OVER HET GEBRUIK

Ai-ioMi liiu i- tv \'s Grav f iiliajje.

AMSTERDAM,
H. J. VAN KESTEREN & C°.

(H. VAN IIKR LAND.)
CtJfQ

OVER HET GEBRUIK DER CHLOROEORME

RIJKSUNIVERSITEIT UTRECHT

Accoucheur Ie \'s Graveuhagc.

AMSTERDAM,
H. J. VAN RESTEREN & C°.

(B. VAN HER LAND.)

Vele verloskundigen hebben sedert geruimen tijd van
de Chloroforme gebruik gemaakt, en de gunstige uit-
komsten, die dit middel in hunne handen opleverde,
gepubliceerd. Toch bestaat er bij verreweg de mees-
ten nog altijd zulk eene groote vrees voor, dat het
mij plichtverzuim toeschijnt, langer te wachten met
het uitspreken mijner overtuiging omtrent de nooit
ge�venaarde nuttigheid van dit middel. Die overtui-
ging is de vrucht eener uitgebreide ervaring, en stelt
mij in staat mijne jeugdige kunstgenooten en hen,
die minder in de gelegenheid waren tot zulke onder-
vindingen, voor te lichten op den weg, die bij de
aanwending der Chloroforme moet worden gevolgd.

Niet lang nadat de aether-inademing voor goed bij
het doen van alle eenigszins belangrijke operati�n was
in toepassing gebracht, werden door Prof. Simpson te
Edinburg, in het begin van het jaar 1847, voorzichtige

proefnemingen met de Chloroforme in het werk gesteld,
ten einde haren invloed op de baring te ontdekken.
Spoedig volgden vele voorname verloskundigen zijn
voorbeeld, en weldra was het feit bewezen, dat zij
niet alleen zonder gevaar en gedurende langen tijd
in dit geval kan worden aangewend, maar dat zelfs
pathologische complicati�n, die de regelmatige baring
dikwijls storen, door haar werden opgeheven, en zij,
als geneesmiddel werkende, niet alleen het lijden ver-
zachtte of geheel deed ophouden, maar zelfs den duur
der baring verkortte.

Zoo vurig de voorstanders van het gebruik der
Chloroforme in de verloskunde hunne overtuiging ver-
dedigden, zoo ijverig waren de pogingen harer be-
strijders, om de gevaren, waarmede hare aanwending
gepaard gaat, in het licht te stellen. Deze laatsten
vonden niet weinig steun in de opgaven van sommigen,
die halve proefnemingen openbaar maakten, op onvol-
doende wijze of met vreezen en beven ten uitvoer ge-
bracht, wier noodwendig gevolg eene halve of slechte
uitkomst wezen moest. Daarbij voegden zich de gods-
dienstige bezwaren van hen, die meenden, dat het onge-
oorloofd was middelen in het werk te stellen om de
baring zonder smart te doen plaats vinden.

Tot nu toe is dan ook het getal dergenen, die de
Chloroforme in de verloskunde in ruime mate toepas-
sen, betrekkelijk zeer gering. Slechts schoorvoetend
gaan sommigen er toe over haar te. gebruiken bij

enkele verloskundige kunstbewerkingen, en eenigen,
die met derzelver gebruik inderdaad zeer vertrouwd
waren, hebben ten gevolge van de afkeuring, die ver-
scheidene geneeskundigen en jonge obstetricatoren
zonder ondervinding, omtrent het gebruik van dit
middel aan den dag legden, zich hiervan moeten
onthouden.

Sterk door mijne ondervinding, gesteund door het
getuigenis van hooggeachte kunstbroeders, in- en bui-
tenslands, vereerd bovendien met het vertrouwen, dat
eene ruim 25jarige praktijk mij verschaft heeft, ben
ik eenvoudig voortgegaan de Chloroforme aan te
wenden, waar ik het nuttig en noodzakelijk oordeelde;
en het zijn de resultaten dezer praktijk, die ik hierbij
mededeel.

Evenals bij hare aanwending in de heelkunde, moe-
ten in de verloskunde alle contra-indicati�n wel wor-
den overwogen, hoewel de eigenaardige physiologische
toestand der baring toelaat, aan sommige dier con-
tra-indicati�n niet zooveel gewicht te hechten.

Daarom is het in de eerste plaats van belang op
te merken, dat bij de aanwending der Chloroforme
gedurende de baring, het zoogenaamd hyperaesthische
tijdperk bijna in het geheel niet wordt waargenomen.
Zonder de minste buitengewone beweging, of zonder
veel en opgewekt spreken, treedt het tijdperk der
Tolerance in. Alleen in die gevallen, waarin bij de
vrouw zelve of by de omstanders, vrees of godsdien-

stig vooroordeel hadden moeten overwonnen worden,
bemerkt men in het begin der aanwending, eenige
meerdere opgewektheid, die evenwel spoedig wijkt voor
het gevoel van verlichting, door het ophouden der smar-
ten te weeg gebracht. Zoodra de lijderes dit gewaar
wordt, volgt zij met graagte den raad om te inhalee-
ren, en weldra is de slaap volkomen; nimmer zal
men langer dan eenige minuten noodig hebben om
dit resultaat te verkrijgen. Het schijnt dat de toestand
der baring, in tegenstelling van hen, die heelkun-
dige operati�h moeten ondergaan, bijzonder tot de
aanwending der Chloroforme geschikt is. Daar toch
volgt oogenblikkelijke verlichting des lijdens, hier
integendeel bestaat vrees voor hetgeen gebeuren moet,
zonder dat � zoo als bij de baring � op het oogenblik
dat de aanwending begint, het lijden onuitstaanbaar
is. Meestal is dus bij operati�n niet die geheele
goede wil aanwezig, welke zooveel bijdraagt om
regelmatig de aanwending der Chloroforme te kun-
nen doorzetten. Van daar dan ook, in de heelkun-
dige praktijk, dat veeltijds langdurige tijdperk van
hyperaesthaesie en de niet ongegronde bezorgheid voor
den invloed van dit tijdperk op sommige organen.
Is eenmaal de Tol er ance ingetreden, dan staan beide
toestanden volkomen gelijk, en noch bij de eene,
noch bij de andere is onder de noodige zorg, eenig
gevaar te vreezen, terwijl dit laatste tijdperk voor-
deelen bezit, die het wenschehjk ware in sommige

ziekte-toestanden zoolang en zoo dikwijls mogelijk te
kunnen voortbrengen. Wie weet o. a. welke heilzame
gevolgen een langdurig volgehouden Chloroforme-slaap
op sommige vormen van krankzinnigheid zou uitoefe-
nen? Misschien zou zij in Lyssa humana het redmid-
del wezen, zoo als reeds gevallen van Tetanos onder
hare aanwending gelukkig verloopen zijn.

Het wezenlijke gewicht der indicati�n tegen de aan-
wending der Chloroforme bij barenden, verschilt dus
aanmerkelijk van dat der gewone chirurgische gevallen,
juist omdat de ondervinding heeft geleerd, dat men
geene vrees voor overprikkeling van het vaatstelsel
en gevaarlijke bloedophoopingen behoeft te koesteren;
zoodat, uitgenomen enkele ziekten van het hart, wei-
licht in geen geval het gebruik der Chloroforme be-
hoeft te worden uitgesloten, wanneer overigens hare
aanwending wenschelijk of noodzakelijk wordt geacht.

I, OVER DE GEVALLEN WAARIN
HET GEBRUIK DER CHLOROFORME NOODIG IS.

De verloskundige gevallen, waarin de Chloroforme
hare toepassing vindt, zijn zeer talrijk, en hoewel bij regel-
matige baring haar gebruik meestal onnoodig is, is
zij mij dikwijls in de laatste 2 of 3 uren vangrooten
dienst geweest, om het hevigste lijden te doen
ophouden of te verlichten; mij de gelegenheid te
geven, de verlossing aan de natuur over te laten
en de aanwending van de tang te vermijden, die
zoo dikwijls met lastigen aandrang door de barende
en de omstanders wordt verlangd om het lijden te
bekorten. Ik heb vrouwen, die vroeger door mijne
voorgangers 3 en 1 maal forcipaal waren verlost, wijl
de baring door den langen duur der smarten nadee-
lige gevolgen voor de vrouw deed vreezen, onder
compleete anaesthaesie binnen 2 a 3 uren allernatuur-
lijkst zien bevallen van niet minder zware kinderen,
dan die vroeger met kunsthulp waren ter wereld ge-
bracht. Niet alleen dus, gaan de wee�n regelmatig voort,

maar de onwillekeurige tegenstand, die sommige spie-
ren aan de baring in den weg kunnen stellen, wordt
opgeheven, terwijl de duur er van bijna altijd wordt
verkort.

Behalve bij moeielijke verloskundige gevallen, b. v.
dwarsliggingen en bekken-vernauwingen, wordt de taak
van den verloskundige door de Chloroforme in het ge-
heel niet verlicht, alleen de barende vindt er baat
bij. Hare aanwending toch vereischt groote voorzich-
tigheid en buitengewone oplettendheid op alles wat
onder haar gebruik gebeurt; nauwkeurige kennis van
de methode, of wijze van toediening, en een volkomen
vertrouwen in hare onschadelijkheid, zijn de voorwaar-
den waarop zij in de verloskunde inderdaad een der
grootste weldaden is, die door de kunst aan het vrouwe-
lijk geslacht bewezen kan worden. Hoe hoog zij echter ook
moge geroemd worden, toch is de verloskundige in zijn
volste recht wanneer hij haar gebruik niet als regel in
zijne praktijk opneemt; maar er is ��ne soort van geval-
len, waar het mijns inziens, op de hoogte, waarop wij
thans zijn, onverantwoordelijk mag geacht worden, an-
dere middelen boven haar te verkiezen. Dit is de Ec-
clampsie. Hier is de keuze niet meer vrij, � deChloro-
forme alleen is het eenige en zekere redmiddel. Gesteld
zelfs, dat ook andere middelen soms in staat zijn dit on-
gelukkige lijden te verbeteren, dan geschiedt dit onder
het voortgaan, verminderen en langzamerhand ophouden
der stuipen zoowel in aantal als hevigheid; terwijl het

herstellingstijdperk zelf nog veel zorg en onzekerheid
voor de gevolgen met zich sleept.

De Chloroforme daarentegen heft op eenmaal den
ganschen verschrikkelijken ziektetoestand op, om dien
te vervangen door kal men, rustigen slaap. Geen enkele
stuip wordt meer waargenomen, en hoewel de abnor-
male zenuwwerking zich nog duidelijk aan allerlei tee-
kenen doet kennen, behoeft men de lijderes slechts
nauwlettend gade te slaan, om alle nieuwe aanval-
len te voorkomen. Hier geldt het evenwel niet om
een enkel uur of eenige uren, maar geheele dagen en
nachten, en dan heeft ze in dezen deerniswaardigen
toestand de heerlijkste uitkomsten opgeleverd.

De kortste tijd, dat ik bij Ecclampsie de Chloro-
forme heb moeten blijven aanwenden, duurde 8 uren
en de allerlangste circa 21 uren. In het eerste ge-
val waren �Vs oneen, in het andere 22 oneen ge-
bruikt, en evenwel, noch de lange duur der inhalatie,
noch de groote hoeveelheid Chloroforme, hebben eenige
ernstige stoornis in het beloop van het kraambed te
weeg gebracht. Ook ben ik overtuigd, dat hoe spoedi-
ger men de inademingen begint na den eersten aan-
val, hoe korter de tijd zal behoeven te wezen, dat
men de Chloroforme zal hebben toe te dienen, en om-
gekeerd, hoe meer aanvallen er zijn voorafgegaan, hoe
langer het zal moeten duren, eer men er met zeker-
heid mede kan eindigen.

De gevallen, die ik straks mededeelen zal, zullen deze

verschillende opmerkingen voorzeker bevestigen. Vooraf
wil ik voor hen, die minder goed met het toedienen
der Chloroforme bekend zijn, zoo nauwkeurig mogelijk
beschrijven, hoe zij in deze gevallen moet worden aan-
gewend, en waarop bij haar gebruik bijzonder moet
worden gelet.

komen zijnde, neme men den doek eenige oogenblik-
ken weg, maar bespiede zorgvuldig de allerminste
spiersamentrekking in het gelaat en bij de ledematen,
eene flikkering in de boven- of onderlip, eene enkele
vingerbeweging duiden reeds op eenen nieuwen aanval,
die in den gewonen toestand volgen zou. Neemt men
dit waar, dan hervatte men terstond de inademing.
Een oogenblik uitstel � en de aanval is daar. Zelfs
al haast men zich in tijds den Chloroform-doek op
de rechte plaats te brengen, zoo bemerkt men reeds,
(hoewel de stuip voorkomen wordt), aan Trismus
en de blaasjes die tusschen de lippen opborrelen,
hoe de spasmus de overhand zou genomen hebben.
Men late het dan ook niet zoover komen, en de
lijderes eenmaal in slaap, blijve onder goed opzicht
in dien toestand, tot men zich verzekerd houden
kan, dat de stuipen zich niet meer zullen herhalen.
Men neme hierbij dikwijls den doek gedurende de
geheele uitademing weg, en plaatse ze weder, even
v��r de inademing begint. Dit heeft het voordeel,
dat de uitgeademde lucht niet langs het aangezicht
naar boven gaande, den warmtegraad van het hoofd
zou kunnen verhoogen. Weldi-a heeft het gelaat de
natuurlijke kleur en de ademhaling wordt regelmatig;
maar in het eerste uur, ja dikwijls zelfs veel langer,
merkt men op, dat de uitademing slechts ten halve
plaats heeft, en de borstkas, later langzamerhand
inzinkende, de nog overgebleven ingeademde lucht

uitdrijft. Eindelijk is deze periode der ademhalings-
functie ook weder normaal, en wordt de uitademing
even als de inademing volkomen en ruim; heeft deze
toestand eenige uren voortgeduurd, dan neemt men ook
bij het wegnemen van den doek, al minder en min-
der die samentrekkingen van sommige spieren en het
hooger kleuren van het gelaat waar, die als voorboden
van een naderenden stuip-aanval te beschouwen zijn.
En ten laatste, terwijl men met telkens langere tusschen-
poozen Chloroforme toedient, is de kunstmatige slaap
in den natuurlijken overgegaan, die, wanneer ze een
uur heeft aangehouden, het zekere teeken van beter-
schap en redding mag heeten. Houdt die slaap einde-
lijk ook op, dan slaat de lijderes eenen lusteloozen,
matten blik in het rond, en tracht hare ligging te
veranderen. Met graagte neemt zij drinken; maar zij
vraagt niets. Eerst wanneer men haar aanspreekt, ont-
waakt ze geheel en al, maar vervalt spoedig weder in
eene heilzame sluimering, die in den regel onder be-
hoorlijke dekking met een ruim zweet eindigt. De
eerste 12 a 24 uren zijn als die van iemand, die na
eene langdurige en zware ziekte zijne krachten lang-
zamerhand voelt terugkeeren, alle bewegingen zijn log
en zwaar. Sommige vrouwen zijn misselijk en klagen
over zuur in de maag en algemeeneprjnlrjkheid, maar
niet bijzonder over hoofdpijn; � dit laatste was slechts bg
��ne enkele het geval. De eetlust blijft verscheidene dagen
slecht, de urineloozing afwisselend spaarzaam en over-

vloedig, het aangezicht is opgezet, en de geheele habi-
tus heeft iets vreemds. De vrouw is korzelig en onte-
vreden; eerst langzamerhand keert alles tot den normalen
toestand terug, en er blijft geen spoor van ziekte, noch
van den invloed van het zoo heerlijke, maar geduchte
geneesmiddel over.

III. ZES GEVALLEN VAN AANWENDING DER
CHLOROFORME BIJ STUIPEN,

V Geval. Ecclampsia in partn. Chloroforme-iiisidemiiig;
gedurende Wh nar. Gebruikte hoeveelheid 8 oneen.

Den 23^stcn Mei 1863 des avonds ten T/� ure werd
ik met angstigen aandrang geroepen bij MejufVr.
E. P. v. R. geb. S., wier gewone heelmeester zich
liet wachten. Zij was op het einde harer eerste zwan-
gerschap, die regelmatig verloopen was. De omstan-
ders hadden haar bewusteloos gevonden en, terwijl om
hulp werd gezonden, verscheidene toevallen bij haar
waargenomen. Op het oogenblik dat ik binnenkwam,
had de vrouw een en stuipaan val. Ik deed terstond
eene zeer ruime aderlating (18 med. onc.) en liet ha-
ren geneesheer, Doctor Sanger, ontbieden. De arbeid
was nog niet begonnen.

De gewone geneesmiddelen bleken spoedig geheel
onvoldoende te zijn; de stuipen herhaalden zich in
onze tegenwoordigheid met klimmende hevigheid, en
ten IOV� ure waren reeds 13 aanvallen waar te nemen
geweest. Wij namen toen onze toevlucht tot de Chloro-

forme, en nadat wij op de tot dus verre altijd gevolgde
wijze iederen aanval op zich zelven hadden
trachten te keeren, maar zonder eenig gunstigge-
volg, stelde ik voor, de lijderes in eenen vrijen
tusschentijd, onder volkomene Chloroforme-
narcos� te brengen en haar niet meer te la-
ten ontwaken v��r wij de overtuiging zouden
hebben verkregen, dat de stuipen geheel en
al hadden afgelaten.

Wel aarzelde de heer Sanger eerst om hiertoe mede
te werken en de verantwoording der behandeling mede
op zich te nemen; maar ook hij kwam meer en meer
tot de overtuiging, dat dit misschien het eenige red-
middel zou wezen, en weldra hadden wij reden over
onze handelwijze uiterst tevreden te zijn. Zoodra toch
de vrouw geheel in de Chloroforme-slaap was gekomen,
werd de pols langzamerhand vrijer en ruimer, de on-
regelmatige en snorkende ademhaling werd volkomen
regelmatig en rustig, en eindelijk lag de lijderes in
eene zeer kalme sluimering, met een pols van 90 slagen.

Tot 2 uur des nachts bewaakte ik de pati�nte zelve,
aanhoudend den Chloroforme-slaap onderhoudende,
zonder dat zich een enkele stuip meer vertoond had;
maar ik bespiedde iedere beweging, iederen ademtocht,
iederen trek op het gelaat, en toen ik mijne taak aan
den Heer Campbell, die later ook gekomen was, over-
liet, was ik overtuigd, dat, op dezelfde wijze voort-
gaande, de vrouw zou worden behouden.

\'t Was 8 ure in den morgen toen ik terugkwam.
Sedert lang waren, volgens bevinding van dien heer,
geene voorboden van opkomende stuipen meer op te
merken, en had men met de Chloroforme-inhalati�n
opgehouden. Werkelijk waren dan ook later geene
aanvallen meer gevolgd, en toen in den loop van den
dag de verlossing was afgeloopen, hebben zich geen
verschijnselen van stuipen meer voorgedaan, terwijl
het kraambed zoo regelmatig en gunstig verliep,
alsof er geen stoornis voor de pati�nt aanwezig ware
geweest.

2* Geval. Ecclampsia post partum. Culoroforme-inademing
gedurende 8 uren. Gebruikte hoeveelheid 5 Va oneen.

Mejufvr. d\'A, primipara, oud 30 jaren, was den 18Sept.
1863, des middags ten 6¹/, uur, voorspoedig verlost door
mijn vriend de Pinto, toen men hem \'s avonds ten 9 ure
in allerijl liet roepen, wijl de kraamvrouw zoo onge-
steld was geworden. Uit hetgeen men hem mede-
deelde, was het waarschijnlijk, dat een aanval van
stuipen had plaats gehad, maar hoewel hij eenigen
tijd daar bleef, vertoonden er zich geen nieuwe. De toe-
stand van de vrouw boezemde hem echter geen ver-
trouwen in, daarom gingen wij er des avonds ten lO\'/j
ure, te zamen heen, en troffen haar juist in eenen zeer
hevigen stuipen-aanval. Ik stelde, gedachtig aan het

succes in het voorgaande geval, onmiddellijk voor,
de Chloroforme aan te wenden, maar verzocht de
HH. Sarluis en Ligtenberg ons met hunnen raad bij
te staan. Mijn voorslag werd aangenomen en ten 12
ure de Chloroformisatie begonnen. Oogenblikkelijk hiel-
den alle stuiptrekkingen op, en de heer de Pinto, die
den geheelen nacht tot des morgens 8 ure de vrouw met
Chloroforme behandelde, deelde mij mede, dat zij reeds
lang v��r dien tijd, zulk een rustigen, van alle ademha-
lingsbezwaren vrijen slaap genoot, dat hij misschien
reeds eenigen tijd vroeger de Chloroforme had kunnen ter
zijde stellen; maar de geringe hoeveelheid, die op het
laatst noodig was, om haar in dien gewenschten toestand
te houden, had hem hiermede doen voortgaan.

Het kraambed verliep ongestoord en de vrouw
genoot later dezelfde gezondheid als vroeger.

3^e Geval. Ecclainpsia post partum. Inademen van Chloroforme
gedurende �» - uren. Gebruikte hoeveelheid 9 oneen.

Mejufvr. de la R., voor de vierde maal zwanger, be-
viel op den 13. Sept. 1865 allervoorspoedigst, des
middags omstreeks 5 ure. Om 6\'/» ure kwam men mij
berichten, dat de kraamvrouw wat zenuwachtig was, en
verzocht men mij daartegen iets voor te schrijven; maar
nog geen half uur later, ontving ik de uitnoodiging zoo
spoedig mogelijk te willen komen, daar de kraam-
vrouw een vreeselijk toeval had gehad, en geheel be-

wusteloos was. Bij mijne komst was het bewustzijn
reeds weder teruggekeerd, de lijderes was echter dof
en schijnbaar slaperig; zij beantwoordde ter nauwer-
nood mijne vragen, en ik bemerkte, dat zij zich op de
tong had gebeten. Zij klaagde over eene geheel
eigenaardige pijn in het Scrobiculum cordis. Ik twij-
felde er niet aan of het zenuwtoeval was een stuip
geweest, en spoedig werd ik in mijne meening beves-
tigd, toen ik, eenigen tijd vertoevende, het zooge-
naamde zenuwtoeval, dat inderdaad niets anders dan
een aanval van stuipen was, zelf kon waarnemen.
Het was toen ongeveer V/_a uur in den avond. On-
middellijk liet ik haren gewonen geneesheer, Dr. Turk,
en mijn collega, den chirurgijn Bausch ontbieden, en
stelde hun voor direkt de Chloroforme aan te wenden,
op de wijze, die mij in de beide vorige gevallen van
zulk een uitstekenden dienst was geweest. Mijn voor-
stel werd aangenomen, en van eenen vrijen tusschen-
tijd gebruik gemaakt om den Chloroforme-slaap te doen
plaats hebben. Spoedig was ik hierin geslaagd, en de
heer Bausch is zoo goed geweest mij daar een groot
gedeelte van den nacht te vervangen. Tot 5^x/z ure
werd de inademing onafgebroken op de beschrevene
wijze voortgezet, en wij mochten ons verheugen van
het oogenblik der eerste inademing af geen stuipen,
maar alleen eene herhaling van de bekende voorboden te
kunnen waarnemen. Het kraambed verliep even on-
gestoord als in de beide vorige gevallen; geen enkel

bijzonder verschijnel viel gedurende het verloop daar-
van op te merken. De Chloroforme narcose was on-
afgebroken gedurende 9^l/_a uren voortgezet en ruim 9
oneen daarvoor noodig geweest.

4« Oeral. Ecclampsia post par tuin Aanwending; der Chloroforme
gedurende 31 aren. 32 oneen Chloroforme gebruikt.

Mejufvr. S., primipara, sterke, gezonde vrouw, oud 24
jaren, beviel den 5. Mei 1865 des morgens ten 6 ure, van
een goed ontwikkeld meisje. Zonder wee�n was den
vorigen avond circa 11 uren het vruchtwater afgeloo-
pen; kort daarop ontstonden kleine samentrekkingen
in de baarmoeder, die regelmatig toenamen, en zonder
dat iets bijzonders den loop der verlossing kenmerkte,
deze voorspoedig ten einde brachten.

De placenta volgde een ^l/_t uur later, en de toe-
stand der vrouw was zoo gunstig mogelijk te achten.
Bij mijn vertoeven trok het mijne aandacht, dat zij
bij tusschenpoozen steunde en eene ietwat vreemde
ligging in het bed aannam, terwijl zij bij wijlen zware
zuchten loosde. Ik deed daarom onderzoek of er mis-
schien haemorrhagie plaats had, maar de uterus was
goed samengetrokken, en ik schreef hetgeen ik had
opgemerkt aan andere, in dit geval ook waarschijnlijke,
oorzaken toe. Ten 9\'/₃ ure kwam men mij verzoeken,
zoo spoedig mogelijk bij de kraamvrouw te komen,
wijl zij een zenuwtoeval had gekregen. Juist toen ik
aankwam, vond ik ze in eenen geweldigen stuip. Dit

was sedert 9 ure de derde. Een paar observati�n, die
ik kortelings had gelezen, en die schenen te pleiten
voor het gebruik van onderhuidsche injectie met acetas
morphii deden mij besluiten dit middel oogenblikkelijk
in praktijk te brengen; maar ik moet bekennen, dat
dit niet de minste gunstige verandering veroorzaakte.
Om 2 ure begon ik de Chloroforme te doen inademen,
en hield, afgewisseld door mijn vriend de Pinto, tot
\'s avonds 9 ure daarmede vol. In langen tijd hadden zich
toen geene voorboden van stuipen meer vertoond, en in
tegenwoordigheid van verscheidene genees- en heelkun-
digen, die in den loop van den dag dezen langdurigen
Chloroforme-slaap waren komen waarnemen, liet ik de
pati�nte ontwaken. Tot onze groote verwondering was
dit weder tot bewustzijn komen z�� snel en z�� gemak-
kelijk,hare manier van spreken bij het antwoorden op
onze vragen z�� levendig, en hare bewegingen z�� vlug,
dat zeker bij velen onzer alle bezwaren tegen zulk
eene lange Chloroforme-narcose waren opgeheven.
Mij evenwel was er iets vreemds in dezen toestand
van bijna vroolijke opgewektheid. Ik waste nabij be-
kend met de uitwerking van de Chloroforme, na een
eenigszins langdurig gebruik, dan dat ik besluiten
kon haar te verlaten. Ook de heer de Pinto bleef op
mijn verzoek vertoeven, en w�l was mijn wantrouwen
in dezen toestand gegrond geweest; want na verloop
van nog geen half uur ontstond zulk een hevige,
langdurige stuipaanval, dat wij beiden meenden, dat

het leven hierin eindigen zou. Eindelijk hield deze
aanval op, en wij haastten ons, toen de ademhaling
zich een weinig had hersteld, op nieuw de Chloroforme
toe te dienen. Spoedig was daarop alles tot de vorige
kalmte teruggekeerd; wel herhaalden zich de voorbo-
den van naderende stuipen weder even dikwijls als
toen wij \'s morgens de Chloroforme waren begonnen
te gebruiken; maar de heer Bausch, die van 2 ure
\'s nachts tot des morgens 5 ure, toen ik hem weder
verving, de Chloroforme toediende, verhaalde mij,
dat in de laatste uren niet veel was gebruikt, om-
dat de slaap slechts zelden verstoord was door kramp-
achtige of onrustige bewegingen. Voorzichtigheids-
halve bleef ik nog tot 107a uur voortgaan, bij ieder
verdacht gebaar een weinig Chloroforme te geven; maar
toen ik eindelijk zeker meende te wezen, dat de slaap
geheel natuurlijk was, hield ik geheel en al op. Meer
dan een uur bleef ik afwachten wat gebeuren zou.
Eindelijk begon de lijderes blijken van beginnend ont-
waken te geven. Zij keerde zich met moeite op hare
legerstede om, en op mijne vraag, of zij iets begeerde,
zag zij mij met matten blik aan, alvorens met een lus-
teloos: �och, ja" te antwoorden. Het was een gansch
ander ontwaken dan den vorigen avond; zij dronk veel
en wierp zich toen weder achterover, schikte zichzelf
de dekens over het lijf en legde zich, als groote be-
hoefte aan slaap hebbende, daartoe zoo gemakkelijk
mogelijk neder. Den ganschen dag was zij dof en

onverschillig, onbewust van hetgeen met haar was
voorgevallen. Deze toestand duurde verscheidene da-
gen, zij was in overprikkelde, ontevreden gemoedsstem-
ming en had geen het minste begrip, dat zij moeder
was, en hoegenaamd geen voorstelling omtrent hare
bevalling. Gedurende verscheidene dagen klaagde zij
over onleschbaren dorst en het zoogenoemde zuur in de
maag, zonder den minsten eetlust. Na 8 dagen evenwel
was er geen verschil meer tusschen haar en iedere
gezonde kraamvrouw, en later heb ik niets bij haar
waargenomen, wat met dezen langen Chloroforme-slaap
in verband gebracht, of er aan toegeschreven kan
worden.

.v- Geval. Ecclaiupsia in partu. Chloroforiue-inlialatic
gedurende 7Vs uur. Gebruikte hoeveelheid 5 oucen.

Den 16. Maart 1866, des namiddags ten 5\'/₂ ure,
werd ik door den heer van Arkel, geneesheer te
\'s Gravesande, verzocht daarheen te komen bij de vrouw
van den landbouwer H., die sedert 3 ure des namid-
dags verscheidene aanvallen van stuipen had. Ik ging
onmiddellijk mede. Ten 7 ure daar gekomen, vond ik
de vrouw geheel bewusteloos met bleek gezwollen
aangezicht; oedema der beide onderste ledematen en
snorkende ademhaling; 6 of 7 aanvallen had zij door-
gestaan. Zij was voor de derde maal zwanger. De
partus was begonnen omstreeks 12 ure. Het ostium
uteri was ter grootte van 3 centimeters gedilateerd;

het hoofd lag voor, op den ingang van het bekken,
en was nog moeiehjk te bereiken, wegens de oede-
mateuse zwelling der genitali�n. Er waren 8 bloed-
zuigers achter de ooren geappliceerd, wier wondjes
nog aanhoudend bloedden. De wee�n waren zeldzaam
en sedert een paar uren was de dilatatie niet gevor-
derd. Eene mixtuur met ammon. liq. in dec. alth.
was om \'t Vs ^uur toegediend, zonder eenig gunstig
gevolg. Wij behoefden niet lang op eenen nieuwen
aanval te wachten; nog terwijl wij het geval bespra-
ken, werden wij gewaarschuwd, dat het �alweer zoo
was." De aanval was heviger dan een der vorige, en
wij besloten dan ook onmiddellijk tot de Chloroforme
onze toevlucht te nemen, die reeds eenige malen schoor-
voetend was beproefd. Terstond nadat de ademhaling
weder regelmatiger was geworden, legden wij de lij-
deres in de gunstigst mogelijke positie, en bracht ik
haar in diepen en rustigen slaap. De laatste aanval
had slechts 25 min. na den voorlaatsten plaatsgehad,
en na een uur, (\'t was toen 87₃) dat wij de Chloroforme
hadden doen inademen, was nog geen aanval tot uit-
barsting gekomen. W�l hadden wij nog verscheidene
malen uit al de reeds vroeger opgenoemde verschijn-
selen opgemerkt, dat die zoude plaats gehad hebben;
maar het was duidelijk dat de Chloroforme ze meester
bleef. Om 9 uur exploreerde de heer van Arkel, en
was de dilatatie aanmerkelijk voortgegaan, hoewel
het hoofd niet veel lager was ingedaald. De vliezen

spanden op het oogenblik van het onderzoek en ik
raadde ze te breken. De heer van Arkel wenschte
echter liever nog wat te wachten, en dewijl er nu ook
eigenlijk geen groote haast meer was, gingen wij op
dezelfde wijs voort tot 10 ure. Er waren,naar enkele
bewegingen met de onderste ledematen en eene om
de 10 minuten versnelde ademhaling te oordee-
len � mijns inziens, thans meer regelmatige wee�n.
Ik gaf de Chloroforme aan den heer van Arkel over
en exploreerde nu zelf. De genitali�n waren veel
meer voorbereid. De dilatatie was zoo groot, dat ge-
makkelijk de tang zou zijn aan te leggen geweest, en
het hoofd was in de eerste ligging in den ingang ge-
daald. De vochtblaas spande evenwel niet sterk. Ik
hield den onderzoekenden vinger er tegen aan, en na
verloop van 5 a 6 minuten begon ze onder dezelfde
verschijnselen, die wij reeds meer dan een uur had-
den opgemei\'kt, zeer sterk te spannen. Tk aarzelde
niet langer de vliezen te breken en nu ontlastte zich
eene z�� groote hoeveelheid vruchtwater, dat het aan
het ondereinde van het bed in kommen kon worden
opgevangen. De vrouw sliep aanhoudend door, het
aangezicht had eene kalme uitdrukking, en wij besloten
om, zoo de partus niet binnen een uur plaats had,
de forceps te appliceeren. Ik nam nu mijne plaats
voor de Chloroforme weder in; terwijl de heer van
Arkel den gang der verlossing observeerde. W�l
schenen de wee�n elkander regelmatig op te volgen, maar

ze hadden gedurende langen tijd geen merkbaren in-
vloed op den voortgang der verlossing. Het was nu
bijna 12 uur geworden, en volgens den loop, dien de
zaak scheen te zullen nemen , was het niet waarschijn-
lijk, dat de verlossing v��r 2 a 3 uur zou plaats
vinden. Inmiddels was men van eene andere plaats
de hulp van den heer van Ark el komen inroepen, en
wijl nu geene enkele reden meer bestond, om nog
langer den loop der dingen af te wachten, legde de
heer van Arkel de tang aan en bracht met weinig
moeite een, zoo het scheen, dood meisje ter wereld,
dat evenwel spoedig bijkwam, nadat de navelstreng,
die tweemaal om den hals zat, was losgemaakt, en de
gewone middelen waren aangewend om het aan het
ademen te brengen. Het kind was eer klein dan
groot; de placenta volgde bijna onmiddellijk; er was
wel wat ruim bloeding, maar evenwel geene ernstige
haemorrhagie. Ik had al dien tijd de Chloroforme
blijven aanwenden, en ging hiermede nog een uur na
de bevalling voort. Inmiddels was de heer van Arkel
zijne andere pati�nte gaan zien, en eerst bij zijne
terugkomst, (dat was circa ten 2V₂ ure), besloten
wij met de inhalati�n op te houden en de vrouw te
doen ontwaken. Zij bleef echter rustig doorslapen tot
ruim 3\'/j uur; toen deed zij de oogen open, maar
sprak niets, en zou oogenblikkelijk weder zijningesla-
pen, zoo niet het harde toeslaan van eene deur haar
geheel had doen ontwaken, waarop zij zoekend in de

rondte zag, en vroeg: �waar is mijn man?" Zij be-
woog echter geen lid, en nadat zij eene groote kop
water had gedronken, legde zij zich weer neder, als
om te rusten, en weldra lag zij dan ook weder in
eenen goeden slaap met regelmatige ademhaling en
geen enkel verschijnsel, dat het terugkeeren der stui-
pen kon doen vermoeden. Wij vertrokken ten 4 ure,
en sedert heb ik vernomen, dat het kraambed regel-
matig is verloopen, en alleen den tweeden dag een
lichte graad van Icterus werd waargenomen, die spoe-
dig is voorbijgegaan.

«�\'" Geval. Ecclampsia post partuin. Chloroforme-inademing
gedurende 14 uren. Gebruikte hoeveelheid 12 oneen.

Mevrouw T. B., voor de derde maal zwanger, laat mij in
October 1870, voormiddags ten 9 ure, verzoeken mijne
eerste visite bij haar te maken. Hare vroegere be-
vallingen waren zeer langdurig geweest en de laatste
was met behulp van 2 accoucheurs forcipaal geter-
mineerd. Zij verhaalde mij, dat zij den ganschen nacht
onrustig was geweest en de gewone voorboden van
hare aanstaande bevalling baar hadden genoopt, mij
te doen komen j maar de pijnen waren nog zoo gering,
dat het haars inziens wel weer lang zou duren.
Ik kwam ten 11 ure terug en vond eene dilatatie van
3 centimeters en het hoofd in den ingang, l^e ligging, te
erkennen door de vliezen heen. Na verloop van 17₂uur
terugkomende was het kind onder geweldige wee�n

een bogenblik te voren uitgedreven, en 10 minuten
later verwijderde ik door eenvoudige drukking de pla-
centa. Reeds des morgens had zij geklaagd over het
onaangename, dat zij nu bij deze gelegenheid ook juist
weder haar gewone hoofdpijn moest hebben, en gedu-
rende mijne afwezigheid waren, volgens het zeggen
van de baker, de klachten al erger en erger geworden.
Zij sprak veel en herhaalde dikwijls hetzelfde; nau-
welijks liggende, wilde zij weer opzitten, en eindelijk
begon zij te klagen over eene onuitstaanbare pijn in
de maagstreek en in de rechterzijde. De onrustige toe-
stand, waarin zij zich klaarblijkelijk bevond, iets
vreemds in den blik, iets, dat ik mij zelf niet kon
verklaren, maar een onbestemd gevoel, dat er iets
buitengewoons ophanden was, deed mij dralen met
vertrekken, hoewel mijne tegenwoordigheid elders ge-
wenscht werd. Zoo was het ruim 1V₂ uur geworden, toen
ze zich op eenmaal geheel zittende in het bed opricht-
te, zeggende: �Och, neem me toch die hoofdpijn
weg," eu daarop: �ik zie niets meer, letterlijk niets
meer." De uitdrukking der oogen was ook werkelijk
wezenloos. Ik legde haar zachtjes achterover, maar op
een paar decimeters afstands van het hoofdkussen hield
zij zich, als het ware, weer op, en toen ik haar zeide:
�toe, ga nu liggen," antwoordde zij met klaarblij-
kelijke verwondering: �leg ik dan nog niet?" Het
was eenigszins gelijkende naar Catalepsie, want ik had
haar met zacht geweld achterover moeten drukken, en

toeti ik ophield, in. de gedachte, dat zij zich nu zou
nederleggen, merkte ik dat verschijnsel op. Ik legde ze
zoo gemakkelijk mogelijk, en nu openbaarde zich, het-
geen ik in het geheim had gevreesd, de eerste en wel een
verschrikkelijke aanval van stuipen. Na eenige minuten
kwam zij tot bewustzijn terug, en was even als te
voren klagende over pijn in het hoofd, de maag en de
zijde. Overigens was zij kalm en sprak niet zooveel. Ik
begon wezenlijk, nadat bijna een uur was voorbijge-
gaan, te hopen, dat het misschien bij dien eenen
aanval zou blijven, en had met Dr. Eikendal, die in-
middels was gekomen, besloten eene mixtura calmans
te geven, toen wij op het oogenblik, dat deze zich
zou verwijderen, onze verwachting zagen teleurgesteld
door eenen tweeden aanval van stuipen, die misschien
nog iets heviger was dan de vorige. Zonder aarzelen
nam de heer Eikendal mijn voorstel aan, om oogen-
blikkelijk de Chloroforme te baat te nemen, waarvoor
ik reeds had gezorgd, dat ze bij de hand was. Van
dat oogenblik af tot \'s avonds 10 uur, hield ik ze, af-
gewisseld door den heer de Pinto, in volkomen Chlo-
roforme-slaap; toen liet ik ze ontwaken, in de hoop,
dat zich geen stuipen meer zouden opdoen; maar
nauwelijks waren 15 minuten verloopen, of een hevi-
ge aanval sloeg onze hoop den bodem in, en was ik
verplicht van nieuws aan te beginnen; de pols was
niet boven 95 geklommen. Ten 12¹/₂ ure werden alle
verschijnselen van een sterken door de Chloroforme be-

dwongen aanval waargenomen. Stertoreuse ademhaling,
blaasjes tusschen de lippen, te langzame uitademing.
Ten 1 ure, terwijl ik nog slechts weinig Chloroforme
gaf, wordt zij weder met volkomen bewustzijn wakker;
zij herkent mij, en vraagt of ik den geheelen nacht en
dag bij haar ben geweest. Zij beklaagt zich slechts
weinig over de vreemde soort van hoofdpijn ,en in het
geheel niet over de pijn in de maag; alleen over een
gevoel van zwaarte in de maagstreek. Geene enkele
beweging ontgaat ons, en terwijl zij met het aangezicht
naar ons toegekeerd ligt, gaan wij voort, altijd een
weinig Chloroforme te doen inademen. De slaap is
licht, bij tusschenpoozen slechts dommelen, naar men
zeggen zou. Op mijne fluisterende vraag aan de ba-
ker, of het sluitlaken ook te vast kan zijn aangehaald,
antwoordt zij zelve: �O, in het geheel niet, de baker
moet het morgen vaster doen. Zoo spreekt zij van tijd
tot tijd enkele woorden, en slaapt dan weer gerust in.
Het minste aanspreken beantwoordt zij met juistheid.
Ten V/₂ uur is de pols tusschen 80 en 75; de bewe-
gingen worden veel onrustiger, en ik begin weer meer
Chloroforme te geven; er zijn enkele oogenblikken dat
de ademhaling geheel niet geschiedt, echter op het com-
mando gaat ze weder regelmatig voort. Ten 2 ure leg
ik de Chloroforme wat ter zijde. Zij ontwaakt bijna
oogenblikkelijk, en vraagt om te urineeren. Dit is de
derde maal sedert 10 uur. Nog weer nieuwe klachten
over het hoofd. Nadat /.ij weder goed gelegd is, op

nieuw Chloroforme, en nog juist bij tij ds om eenen
nieuwen aanval te voorkomen, want de ademhaling
is weder eenige minuten snorkend en de uitademing
weder langdurig, en als het ware automatisch. Het
is of de ademhalingsspieren er geen deel aan nemen
en de borstkas eenvoudig samenvalt. Zeker is weder
een aanval voorkomen. Ten 27₂ ure op nieuw ont-
waken. Half shiimerend evenwel zegt ze: �ik moet
toch de lijst voor het aanzeggen eerst eens nazien,
voor ze weggaat." Haar gedachtenloop schijnt regel-
matig te zijn. Na gedronken te hebben op haar ver-
langen naar water, zegt ze: �O, wat is water toch
een heerlijk ding, als men doi*st heeft."

Wij hebben opgemerkt, dat iedere beweging van het
hoofd, b.v. om hare ligging te verbeteren, of na het
half opzitten om te drinken of te urineeren, de Pro-
dromie te voorschijn riep. Wij hebben nu bijna 12 on-
cen Chloroforme gebruikt. Ten 2³/₄ uur varieert de pols
tusschen 64 en 68. Na eenen rustigen slaap, bijna
zonder Chloroforme, geven eenige vrij hevige bewe-
gingen met de beenen, die mij op nieuw weder Chlo-
roforme doen gebruiken, en de opvolgende, reeds be-
kende ademhalingsverschijnselen, mij weder de zeker-
heid, dat een dreigende aanval voorkomen is. De
slaap blijft nu met weinig Chloroforme rustig; na 3
ure begint zij pogingen te doen om den Chloroforme-
doek te verwijderen, en nadat ik hieraan had toege-
geven, wordt zij geheel wakker, herhaaldelijk geeu-

wende en pratende over hare lieve rustige kinderen,
nu blijkbaar zonder bewustzijn tegen wien zij spreekt.
Op eens weder klagen over hevige hoofdpijn. Op mijne
vraag: �of zij nu duidelijk ziet," antwoordt ze: �ja,
als door rook of als door mist." Na eenige Chloroform-
inademingen, die zij met genoegen schijnt te doen,
weder eenige oogenblikken van snorkend ademhalen
en weder dezelfde manier van uitademen. Zoo ging
het, dan eens half wakende, dan weder op het minste
onrustwekkende verschijnsel onder den invloed der
Chloroforme inslapende, tot ruim 4 uur. Zij klaagt
over te laag liggen en altijd over het hoofd; de pols
blijft hetzelfde. Wij hebben tot nu toe ruim 13 oneen
Chloroforme gebruikt.

4^!/₄ uur. Ontwaken met onweerstaanbaren aan-
drang tot urineeren; terwijl dit zittende plaats heeft,
geeuwen en klagen over draaiing in het hoofd. De
hoeveelheid urine is vrij aanzienlijk. Ze spreekt met
volkomen bewustzijn. Op mijne vraag of ze mij her-
kent, antwoordt ze: �het is zonde, dat zou al heel erg
wezen." Zij ziet alles nog �schemerachtig," zegt ze. Na-
dat ze weer gemakkelijk is nedergelegd, nog een wei-
nig Chloroforme, waarop ze weer in slaap geraakt, zeg-
gende: �achwat is hoofdpijn toch eene akelige pijn."

5 uur. Bijna al dien tijd rustig zonder Chloroforme
geslapen, nu ontwaken als uit eenen gewonen slaap,
vragen om drinken en daarop dadelijk weder inslapen.
Geen enkel verontrustend verschijnsel vertoont zich

meer, en toen ten 6 nre de heer Eikendal haar kwam
bezoeken, hadden wij beiden de overtuiging, dat zij
gered was. In de laatste 3 uren was bijna geen Chlo-
i-oforme meer noodig geweest, en zij verklaarde nu
weer alles duidelijk te kunnen zien en geen maagpijn
meer te gevoelen. Het verlangen naar drinken, en
wel naar koud water, was zeer sterk. Nu bleek het,
dat zij van al wat er gebeurd was geen het minste
bewustzijn had, begreep niet hoe het kwam, dat ik
er nog was, en vroeg niet eenmaal naar haar kind.
Spoedig sliep ze nu weer gerust in, en ten 8 ure ver-
liet ik haar, na bijna 20 achtereenvolgende uren van
ingespannen waakzaamheid en een boven alle beschrij-
ving opmerkzaam gadeslaan van alles wat met de
zieke gebeurde. Uitgenomen eene nog al hevige en
lang aanhoudende pleuritische pijn in de regterzijde,
die na onderhuidsche injectie met morphine naliet, was
de loop van het kraambed gunstig en \'t herstel volkomen.

Ik heb enkele dezer gevallen van stuipen zoo uitvoe-
rig en in alle bijzonderheden beschreven, wijl ik vooral
daarop de opmerkzaamheid wilde vestigen, dat zoo lang
er nog gevaar is, de lijderes wanneer zij ontwaakt,
volkomen wel schijnt te wezen, en men zich deerlijk
ziet teleurgesteld, wanneer men, meenende dat ze ge-
red is, na korter of\' langer tijd de stuipen met her-

nieuwde kracht weder ziet uitbreken. Vooral het 4^deen 6^de geval zijn in dit opzicht zeer merkwaardig. De
natuurlijke toestand na langen Chloroforme-slaap is
geheel anders, en zoolang dus dat oogenschijnlijke wei-
zijn bij \'t nalaten der Chloroforme wordt waargenomen,
moet men er zonder aarzelen terstond weer mede be-
ginnen, wijl anders misschien al \'t geen reeds gewonnen
was, zou kunnen verloren worden. Ik wil gaarne be-
kennen, dat mij bij de behandeling somtijds de moed
begon te ontzinken, wanneer na zoo langen tijd van
inspannende behandeling met Chloroforme zich toch
altijd weer de teekenen van het opkomen van stuipen
ontwijfelbaar voordeden. Alleen het vaste vertrou-
wen in het onfeilbare van het geneesmiddel, wanneer
het goed wordt toegepast, geeft dan de noodige kracht
om tot het einde toe te volharden.

Dat bij mij geen twijfel meer bestaat aan de groote
diensten, die de Chloroforme in de verloskunde te
vervullen heeft, na al de gunstige uitkomsten, waarin
ik mij bij haar gebruik mocht verheugen, laat zich
gereedelijk verklaren. Ik geloof zelfs, dat velen na
de mededeeling dezer gevallen, het in menig opzicht
met mij eens zullen zijn, dat hare toepassing meer
algemeen wensehelijk is; maar het zal toch niet
overbodig wezen, hetgeen ik ondervonden heb, nog
luider in haar voordeel te doen spreken door het aan-
halen van hetgeen andere mannen dan ik over haar

hebben gezegd. Als zoodanig noem ik in de eerste plaats

den onvolprezen, te vroeg aan de wetenschap ont-
rnkten Kiwisch von Rotterau, die reeds in 1851, beter
dan ooit iemand na hem, in weinige regels de manier
om de Chloroforme bij Ecclampsie aan te wenden be-
schreef en toepaste. Hij zegt: �Men beginne de Chlo-
roforme-inademing, zoodra de ademhaling na afloop
van den aanval weder geregelder wordt. Men
ga voort totdat alle aan den wil onderworpene spie-
ren geheel verslapt zijn, en houde de vrouw zoo
lang als noodig is in dien toestand, het inha-
leeren slechts van tijd tot tijd afbrekende.
Het voorzetten der bedwelming gedurende verscheidene
uren kan noodig zijn en is, met voorzichtigheid toe-
gepast, onschadelijk voor moeder en kind."

Zes vrouwen waren toen reeds op deze wijze door
hem behandeld en gered. Hij zegt dan ook overtuigd
te wezen, dat met de Chloroforme een nieuw tijd-
perk in de behandeling der Ecclampsie was inge-
treden.

Braun beschreef reeds in 1855 zijne gunstige re-
sultaten met het gebruik der Chloroforme bij Ec-
clampsie.

Scanzoni zegt ergens: �De nieuwere tijd heeft ons
met een niet genoeg te roemen middel tegen de
Ecclampsie begiftigd; wij bedoelen de Chloroforme-
inademing," en verder, (dit was in 1857) �het aantal der
ter harer gunste sprekende waarnemingen is in de
laatste 6 jaren z�� aanzienlijk geworden, dat wij het

ronduit als strafbare hardnekkigheid moeten aanmer-
ken, zoo nog eenige en in het bijzonder oudere
geneesheeren tegen haar gebruik mochten waar-
schuwen."

Spaeth te Erlangen, zegt ook, dat de Chloroforme,
volgens de leer der ervaring, het eenige middel is,
dat de stuipen zeker doet ophouden.

IV. ONSCHADELIJKHEID DER CHLOROFORME,

Tot hiertoe heb ik hoofdzakelijk gesproken over de
aanwending der Chlorol�rme in een der gevaarlijkste
toestanden van het kraambed, en slechts met een enkel
woord melding gemaakt van hare algemeene toepassing
in de verloskunde; het daarbij aan iederen verloskun-
dige vrij latende hoe hij wil handelen. Toch mag ik niet
nalaten er op te wijzen in hoeveel gevallen zij kan wor-
den toegediend, en hoeveel lijden naar ziel en lichaam
er door kan worden voorkomen of ten minste verlicht.

Eene der voornaamste redenen, die tot nog toe zoo-
vele vrouwen tegen haar gebruik doen opzien en zoo-
vele verloskundigen insgelijks terughouden, is het denk-
beeld van \'t groote gevaar, waaraan men zich van beide
kanten blootstelt: dat voor het leven der vrouw, en
voor de reputatie van den verloskundige; want allicht
wordt ieder minder gunstig verschijnsel in het kraam-
bed aan haar gebruik toegeschreven. In de vele ge-
vallen, die door mij met Chloroforme zijn behandeld,
heb ik evenwel nooit een spoor van gevaar ontmoet,

en er is, op meer dan 60,000 gevallen, die tot nu toe,
te Londen alleen met Chlorolbrme zijn behandeld, niet
een eenig sterfgeval voorgekomen, terwijl op eenaan-
tal van ruim 100,000, die reeds in 1864 over geheel
Engeland waren waargenomen, evenmin een enkele
ongelukkige uitkomst was te constateeren geweest.\')

Waar zulke getallen voor \'t onschadelijke van \'t ge-
bruik der Chloroforme in de verloskunde spreken, mag
men zich toch veilig achten; en wanneer men dan
nog bovendien, goed met hare behandeling vertrouwd,
ondervonden heeft hoe weinig er noodig is, om
uren lang diezelfde graad van ongevoeligheid voor
\'t lijden en eene zachte sluimering te onderhouden, ter-
wijl de verlossing toch regelmatig voortgaat, zal menig-
een zijne vrees ter zijde zetten, haar gebruik meer
algemeen worden en der arme vrouwen veel moreel
en lichamelijk lijden worden bespaard.

Zeker is deze volkomen onschadelijkheid der Chloro-
forme grootendeels toe te schrijven aan den eigen-
aardigen toestand der baring, die, zooals ik vroeger
reeds aanmerkte, bijzondere voordeden bij \'t gebruik
der Chloroforme aanbiedt. Maar, behalve dat, is de
toediening in gewone en natuurlijk verloopende beval-
lingen zoo geheel verschillend van die bij stuipen en
verloskundige kunstbewerkingen, dat men daaraan ge-

1) Cb. Kidd, Dublin Quarterly Journal of Med. science, May 1864.

rustelijk deze onschadelijkheid kan toeschrijven. Zelden
toch is het noodig geheele anaesthaesie te bewerken
en de rust, die op de reeds doorgestane pijnen volgt,
is zoo volkomen, dat men alleen tegen het weder op-
komen eener volgende wee, een weinig Chloroforme
behoeft te doen inademen om den meest gewensch-
ten toestand te doen voortduren. Alleen tegen
\'t einde der verlossing geve men de Chloroforme in
ruimere mate, zonder dat het daarom noodig is
den hoogsten graad van anaesthaesie te bereiken, dat
wil zeggen, geheele bewusteloosheid te weeg te
brengen.

De tijd, gedurende welken men z�� de Chloroforme
kan doen inademen, verschilt tusschen Va en 6 uren,
en nimmer heb ik er mij over te beklagen gehad. De
hoeveelheid, die men hiertoe noodig heeft, is betrekkelijk
zeer gering en zal zelden 1 of V/_a once te boven
gaan.

Er is evenwel eene zeer gewichtige zaak, die men
niet onopgemerkt mag laten voorbij gaan, en wier
te geringschatting misschien wel eens stoornissen in
het kraambed heeft veroorzaakt; het is deze: Wij
weten hoe vooral in de laatste periode der baring een
overvloedig zweet uitbreekt. Dit physiologisch ver-
schijnsel, dat altijd plaats heeft, mogen wij gerust aan-
nemen, als bestemd te zijn, om eenen gunstigen invloed
op \'t kraambed uit te oefenen; � dit nu is gedurende de
verlossing met Chloroforme beduidend minder, en ik

geloof dat het van groot belang is, in de eerste dagen
van \'t kraambed vooral te zorgen, dat de huiduitwase-
ming in zekere mate wordt bevorderd, ten einde de
weldadige bedoeling der natuur met dit ruime zweet
in de laatste uren der verlossing te gemoet te ko-
men, namelijk wanneer dit onder den invloed der
Chloroforme niet zoo sterk was waargenomen.

V, MEERDERE AANWIJZINGEN VOOR \'T
GEBRUIK DER CHLOROFORME,

Hoewel nu in de regelmatig verloopende baring met
de toediening der Chloroforme alleen verzachting van
\'t lijden wordt bedoeld, kan toch dit laatste zoo vreese-
lijk zijn, dat het organismus er door wordt bedreigd; en
menige vrouw bekomt in zeer langen tijd niet van
den schok, dien zij heeft moeten doorstaan, en van de
lange en bange uren van onbeschrijfelijke smarten,
die zij heeft moeten doorworstelen. Wanneer men nu
met een weinig Chloroforme dit alles kan voorkomen,
is men dan niet verplicht het ten minste aan te bieden ?
En moet zij dan ook om deze reden zelfs niet worden
beschouwd als een heilzaam geneesmiddel? Men zij
evenwel hier niet al te haastig en wachte liever tot
de barende of hare omgeving de toediening verzoeken.

Haar gebruik is meer direct aangewezen in al die
gevallen, waar bijkomende en in \'t geheel niet tot \'t
verlossingswerk noodzakelijke, of dit zelfs vertragende
pijnen het lijden verzwaren; hier heeft men volkomene
vrijheid het middel aan te raden.

Iets anders is het evenwel wanneer moet worden
overgegaan tot de eene of andere verloskundige kunst-
bewerking; dan wijze men met nadruk op de groote
voordeelen, die de Chloroforme aanbiedt, en ieder ver-
loskundige, die haar in deze gevallen gebruikt heeft,
zal zich gelukkig achten in haar bezit, en met over-
tuiging op haar gebruik aandringen.

Welk een enorm verschil toch in den geheelen toe-
stand met of zonder Chloroforme; hier die onge-
lukkige lijderes, die onder onbeschrijfelijke pijnen,
onder wanhopig geschreeuw en smartelijke kreten,
eene dikwijls langdurige en voor haar vrouwelijk ge-
voel verschrikkelijke operatie moet doorstaan, zich
soms met geweld aan de handen, die haar in hare
ligging bevestigen, trachtende te onttrekken, en den-
genen, die haar als verloskundige zoo moet doen lijden,
menigmaal in hare razende wanhoop vervloekende; �
daar rustige slaap, geene storende lichaamsbeweging,
geen weerstand der deelen, die onmiddelijk met de
baring in betrekking staan, geen geluid of geschreeuw,
dat zelfs den hartvochtigsten wel eens de tegenwoor-
digheid van geest kan doen verliezen, en de omstanders
vooral met ontzetting vervult.

Ik weet van een geval, waar de man, die zijne
vrouw moest ondersteunen, op eenmaal zijne plaats
verliet, en den accoucheur onder de hevigste scheld-
namen, als die van: �moordenaar" en �beul", be-
val op te houden, op \'t oogenblik, dat de verlossing

met de tang bijna was voleindigd, zoodat de onge-
lukkige op nieuw moest worden verlegd en op
nieuw \'t instrument aangelegd, toen ik, die er als
tweede was bijgeroepen, den wanhopigen echtgenoot
had beduid, dat de zaak alleen door zijne onbe-
suisde en onvergeefelijke manier van handelen nog
niet was afgeloopen. Trouwens het moet voor eenen
liefhebbenden echtgenoot bijna onmogelijk zijn dit hart-
verscheurende tooneel bij te wonen, hoeveel te meer
dan op de manier, zooals dit van hem gevergd wordt,
hulp te verleenen. Niets van dat alles bij het ge-
bruik der Chloroforme, ieder heeft de overtuiging,
dat de arme vrouw, wat ook gedaan worde, volstrekt
geene pijn gevoelt; ieder is kalm en rustig, en de
moeielijkste zaak is dikwijls in onbegrijpelijk korten
tijd en in de grootste stilte ten einde gebracht.

Een paar merkwaardige gevallen uit vele anderen
mogen hier tot voorbeeld eene plaats vinden.

Op zekeren nacht kwam men mijne hulp inroepen
voor eene vrouw in eene naburige gemeente. De bood-
schap luidde: ��n kind was er reeds en er moesten
er nog 2 komen." Ik nam Chloroforme mede. Het
eerste, een groot kind, dat dwars lag, was met behulp
van twee verloskundigen door de keering ter wereld
gebracht; maar wat men ook deed, het tweede, dat
insgelijks een schouder aanbood, had men niet op

de voeten kunnen wenden. Twee armen hingen uit
de Vagina; er was evenwel geen derde kind aanwezig.
Spoedig was de vrouw, die meer dan 3 uren geleden
had onder de eerste verlossing en de vruchtelooze po-
ging om de tweede te termineeren, in rustigen Chloro-
forme-slaap. Zij werd in de positie gebracht, die \'t
meest bevorderlijk was voor de uithaling, en nu ge-
lukte \'t mij in minder dan 10 minuten het kind ter
wereld te brengen, wat tot nu toe, onder de meest
ingespannen pogingen, gedurende zoo langen tijd, on-
der verschrikkelijke pijnen, zonder gevolg was be-
proefd.

In het najaar van 1869 werd ik door een der
verloskundigen van eene andere gemeente uitgenoodigd,
hem te komen bijstaan in eene moeielijke verlossing,
die door hem niet kon worden voleindigd. ZEd. ver-
haalde mij in zijne bijna 50-jarige praktijk nooit zulk
een moeielijk geval te hebben waargenomen, en nog
nimmer behoefte te hebben gehad aan een verloskun-
dig consult. De rechterarm hing uit de Genitali�n; het
vruchtwater was sedert verscheidene uren weggeloopen,
en de baarmoeder lag zoo vast om \'t kind aangesloten,
dat \'t niet mogelijk was de voeten te bereiken. Chlo-
roforme was niet aangewend. Ik had geen moeite om
mijn ouden collega te beduiden, dat wij alleen van
haar spoedige hulp konden verwachten, en weldra

was de vrouw, die veel geleden had, in volkomen
diepen slaap; binnen een klein half uur liet de over-
matige spanning van den Uterus na, en tot niet ge-
ringe verbazing en tevredenheid van den ouden heer,
gelukte hem de keering nu z�� gemakkelijk als \'t hem
nimmer was voorgekomen.

Ik heb in mijne praktijk een aantal verlossingen
met de Forceps moeten termineeren, en met de Chloro-
forme valt mij dit lang zoo zwaar niet als voorheen.
Maar ik ben innig overtuigd, dat ik nog veel meer
tangverlossingen heb kunnen vermijden, sedert ik de
Chloroforme aanwend. Er zijn toch een aantal, overigens
sterke en welgevormde vrouwen, bij wie zulk eene
zenuwachtige angst voor iedere pijn bestaat, en zulk
eene groote vrees voor die, welke het verlossingswerk
moeten ten einde brengen, dat daaraan alleen zelfs de
vertraging van de verlossing kan worden toegeschreven.

Niemand kan ontkennen, dat het lijden dikwijls aller-
verschrikkelijkst moet wezen, en, wanneer men getuige
moet zijn van zulk een tooneel> waar hoewel de ver-
lossing regelmatig verloopt, de ongelukkige bijna waan-
zinnig wordt en met wanhopige gebaren en biddend
gekerm uitroept, dat zij liever wil sterven, � ja zelfs
vraagt om haar te dooden � dan is zeker dikwijls
naar de verlostang gegrepen om grootere onheilen te
voorkomen, \'t Is maar al te waar: er zijn vrouwen

door overmaat van lijden gedurende de bevalling, of
eenige uren later ten gevolge van de uitputting of
den schok, die \'t geheele zenuwstelsel had ondergaan,
bezweken, en ik kan mij nog wel gevallen uit deprak-
tijk voor den geest halen, waar de ongunstige afloop
van \'t kraambed moet worden toegeschreven aan \'tgeen
gedurende de verlossing geleden is.

Bij \'t gebruiken van de Chloroforme is in tegenstel-
ling van al die agitatie en al dat gevaar, niets dan
rust en regelmatiger en spoediger verloop van de
verlossing te verwachten, terwijl de tang, die in zulke
gevallen zoo dikwijls moet worden ter hand genomen,
haren dienst niet behoeft te bewijzen.

Een geval, dat mij nog levendig voor den geest
staat, al is \'t reeds jaren geleden, behoort zeker tot
de merkwaardigste van deze categorie, en daarom wil
ik \'t hier ook kortelijk mededeelen.

Mevr.....buiten wonende, was driemaal forcipaal

verlost, toen haar accoucheur overleed en zij voor de
vierde maal zwanger was. Een harer eerste vragen, na-
dat zij mij \'t verhaal van al haar vroeger lijden had ge-
daan , waarbij als bijzonderheid kwam, dat haar eerste
accoucheur dan wel eens 24 uren achtereen bij haar
had moeten vertoeven, was, of ik haar terwijl ze
waarschijnlijk of liever zeker, zei ze, op dezelfde ma-
nier zou moeten bevallen, dan niet met Chloroforme
zou willen helpen. Ik beloofde haar dit niet alleen,
maar liet een weinig de hoop doorschemeren, dat we

misschien op deze wijze de tang wel eens zouden kun-
nen missen. �Nu, maar daar was geen denken aan.
Neen, daar moest ik mij maar niets van voorstellen,"
was het antwoord met de volle overtuiging gegeven, dat
er mechanische beletselen waren.

Op zekeren dag, \'t waarschijnlijk einde der zwan-
gerschap, werd ik omstreeks 8 ure \'s avonds naar
buiten ontboden. Sedert verscheidene uren waren de
eerste pijnen begonnen, en reeds was er eene nerveuse
agitatie, die niets goeds deed verwachten.

Mijn eerste onderzoek was of er eene vernauwing
van \'t bekken bestond; integendeel \'t was ruim en
volkomen goed gevormd; er was eene dilatatie tot
circa 3 a 4 centimeters van \'tostium uteri, en de
voorbereiding der organen was tamelijk voldoende.
Nadat ik zoo een klein uur in observatie had door-
gebracht , en de zenuwachtige toestand lang niet ver-
beterde, de dilatatie niet was toegenomen, gaf ik
haar op haren aandrang een weinig Chloroforme. In
een oogenblik was de kalmte hersteld, en terwijl zij
nu en dan sprak en weer insluimerde, was zij ten 12
ure zoo natuurlijk bevallen, als \'t met mogelijkheid
kon gewenscht worden. Het kind was zeer zwaar,
zwaarder zelfs dan een der drie vorige, en niets had
den loop der verlossing vertraagd; de wee�n waren
zoo regelmatig en krachtig mogelijk geweest en bij
iedere wee was duidelijk nog de onwillekeurige mede-
werking der buikspieren waargenomen geworden.

Hare verbazing bij haar ontwaken is moeielijk te
beschrijven, en de uitdrukking van haar gelukkig en
dankbaar gevoel wegens dezen voor haar, zoo onver-
wachten gunstigen afloop, is voor mij onvergetelijk
ge leven.

Hare volgende verlossing heeft zich volkomen op
dezelfde wijs toegedragen; de toediening der Chloro-
forme is zelfs nog van korter duur geweest.

Onder de redenen, waarom de Chloroformealseene
der grootste weldaden voor \'t vrouwelijk geslacht moet
worden geprezen sprak ik ook van moreel lijden, want
hoewel het thans lang geleden is, dat ik dit zelf heb
waargenomen, � sedert bijna 15 jaren toch, heb ik
geen enkele verloskundige kunstbewerking, zonder
Chloroforme verricht,�herinner ik mij nog levendig
hoeveel medelijden ik had met de ongelukkige vrouw,
die in zulk eene ligging, met vol bewustzijn, in te-
genwoordigheid van verscheidene menschen, eene smar-
telijke kunstbewerking moest ondergaan, evenzeer om
haren zielstoestand, als wegens \'tgeen zij lichamelijk
moest lijden. De tegenstand, die de verloskundige dik-
wijls van hare zijde ondervindt, als hij voor moet
stellen om eene noodzakelijke kunstbewerking te on-
dernemen, vindt veelal meer zijnen grond in onover-
winnelijk gevoel van schaamte, dan in hare vrees
voor \'tgeen zij zou moeten ondergaan.

^WVW\\nATVVVWVVVV<NAn\'V\\fVVVVVVVUVVVV>MArv^^VAW^^

Eindelijk nog moet ik met een enkel woord spreken
over den invloed der Chloroforme op het kind. Ik
doe der waarheid niets te kort, wanneer ik zeg nim-
mer iets te hebben waargenomen wat bij \'t kind aan
haar invloed kan worden toegeschreven.

Eenmaal, \'t is waar, heb ik na eene langdurige
applicatie van Chloroforme een dood kind niet zien
geboren worden, maar gezien nadat het geboren was.

Ik treed hierover liefst niet in bijzonderheden, maar
er mocht iemand zijn, die dit geval zou willen relevee-
ren, om de algemeene stelling omver te werpen, dan
zou ik daaromtrent ophelderingen moeten geven, die
\'t beter is te vermijden. Genoeg zij de verklaring, dat
de dood van dit kind met zekerheid aan andere oor-
zaken dan aan de Chloroforme moet worden toege-
schreven.

Maar ook in dit opzicht, dat der onschadelijkheid
voor \'t kind, hebben wij het getuigenis van zoovele
waarnemers, onder anderen van Cazeaux, Dubois, Blot,
Simpson, Snow, Kidd, die eenstemmig verklaren in
geen enkel geval te hebben moeten betreuren, dat zij
de Chloroforme hadden aangewend.

Na alles wat in den loop dezer bladzijden over de
Chloroforme is gezegd, durf ik veilig aannemen, dat
hare weldadige uitwerking door niemand zal worden
tegengesproken. Maar hoewel de wetenschap haar volle
recht laat wedervaren, staat daar tegenover het geschre-
ven woord: �de vrouw zal met smart kinderen baren."
Niemand heeft meer eerbied voor deze woorden dan
ik; maar men vergete niet, dat de Voorzienigheid
niet heeft bedoeld haar overmatig, tot krankzinnig
wordens, tot der dood toe, te doen lijden. Er zijn
vrouwen, en gelukkig zelfs zeer velen, die, ja met smart
haar kind ter wereld brengen; maar bij wie, zoo als
zij zelf verzekeren, de pijnen van dien aard zijn, dat zij
ze, hoe hevig ook, toch kunnen doorstaan. Dat zijn
die vrouwen, wier constitutie goed is, bij wie de even-
redigheden in alles volkomen voldoende zijn, waar de
zenuwen de noodige kracht van weerstand bezitten,
waar gelukkige levensomstandigheden het smartelijk
gevoel van moeder worden, doen gering achten, juist
om \'t geluk van moeder te zullen zijn.

Z�� was de toestand der vrouw, toen die vloek over
haar werd uitgesproken. Maar thans; hoe heeft de
maatschappelijke toestand haar veranderd; hoe zijn
door kleeding en levenswijze de evenredigheden,
waarvan ik hierboven sprak, minder voldoende ge-
worden ! Welk eenen gewichtigen invloed heeft \'t zooge-
noemd� kruisen of vermengen der rassen misschien
op deze gewichtige levensfunctie der vrouw uitgeoefend.
Hoe geheel anders zijn de indrukken, die \'t zenuwstel-
sel ontvangt en hoe is er dus allengs een toestand
ontstaan, die de pijnen, aan de natuurlijke baring
verbonden, oneindig heviger maken en veel langer
doen aanhouden dan bij de vrouw van voorheen.

Neen vrouwen! uw Schepper heeft niet gewild, dat
gij bovenmenschelijk zoudt lijden, en even als alles
met wijsheid door Hem wordt beschikt, heeft hij de
wetenschap het middel doen ontdekken om wat niet
zijn zou en toch volgde: een onnatuurlijk lijden, uit
nieuwe oorzaken ontstaan, op te henen. Gelooft mij,
mannen, die met koele redeneering zegt: �\'t strijdt
tegen de Schrift;" v��r de man van wetenschap tot
de Chloroforme zijne toevlucht neemt om uwer vrou-
wen lijden te verlichten, is er reeds genoeg geleden,
meer dan eene pen kan beschrijven, en meer dan
door den God der liefde kan zijn bedoeld.

Nog een enkel woord tot u, mijne jeugdige of
zelfs meer gevorderde kunstbroeders. Reeds in \'tbe-
gin dezer bladzijden heb ik gezegd: �de taak van den
verloskundige wordt er in \'t geheel niet door verligt,"
en misschien leg ik u door dit geschrift eenen last op,
die u meermalen drukken zal.

Welnu, de arbeider is zijn loon waardig. Ik heb
mij nooit voor den buitengewonen dienst, dien ik de
barende bewees, laten honoreeren. Maar vordert gij in
billijkheid \'t geen gij meent, dat u toekomt; iedere
verlossing met Chloroforme vereischt meer dan ge-
wone zorgen; \'t is niet recht, dat g ij slechts den last,
en de familie, waarin gij werkzaam zijt, alleen \'t genot
van uwe inspanning zou hebben.



		*at� /�j^]

		OVEK HET GEBRUIK

		CHLOROFORME

		IK DE

		VERLOSKUNDE

		A. T. C. SCHOEVERS. Accoucheur Ie \'s Graveuhagc.

		AMSTERDAM, H. J. VAN RESTEREN & C°. (B. VAN HER LAND.)



		INLEIDING.

		Vele verloskundigen hebben sedert geruimen tijd van de Chloroforme gebruik gemaakt, en de gunstige uit- komsten, die dit middel in hunne handen opleverde, gepubliceerd. Toch bestaat er bij verreweg de mees- ten nog altijd zulk eene groote vrees voor, dat het mij plichtverzuim toeschijnt, langer te wachten met het uitspreken mijner overtuiging omtrent de nooit ge�venaarde nuttigheid van dit middel. Die overtui- ging is de vrucht eener uitgebreide ervaring, en stelt mij in staat mijne jeugdige kunstgenooten en hen, die minder in de gelegenheid waren tot zulke onder- vindingen, voor te lichten op den weg, die bij de aanwending der Chloroforme moet worden gevolgd. Niet lang nadat de aether-inademing voor goed bij het doen van alle eenigszins belangrijke operati�n was in toepassing gebracht, werden door Prof. Simpson te Edinburg, in het begin van het jaar 1847, voorzichtige



		30 nieuw Chloroforme, en nog juist bij tij ds om eenen nieuwen aanval te voorkomen, want de ademhaling is weder eenige minuten snorkend en de uitademing weder langdurig, en als het ware automatisch. Het is of de ademhalingsspieren er geen deel aan nemen en de borstkas eenvoudig samenvalt. Zeker is weder een aanval voorkomen. Ten 27₂ ure op nieuw ont- waken. Half shiimerend evenwel zegt ze: �ik moet toch de lijst voor het aanzeggen eerst eens nazien, voor ze weggaat." Haar gedachtenloop schijnt regel- matig te zijn. Na gedronken te hebben op haar ver- langen naar water, zegt ze: �O, wat is water toch een heerlijk ding, als men doi*st heeft." Wij hebben opgemerkt, dat iedere beweging van het hoofd, b.v. om hare ligging te verbeteren, of na het half opzitten om te drinken of te urineeren, de Pro- dromie te voorschijn riep. Wij hebben nu bijna 12 on- cen Chloroforme gebruikt. Ten 2³/₄ uur varieert de pols tusschen 64 en 68. Na eenen rustigen slaap, bijna zonder Chloroforme, geven eenige vrij hevige bewe- gingen met de beenen, die mij op nieuw weder Chlo- roforme doen gebruiken, en de opvolgende, reeds be- kende ademhalingsverschijnselen, mij weder de zeker- heid, dat een dreigende aanval voorkomen is. De slaap blijft nu met weinig Chloroforme rustig; na 3 ure begint zij pogingen te doen om den Chloroforme- doek te verwijderen, en nadat ik hieraan had toege- geven, wordt zij geheel wakker, herhaaldelijk geeu-



		3�

		en er is, op meer dan 60,000 gevallen, die tot nu toe, te Londen alleen met Chlorolbrme zijn behandeld, niet een eenig sterfgeval voorgekomen, terwijl op eenaan- tal van ruim 100,000, die reeds in 1864 over geheel Engeland waren waargenomen, evenmin een enkele ongelukkige uitkomst was te constateeren geweest.\') Waar zulke getallen voor \'t onschadelijke van \'t ge- bruik der Chloroforme in de verloskunde spreken, mag men zich toch veilig achten; en wanneer men dan nog bovendien, goed met hare behandeling vertrouwd, ondervonden heeft hoe weinig er noodig is, om uren lang diezelfde graad van ongevoeligheid voor \'t lijden en eene zachte sluimering te onderhouden, ter- wijl de verlossing toch regelmatig voortgaat, zal menig- een zijne vrees ter zijde zetten, haar gebruik meer algemeen worden en der arme vrouwen veel moreel en lichamelijk lijden worden bespaard. Zeker is deze volkomen onschadelijkheid der Chloro- forme grootendeels toe te schrijven aan den eigen- aardigen toestand der baring, die, zooals ik vroeger reeds aanmerkte, bijzondere voordeden bij \'t gebruik der Chloroforme aanbiedt. Maar, behalve dat, is de toediening in gewone en natuurlijk verloopende beval- lingen zoo geheel verschillend van die bij stuipen en verloskundige kunstbewerkingen, dat men daaraan ge-

		1) Cb. Kidd, Dublin Quarterly Journal of Med. science, May 1864.



		VI.

		Ik heb in mijne praktijk een aantal verlossingen met de Forceps moeten termineeren, en met de Chloro- forme valt mij dit lang zoo zwaar niet als voorheen. Maar ik ben innig overtuigd, dat ik nog veel meer tangverlossingen heb kunnen vermijden, sedert ik de Chloroforme aanwend. Er zijn toch een aantal, overigens sterke en welgevormde vrouwen, bij wie zulk eene zenuwachtige angst voor iedere pijn bestaat, en zulk eene groote vrees voor die, welke het verlossingswerk moeten ten einde brengen, dat daaraan alleen zelfs de vertraging van de verlossing kan worden toegeschreven. Niemand kan ontkennen, dat het lijden dikwijls aller- verschrikkelijkst moet wezen, en, wanneer men getuige moet zijn van zulk een tooneel> waar hoewel de ver- lossing regelmatig verloopt, de ongelukkige bijna waan- zinnig wordt en met wanhopige gebaren en biddend gekerm uitroept, dat zij liever wil sterven, � ja zelfs vraagt om haar te dooden � dan is zeker dikwijls naar de verlostang gegrepen om grootere onheilen te voorkomen, \'t Is maar al te waar: er zijn vrouwen



		^WVW\\nATVVVWVVVV<NAn\'V\\fVVVVVVVUVVVV>MArv^^VAW^^

		VII.

		Eindelijk nog moet ik met een enkel woord spreken over den invloed der Chloroforme op het kind. Ik doe der waarheid niets te kort, wanneer ik zeg nim- mer iets te hebben waargenomen wat bij \'t kind aan haar invloed kan worden toegeschreven. Eenmaal, \'t is waar, heb ik na eene langdurige applicatie van Chloroforme een dood kind niet zien geboren worden, maar gezien nadat het geboren was. Ik treed hierover liefst niet in bijzonderheden, maar er mocht iemand zijn, die dit geval zou willen relevee- ren, om de algemeene stelling omver te werpen, dan zou ik daaromtrent ophelderingen moeten geven, die \'t beter is te vermijden. Genoeg zij de verklaring, dat de dood van dit kind met zekerheid aan andere oor- zaken dan aan de Chloroforme moet worden toege- schreven. Maar ook in dit opzicht, dat der onschadelijkheid voor \'t kind, hebben wij het getuigenis van zoovele waarnemers, onder anderen van Cazeaux, Dubois, Blot, Simpson, Snow, Kidd, die eenstemmig verklaren in geen enkel geval te hebben moeten betreuren, dat zij de Chloroforme hadden aangewend.



		51 Z�� was de toestand der vrouw, toen die vloek over haar werd uitgesproken. Maar thans; hoe heeft de maatschappelijke toestand haar veranderd; hoe zijn door kleeding en levenswijze de evenredigheden, waarvan ik hierboven sprak, minder voldoende ge- worden ! Welk eenen gewichtigen invloed heeft \'t zooge- noemd� kruisen of vermengen der rassen misschien op deze gewichtige levensfunctie der vrouw uitgeoefend. Hoe geheel anders zijn de indrukken, die \'t zenuwstel- sel ontvangt en hoe is er dus allengs een toestand ontstaan, die de pijnen, aan de natuurlijke baring verbonden, oneindig heviger maken en veel langer doen aanhouden dan bij de vrouw van voorheen. Neen vrouwen! uw Schepper heeft niet gewild, dat gij bovenmenschelijk zoudt lijden, en even als alles met wijsheid door Hem wordt beschikt, heeft hij de wetenschap het middel doen ontdekken om wat niet zijn zou en toch volgde: een onnatuurlijk lijden, uit nieuwe oorzaken ontstaan, op te henen. Gelooft mij, mannen, die met koele redeneering zegt: �\'t strijdt tegen de Schrift;" v��r de man van wetenschap tot de Chloroforme zijne toevlucht neemt om uwer vrou- wen lijden te verlichten, is er reeds genoeg geleden, meer dan eene pen kan beschrijven, en meer dan door den God der liefde kan zijn bedoeld.



		SLOTWOORD.

		Nog een enkel woord tot u, mijne jeugdige of zelfs meer gevorderde kunstbroeders. Reeds in \'tbe- gin dezer bladzijden heb ik gezegd: �de taak van den verloskundige wordt er in \'t geheel niet door verligt," en misschien leg ik u door dit geschrift eenen last op, die u meermalen drukken zal. Welnu, de arbeider is zijn loon waardig. Ik heb mij nooit voor den buitengewonen dienst, dien ik de barende bewees, laten honoreeren. Maar vordert gij in billijkheid \'t geen gij meent, dat u toekomt; iedere verlossing met Chloroforme vereischt meer dan ge- wone zorgen; \'t is niet recht, dat g ij slechts den last, en de familie, waarin gij werkzaam zijt, alleen \'t genot van uwe inspanning zou hebben.



		RIJKSUNIVERSITEIT UTRECHT

		A06000004653352B

		0465 3352