mm

y/L^

! y-^L^ j

A

Zé.

ifU-TfyL . f "] .

• t i^iU—^ \'t

V / I

IfM^^^u^y ^ // c
/ ^

/ / *

J /ài./f2s

m

r . -

L - -i

-s .

a \'.w--

;/,7 .

. il\'-::-:--.; \'
vî; -t..- t o" j\'-.-^nasirV.\'

i.\'-jinnÜi-i
H r : ; :. .L-safi-\'iSS:" ;

. ■■ -V . . ^......\' , ^V-.- \'

... ^ \' ob !JSi;V-/ -Î^-\'.V..\'....

• : - it\'j .nstict;\'/! à-ôo!:-^; i / .■
H n:-;. ni:\'b \'-i-j u.-jt»\' ; >

\'v / : , oüis» KOr .

^ .........:\' yL^L \\ : o 1 vd n:c : h tîbnv,

: . - Mns 7 w\' V/. 1 o -

mssm

[Ii

TRECHT, een feer oude,

vermaerde ende heerlijcke Stade, is gelegen op
dc middelftroom des Rhijns in Batavien, tuflchen
de uyterfte heymen ende limiten van Duytfch-
landt cndc ran Gallien ofte Walflandt. Ten tij-
den der Romeynen, foo niet by forme van een be-^
muerdc Stadt (hoedane niet alleen in\'t Eylandt
Batavia, maer oock in gantfch Duytfchlandt ge-
nige gelooft worden, noch binnen twee honderd
Jaren na Chrifti Geboorte , ge weeft te zijn ) im-
mers ten minften met verfcheyden Caflra ofte Block-huyfen aldaer by
den anderen geboudt, cegens de gedurige aenvechtinghe ende overval
harerVyanden, ende töt bewaringhe van der Roomlche Krijgfluydeii
krijghs ende levens voorraed , \'t welck alhier den Rliijn-op uyt Gallien
ende Britannien met fchepengevoerdtwierdt , fulcx eenfdeels d\'oudé
Hiftorie-fchrijvers , maer inlonderheydt de onder-aerdfche ende uyt^
gegraveneoverblijffelen betuygen ; Want niet alleen binnen op veele
plaetfen, alfeeertijts op Biflchops-hofende elders, naderhandt tuflchea
den Dom ende \'t oude Kerck-hof, ende noch onlanghs voor St. Petersj
maer oock een weynichbüyten de Stade , principaiick boven dien by
Vechten op Wiltenburgh, ende beneden by de Maern op de Hoogli-
Woerd, by uyt-gravinge van d\'oude fundamente,bevonden worden vele
reliquien der Romeynen, niet alleen feer conftige ende van fuyvere rode
aerde gebackene potten, teften, kannen, kommen, fchalen, tegelen ende
altaer-fteenen met Roomfche infcriptien, maer oock eenige goude, vele
filvere,ende eene menichte kopere penningen der eerfte RoomfcheKey^
feren Augufih Tiheriu Claudiu Neronis^ Vejpaßani, Trajani^ ende fonderlingh
Antoninorum : Waer door oock eenige meynen veroorfaeckt te zijn, dat
vele geloofd hebben, dat defe Stadt Antonina genaemd zy geweeft, naec
d\'een of d\'ander Rocmfchen Antonius, eerfte fundateur van dien j al-hoe-
wel fulcx fwaerlick bewefen foude können worden. Is nochtans feec-
ker, dat defe Stadteenvande oudfte inNederlandt altijds geacht ende
gehouden is geweeft,by dMnwoonders alhier op den Rhijn begrepen,fo-
men gelooft, onder fchut vande boven-verhaelde Caßra ofte BIock-huy~
itny^nêitd^LZtomhyiommigtLegiotricefmaUlpia van Ptolomcem , ende
UTricefima, of Utricefium van Marcellinus genoemdt: Doch ten tijden van
d\'eerfte Chriften-Leeraers (namentlijck ïvilthertus, wdtfridtis, ivillehrer\'
hs, Winfridus ende andere hare Engellch-Saxenfche medgefellen uyt En-

iM\' \'-I,

_ .. I

V.....

■

■ \' .

-y.

»1

O,

t . I ^^

M

gelandt tot bekeringe der ongelovige Saxens en Friefen overgekomen)
mltaburgum, WiltrajeÜumy nu in\'t gemeen UltrajeBumy bevorens TrajeBum^
Trecht, ende(tot onderfcheyd van T^ajeHumfuperiusyad M^w,Maeftricht)
TrajeäumtnferiüSi adRhemm, oock wel Trajemm feius, Autrecht, dat is,
OudTrecht, ende na de nieuwe bemuringe , die ontrent den Jare 930.,
gefchiede,oockfomtijts TrajeBum ?zöi\'?<OT,Nutrecht,dat is,Nieuw Trecht»
ende zedert Utrecht genaemd: want Treft, Trecht, Drecht, Triebt by
de oude betekend een paflagie, foo over als dooreen riviere, beecke,ca-
^aïe, ofte eenige andere engte, hoedane paflagie alhier niet alleen over
de Riviere des Rhijns te lande, maer oock langs de felve te water, voor
de ftoppinge desftrooms tc Catwijck, de bequaemfte te vallen plach, en-
de federt a tijd,ja noch ten huydigen dage feer gefrequenteerd: daerom-»
me oock by opftand van Oorloghende overval van vyanden, van ouden
tijden af, veel aenftoots onderworpen. Eerftelick wanneer d\' Inwoon-
ders alhier ende in gantfch Batavia, met de Romeynen als Vrunden ende
Bondgenoten levende, van d\'oude Francken (alfdoen(?em^iw/genaemd)
overvallen, ende de Romeynen tot in\'t binnenfte van Gallien verjaeghd
wierden: Daer na, doen de Saxens, Friefen, Denen, Nortmannen ende
Sclaven trecht overvallen,nedergeworpen,ende naderhand de Franc-
ken weder geoccupeerd en befeten hebben; Dan Radhodm der Friefen
Coningh 5 dien Pipinus weder uyt-dreef, ende de nieuwe Chriflen Kercke
tot voorc-plantinge van den Geloove, onder Willelmdo ende fVmfrida
eerfte Biflchoppen,groote goederen ende Vrijheden gaf: Na wiens dood
Autrecht wederom van d\'ongelovige Neder-Saxens en Friefen, ende
dan vande Noordfche Sprinck-hanen, fonderling wanneer \'t Roomfche
Rijck , ondér de Sonen van Kcyfer Ludovicm de Vrome verdeeW was, met
grooter kracht befprongen ende aen-gevochten, ja eyndlick van de fel-
ve, in den generalen over-loop van Duy tfchlandt ende Walflandt, t*ee-
nemael verdeftrueerd, verbrand, ende ci*Inwoonders van dien, door de
fcherpte des fwaerds omgebracht zijn. Soo dat by-na alle d\'eerfte Bi-
fchoppen van \'s Weerlds hoogheyt niet veel te bet, noch daer mede ge-
diend fijn geweeft 3 nemaer ,foo van haer getuygd wordt, \'t Geeftelijck
met yver en eenvoudigheyd,oock genoeglaem alleen betrachtende,daer
over veel kruys en wederwaerdigheyd hebben moeten uyt-ftaen. Dan
want,gelijck men gemeenlick fegt,brand felden vererger^ende \'t goede
gedruckt veel-tijds heerlicker op-rijfd,foo fijn,\'tfedert de verwoeftinge,
verfcheyden Roomfche Coningen ende andere Vorften, \'t zy door mc-
dedogendheyd, ofte door yver tot de Religie bewogen geweeft,de Ker-
ke ende den Bifchop met vele nieuwe goederen te begiftigen 5 ende niet

.if „ ,, i

■ j - / ,

\', : Î. ,.

i rL, / . ^

r ■ - . -,,

■ ■ \' \' s - Î \' -

r

7 " ■.ra^;:.^ ;

S?- ......- - --öïa^r. ,.....ÏÛ: J.

f ■ . ft, --V . \'

alleen defelve, maef oock de Stadt, nu eenige Jaren Verwoeft gelegen
hebbende, ende ten tijde van Biflchop Baldrk weder op nieus bemuerd
zijnde,hare Privilegien fulx te vermeerderen, dat daer door de Biflehop^
pen, Vörden des Rijcx, Principes Imperii, genoemd zijn geweeft. Strec-
kende haer Dicecefis ende Geeftlijcke jurifdidie over alle de jegenwoor«
digh Geünieerde Provinciën, van Embderland ende \'t Sticht van Mun-»
fier af, door Cleefsland,tot aên ende in Brabant en Vlaenderen toe: En-
de het Vorftendom, ofte Werldlijck gebied, niet alleen over het Neder-
ftieht aen defe fijde der Ifele, \'t vvelck nu , als de middelfle van de felve
Vereenighde Nederlanden, veel nauwer dan voor defen bepaeld, ende
in vier Maerfchalck-ampten verdeeld leght 5 doch eertijds mee de Velu-
we en\'t land van Culenburch in Gelderland, oock met de landen van
Vianen, Ifelfteyn, Woerden, Amftelland, ende noch verder in Holland
geenclaveerd is geweefl: Maer oock het O verdicht aen gene fijde dec
Ifele , vtaer onder de ganfche Provinciën van Overijfel, Groenin-
gen , d\' Omme-landen, ende Drent, mitfgaders noch eenige kleyndec
Heerlijckheden meer toebehoorigh waren. Sulcx niet ongelooflljck Is,
\'t geen fommige fchrijven, dat dit Vorftendom, in tijden van nood, wel
veertigh dufendman in Veld konde brengen. Waeromme oock niet
alleen naburige, maer oock verre-gelegene Vorflen en Heeren, ja oocfe

fecroonde Hoofden felfs, dickmael met grooter heviglieyt ende macht
efen BifTchops-mijter, als een eleiftiif hooch-gefach voor den haren ge-
ambieerd hebben. Die dan verkooren en op dien Stoel gefeten zijnde,
fomtijds meer geforgdt hebben voor hare naburige vrunden en aenver-
wanten, dan voor haer getroude Bruyd en toevertroude BifIchops-ftoeJ|
dewelcke fij doch maer in lijftocht befaren.

Ondertu&hen hebben oock eenige van des Stichts Edele mannen
van buyten, ende des felfs Minifterialen ofte Diend-mannen van binnen*
haer wel v/eten te dienen van St. Martens rock of mantel: Waer door
dicmael de Biflchoppen, immers foo rudigh,van verfcheyden Heerlijck-
heden en notabile goederen ontheven ende ontfet fijn 5 als fy wel voo-
rens van Keyferen, Coningen ende Vörden liberalijck begiftight waren.

Hier over fijn de Staten vanden Lande veelmael feer ontroerd ge-
weed ; ende hebben haer tegens fodane onrechtmatige handelingen en
vervreemdingen van \'s Landts goederen meermael geoppofeerd: Waec
op foo nu en dan Oorlogen mer naburige Vörden en Heeren gevolghd,
ende meedendeel, met af-fcheuringh van \'t een of *t ander duck vanden
voornoemden Rock,gefoend ende bevredighd fïjn.

Dan foo haed de wettige Grayinne van Holland onwettelijck door

• Ti,!

- - r ï; ^ ____

■ . .... -

- . -JKO

- —- - -.....-^\'motyz\'./p^ii^ .

. , -- : ■ \' ; - . , - :

[41

Hertogh Philips {nomine tenus) de GQede,van haré Erflanden ontfet was|
foo hebben de Burgoenfche , nu mede des Stichts naburen geworden
fijnde , foo wel aen defe fijde, als de Gelderfche aen d\' ander fijde van
rucken en plucken noyt geruft: Ten dien eynde aïJerley zaed van on-
eeniglieyd zaeyende en foverende 5 Burgoenfche in plaetfe van andere
■wettig-gekorene Biflchoppen indringende, ende die tegens den Staten,
Ja oock wel defeive tegens eikanderen op-rockenende ende ftijvende.
Doch infonderheyd tegen de Stad Utrecht^ wiens macht en gefagh haer
meeft in d\'oogen ftack, als fijnde de Hoofd-Stadt van \'t ganfche Sticht;
De welcke, als een vrije Stadt, van oudts \'c recht ende gewoonte had
van, buyten den Biflchop ofte ymand anders, haer eygen Magiftraét te
beftellen 5 Wetten ende Ordonnantiën te maken, niet alleen in Politie,
maer oock in Juftitie, foo Civiel, als Crimineel 5 ja, fonder vorder be-
roep, te wijfen by arreft v: Als mede Geleyde binnen der mijlen te ge-
ven 5 Gratie te verlenen, Wunte te flaen , ende Evaluatie van gelde te
maken: Oorloge te voeren, ende die te zoenen ofF vrede te fluyten.

Hebben dan oock alle Bifl^choppen by hare blijde Incomften, vooc
het aen-nemen der Regeringe, Stadts Vrij ende Gerechtigheden, Privi-»
legien, ende Oude-hercomens met befegelde brieven geconfirmeerd,
ende in den Stadt-huyfe voor den ganfchen Raed met folemnele Eede»
beveftjgdt: Ende daer na in \'t groot Capittel-huys ten Dom de Kercke-»
lijcke gerechtigheden en gewoonten, mitfgaders voor den Drien State»
\'s Landts van Utrecht den Land-brieff infgelijcx met Eede, zegel eti
brieff bekrachtighd. Edoch inden Jare 1528. Wanneer de Stadt
Utrecht door confpiratie der Burgoens-gefinde van binnen ende van
buyten, met eenige uyt Amersfoort (even als inden Jare 1449. oock ge-
fchied was) ende infonderheyd door hulpe van Burgoenfche Ruytets en
Knechten van Bifchop Henrk by verraflinge in-genomen, ende de praefen-
te Ledematen van Staten, met de ganfche Magiftraét vande Stadt ver-
}aegd of gevangen, ende een merckelijck aental van haer, foo Edele, als
on-edele, inMtd caufa, door beuls handen omgebracht waren 5 Soo fijn
\'s Lands ende Stads Privilegien ende voorrechten te famen, eerftdoor
den felven Biflchop, dan door Keyfer Carel^ ende daer na door Koning
Philips fijnen Soon fodanig verbroken, dat die voor den Jare 1579. (wan-
neer de gefegende Unie,ende eeuwigh verbond binnen Utrecht gefloten
wierd ) niet weder levendigh geworden, noch anders in gebruyck ge-
comen fijn, dan voor foo veel die de gemelde Unie, mitfgaders d\'eenpa-
rige Staetfche refolutien ende onderlinge overdrachten niet tegen gaen^
ofoock daer van geen exprefle renunciatie is gedaen.

II

\'■v

A

■ tl
i

■J • -

I

\'.-I. .

!

■J".-.

it

■ ■ ■ - . ■ ^ i - i ■■■ ■ :: i- -i; ^ p. . .

C.vr-/; .... .

-■ \'^.Alj ; ■■■yyii

t5]

<)ndertufrchen lieeft de Stad Utrecht altijd behouden de voorrang,
felfs oock voor de Hoofd-Steden der voorftemmende Provinciën ^doen
xynoch te famen eenen en den felven Land-Vorfl onderhorigh waren:
Onaengefien Holland efi Zeeland (als des felfs Erflanden) hem vrij aen-
genamer en liever waren, dan de Stad Utrecht: Dewelcke hij doorgaens
tra(^eerde en bejegende als een door hem verwonnen Stadt. Daer noch-
tans hij defeive bij forme van coop, ende in fchijn van wettig tranfport
vercregenhad, met aenmatiginge van veel meer rechts en gefachs, dan
den tranfportant felve, ofte fijne praedecefl^urs, oyt gehad of gepraeten-
deert hebben. Ende dan noch fonder eenige de minfte bewilliginge van
de gene, die, ten tijden vande handelinge , vrij meer dan den Biflchop
felve, daer in te feggen hadden 5 ja oock met gene andere approbatie
van Stadts wegen, dan vande Auditeurs alleen, die onder hun vieren \'t
ganfche Stads-bewind foo Politiic als Judicieel, geufurpeerd ende aen-
genomen hadden, op CommiflÜe van den genen, die tot Magiftraets-be-
ftell geen recht hadde: Overfulcx alomme onwettelijck ingedrongen,
ende daer na uyt Keyfer Carels naem, even alfo gecontinueert, in plaetfe
vande fo wredelijck mishandelde, ofte een an<kre complete en wettige
verkorene Magiftraat.

Defer Stads Burgeren,van ge-eerde ingebórte voortijds Minifterialen,
Dienfl:-niannen ende Martens-mannen (naer den Patroon van Utrecht)
e ven als de Knapen van den Lande, genaemd, tot erkentenis en betoon
van de vrijwillige dienften, foo dicmael van ocadts wegen den Lande
bewefen 5 zijn overfulcx tot alle \'s Lands Ampten, mitfgaders tot de
Jacht, als bórtige ofte wel-geborene luden van allen ouden tijden mede
gequalificeert, Daer-en-boven niet evoeabel ofFbetréckelick voor
vremde Rechteren 5 Nochte arreftabel ofF befettelick binnen der Neude
ende Bodegraven, als d\' oude limiten des Nederftichts. De Burgeren
dragen geen andere fchattinge, dan hare Regenten felve mede onder-
worpen fij n. Hebben vrijheyd van verfcheyden Tollen 5 met noch an-
dere Privilegien ende voorrechten meer. Wacromme oock naburige
Heeren en Edelen, alfe van Abcoude, van Culenburgh, van Vianen, rfelfiejn,
Amflel, Bronchorß, Woerden, Montfoort, Ztiylen, Renejje, Boetfelasr, vander
Haer, Wten Hamme, Wulven, Wten Enge, Brakel, Lienden, Ruweel, Stercken-
hirgh , Har denbroed, Teylingen, Almonde, Raephorft, Gent, Rojfem, Zmetent
ßuchorß, vander Aa, Beefde, Nyenrode, Amerongen, Loenreßoot, fVoudenhergh^
Lochorß, Lm, Cronenburgh^ Blockhoven, Jutfaes, Coeverden, vander Horß, MaU\'
riek, Ryfenhurgh,rfenderent Over die Vicht, Schalckwyck,vander Maern^ Hemfledet
Jode, Stoutenbnrghf Schomuwen^ Hynderfleyn, Huchtenbroeck, ende vele andere

Ti-ï^Kfn\'/\': ; . fif-vl;/;

vbtil r .x.iêfc^j iiV/f-.-^iho:. - ;

f , f

- \'t&i

î^

Vi

^L,..-.....

■

.-i.

[6]

meer defer Stads Burgerfchap verfocht ende hoog-waerdigh gehouden
hebben. Self Coningh Willem van Romen Burger t\' Utrecht geworden
zijndejieeftlïch in feker voor-val daer op beroepen : En Vm^ Adriaen
de Sefle, wanneer hem in die waerdigheyd van de calumniateurs zijn
vremdelinghfchap ende geringe af- komfte verwijtelick na-gehouden
wierd,heeft tot mondftoppinge van de felve genoeg geacht te bewijfen,
dat hij een geboren Burger van Utrecht was.

Defe Stadt dan wierd na de verwoeftijige, gelijck vorens verhaeld is,
op nieus bevangen ende bemuerd ontrent den Jare 930. in een langwer-
pige ende bij-na ovale forme, fulcx die noch bij onfe Voor-ouders na de
troulofe over-gifte aen Key fer Carelde Vijfde gefien is, ende *t federt een
weynig verandert, door het bouwen van vier (lercke ftene Bolwercken,
mitfgaders een Cafteel ( waer van de binnen-fterckte by de Burgeren
1577. met het Spaenfche jock gelijckelick af-geworpen is) ende vijf
aerde Bolwercken, door ordre van den Prince van Orangien, als Stadt-
houder, inden Jare 1579. gdeght 5 zijnde noch evenwel de Stadt inde
lengte gelegen , fich ftreckende vanden zuyden totten noorden, doch
boven ten zuyden fmalder als beneden ten noorden, in omgangh binnen
de Wallen een uer, ende om de Cingelen ontrent anderhalf ure gaensj
zijnde 1x13. roeden, de roede tot 14. voeten gerekent: Heeft hoo-
ge ende vefte Mueren, diepe ende brede Grachten, fware Wallen, viec
principale Poorten, wijd van eickander ftaende, ijder met een fchoone
Voor-ftadt,waer van die aende ooft-zijde de Witte-vrouwen,ende aende
weft-zijde S^e. Cathrijnen genoemd, wel de minfte, doch fo betimmerd
ende populeus zijn als eenige vande befte Dorpen des Landts 3 aende
zuyd-zijde de Tolleftege met Abftede ende de Ganzftege te famen niet
minder als de twe vorige 3 aende noord-zijde de Weerd (bemuerd ende
met grachten omcingeld, als een Stedeken ) met Lauwen-rechc, Pijlf.
weerd ende d\'andere kleyne Gerechten, veel volck-rijcker als de ande-
re drie Voor-fteden te famen: niet-te-min alle vol ooft-rijcke Boom-
gaerden, genoegUcke Hoven en bequame wegen tufTchen de felve, die
nevens de Stads Cingelen met Ypen-bomen,ende de nieuwe Palemaille-
baen, ten weder-zijden met verfcheyden Allées ende Linde-bomen be-
plant, groote vermaeckelickheyd, foo in\'t wandelen als anders, zijn ge-
vende. Het omleggende Land is feer vruchtbaer en plaifant, alwaer
allerley Koren-landen, vette Wey den, ende oock goede Venen efï Plan-
tagie, meeft van Vrucht-rijcke bomen, t\'famen fo overvloedige lijf-nee-
ringe bijbrengende, dat oock voor naburige Provinciën een groot deel
van alles overigh fij j niet-tegen-ftaende de dagelickfche toe-voer ter

u

-ts.

f

/It, --

r a O SfoSLi -"L^cc^j . .

[7]

Stadt-waerdj fonderling die op de Saturdaegfche Merd-dagen, tot ver-
wondering van alle Menfchen valdt: Waer toe den Mard-ïuyden ende
reyfenden man groot gerief ende gemack bijbrengen, niet alleen de me-
nigvuldige toewegen te Lande, ende onder dien voornementlijck inde
winter,de Steenftraet vande Bilt af ter Stadwaerd,ter lengte van ontrent
een uer gaens, nu al over drie hondert jaren geleghtj maer oock den
Ouden-Rhijn,Vecht ende Ifel,lopende Rivieren,mitfgaders de twe grote
Vaerten , d\' eéne over drie honderd Jaren ter Leck-waerd , d\' andere nu
onlancx naer den Hollandfen Rhijn nederwaerds gegraven 5 met hare
refpedive Treek-wegen. Welcke ftromen ende Wateren communicatie
ende gemeenfchap hebben, foo met de buyten-graften langs de Stadts-
muren, als met beyde de binnen-graften door de lengte der Stadt, voor-
tijds by de Regierders en de Gilden doen graven 5 d\' eene genaemd d\'
Oude-gracht korts naer den fwarenbrand, die inden Jare 1148. ten twe-
demael de Stadt voor\'tmeerendeel vernielde 5 d\'andere, de Nieuwe-
gracht eenfdeels ontrent den Jare 1300. ende voords weynigh voor den
Jare 1400. Te famen met foo blancke ende gefonde Vifch voorfien, als
eenigh vande groote Rivieren des Landts. Ende leggen over defe twe
Canalen meer dan dertig Stene-bruggen 5 van de welcke de voornaem-
fte,voor het Scad-huys leggende, dient tot de Stads-plaetfe, ende eenige
van d\'andere tot Merdlen, al-hoewel de Stadt doorgaens genoeghfaem
met ruyme Merkten verfien is, alfe de Peerde ende Beefte-merdl ge-
naemd Vreburg (na \'t Cafteel, \'t welck aldaer geftaen heeft,) de Suyvel
ende Hoender-merdt op Marien-plaetfe, de Ganze ende Vogel-merd,
de Vifch-merdt, de Vercken-merdV, de twe Koren-merdren, de hoge bo-
ven inde Stadt bij de Reguliers, de lage bene den op de Neude, waer op
negen ftraten ende ftegen refponderende fijn, ende alfulcx mede feer
bequaem tot een generale loop-plaets voor de Schutters en Militie,
alhoewel oock ijder quartier vande Stadt zijn bijfondere loop-plaets
geaffigneerd is: Hoedane quartieren eertijds vier te wefen plagen 5 het
bovenfte van den roden Toren ofte Tollefteeg-poort af, tot de Sme-brug
toe,met de dv/ars-ftraten ter walle-waerdj het andere van daer af tot het
Stadt-huys toe 5 het derde van het S>tadt-huys af tot de Vie-brugh 5 het
benedenfte vande Vie-brugh tot de Weerd-poort toe; alle infgelijcx met
hare dwars-ftraten, ijder onder hare twe Hoofd-mannen, die oock daer-
omme de Hoofd-mannen van de vier Vierendelen genaemd wierden.
Sulcx dar het Kerfpel van dc Buerkerck, als het oudfte ende principaelfte,
de twe middelfte vierendelen te famen, de Kerfpelen (na d\'oude wijfe)
genaemd van St. NmUes ende Ste. Qeertniyd, alleen het bovenfte, ende

ii

- 7 ■ " i

j^Ua) V : ■ i.

m: - \\ \\

-r.Âi\'âî^ . ov £1:

«î-â^iî^i r^ -îz^î y.-

• «qpr........ --v;,:

:c .^\'.r Je: i :

-r\' -----odin.: .

[8]

lict Kerfpei van St. Jacoh \'t benedenüe begrijpende waren: Welcke viet
Kerfpelen ijder hebben hare bijfondere Parochiale Kerck ende Torens,
doch die van St. Jacoh d\' aenfienlickfte met een hoogh ende cierlick fpits,
voorfien met een heerlijck geluyd en fpel van over de dertigh kloeken,
vrij fwaerder dan opToren boven in de Stadt 5 edoch beyde in
allen delen corre<i^ ende volmaeckt. De Cathedrale ende Collegiale
Kercken , de vorige in Heerlickheyd ende Goederen verre overtreden-
de , zijn nu maer vier, doch eertijds vijf geweeft, waer van d\' eerfte de
Dom-Kercke, ais de Hoofd-kercke tereeren van S"^. Marten, des Geftichts
Patroon, gefundeerd, daer na bij Biflchop Baldric herboud , ende door
jidelholdum, circa Annum loij.vernieud, ende laetft bij BiiTcho^ Hemc vatt
Vianden, in den Jare 1x14. gelijckmen die nu fiet, begonnen, doch niet
volmaeckt, buyten geheel, ende binnen alleen de pilaren ende bogen
van grauwe Benthemer-fteen, met konftige ende cierlicke uyt-gehou-
wen wereken, daer in vele Sepulturen van verfcheyden Biflchoppen en-
de andere Vorften, bij welcke Kercke inden Jare 13x1. begoft endefe-
fligh jaren daer na eerft volmaeckt is den overal vermaerden Doms-
toren, die feer dick, fwaer, hoogh ende nochtans wel geproportioneerd
is: Waerinne hangen twe en veertigh Kloeken tot het groot en minder
geluyd, mitfgaders tot het uer-werck, voor-fpel ende beyer-werck, te
lamen feer heerlijck ende aengenaem om horen. De twede, St. Sahators
Mmfier, is ten tijden yan Lycefter af-gebroken, was d\'oudfte vande Kerc-
ken , ende daerom Oüde-Munjïer genoemd , ofte immers den Dom in oud-
heyd gelijck, ende met den felven, foomen geloofd, van m/Iehrordo ge-
fundeerd , alwaer oock de Sepulturen der oudfte Biflchoppen , van win-\'
frido ofte Bonifacio af tot Hungerum toe vertoond wierden. De derde St.
mm, ende de vierde St. Jam Kercke gnaemd, zijn beyde van Benno oïBer-
nulphus de xxc. BiflTchop gefundeert. De vijfde ende laetfte St®. Marien
Kercke, van Biflchop Cwwra^/ ontrent den Jare 1090. gefticht ende geboud
op de Italiaenfche wijfe, ende van Keyfer Henric de vierde feer gedoteerd.
Van de twee Abdyen was d\'eene van St.P^iwf/j, eertijds door BiflTchop
Benno voornoemd van den Heyligen-bergh alhier binnen de Stadt ge-
bracht , doch nu \'t meerendeel van\'t Convent geapproprieerd tot \'t Hof
Provinciael,met alle fijne appendentien,ende de Kercke het Capittel vati
Oude-Munfter geafl[igneert, in plaetfe van haer oude af-gebroken Kerc-
ke. D\'anderde Abdye van S®. Laurens in Ooft-broeck, buyten de Stadt
gelegen, is over ontrent feventigh Jaren, met het Convent der Cathuyfers
in Bloemendael by Utrecht, gedemolieerd. De Balyerye van Ste. catba-
ryne vande Joanniter Orden, daer (voor d\' op-bouwinge van \'t Cafteel,

•^/J-aav/iiOiV .

POVti.i \'.-bn^-CLil^l ::..:

-iJ^t - --\'it;.;; vi- v i-Tbtij/pv \' b

-t . -.t..« \' w v\'i .Lrj-: ■ ^ \'«"»iüg ■

~ y.

\'if

ii-J ^ -b.■■•..■\' - t.. ^ivrj;/-

^àii:...-. bii-sixqvï

;;i\' • 1 :: - »-, \'

omÊiÊÊÈÊÊÊÊm

[9]

ter plaetfe van d\'oude Balijerije ) de Carmeliten ofte Vrouwen-Broers ge-,
feten w^ten, is voor weynige jaren ten deele aen Huyfen ende Erven
uyt-geflagen ende verkoclit, ende het overige tot een bequaem Hofpi-
tael voor krancke ende gequetfte foldaten, ende de Kercke tot den pu-
blijcken Gods-dienft mede geapproprieerd. De Commandurije der Duyt^
fcher Orden, een Vorftelijcke Woninge, is nóch in haer oude fland, alv>^aei:
de Commendeurs ende Prebendaten derfelver Orden onthaekl,ende de
Stadt-houder ofce andere groote Prlncen gemeenlick gelogeerd zijn ge-
weeft. Van de vijf Joffrouwen-Conventen, zijn de drie, namentlijck
Oud-wijck, Marien-dael, ende \'t Vrouwen-Clooßer, buyten Stads-muren gele-
gen hebbende, inde laetfte Oorlogen voor een groot deel verdeftrueerd*
ende de Joffrouwen binnen de muren gelogeerd: De twee vordere, als
SKServaes ende de Witte-vrouwen, zijn noch met hare Ke reken binnen
de Stadt voor *c meerendeel in wefen. \'TConvent der Regulieren met haer
Kerck, Goederen ende in-commen is by de Regierders der Stadt den
Wees-kinderen gegeven, want haer oude huys met S^e. Elizabeths Ca-"
pelle, C by d\' Heer Evert Soudenhalgh Aq. 1491. gefticht,) door \'t fchieten
vande Spaenjaerden uyt Vredenhurgh , feer befchadigd was: Doch der
Carmeliten nieu Convent by St. Nicolaesy der Dominicanen ofte Predick-
beeren Kerck ende Cloofter Ao. 1x48. bij Coning Willem van Hollandt ge-
fundeerd , ende der Palmiten Tempel aen St. Jans Kerck-hof, zijn met der
Francifcanen ofte Minre-broeders Kerck inde laetfte troublen af-gcbro-
ken,ende derfelver Convent geapproprieerd ten dele tot Stads Ammu^
iiitie-huys ende Loy-hal ofceZegel-huys, ende tneeft tot der Ed: Mos
Heeren Staten Vergaderingh (die voortijds in\'t groot Capittel-huys ten
Dom te wefen plagh,) Reecken-camer, Revifie-camer, (alwaeroock
Dijck-graef ende Heem-raden vande Lecken-dijck Bovenfdams verga-
deren,) Secretarijen, ende andere daer toe nodige vertrecken. Der Hie-
ronymtten Kerck is nu der gemelde Heeren Staten Ammuniiie-huysjdoch
het Convent een wooninge voor den Reäor ende Meefters inde Triviale
Schoole, eertijds oock een gedeelte van dien voor de Pauperes ofte arme
fcholieren, die\'nu gevoegt zijn by de Burfalen in \'t Frater-huys ofte Colle^
gio wittehordi. Brigitta foo mannen als vrouwen Conventen zijn by na
geheelick met de ruïneufe kercke tot aen-bouw van fchone huyfen ver-
cocht, uytgefoaderd de Cameren voor de Aelmofeniers ende Gecom,
mitteerde ter onderhoudinge vande arme Ambachts-kinderen\', mitfga-
ders voor de Lief-hebbers der Mufijckc overigh gebleven. De vordere
Vrouwen-Conventen, alfe voor eerft Nicclai-Cloojter over ontrent vijftig
jaren in een fterck Tucht-huys tot difcipiine der moedwillige en andere

f

1,111 • . ;tr/CjÄsckJ^-iomiJD^üy.: • .\'--i^: " : t-^- r^r-

................ V, .. ... j , c\'. ^

.. V vi\'jr;: ; -Joj - . \' . jir.^! . i^;;;.\'-. \'-mifjnDci

-, - ./ . v-U^s «iiv r:.t?

Niooel a:;.-.;" .ivb f-/,, /

\'.^^^h-^fii- ■ . ..\'i\'-.^\' -i \'.-lil -r-

Uï;" : : . . -rr:;v\'tn-ravW 3fto.

eïsV./.:.\'. . . /-.«ïjbfJ^/J • - .-li.\') jiiii.v\' •• : \'I\'JÏUI^V^^I s^-t-^

\'sZo iv.^^.:...-6 r ifgo-jfi-cu:?«;\'. ôj^il tab :]

öi ÓVL-:! , iJ-jV/ÏJO-\'V^SJ.:\'-;,\'/ àL-îi\'JJ ïV^Jd , ^Vî.\'d-iLy

iL»ye; V- -....K-t-.-\'^iqo\'i.v.nüM i^Siift-xir-T;

-----------" ^ : c . ■ \'V at\'K -ihyrll

-rjrbh I HBOvQlri\'oT m

A li-//iz^ii^f.) r^A jïo\'1
. q . ■ - - • ■ ■\'«\'mlKftvr : -."^îio!.

1\' :: / , c ; Jisfi

V; iVil^S^-e^GlIy^bJV:; ^ ; _

t-j : It-.\':-.- J ,

-, \' ■ ,. : i, . i

■J-; ■

[lö]

Tüchtelingen veranderd: Dat van Cecilien, alwaet nu der Heëren Staten
Münte, dat van Hierufalem, van SK Anne en Marienhage; van AgnietCy (al-
waer de Schilders haer toon-camer hebben •) van Marie Magdalene 5 van
Braem-Doie; alle te famen met het gefalyde Bagijn-hofF tot huyfen ende
erven uyt-geflagen, ende oock eenfdeels tot Werck-huyfen, en verblijf
van arme Weduwen geaccomodeerd: Doch de Kercken van de vier laet-
fte noch in wefen gebleven, foo tot begravinge der dooden, als oock dat
van Braem-Dole boven rot een Theatrum Anatomicum,tndQ beneden tot een
Scherm-fchool, ende dat van\'t Bagijn-hofF tot Catechifatie der jonge
jeughd. Dat van Bethlehem in de Nieuwe-weerd,met de Capellen van SK
Cornelis, SK Anna ende die op\'t ellendige Kerck-hoff aen Stads-Cingelen,
van St. Marten en van S*. Anthonis in ende buyten de Weerd; van Mar-
tha en van \'t Cruys-Gafthuys buyten de Wittevrouwen, alle in de trou-
bles, ende die vande Melaten over weynige jaren af-gebroken, ende het
in-comen van defe den Ambachts-kinderen toe-gevoegd. Is oock alhier
een merckelick aen-tal van Gafli-huyfen ende andere Gods-huyfen, alfe
van St. Catharijne ende drie Coningen, nu t\'famen gevoegd, van S^*. Eliza-
beth , ofte \'t Wees-huys, waer van hier voren gelegt is, noch van SK Bar-*
hara ende Laurens, aen de Craen, ende de Neude, van Apollonia, nu SK Bat"
tholomem genaemd * in de lange Smee-fteegh, St. Sebaßiaens ofte Ctüys-
gafthuys, buyten de Witte-vrouwen, Apoflelen Gaft-huys in de juffrou-
wen-ftraet, Margrieten-hof op SK Jans-veldt by de Neude, \'t Eloyen Gafl:-
liuys in de Botter-fl;raet, St. Hioh buyten S^e. Catkarpe^ S^. Marten inde
Weerdt, ende St Anthonis daer buyten op\'t Hoge-lande, dat van 5"=. joofl
in Tollefteegh by de Duytfche-knechten verbrandt, ende van S\'e. Mar^
tha buyten de Witte-vrouwen over vele Jaren gedemolieerd, \'t nieuwe
Pefl:-huys (achter het oude van St. j^fww^^M ) aen de wal Anno 1/67. bi|
\'io^^. Agnes van Leeumnhergh t uyt de grond doen. op bouwen ,endebi|
haer rijckelick gedoteerd, het Dol-huys t\'enden de Nieu-üraet, ende bi|
St. Nicolaes kerck het Spin-huys, om de jeugd van \'t bedelen af te hou-
den, by M«^. Everardvande Pol geordonneerd: Noch doorgaens inde Stads
achter-flraten een groote menichte van Cameren ende Huyskens, mee
wekelicke uytdeylinge ofte anders gedoteerd ende gefl:icht, tot onder-
houd van veel fchamele inwoonders. Boven alle welcke Kercken,
Gods-huyfen, Gaft-huyfen ende andere pieufe Gebouwen, waer van
jegenwoordigh dartien Kercken en Capel en met vier Gaft-huyfen ge-
bruyckt word^en tot den openbaren ende al-gemenen Gods-dienfl:,mitf.
gaders tot Onderwijfinge der eerftelingen in den Geloove. So zijn oock
in defe Stadt, behalvcn des Biflchops-hoff by den Dom, ende des Stads

i :

ß

■ -ld,, l . _

■ .T.\'i t\'!-i.-- \'-^r.VöÄv\'S

V

. rio\'::.\'. . ..

............. ,

. ^ -Jvvvïv\'^n -At __________

...... ; ..\'.-/r,:

c\'-Vt^\'-i... • f- \'

- ■ \\ii4ii\'- \'

V-^iiaÏJss^-j^^i,V/..... - i

\'Vi

[ii]

Racd-iluys op de Plaetfe, met haer toe-behoren, mitfgaders andere pu-
biijcke, noch verre over de vier duyfend particuliere Huyfen, by na alle
met fchoone Kelders, ende vele met gewelfde Cluyfen onder de ftraten,
die door-gaens wijdt, luchtig ende hoog van\'t water zijn. Onder wekke
Huyfen, boven feer veeleheerlijcke nieuw gebouwde, die federt Nieuw-
ZouJen-halgh cn de Paus-huyfinge getimmerd fijn, oock niet weynige van
acnfienlijcke oudheydt, grootte ende fterckte bevonden worden, waer
op in tijden van Oorlogh ende vrefe van overval van Vijanden, Schut-
ters ende Soudeniers onder fekere Hoofd-mannen geleght wierden, alle
Bafenhergh, van over vele jaren tot der Schepenen-Huys, ende na oock
met Lichtenlergh te famen tot des Stadts Raed-huys (\'t welck voortijds
in\'t Schoon-huys te wefen plag) geapproprieert, \'t Huys ten Ouden-fterw
ofte X^rr^d, alwaer nu Stadts Wage endeExchijs-huys, Ruytenhergbt
Hooghfiraten ende Cranenhurgh tot Barbara ende Laurens Gaft-huyfen geac-
cotiimodeerd, Rodenhurgh in S^. Pauwels Abdije in-getogen, Aajleyn in
Ceciliin, ende Dromenhurgh in Braem-Dolens Cloofter veranderd, Freßnlurgb^
Croenemuv), Xoudenhalgh oock Oudaen, Laer oock ten Harte gcnaemd , Dra-
kenhurght Cronenhurgh, Lanßroony Compoßelle^Boventorp; Noch Hamerfieyn^
Paeyenhurghy Denmarcken, Pallaes, Bl^efieyn, Blanckenhirghy ten Aern, ten Putte,
Schorrenhergh, IVokkenfleyn, Lijfeft^n, Clarenhurgh, Muylenhurgh, Scbonegge^
Vokfleyn, Lochorfl, MoerendaeU Vakkendaek Groenenhergh, RuyfcheßeyntLeuwen^
hrgh, Mouwerenlerghy Nijendael, Brandenhurgh, Homout, na mede Leuwen^
lergh genaemd, Brandaa , Damafche, Raephorß, Nymn-OQtde, Luttiken-huys,
Craumert, Roßndael, Beyarden , NyenhuySy ten Veldet Vinckenhurgh, Colenherght
Putruweel, ten Weerde ofte ter mer, Cranefteyn, Walenhurgh, Proeyßenhurgh^
Schinckelenhurgh, ten SpiegeUVroedeßeyn, ter Wey de, Holenhorfl, Stemnhurgh,
ten Gaerde, Foeytenhurgh, Gunterhergh, Ermhrechtßeyn, Loenenhurgh, Snellen-
herghyLiloerty Bochout, Rynefleyn, ende meet andere Stam-huyfen vande
oudfte ende voornaemfte Geflachten van Utrecht, uyt de weicke oock
veele vande oudfte Edelen des Landts gefproten zijn; Voorwaer een
hoogh-achtbaet teecken van oude deftigheyd, ende deftige oudheydt
defer Stadt. Waer by comt de bequame gelegentheyd van dien,vermits
de menigfuldige toe-wegen toe de na-burige Landen énde Steden, die
defe Stadtfoo na bij gelegen zijn, datmen van hier in een ordinaris dag-
reyfe bequamelick kan komen inde verfte van over de feftigh bemuerde
Steden, ende een gantfche Maend langh ijder dagh fich in een bijfondere
Stadt vermaken ende middagh-mael houden ,fonder nochtans een eeni-
ge nacht-ruft elders te nemen, dan binnen Utrecht, al-waerfoo aen-
genamen verblijf is, als ergens in gantfch Neder-landt^ foo om de voor-^

^33:1 H\'- î

vie -i-M-j;.\' söfii n;,.\'
«.tiJiisaotl;^ î fc^n-îcîr

_ /üiin si; ::
. obnj - /

<: ..i , OJ

• ïvcn 3l;ît3 nurn-ncb

\\ -f \'
.y

I

s

Verhae 1de bequame gelegentheyd ende Heerlickheyd der Huyfen ende
Woon-plaetfen, als oock om de foetigheyd des Luchts, Vruchtbaerheyd
des Landftreecks,ende daer uyt toord-komende Overvloed van alle le-
vens nood-druft,ende infonderheyd om d\'eerlijcke Con verfatie van vele
Edele, minlijcke ende zinnige Burgers ende In-woonders, lief-hebbers
van wapen-oeffèninge ende van allerley konften ende geleerdheydt:
Waer toe noch de behulp-middelen dagelici meer ende meer toe-ne-
men , niet alleen voor de Jonge jeugd inde Triviale Schole, die van over
vele jaren feer vermaerd is geweeft, om de goede regieringe ende ordre
aldaer gehouden 5 maer oock voor de aen-comelingen ende meerder-
jarige in de nieuwe Univerfiteyt ofte Academie, die door Godes zegen,
der Profefforen geleerdheydt, ende der felver, als oock harer toe-hoor-
deren yver ende neerftigheyd, boven vermoeden, toe-genomen heeft,
Ende noch daer en boven voor alles ftandts Perfonen inde publijcke Bi«
bliotheque, ai-waer foo ample ende Keerlijcke voor-raed van Boecken«
in allerley Faculteyten, Conften ende Talen, dat diergelijcke
niet alleen in Neder-landt, maer oock in vele Vorflen^
dommen ende Rijcken noyt gefien is.

F

Ss :

...... ....

s A.-

...

m

\\

v- .

f.

1,

m-

Q

\' S

\'PJEn Toll op dc riviere de Vecht, placht over feven ende
^acht hondert jaren, aen de mond ofte uytwatcringh van
dien tot Maydcn uyt \'s Kayfers ofte Rooms-Conings naem
geheven te worden by den Land, ofte Gowgrave van\'tne-
dcr-gedeelte des Stichti van Utrecht,

Dan heeft Kayfer Otto Magnus,in den järe negen hondert
drie-en^vijftichjden voorfz Toll met de landen, bolTchen,
wateren, uytwateringen, viflcheryen, ftil.ftaende wateren en
lacken ofte meeren, die tiyt de gemelde riviere de Vecht
voort-komen, ende allen goeden en gerechticheden, die den
Kayfer aen beyde zijden van dien noch hadde, ten vollen ey-
gendom des geftichts van Utrecht over gegeven aen Bif-
fchop Baldric als heer ende prince vanden fel ven lande.

Zijnde daer-en-boven by Kayfer Otto de twede lijnen
foon gemelde gifte in \'tjaer negen hondert vijf-en-tTeven-
tich geconfirmeerd, met macht om denontfang ofte ophe-
ve van dien in\'t geheel tot Utrecht te transporteren, ofte
te Muyden te laten, ofte ten dele t\'Utrecht, ende ten dele te
Muyden, altoos tot des BiiTcops behoeft".

Gelijck oock,niet lange daer na, den felven ontfang ende
opheve int geheel tot Utrecht by den BifTcop verbracht, eü
by Kayfer Garel de vijfde, cn Coningh Philips fijnen loon
Graven van Holland, ende Heeren van Stad, Steden, ende
Lande van Utrecht aWaer gelaten : En federt d\'Unie fon-
der interruptie altoos tot behoeft"van den Staten vanden Lan-
de van Utrecht; door def felver ontfangers alleen geheven
en gebeurd is.

I

I

J co. A^v,

I , \'

ïi r j\'i^ 1 V\'

-

. - _ : ___> ■ -

^ % ^ ■

... -, .£ . \'

"ï "J J li\'—

f

1

^Mto auteni Imperator primus ejus nominis exFrançis five
Germanis, nedum omnia qua; anteceffores fui conceffe-
rant, cum plenitudine approbavit ,fcd pro memoria fua at-
què Etgidisconjugis fuaî defundse regia munificcntiadona-
vit pifcationem in Amufon & inAlmere cum omni cenfu.
Anno ix*^ xlvij°-Anno fuo xiij°\' Aótura Numaga, ôcc.

Item ad precesBrunonis germani fui, & Baldrici concef-
fit quicquid in villa Amuda una cum teloneo ad eandera
villam pertinente, quod Walgero olim ad beneficium con-
ceffumfuit, in proprium dedit etiam quidquid ab utraque
par:(:c fluminisFecht habuit^cum omni iutegritate transfudit,
terris, filvis, aquis, aquarumdecurfibus, pifcationibus, fta-
gni§ , lacubus, quse ex eodem fiumine derivantur , &ter-
ram quam Hatto in loco Eki habere videbatur, ut Ecclefia
poteftative poffideat. Cum licentia i n prsedido loco Trecht
monetam faciendi. Aótura ix^-Iiij"- Anno xviij"-Ottonis.
Quindclingcnburch,

Item Otto II. Imperator interventü Theophaniae uxoris
fua^ nec non Geronis Epifcopi conceffit de novo quicquid
genitorfuus Ecclefiée Trajeâenfî donaverat fub Baldrico.
Annoix^- lxxv° regni fui xiiij*-imperii viij^\'Aôtum Erpesfort.

Idem contulit in proprium in pago Interlak© in comi-
tatu Rhotbodonis villam Amudam vocatam, quatenus illa
prius adprsefatam non pertiuebat Ecclefiara, cum omnibus
adcampcrtinentibus, cumcurtibus, sedificiis, &c.talequc
teloneum, quale prius Walger in eodem exigebat loco. Et
ut illud teloneum totum valeat in Trajedo fumere, vel
totum in Amudavel partem ejus in Trajedo, & partem in
Amuda perpetuo pro Epifcopo. Anno Domini ix^ Ixxv®- An-
no regni fui xv°- Imperii viij°- Adum Erpesfort pro Balderico.

Hac W\'tlb. Heda Prapofiti t^rnbemenfts verba
in vita Baldrici Epifcopi iterata editione
imprejfa cum Mss"^- collata fum.

\\ . \' \' " \'S

■ ^ \' it
• nrujrm- i

:. \' t liii^tvi.... V...... L, :

" 5

vil Viiv--^"\'

■•■ tiv»

;

..r

m\'

m

In nomine fancle (T indhidue T^rinitatis,
Otto divina propitimte dementia %ex.

Noverït omnkm fidtlmm fioßrorum prefentium, nec non ^futurorum foler*
tia , quod nos inurventtonibus Brunoms nofiri dileSiiJJtmigermani (£ Baldrici
vewrahilis epifcopt nofiri confentientes quafäam res juris nojiri ad ecckßam
fa»tu Martini, que ejlconßruüain locoTrecht vocato ^ ubiprefafus epifcopus
Bctläricmpreeße dinojcitur inpioprium conceaimus ^ conceßtmus, idejiquic-
quidin villa ^muda habere viaebmiur , theloneum ijuoque ad eandem villam
jußepertinens^ quod Walgeropam olim adben ficium lomejjum hahuimus->aäpre»
libatam eiclßam perpetuali\'er in proprium donavmits, Omnem vero pifca-
tionem , quam in ^jlmcre ad voßram J^e^alitatem habuimus fertineniem fure
perenniiUucrelaxavimus, infuperetiam terram, quam Ha tocomes inLonaha^
buit ^ firmitertUuc dele\'iamm ^Imnetiam quicquid in utraque parte ßuminis
habere dinofcehamur, quod äititur Fe cht, cum omni inteeritatetransfundmiuSi
terrisfylvis.aquis, aqmrumqueäecurßbus.pijcationibta^ &T?*®^««, Cä lacm, que
exeoäemflumine Fechtderwantur. De cetera terram quam Hatto in loco Eki
habere viaebatur (S adnoßrum regale jm juäiciarie more pro fuo ipptis commißii
ßßata erat, ad[epediMam eccleßamtradidimm , que etiamßta eß fuper rrparri
fluminis l{eni, prelihato quippe concedimm epijcopo licentiam in prefcripto
locoTrechtnominato monetam faciendi, ^ ut nullus comes neque alia perJona
quehbetjuäiciaria poteflatem haheat theloneum vel aliud quodlibet dehitum five
queßtumexipfamonetaexigendinoflreferenitAtis regia authoritate omnino in-
ter dicimus , jedquicquiätnde exfgendum erit ad integrum epijcopoprediUe urbis
& eccleße eidem poteifative in poflerum habendi conceffimus* Et ut hec noßre
concejfionü authoritasfirmius verimque a fidelihus fw/lris in Dei nomine habe,
atur ^ manu propria noßra jubter earnßrmavimus, annukqm noßro ß^llart
jujftmm,

^ Signum dorntni Ottonis
inviciisfimi %egi5y
\'Brun canceliarius ad \'^icem
^othberti archkapellani
recovnovi,

Data XI"\' Kaiend, May Anno Domini DCCCCLUP- IndiUinne XP-
\\egnante pio I{ege Ottone anno XVfU\'^AUum ^indelingburg. in Domino
feliciter i Amen.

Ami

/ ..........V V - \'

n nomine ßnFie &- individue ^nnitäiü^
Otto diylna preifeniente dementia Imperator Jugußm^

T^Toverit omnium fidelium mßrorum prèferdmm nec non ^ futurorum folertidi
quod nos interventionihus diletlijfme conjugis noßre Tkeophanie atque Gcronti
archiepißopinec nonpro remedioanime nofire y atque pm regni noßrißatu quas^
dam res juris noßriai ecclefiam Martini, que eli conßruBa tn loco Treibt VO"
cato, ubi epifcopus Baldricmpreejfe dinofcttür , in proprium cmceßimus, id
eH quicquid in vtUa Amuda habere viiebamur, theloneum quoque adeandem vil-
lamptßepertinens, quodWalgerojamolim in beneficium concejfum habuimus,
ad prelibatam ecclefiam perpetualiter donamui. Omnem vera pifcationem,
quam in Aimere aänofiram regalitatem hahuimm pertinentem jure perenmilluc
relaxavimiis, Infuber etiam terram, quam Hatto comes in Lona habuit firmi-
ter iUuc deligamiis. ^inetiam quicquid in utraque parte fiuminis habere dinof ■
cimur , quoddicitur Fecht, cum omni integritate transfundimus, terris, fil\'
vis, aquis , aquarumque decurfibus , pifcationibus, fiagna 0 laciis , que
tx eodem finmine derivantur. De cetero terram quam Hatto in loco Eki habere
videbatur i ad nofirum regale jus ju iiiianomofepro fni\' ipfiiis commijju fifcata
erat f ad fepe diUam ecclefiam tradidimus i que etiamfita eFi fuper ripam flumi-
nis l^jeni. Prelibato quippe epifcopo licentiam in prefcripto loco \'Trecht rtomi-
nato monetam faciendi concedmus^ Et ut nuUus comes neqm alia quelibetpet ->
Jonajudiciariapoteflatem habeat theloneum vel aliud quodlibet debii um five que*
fitumexipfamonetaexigendi, nofire [erenitatis regia authoritate omnino inter-
dicimtii, ^mcqmd autem in^e exigenium erit, id inte^ufn epifCopo prediSle
urbis e? ecclefie eidem poteßative inpofierum habendi conceffim us. Et ut hec no -
ßre conceßmis atUhoritas firmius veriufque h fidelibm nofiris in Dei nomine
credatur, mant»propria noßrafubtus confirmavimit\'S, annuloque mfirofigillari
jufßmm, - .

tgnum domhu Ottonis
Imperatorü Jugufti^

Folcmarm canceliarius
ad Vnem Willigiß
archicapellani recognoVt,

pata Flip\'Idas Junij Anno Domini DCCCC-LXXP^\'\'- IndtcHone UT Ann^
vera J^gni Ottom\'s XUW\' Imperij FII" AUum in Erpesfort,

mnmmmmmmmmm

\'V

t . ... ■

V -^^xv\'n

v-.t

J-

\\

- \'

I.

SI

In nomine fimmiDei, Otto omni^oUntuT>ei
clemMia inHimulante Imperator oÂuguHus,

Vinofcant omnesfidele s noßriprefentesfcihsei tâ futun, qualittr ms ob noßrt
ftnime remedium, debitorumque noßrorum, nec non düeüe mßre conjugts
Theophavie interventu atque venerahih\'s epißopi Geronis, adfanBum Manimm
TrajeHenfemque ecdeßam in proprium damiis i in paßp Injlerlah^, in comitatü
Jihotbodonis villam i^Jmudavocatam., in quantum ejus prim od pre fat am non
pertinebat eccleßam,eum omnibus ad hancpertinentibus^cum curtilibt*i,edificiiSi
mancipiü,p^atü,paßcuüyjylviSi aquis^pifcationibtist mobilibus, immohihbuSi
taleque theloneum, quäle prim Walger in eoàem comes exigehat loco, ej ut ejus^
dem Trajeüenßs eccleße epifcoptts foteßntern habeat, utrum iUuä theloneum ts-
tum velit in TrajeBum fumere, vel totum in Amudâ j velpartem ejus in Tra -
jeUo, (3partem in Jmuää, quod fcripto confirmari jnfjtmtis, per quodpreä-
pimuSj quatenus ita ut datum habemuSi perpetmliterpermaneat, (â ut verius cre*
äatur mtmu mßrä iUudfirmavimus, é annula nojiroßgillan jußmus.

Signum domini Gttonis
z^Ädagni Imperatoris^

Folcmams cancellarm
ad vkcm VFilligiß
archicapellani noîavi.

Data rilP\' idffs Junij, u^nm Domini DCcCC LXXV^- IndiBione im
Anno J^gni domini Gttonis XV^\' Impery f^lIP\' A^um Er pe s fort.

) ■■

\\

----

• W* \' • ■ ^

■ ■ \' \\. ■

t „ - cà ,-, . :

. u..

t

\'■1

I

n nomine fancle (T inàmàue Trinitatü >
Henrkus divina javente dementia quartHS
^omanomm Imperator (lA uguslus^

Dum fidelium noßrorurn utilitati benigne cmfulimtis, digneque eomm peticioni
acquießimus, anteceßorum noßrorum I{egum five Imperatorum mmem exequi-
mur, (S tanto majorem futurorum nobis mßrüqueßiccejjhribm benivolentiam fpe
remunerationis captamus, Notum fit igitur omnibus tam futurù quam prefenti-
hus, quod non [olumTrajeSlenfibus ac Mudettfibus ^ fed etiam omnibus qui in
iUorum ambitucontinenturjui & confuetudinem ac Privilegium ab Episcopo Gode*
haldo conceßum cogmfiimus, ^ fub hujus condition^ titulo confirmamus ut unani-
mes noßre infißant fidelitati noßreque dignitatiac corone detrdhentes t3 adverfan •
tes propofßbilitate opprimerefiudeant, Infideles humiliando fed fideles corrobo-
rando, l^olumus autem fideles noßros facramentum latere quod in hujus carte
donatione nobis inviolabiliter fe confervare TrajeBenfes ac Mudenfes conjura\'
verunt. EB vero hic modus facramentißilicet ut nominatim \'TrajeUenfem epis»
copaturri omni exclufa occafione lontra omnes mortales in nofira fidelitate nohïs
retineant, Vt autem hujtis noflre conditions five conßrmationis autoritéßahiUs
inconvulfapermaneat y hanc inde cartam propria manu corroboratamfiribi (3
figilli noßri impreßionejußimus infigniri. Huic noßre confirmatiêni idoneos ad-
hibuimus teßes. Godebaldum TrajeBenfem episcopum. Conradum Ofnabrugen-
fem episcopum MengohumfanBi Martini prepofitum" Herimannumprepoßtum».
Fridericum comitemde Arenflergh, Atnoldum comitem de Cleve, t^imoldtm
de Rjßdt3fratremejmJ^cherum. Gifelbertum, Gaknem fcuUetum. Mu-
denfes quoque Gif elber tm eodem tempore viUicm faBm. Waldo. Sigebaldus,
Herimannus^ Wiitetus. Jerojolimitani. Codefcakus. Vfcherus. AlgeruSi
Tetrus, Tanco, Gerardus, l^obertus, Omnes etiam quiTrajeBenfem ci~
vitatem munir e debent vallo , ab omnimodo theloneo libéras eJfe concedimui,
quandocunque eandem civitatem caufa mercandi adierint.

In nomme fanBe & indbîdue Trinitatis
Henricm divina favente dementia cjuartm
^manomm Imperator çjî ugußus.

Dum fidelium noflrorum utüitati benigne confulimws, digneque eotumpeticioni
acquiefcimus, antecejfiorum nofirorum IRegum five Imperatomm morem exfequi\'
mur, C^ tantQ majorem futiirorum nobis noßrisquefucceßoribus benivolentiam jj}e
remunerationis captamus. X^otum fit i^tur omnibus tam futurù quamprefenti-*
bus, quod non fiolum Trajeüenfiibm, fed etiam omnibus qui in iüorum ambitu
continentur, jus & con(uetuàinem ac Privilegium ab episcopo Godebaldo concejfant
cognofcimm, ^ Juh hujus conditionis titulo confirmamus, ut unanimes noßre in-^
Jßant fidelitati , nofireque dignitati ac corone detrahentes C2? adverfantes pra
poßibilitate opprimere ßudeant , infideles humiliando fed fideles corroborando,
Venicntes autem adprefentiam nofiram devoti ac fideles nofiri GifelbertuSy Gala
fcultetus ^ Âmoldus cafiellantM ^ ^ hanefiioresTrajeHenfium cives, con^uefit
funt nobis de violenta injuria ^ quam in theloneo Trajeüi conßituto fußinuerunt »
dl cent ei quod contra anti quam & ratione fiibfiixam confuetudinem a mercatorihus
civitutemillc.mfrequentantihm graves cotidie fier ent exaUiones, Habita igfJur
traUatu cumprudentioiihus fuper antiqua tonfuetudine ^ jußa folvendi thelonei
ratione, intelleximus quod fuper ejufdem thelonei rationabili exaUione celfitudinis
nofire auüoritas defi.nirc deberet. Decrevimus enim circa hoe ^ in perpetuum
precepimm antique inflitutionis ^ obfervantie moâum, qui talis eU, ^idefuper
Dufburg veniunt annonam afferentes, dent oüo denanos ,fedoHavus eis reddatur^
depleÜe duos Cs? unum pro modio, autem à locis infra Dufburg confiitutis
venerint ^ dent festem denarios 6 feptimus eis reddatur, de pleSle duos, G? mmm
pro modio. Vinum afferentes de quoübet vafe Jedecim denarios dent ^ fextus
decimus eis reddatur. Si decern vafa velplurahabuerint » uniusvafis theloneum
remittatur eis, quod vulgo vullewin dicitur, Sipauciora quam decern, nicht!
condonetur eis, Sialleciaut déférant emerint , fi majus eß thelû7ieum pif cis
quam vint, propifce theloneum folvant, Frefona fal afferentes mum lop faits ^

umm

nnum äenarmm fohant, Frefones âe Oßerlant venîentes viginti quatuor dem
denarîos , ita ut quatuor eis reddaniar. De Saxonia venientes decern ^ festem
äenarios,[eptimtü décimas eis reddatur : Es venale ajferentes fertonem de qudUhet
laß[olvant. Dani cum mercandi caufa introlerint civitatem, de capite fuoßnguU,
quimagiflridicuntur mvium, quatuor âenarios dent* Nortmannos ab omni\'
modo theloneo Uber OS ejfe cognoßimus» ^icunque infra terminas hujus thelonei
venerit t3 de hoc conviüus fuerit ^ quod jußum theloneum dolofe detukrit^ tria
talenta Tieknßs monete folvat. Ç^uicunque mercandi caufa civitatem intraverint^
tamipß quam horm eorum fub judicio iÜorum marnant, qui publice jamverunt
jußamjudicii dare fententiam, ideß fcabinorum, Vt autem hujus noflre con-
ßrmationisauUwitasßabiUsS incanvulfapermaneat, hanc inde cartampropria
manu cmaboratamfcribi i ^ßgtüi noßri imprejßone jußßmus inßgniri, Huic
noßre conßrmationi idoneos adhibuimus teßes» Godebaldum TrajeSlenfem epifco-
pim^ Conradum Ofnahrugenfemßpifcopum. Mengodum S .Martiniprepoßtum
Hermannumprepoßtum. Friaericum comitem deArnesberch, ArnoUimcomi*
tem de Cleve ^ Arnoldum de\'^d(3 fratrem ejus ^cherum ^ Gifelbertumy Galo^
nem fcultetum, Waldonen, Sigebaldum, Hermannum, Wtltetum, Godefcalcum 3
Vfcherum^ Algerum^ Fetrum, Tanemem,

Signum Henriet
^omcmorum Imperatorü
inviBisfimi^

^runo canceUarius recognoVi
vice archicancellarii y

IndiUione xiii. iiii. non:
funii%

Data in palatio Imperatorü in TrajeBo , quod vulgo Lof en dicitur é

K^nno incarnAtionis Dominice» CID, C. XXIÏ.

Hcnz/c/ juA-Zti IKe^m c/hsxxJn, Iw/^cv/j z^e^\'ûxn.

Henricus Junior Romanorum Imperator» Hcniki quarti filius, Henrici tertü
cognomènto Nigri nepos, Chunradx fecundi Anno 1035. TrajcÄi ad
Renum defuncii proncpos , exccffit èvivis Anno 1125. in eadfmurbcj ubi in
clioro fummi templi lapis fupereft fepulchralis , cum hac infcripticro*
Exta Henrici quinti Imp: Anno xi*"- xxv.

Et tarnen hie in diplomatibus Anno 1122. quanus fcnbi voluit, fecundum coiti-
putationem Italorum y apud quos inter Imperatores non numeratur Hcnricus
Auceps, genteSaxo\', quicoronamaPontificismaimaccipererecufarat: Adeoquc
didus Rex Germanorum ■ quibus & imprimis Saxonibus Henricus hie Junior
infeftus usque fuit-»

Arnoldusde Rod & fraterejus Rucherus olim numerati inter majoresvcterum
Ruforum feu Rodiorum Trajedenfium qui circa 11 }Jo. ad novum foflatum (nunc
veterem foffam vocamus) ardes fibi extruxere, quas caftrum rubrum nuncuparunt:
Quarum pars potior inrra idem fcculumincorporataAbbatia: S.Pauli, reliqua vero
rclidacivium nabitaculis Rodenburgi inditonomine, ä quo pons vicinus, & vicus
inde ad veterem vallem, per quam fofTa nova ante tria fecula effofla ell, tum etiam
familisetres fucceflive denominationem acceperunt : Prifcis interim Rodiis feu
Rufis ante annum 1400. emortuisi

Galo Scultetus Trajedenfis ab Anno i lo^.fuiflelegitur, ä quodenominata extra
Urbem verfus Eurum Galen-floot, verfus Zephyrum Galecop feu Galen-coop.

Gifeibertiin his diplomatibus memorantur duo, prior Larse dominus, tidonis
Comitis frater, tldonisque Episcopi Hildesheym. & Chunradi Comitis ex forore
nepos , qui éx Gerpirgi conjuge reliquit Arnoldum Prajpofitum S. Mariae Trajcd:
Anno 1 145. Chunradum Comitem , Gerardum diétum Bodonem, & Badelogam
nuptam Egl^erto Minifl;eTiali,Gerardus autem procreavit Alberonem & Chunradum
Carionicos Trajedenfesjtum Arnoldum DapiferumComit.HoIlandiar Anno 1199.
& Hcnricum Ingen Dinge dominum , patrem Bothonis Canonici S. Salvatoris,
Suederi ScultetiTrajedenfis Anno 1218. Arneldis de Trajedo, ex quibus nati
Theodoricus , Fridericus Sc Arnöldus fucceflive Ptaetores feu Sculteti Traje-
ftenfes Anno 1245. 1260. Sc 1275.

Pofterior Gifelbertus vilHcus Mudenlis (Ensfridifêü Ansfridi Sculteti Mudenfis
filius) Godebaido Episcopo ingratus ejusqUe fucceflori Andreä: rebellis fuit: Qua-
propter ä Re?e Lothario apud civitatem Aitenam EcclefiacTrajedenfis oppreSbr
judicatus & capite truncarus eft, quarto Idus Januarii, Anno 112.9.

Manifeftus itaque eft error eorum, qui hunc Gifeiberti villici exitum (exennio
altius ad tempora Henrici Imper: referunt& adfcriberc videnturfummemorato
Gifelberto, quondam EcclefiieHildefienfis Advocato, qui Udone Epifcopomor-
tuo& Bruningo ejus fuccefforebrevicxaudorato, Anno ïii^. cum confanguineis
in clientelam Godebaldi Trajeélenfis Episcopi fe dederat: Quicum etiam Anno
1125. incarceremconjeélusfiut, in quo mi^errime periit, Episcopo interim, in-
terceflione Eledoris Colonienfis & numerata ingentiaeris fumma vix redempto.
Oderant enim tum carfareani, uti ante duo fecula Ludouici xi. Galliarum Regis
aulici, imprimis cos , quos pater amaverat , aut qui defundo Regi fidelillime
adharferant-*.

Godefcalcus, tircherus& reHqui Hierofolymitaniinhis diplomatibus hoc tulere
i)rïE:miun» pereMinationis fumptuofar Sc cruentaf, quod ad publica negotia Imperii &
Ecciefiar Minifterialibus adfcrlpti fint: nullo tamen hic cognomine diftindi. Ante
Henrici quaftitempora apud Alamannos Theutonicos, Curienfes, Sc Burgundio-
nenfes, pronomina ad aliquot millia excreverant, urfileam Saxones & lii$ vicinos
populos, neqiie eti:^m familia: hjcreditariis infignüs difcernebantur: Ea demura cum
cognominibus nata inufum yeriere occaßone Syriacarum cxpeditionüöi_ .

I

l:\'

m

lEt-k.
Iii

B

\'"v.,•

mi

l lohan bider ghemden ^oods ^ificop t \'ütrecht,

maken condaldenghmendiedefenbrïefzien^^Ueniof horen fefen, dat
voi hebben genomen tot onfen rade , Eerfamen lüde haren Gyfelhrecht
heer uan Tfelßeyne , haren Z^eder heer van Apecoude , haren Aernd van
Tfelßeyne , haren Steven van Zeulen ridders , die tue Borgermeyßeren, ende
die twe overße Oudermannen van onfer [tat van Vtreiht , fo wie dat fißjn die
(vander ftat rade ßjn van Vtrecbt; Ende ^jeloven in goeden trouvpen , dat wi
hi derre vorfeyder rade werken zooien alfe van onfen werliken gereihten in onfen
lande van Vtrecht, tuffchen der Noede ende Bodegraven , Voerd fo verbende
ivi ons , fo wat i^mbachtman , dat wi fetten ^elen in onfen werliken ghe.
rechten tujfchen der Noede ende Bodegraven, dat wi dat doen "^elen bi rade ende
confente defer vor^enoemder , die hier voer hefchreven ßaen , fonder alrehande
archeytt In orconde des briefs befegelt mit onfen feghel , GhegJ?even int Jaer
cns Heren dufent dre hondert ende acht endetmntich des goedenfdaghes na fmtè
Johans dach ad decollationem»

<g>ccoffatxoneert met \\m onjiiiefen 6cief ^ast
^cQvJan (can S^iefi Miffcop t\' "S^trec^t , 6e-
fe^ef^ met fo^anen fe^ef in xo))cn \'^aiïcf^e , ais
^oor «itje^rwcßt fiact

I.

».- V- ^

Lil

Land-brief van Utrecht ^

de Ao. M CCC LXXV.

ij A r N T van H o e r n bi der

ghcnadcn Goeds Biffcop t Utrecht, Makea

cont allen luden, dat wij lijen ende bekennen, dat al-
fulke bede,als ons,onfe Ecclefy,Ridderen Knechte, en
Steden van onfen Gefliehte van Utrecht, ghegheven
hebben tot defer tijd , om rechter gonfte wiUe ghe-
gheven hebben onfer Kerken Slote ende Ambochte
lo. aen defe fide der Yfele mede te lofenen , met van ghenen rechte , ende
geloven in goeden trouwen orifer Ecclefy Ridderen Knechten, Steden en
den Gheftichte van Utrecht voerfz voer ons ende voer onfen nacomelin-
rhen Biflcöpen t\' Utrecht ghene mergheogelt, huyfghelt noch gheenre-
j, hande ghenieyne fcattinghë meer te verghen. Voert zo hebben Wij ge-
loeft voer ons ende voer onfe nacomelinghe Biflcöpen t\' Utrecht voerfz
die Slotë ende Ambochte onfer Kerken van Utrecht, aen dezefide der
Yfele nümermeer te bezwaren, noch te belaften,noch vanden Gheftichte
te ontferren in gheenre tijd. Ende wanneer wij of onfe naconielinghen
Biflcöpen t\' Utrecht voerfz aflivich of des Gheftichts qwijc werden, zo
2o.zelmcn die flocc ende Ambochte vrij ende onbecommert overleveren
den anderen Biflcop alfe hijs begheert, ende hi ontfaen is alfe recht is,
behoudelijc dat hi eerft confirmieren,zekeren,zweren ende loven zei die
flote ende Ambochte nyet te bezwaren, te belaften, noch te ontferren
vanden Gheftichte voerfz in gheenre tijd,ende daer op flne opene brieve
,, gheven. Voert fo en fel wi of onfe nacomelinghen Biflcöpen t\' U-
trecht voerfcreven nyemant borchfate zetten in enich van onfer Kerken
Slote, noch Ambochte, noch hem die bevelen, hi en zi een welgeboren
„ man ende wel gheghoedet inden Gheftichte ende gheboren wt den Giie-
,, ftichte, alfo datmen hem des gheloven mach. Voert zo zeilen die borch-
jj fate ende Ambochtflude,die wi zetten zeilen in onfer Kerken Slote ende
Ambochte, eerft loven zekeren ende zweren inden Gapittel voer die Ec-
clefy voor Ridderê Knapen Stat ende Steden des gheftichts van Utrecht,
tot behoef des ghemeyns Gheftichts van Utrecht voerfz,eiï daer op hoer
open brieve gheven, die voerfz flote ende Ambochte nyet te bezwaren,
noch te belaften meer dan voer een Jaer benoemder penfi, die redelic is.
Voert zo en zei die borchfate of die ambochts-man die nu inder tijc is,
ende altoes voert die flote eti ambochte nyet rumen noch overleveren eer
die ander die op dat flot,of in finen ambochte,dat hi te bewaren heeft,we-
zen zei,eerft gheloeft,ghezekert,ghezworen efi fyn open brieve gegeven
4«. heefc alfe voerfcreven is. Ende wi Biflcop of onle nacomelinghe Biflcö-
pen voerfz moghen die borchzate ende ambochts-lude verzetten alft ons
ghenoecht, behoudelijc dat defe voerwaetde voerfz bliven zeilen in alle
hoerre machte. Voert waert dat die Stoel van Utrecht fonder Heer waer,
of dat die Biflcop inder tijd nyet ontfaen en waer, alfe recht is, fo felmen
die voerfz lohe doen indeü Capittel in teghenwoerdichcyt der Ecclefy

[t] Kid-

C^]

Ridderë Knapen ende Stat van Utrecht alfe voerfcreven is , tot behoef
des BifTcops die toecomende is inder rijd, ende hem die Slote vrij ende
commerloosen de Ambochte overgheven alfe hi ontfaen is, alfe recht is,
ende deze voerfcreven punten eerft gheloefc ghezekert ende gbezworen
heeft, ende zyn opene brieve daer op ghegheven heefc. Voert feilen wi
ende onfe nacomelinghen BifTcoppen voerfz alle man lanrrecht doen alfe
in onfen Gheftichte gheleghen is, behondelijc dat die Ecclefy ende elc
gheeftelic perfoen na finen ftaet daer te rechte fta, daer hi van rechte of
van gewoenten fculdich is te recht te ftaen , ende nyemant vangen noch
zyn ghoet nemen tegens lantrechte, ten waer dat hi mit rechte ende mit ir.
oecdele eerft verwonnen waer. Ende waert dat enighe welgheboren lü-
de rechts voer ons te doen hadden , die oerdeel en zei wi nyemant vra-
ghen dan welgeboren luden, ende die oerdeel diemen voer ons wifen zei,
die en zei nyemant vorder beropen vander partijen weghen dan die par-
tije dient oerdeel teghen gaet. Voert fo en zei wi of onfe nacomelinghen
voerfz gheenrehande oerloghe aennemen, wi en haddent eerft vervol-
ghet bi onfz Ecclefie,Ridderen Knapen ende Steden van Utrecht,alfe van
outs recht is ende gewieft heeft. Ende alle defe voerfz punten heb- ,,
ben Wi Aernt van Hoern BifTcop t\'Utrecht voerfz gheloefr,ghezekert „
ende ghezworen wittelic ende wel te houden ende nyet te breken, in 20.
gheenre manyeren, ende wi Dekene ende Capittele der Ecclefy Ridderen >>
Knechten Stat ende ghemene Steden des Stichts van Utrecht te famen i»
ghewil<>oett ende malcand\'ic« gticlwcft In goeden trouwen alle die pun- „
ten die in defen brief befcreven ftaen vaft ende ftade te houden ende te »
houden doen. Ende waert zake dat wi Aernd Biflcop voerfz of onfe na- „
comelinghen enich van dezen voerfcreven punten verbraken, of nyet en
hielden, zo kenne wi dat nyemant voer ons noch voer onfe ambochtfludS
fculdich is te rechte te ftaen noch te dienfte te comen, noch ons hoerza-
mich te wefen ter tijt toe dat wi alle defe voerfcreven punten vol ende aï
gehouden hadden. Ende waert dat enich borchfate of ambochts-manj«,.
die inder tijd waer enich van defen voerfcreven punten verbraken, of nyet
en hielden j dat dien,die defe punte verbrake, wi BifTcop of onfe ambochtf-
ludë inder tijd hem ghené recht doen en zeilen,ende dat hem nyemant te
rechte ftaen en zei, ende ghene oerdeel over nyemant en zei hi moghen
gheven of helpen gheven, ende daer zei wi BifTcop Ridderen Knapen Stac
ende Steden voerfz teghen vallen, ter tijd toe dat hi alle defe voerfz pun-
ten ghehouden hadde,ende men des zeker ende wifïè waer. Ende alle defe
voerfz vorwaerden zeilen ftaen fonder enigherhande arghelift- Ende op
dat alle defe voerfcreven punten vaft ende ftade eweliken bliven ende on-
verbroken,zo hebben wi Aernt van Hoern BifTcop,Dekene ende Capitele
der kercken vanden Doem, van Oudemunfter, van funte Peter, van funte
Johan,van funte Marien t\'Utrecht, Ghifelbrecht Heer van Abcoude ende
van Duerfteden, Zueder van Abcoude Heer van Putten ende van Strie-
nen, Johan Heer van Culenborch ende vander Lecke, Ghifelbrecht Heer
van Vyanen ende vanden Goye, Zueder Borchgrave van Montfoerde,
Heynric die Rover van Montfoerde, Zweder van Vyanen, Johan van Ry--
nefiè, Ghifelbrecht van Sterckenborch, Vrederic uten Hamme, Gherijd
van Polanen, Dirc van Zulen, Peter uten Hamme, Johan van Heerlaer,

Zwe-

lil

Zweder van Bioemenfteyne , Ghifelbrecliü van Herdenbroec, Orte v^ii
Scoenouwen, Beernt uten Enghe, Steven van Zulen, Ridders, Splinter
van Loenrefloet, A]faer vander Horft, Heiiric van Haerleni ^ V^rederic
Zoude vanden Rijn, Johan van Zulen, Jolian van Amerongert, Willam
Zuermont van Hijnderfteyn, Vrederic van Zulen, Bokel vander Haer ,
Dirc van Houdaen, Willam van Vloeten, Willam van Vronefteyn , Jacob
vander A , Gherijt van der A, Ghifeibrecht die Wolf, Philips van Wer-
denfteijn, Acrnd van Lunenborch, Johan over de Vecht, Knapen, Ende
wi Stat van Utrecht ende Steden des Gheftichts van Utrecht voerfz , alfe
io. Amersfoerde ende Renen onfe zeghelle aen defen brief gehanghen, tot
enen oirconde : Ende al waer dat zake dat an defen brief een zeghel otf
meer gebrake, nochtan foude defe briefF bliven in alle zinre machte ghe-
likerwijs of hi vol ende al befeghelt waer. Ende defer brieve is meer al-
leens fprekende. Ghegheuen int Jaer ons Heeren Dufent drie hondert
vijf ende tfeventich des donredaghes na funte Servaes dach t\' Utrecht.

Defen land-^brieff by Bifchop aiknt van Ho orn , ende den Drien Staten \'i Lands van
Utrecht, aldus eenparkh gefloten ende verfegeld fijnde, is de felve niet alken van meer-
gemelde Bifchop op date voorf^ befvpounmaer oock^van aüe fijne fuccejfeurs als Ele-
cïtve Land-vorHen by hare Blyde-incomfien, voor \'t aenveerden der Hoghe-Overheyd van
den Lande, met befegelde brieven geconpmeert en folemnele eeden beveflicht, Alfe

van Bifc. Feokïs van Wevelichoven, Anno t^rp.desanderendaegsnaelf

dufent Meechdcn, ende Sondach na Simonis & Judsö dach, relpediye.
van Bifc. Frederic van Beanckenheim ^ Anno t35>3.donderdachnaSimo-;

nis & Juda:, ende den 14. November, refpedive.
van Bifc. Zueder. van Culenburch, Anno 142^. den 18. Augufti.
van Rodolf van Diephold, den 4. Januarii, 1427. als Poftulastj\' ende

Vrijdach na Pauli Converfio , 1433. als geconfirmeerd Bifchop.
van Bifc. David van BurguMdien, Anno 1456. denö.Auguftï.
van Bifc. Frederic van Baden, Anno »49^. den S.Noyembeu
van Bifc. Philips vanburcundien, Anno ift/. dinfdach poft dominicam
Vocem, den t p. Mey. Endë

van Bifc. Henrick van Beyeren , Anno 1523. op maendach den ^.Novemb.
Doch hy heeft door mifieydinge van de Burgoens-gefinde, fonder voorgaende beVeilginge
van de Drien Staten, de Temporaliteyt ofte Hoghe-Overheyd aen Key fer Carel de Vijfde
vmocht. ^-f^Mr l>/m w ^f\'äiya^^^tf\'Mß^a^jnf^t^

r

il

v.-i-.

.. : \' \'i

— ^^ ■ . . , i 1 -A—--------—...-»I-

fir \'

^ V

BS

r-\'

Éi..

p-"

■i

.n

»- t

1 ff-«-

■Vf\'

r

/v-

■J . ■

- \\

■ : \' : ^

r

-V :

\'I

m

—X

.. i

Ifc . J .

- : J--Ï X\' -

tßmi^mttitimimmmsmm

\' Y\'

iÊÊm

-Î
•i

7 ---- --

- .

- - J ■

l ..

V - v

tv\'-,-
■ Vi

-ers

rS"

if- X

^. > \'

t

I

_ (
Î

■

• -y

— - .

. vrr :

. . - —-SfS-^î. - \'--------■ . , . ■ ------ - - J

.......

-

-Jr-

?
R

1

... \'r^^Si??
•ifl.....

-

.-■af: --V- 1 • \' ■

- . / »

■ • ""il \' r

r.

V. Ji