BIJ HKT BBHANDKLKN

der Zendings-geschiedenis

VRAGEN EN ANTWOORDEN

UNIVERSITEITSBIBLIOTHEEK UTRECHT

BIJ HET BEHANDELEN

er Zendings-geschiedenis,

VRAGEN EN ANTWOORDEN.

(iKDUUKT TE WINSCHOTEN, 1IIJ
J. 1). VAN DBB VEEN.

1. De Heer der Zending.

II. De eerste Zendelingen.

III. De verdere Zending in Europa.

IV. De Zendelingen in ons Vaderland.
V. Zendeling-Genootschappen.

VI. Het Nederlandsch Zendeling-Genootschap.

IX. De verdere Zending in Azi�.

X. De Zending in Afrika.

XI. De Zending in Amerika.

XII. De Zending in Australi�.
Besluit.

DE HEER DER ZENDING.

1. Wat is de zending ?

De werkzaamheid der zendelingen ter verkondiging van
liet Evangelie.

2. Wat is het Evangelie?

De blijde boodschap van Gods vergevende en heili-
gende liefde, in Christus geopenbaard.

3. Wie is de Heer der zending?

Jezus Christus, omdat hij niet slechts de eerste zen-
delingen heeft opgeleid en uitgezonden, maar ook, als
de verhoogde Heer, bestendig voor zijne zendelingen
zorgt. Matth. X: 5. Joh. XX: 21. Joh. XVII: 18.
Matth. XXVIII: 18�20.

4. Wat zijn zendelingen?

De leerlingen van Jezus Christus, door Hem of in
zijnen naam uitgezonden, om het Evangelie in de we-
reld te verkondigen. Luk. VI: 13.

5. Wat heeft de Heer aan zijne leerlingen geboden?
Gaat henen in de geheele wereld en predikt het

Evangelie aan alle sehepscleu. Mark. XVI: 15. Gij

zult mijiif getuigen zijn te Jeruzalem en in geheel Jud�a
en Samari� en tot aan het einde der aarde. Hand.
T: 8.

fi. Voorzag Jezus ook de bezwaren, aan het zcndings-
�vcrk verbonden?

Ja, want Hij zcidc: Zie, ik zend u uit als schapen
te midden van wolven. Matth. X: 16. Zij zullen u
aan de rechtbanken overleveren en in synagogen zult gij
geslagen worden en gij zult voor landvoogden en konin-
gen gesteld worden om mijnentwil, hun tot cene gctui-
genis. Mark. XIII: 9. Een dienstknecht is niet meer
dan zijn lieer. Hebben zij mij vervolgd, zij zullen ook
n vervolgen. Joh. XV: 20.

7. Welken troost gaf Jezus aan zijne zendelingen\'\'
Zalig zijl gij, als men u smaadt en vervolgt en lic-

gende, allerlei bonze woorden tegen u spreekt, om mij-
nentwil! Matth. V: 11�12. Ieder die mij belijdt
voor de mensehen, dien zal ik ook belijden voor mij-
nfcn Vader in de hemelen. Matth. X: 32. In de
wereld hebt gij verdrukking; maar hebt goeden moed:
ik heb de wereld overwonnen. Joh. XVI: 33.

8. Wat heeft de lieer voorspeld, aangaande de ze-
gepraal van het Evangelie?

Dit Evangelie des koningrijks zal gepredikt worden
in de geheele wereld, tot eene getuigenis voor al de
volken en als dan zal het einde komen. Matth. XXIV:
14. Het zal worden ��ne kudde, ��n herder. Joh.
X: 10. (Joh. XVII: 21.)

\'.). Zien wij rwd» de vervulling dezer voorspelling?
Wij zien de aanvankelijke vervulling van Jezus voor-
spelling in do geschiedenis der Christelijke Kerk.

II.
DE EERSTE ZENDELINGEN.

1. Wie waren de eerste zendelingen?

De 12 Apostelen en de 70 leerlingen, die Jezus eens
uitzond, om onder zijn opzicht, eene zendingsreis te
doen, ter hunner oefening. Luk. IX�X.

2. Wanneer traden de Apostelen zelfstandig als zeu-
delingen op?

Toen de Apostelen op - het Pinksterfeest met den llei-
ligcn Geest vervuld werden, traden zij zelfstandig op en
predikten het Evangelie aan de Joden; later ook aan
Samaritanen en heidenen. Mark XVI: 20.

3. Hoe dachten de Apostelen eerst over de hcide-
nen?

De Apostelen dachten, even uls de Joden algemeen,
dat de Messias enkel was bestemd tot verlossing van
hun tolk en dat de heidenen, als onrein, waren buiten-
geslotcu. Hand. XI.

4. Hoe. werden de Apostelen tot beter inzicht geleid?
Nadat Jezus door zijne opvoedende wijsheid hen lang.

zamerhand had voorbereid, om dit vooroordeel af te

leggen, Matth. X: 5�(i, Mark. VII: 25�2<J, Luk.
VII: 9, werd Pctl\'US door ecne bijzondere openbaring
geleid, om het eerst in het buis van een heiden het
Evangelie te prediken, en wel bij den heidenschen hoofd-
man Cornclius, waarna de andere Apostelen volgden.
Hand. X.

5. Wie was de Heiden-Apostel bij uitnemendheid?

PaulllS, eerst een woedend vervolger der Christenen,
was door den Heer bestemd en werd door Hem opge-
leid om Zijn naam te dragen, vooral onder de"heidenen.
Hand. IX: 15.

(i. Welke zendingsreizen heeft PaulllS gedaan?

I\'ilulllS heeft drie zendingsreizen gedaan. Telkens
door de Christengemeente te Antiochi� uitgezonden,
stichtte hij in Klciu-Azi� verscheidene gemeenten, en als
de eerste zendeling in Europa, bezocht hij ook Macc-
doni� en Griekenland. Tweemaal keerde PaulllS naar
Antiochi� terug en verhaalde wat grootc tcekencn en
wonderen God door hem en zijne inedehelpcrs onder de
heidenen had gedaan. Op zijne derde reis naar Antiochi�
gaande, werd hij te Jeruzalem door den haat der Joden
gevangen genomen en naar l�oine gevoerd. � 1" reis
Hand. XIII�XIV. 2" reis Hand. XV: 40�XVIII:
22. 3" reis Hand. XVIII: 23�XXi: 1U.

7. Zorgde PaulllS ook voor de Christengemeenten
gedurende zijne afwezigheid?

PaulllS stelde bij de Christengemeenten Opzieners
aan, schreef aan dezen en do gemeenten brieven, om

hen te leeren, te vermanen en te vertroosten en bleef
met zijne belangstelling voortdurend bij hen. De andere
Apostelen waren ook werkzaam door zendbrieven, welke
na hun dood nog krachtig medewerkten tot uitbreiding
en bevestiging des Christendoms. 2 Cor. XI: 28.

8. Wat was het einde van Paulus?

Na zijne gevangenschap te Rome, is PaullIS nog
verscheiden jaren werkzaam geweest in het Oosten en
heeft waarschijnlijk ook Spanje bezocht, doch weder te
Home gekomen, werd hij, op bevel van den wrecden
Keizer Nero, onthoofd (in het jaar 67.)

9. Hoe was Petrus als zendeling werkzaam?
Petrus, die op het Pinksterfeest zoo krachtig van

den Heer had getuigd, dat 3000 Joden voor het Gods-
rijk weiden gewonnen; die den kreupele genas en den
mam van Christus voor den Hoogen llaad beleed;
die uitging tot Samaritanen en heidenen, had veel
van de Joden te verduren en werd eindelijk te Rome,
op bevel van Nero, aan het kruis genageld. Joh. XXI:
18�19.

10. Hoedanig was het einde van Ja e O bus ?
JaCObuS, de zoon van Zebede�s, was de eerste

zendeling die den marteldood stierf. Ilirodes liet hem
door het zwaard dooden. Hand. XII: 2. JaCODUS,
de broeder des Heeren, van wien wij nog een belang-
rijken brief bezitten, is om zijne vrijmoedige belijdenis
van Christus, door de Joden van den tempel geworpen
en gestecnigd. Stervende riep hij uit: �Ik bid U o

Heer mijn �od en Vader voor deze, want zij weten niet
wat zij doen." (In het jaar 62.)

11. Wat weet men van de andere Apostelen?
Getrouw aan het bevel van hunnen Heer, om het

Evangelie aan alle volken te prediken, zijn zij in de
heidenlanden van Azi� en Afrika doorgedrongen, waar
zij bijna allen een geweldigen dood zijn gestorven.

12. Hoe waren de Apostelen onder hun lijden gc-
zind?

PsiulllS betuigt: �Jn dit alles zijn wij meer dan
overwinnaars, door Hem, die ons heeft liefgehad."
Itom. VIII: 87�39. En met den dood voor oogen,
juicht hij: �Ik heb den goeden strijd gestreden, ik heb
den loop ge�indigd, ik heb het geloof behouden. Voorts
is mij weggelegd de kroon der rechtvaardigheid." 2 Tim.
IV: 7, 8.

13. Hoe ging het met den Apostel Joli�imcs !

J O hunnes is de cenige der 12 Apostelen, van wien
wij weten, dat hij zijn eigen dood gestorven is, en wel
te Epheze, in omtrent 100-jarigen ouderdom. Be Jpos-
tel der liefde heeft tot zijn einde niet opgehouden do
Christenen te vermanen: �Kindcrkens! hebt liefde onder
elkander."

DE VERDERE ZENDING IN EUROPA.

1. Hoe werd het Evangelie verder verbreid, na den
dood der Apostelen?

Toen de Apostelen gestorven waren, gingen hunne
leerlingen voort met prediken, en ook zij werden vaak
met hnnne gemeenten, door de heidenen, op de wrccd-
ste wijze vervolgd.

2. Welke Christen-martelaren zijn bijzonder bekend?
Ignatius, een leerling van den Apostel Johannes en

Opziener van de gemeente te Antiochi�, werd om zijne
belijdenis van Christus , te lloine voor de wilde dieren
geworpen, (in het jaar 116.) Polycarpus, mede een
leerling van Johannes en Opziener van de gemeente to
Sinyrna, werd in hoogen onderdom , levend verbrand,
omdat hij Christus niet wilde verloochenen. Joh. XVI:
2, 3.

3. Welke Romeinsche Keizer heeft het Christendom
zeer bevorderd?

Constantijn de Groote, nam zelf het Christendom
aan in het jaar 323 en zoo werd op het einde der 4\'
eeuw, in het geheele Romeinsche rijk, het Christendom
de heersehende godsdienst.

4. Wie bracht het Evangelie in Groot-Brittannie P
In de eerste eeuwen bracht reeds PatricillS het

Kvangelie in Ierland en van daaruit ging in r>fir> �o«

lunilia als zendeling naar Schotland. In Engeland was
ook reeds vroeg bet Evangelie bekend maar door de
heidensche Angelsaksen weder verdwenen. De Abt Au-
H\'lisl iiilis, met 40 medehelpers, in de 6\' eeuw door Paus
(iregorius den Grooten afgezonden, bracht aan Engeland
weder den zegen des Christendoms, welken zegen het
spoedig mededeelde aan de inwoners van het tegen\\voor-
dig Duitechland en Nederland.

5. Welke zendelingen hebben in Duitschland het
Evangelie verkondigd ?

UHilas, die den bijbel in de landtaal overbracht, en
de volijverige Chrysostomus, bevorderden reeds in de 4°
eeuw, de zendingszaak onder de Duitsche stammen.
(\'o! u in ban lis uit Ierland, in ilo 6^P eeuw, en Win-
Med of Boilifacius uit Engeland, in de 8\' eeuw,
hebben met vele medehclpers , in Duitschland en Zwit-
serland de kracht van het heidendom verbroken en op
hunne zendingsreizen aldaar, vele gemeenten gesticht.

6. Wanneer werd in Frankrijk het Christendom al-
gemcen erkend ?

Toen de Frankische Koning Clovis zich in 496 liet
doopen , werd in zijn rijk het Christendom de hccrschcn-
de godsdienst en later was Keizer Karcl de Groote, in
zijn uitgestrekt gebied, daarvan een ijverig bevorderaar ,
zoodat ook van daaruit het Evangelie verder werd ver-
breid.

7. Hoe ging het in Zweden en Denemarken?

In de 9\',.eeu\\v werd Ansi\'linr door Keizer KarclV

opvolger uitgezonden , om tuin de woeste Noormannen
het Evangelie te verkondigen en deze sljmslel va/t het
Noorden mocht het beleven , dat na tallooze moeiclijk-
kcden en heftigen tegenstand , het liefelijk licht des
Evangelies Zweden en Denemarken bescheen.

8. Hoe ging het in de andere landen van Europa ?

Niet zoo zeer door de werkzaamheid van zendelingen,
opzettelijk daartoe uitgezonden , als wel door den invloed
van christelijke krijgsgevangenen , kooplieden, geestelijken
enz., die bij gelegenheid het Evangelie bekend maakten,
werd dit verbreid in Hongarije, Polen en 1\'ruissen. Het
drong door in Noorwegen en van daar in IJsland en
Groenland; ook Olga, de behccrschercs van Rusland,
werd tot het geloof in Christus bekeerd , zoodat in het
jaar 1000 met weinig uitzondering, het Christendom
over geheel Europa was verbreid.

DE ZENDELINGEN IN ONS VADEELAND.

1. Hoe was het in ons land gesteld v��r de invoc-
ring des Christendoms ?

Heidcnsche onkunde , woestheid en wreedheid hcersch-
tcn toen in ons land , niemand kon lezen of schrijven ,
geen handwerk werd uitgeoefend ; jagen en visschen was

de hoofdbezigheid en bij do herhaalde onderlinge oorlo*

gen werden de gevangenen aan de goden geofferd.

2. Hoedanig was de godsdienst onzer vooronders V
De geesten hunner gesneuvelde oorlogshelden , zon ,

maan en afgodsbeelden , Donnar (de Dondcrgod), Wo-
dan (de Oorlogsgod) en andere, werden door onze
voorouders en de ons omringende volken, gevreesd en
ge�erd.

3. Welke barbaarscue gewoonte hadden onze voor-
ouders ?

Op hunne heidensche feestdagen werd volgens ver-
langen der priesters, een groot beeld van stroo en hout
gemaakt en in brand gestoken , nadat men het met kin.
deren had gevuld, om de vertoornde goden te verzoe-
nen. Ook lieten de ouders zich wel met hunne kinde-
ren verbranden, om de zaligheid te verkrijgen.

4. Wie was de eerste zendeling in ons land ?
Eligius , een aanzienlijk goudsmid in Frankrijk, was

tot zegen onzer voorouders werkzaam , door in tijd van
oorlog , vele hunner gevangenen van zijnen Koning vrij
te koopen. Hij liet ze dan naar ons land terugkeeren,
na hen eerst in het Evangelie te hebben onderwezen.
Later Bisschop geworden, reisde hij tot in Zeeland, om
daar het licht des Evangelies te doen schijnen. Eligius
Apostel der Zeeuwen , stierf in 659.

5. Wanneer werd de eerste Christenkerk in ons land
gesticht ?

In het jaar (>2K werd te Utrecht de eerste Ohristcli-

kerk in ons tand gesticht, door den Erankischcn Koning
Dagobert.

G. Welke zendelingen zijn hier verder werkzaam go-
weest ?

De voornaamste zendelingen in ons land waren: Wil-

fricd , Willebrord , Bonifaciiis, Willehad , Lc-

7. Op welke opmerkelijke wijze werd "Wilfricd tot

"Wilfl\'ied, Bisschop in Engeland , op reis zijnde
naar Rome, werd door storm en schipbreuk genoodzaakt
in Friesland te overwinteren. Dezen tijd gebruikte hij,
met verlof des konings, om hier vele duizenden tot
Christus te brengen. Wilfried Apostel der Friezen,
stierf in 709.

b. Wie was de grondvester van het Christendom in
ons land ?

Willcbl\'Ol\'d , uit Ericsche ouders , in Engeland ge-
boren , kwam met vele mcdchelpcrs , waaronder ook YV11I-
fram , hier te lande , predikte met ijver het Evangelie ,
roeide afgodsbosschen uit, vernielde hcidenschc becl-
den en tempels , en zoo uitgestrekt en zegenrijk was
zijn arbeid , dat hij met recht genoemd wordt , de grond-
vester van het Christendom in ons land.

9. Op welke wijze was Willebrord werkzaam ?

Des zomers zond hij zijne leerlingen 2 en 2 door het
ganschc land om te prediken en des winters anderwces hij
hen in het klooster te Utrecht, in alle wijsheid der Schrift.

Kt. Wat nul hadden de kloosters voor het zendings-
werk ?

De kloosters waren in den beginne de steunpunten
voor het werk der zendelingen. Daar werden de jonge
leeraars gevormd , daar legde men scholen aan voor
hcidensclic kinderen , du�ir vonden nieuwsbekcerden ,
als ze vervolgd werden , een veilig toevluchtsoord.

11. Was Wlllebrord ook dikwijls in gevaar?
Toen WillebrOrd op het eiland Walcheren een af-

godsbeeld vernielde en daarbij krachtig als Evangelie,
prediker optrad , wilden de heidenen hem van het leven
berooven en op soortgelijke wijze was hij meermalen
in doodsgevaar , tot dat hij , Apostel van Nederland,
na 50 jarigen getrouwen arbeid , inging in de vreugde
zijns Hoeren. (739.)

12. Wie was Bonifacius ?

Boilifacius, eigenlijk Willfried, een aanzienlijk
edelman in Engeland, kreeg reeds als knaap lust om
zendeling te worden , door de verhalen der reizende
geestelijken , die bij zijn vader gastvrij \'werden ontvan-
gen. Na daartoe in een klooster te zijn opgeleid , was
Boilifacius met Willebrord, drie jaar in ons land
werkzaam.

13. Predikte Boilifacius niet vooral in Dnitschland?
Ja en wel met den grootstcn ijver, zoodat hij niet

aarzelde , l>ij een afgodsfeesl, waar (luizende heidenen
zich verzameld hadden rondom den Dondereik, dezen
om te houwen. De heidenen stonden verbaasd naar
deze heiligschennis te kijken , en geweldig werd hun hei-
densch bijgeloof geschokt , toen l�onii\';i( ins niet , zoo-
nis ze verwacht hadden , door den Dondcrgod werd
verpletterd.

14. Hoe was het uiteinde van BoilifacillS?

Toen de grijze Apostel der Duilschers , na den dood
van. Willebrord , nogmaals Friesland bezocht , om hier
volgens zijne vurige begeerte te prediken , werd hij ,
nabij Dokkum, met 53 medehelpcrs, door een troep hci-
densche Friezen jammerlijk vermoord. (754.)

1 5. Wanneer kwam Willehad in ons land ?

18 jaar na den moord van IJonifacillS, kwam de
geleerde Willehad , tot -een aanzienlijk geslacht in En-
geland behoorende , zich vestigen in Friesland en vond
daar de harten verzacht en voorbereid , om het licht des
Evangelies te ontvangen. Later ging hij naar Drenthe ,
waar nog dikke duisternis heerschte en arbeidde vcr-
schciden jaar met vrucht, maar niet zonder heftigen tc-
genstand.

16. Hoc was het einde van Willehad ?

Willehad Apostel van Drenthe, werd later Bisschop
te Bremcn en toen bij zijn sterfbed, vele vrienden trcur-
den , sprak hij : �Hoep mij niet terug van het aangc-
zicht des Heeren. De kudde , die hij aan mijne zorg
had toevertrouwd . heb ik aan zijne bescherming aanbe-

volcn , liet goede dat ik moge gedaan Lebben , heb ik in
zijne kracht gedaan en de genade van Hem, van wiens
goedertierenheid de aarde vol is , zal U niet verlaten".
Zoo ontsliep Willehad in 789.

1 7. Waar heeft Lobllinus vooral gewerkt ?

IiCbllillllS Apottel van Overijssel, predikte daar vooral
bot Evangelie, en z�� belangrijk was de uitwerking
dier prediking, dat de heidenen die aan tooverij toe-
schreven en de kerk te Deventer in brnnd staken.

18. Wat weet gij van Llldger?

Llldger , een Friesch edelman , in de school van
WfflebrOrd en daarna in Engeland opgevoed , was in
Friesland en vooral in Groningen ijverig werkzaam aan
de uitbreiding van het Christendom. Vooral door de
hulp van Karcl den Grooten , mocht hij op zijne pre-
diking veel vrucht aanschouwen. Ludger Apostel van
Groningen stierf, na dien zelfden dag nog op twee
plaatsen te hebben gepredikt. (809.)

19. Hoe is het later in ons Vaderland geworden\'\'\'
In de 9^e eeuw was hier het vroeger heidendom ver-

dwenen en het Christendom gevestigd, zoodat uien met
Paulus kon zeggen : �De nacht is vergevorderd en de
dag is nabij. Laat ons dan afleggen de werken der
duisternis en aandoen de wapenen des lichts." Kom.
XITI: 12.

V
ZENDELING-GENOOTSCHAPPEN.

1. Hoedanig was de zendings-arbeid in latere een-
wen ?

De Roomsch-Katholieke kerk heeft altijd zendelingen
voor de bekeering der heidenen gehad en vele bekwame
predikers uitgezonden, maar deze, vooral de Jczu�ten ,
y verden meer om leden te winnen voor hunne kerk, dan
om harten te brengen tot het levend geloof in Christus.

2. Hebben de Evangelische Christenen na de Hor-
vorming het zendingswerk krachtig bevorderd ?

Anderhalve eeuw lang schijnt het gebod des Ilccrcn door
de Evangelische Christenen bijna geheel vergeten, maar
in de 17^dB en IS*¹" eeuw ontstonden er in Engeland,
Nederland , Denemarken en Duitschland verecnigingen ,
die Evangelie-predikers uitzonden in hunne buitcnland-
sche bezittingen. Mannen als J. Eliot uit Engeland ,
B. Ziegenbalg uit Denemarken, H. Egcde uit Noor-
wegen en C. F. Schwartz uit Pruissen , onderschcid-
den zich door een levend geloof, in liefde krachtig
werkzaam , tot bekeering der heidenen.

3. Hebben de Evangelische vorsten ook de zending
bevorderd ?

Gustaaf Wasa en Gustaaf Adolf koningen van Zwe-
den , Willem III van Oranje en Anne vorsten van

Engeland, Krcderik IV koning van Denemarken en
zijn opvolger Christiaan VI hebben het werk der zen-
ding krachtig bevorderd.

4. Hebben de Hernhutters ook veel aan de zending
gedaan ?

Toen in het midden der vorige eeuw de Evangelische
kerk lijdende was aan lauwheid en ongeloof, hebben
de Hernhutters het eerst recht begrepen , dat de gan-
sche christelijke gemeente en ieder Christen in \'t bij-
zonder , schuldig is, aan de heidenen het Evangelie
te helpen verkondigen.

5. Wie zijn die Hernhutters ?

Eenige vrome Christenen , afstammelingen van de
Waldensen , in hun vaderland Moravi� door de Room-
schen vervolgd , verkregen van den graaf YOn Zinzeil-
dorf verlof, op zijn landgoed in Saksen te gaan wonen.
Daar bouwden deze arme vluchtelingen het dorp Hernhut,
waarnaar zij Hernhutters heeten en toen vele Christenen
van verschillende geloofsbelijdenis zich daarbij voegden ,
vereenigde de graaf deze allen tot ��ne gemeente , de
Broedergemeente genaamd.

6. Waar heeft de Broedergemeente onder de heidc-
nen gewerkt?

De Hernhutters, bijna allen zendelingen of zendings-
vrienden, hebben met onbegrijpelijke zelfverloochening
en volharding gewerkt, in de verstijvende koude van
Groenland, zoowel als in de verzengende hitte van West-
Indi�. Er iS geen werelddeel , waar zij niet met zegen

hebben gearbeid of nog arbeiden, om de boodschap des
hcils den heidenen te brengen.

7. Was de graaf VOU Zinzendorf ook zelf wcrk-
zaam onder de heidenen ?

Lodcwijk YOll Zinzendorf reisde, als hoofd en
verzorger der Broedergemeente, naar alle oorden der wc-
reld en alzoo werd vervuld de droom zijner jeugd en de
gelofte te Iiallc gedaan , om namelijk aan de heidenen
het Evangelie te verkondigen en wel aan de diepst ver-
achten : de Negerslaven , de Groenlanders , de Esquimoos
en de Hottentotten. Hij stierf in 1760. Zijn ver-
trouwde vriend , levensbeschrijver en opvolger was A. O.

8. Waar en wanneer zijn de eerste Zcndeling-Genoot-
schappen opgericht ?

De eerste Zcndeling^�enootschappen zijn opgericht in
Engeland. Sedert 178C bcstiiat het Wesleyaansch-Zen-
deling-G e-nootschap of dat der Methodisten, (genoemd
naar den voortreffelijkcn Wesley) en is nu werkzaam in
alle werelddeelen op meer dan 500 posten en 4000 ne-
venposten met rniin 700 zendelingen en hulp-zendelingen.
In 1705 werd door den 80-jarigen predikant Bogue ,
het Londeatch Zendeling-Genootschap opgericht , dat nu
meer dan 150 zendelingen heeft, werkzaam in Oost en
West.

i). Werd het voorbeeld van Engeland ook door nn-
dere landen gevolgd ?

In Nederland , Schotland en Noord-Amerika, in

Duitschlund , Zwitserland en Frankrijk, ontstonden wcl-
dra Zendeling-Genootschappen, allen met ��n en hetzelfde
doel, om arbeiders uit te zenden in den wijngaard des
Hecren. Tegenwoordig zijn er meer dan 50 Zendeling-
Gen ootschappen.

10. Waardoor worden de Zendeling-Genootschappen
krachtig gesteund ?

De Eijbel-Genootschappcn waarvan het eerste in 1804,
in Engeland werd opgericht, bevorderen krachtig het
werk der zending. Het Engelsch-Bijbel-Genootschap
alleen , heeft de Heilige Schrift in 200 talen , of tong-
vallen overgezet en wel 50 millioen bijbels in alle dee-
len der wereld verspreid. Naar het voorbeeld van
Engeland en met zijne hulp, zijn zulke vercenigin-
gen thans in alle werclddeelen opgericht.

HET NEDERLA1�DSCH-ZENDELING-
GENOOTSCHAP.

1. Wanneer en door wie is het Nederlandseh-Zcn-
dcling-Genootschap opgericht ?

Het Nederlandsch-Zendeling-Genoot&chap werd opge-
richt den 19\' December 1797 , toen ons volk door de

Krauehe omwenteling en den oorlog met Engeland in
hoogst moeilijke omstandigheden verkeerde. l)c op-

wekking hiertoe gaf Joliaimes Theodorus van der
Kemp.

2. Wie was van der Kemp?

Van der Kemp was de zoon van een geacht predikant
te Rotterdam; hij kwam op een weg van lichtzinnigheid en
ongeloof, maar door cene opmerkelijke leiding der Voor-
zicnigheid, werd hij tot het geloof terug gebracht. Bij
het omslaan cener boot namelijk, op de rivier de Maas,
verdween zijne vrouw en cenigst kind in de diepte ,
doch hij zelf werd daarbij van den dood gered.

3. Hoc werd nel Nederlandsch-Zendeling-Geiiootschap
opgericht ?

Yail der Kemp, door innige dankbaarheid gedreven ,
wilde nu zijn leven den Heer wijden en liet zich
tot zendeling opleiden door het Londensch-Genootschap.
V��r hij Europa verliet, bezocht hij nog eens zijn va-
derland en in naam van het Londensch-Zendeling-Ge-
nootschap wekte hij de om hem vergaderde vrienden
krachtig op tot deelneming aan het zendingswerk. Een
40-tal ijverige Christenen vereenigde zich hiertoe , on-
der biddend opzien tot God en het Nederlandsch-Zen-
deling-Genootschap werd gesticht. Dit geschiedde in
Rotterdam en was een klein maar krachtig begin gelijk
een mosterdzaad.

4. Was er vroeger door ons land ook al iets gedaan
voor de heidenen ?

Toen ons land in de Oost-Indi� rijke bezittingen kreeg,
en de grootc handels-vcrccniging, Oost-Indische Compagnie
genaamd, sedert het begin der 17\' eeuw, rijke schatten
van daar haalde , beschouwde deze het ook aanstonds als
haren plicht, in de geestelijke behoeften dier bevolking
te voorzien. Maar de predikanten en onderwijzers in
de Oost aangesteld, waren te weinig in aantal en meest
ongeschikt tot hun werk. Toen de winsten der Oost-
Indische Compagnie begonnen te verminderen , werd er
al spoedig weinig meer ten koste gelegd aan het gces-
telijk heil van de inwoners onzer Oost-Indische bezit-
tingen.

5. Hebbeu de Nederlandsche Christenen toen deze
zaak geheel verwaarloosd ?

Uitnemende mannen in ons land dachten en schreven
veel over de beste wijze om het Evangelie te verkondi-
gen in onze Oost-Indische bezittingen , en dit diende
ook ter voorbereiding voor de oprichting vnn het Ne-
derlandsch-Zendeling-Genootschap.

0. Wat wil het Nederlandsch-Zendeling-Genootschap?

Het Nederlandsch-Zendeling-Genootschap, dat even als
het LondenscJte , Bazelsche en Parijsche. Zendeling-Genool-
se/iap Evangelische Christenen van alle gezindten veree-
nigt om samen in de kracht van ��nen Heer tot een
doel werkzaam te zijn , stelt zich voor het ware en
werkdadigc Christendom eenvoudig en oprecht in de
harten der menschen in te planten. Daartoe worden
de Zendelingen opgeleid en uitgezonden.

7. Waar worden de zendelingen opgeleid P

De zcndeling-kwcckeliugcn worden opgeleid in Uot-
terdam , waar hiertoe een zcndelinghuis is gesticht, bc-
stuurd door een Dircctor. Hierbij behoort een niet on-
belangrijk museum, eene verzameling van Oostersclic
voorwerpen van natuur en kunst.

8. Wat leeren de aanstaande zendelingen?
Behalve alles wat zij als Evangelie-predikers in de

heidenlandcn noodig hebben, krijgen de kweekclingen
ook onderwijs in geneeskunde, boekdrukkunst, timmeren
en andere zaken, waardoor zij de onbeschaafde volken,
niet slechts tot de kennis van het Evangelie brengen,
maar tevens al den zegen cener christelijke beschaving
kunnen mededeelen.

9. Van waar krijgt -het Nederlandsch-Zendeling-Ge-
nootschap al de middelen, noodig om zendelingen op
te leiden, uit te zenden en te onderhouden?

Door het geheele land heeft het Genootschap zijne te-
den, die jaarlijks/5,25 en begunstigers, die ook eene
vaste bijdrage geven. Voorts zijn er in verschillende
steden en dorpen van ons land, hulp-genootschappen en
vereenigingen opgericht, die door het verzamelen van
kleine bijdragen, aardige sommen bijeen brengen. In
de kerken wordt jaarlijks eene pinkster-collektc gchou-
den en giften en legaten worden door zendingsvrien-
den geschonken. Zoo blijkt dat uit liefde en geloof de
middelen voortvloeien, waardoor het Nederlandsch-Zcn-
deling-Gcnootschap bestaat.

10. Waar hebben do zendelingen van het Ncdcr-
landsch-Zcndeling-Genootschap gearbeid ?

Deze zendelingen liebben eerst gepredikt in \'t Zuiden
van Afrika met Engelschc zendelingen, tot dat de Kaap
ecne Engelschc bezitting werd; daarna in Voor-Indi�,
tot dat ook dit land in Engelschc handen kwam; ook
op Ceilon en in Suriname, doch \'t meest in onze Oost-
Indische bezittingen op de eilanden Ambon, Timor,
Rotti, de Zuid-Wcster eilanden , Java en Cclebes.

11. Werkt het Nedcrlandsch-Zcndcling-Gcnootschap
ook in ons eigen land?

Hoewel de Evangelie prediking onder heidenen en
Mahomcdanen de hoofdzaak is, werkt het Ncderlandsch-
Zcndeling-Genootschap toch ook in ons eigen land, door
het verspreiden van christelijke volkslcctuur.

12. Door welk Genootschap worden de zendelingen
in hun werk krachtig geholpen?

Het Nederlandsch-Bijbcl-Genootschap , opgericht in
1814 , vertaalt den Bijbel in vele talen, en heeft dien
bij duizenden in en buiten ons land verspreid. Hicr-
door komt het den arbied der zendelingen krachtig te
hulp.

13. Wordt in Nederland ook nog op andere wijze
voor de heidenen gewerkt, dan door het Ncderlandsch-
Zcndcling-Gcnootschap ?

Behalve liet Nederlandsch-Zendeling-Genootschap, zijn

in ons land nog andere vcrccnigingcn werkzaam als: de
Broedergemeente, de Utrcchtschc en ltottcrdamsclie ver-
ceniging enz. die ook zendelingen naar do heidenen uit-
zenden.

14. Waardoor kunnen wij bekend worden met de
werkzaamheid der zendelingen?

De zendelingen houden dagboeken, waarin zij alles,
betreffende hunne werkzaamheid opschrijven, en waar-
van wij het belangrijkste vernemen in de Maandberichten
die in de eerste plaats voor de leden worden gedrukt.
Voorts staat in de kerk, vooral in de zendeling-biduren >
de gelegenheid open om te hooren van de moeite en
teleurstellingen, maar ook van de heerlijke vruchten op
het zendingsveld. Ook schrijven de zendelingen brieven
aan familie en vrienden en komen somtijds zelf in hun
vaderland terug. Belangrijke boeken, geschriften en
zendingskaarten maken ons verder bekend met de werk-
zaamheid der zendelingen.

15. Zien wij veel vrucht van den arbeid van het
Nederlandsch-Zendeling-Genootschap?

Wij mogen ons verblijden in heerlijke vruchten, vooral
met het oog op de bloeiende zending op Celebes, de
Minahasa, maar nog geldt het woord van onzen Heer :
�De oogst is wel groot, maar de arbeiders zijn weinige.
Bidt dan den Heer des oogstes, dat hij arbeiders in
zijnen oogst uitzende." Matth. IX: 87�38.

Java is een van de voornaamste der Oost-Indische
eilanden met 12 milliocn inwoners. Het is het land
van licht en kleuren , waar de edelste vruchten rijpen ,
ds prachtigste bloemen bloeien en de vogels schitteren
met de schoonste kleuren. Java , waar bergen en stroo-
men en wouden luide hunnen Schepper verkondigen ,
is een van de bekoorlijkste en vruchtbaarste landen der
wereld.

2. Wat is Java voor Nederland ?

Java, de rijkste bezitting van Nederland, voorziet ons
van rijst, koffi , thee , suiker en vele andere voortbreng-
sclcn en de milliocncn die van daar jaarlijksch in onze
schatkist vloeien , brengen veel bij tot de welvaart van
Nederland.

3. Hoedauig zijn de inwoners van Java?

De inwoners van Java zijn van nature een krachtig
volk, maar onder de eeuwen-lange overheersching en
dwingelandij, vooral van hunne inlandsche vorsten, zijn
zij slaafsch en kruipend geworden. Ze zijn listig, wraak-
zuchtig en wreed als ze met geweld of wantrouwen
worden behandeld, maar christelijke liefde wekt bij hen

ccn vertrouwen en ecne gehechtheid, die tot grootc op-
offcring in staat is.

4. Hoe is de godsdienst van den Javaan?

De Javaan belijdt den Mahomedaanschen godsdienst,
maar heeft tevens vele heidenschc begrippen. Onop-
houdelijk wiiant hij zich omringd en bedreigd door
wraakzuchtige geesten ; overal in de natuur ziet hij voor-
teekenen , die hem geluk of ongeluk voorspellen en
waarop hij angstig acht geeft, zoodat zijn geloof eigen-
lijk bijgeloof is.

5. Wat zijn Mahomedanen?

Mahomedanen zijn de volgelingen van Mahomcd die
belijden: Er is maar ��n God en Mahomed is zijn
Profeet. Zij gelooven aan een onveranderlijk nood-
lot. Bidden, vasten en aalmoezen geven leidt ten he-
mel maar voor het geloof te strijden en dan vele vij-
anden te dooden voert tot de hoogste zaligheid. In het
hemelsch Paradijs zullen de mannen , tot loon hunner
werken, zich baden in alle mogelijke zinnelijke genietin-
gen. In de 7° eeuw, toen de christelijke kerk zeer
was verbasterd, werd de Mahomedaansche godsdienst
in Arabi� gesticht en sedert in vele andere landen ver-
breid. Thans vindt men nog circa 150 millioen Maho-
medancn, die ook tot Christus moeten worden ge-
bracht. Hand. IV: 12.

6. Wie was de eerste zendeling op Java ?

Jelle Eeltjes Jellesma uit Friesland, was de ecr-
stc zendeling op Java ; vooraf had hij vier jaar op Ce-

ram gearbeid en met den Inspecteur van Hliijn al
onze zendingsposten bezocht. Op Java en wel in Soe-
rabaija , vond hij reeds eenige Christenen, opgeleid door
de hceren Emde en Coolen en met geduld en volhar-
ding arbeidde Jcllcsma in zijn nieuwen , moeielijken
werkkring. Modjo-Warno , een nieuw dorp , door hem
in het binnenland gesticht, werd weldra het middenpunt
van zijn ijverigen arbeid. Na 10 jaar aldaar te hebben
gepredikt, werd hij door den Heer afgeroepen in 1858.
Jcllcsma, de grondlegger van de zending op Java,
wordt met recht Apostel van Java genoemd.

7. Welke zendelingen zijn tegenwoordig op Java
werkzaam ?



		INHOUD.

		1. De Heer der Zending. II. De eerste Zendelingen. III. De verdere Zending in Europa. IV. De Zendelingen in ons Vaderland. V. Zendeling-Genootschappen. VI. Het Nederlandsch Zendeling-Genootschap. VII. Java. VIII. De Minahasa. IX. De verdere Zending in Azi�. X. De Zending in Afrika. XI. De Zending in Amerika. XII. De Zending in Australi�. Besluit.



		I.

		DE HEER DER ZENDING. 1. Wat is de zending ? De werkzaamheid der zendelingen ter verkondiging van liet Evangelie. 2. Wat is het Evangelie? De blijde boodschap van Gods vergevende en heili- gende liefde, in Christus geopenbaard. 3. Wie is de Heer der zending? Jezus Christus, omdat hij niet slechts de eerste zen- delingen heeft opgeleid en uitgezonden, maar ook, als de verhoogde Heer, bestendig voor zijne zendelingen zorgt. Matth. X: 5. Joh. XX: 21. Joh. XVII: 18. Matth. XXVIII: 18�20. 4. Wat zijn zendelingen? De leerlingen van Jezus Christus, door Hem of in zijnen naam uitgezonden, om het Evangelie in de we- reld te verkondigen. Luk. VI: 13. 5. Wat heeft de Heer aan zijne leerlingen geboden? Gaat henen in de geheele wereld en predikt het Evangelie aan alle sehepscleu. Mark. XVI: 15. Gij



		\'.). Zien wij rwd» de vervulling dezer voorspelling? Wij zien de aanvankelijke vervulling van Jezus voor- spelling in do geschiedenis der Christelijke Kerk.

		II. DE EERSTE ZENDELINGEN. 1. Wie waren de eerste zendelingen? De 12 Apostelen en de 70 leerlingen, die Jezus eens uitzond, om onder zijn opzicht, eene zendingsreis te doen, ter hunner oefening. Luk. IX�X. 2. Wanneer traden de Apostelen zelfstandig als zeu- delingen op? Toen de Apostelen op - het Pinksterfeest met den llei- ligcn Geest vervuld werden, traden zij zelfstandig op en predikten het Evangelie aan de Joden; later ook aan Samaritanen en heidenen. Mark XVI: 20. 3. Hoe dachten de Apostelen eerst over de hcide- nen? De Apostelen dachten, even uls de Joden algemeen, dat de Messias enkel was bestemd tot verlossing van hun tolk en dat de heidenen, als onrein, waren buiten- geslotcu. Hand. XI. 4. Hoe. werden de Apostelen tot beter inzicht geleid? Nadat Jezus door zijne opvoedende wijsheid hen lang. zamerhand had voorbereid, om dit vooroordeel af te



		*\'i*

		hen te leeren, te vermanen en te vertroosten en bleef met zijne belangstelling voortdurend bij hen. De andere Apostelen waren ook werkzaam door zendbrieven, welke na hun dood nog krachtig medewerkten tot uitbreiding en bevestiging des Christendoms. 2 Cor. XI: 28. 8. Wat was het einde van Paulus? Na zijne gevangenschap te Rome, is PaullIS nog verscheiden jaren werkzaam geweest in het Oosten en heeft waarschijnlijk ook Spanje bezocht, doch weder te Home gekomen, werd hij, op bevel van den wrecden Keizer Nero, onthoofd (in het jaar 67.) 9. Hoe was Petrus als zendeling werkzaam? Petrus, die op het Pinksterfeest zoo krachtig van den Heer had getuigd, dat 3000 Joden voor het Gods- rijk weiden gewonnen; die den kreupele genas en den mam van Christus voor den Hoogen llaad beleed; die uitging tot Samaritanen en heidenen, had veel van de Joden te verduren en werd eindelijk te Rome, op bevel van Nero, aan het kruis genageld. Joh. XXI: 18�19. 10. Hoedanig was het einde van Ja e O bus ? JaCObuS, de zoon van Zebede�s, was de eerste zendeling die den marteldood stierf. Ilirodes liet hem door het zwaard dooden. Hand. XII: 2. JaCODUS, de broeder des Heeren, van wien wij nog een belang- rijken brief bezitten, is om zijne vrijmoedige belijdenis van Christus, door de Joden van den tempel geworpen en gestecnigd. Stervende riep hij uit: �Ik bid U o



		III.

		DE VERDERE ZENDING IN EUROPA. 1. Hoe werd het Evangelie verder verbreid, na den dood der Apostelen? Toen de Apostelen gestorven waren, gingen hunne leerlingen voort met prediken, en ook zij werden vaak met hnnne gemeenten, door de heidenen, op de wrccd- ste wijze vervolgd. 2. Welke Christen-martelaren zijn bijzonder bekend? Ignatius, een leerling van den Apostel Johannes en Opziener van de gemeente te Antiochi�, werd om zijne belijdenis van Christus , te lloine voor de wilde dieren geworpen, (in het jaar 116.) Polycarpus, mede een leerling van Johannes en Opziener van de gemeente to Sinyrna, werd in hoogen onderdom , levend verbrand, omdat hij Christus niet wilde verloochenen. Joh. XVI: 2, 3. 3. Welke Romeinsche Keizer heeft het Christendom zeer bevorderd? Constantijn de Groote, nam zelf het Christendom aan in het jaar 323 en zoo werd op het einde der 4\' eeuw, in het geheele Romeinsche rijk, het Christendom de heersehende godsdienst. 4. Wie bracht het Evangelie in Groot-Brittannie P In de eerste eeuwen bracht reeds PatricillS het Kvangelie in Ierland en van daaruit ging in r>fir> �o«



		! !

		Kt. Wat nul hadden de kloosters voor het zendings- werk ? De kloosters waren in den beginne de steunpunten voor het werk der zendelingen. Daar werden de jonge leeraars gevormd , daar legde men scholen aan voor hcidensclic kinderen , du�ir vonden nieuwsbekcerden , als ze vervolgd werden , een veilig toevluchtsoord. 11. Was Wlllebrord ook dikwijls in gevaar? Toen WillebrOrd op het eiland Walcheren een af- godsbeeld vernielde en daarbij krachtig als Evangelie, prediker optrad , wilden de heidenen hem van het leven berooven en op soortgelijke wijze was hij meermalen in doodsgevaar , tot dat hij , Apostel van Nederland, na 50 jarigen getrouwen arbeid , inging in de vreugde zijns Hoeren. (739.) * * * 12. Wie was Bonifacius ? Boilifacius, eigenlijk Willfried, een aanzienlijk edelman in Engeland, kreeg reeds als knaap lust om zendeling te worden , door de verhalen der reizende geestelijken , die bij zijn vader gastvrij \'werden ontvan- gen. Na daartoe in een klooster te zijn opgeleid , was Boilifacius met Willebrord, drie jaar in ons land werkzaam. 13. Predikte Boilifacius niet vooral in Dnitschland? Ja en wel met den grootstcn ijver, zoodat hij niet



		15 aarzelde , l>ij een afgodsfeesl, waar (luizende heidenen zich verzameld hadden rondom den Dondereik, dezen om te houwen. De heidenen stonden verbaasd naar deze heiligschennis te kijken , en geweldig werd hun hei- densch bijgeloof geschokt , toen l�onii\';i( ins niet , zoo- nis ze verwacht hadden , door den Dondcrgod werd verpletterd. 14. Hoe was het uiteinde van BoilifacillS? Toen de grijze Apostel der Duilschers , na den dood van. Willebrord , nogmaals Friesland bezocht , om hier volgens zijne vurige begeerte te prediken , werd hij , nabij Dokkum, met 53 medehelpcrs, door een troep hci- densche Friezen jammerlijk vermoord. (754.) 1 5. Wanneer kwam Willehad in ons land ? 18 jaar na den moord van IJonifacillS, kwam de geleerde Willehad , tot -een aanzienlijk geslacht in En- geland behoorende , zich vestigen in Friesland en vond daar de harten verzacht en voorbereid , om het licht des Evangelies te ontvangen. Later ging hij naar Drenthe , waar nog dikke duisternis heerschte en arbeidde vcr- schciden jaar met vrucht, maar niet zonder heftigen tc- genstand. 16. Hoc was het einde van Willehad ? Willehad Apostel van Drenthe, werd later Bisschop te Bremcn en toen bij zijn sterfbed, vele vrienden trcur- den , sprak hij : �Hoep mij niet terug van het aangc- zicht des Heeren. De kudde , die hij aan mijne zorg had toevertrouwd . heb ik aan zijne bescherming aanbe-



		IC.

		volcn , liet goede dat ik moge gedaan Lebben , heb ik in zijne kracht gedaan en de genade van Hem, van wiens goedertierenheid de aarde vol is , zal U niet verlaten". Zoo ontsliep Willehad in 789. 1 7. Waar heeft Lobllinus vooral gewerkt ? IiCbllillllS Apottel van Overijssel, predikte daar vooral bot Evangelie, en z�� belangrijk was de uitwerking dier prediking, dat de heidenen die aan tooverij toe- schreven en de kerk te Deventer in brnnd staken. 18. Wat weet gij van Llldger? Llldger , een Friesch edelman , in de school van WfflebrOrd en daarna in Engeland opgevoed , was in Friesland en vooral in Groningen ijverig werkzaam aan de uitbreiding van het Christendom. Vooral door de hulp van Karcl den Grooten , mocht hij op zijne pre- diking veel vrucht aanschouwen. Ludger Apostel van Groningen stierf, na dien zelfden dag nog op twee plaatsen te hebben gepredikt. (809.) 19. Hoe is het later in ons Vaderland geworden\'\'\' In de 9^e eeuw was hier het vroeger heidendom ver- dwenen en het Christendom gevestigd, zoodat uien met Paulus kon zeggen : �De nacht is vergevorderd en de dag is nabij. Laat ons dan afleggen de werken der duisternis en aandoen de wapenen des lichts." Kom. XITI: 12.



		V ZENDELING-GENOOTSCHAPPEN. 1. Hoedanig was de zendings-arbeid in latere een- wen ? De Roomsch-Katholieke kerk heeft altijd zendelingen voor de bekeering der heidenen gehad en vele bekwame predikers uitgezonden, maar deze, vooral de Jczu�ten , y verden meer om leden te winnen voor hunne kerk, dan om harten te brengen tot het levend geloof in Christus. 2. Hebben de Evangelische Christenen na de Hor- vorming het zendingswerk krachtig bevorderd ? Anderhalve eeuw lang schijnt het gebod des Ilccrcn door de Evangelische Christenen bijna geheel vergeten, maar in de 17^dB en IS¹" eeuw ontstonden er in Engeland, Nederland , Denemarken en Duitschland verecnigingen , die Evangelie-predikers uitzonden in hunne buitcnland- sche bezittingen. Mannen als J. Eliot* uit Engeland , B. Ziegenbalg uit Denemarken, H. Egcde uit Noor- wegen en C. F. Schwartz uit Pruissen , onderschcid- den zich door een levend geloof, in liefde krachtig werkzaam , tot bekeering der heidenen. 3. Hebben de Evangelische vorsten ook de zending bevorderd ? Gustaaf Wasa en Gustaaf Adolf koningen van Zwe- den , Willem III van Oranje en Anne vorsten van 2



		l\'.l

		hebben gearbeid of nog arbeiden, om de boodschap des hcils den heidenen te brengen. 7. Was de graaf VOU Zinzendorf ook zelf wcrk- zaam onder de heidenen ? Lodcwijk YOll Zinzendorf reisde, als hoofd en verzorger der Broedergemeente, naar alle oorden der wc- reld en alzoo werd vervuld de droom zijner jeugd en de gelofte te Iiallc gedaan , om namelijk aan de heidenen het Evangelie te verkondigen en wel aan de diepst ver- achten : de Negerslaven , de Groenlanders , de Esquimoos en de Hottentotten. Hij stierf in 1760. Zijn ver- trouwde vriend , levensbeschrijver en opvolger was A. O. Spangenborg. 8. Waar en wanneer zijn de eerste Zcndeling-Genoot- schappen opgericht ? De eerste Zcndeling^�enootschappen zijn opgericht in Engeland. Sedert 178C bcstiiat het Wesleyaansch-Zen- deling-G e-nootschap of dat der Methodisten, (genoemd naar den voortreffelijkcn Wesley) en is nu werkzaam in alle werelddeelen op meer dan 500 posten en 4000 ne- venposten met rniin 700 zendelingen en hulp-zendelingen. In 1705 werd door den 80-jarigen predikant Bogue , het Londeatch Zendeling-Genootschap opgericht , dat nu meer dan 150 zendelingen heeft, werkzaam in Oost en West. i). Werd het voorbeeld van Engeland ook door nn- dere landen gevolgd ? In Nederland , Schotland en Noord-Amerika, in 2*



		VIII.

		DE MINAIIASA. 1. Wat is de Minahasa? De Minahasa is liet Noord-Oostelijk gedeelte van het vreemd gevormd eiland Celebes en eenc Ncdcrlandschc bezitting met ruim 100,000 inwoners. Aldaar is de natuur niet minder rijk en heerlijk dan op Java. 2. Hoedanig zijn de inwoners der Minahasa? De inwoners der Minahasa, Alifoeren, zijn van na- turc goedhartig, maar zwak van karakter. Met zachte hand geleid, blijkt het dat zij een uitmuntenden aanleg bezitten en vatbaar zijn voor degelijke ontwikkeling naar verstand en hart. 3. Hoc was vroeger de godsdienst der Alifoeren? De godsdienst der Alifoeren, was bij de komst der zendelingen een geesteloos heidendom. Zedelooze fees- ten, Fossos genaamd, het barbaarsche koppensnellen, het bouwen van huizen op menschen-schcdels," allerlei bijgeloovige plechtigheden en dwaze gebeden, waren de gewone middelen waardoor zij, gehoorzaam aan hunne priesters, de booze geesten wilden verdrijven of vcrzoe- nen en hun geweten zochten gerust te stellen. Diep onkundig, bijna naakt, lui en morsig liepen ze als wil- deu rond, gewapend met hunne sabels. 4. Wie is de grondlegger van de zending in de Minahasa?



		33

		8. Ziju de vrouwen der zendelingen hen ook behulp- zaam in hun werk? De vrouwen der zendelingen helpen hen in hun werk , vooral door meisjes in huis te nemen en aan deze on- derwijs te geven in naaien, huishouden enz. Zij voe- den deze meisjes op door woord en voorbeeld, zoodat die vuile wilden, degelijke, christelijke huismoeders kunnen worden, die in haren kring weder haar licht laten schijnen. 9. Welke zendelingen zijn tegenwoordig in de Mina- hasa werkzaam? Die van het Xederlandsch-Zendeling-Genootschap, n.l. : Wilkeu te Tomohoii) _T. ,_r , f sinds 1840 werkzaam. Lmemann � atenado ( Ulfers � Koemelemboeai. Grasifland aan de kweekschool voor inlandsche on- derwijzers te Tanawangko en redae- teur van het Maandblad. Rookei\' te Tond-uio. TendeloO � Ajennadidie. Schaafsma � Langowan. Schwartz � Sonder, zoon van J. 6. Schwartz. V. d. Liefde � Amoerang. Wiersma � Ratahan. Louwerier � Tomohon, met Wilken aan de kweek- sohool voor inlandsche predikers. Bettink aan de drukpers te Tondauo. Brouwer voorloopig in Lnngowan, bestemd voor Bolaaiig-Mongondou. 3



		36

		3. Welke godsdienst hebben de Chineezen? De Chineezen zijn meestal Boeddhisten, dat is navol- gers en vereerders van Boeddha en het aantal hunner af- goden is ontelbaar. Afgodsbeelden, groot en klein, van goud, zilver, koper of hout zijn voor iedereen te koop en toch zijn de Chineezen geestelijk geheel verstompt en leven alleen voor de aarde. De Nieuwjaarsdag is hun eenige rustdag in het jaar. Voor hunne gebeden heb- ben zij bid-toestellen uitgevonden, waardoor in een oogen- blik duizende gebeden opwaarts stijgen. In de hoofd- stad Peking alleen, worden jaarlijks 9000, meestal gebrek- kige kinderen en meisjes, bij hunne geboorte omgebracht; de meisjes en vrouwen leeren niets en worden als slavinnen met verachting behandeld. 4. Hoe denken de Chineezen over het volgend leven? In de onderwereld, de verblijfplaats der dooden, is het koud, eenzaam, doodsch en vervelend. De leven- den geven daarom aan de dooden, allerlei huisraad, kleederen, spijzen en veel goudpapier mee, door het te verbranden, want dan zal het, na de verbranding, in de onderwereld weder veranderen in werkelijk goud en goed, dat de arme beroofde zielen volstrekt noodig hebben. Schatten gelds worden door de bloedverwanten aan de priesters ter hand gesteld, opdat deze de ziel vrij koo- pen van hare richters en eerst als de priester betuigt: �De ziel is vrij!" dan heeft de familie rust, daar ze dan niet meer behoeft te vreezen voor de lastige bezne- ken van de onrustige geesten der afgestorvenen.



		* � *

		10. Waar hebben do zendelingen van het Ncdcr- landsch-Zcndeling-Genootschap gearbeid ? Deze zendelingen liebben eerst gepredikt in \'t Zuiden van Afrika met Engelschc zendelingen, tot dat de Kaap ecne Engelschc bezitting werd; daarna in Voor-Indi�, tot dat ook dit land in Engelschc handen kwam; ook op Ceilon en in Suriname, doch \'t meest in onze Oost- Indische bezittingen op de eilanden Ambon, Timor, Rotti, de Zuid-Wcster eilanden , Java en Cclebes. 11. Werkt het Nedcrlandsch-Zcndcling-Gcnootschap ook in ons eigen land? Hoewel de Evangelie prediking onder heidenen en Mahomcdanen de hoofdzaak is, werkt het Ncderlandsch- Zcndeling-Genootschap toch ook in ons eigen land, door het verspreiden van christelijke volkslcctuur. 12. Door welk Genootschap worden de zendelingen in hun werk krachtig geholpen? Het Nederlandsch-Bijbcl-Genootschap , opgericht in 1814 , vertaalt den Bijbel in vele talen, en heeft dien bij duizenden in en buiten ons land verspreid. Hicr- door komt het den arbied der zendelingen krachtig te hulp. 13. Wordt in Nederland ook nog op andere wijze voor de heidenen gewerkt, dan door het Ncderlandsch- Zcndcling-Gcnootschap ? Behalve liet Nederlandsch-Zendeling-Genootschap, zijn



		Vil.

		JAVA. 1. Wat is Java ? Java is een van de voornaamste der Oost-Indische eilanden met 12 milliocn inwoners. Het is het land van licht en kleuren , waar de edelste vruchten rijpen , ds prachtigste bloemen bloeien en de vogels schitteren met de schoonste kleuren. Java , waar bergen en stroo- men en wouden luide hunnen Schepper verkondigen , is een van de bekoorlijkste en vruchtbaarste landen der wereld. 2. Wat is Java voor Nederland ? Java, de rijkste bezitting van Nederland, voorziet ons van rijst, koffi , thee , suiker en vele andere voortbreng- sclcn en de milliocncn die van daar jaarlijksch in onze schatkist vloeien , brengen veel bij tot de welvaart van Nederland. 3. Hoedauig zijn de inwoners van Java? De inwoners van Java zijn van nature een krachtig volk, maar onder de eeuwen-lange overheersching en dwingelandij, vooral van hunne inlandsche vorsten, zijn zij slaafsch en kruipend geworden. Ze zijn listig, wraak- zuchtig en wreed als ze met geweld of wantrouwen worden behandeld, maar christelijke liefde wekt bij hen



		2!» Oosten van Java werkzaam is, hebben andere vcrccnigiii- gen Evangelie-predikers in het Westen. 9. Welke vruchten zien wij van de werkzaamheid van het Ncderlandsch-Zendeling-Gcnootschap op Java ? In den korten tijd , dat de zendelingen op Java werk- zaain waren, hebben zij een schat van kennis opgedaan, omtrent Java en zijne bewoners en de mocielijke Ja- vaanschc taal is door hen geleerd en bestudeerd, welke kennis de eerste vrucht is , noodig om op den duur meerdere in te oogsten. In de 21 plaatsen , die den werkkring der zendelingen uitmaken, zijn ruim 2000 Christenen en als er blijdschap is in den Hemel over eenen zondaar , die zich bekeert, dan moeten wij ons ten minste verheugen over die paar duizend , die door het Evangelie zijn toegebracht tot hunnen Zalig- maker. Maar voor de millioencn Javanen zijn vele hon- derden zendelingen nog weinig. Mocht toch in Neder- land meer en meer een Apostolische geest ontwaken, opdat de cvangclieprediking op Java met kracht worde voortgezet.



		31

		1 �(\'l 1 (\'lldOOni, ccn man des gcloofs en des Heiligen Gccstes, was liet eerst onvermoeid werkzaam om leven te wekken onder die heidenen en enkele naamchristc- nen. Hij trok als vredebode de gansche Minahasa rond , richtte scholen op en drong onophoudelijk aan, op het zenden van meer zendelingen. Hellcndoorn stierf in 1839 , toen reeds krachtige medearbeiders waren aangekomen, waarvan Schwartz en Riedel in de eerste plaats moe- ten genoemd worden. 5. Welke mannen waren Schwartz en Eiedel? Johann Gottlieb Schwartz en Johann Frie- drich Riedel, beide Duitschcrs van geboorte, zijn eerst opgeleid door den vromen predikant Jacnike te Berlijn, die bij zijn overig werk, uit eigen beweging, jongelin- gen bekwaam maakte voor den zendingsarbeid, om ze dan aan Zendeling-Genootschappen in Engeland of Ne- derland over te dragen. Zoo kwamen Schwartz en Riedel in Rotterdam, en door het Nederlandsch-Zen- deling-Genootschap uitgezonden, hebben zij de zending in de Minahasa gevestigd, waarvan HelleildOOrn den grondslag had gelegd. Zij waren de rechte mannen voor de rechte plaats en weinig zendelingen hebben met meer blijkbaren zegen gearbeid dan Schwartz gedurende 28 en Vader Riedel gedurende 29 jaren; de eerste over- leed in 1859, de laatste in 1860. 6. Wat lecren de zendelingen aan de Alifocren? De kennis van den ��nen waren God en Jezus Cbris- ttis dien Hij gezonden heeft, de grondslag van alle ware



		32

		kennis en beschaving, is ook hier de hoofdzaak. Uron- ilig schoolondcrwijs is daartoe mede dienstig en het bouwen van doclmiitige huizen, het aanleggen van nette tuinen, timmeren, smeden enz. ja alles wat een chris- telijk beschaafd volk noodig heeft te weten, lecren de zendelingen aan de Alifocren. Onlangs is te Tomohon cene kweekschool opgericht voor inlandsche predikers, waar de zendelingen Wilken en Louwerier nu een tiental kweekelingen opleiden. 5. Hoe staat het met de scholen in de Mina- hasa ? Van de scholen wordt door het Nederlandsch-Zende- ling-Genootschap veel werk gemaakt, opdat verstand en hart der jonge Alifocren reeds vroegtijdig worden ont- wikkcld. In de 117 scholen van het Genootschap met circa 120 onderwijzers, komen ruim 8000 kinderen op. Eene kweekschool voor inlandsche onderwijzers wordt bestuurd door den zendeling Craafland. Vele noo- dige leerboeken worden door de zendelingen gemaakt; liederen voor kerk en school zijn mede door hen ver- vaardigd en liefelijk klinkt vaak het 3- en 4-stemmig gezang. Voorts is er sinds 1869 eene drukpers, die de zendelingen in staat stelt daar alles te laten drukken wat zij schrijven en waardoor nu ook een Maandblad wordt uitgegeven onder den titel: Glans van het daglicht; daarin schrijven ook christelijke Alifocren heel aardige stukken. Een Bijblad, bijna uitsluitend aan den gods- dienst gewijd, wordt er gratis bij geleverd.



		34

		10. V\\at is Bolaang-AlongonJou\'r Holaang-Moiigondou, dat grenst aan de Minahasa, is een rijkje met 40.000 inwoners, die, na gedaan onder- zoek van wege het Genootschap. even vatbaar schijnen te zijn om tot Christenen te worden opgevoed, als de inwoners van de Minahasa. Het Nederlandsch-ZendeHng- Genootschap hoopt, zoodra zijne middelen dit zullen toelaten, ook daar zendelingen heen te zenden, eer het Mahomedanisme, dat vijandschap predikt tegen het Christendom, aldaar alles beheerscht. 11. Welke .vruchten zien wij van de werkzaamheid der zendelingen in de Minahasa? In den tijd van 40 jaar is de Minahasa, van een hei- densch land met al zijn gruwelen, herschapen in een Christenland met al zijn zegeningen , en dit door het F.vangelie, dat eene kracht Gods is tot zaligheid voor een iegelijk die gelooft. Reizigers, die de Minahasa he- zoeken, onverschilligen zoowel als vrienden der zending, worden allen evenzeer verrast door wat ze daar zien en hooren. \'t Is hun als een Paradijs te midden der wil- dernis. Maar hartroerend is het vooral en welspreken- der dan iets andeis, als men verneemt, hoe de Alifoe- ren zelf hunne dankbaarheid betuigen voor de liefde van den Hemelschen Vader en hoe zij , arm naar de wereld, al het mogelijke bijeenbrengen, om hunne hei- denscbe broeders in denzelfde.n zegen te doen deelen. Ook hier zijn evenwel nog heidenen en de jeugdige gemeente kan den steun der zendelingen nog niet niis-



		35

		scn, zoodat zij daar nog eenigen tijd onvermoeid moe- ten voortwerken , eer zij kunnen plaats maken voor in- landsche predikanten.

		IX. DE VERDERE ZENDING IN AZI�. 1. W;it land in Azi� ia voor de zending het ge- wichtigste? Het Keizerrijk China, 300 maal zoo groot als Neder- land, met 360 millioen inwoners, het grootste en meest- bevolkte land der wereld. 2. Hoedanig zyn de inwoners van China? Geen der thans levende volken is reeds zoo vroegtij- dig beschaafd geweest, als de Chineezen. Toen onze voorouders nog in beestenvellen rondliepen, gingen zij reeds in zijde gekleed. Vele onzer kunsten en weten- schappen ja, onzer kinderspelen, zijn uit China afkom- stig. Geene natie is zoo kunstvaardig als de Chinee- zen, en er is op aarde geen volk waar lezen en schrij- ven zoo algemeen wordt gekend. Hun karakter is even- wel trotsch, leugenachtig en geldzuchtig, zoodat ze hun eigen land het kemeheke rijk noemen. Zij schromen niet, elkaar en anderen te bedriegen waar zij kunnen. 3*



		:W

		5. Zijn er ook zendelingen gezonden naar dit onge- lukkig China? Koomsoh-Katholieke zendelingen hebben, te midden van bloedige vervolging, met volharding in China gearbeid, maar toen de Jezuiten den Keizer te machtig werden, verbood hij op eens alle prediking, zoodat de toegang voor zendelingen in China was gesloten. Geruimen tijd later werd, door het Londensch-Zendeling-Genootschap , de geleerde Mori\'issOll uitgezonden, de eerste, die den Bijbel in de Chineesche taal overbracht, een reuzen- werk, dat met onnoemelijke zwarigheden gepaard ging. maar zijn werk en dat van andere Engelsche en Ame- rikaansche zendelingen, was slechts voorbereiding voor den arbeid, dien G�tzlaff ondernemen zou. 6. Wie was G�tzlaff? Karel G�tzlaff, uit Pruissen, ontving zijne eerste opleiding tot heidenbode . op het Zendeling-Instituut te Berlijn, onder leiding van Ja�nicke en werd verder door het Nederlandsch-Zendeliug-Genootschap bekwaam ge- maakt en als zendeling uitgezonden. Buitengewoon be- gaafd, vooral tot het aanleeren van talen en vervuld met een brandenden ijver, om Christus onder de heide- nen bekend te maken, was het hem niet genoeg naar Sumatra te gaan, waarheen het Genootschap hem be- stemd had. Het groote, bijna ontoegankelijke China, daar te prediken, was zijn ideaal en daarheeu vertrok hij dan ook en daar werkte hij, gedurende 20 jaren, tot zijn dood in 1851. G�tzlaff, met recht Apostel



		3R

		der Chineeztn genoemd, heeft een jaar Toor zijn dood Europa doorreisd, om in Nederland en andere landen eene gemeenschappelijke werkzaamheid voor China tot stand te brengen. 7. Hoe werkte G�tzlaff in China? Om in China te worden toegelaten, moest G�tzlaff den Chineezen een Chinees worden en daartoe bereidde hij zich in Siam 8 jaren voor. In China gekomen, ge- leek hij dan ook geheel een Chinees en als geneesheer, \' geleerde en staatsman werd hij in China hoog geschat. Daar verspreidde hij duizende bijbels, traktaten en an- dere boeken ; daar ging hij het land door, Gods liefde predikende; daar leidde hij Chineesche Evangelie-predikers op. Was het G�tzlaff\'S spreuk: �Ik moet werken zoolang het dag is," waarlijk hij was daaraan getrouw in de kracht van zijnen Heer, van wien alleen, hij den zegen verwachtte. S. Weikeu zegeu ondervond G�tzlaff op zijn werk? Met gretigheid werden duizende bijbels ontvangen; zelfs de Keizer begeerde boeken en verklaarde den Bij- bel voor een goed boek, zoodat het Evangelie in zijn rijk nu onbelemmerd kon worden gepredikt. Veel ze- gen verspreidde G�tzlaff vooral, door het opleiden van inlandsche helpers, die hy uitzond naar alle streken van China, en groot was zijne blijdschap, als deze van hunne reizen teruggekeerd, hem verhaalden hoe duizenden door bun woord hadden geloofd in de liefde Gods en zich tot Hem hadden bekeerd.



		39

		9. Wat wordt thans in China gedaan ? Meer dan 80 zendelingen , van verschillende Genoot- schappen , zijn tegenwoordig over China verspreid. 10. Wat is er in Japan voor het Christendom gedaan ? In Japan, waar de bevolking, even als in China, de Budhistische godsdienst belijdt, zijn ook reeds, even als daar, in de 16^e eeuw Roomsch-Katholieke zendelingen gezonden, die 1 \'/� millioen heidenen tot het Christendom hebben bekeerd. De Keizer van Japan kon evenwel niet verdragen, dat zijne onderdanen den Paus huldig- den en beval in 1589, dat alle Christenen in zijn land moesten sterven of tot het heidendom terugkeeren, en dit bevel werd ten strengste uitgevoerd. De Japansche Christenen gedroegen zich z�� standvastig , dat duizen- den als martelaren stierven. In 1630 waren al de Christenen uitgeroeid en de havens van Japan voor alle volken gesloten, behalve voor de Nederlanders. 11. Is in Japan door Evangelische zendelingen ook iets beproefd? Gfitzlaff leerde in China 7 Japanneezen kennen , die daar schipbreuk hadden geleden. Deze nam hij bij zich in huis, om van hen de Japansche taal te leeren en hen met God en den Heiland bekend te maken. Zes hunner werden gedoopt, en toen zij naar hun vaderland wilden terugkeeren, was de moedige G�tzlaff bereid, hen daarheen te vergezellen. Met 2 andere zendelingen kwam hij weldra in de nabijheid van Japan, maar in welke haven zij ook poogden Ie landen. overal werden



		11

		aij met kanonskogels begroet, zoodat het bleek, dat het uur voor .lapan nog niet geslagen was. * * 12. Welke menschen wonen in Voor-Indi� P Voor-lndi�, grootendeels onder het bestuur der Engel- schen. wordt bewoond door Hindoes, die in ouden tijd reeds een beschaafd volk waren , met vele geleerde en bekwame mannen. Schoon niet ztjo geesteloos als de Chineezen, maakt hun afschuwelijk heidendom hen even- wel onvatbaar voor degelijke beschaving en waar levens- geluk, en dat in een land, waar menige streek, vooral hef gebied van de rivier de Ganges, om hare schoon- heid en vruchtbaarheid, als een paradijs wordt geroemd. 13. Welken godsdienst hebben de Hindoes? Hun godsdienst, het Brahma�sme, is niet minder akelig dan het Boeddhisme der Chineezen. Het telt 3 hoofdgodheden: Brahma, de Schepper, Vischnoe, de Onderhouder en Siwa, de Verdelger, waarvan wel 360 millioen goden afstammen, en om velen dezer te verzoe- nen en de zaligheid te verkrijgen , getroosten de ongeluk- kigc Hindoes zich de vrcesselijkste martelingen en de zwaar* ste offers. Onder de raderen van de kar van den af- god Jaggemauth, laten velen zich verpletteren. De Gan- ges, die heilig is, omdat ze vloeit van \'t hoog gebergte , waar hunne goden troonen, eischt duizende menschenof- fors ; meer dan 10(1 uren ver. komen arme pelgrims,



		1

		onder vreesselijke zelfkwelling, om van het heilig water te scheppen en stervenden worden hier heen vervoerd , om den laatsten adem uit te blazen. Sommige Hindoes liggen jaren achtereen in het zand, blootgesteld aan de gloeiende zonnehitte; anderen liggen op bedden met ijzeren punten of nemen deel aan het sliugerfeest, waar- van de marteling alle beschrijving te boven gaat. De weduwe verbrandt zich met het lijk van haren echtge- noot, anders toch zou ze als het verachtelijkste aller schepselen worden aangezien. 14. Hoe denken de Hindoes over het volgend leven? De Hindoes gelo�ven aan de zielsverhuizing en den- ken dat bij hun dood de ziel verhuist in het lichaam van een dier en eene menigte diereulichamen moet door- wandelen, waarin zij allerlei martelingen ondergaat, om later weer in het ligchaam van een mensch over te gaan. 15. Wat is er door de Christenen gedaan tot ver- lossing der ongelukkige Hindoes? Het Engelsch bestuur heeft vele hunner gruwelen ver- boden en afgeschaft, maar hunne behoefte aan verzoe- ning en verlossing, die zoo luide spreekt in de zwaarste offers, die ze zich getroosten, roept tot ons om de ver- kondiging van Jezus Christus, die eene verzoening is voor onze zonden en niet alleen voor de onze, maar ook voor de zonden der geheele wereld. I Job. II: 2. 16. Wie was de eerste zendeling in Voor-Indi�? Bartholome�S Ziegeilfoalg heeft in Voor-Indi� het eerst den weg gebaand voor de prediking des Evangelies.



		L2

		In de school van den onvergetelijken Francke te Halle opgeleid, werd hij door Frederik IV, koning van De- nemarken, uitgezonden naar de Deensche bezitting Tran- quebar. Om de moeilijke Tamulische taal te leereu, schaamde hij zich niet, in Indi� met de kinderen op de schoolbanken te zitten en het gelukte hem voor \'t eerst in die taal den Bijbel over te zetteu. Onder de zwaarste beproevingen werkzaam, bleef hij volharden en zag zijn geloof en zijne liefde, door den Heer op de schoonste wijze bekroond, hoewel hij reeds in zijn 35ste jaar tot hooger werkkring werd opgeroepen in 1719. 17. Welke zendeling is in Voor-Indi� vooral werk- zaam geweest? Christiaan Friedrich Schwartz uit Pruissen, door zijne vroeg gestorvene moeder, op haar sterfbed aan den Heer gewijd, begon als zendeling zijn werk in de door Ziegeilbalg gestichte gemeenten. Nadat ook hij zich de moeilijke talen had eigen gemaakt, reisde hij vele jaren lang over geheel Zuid-Oostelijk Indi�, in stad en land, onder vijanden en vrienden, in vrede en oorlog, bij dag en nacht, altijd en overal sprekende van zijn Heiland en zijne broederen, kinderen van ��nen Vader bezwerende: �Laat u met God verzoenen", zoodat zelfs een Hindoe betuigde: �Gij zijt een Priester Gods voor alle volken!" Vooral het volkrijke Tanjore was zijn werkkring en tot voogd van den kroonprins aldaar aangesteld, was Schwartz de raadsman en helper der inboorlingen van alle rangen en standen. Vijftig jaar lang mocht hij pal



		staan op zijn post en toen hij in 1798 de aarde ver- liet, waB zijne gemeente ontroostbaar, het luid ge- ween brj zijn graf, maakte het aanheffen van een lied onmogelijk. De prins vereerde zijn vaderlijken vriend een marmeren gedenkteeken, maar het kostelijkst ge- denkteeken is de schaar, die niemand tellen kan, door hem tot Christus gebracht. 18. Welke zendelingen zijn verder in Voor-Indi� werkzaam geweest? Alfred Fran§OiS la CrOix, uit Zwitserland, in 1820 door het Nederlandsch-Zendeling-Genootschap uit- gezonden, was in Indi� verscheiden jaar met vrucht werkzaam. In 1842, in Europa teruggekeerd , sprak hij hoopvol over de toekomst van Indi�. Het volk werd meer en meer los van het bijgeloof en de woede der priesters, die de prediking des Evangelies meer vrees- den dan de cholera, begon hier en daar machteloos te worden. Thans hebben vele Engelsche en Amerikaan- sche Genootschappen hier zendelingen en honderde gemeenten, in dat uitgestrekt land, getuigen van hunne werkzaamheid; vooral in Madras, Bombay en Calcutta. 19. Welke zendelingen werkten in Achter-Indi�? Vooral aan de kusten van Achter-Indi� is door zen- delingen van verschillende Genootschappen het Evange- lie verkondigd. .liaison Apostel der Birmanen, op- richter van het Amerikaansch-Zcndeling-Genootschap, en G�tzlaff, die ecnigen tijd in Siam werkte, mogen in de eerste plaats genoemd worden.



		il

		20. Is er ook op de andere Oost-Indische eilanden gewerkt behalve op Java en Celebes? Het Nederlandsch-Zendeliug-Genootschap heeft in Oost- Indie, behalve op Java en Celebes, nog vele zendelingen sezonden, vooral onder de door het bestuur verwaarloosde naam-Christenen op Aniboimi, Ceram enz. In de eerste plaats mag genoemd worden Jozef KalH, die gedurende 18 jaren, als een waardig zendeling, de Moluksche eilan- den geregeld doorreisde, in zijn eigengemaakt scheepje. Bange jaren, velerlei teleurstelling en weinig vrucht was daar evenwel het deel, zelfs van de ijverigste predikers. Toch zijn er nu nog eenige zendelingen werkzaam, waar- onder Lllijke, de oudste nog levende zendeling van het Nederlandsch-Zendeling-Gonootschap , een waardig grijsaard, die na 44-jarige prediking nog met onvermin- derde vastheid en opgewektheid zijnen Heiland ver- kondigt. 21. Wat is op Borneo gedaan voor het Evangelie? Onder de woeste Dajakkers op Borneo , heeft het Rijmche-Zendeling-Genootschap (eene vereeniging van on- derscheidene Genootschappen in Duitschland die vroe- ger elk afzonderlijk werkten) vele ijverige mannen uit- gezonden, maar velen zijn in 1859 jammerlijk vermoord. Twee hunner, Beijer in 1863 en Zimmer in 1869 in Europa teruggekeerd, hebben ook in ons land veel verhaald, van den nood der Dajakkers, ter wier bekee- ring zij vele beproeving maar niet minder uitredding en zegen hadden ondervonden.



		45

		22. Wordt er in Azi� nog meer gedaan door zende* lingen ? Niet slechts op de overige Oost-Indische eilanden maar ook in \'t Westen van Azi�, in Klein-Azi�, Syri� en Palestina, zijn verschillende Zendeling-Genootschappen en vereenigingen werkzaam, onder heidenen, Joden en Mahomedanen maar het grootste deel der bevolking van Azi�, kent den naam des Heeren nog niet en heeft nooit van den Zaligmaker gehoord �En hoe zullen zij dan in hem gelooven, van wien zij niet hebben gehoord? En hoe zullen zij hooren, zonder dat iemand predikt? En hoe zullen er prediken , indien er niet gezonden worden?" Rom. X: 14�15.

		VIII. DE ZENDING IN AFRIKA. 1. Waar heen heeft het Nederlandsch-Zendeling-Ge- nootschap zijne eerste zendelingen gezonden? Van der Kemp, die de eerste opwekking gaf tot oprichting van het Nederlandsch-Zendeling-Genootschap , vertrok met Engelsche zendelingen, in dienst van het Londensch-Genootschap naar de Kaap-colonie, het zui- delijkst deel van Afrika, en daar heen gingen ook de meeste onzer eerste zendelingen tot in 1814, om roet de Engelsche heidenboden het Evangelie te verkondigen. Veel moeite en betrekkelijk weinig vrucht was hun deel,



		4fi maar toch getuigen nog gemeenten als Bethelsdorp, Pa- cnltsdorp en Griequastad van hunnen gezamenlijken arbeid. 2. Welke menscheu wonen in Zuid-Afrika? In Zuid-Afrika, waar inen gewoonlijk reist op wagens, met eenige paren trek-ossen bespannen, die nog met moeite voortkomen door het zware zand; in Zuid-Afrika. waar men dagen lang kan reizen zonder een droppel water of een schaduwrijk plekje te vinden; waar het gebrul van leeuwen en ander wild gedierte den reiziger, schoon steeds gewapend, eene kille, huivering aanjaagt; daar wonen drie volken: de Hottentotten, Betchuanen en Kaffers. Deze, hoewel nog zeer van elkaar verschillend, behooren toch alle tot de onkundigste , vuilste, diepst- gezonkene menscheu en leven bijna zonder bewustzijn van God en godsdienst. 3. Welke, zendelingen hebben onder de Hottentotten gepredikt? De Broedergemeente heeft sedert 1737 het eerst eenige zendelingen uitgezonden onder de llottentotsehe stam- men, de oorspronkelijke bewoners ook der Kaap-colonic en een 4-tal christelijke gemeenten gesticht, waai onder vlijt en zindelijkheid zich begonnen te vertoonen. Latei- reisde van der Kemp niet zijne medearbeiders overal onder de Hottentotten rond en zocht hun het Evangelie te verkondigen, maar door de tegenwerking der colonis- te.n, kon hij zich nergens op den duur vestigen, totdat hij eindelijk, 200 uur van de Kaapstad, Bethelsdorp stichtte, welk dorp later eene stad geworden is-. die bet



		47

		licht des Evangelies ook rondom zich deed schijnen. De zendeling Pacalt uit Boheinen, te Berlijn door Jiinicke opgeleid, was in dienst van het Londensch- Zendeling-Genootschap werkzaam in de gemeente. Doog- kraal, later Pacaltsdorp genoemd, en groot was de ver- andering, die hij daar gedurende zijn 5-jarigen arbeid mocht ondervinden van 1813�1818, zooals blijkt uit het getuigenis van Campbell. 4. Wie was Campbell ? De Engelsche predikant John (\'amphell werd door het Londensch-Zendeling-Genootschap twee maal afge- zonden om de zendingsposten in Zuid-Afrika te bezoe- ken, welke reizen voor het werk der zending veel nut hebben gedaan. Op zijne eerste reis in 1813, te Hoogkraal komende, vond Campbell daar geene enkele goede woning, geen tuin of akker en de menschen slie- pen totdat ze, als het vee, vooreen oogenblik door den honger werden opgejaagd, zoodat ze zelve getuig- den: �Wij weten niets meer dan de beesten." Pacalt werd daar als zendeling geplaatst en toen Campbell in 1819, na zijn dood, terug kwam , welk eene verras- sing! Goede huizen met nette tuinen, Hottentotten goed gekleed met vriendelijk lachende gezichten, die wisten in wien zij geloofden en eene kerk die 200 menschen kon bevatten en waar Hottentotten plechtig zongen ter eere Tan God. 5. Wie hebben, vooral in latere jaren, onder de Hottentotten gewerkt P



		48

		Behalve het I,oudensch- zond ook liet Rijnsche-Zen- deling-Genootschap zijne zendelingen derwaarts en een der ijverigsten was HugO Hall il, een Rus van ge- boorte, een sterk gespierd man, die vooral door zijne onvermoeide reizen in de binnenlanden van Afrika, on- der anderen in gezelschap van den beroemden reiziger Dr. Barth, bekend is geworden. Hoogst belangrijk, ja aandoenlijk was het hem te hooren, toen hij, na 20- jarigen arbeid, eens in Europa komende , ook ons land bezocht en hier verhaalde van de tallooze gevaren, die hij had doorgestaan, maar ook van de wonderbare hulp door den Heer hem telkens geschonken. �Ik heb geen lust hier een aangenaam leven te leiden", zeide hij, �naar de heidenen moet ik heen ! Zendeling te zijn is de heerlijkste betrekking die ik ken." En zoo ging Hallli naar Afrika terug. Hij is de stichter van Nieuw-Bannen en Scheppman, in 1845 aangekomen, was met vrucht werkzaam bij de Walvischbaai, waar de gemeente Schepp- mansdorf nog van hem getuigt. 6. Wie heeft onder de Betchuanen krachtig gearbeid? Robbert Moffat, zendeling van het Londensch- Zendeling-Genootschap, werkte met onuitputtelijk geduld en onverminderde liefde, gedurende meer dan eene halve eeuw onder dat smerige, diefachtige volkje. Na 10 jaar vol gebrek en ellende te Kuruman werkzaam te zijn geweest, zag hij nog weinig vrucht, maar toen begon, nen de harten zich te openen voor het lieflijk licht des Evangelies. Mosheu. opperhoofd der Coranen, bracht



		f.»

		liem een bezoek en, getroffen door liet Evangelie, smeekte hij Moffat; ook in zijn gebied te komen. Mosilikatse, koning der Matabielen, de schrik van den geheelen omtrek , verzocht om zendelingen, die hem dan ook, in IS58 , werden gezonden en niet zonder vrucht werkzaam zijn, onder bescherming van hem, eenmaal de leeuw der woestijn. Onlangs is de bijna 8 0-jarige Moffat in En- geland aangekomen. 7. Wat weten wij van andere Zendeling-Genootschap- pen onder de Betchuanen? De berichten der Eransche zendelingen, die sedert 1820 het Evangelie verkondigen, vooral onder de Ba- soeto\'s, geven alle reden tot blijdschap. Hunne 7 pos- ten , die ze in 1860 hadden gevestigd, leden wel veel van den oorlog met de Hollandsche boeren, die ten Noorden van hen wonen, maai velen openbaren een levend geloof en dankbaarheid voor het woord, hun ver- kondigd, zoodat de zendelingen met goede hoop zijn bezield. Rijk gezegend zijn daar ook de posten der En- gelsche Methodisten. 8. Wat is er gedaan onder de Kaffers? Reeds de onvermoeide Tan der Kemp deed ecne poging, tot bekeering der Kaffers, die evenwel mislukte, maar sedert 1820, hebben verscheidene Zendeling-Genoot- schappen de belangen der Kafferstammen ijverig en met goed gevolg ter harte genomen, en wel het Methodis- tisch, het Schotsch, het Londensch, het Berlijnsch, het Amerikaanseh-Genootschap en de Broedergemeente, zoo- 4