|
""^ Mo83 BR..1873.I.3.
|
|||||
|
«
|
|||
|
ALGEMEEN STEMRECHT
|
|||||||||||||||
|
DOOR
|
|||||||||||||||
|
r-
|
|||||||||||||||
|
Het waren overijlde, dolzinnige, gevaarlijke voet-
stappen, voor ieder, die er mede te maken bad, — voetstappen, die men niet gemakkelijk weder uitve- gen kon, ;il- ze> eens liunne mode vlekken hadden achtergelaten. DICKENS. Londen en Partf».
|
|||||||||||||||
|
I V
|
|||||||||||||||
|
v. \'M
Sneek
H. PIJTTEBSEN Tz. 1879. PU1JS 5U CENTS.
|
|||||||||||||||
|
f
|
|||||||||||||||
|
^---------------------------------------------2
|
|||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
-
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
BIBLIOTHEEK UNIVERSITEIT UTRECHT
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
A06000030633774B
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
3063 377 4
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
\'
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ALGEMEEN STEMRECHT
|
||||||||||||
|
DOOR
|
||||||||||||
|
f-
|
||||||||||||
|
Hot waren overijlde, dolzinnige, gevaarlijke voet-
stappen, voor ieder, dio er mede te maken had, — voctutappcn, dio men niet gemakkelijk weder uitve- gen kon, als ze eona hunne roode vlekken hielden achtergelaten. DICKENS. Londen en Tarys.
|
||||||||||||
|
Sneek
PIJTTEB.SEN 1879. |
||||||||||||
|
Tü.
|
||||||||||||
|
II.
|
||||||||||||
|
1789. Te Vorsailles zijn bijeengekomen do afgevaar-
digden van de drie standen, waarin het Fransche volk is verdeeld, om onder het oog des Konings de midde- len te beramen, waardoor kan worden tegemoet gekomen in den nood van Frankrijk. De schatkist is uitgeput, de opbrengst der bolastin-
gen wordt telkens minder, het volk sterft van honger en het hof mist de middelen om grooto, schitterende fees- ten te organisceren. Allen zyn het hierover eens: er moet verandering ko-
men. En zoo zijn ze dan bijeengekomen te Versailles, de
vertegenwoordigers der drie standen, twaalfhonderd in getal, om de middelen aan te wijzen waardoor de toe- stand kan worden verbeterd. Daar zijn in de eerste plaats de afgevaardigden van
den eersten stand, den adel van Frankrijk,gekleed in zwart fluweelen mantels, het hoofd gedokt met den hooggepluimden hoed. Zij zijn bereid in den nood van het hof te voorzien, door hun bloed te geven; maar het hof behoeft geen bloed; het heeft geld noodig, voor foes- ten. En de adel, die zelf geld behoeft, denkt er slechts aan nieuwe voorrechten voor zich te verkrijgen. Hij kent slechts rechten, geen plichten. Op hen volgen do vertegenwoordigers van den twee-
den stand, de geestelijken; vooraan zitten, op het kostbaarst uitgedost, do hoogwaardigheidsbekleeders, de bisschoppen en de bezitters van rijko prebeuden; ook zij zijn bereid te holpen en den nood te lenigen door |
||||
|
4
hunne gebeden; geld missen kunnen ook zy niet,
immers, zij hebben de belastingen door het volk aan de Kerk op te brengen, tot het uiterste opgedreven! In naam tot hen behoorend, doch in werkelijkheid te-
genover hen staande, zooals weldra zal blijken, verschij- nen ook de arme dorpsgeestelijken, die de plichten der Kerk vervullen, terwijl de hoogere geestelijkheid slechts de rechten kent. Ben stoet van in eenvoudige zwarte mantels gehulde
mannen is eveneens naar Versailles opgekomen, zeshon- derd in getal. Geen pluim versiert hun lagen boeren- hoed; de deuren van het Koninklijk paleis zijn voor hen gesloten; de adel bespot, de geestelijkheid minacht hen, maar het volk juicht hen toe. Want die gemin- achte, gehoonde mannen zijn de vertegenwoordigers van den dorden stand, van het volk, dat slechts plich- ten kent en geene rechten bezit; dat belastingen opbrengt aan het hof; dat zijne oogstvelden vertrapt ziet door de paarden van den eersten stand; zijne vrouwen en dochters ter beschikking moet stellen van den adel; tienden en heerlijke rechten moet opbrengen aan de geestelijkheid en zelf aan de openbare wegen den hon- gerdood sterft. Ook sij zijn bereid in den nood van den staat te voor-
zien; ook zij willen helpen, maar in ruil voor die hulp vragen zij — om later te eischen — dat een evenredig deel hunner plichten zal worden gedragen door do be- voorrechte standen en dat zij het hun toekomend deel erlangen van do rechten. In weinige woorden woorden geeft de abt Sièyes uit-
drukking aan de eischen van den derden stand. „Wat is de derde stand?" zoo vraagt hy, en
|
||||
|
5
het antwoord luidt: „Niots." „Wat moet de derde
stand zijn?" „Alles." Negentig jaren zijn voorbijgegaan sinds die gedenk-
waardige woorden werden geschreven en do vraag dient thans gedaan: Is de voorspelling van don abt Sioyes in vervulling getreden, is de derde stand, het volk, alles geworden? Er ziju er, die deze vraag in geheel bevestigenden zin
beantwoorden. De heerlijke rechten van adel en geeste- lijkheid zijn afgeschaft; niet langer is het volk hetlast- beest van de bevoorrechte standen; over loven en goed der staatsburgers mag niet meer willekeurig worden be- schikt; „gelijkheid voor de wet" is hot beginsel ge- worden van de grondwetten en staatsinrichtingen van alle beschaafde natiën; geene belastingen kunnen worden geheven dan uit kracht van eene wet; privilegiën in het stuk van belastingen mogen niet worden verleend; de macht tot het maken van wetten wordt uitgeoefend door den Vorst en de wetgevende Macht bestaande uit de ver- tegenwoordigers des volks; het dragen der wapenen tot handhaving van de onafhankelijkheid van den Staat is een plicht die op alle ingezetenen zonder onderscheid rust; enz. Dergelijke, of daarmee gelijkstaande voorschriften vindt
men in de grondwetten van alle beschaafde volken en men beroept zich daarop, om te bewijzen, dat werkelijk de derde stand, het volk, geworden is wat het behoorde te zijn: alles en allen. Doch dit gunstig oordeel is geenszins algemeen, aller-
minst hier te lande. |
||||
|
6
|
|||||
|
„Hoe kunt gij spreken van gelijkheid voor de wet,
zoo vraagt men, waar in werkelijkheid de verdeeling dei- natie in standen dezelfde is gebleven, zij het dan in ge- wijzigden vorm1? De ndddeleenwsche privilegiën van adel en geestelijkheid zijn afgeschaft, \'t is waar; onze grond- wet huldigt de hoofdbeginselen, in 1789 als de rech- ten van den mensch verkondigd. Maar de werkelijke toestand is daarmee in lijnrechten strijd. In de plaats van adel en kerk is het geld als bevoorrechte stand opgetre- den; het geld is in de plaats gekomen van hooge geboor- te en waardigheid; de derde stand, de geldbezitter, is in werkelijkheid alles geworden, maar het volk is geble- ven, wat het was: het lastbeest der bevoorrechte stan- den, die tot één vereend, slechts to machtiger zijn. „De derde stand is alles geworden, maar een vierde
stand is ontstaan en ook van dezen geldt het thans we- der als voor negentig jaar: wat is hij ? niets. Wat moet hij worden: alles. „Het groote beginsel van de rechten van den
mensch: de gelijkheid van alle burgers voor de wet, is, zegt ge, in onze grondwet gehuldigd. Laat ons zien wat daarvan is: „Art. 172 onzer GrondAvet schrijft voor dat geenerlei
privilegiën kunnen worden verleend op het stuk van be- lastingen. „De hoofdbron onzer staatsinkomsten is de opbrengst
der indirecte belastingen en accijnsen, geheven van voor- werpen van eerste levensbehoefte, of van vrijwillig, alge- meen gebruik. Dergelijke belasting kan verdedigd wor- den; zij steunt op het billijke beginsel dat ook do lagere klassen moeten bijdragen in de behoeften van den Staat en is op dien grond volkomen rechtvaardig, indien niet |
|||||
|
7
te hoog opgevoerd en op allen gelijkmatig drukkend.
„Dit laatste echter is niet het geval. Zij drukt oneven-
redig zwaar op de minvermogenden, daar zij door elk be- taald wordt in verhouding tot zijne behoeften en niet tot zijne middelen. „De behoefte aan zeep, koffij, thee is voor de lagere
klassen even groot, zoo niet grooter, als voor de meer- gegoeden; de werkman die wekelijks f 10,— verdienend, daarvan 10% moet afstaan aan do schatkist, betaalt een grooter evenredig deel van zijn inkomsten aan be- lasting, dan de meergegoede die f 50,— per week ver- dienend, hetzelfde bedrag aan indirecte belastingen be- taalt. „Wel tracht men den druk der indirecte belastingen
te verlichten door de invoering van directo belastingen, doch ook deze, zooals de grondbelasting, de personele belasting (huurwaarde, deuren en vensters enz.) drukken weder het zwaarst op de mingegoeden, daar ze den huur- prijs, of den prijs van de producten van den bodem ver- hoogen, buiten evenredigheid van de inkomsten. „Zonder nu nog te spreken van de opbrengst van den
accijns op den jenever, waarvan de mingegoede voorze- kor het leeuwendeel betaalt, blijkt uit bovenstaande vol- doende, dat art. 172 bij do toepassing niet in letterlij- ken zin wordt opgevat. „Sterker nog blijkt het privilegie der goldbezitters in
zake het stuk der defensie. „Wol zegt art. 177 onzer Grondwet: „Het dragen der
wapenen tot handhaving dor onafhankelijkheid van den Staat en tot beveiliging van zijn grondgebied blijft een der eerste plichten van alle ingezetonen." „Maar wat ziet men in werkelijkheid? Dat de ryke,
|
||||
|
8
de nieergegoede, de burger, zich voor een som gelds vry-
koopt van dien eersten plicht van alle ingezetenen en dat alleen aan den niindergegoede, aan den arme, den zoon van den vierden stand den plicht wordt opgelegd om de onafhankelijkheid van den Staat te verdedigen. De adel, die vóór 1789 alléén de officiersplaatsen mocht be- kleeden, deelt thans dit voorrecht, dit privilegie met de zonen van den vroegeren derden stand, met de geldbezit- ters; doch voor het volk bleef de toestand dezelfde. De zonen uit het volk mogen als gemeen-soldaten, hoogstens als onderofficieren dienst doen, desnoods vergeten en on- genoemd sterven als „minderen," voor hen bestaat geen kans om ooit in de rangen des legers op te klimmen. „De vierde stand, die niets bezit, niets te verliezen
heeft, moet het leven zijner kinderen veil hebben voor de onafhankelijkheid van den Staat, terwijl de bezitters, zij die veel te verliezen hebben, hunne zonen voor geld vrijkoopen van den dienst. „In werkelijkheid wordt er thans een handel in menschen
gedreven, die gelijk staat met den ergerlijksten slavenhandel. „Wel beweert men, ter verdediging van den bestaan-
den toestand, dat liet opbrengen van de som, benoodigd om iemand van den dienst vrij te koopen, van vele ou- ders even zware opoffering eischt, als gevraagd wordt van hen wier zonen zelf hun dienstplicht vervullen. Dat het offer gebracht door den aan zijne studiën ontrukten jongeling veel zwaarder weegt, dan dat van den boeren- knecht, van den handwerksman. „Maar, al moge het waar zijn dat het geldelijk offer
voor een plaatsvervanger vele ouders zwaar valt, valt het den handwerksman, den kleinen burger minder zwaar zijn zoon over te leveren in de handen van een vloekenden |
||||
|
9
|
|||||
|
sergeant-instructeur, op liet oogenblik dat hy door zijne
verdiensten iets begint by te dragen tot verligting van de huiselyke lasten? „Is de leertijd van den onderwijzer, den handwerks-
man, den kleinen koopman minder nuttig en kostbaar, dan die van den geleerde, den industrieel, den grooten koopman ? „Terwijl de laatsten nog door middel van geld de ge-
leden schade kunnen inhalen, zullen de eersten steeds de gevolgen blijven gevoelen van hunne onvoldoende leerjaren. „Is, als oorlog of oproer uitbreekt, het leven van den
ryke meer waard dan dat van den arme ? „En eindelijk, is het zedelijk, billijk, verstandig tus-
schen de zonen van hetzelfde volk een scheidsmuur op te richten, welke slechts door middel van geld overklom- men kan worden? „Acht men den militairen dienst schadelijk voor de
technische en wetenschappelijke opleiding der natie, men schaffe dan de loting af en vorme een leger van huur- lingen en vrijwilligers, die voor geld of uit liefde voor den krijgsmansstand, den militairen dienst willen vervul- len. Wordt dit gevaarlijk geoordeeld, met het oog op den toestand van Europa, dan blijft er geen anderen weg open als die welke leidt tot verplichten krijgsdienst. „Het meest in strijd met de beginselen van 1789 is
echter de toepassing hier te lande gegeven aan het voor- schrift: geene belastingen zijn wettig, die niet door het volk, bij monde van zijne vertegenwoordigers zijn goed- gekeurd. „Art. 74 zegt: De Staten-Generaal vertegenwoordi-
gen het geheele volk; volgens art. 104 wordt de wet- |
|||||
|
10
|
|||||
|
gevende macht gezamenlijk door den Koning en de Sta-
ton-Generaal uitgeoefend, terwijl volgens art. 171 geene belastingen ten behoeve van \'s Lands kas kunnen wor- den geheven dan uit kracht van eene wet. „Alzoo, geene belasting is wettig, die niet geheven
wordt krachtens eene wet, goedgekeurd door eene Staten- Genoraal, die het geheel volk vertegenwoordigt. „Op papier is dit alles volkomen juist; het volk be-
noemt zyne vertegenwoordigers, die de Staten-Generaal vormen en met den Koning de wetten vaststellen en de be- lastingen regelen. „Maar om iemand te vertegenwoordigen, dient men door
den rechthebbende ook voor die vertegenwoordiging te zijn aangewezen; zal men dus het volk vertegenwoordigen, zoo dient men ook door het volk daartoe te zijn benoemd. „Wat leert ons echter de practijk?
„Niet het volk in zijn geheel benoemt zijne vertegen-
woordigers, maar dit privilegie wordt geschonken aan hen, die ingevolge het bepaalde bij art. 76 van de Grond- wet eene som in de directe belastingen betalen, die, over- eenkomstig met de plaatselijke gesteldheid, in de kieswet zal worden vereischt, doch niet minder dan f 20,— mag bedragen. „Dus niet de meerderjarige ingezetenen, Nederlanders,
die in het volle genot der burgerlijke en staatkundige rechten zijn, hebben het recht de mannen aan te wijzen, die hen zullen vertegenwoordigen en de belastingen goed- keuren, door het geheole volk op te brengen, maar de 115,558 personen; die eene som, niet beneden de f 20,— in de directe belastingen betalen; dus weder de meerge- goeden, de goldbezitters, „Deze ruim 115 duizend bevoorrechten hebben het
|
|||||
|
11
|
|||||
|
recht to beschikken over het geld en goed hunner me-
debnrgers, over dat der nagenoeg 800 duizend meerder- jarigc uiot-hevoorrochten, die niets, hoegenaamd niets hebben te zeggen. „ Dit geldt voor de Tweede Kamer.
„De vertegenwoordiging des volks door middel van
do Eerste Kamer heeft alléén het geld tot grondslag. Wees dom, onbekwaam voor alles, leef jaren lang van schurkery, indien go slechts behoort tot het kleine ge- tal der hoogstaangeslagenen in de Rijks directe belas- tingen, tot de ruim 11 honderd bevoorrechten, dan zyt ge, volgen art. 78 dor Grondwet, bekwaam en geschikt om het volk, de overige 898 duizend meerderjarige niet-be- voorrechten te vertegenwoordigen. „Niet de man van karakter, van verstand, van bekwaam-
hoid, die door studie en ervaring de behoeften en de wenschen des volks kent, is de door de wet gewilde ver- tegenwoordiger des volks, maar de een of andere dom- oor, die zich de moeite getroostte geboren te worden als de zoon van rijke ouders; de café-chantanthouder, die door middel van de ongelukkige wezens aan zijn etablis- sement verbonden, onervaren en misleide jongelieden som- men afzet, dikwijls door diefstal verkregen; niet de man van intelligentie is de door de wet gewilde kiezer, maar do bordeel- of kroeghouder, die minstens f 20,— in de Rijks directe belastingen betaalt. „Hier is dus geen sprake van een Staten-Generaal
die het geheele volk vertegenwoordigen; deze zijn slechts de vertegenwoordigers van de 115,558 bevoorrechten; de belastingen door deze vertegenwoordigers van een klein deel des volks uitgeschreven, zijn dan ook op dien grond onwettig, en do vierde stand, de nagenoeg S00 duizend |
|||||
|
12
|
|||||
|
meerderjarige Nederlanders, die niet vertegenwoordigd
worden, heeft naar de letter van de wet, het recht de betaling dier belastingen te weigeren." Wij hebben hierboven in \'t kort de grieven vernield
door vele ontevredenen onder ons tegen de tegonwoor- dige staatsregeling gekoesterd, grieven, die hoewel sterk overdreven, toch in vele opzichten waarheid bevatten. Men moge deze waarheid verbloemen, of de grieven
met hooghartig stilzwijgen beantwoorden, daarmee neemt men het feit niet weg, dat onze huidige staatsinrichting niet voldoet aan de eischen eener gezonde volksrcgeering; dat zij de oorzaak — de onwillige zeker — maar toch de oorzaak is van het bestaan van een stand, waarvan het, als vroeger, geldt: Wat is hij ? Niets. Deze stand is „het volk achter de kiezers" van Groen
van Prinsterer; „het volk dat trooncu omverwerpt en ba- ricaden bouwt" van Kappeyne, het volk eindelijk, op het- welk alle staatkundige plichten rusten, doch dat geene staatkundige rechten bezit. Het is do vierde stand, dien der politiek-onmondigen. De bewering dat deze stand ontstaan zou zijn uit het
eigenbelangzuchtig drijven van de tot macht gekomen le- den van den derden stand, de burgers, is onjuist. Hij is integendeel voortgekomen uit de geleidelijke ontwik- keling onzer maatschappelijke en staatkundige toestanden en heeft een historischen grondslag. Eene gelijkstelling van de onderste lagen des volks met de bovenste, ware in 1848 eene daad van revolutie geweest, welke schrome- lijke gevolgen had kunnen hebbon. Maarthans, na de ruim dertigjarige werking onzer Grond-
wet, mag de vraag worden gesteld, of niet het tijdstip |
|||||
|
13
|
|||||
|
is aangebroken waarin ook aan de onderste lagen der
maatschappij politieke rechten moeten worden toegekend, of niet de politiek-onniondigen aan hunne voogdij moe- ten worden onttrokken? Algemeen kiesrecht dus.
Nog slechts enkele jaren geleden was het voldoende
zich een voorstander te noemen van algemeen stem- of kiesrecht, om in de meeste kringen van ons land over den schouder te worden aangezien. Deze tijden zijn voor- bij; in alle klassen onzer maatschappij telt dit begin- sel warme voorstanders, wier aantal voortdurend toe- neemt; ja, misschien ware het niet te veel gezegd door te beweren, dat voor- en tegenstanders in hoofdzaak alleen verschillen in hun antwoord op de vraag: Of het geschikte tijdstip der invoering al of niet daar is?
De toekomst behoort aan de democratie, de eenige,
de ware vijandin van de anarchie en van de demagogen, hetzij deze laatsten zich Bonaparte noemen of Marat, Bis- marck of Lasalle; de eerste zich sociaal-democratie of nihilisme doopt; de heerschappij van één persoon, of de overheersching eener partij beoogen. De democratie wil dat de mensch, het individu zichzelf
zal leiden en besturen; het wilde regeering der natie door de natie. Daartoe is het echter noodig dat het individu, of de
verzameling van individu\'s welke men de natie noemt, die mate van verstandelijke en zedelijke ontwikkeling be- zitte, welke alleen zelf-regeering mogelijk maakt. En hiermee komen wij tot een der hoofdbezwaren te-
gon de invoering van het algemeen kiesrecht ingebracht: Het volk is nog niet ryp voor het algemeen
kiesrecht. |
|||||
|
14
|
|||||
|
Het volk is nog niet ryp voor het algemeen
kiesrecht. Zeker, er is veel dat pleit voor de juistheid dezer be-
wering. Ons volk staat, als geheel gouomen, op een laag peil van ontwikkeling; zijn maatschappelijke opvoe- ding is ter nauwernood begonnen; van de politieke op- voeding moet zelfs nog het abc worden geleerd. De vraag behoort echter te worden gedaan, of men
meeut het volk tot een hooger peil van ontwikkeling te kunnen brengen, zoolang men de eenigo leerschool, waar- in het tot rypheid kan worden gebracht, gesloten houdt, nl. die van het openbare, politieke leven, waarin men tot loeren, tot ontwikkelen gedwongen wordt, op straffe van onder te gaan? Het volk is als het kind, beweert meu en onverstandig
als het is een kind een mes in handen te geven, even onverstandig en onverantwoordelijk ware het, aan het volk een gevaarlijk wapen als het algemeen kiesrecht te schen- ken, een wapen waarmee het den levensdraad dor natie zoo ligt zou kunnen afsnijden. Wij hebben tegen deze redeneering slechts één be-
zwaar: nl., dat zij geheel onjuist is. Het volk is geen kind, al moge een deel des volks in
kennis en ontwikkeling weinig hooger staan dan menig kind. Het zyn mannen, met al de hartstochten van vol- wassencn, en ook met de kracht van dien. Het volk, de metselaar, zooals Barbier het in zyn
lambes zoo eigenaardig noemt, de metselaar, die met één slag tronen omverwerpt en dat met kronen speelt, als waren het speelballen, dat volk laat zich niet leiden, be- sturen, behandelen en bestraffen als een kind. |
|||||
|
15
|
|||||
|
Het kind heeft geleerd eerbied en ontzag te koesteren
voor de ouderlyke tucht, terwyl de bewyzen van zelfop- offercnde liefde en toegenegenheid welke het voortdurend worden gegeven, die tucht verzachten en het harde er van wegnemen. Maar hebben de lagere klassen des volks geleerd eer-
bied en liefde te gevoelen voor de hoogere klassen; heb- ben zij bewijzen ontvangen van die zelfopofferende lielde, welke zich zelve vergeef? Het volk moge een tijdlang uit onverschilligheid zich
onderwerpen aan de plak van den meer bevoorrechte, de tyd komt toch waarin het zich zyner kracht, — zijner dom- me kracht, zoo ge wilt — bewust, de gehoorzaamheid opzegt, of e i s c h t als een recht, wat men weigerde het vrijwillig te geven. En er zijn kenteekenen te over, die de meening wetti-
gen dat deze tijd niet zoo heel verre meer is. De eisch is reeds gesteld; in eene door den Haagschen Bestuur- dersbond, afd. Nederlandschwerkliedenverbond, gehouden talrijk bezochte vergadering werd de volgende motie bij acclamatie aangenomen: „De vergadering gehouden te \'s-Hage in het Am-
bachtsgebou w op 10 Augustus 1879, van oordeel zyn- de dat algemeen kiesrecht met geheime stemopname nuttig en noodzakelijk is en dat daarvoor de tyd rijp bevonden wordt, eischt dat aan allen van meerderjari- gen leeftyd, die kunnen lezen en schrijven, kiesrecht ge- geven wordt, zoodat zij hun vertegenwoordigers kunnen zenden naar de Staten-Kamer, opdat daar hun belan- gen worden behartigd." De krachtige bewoging uit den boezem der werklieden
uitgegaan ten gunste van den leerplicht, bewyst mede |
|||||
|
16
|
|||||
|
hoe het „Kennis is macht" door het volk in zijn juiste
beteokenis is opgevat. Dus spreekt en handelt geen kind! Dit zijn daden
van mannen, die weten wat zij willen; die zich bewust zijn van hetgeen hun ontbreekt en slechts zoeken naar de middelen waardoor het doel kan worden bereikt. Zal men nu met de ryp-, met de mondigverklaring
wachten, tot de eisch op andere wijze geformuleerd wordt ? Het volk is nog niet rijp! Maar hoe zal men het rijp
maken, zonder aanwending van het eenige middel daar- toe: de practische oefening ? Schoolonderwys is veel, zeer veel, maar het is [niet al-
les; het is de grondslag, niet het gebouw zelf. Dat ge- bouw kan slechts worden voltooid door de opvoeding in en door de maatschappij; niet op de schoolbanken alléén worden de mannen gevormd, die de bekwaamheid bezitten burgers te zijn van den Staat. Sedert 1857 is ons volksonder- wijs ingericht op een voet, zooals dikwyls in geen ander land van Europa en Amerika en indien nu, na 20 jaren, in weerwil van al de kosten en moeite door de meerge- goede standen zich daarvoor getroost, het resultaat van dat onderwijs nóg is, dat het kind kind is gebleven, zoo bewijst dit, dat er aan het stelsel iets hapert, dat het onderwijs niet voltooid wordt. Zeker, wij waardeeren ten volle de goede bedoelingen
van hen, die alvorens aan het volk het recht te verleenen over zijn eigen lot te beschikken, willen, dat het zal geko- men zijn tot het oordeel des onderscheids. "Wij gelooven echter dat die tyd nimmer zal komen, in-
dien men den tot nu toe gevolgden weg blyft bewande- len. Geef den politiek-onmondigen aandeel in de regee- ring van gemeente, provincie en staat en gij zult by hen |
|||||
|
17
|
|||||
|
den lust aankweeken tot meerdere, hoogere ontwikke-
ling, tot onderzoek van zaken van algemeen belang, tot belangstelling in do geschiedenis en do inrichting van het gemeenebest. Handhaaf het volk op het tegenwoordig standpunt van
onmondigheid en gij zult slechts het leger van ontevre- denen voortdurend nieuwe recruten toevoeren; de onver- schilligheid voor alles wat buiten den engen kring van het dagelyksche ligt, doen toenemen; de onwetendheid be- stendigen en ten slotte de revolutie voorbereiden. Dat het onmondige deel der natie geen waarde
zou hechten aan het bezit van politieke rech- t e n behoeft geene uitvoerige wederlegging. Immers, er zijn bewijzen te over dat de beweging ten gunste van het algemeen kiesrecht voortdurend veld wint. Wij behoeven daartoe slechts te verwyzen naar zoo
menig artikel in de Werkmansbode, het orgaan van het Nederlandsch Werliedenverbond; naar de redevoerin- gen in verschillende vergaderingen gehouden en door de bladen meegedeeld; naar tal van motie\'s in bijeen- komsten van werklieden aangenomen en, het lest en \'t best, naar de Statuten der Vereeniging Algemeen Ne- derlandsch Werkliedenverbond, dd. in de S taats co u- rant opgenomen, waarin het recht van alle burgers, die volgens de wet mondig zijn, om deel te nemen aan de verkiezingen van leden der Volksvertegenwoordiging enz., aangegeven wordt als het eerste der middelen om den werkmansstand te verheffen en zijne welvaart te bevorde- ren. In deze Statuten zijn vele hoofdbeginselen der democra-
tie neergelegd, als daar zijn: het recht van oorlogsver- klaring en het sluiten van vrede opgedragen aan de 2
|
|||||
|
18
|
|||||
|
Volksvertegenwoordiging; verplichte oefening in den wa-
penhandel voor alle burgers die daartoe geschikt zijn; wettelijke regeling van den kinderarbeid, kosteloos en verplicht lager onderwijs; kosteloos middelbaar en indu- striëel onderwijs enz. Genoeg om aan te toonen hoe met do invoering van het algemeen stemrecht, nieuwe denkbeelden zich met kracht op den voorgrond zullen dringen. \'t Is waar, aan de bestaande beweging ontbreekt een-
heid en leiding; do poging in Amsterdam beproefd om eene vereeniging ter verkrijging van algemeen stemrecht op te richten, is als geheel mislukt te beschouwen; doch ook hierin zal weldra verandering komen, zoodra de leiding der beweging zal zijn overgegaan in de handen van een Centraal Comité, waarin ook meerontwikkelde, invloedrijke personen zitting zullen nemen en dat over voldoende fondsen zal kunnen beschikken. De groote pers, die zich thans stelselmatig van elke bespreking onthoudt, zal alsdan niet langer haar stelsel van dood- zwijgen kunnen volhouden en de voorstanders van het algemeen kiesrecht, die nu slechts in de kleine, in be- perkten kring gelezen bladen, hunne meeningen kunnen ontvouwen, zullen hunne bewijsvoeringen brengen onder de oogen van het groote publiek. Een derde argument, in hoofdzaak een uitvloeisel van
het eerste, is dit: Het algemeen kiesrecht zal de macht en
den invloed der geestelijkheid doen toene- men. Van het standpunt der liberale partij heeft dit bezwaar
veel gewicht en niemand zal het euvel duiden dat tal van liberalen, hoewel in beginsel warme voorstanders van |
|||||
|
19
|
|||||
|
het gelyk recht van alle burgers, de toepassing van dit
beginsel vreezen, waar deze moet leiden tot vermeerde- ring van den invloed eener heerschzuchtige geestelijkheid, die harer roeping ontrouw, zich opgeworpen heeft tot lei- der eener staatkundige partij. Waar het de bestrijding geldt van het klerikalisme
zyn vele liberalen niet altyd even keurig in de wapenen, welke zy kiezen om den gcduchten vyand van vooruit- gang en ontwikkeling te treffen Zoo vond Bismarck ook onder ons warme toejuiching, toen hij, in naam der vry- heid naar het heette, de verbanningsdecreten tegen de Jezuieten uitvaardigde; art. 1 van de onderwijswet van Jules Ferry wordt ook hier verdedigd en er zijn ongetwy- feld velen, die niet ongaarne zouden zien dat hier te lan- de alle zoogenaamd christelyk, dat wil zeggen alle kleri- kaal onderwijs geheel verboden werd. Daarom doet het zoo goed uit den mond van een man
als de heer Littré, wiens geheele leven was één stryd voor vrijheid en ontwikkeling, tegen klerikalisme en dwing- landy, een zoo krachtig pleidooi te vernemen vóór het recht der klerikalon op vrijheid, als dezer dagen uit zijne pen vloeide. De ware liberaal mag geen onderscheid maken tusschen
voor- en tegenstander, waar het de toepassing geldt van een als juist erkend beginsel. Waar men eenmaal het gelijk recht van alle burgers
als beginsel heeft aangenomen, daar mag men niet uit vrees voor machtsuitbreiding van den vijand, het kleri- kalisme, een deel der burgers van dat recht uitsluiten. Het klerikalisme is de vijand der hedondaugsche
maatschappij! Zeker; maar het klerikalisme is niet de godsdienst; de geestelijkheid is niet het godsdienstig deel |
|||||
|
20
|
|||||
|
der natie en waar men den strijd aanbindt togen eene
geestelijkheid, die hare roeping vergetend, don kansel maakt tot eene politieke tribune en hare macht misbruikend, de hartstochten der geloovigen opwekt tegen den modernen staat, daar mag men nimmer vergeten dat de godsdienst niets gemeens heeft daarmede; dat ook het geloovig deel des volks recht heeft gehoord te worden en slechts uit den eerlijken strijd der beginselen de waarheid geboren wordt. Zeker, hij is groot, de invloed dier geestelijkheid en
de macht der door haar gevormde partij valt niet te loo- chenen. De uitslag der jongste verkiezingen heeft be- wezen hoe die invloed voortdurend toeneemt en de kracht der kerkelijke partij grooter wordt. Maar zijn niet juist die toenemende macht en invloed
het sprekendst bewys, dat het bestaande stelsel van uit- sluiting en bevoorrechting geen slagboom vormt tegen eene toekomstige overwinning der kerkdijken ? De kracht eener partij zetelt in hare beginselen. Wil
de liberale partij de met zooveel moeite verkregen ver- overingen behouden, zoo moet zij voortgaan beginsel te stellen tegenover beginsel; niet terugdeinzen voor do logi- sche toepassing en uitbreiding van haar stelsel en op die wijze allen, die vyandiggezind zijn jegens kerkelijke aanmatiging, godsdienstige onverdraagzaamheid en over- heersching der geestelijkheid aan hare partij verbinden. Slechts op deze wijze kan zij voortdurend hare gelede- ren versterken met nieuwe krachten. De liberale partij wantrouwt het volk; zij vreest dat
het algemeen stemrecht de gelederen van don vyand zal versterken. Bestaan hiervoor echter gegronde redenen? Wy meenen dit met recht te mogen betwijfelen. Men |
|||||
|
21
|
|||||
|
lette slechts op den uitslag van het met zooveel kunst
en vliegwerk op \'t getouw gezette „Volkspotitionnenient," hetwelk als de uitdrukking der uiterste krachtsinspan- ning van de kerkelijke partijen mag worden beschouwd, In weerwil toch van alle spelen op het klavier der volks-
consciëntie, mocht het niet gelukken meer dan 468.209 handteekeningen te verkrijgen op de Adressen aan den Koning. Op grond van de toen verkregen uitkomsten mag men
veilig aannemen dat de groote meerderheid der moerderja- rige Nederlanders gekant is tegen reactie. Doch men dient hen voor de liberale partij te winnen
en te behouden. Zij moeten weten wat zij van haar heb- ben te verwachten; dat zij door de liberalen worden ver- trouwd. Wantrouwen toch, verwekt wantrouwen on ten slotte zal het algemeen stemrecht, het volk, zich aan- sluiten bij die partij, welke het krachtigst voor zijne belangen is opgekomen. Het geeft zich slechts aan wie het bemint, of zegt het
te beminnen. Do antirevolutionaire partij heeft dit zeer goed begre-
pen; zij heeft niet vooraf angstvallig den uitslag berekend; geen wantrouwen bestaat schijnbaar bij haar tegen de toekomstige kiezers; ronduit heeft zij het algemeen stern- recht als doel (en middel) in haar program opgenomen. Daardoor toch zal zij onder hare banier vereenigen de duizenden, die hoewel in alle andere punten lijnrecht staande tegenover haar, het met haar in deze ééne zaak eens zijn on, ter bereiking van dit doel, met de partij wil- len en zullen samenwerken, indien do liborale partij hen wantrouwend blijft afstooten. De stembus der toekomst behoort aan die partij, welke
|
|||||
|
22
|
|||||
|
het eerst en het krachtigst de vaan van het algemeen
stemrecht zal opheffen en blijven verdedigen. Maar, beweert men, het algemeen stemrecht
opent de deur voor de revolutie. Het zal de geleidelijke ontwikkeling onzer natie tegen- houden. Ook ter verdediging van dit bezwaar beroept men
zich op het gemis aan rijpheid van ons volk. De on- wetendheid van de groote massa zal het volk maken tot een werktuig in de handen van revolutionairen, socialis- tische dweepers en dergelyken, zoo zegt men. Indien de tegenwoordige toestand gehandhaafd blijft,
kan hieraan niet getwijfeld worden. Be massa van het volk zal of kerkelijk-reactionair, óf sociaal-democratisch worden. Opgroeiend in voortdurende onwetendheid om- trent al wat de samenstelling en de inrichting van de staatshuishouding betreft; verbitterd door het gevoel van gepleegd onrecht en achtcruitstelling bij andere klassen der maatschappij, zal het volk er gemakkelijk toe geleid worden het oor te leenen aan do inblazingen van zich noemende volksvrienden en een vruchtbaar veld opleve- ren voor den arbeid van socialistische wereldhervormers en van eer- of belangzuchtige drijvers. De agitatie zal daardoor slechts te krachtiger en tevens te gevaarlijker worden, omdat men alsdan met het kiesrecht, tevens do verwezenlijking verwacht der voorgespiegelde en gekoes- terde droombeelden. Men spiegele zich aan üuitschland, waar Lasalle,
door middel van de agitatie voor het algemeen stern- recht, de tegenwoordige sociaal-democratische beweging in het leven riep. |
|||||
|
23
|
|||||
|
Velen zijn er, die hoewel tegenstanders van het alge-
meen stemrecht, overtuigd zyn dat ons bestand kies- stelsel in alle opzichten gebrekkig en onvoldoende is en verbetering behoeft. De bewering dat vermogen in de tegenwoordige maatschappij een maatstaf zou zijn van ontwikkeling wordt door dagelijksche ervaring te zeer ge- logenstraft, dan dat zij den census niet als volslagen onbruikbaar zouden beschouwen. Hunne leuze is dat ontwikkeling moet zijn de grond-
slag der kiesbevoegdheid. Zij zoeken daarom naar mid- delen waardoor werkelijk de kern der natie, het ontwik- kelde volk, aandeel zal verkrijgen in de regeering des lands. De een stelt voor een „kiezers-examen," loopende
over de kennis onzer staatsinstellingen en voornaamste wetten, inzonderheid der grondwet. Maar behalve dat door dezen maatregel het getal kiezers wel met nage- noeg twee-derden zou verminderd worden, achten wij een dergelijk examen praktisch onmogelijk. Ieder die zitting heeft gehad in een stembureau voor de verkie- zing van een Lid der Tweede Kamer zal die onniogelijk- heid beseffen. Anderen willen de kinderen op zekeren leeftijd een
examen doen afleggen ten blijke dat zij voldoend lager onderwijs hebben genoten. Het daarvan afgegeven di- ploma zou bij meerderjarigheid voldoende zijn om den houder op de kiezerslijsten te doen inschrijven. Maar welke kennis, allermeest van onze staatsinstel-
lingen, mag men nog verwachten bij hen, die op 13 of 15-jarigen leeftyd do lagere school verlatend, geen mid- delbaar of herhalingsondcrwys genietend, bij hunne meer- derjarigheid als kiezers optreden? |
|||||
|
24
|
|||||
|
Zou door dergelijken maatregel het gehalte der kie-
zers in eenig opzicht verschillen van dat verkregen door middel van het algemeen stemrecht? Wij betwijfelen het.
Weder anderen willen do kiesbevoegdheid verbinden
aan zekere maatschappelijke betrekkingen.Maar waar is de grens en hoe zal men daarbij de billijkheid in acht- nomen? Staat in zeer vele gevallen de geletterde, de ambtenaar niet in maatschappelijke, in algemeene ont- wikkeling achter bij den eenvoudigen burger ï Zeker, de ontwikkelingstoestand is de eenige natuurlijke, billij- ke maatstaf der kiesbevoegdheid, maar zoolang de grens tusschen ontwikkelden en onontwikkelden niet getrokken kan worden zonder grove onbillijkheden te plegen, zoo- lang blijven wij liet recht van allen stellen boven het recht van enkelen. Beperkende bepalingen door het gezond verstand en
do billijkheid voorgeschreven en gerechtvaardigd, kunnen bovendien veel doen om hot cijfer der onontwikkelde kiezers te verminderen. Indien men alle bedeelden, mis- dadigers en hen die getroffen zijn door een vonnis, uit- gesproken ingevolge de aangekondigde wet tot beteuge- ling van het misbruik van sterken drank, van het Mes- recht uitsluit; Indien men bovendien het in België werkende stelsel
invoert, dat de kiezers verplicht zullen zijn hunne stern- biljetten eigenhandig in te vullen, in afgeschoten ruimten, zal men den overwegenden invloed der groote onont- wikkelde massa merkbaar temperen. Wij herinneren hier aan do volgende woorden van Prof.
Yissering, in zijn Handboek van prakt, staathuishoudkunde!: „Waar aan enkele standen of klassen in de maatschap» |
|||||
|
25
|
|||||
|
pij voorrechten worden geschonken, die het rechtsbewust-
zyn der menigte kwetsen, daar wordt niet slechts aller- lei ondeugd gezaaid, maar daar dreigt ook het gevaar, dat eenmaal dat gekrenkte rechtsgevoel zich met woeste kracht laat gelden." Wij hehoorcn niet tot hen, die in het algemeen kiesrecht
een geneesmiddel zien tegen de kwalen der maatschappy; evenmin gelooven wy dat met de invoering daarvan de groote maatschappelijke vraagstukken, welke onzen tijd bezighouden, als met een tooverslag zullen worden op- gelost. Integendeel, wij zijn van meening dat alsdan die vraag-
stukken eerst recht aan de orde zullen worden gesteld, daar zij, die by de oplossing daarvan het meeste belang hebben, het recht zullen erlangen er over mee te spreken en een stem uit te brengen. Wat wij van het algemeen kiesrecht in hoofdzaak ver-
wachten, is dat daardoor de gewelddadige hervorming, de revolutie, voorkomen zal worden; dat daarmee de staatkundige opvoeding des volks, de opleiding tot staats- burgers. een aanvang zal nomen on de natie zich bekwa- menvoor zelfregeering, waardoor alleen de geleidelijke ontwikkeling onzer staatsinstellingen in deraocratischen, vrijzinnigen geest mogelyk wordt. Zonder ons aan overdrijving schuldig te maken, mo-
gen wy de toekomst van ons land donker noemen. De mo- gelykheid bestaat dat ons Koningshuis in de rechte linie zal uitsterven en daarmee de eeuwenoude band wor- den verbroken, welke ten slotte alle partyen samenhoudt. By de natie is de liefde voor het oude Oranje-stamhuis sterker ontwikkeld dan die voor het vaderland. Het va- |
|||||
|
26
derland is, als het ware, in het Oranje-huis opgegaan
en het „Wilhelmus van Nassauen" spreekt oneindig krach- tiger tot de verbeelding van het meerendeel der natie dan het „Wien Neérlands bloed." Wat zal het geval worden, als die band eenmaal ver-
broken wordt; als voor de massa van het volk, de liefde voor het vaderland zich niet meer kan vereenzelvigen met den persoon des vorsten? Wat kan men dan verwach- ten van die groote dommekracht van het onontwikkelde volk, dat, van alle deelneming aan de algemeene belan- gen buitengesloten, niet geleerd heeft hart te hebben voor de zaken van het gemeenebest ? Het zal een speelbal en een werktuig worden in de
handen van de om de heerschappij twistende partijen en hare pretendenten, een brandpunt van onrust en anarchie. En ook al mocht dit gevaar voorbijgaan en de band tus-
schen de natie en Oranje niet worden verbroken, ook dan nog staat een tydperk van groote moeielijkheden, van binnenlandsche troebelen misschien, voor de deur. Zonder daarby eenige toespeling te bedoelen, herinne-
ren wy slechts aan de onheilen onder vroegere regent- schappen over Nederland gebracht. Het is de dure plicht der regeerende klasse, dat ge-
vaar te voorkomen endoor onderwijs en staatkundige op- voeding het volk rijp te maken voor zelfregeering, opdat het te eenigertyd met oordeel en kennis van zaken zal kunnen beschikken over zyn eigen lot, over de toekomst der natie. Thans kan deze hervorming tot stand worden gebracht
zonder een dier schokken te veroorzaken, welke den voor- uitgang der natie, den bloei des lands voor jaren strem- nien. |
||||
|
27
|
|||||
|
De invoering van het algoraeen stemrecht zal onge-
twijfeld eene zekere agitatie in \'t leven roepen; de kies- gereclitigde burgerij zal worden opgeschrikt uit hare rus- tige rust; het rood e spook der anarchie en der dema- gogie zal ook hier te lande zich vertoonen en dienst moeten doen om de bevreesde gemoederen in de armen te jagen dor reactie. Er zal, ook hieraan twijfelen wij niet, menig onverstan-
dig besluit genomen, menige handeling verricht worden, welke in de gevolgen zal blijken verkeerd te zyn. Doeh ton slotte zal dit alles niet dan gunstig kun-
nen werken op de politieke ontwikkeling der natie, op den bloei van ons land. Het volk zal tijd behoeveii om zich te gewennen aan
zijne nieuwe rechten on plichten. Als do jongeling, die voor hot eerst aan de ouderlyke tucht onttrokken wordt, zal het behoefte gevoelen zijne vryheid met volle teugen te genieten. Maar het gevoel der verautwoordelykheid, uit die vrrj-
heid geboren, zal weldra de overhand behouden en het oor gretig doen luisteren naar den raad van welgezinde en meer ervaren vrienden. De vrijheid is een gevaarlijk wapen; slechts door oefe-
ning en daardoor ook alleen, leert men het zonder ge- vaar hanteeren en gebruiken. Zoo min men den rekruut ooit de behandeling van
den achterlader zal leeren, door hem een stok in handen te geven, om zich daarmee te oefenen, zoo min zal men den niet-kiezer ooit het gebruik van het stemrecht doen kennen, zonder hem een kiesbiljet in handen te geven. Om beider gobruik te leeren kennen is oefening noo-
dig, onder goede leiding en deze leiding op zich te ne- |
|||||
|
28
|
|||||
|
men is de taak der "bevoorrechte standen, van de meer
ontwikkelden. Immers, alle partijen zullen zich werpen op dat nog
onbekend terrein en trachten zich het hezit daarvan te verzekeren. Er zullen er zijn, die het volk verheerlrj- ken en vergoden, zooals reeds nu maar al de dikwerf ge- schiedt, in de hoop van door vleierij den jongen reus voor zich te winnen. Misschien zal er dan ook onder ons een Barbier op-
staan om te geeselen, als hij het deed, die lage, laffe creaturen, die het volk de ruwe vingers lekken en den rug krommend, het vleien en liefkoozen, ten einde door dat volk te worden opgebeurd en omhoog geheven tot macht en grootheid! Doch het gezond verstand des volks zal weldra leeren
onderscheiden tusschen den laffen vleier, die zich een vriend noemt, en hem, die aan het volk zijne feilen niet verbergend, zich een vriend toont door de daad. De invoering van het algemeen stemrecht moge in den
aanvang tot groote moeieiykheden aanleiding geven, wei- dra zullen uit dat eerste, minder ontwikkelde geslacht nieuwe maatschappelijke lagen voortkomen, welke zoowel de rechten als de verplichtingen zullen begrijpen op de democratie rustende. Want wat is het algemeen stemrecht ten slotte an-
der als het geheele volk, de natie, die uitspraak doet over hare eigene belangen ? Welnu, de natie moge zich soms vergissen in de middelen om het doel te bereiken, dat doel is en kan nimmer een ander zyn als de bloei, de welvaart, de ontwikkeling van land en volk, dat is van zich zelve! Der natie meerdere kennis te verschaffen van de rech-
|
|||||
|
29
|
|||||
|
te middelen, die tot het beoogde doel kunnen leiden, is
dus een eerste plicht, welke op de meer ontwikkelden onder ons rust. In hunne handen ligt de schoone taak om de voorreeh-
ten van verstand en geest, hun door fortuin, geboorte of gunstiger omstandigheden geschonken, te gebruiken tot ontwikkeling des volks; om het te leeren zijne warebelan- gen te begrijpen en daardoor de opkomst der nieuwe maatschappelijke lagen — die van het ontwikkelde, zich van zijne rechten en plichten bewuste volk — voor te bereiden en te verhaasten. Hetzyn vooral de thans regeerende standen, welke
gebaat zullen worden bij de invoering van het algemeen kiesrecht, door de noodzakelijkheid waarvoor zy zullen worden geplaatst om, meer dan tot nu toe, belangstel» ling te toonen voor de algemeene zaak, eene belangstel- ling welke op dit oogenblik bij velen ontbreekt. Ons land is als overstroomd met kiesvereenigingen
van allerlei kleur; toch ziet men zelden of nooit van uit den boezem dier vereenigingen den drang uitgaan tot nieuwe hervormingen. Slechts de onderwijs-agitatie heeft hierin voor eene korte poos eene heilzame, zrj \'t ook een- zijdige wijziging gebracht. De helft, soms één derde van de leden eener vereeniging komen bijeen als er eene verkiezing aanstaande is; de namen van enkele personen worden genoemd, in zeldzame gevallen besproken, daarna wordt tot stemming overgegaan en de leden gaan uit- een tot eene volgende vergadering, zich bewust dat zij op hoogst verdienstelijke wijze hun burgerplicht hebben vervuld. Geene bespreking echter van de groote maatschappe-
|
|||||
|
30
|
|||||
|
lyke en politieke vraagstukken welke onzen tyd beroeren;
geen debat, geen voorlichting van anderen. En by de verkiezing?
In het beste geval twee derden, als regel de helft
der kiezers die het der moeite waard achten zich een wandeling naar het stembureau te getroosten, om, door het uitbrengen hunner stem, belangstelling te tooneu in zaken van algemeen belang! En dan, hoe velen zyn er dan uog niet onder hen die
het er op schijnen toe te leggen het kiesrecht bespotto- lyk te maken. Namen van dronkaards en andere beruchte personen kan men in byna elk verkiezings-procesverbaal zien prijken. Slechts de toevoer van nieuw bloed kan aan dezen be-
droevenden toestand van onverschilligheid en stilstand der staatkundige ontwikkeling een einde maken. Het optro- den van nieuwe maatschappelyke lagen met een nieuw programma, nieuwe eischen, andere inzichten alléén, kan de bevoorrechte klassen nopen krachtiger dan tot nu toe op te treden. Op de treurige gevolgen der bestaande lauwheid en
onverschilligheid behoeven wij wel niet met nadruk te wyzen. Niemand toch voorzeker zal zich wagen aan eene ver-
dediging van onzen tegenwoordigen toestand. De jong- ste ministerieele crisis en de daaraan voorafgaande zit- ting der Tweede Kamer hebben niet gestrekt om het ver- trouwen der natie op de innerlyke kracht onzer regeo- ring en haar eerbied voor onzen parlementairen regee- ringsvorm te verhoogen. De zonderlinge en door niets gewettigde, voortdurende
afwisseling onzer oorlogsministers heeft aan deze hooge |
|||||
|
31
|
|||||
|
en belangrijke betrekking alle prestige benomen en bij
elke audiëntie, door een nieuwen minister aan de hoofd- en andere officieren verleend, moeten de beeren moeite bebben elkander zonder lacben aan te zien. Dat niemand meer eenige waarde hecbt aan de be-
staande of toekomstige plannen van legerhervorming en wat dies meer zy, is natuurlijk. Men stelt ze op een lijn met het bekende plan-Trochu en ieder weet wat hy er van denken moet. In weerwil van al die plannen blijft ons leger slecht,
onze schutterij de risee der straatjongens, ons vesting- stelsel onvoltooid en onvoldoende en ons land onverde- digd. En daarvoor brengt de natie jaarlijks mülioenen by-
één, tot een bedrag ongeveer gelijk staande met de op- brengst van al de indirecte belastingen met de opcenten! Is het zoo geheel onjuist waar men ons regeerstelsel
der laatste jaren een stelselmatig nietsdoen noemt? Welken naam men er echter ook aan geve, de toestand
eiscbt dringend hervorming en het is hoog tyd dat met kalmte en gematigdheid, doch tevens met krachtige hand de taak der bervonning in democratischen geest worde ondernomen. Proefnemingen, waarvan de uitkomsten niet te bere-
kenen zijn, zijn zeer zeker hoogst gevaarlijk en \'t wekt geen bevreemding dat men ongezind is den staat daar- aan te wagen. Maar de uitkomst dezer proefneming behoeft niet on-
zeker te zijn, indien men letten wil op de lessen der geschiedenis en bet voorbeeld door andere natie\'s ge- geven. De Yereenigde Staten van Noord-Amerika, Duitschland
|
|||||
|
32
|
|||||
|
en Frankrijk kunnen onsleeren welke fouten te verinij-
den zyn en wat er gedaan moet worden om het alge- meen stemrecht te maken tot den grondslag van binnen- landsche rust en orde. Van Amerika kunnen wy leeren hoe niet de werking
van de Uitvoerende Macht, de Regeering, moet worden verzwakt door alle macht te leggen in de handen van het volk. Duitschland leert ons hoe gevaarlijk het is aan eene
autocratische regeering de zorg voor het invoeren van het algemeen stemrecht over te laten, ten einde het te gebruiken ter bereiking van reactionaire doeleinden. Geen land echter waar de hooge beteekenis van het
algemeen stemrecht, zoo ten goede als ten kwade, ster- kerop den voorgrond treedt als in Frankrijk. Een ge- schenk der demagogie van \'48, werd het weldra een vree- selijk wapen in de handen der gevers, die er listig ge- bruik van wisten te maken om de gematigde mannen, de ware democratie, het regeeren onmogelyk te maken. Toen daarna, onder den geheimen invloed der Bona-
partisten, de Volksvertegenwoordiging de zwakheid be- ging het algemeen stemrecht weder af te schaffen, werd het een wapen in de handen van Napoleon III, om daar- mee de lagere standen der bevolking voor zich te win- nen. Wat er echter onder diens treurige regeering goeds tot stand kwam, ter bevordering van don stoffelijken bloei van Frankrijk, dankt men grootendeels aan de zucht der regeering om de meerderheid des volks tot vriend te houden, uit vrees voor de uitspraak van de stembus. Doch ook hieraan dankt men den Duitsch-Franschen
oorlog, met al den nasleep van dien. De kalmte en het geduld waarmee het Fransche volk in
|
|||||
|
83
|
|||||
|
de laatste jaren de zwaarste beproevingen heeft doorstaan
en elke poging tot het verwekken van biunenlandsche onlusten heeft weerstaan; de wijsheid waarvan het ge- durende het Mac-Mahonsche presidentschap blijk gaf; de toenemende bloei en rijkdom van het land, dd. weder zoo krachtig gebleken bij de leening uitgeschreven door het Crédit Foncier, toen door 3 niillioen personen werd ingeschreven voor 11 milliarden francs, de orde en rust welke alom in Frankryk hcerschen, pleiten sterker dan woorden kunnen doen, voor de levenwekkende kracht eener regoering, gegrondvest op de democratie, dat is: van een zich zijner rechten en plichten bewust volk, dat geleerd heeft zich zelven te besturen. Terwyl Kusland in een staat van stille revolutie ver-
keert en het despotisch bewind zijne onderdanen vervolgt en in ballingschap doet sterven; het autocratisch Duitsch- land, na eerst de kerkelyke partijen te hebben vervolgd, zijn vroeger werktuig, de demagogie, in hetzelfde lot doet deelen en, finantieel en moreel uitgeput, zyne zonen dwingt in vreemde landen rond te dolen als ballingen; het aristocratisch Engeland doodbloedt aan de tallooze wonden het in- en uitwendig toegebracht door eene bui- ten het volk staande regeering, beleeft het democratisch Frankryk een tydperk van bloei, als nooit te voren ge- kend werd en gevoelt het zich sterk en krachtig genoeg, om zyne verdoolde zonen, na eene achtjarige balling- schap, terug te doen keeren in het vaderland. En zou dan, wat in Frankrijk mogelyk bleek, in Ne-
derland onmogelyk zijn; in Nederland, met zijne kalme, praktische bevolking, welke reeds sinds twintig jaren een onderwijs geniet, zoo als het Fransche volk nimmer heeft gekend; die geen anderen regeeringsvonn verlangt? 3
|
|||||
|
34
|
|||||
|
Wy hebben een beteren dunk van ons volk. Wij zijn
overtuigd dat de uitbreiding van politieke macht gepaard zal gaan met vermeerdering van plichtbesef bij de natio en deze, na de eerste nioeielijke leerjaren te hebben door- worsteld, toonen zal rijp te zyn voor zolfrogeering. Geen ander hecht en duurzaam fondament voor de rust
en den bloei eener natie, als de eerbied voor de wet en het gezag gekoesterd door het geheele volk. Hierop alleen is het trotsche gebouw opgetrokken van
de groote Noord-Amerikaansche republiek. De pelgrim- vaders van Plymouth, die in November van het jaar 1620, aan boord vai) het schip de Meibloem, de beroemde akte onderteekenden, waarbij zij, in tegenwoor* digheid van God en van elkander, zich verbonden tot eerbied en gehoorzaamheid aan de wetten en de overhe- den, door henzelven opgesteld en gekozen, spraken daar- mee duidelijk en in weinige woorden het beginsel uit der ware democratie en legden daarmee tevens den grond voor de ontzagwekkende kracht dier honderdjarige repu- bliek. Aandeel der geheele natie in het bestuur van het ge-
meenebest; gelijkheid van alle burgers, zonder onderscheid van rang en stand of rijkdom, maar daarnevens eerbied voor de zelf gekozen overheid, voor de door de meerder- heid der natie gewilde wet. Vryheid van allen in den meest onbeperkten zin, maar tevens eerbiediging van de vrijheid van andersdenkenden. De erkenning van dit beginsel maakte Washington\'s
staat groot, machtig en sterk; de afwijking daarvan voer- de Frankrijk naar de schande van Sedan. En wij vragen in gemoede, hoe wil men gehoorzaamheid
en eerbied eischen voor do overheid en de wet, waar |
|||||
|
35
|
|||||
|
deze gehoorzaamheid geen anderen grondslag heeft als
vrees en onverschilligheid ? Juist de toestand van halve onwetendheid waarin de
massa van het volk nog verkeert, maakt hervorming dringend, noodzakelijk. De lijdelijke gehoorzaamheid van vroegere dagen gaat
meer en meer verloren; de onmondige gelooft zich ont- wassen aan de plak van den vroegcren voogd; slechts twee wegen blijven thans open, om don eerbied voor het gezag en do wet te handhaven: ijzeren dwang, als in Duitschland, of het — in Amerika tot het uiterste gedre- ven en daardoor dikwijls verkeerd werkende — stelsel van volkomen vrijheid en gelijkheid van rechten en plich- ten, waardoor gehoorzaamheid en eerbied geboren worden uit plichtbesef. Do werking van beide stelsels is bekend.
Het eerste voert door middel van de dwingelandij tot
revolutie; Let tweede brengt de natie langs honderderlei klippen en na het doorstaan van tallooze gevaren, tot geleidelijke hervorming en ontwikkeling. En do middenweg?... De tegenwoordige toestand
onzer natie leert ons waarheen deze leidt: Tot mach- teloosheid en stilstand op elk gebied. Tot rust ja, maar tot een rust welke verslapt en ontzenuwt, instedo van te versterken en op te wekken. Men beroept zich op deze rust ter verdediging van
het bestaande. De orde, vrede, kalmte, die in ons land heersenen, vergelijkend met do tweedracht en wanorde welke elders worden waargenomen, roemt men dien toe- stand, doch vergeet daarbij, dat rust, hoe aangenaam ook, leidt tot stilstand en achteruitgang. Vergeten wij niet dat, terwijl het woelige België op ons
|
|||||
|
36
|
|||||
|
den voorrang heeft veroverd op industrieel gebied, het van
politiek leven bruisende Denemarken onze zuivelproduktie van de wereldmarkten dreigt te verdringen. Dat, terwyl onze nationale letterkunde meer en meer tot het verlede- ne gaat belmoren, Frankrijk in de laatste dertig jaren, geene zoo krachtige letterkundige beweging heeft gekend als thans. Ons volk hooft geene levenstaak; het heeft geen ideaal
naar welks verwezenlijking het streeft. Dit moet anders worden, zal niet ten slotte de natie geheel indommelen en eindelijk — dankbaar nog van de taak ontheven te zyn — het bestuur dos lands leggen in de handen van één persoon, die zich de moeite wil getroosten voor haar te denken en te handelen. Eust roest; strijd geeft leven en voerkracht.
Daarom zal dan ook weldra, naar wij vertrouwen, de
stem der natie zich krachtig en luid uitspreken over eene wijziging der artikelen 76, 123 en 139 onzer Grondwet en de invoering vragen van het algemeen stemrecht van meerderjarige mannelijke Nederlanders, mot uitsluiting van misdadigers en bedeelden door burgerlijke armbestu- ren, en met verplichting der kiezers, om de stembiljetten in afgeschoten ruimten op do stcmbureaux eigenhandig in te vullen. |
|||||
|
37
|
|||||
|
NASCHRIFT.
Het gekozen motto eischt een korte toelichting.
De lezers van Dickens\' In Londen en Parijs zullen
ziek de verwonderlijke echo herinneren, waargenomen in het huis van Dr. Manette, den ontslagen gevangene van de Bastille. Deze echo weerkaatste de voetstappen van allen die
zich in het door hem bewoonde gedeelte der stad over de straat bewogen. En onder die gaanden en komenden meende Lucie, Ma-
nette\'s dochter, de voetstappen te onderscheiden van hen, die invloed zouden uitoefenen op haar lot en dat harer geliefden. Op den 14den Juli-avond van het jaar 1789 waren
de echo\'s talrijker on harder dan ooit te voren. „Het waren overijlde, dolzinnige, gevaarlijke voetstap-
pen, voor ieder, die er mede te maken had, — voetstap- pen die men niet gemakkelijk weder uitvegen kon, als ze eens hunne roode vlekken achtergelaten hadden; — het waren de voetstappen, die, heel in de verte, in St. An- toine weergalmden, terwyl de kleine kring bij het don- kere venster in Londen zat." Het waren de voetstappen van het door ellende en ja-
renlage verdrukking tot waanzin gebrachte volk, dat de muren der Bastille bestormde en dit bolwerk van het privilegie met den grond gelijkmaakte. Wy hebben geene Bastilles te veroveren, geene ver-
drukking te wreken. Maar het onrecht aan een deel der bevolking geploegd,
brengt ook hier de gemoederen in beweging, benevelt ve- |
|||||
|
38
|
|||||
|
Ier oog en maakt blind voor het vele goede, waarin wy
ons mogen verhengen. Door menigeen, die hooren wil, worden thans de echo\'s
waargenomen van naderende voetstappen. Nog zijn het zeer vér verwijderde voetstappen, welker ge-
luid slechts onduidelijk en bytusschenpoozen wordt gehoord. Het zijn de voetstappen van het, tot bewustzijn zijner
rechten en plichten ontwakend volk, dat nadert en nu nog in kleine af deelingen, aarzelend, naar den rechten weg zoekend, zich voortbeweegt. Maar de stoet zal grooter en machtiger, de stap vas-
ter worden, als die van iemand wien de weg bekend is, die weet wat hij wil bereiken. Zullen ook wij wachten tot het geheele onmondige
deel des volks zich zal hebben aangesloten by do bewe- ging; tot, verbitterd door den ondervonden tegenstand, die voetstappen zullen getuigen van de naderende komst van mannen, vastbesloten zich door niets te laten tegen- houden; tot zy zullen klinken als overijlde, dolzinnige gevaarlijke voetstappen 1 Dat verhoede het gezond verstand onzer natie.
|
|||||