad perfedam &
intimam ejus cognitionem facit, ei ad-
jun<Stum fit 5 an non fat cauf^ alTenfum
noftrum inhibendi, ne c^eteroqui pro
Junone nubem ampleótamur, habebi-
mus ?

Crafla ignoratio primariorum noftras
cognitionis objeftorum, etiam quatenus

tantum circa ea verfatur ifta noitra uni-
verfalis notio 5 tertium mihi fuppeditabit
argumentum. Objeâta ilia funt fpiri-
tus & corpus ^ qux , quod fint, fatis
manifeftum eft & a nullo, nifi infanien-
te, yel fe prasfrade veritati opponente,
in dubium trahi poteft : fed quid fint,
& in qua proprie eorum confiftat eflTen-
tia 5 nulli hadenus fatis perfpedum eft.
Haud me latet ftomachum motum iri
iftis Philofophis , qui nihil natura fpiri-
tus & corporis fibi notius effe opinantur.
Se vero hac fua opinione deledent, per

me

p R O s c E p T I c I s M O. 39

me licet i etiam me rifu excipiant, non
reludabor. Si vero tanta illis pvx aliis
lux afFulferit, & alios quoque illumi-
nent : Utique & illi homines funt & fo-
lid^ demonftrationis capaces : faltem a
fua fententia graviflimas, quibus premi-
tur, difficultates amoveant j eam ab ab-
furdiffimis libèrent eonfequentiis : often-
dant ex illa idea, quod fpiritus jiil nifî
cogitatio fît, non fequi neceffario quod
fpiritus proprie & per fe nonpoffitafficere
corpus i quod in idea corporis, rei mere
extenf^, noninvolvatur infinitas: quam ob
caufam acerrimus ejus propugnator huic
mundo fines vel limites affignare aufus non
fuit. Id unum addam 5 naturam five eflen-
tiam corporis in fola confiftere extenfione,
rationes graviflimas, quse in contrarium
adferri poflent, jam fepono, unde pro-
babitur ? Ex eo, quod omnia corpora,
qu^ fub fenfus noftros cadunt, nobis

ideam

t\'l\'l\'.. JOHANNIS REGII ORATIO

B

ideam ingérant extenfionis ? Multum
difFert extenfum efle , & totam eflfen-
tiam extenfione abfolvi. Quid dicen-
dum de exilibus ifl:is corporibus , qnx
non folum fenfum fed imaginationem fu-
giunt 5 qxxx abfque principii petitione
ejufmodi ftatui nequeunt. Ego omnino
fic habeo, nos de iis, quorum eflentiae
nobis ignotae funt, potius multa garrire,
quam folide quicquam demonftrare, &
pleraque , quas de iis proferimus valde
efle incerta. Hinc laudatus a me Scepti-
cifmus certse veritatis amantibus, nec
non errorem evitare conantibus denuo
fe ultro commendat.

Mult^ opiniones Philofophorum, an-
tehac clariffimorum, tunc temporis de-
fenfse certiflim^que hahitx , jam vero
invidis rationibus, vel experimentis cer-
tiffimis, falfse repertas mihi quartum fug-
gerent argumentum. Si enim Üte fen-

ten-

PRO SCEPTIC IS MO. 41

tentiae 5 quse olim omnium appkufum
merebantur, jam merito explofae fint,
& earum au6tores non minus fapientes
vifi & habiti fuerint quam hpdiemi Phi-
lofophi , non magis quam ifti errons
immunes , quam parum Philofophis fi-
dendum fit, facile patet. Ejufmodi ab-
rogatorum dogmatum pauci duntaxat
delibabo. Peripateticos pro formis fub-
ftantialibus, ceu pro aris & focis, fem-
per pugnafiie, quis ignorât? H^ec opinio
adeo, etiam inter Ghriftianos, quin &
Reformatos olim invaluerat, ut parum ab
hasrefi abefife, quisquis eas negare (ufti-
neret, crederetur. Qui vero hodie tales
formas fiibftantiales tuentur potius nuga-
ces quam fapientes habentur. Aer an^
tiquitus corpus leve ^ftimatus fuit nunc
vero corpus grave efife, & forfan cujuf-
vis gravitatis caufam , non fine ratione
plurimi arbritrantur. In animalibus ve-

F nas

t\'l\'l\'.. JOHANNIS REGII ORATIO

ms mefaràicâs nutritioni infervire eafqiie
ehylam ad venam port^ deferre, credidit
antiqiiitas: poftquam vero Afellii induftria
vafa la6lea inventa funt, prior fententia
jam rejeda eft, qu^ tamen tam àltas in
bominum eruditorum animis egerat radi-
ces, ut & ipfe Celeb. Harvejus, cui
fanguinis circulationis inventionem de-
benius, & Bilfius Afellii verifEmam fen-
tentiam refutare conati fuerint. En ! quid
Philofophorum opinionibus , etiam pro
certiffimis habitis, tribuendum fit.

Ab abdita multarum rerum , ad
quam detegendam nulli ingenio humano
hadenus patuic aditus, natura quintum
meum petam argumentum. Profedo,
cum innumerse fint res, ad quarum per-
feé^am cognitionem mortalium ullus
nondiim fatis penetravit , attamen multi
de illis quid certi detcrminare non ve-
rentur , quid de iftius opinioiiis certitu-

dine,

P R O SC E P TIC I S M O. 43

dine , ne dieam probabilitate, ftatuen-
dum fit, per fe manifeftum eft, E plu-
rimis pauca tantum ^ttingam. A cogni-
tione noftri ipfius & quidem partis pra^-
cipuse 5 videlicet animx, faciamus ini-
tium. Certum quidem eft e S. Scriptu-
ra 5 animam noftram efle fubftantiam
fpiritualem, a corpore noftro diftindlam,
nunquam interituram; fed hie, quid no-
bis de ea tanquam Philofophis folo ra-
tionis lumine innotefcat, quseritur. Hiq
certe taipa c^ciores funius, nihilque de
ea certi ftatui pofle diverfiflimx de ilia
Philofophorum fententi^ fatis arguunt.
Seite profedo Ladantius fuper hoc ar-
gumento h^ec protulit verba; quid antma
ßt^ itondum inter Philofophos convenity
forfan con\'veniet nunquam, Neque fatis
hoc negotium espediunt, qui dicunt
corpus efle rem extenfam, animam vero
cogitantem ac proinde toto genere a

F 2 cor-

t\'l\'l\'.. JOHANNIS REGII ORATIO

corpora diftin6tam : qu^e, fi vera forent,
mentis a corpore duntaxat oftenderent
diverfitatem, non ipfam efTentiam^ ne-
que inde clarus oriretur nobis de mente
conceptus, cum potius cogitationis fen-
fum in nobis habeamus, quam clara &
diftinda notione feu idea eam nobis re-
prxfentemus. Prseterea , quamvis quis
in idea extenfionem & cogitationem,
ceu oppofita, proponat, inde non fequi-
tur a[ parte fui eflTe oppofita. Sane Gaf-
fendus ad pudorem ufque provocavit
Cartefîum ut folidis rationibus, nullum
corpus cogitare poffe , demonftraret,
quod tamen nunquam pr^ftitit. Igitur
cogitatio non eft certum mentis a cor-
pore diftinfitionis indicium , multo minus
eflèntiam ipfam explicate nifi illis, qui-
bus perinde eft effedum , fatis adhuc
quoad eflentiam fuam obfcurum , pro
clara cauf^ ejus elFentia arripere,

. \' Lu-

PRO S C E P T 1 C I S M O. 45

Luftremus corporis noftri conditio-
nem : haud eo inficias quorundam viro-
rum clariflSmorum , inprimis Anatomi-
corum 5 opera , cura , folertia retro a
feculo multa prseclara 5 ante incognita,
inventa\' eflfe in animalium corporibas ,
qu:^ folvendis quibufdam problematibus
magnam adferunt lucem: attamen pluri-
ma quoque hactenus induftrium eorum
fugiunt laborem. Unum duntaxat in
medium proferam vulgatiflîmum qui-
dem, attamen quoad caufam & modum
abditiflîmum , motu m nempe membro-
rum noftrorum. Conftat quidem fatis,
mufculorum contradionem ejus proxi-
mam eflTe caufam ^ fed quid fit iftius
contraftionis caufa , fatis adhuc in ob-
fcuro eft. Dictum quidem fuit antehac
influxu fpirituum animalium mufeulos
intumefcere 5 atque ita contrahi. Sed,
çr^terquam , quod mufculus uno i6tu

F 3 ocuU

t\'l\'l\'.. JOHANNIS REGII ORATIO

oculi fimul intumefcat & detumefcat ite-
nmi, prout occafio tulerit, poftea cer-
tiffimis experimentis compertum fuit ,
non folûm fpiritus animales fed & fan-
guinem arteriofum ad iftum motum per-
ficiendum necelTario requiri : hine di-
cenduni foret mixtione amborum corpo-
rum oriri efFerfefcentiam quandam, qua
mufculus intumeat,- cum vero, quando
operari inchoat mufculus oppofitus, ci-
tilfime flacceflat, vix percipi poteft
iftam efferfefcentiam tam fubito celTare.
Accedit , quod jam quidam negent fpi-
ritus animales dari vel in nervis exiftere,
fed in illis liquorem glutinofum reperiri,
quod hoe problema explicatu longe red-
dit difficilius.

Sed unio mentis com corpore res eft
tam intricata, tam abftrafa, ut nulli inge-
nio humano pervia fit. Hinc pleraque,
qu^ abilla dependent, &homo tamen^

quo-

PRO S C E P T I C I S M O. 47

qiiotidie in fe expcritur, adeo pcrplexa
funt 5 ut ferio ad ea attendens & de
vera fcientia defperans in fola admii-atio-
ne fubfîftere debeat. Neque moror
quorundam arrogantiam , qui maximo
negotio levi brachio defunguntur ,
ne nihil dicere videantiir, aliquid faltem
dicunt 5 ftatuendo nexum aliquem,
quem Deus fecit inter cogitatiônes &
motus corporeos. Inanes vero nugcefunt
cun6ta a nexu quodam arceflere &
ipfum nexum, qualis fit, ignorare, at-
que ipfum efFeétum pro ejuscaufa, de
qua qu.^ritur, allegare. Superatne cap-
tum , fubftantiam fpiritualem in fuis ope-
rationibus ita a corpore dependere, ut
eo non rede difpofito, ilte ^ etiam ra^
tionales , maie peragantur, quin imo
aliquando prorfus ceflent ? Corpus men-
tem afficere pofle, nifî quotidiana expe-
rientia nobis aflenfum extorqueret, quis

cre-

t\'l\'l\'.. JOHANNIS REGII ORATIO

crederet ? Quomodo vero anima ob-
jeóta externa percipiat, & an ubique in
corpore fentiat, an vero certus aliquis
locus fenfationi deftinatus fit, necdum
fatis claret ^ multo minus convenit inter
illos 5 qui quandam cerebri partem pro
fenforio communi habent, qu^nam illa
fit, cum quidam corpori callofo, alii
corporibus ftriatis , alii alicui e cerebri
ventriculis, alii conario five glandulse
pineali hxc munia affignent. Qui vero
fenfatio fiat, & an objedorum imagines
ad fenforium commune deferri debeant,
an vero folus nervorum motus fufficiat,
hac de re acriterPhilofophi contendunt.
Cuncta itaque h^c vaga funt & incerta,
ac proinde nulli fatis nota.

Ne autem in univerfalibus hxrcam
atque per plurima vager, unum, cujus
cognitio a cognita mentis cum corpore
unione dependet, & quod non folum

diu

PRO S C E P T I C I S M O > 49

diu fui admiratus 5 fed&ftupui, feli-
gam, videlicet lumen, five potius lumi-
nis perceptionem. Quid lumen corpo-
reum , feu illud, quod in nobis fenfum
luminis efficit, fit, ab omni xvo inter
Philofophos fatis fuit controverfum :
non nego tamen, quorundam indu-
ftriam atque diligentiam hic non parum
profecifiTe i in id vero inquirere imprae-
îentiarum non propofui ; aliud eft, eu-
jus veram mihi dari rationem, fummo-
pere peto ; videlicet, qui fubftantia cor^
porea ita animam non tantum afficere,
îed & reficere queat, ut prorfus in alio
ftatu fibi efife videatur : nam, quando
homo verfatur in tenebris , non folum
omnium objeétorum vifibilium exiftit
ignarus, fed & triftis ac fere vitx pert^e-
fus oberrat : poftquam vero lux affulfit
non tantum objeda difcernit, aft quafi
novus homo hilaris eft & ad qu^evis ob-

G eunda

É

50 JOHANNIS REGII ORATIO

> \' •

Cunda multo alacrior ^ & cum reliqui
fenfus circa fingulare & determinatum
objefifcum verfentur, fola lux per fe vifui
nullum obje£lum exhibet, fed medium
eft 5 quo mens innumera objeda perci-
pere valeat, ac ea totum coeli nobis pa-
teat »haemifpherium : uno verbo tantam
mutationem pr^fentia vel abfentia lumi-
nis homini inducit 5 ut pro re nata vel

alius fibi videatür vel aliam vivere vitam.
Ad praefentiam vel abfentiam unius cor-
poris, tanto intervallo a nobis diftantis,
nempe folis, tantam in nobis efle varie-
tatem , quis refte capiet ? quis rite ex-
plicabit/" Utique mens, five lumen, five
caligo extiterit, eadem eft, eafdemque
poffidet perfeftiones naturales, eidem
corpori junda , iifdem utitur organis,
cur lumine , objecSto vago , nihil rei
cert^ olFerenti, ita deledatur ? Qui
praefentiam rei corporecs fibi non tantum

tan-

PRO SCEPTIGISMO. ft

tanquam aliquod jucundiffimum nec
non gratiffimum- fibi gratulatur, fed
prasterea ea ita quafi elevatur & perfici-
tur ut exinde plurima cognofcendi ac-
quirat facultatem ?

Hoe & fexcenta alia , qu^ ab unione
mentis cum corpore dependent j, &
ignorato vero unionis niodo, rede ex-
plicari nequeunt, proponi poiFeiU. Hύ
tamen canda Philofoplii de iis interro-
gati exponere conantur, & fuo modo
eorum reddent rationes j qux quam fo-
lidae , quam veritati confentaneo fint ^ I
ex didis iatis manifeftum eft. Eorum ?
igitur refponfionibus creduli fidem adhi-
beant, Viri prudentes , donee cunda
hxc melius & clarius explicita fint, atque
folidius demonftrata, aflenfum fuum co-
hibere fatius ducent mecumque fcepti-
cum agent.

Sed ab iis^ qux in nobis ipfis contin-
. _ G z gunt

t\'l\'l\'.. JOHANNIS REGII ORATIO

gunt & feria animadverfione digna
funt 5 äd alia quaedam, qux extra nos
funt, tranfeo ad nonnulla & quidem
pauca 5 dico me tranfire 5 quia fi omnia
in fcenam producere vellem, neque
principium , neque exitum invenirem.
Nihil, uti fcimus, motu vulgatius eft,
nihil quod non omnes fatis cognofcere
opinentur: nihil tamen, quoad intimam
naturam cognitu difficilius ^ nihil, quod
fummorum Philofophorum ingénia ma-
gis torfit. Qui^ritur nimirum , utrum
motus, tanquam aliquod reale corpori
fuperaccedat , quo corpus quafi perfi-
ciatur de ad aliquod agendum evadat
aptum, an vero duntaxat fit corporis
paffio, e fitu & figura corporum necef-
fario confequens ? Si attendamus ad ea,
quse vulgo & paffim motui tribuuntur ,
efFeda, quoniam non entis nulte afFe-
diones funt : fi eorum, qui motum to-

tius

PRO SCEPTIC IS MO. 899

tius artis mechanical fundamentum fta- f
tuunt , rationem habeamus: imo fi iftis 1
accederemus Philofophis, qui totius hu- (
jus univerfi formam & conftruétionem
motui acceptam referunt, motum eflfe
aliquod reale fatendum erit. Ab altera
parte , fi confideraverimus motum eflfe
adjundum , five , fi mavultis, attribu-
tum, corporis , quod conditionem fub-
je6ti fill, rei mere pafliv^e, fiiperare ne-

quit, motus nihil adivi in fe continere,
omnino fl:atuendum erit; hie igitur ite-
rum ancipites h^remus, & quid affir-
mandum, quid negandum fit, plane ig-
noramus.

Qiiid per motum quorundam corpo-
rum fingularium dierum ac nodium vi-
ciflîtudines, annive tempefl:ates , effi-
ciat ; antiquitus inter Philofophos di-
fceptatum fuit ac etiamnum controver-
fum efl:. Antiquior opinio fuit, corpora

G ^ ^ cœ-

54 J O H ANN! S RE G II O R A TIO

cœleftia in orbem a6ta hujus vel horutn
exiftere caufam , quam fententiam poft
Ariftotelem multofque alios acerrime
propugnavit Claudius Ptolom^sus. Hu-
ic, ob defedus quofdam in ea inven-
tos, e diametro fe oppofuit poft Pytha-
goram Nicolaus Copernicus , qui Soli
quietem, terrae vero cum reliquis plane-
tis motum tribuit. Aliud poftea con-
cinnavit fyfthema Tycho Brahaeus, qui
quidem ömnes planetas circa Solem ferri
exiftimat, folam lunam fi exceperitis ^
•ipfum vero folem una cum reliquis pla-
netis circa terram moveri ftatuit. Sed &
aliud fyfthema occurrit 5 cujus non infi-
mi nominis Authores funt , quo terrae
mötüs diurnus, foli vero annuus afligna-
tur. Qüodnam vero, fola rationeduce,
e tribus pofterioribus, cum, fatentibus
öptimis Aflronomis^, phaenonlenis latisfi-
ciailt cunday e%etidiim;fit i ^non ita fa-
cile

p R Ö S C E P T I C I S M Ö. ss

die didü erit. Ut vero tempora verna,
autumnalia 5 geftîva & hyberna explica^
rent , excogitarunt alium Iblis motum, \\
qui fieret per zodiacum, quo fol ferre-
tur motu contrario & quo circiter gra-
dam iftius circuli quotidie abfôlveret ;
alii vero , foie m mot u fpirali, aèquatori
non parallelo, moveri volunt.

Cum vero deprehendatur, motus
Planetamm hand fieri fecandum lineas
circula res fed ellipticas, non paru m
iftius motus explicatio torquet Aftrono-
mos : nam quoniam omnis motus, fîbi
relidus , ad lineam reâiam naturaliter
contingit, hic vero in orbem fertur, fo-
lidam rationem reddere nequeunt, cur
corpora , tam ceîeriter mota , non fe-
cundum tangentem moveri pergant : fu-
tile vero eft hic ad vortices, ab illuftri
Neuwtono jam dudum explofos, confu-
gere quandoquidem hi, fi quid motui

cir-

t\'l\'l\'.. JOHANNIS REGII ORATIO

circulari conferre poffe viderenturj ta-
rnen elliptico prorfus obefTent : hinc qui-
dam , & non infimi nominis iftum mo-
tum a quadam attradione & repulfione
arceflunt ; fed hxc, ut verum fatear,
mera nomina funt, nihil rei exponentia.
Non igitur immerito Deus Jobum rogat :
an tu nofli ordinattones cœli? Motus ipfos,
nec non eorum terminos , ut &, qui
inde eveniunt, Planetarum mutuos, ut
vocant, afpeótus diligente obfervatione
fatis feliciter cognofcunt : quse vero
hujus caufa fit Phyfica , hadenus nihil
certi compererunt.

Hxc H. A. rationum mearum , qui-
bus neceflîtatem veri Scepticifmi ftabilire
conatus fum , qusedam duntaxat fint
fpecimina : fi enim per fingula ire vel-
lem, atque ex iis opinionum Philofophi-
earum oftenderem incertitudinem, nul-
lus mei fermonis efifet finis. Unum ta-
men ,

PRO SCEPTICI SM O. n

men , quod ad confirmandam meam
fententiam facit, praeterire nequeo^ vi-
delicet , quidam Philofophi, & olim, &
ante feculum fere , de veritatis certitu-
dine e rebus ipfis eruenda plane de-
fperantes , eam in fe ipfis quaefiverunt y
eamque ob caufam jaótarunt internam
aliquam divinamrevelationem, videlicet,
rerum omnium ideas innatas, Dei digito
fibi inditas, Deoque piótore fi6tas atque
conformatas, qu^ ideo humillimo obfe-
quio fummaque reverentia , ceu ipfius
Dei eloquia, forent recipiendse : fi quis
igitur has ideas attento animo intuere-
tur, eafque clare & diftinde percipe-
ret, eo ipfo & ipfam certo cognofceret
veritatem, &fi quid rite ex iftis, ita cog-
nitis eliceret, errare non poflet. Spe-
ciofum fane inventum ad diftis fuis fi^
dem faciendam, & affenfum negantibus
non tantum ftupiditatem fed & impieta-

H tem

t\'l\'l\'.. JOHANNIS REGII ORATIO

tem improperandam, divinam praetexere
auótoritatem. Simili fere modo inftitiiit
olim Profanus ille multorum abfurdo-
rum, perplexorum, ne dicamimpiorum
Scriptor Jacobus Böhmen, vulgo didus
Philofophus Teutonicus , qui fatis prae-
videns, nugas fuas apud homines, ra-
tione utentes , nullam merituras fidem
divinam prsetendit revelationem, dixit-

que, fe inftindu Spiritus S. fua fcripfifle

duntaxat eodem Spiritu aâis & illumina-
tis intelligibilia. Sed mera eft aftutia,
merum vaframentum, mera fraus noftris
cogitatis aut ideis aliquid divini attribue-
re , ut, cui per fe imparesfunt, Dei
nomine aflenfum extorqueant credulis
vel imperitis , vel non fatis attendenti-
bus. Neque minus defperatse caufam in-
dicium eft pro fcientia fidem pofcere &
pro ratione auctoritatem allegare. Con-
cludo itaque , circa plurimas opiniones

Phi-

PRO SCEPTICISMO. 5^9 =

i

Philofophicas, utpote nondum iatis cer- j
to probatas & demonftratas, affenfus
cohibitionem elTe perutilem & valde ne-
cefTariam , ex diétis fatis effe manife-
ftum.

Haee proferendo nullâm Philofophis
facio injuriam. Memóres fint proprii
nominis, a Pythagora olim afciti, quo fe
fapientise amantes five ftudiofos, non
fapientes profitentur. Quid inter ipfam

fapientiam acquifitam & ejus ftudium
five amorem interfit, quis eft, qui ig-
norât ? Si vana arrogantia nominis fui
oblivifeantur , & ita a ftatu fuo degene-
rent ut pro Philofophis fapientes haberi
velint, ne , ut cum Ladantio loquar ,
alù lllos , qui temere fapïentïum nomen
fibi afciverunt, erroris ftultiti^qu£ dam-
nent. Quinimo & hoc nomen quibuf-
dam nimis grande vifum fuit elogium ^
quapropter ob hoc folum Qiiintiiianus

H z eos

t\'l\'l\'.. JOHANNIS REGII ORATIO

eos infoleiitfe poftulavit, quando hunc
in modum de illis fatus eft : nomen fiht
mfokntijfimum arrogarunt ut foil fapientï^
fludïofi vocarentur. Cum vero eorum
dignitas ultra ftudium & veritatis iiiqui-
fitionem non pertingat, ac nihil quoque
humani ab ipfis alienum fit, quifiiam
vel quicquam ei detrahit, qui dicit cos a-
liquando , imo fsepiffime errare, male

colligere , ac proin eorum dogmata non
femper effe certa, fed antequam aflenfu
digna fint, ferio & faepius ad rationis
libellam examinanda ?

Rogabitis forfan H. A. cui bono hcec
omnia fint ? Rationes, qux me ad hoe
argumentum publice recitandum impule-
runt, non reticebo. Harum prima eft,
ut quorundam Philofophorum, nimium
fuis ideis atque ex iis deduâis ratiociniis
confiforum, nec non falfa, faltem incer-
ta , pro veris & certis venditantium faftu

de-

PRO SCEPTIGISMO. ft

depreflb , veritas facilus inveniatur :
quid enim de eruenda veritate fperandunx
eft: 5 quandiu homines fua commenta ,
fuas erroneas rerum notiones , vel ad
fummum duntaxat probabiles, ceu ve-
ras & certas ubique praedicant? An non
hoe agendi modo omnem ulterioris in-
quifitionis tollunt occafïonem , ac fe ip-
fos aliofque, in errore magis magifque
confirmant Profe6to , quamvis omnis

ignorantia defedum aliquem in nobis
arguat, ea, quse eft pur^ negationis ,
illa, qu^ prav^ difpofitionis eft, multo
exiftit meliori cum prior data occafione,
qua veritas quaedam nobis ofFertur, fa--^
eile emendetur; pofterior nunquam,vel
quam difficillime.

Revera intolerandus eft nonnullorum
Philofophorum faftus, infanda arrogan-
tia: nam nullum eft problema, cui fol-
vendo, nulla funt in rerum natura ph^e-

H 3 no-

t\'l\'l\'.. JOHANNIS REGII ORATIO

nomena, quibus explicandis fe pares
non arbitrantur; quafi vero hujus Uni-
verfi J infinita potentia conditi, incom-
prehenfibili fapientia gubernati, ipfis pa-
terent latifundia. Deus olini opera fua,
nobis quidem ubique obvia , attamen
ceu admiranda & omnem captum huma-
num fuperantia, Jobo propofuit hunc in
modum rogando : eß <vla, ubï lux

habitat ? Ö ublnayn locus caltgtnls ? ut
earn apportes ad llmltem fuum, Ö\' atten-
dm s ad femltas domus ejus ? An ad gazo-
phylacla nwls prvenlflt, Ö gazophylacla
grandinls vldlfll ? ^am retlneo ad tern-
j fus angußl^ s ad diem certamlnls Ö\' belli,
via efl, ubl lumen dlfpergttur, &
eurus fe dtßpat In terra? ^Is Imbrl a-
qu^duäum dlflrlbult, Ö fulgurl tonl"
truum nfiam ? An pluvla patrem habet ^
aut quis parlt rorls guttas ? E cujus ven-
tre

PRO SC EPTICÏSMO- 63

tre glactes pTodït^ & quis pant pruimm
cœlt ? Tanquam fub lapide fefe aqu£ ab*-
fcondunt : & comprehenditur fuperficies
abyß. Horum fimiliumve fi ab hodier-<
nis Philofophis peteretur ehodatio, fuam
folertiam tam vilibus & tralatitiis, ut o-
pinantur , objeÊtis reftringi, segerrime
ferrent, modo non indignarentur : im-
berbes enim juvenes hodie multo gra-

viora audader determinant. Modefli

vero & tenuitatis fux fibi coiifcii longe
fatius ducunt cum Pfalte confiteri : cogni-^
tîo horum nobis mirabdïor eß, altior efi
quam ad earn pertingere queamus.

In ferendo vero de rerum naturalium
conditione peremptorio, uti exiflimant,
judicio nondum fubfiftunt, fed altius
volare, & ipfius Dei infiniçi, omni inteK
leÊtui creato inacceffi 5 nulli pervii peç*
feéliones ac profunditates rimari volunt.

Et-

t\'l\'l\'.. JOHANNIS REGII ORATIO

Etenim adeo confidenter de fummi Nu-
minis eflentia atque ejus perfedionibus,
ac fi earum cognitio illis in numerato
eflet, aliquid ftatuunt. Qualis fit Deo
: effentia ^ quot ejus fint vera attributa,
quomodo intelligat, quotuplex ejus fit
fcientia , qui velit, qui operetur , &
innumera alia exponere ipfis difficile non
videtur. Quis autem hxc fine rifu, vel
potius , indignatione ferat ? Miferrimi
homunciones , qui propria^ fuse eflentiae
omni cognitionis paupertate laborant,
qui proprium intelligendi, volendi, nec
non operandi modum, vel plane igno-
rant , vel faltem admodum imperfede
norunt, ftulta & fuperba imaginatione
certam & explanataniDei-fibi pollicentur
cognitionem. Utinam, etiam de Deo
vera dicere periculofum efife, memine-
rmt, fibique caveant, ne, dum fcrutantur
Majeftatem, a gloria ejus opprimantur !

AI-

P R O S C E P T I C I S M O. 6s

Altera mea ratio longe maj oris mo-
menti eft : videlicet, ne ex hac caufa
ipfi S. Scripturse, aliquid eorum opinio-
nibus contrarium revelanti, dicam fcri- [
bere aufint, vel ejus verba detorquere
fuftineant. Ad quod ifti Dogmatici ul-
tro ôc fponte propendere debent : fi
enim illi, quod certiflimum duco, ali-
quid opponatur, illud non admittam fed
refpuam. Id vero ab ipfis Ecclefisé pri-
mordiis fe ita habuifle , triftis teftatur
experientia. Hinc gravis ifta Apoftoli
ad Goloflenfes extat admonitio ut fibi
caverent a Philofophia, quam interpre- j
tatur vanam fedudionem fecundum tradi- i
tionem hominum & prima mundi ele-
menta. Ab eo tempore, quo Philofophi |
in Ecclefiam pedem intulerunt, ejus fa-
ciem fœde fuifredeturpatam,quisnefcit?
Hanc ob caufam eos hgereticorum Patri-
archas nuncupate non veritus fuitgravif-

I fimus

t\'l\'l\'.. JOHANNIS REGII ORATIO

fimus Pater Tertullianus. An non hoc
ipfo noftro tempore contigit eo arro-
gantie perveniffe Philofophos, utfcrip-
ferint, fi S. Scriptura rationi aliquid
contrarium revelaret , non potius illi
quam huic efle credendum, fed fecure
Philofophandum atque in utramque au-
rem dormiendum? Dixifle, rationem
aeque ac revelationem nobis a Deo efle
conceflam, cum difpar utriufque con-
ditio fit, crimen non minuit: nam ratio
duntaxat facultas eft verum percipiendi
& fcrutandi, limitibus circundata & in-
tra propriam adivitatis fphseram conten-
ta , organis corporeis alligata nec non
ab iis dependens, errori obnoxia,
cujus , fi cum Cartefio loquerer, vo-
luntas fe latius extendere pöteft quam
intelledus. Neque ipfis primis parenti-
bus excellentior obtigit : quid nunc vero
de ea 3 tantam poft lapfùm paffa capitis

dima-

PRO SC E PT IC I S M O. 67

dimunitionem, ftatuendum erit? Reve-
latio autem veritatem, ab ipfo Deo veri-
tatis fonte immediate proficifcentem,
ab illo ita habitam & declaratam , nobis
proponit.

Hanc ob caufam , cum hinc veritati-
bus revelatis maxima accefTerit mutatio,
eseque prorfus aliam formam adepte nec
non haud parum paflaî fint detrimenti,
non immerito hanc jaâatam , imagina-
riam tamen , dogmatum Philofophico-
rum plenam ac perfedam certitudinem
labefa(Stare conatus fum. Ne autem vi-
dear duntaxat aerem verberare & vano
metu correptus, quaedam allegabo faóta ,
quibus 5 veritates revelatas ob praefum-
ptam certitudinem Philofophicam efife
mutatas , detortas , negatas, quam lu-
culentiffime conftabit. Prédicat S. Co-
dex de Deo quam plurima attributa,
Philofophi vero, hac opinione, quod in

I 2 Divi-

t\'l\'l\'.. JOHANNIS REGII ORATIO

Divina eflentia nil quam perfediffima
cogitatio fit 5 ptcxoccupati ei tantum
duo tribuunt, videlicet intelledum &
voluntatem ^ reliqua volunt folum efle
denominationes externas , aut relatio-
nes 5 aut negationes / ad eflentiam Dei
internam proprie non fpeótantes, fed illi
tantum tributas in ordine ad homines ,
aut alias res externas. S. Scriptura Deo
tribuit veram omnipraefentiam, dicitque
eum implere cœlum & terram, non éfïe
procul ab unoquoque noftrum , quo-
niam in ipfo fumus, nos movemus & vi-
vimus. Sed Philofophi quidam , qui,
fe e natura Spiritus certo colligere poflTe,
quod is nullibi fit, fibi imaginantur,
hanc reftringunt ad denominationem ex-
te upam , natam ex operatione Dei ad
extra , fecundum quam fingulis rebus
adefife dicitur. Deum Patrem Deum
filium ab aeterno genuiiTe, S. Litterse

non

PRO SCEPTIC IS MO. 69

non uno in loco fatis dilucide teftailtur :
fuit tamen Philofophus, qüi hanc litem
inter conclufîohes ex idea Dei, quam
fibi innatam putabat-, elicitas & révéla-
tionem componere nequiens, hoc myfte-
rium ideo aperte negate fuftinuit. Hxc
vero fulBciantj neque ad alia, ne infan-
dum cogar renovare dolorem, ut digre-
diar opus eft. Sed hi Philofophis Dog-
maticse fru£tus funt : fere enim impofli-
bile eft ut aliquis fuis opinionibüs, quas
pro veris & certis habet, & ideo tanto-

pere deperit,etiam propter revelationem
divinam repudium mittat. Scepticifmus
igitur homini Chriftiano , ne pertinax
prsjudicium fidei obicem ponat, Philo-
ibphia Dogmatica longe erit utilior.
Memores fint Philofophi aurei hujus A-
po ftoli moniti : Si aliquis fibi in hoc mun-*
do \'videatîir fapiens, deßpiat ut demum
fapiat.

I 5 L i-

t\'l\'l\'.. JOHANNIS REGII ORATIO

Licet autem eo modo , utnarravi,
in PMofophicis Scepticus fim , tarnen a
Deo revelata omni animi fubmiffione Sc
reverentia recipio ; Sc quamvis ea meis
repugnarent ideis, tamen vera exiftimo,
haud ignarus Dei fapientiflimi nec non
veraciffimi didata mea incerta & fallacia
ratiocinia veritate & certitudine immen-
fum fuperare, atque in eo confiftere
hominis Chriftiani obedientiam fidei
praeftandam.

D I X I.

Pag. 41. lin. 8. pro pauci lege pauca.

Ip«.

m

I-

mry ■

.-si

mr\'

fl--^\'

- ■ . -v. ■ ■■ ■ \' ■ !

r

\'i- ■

-■ . • ■ V-

y v ,

■-Y, ■ .

f

À, ■ \' • V V ..-. \'■ , .

■ - i y : .

■ -ï.

- ■ I -

w