|
DISPUTATIO INAUGURALIS
D E
ALTEPvA PAULI AD CORINTHIOS EPISTOLA i
ET OBSEIJ.VANDA IN ILLA
APOSTOLI INDOLE ET ORATIONE,
Q U A M ,
QUOD DEUS BENE VERTAT,
EX AUC rORITATE RECTORIS MAGNIFICI PMILIPPI GUILIELMI van HEUSDE^
Litt. Uum. Prof e sjor i s,
AMPLISSIMIOUE SENATUS ACADEMICI CONSENSÜ,
ET VENERANDAE FACULTATIS THEOLOGICAE
DECRETO,
PPvO GRADU DOCTORATUS
SUMMISQUE IN THEOLOGIA HONORIBUS AC
PRIVlLEGIIS IN ACADEMIA RIIENO - TRAJECTINA
RITE AC LEGITIMtE CONSEQUENDIS,
PüBLICO ET SOLI.MNI EXAMINI SUBMITTIT HERMy\NNUS jOANNES ROYAARDS,
RIIEKO - TRAJECrmuS.
ClE XII MARTII MDCCCXVin, HORA XI. |
||||||
|
TRAJECTI AD RH E NU M,
IX OFFic. JOH. ALTHEER^ |
||||||
|
(
|
||||||||
|
VIRO CLARISSIMO
|
||||||||
|
■ HERMANNO ROYAARDS,
■ Theol. Doct. et Professori hac in Academia ,
■ PATRIOPTIMO
■ ET'
P R O M O T O R I.
VIRO I L L U S T R I S S I M O
JACOBO IIENRICO SCHORER,
J. U. Doct. NoBiLiBus Zelandis adscripto,
Ordini Eqükstri Leonis Belgici Praefecto, ACADEMIAE LiGDUNO-BATAVAE CuRATORI,
NuPER Zelanuiae Gübeünatori.
VIRO A M P L I S S I M o
DAVIDI ISAACO SCHORER. Zelandiae Ordinib'js adscripto,
CivrrATis Medioburgensis Consuli. AVUNCULIS AESTUMATISSIMIS.
U TI E T
VIRIS CONSULTISSIMIS
JOANNI GUILIELMO ALBERTO ROYAARDS,
J, U. Doct. DAVIDI IIENRICO ROYAARDS,
J. U. Doct.
UTRIQUE FISCI PUBLICI ADMliN'lSTRANDI CURAM GERENTI,
FRATRIEUS DILECTISSIMIS.
Hasce fluaiorum primitias
D. D. il. J. RoYAARDS.
|
||||||||
|
-------------Psultim fptcfafe, ahfohitisrimum illnd Chri-
Jlianae virtutis cxcmplmn , non qualein Socratem ftium
Plato , fuu-f» Cyrum Xer.ophor:, fokrti manu , expretftt, ut diibites, kistoriain legm, an f.ibiilarn, fed qualcni, in fais, ip/um, Ept'sto/is, vi^iemas, niidis il/is , et omni artificio ca- renfihus, qt:aïcmque praeftitit, non dicam, natura, f ei infinita bonitas I3cü J. D. VAN Lenkep.
|
||||
|
J2j st Jiciec gravisfima Ciceronis fententia ^ omnes
artes commune quoddam habere vinculum, et quafl cognatlone quadam inter fe contineri. Nee ndno^ jane Theologiae^ quam ceteris disciplinis ^ ciim hu-r maniorihus literis intercedit neccsjhudo. Quod ufu ipl'e et experientia didici. Ingresfo mihi Academiae fpatia, interesfe con-
tinuo liciiit Cl. H e u s d i i kctionihus, quïbits mort [uo^ i. e. fiinpli citer et eleganter.^ auctor es nohis Graecos explicaret, ut intelligere non tantum no- his videremur Hojneri, Herodoti^ SophocHs., Pla- tonis loea felecta ; fed traduceremur etiam fpon- te in ipfam praeflantispmorum Graecortim aeta- tem. Inde profcctus ad Theologiae ffudia, ean- dem rationem in Sacro legendg Codice, falvd di- vind ejus auctoritate, fequi tentavi. Juvabat, in Pauli maxime Epistolis tractandis, ex antiqui aevi moribm et conditione eas interpretari: at que, uti in clasficis agere inftitueram fcriptoribus , ipftm anctoris inde cognoscere ingenium, animum, turn * 3 <h |
||||
|
■ C VI )
' orationis etiam dot es et virtutes. Ouod mihi flud'tum
dici non potest, quantam f ere tribuerit et vohipta- tem, et vero utiUtatcm. Et fic etiam tandem ac- ces/i ad alteram Pattli ad Corinthios Epistolam, 60, quo dixi, modo, legendam, meditandam, et qmad ejus fieriposfet, interiiis animo percipiendam, Monuerat me jam diu Pater Caris/tmus, ut,per feptemjam amm in hac Academia verfatus, con- fcribendd disfertatione, profectuum meorum qua- liumcunque tandem fpecimen ederem. Et patri nio- nenti qnis auftt refragari ? Monehant deinceps . item caeteri Praeceptores fuavisfimi. Ego vero, : meas ipfe tenuitatis confcius,probe noveram,quan- tum ad rite hoc peragendum mihi deësfet. Sed f quid multa? ut asfokt f e re, quae admovebam du- : hia , facile ftstnlit paterna benivolentia, wihi- que incerto et fluctuanti animos addidit. Ergo, l quam dixi, Paulinam ad Corinthios Epistolam, di- fputationis meae argumentum fumfi. Legi eam fae- piusque reicgi, ut totum me infinuarem in aucto- r'u cwn tempora, turn fentiendi, cogitandi, fcri' 'I hendi rationem, notans continuo, quae mihiprae- fertim ad eam illustrandam ohfervanda videren- tur. Nee adii Epistolae interpretes , anteaquam • hoc agendo , qiiodammodo certe mihi ipfe fatis^ fecisfem. Ceterum mihi ipfe diffidens, haud multum
tnihi fumfi. Amplior mihi difjïciliorque videbatur Epistola , quam ut hac juvenili aetate e^ni ^o- tam interpretari aggrederer: et congerere quae^ cun-
|
||||
|
( vn )
tilnqtie et Veteres et Recentiores ad eam explkan-
dam raoniierunt.,hoc dispücehat. Studiii veromaxi^
me, tractandd illd, ut ipfum inde Pauli ingenium animumqiie et totam indolem, una cum e]iis dicen- di ratione^ et ducerem et adumhrarem. Cui pro- pofito explendo haec inprimis Apostoli fcriptio op- portunitatem praebere yiaahatur. Est enim Epiflo- la : quo famlliari fcrihendi genere animum maxi- me aperire folemus. Et hac Epistsla Paultts fen- fus fuos omnes et affecius et (India ita ejfudit, ut in nulla magis. Ouocïrca ex illa omnium maxime Paulus cogmsciposfe yidstur. Itaquepraemisffs Pro- lego m e n i s de Corintho et coetu Corinthlaco, disputavi p r i m u m univerfe de ipfa Epistola , t u m ex illa Auctoris indolem eflcers qualicunque tandem modo tent avi; ac tandem Obfervationes in medium protuli de ejus oratione rite aestimanda. Sine Critica atit Hermeneutica nemo est quï fa- piat ulla in arte: et locos equidem adducens e So- era Codice, de quorum fenfii controverfiae esfent mo- tae, fedulo operam dedi, ut in utramque par tem Imerprctum auctoritatem pierpenderent. Sed cum disputatio mea proprie non referretur ad Criticam vel Exegeticam rationem, quaecunque huc pertiné- rent annotatione complexus fum. Ne vero qtiis mire- tur, fubinde me Pauli verba Latine expres fis f e, feci hoc, quando Graeca appeni non neccsfe videbatur. Sed in disquifitione de ipfa Apostoli oratione ^induxifere eum fud loquentem lingud. Uftufum, utplurimum, Bezae verfkne, quam hic illic cum Crotü aliorum- ■' •.;. q^s
|
|||
|
C via )
que contuU interpretatione, aut uM 'minus apta
mihi vldebatur verfio^ aliam ipfe conficere ftudui. Ouodfi. aliquos in Theologia fecerim progresfus,
hos luhens publice tibi acceptos refero^ Optime Pa- ter ! qui ut vitae, fic etiam fludiorum mihi diix ex- jiitisti. Religioni mihi est, haud palam profitcri et ex intimis animi jenfibus, quantum me tibi pro tot taniisque beneficiis, in me coUatis, obftrictum fentiam, Tu, quae in fiHum contuHsti bsnefcia, in disciptdiim cumulare haud recufasti. Tu, quae in pueri et ado- lescent is animum fparfisti pietatis femina, infuturo Sacrorum antistite eiproUcuisti et aluisti, Tibi gra- tias referré, quas debeo-, nunquam potero; M Deum precor, qui vitam tuam, viresque tuas, Ca- risftme Pater ! diu protrahat, ut ipfi tecum gaudea- tnus, ut Academiae mstrae in longum usque tem- pus emolumento esfe per gas. Et vobis etiam, Firi Clarisftmi, quorum in fcholis
Literariis, Philofophlcis, Theologicis jncunda fans tempora transegi., quorum que familiaribus et f re- quentibus colloquiis quam plurimum me dehereprofi- teor^ Vobis animum praebere gratum nunquam definam. Faxit Deus, ut, cum ceteris meis prae- eeptoribus omnibus, ad communem Patriae lUilitd- tem atque decus, diu vivatis incolumesque ! |
|||||||
|
DP
|
|||||||
|
r .;
|
|||||||
|
disputAtio
DB
ALTERA PAULI AD CORINTHIÖS EPISTOLA^
ET OBSIRVANDA IN ILLA
APOSTOLI INDOLE ET ORATIONE;
Prolegomena
De Corintho •;;;,. »
et
Corinthiaco Christianorum coetü. .j/g chaja, Graeciae regio variis temporibusvarie
fuic distribiua. Antiquitiis hoc nomine dicebatur parva Peloponnefi pars , inter Eleos et Sicyoneos media, ab Achaeis eam incolentibus. Hi, foedcre inter fe conjuncti, Graeciae turbis fere disjiinge- bantur. Aetolis vero Achaeos prementibus, et Macedonibus , Antigono Gonata duce , Achaeis ceterisque Graecis tyrannos f. reges praeficientibus, renovatum est (anno a. C. ^yo^ Achaeorum foe- dus, libertatisque ftudia exarferunt. Hoc tempore Praetor Aratus Achaeis Sicyoneara, Corinthum ec Acro - Corinthuih adjecrt 5 «laxiniam Peloponnefi |
||||
|
C a )
partem a tyrannide vindicavit, et Megarcnfos ccte-
rosque Achacomm inferuit foederi. (i) Ac vcro, Romanis Graeciam occupuntibus, mu-
tata fuit Achajae facies. Hi cnim duas Gracciae partes conftituerunt: Macedoniam, qua contineba- tur ipfa Macedonia, Epiriis et Thesfalia; et Acha- jara, fub qua Graecia proprie dicta, Peloponnc- fus et infulae circumjacentes fuerunt (2): quac quidem Pauli tempore Achajae ratio fuit. — In hac autem regioiie habebatur urbs, Corin-
thus dicta, quae cum fitu, turn interna conditionc Jaudatur. Inter duo maria, lonium et Aegacum, in Isthmo pofica, a Strabone dicitur: èvoHv XtjJii- yciiv zvpioiy wv ó fJiiv r^? 'Acixi, o$s tvj? 'iruyiac; iyyvg sqiv. (3) Horum portuum alter diccbatur Cenchraeae, ab urbe distans 70 iladia, Lechaeus alter. Condita fuit Corinthus ad radiccs montis Acro - Corinthi. (4} Civilis urbis conditio haec fuit. — Triginta an-
nis, post reditum Heraclidarum in Peloponneilim, Corinthi regno potitus fuit Aletes , quod cjus posteri per 417 annos obtinuerunt. Sed diilructo regno civitatem adminiftranmt 200 cives, e He- raclidarum gente orti, et ncv rpvraveu'v nominc investiti. Verum non nifi per breve temporis fpa- ti-
fi) Cf. PArsAfHAS 111 J:':an-is, Edit Kuhmi 1. /•
,c, I. et I. 6. c 17, p. 521.,536 Strabo Geogr, Y.é.Sie- lenkeefii. L'ipz l8oi. t. 3. I. H. c. 7. §.3. p. 297 ^q^l- Paus: iii Corinthiac. I ». c. 8. Pomponius ^tu*- J^^ fitu Oriis, ed. Cronov. 1, 9. c. J. p. I7a (2) C(- Clü- VKRius Geogr. p. 329 fqq, (3^ Sirabo I. I. 1. 8 c. o. §. 20r p, 355). ('4) De ipra urb€, ejusque moniimeiiti* cf, Straeo J. 1, §. 22. p. ï/i. Pawsanuï 1. i« 9' ^"'*-• pasfim. |
||||
|
|
|||||
|
C 3 )
tium urbl praefüernnt. Post 90. énim atirtos ("ari-
110 a. C.660) Cypfelus, Corinthi rex factus, cum posteris, per yo et quod excurrit annos, reg- num teniiit; qüibus morcuis urbs bene fiiit admi- niftrata. Dein vero Gracciae fatis plerumque im- plicabantur ; lui in bello adverfus Xerxen (i). Bello autcm Achaico, ab iis moto, (a. 146) Romanis fubjecta fuit Achaja, in provinciae ibrmam redac- ta, et Corinthus a Mumniio ita cverfa, ut Ci- cerone tcste, ejus vesdgia vix relinqmrentur. — Posrea a Julio Caefare resticitta , coloniae loco habita, mcrcatura floruic, (2) iterumque evafit, qiiae olim a Pindaro dicebatUr: a//3/a KcptvSog. Urbem cnim fitus mcrcaturac aptisfimam reddf-
dit, et Aristides Corinthum ap;}(^eta. UoTsiM^voi Ka) j3a.(nXe)a,v y.ui ocv^Sjv vocavit. (^3) Hinc Grae- ciae forum habebatur, in quo terra marique mer- catura ageremr. Undique huc confluebant Grae- ei, ut dicerctur y.cn'tj 7ró,VT(üv KocnyJ^vy^' Kot^xTêf Tis c^o? y.a) èié^oSo? éT£cvTwy ccvSpciiTUu... kxï y.oiicv aqv ruiv 'EAAjjya'y... /XijTpéTroXig y.a) fiyf- Tijf. (4) Corinthus item Aiiae et Europae evafic cniporium; nam Occidcntales popuÜ, maxime Itali Siculique mercarurum in Ccrinrhi portu altero, Orientalesin akero, habcbant. Haec divitiis ciimu- lavit urbem , quibus ad a.K/ji,yfv fuam pervenit; et adeo mari valuir, ut mercaturam tueretur; nova et'
(i) Hfrodötits Hi'Jf. Ed. Schweighaaferi Arg, i?i6.
1' 2. 1. V. pa fqq pag. 492 T.3. VI[. 202 p .^-3. V. 7'?eet— De urbis historia coxi'i. Gurtleri Orig Mundt, ■•ï-c. 93. fo) StraboI. I §. 17,. p 7.S0. (3) Aristidis y'at hthmica obvia in Oper. omn, Oxon. i/ia.t. Lp. at< Uj Arut. 1. 1. p. 23, A *
|
|||||
|
C 4 )
edam multa invenerunt cives, et in his naves (tri-
remes dictas), tune adhuc non cognitas. Protulit quoque egrcgios belli duces, int-'rqujs
Timoleontem vidit, cum inligni copia viroruni xyx- flc?!/ \n T« ToXiTiKx (i}; ipfique Corinthii co!j- nias duxerunu Syracufas et Corcyram. (2) ïlabL'- bantur autem ad templum, Ncp:uno dicatum, cclebres ludi Isthmici, ne delcta quidcm Corintho interrais- fi. (3) In hanc urbem Judaei fefe contulerant, qiii patrüs relictis arvis, cas inprimis appetebant re- giones , in quibus mcrcaturae ftudiis indulgerc posfent. Quae autem vitia vulgo divitias comirari folcnt,
luxuries et morum corruptela, ea Corinthum per- diderunt. Hncc inprimis vitia post restauratara ur- bem , et amplificata mcrcaturae ftudia ibi grasfa- bantur. Antiquitus jam lucri ftudio cos ilagrantes notarunt vctcrcs. (4) Huc fupcrbia ac fastus, a Graecis ufurpata, accedebant. Cura autem Grae- corum Mythi gentium urbiumque origcnes ple- runiquc fpcctarent, Corinthii urbis et gcntis fiuie primordia ab ipfis repetierunt Diis. Ita Corinthus, lovis filius, urbem condidisfe, Neptunus fcdera quondam illic habuisfe, eamqne tuicus fuisfe di- citur: et Sifyphum, Bcllerophontcm, alios, luos dicebant proavos. Corinthii vero, urbis opulentia et lama elati, mollitiei fefc dederunt. Olim jam ie-
(1) Stkaeo 1. 1. 1». 23, p. sSr. (2) TtiBCiD. L. I.
c 25. L VI. c. 3 (5^ Paus. I. 1. L, a, c. 3. (4) '^f gnntur oinniBO, quae ex vereribu' petiit, etegreg'e f^ö'" dit, Barthelemy f^oyage du jeune Jnacharfis en Grece. Varii (An 7.) T. 3. p. 375 fqq. |
||||
|
C 5 )
feminanim pulchritudine inclaruerat urbs. Ita eiflffl
J\nacreon: • . . . SK Kopiv^oó , .'.,
6f« cpfjt.aQovg 'Epéroov'
"O^oy Kx^cti yvvouKe? (l).
jam vero acquiflcis opibus, impudicum Veneril
tribuebanc cultum; qilapropter Veneris iirhs dice- batur Corinthus , cui templurn efat in fummo vertice montis, in quo mille Ikmulae publice ale- bantur, cultum deferenccs Veneri. Quid plura! Gracci hominem voluptati deditura Y^opiv^icc^óvTot, diccbant j Paulus hocce vitium in priori Epistola perilringit, et Chryfoftomus cam dicit: xóKiv rdv cixrm re y.a^yB'ytvViijAv&vi'irct<^po^i,TO~c^r)^v (i^'i).-~ Studium autcm honesti et dccori illa humani ge- ncris aetate noridum penitus inValuerat ,■ Graeci- que univerfe ad voluptatem fuctunt proni, et Co- rinchi, quo undique contlucbant homincs, qui, ftia ftudia confcrentes, morum d-pravationi locum da- rent, vitia ad culmen proecsfcrunt, - ;. ; Clara itaque, at coitupta Gorinthus, divitiis et
luxuria Athenas (üpcr^batj ciïkv^ doctfinarum ViC philofciphiae (ïudio ab iisdeni viiicebatur. II!ie ta- rnen antiquitus philofophiae ftudia floruerant. Periander enim, fcptem Graeciae fapientibuS ait- numeratus, et Diogenes, Pbiiofophüs ille Cyni- cus , multum illic verfabantur. Pingendi fïngendi- que et alias artes Corinthi, aeque ac Sicyone au- ctas
(O Anacreón Od.32. Cf. Elatö de Repuh. e<I> Èi[>crir
tin. T, VI. 1. 3. p. sjjp. C2) Chrysóstömus Ordt. 37. A3
|
||||
|
( 6 )
ftas fuisfe affirraat Strabo (i); et architectiiram
Corinthiacam quis ignorat, aut tabulas militum vi projectas, Romaijique abductas ? (a) Dein in omni hoc Isthmo tot ubique literarum thefauri, turn per vicos, tum per porticus, gymnafia quo- que, et fcholae, et disciplinae et „ igopi^ijLdcTa," celebrata funt, ut a-oCp'bv Sh koï kxS' ótcv sApjji/ %v 'évfoii. „ Sapientiam etiam in triyiis rcperias. ■' (3) |
||||||
|
In celeberrima hac Graeciae urbe, in qua Grae-
Cl, Judaei aliique comphires populi mercaturae caufa vcrfabantur, coetus conditus &%t Christo du laius. Huic autem aptisiima erat urbs. Nihil qui- dem ad propagandam Religionem Christianam fuit eificacius, nifi quodChristidoctrinaannunciarcturiu urbibus locisque, fama et incolis, mercatura cclebra- tis, quae Evangelii inter varios homines variasque gentes propagandi opportunitatem pracbcrent. Haec omnia inprimis valuerunt Corinthi, quae non, ut Sparta, a commcrcio cum extcris erat alicna. Co- rinthi ita annunciato Evangelio, ulterius annunciari potuit. — Praeterea alia aderat opportunitas, quae urbem ad Evangelii annunciationem idoneam red- didit, Judaeos incolas puta. Fateor, Jndacos hoc tempore inprimis impedimento fuisfe Apostolis;ve- runtamen nifi Corinthi adfuisfent Judaei, Paulo aliisve defuisfet forte opportunitas, internam urbis conditionem accurate indagandi, incolarura Itudiaper- • ■ >■ ■,-....... .. ■ ; !- ■• fcru- CO Strabo 1. I. I. 8. c, G. §. 93. pag. 281, 282.
t2) Strabo 1. I. §. 23. p. j^p. (-3;) Aristides 1. 1. t. i. R. 24. üperae pretiuin fit, haec omni» uberius expongre, « vefifttfe «Si?^»ain conditiopcm accuptius indagare. . |
||||||
|
( 7 )
fcrutandi, et maxime vitae confuetudine utendi in*
colarum, iisque Mc infinuandi. Judaeos enim a vi- tae commercio cum Graecis , quibuscum merca- tura erant conjuncti, abhorruisfe,nuIlae funt, quae nübis perfuadenc, rationes. Ita vcro cum res Corinthi comparatae esfetit,
Paulus, annunciato Evangelie Palaestinae, ceteris- que Afiac minoris etMacedoniae incolis,Philippis, Thesfalonicae, Beraae, et deinde Athenis, Acha- jam petüc, et Corinthi cum Aquila et Priscilla vi- tae commodis conliiluit, et quovis Sabbatho edo- cuit Judaeos etGraecos, Mofaico cultui adflrictos, Relii'ionis doctrinam. Deinde vcro Chriscuni tam- quamMcsfiam iis proponenti, Judaei ei emntavTi- rci(r<rof/.évoi ;::ii ^Xoi,(r<pyi!xovvT£g. (i) -~His ita re- iragantibuK Divinum de Jefu nuntium tulit Gentili- bus , Corinthi degcntibus , quoriun multi fidem habuerunt Evangelie, inprimis etiam viri, genere et mcritis nobiles; quo novo praefidio coetus maxi- mopere firmabatur. Per annum et dimidium inter Corinthios vcrratus,et coetu, adjuvantibus Aquila, Sila, aliis, condito, Ephcfum tuit profcctus, nee ta- mcn Corinthiacos Christianos neglexit. Timotlieus, co misüis, Pauli vestigiis inccsfit, candemque pro- pofuit de Christo doctrinam. Hunc enim Corinthi adfuisfe, patct ex loco Act. XIX. 22. ubiPaulus in Macedoniam mifisfe dicitur TimotheumetErastum, quorum 'prior in Achajam tranfiit, quo jam ante fcrip-
(i) Act. XVIII. 6. Legatur t^e his conjectura Moj-
»n;i«ii Verklaring vMn P/tulus brief' aan dé Cerintken T. i. P- 10. A4
|
||||
|
C 8 )
fcriptam priorem ad Corinthios epistolam, misfus
dicimr, i Cor. IV. 17. Postquam Ephefum profectus erat Apostolus, A-
pollos, origine Alexandrinus, Corinthum venit, et coetum amplificavit. Hic cnim Alexandriaejndaeorum ftudia et de Deo doctrinara edoctus, ceterum eloquen- tia praeclarus, ftremium fe dein gesfit Cliristianae Religionis adverfus Judaeos vindicem. Diferta fane valuit orationc, cujus ftudiofi crant Graeci, quaeque magnam apud eos vim habuit. De Petro aurem, num Corinthi Christianos docucrit, obscura est dispii- tatio. lUum vero dein Corinthi fuisfe, docet Dio- nyfius Episcopus , rcfercnte Eufcbio ; at ei fi- dem denegat Storriijs (i). |
||||||
|
Corintho profectus, et inflicuto per Affam mi-
noreni itinere, PauJus Ephefi per biennium vixit. Hac in urbe, cujus frequens erat cum Corinthiis commercium , varia , cum jucunda, turn tristia de Corinthiacis Christianis audlvit, et fcripfisfe vi- detur ad eos Epistolam, hodieque depcrditani, I Cor. V. 9. Quarn enim Armenice fcriptam typis mandarunt Wisthoni filii, et Mofis Cliero- ncnfis H'ntoriae Armenicae adjunxerunt; aeqiie ac illam, quam ex Codicc Masfoniano edidit Wilkins fpu-
(0 EiTSEiirs Hist. Eed. 1. 2. c. 25. StorR- Notitiae
^ist ep'ntolurum ad Cerintkios interpretationi fervitntes óbviae in Opusc. Theol. KI, Tiib 1788. § 5. p. 16. iVIöS- ïiEiM I. 1. p o. Leg, II'SS. Qefch, und Schr.der ^pit', Ift theil bl. 337-343 en 353 eet. |
||||||
|
( 9 )
ipurias csfe Epistolas, docucnint Doctorum viro-
riim laborcs. (i) lUa vero ex cpistola, quae dcperdita videtur,
dubia qiiacdam fiierunt cnata in eorum coetu; qtJae ut expedircnt, i Cor. XVI. 17. Süephanum, For- tnnatum , et Achaicum miferunt Ephefum , et verifimiliter iis litcras ad Paulum dcderunt ; five mavis, hi Apostolum Ephefi adierunt, accepta jam a Corinthiis cpistola, eique ulterius expofuemnt coetus conditioncra; in ea faltem Apostolum de variis rebus, quac in disputationem vcnircnt, con- fuluerunt, i Cor. VII. i. Sed et hacc periitEpis- tola, mukaqiic fic ignoramus, quae alioquin nobis innocuisfent. Videtur autem illa cpistola egisfe de con- jugii libcrtate, (quae quacstio forte a nonnullisEc- clcfiac fociis fuit agitata;) de divortio; de immola- tionibus , Deastrorura cultui facris ; de donis TvsvjiocTtMU, aliisque. Acccptis itaquc his literis, per Chloes familiam,
et dein per coetus legatos, de Corinthiis certior factus , et forte etiam fama eorum vidis auditis I Cor. V. I., alteram ad cos Epistolam (a nobis priorcm dictam.) fuo more Sostheni fcribendam dictavit, et verifimiliter per coetus legatos (uti re- cte docere videtur Epistolae vwoypmcpy]^ ad cos mi- fit. Hac autem Corinthios varia edocuit officia erga Dcum
fl) Cf. MOSHEIM I. I. p. S<4. MiCHAELIS Itlkid. itl
ViV.A^T. II.P.I.p.4«ó. Storr A^#/.1. p.34, iior.6?. Ga-
BLER. Disf. Ciit. de Capp. IX-XIII. pcteriorii Epiitolae ed Cor. pas- 40. Noii'iulli Wistholm I^pst- feculo 4 !Uit5 conrcriptam putant, quo melius Manichaeis fefe oppone- reot, cf. MosHiiM 1.1. p. i/. As
|
||||
|
C 10 )
Deum et homines, fcctaruin iludia quam maxime
carpfit, de pkirimis rebus, quae hodie apud il- los obtinerent, eos admonuit, iisque perruafitv.c. de mortuorum refurrectione, cpulis facris, vestimcn- torum ufu; verbo: Paulus in illa non Evangelii doctrinam univerfam propofuit, fed ea modo tra- ctavit, quae id temporis Corintiiiis fcitu erant ne- cesfaria. (i) Hisce liceat obfervationem addere, de rite diju-
dicandis coetibus Christianos inter Gentiles condi- tis. NonnuIIi Christianos iilos putant, nullo fere vinculo junctos cum cetcris urbis incolis, et alia prorfus praeditos indole, quam quae antea iüis fuerat. At caveamus nobis ab horumerrore. lidem manfe- runt homines. Indolem enim patriam vel propriara non mutarunt, necfcfcaceterisurbis incoJis prorfus fepararunt. Mutata quidem Reh'gione, emcndabatur eorum indoles, at vero non mutabatur. Internos quidem animi fenfus evehebat ReHgio, at vincula non folvebat, quibus cum ceteris incolis erant conjun- cti; id quod inprimis Corinthi ob mercaturam haud obtincre potuit. — ^() De ejus arguinento cf, praener Interpretes , Mi-
CHAELis I, 1. T. II. P. I. p. 496. et uberius III. de PïR- PONCHRR. in de Verklarende Inhoud, voor den eenten brief aan de Corinthiers p. XIV-XLVIII. |
||||||
|
—
|
||||||
|
SEC-
|
||||||
|
S E C T I o PRIMA
|
||||||||||
|
D E
|
||||||||||
|
ALTEPvA PAULI AD CORINTHIOS
|
||||||||||
|
E P I S T o L A.
|
||||||||||
|
N
|
ihil fanc a Paulo fcriptum est, de cujus indo-
le, cbaractere, tbrnia et argumenco magis discre- pant interpretes, quam de haccc Epistola. Pro va- ria cnim rationc, qua coetus conditionem, Pauli in fcribendo aflectus et confilium accipiebant, va- rium ejus dixerunt argumentum, variamque for- mam; et alias protulerunt conjecturas, certo fun» damento dcftitutas. — Equidem ergo pro juvenili parte internani EcclefiaeCorinthiacae conditionem, et univcrfe ipfam hanc Epistolam, ejusque indo- leni, indagabo, Quod ut recte a me fiat,et Pauli verba , et temporum conditionem obfervare co- nabor. 1)2 interna Ecclefiae Corinthiacae conditione^
eo, quo fcripta est Epistola^ tempore.(^i^ Vera Epistolae explicatio inprimis ab internaé
Ecclefiae conditionis noticia pendct, quae ut co- gnos-
( ) De en nraerer alto< e;^pmnt Stoih. Notitiae 1 Mt-
pBAjius inltiaing in V N. F, t. II. part. I. p, 455. eet. Cl.
|
|||||||||
|
C i^ )
gnoscaturj pr'imum depravata coetus conditio ,
dein quae laiidabilia in eo occiirrunt, paucis no- tentur. Et Corinthi quidem Christi coetum vidis abun-
dasfe, quis miretur? Praecipua cnim iliorum caufa in eo cemitur, quod coetus hic in urbe coactus esfet, quae incolarum copia, et mercaturae ftudio in- fignis, morum depravatione in dcterius erat prolapfa. Quapropter fieri vix aliter pocuit, quin vitia illa inipfüS" hristianos redundarent. Senfimcnimfenfim- que ita Christianis Euangeliuni annunciabatur, quo- rum vita niorcsque Ecclcfiae noxara et calumniam inferrcnt. Practerea Christiani vitae commercio cum Gentilibus, iisque depravaris utcnccs, horum vitiis pravisque ftudiis, tanquam raalis venenis, inquinaban- tur, nc dicam, inficicbancur. Denique Graecorum in- doles in eorum plurimis dominabatur, et ftudia in iis excitabat, rei Cbristianae admodum adverfa. Num vero haccce depravatio (Christianorum numerum fi fpectes) longius quam alibi fe exferuerit, de eo jure dubites, cf. i Cor. III. 3, Hinc vitia et errores. Hinc morum corruptela.
Quae omnia ad fectarum et dhfid'wruni jludium referenda vidcntur. Hujus autcm (Kidii origo et caufae, ex temporis iliius conditione funt repc- tendae. Scilicet Graeci, philofophiae dediti, fectarum
et disputandi ftudiis ab antiquo inde aevo fereban- tur,
n. G;!FF.ri de Brieven van Pau/t's D 3.p.jo. FA-G.
Krause Pauli ad Cor. Epis'ola I. Francf i"9i. Pi""'- P-35 {'c\(\. J. P Cabler Disf:rt. Cfitic» \. Gott, 17*2. P- 55 Iqq. HüG. LM. in d^ N, T. II. bl. 343 fqq. |
||||
|
( 13 )
mr, et pbilofophos continue fectam fchokmve con^-
dentes feqiii conuieveram. Eorum itaqiie pluri- mi initio Religionem Christianam l'ectae philofo- phicae inftar habebant; (i) faltcm philolophiae et fectanim ftudinm ad Religionem convertebant. Quod autem judaeos attinec, hi Graecorum ftudiis plurimnm jam imbiiti fuisfe videntur;(2) Graeco- rum enim regioncs Palae^tinae arvis praeferebant, Graecaque utebantur lingua: quin et Flavius Jofephus triaapud Judaeos phi!ofophoru7n genera fuisfe dicit, Pharifaeorum, Sadducaeorum et Esfaeorum ; quam tarnen fectarnm originem negavit Cl. Hamelsveld. (3) Ex hac autem Graecorum et Judaeorum focie- tate disfidia oriebantur. Diverfae enim de divinis rebus opinioncs, quibus antea imbuti erant, adhuc- dum vim fuam in eorum mentibus exferebant, et in diverfa multa eos trahebant. Inprimis hoc obti- nuit inter Judaeos, iisdem immunitatibus cum gen- tilibus ufos, quos antea Deo fuo exofos habuerant. Hoc quidem ftudium haud minimum excitasfe vi- dentur illi Ju(!aeo - Christiani, qui ex Palaestina adve- nae,RcligionisCh: praeceptis penitus nondumeratic imbuti. Talia disfidia Romae, Ephefi, inter Ga- latas eet. invaiuisfe, ex Pauli epistolis liquet!, et inde est explicandum, ubique fere falfos doctof- res Paulo fek oppofuisfe. Verum ejusmodi fectae aliis in coetibus adeo non exftiterant: varia enim haep
(t) Hoc inde confïrmatnr, quod licitum non fuerit in
Graecia puMice novam religionem inducere; itemque ex Romano'um ratione Act XVII. (3; v. c. Jiidaei Berwen- fes Act. XVII. II, de quibus conf. Hess. Gefchichf 1. i?r theil 3er b. 3 h. p 321 325. (3) Jojefh. de Bellt Jud» 1.1. e. 13. et Hameusvild Kerk, Géjch, I. D, p. is. '. |
||||
|
haec ftudia, turn Graecorum, turn Judaeorum, unain
in focietatem coactorum, fcctas condidcrunt Corin- thi, cum opportunitatem praeberenc, quoniin:is omnem fuam indolem exfercrent Graeci, et disputandi ftudio dueti in Sectas fefe dividerent; quippe Corinthi illa philofophiae ftudia inprimis invalucranc. Vel fic ta- rnen non nego haecce (hidia apud eos ukerius proces- fisfe, quam in ipfis Graecorum fcctis; ut nonnun- quam odium inde oriretur, quod ex Jud. et Graec. focietate repetendura videtur, cf. i Cor. III. 3, a Cor. XII. 20. eet. — Al ia proferendi hujus fectarum lludii opportunitas cemebatur in va- riis Evanselii doctoribus et Pfeudodoctoribus, Alii enim Paulo, alii Apollo nomen dabant (i), alii a2iis, qilafum fecnarum origo et ratio e Icctis Graecis Videntuf explicandae ; ut colligi potest e tem- poris conditione et Pauli effatis. Si Pauli ad Corinthios epistolas attente legamus ,■
dubio caret, infignem hujus coetus fociorum nu- merum Apostolo morcm gcsfisfe. Sed et in hisce fectaram ftudiofi aderant, qut pubiice fcfe Pau- ■ lims profitercntur. Inter hosce nonnulli fuisfe vi dentur, qui obfcrvato Apostoli ftudio abrogandae' legis Mofaicae, et religionis pUrae inducendac Phi- lofophiam Graecam cum religione Christiiina conjungerent. Plurima enim religionis dogmata^ quae naturalis ratio item doceret, inprimis tracta- funt; alia vcro philofophorum effatis adverfa, ne- ' CO Qu*'" *n'™ nonnulli e vi yocin fiiTccfxauxrifÊt de fi-
etis norainibui puttrunt, refutata vidias » SroRRio N>ti' f'^ i' $3* P- 7« «t KrauseI. 1. p. XXXI. |
||||
|
ii
|
|||||
|
C 15 )
glexenint. Cf. i Cor. III. 18-20. (i). Talesforte
fueriint Epicurei , ad facra Christiana converfi, qiii morttiorum rcfurreccionem negarcnt, et cum Saddiicaeis fc jungcrent (^2). Forte et alii, Nco- platonicorum placitis inibuti ^ iis fe adjunxerunc fudaci,cf. I Cor. I. 20. II. 1,4,6. III. 4. eet.— Ab hisce autem omnino illi Paiilini func distin- guendi, qui perverfis hisce doctrinis haud indulge» rent, fcd Pauli inffitutioni adhaercrcnt, Apollonn autem Eloqucntiae fhidia (quac apud
Graecos cum philofophia erant conjuncta) exco- luisfe vidcntur, oT^inemque impendisfe operam, qua diferca et eloquenti, ut iis videbarur, oratione re* ïigioncm proponerent. Verum enim vero haud femel ea negiexerunt, quaead gennanam Religionis indo- lem pertinere ccnfenda funt. Forte etiam, Sophista- rum more, in medio coctu vim et facukatem ora- toriam ostentabant. i Cor. I. 17. Hi placita fiia et docendi rationem Pauli doctrinae et metho- do longe praeftare autumantes, non animadverte- bant, Paulum et Apollon eandem propofuisfe do- ctrinam, fed utrumque fua ratione; quod aperte pa- ter ex iis, quae de ApoIIo referuntur, et ex Pau- li de co tcstimonio, i Cor. III. Hi tandem levem dicebant pracfcntein Apostolum, cujus epistolae ^u.fila.1 erant. Viiia nonnulla in Epistolis coramemorantur, de
quibus dubia est dispucatio, num ad Paulinos, an ■■■■■' "'■'■' ■■■'■ '■-■' '■■■- ;""V :-'•'■ vc*
(Q Cf. Cl. Greiye VoorbirigtX. p. «3. fqq. et Sto^r.
'• '• s 7- C«) Woc nejivit Cl. Greiyï 1. T. II. p.' 13. «t vid. Storr 1. 1. 1 -• , j |
|||||
|
( i6 )
vero ad Apollonios fint referenda. Cunr aiiteni
Paulus et Apallos amicitiae vinculum Judaeos inter et Ethnicos firmare ftuduerint, et praecepta unice Mofaico cultui apta abroganda dociierint, non- nulii eorum fectatores nimis gencilium ufi fuisfe videntur commercio. Hi in Deastrorum ternplis cum iis verfabantur: hi facris eorum epulis intorcrant: hi in publico cultu cclebrando eorum retinebant mores, modosque vestitus feminarum, eriniuiTi cultus, eet., de quibus Paulus agit i Cor. XI. XO. XIII. XIV. 6. eet. — Quibusnam ceteroquin ra- tionibus ab Apolloiiiis Pauiini divcrfi fuerint, vix ac ne vix quidera quis certo definiverit, quia elo- quentiae et philofophiae fludia arctisfimo apud Grae- cos conjuncta erant vinculo, i Cor. I. 20. II. i i. 4,6. et Judaeos inter et Graecos ea erat necesfitu- do, ut in plerisquc vix discerni posfint; -— Eatenus vero convenientia inter utrosque cernitur, quate- nus liberalior in iis prae ceteris dominaretur indo- les, quae vero (ut faepe fit) in licentiam abiit. Verum aliac infuper fuerunt fcctae. — Peiro enim
alii, alii Chrisco nomen dabant. Judaei Hierofülyniis ,- vel in patria fortasfe a Petro ad Chriscum eonver- C, (I) et fuis placitis inhaerentes, Religionis Christia- nae doctrinam cum Mofaica conjungcre (luduerunt, et Corinthiorum animos, ad fectarum fludia pronos, fibi conciliarant. Complures itaque fibi focios inter Judaeo - Christianos nacti cum his Petrum magis- tmm fectati funt; quippe Petrus Evangelü ^P"*^ (r Cf. Storrii Miié.U p. i6, ïeqq. et !Cr*»« »•'"
p. xxXv. fqq. |
|||||
|
i
|
|||||
|
T"
|
||||||
|
( V )
Jiidaeos nuncius, apcior videbatur Paulo ad com
moda Judaeorum ciiranda. Hi aiueni Pauli ope- ramirritainreddere conabantur,ei obfistentes. Con- tra vero iis fefe opponit Paulus, in priori'alterius Epistolac purte. Qui vero Christo nomen dabant, Jacobi (^do-
cente Storrio) (i) verifimilitcr fuerunc fectatores; fup-'rhientes fibi non Religionis magistmm fuisfe Paulura vel Apollon, qui nunquara vitae confuctu- dine cum Christo eranc ufi ; vel Petrum, qui qui- dem Christo cognatus non fuit; at Jacobum jacta- bant religionis doccorcm, propinquum Christi ec neccsfarium , excemaque cum Christo conjunctione fe effcrebant (>t.(x.vx,<^i/.evoi h Tfoa-uToi^, quorum multi erant Judaeo - Christiani (2). Quidam autem fuisfe videtur ^ qui nuper advene-
rdc, ante confcriptam altcram ad Corinthios Episto- lam, aCor. X. 4; forte ex Petrinis vel Jacobitis^ fcui valde fe oppofuic in altera Ep. Paulus (3). Ex his autem litibus varia oriebantur wV/^, cc
pcrverfi Corinthiorum mores; v, c. litigabant co- ram judicibus Echnicis, modus iis crat inordinatus» facrae coenae celebrandae, aptior ad discordiam, quam quidem ad concordiam, alendam, i Cor. XI. 17; acmulatio de donis Tvevj/.a.TiKo'ïg-, alia. Num autem praetcr a me allatas, plures Corin-
thi invaluerinc fectae, filente Paulo, non liquet, Quousque vero hae lites procesferint, multi dispu- ta-
, (O Cf. Storr.1.1.§4.Kraüsi1. l,p. Sxxxvii, fqq.;(2)Ü-
Beriuide iis egit Storr I. 1. § set 4, quae repetere noö >«b«t. (3) Vid. infra Sect.I. §.3. |
||||||
|
c \
|
||||||
|
TWSyPTT
|
|||||
|
• C i8 )
tamnii(^i). Ecclcfiam Corinthiacam binas in par-
tcs fcisfam fuisfe multorum ferc fenccntia, non fa- tis tarnen, uti videtur, comprobata. Alii quidcm alios fequebantur magistros. Alii aliis fcfe oppoiucrunt, fed (uti Graeci fere in fuis fectis) a imituo vicae et re- ligiofi cultus commercio haud abflinebant; (2) con- tra in eodem congregabantur tcmplo, quos adeo placida oratione per utramque Epistolam conjun- gere ftudec Apostolus, (3) ut ira omnc intcr eos tollatur disfidium, Ncque vero Paulus unam alte- ramvemodoreprehcnditfcctam, fed omnes omnino Christianos, quatenus vitiis crant infccti, arguit (4). Interpretes facpe Paulinos et Apollonios partem dixerunt Paulinam f. anti-Judaicam, Pctrinos etja- cobitas partem anti - Paulinam; id quod tamen dii- bitandum videtur. In multis quidera illi confcnfe- runt; fed an ideo in duas partes abeant nccesfe est? — Plurlmi enim Apollonii Paulum contcnde- runt,eloquentia fuisfe dcftiturum, cumquc non tan- tum minimi duxcnmt, fed eidem calumniati fue- runt. Hi itaque ad Paulinam partem immcrito rcfc- tuntur. Quod autem Apostolus conjunctioncm , quaeeum inter obtinerct et ApoIIon, continue pro- bet, et imitandam commendet, hoc eo confilio fecisfc videtur , ut Apolloniorum (ibi conciliaret gratiani, et quia cum Apollo coetum condiderat; Petrus aut Jacobus non item. Partem autem anti- Paulinam, qiiam dicunt, Paulum omnino rcpudiasfe, (quod
CO Qnae de Unico P«uli ndverfario monnerunt Gro-
Tius et MicHAiLis Inl. I. 1. p. 461, refuctvit Storr. 1. '• (1) Quodegregie probivit Storr. U. § a. (3) It» ' *''"'* 111. 21. XV. I et 7. eet. (4} cf. t\. Greev* 1.1. T. II. p. !*• |
|||||
|
C i9 )
(quod Lockio concedit Storrius) de èonim ioctó-
ribus, non de omnibus focus affirmanduni puto, qui quidcni fuos doctores illi praetulerunt , fed qui onincs non plane eura repudiaverint. (i) Unde factum, ut ad illos Epiitolam fcriberet, qua eos ad paccm (2) et concorditira revocare, iisque om- nibus perfuadere conabatur. Ne quis autem dicac, lites, quae inter illos vige-
rent, ccnfcripta priori Pauli Epistola, jam fuisfe fopi- tas, quum altcrara conferiberet, obfervamus , uno eodemque anno utramque confcriptara esfeEpistolam. Forte vitia fenfim Icnfimque fuerunt deleta, litesque finicae, fed haud parvo momento id fieri potuit: non ea enim est humanae naturae ratio. Paulus in priori Epistola ipfas lites perftringit; inque posteriori in- primis reprchendit pfeudodoctorcs, qui nimiam ad- hucdum nr^nciscebantur auctoritatem, et varias il- las fectas, quibus multi jam valedixerant, retinerê iHidebant. • - Alia autcm fuere, quae laudi ducerentur Corin-
thiis. Gravi orationc hac in Epistola Christianos mo- ■ " • nee
(i) LocRE Paraphr. Erkl. uier Pauli hriefe an die
GalaitH. Kor. eet. p. ^oo, J35. et Storr. 1. 1. p. 27, (a") Hoc nej;«vit Doet. vStorr. 1. 1. p, 31.not.54. feriben» ), in altera Epistola Paulo priecipueres est cum Anti-Ju- daica parte" de qiio oinnino dtibitindum ridetur. P«ulut ftne nunc hos, nunc illos, recenfet, pro variis eorum vi- tiis, variaque, quam tr«ciat, re. Quid! q«od ipfe Storrius !> inextrema, inqnit, ep'stolt orstio expresfius ad reliquos cotivertitur." Praeterquam quod Cap. VIII ac IX. omnes owninn fpectat Neque accurate dicitnr, „episcolas ad Corintliios principaliter ad Ecclefiae illam partem, qu»e 'mica fuit Apostolo, directas futsfe" cf. pag. rs ; q«ippe inajor Fpistolaeptrt eit contri adverfarioi, fiepiu» c«ntri * Judaixantei. « Ba
|
||||
|
C 20 )
nee Paiilus, ne falfis obfequantur doctoribus, tani-
etfi fcirec non omnes iis morem gesfisfe ; recte
auteni fentientes post misiani priorcm Epistolam
numero incrcvisfc, antea monui, et hos inprimis
laudat Apostolus. Ccteroqain egregia eranc condi-
tione. Testis fit ipfe Paulus, qui h tuvti „ ait"
f'rAovTl(rS^TS iv xvrui (^^pigu^) , ev ttscvt) Aóyai, k»)
Tixirii yvujiTs). Interpretc Kraufio „ liberalisfime
Vübis cxhibita funt per ipfum bcneflcia omnis ge-
neris, pcrfecta et abfoluta religionis doctrina et
notitia." i Cor. I. 5, 6. (i) Praeflans itaque fuit
Corinthiaci coetus conditio, doctrinam et notitiam
fi fpectes; veriim et t\ y.xprvpiov tov xp^?°" ^/^*'
Puiü)S^ fv (aÓTOK), itaque iis adeo crat perfuafum, ut
non amplius dubitarent. (2.) Doctrinaeetnotitiae/-
i^em i'unxcrant, eamque talcm, iV* M '^^epstsSou h
l/.i}hv) "x^ctpicriJLCirt „ ut nullo privarcncur beneficio
divino." His verbis egregia fane de iis praedican-
tur. Cap. autcm XVI, 15-17- edocemur, plures ibi
adfuisfc, quorum fincera fides, et laudanda pictas
maxime cclebrantur. Quid autem prohibet, quo-
minus illud de picrisquc intelligamus ?
Deniquc vitiofa multa baud amplius apud eos vi-
gebant;hinceos esfe, ait, Epistolam fuam commen-
datitiam, 2 Cor. III. 2. et variae illi erant de üs
laetandi cauföe, VII. 7. fqq. — Hacc omnia nobis
perfuadent, Corinthios, etiamfi nonnulli eorum fe-
•ctis locum darent, et vitiis notarentur, plerumque
perquam fuisfe laudandos.
$. 2.
CO F. A. G. krauïe i.i.p.jj, Cs) (««?"V«0 rny v«'
tSyil* Jef. 8. 20, Explicatur 2 Tim. I. i«. per Evf'S^
Hum. ^f$xia(vi«i.) i^em ac rf^nyit^trltUf i^ 1"° '""*' cf. 3 Cor. I. >2. |
||||
|
|
||||||
|
C aï )
De tempore , loco et conplio, '
quibus Jcripta est Epistola. In genuina Epistolae forma indiiganda inprimis
disquirendum est de loco et uempore, quo Epistola conicfipta lic, dein quodnam fueriB Pauli in ca confcribcnda confilium. I. Quod igitur ad tempus attinet, quo confcrip-
ta fuerit Epistola. Paulum brevi post confcriptam priorem (quam vulgo dicimus) hancce exarasfe, qi illius argumeno facis conlkt. „ Neque Ibtira post priorem, neque multo post fcripfit Paulus hanc Epistolam" uit Grotius, et cum eo i'aciunt pluri- mi, inprimis Wolfius, ceterique ab eo laudati. (i) Heumunuus, Heideggeri fententiae culculum adji- ciens,(2)eam, praetcrlapfo fcre unius anni fpatio, post priorem confcriptam ftatuit. Sed de compu- tando anno disfcntiunt, pro variaratione,qua Lhro- nologiam facram conlHtuunt. Ven, Bosveld Episto- lam confcriptam putat, media anni 53 aestate; Schutte et Hamelsveld, menfe Octobri anni 54; Cl. Greevc, menfe Oct. anni 55; Ven. v. Vloten annos inter 54 et 56; Beaufobre et l'Enfant, an- no 56; Millius et Fabricius, anno 57; Rofenmulle- ras Michaeli confentiens, anno 57 vel 58; denique Hugius, anno 59. (3) Quid de hisce ftatui debeat, f ■.,:.:-, ; haud
(i) WoLFF. curae PhiL et Crit. in 4 priores Pauli Kpii-
tolas Hamb. 173*. p. $66. (2; Hei'ikgger, Enc'iiridion J^'bl 1, 3. c. 10 §. 6 p 556. et IleuM N l-'erkl van % Cor, p 3 (i) Bosveld f^erkt van 2 Cor. I-V Inl. P» 2. HAMiLSTELD Aatim. bi] deszelfs vertaling. Schutte B 3 ^«^ |
||||||
|
-^•^ •■■*'■ -i.-..
|
||||||
|
C ^^- )
haud ita facilc definitur, inprimis nostro tempore,
quo de C hronoJo;i;ia Sacra adeo dispiitant viri JJo- cti. Vogelii (i) tarnen lententia haud omni proba- bilitate carere videtuf, Qiiam fi amplecceris, Ju- daei, anno 52, Roraa funt expiilfi. Pauüo post, Act. XVIII. 2, Apostolus Corinthii-Tivenit, et illic per annura et fex nienfes verHitus esc, f. 11, adcoque medio ccrte elapfo anno 53 Corintho profectas vidctur. Itinere vero pcracto per uuos annos et tres fere menfes (ad anni 56 initium) EphcH per- inanfit. His ergo coilatis cum ulrcriori cjus EphcG commoratione, Act. XIX. 22. XX. i. ejusque iti- nere ibi commeraorato; et fi fiatuaraus prioreni ad Cor. Epistolam ante Pafchatis fcstum fiiisie eon- fcriptam, Apostolus fonuslc has exaravic h'tcras ad fincirt vergente anno 5Ö, (aerae Dionyfianae}. — Ad Pafrhatis enim festum Ephefi verfari Paulo erat in animo, verum orto per Demetrium tumuitu, prius inde fecesfit, et Troada fe contulit, Macedoniara- que petiit. Nee omnino improbabilis est Cl. Greevii Gonjcctura (2} C. XIX. f. i o. aliudi ad tempus, quo EpistoJa ad Corinthios pervenirec, feminibus terrac conditis. —Hac ratione ("orinthi hibcrnandi confi- lium exfequi potuit, i Cor. XVI. <5,etpostPaicha- tis festum, anno 57, Philippis Troadaabiit, f. 16. quo
flei/. Jaari. T. III. p, 90. Grrive 1.1. D. 3. p. JS- '^*'*
Vloten t^e Bijbel, D. 11. p. 57^. Beaitsobre et l'Ekfawt
Ie Nouv. Test. p. «1%. RosEKMULLER Scholia in s Ctr. p.|» MiCHAELis /»/. 1. II. ', 502. coU. 458. N. T. Gr.ftudi» MiLLii et KüSTERi Prol. p, 3. FiBi'cius Bibl.Gr.'fo\ 3. pag. 154. (i) Vogel rtrfuchiiberChren.ftandpunkteindtr Lebensgefchichte Pauli, obviumin Gablek's fourn.furaufi theal. Utt, X B. » ft. f. aso fF, (j) GMEVEi.J-P-3-f' ??' |
|||||
|
■■■--^^"^ - -
|
|||||
|
'■■
|
|||||||
|
( 23 )
q'io anno in custodiam datus est. — Nupcr Voge-
lio fcfc oppofuit Doet. Susldnd, qui, post Keilii, Vogelii cc Eichhornii laborem, existimat, Paulum Gal.IL I. recenfere iter fuumHicrofolymaverfusal- tcriim Act, XI. 30., non verotertiura, quae Voge- llii cstfentenria; illudque obtinuisfe Claudiilmp. anno fexto; llatuitque ei'go, Jefura csfe mortuura, anno 35, codemquc anno, ad Christiana Sacra convcrfiim csfe PauluiTi, Alterum ideo iter inltituisfe, anno 49, er Corinthum profecuim tuisfe, anno 55, Claudii [ï U. ('. s%S atque hoc anno hancfcriptamtiiisfcEpis- tolam. (i) — In tanto itaque V. V. D. D. diifcnfii Vogelii fententiae asfcntiendum videtur. Aiios au- teni alia feiiricntes, lubens ego feram. . ■. ^ a. Opinioinnn varietas haud minor est in de-
finiendo kco^ in quo Paulus Epistolam fcripfe- rit. — EpiKtolae vToypa<pij Philippos Macedo- niae urbem referc, inquc co conveniunt Millius» Eabricius, aliique, confentiente Wolfio, annucnte, ut videtur, Heumanno. Inter alios vero Cl. Grec- vc huic fe fententiae oppofuit, cui nequaquaiTi probabüc videtur, Paulum, qui Troade Philippos appulisfc vi^letur, et dein coetus in Maccdonia viiitavcrit, denuo Philippos rcdiisfe, ibique ad (i) SufKTNn Ferfiich {Neuer') vher Chrtn. Standpnnkte
fur die ApoUds. und dai Uben Jefti, ohvium in BENiitLl, Archiffiir die Tkeol. und ihre neueite Literafur. Tilb. '8 15 Ier B. ler Ih, f. 156-125. 11. Band 2er II. f. 29"-335. Cf. de SïfSKiNDii opinione, qaae nape.r not^yit Criticuiin Wachlïr's Neue Thto!. Ann. Arril i8'7. S- 3^5. D-^n-que dedit Ven. Wurm Aflron. Bfytrage zur gena'urti-' beftitn- wittg dts gebürlhs utid TodeijaMS 'Jti'ti 'n Bï^gei,s. Archief J;lt. B. ie en se ft. i8irt, qtii Cirisfum mcrtuum esfe pviUt a^po Is, unde iilia rnrfiu couiputaudi {atio ocicui., ^ • B 4 |
|||||||
|
atinivfinera perManfisfe. Sürit auteni, quae hisce
opponantur. Scilicet nullus fere crat in Macedo- nia coetus adeolaudandus, quam qui Philippis crat coactus. Nee ita mirum, fi Paulus ibi fedcm fixe- rit per omne illud tempus, quod in Macedonia degeret, et quocunque fe verterec, Philippos continue rediisfc, ibique Epistolam fcripfisfe. Ve- riim, five Philippis, feu in alia quacunque Ma- cedoniae urbc, Berceae, Theslalonicae, cct, de eo mihi disputarc non lubet; quippe eam in Macedonia, esfc confcriptam fatis conflac; Ephcfi enim priori fcripta Epistola, Troada fe contulic, 2 Cor. II. 13. quunique Ghristianis valedixisfet, Maccdoniam pctiit Vil. 5., qua in regione Ticus eum convcnit, quo audito Paulus Epiflolam confcripfit. Jllam vero a Paulo dictatam fuisfe Timotheo,
'indicare videtur locus 2 Cor. I. i. addito, (nt faepe folec) fcriboe nomine: quod inprimis fieri folet, quando confuetudo fcribam inter et coc- tüm intercesfit; uti hic obtinuisfe ccrto conllat, I Cor. IV. 17. XVI. 10. vScriptam Epistolam Tito fuisfe mandatam, do-
cet Paulus, VIII. 6,16. Huic duos adjunxit focios fect. 18-a4, ab ecckfiis Macedonum clectos, et ele- emofynarum pro Christianis Hicrofolymitanis apud Corinthios curam gesturos; quorum uterque igno- ratur. „ Non pauci intelligunt Lucam , alii Barna- bam , alii. Marcum, aliialium, fed certi - nihil de- finiri potest, nee magni refert, quisquis is fuerit." (i) Pro Luca tarnen multi militant, (i) • Ti-
fi) Ro«KMOLUii J. 1. ad 1 Cou VII-I. 1^ («) ^^'
|
||||
|
JPW^J^I^ ^'^^SCT^BÏ^V—J^;-T^T3**^-ti i**lftJSI^P?ï^i1!^T
|
||||||||
|
C ^5 )
|
||||||||
|
V^
|
||||||||
|
Titum quidem llteras Corinthum adduxisfe, c^d
Pauli fucrat confilium, negavic Cl. Greeve; atvero' haec fententia conjcctura nititur; de qua dein. (i) 3. Igitur in Macedonia Paulum hanc fcripfisfe Epis-
tolam conftat, quaenam vero fcribendae ejus caufa 1'ueric, et quodnam Pauli confilium, proximum est, uc exponam. Paulum paterno amore Corinthios fuisfe profe-?
cutum, testes flint Epistolae ad eos fcriptae, labo- res in eorum gratiara tolerati, curae ac follicitu- dines, quibus ob eos angebatur; Apostolo itaque in votis erat coetum huncce in nobilisfima Graeciae urbe coaccum, ad Evangelii puritatem, morumque linceritatem addueere; quod ut faceret omnem im- pendit opcram. Frustra quidem Troade et in Ma- cedonia Tirum, a Corinthiis rcducem,exfpectabat, nee dum abesfct requiem animus habebat, IL 12. Tandem autem rediit Titus, multa ei de Corinthiis enarrans. Ex eo cnim Paulus Epistolam fuam ma- gnam vim et eflicaciam in Corinthios habuisfe audiviü, et multum valuisfeadChristianos emendanJos, Haec Apostolum impcllere poterant, ut Corinthum peteret, et curam gereret Ecclefiae Corinthi coactae, eos- que praefens gaudio afficeret. Sed ei obfuerunt mul- ta, cum in ^Tscedoniae coetibus, turn in ipfis Co- rinthiis , quae limul confcribendae Epistolae oppor- tunitatem praeberent. — Quippe Paulus h. t, eccle- fiarum commoda curabat, quibus nonconfuluisfet, fi Corinthum venerat, et multa forte neglexisfet, ad quae
gantur qnae de Eo moniiir Cl. Greeve Voorb. p. 16 fqq. et qui fufe hoc argnmentum tr»ctavit Micnaëus /»/. l,D. Il, St. I. bl. 31a. et SOi.^fqq (i) ad §. 4. B 5
|
||||||||
|
C 26 )
Qiu£ conflituenda locus ei id temporis erat oppor-
fums. Inprimis auteni dilexit Philippenfes, hique fliJexerunt Paiilum. Qiiibus, ut aliqnamdiu apud fe jnanerec, petentibus, Apostolus obfecutus est, ho» riimquc rcs pracfens curare iluduit, et ceteras adire hiijus regionis ecclefias; id est Tiiesuilonicenfes, Be- roënfes, alias. Haec omnia opportunitatem praebe^ ; bant ante icribendae ad Corinthios cpistolae, quam - ip<e eos vifitaret. Veruiii bis accedebant ea, quae
de interna ecclefias Corinthlacae condidone Titu$ - ei nunciavcrat, eaque baud adco laudanda. Laetis
enim plurimis, quorum erat nuncius, tristia multa adjunxerat. Nimirum fectae et disiidiorum fludia noi> ' dum penitus fopitaerant; PlcudaposEoli Pauli laborem
irritum reddere conabantur; imo Apostolici mune- ris auct.^ritati iefe opponcbant; Judaeorumque placita ; cumreligione ('hristianamiscebant multi. Spemigi-
• tur fovebat Paulus, forc ut haec omnia emenda-
rentur, fcripta ad eos Epistola, ncque adeo poenis opus fore, quas praefcns iis infligeret. Item, feli- , cem fuccesfura, qucm apud Corinthios prior habue-
rat Epistola , nunc quoquc cxfpectabat , unde novae confcribeiidae epistolae opportunitas ei or- ta C3t. Pauli igitur in fcribenda Epistola confilium hoc
fuir, ut Corinthiorum emendaret animos et vitara, Ipcrans, fore ut, emendatis iljis, laetus ad eos veniret. Itaque fcribit: Hoc mecmn Jlatui, ne rurfus ad vos cum tristitia veniam. IL i. — Fuit autem prae- terca Pauli confilium monendi eos de eleemofynis, quibus fucgurrercnt Chrlstianis Hierofolyraitanis, quarum colligendarum caufa Titus, ceterique '^hK- |
||||
|
'T
|
||||||
|
iPo) Corinthura abibant: nam ne iteriim tristis 0v
i^vTry;) ad eos vcnirct, in votis ei erat, uc ante paratae apud eos esfent ftipes, quam Corinthum cura Maccdonibus proficifceretur. C. VUL. Dcniqut de proximo advencu fuo certiores cos reddcre cu- picbat. Se per Macedoniam Corinthum i.er facturura antea iis promiicrat. Huiiis aiucm proriiisli, in quo implendo occupabatur, in itinere verfans, certiores "fecii Corinthiacos, fcriptis hisce literis. Hoc quidera gaudio perfundebantur, et cxcitabantur, ut vitia, quae reprehcndcrai Paulus , ante, quam adveni- 'ret, emendare incipercnt. Hoc igitur pacro perfua- dcre conabaiur Pfcudapostolis, uc Pauli dicto au- dientes esfent, ne pracfens feverius in eos animad- vcrtcret. ' ■ "^ . §•3- •' ■ . .
De ajfecttbu;!, quihus jnovebaturPaulus^
in confcribenda Epistola. Si quid valeat adEpistolam riteexplicandam,est
profccto animi Paulini in ea c nbribenda confide* ratio. Hae enini literae inprimis genuinam episto- larum indolem prae fe ferunt; nam auctor in iis omnes fuos fcnfus, affectus, ftudia patefecit; ad quae non attendentes, alio alioque modo hasce li- teras explicemus, necesfe est. — Cognita ergo Ec- clcfiae conditione, ex ipfis jam Pauli verbis, af- fectus obferveraus, quibus regebatur in fcribenda. «Episcola. |
||||||
|
^>Et
|
||||||
|
C =8 ) ,
Et commotdm inprimis animadvertimus Aposto-
lum et vehemenrer concitatum diverfis gaudii do- lorisque affectibus, ad quos fingulatim fpectandos nunc venio. Pauli anlmus gauiiofuit commotm.
Gaudium, quo Pauli animuj in fcribendo per^
culfus fuit, univerfa declarac Epistola. „ Huic au- tem fubjecti func admirario, fpes, alacritas, a- nior." Qi') Variis e foniibus hic promanabat fenfus. Beneficia quldem divinitus in eum coUata ^ gaudium in animo gignehant. — Incipit jam 2 Cor, L 3., a gaudii fui tcstificatione: ev^^oytfrhs o hog kx) ra- rifp Tou Kvpiov vjjxa^v I. X. k, t. A. Benedictus Dtus ac Pater Domini nostri ]. C. In omnibus fere Epistolis a gratiarum actione initium ducic Apostolus; huic vero gratiarum actioni nonnuJIa infant, quae animi gaudio commoti indicia prae^ bent. Quiete et fedate in plurimis epistolis Deo gratias agit, hac adhibita formula: fL^;^fl:/);gai töj ■^fw, I Cor I. 4. Phil, I, 3.,veladditavocc7r/>c?röv, Rom. I, 8. quae logicam cogitandi rationem, a com- moro anin-o alienam, indicat, vd ivx^apiqouixev, vel hx<ifi<?i'iv ocpsiXojj^ev Coll. I. 3. i Thesf. I. 2, 2 Thesf. I, 3., vel %af;v iXj^ aThim, 1.3.; con- tra vero ad Ephefios et hac in epistola utitur voce fV^.oyijT'b? (IIID), qiiam ufurpare folet, ubi ani- mus gaudio commotus fumma prorumpit vi. cf. Rom. I. 25. IX.5. —Porro in tota pericopa,fect. a
<!) Bauei Rhettrica Paulina T. I. p. 443.
|
||||
|
( s9 ) •
5 ee 4 j regnat animus gaudio exfultans, in mehteni
rcvocatis bcneficiis a Deo acceptis. Paulus vix habet, quibus utatur verbis, ut commoti animi fen- fus, gratiasque Deo agcndas exprimat. Praemisfo Dei nomine, addit continuo: ó TTcxTijp twv oiKTip- IJt,i<v (i») Ku) öeo( Ttza-iji TTxpuKAi^xeus, é TxpxKCt- ^f/^dc TapuzstXetv, k.t. A. In his omnemfuammen-
tem (quod posfit) effunderc conatur. In ipfis enira verbis copia cernitur. Magna h. 1. esc vis vocis rio-j;? (2): id est, nulla exccpta ^Xi^n. Praeter' ea pericopa, ulterius, quam folet, protracta, animi motum prodit, quo mire nos alliciat. Obfervetur item repetitarum vocum TrapotKaXelv, et ira.(otK>i^- creug uftis: verborum delectus: voxn-f^/cra-fiJf/v; (3) quae omnia Paulum jam in inido Epistalae maxi- mopere gavifum ostendunt. Eundem illum laetum animi fcnfum obfervamus
C.II. 14. TW (J^ &£M ^iXpi;,T0 TTXvrOTl, K. T. A.
'6ri Xpia-Toü tvuSici ia-fiiv Tui ©£w. Hilari animo
divina beneficia memorac, in annunciando Evan- CO Cf II!. DE Perponcscr ad I. p. 3. (2) Conjectu-
ram criticam in (eet. 4. propofuit Doet. Greeve l.J.p 105. Ne A|)ostoli langueat oratio (quod in recepto textulocum habere videbatur ViroCl.) fcriptura piitat: »<ii/j ê» (x-l'c, iiu -rirrii ■t'ic K r. X Quae quidem conjectufa, nüüisCo- dicibus nut verfionbus finnata, haud necesfaria videtur, NequnqiiaiTl hic Pauli laiiguet orttio.fed concitatusanimilj Pfeudapoitolis perfuadere ftvdet, fe f» varf tri flAi'^-r, a Deo fuisrefolanoperiufum, nee it» h»ec tnsls poenae loco fibi fuisfe irrogaca, ut isti putabant, Cf. Krausk (J-^ ) in Animadverf. in 9 Ep. ad Corinthios, Programmatuin Acad forma divnigari coeptis Regiem. 1815. quorum progr. 4, c»ntiriens animadv. sd C III, 9. — IV. i. ulcimow hoc anno prodiit Prospere persrat auctor! (3) Leg. Krausb I. 1. ad. 1. p, 5. et ScüLEuiMiRUS in Lexic. li voC. |
||||
|
■ C 3& )
gèlio fibi oblata, fuumque gaudiiim verbis expri-
inic. — Elliptica dicendi ratio, et tota contexta oratio ejns laetitiam declarat. Egerat jam de per- acto fuG per Macedoniam itinere; verum iVIacodö- niae recordatus, in mcntcm fuam revocat Dei be- . neficia; exfijltat gaudio animus; et gratiarum for- mula proruit oratio: ra; ^'è ©io? X'^P'^ '■> ^"'^^ '^""" Citatioris est animi, quam li fcripiislbt: X^P'" '^Z^ *ra ©f«. Eadem ferc ratione vernaculura: Godc zij danky et: ik danke God. Hisce deinde hilaris ad- jungit: nam Christi bona fragrantia [umus Deo. Sedadalium veniögaudii fonteni: exemendatani-
jnirum Corinthitrum conditione ortum, quae Paulo Epistolam fcribenti ob oculos verfabatur. Quid autem majorem laetitiae caufara Apostolo pracbcrct! Hoc enim ipfe indicat. Testis fit locus, C. VII. 7. Propo- fuerat turbatam animi ^conditionera, qua vexabatur in Macedonia. Verum mediis in tenebris afFulfit lux, qui confolatw^ air, oh]eet os., confolatus est rtoi Deus, advcntu Titi. Duke ac fuave Apostolo erat dilecto obviam ire Tito; at vero major ei erat iac- tandi caufa, f. 7. non folum adyentu illius, fed etiam confolatione, quamille accepit ex vobis,qaum annunciaret nobis, eet. Sic fane gaudia ejus ad cu- mulum pervenerant. Uberiorem illam laetandi caü- fam recenfet, in eorum deftderlo, ejulatu, et zelo pro Paulo; qüae tanto eum imbuebant gaudio, ut illud filentio praeterire non posfit, fed confesdm •laeto addat animo: Ójo-re /x5 /i^AAov x^P^'^^''' ^" t' ut magis gavifus fuerim. Quisque paulo fagacior in copulatis hisce verbis, quae fe fere protrudunt, facile exhilaratura deprehendit animum. — Rurfus |
||||
|
■' ^
|
|||||
|
C 3O .
gaudiiim fuum aperte dechrat f. 9. ?7«/;r' ^^ö-
Jeo . . . . quod tristitla ajfccti fiieritis adreftpiscen- tiam. De ea certior facais, gaudio commovcbatur animus, et, hanc ei concinuo ob oGulös fuisfe lac- titiam, abunde docet repecita faepius hoc in capite gaudii declaratie, f. 7. ttt magis gaviftis fuerink f. 9. Nunc gaudso^ f. 13. longe plurhnum gavifi fuimiis ob gaudium Titi, et in line totiiis perico- pae, claiiflüae loco additum legimus, f, 16, gaa- deo^ qtiodpenitus confJam de 'vobls. (i) In hiscc omnibus vivis coloribus Paulus airimi, valde com- moti, habitiim depingit, atque hic loei fentcntia Valet: \k tou TSfia-a-sv/^aroi rijs Kap^iug rh (gó/jt,u (i) Ita eniin haec feccio legenda videtur. Codfcum au-
Ctoritate cuni MiLiJo, et Griesiachio '^mittend» ejt par- ticula ïv'. Omituint il!nm Codd. D E F G 2%, 57, 72^ plwes. Mt. a. al. 9. Ed. Qetiam Steph. 3,) Verss. Sy;-. Erp, Syr. p. {habft in timrg.') Cojt. Sla'.'. 5. el ant. hilg. It. Chrfl'. fimel. Theodortt. Theepft, On Ambrjl. fel. Sed. Btda, — Addunt St. Cid. tx (Giiesl/, 10.) Ep. penis J*h. Cêvel {Gr. 31.") et Baplienjis a- (Gr. 2.) 17, (no- tante GRffiïTio) Edif. aliq. Arab. et Beza ex re- tiisti Codicis fidc. Addiïaest forte a librariis, qui logieum cofitaiidi rarionera quaerentei, ratioiiis conchifioneramal- lent, ex toto capite deriv.itam ; fed Paulus,animo com- niotus ,particulam omififfe videtu''. — Lectio ^uppafu, vu7t ()uae Uütanie Erasmo nonnuüi? in Codicibiis adest, recte Bi.ZAE et MiLLio ritiofa videtur pro vuiirats: :}.tip>> e> vi*7>, cum error librariorum faciliinius (it, iinerporito ft. GriesbacH'.us eara non noiavit. — Sect. ij- rétinenda est cum lizzA, rv'iirxio et Gs.iesb, vuJgnris lectio. Rejicienda B C O E G 3 , 17, 13 , 33, Mt. a. Verss. Syr. Erp. Aeth^
Arm. Fulg. it. Amhrt. Pet.'^ vii>irc-»7ifai ^«A .«> , quam probïvit Cl. Gr.tEVE p. 74 et 115. ■KtpitToiiai; «•i;^A.«.) üuflex comparativi*, cf. Mare.
V: 26. VII. 36. magis nbundaiitius. Ita^wiMo» coinparativiï « fuperlativis otiofejunfitvr.cf. Schlewsner adv,,qualia spud Aesckylum, EuiipiDEM, ARisïOpriANEM, eet. u(i- tata exempla protulit Grotius ad I,, et ex eo Rosen- MUI.LIRUS ad 1. ■ |
|||||
|
C 32 )
Aa^ety ex abundantia cordis os loqu'ttur. Nee mi-
rum. Erat enim Paulo perfuafum, amorem, quem Tito praeftiterant ^ ex animo ortumesfe. (i) Si vero hujus gaudii rccordatus fitPaulus in icribenda Epi- .ftola, profecto illud eum perquam commovit. Inprimis in omni Epistola gaudium obfervamus
'et laetitiam, ex eo ortam, qttod habeat, quibtispar fit, caufae ftiae tanto ardore et tamjuste tiiendae. — Flagitabant enim adverfariorum convicia,ut ea afe averteret,qua in re acriter admodum verfatur. Ita autem non potuic non iis, dummodo pracjudica- tis opinionibus esfent vacui, pcrfuadcre, fe legi- timaiii gérere auctoricacera Apostolicam. Quae qui- dèm perfuafio in confcribenda Epistola eum fum- ■ mo affedt gaudid. — Apostolus, Cap. III., Evan- gelii doctrlnam defendit a Pfeudapostolis, qui Oeco- nomiam Mofaieam Evangelioanteponebant ,et Paulo calumniabantur. Attente animo egregium locum inde a Cap. III. i. — V. lO;, legentibus, rariis af- fectibus cömmotus nobis apparet Apost., atque in me- dio doloris fenfu, quem post exponam, animus cer- nitur i gaudio perfufüs, orto illo e cogitatione, fe va- irias illas calümnias vereavertere posfe. Jam in apo- logiae initio laetitia adest. Quum enim alii doctores commehdatias epistolas circumferentesyvi et cffica- cia apud illös valere ftudeant, Paulus laetatur, cui perfuafum est, fe non tsali auxilio, nee defenforibus istis indigere, et triumphum de adverfariis agens lae-
(0 Cf. Illustr. PiRPONCHBR 1. 1. %dt deeh W* ^« '"
|
||||
|
C 33 )
lacto animo fcribic: yos esth Epistcla nostra.
Taii Victoria ab iis rcportata, aiacritate et gaudio commovetiir, ec hujus dicti argiimenta io mentera rcvocat, f. 2 et 3. Quidni laetaretur Paulus, ciim hoc omnib'as omnino manifestum esfet, f. 3?. Inpriniis aiicem gaudio gestit animus cum men- te i'ua volvit doctrinae , qiiara • annunciaverat , praeftanriam; quodlime unicuiqtie, fect.- 4- 12-. le- gcnti,ia oculos incurrit.Inest enim hilaris ec cónjcitatus Icnfus repetitis continue forimilis: ttw; ovx^i jj^xh- Xov. Oul non pol'ius mimsteriimi Spiritus erit glo- rioftim? n 8. ttoAA^ ij.xXkov. mnlto magis ministe- riumyustitiae ahundatgloria l f. 9 To>\Xê [jluXXcv to (xévo)/, év J'o^i;! multo magis id, qtiod manei, glorie-' fiim! f. 11. Et profecto, quicunque animos, variis af- fcctibus agitatos, attcndcre folet, is laetltiam facilc animadvertet, cum in omni hoc loco gaudii vesti- gia udfunt; iiti C. R^. f. 8 et 9. verba illa: op- pres/i [umus, atmn dcpres/t,cci. laetot; aninii Icn- ius prodnnt, ld aurem inprimis manif stum. est in posterio-
ri Epistolae parce, ubi Paulus fe fuamquc caufam fortiter deiendit, inde a C. X. i. ad epistolae fincra. — C. X. 7. T"« Kark Tp6a-ü!7roii jGA/xfrf, (^1} ^'' r/? rrs- Toi&sv éxvTb) ^pic^ov ebui, TOvro koyi^écrSoü txKiv K(p'' savTcZ, 'in Ku,^hi kvros ^piqoü, ovtu Ka) ijlj-eU (2}. Quae Jacobitae prae fe ferebant, majori jure fibi vindicare poterat Paulus, Haec ei fum- ^ i ,,, .■„/ -v' .,„' ,.:..:.,[ ,■; raam (i) Jacobitas fij^nificare videtnr f» «-«rara, jsctpnte»
cf. fupra § 2.p. 17. (b ) XP'^"'') additur in recepto textu. Deeit in B C D F G. 13. 31. 17. £</. Verss. 5jr. utr.Erp. C . . <^'*i"»
|
||||
|
T^-^S ^ -L*^"^ - --y^--'
|
|||||
|
( 34 )
mam laetitiae caufam praebebant, quae in ipfis, ni
fallor, cernitur verbis. Omnis verborum ratio; earum conflnictio; abruptura et ellipticum dicendi genus: iia et nos, quod triumphanris ad inftar profer- tur, laetum prodit animi fenfura. Au^etur autem illa laetitia, quando laetam de Evangelio ulte- rius (i) propagato, fpem iis indicat f. 15: ova h; rkajiSTpa navx^cói^evoi sv ccX^OTfioi; kÓttoi? , f. 16. oiiK tv a,?iXoTfia> KOivóvi hc rli, 'éroifia Kccvy^^irui' 6x1. (a) Cap. XI et XII. plena funt gaudii docu- mentis in iis,dequibus gloriatur Paulus. Verba illa animum ejus tam accurate depingunt, ut penitus cum noscamus, et cum laeto gaudeamus ob justam fuam gloriandi caufam, quod inprimis futurum puto, C. XI. 22-30. Idcirco laete recordabatur muncris fui au- thentiam; atque illo ex fcnfu explicanda funt, quae habentur, f. 32 et 33., deliberatione exurbc Damas- ci; et quae in mentemei vcniebant, quum tantus ei esfet gloriandiimpetus. Haec nifi admittantur,quo modo illa h. 1. fcribere potucrit , non conflat. Ita fummo imbuebatur gaudio in confcribendis iis, quae
Copt./leth./Irm.vulg. It.Chryst.TJteoJor. Theopyl. Ambrst.
aüis, quapropter cum GRiESB.'.cmo vox oinittenda est= Confirma: ejiis omisfionem concitaius Pauli animus. R^* cteERASMoe^tplicardac rei pratia ndditum videtur; fort^ a librariis animum anctoris liaiid obfervantibus. CO E" ■"* •(V({«»«"« t/Va»;. Ita recte post Chhysosth. Tmeophyi-.Am BROSIUM interpretatiir Rrasmus: U){eriora vobis i. e. V'^f ultra vos funt, longkts et in aliis populis. Est enim uifft- ».!.« advcbiiiiTi: trans, ultra, cf. Schi.eusner ad. voc. Ca) Ejus nacivam vim recte percepit Cl Hamelsveld: Zonder dat wij behoeven te roemen over het geen tn eeni anderen kring gelegen, en reeds door een ander bearbeid is, cf. Jam. op V iV. r. ad, 1. |
|||||
|
r
|
|||||
|
C 35 )
qiiae Cap. XII, leguntur,in quo tot-tantaqiieprae-
dicat, quibus eum beaverat Deus. Neque minus laetitiae testis esc faceta illa Ironia,
quae in hac epistolae parte regnat. Illa nulUbi utitur Paulus, niliomnino ei perfuafum fit de justa fua caufa, de argumentorum genuina vi, et de ad- vcrfariorum temeritate, qui tali feribendi modo op- time refelluntur. Mac igitur ufus, gaudio exful- taf. Ironiam enim adhibenti haud dubium est, leves esie calumnias, et facile explodi posfe: quippe ni- hil makis in nobis creat gaudium, nifi perfuafio justam nos in apologiis tuericaufam, et levia esfe, quae proferunt adverlarii. Tune quidem ad hilaritatem excicaraur. Tune multa adverfariis largiri videmur; fed vocabulo ucimur, quo fignificctur ejus con- trarium, oriturque Ironia. Ita hac in apologia Paulus faepisfime egit, e. g. C. XI. i.: Ut'mam fokrarispau- lisper inflpientiam meam, imo et'tam tolerate me. f 16. fm minus, ut infipientem accipite me, ut pau- lulam et ego glorier. C. XII. 13. Concedite mihi haiic iiijiiriam. — In his laeto perfufus erat fenfu, adeo levia et ridicula csfe illa > qu.;e proferrent ad- verfarii. Sed infuper alia fucrünt, quibus Paulus gaüde-
ret. Ne multa affcram,reputetis Corimhiorum,Ma- cedonum et fuorum in Evangelio annunciando focio- nim conditionem, cujus rccordabatur Apostolus. Corinthii enim Pauli monitis morem gesfisfe viden- tiir, accepta priori ejus Epistola; incesmra enirn ex ec- clefiae focietate cxpulerant, IL 5-11. VII. 11., ApostoU caufaraab adverfariis defenderant, VIL 7., Ca quia |
|||||
|
( 3^ )
qitiil et ejus ferebantur defiderio, VII n.
vitia fua multum jam correxisie videntur. For- te mos ille pervcrilis epulas facras in D.as- trorum tempus cclebrandi , et donorum ttvsv- fjLXTiyMv abnfus, h. t. jam Iliere cmendata; cujiis lacti nuncii certiorem eum fccisfe videcur Titus. Quae omnia uberrimam gaudii cauflim Paulo prae- bebant. Acccsfit eorum alacritas ad juvandos pau- peres, quam non ignorabat Paiilus, C. VIII. Proni- tusenimCorinthiorumanimus(i), VIII. ii.IX 2., Apostolo gloriandi de Achaeis apud Macedones praebebac anfam, tantamque lacrandi caufam , ut eam reticere non posfit, verum ciaufulac loco addat: X^P'^ ^'^ '''V ®^^- 'X. 15.
At gaudium in hac Epistola gaudio fucccdit. Con-
fpicuum est illud iis in locis, in quibus de ^öi?^/- hus Chrhtianis, in ilf^cif^/ow/iS! conditis agic, inprimis C. VIII. I. coll. VII. 16. Scripfcrat Aposr. in fine pericbpae, quae gaudio eum impleverat: Lastor, quod penitus confidam de vobls ^ VII 16. Qrubus fcriptis, in mentem rcvocat, fibi eum Corinthüs de eleemorynispropauperibusllierorolymitanis esfe figendum; atque ita laetisfimus in animo excitatur fenfus, quum Christiani Maccdones y«//r^;< viresvo- liwtarii fuerunt; quam liberaiitatem fummis evc- hit laudibus. Nee mimm eum hac in recelebranda lactiüiae fenfii fuisfo perfufurn. Quibus omnibus,ex Pauli indolc, qui amore er^a omncs Christianos f-pau- peres f. divites ferebatur, ex tota conrexta oratione, et ex Icct. 5. Non jkut f perab aam s (Jecerunt) ^fedfemet ■ • ^' (i) n/i«5i;/a/<«,verteiitibus Erasmo et Grötio, id '♦
|
||||
|
C 37 )
ipfos dederunt prlmum Domino^ (jdeiri) nohis, no-
vum posfit addi pondus. Praeterea ex collegarum conditione gaudium per-
cepit infigne. Summopcre enim laetabatur Paulus, quando EvangelÜ nuncios animadverteret, propa- gandae doctrinae Christianae fiudiofos, et humani- Ctuis officiorum exfequcndorum cupidos.Talem autera csfc novit Titum, qui follicitudine (i) erga Corin- thios di!cebatur;qui crTrov^atórspog vTccp^aiv, ay- öa-'psro? f^»}/\Ö5 Trpoc a,vTQvg, VIII i'j. (2). Ta- les habct ceteros ibcios, quos C. VIII. 18-as. reccnfet, eorumquc rccordatus, ubi fe ad fcriben- dum accingit, laeto illo fenfu adeo est perfufus, ut antea jam fcribat: %^p'? èï rif: 6fw. VIII. 16.; formula, ut fupra vidimus, cxfultandi. Pauli animus dolore fuit commotus.
NuIIa itaquc habemr Epi?toIae pars, e qua fum-
miini Apostüli gaudium non cluceat. Sedalius prae- terea dominaciir in hac Epistola fenfus, doloris pu- ta cc trisikiae, cui „ fubjecti func metus, pudor, contemtus, ira, et odium" (3); de quo fenfu nunc agamus. Prima doloris caufa in confcribenda epistola nata
fuit ex Connthiortim fchismatibus et vhiis. — Haec quijcm inprjmis in priori epistola perftrinxcrat. E- tiamfi vcro in hisce literis Pleudapostolos carpit, et eorum calumnias avertit, bina tamen adfmit lo- ca, in quibus fchismata et vitia ista rccenfet. :-:■:;-.';:.;. : \^...- :^ a- '
(i) o-»««^«, vertentibus Erasm. et Grot. ad 1. (s) De
difficiliori hoc- loco vid. infra ad §, 4 Ci} Cf. Bauer ^let. PauL T. i. p. 443. .,.;.. C 3 ^
|
||||
|
C 38 )
Apostöius enim Gap. XI. 4. loquimr de Toi è|j-
y^ófxeva, ocXKov 'ly,<ro'Jv Kijpu(r<rovT); (i) ügniücans, Ut vidctur, Preudapostolum, qui nuper Corinthum advenerat, et Pauluni praeocciipare volebat, fcd aliam eos docLierat doctrinam. Spectat icaque fchismata, in- de exorta, et vitia, qiiae illic jnnijara vigercnt. Ulo %te doctorc locutus ad Corinthios dicit: zajAói? cc- vt't')(^S(7^s. Piikhre eum toïerathl (2) Vidimus an- tea Ironiam lacti anirai esfe indicium: at iila va- ria est, gigniturque ca fimul indignatio, qua cora- moti adverfiirios perflringimus. Nunquani vero rc- peritur istiusmodi indignatio absque animi dolo- re. (O ' 'V,r'«''»»0 P'urinii jntirrp:?tes, doctrina et herase-
reutico acmnJr.c indfines, quales i5E7,A, Erasmus Scuki- Diut, MosHKM. HsLUMAr*. Hamelsvelo , Perponcker. , aiii, vocem hunc indefinite fiumnit: fi quis vetiit i.foite ven- turiis ; indien er iemand komt. Verum Krasmus , {^IV.T. iii Opeium T. 6- p. 3^8. et Paraphr. "i'.y p. 674) GaoTius, Greevk cuin/'«/^i;?<-/deii:iirefi!nnint müculvm: is, qui e:: Ju- daea ad vos veuit, (iijte!pn.'te GRoTio) cui Jiibenter ai- fentior. (s) xM?\xi i^n-r d^) Praijfereiida videtur iectio iniXi^éi, pro ■^.i.rj'^if- llabciu il;am Codd. D E G , 37 . 39, 46. 64, 67** 73, Ro, al. 10. j^y/.9, aliijprob Gries- bachio. — Verum iinllus facüe invenitur lociis, ciijus ex- pücntio toe Isboint diveiïjs inrerprctum fententüs; de qui- bus cf'. Heuman, et Rosknmui.ler ad 1. Hic praefeit vet- fionera: Creda ros cum lihenter csfe fuscepturos; quam ex eo propofuic Küxt\ küs Hypomn. in N. T. p. 337- Eras- MUS, Vatablus , Q?-.o-t\vs: Rccte fatie eum toleraretis, \t\ ferretis, v<A potcrewinl. Item fere Lutherus et Mos- HEMius. — Cl. GuEEVF, deesfe putat vocem ft«». Veruin fubintelügi vocem kutot docet verborum cohaerentia. — Maxime mihi placet fententia Jac. CAPPFtLt, qui haec verba ironice accipit: ptilchre (^eum) toleratis , ven^nte Cl. Hami.l$v. : zoo verdraagt gij zulks al heel fraai. Scili- cet Paulus metuit, ne corrumpancur Corinthii, cujns rei Yêstigia iiivenire fibi videbatur in recenti doctoris cujus- dam «dventu , qnem jamjam tolerabant Corinthii. Hanc mterpretationem contexta oratio fuadere videtur, cf. f. ip-ïo< tt Mare. VII. 9. y<if) f. 5- fed, autem, ver», coll.Rom. IV. 13-15. V. 7. IX. 6, Mare. XII. 36» ' |
||||
|
C 39 )
re. (i) Indignabatur itaque P. quod talem tolera-
rent doctorcm, et ironica dictione fuatn indigna- tionem egregie declarat. Ncc mirandum adeo in- dignari Apostolum, omnem qui navaverat ope- rani, ut Corinthios veram edocerec Evangelii do- ctrinam. Vix autem recens advenerat doctor,aliam .propönens doctrinam, qiiin tolerarent istum Co- rinïhii , prouti Pauliim ferebant. Hancce porro tristitiam testatam facit indignantisillaforraula, f. 5. Sed alium habemus locum, XII. 20.: Metuo enim,
ait, neforte, quum vemro, non quales velim^ reperiam vos.... ne forie fint Ittes, aemulationes, irae, con- tentiones, obtrectationes, eet. ne iterum, ubi venc' ro, me t^cprimat Deus. Adest caufa doloris in li- tibus, disfidiis et fectarum ftudiis. Nee mirum! Erat enim Apostolus pacis ftudiofus, et Corinthiorum falutis cupidisfimus. Ea propter moerore afficieba- tur: atque hoc eo magis, quod fibi ita videretur rotTTtivuh^s a Deo; et quia hoc dolebat, repente ingrato argiimento finem facit, ut folent, qui in- gratos fenfus a fc avertere cupiant. Inprimis autem dolore coramovebatur et tristitia
ob cahmmiam, qua Corinthi eum petebant Pfeu- dapostoli; in qua quidem caufa infignis Epistolae pars verfatur. Hujus autem rei vis ut percipia- tur, cogites, qualis Paulus apud Corinthios fuerit: ejusque diligentiam, ftudium et zehim pro coetu Co- rinthiaco animadvertas, in mittendis nunciis, in colloquio cum coetus legatis , in confcribendis : Epis-
(1) Cf. Ernesti hitia doctr. foUdkris, P. I. S, III«
C. n. §. 3ap fqq. p. jaö. C 4
|
||||
|
( 40 )
Epistolis, in curis ac laboribus in eonim gratiam
fuscepcis, in prccibus coram Deo fufis, Quid plu^ ra! puros eos Deo proponere ftuduerat, XI. 3. Vel fic tarnen in cjusmodi coetu caiumniam aver- tcre debebat. Profecto haec omnia non poterant non vehementer Apostoli animum tiirbare, et indigna- tionis ienfu eum perflringere. Quum autem Apos- tolus per omnern fere Epistolani, exceptis Capp. VIII et IX., in eadera hac caufa verfecur, fponte patet, ingratum hünc animi fenfum per omnem re- gnare epistolam, et Paulum uhique vexavisfc, Verum audiamus ipfum. Rccordabatur calum-
niae, I. 17. — II. 3., qua teinericatis et vanitatis accufabacur. Apostolus antea fefe venturum fore affirmaverat, fed nondum vcnerat. Hancce igitur caufam arripiebant falfi doctores, jactantes Docto- rem, qui in promislis factisque fuis inconfknter agc- ret, itidem in doccrina varium iururum. Quaequi- dem Pauio, Christuni femper eodem modo annuntian- ti , perquam ingrata esfc debcbant, ftomachum- que ei movere. Taedio itaque, et tristitia plenus, haec omnia refutat: id quod ipfa verba indicant. Leviter prinuim eos hoc in loco reprehendic, fed dein fenfim fcnfinique magis commovetur, cujus rei indicia funt, quae leguntur Cap. I. 23.: Ego ve- ro testem Deum invoco (tt) rijv hfjt,/ju »py%yi'. (i) ' - For- (1) eVl) f. J(;: testis, de animo me». Cf. 2 Cor. II. 3-
Mare. lx. 11. f. contra, adverfus, in. Ita Beza: in ani- Tnam meam , i. e., contra , vitae mcaepcriculo, et Grotius : c'um maxima mee malo, ft f allo. Prius eligendiim videtur. Rccte autem annotavit KRAusF.fProgr. II. I. p. 6-} Pau- Iflm nequaqusm ad novum transire argumentiini, quaeRo-- fSNMULLERi est fententia, fed in refelluido perger«. |
||||
|
C 41 ) ■
Fortc cadem illa gravis fimul ex acerba oratio ob-
tmetinC. II. i. ,qiiac arctisfime cum I. 24. jungi de- bet , et in qua magna est vocis tovto vjs. Ilaod femcl eauem ratio in fcquentibus obtinet; fed, ne nimis proiixa fiat dispiitatio, ca mitto, et ad pos- teriorem Epistolae parïcni, Cap, X. Iqq. accedo. Doctrinae et infliriitionis Paulinac vini et eftïcaciam omni ratione debüirare iludebant Pfeiidapostoli, qi^orum caluHiniarn acritcr averrit. Dicebanc isti Kpistoias (imdem esfe gr aves et validas, fed prae- fentiam corporh infirmam, et fsrr.ionem niJüll. Cu- jus iniuriae refelljndae necesfitarcra Paulo ino'ratiim rnovlsrc in animo fenluni, dubium non esc. Qiia- propiier graviter alt e-: indignatus: Hoc cogitst isti- lir-mndi (hoind)... tisn eni.n audenitis nos inferere ciiit confetre. cec. Quin et in toto hoc loco con- cijari anirui indiciuin praebet ipdi oratio. Atque codein irnpeni lii'^ce finevn imponit , et qiiafi dixisfc videtnr : fed fatis de his ^ ceteroquin qui gloriatttr^ 'm Deo glorktur. X. 17. (i) üolor au- tem, quem ex conim vidis Paulus perceperat, eo fiiit adanctus, quod iliis Pauli auccoritas Corinthi imminneretur: id maniiestat aperte XI. 5.: Puto eniiii me nihil inferiorem f uisft roti •JTSf?^)ocv xto- géXotg; iis, qiios vos eximios habetis, Apostolis, (2)' Haec fane fiint doloris et irae effata, quippe Pfeuda- postoli omnia Pauli dicta et facta in nialam verte- bant (i) J^f) ceterum, ceteroquin, cf. i Cor. VII. i. XII. T.
XV. i, Ita veiteriint e veteribus Brza ; e rcceutioribus IJamelsv. alii: ^ oor/i. Miiius recce nostrates hahem-.DocA. Ca) Jacöbum vel Petrum fpectari fupra vidimus §. i. .... c 5
|
||||
|
r^--^%'^,-^;^y(y?.i -
|
|||||
|
C 4^ )
bant partem; etineo, quodgracuitoEvangelium üs
annunciaverat, qiiod alias fpoliaverat(i)Ecclefias, accepco ilipendio, ut Corinchiis infervirec, Apos^ toli arguendi et parvi facicndi cauftm invenire fibi videbantur. Hanc quidem accufationem h. 1. refcllit Apostolus: at ita refellit, ut valde dolere videatur. Qiiacrit autem: quapropter illudfeci?L 11, coll. f. j et 8. Siispicio vero forfitan fuborta, num diligat cos, (iimmo dolore ejiis animum afficit , et ante, quam huic quacsdoni respondet, tristis ait: f. 12. óQeai oïèsv. Deus novU. Dein rccordarur furamae eorurn pervcrfitatis, f. 13, fqq.; et imago, a Satana de- fumta, concitatae raentis est indicium. Nee minusingratoanimifenfu perfufus, Cap.XII.
caufam fuam ab adverfantibus tuecur. Amore, quo Corinthios erat profecutus, plenus, illorum erga fe ftudium languesccre videbat, quara ob rem fe illis op- ponit, addens: etiain/i, abunde vos diligens, minus dili- gar. (2) Qiiin in totaCap. XIII. feveraillaadestdic- tio, quae fortiter illum ac iludiofe tan tam hanc rem tractarc ostendit, quaeque mentem pingit dol'ore aegerrimara, f. 2,3,6 fqq.,ctgravibus addicismi- nis CO Vocem hanc irixvr* dictionis fervorem indicare,
obfervavit. Ven Haselaar. Disf. Exeget. de nonnullis /fc- tuiint /Ipost et Epist. Paul. ad historiam Pauli pertinen • tibus locii, Liigd. i8o5. p 100 qui omnino hic loei con- fulendus est. (2) u «:«/) ji etiam , quando etiam, etiamfi ei. Hdbr. VI. 9. Phil. I[. 17. iv»rS^,.»t') In indicativo fumitur a Grotio, Luthero , Mosiiem. Hamelsv. Vlo- ten, Perponch. Conjiinctive vero explicant Erasmü», Beza, Heuman. p, 438. ZhQHAvi.i\ (JnParaphr.-p' K^-) Greeve, nlii Quae ianeexplicatio contexta oratioDecora- probatur; venim qiiocunque modo accipiai, indignatiom» indicia haud dubie ei infuDt. |
|||||
|
C 43 )
nis, quas Apostoli auctoritate eloquicur, huic apo"-
logiae fatis diu, ut videbatur, protractae, finera iniponit. Dcnique ingrato ec acerbo fcnfu in fcribendo
afilciebatur, ob necesfstatemgloriandi fibi impoptam^ uti epistolae argumcntum ubique indicat. Et quis quaefo iilud in Paulo mirenir , modesto illo, nee vanae gloriae cupido: qiiippe qui omnia Deo tribuit, pristinamque vitac confuetudineni, Chris- tianis facris adverfam , continue memorat? Illa igitur gloriandi ncccsfitas ei tacdium movebat, tas- te tota hujus Ep. cohaerentia. Nee est quod illud ubique fere digito quafi commonltrem. — Cap. IV. I. „Paulus Ie opponit iis Religionis Christianae doctoribus, quijudaeorum arrogantiam foverent, et quo plurcs Christianis facris conciliarent fautores, Mofaicae conftitudoni majus, quam par esfet,pre- tiura ftatuerent." (i) Ita coactus, ut fuam agendi rationem et doctrinam contra hosce tueretur : non fegnescimus^ ait, fed abdicavimus dedecoris tegumenta , non incedentes cum calliditate.. fed declaratione yeritatis commendantes nos ipfos apud ornnem confcientiam hominum, in confpectu Dei, ec dein f, 6. Deus... fplenduit in cordibus nostris. Quibus fcriptis, ut jaetationis fpeciem a fe aver- tat, addit: habemus autem huncce thefaurum in testaceis vasculis, ut Dei Christique celebretur glo- ria. In quibus obfervare licei, quara ingratum et dolentis animi fenfum ista gloriatio in Apostoli meu-
(i) Sunt verba Doet, Krauïk Progr, IV. 1. p. Ii, i%.
|
||||
|
C 44 )
mente moveric. Quod idem obtinere in C. VI. 3,
et Cap. X. pasfim, non est, quod moneam. Idem fcripfcrat vir Diviis in fine ■' ap. II.: Non fumiis^ ut plerique, cauponantes verbum Dei, fed ut e pn- ceritatc, fed ut ex Deo, in confpectu Dei , de Christo loquimtir. Haec aucem de fc pracdicantis, ingrate cjus afficifur animus, et rogat continuo: C, III. I.: ïncipimusne rurfus nos ipfos comtnen- dare (i)? Univerfe Cne ]onï.!;ior firn) tristis illc fcnfus
apparet in omnibus iis locis, in quibus Paulus il- las orationi inrmiscet quaestiones, quae docent, eum omnino gloriationis hujus vim fentirc, firaul- que dolcre, hanc fibi impofitam esfe gloriandi ne- cesfitatcm. Ita C. V. 12. co!l. f. 13. Ita et C. XI. •30. fcribit: si y-ccvy^ciubcti §e1, i. e, fi conditio mea, me invito, flagitct, ut glorier. Quin et verba: ds iis quae inflrmitatis meaefunt, gloriahor, pro bant eum 'gloriandi anfam non arripuisfe, verum invituin eo devenisfc. Ita in ^qq. f. 31. cct. et C. XII. i. in formula, fimili fere ceteris, quas rccenfui: Glo- riari fane (2) non expedit mihi. Quibus addantur C. XII. 9. et f. 19. alia. Etü flueor, haec oni- nia forte eo valere, quo Corinthiorum fibi captet benevoicntiam: tarnen eam benevolentiae q. d. cap- tationcm liaud adhibuisfct Apostolus, fi ultro laii- des fuas retulisfec. Practcrca (quod inprimis urgeri
;-■;."■• ■ ■ ' .. » ve-
(i) Res eodera redit, fi pro recepta:'» /u^.eum Grif»-
BACino legss: i |M:\ Librarii, iiotaine Milmo , pasfim con- fur.diHit ,\ et y„ (j) ^r. fane.") Ciim Muj-io et Gbu^-s BAcnio vidctur reiinendum. Alii Cod. legniit ii~y quod in- tcrrogntive finmint interprctes. /n«i^ NonnuUi («"> 'ï'* auctoritate fads firma deltituti. |
||||
|
C 45 )
Velim) femel irerumve non occurrit ca formula,
verum conrinua illa harum formiilarum repetitio (quae, niii gravisfima adiit rauia, inanis est et lan- guida) Paul! depingit animum,qui,quotiesgloriari debet, ingrato et trisd Icnfu vexetur. Ohfervatior.es de h/scs affectihiis
recte dijudicandis. Varii hi, quos obfcrvaviraus, affectus, quorum
fin^"uli e pluribus fondbus vidcbantur ord, nonpo- tcranc non veheraenter Apostoli turbarc .animum. ■ Sed quis forte quaerat: unde hi fibi oppofid affe-
■ ctus tam arctc in hac Epistola copulantur? Liceat
igitur has addcre animadverfiones. Primam ejus cauiam in mulnpUci Epimlae ar-
gumenio invenire mihi vidcor. Unam eandemque rem fi nude fpcct-amus, eodem fere modo afficimur. Quando vero ab eodem fcriptórc pkircs tractantur rcs, quarum diverlli prorfus est natura, quaeque diverie in animum opcrantur, diverfi quoque nas- cuntur lendis. Atquc lic multiplex Epistolae ar- gumenunn nuihiplices gignit in animo affcctio- ■ nes , quarum diverfarum concurfus vehcmenter
eum coramovcbat. Haec exemplo adftruere li- ceat. Emendatam Corinthiorum condinonem co- gitans, gaudio et hilari fenfu replctur; fed flmul nonnullorum reputat astutiam et fallaciam , qui emendatos hosce a recta femita avocare cupe- rent , et animi dolor cum gaudio coniungatur , nccesfe est. — Religionis Christianae prae Mofaica inftitudone praeftantiam reputans, intus animo gau- det
|
||||
|
C 46 )
det de munere fibi in religione annuncianda man-
dato; verum facrorum depravationem aniraadver- tens , valde contristatur , homiiies Dei beneficia irrita reddere conatos fiiisfe; et fic de ceteris. Alia autem caufa e varia Corinthiacl coetus con-
ditione repetcnda videcur. Namque data fuit haec Epistola non tantum ad cos inter Christianos, qui Paulum tali profequebantur amore, qualem ab ipfo jam erant experti; nee tantum Ecclefiae Senioribus et Diaconis, fcd toti Ecclefiae Dei, qitae erat Co- rinthi, una cum fanctis omnibus in tota Achaja. I, i. . Hos autem disparibus ftudiis agitatos vidimus. Om- nes vero diverfae conditionis et indolis homines hortari, increpare, admonere, laudare, excitare ftudebat Apostolus, et pro varia increpantis, lau- dantis, aut fuadencis, quam gerebat, perfona, aliis agitabatur afFectibus, Neve regerat quis; Pauii animum occupent illi,
fed quid eos adeo in epistola expresfit? At Episto- larum attendas velim indolent. In recenfendis enim fcriptis, eorum indoles inprimis ante oculos ha- beatur, oportet? Obtinet enim illa alia ratione in carmine, historica relatione, philofophica disputa- tione , alia in aliis. Inprimis autem in epistolis proprius ac privus regnat character. In nullo qui- dam fcripto auctoris ftudia, fenfus, affectiis, om, nisque effigies tam prope apparet verequc pró- ponitur, quam in epistolis. In iis profecto pater agit cum filiis, magister cum discipulis, amicus cum amicis. Fac vero Paulum disfertationem fcri- bere voluisfe, qua vitiorum, etiamnum inter eos grasfantium, perverfitatem exponeret, eorumque e- men-
|
||||
|
i«:
|
|||||
|
C 47 )
mendandorum necesfltacem inculcafet, qlia mune-
ris fui Apostolici dignicatem tueretur; haec orania eum alia ratione inflitiiturum fuisfe dnbites ? Fortas- fe majorem fcribendi gravitatem ufuipasfet, nee fuavem illam et amicam hortandi , admonendi , qiiin ec increpandi, racionem fecutus esfet; nam haec dcmum fiinc cpistolarum. — Praeterea, uti varia funt epistolarum genera, ita in apologetico ec hortatorio genere, (quorfum haec referenda est) af- fcctibus amplior, qiiam in ceteris, conccditur locus. Cum vero haec univerfe in epistolis valeant, inprimis locum habent in Patili Epistolis. Hic, fi qiiis alius, nativa vi in iis commcndatur, fuumque animum ingenue explicat. Quod inprimis in hac ad Corinth. Epistola, ob ejus argumencum factum esfe, non est quod ego moneam. Hinc autem ex- plicandum, quod varios hosce doloris gaudiique fcnfus, continue inrer fe permixcos in hac Epis- tola invenias ; neque orationem , parcibus fuis abfolutam et Rhetoricis pracceptis conformatam le- gas, Haec enim abhorrent a Pauli ratione, qui Epis- tolam, non arte, fed natura, duce, confcripfit, quae ubique animum commotum, et varie affectum, in- dicat, quaeque grata quadam negligentia placet. Et hinc ad Epistolam recte explicandam, quanta
fit harum ohfervationum j'/V,fpontepatet. Inillaau- tem ratio habeatur Corinth. coetus, ejusque conditio- nis; inprimis vero, Paulum in ea confcribenda valde fuisfe commotum, verfetur animo. Hinc fane expli- cari debent verborum vis, formularum dispofitio, Jdearum copulatio, argumencorum ordo, quin ro- ti- |
|||||
|
( 48 )
dus Epistolae,nexns et cohacrentia, ut cjus inter-
pretatie vera fit et jiisra. ■■ §.4.
De Episiolac forma et argir.ncnto,
Obfervatis affectihus, quibus in Icribcndo coni-
movebatur Apostolus, Epistolae formam cc argumen- tum, quod poicro , exponani. Ad formam auteni quod atiinet: altcrara ad Cor.
Epistolam integram feni})er habuit Ciiristiana fa- cietas, habetque ctiamnunc. Rccentiori vcro tem- pore de ejus forma variae funt prolatae fentcntiae, quae inprimis hic loei inquirendae funt. Maxime autem Semleri , Wcbcri , Greevii et Vlotenii, V. V. D. D. conjecturae in cenfum hic vcniunt. Ubi vero a tantis ego viris disccdam, benevoli fa- veant lectores. Semleriis quidera antca jam fuspicatus crat, „ Ca-
put XVI, (Semleri verbis ucor ,} quod adhacrct
Epistolae ad Romanos, plane non pertincrc ad
.Romanos, quia occupat homines Afiaticos et Trans-
marinqs, verum Appendicem csfe habendum, illud-
que fubjungendum hujus Epistolae capici VIII.,
quo Epistolae fincm imponeret." (i)Ilanc verohy-
pothefin docte et fubtilitcr jam refutavit Summi-'-S
Koppius (2}, quapropter eam misfam facio. —
-.,,.•,, A-
■ Cl) Cf. ]• S, SïMLER. Paraphr. Ep. ad Romanos, ad
calcem in disf. deduplice Appendice Iiujiis Ep. C.XV et XVI. p. 877. (2) J. J5. KoppE N. T. Graece. Vol. IV. ad Ro- manos, in Excurfu II. De conjilio Capit. 15 et 16. fenten- |
||||
|
p
|
|||||
|
( 49 )
Alia Vero coftjecit Vir Sagacisfimus de hüjus Epi
C. IX. Nimirum „ forte istud C. IX. fuisfc lehedu- lam fejimctam, quam alii, qui in alias Achajae ur- bes jam proficiscerentur, non Corinthum, accepe- rint a Paulo, ut traderent ftatoribus Ecclefiarum j eam poscea recte adjurixisfe Corinthios huic Epis- tolae, isco locoy quq Paulus de eadem re ege- rat'*; (^i) „ quia fervari hanc partem crat omnino operae pretium, postquam in hac aut illa urbe A- chajae fuerat lecta a ftatoribus Ecclefiae." Cujus conjecturae hanc tradit caufam: „ res agitur eadem; (fcilicet ae in C. VIII.) ut fere tantum phrafesdif- ferant; itaque mirum omnino videri posfit in ea- dem Epistola idem argumentum fere repeti" (2). Scmlcro lubentcr concedimus, religionem hoe
dccreto non inniti: omnes Pauli Epistolas uno te- nore atqüe ordine inde ab initio totas fuisfe per- fcriptas. Certiora funt, quibus innititur Religio^ argumenta. Verum enimvero nifi graves nobis per-* fuadeant caufae rationesque ^ nostrum t)on est ea- rum ordinem invertere 5 et hae quidem caufae Sem-^ leri hypothefi deësfé videntur. In eadem re verfatur Paulus C. VIII et IX., verum C. IX. eam ultcrius tractat, aliisque adftruit argumentis^ de quibus C. VIII. egerat. Nee in hisce logici ordinis ratio habetur: cómmotus enim in fcribendo Paulus fuit j- nee antea rcputavit, quae chartae mandaret, neque ea
tia Semkri en»rratur et dijudicatur. p, 375 fqq. *t Ga*
ki.ER in Disf. Crit X.deCapp. IX.—Xin.posteriorh P.Epi 'dCor. ab eadem haud feparandis, Gou. 17S2 p. 6. (O Semleii. Paraphr. 2. Epist. ad Corintkits ^.l6. n
l^rtef. (1) SiMLER. 1. I. p, 338. Not. «64. D
|
|||||
|
~J,~^,—„
|
|||||
|
C 50 )
ea certis terminis adftrinxit. Contra confcripfit epi-
ftolam, animo commoto, ac flumin's inftar prociir- ric oratio, et arguraenta argumencis addimtur, pro varia, qua fefe menti objiciant, ratione. Paulum ergo cogitemus hanc Epistolae partem, hoc Tere modo confcribentem, (?ap. Vlli.: f'orinrhiacos Gliristianos excitat ad fuscencandos Rcligionis fo- cios, in Judaea degentes, acque hi« varia adfert argumenta. Et primum quidem f. 1-5, fiiavitcr enarrat copiofam Macedonura bcnignitacem (i), ut ad laudabile iüorum exemplum imitandum ipfi ex- citentur Corinthii. His autem fortisfima addit in- citamenta, cujusmodi func: laudanda plurium con- ditio, f. 7- 10.; fummum Chrisci exemplum, f, 9.0 perfuafio dona, non fuo pretio, fed ex dantisanimo, aestimanda esfe, f. ia.; fraterna intcr cos caritas, f. 13-15.; majorum fuorum exemplum, f. 15. Ac in ipfis his argumencis fecum invicem cumulandis, quin et intèr fe miscendis, Paulum videmus, ani- mo duce, pro apta ratione verfantem. Quomagis enim ad liberalicatem pronos fe praeflarent, quae- dam de alacritace Tici, ejusque Ibciorum adjungit, hos illis commendans, ut ederent in eos^ detnonjlra- tionem caritatis eorum et gloriationis Patdi ds il- lis^ in confpectu Ecckfiarum, et addit continuo; nam de fuiminifiratione (^quae fiit) in fanctos, ut ad vos fcribmn , fiipervacaneum est. Novi enim promtiim oninium vestrum. Loquitur ita per prae- tericionem, quam dicunt Rhetorici, et revera est captatie benevolentiae, Paulo familiaris, cf. i Thesf. V.
(1} T»» ■kMvi*^ itii <c7r?i»T)ifef, vertcnte Bëza.
|
|||||
|
( 5t )
V. I. Scd C, VIII. 24. de h^cfinKctux^<r£iAgénSi
nonnulla ei in mentem veniunt de fratnbus, quoë miferat, et de Macedonibus, quos fecum Corin- thum diicrums erat, quoniagis eos incitaret. Prü- denter itaque, animadvertcnte Beza (i), occürril! fuspicioni, quara concipere poterant Corinthii^ quaü Apostokis adeo illos urgens, de eorum vo- luntatc dubitarct; verum llimulos modo addit,qui^ bus incitentnr, ut aiacres pergerent. Atqui ita af- ctisfime conjungenda C. VIII. f. 24. cum IX* i.,- quod,recefJta capituni verfuumque distributione, fae- pius negligitur. Sic autem ultro ducitur, ut ad rem accoramodate haec omnia fcribat, quod in Epistoli» fieri folet. Neque Semlero conccdendum est, cadera, qiiaé
adduxerat antca , repeti Cap. IX. f. i - 5. Nam Cnpite VIII. cos monet, ne turpitudinis fibi con- trahant maculam 5 f. 7, 8, 10. et interponit : hoc enim vobis conducit. f. 10. Nono vero Capité ab iis hand petlt argumenta, eum laetam jam de ipils foveret fpem; fed id agit, ut ne frustra ipfé de iis apud Macedones gloriatus esfet; et a fe ipfe argumenta petit, quo major monitis vis esfee et ef- ficacia. Ita nimirum addit, C. iX. 4. ne pudeflamui ms-, "va /^^ Ki-ytioiuv v/xe^?, ne dicam vos (2); id est cos, de quibus antea jam erat locutus. Capité autcm Vlil. collegarum fludia laudaverat. In C; IXw Vero de eorum munere apud Corinthios agit, de* quo ut recte judicarent, magtii i'ane momenti efaty " ' ■ - . "^
(t) Cf. ÈtiA in Not. marg. ad 1. (») Cf. ÖiÈt&Üi
in Disf, 1, p. 36. et pasfim. p. 30, 3I. . . D 4
|
||||
|
C 5^ )
ut bene fuo fungerenuir officio (i). Uc fole-
mus in Epistolis, ita Paulus hoc in loco, aliis alia addit, quae non tam repetuntur, quam dictis no- vam addunt vim; neque adeo Corjnthios admo- nent, fed tbrtius incitant; quibusque eos non data opera impellit, fed quorum vis iis ftimulo esfe dcberet. Ita repetuntur incitamenta ex justo hono- ris ftudio, f. 5 et 6, ex animi impulfu f. 7 fqq. , mo- netque eos de liberalitatis fructibus, et Dei gloria, ita provehcnda, f. 13 fqq. Cum vero nullum ei fu- pcrcsfet dubium de benevolo et promto eorum ani- mo, propter hanc ipfam eorum condicioncm , Deo gratias refert, et fcribit: y^afiicTUiQscü y f. 15. (2) Hac igitur ratione verborum cohaerentia luculenter apparet. Quae autem C. TX. a. habentur de Achaja, nul-
lomodo ad probandara Semlcri fententiam va- Icnt; fcilicct : hanc fchedulam ceteris Achaeis, non Corinthiis , fuisfe deftinatam. Paulus enini h. 1. Achaeos Macedonibus opponit, quae Grae- ciae distributie confueta erat id temporis (3); quin ex Epistolae initio patet, totam hanc Epis- tolam non ad folos Corinthios, fed ad omnes A- chacos Christianos, fuisfe datam. Nam fi hacc fchedula Achaeis fuerat destinata, hi bis candem legisfent adhortationem (4). — Annotavit praeter- ea Semlcrus (^quocum confentit Gabkrus) (5) for- mulam xf/s; fjCiv yxp novam indicare orationem, uti in priori epistola obtinet; at hoc frustra dici vi- de-
(i) Cf. I. I. p. 32. Ca) Cf.MosHEiMl.1. D. s. T-547.
(3) Vid. fupra png. a. (4) Gabler. 1. 1. p. 10, (5) Cf. 1.1. p. 2 et 30. |
||||
|
|
|||||
|
C 53 )
detur. Laudatis enim a Gablero locis, C. VIL i.
VIII. I. XfL i.,Paulus inqipit a formula te f) ê'i, longe diverfa a Tift fch yap. infuper iis in locis nexus deest, quem hic reperimus: kosce colkgas yohis commendo; nam quod de ipps donis yohis cum agam, fupervacaneum foret. Dein illa prioris Epistolae capita non fucrunt fcparatae fchedulae, ut hic loei esfe Semferi fert fcntentia, fed initia novi argu- menti, in una eademque Epistola. Denique nativa fcribcndi ratio ; particula ykf; conimemoratio a^t-A0&"y, IX. 3., de quibus quidem verba fecerat C. VIII., ied qui Achaeis baud innotuisfcnt, fi hocce caput feparata fuisfet fchedula; tandem com- pellatio Maccdonum, de quibus fcripferat C. VIII. 14., aperte, ni fallor, indicant orationcm, quam C. VIII. inceperat, C. IX. continuari. Aliam porro conjccturam, huic fimillimam, pro-
pofuit Vir Docr. de C. X!I. f. 14. —XIII. f. 13., contendcns, hiscc contineri fchedulam, misfam post ipfam Epistolam (i) Patat enim Paulum a Tito certiorem fuisfe factum de calumnia, quod Corin- thios fpoliaverat, atque fic Paulura istam fchedu- lam f. appendicem Epistolae addidiïfe. Et „ parum, inquit, abest, quin putemus a Cap. X. pergere aliam fchedulam , a Paulo postea ad Corinthios misfam, cum didicisfet, ex novis Titi aut aliis li- teris, quo in loco res jam Corinthi esfet; quan- tumque auctoritatis quidam Judaizantes fibi hic fu- merent." (j) Est fane ingeniofa conjectura , at - , mi- (i) De his nonnull» monuit Gabler I.l. p. 34. (») Cf.
Semler. 1. 1. in praef. (p. 18.) et p. 310, 313 cec. D3
|
|||||
|
C 54 )
minipe probabiüs, ncque, ut videtiir, necesfaiia,
Hujus .hypothefeos caufara tradit, quod „ ''sta accii- fatio, quafi Corinthios Paiilus expilasfet, locuiai non habec in cadem Episcola, quac rtiidiofisfime Corinthiis proponit, quod inde ab anni fpatio pro- miferitit, nihil autem adhuc paratum fit", et quod 5, ista pars non cohaercat cum rebus et laudibus, quas P. anteatamluculenterexpo(üerat"(i), —• In hisce vero refutandis diu non commorabor, quia dcCorin- ,-thiaci coctus conditione, et de Pauli in fcribendo animo, ratisfuperqucjanidixi. Emendara jam erant, (ut verbo dicam) rauka inter Corinrliios, ob quae merico laudibus eos cumulat. Ac vcro Pfcudapostoli Pauli doctrinam explodcre conabantur , eumque calumnia afficiebanr. Quae cum rescivisfc-'t Apo- ftolus, valde commoto animo, de hisce eosmonct, Quae fi reputemus, cnncca nobis cohaerere videbuii- tur , et calumniam Pfcndapostolorum, quod eos expilasfet Paulus, facile distinguemus a liberalitatis adhortatione : ac Scmlcri evanescent difBcuItatcs. Inprimis autem obfervctur, C. XII. la.novarapro- poni caufam, qua Ka.vy^via-iv fuam tuetur, fimulque Acriter et ironicceonim perrïringitvitia,quoinloco ^^imi afFectionem indicac illud <J'o!), Xli. i4' Hacc de Scmiero fufHciant. Venio jam ad alips.
Magis a probabilitate aliena videtur Weberi con-
jectura (2), qui Paulum quinque Epistolas ad Co-^
rin-
Ci) Cf. Semler 1. 1. in prarf. I. — De aliis aliorum hy-
potbcfi^us, V. c. Apostoium duo ejusdem Epistolae exem- pla defcribenda curasfe, aliisqiie cf. Gabler. I '• P' ^V qui eas docte refutavit. (2) Cf. Weberi Progr. lil at juinen E^ütojliirum ad Corinthm recUui cojtfiitusn^P' 79^' |
||||
|
."y^-r.T^-^'irr-rr^-' J!"!.'»?^ :r '•!Pfi'J^'^:^^:.S rff"-^' VlAT-'f''-";.' ^'-K.'VjJPW"'.-:»"
|
|||||||
|
J^-.-:
|
|||||||
|
C 55 )
rinthios fcripfisfe ftatuit, unam deperditam, quatuor
fuperllites. Seciindam itaque Pauli Epistolam esfe purat I ad Corinth., teniam legere fibi vifus est in 2 Cor. I- IX. et XIII. ii-13., quartam conftituic Epistolam ad liebracos, quintam denique s Cor. X-XIII. 10. — De prima et fecunda nulla nobis cura Webero lis est; de quarta agi folet in Introitu iii illam Epistolam; de tertia vero et quinta bic dis- putandi loens est. Asfentior quidem Doet. Webero orationem hand adeo interruptam esfe, fi forfitan Pau- lus C. IX. fcctioni 15. addidcrit Xilf. 11., quae quodammodo cohaereant. Verum eadem hacc clau- iula toti Epistolae finem recta imponit;' neque ulla est hujus conj'ecturae neccsfltas; dummodo, ut a me ante factum est, rem fumas. In priori quippc et pcstcriori hiijus Epistolae parce idem, iisdemque fere affectibus commotus, auctor cerni- tur; qui Corinthios laudat de egregiis multis,quae inter eos obtincrent; qui dignitatem et doctrinam faam tuetur, et oblique eos carpit; qui iis fli- niulum addit ad liberalitatem exercendam; ét qui (in quo fapientiam et prudentiam ejus admiremur,) in fine demum Epistolae, conciliata fibi eorumbe- nevolentia, acriter et faepe ironice eos reprehcn- dit, monctque, quo irrita reddatur aliorum calum- nia. — Porro haecce conjcctura, haud necesfaria, ut vidctur, nullis, quod fciam, firmatur Codici- bus, Verfionibus aut Patrum tcstimoniis. Et quid tandem caufae esfet, quamobrèm Paulus in tota Epi- ilo-
qiiae Programraata iüfpicere inilii noc licnit. De primo egit
GABLfii. Neues Theol. Journ. XII. B. 4 St. f. 405.4^0. D 4
|
|||||||
|
C 5Ö )
ftola uno eodemque femper animi fcnfu rcgi debe^
ret? Quodfi vero eo inductus fit Weberus, quia Pauli nomen, C. X. i., est additum, obfervari ve- lim, illud hic loei animi commoti esfe fignum,ubi de perverfa eorum de fe opinione iterum agere in- ftitueret. Particula vero ês (ccuto? Se) indicare vi- detur Paulum eadem fcribendi ferie aliam, ac in- novatam, inchoare orationem, cf. i Cor. VI f. i. XII. I. eet., idcirco bene docuit Cl. Greevius fe- ctionem primam manifcsto connexam esfe cum prae» cedentibus (i). Hisce itaque fententiis asfenfus nonfuitCl. Gretr
yiui, verum alias adfert conjecturas; fed eas nee probabilcs, neque adeo necesfarias.—Et primvim quidem Viro Doet. mirum videbatur, (2) Paulum, qui C. VW. jam de eleemofynis egerat, eas ite- rum C. IX. Corinthiis commendasfe, quod alienum dicit a Pauli fcribendi genere, et a brevitate, qua ejus dictio Cefe commendat. Deinde autem, C. X, fqq., Pauli animus ei videbatur aliis agitatus affcT ctibus, quam in prioribus IX. Capitibus ostenderat, et Paulum habet vehementer nunc Corinthios int crepantem, quos antea lunimopere laudaverat; quin ex C. V 11. 16, 17. efllcit, Paulum invirasfe Ti- txxm, ut Corinthum adiret et illic ftipes colligeret, poll., yil, 13-15. At vero VIII. 16. legere fibi videbatur, Titum jam Corinthum petiisfe, et fcn'.^ ptis iis, quae C.Xff. i8.habentur,Corinthijamaf- iiiisfe,- quamobrem prorfus incpta fuisfet illa fe-. ctio,
(O,^f. ^j^^xi I, 1. ^. s. (s) Cf. l\' « ff^^^i
|
||||
|
Tr.rryvff *j:K!VV^ff^^ ^eW^ fS(--^-ll ^
|
|||||
|
( 5.7 )
ctio, fi Titus Ep-'stolam Corinthiis, traderet. Deni-
que cenfcbat, ultimam partcm paullo ante confcri- ptam esfe, quam Paiilus Corinthum peteret (cujus confilii in priori parte documenta defunt); quin et fe tertium ad eos venire indicabat, dequonilre fert. I. 15. II. I. Propterea putabat, posteriora Epistolac capita diu post priora fuisfe confcripta. Ad finguia paucis respondebo. 1. Supra vidimus, Cap. VIII et IX., orationis fe-
riera cominuari, non innovari, quapropter hic ea non repetam. Quod vero Greevius dicit, haec ab- honere a brcvitatc,quaPaulidictiofefecoramendar, non conftat: nam aliis argumentis alia addit, quod- haud adeo mirandum videtur. In Corinthiis enim ad liberalitatem excitandis haud minima confcriben- dae Epist. erat caufa. Hoc quidem obiter tracta- re non debebat, fed nativa ratione omnia disponit. 2. Quae §. 3. disferui,abunde docent, permix-
tos animi fenfus per omn^m apparere Epistolam; non ita quidem, uti refcrt Vir. Doet., ut in priori Epistolae parte amicos, in posteriori adverfarios fpectaverit; verum alia prorfus ratione. Neque adeo mutatus dicendus est Apost. animus. Quae- ro enim: num continuas illas apologias,' in pridri Epistolae parte obvias, et ingratam fibi gloriatio- nem, eo protulisfet confilio, ut laudibus eos cu- mularet? Hoc fane non credidcrim. In cota qui- dem Epistola eos emendare ftudebat; idque hor- tando et fuadendo, increpando et fefe tuendo, va- ria ratione pro variis animi afFectibus, quod pos- fet, efficere. — Si vero Greevius ftatuat, Apo- ftolum in priori parte Corinthios magis laudibus D 5 ex-
|
|||||
|
( 58 )
«xtollere, in ppsreriori incrcparc , lubcnter id ei
concedo. Verum hoc ob Corinth. coetus conditio- pem aiiter tieri non potcrat. Quid autcm vetat, quominus Apostolus in eadem Epist. eos laiidave- ric de laudandis, contra de vitupcrandis vicupera- verit. Illud modo ncgo, haec inconilancis variiqiie esfc animi. 3. Quae porro dubia movit Vir. Erud. ex bino-
rum locoruni intcrpretatione derivantiir, C. VI i 1.17o et Xll. 10. Priorem locura: "Or/Tjfi/ yWfv rapaJKAtj- <riv tèé^ciTO' a-Tov^xiórepo; Ss •JTÓ.fx^êv, xv^aifs- To; i^VjXh TTpl; vfjiui^ vcrcic Greevius: Daar hij hei verzoek wel verkregen heeft, maar meer ijver hebbende van zelve is op weg gegaan (i) quaprop- tcr in Paraphrastica vcrfionc, f. 20. addit: Deze thans ten mvent. Vcrum rnelius et ad verborum cohaercn- tiam conveuicntins locum vertere posfumus: quod ex- hort ationem quidem acceperit, fed majori fludio {ductus'^ fua fponte advos abierit (i). Ex hoc ita- que loco nil colhgi potest, unde Titura Corinthum jam pedisfc pateat. — Nee niagnam adeo difficul- tatem creare raihi videtur locus, XIT. 18.: Freca- tus fum Titum, et cum eo mifi fratrem; num quid vos expilavit Titus? Greevio quippe noncon- ccsferim, Paulum, ibi non primam, fed alteram Ti- ti misfioncm fpectasfe. Aiiter enim quid Corinthios inr
CO Cf. Greeve , 1.1. D. a. p. 79. (2) FTtv^it'it'P'i-) f- ^''
ligentior, quod ciiin SToaaio posCet explicarf: diligentior nurc, (luam primo, uhi multh demiim argumentis perfua- dert poteiat (cf. Not. I. p. 84 ) f. ttiagna cum diligent ia,-At conirnrativus fuinaturprofuperktivo,iitifaepe folentGrne- ci, cf. fl Tim. I. 17. Les- Büdaeus Comm. Ling. Gr. p. 54Ö>547- et ViGERus </f/</«/. C.HI.S, ï. §.ii.p.6ö., ibiquc HoocEVEiNU, uot, 84. <iv5«i>r«0 Spentsnnis, cfi |
||||
|
C 59 )
interrogasCet Paiilus de Tito, qui nuper demum ad.
vencrac'^ jNIcc alienuin exillimari potest, ei umc etiam adjunctiun fiiisfe collcgatn, uti facpius illo tempore fieri folebat; imo lecundo loco non unum tanuim fratrem Tico adjunxit, fcdbinos focios. Et ipfa Viri Doet. argumcnta meae favcre fcntentiae videntur (i). Arcca enim, qiiam cum Tico antea Corinthii contraxerant, amicitia, VII. 13., Paulo aptam prnebebat interrogandi caufam: Num et Ti- tus vos cxpilav'tt. Ccrtus enim erat, illud eos haud afïirmaturo?. — Deniquc probabile videtur Paulum, fi Ticus jam Corinrhi verlarecur, in Epistolae fine eum falutaturumfuisfc, qucmadniodum in cereris Epis- tolis folet, hic au tem non facit; fed univerfe fcri- bic: falutate alii aïws fancto osculo. XH'I. 12. 4. Deniquc de Pauli Corinthum petendi confilio,
in fine Epistolae dcclarato, obfervo: Apostoknli in priori Epift. (cü Corinchum venturum promifis- fc, fed prcptcr caufas facis graves itcr distulisfe. Ncque mirandura adco, cum, fpe ductum, fore ut cniendarentur Corinthii, in fine Epistolae brevi fe venturum afiirmasfe; fed quae ceteroquin illa fuerat necesfitas, qua cogeretur, ut Initio jam ea "éiQ re ageret? Contra, nonne ex Pauli confilio haec po- tius in fine crant dicenda? Deinde autcni Paulus Teriia, 'mqim,hac vice venïo advos,X\l\. i., i. e. tertium ad iter paratus iiim (2}. Priraum enim ipfe Corinchi affuerat, dein ad iter paratus fuerat, et ita . nunc
ScHLEUïNERin Lex. ad 1. nti recte Grotius: fpontefeofe-
rtns, ut fenfusfit: Titus ostendit ^fepraeveimfe mca deftderia, tt ftia [per,te jam idem cupivisfc, (i) Greeve 1. 1. p. 6. (a) Uberiushoc docuit Ven. HAseLAAnin Disf, 1. p. 137. |
||||||
|
' ( 6o )
nunc tertium. Sic autem omnia facile explicantur,
neque conjecturis opus est. Neque alitcr antiquitus hanc formulam fuisfe intellectam testatur Codex Alexandrinus , qui legit : 'ëto<7awï è';(;;c(; eXêsïv ; quocum confentiunt Verss. Syr. Copt. et Arab. Erp. Alia paululum ratione Ven. Flotenius rem in-
telligit (i). Putat niminim, Paulum frustra Titum in Macedonia exfpectantem, et nonnullis tantum de ' orinthiis auditis, ut plenum effunderet animum, Epistolam confcripfisfe, et ante Titi adventuni in ea confcribenda jam procesfisfe ad C. VII. 7.; quam quidem Epistolae partem gravisetoppresfianimi te- ftem habet; adveniente autem Tito, praeclara mul- ta de Corinthiis audivisfe; et ita in Icribendo ul- terius fuisfe progresfum, at mutatis tarnen animi aifectibus, vel amici inftar familiariter cgisfe cum amicis, cumque his hilariter colloquentem vitia fua patefecisfe. — Hactenus Vlotenius. Apparet au- tem, quantum haec difFerant a Greevii conjectura, qui Paulum in Epistolae fine Corinthios acriter in- crepasfe arbitratur. — Verum in toto Cap» VIL, et iqprimis inde a f. 4 - 9., tam arcte cohaerent om- nia, utdisjungi plane nequeant; quod et ipfa Saga- cisfimi Vlotenii paraphrafis docet, ubi omnia eo- dem tenore habentur. Quod vcro de vario dicendi genere dicit, de eo antea disputavi. Paulus autem familiariter cum amicis de fuis vitiis nequaquam lo- quitur, contra invitus fuam tuetur cauflira (2). Sed
■, CO VAN V\.oTT.^,dt Bijhen. Xll.hkid. op de •xBrie-
ven aan de Cor.. p. 66 fqq. (2) Quae »utem Stepu. le MoiNE, in Fariis Sacris T. 2. p. 332 343 , d«biamovit,re- futata videas a Gablero, Disf, 1. p. 43 fqq. |
||||
|
r- jr^>Fw*"!'»iw''iïs;ST';i7^iTO!^p').^
|
|||||||
|
( 6i )
Sed fatis de hls. Igitur non est quod haec Pauli
Epistoia in varias Epistolas, aut earum partes, divi- datur; contra illam esfe unam, eodem tempore, commotoque vehementer animo confcriptam, ve- rifimillimura est. In legenda igitur ilia, Epistola- rem fcribendi formam obfervantcs, affectum Pauli animum ipfi fentiamus necesle est. |
|||||||
|
Supercst ut de Epistolac argumento quaedam , ea-
que pauca, addam. Argumentum quidem omni tem- pore interpretum exercuic ingenia, qui faepius Dialc- cticam rerum argumentorumque feriem pro fuo in- genio conftituerunt, quam nuUo modo in hisce literis, animo duce et natura confcriptis, reperias (i), Verun- taraen, ne Paulinam orationem confufam et turba- tam continuo dicas,fedulo cave. Omnia enim fpon- te et ex pleno profluunt animo, alteraque notio al- teram excitat. Qui vero Epistolae argumentum quae- runt, hoc probabilitcr habeant. Paulus, variis e Tito de Corinth. coetu auditis,
eorum res procurandi fludiofus, Epistolam fcribit, in qua duas imprimis tractat res, priorem, ut fe fociosque fuos et munus Apostolicum tueatur, C. I - VII et X - XIII., alteram, ut ad dona pauperibus danda cos excitet , C. VIII et IX.; ita tamen, ut in hisce omnibus fimul praccipua doctrinae ca- pita refcrat. — Et prinium quidem, falutatis Chri- ftia-
CO T^enehicfcripfitjCI.V. Hïngel. „Hoe zeer moeten die Uitleggers van den regten weg afdwalen, "die de Apos- tolifclie brieven ontleden, ais waren dezt'lven de uitbrei. ding van eene te voren ontworpene fcliets, feiijlt onze kanfelredenaars plegen temaken." Zie Ferh. over den i)t' vlted der karakters en denkwijze der Apo%t. en Evang, op derzelver fehrijten, in ïeylsrs Coig, Gen, «7 D. p, at. |
|||||||
|
üianis, laiidataque eorum agendi raiione, de fe fui-
fque fatis agic , ftatim jam calumniam avertens qua nonmilJi eum petebant; lüamquc agendi tradcns rationem. Laudanda autem, quae apud eos obtine- rent,laudat, etincesto condonaudummonct.C. I - If. At vero aderant PfeudapostoÜ et Ecclefiae focii,. qui Paulo calumaiafcntur, cjusque doctriiiam par- vi facerent. Has quoque avercit calumnias, et do- ctrinae fuae, id est Christi, praelhntiam prac Mo- ■ faica illa copiofe tractar, C. III., fuamquc agendi ra- tionem eum advcrfariis com.parat,et fe in mcdiisca^ • lamitatibuslaetafuturae feÜcitatis rpeerigidocet,C. IV-V. 10. Turn amorem^ quo eos p'rofequcbatur, commemorat, quo illos excicaret, ut, defistentes ab adverfariorum doctrina, morem gcrerent Evan* gelio, fuamque ipfi falutem promovcrent, C. V. Ic —VII. 15.Excitatusitaquchacfpe, C. VII. 16* quam de iis fovet, Macedonum excmplo cos ad- hortatur, ut ftipes coni"erant, quibus Hierofolymi- mitanis pauperibus fuccurrant, idque facit eum ju-' cunditace,C. Vllïet IX. Quibusperfcriptis inmen- tem redeunt, quac de Apostolico ejus niuneredi- xerant adverfarii, quod proptcrea fortiter tuetur , et nativam, qua valet ^ eloquentiam in hac Episto- lae parte luculenter dcclarat, C. X-XIII. 10.; to- ' tusque verfatur in fuadendo, tuendo, laudando, nio- nendo, hortando, incrcpando, et bene precando. Ceterum, postquam paucis eos verbis admonuerat, di- Icccos ab eo Corinthios falutat, cc additis precibus Epistolae finem imponit, (1} . (1} Qni plura de hisce legere cnpiat adeat MosHÉsitoirf
ï. 1. t. a. p, 10. DE Perponcher 1.1, in de verklarende In- houd. HüG. EM, 1. II, pi. 253. p^ |
||||
|
■-.?W-ff»fl»,»"- 'V^^-^f
|
||||||||||||
|
S E C TI o ALTERA
|
||||||||||||
|
D E
|
||||||||||||
|
PAULI liNDOLE
IN IIAC EPISTOLA OBSERVANDA. |
||||||||||||
|
Mv
|
||||||||||||
|
ltiplicem quidemiifumPauIi fcripta praebent.
|
||||||||||||
|
Chrisdanam Rcligionern edocent; historia Eccle-
fiae Chrisci primis temporibus ulterius inde cogno- fcitur; et, ne alia afferam, egregie illa valent ad Pauli indicandam iildolem. (i) Inprimis aiitem al- tera ad Corinthios Epistola ad cum ita accuratius co.2;noscendum apta mihi vldebatur; quod nemini miriim accidat, qui noverit, Paulum in ea fe fuam- quc caufam tueri, et comitcr dilcctos fibi Corin- thios admonere. —■ Quapropter operae pretium fore confido, fi Aposroli indolem vcrifimilitcr epc ea col- legcrini. Ne tamen qiiis antumet,hic me Cbaracte- rismum Pauli plene defcripturiim; nam post Aciuisfi- morum Virorum Witfii, Hcmflerbufii, Niemeyeri, Ravii, Vlotenii, Hugiique (2) labores, quid ju- 'vc-
(i") Ut bene monin't Hug. Einl. in die fchr. des N, T,
t, IL p iij. (s) WiTSii Praekctt. dé vita et rehus gestis Pauli Jp,Cect.Xill. obviieinejvs Afe/efemat Leid. p joo, NiEMF.YKR Charahter van Paulus, in de Charakterkunde van den Bijbel. 5e D. ie en ae ft- Hemsterhuis Oratio de P/iulo Apoitolo, rep-etita in Hëmsterh. et Valckenarks- Ofatioiiihus p, i fqq. S, F. J. Rau Oratio de J. C, irigff fiio et indole perfectisjimis per comparationem cum inge'- nio et indek Pauli Apoitoli illustratis., Lugd. J75>8. v. Vlo-
|
||||||||||||
|
- .^ ( 64 )
Venilis mea opcfa hicposfct? Mihi autem obfervds-
fe fuffecerit, qilaenam Paulini ingenii animique do- tes hac in Epistola inprimis fint confpicuae, quas ^ro ingenii tenuitatc ordinc nunc exponere ccnabof. , . f ■ .. . - - - ■ .
"' - ' »
Studiorum cmjlanna.
|
||||||
|
Ihitium facio a Pauli ftudiorum conflantia. Haeé
: enim inprimis ex Epistola elucet,et ubi ilia adest, ibi demum hominum ingenium et indolcs ita funt comparata , ut ejusmodi merito habeantur animo conftantes, quos dicunt firmo morum cha- ractere praeditos. Ubi vero illa defunt, leves et mutabiles fe praebent homines, nee, quid eorum ingenium fit , definiri potest. Quanam autem ftudiorum conftantia Paulus eminuêrit, agedum, ex ipfa Epistola eruamus. Obfervamus autem Apostolum in omnibus, quae
perageret, certis duci cogitandi agendique principiis. -^ In his maxime bina animadvertantur velim : certa nimirum rerum perfi.iafio, et propofitum, eujus'erat tenax, actiones fiias huic perfuafioni accommodandi* Atque , ut a perfuafione ordiar , inprimis ei perfi-iafum erat de EvangelH ver it at e et praestantia t quae quidem perfuafio firmiter ejus animo inhaere- bat. Propterea ubique hancce Religionem tam ftrenue tuebatur, ejusque caufam, quidquid age- renc
Vloten ovtr htt Karakter van Paulus , Bijbei. D. XI.
HUG. EM. l. II. p. al5 fqq et leg. quae monuit CHry- sosTHOMUs in j. Orat. de Paula, quarum t^i»»* rep*"" Hemsterhüsiüï op. 1. • , ;; ^ |
||||||
|
V.
|
||||||
|
C 65 )
reiu homines, a Deo fustentataiii fore credebat^
et aperte ejus praestandam indicat prae Mofaica lege, cui olim fuerat addicdsfiraus. Ministeriura aü- tem Evangelii, Mofaicae religioni oppofin, Nóvi Foederis^ non literae^ fed fpiritus ministeriuinap- peliat, ejusque praestantiam ita indicat: nam litera occidit, fpiritus autem vlvificat; (i) qüo in argu- mcnto asfeveranter pergit: Quodfi morjtis fniniste- rium, Ut er is infortnatum infaxis, fuit gloriofuni;... qui mn potius mimsterium fpiritus erit ghriofüm ! nam ft ministerium condemnationis (fuit) gleriofumy mulr
(i) Plerique interpretei cüm reteres, tüm récentiörej^
prie de Religione et Mofaict et Christi^ni intelliguiit ,cu-
]üs utriusque diverfoj efFectus et Indolem respexerit A- postolus. Nuper vero Doet. Krause (in Progr. 1. III. p 9 ) in iis proverbium quoddam, in fcholi» Judaicorum docto- rum iifitatiim , invenire fibi vifns est, i, quo fig»ific»retur: legum Mofaicarum literalem interpretationem, ad animo* excitandos nüllam plerumque vim habere, myftico vero» f. fpiritiiali fenfu,qui in literis,tRniquani animus in corpp- re, continetur, mentes in rebus ilivinis initiari ac fiï- pT» iiumana evehi." Putat autfem Vir Doet. Paulum hoc proverbinm ad praefeatera rem accemmodasfe , ut èo majorem Religioni Christ: conciliaret fideiri. -------
Et profectö huic loco inest , quod proverbium redö-
let. Congruit itidem Psulinae fcribendi rationi , qua in dirimenda lite adverfariorüm formiilis utitar , easque tA caBfam fuam ndhibet. Ita forte Christus alio fenfil ejuid«ia proverbii parte ufusest, Joh. VI. 63. j» TisZ/tii in t» ^«m rr»i»ï», Videtur hoc proverbium Paulo ia mehtem venisfé, fcriptis jam:»ii y^ifii^arti ixhcimit/uitn.— Ceteroqiiin igit iit Raligione Mof. et Chr. ypajufu»") q«ae fcripto con- tlnetur. Lex Mofaica. ttlSk») quae Spiritus Div. in men-i tes agit. Cf. f. 17, 1$. Rora. VII. 6. Sect. 7 hnxnlm T»S ^«r«i.i).) minifterium, quod mortem annunciat. Cf. ScHLÈtisN. in Lex. ad I. »u-!»r(i^faf')qüaccahdeninstet poenas infligit, ejusque contrarium est Jutaiso-ilin:?) qua* ibfolvit. Cf. Krausc ad 1. - Sect. i'. t» ii«Tti>yvt*eit>') a brevi illo, quo Religio Mofaica duraret, fp«iö, id Chriitianae Rel. perennitttem procedit. Alludit fort* ti f' 7. ------ |
||||
|
C 66 )
mufto magis ministeriumjusthiae abundat gloria;...
nam fi quod aholetur, est gloriofum, tnulto magis id, quod manet , gloriofum est. C. Ilï. 6 -11. Hisce quideni omnem Judaeis de religione fua glo- riandi anfam praeripit, fuaraque animi perfuafionem aperte testatur. Propterea illud Religionis benefi- cium thefaurum vocat, IV. 7., et judicium extrc- mum horrendamquc cjus maleficis vim proponens, illud habet: terrorem Domini., V. 10. Verum illa perruafio non folum talis erat, qua
praestantisfimam iianc habcret Religionem, fedetiam qua falutiferos ejus efFectusin mente perciperet, ei- qiiG perfua/iotii convenienter paas injiitueret actioms. Laete ergo fcribit de folatio, quo in mediis cala- witatibus fuerat aiFectus, et cum ei perfuafum es- fet de Evangelio, Deum intimo ex animo revereiur tanquam Patrem mifericordiae, et Deum onmis confo- lationis, confolantem cum in omni oppresfione. L 3,4. Malevoli quoque objurgatores Paulum habebanc variis calamitatibus, poenae loco, a Deo affectuni. Hos ut refutaret Apostolus , quantopere fibi de Evangelio perfuafum esfet, aperte declarat, et jpropter ipfas calaraitatcs gratias Deo refert. Uti enim abundabant perpesfiones ob Christum in eo, ita etiam per Christum abundabat confolatio, In faustis ita et infaustis Christi doctrina animuni ei addidit, f. 5. (i).
Haec
(i) traeifiMtee Tol jj/Kraï.') De iiuerprccando hoc loco
dispuiant fere interpreces. Bosveld, Krause (Pr^gr.l-l. p. 6.3 i/'fas Christi perpesfiones intelligunt, quae ad P»u- lurn redund»ban:; ita ut indicaret, fe in communionem ma- lorum,a Christo fusceptorum, venisfe,cf. Rora.VIII. 17. Call. I. 34. Phil. III. I». Aliter autem Mosh. IIamelsv, Ro-
|
||||
|
C 67 )
Haec autem pcrfuafio Jaeta fpe eum evehebat de
futura felicitate , cujus fe participem fore certo confidebat. Nos autem omnes, ait, retecta facie gleriam Domini, utinfpeculo, intue»tes, in ean- dem imaginem transformamur ex gloria in glo- riam, C. Hf. 18. (i) UJtcrius vero certam hanc quara conceperat, fpern, refert IV. 16. —V. ir. EtiaiTifi cnim excernusejuscorrampereturhoino,in- temus tamen in dies renovabatur, Quippe extemas, qiiibus corpus afficiebatur calamicates, temporariaf cenfet, et momentaneae levitatis inftar (2). His ve-
Ro.'ENM. ScHLEWSN. Greïv. , calatHttates tb dictrinam
Christi perpesfas; et Erasmüi: (in Paraphr. p. d6i.) af- flictiones, quas ob Chriitum et exemplo Ckristiperpetimur; quod quidein optime congruere videtur cöntextae oratio- )li,quippeaddiC f.6.EiTC ^e ^Xi^ift,i(»m., it iwefta-ri 7«> «V
tat TraÉiii^icrtit, at x«i ifis^i ■riij^iy.ii ; et f. 8. i/téj tJs S^liJ/eai, 7r,i ytfftitifii ti Tti 'Arix, qu«e omtiia fane ar-
ctiifime cohaerent cüm f. 5. — wsgimutu') abundare, ca- mulare; feqxieme praep. «<« cum accufativo: abunde contin- gere cf. Rom, V. 15.: fenfus ergo est hicce: abunde nobis coHtingunt perpesfiones ob Chrhtum, (i) Doet. NoEsiELTUs (jOpuu. Fase. 1. p. 174 Cqq),
aliique, pronomen efCE''« ad fülos Apostolos referuni, Mofi in eo fiwiles, quod Dei faciein intueantur. Probabilius tamen vidétür cum Grotio, Moshemio, Krausio, aliis, ad omiies Chrlstianos id referre, Judaeis oppoGtos; quod cum contextse orationi, turn voci ii-«.rss optime congruit. Leg. Emmerling Fenüch einer Gramm. Hifi. Erklarung der Stelle, t Cor. UI. 4. "^IF, 6., quae reperitur in ^«tf- lecten fur dai jludium der Exeg. undSystk, Theol. von Dr. Keu, ««(ifTzscHiRNER 1819, W. 7.—'Ipraquidem imago expli- cetnr ex fup. f. .13-16. . t«» «.vrit éiK»»» ftfr«fti>{?)(>»«!0«.) interpreteKRAutip: eandeni imaginem, quam intuemur, in nos tratislatam ferimus , cf. i Cor; XV 48. * Tim. II. 11. Apoc. V. 10. iri ^ó|)i{ è;« J'«J«f.') magis nmgisque ta illus- tr«mur. Atqüe it» fplendoris illias increm«nti fpéctamur. fa) i^a at«;>u>T,i.') Extemtts homo, in quo defcribendo Paului corporis imbecillttatis rationem habet. • ïiiUf.') Pawlo confuet» est formula, Rom. VII. ia. Eph. III. 16. Adhibecur de mente, quatenu» est emendata; cf. SuiCEiius im Thtf. id. v. t»tiuvc; veluti Petrus dicit • */!»»■«{ tm |
||||
|
C 68 )
vero opponit fujDuram felicitatem, quam dicit >e«|'
vTTSffioXviv ii( i7rtp(2oXi]v èiiwiov fixpos iJó^^f? (i). In quibus verbis tanta inest copia, ut ejus de fu- tura felicitate perfuafionem plane declarec; et in illa indicanda ulterius pergit. Novimus enim, est f. V. I. Quam ut eo magis exprimat, miferam in terris conditionem fibi ob oculos ponit, C. V. i. fqq. Deum vero agnoscit eum, qui illiim ad hoc ipfum condidit, eique Spiritum, tamquam proniisfi pignus, dedit (2). Infuper vero aliud agendi cogitandique princi-
pium in Epistola est obviura. Cer(o enim ei erat perfuafum, fe tamquam Apostolum a Deo esfs con- flitutum, cui pcrfuafioni convcnienter officio, fibi mandato, fungi volebat. Hoc quidem tota Episto- la docet. Profitebatur Mq Apostolum J. C. per Dei voluntatem, C. I. i., administrum gaudii Co- rinthiorum, f. 24., Christi bonam fragantiam Deo, ,:,U. -■'■, C
Ki(^U<; a^êpuTtt, 1 Petr. Iir. 4 ; qui a>«x«n«?r<«i i e, fw-
vas fumit vires, cf Schleusner »d I. noro vif ore proce. dit,in fide perficitur, itaopponitiir ra : h=t<péiiHtSui exter- ni hominis. ----- it».ip* xci inifx.^ In dies. Hebrseürnm
DV DV Gr«ecorum Ld' ««r,, '^V/f«,.Cf. i Sim XVIII.
16. Esth. III. 4. Job. I. 4. ------- «-«{at/TiK* i?LU<Pfiu) Cf.
WiTSTHN in Not. ad I.
(i) xe-J' ilTif/BtAiJi lis ivtf^cxit ) Confueta Paulo
fcribendi ratio. Ita C. III. 18. «ri «|« i,( ii^du Rom. I. 17. iK rrtritti èii ^iri'. Hebraei (^notante EitASMo id 1.) istiuimodi dnplicatione epitafin exprimunt. Intelligit infignem glorioe praeftsiuiam. Minus recte Bïza verba ad tuitut retulit Cf. Grotius, Bengel in Gnom. t. s. ad 1. (S<if»« <^»|»0 pro fiaitiat .*.|«v. Eodem fenfu vernacula fu- initurvox: gewigtig. (2) üffa^u, r,u tf(c-V«t.0 JO")^' Vox origine Hebraica, acproind«ePhoenicia,cf. Grotius ad l.-A rad.3-1;?,.yyt,«,,fide jubere. Gen.XXXVIII. 8, Hebraei et Graeci id omne'«//a/3(ﻫ diciint, quo dato, con- firmatiir promisfio (notatite Beza}, fed peculiirit«r etiam par» pretii, pijnu», ml hic loei. |
||||
|
|
|||||
|
( 69 )
C. II. 14., Novi Foederis, Deique ministmm, C. TIT.
6. IV. I. VI. 4. i et ministerio gaudentem reconci- liationis, V. i8. Tum ftequefeChristilegatumpro- fitebatur , ac fi Deus precaretur per eum, C. V. a». Putabat enim fe nihili inferiorem fuisfe fummis Apostolis, Petro vel Jacobo; quapropter audacter Pfeudapostolis Mq opponit, rogatque: Suntnt UU Ministri Christi? Super o {eoiy ego.' CXI. 5,13. coll. XII. u. At vero noverat quoque Paulus, quid Apomli
munus ah eo flagitaret^ quaeve in eo ei obeunda esfent officia. Nonnullis in locis ca recenfet, quae ad munus Apostolicum recce gerundum necesfaria ducat. Huc refcrt animi fibi recte confcü testimo- nium , quod cum fimplicitate et fincericate Dei, non cum hominum depravatorum fapientia, fed in fa- vore Dei verfatus fit in mundo, potisfimum apud eos, C. 1. 12. (i); et quanta illa duxerii, in bene administrando munere, aperte declarat, quum illud testimonium fuam habec gloriationem (^Kaix^a-iv'). Maxime vero talera fe praebet in refellendis adver- fariis. Nam non, iuquit, ut pkrique cauponamur ver-
(i) «s-A^TiJT/.) Pro ea legnnt iyiir^n Codd. ABC37.
64. 6/** 73. Mt. g. Verss. Copt. jrtn. Clemens, Orig.Da- viasc. Antioch. et (iiot. Wftstenio} Jnton. Verura reti- tienda est cum Millio ec Griesb. Codicum avictoritate recepta lectio. — CorJis'), de fuo addidit Intirprei ,no- tante Erasmo.— fl(»S.) abeit in .yyr./ïw/. etapiid Or/^. Theo4. Ambji. Chryf. probante 15f.ncelio. Additur a MiLLio, Gries». ao'jKm.ï.) Legunt r»^a.Uyt Codd. FG; at in omnibus hiice retinendt recepta lectio. f> «xPiaTijri) Cavdide,jioeullofuco,etfrauJe.Cf.ScnLt.vsTt.
»d 1. lixixfiul».') integritas. «e»ï.) Hae ex Dto proficis- cebtntur.cf.G. II. 17. —Leg.PERPONCHERl.l.tdl. »«<)ii'<» •■«gitiKÏ.) Sapientia hominum depravatorum; mi confue- tns apud Pïulum vocis »«^| ufus fert, et qui adverfarii S<t.udebant. E3
|
|||||
|
C 70 )
véHum Dei, C. II. 17.; hatid domindmnr vestrae
fidei y I. 24.; neque nes ipfos yobis commendamus, post- hac neminem novimus fecundum carnem, V. la-id. Propterea . . . non fegnescimus , fcd abdkavimui iurpkudinis tegumenta, C. IV. i, a. Haec fane Apos- toluni decent! — Propterea Christianos ad imuuam caritatem moriiraque emendationcm erigere ftu- duit, C. II. 4, 7, 9, V. II. Et hoc fuum con- filium ulterius indicat, C. VIII et IX. Christiano- rum, in quacunque verlentur conditione, commo- dis infervire, eaque (üblcvare, fiii muncris diixit Apostolus. Et ideo, non tantum in Macedonia pro Hierofolymitanis, ftipes cogebat, fed apud Corin- thios et Achaeos continua cura verfabatur. Hocce diictus principio Corinthiaco coetui non minimum profpcxit, fcd oninem dedic operam, qua eum pu- rum conftitueret, eosque tencrrimo, quo Deuni fo- lebat, complectebatur amore, C. XI. s. Atque hanc pb caufam patientiam in tolcrandis calaraitatibus, figna, prodigia et virtutes, Apostoli figna habet, C. XII. 12., et in malis quibusvis iubeundis, (dQ iis velut Dfi miqistrum approbaverat, C. VI. 4. Cnm autem Pauliis his, aliisque certis cogitandi
agendique duceretur principiis , hinc cnata fuic fludiorum cofijiantia, quam 9haracteris firmitatem vulgo dicunt. Univerfe quidem illa ftudiorum condantïa in tota
Epistola tam manifesta est, ut licet varia, eaque non probanda , de Corinthiis audivisfet, nequaquam tarnen in actionibus fuis erga eos rcgundis commura- tus fueric, fed eadem incesferit via. Neque enim ''' '.......... in- |
||||
|
C 71 >
in iis emendandis, aut in rectam revocandis viam,
ad extrema proruit; nee levitate ufus eorum com- moda neglexit. Verum quidquid obloquantur ad- verfarii, eos ftrenue et comiter refellit; et ficubi nccesfe ducat, feria uticur et gravi oratione. Con- fcientia enim recti justique fretus , hac nititur: bac corani aliis exfultat ; nee calumniis ipfe in errorem trahitur. Neque animo despondet, nee tandem fe efferens, alios contemnit, ut illi fo- lent, qui mobiles levesque funt. Porro vero firma illa Apostoli indolcs cemitur
in remndis actionibus. Obierves modo qualem fe praebuerit, in fut et ministerü, quod gerebat, 4e- fenfione. —■ Qui ftudiorum conftantia carent, hi venti ad inftar, feriintur, adverlariorum calumniis petiti, funtque in agcndo Icves ac fui contrarii; fo- rc fperantes, ut ita adverfariorum fibi benivólen- tiam concilicnt. At hujus mobilitatis q. d. ne ves- tigium quidem in hae Epiftola apparet, in qua ta- rnen omnes fuos fenfus, ftudiaque omnia Psiulus expresfit. Neque enim nimium iis concesfit, ncc fefe accommodavit, ut hominesinconftanteset varii folent. Contra vero, recti fibi eonfcius, iis fefe jure oppofuit, de eo tantum follicitus, ut dignum fe praeftaret Apostolum, et in condendo, amplifiean- do enicndandoque coetu Christiano conftanter per- geret. Neque metuit calumnias, quas, abfente fe, moverant adverfarii; quos ftrenue refutat, graviter- que perftringit. C. XI. Ut autera talem fe praesta- ret, tantus animi ardor, impetus et magnitude requi- rebantur > cujusmodi inprimis Paulo inerant. Quam- vis igitur aedificium, quod ftruxerat Apostolus > E 4 e- |
||||
|
C ?2 )
evertercnt jidverfarii, ejus amorem cahinanié exci-
perent Corinthii; tarnen animo haud despondet; fed ignea vi, mentisque alacricate pollens, ab in- coeptp ppere defiftendum esfg, ne cogitat qiiidem. Strenuum contra kfe gerit Religionis vindicem, ec in fumma calumnia, irritoque labore in animum fibi revocat; adjtfyant? J)eo, nU mortalibus av iuum! —■ Verum, quarn conftantem fe gerat in ipfos Co-
thuhk'S, proximum est, ut vidcamus. Propterillos quidem cura ac follicitudine angebacur, C II. 12.; et nifi fumaia fuisfet animi conftantia, prospero, quem Troade experiebatur, fuccesfu abreptus, fa- cile neglexisfet Corinthios; at vero illic haud re- quiem habuit in animo. Propofitum quidem iierik^-- tim distullf; confilium fuum, ne tristis ad eos ve- niret, exfccutus est, et quaccunque calumniarentur . adverfarii, haud curabat Apostolus; fed eos emen- dandi lludiofuSjCtpropofiti tenax,iterum iter diffe- rebat, certus, fe ita Corinthioruni faluti profpe- cturum fpre, etiamfi per Titum novcrit, fibi hanc ob caufam adverfarios calumniari (i). ld enim eo magis probat, eum propofui fuisfe tenacem, quo majori cprum vifitandprum fcrretur defiderio, ipfo teste, C. II. 4, ~ Illius autem conftantiae indicium praebet, in agendi ratione cum incesto, C. II. 5- Pau- lus enim prania in coetu Corinthiaco ordinare cut ■ piebat, neque ulla unquam invidia fe abripi patie- batur; imo hunc, fcelere nptatum, at emendatum (O Dehocloc.conniDprimii Ven.Bo«V£LD 1- >• P- 'i ffll-
|
|||
|
E 4T^''ïr^T^^p^T;^~.'^"'-'^TTSl''''^f^"s^^-^^^^(^W^^
|
||||||
|
( 73 )
cundem, inter Ecclefiae focios asfumi jubebat, etI->
amfi fiiis partibus addicms non fuisfe videtur. Semper itaque in regundis actionibus fibi con-
IHtit Paulus. Non minorem autem ftudiomm con- ftantiani monflravit, quod, certus de Evangelie et niiinerc fuo, quascumque calamitates in ejus gra- tiam fsrre cogeretur^ illas lubenter fubiret-, eas- que neutiquam reformidaret. Ita Ephefi valde fuic presfus fupra vires, adeo ut fpem vitae abjiceret, imo fentendam mortis in fe ipfe haberet, quae ta- rnen fic pertulit, ut inde disceret, non fibi confi- dere fed Deo, qui mortuos excitat, C. 1.8,9.(i) Dei ministrum iefe probaverat, patientia in op- presfionibus (2), in necesfitatibus, in angustiis, in plagis, in carceribus, in ieditionibus, in labo- fibus, in vigiliis, in jejuniis, aüis, quae Evangelii gracia lubenter tulerat, C. VI. 4, 5. Aut quidquaefo majus indicari poSfit , quam quod hanc fe inter •et Pfeudapostolos inftituat comparationem, in egre- gio loco, XI. 23. Eos ego fupero! in fatigationi- bus amplius, in carceribus amplius, in mortibus faepe. AJudaeisquinquiesaccepi quadragenas(^pld- gas), und minus. Ter virgis caefus fui,femellapi- datus, ter naufragium feci, alia. Imo ipfos testes compellat Corinthios, quanta in Evangelii eorum- que gratiam lubenter fubierit, C. XII. 12. yti autem amicus certus in re incerta cemitur,
^ ■ -^ - ■ . .. ita' (i) De h. I. leg. Vea. Haselaar, in Disf. 1. p. 10^.
(2} Ita enim , omisfo commate post stoAA»-' , fectionem 4. esfe legendam, docuit Cl. M^kwgk, f'erh. over het gebruik en misbruik tier Kritiek, in de ff^erken van het Haagsch Gen. tot verded. van dtn Christ. Codsd. 1750, P. «61. Es,
|
||||||
|
>t!
|
||||||
|
r
|
|||||
|
C 74 )
ita in calamitatibus ferendis hominum indolem egre-
gie disciimi?. In his igiciir Pauli non tantum per- fuafionem de Evangelio, fed conflantiam, fed in- dolis firmitatem, fed igneam vim animi admiramur; qua impulfus laete fcribit : five premimur , (jd jii) provestra confolatione,... five folatio fruhnur, {id fit') pro vestra confolatione^ C. I. 6., et, fpes nostra ((defiuia') firma est de vobis. Haec enim obtinent, quando (2s(3aix adest indoles. )n fe- cundis ergo et adverfis rebus, certis illis animi tc- ftibus! eundem fe fcmper praebuit. In periculis la- tronum, fluminis et mortis , in ferendis poenis, immerito ei inflictis, in nimio honore, quo affice- retur, fibi femper conditit, nee unquam fe probum virum et Apostolum praefiare defiit. Denique, Pauli lludiorum conftantia maxime ap-
paret, quod, dummodo ei esfetperfuafum, et frater- na fineret caritas, omnibus, quaeperverfa malaque funt, adverfetur, five fint vetustatis nota ,feu aeyiftii morihus, commendata. Quapropter merito: non quae- ro-, fcribit, quae vestra, fed vos, C. XII. 14. — Si certis agendi principiis baud ductus esfet Pau- lus, gratiae captandae caufa istis kih accommo- dasfet, aut Petrinis et Jacobitis tantopere Me non oppofuisfet. Verum non ita Apostolus fecit. Eo- rum vitia redarguit ; pravam doctorum indolem proponit; et introductis Sacris Christianis cultum Mofaicum omnino esfe abolendum, declarat. In qui- bus Paulus fuam indolem eo magis prodit, quo antea ipfe Pharifaeorum fectae addictior fuerat. Et in oppugnandis Paulinis vel Apolloniis, fibi
praecipue faventibus eundem fe gesfit, horitmque ftu-
|
|||||
|
C 75 )
fJudJa AicxiroCp'iav(TUfKiKviYy neqiie illis,quos levi-
tacc ufus, fibi captaturus fuisfet, magis parcit. De- nique Corinthii fectis indulgebant, et disputandi ar- dore ferebantur; verum etiam his eorum ftudiisob- fiftk Püulus, quanivis haec fiii temporis vitia esfe Hosfet. De Paulo igitur haec Horatii ufurpare licet: '
,,Jusmm, et tenacem propofiti virum
Non civium ardor prava jubentium, , ., Non vultus inftantis tyranni, ■ ' Mence quatit folida . . . . .
. Si (ractus illabatur orbis,
Impuvidura ferient ruinae" (i).
;.- ^- -' ■ -^ .
Modestia, cum jiisto conjunct et
d'ignltath fuae fenfu. Jiistum dignitaris fuae fenfum, in Paulo con^i-
cuum , ubique fere in hac Epiflola obfervamus. Hunc quidem fenfum animadvertimus in exhtima- tione et commemoraticrx fuarum facuhatum, do- t'mm, et henefic'iorum d'mnitusineumcollatorum. —■ Et praefcntem et abfcntcm M^ feniper eundem praeftitisfe profitctur, C. X, 11.,. neque ingenü, quibus eum beavit Deus, facultates, C. XI. 6., nee fapientiae dotes, f. i6,, commeinorare coram amicis et adverfariis praetermittit; imo gentis, tri- co Hor. Cakm. L. 3. Od. |., ,,^ ,.«»./«'« = .* f
|
|||||
|
-^ ((^i^a «<♦. ^
|
|||||
|
C 76 )
bus, etfamiliae praerogativas,ubi iis gloriantiirad-
verfarii, jure prae fe ferc,f. 22.,nsque fe illis op- ponic Apostolus. Dein vero Religionis Christianae beneficia, quo-
rum parciceps evafit, recenfet. ó ^^ /Sf/Qa/Jv, ait, ^^aa; <rdu iixtv eU %/"?oi', Jta) %P'«"^« >?/*«?» 0«of, qui pos obfignavit et dedit Arrhabonem fpiritus in c»rdibus postris (i3,1. * 1, 22. Nee ceterorum beneficiorum, a Deo
(i) fii^xu'Si') Confirmare- Scil. in fid*. Verbum euim (8<.
/Saiaïv de confirraandis Chriitianis, ita ut esfent immoti in fide, ufurpatur, i Cor. I, 8.,Hebr. XIiI.9. Et Col!. II. 7. legitnUS : Ifpi^aunti x»'i i7roiKi>i\uoó/iirtl h üvraj . ^fcil.
pC>irai') j x-ai fii^atiiniiei «'» t^ «•'f". ------ i'ii %piS'<ii') VafiS exponitur. Roienm. Bosveld, «« doctritta Christiana, pro •»
X'i^'f', MoiHtiM, in muntre /Ipostolico. Bknoet,, Lan- gt, Heuman, HAMkLsv. ,Klinkknb, , in fide Chriiti, pro «> x(c«( it xP'^''i qiiod fane coliaerentiae verboruin con- fniit. Majori autem probabiütate exponi posfe mihi ve- detur per: ih «» <>-a,u.» ;k<"S"<iï, coll. i Cor. XII. ia, 27. eet. ^ui nos vobiscum confirmavit in uno corport Christi, Deus est. Quae interprecatio haiid paium confirmatur for- muia:(!,««( ri>f wV"»----XP''''0 ^^ inaugurandis regibm
aiiisque ufurp.itur. Hinc de confecratione ad munus Apo-
flolicum ufurpariapte posfet. Sed fumituretiam alibi de do- ctrina,ejiisque inflitutione,cf. I Joh II. 37. quofenfu fiac- ciperetur, docuisfet Paiilus, eos quoque doctrinam a Deo accepisfe, cujusnotitia beati funt. — t(Ppayi^tr^»i) Re- cens initia'ti öijno notabantur; cf. Krause Prtgr- H. p. 5. Hinc miffapliorice de iis, qoi figillo de re quadam csniores reddebantur; leg. Pater Carisf in Diatr. deDi- vinitate J.C. p. 36, et Doet. Donkkr Curtiüs, de Apoc. sb indole eet. Joh. Apoit. non abhorrente, p. laj». Quod figillum, cujusmodi fit fpfe indicat: t«» ufpn^in* tcü'irttó' /u«T«(, five ut Eph. IV. 30. »i Tuuna TO «ym »«ï ©«M, et Epii. I. 13. T» vtiüfuc T«» «>r«yyt>ii'«5, in quibus ooinibus
fpectatur fpes certa futurae feJicitatis ,ex S. S iii datoena- ta. — Proin crediderini, liaec omait beneficia, tametff pmnibus Christiani* data , liic eximie Paulo et Tiraotheo tribui, ad docendura , eorum doctrinam incertam aut variam ren fuisfe. Erant niinirum unum tantum c-Sfi», eaadein habel)ant rif,,, quinidem vtiêum; quapropter horum infti* tHtio varia esfe non poterat. Quod egregie convenitcum iii, quae Paulus alibi, tametfi alio confilio , fcribit,_Eph« IV. 4. e» rS/t» Kaïh xttilfut, tcaSiit Mti i»fiihrt »'» f«'? 'A*'*'
|
|||||
|
.^s^
|
|||||
|
C 77 )
a Deo acceptoriim commemorationem, übi opus est^
curaaliis comnuinicare, iisqueprobare, quantojiere Deus fibi adfuerit, dubitat. Porre liberationem ex urbe Damasci, Areta Rege, CXI. 32., et coeltf- ftem patefactionem, qua i4ar!nis ante confcriptam Epistolara beatus fuerat, aperte testatur, C. XII. 1-9. Hanc au tem dicit inrsf^oXiiv rêv «tok«Av- 4/ewj/, eamque talem, quali mortalium nemo bea- tus fuit. Sed justum hunc dignitatis fuae fenfum inprirriis
admiramur, uhi Paulus, de eo, quod gerebat,
munere^ Usqtie., quae eo pertinebant, mentionetn
facit. Uti enim in aliis, ita etiam in hujus Episto-
lae initio fefe Apostolum profitetur,C.I. i.,neque
illud negligit ob additum Timothei nomen, qui
fplendido illo titulo carebat (i), fed faepius repe-
tit. Ita fe dicit Ministrum Novi Foederis (cec. de
quibus fupra) C. III. 6., fuumque ministerium tamo»
pere evehit, ut fummam ejus J'ó^av, falutiferosque
eiFectus recenseat, eosque non tantum ad ipfam do-
ctrinam, fed (quod inprimis obfervandum) ad do-
ctrinae ministerium (hanouiav') referat. Ad haec
muneris fui prae Mofaico iilo praeftantiam aperte
Judaeo - Christianis declarat, C. III. 7-15. Illud
appellat, verbum reconciliaiionis, aitque fe Chri-
fti nominelegationefungi, perinde acfi Deus preca-
retur per eum, C. V. 19. Quid! quod fe ad homi-
nes divinitus misfum interprctem, C. II. 17., et
Dei
CO „ Gloriofuin Apostoli titulutninfcriberefibi nusquam
pr«etermittit, fed ea tarnen temperatum ca»tione, qoae animum divini beneficii fulimisfe meraorem de»onftr«t." Ic« fummus HKMSTERHutJUi in Orat. de Pauk Apsitth f. «7. |
||||
|
( r8 )
peiadjutóremdicat,C.VL 1.(1) Liberé etiamfefè
cuiH ceteris comparat Apostolis, ncque fe concede- refatecur illis, quos Corinthii eximios habebant,' ""^ XII. II. C2) Inprimis vero hic fenfus apparet, ubi Pau-
lus, y'tresfuas et divina beneficia^ qu'thus Apo- flolico muneri gerundo par es/k, commemorat. Eum de fepraedicancem audias. Dicebanc adverfaiii Pau- lum, hominem a-apy.iKQv, naturalibiis tantum viribus valere et facultatibus, orbacum vero ülum esfe do- nis extraordinariis, quibus fc Dei legaaim osteiide- ret. Jam vero respondet Apost,: Arma militiai nostrae non carnalia funt Qmbecillia), fed divinitus valida, ad fubverftonem munitionum, eet. (3) C. X. 4-5. ,iisque jure aeque gioriamr, ac poteir.i;'. nii- raculorum (4), qua inter cosinvaluerat, C.X /. 12. Idem autem ille dignitatis fuae l'enfus ei inest,
quando fuam in fungendo munert diligentiam^ fe
(i) rti.fjyounTiOTKEOPHyL., Chiysostom. ïüiid adhomi-
iies rcferunt, ut h. l. (ie: Co/int/iio'-uw aciJHtons Virum eum Erasmo, Gkot/o, alüs , rpferenduin videtur ad D;Ji^. 9vitfyti,rii ©fiT, COll C«p. V. 20. et 1 Cor lil P«'
(«) i-rip>.i»t) Adverbium compofituiii. Duplex iio'a nw-
gnicudinis. Erasmüs . HEL'MAN,aIii, Pfeudapostolo» intel'f- gunt. Obfervindum autem hineiectionem eum toto lioc loco cohaerere. Q'.iapropcerint«!ligere nialo ,quos Corinthio'iim quidtm praePaulo eximios habebaiit Apostolos, id est Pe- trum et Jacobum. yi,^')Jtd, cf. Grot , Bengel, Wolf ad u C3) fvtuTa ta" ©iiw) Dativuj inflrumcnti, per Deum. Pu- t«t Grotius Paulum, f, 5, respicere Jofuam, qui ad buc- cinaefonusn, Deo «gcnte, dejecit muniment» jerichuif'S- Posfic forte, fed attendatur inpriinij, eum in tota hac silé- gorja respicere militem armatum, qui cattella et propugna- cula, moenia et munimenta dejicit, f. 4c, 5a, qui capti* vo» ducit adveffarlos^ ^y qui Regi üibest, S"^» ^'J"' obedientiam contra Regem fevere punit.f. 6. {i,^ rxita», rifUTce^ i'vvantïf, tniraeultrum fotentium defigntnt, cf.- Brasmus iiA. : .. :, |
||||
|
■ '-i^'P'^J?''P'VT~T.T^* --
|
|||||
|
C 79 )
feduUtatem et ftudium in mentent phi revocat. Hanc
enim praeftanciain fijam Corinthiis indicare non veretur. Ideo fatetur fe fine fuco et fincere, non in fapientia humana, fed potius in favofe Dei, (i) inter eos fuisfe veifatum; nee caii- ponamm fuisfe, uc alii folent, Evangclium, cal- lide et avare, ut inde fibi emolumencum nancis- ceretur, aut fibi auctoritatem conciHaret; fed vero muka CeTxpfjjTix in fermonibus mi, C. I. 12. II. 17. VIL 4. Fateturquoque fele inministerio fungen» do haud fegnescere, nee fe natalium jura majoris faeere, quam virtutis et fidei praeftantiam, C. IV. I, lé. V. 16. (2) Item fatetur, fe(è humiliasfc, viccum manibus quaerendo (3), ut eorum inferviret ufibus,C. XI. 7., ie gratis ad eos falutis nuncium tu- lisfe, fe nemini in vivendi ratione fuisfe onerofum, iè adverfariis opportunitatem amputasfe, qua et fe fimiles praeftarent, in eo, quod ffipendiura non acceperit, ut illi; porro fe oninia in Evangelii gratiam lubenter tulisfe, labores, calamitates, mor- tis periculum, f. 8, 9, 12, 23, eaque plura quam alii; ncque curara de omnibus Ecclcfiis ei nmquam fuisfe onerofam,f. 28.;fed vero fe omnia patientia et ardore apud eos, in iis regundis, imo et in adverfarüs tolerandis, fuisfe ufum, C. XII, 12. Deinde venisfc fe fatetur, non ut eos exederet, quod
Cl) Grotius vertit : fretus ea fapientia , quam Deus
mihi coelitus est gratificatus, cf. Biïza tlii. Leg. Ven.J.J. Scholten in Spec. Herrn. de variis ügnijicat, vocis -jc^eit in N. T. p. 67 fqq. (2) »«r« o-jsjk») Ghotiuï, G^.^s.- sius, «lil id «d ros externas referunt; alii Tertunt: fecun- ium carnem viventes. Refpexerim potius cura Hïumanno ad gentem et naiaies, unde oriundus fit, cum Paului hic loei Jiitiaeos inter et Gentiles discrimcB tollere fludet. Cf. Gal, VI. 15. (3) Cf. Phil. II. f. |
|||||
|
C 80 )
quód adverfarii folent, fed uc eorüm promoverét
commoda, f. 14., fe una cum iis, quos miCerac, collegis, id fpeetasfe, f. 17., feque omnia ad eo- rüm dhehfJLtjv retulisfe, f. 19. eet; Denique ille fuae dignltatis fenfus patet in com-
memoranda utilitate, quam rei Christianae attu- lit, et in enumerandis fructibus, quos jamjam er at expertus. Atque hanc in rem non obscure indieat, ubique fe doctrinam Evangelii annunciasfe eo eura fructu, ut multis fuerit vitae et fahuis eaufa, C. II. 15, 16. Et quantum hisce pretium ftatuat, pa- tet ex omni ejus oratione ; quippe fua opera effe- ctum dicit, ut Corinthii Christianae Religionis es- fent focii, et in ea profitenda tantos jam fccerinc progresfus, C. IIL a., ut ipfi Corinthii eum in omnibus apertum et fuci expertem agnoverint, C. XI. 6i (i) Quapropter merito dicit, Christum jam pridem dedisfe potentiae fuae apud cos figna, XIII. 3, (2), et fe laetam fovere fpem, fore ut fuo labore, et incresceme Corinthiorum fide, ulte- rius quam fuis terminis propagetur Ghristiana Re- ligie, C. X. 15. (3) Vel fic tarnen tioh tanto abripitur fuae digniratis
fctifu^ ut nimis fe efFerat, ac fe fuisque viribüs prof-
Ti) itt Seïa in Not. marg. ad I. (2) Vtirtente Gro- Tio in Annot. ad 1. (3) /it(yMAuv«i>,i) pro i^nyaxviyi'^*'- diUtari, amplificari, quod melius fect. 14 et i6i congruerö fiiihi videtür, qUatn fl ciinl Moro et Schleusnero vertas: laudibus cflebfaii,Mu\.\i.\yilll 5. - x»,i,) Menfura, Regula, Diotcefis. Diciturde e» orbis terrarumparte,quant fingülis Apostolis dederat Deus, in qua Evaiigelium snnnn^ ciarent. Ita loquitur de i^^ttfion x«.ó./, cf S. F. N. Mo- %ViDisf. Tkeol.etPhil. p. loi.', qüi de toto Joco legatur. kj-t» t» *«»»»«) pro I» K»riu rn£<' ••• •'* «■|{i""»V
*)1^D *iy> tisite valie, cf. Beza id 1.
|
||||
|
C Si ;)
prorfus nitatur. Contra ègregié cuni eo Modestiaitt
conJLinxit; unde fequitur, ut indolem cjus non ad- mirari non posfimus. Modestum enim illum óbfcrvamus ^ uhl de féy
,fuisqm fatis loqmwr. — Etli per totam fcre Episto- lam gloriatur, et ita fuam tiietur caufam, nt qiio- daramodo jactari de ie videatur, tarnen ipfi huic gloriationi raodcstiae documenta infunt. Atque hinc gloriatio ingratum ^ ut ilipra docui, in animo move- bat ienfurri. Modcstus enim Paüli animus a vana gloria aut jactationc erat aiienus, et ideo ubique excudmdi fonmilas , repeticas continue, adhibet. C. XI. 1, 30. XII. I. XIII. eet. 5 de quibus fupra me agere memini; , - i,j:-- ; , 'v; li^;;:. ■ ■ Deinde vero , iibicunque aliquid confCripferit,
quod [ui laudem rcjerat , aut , quid péregerit,' èdoceat, eas tantum non lemper adjungit formulas fententiasvc , quibus üla neqüaquam a fe^ aüt fuis viribus repeteren fed fnam imbecillitaterri de- clarare videatur: iVW?, inquic; idonei[umus ex no- hhmet ipfh ad cogiiandum quicqüam, velut ex no- bis ipfis. Postquam autera, fe invito j iriulta con- gesferat ^ iquaé dignitatis fuae testes crant,' addit Continuo: Ceterum qui glorMtur, in Deo glorietur; C. X. 17. Etiamfi quoquc iua eaque praeclara ju- re commemoret, fe tarnen non adco elatum gerit^ ut eorunij quibus carct;, non rccördetuf, C. XL6. Nee negligendum illud puto, post 14 annorunï
fpatium,' nunc demum illum , adverfariorum -ca- lumnia cóactum, fummiim, quo eünï Deus beaS^^i rat ,■ berieficiura laudarc: id est, coelcstem patefa- ttioneiïi, C. XII. Haric enim diutius reticere, nefas |
||||
|
( 82 )
fuerat. In nulla quidem Pauli Epistola, in iiullö
fermone, ne in iis quidem regionibus, ubi divino- rum bencficiorum fumraa crat fides, v, c. incer -Gentiles, hujus bcneficii commemorationis vestigium reperitur. Imo quuni referre incipit, modescum fe praebec; id quod melius fentiri, quam verbis cx- primi, queat, Hinc ambagibus utitiir ante, quam eo procedit, et primum quidem univerfe cam pa- -tefactionem proponit, deinde vero ita illam enun- dat, ut debilitatis fuae meraor esfe videatur, C. XII. 5,6., ejusquc mentionem lubenter inferat; -quin et illic gloriationi continuo addit mentionem de illo e-yJXoTi rijt <ra.pKbi, et scyyBXSt 'Larh (i), qui eum vehementer exagitabat, et cujus mentio coram Corinthiis inprimis modcstiam declarat, f. 7. I^ec minus, dum fc in gerendo munere nemine mi- norem dicat, imbecillitatis fuae est confcius, ad- 4ens: tametflnihilfum. C Xll. ir. '■ Modestisfimum vero Paulum agnoscimus , ubi •de fplendido fuo ministerio loquitur. Ubique enim muneris fibi delati praestantiam extollit, vcrum vi- res, quibus officio fuo par fit, a Deo repctir. "Omncsenimfacuitates, omnemqueministeriifuiper- functionem, tanquam Dei donum rcveretur, C. I. ss.; dumque fummara illius praestantiam homines edo- iCet, divinae mifericordiae ei pracsto est recorda- aio^C. iV- I. (2) „ Nullam porro in annunciando ^ i, . ''4 ■ ■ .' : . : ,Evan- (i) De eo vid. infra Sect. Ilf. §. 5. "ad I. himc.
(i) .I""^ '" ^ Kodestiam Paul! obfervarimt Erasmus,
Gr«tius, alii, et i%-!A\.%\\v% f araphr. Erkl. 1- !• P- PS»/'".
Kttit, iliam fpectat in Paulo, ,, qui hoc mimnt a Christi
befiivol,eiitia et mifericordia derivat, quae tantam (««m?»?*
in ipfum cöntulerit", quod maxime Talet in eo, qui «n^"
fue-
|
||||
|
!iiT;:ï.7r--T:;«,-! ji P'i ü V V'jiT~" ■
|
|||||
|
( 83 )
Evangelio fui laudem cogitac, nee fe ipfe praedi-
cat, fcd Jefum Chrisciira, C. IV. 5., fe ipfe auterrt ChristianonnTl per Jefum Soi^^ov. Muneris autem fui praesttindam evehens^ imbecillitatis fuae me- jiior, addic: Hahemm hunc thcfaurum in testaceis •vasculis (i), i. 7.-) et de fïio munere continue ifl Deo gloriatur, C. IV. 10. X. 4^ 8, 17. ■' Qualis ergo haec Vmli'^mbdestta fuerit ^ appsiret.'
Namquc non illa fuit, qualem faepe prae fe ferant homines, nimis fe efferentes aliis, ut fuae potisfimum arrogandae indulgeaht; contm ejusmodi erat, quae pïetatt, grato animo et fiducia erga Deum fefs tommendaret. Mcntis enim laetitiam, gaudium ét folatiuni, nee
a fe ipfo, neque ab externis caufis, verum a fum- ino Niiniine repetit, Eique gratias agit," C. I. 3. Vn. 6, 7. Nulla quoque fui ipfius facultate, no- titia aut fapientia fe valere lubenter fatetur; contra ömnia Deo. accepta refert, G. III. 5., ipfasque hominum actiones, quae bonae et frugiferae fue- runt, unt Deo tribuit. Ita Titi diligentiam iri pro- Curandis pauperibus, C. VIIL 16.; ita Achaeorum cc Macedonum liberalitatem, omnesque interiorcs animi fenfus ftüdiaque omnia ,• Deo operantè , èlïecM agnoscir, C. VIIL i. IX. 15., et grates peifolvit Deo, fperans fore, ut fic excitentur Co- Hnthii, qui Deo gratos fe praeltcnt. Haec' fane pietacis^ haec grati animi, maxima funt indicia! Dei etiam favorem agnoseit in lafgiendis ei laboris . /^--^;■.-:^=■■^:::;.;::a•; ..•:-, .4 . , '^ foi fnerat acefrimu* Jttóaümi dcifenför; cum qao facit Krauib
1. \. Progr. 4. - . , CO I<:si vöca£ corpus fuun, imbecillitatis habita tatiotiS^
F ê
|
|||||
|
fui fructibus pracstabilibus, C. X. 17., ut milla
fit gloriandi caufa, cujus non origincra a Deo pe- tit; imo tov Kavóvcc, in quo operatur, a Deo fibi concesfum habet, C. X. 13. Grato propterea ec pio animo ubique, Dei Chrisciqiie exemplo, Co- rinthios excitare ftudet ad pietatem,eL gracura ani- mum Ei pracftandum. Hoc quidem confilio admo- net cos, qui erogent ffipes, C. VIII. 9., omniaque ho- minum facta eo dirigere conatur, quo celcbretur Deus,C.IX. 12., et in omnibus, quae accipiant, Deo gratos Ie reddant, Cl. 11. Hunc fuum animum maxime declarat, quando(/tf
Religione agit. Grates Deo periblvit, quod cuncta fubiret in rei Christianac commodum. Munus fuum Deo accepcum refert, omnemque Ei, non fibi, dicat vitam. Speciatim vero omnem fuam aliorum- quc fidem, Christianis facris datam, omniaque Re- ligionis beneficia, et ipiüm ministerium, C. I. 21. fqq. C.IV. 6. V. 18., et vim fummam, qua ufusfuic, C. X. 3, 8. XII. 9. XIII. I o., et ministerii fui fuc- ccsfus, a Deo tanquam a fonte, gratus rcpctit, CII- 14. X. 4. Quae quidcra Paulum nobisfiftunt, ex ani- mo Dei gratia picno fcribcntem. Tali tantaque modestia valens, omncm'inDeo
habehat fiduciam, in fe nullam. Ulam de Evange- lii promisfis ubique fovet,C. IV. 14. IV. 16. — V., eaque tam firma ei inest, ut, quaccunquc ei contin- ganc,aDeo Patre deriventur, C. I.p- 11, Hinceer- tam fovebat fiduciam, forc, ut Deus Evangclii cau- fam tueretur, C. III. 4., et Christianis proratum prae- beret in benefaciendo animum, C. IX. 8. J ' Ilaec
|
||||
|
.- 'J»H'H 'I!1JÏ!'.W!.Ï!'WA,S.J!!!-',W.'
|
|||||
|
C 85 )
Haec fane fummtm oscendunt modestiam, eam-
que veram, haud fucatam, cum justo conjunctam dignitatis fuae fenfu, S- 3-
Ingen'ü fervor, cum placida er ga omnes
benivolentia et amore conjunctus. In legenda Epistob, praeter laudatas Pauli virm-
tes, aliae nobis occurrunt, quae ejus indolcm ple- nius depingant. Huc ingenii fciVorem, aliaque , referas. Ardcns enim Pauli fervor tantus fuic, ut citius, quam alii, commoveretur. — Illum autem concitatiim ubiquc in Episcola obfervavimus, et excernas hujus afFeccionis fupra recenfuimus cau- fas. Scd vero illae inprimis vim cc efficaciam ha- hebant, fi caufis internis excitarentur; quas inve- nire mihi videor in ejus fervore, quo vehcmentius commoveri folebat. Hujus autem, quiafupraexem- pla adduxi, iis nunc fuperfedo. Maxime quidem h.\c fervor confpicitur, in re-
fittaudis Pfeudapostolis , et reprehendendis Coriri' thiorum vkiis. Hac in caufa facpe utitur formulis, illius fervoris testibus. Sie de istis, vehementer concitatus, loquitur: htïusmodi Pfeiidapostoli, ope- rarii dolofi funt, transfonnati in Jpostolos Chris- ti. Neque id mirum. Ipfe enim Satanas trans- formator in angelum lucis. Non magnum est igi- tur^ fi transformentm\ ut ministri justitiae, ejus viinistri, •— quorum f nis erit feamdtm opera eo- F 3 ruTfix
|
|||||
|
C 86 ) i
rffw (i),'C,XI. 13-15. Ita, ingeniifervoreagita-
ms , eos Satanae minisu-qs dicic. — Idem ille tervor pernitur in C. ly. 2,4., inque congestis continue imaginibus et formulis, C, Vf. 14, 15. aliis. Deniquc fervor ille in oninl ejus defenfwne appr.rec,
Nana argumcnta arguraentis addit, et, vix propofico pno , alterum adjungic, oratioque faepc lluminis inftar proruit. Ubi enim comniovctur animus, ibi majori fervore ducitur; cujus in tertia Disputatio- tiis parte erit obfervandi locus. Ncque tarnen cxistimes quacfo, Paulum ülo fer-
vore proriüs abripi, et ad extrema quaequeprorue- re. Totiis enim adamorts, amkitiae ac henlvokn- t'taz, placidumque animi fenfum, erat compo/itus, cc furama ejus elucec aniabilitas, qiiac iibiquc in ocu- los Jncurrit. Univerfe quidem nobiles illi fenfus, ifi fumnit
cernuntur amoris jïtidio, quo fe pcnitus imbutum
docet, quod omnibus inculcare ftndct, quodqiie
er-
(i) ft-tlacxzu.-l'?^óu.'.->e,t') C^'inri.^. Transfigtirantci.
fe. Verbo medio dicitiir: pcrjonam alicnjus inducie, ftrrn- lare mares, fumere fp"deni. cf". SrnLf.usN. in I.cx. ad I. a »^««»iï*() Ben&ki. in Qnor,:. II. 856. Parsdifnm fpectat. Srmi-er \nPar«f)h,-p. 2S5. fcbiilas }naaicasad explicationem Gen.III.et Job.I. refpicit, iïei?;qiie llosEi\M. de qno cf. Erklar.der 'Qefch.von Si:iuknfall.i'&.lAf>^.?,. in Eichhor- Nii Repert.fur Bihl. uwd Mergcnl. Litt.^. ¥,4- p. 158 fq^l» Cl Greevf. Gnosticonim pl.ncita, Moïhem. Orientales f«- bülas atcendit. Verura mnjori probabilitate Mt coinmenJat exDlicatio MicHAé'Lis, Helm. aliorum , qui ad Jefnm in defert» alkidi puEant. Ita eBim, quae de anjelo lucis ba- ientur, facile explicantiir.------ Siix-o^st ^/K«i«cr»'«ï;)y»J/?-
iiae, quae est in Christo. Cf. Benöel ;in Gwm. ad I.
'^et ifrofopopoiiam ponuntur oppofiti leïj ^inxinn »«» ^«' r»ii(, et ita Christi dicuntur ministu'. |
||||
|
C 87 )
crga omnes omnino homines manifestat. Hujus fa-
ne Itudii, (ut in tanta rerum copia paucis defungar) documenta adiiint in loco, C. VIll et IX., de cleemofynis, ubi fefe inprimis amabilitate commen-
dat, et amorem erga Christianos Palaestinenfes, Achaeos, Masedones, fociosque fuos, et erga fe egregie conjungit. Cernitur autcm idem illc amoris fenfus etiam
in fuo erga Corinthios amore declarando. — Os no- , /7r?/7,7, inquit, apsrttim est erga vos, Corinthii J cor nostrum dilatatum est. Non habitatis anguste in nobis., C.VI. II, 12. Eorum igitur in gratiara cc rcs profperas, et quascunquc calamitates, lubcnter ferebat, C. 1.5 -7., ut ipfi folatio fruantur et falven- tur, — Ex his proiecto amicus agnoscitur inte- gcrrimus, qui fausta et infausta amicorum caufa laete fubeat. Imo tanta hujus amicieiae et conjun- ctionis vis erat, ut de iis dicat: in cordibus no' firis estis ad fiuml moriendum et ftmul vivendum ,. C. VIF. 3. (I). His ipfis ad ardentisfimum amorem te- Itandum, quid efficacius! Hanc autem amicitiam conjunctionemque,et be*
nivolum illum animum ulterius cxplicat, de fa- ctis fuis fcribens. Ut fuo indulgeret erga cos amo- ri, iter distulerat, C. I. 23., omnemque navaverat operam, qua eorum res ita ordinaret, ut amoriin- dulgeat. Hanc tantam caritatem egregie depingit: Et confifus, inquit, de vobis omnibus, meum gau" , , di'
(l) È» TneTs xae^aii iVf') cf. VI. 12. Ihi kcutll OCCtlpatiS.
fixum, ---- i(? tV 9ut»Trt^ttiiïi Kxt rv^T]*.') Intima amicittao
fignificatio. Ita Horatiüï, Od.h^.g.n. ■' ■
„ Tccum vivere amem,tecumobeamUbens«"
F4 |
||||
|
rr ^TTTP'T "^ ■SW y
|
|||||||
|
( 88 )
dium., vesMim omnium (^gaudiiim es/e'); nam ex
vtulta oppresftone . . . per multas lacrymas vob'ts
fcripfi . . . ut cognoscj^tis caritatem, quam ha-
'beo ahiniantisftmam er ga vos., C. H. 3, 4. In
his amica caritas cernicur, quae, amicoriim caiifa,
ingrata fibi lubens pcragit. Porro in omni fua agendi
ratione eoriim imice falutem fpectabat, G. X'. 2.
II. 12.,et fummopere la?tabatur, quod, a fe rc-
prehcnfi, fint emcndati, G. VII. 9. Iccra patcrniim
fuum animum iis pracdicat, qiii omnia in cos
impcndcrat, et tamctfi Corinthiorum amorlangucs-
ceret, tarnenab co nequidem destiterat, C.XII. 14.
Contra vero ardentisfimuiTi illum monftraverat, non
curans, qualis ipfe ab iis haberetur, fcd ut illi
rectc probcque fe gerant, C. XIII. 7. Hoc verae
amickiae excmplar dixerim. Nequc mirum adeo,
Paulum hanc ad eos fcripfisfc Epistolam, utlaetus
cum iis veriliretur , et illi redderentur piiri , C.
XII. io.
Porro Paulus, aniici inflar, eor«w facta gestaque
dijudkat. Eorum enim vitia non augct, fedfaepe, ubi Cilva veritate fieri posfft, iraminuit; benefacto- rum caufam ita fempor proponens, ut illis laiidi fit. —Idcirco,quac praeclara in iis occurrant, eo- rum laetc rccordatur, et kïihnwos fidepatis<ii~)-, G- !• 24. Eos vero,ubicunque potest, excufare ftiidet, quod in toto C. II. est confpicuuni, eo- |
|||||||
|
(l) t«-{*«Te,) Jlatis, Quam enim nonnulli Codd.,BOtante,
Ekasmo, et ex ejus auct«ritate, MtLLio et WETSTENt», lectionem fri»«|Ui« praebent, nullius est auctoritatiJi Hanc, fOTte ob caufam eain iieglexit GRitsBAcnius. |
|||||||
|
?r''^^'W^.i^
|
|||||
|
( 89 )
ninique erga ipfum amorem tanti ducit, uc exin-.
de ipfo5 probos esfc colligat. Nee minus hanc Pauli menteni animadverEimus,
qtiando de iis coram aliis loquebattir. Eorum enim amantisfimus, illos meliori do nota aliis commendabat, etquae egregiaperpetrasfent, fummis evchebat laudi- bus. Talem fc c^csiit coram Tito, C. VII. 14. et co- ram Maceuonibus,quum de iis glüriaretur,C, IX. a, 4. Eandem amicitiam et caricatcm iis patefecit in
annimciando Evangelio, in quo niunere üingen- do, non eorum ndci iïudebat dominari, fed exci- tare gaudium et promovcre, C. I. 24. Etiam 'm admonendo, non magistri, fed amici perfonam gere- bat. Tandem in iaudando, imo incrcpando, ut com- moda eorum promoveret, valde nitebatur, cf. inter alia, C. VIII. 13. IX., maxime, f. 5. X. i. Cet. Qualem fe Tito cererisque Colkgis praeberct, ex
C. VII-IX. abunde patet. — Ideo enim illis uti- tur formulis, quibus intcgerimum fuum erga eos amorcra aperte declarat. Verum de his infra. Itaque talem fe praeftitit erga Corinthios, idque
in multorum fccit calumnüs. Haec porro Epistola Paulum indicat fummo amore corruptos homines, fuosque adverfarios, profequertem. Cap. II. Impuri istius horainis ne nomen quidcm commemorat; ei- que, jam emendato, condonandmn esfe monet, qua in caufa eorum unice falutem, nequaquam fuam laudem, fpectare fe ostendit, C. II. 5,10. inpr. f. 7. Quam amice vero ipfos adverfarios refellat, ex fupra dictis abunde patet. — Hactenus de Pauli araore, 9um ingenii fervore conjuncta. F 5 §.4.
|
|||||
|
.fi^E-r-'""^'^'''.'^^^? ^-
|
|||||
|
'■ ,, C ?o )
; -^■- '; $■ A'
- ,, r ^iHlmi aiacritas, cmn pari conjunct0
ingenii prudentia. Nulla ferc fupercst Epistola, quae tot tantaque
documcnta offert animi alacritatis et fedulitttis, a Paulo in procuranda Relig. Christ. navatae, quam ad Corinthios altera. Hoc ex Epistolae arguraenro est explicandum. Toms enim in co verfatur Paulus, ut Tacra Christiana ab adverlliriis tucatur, eaque inter Corinthios amplificet, adeoque fumma ei op- portunitas fuerat, qua intenfisfimum illud iludiura {iperte declararet, — Verum de his haec teneantur, velim. Studiorum conftantiam, in Paulo ohviam, ob- fervantes, docuimus, qualem fe erga Religioncm gesfcrit, quam annunciaret; guamque in propagan- da cA firmis duceretur cogitandi agendique princi^ piis. Quae quidem principia cum inesfent viro (§. I.) 5 ingenii fervore infigni (§. 3.), in propa- ganda Rel. Chr. fludium et alacritatem fummam genuere. — Deinde tam arcto vinculo conjungi- tur in Paulo, amor et benivolentia cum alacritate et rei Christianae promovendac fludio, ut illa vix, ac ne vix quidem, rite disjungi posfint. Nihilominus tanta ejus alacritatis hac in Epistola est vis, ut Te- peratim confiderari mereamr. Sed phirimis, qnae ad hoc argumentum fpectant, jam fupra a me tra- ctatis, in his brcvis esfe potero. Paulus igicur alacer et [(dulus in promovenda
Rel. Christ. cernitur, quod in ejus gratiam cala- mitates gravisfimas tranquilk, laete, et hilariter . . fub-
|
|||||
|
-^ -f.afl^JjKfJf! IIF^Jf 'I •
|
|||||
|
C i>i )
fiibeat. NulJi parcic labari, nnllum reformidat pe-»
riculum, nullas fubr.'iiugit curas ac follicitudines ,■ ficiibi rem Christianam augere queac. Quaecun^ que fimul officia Ildigio ei inipoiiic , lubenter cxfequitur , et fe fuasque vires omnes Christo tribuir. Hujus fe in fecundis advcrfisquc rebus fo- cium decfarans, Jefu feraper mortcm in corpore circumferebat, (id est: Christi caufa, quotidic in cor- pore morci expoucbatur,} uc eciara illa Jefu vica in corpore manifcsca ficret, C. IV. lo. (i) Illa auccm fe exferebat alacritas in actionihus
itn regundis, ut rei Christianae emolumento esfent. Nam omnia fic inlHtuebac, ne vituperecur ministe- . rium, VI. 3.C0II. IV. 16. (2), ec in vefania,quam ipfi irapucabanc Pfcudapostoli, Deo tantum placere voluit, C. XI. Propterea lubenter manuura opevicae nccesfitati confuluit, quo magis Rel. Chrift, pro- moveret, C. IV. 4. fqq.'; quin ea fuit animi alacritate, v>t Religionis caufu oblcctarecur in infirraitatibus, C. XII. 10. Maxime autera illa confpicua est alacritas in
adhortando, monendo et edtccndo. — Quaecunque non-
(i) y.vsUv.^ Dowini. Additur in texni recepto Elzevi-
riaiio. Omittitur autem in Codd. A B C D » pr. m, F G 17, iS. a pr, m. 31, 71, 80. Ed. Verss. Sjr. Erp. Copt. Aeth. Ari:i Fulg. It. Orig. Cyr. Ireii. Tert. Ambrst. ed.Aug.Hilario (not. Wetstenio), probante Griesb. C»- dicuai ergo auctoritate omittendura vidstur. v««f*-(») f. mortis periculum, mortificatio. Beza,Lang.
Bengel, Grotiüs , cf.Pf. LXXIX.it. f. M»i%, ut Lutk. MosH. WoLFF. Prius autem f, 11. optime convenit, ubi haec ulterius explicat Paulus. cf. Moaus Acroafes fu- ptr Hermen. N, T, t. i, p. 90. (2) Leg. quae ad hunc locum de Paulo mouuit Cl. Parhaü: Sermon Jtir Ie zele- txempUirt de PApttre St Paul dam Ie mini!} er ede f Evan- f^ile; quem reperias in libro: Sermons de J. H. Pareau. p. 150. |
|||||
|
C 9^ D
nonnullorum csfct conditio, ratione iis perfuadere,
non vi eos cogere, cormtur. Nequaquam vero id agit in apologiis, ut fe Paulum, pracclarum il^ lum hominem, honore afficiant Corinthii , verum ut Evangelio fidem habeant, Deiim Cliriscumque renerentur, et fe Apostolum, imbccillum homi^ nera, fed Dei ministrum, agnoscant. — Hanc ob caufam ■ Religionis Chrisc. pr-ae Mof. pracstantiam tantopere evehic, C. III., eamquc ita proponit, ut, nifi praejudicatis imbuti fint opinionibus, ei fi- dem habere debcant. Simul auteni vitia ac fcolera, a quibus Religionis indoles tantopere abhorret, quam maxime iis exprobravit, corumque fummam föcditacem ostcndit, C. IV. VÏ. 14 fqq. Porro Reli- gionis dogmata ita propofi.iit, ut ad hominibusper- fuadendum , eosque emendandos , inprimis vale- rent , C. IV. maxime f. i -1 o. V., fuique muneris gravitatem explicuit, C. V. 20., omnibus ita inftitu- ris, ut Dei gloriae inferviant, C. IX. 12, 13. V. 13. et pasfim; quorfum ejus quoque facta tendunt, C. 1.15. Hanc ob caufam aliis continue admonitionibusfub- jicit alias, et ab adhortando , raoncndoque ante non dcfiflit, quam fibi perlliafi-im fit, fe omnia, quae valeant, protulisfc, C. VI., VII. Ita quidcm cos exhortatur , ut, fratrum penuriae profpicientcs, Dei gloriam adaugeant, C. Vllf. et IX. Et eandem quoque animi alacritatcm in aliis excitare ft:ude- bat laudabatque. Huc fpectant plurima, in Epist. obvia, quo alii eodem flagrenc ftudio, habeant- que, quod opponant adverfariis. Quapropter in: Tito ejusquc focio.cra-öuJ'iSfy valde laudavit,C.Vin«. ; . \6y
|
||||
|
C 93 )
16,22. Contra eos, qui illo ardóre erant deftitu-
ti, inprimis notavit, C. Xli 23. , ,; . ■; |
||||||
|
Ast vero haecce alacritasj ctiamfi accrriraa, ut
vidimus, ita erat'comparata, ut cum pari conjun- cta esfet ingenii prudsntia; qüae fecit, uc illa ju- ftis coerccrctur terminis. Haec quidem prudentia potisfimum valuit ad dijiidkanda hominum inge- nia^ ut prorfus nosceret, qua ratione fe gratum acceptumquc aliis praeberet, eorumque perverfls ftudiis caute ac fapiencer occurreret. -^ Ita no- verat Paulus, poenas nimis fevere inflictasj ho- minum animos, nequaquam emoUire, fed obdu- rare; quapropter peccanti , quem emendare ftu- derct, jam condonandum nionct, C.II. 5, 10. — Tanta autcm fenlim invalucrat hominum dijudican- dorum folertia, ut nullus dubitarct, quin adverfarii ad calumniam jam esfest parati, aliique iis facile asfcntircntur; vel fic tarnen Corinthios, jusfa cum ei caufa adesfet, admodum laudavit, eorumque fibi captavit benevolentiam, C. III. i - 11. fqq. — Probe fane novcrat, quomagis iis concedere videbatur, eo fc magis apud eos valiturum. Propterea ita fe gesfit, ut calumnias parvi ducere fe ostenderet, quo ipfis foret perfuafum, illa Icvia esfe et ridicula, quae adverfarii proferrcnt, C. XI. i. eet. Nee minus in iis ,perfuadendis prudentia et
folertia Paiili apparet. Cf. C. VIII. et IX. Quum enim ad exercendam liberalitatem eos excita- re ftudec, Achaeos et Macedones, mutua ambitio- ne irritatos, mutuo excitat exemplo, C. VIII. 2. IX. 2.; quin ipfis fignificar, quantopere jam de iis
|
||||||
|
<: 94 )
'Ss coram Macedonibus gloriatus fit, quanraque aB
iis illi cxlpcctenc. Et jam in Iiac fcribendi ratione tanta inest folertia, prudentia tanta, ut non modo ad conferenda dona cxcitentur Corinthii, fed mu- tuo ftudio in Evangelii focios ducantur, eosque racnet exemplis, e SacrisLitt. peHtis,efficacisfimis illis apudJudaeo-Christianos. Aliis in locis, cóni- motüs animo, Ironia utitur, eosque convincere ftu- det, uti folertes ingeniorum exploratores folent, C. Xr. 16. Verbo: ea est argumencorum ratio, ea fcri- ptoris folertia et prudentia, qüae ad perfuafionem plurimüm faciat. Accedit, ut delicate admodum fuum erga eoi
nmorem, fuamque amicitiam, iis declaret. Non tan- quam fuus fibi conftaret honos, fed ut majorem' vim et efficaciam ineos haberer, cujus rei exempla fupra attuli, C. T. 3-7^ 23.XI. 7. XII. 13. XIH.9; Vil. 12-16. Denique prudenter confïlium fuuni iis declardt, fore fperans ut illi eo excitenturj qui fibi obédiant, Ititisfaciantque, G II. 3.- ■ - •-' '" f' ' Obfervationes de PaiiU Indolè.
SpfFiciant haéc de Pauli ingenii animique doti-
blis, hac in Epistola confpicuis. Quomagis auteni de ejus indole coniïet, haec teneantur velim; 1. Hisce intef fe collatis ^ lubenter asfentimür
eleganti Theolögo et ï*hiloIogo ^ Raviö, qüünl fcribit: ijQüod fi Pauli Vitam fcriptaque perlustre- |
||||
|
prrr^^Trmn^^rww^
|
|||||
|
C 95 )
mus, non posfumus quin miFCifiur, In üno eó-
demque viro tam diverFas fpecie tamqiie a fe dis- junctas et feie inter fe pugnantes virtiites locum habuisfe, ita ut ipfe fibi faepc vidcatur disHmilli- mus (i)." Hoc enim nemo unus in amegresfi* non obfervavit Itaque eo magis quaerimus, qua ratio- ne variae illae vircutes ac ingenii animique dotes, unam, eamque Paulo propriam, conftituant indo- lem. Qaatenus autem Paulam ex hac Episiola nó- vimus, ita de eo ftatuamus, par est: Int^'M Paulo ingenium, quodgrandia quaeque et vasta, cüm fa- cile compkcteretur, turn ardtnti fïndio exfequffrstur i temperahamr autem ilkid, et fere cohlbebatur ,mfi- gni monmi lenitate. — Ex hac enim conjunctione, mï- rus ille diverfarumingenii,animique dotium, expli- candus vidctur concentus. In co confpirant et c-onfcn- tiunt'omnes facultates et doces, ad unam propriamque animi formam cfficicndara, et ad hunc coinmunem quafi fontem diverfae illa« dotes et ftudia naturac funt conferenda ( 2), Uci enim alia esfe folet aliorum hominum conditio, ut ingenium animi facultates, vel aniraum ingenii dotes fuperent; ita fervidum illud vastumquePauli ingenium,humanitatisetanjo- ris fenfibus prorfus regebatur. Hoc autem ingenii animique concentu cjns indoles continebatur. -l Ad hanc autem indolem omnés illae rcferuntUr dotes, quas fupra in Epistola obfervavimiis. E t-a- li ingenio, vasto illo et grandi, certa illa firm»- que principia. Hinc ille fuae dignitatis fenfus. Hinc ille fervor. Ita vero ammutn admiramur et diligimus modcstum, plumi, gratuxn, et ^- CO S.F.J.RAui«Or«M.p.io. C2)Rau1. j, p.^jt,o.
|
|||||
|
r
|
|||||||||
|
( 96 )
|
|||||||||
|
(
|
|||||||||
|
i ducia in Denm infignem, amoris ec bcnivolentiae
' fenfibus imbutum. Et ex. hoc ingenii animiqus con- ; centu orta est illa in calamitatibus aliorum et Evan- : gélii eaüfa laete fubeimdis conftantia, illa ingenii - pnidfentia; illa denique alaeritas in procuranda Re- . ligione Christiana (i); 1. 2. Nos igitur Dei fapientiam non venerari non
• posfumus, qui talcm fibi Virum clegerit ad falutis 'nuntiumj illo tempore^ inprimis Corinthiis, fe- tendum.— Primis enim focietatis Christianae tem- poribus vir requirebatur ^ qui vasta, qui grandia in- genio eomplecti^ ec ignea vi praedicus, ea exfequi pösfet; qui fervorem et alacritacem in omni re exfe- reret; qui nullum recufaret laborera, nullum tirae- ;.ret periculum, — At vcroChristiana Rcligio,quae tota erat ad ayouKViv cömpofita, fimul amoris et bcnivolentiae fenfiïs a doctöribus excoli, aliisque in- !, Culcari^ jubebat. Si vcro CorinthioS fpecte?, eorum in 'üfum requirebatur vir ^ tands ingenii animiqüe doti- bus infignis. Quid cnim, fl Paulus benevolo fue- rat animo^ fed invicco illo robore, fed ignea illa vi et alacritate fuisfec dt:fl:itutus j quibus fc nobis \eommendat, et ingenio fubtili quidem, atplacidoy finvaluisfet 5 qui in urbe ^ morum corruptela laboran- te, uti Corinthi, valuisfet?Quomodo ille homines,' üiverfis agitatos fl:udiis, ad unum veri rectique prin- cipiumadduxisfet? Quomodo tam llrenuefe oppo- fuisfetadverfai'iis, palam fibi calunjniancibus ? Quo- ". , ' . •,...... • <. r ' . ïi ■ . ■|\;; , ■* . ^ ■ mo- (O Lubéhter igitür N1EME.YER0 ïsfentiinur, fcrïbMti:
j, Aile de Apostelen zijn groot in hunae foort. Mmt on- der heri allen is er haawwlijks een, zoo algemeen groot als Paulus." 1.1. p. 44ti , ' |
|||||||||
|
1
|
|||||
|
c 97 :>
modo tandem tot tantaque vitiadelere aufusfuisfet?
I lis proiecco irapar iuisfcr Paulus. - Fac contra, eura ingenio iervido etvasto fuisfe iiifignem, fed benivolo illo et miti animo,quo pacto varias com- polliislet lites, et eos ad Chr. Rel. profitendara et exfcrendam adduxisfet, fcfeque a vaaa glorian- di liberasfet fpecie ? liic fane ingenii animi- que concentus requirebatiir ad condendum, inflau- randum, emcndandum et amplificandum coetum Corinthiacum, 3. Nee est, quod Rcligionis divinae vim et
cfficaciam in hacce indule exferenda omitcamus. Nam antea jam ingenio illo fuo eminebat Paulus, fed nifi illud fuis coercuisfet finibus, haud dubie in extrema proruisfec. At vero cum facris Christia- his asfenfum daret, et infinita Der bonitas fibi ejus vircs et faculcatcs dicasfei, animi ejus, divino Spiritu jam inf!:ructi,dotes,-quae forceingenii culpa antea fopircnt, nunc explicabantur, augebantur, et Reügionis praeccptis ad Cllriscianam illam aya,-^ Tviv accommodabantur, quae primarias in Christi doctrina tenct partes. Ilinc mirus iile animi inge- niique concentus (i). 4. Quibgs ita obfervatis, (ponte patet, quan-
tum fit hujus de PauU irJok disqulfiüonis momen- tum, ad Ephtolam intsrpretandam. Quomagis e- nim Paulum ex Paulo cognoscimus, eo magis elu- cet, eum hujus Epistolae fuisfe a'.ictorem. Nam idem hic est, qui in cetcris fuis Epistolis, qucmque • il-'
CO Leg- HuG. Einl. 1. II. p. aid;
|
|||||
|
C 98 )
illum Lucas in Apostolorura Actis laudavit, et
quem illum aliunde novimus (i). Practcrea, fic maxime proficimus ad hanc Epi-
ftolam rite interpretandam. Ita nimirum non tan- tum verba, fed formulas, argumentorumque ra- tionem et nexum, ex Pauli indole interpretamur, et tcnebrae diffugiunt, quae Epistolae interpreti fefe objiciant. (O Cf. Cl. V. IkNGEL, Disf. I. P. ni. C, 1.
|
|||||
|
SE-
|
|||||
|
SECTIOTERTIA
B É ■ PAULI ORATIONE ilAC IN EPISTOLA OBSERVANDA. |
||||||
|
JL crvenimus jam ad illam Disputationis partem,
in qua de Pauli oratione hac in Epistola nobis agendum est. Oratio fane, qua hic ufus est Pau- lus , aeque est varia, ac ipfura Epistolae argu- mentüm, ipliquc, quibus in fcribendo movebatur, affectus. Neque niirum adeo, varios interpretes va- rie hic cogitusre. Equidem ergo hac in fcctione ea annotabo, quae mihi de Pauli oratione obfervanda videbantur, ut bene de ejus charactere conftet ae indolc. §. I. ' '
Variae Firorum Doet, de Pduli
oratione fententiae. Quo iriagis de hoc rióstro qualicunque labore,
ejusque utilitate, conftut, eo quoque lubcntius itham alteramve Virorum Doet. fententiam ance af- fero, quam ad reliqua transeo. • , Doet, Gablerus, cohaerentiae in hacËp. fervan-
dae ftrenuus vindex, de Pauli fcribendi ratione ita jüdicat: „ Quaecunque... fermonij bene compofiti G 2. ÓO
|
||||||
|
C lOO )
dotes, f. apca verborutn collocatione, f. ele!i;antl
inembrorum Ibiictura, f. facili unius ad akeruni' tranfitii, prioribiis literis (ad Corinchios) fingula- rem fuavitatem gratiamque conciliaiic ; eas fere omnes posterioribus his literis ita dccsfe intelligi- nuis, ut ubivis fere locorum vel in;:/ati orationis hiatus, et dnrae dictionum ellipfes, vel troporum male mixtorum asperitas, et hebraicae praefertira, turn fingularum dicendi formularum conftructionis, tum integrorum mtmhrormn compofitionis frequen- ter aurcs paullo delicatiores haud levitcr offcn- dant"(i). Quae quidem fcribendi vitia,et ,Jiorri- durrC dicendi genus , Paulo fcribere festinanci tribuit. — Eadem fere ratione de dictione judicat' Doet. Klotfchius, cujus judicium fuis verbis appo- nere liceat. „ So hattc... bcym zvveyten brief an die Corinther auf den darinn herrfchenden minder guten ftyl, auf manche hiatiis^ auf das ordnungs- lofe umherirren des Apostels von cincn gegcnlhn- de zum andern, auf die rauhcrc, unangenehraere, und hcbraisch - artige kompofition, wahrfcheinlich eine folge der eilfertigkeit, womit diefer brief ab- gcfast wurde, als auf etwas characteriscifches hin- gewiefen werden follen" (a). Neque multuni ab his diffcrunt, quae monuit Leunius ('3). Bauerus autem , inlHtuta Pauli epistolarum
comparationc, „ laetiorem, aic, huic Epistolae j -,,..;.-• . con- Ci) Cf. CxABLiR. TUsf. I. prnsf. p. V et VI. (*) Ha"'=
Klotscuii {Handbiich dtr Kritifchen GefcJiichte des Netien T. ÏVttt, 1795.) fenrentiam iiovi ex Eichhornio AUg- Bi' bliothi'k der Bibl. Litt. je B. ie ft. p. 89- (z) P'^"'' "j Cor. Epijl. Il, Craece. Perpetua annot.illuftrata a], G' F. Leun. Zfw^öv. 1804, in praef. |
||||
|
.r"
|
|||||||
|
C lor )
conllarc formam, ab initio, id est: a C. I. ad IX.
gcstientera plane laetitia et fuperfundencem fe ; acriorem deinde quinmordacioremaC. X. adXIIL, neque ironiae parcentem, nee charientismo, tan- quam Atrico fali" (i}. — Vlotenius hac inEp. fua- vcm dicendi rationcm ubique fcre animadvcrtit, Pau- himque, ubi increpantis fusceperic parces, fatiricum dicit. Dein vero , uberius de ea agens, contra- riam fere Gablero fententiam adfert. Diccionem plcrumque congruam dicit prioris Epistolae a|d Cor. orationi, paucioribus tarnen intermixtis iraa- ginibus, a Judaeorum moribus inftitutisque repe- titis; irao quam bene Graccam in priori Epistola ohfervaverat dictionem, eandem hic reperit(2).— Ilisce phirimum congruunt iSwrA-ii (3) et Klinken- fe/-g« opinirncs, quorum posterior addit: „ Ook ontmoet men hier dezelfde kracht van zeggen en bondigheid in den redeneertrant (als in den vori- gcn blief), als mede het bijzondere van des Apos- tels fchrijftrant, dat hij meermalen, uit hoofde der groote levendigheid van zijnen geest, uitftappen doet, welke noch de duidelijkheid, noch de orde van zijn voorftcl bcnadeelen" (4). — Denique Gres- viiis in his literis acquabiliorera et vividiorcm di- ctionem, quam in prioribus literis animadvcrtit, et orationis, quod ajunt, flumen. Priorem Epift, partcm fublimiorem, fcrvidiorcm dicit alteram (5). in
(t") Baiter Mef. Paul. 1. t. 3. p. -pT. («) V. Vr.oTF.N
efe Sijhel D. XI. bl. 545. D. XU. In!, e" de II brieven aan de Cor. bl. 66. (3J Starckf, el I1^^RY \nOpere Bihiico. ad I. p. 9. (4) Kmnkinberg de D:<hcl. IJ. XXlll. p. io» (5) Greeyb !. 1. III b!. 32, 33. Leg. \Vi\^Wide Fita Pauli 1. p. 281, §. 3. G3
|
|||||||
|
C 102 )
In tanto itaqae V. V. D. D. disfenfu, non fin-
gulas eomm fcntcncias cenfebimus, fcd potius ipfi obfervcire conabiniiir, qualis fic hac in Epilh orar tio. Sic benevolo Lectori judicium. Orationis Eteganüa.
Primuni in his litcris Elegantiava orationis Pau-
linae cclebramus. At, dicac aliquis: Tune elegan- tiam Paulo propriam dicis, cujus oratio Barbaris- mis, Soloccismis, cctt. est refcrta? Tune in hac Epill. clegantiara obfcrvarc tibi vidcris , cuius fqualida a multis habctur Icrintio?Audio;at,quod rcponam , habeo; elegantiam enim dico, non gram- maticam, fed oratoriam f. rhetoricam, dillinguen- te Bauero (i); et num fqualida Ut dicenda Pau- li oratio, de co est, quod disputemus. Ad elegan- tiam vcro grammaticam linguae puritas pertinet. Hanc quidcm Paulo nequaquara hic cribuiinus, fed omnino perfpicuitatem et vcnustatcm, quas ad oratoriam elegantiatn vulgo rcferunt (2). I. Perfpicuam dicere hujus Epistolac oracionem,
non veremur. Et huc quidem ante omnia rctulcrini
jimplkitatem f. popidaritatem (3). — lila autem
(e
(\) Bauer Met. I. t. 3. p. 271. Leg. Sctielleri Prae-
, ccpta flyli bene Latini, in 1'rooem. p. p. «t P. I. c a. f- 4"^'
(2) CF. Ernesti Initia Rkct. p \l. c. I. De episto'arum
clejiantia, non est quod firiimlatira moneara, post labo-
, reiii Ven. Wildschut Spcc 'de I i dictionh et fermoniiElp-
gantia in Epift. Pavli ad Philem. cenfpicuis, Traj. ifo/'
;'■ 73 fqq. (3) Qiiae enim faepe a perfpicnitate feparatur
jmpiicitas, jure hac in caufa cum ea conjungitur. De utra- |
||||
|
-■«»',' •'•■■•;. L M% ,-j^'ii
|
|||||
|
( 103 )
fe prodit /« loquendi genere-, quo ufus est Pau-
lus , Hebraeo - Graeco. Quodfi enira dictionem bene Graecam adhibuisfet Apostolus, (num potuis- fec, hic non disputamus) popularitati, quam di- cunt , non confuluisfct. Nam Judaeo - Christiani ab ea abhorrebant, et Ethnico - Ciirisciani Religio- nem hanc habuisfcnc humanae lapienciae opus, quod verborum ornatu, uti philofophomm illius tem- poris placita, iis coramcndaretur (i). E contrario autcm cos in his literis edocet, doctrinae Chris- tianae non eandcm esfe rationem, ac philofophiae decretorum , quae ' varic a variis proponi pos- fent, — Ab altera aucem parte in eo pcp-ulariras ccrnicur , qiiod Hcbraico illo orationis habitu , qui in muids Epistolarum ad Romanos, Gal. et Mcbr. locis confpicitur , hic non adeo ufus fue- rir, vcrum omnia magis accommodaverit Christia- nis Corinthiacis. Verbis' enim et ibrraulis „utitur iis, quae in qnotidiano vicac ufu verfantur; quod maxime ad popularitatcm retulit Erncstus (ü). Praecipuum aucem fimplicitatis argumentum no-
bis praesto est in fimpUci et haud fucata narratuU ratione.— Quippc itineris fui propofitum hisce verbis. defcribit : TUyTVi rjj 'TreTOi'^^asi lf2cvAÓijL:p ^rpos y/via? tASfJv Tfón^oy ^ .... zcii JT C(j,u!V èieX^etv ii? iJLUzë^oviav. C. I. 15, 16. Turbatum quoque animura fimpiici dictione depingit: iAShv ês t-i? que fcribendi dote praeter alios confnlas Bauer. l. l.p.'j.
p. 273. — Ven. Stkonck. De doctr. et dict- Joh. ad Je' fit doctr. diciionemqut exacte comp. p. 207 etsiSetDoNC- KER CURTIUM 1. 1. p. 136, 141.
Qi) Cf. BaverI.1. ll.p.27t.et VAN Lennep. i^tf«//;V«<//-
«? Hict. N. T. inferta Lennepii Pvael. de Armlogia Ling. Graec.Ed. alt, Trsj, 1*05 p.553. (ï)Er.nesti 1- !■ p- i5*« G 4 |
|||||
|
,-^ÏTf.- '?^,-'^\,!..'.'f.", .'.,. ^P."»|i.-
|
||||
|
( 104 )
Tifv rpua^a . . . kx.) &6p:zg fxo) uysMyf/Jvtjg Iv zu-
f)ib3, OUK ef^iiKCi av£criv rw tvsvijmti [jlou , ny ju.^ évpetv Tirov rcji u^eA(póv /j^cv. 'AAAaj ^totcc^x- fJLSVog ccvroU t h^ijXQov eU f/^XKehviav. C. II. 12, 13., ec alibi: y.x) sXHvtuv yjfxoov sic jj^axs^ovixv ev^£[xiciv la-^i^Ksv avscriv yj crccp^ yjau^v... f^aiflfy fJLX'xai , fVc'Sff (pó(2oi. C VII. 5. Qaibuscura confF. quae de fatis luis narrac, C. VI. 3. fqq. XI. 24. fqq. Ncque omictantur ea, qnae C. XI. 3a. per- quam fimplicitcr et nativc fcribit: 'Ey Ax/j^xTm o ihó.p'X^-jc''ApéraTOvfixG-i?,é(^? sCppfufSt rljv 5ci.jj!.a,ff- y.vjvicv irchv, Tia.(rui jxe Ö/Aojv. Ka) J/k êupi^ag ev (rapyhyi ly^ccXixr^^v Stjx, tov reiy^cvg, vm) £Ï,é<ï>v~ yov 'TCi.i Xi'ipcii uvTOv. Imo, divinitus ei darara patefaccionem defcribens, ait: on t^prizyi^ hc rov TTxpxhicrov, Ka) i^KOUTSv appijTSi ptf/xxTX, a ovk i^ov uv^puTüi AaAij(Txi, (\ XII. 4. Huic autem fimplicicati affinis est fcribendi et
tjarrandi ratio, fine uUis ambaglbus. In Epistolae initio ftatim jam ad iiliid pergit, in quo prima- rium Epistolae confiiium cernitur; id est, ad fui ipfiiis defcnfionem, C. I. 17. Ubique aperte Corintliio- rnm vitia perftringit , fuam agcndi rationem fine fuco verbis dcclarat, et Pfcudapostolos palam apud Corinthios arguic. Si vcro in fcribcndo aiiibagcs animadvertimus, v. c. C. XII. i. fqq-, ill^- fi™" plicicati et pcrfpicuitati haud obfunt, fed eovalent, ut nobis Pauli afFectus reddant" perfpicuos (i). Fa- teor equidem orationem faepe ejusmodicsfe,utnon in formam periodi redigatur, fcd ut una fcntentia : ■ ^i) en fiapr» psg. ?^; ,; ^ ^
|
||||
|
C 105 )
alteri fit fupcraddita, quod bene nionuit Morus (2);
unde fit, ut quacdam minus videantur perlpicua: Verum hoc in Paulo, vehemcntcr concitato, alitep fieri non potcrat. IIuc quoque retulcrim illam ftyli proprietatcm,
qua Religmns dop'jvnta et praecepta nioraUa^ per- Ipicue et facpc fimplicitcr tradit. Exemplo-fint illa, quae occurrunt, in comparata fccum Rcligione Mofaica et Christiana; de quibus tencatur, illa id temporis inprinris fuisfe peripicua, cum Corinthi adcsCentdoctores, quiMoikica inilituta cum doctri- na Christiana coniuncere lludercnt, C. III. In iis cnim Paulus fummam hujus So^xv, f. 8.-, lalurares cffectus, r. 9., perpctuitatem Evangelii, f. 11,, vim ejus ad illusrrandas hominum mentes, f. 16., fimplicem et nativam indolcm, f. 15,, cct. clare et distinctecdocet. Huc pertinct doctrina dcjudicio extremo, C. V. 10. cct. — Et uti ipfe Christus facere folcbat, ita Paulus mornm praecepta facpe nrctisfime ciim Religionis capicibus conjungit, quo magis eorum vim perfentiant Christiani, I loc in lo- co laud., C. V. II. et alibi obtinct. His autem omnino addenda est perfpicuitas in
Troporum et l'igtirarum ufu. In Epist. quidcm ad Hcbr. alJisquc, ut plurimum imaginibus ucitur a re- bus Judaeorum, eorumque cultu, dcfumtis. Verura hic eas ufi.irpat, quae Corinthiis maxime innotue- 'runt. Has-vero laepisfime a naturas objectïs, vel e (^ommum vita deftimfitj fcilicct njtidkio, C. l. 9. (O Cf. M«Rus (S. F, N.) ati hcum Pauli 1 Cor. X.
12-17. '" -^"Z- Theol. et Philol. p. iss. G5
|
||||
|
C loö )
a jama, C. II. 12. osHum mihi apertumfuitper Z)ö->
nnnum; ufitata illa facris et profanis Icriptori- bus (^i')-^zfole: Deus-fpknduit (e?icifji.^s) in cordi- bus nostris; qiio magis falutarem Religionis vim per- ciperenc, IV. 6.; a diyitiis, quarum tanta Corinthi vis erat: Habenius hum thcftiurmn^ C. IV. 7. et: V2ultos ditantes (^fumus }, C. VI. i o.; a tentorio et veste, C. V. I.; ab ammalibus jugo fubmisfts ,fed im- paribus iilis:y-ijyUsa-öe fTepo^uyovvrei a,'ri<;on(^'i) VI. 14.; et a milite armato, qui moenia hostcsque devincit, C. X. 4. — Sed eas qiioque adhibuit, quas Corinthiis magis proprias diccre aufim, easque de- fumtas, vel a ludis Isthmicis^ C. X. 13-16.(3), vel a triumphis Romamrum^ C. II. 14-16. (4), quae imago Corinthiis, Romanonim jugo fubmis- lis, quin pliirimis Ronianorum colonis, haud fuit obscura. Et quaenam quaefo imago clarior esfe potuit, quam quae occurrit, C. III. 2. Epistola tiostra vos estis; cujus vim pcrcipicbant ex aucto- ri
(i) Cf. ScHLEütNER. in I.ex. ad 1. Ts) Cf. Bauer.
Rhct, I. p. 3. p. 405. (3) Loquitur de K-f-iti. Rtperüt illud, interprete Bauero, IH. p. 404. „eccrtnmine ludo- rum , ubi fua curforwm (meta) cuiqiie defcriberetur, intra qur.ra jiixta aliot dccurreret." (4) Hoc in loco Daueuo i. 1. lil. 459 , non videmrconcedendiira , Pauluui ab imagi- 11e belii ad iinjiiienü iinngiueni traiifiisfe; eumqiie i« 'fs- taphoras confiidisf;; quod siuca jam momiernc Chhyso- siomvs Hotnilia. Ed. Montefakonii t. X. p. 466. fcribens : sta» é(«p* «•«Al» Kl-'^puTcei ijiflti.<póiü, lij tr,i «ii«J"i«; 5 '-«^a-
«■'? y«f /"t/'fif (8Kr«^''tTf?, ovTo) Tiêirlt (V,v.ft XÊCTaif^»'^^''''^''^ cique adftipulatur Krausb ad 1. Neqne 111, GrÓtio asfen-
tiendum est, qui unguentum, qiTO fummns fnccrdos iw- guerctur, refpicic; fcd potius cum Kmnkünbergio etllA- MELsvELDio Roïnanoriim triiimphos fpectamus,_in quibus aromata adolebnntur , monifera quidem devictis , qui pTP.cto triiimpho interfïciebantur; contra vivifera laetaqiie iis, qui cum victore triumphuin agerent. |
||||
|
C 107 )
ritate, quam, epistolarum commendatitiarnm ope,
Corinthi libi acquirerc conabantur Plcudapostoli. — Denique exempla et imagines e Libris Mof., vel Mof. cultu pctiit; quae unicuique, vel a limine Christia- nam Rel. falutanti, erant nota, multumque omnino differebant ab ii», quae, Judaep-Christianis unice accommodata, in Epist. ad Hebr. p'racsto funt. Ita e. g. ad Evam, fcrpence deceptani, alludit, C. XI. 3., et imagineutiturvelaminis, C. lü. 13-14-, quo intcr Icgis recitatioiiem capita tegcre confue- verant (i). Peifpicua inprimis est Pauli oratio iis in locis,
quibus rcs cxplicatur antithefiu'.no\>(i. Inftar omni- um fint Cap. III. oppofitae (ibi invicem Religio Mofaica et Christiana. Et C. VI. 14. Quod enim confortimn justltiae et injustitiae? quae communio lucis cum tenebrts ? quae concordia Chrisio cum Bclial? Hisce enim uberius explicat, quam indi- gnura iis fit impari jugo copulari cum inftdelibus,— IIuc quoque refcras cara Pauli confuetudinem , qua rem priraum intorrogando proponh, dein ulce- rius perfcquitur; cui inprimis inest orationis cle- gantia. Hujus confiietudinis exempla adfunt, C. lil, I. I. 17. VI. 14 fqq. XI.7. XII. 17. — Huc frcquens particulae y'kf ufus infervic , qua dicti cujusdam caufam reddere folct, C. I. 11. II. 4, 9. IV. II, 15, 17, 18. X. 12, 14. XI. 2,19,20. XIII. 8, 9. alia. Neque in Epistolac perfpicuitate omittcnda est
ejus
(i) Cf. Sf.mlbr. in Paraphr, ad 1. MiCHAEüs /«/. l.II.
D. ie ft. p, 477. |
||||
|
proprictns, qiiafic,uc pauciorcs, faltem breviores
ei inlinc Parcnthefes. — Receptus textus cas admi- fit in locis, C. J. ao. V. 7. Viïl. 3 IX. 4. X.4. XI. 21, 23. XII. 2, 3.; aliasque iis adjunxic, (haud asfcndentc Gricsbachio) C. VIII. 19. IX. 3, p, 10. ('probante h. 1. Baucro) (i). Gricsbachiiis vero earum numerum auxit, neque tamcn eodem fempcr jure, ut opinor. Admiccit eas. C. I. 7, 12, 19. lil. 14-17. laudante Hugio. (2) VI. 2.
13. VilL 7, 9. X. 14. XI. 9, 24-26. XIII. 2-3.
In bis autem illae vix parenclyjles.liaberi merentiir, quac unico verbo, aut i'ormula una conflant, et fcribendi ordinem non disjungunt, fcd nativam di" ctionis rationeni indicanc, e. g. C. J. 19. VI. 13. Ui réy.voii /Jycc. C. Vlll. 3. fjLdpTvpci-.. C. IX. 4.iVa: fjiyj Xéyufj^sv vfj^sU. C. iXl. 21, 23. XII. ft, 3. XIII. 2. — In cctcris vcro'locis parcnthefes per- paucae orationis feriem planc intcrrumpunt, pro uti id fit ad Rom. II. 13. fqq. V. 13-18. XIJI. 8-10. XV. 4-7. C3), aliisque in Epistolis; quan- quam de his quoque varia est interpretum fcntentia. Ad hanc porro perfpicuitatem referenda est ver-
horum f(irmnlarumqiie propriet as ^ quae infignis est hac in Epiilola. — lluc pertinent allata jam tropo- rum et figurarum cxempla, quae priva et propria funt in his literis. — Acccdit praetcrca ufus voca- bulorum , quae maxime funt idonea ad rem, de qua agit fcriptor, penitus pcrcipiendam ec lucU' lenter depingendam. Jta Pauius egregie omnino fcribit: sk,.. ToAAij? ÖAix^èug ku) <ruvox,ns y-^P' êiai
■ CO Bauf.r. I I. p. 281. (a) HuG. Eitil. II. p. ïl8. (3; Uti vult Dal'er. 1. 1, p. 279. |
||||
|
C 109 )
j/öj? h/fci^u vjjuv èia rroAXuv êccKpóccv, C. II. 4.^
quibus iane rem ociilis fubjicit. Adjungaiüar denique ^ f. 14. C. !V. 8. V.-7, iT. ViCs. alia. — Et quantum ad proprictatem valeac nativiis Epithe- torum ufus, frequenter obvius, ncmo non intelligiti His denique per'picuitatis argumentis addidcrim
copïam et yarieiatem, quae, ut bene monuic Ven.: Wildfchut (I), cum pari conjlmcta brevitats....' natura fua citius ad animum penetrat; inprimis fi paucis duntaxat verbis niulta accumulentur. Hane autcm ipfam fcribendi dotcm nemo unus in his li- teris non admiratur — Brevcs istiusraodi formulas rcperias, Cap. IV. 8. 'Ev rravr) ÖA//3o7^fy(j<,>£. r. A., f. 18. T« 7^/) 0XeTéfjjsvci, "rpóa-Kaipx. C. Vi. 5. Iv TAriyaU, eet. CXI. 22. 'Efipa.'ïo) fier;; xayw.^ K. r. /. et fic porro. Praecipuc vero illas quaeras in Capp. XI. et XIIl. Nee est, quod multis coniprobem brevitatenl
illam cum pari hïc conjunctam csfe copia et yarie- tate; fingulis enim laud. locis illa regnat; cf. etiam C. IV. 6, II. XI. eer. Eam autem inlliper ob- fervamus, ubi Paulus varia cumulat argumenta. Ita C. IV. --12. III. et quae infhir omnium fint, C. VIII. et IX. Tan tam enim ibi profert copiara, ar- gumentorumque varietatem, quibus eos ad excr- ccndam liberalitatem excitat, ut Corinthii cl refi- ftere ncqueant. Neque illa omittcnda copia est, quae ex antithcfibus, C. VI. 7-10. IX. 6.; ex interrogationibus, C. II. 2. III. 1.; ex vocis: ttóci; ufu, C. I. 4. V. 15., et ex ulteriori cxplicatione re-
(O WiLDscHuf Spec. 1. p. it. - •' '•^' ',:'^ ', ;•
|
||||
|
( no )
rerum pronuntiatarum ,, oriatur C. Vlh 2, 3.
Vllf. 2. coll. 3, 4. F. 2. VI!', j'. ab'aque. Sufficiant haec de perfpicuitate. Si autem qiiis
roget: qiiid illa eonferat ad elegantiam ? Teneac ille,' quod fimplcx, uti recte veri figillum dicitiir, eo- dcm jure pulchri et elegantis habetur criterium. Nulla aiitem est eicgantia fine perfpicuitate. — Quodfi vero nobis loca nonnulla ambigua et obfcu- ra videantur, haud mirandura fane foret. Tractan- tur ehim a Paulo tes plurimae, quas locis tempo- ribusque adftrictas dicunt, nobisquc, post tot fe- culorum decurfum viventibus, fere incognitas. Ne igitur illa obfcuritas vitio vertatur Paulo , illa fcri- bcnti, quae iis, ad quos darctur Epistola, fatis eranc cognita* ; 2. Venio jam ad alteram, eamque praecipuani
èlegantiae virtutem, quam Fentistatem dicunt. Ne tarnen quis Demosthenis vel Ciceronis elegantiairi cogitct, Jaradiu enim monuit Erasmus (i), pri- mam esfe eloqucntiae partem, fermonem rebus ac- commodare. „ Si qua enim est in fcriptoribus N. T. clegantia haec est, quae nulk arte conftat, fcd ex ipfius animi fimplicitaté et magnitudine nas- citur, et quo minus ftudiofe quaefita est,- eo cer- tius <, graviusque audientium animos afficit" (2). Qua- propter ornatum, e verborum delectu örtura, hic rion adeö curamus; fed illum attendimus j qui pro- fïciscitur e dictionibus formulisque, quas dein tropos et figuras dixerunt Rhetorici; quarum nonmilias, iri
CO Erasm. Opertm, T. YI. p. 734. Cs) Tittman,/*
Script Of um N, T. diligentia Cramm. recte aestimanaa, Leipz, 1813. , .-; |
||||
|
( n^, )
in hacce Epistola obvias, eniimcrabo, ut magis cöri'»
ftec, qiiid revera Epistola contineat, quod jure ad elegantiam referatur (i). Compendlurn quidem R herorices facr. praebuerunt
alii. Malim igitur per Episcolam vagandOj hic il'* luc nonnulla annotare. Paulus, C. I. 9., in eo erat, ut atrocem cora-
memoret (3} ^quamfubicrat, calamitatem, cujüs ut fuminam vcheinentiam exprimac, eleganter fcribit: lp ft in noblsimt ipfts decretum mortis habuimus; quod elcgantius fane dicitur,quara fi fcripfisfet: in vitae discrimen adducto, de morte certo mihi erat per*» l'uafum. — Item fua et Christianorum beneficia mcmorans,C I. 21, 22. allcgoriam ufurpat, afo- kninibus Regum initiationibus defumtam; eamque nou ante mittit, quam totam Ulam fuae caufae ac- commodavcrit, In voce autera arrhabona Spiritus, nnthropopatbicam dicendi rationem jam oblervavic Glasnus. (3) — Ne nunc affcram felicem Troade Evangelii fuccesfum,apertaejanuae asfimilatum ,C. IJ. 14.; attcndas quacfo,quara eleganter fcribat: Facit QDeus^, ut femper triumphemtis (4) cum Chri-
rO er. llvG. Einl, 1. II. p. 218. co Cf. Grot. ad
1. etflASELAAR 1, 1. p, 109. (3) Glassius Rhcior. S. edit.
Datihi L. II. T. I. e. f. 979, j)8o. (4) S^iaM^sé-.f'). Du- plici via hanc vocem explicant: f. notione ia Hip'iil: triump'iare facfo,i'. in triumfkumiiuco.Wud Beza , Grot. Glass. LüïH- ScHLEUsN. et recentiores bene multi. Hoc Woi.f. WiTs, alii, iuprimis Krause QPfsgr. III. p 5) qui ait „ fignific«tione Hiphilica iioH nifi c«uione qundara ad- hibita iitendum es!e; nifi «ut certa in promtu fint ex aliis locis exempla," (quae fane in N. T. defunt; nam Cnll 3. 15., triumphandi notio ufurpatur) „ aut aliter rts expeiliri ne- queat, ntque ipfa totius loei fententia id postnlet." Jam vero (fit V. D, venia dictum) totlui loei fententia e»m nc tio-
|
||||
|
( u* )
Chrhto, et odorèm nothias fuae manifest at omni
in loco, eet. Hic fibi liilic Chrisrum triumphanrcm ■ Deoque gratias refcrc, qilod cum Christo vinccre et triumphare fibi liceat. Sicnri autcm victori ia triumpho ministri adcrant , aromata ei offereiv tcs, ciqiie adolcntes; ita fo fociosqiie fr.os repi'ae- fentat tales, qui victori odores ubique fpargcrent, i. e. qui divino beneficie laetum ilhim nuutium ubi- que raanifestarent. Verum valde commocus, „ rae- taphora pauUo inflcxa,/e gratiim Deo odorem pro- liimtiat" (i). Multiplici autera elcgantia üle commendatur lo-
cus, qüi inde a C. III. i. — V. lo. decurrere honnuUis fa) videtur. Nascitur illa ex cgregia al- legoria, C. III. i. vos estis Èpistola nostra, fcri- pta illa inpectore nostro (3); quae verba fponte Pau- lo oborta videntur ex his: num et ms indigemus èpistola commendatitla?— Nascitiir quoque elegantia è continuis antithefibus, quae in ipfa hac allegoria adfunt: fcripta illa, non atramento, fed Spiritu Dei ylyi; non tabiilis lapideis infcripta, fed tabu- lis carneis cordls, eet.; e paranomafia in vocibtis lionfm postulare, mihi videtur,qu» admisft omnia co'haererit.
Macedotiiae entra recordatus, animo repetit, qaaecunqtié laeta ei hic contigerant, et a Romanonr.Ti triumphi» ima- girieiiifumit. Et ita notione in Hiphil ïdmisfa (quoJ quo ]ure fi«t, cf. ScHLEusNÉR ad 1.) oinnia uno teiiore pro- fliuint, i^. 14 - ï6 Nee eaim in triuniplio rlcti thura vi- ctori adolent, ftfd ministri. Qmpropter haec explicatio firaplicior videtur, quam fi vertamus: in trinmphum du- cere, qua niira exfiftit metaphorarum permutatio. t<i)cuini cf. Mare. t. 13. Luc. XIV. 3I. Leg. Klinkrnb. ad 1. (i) KRAVsEad 1. (2) Hamelsveldio, aüis. (3) Qu^m
enim Cod. 17. et Verss. A^th. Slav,, ali, praebefi: le- ctioneiri iu.Si, vestri, nullam mererifidem facis liquec. cU GtiiEsS. ad 1. ' |
||||
|
!'«w«wn«»SlïIHi7'f^lWSPP^g5^5fPW|f»^M
|
|||||||
|
M .TS>^iaw'^K^''ïTn^v«w^ V,"
|
|||||||
|
C 1^3 )
*yiv(>i&M;ji.svvj et uvuyivua-y.oyjuyi (cognifa et ïecta); è
correctione (quara êTxvópSuTtv vocant}. ^3*; ne enim invidiÉiductiadverfariidicercnt, PauliiiTl fibi gloriarti captare, Apost. ah:vos estis Epistola Christin fub- fnifiistrata a nobis (^ï~). — Si-vcro cui durior vi- dcatiirimago, ab Epistola dcfumta, attendat velim, illam Orientalibus, qiialis fuitPaulus, ncquaquam du- ram fuisfci — Porro illa elegantia nascitur ex anti- thefibus, quae inde af'. 6-11. loco fupra all. ad- funt,quibus multa paucis complectitur; tandem ex gradatione^ f. 17 et 18., ceterisque orationis lu-^ minibiis, quae fingulatim fecenfere longum fiti Est auteni obfervandum, Paulum, quo magis
comraovetur animo, eo clegantiori et magis figu» rata uti oratione; quod indicium est, quam natura- lis fit illa Paulo elegantia. Hujus rei exemplum praebeat locus ^ C* IV. a - 4. Locutus nimirum de vclamine, quo coram Isr.iclitis Mofis facies tcge- batur, ab illo imaginem petit ad fignificandam ani- mi duritiem; atque eorum corda adhucdum vela-' mine tecta dicit. Hacc autem mctaphora apta, na- tiva, et elegans est habenda. Verum in eadem pergit figura, Cap. IV. Sürgit continue oratio. Illi enim non tantum velamine teguntur, fed obcoecantur ipfi , adeo ut coruscantem Evangclii lucem percipere nequeant. Dein metaphoram paülulum inflectit. In toto quidcm hoc loco ei ob oculos tuit Evan- gelii fplendor, cui tenebras opponit, quae eosob-' _ CO Senrüöi loti egisglc eXprtsrit CHRYsstTöMus: ie. Ut
tl sAfyei, ^ vó^xo-ii iftm i-jo? ïji^'ii vf*tT( iVf ««' y«f '%»'
ftt' ?ft«« 't» TV) x«fi?'« injiein-S^ , x.a't srf»{ üvcurtti tx üfitTefé n
|
|||||||
|
( 114 )
(ident, qui illam lucein haud curant, imo negligunt.
Hinc formulas cc imagines pctic, fenfim fenfiraque mutatas pro vario argumento. Quod obfervasfc fiifficiat inde aC.III. 6 — IV. 6. Habcc ibi Evange- lium folis inftar, qui mentes illuflirat, f. 4. , Sata- nas vcro homines coccuticntcs rcddit, cujus mini- ftri falfi crant doctores, humana fapientia veram Evangelii indolem, et vim ejus divinam in huma- nas mentes obfuscantcs. Scd non ita Apostoli age- bant, qui fefe Christi liabebant fcrvos, etvera iilus- trabanc mentes notitia. — Pergit aucem in hoc argu- mento , f. j-^., diccns: at nos habemus hiinc thefau- rum In testact'ts vascuUs (j-econditum'). Eleganter fane hoc a Paulo dictum puto, ut muneris fui prae- ftantiam corporis imbecillitaci opponat. «Quod ulte- rius ut probet, antithetorum ornatu elegantiara au- get, inprimis ubi illa jungantur cum imagine,a lu- dis Isthmicis defumta; in quibus est tenendum Paulum, et currentium in fladio et athiccarum, qui fimul in ludis aderant, rationem habcre: Prcsft fu- mtis, non oppresp. Anx'ti^ non desperantes. Infe- qituntur nos (alii curforcs), at non reikti (fumus ab iis, quibuscum adhuc curfum inftituimus.) Deji- cimttr (in ftadio), at non permtis (lurgimus conti- nuo?, et certamcn renovamus.) — Antithetis cnim fummam addit orationi vim iisquc repititis utitur. Ifa C. IV. 16 — V. 3. Opponic cnim tcrrcstrem etcoe- lestem Christianorum conditioncm. In his auteni plerumque tropica et figuraca utitur oratione, fect. 16-18.,et unumquodque vocabulum, ac imaquac- que formula oppofitam fibi habcc formulam, op- pofitumque vpcabulum, QUod inprimis.obcinec, C, ; ■■ ' ' -''^ ■■ •■/■ • : ■ r ' IV. |
||||
|
(115 ) '
IV. i/., ubl nulla adfimt vocabula, nifi qiiaè
antithefi conffitiiendae inferviant. C. V. co'rpuS iii utraque illa conditione domicilio asfimulatur, Cüi inhabitat(i}; varia autém domus adjuncta prö varia corporis conditione recenfet. Vénim commocus animo, novam fuperióri adjungit metaphoram a ve- llimento, quo induebatur, defumtam; qiiam antea jam ufurpaverat, i Cör. XV. Has quidem me- taphoras male mixtas aspcrasque dicant alii, qui artis regulas naturae' obtruderc ftudent; nös difer- tam in his orationem invenire nobis videmur, ec binas has metaphoras, interfe mixtas, aptisfimas es- fe ad Pauli men tem in re tam obscura fimifi- Candam, et ingenii fertiiitatem (ut inter Orientales, cf. Mal. IVi 2.)probare posfe, contendimus. Nam hoc
|
||||||
|
(i) De vexato hoc loco ilIa tantum monebo, qiiae mei
fuut confilii. —Paulum qüidcm de cerpore terrestri et coelesti agere, jure colligi milii videtur ex iis tentorii adjunctis, f[uae hic afFeriintur; ex vestis imagine; et maxime ex Convenieiuia inter hunc locvim, et i Cor, XV. 5J. (qq. ciijus loei TC!ba Apostolus ob ociilos habuisfé videtur. Eadem eiiim ibi reperitnr metaphora rwz/j, qiiam exuiraus. Oportet, ait, hoc corruptioni obrioxium induere incfrrU' pttim, eet. qiiibns addit: lunc fiet illud, quoi fcriptum est: abforpta est mors ad victoriam; quo respexisfe vide- tur fcribens: ut ahförbentur mortale, f. 4^ Faite tarnen non anxie disptitavic , litrum illa ftatim post mortem in- dueretur, cum fcriptores S; ea,qliae post mortem fiunt, tametfi intervalle (fitis ampio disjuncta, faepius cum mor- le copulaverint. Ceterura, cf. Interprctes ad I. CÏ- Mi'N- tiNGHE, Qefch. der Menschh. naar den Bijbel, D. X, bl. 51, aanm. Ven. V. D. Willigen, over denjlaat der 'zieltri n» den dood, in de Nieuwe Ferh. van het Ilaagsck Ge- ■ntotfch. 1811 bl. 43. fqq. — Quae autem de hoc loco montiit Ven. Emmcrling in Progr. (cf. Bertuold Krit. Journal der Neueste TheoL Litt. itiö. 5e É. 2,^ft.) mihi nóndum innotuerunt ---- »«T«Af^^) xaraAany li? rnvim
ditendere tentoria, apud Polybium, allatum Vide a R*-
JttELio Anntt, in N. T, T. II. p. 380. j |
||||||
|
C ii6 )
hoc nobis maximo est indicio, Paulum non follici-
te quaefivisfe imagines, fed illas ei infervüsiè ad mentis cogicata eo fignificantius cura aliis commu- nicanda. ^ Eandeni autem ingcnii fcrtilitatem coraprobat
Pauli mos,quo metaphora, femel adhibiLa,uti per- gat , idque in variis formis vario modo faciat^ quo orationis elcgantiam auget, et eo continue rcv^r- titur. Ita r. 6., fcientes ^ ait, quod advenas in corpore, (dum in illo domicilio habiramus), peregre ahfumus a Domino, (a quo illud distat, cum op- pofitum fir ei, quod ex Deo est, et incoelis collo- catum). In omni quidem hoc loco interiorem ho- minem , nientem fanctam, respicit, quae in cor- pore habitat,et cujusdomiciliumpost mortcra mu- tatum foret. De his hactenus. In initio altetius loei (quem dicunt), a C. V. 11. —
VII. 16., in quo eos monet, ut doctrinae fuae praeccptis obediant, f. 11 - 21., non adco elegan- tia, quam gravitate fde comraendat; quippe ibi dogmaticum fere tractat ara;umentum. Sed dein ftc- pius antithctorum ufu delcctatur, quo native magis feCc ejus animo ofFerrent, et quo fimplicior in iis inveniatur elegantia. Excmplo fint, C, VI. 8,9., quibus verba fibi opponuntur aptisfima. — Praeci- pue vero, Cap. VI. tropi figuraeque, Icfe excipiente?, fibiinvicemfuccedunt. — Jta, f. 4-10., ea rccen- iet, quae ministcrii caufa lubenter tulerat, et alio- rum ignomisiac fuam opponit conditionem. „ Quo loco, haudfciofane,an invcniasquidquamapud ul- lum oratorcm vigentius aut rerum copia, autpartiuin explicatioae,auc antithetorum frequcntacione atque |
||||
|
,
|
||||||||||
|
C 117 )
acunifne,cum tanta fimplicitate ex vero" (i). Sic
autcm pergit, ut allegoria utaciir, C. VI. 11 -13., quaintimos animiiuiCcnfusin Corinchios efFufos de-
clarat, cosdcmque ab iis in fui gratiam exposcit (2).
Qiiibus vix communicatis, ad eos admonendos me-
taphorara addit, co eleganciorcm, qiio magis rei
foeditatem exprimat: Ne fiatis altera jugo copulati
cum impiis, juraentorum inftar, qiiae, etfi imparia, ei-
dcm jugo fubfiint, et illiid in diverfa raptant. Me-
■ taphoram denuo excipiunt antithefes , in quibnS
orationis KXip.a^ obfcrvetur, qua ad culmen ad-
ducta, flibito orationem converdt ad ipfos ei,Fos^
ait, estis templum Dei. Neque hoc in loco negli-
gatur velim verborum variorum dclectus, inroy^yi^
Koivccviix., ^'[/-(pcüvtitrii, fjt-sfi)? , crvyKOLTMscni, quae
longe ornarius dicuntur, quam li repetantur eae-
dem voccs.
Ne vcro plura in Cap. VIL commemorem, at-
tendamus orationis gradationem, f. 6 et 7. Licet
enim corundem vocabulorum repetitio, ex animo
commoto orta, durior videatur ; in iis tarnen, quae
pulclira funt, haud praetcrmittenda videntur. Con-
folatus, ait, est ms Deus adventu Titi; non folum
autem adventu illius, fed etlam confolatione^ quam
ilie accepit ex vobis, quum renuntiaret nobis ves-
trum deftderium, vestrum ejulatum, vest rum pro
me zelum, cett. Profecto hic ad finen*! usque (iir-
git oratio. Aüara autcm adjungit gradationem f, 9.,
item aliam , f, 11, — Mctonyraiam qiioque nc
negligamus, quam eleganter habet Paulus: vos in
cor-
|
||||||||||
|
u
|
||||||||||
|
Bauer 1.1. II. p. 106. Leg. Masei-aaii 1. I, p. ii3t
Glassius 1. l. Ed. Dathii II. p. 1199, |
||||||||||
|
H3
|
||||||||||
|
( ii8 )
fordihtis nostris es!is, ad fiinul moriendttin, et fimul
rivendiim. ^. 3. „ Hoc enim ex mala coniüetudine (iit amico fortc exfHncto, amicus ultro fibi nior- tcm confcisceret) enatum , amicitiac firmisfimae fignum ponit Apostolus, ut ardentisfimum fuiim amorem indicet" (i). Tot igitiir tancisque de illis praedicacis , huic loco eleganter finem imponk gradatione hand vulgari: Gaudeo, quod in omnibus penitus de vobis confidam. C. V J1.16. Si vero locum fpcctes, in quo dona ab iis ex-
petit Pauliis, Cap. VIII - IX.; in co potisfimura aiitichefiiim ornatu valcc oratio. — Nam ab initio inde jam il la egregie fiirgit vel dcpnmitur, pro vario, quod tractat, argumento. Lcgens quidem fect. 2. (ubi verbum vcrbo, praedicaco pracdica- tum, fubjectum fubjecto opponitur) fere verfari mihi videor in locis montuofis, in quibus montes inter et valles adfcenditur et desccnditur. Ait cnini: "iv ToXXlfi êoKt/jt.^ ÖA/vf/fD? (jam penitus deprimitur) >} Ttptc-crsix Tijc X'^f^^ avru'v (^altius fane oratio furgere ncquit, led itcrum in profundura descen- dit, fcribens:) kui jj KSirk fSxêovs Trrcc^f^eia xvrCiv (px denuo, quam posfit, altisfime Turgit) sTTspitra-ev- trev hi rov tXoütou t{J( üirKcTi^TOi avruv. — Ita fect 3. antithefes et paranomafias conjungit: pro viribus et fupra vires voluntarii fuerunt {p.y Quid multa! Tota oraüio ad f. 7. usque continua gfadationq abfolvitur; itcmque f. 10, 11., aüa. • ■■ . \ ,;, - • ■■■:;■' ; ':'■'' '' ' Ne
(i) GtAssius 1. I. II. p, »5((?. Cs^ Attendas Pat^Knn
^isisfe, non adeo eos egisfe, fed voluntarios fiiisfe Aipra Yire£| (jpaptopter ^APERys imwerito in tQ *v\vrn ^ep?nt. |
||||
|
■'Tjrw'msrTTmwiw^^'immit'i^f^^
|
|||||
|
C 119 )
Ne clegantem praeteritionem (^rapaAetypiv ajunt),
C. IX. I., nunc commemorem. Naciva ctiam vcnuscate posterior Epistolae pars
valdc clucet. C. X-XIII. 13. —Paulus enim, ca- lumnias refellens, Divinam et Apostolici muneris vim, C. X. 4,, proponit allegoria. Militis in- Itar piignam IniHtuic, fed non humanis viribus frctus, m ilie Iblet. Atque hoc eo dicic elegan- tius, qiio magis rcs ad fenfiis refert. Videmus ferc Aposcolum dcbeiiantem , eunique tanta fortuna pu- gnam inflituentem, ut nulla non ei cedant obila- cula, et, captivis jam adverlariis, omnia Regi fuo fubjiciat. In hac autcm allegoria ad fincm usquc pergir, oirniaque, quae militis et victoris funt, egregie ad i'uam accommodat caufam. Major enim incst elegantia,quod non comparationeminltituerit, fed allegoria lentcntiam investiverit, Eadem porro vcnustas, eaque fatis apta et ele-
gans, ccrnicur C. X'. 2.: Praeparavi vos, (^quos) tmi viro , (z/^) virginem puram fistam , nempt Christo. Iniaginc utitur virginis, quae viro nubenda paratur. lila quidera maritum unicecurèt,haud ce- teros attendat, oportet; quod inprimis vim habet, li Oricntalium ferainarum rationem obfervamus. Comparationis enim, quod ajunt, tertium in eo ccrnitiir, quod unius, nonplurium, ftudio flagra- re debeant. Non aliter Christiani pura Christi doctrina unice crant imbuendi, Eique foli {t'ït di- care debebant. Atque his una tacite declarat, {t^Q non defipere, quod antea conccdere vifus fuerat, C. XI, I. —. Huic allegoriae aliam adjunxit com- parationem, qua mentem fuam explicare conare- H 4 tur. |
|||||
|
; ( 120 )
tur. iVenustatem fiine praebet illa troporum etfigU'
rarum pcrnuuatio ; quippe in his etiam delectac varietas. Scd infupcr ipla comparatio eleganter fe habet: Metuo, ne forte.,ficut f er pens ille Evam fe-- duxit caUiditate [na, ita corruptae mmtes vestrao degenerent a fimpHcitate ^ qiiae est in Christo. C. XI. 3. Apta omnino esc comparatio. Uti Eva de- cepta est Tccvov^iytx ferpencis, ita vos forte ded- piamini Truvoupyia, falforum docconnn; uti Eva erac «s'Aoüf (quod non aperte indicat , fcd inteliigi vult}, ita cc vos eratis hv ÜTAórijri in Christo. Neque minus efficax eadem est dicenda, cum ita magis vidcanc Corinchii, quibus fefe objicianc peri- culis, fi his locum dent. — Eodem fimul loco ironiam ufurpac acucisfiniam, eamque adhibec „ad Corinchios unice, veluc folos ea dignos, ob fa- ftum, arrogantiam et tumorem" (i}. Hujus ironiac elegantiam quisque percipic; at de his dein. — Sed quid est,, quod de ceccris orationis luminibus plu- ribns ego moneam, Totum enim hunc fermoncm „ orationis ornamcntis ec fchemaribus pictnracum ac modulatum", fuo tempore monuit Erasmus (2). QuisqueporroinegrcgiolocoC.XIF. i-io.... ac
abftineam! Tanta enim in hac Epistola venuscae orationis indicia adfunt, uc eoruni deiectus revera fic difücillimus. Scd vero praeter venustatem, quae ex tropis et
figuris oricur, haec ^ttcndatur velim, quae e «(J- O) BaüerI.I. Iir. p. 489. (2) Sunt verbt EaisMi a4
f Qqi. Xi, «5, «t cf. 4« D(l(;trim Christi !• 4- «• i' |
||||
|
.-^Iljf.l-
|
|||||
|
( ISI )
tlvo rerum argumentommque ordine nascitur. Nam
quo magis omnia artificiofe funt congesta, eo mi- nor est epistolarum elegantia, qiiae ita arte, non ex animo, cenfcantur esfe confcriptae. Verum in hac maxime Epistola vigct nativus ordo. Orania fponte fluimt. Dialecticum ordinem magnopere non curat Apostolus, fed ubique fere, quomodo ex altero arguraento alterum oriatur, intelligimus. Verbo: amicus cum amicis loquitur. Quae forfitan caufa est, cur orationis hiatus isti vituperent, qui Dia- lecticam quaerunt, non Naturae ordinem. Denique (') ^'^ hdx\c venustatem referatur coUo'
catio membrorum., f. distributio orationis partium, qiiam in locis , C. I. 6, 21. II. 10. III, 2. VI. II. Vm. 7. IX. 8. XI. 17., aliisque vi- dit Bauerus (2); quaeque idco filentio praeter- ■ mitto. Verbulo modo moneo de numero q. d. ora- torio; non quem Sophistae, unico placendi fludio ducti, ufurparunt, fed qui oriebatur ex animo fancto , divinitus affecto. Bauerus fe illud rocte transmifisfe dicit, „ ut leve et alienum ^fcriptïs uti- que, nee declamationi deftinatis" (3). Verum quid est , quod illum numerum negligamus, cum re- vera adfit? quod ipfe concedit Bauerus. Fateor quidem, illum non ex placendi ftudio fuisfe or- tum, fed cum Apostolus ipfe tam «/(tÖjjt/kciIj k^Q probavit fentire de eo, quod pulchrura fit ethone- O) Ne mme qüid moneam ós eteganti ïdparem aritu-'
nientornniciue iiexu; proiiti ille C. II. 16. V.l. i, VflI. et IX. aliisque in locis cernicur. (2} Bauer 1. 1, lil. p. 359. (3) 1- 1- P- 34P- ......" - -, H 5
|
|||||
|
C 122 ) '
ftum (cf. Phil. IV. 8.) quid mirum ergo, hanc
verborum dp/j,ovixy fuavitate fua fcfe fponte fcri- benti ipfi obtulisfc ? Mihi laltem inesfe videntur hu- jusmodi numeri locis: IXoifbv yxp Sótvjv ocyarcc é Qeéi, C. IX. 7., /S/iVo) yap, on v) èTr/guA^ $Ki'ivYi,}i KCi( Tplig uipccv , sX(i'ry,a'ev vi/^ói?, C. VII. 8. TT&q OV^) fJ^CcX^OV Yj hxKOMlCt TOv WeviJLdTOi Sqcii(
'h Hv^ C. III. 8. ciF. item III. 1-3. Xl.a.alia.
Verum de his disputare non lubet, aliisquc forte aliüd judicantibus lubcns ccdo. —■ ; ■ % 2>'
Orationis fuavlUis,
■ Pcrgamus jam ad illas orationis dotcs, quae ad
aninium referuntut. Omnes fcre hujus Epistolae in- terpretes dictionis fuavitatcm obfervarunt. Est au- tem „ dicendi fuavitas, Schellero (i) judice, ora- tionis virtus, quae efficit, ut placeamus Icctori- bus.., atque ita ab iis libcntcr legamur., .. Intcl- ligiïur ergo bic fuavitas honesta, et honcsto ho- milie digna , non ea , quae cachinnos commo-» veat". ■ Neque tamen hic agimus de fuavitate, q. d.,
animi Paulini (de qua C. II. §. 3), fcd de oratio- nis fuavitate, quae ex animo oriatur, ejusque dul- cedinem prodit. Quaproprer, ne eadem repetam, rogatos velim lectores, uc ante, quam ad fequentia procedant, quae 1.1. uberius dixi, earelegant, Qui- buï
(i) Scheller , Prutcepu Jlyli bene Ltit. p. 3°P«
|
||||
|
bus obfcrvatis, univcrfe animadverto: Epistolam,
quae tencrrimos illos benivolentiae cc modesciae fenlus aperte et fine fuco verbis declarat, inprimi$ fuavitatis lande commendari. Quum enim llutm err ga Corinthios testetur amorem; cum eomm facta gestaqiic amici inflar dijiidicec; cum fe cos me- liori de nota aliis commendasfe comiter fateatur, cetc.: quis adco fit vecors, qui fuavem dicendi rationïiii non animadvertit! —'■ Sed agedura ipfura Paukim audiamus, et fuavitatis indicia proferamus. Ne lumc moneam, fuaves inprimis esfe Episto^
las , quae grata qiiadam ordinis negligentia feCe commendant; uti haec nostra est Epistola; mira prolccto appeUcitionibus incst fuavitas. — Prouti Iblcc in ccteris, ita hic Christianos fuavi a,hK<Pm nomine inngnivit, C. I. 8. VIII. i. IX. i., eos- quc haud raro ccyaTTf/TOvg dixit, C. XII, 19. et VII. I., quo in loco magna appellationis est vis et dulccdo, quod cos ad;cix9a,o<£r/zov cxcitat, eoque magis lihi eorum conciliat gratiam, quo fe pcni- tius apud- eos infinuat. Quin et blando réKvccv no- mine eos alloquitur: w? réKvon Xéyoo, C. VI 13.; quani formulam in amorc fuo testando native ec fuavi ter admodum inferit. Eos quoque C. XII. 14., filios fuos nuncupat, fuumque paternum amorem fuaviter hisce verbis praedicat; ov yocp hcpsi^ei rci réKva rcTiq yovixKri Stjpxvpi^eiii, «AA' éi yovstg To7g réKvoig. Quid autem fuavius, quara quod fe dicat Corinthiorum SodXov Sici'Itja-oïiv, C. IV. 5.; ne nunc illud r;?, C. II. 5., commemorem. Hisce quidcm omnino addendum putarim, mi-
!fam illam in flectendis fibi eorum animis lliavita- tem.
|
||||
|
: ( 124 )
tem. — Jam inido Epistolae eos fibi conciliat,
testatus fiiam erga eos benivolentiara , et ex iis : confolationem, C. L 3 fqq. Hoc autem eo fua- viua dicitur , qiio gravius eos in priori Epistola reprehenderat. — Nee camen nos ii fumus, qui, ubiciinquc Paulus fuum toscatur amorem, ibi dicendi fuavitatem adesfe velimus; plerumque enim ad id adverflmorum calumniii cogcbatur. Nee etiam om- nes de re fuavi fuaviter fcribunt. Sed vero fcri- bendi rationem in eo obfervaraus, eamque mol- km dicimus. Haec enim bina egrcgie conjunxit Paulus. C. I. 24. Dixerac fe, ut iis parcerct, Co- rinthum non petiisfe. Jam vero occurrit fuspicioni, ac fi iis dominari vellet, et fcribit: a-vvspyoi la-j-hsv TYi? XiCt^é-i; xj^j^m. Quid mollius! quid amantius! cf. item C. VI. 11. —MaximeveropostcriorEpist. pars, inde a C. X. fuavitate lefc commendat, Uno tantum addito vocabulo, amantisfime fcribit: 4>a- fietjfLUt ykp , //.jfTO!? eXShv ovy^ 'o i ov i S é^u 'év- p(i)vft,(Zi, C. Xfl. 20., //if TX^iv.... TSvS^a-u tqXXoö? k. r. A. f. 21. Nativum quoque est ii- kid: Xxipofj!,ev yccp, C. Xill. 9., et ita complu- ra alia. Quantopere autem fuavitati inferviat Pauli pro-
prius mos, (juo rem,qimm fummo jure negare po- tuerat, interrogando proponit ^ quoque ipfosillosju- diccs fiftit, nemo non videt. Hujus moris plurima adfunt exempla: roXtro ovv, fcribit, ^ovXsvÓij-svo;■, fiijTi ccpsi ri? ihaCPpici e)(^p)^Tdfj(,p}v ;ij Sc /3oyAfwi3,"<5si KCiTX (rdpKOs, fiovXsCofjLui; C. I. 17. 'Ap^ó/j!,£S»i vci~ Kiv éoLvroiji; a-uviqixveiv; C. ]II. i. tj afLotpriav iTroiw»--, C. XI. 7. cf. XII. 17. alia, Inprimis aü- tera
|
||||
|
|
|||||
|
( 125 )
tem huc pertinet, faceta, qua utitur, troma,qme
mira fuavitate nos allicit, etiarafi fit mordacisfima, uti iliud: ^taAci'? a;ve(^f<röe; C. XI. 4., quod longe fuavius dicitur , quam li acritcr cos increpasfet, Ica quoquc ^xpicrua-öé /xoi Ttfv a^iziccv racvTijVf C. XII. 13.; de quibus Bauerus „ huic, inquit, ironiae Pauli, omnes Socraricas irouias ego post- pono" (i). Scd, quo modo in ndverfarios loquatur, videa-
mus. — Incestum illum, C. II. 5., ne nomine quidem commemorat. Obliviscendi cupidus, qualis ille fucrit, uticur pronomine rit (2}. — In tota fere Epist. (^quod inprimis tenendum} Paulus ca- lumniara a fe avercit, fed vix ejus auctores memo- rat , faltem fere eos leviter notat. Atcendamus qiiaefo, C. I. lü. V. 12. VJ. 8. (in quo poste- riori loco indicans, qualis haberetur ab adverfariis, cos non tantum odiofo nomine non aggreditur, fed nc appellat quidem) C. VII. 2. X. i. XII. 16. — Sicubi vcro cos dcnuntiat, comiter valde et leni- ter id facere folet. In referenda cnim calurania, C. X. 10., vix inferit voccm, <?)>j(r<, nullo addito nomine; et f. 12. eos dicic riv^ag rêv èuvTovt crvvi- i^BcvóyTwv. Loquitur de nonnuUis iv Trpoa-CiiTct} ja- ctantibus; at isti Pauli erant adverfarü, C. V. 12. (i) Bauer !. I. p. 3. p. 492. et cf. Glassius Pkil Sa.
er*. 1. 1. II. I». 911. (2) Interpretatur quidem Grotius : /i qua Ecc/efia me moerore afecit; ipfamque Cor. Eccle- fiam notari piuat. Cf. Annot. ad 1. Verum Chrysostsm. Erasm. omaesque fere incerpretes recentiores, «d homi» iiem qiiendam, fpeciacimque incestum illum, slludi fta- tininc, quod et verhorum cohaercBti«e, et priori Epist. optiine coiigruit; ceterum cfF. Interpretes. |
|||||
|
Item de tcj fp;Ko/i/vüj, C. X^ 4 eet. Eös aiitem
derriüm Capite XI. 13-15., vehenientcr concita-
to animo, cc fervore ductus,dicic 4^£vêci'7r6c;oAovi,
hpyiZTCiS êé^iovg, SiükÓvov? Satanac ; fcd vcro in
fequentc. ad placidam ftadm revcrtirar orationem,
et fuaviter monet de voXXolg Ka.u'/^éiJ.svoi? y.!x,r)c
rijv trxpy.x, f. 18.; et dein: w$ S' av ti? Toi^.fxx,
f, 21. inpr. f. 22; — Praetcrca in iis refellen-
dis quafi concedere vidctur caliimniam, qua cuni
perierant; quod C. XI. inprimis obtinerc nionuisfe
fuiüciat.
Neque cadcm hacc fiiavitas negligenda videtiir
in tnonendo, petendo corrigendoque. — Aiidias ve-
lim, quam fuaviter, quam comiter Corinthios mo-
heat! 'Txèp X/s^goO.. irpsa-fisuojxev, é; toü @£0v
^rapuKuhoiJvToi; èt vjjxm' èsóixs^a vTsp Xpiqoti, y.a,-
ruX^ayviTe rat Qsm. C. V. 20. Mi!) yiyeTh ére-
po^vyoüvre? ocTriqoig. C. V'. 14. Xccpy.rars ijy-cc?.
C4 VJI. 2. 'Avros êe lym TIuïjXo? vxpciy.ui^i^ ijJ-U?
oik rvig Tpxóri^Tog y.oCi STiSiKs'iag toü Xpi<;ov. C.
X. I. Aéofj.xt $e f. 2.; multa dia. In iiis fané
blandam moncntis amici vocem audirc niihi vi-
deor. — Sed praccipue hoc obtinet C. VIII et IX.
Paulus Ci VIII. ultro a Macedonibus ad Achaeos
pergit, eosqüe jam ante admonet, quam ipfi per-
cipiant, faltcm id aperte declaret. Fiduciani enim,
quam de iis fovet, enuntiat Apost. Deinde (ne iii
tanta copia alia commemorcm) C. IX. i. coll.
VIII. 24. dicit: Hos vobïs commendo focios, nant
de ministerio erga Chrisüanos rspiara-óu i^ot sql t»
ypaCpetv vjjitv; quo tiihil fuavius admoneri posfit, —
His adjungatur illud: 'Ivsi jMt ?iéyofxgy v/jt,sïs- f- 4- "-*
Paü-
|
||||
|
■fr- ■..'■Jli"^";«VW.WV?'
|
||||||||
|
-r
|
||||||||
|
C t2; )
Pallium qiiidcm amtcam de iis mlh^tfententtanii
fupra vidimus; fed audias, qnam blande et ftiavttér
illam proponat. — Omnes fere Corinthios istud
incesd fcclus lugentes habet, C. II. 5.: ei èé rn
KèXxiTViy-sv ^ evK £i£è XeAvryiKeu, aMa ccro yu,/-
fov?, 'Ivcn, jxYi sri(2xpu', Trxvraf v/jcxg. Egregiam
qiioquc eoriim conditioncm ita pate&cit, ut maxi-
mae illis laiidi fit, in hiscc: ij 'Ex/^oA^ )j^£?y v/jt,eïs
f5-5. C. III. 2. Item lubenter recordatur eorum
emcndationis, illamque fuaviter iis declarat. 'iM
7«/),.... To kxra @sov ^uyryiêijvxi v/j.aci, 7récrt]v
Karsipy^mro vfuv s-Trouèy^v: C. VII. 11. Quo in
loco obferves, qiiantopere eonim laudis recordari
cupiat (1). Ec C. VIII. 7. üa-Tep h tccvti ttê-
picrasiJéTS, quae blandior est habenda oratio, quip-
pe quae verflitur in expetendis donis.
Quid! quod increpantis Pauli feveritas mira mi-
tigetur fuavhate, C. VII. 11-13. CO- Nam C.
XI f. 20 , eonim non adeo reprehendit vitia, fed
fuavisfimis verbis pronuntiat fe timer^,ne illa inter
eos grasfcntur. — Denique grata illa orationis ne-
gligentia^ quam nierito fuavitatis esfe docuit Er-
nesttis (3), hic (ut fupra raonui^, inprimis ob-
tinet. —
Atque jam fatis conftat, Paulum in hac Epistola
non tantum manifestare fc amoris, benivolentiae-
que fcnfu plenum, fed illum inprimis fliavi oratio-
ne cura aliis communicasfe; quae fane orationis
• ■ ' llia-
CO CiT. quae de hnjns loei fuavitate monuit Niempyer.
J. 1. D. V. St. 2. p. 42Ó fqq. (2) Quod q-iantum valeat bene docuit Ven. Wildschut Spec. 1, p. •(? ,79. (3) Oim- tio de grata orationisneglij;entia, 'm ErNïsti Opusc. Philt et Crit, p. 12(5 fqq. - |
||||||||
|
l^_
|
||||||||
|
( 1^8 )
fuavitas e morum illa lenitate (quam fupra in eo
obfervavimus) fuit enata. ' ■ ■ . §. 4. .
Oratlonis Gravitas.
Haec autem , quae est in Epist. fuavitas non
unice hic attendi meretur, quippe comitem duccm- que fibi habet dicendi gravitatem. Haec autem illa habetur „ orationis virtus , quae res graves ita tractat, ut graves esfe vcre adpareant" (i). Et res quidem , quas hic tractat Apost. omnino graves esfe, quis refragari aufit? Quid enim Evangelii et „muneris Apostolici dcfenfione; quid coetus Chri- ftiani emendatione, et pauperibus fuccurrendi ftu* dio, gravius dici posfit? Cura autem ilipra ex Pauli vtrbis ejus indolem
indagavimus; et quicunquc gravitcr dicit ad laeti- tiam, amorem, admirationem, fpem, tristitiam, odium, timorem incitat; nunc vero hic ex iisdcni verbis orationis dotes indagaraus; non potcst ficri aliter, quin jam multa fint praeoccupata, quae hoc quoque loco eximie valeant, Quapropter nunc fcri- bendi modum in iis attendamus. Univerfe quidem ex eo patet dicendi gravitas,
quod, /IpostoHca anctoritate inftructus, omnia pro'- ffuntiat. — In tota enim Epistola ita fe praebet, ut non tantum amicus ad amicos, fed Apostolus adSocietatis Christt focios fcribat.llla fcribendi ra^ lio,
(O Scheller, Praec. 1. p. 278.
|
||||
|
-»-*«feo ■ w.*»"^ïK.T-ar?«.i,. <"t.f>i9»a^rw^v^^' ■■ ■
|
|||||
|
C 129 )
tio ï in increpandb, in admonéndo, in jubendo, in
conflicuendo coecu apparct; in qüibus omnibus cratio tam cravis est, ut continuo ejustanquamApö- ftoli auccoritatem dignitatemque fcntiant Corinchii; qr.ain praeterea ab aliis obfervatam vult, utvidimus S. lï. C.2. Hanc ob caulam de Macedonibus fcribit: éxvTovf ïê'iJKav TpSrov rm Kupice y.x) vi[xtv. C. VIII. 5. iPropterea omnem dat operara, ut fuae doctrinae unice morem gerant Corinthii, C. XI. 4. — Neque illud alienumdicaturaPanli perfona. Epistola enim ApO'. (lolica non tantum ruavicate,fed inprimisgravitatei fefc comracndet nccesfe erat. Graviter ideo illa fe ha- bent, quae ijiitid Epist. fcribit: IlaSAoj «t^^oAoj 'itjcrovXp. Sik hXviiJ.ctTOiQsoo... t^ Iza^yiirix toj ©foS . . . Xi^-pii '^lJ''iv ^a^ slp^vij ciTQ 0eaS TnzTpoj ^fj^u^v, yM) Kuplov 'Itjcroü Xp. Graviter item ultima verba: >5 %^P'« rov y.iipiou'l^a-oij Xp.cet; estque ea totius orationis indoles, ut gravitate fua fefe commen- det. Inflar omnium fint loca, C. II. 5. IIJ^ 6. Vill. 6 ^ 18; 22. alia. Quod ut ukerius pateat, adjungamus fpecia-
lia nonnulla ; illamquë gravitatem attendamus in vocabuüs, fórmulis, ipfisque afgumentis. A po- fterioribus iriicium ducamus. ,: ,•■■ •" < i ; ; Argumcntortim quidem copiU^ quam pröfetc, in- fignera oratiöni conciliat gravitatem. Ubivis in Epistola argumentis fere argumehta addita , et cumulata videmus. Hoe autem tie ita accipiatur velim, ac fi eadem continue alia repetantur forma ^ fed ut una eaderjique reS diverfis argumentis ful- ciatun — Exemplorura est copia. Infpiciamus tan-», tum, G. III. 7 fqq.> loco faepe cit., ubi varia ar-. |
|||||
|
( 13° )
gitmènta miro modo fibi fere inniiscentur; quod
in tanta verborum brevitate est, quod mire- mur. — Eximia autem est gravitas loei, C. IV. i6. — V. IC, in quo,quaque fere pericopa no- vum tractatur argumcntum, quod praecedenti ex- plicando inferviat. — C. V!. 5., in quibus kfc Dei ministrum probat, cuivis fere vocabulo no- vum inest argumcntum , et paucis omnem fuam 'vitani complcctitur. cfF. item X. 11. Xf. 4. alfa, -quin et totum C. X., in quo mira diccndi bre- vitate ac varietate caufam fuam tuctur. Ne autem quis putet, Paulum argumenta tan-
tum enumerasfe, non ponderasfe, praeterea ob- ferves gravitatem, quae ex argumentorum ponden oritur. Gravia enim et valida funt haec, quae pro- fert, argumenta. Ita v. c. ó A070? vhjlu^v ó wfo; ifz&i evK eyévero yxi y.x) ov. C. 1. 18.; quod ut probet, ipfam doctrinam, quam annunciavit ap- pellat testem; quin et Deum antestatur, qui diccis fidcm faciat, f. 18-23. ~ Dein caufam rcfcrt, cur incesto isti condonandum autumet, eamque gravisfimam: fje forte nimia tristitia ahforheatur (Jiomo) hujusmodi^ inprimis ne quid detriment! ca- piat rcs Christiana, C. IJ. 7-10., item C. II?. 13-18. X. I., quibus adjungatur cum argumen- tx)vum Gopia, quorum fmgula iiia lefe gravitate et valorc Gommendant, tum testimoniorum et cxemplo- Tumvis. Haec enim ejusmodi funt, ut Christianis vix magis posfint csfe accommodata. Valent enim inpri- mis illa', quae et e. S. Litt. et ipfius Dei testirao- nio jjetüntur. ?ta hortatiir eos, C. VI. i. ne fru- fira Dei gratiam ■H<^€ptrint, ét addit continuo? ■-i ■ • ■ ■ ■■ ■'/1.. ■ ,. ■■" ■ Aé' |
||||
|
»"4i~"i»rtm ajsia.v'c»r,;7i:(rü»r
|
|||||
|
C Ï31 )
AJyei ydf (feil. Deus) zxifu Ssktk. eet. IfeöJ
f. l6. vfJ.iU "/óCp VCibq QiO\) \q€ t^&VTOZ' VM^Iiik
sIttsv ó &SÓ;. K. T. X. C. IX. 9. alia. Vel ficubi
cxempla afFert e S. L., petit illa vel ab IsraëlinS in defertoi C. VIII. 15. (coil. Exod. XVI. 18.) ant, quod gravisfimc Christianos raovcat, ab ipfo ' Christo, C.\lII, 9; , . ■ Infliper gravis admödiini est argihnèniorüni nexuh
Hiic fpectat, quod ipfius Dei promisfis verbisque adductis, C. Vt. 16-18., ftatim addat: rctCtai ciiy eyjvre; rug txceyyéXictq ^ ayciTi^To), KCi^.ipi- Tccp.sv êsivrcd;. CfF. loca, C. IV, 1-15. VI. i. V. II. XII. I., alia. — Nee fnirius argümentorum ufus gravitati infcrvit, quae facit, ut rem, quam propofaerit, piuribus expÜcct; (de quibus nonnul- 1a dixi in argümentorum copia referenda). Exempk fint loca, C. IV. 16. — V. 5., et maxime f. 5, ubi post i'ocem ©51?, additur: iy.ciX hvi-/ifuv7'bvuppufiic'^x TOvTrvsujj^ciTog... f. 15. kxi vTrep ttxvtwv octs^vsv. f. 21. VI. 14. VlII. 23.; quae fane abesfe facile poterant, fcd graviter adduntur. — Ita etiam fae- pius dicrorum caufam fubjungit , de quo fupra. tff. C. IV. I. Vir. I. XI. 5. Qiio maxime pertinent, quae anrea de pcrfpicuitate rilonui; quippe gravi- tas est rerrim gravium peripicuitas.- Vcrara haud minordin g'ravitaterri ipfis formulis
feiitenthstlue iriesfe autu'mamus. Gravitatem omni- Tio fpirant formulae: fl/gi^' èï ó Qsog, C. I. lÖ. h oh ó €)$og roü h(Zvóg 'toCtov ervipXua-e rh yoif- /iariK, et dein': ég'£<;h ëhó^v to3 ©gay. C. IV. 4.- Tovrc /■.oyi^ésSoi)'é 'rótöïiToé, C. X; i^.- ó-0fï? I 2 ...... êU
|
|||||
|
$ihv. C. XI. II. rovTO (Je x«) ivx^óuLe^a.^ r\p
iifJLÜv KurapTiTiv. C. X'll. 9. cff. Ii. XI. 12. UI. 17. V. 13, 14. VJ. 13. XL 10. — lila autem gravitate maxime eminent formulae asfeverantes, certae animi perfuafionis testes. His quidem potisfi- mum utitur in refellendis adverfariis, uti: Kcti ov Qxvixa^óv, C. XI. 14. oC ixéyct oöv,h x«),cet. 15. vTsp lyu' f. 23. in quibus elliptica dictio eximie gravitatem testatur. cff. C. XI. 31. VII. 16. IIF. 2. IV. 2. Nee omitti debent dictiones et formulae, admodiim/tmplices., imagi/iumque uCus, quae gra- vitate fua funt confpicuae. In his inftar omnium fit allegoria, a milite defumta, C. X. 4.; coiicesfio, uti C. XI. I, 2. XI F. 16. alia; inpriniis autem antithefes, de quibus dubitem, plus ad fuavitateni, an ad gravitatem, confcrant. Scd de his omnibus antea me agere memini. Restat, ut de gravitate, in vocabulis confpkvA,
nonnulla obfervem. Et egregiam quidem orationi gravitatem conciliatparticularum, vocularum etvcr- borum repetitie. — Hanc in rcni legas, C. VI. 9. fqq. et videas, quantopcre ad gravitatem fiiciat repetica formula wc: oi^ AvTrov/xevoi,.. ügttu^o),ui( i^-y}- è\v h'^ovreg. Haec enim abcsfe potuerat, fi uno tenore calumniam reccnfuisfet, dein veram fuam conditionem addidisfer. Eadcm est repeticio prae- pofitionis h: f. S-y., ter repetitum fl >ca), C. VII. 8.; fexics item «AA0:. C. 11. et eodem modo iivsKev. f. 12., KOU quater C. VIII. 7. ei T/?quin- quies, C.Xl.2o.K0iyw. f. 22., quam Polyfyndeton et Epiftrophen dicunt Rhctorici. . UI-
|
|||||
|
—liial
|
|||||
|
^'J■^^Llw'^''*t*T■firy75SifbP^tw'.■'■*»?^FH??./^■'.■!'■^--^ra'f'''' "
|
|||||
|
( 133 )
UJtimum gravitacis exemplum praebeant illa lo-
ca, in quibus ante ontionis fubjecmm id ponitur, qiiod de eo praedicatur, iiti faepe in Epist. fua face- re (biet Paulus. ó S'e KarspyxTeijjisvo^,ait,yifjiSis eit êcvro rovre, ©fóff, C. V''.5. l^ccphv yccf ^óryjv ucya- TÓi o 0w, C. IX. 7. rtqU è% o eeoc, CM. 18. £v (TXfKt yVp TepiTTOiTOvvrss, C. X. 3. cfF. XI. 18. alia. Denique antithetorum exempla prae- fto (lint, C. VIII. 2. loco faep. laud. 10, 11. XIII. 8. alia. ■ -" Tanta ergo fuit Pauli in fcribendo gravitas ,
tanta fuavitas. Indagantibus vero, utra harum ora- tionis dotium priores teneat in Epistola partes, ap- paret nobis, dicendi gravitatem maxime in bis lite- ris dominari. Sed haec mira temperatur dicendi fuavitate, atque ita jucundum, nescio quid, nobis accidit legendbus; quod et ipfa Pauü indoies, et maxime ejus affectus genuere. fi} §.5.
Oratioms Concitath. Proiiti pictoris fculptorisque eo major est prae-
ftantia, quo magis imaginem ad vivum depinxcrit fculpferitve , ut facillime in omnibus fere linea- raencis archetypen noscas; ita Epistolae auctor, qui de fe fuisque rebus aliiscum agit, eo habe- -:,-■■' .:..'•■:: ^ : ^ . * ■ -tHf (1) Egregia funt, qiia? de hac Pauli oratione moniiit
Beausobre: ,. 11 fait meier rautorité avec la condesceii- dance, et toute la douceur de IMpótre S. Jsan avec la févérité de Jean Baptiste." Preface. p. VI. I 3
|
|||||
|
tur difertior, quo clarius omnes fiiQs aflfeotus, ilu-
diaque omnia expresfit, quo inagis non tantum Epi- ftolae argumentum, led et forma, 'non tantumres^ fed ipfa verba, affectus illos indicant. Nee mi- rum. Ita enim nativa maxime habecur oratio, ne- que artificiofc congcsta; ut fcribit amicus ad ami- cum, pater ad filium. Atque hinc intcliigitur , quamobrem concitatio
in fcriptoribus revera commotis orationis virtus ha- lieatur. Est enim quafi aff-=ctuum dclineatio, qua fit, ut in Icgcntiura animis hi cxcitcntur. Oritur autem hacc ft3'ii affectio , obfervante
Doet. Denker Curtio, „ exfciibentisanimoincita- to, f, rei magnae et gravis cogitatione et admira- |ione, f. affectuum commotionc" (i). Quaproptcr ^llam in hac maxime Epist. fpectemus necesfe est. „ Tantam enim oratori vim addert; habentur af- fectus, ut victoriam plane in iis ponant dicendi suctores , et languere fine illorum ncrvis dicant omnem dicendi copiam" (^2}. Hanc autcm Epistolam ad Pauli affectus nobis
indicandos utilisfiraam esic fupra vidimus, quapro- ptcr nunc docuisfe fufficiat, quam iJIi in orationem vim habuerint, et quantoperc valcat dictio ad nos iisdem imbuendos affcctibus. Legas ycro Epistolam, et ubivis fcre non tanr
turn commotum fefe ostendit Paulus, fed codcra te piovet imbuitquc affectu. Rapit nos, quo nos du^ cefe yult. Fere cum illo lugemus. Ubi plprat, vix CO DoHiER Ct'RTlus DisJ. I. p,, I5V (2) Sunc fere.
verba Baueri Rlieh I. P. I. p, 441. qui lefiSttur in loco: ie, qïïtctibuu ' ', 1 ' . ■ - -c ' , , . ,
' ■' ■ ' " . , ■ ■ ■ - .' ■ • l |
|||||
|
f:
|
|||||
|
i-r(w»ï^^^:.fiwïiT'wvM!;j?"iijaA,'^v'S<j«»»*
|
||||||
|
C 135 )
a lacryrais nobis temperare posfumus; ut est apud
Poëtam: Si vis me fiere, dokndum est primum ipfe iibi (I). Sane, haec ea est orationis dos, hac in Epist. confpicua, quae non uno akerove loco fe prodit, non uni alterive verbo formulaeve inest, fed per univerfam fere Epistolam dominatur. Hinc niixtiim illud fcribendi genus, quod hic obtinet. Iliiic illa generis tenuis, medii lublimisque con- junctio, Atquc hinc est, quod nunc intcrroget, nunc audacter loquatur, quod cum fumma gravi- tate mira lit conjuncta fuavitas, quod argumenta argumentis, verbis verba accumulentur. liiiic quo- que ftepius oratio adeo non conftat periodis, juste compofitis, tropique et figurae tanto acstu (ck fe- re protrudunt. Hinc porro metaphoram excipit al- Icgoria, allcgoriam antithefis , antithcOn ironia, ironiam comparatio. Hoc pacto explicandae funt imagincs, nonnunquam propofitae tantum, et mox aliis immixtae, at nonnunquam penitus ad rem ac- commodatae, quarum tenacem fc prodit Paulus,et iterum iterumquc inflexae, Haec denique ratio vi- detur, cur Paulina oratione aliis aliisquc nos com- moveamur affectibus. (2) ' Hanc fi obfervare negligimus orationis dotem,
baeremus profecto (ut nonnulli fecerunt) in inter- prctanda Epistola, et obfervanda cjus oratione. —■ Ut
(i) HoRATli df arte Poet. v. loi, 102. Ta) Iliiemaxi-
me fpeccant , qiiae univerfe de Pauli oratione monuit Campbell. „ The ftyl of Paul has fomething peculiar, by wliich, in my opinion, there wou'd be no difficulty in diftinguishing him from any oliter writer"- cf. G. Camp- bell. The four Cotpcls. Translate^ from the Greek. Ed. Y. üdinb. 1812. vol. I. Prelim. Disfert. i. p. j'4i I4
|
||||||
|
,1
|
||||||
|
( 136 )
Ut autem, qiiae univerfe adhuc dixi, fiant mani-
festa, fmgularia quaedam de hac fcribendi racione, e Paiili Epistola adfcribam. Hebraismos (i) mulcis in locis reperiri Pauli fe-
rebat fcribendi ratio; verum in co, quod iis flie- pius fueric ufusprac formulis Graecis, fibi quoque ufitacis (cf, pag. a8.} quidni ccnciiaci animi indi- cia animamadvertere liceat. Fervcndus enim Orien- talium ingenium in Hebraeoruin formulis vcrbisque luculencius patet, quam in Graccomm formulis. Hinc autem explicandum quod illis fiiepe lubens fuerit ufiis ad Corinthios , quorum tamcn lon,:^e alia caufa fuit ac Hebraeorom, Galacarum, aiiorum. Praeterea concitata nos moyet Pauli oratio,
quancjo in medio fermone appellatknes proprias inferit; ciijus rei luculentum exfhit indicium in il- lo : Os nostrum apertum est erga vos , Corin- thii! C. VI. II., et quum in media orationefuum ipfe infert nomen: 'Aütqs è's syoj YlctuXoc Tstfot- Kcc^u vfjidg (2) C. X. I.; quumque Deum testerrt advocat: iyu è's fJt.xpTvp» tov Qeav eTiKxXot/xzi, C'
(i) Concitationis indkia pUirima habentur, quae fiipra
«d gravitatera retuli; qiio multa penineiit, qiiac ad argu- ipentorum copiain jam adduxi, quippc coiicitace fcfibens alia aliis addit, et vix ab argumeiito defiftit. ]I!iid obtine;; C. IV. 16. — V. 10. VI. 5-10. maxime C. VllI et IX. i Item eo quaCdam revocsi]da,quaead argumentorum ufum, ac formulas asfevcrantes, propofitas cum animi aestu, re- tuli. Quis en.im fcribendi viriutes adeo definiat, ut neii- tiquam fibi invicem accedant ? (q) Concitatam brationera debilitarè milii videtur Bezae verfio: Ceterum prccor vas per 'clêmentiam et acquitatem Christi, ego ipf' Paulus, Nostrat.ivirri „ Voorts" quietam iiidicat oratienem, quae in Graecis deesfe videtur. Longiiis aberrat Ven. V. Vlo- Ten. 'Malim igitur Vertere: Jpft autem ego Paulus eet. |
||||||
|
' '^'"WW'r-'^ '^■r^' '%!iW!^-';<-!^1
|
|||||
|
C 137 )
C. I. 23. Gommovcmur fane cum Paulo, cui tanta
inerat animi concitatio , cuique tanta opus erat perfuadendi vi (i). Concitatum animum ostendunt dictiones etlip-.
ticae, in quibus animi affectus tanto aestu pro- niunt, ut breviorcs amet dictiones easque ellipti- cas. Hoc jam fupra monui in illis: ivXoyv\rbi; o ©ÊO?; quibus adjungantur loca, ubi parciculae ab- Icntia e concicata fua mente nascitur, quam ccto- (rwTTtjs-iv dicunt Rhetorici, v. c. i^ èx^goAij i^[j>m iijj.sU hgs. C-iin. 2. VVV X^'-h'-^' C' ^^^- 9- Z*"V^ f. 16. (2) vel abfcnte vocabulo: yéyova aCppccv y C. XII. II. (3) Nee minus id testatur abrtipta illa dictio, qnan-
do fcriptor ad antegrcsfa revertitur, a quibus in concitata orationc paululum deflexerat. Ita C. VI. 16. etXI. 8,9., ubi,mcmoratis iis quae eorum in gratinm fcccrat, ante fcribit, quam factorum cau- lam tradit: est vcritas Christi in me, et demura, f. TI., ad argumencum revertitur. Hoc autem in- primis obtinet in C. VIII et IX. Postquam cnim fcripferat: gaudeo, qiwd penitus confrdam de vo- bis, ab eo dcclinat, et ca infcrit, quae aliam eam- que fummam gaudii caufam praebebant, feil. libe- ra-
(1} Ne nodum in fcirpo quaerere videainur , vix illa
Icca commemoro, in quibus Paulus, etiamfi de fe folus agat, plurali numero utitur; de quo Loncinus vtfi u4"vi- f; XXXIII, Co) Cf fupra p. 31. (3) v.«i-j;«|its»e?) quod additur in recepto textu, abest inCodd. ABDEFG. 93* 46, 67*' ?i. 3, 5,6. (cf. Wktstein ad 1.) alii Z-Matth. f, g. Verss. Copt. Aeth. Arm Ftilg. It.Ambr.Jmbrft. Hil. (iiot. Wetst.)/"f/.; probb. MtLLfo, Grotio , Griesba- CHio. Videntur librarii, hiatus evitandi ftudiofi, idaddidlsfe. 15
|
|||||
|
C 138, )
ralitatem eorum. Paulo cognitam. Mis autcm ad
fineni perductis, C. IX. 15., eo redir, unde an- tea fermonem infticucrat, C. X. — Monuic jam Longinus, qiiantopere il la dicendi ratio oracionis vir- tus dicenda fit, quamque fcriptores concitati ab in- choata oratione ad alia fubinde transiliant, et his interjectis ad iniHtutiim rurfus fermonem revcrtan- tiir, nam, tÓts yccp, inqiiit, jj ré^vi^ ré/^stog, vivtK' uv (pv(ris ÊÏvai êozfi' y; è' ccv <p6a-ig eTiTu- %>f?, oTOiv/*^cii/^iXvovcrci7repi£X,^ ryjv ré'^vyjv: „turn (iemum Ars confummata est, at que ahjoluta, quum Naturae fpeciem induit; et vicisjim, Natuf-a turn demum felix -emerrdataque dicenda est, quum ab arte latenter adjuvatur^ (i). Si vcro orationis concitacae vim fpectare cupias,
ca obferves loca, in quibus omnia quaecunque ani- mo complectitur, effundere conatur, et unum al- teri fuperaddens plura cumulare ; qualia nuilta in his literis loca unusquisqiie repcriet. — Hucre- feratur afyndeton q. d. oraisfis particulis, C. XI. 22, 23. 'Efipcttoi eiü-i', y.kyé. '[a-ptzi^Xtraï eict], Kccycó. cct. Tig f. 29. line copula et particula C. XI . 10. ,quac collecca videas a Bauero(2). Coni' moti enim animifervor conjunctionuni vincularefpuit, uti bene docuit Longinus (3). Similiter longius ali-
Ci) Longinus ^ip) t-l» ü<« r. 22. w(^) vTTsp^siTot*» ver*
tente Tollio p. 140, 141. (2) Bauer *•, Ï- P'^592» Cs) De copulis i:a monct: r^» i^.ivh^iotv «s-öAtis-fi tcS ^>ö- : His libera ipfi
ffocurrendi facultas eripitur, viique illa retenditur, f''^ fimt teltsm e machina nervo fokt, in adverfariti emitti' tur. 1. 1. p. 21. p. 139, 4 |
||||
|
aliqiiando producimr oratio, donec cuncta addü-'
xcrit fcriptor,quaeque dicat,vcluti e torreiiti pro-i^ fluunt. V. c. C. L 3, 4. 1. fupra I. eet. Item: ccKKcc y.oLTo. ra /jlstdov rov 'y.a,vcvoc, có £jjJfi(rev
yifjAv 0 &6Qi ixérpou, hcpiyJ(r$M a)(^fi kol) vjxm. Oó yap, w? fj,}j ICpiKvovfj.ivoi eic vjzxi. k. t. A, C. X. 13-16. Neque alitcr, C. XI. 23. iilud: AixKovot Xpiqov iis-i; vTrep h/u. Jam vero hisce fcriptis, vchementer Paulusconcitatur, et icribendi acstiis in fequcntibus cernitiir, ubi copulam facile omittit. His addantur, (\ IV. 4. III. 14-18. if J. 2. Xil. 20. — Nee ita mirum, 11 fcriptor tanto agi- catus aestu a repetitiombus haud abilincat , unde forte aliquando diirior vidctur oratio, uti vocis : Tra- pctKdKslv, C. I. 3,4., copniae ykp repetitie, C. X F. 2.; VII. 6, 7.', vcrborifm vel formularimi plco- nasmi: ku^' vTTspIdoXijv h(2cepi^^y^fjt,ev VTsp èCvafj^iv. C. I. 8. Kirog eyh Uoi.vXog. C. X; i. coll. XII. 2,3. — Qnae omnia tantara profecto habent in Icctorum animos vim, ut eosdem affectus, ean» dcmque concitationem iis infundant. Hacc maxime animi comm.otio ilylum rcddit conci-
tatumper imaginum audac'tum et infolhorum ufum, a triumphis Romanorum, a Satana, ab obfcuratio- ne inentis per Dcum hujus feculi, aliisque, de- fumtorum, de quibus fupra, et huc quoque retulerira vcrborum fervescentium ufum, uti illud £lTuX^TCi. C. XI. 7. — übicunque igitur dictio- nis concitatio , nos movet , variisque imbuit afFectibus , quod quidem in tota Epistola , fed jnaxime in posteriori ejus parte obtinet, quae ob plu-
|
||||
|
;' c 140- )
plürium virtutum oratoriarum conjunctioneni egre-
gia Qst habenda. (i}. < ; §. 6. .
Orationis SMlmkas.
Superest, uc de dicendi fublimicate pauca disfe-
ram (2). „Cemitur autera haec, Cl. Lennepio ju- dice, non artificio quodam verborum, ad pompam et ostentacioncm comparato , quod non tam vitae, quam fcholae cenfetur , non afflatu quodam fu- roris, quo vaces fiios, tanquam rabie tumentes,di- vinitns ferri, crediderunt, ignorantiae tenebris ob- coecati, gcntiles ; fed oratione fimplici, propria, fa- miliari,quae, ex ipfis nata rebus,earum amplicudi- ni, divinitatique cxplicandae Htaccommodata"(3}. Egregic autem obfervavit Blairius, acums ille pul- chri venustique judex, eas demum revera fublimes es-
CO Maxime ergo hujus loei fiint , qnne nniverfe de Paiili flylo ii.onuit Cl van MtNOKL: ,, Zijne ziel was niet ys,n ééne, mnar Tan vele gednchten tegelijk vervnld, die, ais pijlen, door dezelve lieenkriiisten, Zij werden bij hem, de eene oniniddelijk uit de andere, jjeboren, verdron- gen elkander, vóór zij geheel gevormd voor zijnen geest ftonden, en lieten hem geene rust over, om aan de in- kleeding te denken. Te regt heeft men den ftijl des Apos- tels met een' bruisfchenden droom vergeleken, welke alles in zijne vaart medevoert." Zie Ferh. t. a. p. bl.24, (2) Pos- fit forte ad graviiatem referri fublimitas; verum prouti a perfpicuitate jraritasdiffert, ita fere a gravitate fublimitas. Sunt fane graves, res omnes fublimes,'fed omnes res gra- ves non aeqn« fublimes. ('s) Cf J. ü. a-LennepIk Or;«/'. /. de altituiint dictionis facrae N. T. ad excelfam Longinf disciplinam exacta, fubjuncta Valckenaru et Lenn^pi^ Prael. de Analogia, Traj. 1805. bl. 559, 560. |
||||
|
"irmjyfm WH—^'ÏMH^
|
|||||
|
C 141 )
esfe habcndas descriptiones , qnae verfantur iri
rebus vcre altis, ejusque fublimitatis fenfu nos imbuanc (i). Quapropter recte oratio fublimis dicitur , quae manifcsto indicat, rem esfe verei maximam, extraordinariam et fublimem (a)-, for^ te brcvius definitur fublimitas: rerum fublimium gravitas (3). Oratione autem fublimi cum nulke res tradi
posfint, nifi quae revera funt fublimcs, earura confummata pcnes fcriptorcm esfe debet noti- tia (4). Haec autem fublimis earum indoles e ver* bis pateat nccesfe est; estque ea fublimis oratio^ quae nos penitus movcat, qua affectus in nobis gi- :.. i: ■'■ ■ ,u,., :j :^ . ■■' ,: gnan- (1) Blair Lesfen over de Redik. en f raatje letteren^
D. I. bl "6. (2) Scheller., Praec. ftjli 1- p. 36S, (3) Lsxiiis tarnen »jus fines circumfcripfit Lónginus, ner- vole fcribens; T«ïi« y«f rm ijï7' ft«y«. "v «"«aa^ hh i <i»«i tiapirif , J"trx«A»5 ei, ftüXMt S' iènaroi i xalt^xiirnrif,
'tfXVfa h i iztifit;, xk) ^Vtri^tcMlxltf. "OAwj ^» KaA« tif.i^e ui}/.'!, xai ü>,D^ifit, 7a Si»yrittTOf «pé'rx.itT*., Kal vSrit, j,/sf/« e?iim vere grandis feraentia est, quae sudittrem in hngain fui rapit admiratienem: cui n*n modo ntn dijjkulter, re' rum nulla oinnino vi at que ratione refisti pttest: quaeque intnti feniel impreifa, perennitura desnccps eidim, ac in- delibili inhairet chatactere. Infumma hanc esfe denmm ve- ram, kanc genuinom et egregiam fublimitatem exiitima, quae et fempcr pl«ceat,et ubique, et omnibus", cf. Lon- GiN. I. 1. f. 7. p. /(4, — Haec «utem omnia ad pulchrura et ornatum, non itedi ad t» S-vi-c-^ referenda esfe, momiit Blair Lafen I. 1. p. ;8, 7^, cUm ipfe LöNGtNUs f. VIII. eo revücet if;j;?!iu«Taet verborum compofitionem; quae non adeotd Ti %-^nc funt referenda; qua in re Long. confentiea- tem fibi habuit C!. Lennepiüm. Quapropter, quae in au- reo LoNGiw! libeilo habentur, inde afect XVI— XLII., ve;)ustatii funr. — At contra obfervavit Cl. Siegekbeek LoNGiNUM non adeo tractsre illud, quod vulgo fuhli- 'me diciraus, fed univerfe Eloquer.tiam fublimem (^de ver- hevene ■welfprekendheii') cf. 'Longinus over de icrhev. vertaald door M. Siegenbbek, Leyd. i8ii. Inl. p. u. (4) Cf. Blair p. 78, -j^. et Scheller. 1. 1. p. 3Ó8, 3i69. Baüer 1. 1. UI. p. 771. t -, \S .0 :■■■'-■ • .*- ;. > |
|||||
|
1; ,■■■ ^ ^-C H= ) ,
ghantur generofi', fublimes. Inprirais autém hü*c
|»ertinent fimplicitas, brevitas, perfpicuitas et gra- vitas, de qiiibus fupra me dicere memini (i}. ■ Haéc autem fi ad Pauliim accomodantur, Apostolus in hisce liceris ros tractat admodnm fublimes. — Reputes, Lector! quot quantaqde pracdicet de rebus coelestibuSj at ne cogites, res tantum coele- ftes altas esfe dicendas; quippe et illae, quae in er- ranim orbe peraguntur, faepius fublimes funt di- cendae, et alFectus'iis gignuntur perquam excelfi ^ ip- fa hac Episc; testé. Homines nimirum puros Deo ü- ftere vult, amorisqüe item ftüdiö excitare. Ecquid autem amore excelfius fublimiusque ? Dcifs ipfé ■amor! AfFectus fuos, at quales in Paulo ! expresfit ^ eosque animadvertimus altos^qui non nifi in animd cxcelfo oriri posfunt, quique pathetieo fcnfu nos afficiunti Legas,quae ipfe fcripfit de coek'sti UU acTroKd-
^C^ii^ C. Xn. Paulo, antea Rel. Christ. adverfa- rio, hodieque Evangelii vindici, ej,us annunciandi provincia erat mandata, quae fublimis dici mere- tur; fed infuper bejieflcio frucbatur, quomortaliuni tieriio adaeque fuerat beatus, coelestisque eicontige- rat patefactio. Sed audias illum fumma firaplicitate fimulque mira fublimitatc hanc defcribentein: Novi hominem inChristo ante hos i/^ anms, (^an-in corpo- te , an extra corpus, nescio, Deus feit,} rclptum in tertium usque coeluni. Et novi hujusmodi homi- nem Qan in corporei,an extra corpus^ nescio^ Deus novit,) raptumfuisje in paradifum, et audiisfè inef- |
||||||
|
^; ■'
|
||||||
|
•-'-"'•'"'-■'•-
|
||||||
|
C 143 )
faUl'mverba, qttcienenimihominumeloqiiiticedt>(^i).
Obfecro te, Lector! tune apud fcriptorem queil- dam
|
||||||
|
(i)DcdilHciliori h- l.muUinnilfaretuIerunt, qnae fingula
repetïre non hi-ijiis esc loei Pauca liaec teiienntiir veli;n. ««.7f4i»i>4 «■ X^/rw), »■» Xo.fi», quod alii cum «f5i«yé»/«,aUi cum oifV juiigiinc, cum Groïio referri.' malin ad «■%»■: »»4 Neque taiTiL'n his verbis uiiiverfe : Ckristiarum intL'Ilige- re.!), fed potius hominem, arctisfimc cum Christo juncfytHé coll. 2 Cor. V. 17. Rom. VJII. i et, confueto S S. nia- xime Jolianneo, ufu verborum »< f'? Xüs-*, idem fere ac fci.'.tTic i, x^.i-oj cF. Stro.nck- Disf. Lp. iii. Ini^igo de- fumta videtur a vite, cui rami funt inferti. cf. Joh, XV. 5. - Paulum hic loei de fe agere docuit Ven. Ha- SELAAR Disf. 1. p. 133. Iliud vero addidisfe videtur, qua magis probaret, fe illo beiieficio fuisfe beatum, tanquanl cum Cliristo junctuin. — nrfi êr». i?£KBe»i3-r«fa».) Non est, quod hae,c cum Groti'o asi priora referas, ac fi ante 14 aiinos demura ad Cliristiaiiorura facra accesferit, quod temporis ratio uon patitur. Sed pertinere videntur ad fub- fequentia; quippe haec ante 14 annos eveiierant. Cete- rum de temporis notaxione cf. Hasel, 1. It p, 136 Forte haoe addidic, ut figuificaret, fe per omne ilIud tempus, iis iiuiiquam fuisfe gloriatum.------a>ir«v« t«.) fubita
elaiuiit, evectum. cf. Act. VIU, 39. Apoc. Xlf. 5. ------
'ia^ ■•(irnu ivfxfu, i(j TOF waf «Ode»»,) Nofl CUrSITlUS lu'c
Ilabbiiioruin niigss de 7 coelis, cf. W'TSïEtN ad 1. Liüt-
ïOOT. Hor. llebr. et Talm, p, 721. Schoetgen. Hor Hebr. et Talfii. p, 718. Nifi utraque notio de eodem loco adhi- betur, quae est SiiMLERiet Hasel. fentsntia, faltem Para- difo non inCerior lecus inteUigi potejt, qu*m tertio coe- lo. Paulo ir.orienre, qui priuium dicit de tertio coelo, dein de Parcdifo. Paradifiis dicitur debeatorumfede , Luc. XXIil. 43. et de diviuae majeitatis fede, ubi Dei est fo- liura, Apoc. II. 7. coll. XXII 1-3. cf. Bosveld Leerr, ever 1 Cor. XII. i-ii. bl. 5. Dord. 18,15.-----tix, l,
ctt^LCLTi, iiTe ix.tH Tou o*/it«jo5.} Res, quaai expertus fuerat,
illo cum afTecerat fenfu, ut ad fe ipfe vi.K attendere pos- fet, et prorfus ncsciret, utrum id fok lueiite, an vero una cum corpore fuerit expertus. Quo magis aiitem hsncecfta- fin iis ostendat, continuo repetiit. .—■ f'^Vaia^ D*13T, Res. af^ritx) Semlür , Bo.sv vertunt : iwndum dicta, Malim cum Bkza vertere; ineffabilia, cf. H'sel. p. 13a. Erant autem ejusracdi, ut iion licitum fuerit, («ü* ij^. cf. Act. II. so. I Cor. VI, 12.) e:; verb'is exprijnere. Quapropter qualia illa esfe poiue;in!:, nos non ansie ijida- gamus, f. ad Dei fpleudoreip ,^5,^ ai ï^li^opi^ Cör#,Aiido- '^ '■ •..............lêm
|
||||||
|
^ C 144 )
dam Graecum Latinumve, vel difercisfimuin, qui-:.
quani reperias, quod huic fublimitati aeqiiari pos- fic? Hic cnimnon fomnia narrantur, fed vera, fed fa- fcta. Non in raorcalium hominum focietate verfaba- 'tür, fed coram viris fartctis erat: Menocho puta, Abrahamo^ Mofe, Davide, aliis, coram Ange- lis et Spiritibus, qui Dei throno adfunt; et veró Coram ipfo Deo. Atque hic non vulgares fer- mones audivit, fed appijra pi^piCiTCi. Vel fic tó- . .' . menj iem, f. ad Pauli f«ta, f, ad aiia fpectaverinc. —- rx.i~
m4' tï vKfx.).) palus acutus > fpina , qua homiiies perforamur. cf- SchleusNer ad ^, MosH. I. I. p. 691. «j^ytAoj Si»T«») mah'genii minister, cf. 2 Cor. XI. 14, 15., quemadmodum veri Doctores, Dei angeü. Gal II. 14, , dicuntur.------ xt>Mfitt»') adhibetur de injiigendis
doloribus et cruciatibus, 1 Petr. II. 20 i Cor. 17. 11.
poll; 2 Cör. Xl. 20. Bitlis hisce imaginibiis eadeni res fignificari vidëtur : euni fcilicec fiirami» afflictum fuisfe doloribus et cruciatibüs. Cujusmbdi autem liifuerin: ,hnud facilé definiatur. Veruntaraen vix viciofi afFectus, i Cor. yil. 7., ntc proprie malus geniü», cujus hic angeliis füis- ie dicitur, nee quaedam mencis anxietas , aiit corporiS difficultas, quorum riuHa adfunt vestigia , cogitari posiunt. Verba eiiira ó «-«jci illam calamit»tem lion adeo adcorpuj referre, ex eo mibi colligendum videtur, quod ha;c tan- tum inlerviant ad raetaphoram ornandam. Prouti alio !o' co #K»A«7ri5 «•' rttf ioSaXiitüi dicuiitur adverfarü, Num. XXXIII. 55. Quaproptér verifiraile admoduui videtur, fal- foi illos Apostdlos Paulo ob oculos fuisfe, qui non tan- tum fuae doctrinae, quemadmodüm etiam illi citerorum Apostt., fed raaxinie Apostoli^o fua muiteri, quod ce- teris Apostolis haud Ita fieri folebat,ad7erfabanttir. Ab hi^ éniin multa molesta graviaqiie pasfus fuerat , et ftimmis ^oloribus cruciabatür, velutq«ê xóa^^oi éi inSigèbafitur. cf. fect. 9,, ubi hünc eventum ad ur^aUi refert; et quae iis^ dem verbis, C XI. 13 fqq, et 23. VI. 4-10 Gal. IV. 17; VI. I7.repetit. CfF. loca Num. XXXIII. 55. Ezech.XXVUI. J4. übi Israël proponitur vacuus o-xóaojt/ riK^iui cf. Biel; Nov. Tkff. Phil P. III. p. 289., ét Bosveld 1 I. p; 68. — Atqué ita explicari poteSt, quare Paulus illos non diferte figiiificaverit. Quippe ipfi eo forte fuperbirent, et Corinthii eos facile cognoscere poterant ex iis, quae Pau. lus modo fcnpferac, C. XI. 14, 15. |
||||
|
( 145 )
hièri, qüanta in narratione inesc fiiliplicitas! qüari-
ta brevicas! quanta fublimicas! Senfim fenfimqiie fe effert fcripcor, nosque fecumducit in alcum^ donec ipfi nobis vidcmur coelestibus locis adesfe; et illinc nobiscum hand revertimr. Qiiam fplcndidum hocce orationis iumcn! quam coclesti redignum! (i). — C. VIII. 9. Repiuac Christi conditionem ^ excelfam illam ec majestatis plenam, fpicndoremque divinum,quo fruebatur ante terrestres e Maria natales, eique op- ponit humilem, quam in hisce tcrris egit vitam, laboribus, curis, calaraitatibus plenam 5 at vero quam fimplicia funt ilia: Propter vos pauper factus est, diveS cum esj'et. Quid grandius his! quid fublimius! —• Paulus, qui faluberrimos Evangelii effeccus menté fua jam pcrceperar^ cos ita exprimit, C. III. 18., Ut illius altitudinem fentiamus ipfi : Nos autem omnes^ inquit, reteeta facie (abrepto Legis Mos. velamine) üomim fpkndorem, veluti in fpeculo in- tuentes^ ad eandem imaginem transformamur ■, d gloria ad gloriam, — Hoc fane est fublime, et llyangelü vcram indolem ejusque efFectus indieat. Etenim Evangelii opc Dominum, non ipfum, fed tan- quam in fpeculo, intuemur. Quam grande^ Dcum contemplari! fed grandius additur: ad illam ima- ginem nos horaines transibrmamuf! Qui parva fummisfe, modiea temperate, ma-
gna graviter dicit, is,Cicerone (2) teste, est elo-^ quens. — Tali eerte Paulus invaluit eloquen- ié
Cl) Qiianta fit repetitae forrniilae: Int h rmiix-n, uit
\ii.r»<i T«2 e-afioju cet ad fublimitatem percipiendam vis, neiWineiM fugit. (») Cicero Orator, c. 15. f. 103. p. ó/S* Ed. Ernesti, KL '1
|
|||||
|
^«^^
|
|||||
|
C Hö )
tid in loco,C. V. i. Nam audias, qnam fummisfe,
quamque humile de corpore fuo loqtiatur: Si terrc' fit is hujus domus tahernaculum disfolutum fwjrit. Kon majoris illiid ducit, quam tentorium, quod destruere aiu crigcre folcbant proavi. Haec funt humilia. Venjm ubi corporis illius in coelum fu- blati gloriam fpectat, fublime fpirant omnia et funt coelestia: Aedificium ex Deo habebimus, domici- lium non manibus conftrucium, aeternum, in coe- lis (i). Vide!non humanisviribus est exftructum, fed ex Deo est; non manibus confectum, fed a^si' f07rotr,Tov ; non teraporum injuriae cedens, fed aeternum; non in hisce terris erectum, fed in ipfo Goelo , inque Dei domicilio. Verba funt fimplicia, fed in (ixmniam nos rapiunt admirationem —■ C. V. lo. Christum fibi fistit judicem, tribunali fuo infi- dcntem, de quoctmque honiine fententiam dicen- tem. Haec fublimitate fuperant omnia; attamen verba ufurpat, fateor, fimplicia, fed quae nos fublimitate fua commovenr. Omnes enim^ ait, nos manifest ari (^adesfe^ oportet^ coram tribunali Chrisü, ut quisque rcportet, quae in corpore fecerit. Quod revera Dei terror dici posfit. ■ Ax animi affectus ^ gcncrofos illos, et altos, de- fiderans, adeas fimplicisfimani illam, quam Paulus facit conditionis fuae defcriptionera , quam quo faepius incueor eo major ea mihi et fubliniior vi- ' :, . 1 . ■ . .: ^ ■ : . • de- |
||||||
|
(i) Mïlius interpungi milii haec fectio videtnr, pofito
co'.iiiv.ate pelt «lödo», quippe aliud illiu* conëitionis ad- juncuim memorst. - ■>- ■:,.-■ |
||||||
|
C 147 )
demr: foris ptignüs^ intus terrores-, C. VIL ^.
Coj^itate pugnas illus, advoifarioriim cela, labores irritos, ccct., quaimimque voci (pó^si infic cogi- tate. Qui affectiis amoris! qui benivoientiae! Pro- fecto hacc funt divina. ■— At omnium inilar fit il- lud, quod et iublimitate iententiamm, et vocabu- lorum proprictatc, et affectibus gcnerofis eminerc mihi vidciur: Dixit mihi Deus: fufficiat tlbi gra- tia mea^ quibiis lacto animo adjungit: Luhzntisfi- me igitur gloriabor ponus de infirmïtaêihus meis, ut tanquam in tabernaculo inhabltct in me potentid Chrisii. C. XII. 9. Hilane afiectus, divinifere, per- quam fimplices proponuntur. — liidem, gravia at- que (plendida monet, C. XIII. 11., in quibiis ora- tionis xA<;aai;ca;nenegligas: Quod fuperest^ fratres ! yakle, inflauramini, confolatiotiem habete, idem fentite^ in pace agits et -- Deus caritatis et pacis erit vobiscum; quod quam fit fplendidüm, qüamqüe fublime, non est quod nioneam (i). . His multa adjungi posfint , fed addere ma-
lim Cl. Lennepii verba. „ Quotus quisque ve- llmm est,paullum modo erectior^ qui,cum Pauli illud ardcns, pro Dei gloria, et veritate atque vir- tutc, pectus, in cjus Epistolis, intelligat, loqui, non, tanquam fulminc tactus, protinus inflammetur..., E- quidem quamquamvehcmenter amo Platonem.... in Literis divinis.... aldtudinem admiror tantara., quantam non Longinus cogitavit fiammam, fed ipfe ^ di-
(i) Cff: eet. I. 8. IV. 7.; et quae nnnotavic Bauerus
(l. l.p. III. p. 78ïOin.ó".VI. II .14. VIli.i.XIII.l-8. Ka
|
||||
|
( 148 )
divino fpiritu plenus, Paiilus, in agendi rationibus
Dei, cum animo contemplatur, nee verbis asfe- qui potest, quafi, quodam aestu ilibito a terra in coelum abreptus, exclamat: „ O altitudinem im- „ menfam fapientiae et cognitionis Dei" " (i}. $' 7'
Obfervationes ds PauH Oratione
itt hac Epistola. Postquam fcribendi dotes hac in Epistola fingu-
latim confideravimus, nonnulla de Orationis indi- Ie et charactere animadvertam. I. Vidimus varits orationis dotibus fuum esfe
hac in Epist. locum. — Orationis gravitas, quae fumma in Paulo esfe folet, hic potisfimum mira mitigatur fuavitate , cujus maxima est, qua nos alliciat , vis. Nonnullis autem in locis dictionis fublimitas nos movet, et abripit, et per totam qui- dem Epistolam, maxime in posteriori ejus parte, Paulus multiplici commendatur fcribendi elegan- tie. - Atque ita fponte patet, quanta fit Paulinae in- dolis vis et efficacia in orationem. Uti enim vafl:um illud ingenium et fervens morum lenitate tempera- batur: ita orationis gravitas mira lenitur fuavitate, Inprimis autem animus ejus commotus orationem reddit concitatam. — Quid vero, ergone est altera ad Corinthios Epistola perfectum abfoluturaque e-
Ci) V, LiNNEP Ornt. \, p. %^f, 59?.
|
||||
|
( 149 )
eloquentiae exemplum ? Abfit. Neque ipfe hoc
cogitavit Paulus , nee nobis ita est judicandum. Magnum fane adest discrimen Demosthcnem inter et Piuilum. In illo accurata viget eloquentiae vis, in hoc omnia nativa rationc procurrunt (i). Li- cct enim non est, quod negemus, Paulum elo- quentiae nequaquam fuisfe rudera, fed hanc dotem ufu continuo exercuisfe (cujus documenta adfunt in egrcgia illa oratione , quam in Areopago Athe- nienfi habuit, in illa coram Agrippa, in aliis); ta- rnen perfecta ejus haud fuislc videcur eloquentia; perfectam enim iüam non fecratus esc. At vidimus continue omnia nativa ratione pro-
cederc, ut attente Episrolam perlegentibus appa- rebit. Prae ceteris autem in dcfinienda orationis indole, attendatur concitaiionis vis, quam tota ex- . fcrit Epistola, Ilinc quidcm orationis color et character hic proprius est, et privus. Hinc factum., ut multi reperiri vidcantur hiatusy et ut ab uno ad alterum profiiiat oratio. Quac omnia impe- diunt , quo minus hic eloquentiae confummatae exemplum quaeramus. Quippe non ad artis regu- las anxie est compofita, fcd ex coramoto maxime animo profecta. DifTert autem,utrum quis Paulum eloquentem dixcrit, an vero eloquentiae dotes in Epistola ejus obfervaverit. 2. Quatenm igitur hae orationis virtutes Epi-
^ (lo- O) Legantur, quae de Pnulo et Demoflhene inter fe
comparatis annotavit Uemstep.iiusius Orat. 1 p. 32. et qunm Valckenarii fententiam reperias in libro: J L,, ÈwALDet J. Clarisse over deKanfeltvelfprekendheid,^. 31. K3
|
||||
|
'polae ivfunt^ eatentis diferta appellari meretur.'—
Paulus nimirum a natura qiiamdam felicitatcm ac-^ ccperat, qua difertum fe praeftar c. Ideo arcis re- giilas non anxie quaefivit, feJ eas eatenas adhi- buit, quatenus ipfi naturae infiinc, et ab injonio folcrti, ufu jam edocto, hic applicantur, Qiam- cnnque rem luis fcrc coloribus depi gerc faepe valcbat, et pro nativa fcribendi rationc aliis per- fuadcbat, docebatque cos et oblectabat. Talcm au- tem cloquentiam, (naturalem eam dicunt) hicpo- tisfimum ostendit (i). — In eo diferta dicenda est Epistcla,quod optimc Apostoli confilio inferviret, et vere, bene, apce et convenienter argumento, quod tractaret, fcriberetur. Hac dotc altera potis- ■ fimum ad Cor. Epistola, prae multis aliis Pauli "Epistolis, fefe oratoriis virtutibus commendat: quod inprimis de postcriori Epistolac parte con- ftat. Quis enim tantam orationis eleganciam, tan- tam fuavitatem gravitatemque in alia Pauli Epillo^ la invcniat ? • ' 3. Hocautem nemini mirum vidcri potest. Nam
eloquefitia non folum ad forumpertinet(ii), fediw
Epistolis item vigcat necesfe est ? „ Quis enim Cicero-
; ■ ■ nis
|
||||||
|
CO Egregie enm depiiaxit Niemeytous. m Die na-
tuurlijke vvelfprektndheid, welke uit de volheid van het hart Itroomt, welke zonder regel ontroert, bekoort,weg- fleept, elke hnrtsroctit in beweging brengt, en het hart c'oet ontbranden." cf. 1. i. V. t p 285. (s) Cf. Cl. v. d. Pai,m Redev. over den waren aard dirwelfprek. i" de Re- devoer. cnFerh, bl. 40. verv. Ven. E. Kist Betoog dat de \vel- j^preketidheidinnerlijke Waarde bezit, i'n de Redev. en Ferlh^ fcl, 181. en verv. "ff. Blair 1. 1. II. p, 5^. ,m .-- - |
||||||
|
'.,jyiiii^jiij»"pw '
|
|||||
|
( 151 )
nis eloquentiam in orationibus folis quaerat, non etiam
in Epistoiis" (i). Siint Epiiscolae, monente Erne- fto(23,inventae, ut cum abfcntibus coUoqui pos- fcmus. Jam vero in iliis tocas cfFunditur anitnus, et fi quis naturali eloquentia valet, illa in Episto- iis valcat, neccslc est, — Vcrum pracfertim hujus Epistolae argumenUim, fi ülara habuerit Puuliis, hk eam requirit. Neudquam cnim, ut ftcpe fo-' lebant oratores , de levibus disferit rebus, quas nauci floccique habct ;• fcd gravisfimum tractat ar- gumentum, in quo dcfcribendo omnia cjus Itudia omnesque conatus verfantnr. Non obitcr tantum eos monet, fcd omni, quo porcst, inp;enii fervo- re, fummaque opc nitiiur, ut iis pcduadeas, ut eos emcndct, ut ex animo pleno doceat. Qua quaefo in caufa ad excitandam naturae illam in fcribendo fciicitatem , aptiorem efficacioremque, quam in hac ipili, nactus iuisfet opporcunitatem ? 4. Atque illmii naturalan eloqmnt'iam ma i- festavit in nativa fcribendi ratione, qua omnem fuura aninium, omnia ilia ftudia, omnemquc in- dolem fuam expresfit; qua iis utitur verbis, qui- bus res non tantum apte, fed omnium maxime ac- commodatc, dcnuntiat, et illis orationi gravitatem conciliat imaginibus, quae non aliundc (lint quae- fitae, fed fponte fcribenti fe obtulcrun:, quaque in tali tantoquc argumento tractando, eas ufiirpac formulas, eamque dictionem, quas dein trop js ec fi-
(i) Bauer 1. 1. P. I. p. s. (2) Ernesti luit, R-he-
ter. §. 237. p. lop. K 4
\ O ■}
|
|||||
|
( H^ )
figuras dixerant, easque pro folsrti fuo ingenio ita
orationi immiscuit, ut orationis lumina dici mcre- antur. Verbo. Paulus in hac Epistola, commoto animo, et oratione concitata, confcripta, probavit illud Quintiliani efFatum: Pectus est, quod difet\ tos facit (i). CO QuiNTiLiANirs InJI. Orat. 1. X. c. «»
|
||||||
|
#<S*'0«<^«
|
||||||
|
e ON-
|
||||||
|
CONSPECTUS.
|
|||||||||||||
|
Prolegomena.
De Cüiiuthü et Corinthiaco coera.
S E C T I O P R I xM A.
De allcra Pauli ad Coriuthios Ephtola.
g.t. De interna Ecckfine Corinth. conditione.
2. De teiTiporc, loco etconfiüo, quibus fcripta est
Epistula.
3. De alTectibus, quibus movebatur Paulus incon-
fcribenda Episrola.
4. De Rpistolae forma et argumento.
SECTIO ALTERA.
De Pauli Indol-e-,
in hac Epislola obfervanda., §.i. Studiorum Conftantia,
2. Modestia, cum justo conjuncta dignitatis fuae
fenl'u.
3. Ingenii forvor, cum piacida erga omnes beni-
volentia et amore cotijuiictus.
4. Animi alacritas , cum pari conjuncta iagenii
prudenf'a,
5. Obfervariones de Pauli indole. ,
SECTIO TERTIA.
De Pauli Oratione,
in hac Epistola ohfcrvanda. §.i. Variae Vironim Doet. de Pauli oratione fen-
tentiae.
2. Orationis Elegantia.
3. Suavitas, \
4. Gravitas.
5. Concitatio,
tf, Subliraitas. ,,"
^. Obfervationes de ?auli oradonCt,
|
|||||||||||||
|
p. t
|
|||||||||||||
|
II
21
48 |
|||||||||||||
|
64
75
85 P»
94 |
|||||||||||||
|
99
los 122
133
140 1.48
|
|||||||||||||
|
THE.
|
|||||||||||||
|
THE S E S.
|
||||||||
|
I.
|
||||||||
|
Oectanim in Corinthiaco Christianoriim coctu
origo e Graecorum disputandi ftudiis repctenda vi- detur. II.
Altera Pauli ad Corinthios Epistola unam conftl-
tuit Epistolam. III.
Ad eam rite explicandam multiim valet, ü intcr-
namEcclcfiae Corintiiiacae conditionem cognoscamiis, fi varios affectiis , quibiis in fcribendo movcbatur Apo- ftolus, obfervemiis, et epistolarem inprimis fcribcndi formam attendamus. \ ; IV.
i^ixtum orationis genus, quod hac in Epistola ob-
tinet, ex Pauli in fcribendo afFectibus est explicandum. Hic autcm maxime valet: Pectus at, quod difertos facit. |
||||||||
|
ïnerat Paulo ingenium, quod grandia quaeqiic et
>asta cum facile coraplecteretur, tum ardenti lludio ex-
|
||||||||
|
THESES.
exfequeretur: tempcrabatur autcm, illudinfigni fflorum
lenitate, _ . .^, ^ , Interpretatio Literarutn S. et vera Pbiloropbia bis
quidem tcnipoiibus egregia et praecipua funtjuvantc Deo, nuntiorum Evangelii fubüdia et praefidia. vn. •
In interpretando Sacro Codice optime verfamur, fi
fcriptores ex ipfis fcriptoribus expliccmus.
VUL '
Joëlis vaticinia, C. III. i, a.(C. 11. a8. fqOMesfiae
tempora et Spiritus effufionem fpectant. Haec autem cffufio, quac Pentecostcs die accidit, cgrcgie valuit ad Refigionis Christianae veritatem demonilranJam. Formulae: iitthv yjiyov kxtx tcü wicü rsü x:ê?dyrcu,
Mattb. XII. 3t. figniiicare videtur: advtrfari Chri- fli doctritiae , dim hac in terra vtrfaretur, fed siTreiu xazx. T'M TiveiifixTci t.u dyhu, adverfari doctrinae, a Spiritu SanctQ multis at} shu xxi lépx^ifirmatae. Ex his itaque natura et indoles ri?? (3haa(p!i/Aitxi; toü itvcó' (ixTOi intelligitur, ^ , |
||||||
|
Si cui perfuafum est de divinae patcfactionis ve-
ritate, isdubitare nequit, quin uniusDei cultus , non ve- ro Polytheisnius, apiid antiquisiimos homines ob- tinuerit. .. .^ . .. |
||||||
|
THESES.
i ,, ■. -^^ :■;./ XI.
Si reconciliationis cum Deo vera doctrina tollatiir,
falutaria Christi merita prorfus toUuntur, nee uila lu- pcrest, ea^ueccrta, veniae fpes, XII, '
In rnysteriis tractandis, niilla tutior est via, quam
fi folummodo fcriptores Sacros fequamur duccs, et diffidamus argumentationibus, faepius fallacibus, ' XIII.
Fenintur homines plerumque ad magna et fiiblimia,
aeque atque ad tenuia et humilia. Est vero ea Rel!' gionis Christianae pracftantia , ut homines a tenuibus et humilibus ad fumma et coelestia evocet et ducat. ; XIV.
Egregia fane £\.mt Reinhardi verba: „ Dasvolikom-
„ mende Mittel unter allen, durch welches die mensch- „ liche Natur alles werden foll, was fie auf Erden wcr- „ den kann , ist dieSittenlehredes Christenthums ,... „ das vornelimfte Mittel der Erziehung für unfer Ge^ „ {c\\\tc\\r.:''SyftcmderChrisi.Moral,'D. I.Vorr.f.4, 5- >.:^ , ■■», , XV. ,.
i' _
Veteris Testament! Codex egregium in Christianam
morura disciplinam habet ufiim. Quippe ejus confilia et principia firmat, praccepta vindicat et illuftrat, ejusquc disciplinae praeftantiam docet. , -:T-' • - /■■■ XVI. ■■
In coetibus publicis Christianorum fatis commen-
da-
|
||||
|
THESES.
dari nequit rituum externorum cum fimplex, tum pro*
pria ratio. Quodfi haec teneantur non est , quod aut novos, propterea, quod fint novi, aut veteres, quod fint veteres, vel fpernamus, vel praeferamus. xvii. . • : ..
Immerito hodieque nonnulli vituperant pictorcs, qul
fataChristi delineantes, imagines fuas petere folerentab hvimili, non item afublimi ejus conditione. Hinc enim cum eorum ingenium, tum prctium, quo haec habe- retur doctrina, egregic patet. XVIII.
Falli videntur ü, qui ftatuunt, Majores nostros
Merciirium , Martem , alios , coluisfe Deos. Neque ex iis , quae de Nehaknnia aut Ilercule Magufano nobis innotuerunt, huic opinioni argumentum peti potest. XIX.
Religie Christiana jam diu ante Dagoberti I. tempo-
ra in Patria nostrfl cognita fuisfe videtur. XX.
Sacrorum emendatio, Sec. XVL, egregïe vahiit ad
moralera Religionis Christianae rationem restaurandam. Ita homo tetenditad yeram hominis praeftaiitiam. |
|||||
|
AAN
|
|||||
|
AAM MIJN VRIEND
H. J. ROTJARDS,
Bij zijne bevordering tot Doctor
in de Godgeleerdheid. |
||||||||||
|
' erbeeldini! breng mij votr V gezigt
Den man, bestraald met godlijk licht, Getroost in roun'e en smarte;
Den tolk van waarheid en van deugdj Die, deelende in der engelen vreugd, Qevasr en boeijen tartte.
|
||||||||||
|
Celfjk een adelaar, zich itout
Verheffend" boven roti en woud, In ruimer lucht gaat rennen;
En rustig, waar de stormwind loeit, Door welken boort en hooger roeit. Met onbezweken pennen:
|
||||||||||
|
Oak
|
||||||||||
|
:..%
|
||||||||||
|
TKnrv-.^w'^rT-r
|
||||||||||||||
|
C 159 )
|
||||||||||||||
|
Ooh 100 verheft hij zich van de aard.
Geen ma\t weer'/oudt zijn hemelvaart, Hij komt der Godheid nader;
Hoe vreesfelijk zijn vijand woel'. Hem deert geen leed, en V reinst gevoel Doorsirount zijn borst en ader.
|
||||||||||||||
|
Van daar die kracht in woord en beeld, \
De taal, die ziel en zinnen streelt, \
Geen' ander ingegeven! \
Van daar die vloed, die welig bruist.
En liefelijk in de ooren rtiifcht, Waar Paulus spreekt van V leven!
|
||||||||||||||
|
Wel u ! die zijne wijze taal
Verdedigt, vrij van M>o»rdenpr»al, Rn zijne leer te gader;
Verhef, als gij zijn' zin ontvouwt^ De leer, die eeuwfg waarde houdt^ |
||||||||||||||
|
\
|
||||||||||||||
|
Zoo trouw, gelijk uw vader. , ^
A. Simons,
|
||||||||||||||
|
AAN Mijn' vriend
tt. J. R O r J A R D S. |
|||||||||
|
1' rij ittoog" geschiedenis de namen ens vermelden
Van hen , op wier bezit Athene en Reine boogt ; V fs Jezus leer alleen, die wiiz-cn vormt en helden. Door hooger kracht bestraald en reiner geest verhoogd. Dat voelen wij, Afijn Friend! als wij bevond'rend stare» Op het verheven beeld, dat ge ons van Paulus geeft, In hem den leerling zien, den volgeling ont-Maren, Die trouw aan''smeesters leer,naar''si!icesters voorbeeldstreefi. Door geestdrift aangevuurd, wet menfchenmiii vèrbondai. Door waarheid voorgelicht, en hooger geest geleid, Heeft hij geen ander doel, dan Jezus te verkonden. Kent hij geen grooter vreugd, dan and'rer Zaligheid. Door zulk een zucht bezield, kan hij gevaren tarten. Vertrouwend op zijn Heer, toont hij in tegenfpoed Ceen^ Stoicijnsche deugd, gevoelloos onder smfirten. Neen, menschelijk gevoel, met Christelijken moed. Maar neen , tk schets hem niet, Gij hebt kern ons geteekendi Wij zien in u op nieuw, wat gij in Paulus ziet: „ V Gevoel van V hart alleen maakt waarli'k ons welsprekend, „ Dat leeren school en kunst en koude regels niet" tVat zeg ik? Neen uw lof laat ik aan and'ren over, Ik juich wel bij het feest, waartp u:v kunde blijkt, Maar vlecht voor u geen krans van ligt verdorrend lovert Terwijl de grbine olff, u om den schedel prijkt. En echter gróotér eer is ''t doelwit van uiv streven, Ik weet, gij wilt de kroon, waarop de Meester wijst. Mijl* Friend! Gij kent de les door Paulus ons gegeven: j, Hij ii alken beproefd, wiens ijver .Tezus prijst.'''' |
|||||||||
|
J. F. VAN OORDT, J. W. Zoa^i
Tlieol. Candi
|
|||||||||
|
V^i.h
|
|||||||||