|
if&c&
|
|||||||||||||||||
|
7^f.
|
|||||||||||||||||
|
y**Y>1
|
|||||||||||||||||
|
-
|
|||||||||||||||||
|
B. oct
2436 |
|||||||
|
\'f
|
|||||||
|
-S&®«r-
|
||||||||||
|
EEN ETHISCH-SOCIALE STUDIE.
|
||||||||||
|
Vit \'t Hoogdnitscli.
|
||||||||||
|
CT^A^-0-
|
||||||||||
|
ZUTIIK,
"W. C. WANSLEVEN.
|
||||||||||
|
S*
|
||||||||
|
BIBLIOTHEEK UNIVERSITEIT UTRECHT
|
||||||||
|
A06000028387235B
|
||||||||
|
2838 723 5
|
||||||||
|
INLEIDING.
|
|||||
|
\'t Is een verblijdend teeken van onzen tijd, die door zijn
jagen naar stoffelijk voordeel een kwaden naam heeft, dat in weerwil van vele hevige aanvallen een gebruik blijft bestaan, \'t welk een krachtig bewijs is tegen de beschuldiging, waarvan we zoo even spraken. Dit gebruik is \'t dueL — Zelfs zijn tegenstanders zullen moeten toestemmen, dat de oorzaak van \'t duel gewoonlijk in een levendig, om \'t zoo eens te noemen, idealisch gevoel van eer moet gezocht worden. Nu moge men dit gevoel ziekelijk, gejaagd of overspannen noemen, onedel is \'t op zich zelf niet en de bron van \'t duel dus ook niet onrein. Onze eeuw heeft dit gebruik niet slechts weten te behouden, zij,heeft \'t welbeschouwd als opnieuw geboren doen worden. Door de regelen, volgens welke \'t duel thans plaats vindt, heeft \'t ook, wat \'t vroeger miste, een waar- dig, aesthetisch uiterlijk verkregen. Ten gevolge daarvan is \'t, ondanks de aanvallen er tegen gericht, zeer in gebruik, meer nog bijna dan in de tweede helft der vorige eeuw. In alle kringen hebben tijdens de lar.tste 40 jaren duels plaats gehad, die beroemd zijn geworden door de personen, welke er de hoofdrol bij vervulden. Zoo is uit de IVansche journa- listische kringen algemeen bekend \'t duel tusschen Armand Carrel en Emii de Girarmn, in Duitschland dat tusschen Karl Twesten en den Generaal Von ManteutfeIi. Van jonger dagteekening nog de duels tusschen den Hertog vb |
|||||
|
4
|
|||||
|
Montpeksieb en Dox Eneique jje Bouebon, den Vorst
Von Metteexicii en den Ovei-sle de Beatjmont, den Gene- raal Klapka en den Afgevaardigde Cseenatony. Onder studenten verwekten door hun ernstigen afloop buitengewoon opzien de duels Kageebattee—Sciiotsch, Gablenz—Geoss- mann en dat van Graaf Bisjiabck. Men ziet dus, \'t duel is nog veelvuldig in gebruik. In weerwil daarvan of juist daarom vermeerderen in den jongsten tijd de aanvallen, die op \'t ge- bied der philosopbie er tegen gericht worden. Aan de andere zijde hebben de geschriften, welke nu en dan, maar al te schaars, in \'t licht gegeven worden tot verdediging van \'t duel, \'t gebrek dat de schrijvers \'t slechts uit een sociaal oogpunt, en ook in dit opzicht nog niet volledig, beschou- wen, maar \'t ethische geheel en al verontzachtzamen. Dit geschriftje heeft zijn ontstaan te danken aan den
wensch \'t duel in zijn sociaal en tevens in zijn ethisch karak- ter te rechtvaardigen, om op die wijze te trachten de leeai- ten, die door andere verdedigers zijn overgelaten, ten minste gedeeltelijk aan te vullen. Dit is, geen lichte taak, want mannen van erkende en groote geleerdheid hebben hun stem tegen \'t duel verheven. Hun geschriften ontleenen een groot gewicht aan de omstandigheid, dat de schrijvers als mannen van onbevlekte eer in een ruimen kring bekend zijn. Maar wijl juist daarom hun werken licht een grootere practische uitwerking konden hebbeu (we zeggen niet, dat ze die werke- lijk hebben gehad) moot men krachtige pogingen aanwenden, om hen met dezelfde wapenen te bestrijden. Daarbij moeten we ons evenwel er voor wachten, om \'t eens platweg zoo te noemen, //\'t kind met \'t waschwater weg te werpen." \'t Is ons doel niet de eer van hen, die uit beginsel tegen \'t duel zijn en daarom, getrouw aan hun overtuiging, \'t niet in |
|||||
|
5
|
||||||
|
toepassing willen brengen, ook slechts ia \'t minst te betwij -
felen. Om \'t ons gestelde doel beter te kunnen bereiken, verdee-
len we onze apologie in drie punten. I. \'t Duel voor de rechtbank des verstands. In dit deel
zullen we hebben aan te toonen, dat \'t gevoelen als ware \'t duel op zich zelf iets ongerijmds, alles behalve eea goeden grond heeft en dus bij een nauwkeurige beschouwing onhoud- baar blijkt te zijn. Daarbij gebruiken we gaarne de bena- mingen //overspannen" en //romantisch" in zoover men daarmee \'t afwijken van den weg, die tot stoffelijk gewin leidt, wil te kennen geven. II. zullen we \'t duel ook voor den rechterstoel der zede-
lijkheid moeten brengen, om te zien of \'t ook daarvoor kan bestaan. We zullen \'t aan de oorspronkelijke practische be- grippen toetsen en nauwlettend acht geven of deze ook wer- kelijk gewichtige bezwaren er tegen kunnen inbrengen, want de zedelijkheid is \'t middel, waarmee \'t duel \'t hevigst bestre- den wordt. , III. zullen we \'t duel in zijn betrekking tot de maat-
schappij beschouwen. "We zullen moeten vragen: brengt \'t duel der maatschappij schade of voordeel toe ? Gelijk in \'t tweede deel met de oorspronkelijke, zullen we hier \'t duel met de daaruit voortvloeiende ethische begrippen trachten te vereenigen. Eindelijk zullen we aan \'t duel in een kring, waar \'tbo-
venal in eere wordt gehouden, onze aandacht wijden. Dit zal ons slotwoord zijn. |
||||||
|
-n»%w»\'£>\'^
|
||||||
|
I.
|
||||||
|
\'t Duel voor de rechtbank des verstands.
|
||||||
|
Eer we er toe overgaan ook slechts één woord over de ge-
oorloofdheid of de doelmatigheid vaa \'t duel te spreken, moet \'t begrip er van onzen lezers duidelijk voor oogen staan; we zouden anders vreezen geheel verkeerd begrepen te worden. Als we \'t woord //duel" gebruiken, verstaan we daaronder enkel den hedendaagschen, met inachtneming van bepaalde regelen en vormen plaats hebbenden strijd van eer. Daartoe behooren noodzakelijk de volgende punten: 1. De uitdaging.
2. De aanneming daarvan.
8. Gelijkheid van wapenen en overige voordeelen.
4. Getuigen.
Slechts dit alles te zamen maakt \'t duel tot \'t geen \'t is en «ooals we \'t hebben te omschrijven, \'t Tweegevecht der mid- dsleeuwen was dus niet altijd een duel, wijl \'t vaak gebeurde, dat de eene partij door de andere, terwijl deze met uitgeto- gen zwaard den aanval deed, tot den strijd gedwongen werd. Evenmin zouden we \'t als een duel kunnen beschouwen, in- dien iemand, met sabel of pistool gewapend, zijn beleediger in de eenzaamheid verraste en hem, door zijn leven te bedrei- gen, dwong de wapens op te vatten. Derhalve is niet elk tweegevecht een duel, al is iadcr duel een tweegevecht. Uit dit alles volgt nu deze bepaling: //\'t Duel, in den hedendaag- |
||||||
|
7
|
|||||
|
schen zin van \'t woord, is een tweegevecht, dat plaats heeft
tot herstel der eer, met medewerking van getuigen en gelijk- heid van kansen en voorafgegaan is door een rechtstreeksche uitdaging aan de eene en een behoorlijke aanneming daarvan aan de andere zijde." \'t Doel van \'t duel is dus herstel van eer. Als we echter van
eer spreken, moeten we vóór alles duidelijk zien welke soort van eer hier slechts kan bedoeld worden, \'t Ligt voor de hand, dat hier van innerlijke eer, die enkel gegrond is op een rechtschapen levenswandel, geen sprake kan zijn, want deze kan men zich zelf wel ontnemen, maar ze kan ons nooit ontnomen worden. Onder eer verstaan we hier de uitwendige blijken van waardeering, die we noodig hebben te ontvangen van hen, welke met ons op gelijken of nagenoeg gelijken trap van stand en beschaving staan. Die waardeering is echter uit den aard der zaak uitwendig, waarom ook de daarop ge- gronde eer de //uitwendige eer" genoemd wordt. "Weigert mij nu iemand door woord of daad de blijken dat hij me als man van eer erkent, dan kwetst hij mijn uitwendige eer. Nu doet zich de vraag voor: heeft een man de uitwendige eer noodig of niet? \'t Antwoord zal onvoorwaardelijk toe- stemmend moeten zijn. Ieder heeft behoefte aan een bepaal- den, zedelijken kring, waarin hij naar den geest bestaan en ruim ademhalen kan, zal hij een zelfstandig wezen zijn en blijven. Dien kring kunnen we dus den kring van iemands zedelijk bestaan noemen. Indien A. nu zijn kring in die mate verwijdt, dat hij de rechten van li. aanrandt, dan zal B. die aanranding moeten tegengaan of de ruimte van zijn kring naar evenredigheid moeten verkleinen. Wordt dit ge- durig herhaald, dan moet eindelijk de middellijn van B\'s. kring = 0, d.w.z. ze moet denkbeeldig worden. |
|||||
|
8
|
|||||
|
Een voorbeeld zal dit meer helder in \'t licht plaatsen.
Stellen we, dat iemand, die voor \'t overige een man van eer is, ten gevolge van verschillende omstandigheden meermalen doodelijk beleedigd wordt door personen, die evenzeer als hij bekend staan als rechtschapen mannen. De beleedigde laat de zaak den vrijen loop. Zal die man \'t leven, dat hij tot dusver leidde, rustig kunnen voortzetten? Zal hij niet veeleer overal minachting en bespotting vinden, die hem alle achting ontrooven en in vele gevallen zelfs in zijn beroep of betrekking schade zal toebrengen? Van nu af zal elke deug- niet \'t recht meenen te hebben te doen, wat mannen van eer hem hebben aangedaan. De man is zich zelf genoeg, maar — hij leeft niet alleen, hij moet voor zijn bestaan zorgen zoo- wel in \'t zedelijke als in \'t stoffelijke. Daarom heeft hij be- hoefte aan uitwendige eer. Daar \'t echter niet minder zeker is, dat de uitwendige eer
geschonden kan worden, moet er een middel zijn om haar te herstellen. Dit middel moet uit den aard der zaak een be- tooning van weerstand zijn. Want zoowel de uitwendige eer als haar herstel is iets volstrekt afgetrokkens. Men kan zijn eer niet oprapen en in den zak steken als een verloren beurs. Daar moet dus door den persoon zelf iets gedaan worden, waaruit duidelijk blijkt, dat hij zijn eer op geenerlei wijze laat verkorten. Die daad zal \'t middel zijn tot herstel van eer. \'t Duel is een daad, welke hiertoe \'tvereischte bezit. "Weert \'t de aantijging niet af met bloedigen ernst, als de beleedigde, in den strijd tegen den belager zijner eer, leven en gezondheid op \'t spel zet? Naar den aard der beleediging, met zwaarder of lichter wapen, staat de duellist pal voor zijn eer — nooit evenwel mag de mogelijkheid van doodelijke ver- wonding buitengesloten zijn, omdat juist daardoor duidelijk |
|||||
|
o
|
|||||
|
blijkt, dat de afwering der beleediging ernstig is en dus
\'t duel in den eigenlijken zin doelmatig wordt. Beschouwen we de gevolgen van. \'t duel nader, dan doen
zich zes kansen van afloop aan ons voor Of de beleedigde, dien we natuurlijk ook als den uitdager moeten beschouwen, of de uitgedaagde beleediger, öf beiden kunnen gedood of ge- wond worden. In elk dezer gevallen blijkt de doelmatigheid van \'t duel. Valt de beleedigde, dan moge dit bedroevend zijn, onwaardig is \'t niet. \'t Tegendeel is waar; hij sterft als een vrij man voor vrijheid en eer. Hij strijdt voor zijn ze- delijk, voor zijn hooger bestaan, en moet hij ook \'t leven la- ten, hij neemt \'t bewustzijn met zich in \'t graf alles gedaan te hebben, wat men in billijkheid van hem vorderen kon. Wordt hij gewond, dan zal die gedachte op \'t ziekbed hem sterken. — Ditzelfde nu, dood of verwonding, kan ook den uitgedaagden beleediger treffen. Ja, \'t spreekt van zelf, dat de beleedigde alle krachten moet inspannen om een van beide te doen plaats hebben. Dit gebiedt hem niet alleen de plicht des zelfbehouds, maar ook slechts daardoor toont hij, dat \'t zijn ernstig streven is de beleediging uit te wisschen. Ten eerste, wijl hij slechts dan \'t zelfde van zijn tegenstander (verondersteld dat deze een edeldenkend mensch is) verwach- ten kan en ten tweede, omdat hij ook enkel daardoor toe- komstige beleedigers kan afschrikken. Gelukt \'t den belee- digde niet zijm tegenpartij te overwinnen, dan heeft hij toch door \'t streven daarnaar zijn eergevoel genoegzaam bewezen en is dus, gelijk we reeds zeiden, in zijn eer hersteld. Na al \'t voorafgegane behoeft \'t geen betoog, dat herstel van eer ook \'t gevolg is van den dood of de verwonding van beide duellisten. \'t Duel is dus — voorloopig van \'t standpunt des uitdagers
|
|||||
|
10
|
|||||
|
beschouwd — noch ontoereikend, noch verkeerd, noch onge-
rijmd, zooals Professor Dr. Nahlowsky, een zijner voornaatn- ste tegenstanders, \'t noemt. 1. \'t Duel is toereikend, want men bereikt er door, \'t geen
men wenscht, namelijk te bewijzen, dat men zich niet laat beleedigen. \'t Spreekt van zelf, dat men daarbij tevens be- proeven zal vóór de ontmoeting de beweringen van zijn te- genpartij te ontzenuwen, voor zoover ze (wat zelden geschiedt) de innerlijke eer aantasten. Wilde men echter bedaard voort- leven, om door zijn verderen onberispelijken wandel te bewij- zen, dat de aantijging ongegrond was, dan zou die lankmoe- digheid zeer licht haar doel kunnen missen en door velen voor een zwijgende bekentenis gehouden worden volgens \'t wel wat platte spreekwoord: //hoe meer men de mest roert, hoe meer ze stinkt." Treedt daarentegen de beleedigde, om zijn verzet met woorden meer kracht bij te zetten, gewapend voor zijn uitwendige eer in \'t strijdperk, dan toont hij daardoor den zedelijken ernst, waarmee hij de zaak opvat. — Onjuist is ook de meening, dat de duellist slechts door geblaseerdheid er toe komt zijn leven in de waagschaal te stellen. Dit kan in sommige gevallen zoo zijn, maar we kennen ook duellis- ten , van welke \'t zonneklaar is, dat ze zich volkomen bewust waren wat hun \'t leven was. "Wie denkt hierbij niet aan Kakl Twesten en Akmand Carrel ? Dat deze mannen een leven op \'t spel hebben gezet, dat niet slechts hun zelf, maar ook \'t vaderland dierbaar was, is een bewijs tegen de zoo even genoemde beschuldiging. Speelt bij \'t duel gedachteloos- heid of geblaseerdheid een rol, dan is dit in elk geval slechts bij uitzondering, want voor ieder mensch bezit \'t leven meer of minder waarde. — Voor \'t overige is een gewichtige waar- borg tegen \'t lichtzinnig vechten verkregen door de regelen |
|||||
|
11
|
|||||
|
en vormen van \'t hedendaagsch duel. Zoo bestaat er een be-
paling, volgens welke de getuigen verplicht zijn de geheele zaak te behandelen en te onderzoeken, zooals men dit van bij den voorafgeganen twist onzijdige personen kan verwach» ten, en een verzoening te bewerken, zoo dit mogelijk is. Hierdoor wordt menig onbedacht duel voorkomen. Voorts mag \'t duel nooit terstond, maar eerst over één of twee da- gen plaats hebben, zoodat de drift tijd heeft om te bedaren en een schikking lichter tot stand komt. Ten slotte wenden de getuigen, zooals bekend is, nog op de Btrijdplaats een po- ging aan tot verzoening. 2. Dr. Nahlowsky noemt verder \'t duel een verkeerd mid-
del, omdat \'t niet voor latere beleedigingen vrijwaart, de tuchtiging van den beleediger niet waarborgt en den belee- digde evenmin een wezenlijke voldoening verschaft. Tegen de beide eerste bezwaren voeren we slechts aan,
dat, zooals wij reeds betoogden, \'t duel niet ten hoofddoel heeft voor verdere beleedigingen te behoeden of den tegenstan- der lichamelijk te tuchtigen. Dit kunnen we als een bijbe- doeling laten gelden, maar ook als niets meer. Derhalve ne- men we insgelijks aan, dat menigeen, gelijk de ondervinding leert, door \'t uitzicht op een duel bewogen wordt zijn mede- menschen ongemoeid te laten, die anders zeker last van zijn onbeschaamdheid zouden gehad hebben. Ongetwijfeld zal dit niet altijd \'t geval zijn, maar \'t is nochtans een nieuwe goede eigenschap, die we in \'t duel ontdekken. — Wel moet de tuchtiging der tegenpartij mede \'t oogmerk zijn, doch we mogen hierbij niet vergeten, dat \'t duel de reinheid zijner bedoeling zou verliezen, indien wraakzucht er de oorzaak van was. "Want als een daad van wraak kunnen we \'t wel recht- vaardigen voor de vierschaar des verstands, maar nooit voor |
|||||
|
12
|
|||||
|
die der zedelijkheid. Wat echter de volkomen genoegdoening
aangaat, die, naar men beweert, door \'t duel niet verkregen wordt, wij vragen waarin die dan toch bestaat. Is \'t wellicht een volkomen herstel van eer, als iemand, die een oorveeg heeft ontvangen, door zijn tegenstander om vergiffenis wordt gevraagd, ten gevolge der tusschenkomst van den rechter? Of wanneer de bedrogen echtgenoot den verleider zijner vrouw voor zes maanden een verblijf in de gevangenis ziet aangewe- zen en daarbij \'t genoegen heeft de zaak uitvoerig als een be- langwekkend voorval in de courant vermeld te zien? \'t Duel geeft hem vrij wat aannemelijker voldoening. Tegen den man, die hem zoo zwaar beleedigd heeft, treedt hij op met \'t wapen in de hand, ten bewijze dat hij zijn eer en recht, ten koste van zijn bloed en leven, wil verdedigen. Slechts zóó doet hij op voldoende wijze de afwering der beleediging blij- ken. En juist in \'t bewustzijn hiervan en in de bewijzen van goedkeuring, die de beleedigde ontvangt in den kring, waar- toe hij behoort, is zijn voldoening gelegen. Professor Nahlowsky vergeet ook, dat er beleedigingen
zijn, die niet in aantijgingen bestaan, bij welke \'t dus even- min noodig is door zijn verder gedrag de beleediging te ont- zenuwen als mogelijk haar door herroeping te zien uitge- wischt. Om op \'t vroegere voorbeeld terug te komen, een oorveeg laat zich evenmin herroepen als \'t verleiden eener echtgenoote of zuster. En zelfs wanneer wij op een aantij- ging \'toog vestigen, vernemen wij van Prof. Nahlowsky, dat de beleedigde eigenhandig den mond sloot, die zijn beschuldi- gingen had kunnen terugnemen. Dit //had kunnen" geeft een zeer gewaagde veronderstelling te kennen. Minstens is de terugneming door den beleediger onzeker, in vele gevallen zelfs onwaarschijnlijk. ... |
|||||
|
18
|
|||||
|
"Wat de ontzenuwing der beleediging door verderen onbe-
rispelijken levenswandel betreft, is \'t voldoende aan te mer- ken, dat de beleedigde (voor zoover hij een eerlijk man is, en slechts dit geval kan men hier, zooals van zelf spreekt, aannemen) ook vroeger deugdzaam leefde en nochtans door de besehuldiging werd getroffen. De grootste braafheid zal hem voortaan niet baten, ja de wereld zal vaak in \'t angstig ver- mijden ook van den schijn des kwaads \'t bewijs van een on- zuiver geweten meenen te zien. Een krachtige wijze van handelen echter zal den beleedigde ten minste er in doen sla- gen de schreeuwers den mond te stoppen en hem \'t bewust- zijn schenken, dat hij \'t hoogste, waarover hij kon beschik- ken, zijn leven, niet te dierbaar heeft geacht, om \'t voor zijn eer op \'t spel te zetten. 3. Na \'t voorafgegane behoeft wel niet nader bewezen te
worden, dat \'t duel ook geen ongerijmd middel tot herstel van eer is. Slechts ééne vraag moeten wij hier nauwkeuri- ger beschouwen. Zal de beleedigde ook, indien hij door eenig zedelijk gebrek de beleediging heeft veroorzaakt, voldoening eischen? Hier moet men wèl onderscheiden. Is \'t bedoeld zedelijk gebrek van lichten aard, zoodat \'t de inwendige eer niet schaadt, dan heeft de beleedigde zeker \'t recht en is \'t zijn plicht voldoening te vragen. Want waar moest \'t heen, zoo \'t ieder vrijstond zijn naaste alle kleine gebreken, die deze wellicht heeft, te verwijten? Men versta ons wèl; we bedoelen hier den onbevoegden berisper. Is de persoon, die zijn afkeuring uitspreekt, daartoe door zijn betrekking, door bloedverwantschap of vriendschap gerechtigd, dan kan de uil- daging natuurlijk niet plaats hebben, want de berisping is dan geen krenking der eer, maar een zedelijke dienst. Lijdt daarentegen de beleedigde aan groote, schandelijke zedelijke |
|||||
|
14
|
|||||||
|
gebreken, dan spreekt \'t van zelf, dat hij \'t recht op herstel
van eer heeft verbeurd. Want hij, die zijn inwendige eer verloren heeft, kan ook geen aanspraak maken op bewijzen van achting. Met betrekking tot de zoogenaamde valsche punten van
eer, zijn ook wij van gevoelen, dat elke kleinigheid niet de aanleiding mag wezen tot een duel. Echter gelooven we, dat \'t altijd beter is, zoo er onder de jongelingschap, vooral onder de studeerende, ook om geringe oorzaken duels plaats hebben dan dat ze verzinke in den poel der lafhartigheid en pedanterie. |
|||||||
|
"We hebben tot dusver \'t duel beschouwd van \'t standpunt
des beleedigden, die volgens den aard der zaak ook de uitda- ger is. Anders doet \'t zich aan ons voor, als wij \'t met"\'t oog op den uitgedaagde beschouwen. De aanneming eener uitdaging is meer een zaak des ge-
voels; nochtans is ze ook bestaanbaar voor de rechtbank des verstands. Vooreerst is \'t noodig twee verschillende oogpunten te on-
derscheiden, \'t Kan namelijk gebeuren, dat bij plaats gehad hebbende beleedigingen ook de schijnbaar eenige of — als we \'t zoo noemen mogen — officieele beleediger in zekeren graad mede beleedigd is, dikwijls zelfs nog veel grievender dan zijn uitdagende tegenstander. Intusschen doet zich ook vaak \'t tegenovergestelde voor en heelt de krenking der eer slechts aan ééne zijde plaats. A. In \'t eerste geval moet zoowel de uitgedaagde als de
uitdager er prijs op stellen te doen blijken, dat hij geen schending zijner eer duldt. Dat de uitdaging door zijn tegen» |
|||||||
|
15
|
|||||
|
stander en niet door hem gedaan werd, is óf aan \'t toeval te
wijten öf \'t gevolg daarvan, dat de eerste sneller in \'t nemen van een besluit was dan de laatste. De uitdaging kan onder deze omstandigheden als wederzijdsch beschouwd worden, al heelt de een haar ook vroeger gedaan dan de ander, \'t Is dus duidelijk, dat deze wijze van aanneming eener uitda- ging — indien, zooals we zeiden, hier van een aanneming sprake kan zijn — door \'t verstand evengoed gebillijkt wordt als de uitdaging zelf. B. Is de uitgedaagde — zooals in \'t tweede door ons aan-
gehaald geval plaats heeft — niet mede beleedigd, en is dus enkel de eer van zijn tegenstander aangetast, dan moe- ten we vóór alles onderzoeken of en in welken graad deze schuld heeft aan de beleediging. Hier kunnen nu drie ge- vallen zich voordoen. 1. De beleedigde heeft op geenerlei wijze schuld, aan de
krenking zijner eer; hij is vrij van elk zedelijk gebrek, dat haar zou hebben kunnen veroorzaken. 2. De beleedigde heeft een zedelijk gebrek, dat tot de be-
leediging aanleiding heeft gegeven; \'t is echter zoo onbedui- dend, dat \'t de inwendige eer volstrekt niet schaadt. 3. \'t Gebrek, dat de oorzaak is der beleediging, is van
dien aard, dat \'t de innerlijke eer werkelijk bezoedelt of ver- nietigt. Ad. I. Krenkt A. de eer van 13., zonder dat deze hieraan
schuld heeft, dan moet A. daar blijkbaar een of ander doel mee hebben. Dat dit doel op zich zelf door de zedelijkheid onvoorwaardelijk veroordeeld wordt, komt hier niet in aan- merking, daar we de zaak enkel uit \'t oogpunt des verstand» beschouwen. — Stellen we, dat de beleediging plaats heeft en de uitdaging insgelijks. Nu weigert echter de beleediger |
|||||
|
16
|
|||||
|
A. den beleedigde B. de door dezen geëischie voldoening. Wat
zal \'t gevolg zijn? Zal gene zijn doel bereiken? Zeer zeker niet; veeleer zal de aan B. toegevoegde beleediging in de meeste gevallen op zijn hoofd terugkomen. Derhalve zal A. juist \'t tegendeel bereiken van \'t geen hij bedoelde. Doch nemen we aan, dat de beleediging zonder een be-
paald doel, b v. uit hartstocht, plaats had. A. koestert — om een reeds aangevoerd voorbeeld nogmaals te gebruiken — een heftige onreine liefde voor de vrouw van B. en verleidt haar. B. ontdekt \'t bedrog en eischt voldoening. Zal A. die kunnen weigeren? Afgezien van de zedelijke laagheid, zal A. zich door zulk een weigering niet in de samenleving on- mogelijk maken? Nadat hij B.\'s vrouw ten val heeft ge- bracht, weigert hij haar echtgenoot — misschien uit princi- picele nauwgezetheid — de gevraagde voldoening! De wereld zou over A een streng vonnis vellen en zelfs tegenstanders van \'t duel zouden zijn gedrag niet kunnen billijken. Der- halve zal zijn verstand hem reeds moeten doen besluiten de uitdaging aan te nemen. Ad. 2. Stellen we, A heeft de wel wat zotte eigenschap
van te overdrijven, hij is, wat men platweg noemt: //een op- snijder." Nu onderhoudt B. hem in een publiek gezelschap op beleedigende wijze over dit gebrek. A antwoordt met een uitdaging. B. wijst haar af. Wat zal B. daardoor verkrij- gen? Zeker niets dan den spot, dien hij A misschien wilde doen ten deel vallen. Ongetwijfeld zal de laatste een als vroeger geacht man blijven, B. echter wegens belachelijke aanmatiging, gepaard met vreesachtig terugtreden, in zijn uitwendige eer groote schade lijden. Hij zal dus volkomen zijn doel missen Ad, 3. De zaak verkrijgt een. geheel ander voorkomen,
|
|||||
|
17
|
|||||
|
indien A. door B. een beleediging wordt aangedaan, waartoe
gene door een onteerend zedelijk gebrek aanleiding heelt ge- geven. In dit geval is B. aan A geen genoegdoening ver- schuldigd, want krachtens \'t nauw verband tusschen innerlijke en uitwendige eer verdwijnt de laatste van zelf, als de eerste niet meer aanwezig is. Indien nu B. \'t niet bestaan der uit- wendige eer bij A. constateert, beleedigt hij dezen niet, wijl A in den eigenlijken zin des woords onbekwaam is te be- leedigen of beleedigd te worden. Hij heeft zich zelf van zijn innerlijke eer en daarmee van de aanspraak op voldoe- ning beroofd; dus behoeft deze in geen geval te worden ge- geven. Zelfs diin is men den eerlooze geen voldoening ver- schuldigd, als de beleediging, die men hem heeft aange- daan, niet rechtstreeks op een onteerend zedelijk gebrek betrekking heeft, \'t Is genoeg dat dit bestaat. Want eer- loosheid verbreekt den band, die ons aan de samenleving hecht, en verbant ons daaruit voorgoed. Natuurlijk moet dit gemis van eer algemeen bekend zijn of algemeen bekend ge- maakt worden, opdat de uitgedaagde ook voor zijn medebur- gers verantwoord zij. Is de eer van den uitdager twijfelach- tig, dan moet de aanneming der uitdaging afhankelijk zijn van \'t antwoord op de vraag of de secondant een voldoende borg voor de eer van zijn cliënt is. Eer we tot \'t tweede deel van ons betoog overgaan, moeten
we over een soort van duel spreken, die we nog onaange- roerd hebben gelaten, \'t Is \'t zoogenaamd duel op leven en dood, d.w.z. een duel, waarbij toebereidselen gemaakt worden, die geen twijfel overlaten, dat een der beide partijen moet vallen, \'t Is noodig deze soort van duel nader te beschou. 2
|
|||||
|
18
|
|||||||
|
wen, wijl bij de bedoeling van afwering zich hier nog een
tweede beweegreden doet gelden. De duellisten worden na- melijk door de overtuiging gedreven, dat beiden niet meer op aarde bestaan kunnen, dat een van hen moet wijken. Deze gedachte heeft eenigszins grond, maar volstrekt niet al- tijd. "We zouden zelfs zeggen, dat ze zeer zelden in aan- merking mag komen. Want \'t bezwaar, dat men samen niet meer kan leven, is ook op andere wijze weg te nemen, vooral wijl volgens de bestaande wetten de overblijvende duellist in elk geval genoodzaakt is van woonplaats te veranderen, \'t Blijkt dus, dat deze beweeggrond een zeer beperkt recht van bestaan heeft. Deze omstandigheid is te gewichtiger, wijl zelfs vele tegen-
standers van \'t duel hun goedkeuring schenken aan \'t duel op leven en dood, waarbij men van de bovengenoemde gedachte uitgaat, terwijl wij, die \'t duel verdedigen, juist die gedachte niet onvoorwaardelijk kunnen billijken. Anders is \'t indien \'t duel in zijn ernstigsten vorm als betooning van afwering eener zware belecdiging plaats heeft. Hier is \'t volkomen in zijn recht. |
|||||||
|
Met deze beschouwing eindigt \'teerste gedeelte onzer ver-
dediging van \'t duel. "We gelooven daarin de duellisten (zoo- wel den uitdager als den uitgedaagde) ten minste van de vaak hun aangewreven blaam van lichtzinnigheid en gedach- teloosheid te hebben gezuiverd. -----------------«»%\'3XVKS)%*--------------------
I
|
|||||||
|
II.
|
||||||
|
\'t Duel voor den rechterstoel der zedelijkheid.
|
||||||
|
Wanneer we denken aan al de verdachtmaking en de he-
vige aanvallen, door vele zedenleeraars tegen \'t duel gericht, zouden we haast in verzoeking komen ons met de uitspraak van Qöthe\'s Tasso te troosten: «Viel lieber, was ihr euch unsittlich nount,
Als was ich mir unedel nenueu müsste!" (Akt 2, Sc. 3.)
Maar daarmee is de zaak niet afgedaan. Juist wijl hier
de aanvallen op waarlijk moorddadige wijze vermeerderen, moeten we.ze weten te weerstaan. Onze tegenstanders mee- nen zich reeds op de zegepraal te kunnen beroemen. Toonen we hun, dat dit niet zoo is. De strijd is zeker zwaar. Doch hoe zwaarder strijd, hoe roemrijker overwinning. Maken we gebruik van der tegenpartij eigen wapen en toonen we in de eerste plaats aan, dat de oorspronkelijke practische be- grippen met onze zienswijze in overeenstemming zijn. 1. \'t Begrip van innerlijke vrijheid verzet zich niet tegen
\'t duel. Die dit wil beweren zou eerst moeten aantoonen, dat \'t geweten \'t duel onvoorwaardelijk veroordeelt. Dit zou echter hoogst moeilijk zijn. Indien men tot een stemming der gewetens overging, zou zich in de beschaafde wereld (niemand zal \'t ontkennen) zeker ten minste een aanzienlijke |
||||||
|
20
|
|||||
|
minderheid voor \'t duel verklaren. Maar dat zou geen bewijs
zijn, noch voor noch tegen. Men mag hier niet letten op \'t practisch gevoelen van ieder bijzonder persoon, dat toch onjuist kan wezen. We moeten de zaak in haar geheel over- zien en dan vragen we, of \'t duel met de overige practische begrippen al dan niet bestaanbaar is. In \'teerste geval is de uitspraak van \'t begrip der innerlijke vrijheid ten vcor- deelo, in \'t tweede ten nadeele van \'t duel. Gaan we dus met ons onderzoek voort. 2. \'t Begrip der volmaaktheid eischt, dat ieder zijn eer,
zoowel de innerlijke als de uitwendige, onbevlekt beware. \'t Eischt dus ook, elk deugdelijk middel aan te wenden om de geschonden eer te herstellen. Nu is de vraag hoe \'tmid- del tot herstel van eer moet wezen, om zijn doel te bereiken. \'t Is duidelijk, dat \'t met den aard der eer zelf overeenkonr- stig moet zijn. Deze nu is zuiver afgetrokken; dus zal ook \'t middel tot herstel er van iets afgetrokkens moeten zijn. De uitwendige eer bestaat in de blijken van achting, waarop de man, die innerlijke eer bezit, aanspraak maakt, \'t Middel om de uitwendige eer te herwinnen zal \'t gevoel zijn, dat men deze blijken van achting in elk geval weer ontvangen wil, d.i. practisch toegepast, \'t streven de beleediging, door welke genoemde blijken werden geweigerd, van zich af te weren. Daar \'t echter om uitwendige eer te doen is, moet dit gevoel, dit streven op de eene of andere wijze aan den dag gelegd worden. Dit kan, zooals van zelf spreekt, niet enkel door woorden geschieden, want deze alleen zouden niet krachtig genoeg zijn. Er moet een daad plaats hebben, die duidelijk bewijst, dat \'t den beleedigde met de verdedi- ging zijner eer hoogst ernstig gemeend is. Om dit behoorlijk in \'t licht te stellen, moet een dierbare bezitting op \'t spel |
|||||
|
21
|
|||||
|
•worden gezet, iets, dat als \'t ware eren kostbaar is als de
eer. "Welke bezitting zal hiertoe nu meer geschikt zijn en krachtiger bewijs opleveren — of liever alleen voldoende zijn — dan \'t leven zelf? \'t Duel is \'teenige gepaste middel om te bewijzen, dat men zijn leven veil heeft tot redding zijner eer en is dus als zoodanig met \'t begrip der volmaaktheid in overeenstemming. Hoofdzakelijk heeft de hier geleverde bewijsvoering betrek-
king op den uitdager. Maar ook de aanneming der uitdaging wordt door \'t begrip der volmaaktheid gebillijkt. Behalve dat de uitdaging de aanneming veronderstelt, is de moed een hoedanigheid, die de zedelijke waarde van den man verhoogt, \'t Duel is een bewijs van persoonlijken moed. — De bewe- ring, dat de moed, die den uitgedaagde tot de aanneming der uitdaging beweegt, niets anders is dan koortsachtige opge- wondenheid zonder zedelijken grondslag, blijkt reeds dadelijk onhoudbaar. De duellist volgt in zijn gedachten een verhe- ven stem, die hem gebiedt zijn eer te verdedigen. Is dit niet een genoegzame zedelijke grondslag? Kan men hem niet met den krijgsman gelijk stellen? Beiden — duellist en sol- daat — strijden voor een begrip, slechts met dit onderscheid, dat de laatste soms gedwongen en de eerste steeds vrijwillig zich naar de strijdplaats begeeft. 3. Verlangt vooral \'t begrip der volmaaktheid de uitda-
ging, \'t begrip der welwillendheid gebiedt doorgaans de aan- neming er van. — Hij, die zijn medemensen zonder vol- doende reden aanvalt, maakt zich in elk geval in hoogen graad aan kwaadwilligheid schuldig. Indien zijn gemoed niet volkomen bedorven is, zal hij dit van zelf na de eerste op- welling van den hartstocht inzien. Voorts zal hij beseffen, dat bij den beleedigde voldoening schuldig is. Deze voldoe* |
|||||
|
22
|
|||||
|
ning moet, dat spreekt van zelf, den vorm aannemen, dien
de beleedigde en niet dien, welken de beleediger verkiest. Ongetwijfeld zal \'t de plicht van laatstgenoemde zijn, de be- leediging zoo vreedzaam mogelijk uit te wisschen. Kan dit echter niet en verlangt de beleedigde volstrekt gewapender- hand voldoening, dan zou de beleediger zich in nog hoogeren graad aan kwaadwilligheid schuldig maken, indien hij wei- gerde //den wil des beleedigden niet slechts te volgen, maar ook tot den zijne te maken." Zou \'t b.v. niet van de groot- ste onbeschaamdheid getuigen, zoo de verleider eener gehuwde vrouw met haar echtgenoot den door dezen verlangden strijd niet wilde aangaan? Hier is echter een bedenking op te lossen. Men vraagt
dikwijls: moet de uitgedaagde beleediger de uitdaging niet afwijzen, ten einde door \'t dooden of wonden zijner tegenpartij niet opnieuw een daad van kwaadwilligheid te begaan? Hij\', die zich door dit bezwaar liet afschrikken, zou voor alles vergeten dat \'t den uitdager niet slechts volkomen bekend is, dat zijn leven op \'t spel staat, maar dat hij dit zelfs wenscht en wil, omdat \'t hem anders niet mogelijk is zijn protest tegen de beleediging behoorlijk kracht bij te zetten. Niet slechts de aanneming der uitdaging wordt hier dus gebiedend verlangd, maar ook \'t pogen (afgezien nog van den plicht des zelfbehouds) zijn tegenstander zoo spoedig mogeüjk buiten gevecht te stellen. Indien de uitgedaagde b.v. in de lucht schoot, zou zijn tegenstander dit volstrekt niet kunnen dul- den, want de voldoening zou daardoor ontoereikend worden. Tot dusver plaatsten we ons op \'t standpunt van den uit-
gedaagde. Maar zelfs de uitdaging is niet onvoorwaardelijk met \'t begrip van welwillendheid in tegenspaak. "We hebben gezien, dat \'t niet in de eerste plaats \'t doel van den uitda- |
|||||
|
2a
|
|||||
|
ger is zijn tegenstander leed te berokkenen, maar slechts zijn
eigen geschonden eer te zuiveren, \'t Leed is slechts een bij- komende zaak als noodwendig gevolg van \'t dueL Dus is de beweegreden van den uitdager geen kwaadwilligheid. Wat echter \'t leed aangaat, dat we hier als noodzakelijk gevolg aantreffen, moeten we doen opmerken, dat de zedenleer zelfs \'t dooden van een mensch in sommige gevallen van noodweer, veroorlooft. Nu kunnen we gevoeglijk beweren: \'t duel is een daad van zelfverdediging. Men verdedigt er wel zijn li- chamelijk leven niet door, maar zijn zedelijk bestaan, zijn leven voor de maatschappij. — "Wie zulk een leven bezit, zal \'t zich niet willen laten
ontnemen. Hij zal dus op de eene of andere wijze den eer- roover ter verantwoording moeten roepen. Yolgens de grond- stelling echter, dat \'t leven des lichaams \'s menschen hoogste goed niet is, zal menigeen dit liever op \'t spel zetten dan door \'t gerecht na lange beraadslaging een beschamend vonnis te hooren uitspreken. Letten we daarbij nog op de gelijk- heid der kansen, dan kunnen we met recht vragen: waarin bestaat dan toch die groote kwaadwilligheid, welke men in \'t duel en vooral in de uitdaging wil zien? Hierbij moeten we ook acht slaan op \'t geen we in \'t eerste gedeelte als bij \'t duel noodig hebben doen uitkomen: de aanneming der uit- daging en \'t aanvaarden van den strijd is altijd volkomen vrij- willig. Derhalve sluit \'t duel geen onvoorwaardelijk, maar een beperkt, betrekkelijk zooveel mogelijk verzacht leed in zich. — "We moeten ook de tegenwerping nietig verklaren, dat de
uitdager strijdig met \'t begrip der welwillendheid zou hando- len, vooral indien hij huisvader is. Zoomin de krijgsman als zoodanig liefdeloos is jegens zijn huisgezin, is hij \'t, die |
|||||
|
24
voor zijn eer \'t leven waagt. De idee, waarvoor hij strijdt, is
zijn rechtvaardiging. — 4. Zelfs \'t begrip des rechts is slechts in schijn met \'t
duel in tegenspraak. "We bedoelen hier, zooals van zelf spreekt, \'t natuurrecht. De grondslag van dit begrip is on- getwijfeld de uitspraak: //Strijd mishaagt." "We kunnen noch willen dit tegenspreken, \'t Is ook niet noodig. Strijd mishaagt — maar \'t duel is volstrekt geen strijd. "Want strijd is een tegenover elkander staande, zich zelf opheffende beschikking over één voorwerp. Onderzoeken we nu of deze bepaling op \'t duel toepasselijk is, dan moeten we erkennen, dat \'t gewichtigste punt hier ontbreekt, namelijk \'t voorwerp waarover beschikt zal worden. "Waar is dit hier te vinden? Zou \'t misschien de eer zijn? Dit kan nooit \'t geval wezen, want de eer wordt door \'t gevoel, dat tot afwering der belee- diging dringt, gezuiverd, \'t Duel is enkel de betuiging van dit gevoel. Geen strijd dus — een overeenkomst vinden we hier, die voor beide partijen gelijke uitzichten opent en beide partijen dus in gelijke mate bevredigt. De aanneming der uitdaging, \'t verschijnen op de strijdplaats is altijd vrijwillig en \'t duel derhalve geen aanslag op de persoonlijke veiligheid van den medemensen, \'t Duel is echter niet slechts geen strijd; \'t maakt doorgaans een einde aan den strijd. Hoe be- schamend zulk een strijd van eer voor beide partijen is, kan hij alleen beseffen, die er getuige van was. Doch met de uitdaging houdt alle oneenigheid op, en \'t koel, bedaard over- leg der secondanten begint. — Dus brengt \'t duel, ook met \'toog op \'t natuurrecht, veeleer goed dan kwaad teweeg. — 5. Met \'t begrip der billijkheid eindelijk hebben we, wei-
beschouwd hier niet te doen, \'t geen we terstond willen aan- toonen. \'t Duel is geen daad van vergelding, \'t Betreft geen |
||||
|
25
|
|||||
|
gelijke verdeeling van lief en leed tusschen beleediger en be-
leedigde. Hoe zou daarvan sprake kunnen zijn, daar vaak een van beide partijen, misschien juist de schuldige, onge- deerd blijft? Ook zou de vergelding op geenerlei wijze aan \'t misdrijf goëvenredigd zijn. Eindelijk kan men \'t duel reeds daarom geen daad van vergelding noemen, wijl de vergel- der — ook indien de beleediger eenige straf ontving — de beleedigde zelf zou zijn. Geen bestraffing, een daad van per- soonlijke wraak zou \'t dus wezen. Dit kan \'t duel echter na al \'t voorafgegane niet zijn en is \'t gewoonlijk ook niet, zoo- dat \'t begrip der billijkheid niet in aanmerking kan komen. Nu doet zich de vraag voor, of \'t duel bij twisten over
\'t punt van eer voldoende is, of daarbij niet een bepaalde daad van> vergelding moet plaats hebben. Als we tot beantwoording dezer vraag overgaan, moeten
we vóór alles er op wijzen, dat de menschelijke gerechtigheid uiterst gebrekkig is, ondanks de hooge ontwikkeling des rechts. Men gevoelt dit nooit levendiger dan juist bij de beschouwing van \'t begrip der billijkheid, dien maatstaf van alle gerechtigheid. Indien \'t nu den rechter niet altijd ge- geven is een gepaste mate van vergelding te vinden, dit gebrek doet zich meestal, zoo niet altijd, gevoelen bij kren- kingen van eer, van welke soort ze ook mogen zijn. We kunnen dus de aanklachten deswege niet beschouwen als een poging om de bestraffing van den beleediger te verkrijgen, want dit doel bereikt men slechts in schijn. De klacht is in dit geval niets anders dan een daad van afwering, maar, zooals we reeds aangetoond hebben, volstrekt ontoereikend. Ze bewerkt niets anders, maar ze bewerkt minder dan \'t duel. Daarom is dit doeltreffender dan een gerechtelijke klacht. Hiermee hebben we \'t duel aan alle oorspronkelijke prac-
|
|||||
|
20
|
||||||
|
tische begrippen getoetst Door geen van deze wordt \'t ver-
worpen, door sommige zelfs geëiseht. Moet dit ons niet driu- gen tot \'t besluit, dat die zedenleeraars, welke \'t duel on- voorwaardelijk afkeuren, grootelijks dwalen, doordien ze twee punten in \'t wezen van den mensch niet juist weten te waardeeren? Ten eerste kunnen ze maar niet inzien, dat \'t leven niet \'t hoogste goed is, en ten tweede verliezen ze \'t nauw verband tusscben innerlijke en uitwendige eer uit \'t oog. Ze bedenken niet, dat een man, in zijn uitwendige eer gekrenkt, ook vaak de innerlijke eer verliest. Ze verge- ten, dat zekere blijken van waardeering van de zijde onzer medeburgers ons zoo onontbeerlijk zijn als de lucht om te leven. Maar ze vergeten ook, dat de man bij dikwijls her- haalde, onverhinderde aanvallen op zijn eer eindelijk ophoudt een zich zelf bepalend wezen, een persoon te zijn en dat hij slechts als zoodanig een werkzaam lid der maatschappij kan wezen. Hiermee zijn we tot \'t derde gedeelte van ons b& toog genaderd. |
||||||
|
~»V3XyytS%e\'-
|
||||||
|
III.
\'t Duel en de maatschappij. De nieuwe gezichtspunten, die zich hier aan ons zullen
voordoen, brengen weinig verandering in den ons gebleken stand der zaak, daar ook zij geen gewichtige bezwaren tegen \'t duel kunnen opleveren, \'t Is een feit, dat in alle beschaaf- de staten \'t duel volgens de wet verboden is, maar \'t is ook waar, dat nergens die wet in haar volle gestrengheid wordt toegepast. Zelfs hij, die bij \'t duel zijn tegenpartij doodt, ontvangt doorgaans een zeer zachte straf. Dit is een bewijs, dat \'t duel met den Staat als zoodanig niet in strijd is, en dat de daartegen gerichte wetten grootendeels haar bestaan hebben te danken aan de noodzakelijkheid ook hier \'taltijd schadelijk //te veel" tegen te gaan. Onderzoeken we de verhouding van \'t duel tot de maat-
schappelijke begrippen, dan vestigen we \'toog: 1. op de rechtvaardigheid. Deze zou \'t duel zeker verwer-
pen, indien \'t zoo vaak herhaald verwijt gegrond ware en \'t werkelijk een eigenmachtige handelwijze om zich recht te verschaffen kon genoemd worden, \'t Is niet te ontkennen, dat //niemand zijn eigen rechter mag zijn" en de regeering met alle macht dit beginsel moet handhaven, omdat anders de ge- regelde gang der zaken zou verstoord worden. We beweren echter juist, dat \'t duel geen middel tot willekeurige rechts- verschaffing is. — "Wat toch is \'t doel der rechtspleging? |
||||
|
28
Eiken twist of strijd zooveel mogelijk te voorkomen en, zoo
die evenwel ontstaan is, daaraan, alsmede aan de gevolgen er van, zoo spoedig mogelijk een einde te maken. Maar we hebben reeds aangetoond: \'t duel is geen strijd. Dus is \'t buiten \'t gebied der rechtspleging. — Doch we hebben ook gezegd: \'t duel maakt doorgaans een einde aan den strijd. Is dat geen willekeurige rechts verschaffing? Komt \'t gerecht alleen hier niet de beslissing toe? Zonder twijfel — maar \'t duel beslecht ook geen strijd; \'t is geen daad van vergel- ding. De strijd houdt er wel door op, maar wordt niet be- slecht — hij wordt enkel afgebroken, \'t Duel komt dus vol- strekt niet ia botsing met de rechtvaardigheid en zou zonder schade kunnen geduld worden. "Wil men ons tegenwerpen, dat de Staat alleen mag be-
schikken over \'t leven zijner burgers, dan vragen we: waarom straft de Staat dan niet de poging tot zelfmoord, waarom laat hij \'t dansen op de koord en andere verrichtingen, waar- bij \'t leven van den mensch in gevaar komt, on verhinderd ? Zoolang dit alles wordt toegelaten, kan men den duellist minder \'t verwijt van ongehoorzaamheid aan de wet dan den Staat dat van barbaarschheid maken. Ook moet men niet vergeten, dat de Staat den in zijn eer
gekrenkten man geen behoorlijke voldoening kan geven. Daar echter zulk een voldoening voor personen, die een zeer leven- dig gevoel van eer bezitten, vaak onontbeerlijk is, om hun maatschappelijk leven op gepaste wijze voort te zetten, komt de barbaarschheid der wetten, die \'t duel verbieden, des te meer uit. Zulke wetten doen meer kwaad dan goed, want ze werken er toe mee \'t gevoel van eigenwaarde bij den vrijen burger te onderdrukken en den man te verlagen. De geschiedenis leert, dat de wetten tegen \'t duel slechts onder |
||||
|
29
|
|||||
|
despotische monarchen bijzonder scherp waren, omdat dezen
niemand dan zich zelf vergunden op \'t bezit van eer aan. spraak te maken en de waarde van den burger gering achtten. 2. Evenmin als \'t begrip der billijkheid is \'t stelsel van
belconing en straf met \'t duel in strijd. — "We wenschen niet alles te herhalen wat we in \'t tweede gedeelte van ons betoog hiervan gezegd hebben. Toch moeten we op twee punten opmerkzaam maken. Men zou met \'t oog op \'t stel- sel van belooning en straf tegen \'t duel \'t bezwaar kunnen aanvoeren, dat, wijl \'t geen straf in zich sluit, \'de schuldige er de vergelding door ontgaat, die in elk geval zijn deel moest zijn. — In plaats van dit te weerleggen, merken we ten eerste eenvoudig aan, dat een voldoende oplegging van straf, ook als \'t duel vermeden wordt, niet zal plaats hebbeD en de beleedigde bovendien geen voldoening bekomt. Ten tweede is \'t niet te ontkennen, dat ieder zijn leven meer of minder lief heeft. Moet de beleediger dit nu op \'t spel zet- ten, dan ontvangt hij daardoor altijd straf, vooral wijl hij \'t bewustzijn heeft voor een kwade zaak te strijden. Dus wordt door \'t duel gewoonlijk (\'t spreekt van zelf nulla regula sine exceptioné) ook een betere bestraffing verkregen dan door \'t gerecht. Echter mag deze nooit tot hoofddoel van \'t duel gemaakt worden. 3. \'t Zou enkel spitsvondigheid zijn te beweren, dat \'t
duel onbestaanbaar is met een geregelden gang van \'t bestuur< \'t Positieve recht der meeste staten wordt door \'t duel onge- twijfeld verstoord, doch in zoo geringe mate, dat \'t onmoge* lijk — zooals Dr. Nahlowsky o.a. beweert — op krediet en ondernemingsgeest invloed kan hebben. In landen, waar duels tusschen staatslieden tot de orde van den dag beliooren, |
|||||
|
80
|
|||||
|
zou dit \'t geval kunnen wezen. Doch waar zijn zulke landen
te vinden? 4. De beschaving en ontwikkeling van den geest wordt
door \'t duel meer bevorderd dan tegengegaan. — Slechts de vrije staat kan bloeien; alleen de staat, wiens burgers ge- voelen, dat ze vrije mannen zijn, vindt steeds verdedigers zijner rechten. Vrije mannen kunnen slechts zij genoemd worden, die tot zekeren graad zich zelf bepalen, d.w z. die personen zijn. Daartoe is echter de handhaving der uitwen- dige eer noodig. Of zal hij, die gehoond en bespot zijn le- venspad bewandelt, een goed strijder voor de eer zijns vader- lands kunnen zijn? Zal \'t gevoel, dat hij overal voor \'t hoofd gestooten wordt zonder zich voldoening te kunnen ver- Bchaffen, hem niet zóó neerdrukken, dat vreugde, moed en kracht hem eindelijk verlaten? Maar zonder nog te spreken van zijn persoonlijke gevoelens, zal hij kunnen werken, in- dien de algemeene minachting haar belemmerenden invloed op hem uitoefent? Men ziet \'t, zonder een middel tot herstel der eer is geen beschaving en ontwikkeling van den geest mogelijk. Wijl de Staat zijn burgers zulk een middel niet aanbiedt en ook niet aanbieden kan, moet \'t hun zelf overge- laten zijn zich genoegdoening te verschaffen. Dit geschiedt slechts door \'t duel op volledige wijze. Men werpe ons niet tegen, dat Rome, \'tgroote en mach-
tige Home der oudheid \'t duel niet kende, \'t Is juist een er- kende fout van Home, dat \'t de persoonlijke waarde zijner burgers gering achtte. Voor \'t overige kan in een slaven hou- denden staat, in een staat, waar de menschen zelf hun waardij en vrijheid zoo verlagen en minachten, dat ze hun broeders tot lastdieren vernederen, de strijd van eer niet licht in ge- bruik komen, en, zoo dit gebeurt, zal zulk een staat de sla- |
|||||
|
J31
|
|||||
|
vernij niet lang meer dulden, \'t Duel is een kenteeken der
vrijheid; daarom bleef \'t voor \'t Qermaansclie volk, dat de persoonlijke vrijheid steeds in hooge eer gehouden en in onze dagen tot een uitstekenden trap van ontwikkeling gebracht heeft, bewaard, \'t duel een tijdperk van bloei te doen beleven. 5. Met de verhouding van \'t duel tot \'t besjrip eener //be-
zielde maatschappij" (*) is \'t eindelijk evenzoo gelegen als met die tot \'t begrip der innerlijke vrijheid. Ook de //be- zielde maatschappij" kan op zich zelf noch een gunstig noch een ongunstig oordeel vellen. Nadat de overige maatschappe- lijke begrippen echter \'t hunne hebben doen hooren, verne- men we ook haar uitspraak in \'t hoogste beroep. Daar in- tusschen alle andere vonnissen gunstig zijn, kan \'t hare niet anders wezen. Vatten we al wat we hier gezegd hebben samen, dan moe-
ten we erkennen, hoe noodzakelijk een band is, die \'tbe- schaafde deel der maatschappij bijeenhoudt, hoe alle gezellig verkeer zou verdwijnen, indien er niet een middel bestond om aan wederzijdsche beleedigingen, die op andere wijze niet zijn uit te wisschen, een einde te maken, \'t Duel is een in- stelling, die op persoonlijken moed gegrond is. Persoonlijke moed is een verheven eigenschap van den geest, die zelfs onze achting afdwingt, indien we haar bij den booswicht aan- treffen. De moedige is zedelijk nooit volkomen gezonken en nooit geheel veracht. Hoe ellendig en verfoeilijk is daaren- tegen de lafhartige misdadiger! Is de moed dus in staat (*) "Wat de schrijver onder «beseelte Gesellschaft" verstaat, is mij
duister. Die \'t weet zal mij een dienst bewijzen door \'t mij, per boekver- koopersgelegenheid aan \'t adres van den uitgever dezes, te berichten. Ik kan niet anders dan de uitdrukking woordelijk teruggeven. De Vertaler.
|
|||||
|
32
|
|||||
|
zelfs den boosdoener in ons oog boven zijn gelijken te verhef-
fen, hoeveel schooner en edeler komt hij ons dan voor bij volkomen rechtschapen mannen! — \'t Duel is ook geheel er op ingericht aanmatigende lafaards in bedwang te houden, die anders door hun grenzenlooze en laffe onbeschaamdheid de •wereld in rep en roer zouden brengen. Deze goede eigen- schap van \'t duel weegt rijkelijk op tegen de kwade zijde, die \'t heeft door toedoen van buitensporige vechters en twist- zoekers. Befaamde duellisten zijn beter te dulden dan geraas makende dwazen, want niets is erbarmelijker en minder te verdragen dan de met pauwenveeren pronkende lafheid en gemeenheid. Dat men \'t vechten kan vermijden, dat men rustig zijn weg kan gaan zonder tot dit uiterst middel zijn toevlucht te nemen, getuigt slechts vóór \'tdueL \'t Bewijst, dat de samenleving voor den stillen en waardigen burger er niet onveilig door wordt gemaakt, maar veeleer een vasten en zekeren grondslag er door verkrijgt. De hartstochtelijke voorvechter laat den bedaarden man van eer ongemoeid en tracht slechts met zijns gelijke twist te zoeken; de snoevende lafaard echter is te onbeschaamder en kwaadaardiger naarmate de persoon, met wien hij te doen heeft, stiller en bescheide* ner is. Uit dit alles blijkt duidelijk, dat \'t duel volstrekt niet on-
vereenigbaar is met den vooruitgang der negentiende eeuw. \'t Zou hoogst onrechtvaardig zijn iets te verwerpen enkel om- dat \'t ook in de middeleeuwen gebruikelijk was. \'t Streven der menschheid moet niet zijn al wat vroeger reeds bestond af te schaffen, maar \'t te veredelen en met den geest des tijds in overeenstemming te brengen. En dit is hier ruim- schoots geschied, \'t Tweegevecht der middeleeuwen en \'t he- dendaagsch duel — welk een groot onderscheid! "Was \'teer- |
|||||
|
33
|
|||||
|
ste inzonderheid een daad van wraak, bij \'t laatste hebben
•we vóór alles te letten op \'t verlangen naar herstel van eer. Was \'teerste vaak een ruwe vechtpartij, waaraan men door geweld gedwongen deelnam, \'t laatste is altoos een wederzijds vrijwillige strijd, die volgens bepaalde regelen en vormen plaats heeft. Dat een tweegevecht met den geest onzer eeuw niet vereenigbaar is, moet zeer bestreden worden. Zoolang de betrekking der menschen onderling niet van dien aard is dat al \'t krenkende ten eenenmale is verbannen, zal ieder steeds naar een middel zoeken om beleedigingen, die hem aangedaan worden, uit te wisschen. Dat middel zal echter niet altijd vreedzaam kunnen zijn. Een beleediging, ook slechts met woorden, is steeds iets gewelddadigs. Iets geweld- dadigs kan doorgaans niet op zachte wijze uit den weg ge- ruimd worden; \'t vereischt veeleer als tegenwicht vaak we- derkeerig een daad van geweld. Letten we er op, dat er oorlogen zijn, die in den eigenlij-
ken zin des woords duels van volken moeten heeten, d.w.z. dat ze door een volk in de eerste plaats voor zijn eer gevoerd worden, dan kunnen we gevoeglijk beweren: zoolang de oor- log blijft bestaan, zal ook \'t duel niet afgeschaft worden! (*) (*) Zoo was de groote oorlog tan 1870 en \'71 tusschen Duitschland
en Frankrijk, blijkens zijn ontstaan, een strijd van eer. — \'t Is voorts bekend, dat Friedrich II in zijn geschriften er den spot mee drijft, dat Engeland zich wegens de mishandeling van een matroos bijna in een oorlog gewikkeld had. |
|||||
|
SLOTWOORD.
|
|||||
|
Aan \'t einde van ons betoog komt \'t ons niet ongepast voor
eeu blik te slaan op dien kring in Duitschland, wiens leden voornamelijk groote voorstanders van \'t duel zijn. Dien kring vormen de academieburgers. Ook hier is verdediging noodig, want geen gebruik is misschien heftiger aangevallen dan \'t zoogenaamd studentenduel. Van de daartegen gerichte ver- wijten zijn de beide volgende de voornaamste. 1. Van vele zijden wordt beweerd, dat de Duitsche hoo-
gescholen, door \'t duel, van zetels der wetenschap broeinesten van vechterij en gewelddadigheid zijn geworden. Dit is een. zware beschuldiging, te zwaarder, wijl ze eenige waarheid be- vat. Dit wil echter niet zeggen, dat ze geheel waar is. — \'t Is zeker onbetwistbaar, dat bijna aan alle hoogescholen van Duitschland \'t duel zeer in zwang is en vele jongelieden zich meer bezighouden met alles wat hierop betrekking heeft dan met \'t studievak hunner keuze. Volkomen onjuist is echter de meening, dat daardoor de hoogescholen als zetels der we- tenschap ontheiligd worden. Uitzonderingen kan men niet als regel laten gelden. De meeste studenten vergeten \'t doel van hun verblijf in de academiestad niet, en vele mannen, die gedurende hun studiejaren, als voorvechters bekend ston- |
|||||
|
35
|
|||||
|
den, zijn na hun vroolijk leven aan de hoogeschool uitstekend
nuttige leden der maatschappij geworden, die hun vaderland groote diensten bewezen. Om slechts twee voorbeelden te noemen: Theodor Körner op \'t gebied der dichtkunst en der eer en Vorst Von Bismarck op \'t terrein der diplomatie in onzen tijd. " 2. Een tweede verwijt wordt tegen \'t studentenduel even-
zeer door zijn vrienden als door zijn vijanden gericht. Men beweert, dat \'t ten gevolge der wapenen (de studentendegen) en velerlei voorzorgen, niet van levensgevaar vergezeld en dus slechts ijdel spel i3. Ten eerste moeten we hierop antwoor- den, dat de studentendegen zeker een licht wapen is en dat door verschillende middelen \'t levensgevaar bij genoemde du- els aanmerkelijk verminderd wordt; doch geheel weggenomen is \'t daarom niet. \'t Beste bewijs hiervoor is, dat de afloop van duels met den studentendegen niet zelden doodelijk of ten minste gevaarlijk voor \'t leven is zooals b.v. in onze da- gen dat van den student Von Bismarck te Bonn. Ten tweede merken we aan, dat de studentendegen ge-
woonlijk slechts voor de geringste beleedigingen in gebruik is, maar bij ernstiger zaken ook zwaarder wapenen, sabel of pis- tool, ter hand genomen worden. De bezwaren, die men tegen \'t studentenduel inbrengt, zijn
dus ongegrond, \'t Veelvuldig plaats hebben van die duels is geen bewijs van gebrek aan betamelijken ernst, want ze heb- ben ten doel den persoonlijken moed aan te kweeken door hem dikwijls op de proef te stellen, waarbij, omdat er steeds, zij \'t dan ook in geringer mate, levensgevaar mee gepaard gaat, \'t karakter van \'t duel nooit geheel weggeno- men wordt. Dat ook ernstiger duels in de studentenwereld jneer zijn te vinden dan elders, is in ons oog eerder goed |
|||||
|
80
|
||||||
|
dan kwaad, en we kunnen dit voor de academische jonge-
lingschap niet anders dan gelukkig achten. Daarom kunnen we \'t niet genoeg betreuren, dat hier en daar vereenigingen zijn ontstaan, die zich ten doel stellen \'t duel aan de hooge- scholen af te schaffen. Die hiertoe willen meewerken, heb- ben zeker niet gedacht aan — of de waarheid gevoeld van Schillers vers, dat ons voorkomt \'t meest gepaste afscheids- woord aan onze lezers te zijn: »TJnd setzet ihr nicht das Leben ein,
Nie wird euch das Leben gewonnen sein!" |
||||||
|
C^Slg^-O
|
||||||