UTR. OUD-S�UDENTENFONDS.

V.*_y*. ■:■ ■ .-■. � ;■ � , ;

GERECHTELIJKE GENEESKUNDE

ARTSEN EN RECHTSGELEERDEN.

RIJKSUNIVERSITEIT UTRECHT

I1IHIIIIIIIIIIII1IIIIIIIIIIIIIIKIIIIIIIIII

GERECHTELIJKE GENEESKUNDE

ARTSEN EN RECHTSGELEERDEN.

VRIJ BEWERKT NAAR HET DUITSCHE LEERBOEK

Dr. W. KOST JE JL�,

Hoogleeraar 1;o "Utrecht.

i\\lu.«<M LtVucwc) Ml) .Vt\\«VMXj«AxW flAUR\'t

H. C. A. CAMPAGNE.

VOORBERICHT VOOR DEN EERSTEN DRUK.

Tot hot uitgeven van dit leerboek drong mij de ervaring, welke ik
door liet dpceeren der medicina forensis in de laatste jaren, kon op-
doen. De nieuwere feiten en beschouwingen vindt men nog in geen
der beknopte handboeken van den laatsten tijd genoegzaam uiteengezet.
Het nieuwe leerboek van E. Buchner , dat ik voor de studie gewoonlijk
aanbeval, liet ook in dit opzicht te wensehen over. Van zelf kwam de
gedachte op, dat een li�llandsclie uitgaaf daarvan , naar de behoeften
van onze geneeskundigen en rechtsgeleerden gewijzigd, en op de hoogte
van den tijd gebracht, zijn nut kon hebben, liet was geen buiten-
gewone ingenomenheid met Bucunek\'s boek, welke mij dit als leid-
draad deed kiezen. In enkele opzichten zou ik het oudere leerboek van
von Sieboi.T) zelfs daarboven stellen. De omstandigheid dat dit boek
echter reeds in onze taal uitgegeven was , verwees mij naar een anderen
leiddraad, indien ik goon zelfstandig handboek wilde schrijven. Het
laatste scheen mij echter geheel noodeloos , daar uit den aard der zaak
de inhoud der gerechtelijke geneeskunde van tijd tot tijd met eenige
nieuwe feiten verrijkt wordt, maar overigens weinig verandert. Het
voorname verschil ligt dus slechts in de keus van hetgeen men opnemen
en meer of minder uitvoerig behandelen zal. In dit opzicht, wat plan
en omvang aangaat, scheen mij Bucunek\'s boek zeer bruikbaar toe.

Dat nog slechts vier jaren geleden in onze taal een verkorte uitgave
van Gasper\'s groote handboek verschenen was, kon het wenschelijke
van een nieuw leerboek der medicina forensis, naar het mij voorkwam,
niet verminderen. Hoeveel verdienstelijks toch het genoemde boek hebben
mag, het is zonder kritiek, welke Casit.r hier en daar wel behoefde >
en zouder het opnemen der nieuwere feiten bewerkt.

Groote behoefte echter had ook Buchneb\'s boek aan een kritische
bewerking en meerdere volledigheid. De nieuwe methoden van bloed-
onderzoek , de feiten, in den laatsten tijd bekend geworden , welke bij
liet onderzoek van het lijk van pasgeboren kinderen in acht te nemen
zijn, de toegenomen kennis omtrent den stikkingsdood , vooral omtrent
het inademen van schadelijke gassen, enzv., heb ik opgenomen , zonder
den lezer door haakjes , of vele en lange aanmerkingen te hinderen.
Evenmin heb ik het groote aantal bijvoegsels van kleineren omvang,
of de aan het slot der paragrafen opgenomen bijzonderheden en aan-
halingen uit de literatuur, van het uit Buchner overgenomene ge-
scheiden. Veel is ook weggelaten , zonder dat ik het noodig achtte,
daarvan telkens rekenschap te geven. Slechts enkele malen meende ik
te moeten aangeven, wat voor mijn persoonlijke verantwoordelijkheid
blijven moest. Het opnemen der voornaamste bepalingen uit onze wet-
geving, wier kennis voor den geneeskundige wcuschelijk is, zal zeker
wel als doelmatig beschouwd worden. Wanneer er op die wijze tot
stand is gekomen: een bruikbaar hollandsch leerboek, op de hoogte
van den tijd , voldoende voor de eerste kennismaking met hetgeen ieder
behoort te weten, en den grondslag en de noodige aanwijzingen leve-
rende voor de raadpleging van bronnen en voor zelfstandige studie,
zal ik mijn werk als geslaagd beschouwen.

utrecht, W. KOSTE 11.

VOORBERICHT VOOK DEN TWEEDEN DRUK.

Toen in het begin van liet jaar de uitgever van dit leerboek mij
het voorstel deed tot een tweede uitgaaf over te gaan, maakte een
hevige en langdurige ziekte, reeds sedert het laatst des vorigen jaars,
mij eiken arbeid onmogelijk.

In een langgerekt, eerder een chronische ziekte te noemen, herstel-
lingstijdperk maakte ik van de bouwstoften , in de voorafgegane jaren
verzameld, gebruik voor het bewerken van dezen tweeden druk.

Mijn voornemen was oorspronkelijk, bij een tweede uitgaaf het bock
geheel om te werken tot een zelfstandig Hollandsen handboek. Bij de
eerste uitgaaf\' met werkzaamheden overladen , koos ik den tijd sparenden
weg, welke in liet volgen van een gegeven omvang en vorm gelegen is.
Thans waren er vele aanleidingen tot een andere handelwijs. Het Ilol-
landsche boek verschilde reeds veel van het Duitsche ; de schrijver van
liet laatste was inmiddels gestorven; en de tweede uitgaaf van zijn
boek, in 1872 , na zijn dood, door Heukkh bezorgd, kwam met de
eerste bijna overeen.

Bij het uitgeven van liet bock in den geheel zelfstandigen vorm had
ik mij echter verplicht gerekend , door eigen onderzoek in staat te ge-
raken tot een oordeel omtrent sommige vraagstukken. Met name lag
onderzoek omtrent de zoogenoemdc oorenproef van Wreden�Wendt,
omtrent indringen van lucht in de longen bij doodgeboren kinderen,
omtrent herkenning van verbrandingen v��r en na den dood, en zoo
voorts , op mijn weg. Geheel zullen de uitkomsten van aangevangen waar-
nemingen omtrent sommige dier punten ook niet in dezen tweeden druk
gemist worden. Poch ik kon den uitgever niet laten wachten op den af-
loop van onderzoekingen, wier voortzetting door mijn gezondheidstoestand
voorloopig onmogelijk, wier duur daarenboven niet te bepalen was.

Zoo moest ik besluiten tot het behouden van denzelfden vorm van
liet boek, en mij beperken tot het verbeteren van hetgeen verbetering
behoefde, tot het bijvoegen van hetgeen noodig was om het op de
hoogte van den tijd te brengen. Dat het laatste doel bereikt is , meen
ik te mogen hopen. De geringe vermeerdering van den omvang van
het boek is geen maatstaf voor hetgeen er wezenlijks in veranderd en
aan toegevoegd is, al valt dit, bij den onveranderden vorm, niet ter-
stond in het oog.

Desniettegenstaande ben ik mij er van bewust, dat onder deze om-
standigheden , het inroepen der toegefelijkheid van den lezer , meer dan
ooit geraden is.

De gerechtelijke geneeskunde is de toepassing
der geneeskundige wetenschappen ten behoeve
der rechtswetenschap. Deze heeft die toepassingnoo-
dig voor de rechtspleging en de wetgeving. De geneeskun-
dige wetenschappen verschaffen aan die beiden een deel
der stof\', der feiten, welke in twijfelachtige gevallen moeten
toegelicht worden.

Dikwijls leest men bij de omschrijving der gerechtelijke geneeskunde, dat
haar taak is: het ophelderen van twijfelachtige rechtsvragen (henke). Doch
ten onrechte. De hulp der geneeskundige wetenschappen wordt ingeroepen
om die feiten vast te stellen, welke zij alleen beoordeelen kunnen; maar
nooit om te beslissen over de twijfelachtige rechtsvragen. Zij leveren daar-
voor den rechter alleen een deel van den noodigen grondslag. Is die door
het onderzoek, waarvan het gerechtelijk-geneeskundige een deel uitmaakt,
vastgesteld, dan wordt de rechtsvraag door de rechtspleging beantwoord, zon-
der dat eenige andere tak der menschelijke wetenschap daarbij te pas komt.
�Da mihi facturn" zeide reeds, in vroeger ti|d, de Praetor, set dabo tibi
jus." Om nu het factum vast te stellen, is dikwijls de hulp der genees-
kundige wetenschappen noodig. Is echter het factum eenmaal vastgesteld
dan is de taak der gerechtelijke geneeskunde ge�indigd.

De geneeskunde, de groep der geneeskundige weten-
schappen, wordt op verschillende wijzen beoefend en ont-
wikkeld, al naai" het meer onmiddellijk beoogde doel. Dat
doel is in de eerste plaats zuiver wetenschappelijk;

studie en onderzoek om tot meerdere kennis der waarheid
te komen, onafhankelijk van mogelijke toepassingen. Maar
de eerste en voornaamste der toepassingen, het genezen
van ziekten, eischt reeds een eigenaardige bewerking van
de verkregen kennis: geneeskunst, kliniek. Is het doel
van de studie der geneeskundige wetenschappen toepas-
sing voor staatsbemoeiingen, dan kan alles wat meer
in \'t bijzonder daarvoor dienstig is, worden samengevat
onder den naam van medicina publica s. politica
(Staatsarzneikunde). tiet belang echter dat de Staat on-
middellijk bij de beoefening der geneeskundige wetenschap-
pen heeft, is tweeledig: 1". het ontwerpen en doen uit-
voeren van maatregelen in het belang der algemeene ge-
zondheid (medische politie, publieke hygi�ne); 2° de
hulp bij de wetgeving en rechtspleging (gerechtelijke
geneeskunde, medicina forensis).

De begrippen van staatsgeneeskunde (Staatsarzneikunde) en medische poli-
tie worden dikwijls verward, en de benamingen «medicina politica" en «poli
tia medica" dooreen gebruikt 1). Hot doelmatigst is, zich streng aan de boven
gegeven omschrijvingen te houden. In dien zin is ook liet woord «Staatsarz-
neikunde" (waarmede medicina politica s. publica overeenstemt) het eerst
door C. F. Da mui. in 1778 gebruikt.

Vroeger werden gerechtelijke geneeskunde en medische politie dooreenge-
mengd in dezelfde leerboeken behandeld. De scheiding van beiden had het
eerst plaats, toon Christiaan EllRENERlED Ksciienhacii in zijne Medicina
legalis brevissima thesibus comprehensa (liostock 1746) alleen dat-
gene opnam wat op de gerechtelijke geneeskunde betrekking had. Bijna te
gelijker tijd schreef Joiiann P\'�ter Krank zijn System der me die inisch en
1\'olizey, het eerste uitsluitend daaraan gewijde boek.

De gerechtelijke geneeskunde is dus geen van
de overige geneeskunde afgescheiden geheel, geen
afgesloten, op zichzelf staande wetenschap, maar
met een bepaald doel beoefende geneeskunde.
Toch is langzamerhand de gerechtelijke geneeskunde een
verzameling van min of meer zelfstandige leerstukken ge-
worden , welke eene eigene beoefening eischen, omdat men

1) Zoo wordt in art. 89 van het organiek besluit op hel Hooger onderwijs
van liet jaar 1815 met «medicina politica" blijkbaar spolitia medica" bedoeld. K.

daarbij aan bepaalde vormen gebonden is, welke niet
mogen verzuimd worden. Dat is overal het geval, waai-
de eene of andere tak der wetenschap ten behoeve eener
andere bewerkt moet worden. In de eerste plaats moet
dat het geval zijn, wanneer de rechtswetenschap de
hulp der geneeskunde noodig heeft, daar die vooral in
de praktijk aan bepaalde vormen gebonden is. De in
acht te nemen vormen, welke op zichzelve in de genees-
kunde , noch als wetenschap, noch als kunst, van beteeke-
nis zijn, verkrijgen nu bij de gerechtelijke geneeskunde
eene groote beteekenis, omdat zij bij hare uitoefening een
groot gewicht in de schaal leggen en aan het onderzoek
een bepaalde richting en omvang geven. In een handboek
der gerechtelijke geneeskunde moeten zij dus uiteengezet
en toegelicht worden.

Daarenboven verkrijgt de gerechtelijke geneeskunde nog
door een andere aanleiding een zekere zelfstandigheid. Tot
vaststelling en toelichting van twijfelachtige feiten ten be-
hoeve der rechtspleging en der wetgeving zijn vele onder-
deelen dei\' geneeskundige wetenschappen meer opzettelijk
bewerkt en onderzocht, dan op zichzelf noodig zou geweest
zijn, meei\' vooral dan voor de keimis van den practischen
geneeskundige een behoeite is. Terwijl de voorbereidende
vakken later zelfs in het algemeen, voor het grootste ge-
deelte buiten het terrein van den geneesheer liggen, zou
hij zeker wel het minst in staat mogen geacht worden,
juist die dikwijls in bijzonderheden afdalende gedeelten
daarvan, welke de gerechtelijke geneeskunde behoeft, door
eigen zelfstandige studie te zoeken en aan te wenden.
Daarom is een opzettelijke bearbeiding en toepassing daar-
van in een handboek der gerechtelijke geneeskunde noodig.
Men denke slechts aan de kwesti�n van virginiteit, van
hermaphroditisme, van al of niet plaats gehad hebbenden
partus, van kindermoord, van stikkingsdood bij verdrinken,
hangen, enz.

Een verdere aanleiding tot een zelfstandige, pragmati-
sche bewerking der gerechtelijke geneeskunde ligt in do

behoeften van den rechtsgeleerde, die in beknopten vorm
bijeen moet kunnen vinden, wat hij uit het geheele gebied
der geneeskunde noodig heeft te weten.

C. A. Wagemann: Moet de gerechtelijke geneeskunde als een zelfstandig
leerstuk met een eigen beginsel beschouwd worden? (Deutsche Zeitschriftf�r
die Staatsarzneik. 1855. H. 1.).

Ofschoon dus, volgens het voorgaande, de gerechtelijke
geneeskunde een betrekkelijke mate van zelfstandigheid ver-
kregen heeft. blijft zij verbonden met en afhankelijk van
de geneeskundige wetenschappen in het algemeen. Zonder
degelijke geneeskundige ontwikkeling is geen grondige stu-
die der gerechtelijke geneeskunde mogelijk. Maar ook de
practische geneeskunde, ja de eigen uitoefening daarvan,
is voor den gerechtelijk-geneeskuiidige onontbeerlijk. Slechts
door eigen ervaring kan hij de ware deskundige in vele
gevallen worden, en boekenkennis of de autoriteit van an-
deren kan nimmer volledig daartegen opwegen. Zoo is het
in zeer vele gevallen de vraag bij gerechtelijk-geneeskun-
dig onderzoek: wat was de oorzaak van den dood? Bestaat
er ziekte of niet? Is de ziekte genezen met of zonder na-
deel? Is de ziekte goed behandeld geworden? Al zulke
vragen liggen dagelijks op den weg van den praktischen
arts, en kunnen alleen door hem grondig onderzocht en
beantwoord worden. Wie derhalve tot de uitoefening der
gerechtelijke geneeskunde geroepen wordt, moet weten-
schappelijk en door practische ervaring in staat zijn om alle
vragen welke de rechtspleging en wetgeving aan de genees-
kundige wetenschappen stellen te kunnen beantwoorden.
Daarom kan elk bekwaam, wetenschappelijk ontwikkeld ge-
neeskundige met genoegzame practische ervaring, in kor-
ten tijd een degelijk gerechtelijk-geneeskundige worden.
Daarentegen kan de onbekwame geneeskundige het hoog-
stens zoover brengen dat hij de vormen der gerechtelijke
geneeskunde behoorlijk in acht neemt; hij kan weten wat
in het leerboek staat, maar tot een zelfstandig, weten-
schappelijk grondig oordeel is l�j niet in staat.

De studie der gerechtelijke geneeskunde is
voor ieder geneeskundige noodzakelijk, daar ieder
geneeskundige door den rechter als medicus forensis ge-
roepen kan worden, ofschoon er � in Duitschland �
voor de practiche uitoefening, inden regel bijzondere per-
sonen zijn aangesteld.

(Voor Nederland geldt het gezegde eveneens. Teder ge-
neeskundige kan geroepen worden om bij een gerechtelijk
onderzoek dienst te doen, en gestraft worden wanneer hij
weigert; zie art. 08. 50 en 54 van het Wetboek van Straf-
vordering. Daarentegen bestaan de bijzondere personen, op-
zettelijk niet de uitoefening der gerechtelijke geneeskunde
belast, in Nederland slechts � op het papier; zie Staats-
blad 1818, No. 30, 15 Juni. Dat besluit is nooit uitge-
voerd. K.)

l)o gerechtelijke geneeskunde wordt veel te weinig beoefend, zelfs door
hen, die later als deskundigen aangesteld worden. De theoretische lessen
aun do Jloogescholen zijn geheel onvoldoende, vooral als zij, gelijk vroeger,
niet zelden geschiedde, gegeven worden door personen, die zich nooit met
do uifoefening der gerechtelijke geneeskunde hebben bezig gehouden. Het
onderricht in de gerechtelijke geneeskunde moet vooral ook practisch zijn.
Heeds sedert vele jaren wordt terecht de genees- heel- en verloskunde prac-
tisch geleerd, aan het ziekbed; men heeft klinieken en poliklinieken daarvoor
en oefent zich practisch op het fantome en het lijk. Zoo moest er ook een
gerec htelij k-gen eesku ndig practicum bestaan, waar men de verkre-
gen algemeene geneeskundige, kennis in gerechtelijk-geneeskundige richting
kon ontwikkelen en toepassen. Het is niet genoeg, wanneer bij lijkopeningen
of in de chirurgische en obstetrische klinieken ter loops ook wel eens de aan-
dacht op gerechtelijk-geneeskundige kwesti�n gevestigd wordt. Ofschoon men
van elk toekomstig arts eischen mag, dat hij een lijkopening verrichten en
den status praesens van een lijder onderzoeken en op schrift stellen kan, en
derhalve veronderstellen mag dat hij ook in staat is voor een gerechtelijk
doel een lijkopening te doen en van den toe tand van een verwonde verslag
te geven, moeten in het gereehtelijk-geneesknndig practicum juist die geval-
len gezien en opzettelijk onderzocht worden, welke in de gewone praktijk niet
voorkomen. Zoo moet de student daar de longon-drijfproef en al wat op den
kindermoord betrekking heeft, het onderzoek van verdachte vlekken op klee-
deren enz., de verschijnselen van stikkingsdood, het onderzoek van den hals
bij gehangenen, enz. leereu kenuen. Vooral ook moet men gelegenheid hebben
om practisch bekend te worden met do vormen waaronder de gerechtelijke
geneeskunde uitgeoefend wordt. Oefening is noodig in het opmaken van een
visum repertum, of een protokol reeds gedurende het onderzoek, in het ver-
der uitwerken daarvan en het bijvoegen van een zaakkundig oordeel. Daarbij
is het, wegens de openbare en mondelinge behandeling ook bij terechtzittin-

Ken voor strafzaken wensehelijk, dat men zich geiene in liet mondeling toe-
lichten der zaak en hot juist antwoorden op bedenkingen in het openbaar, in
het gevat verdedigen zijner op goede gronden lustende meening. Dat alles
moet tot de taak van hot practicum gebracht worden. Door zulke oefeningen
wordt ook het bijwonen van gerechtelijk-geneeskundige onderzoekingen en
van openbare terechtzittingen meer vruchtdragend.

Waar zulk een practische oefening in gerechtelijke geneeskunde niet mo-
gelijk is (dus in Nederland in de eerste plaats) moet men zich behelpen met
eigen studie, met het lezen van goede gerechtelijk geneeskundige werken,
vooral van speci�ele gevallen welke in foro voorgekomen zijn, en met het
bijwonen van de openbare terechtzittingen.

In Berlijn werd gedurende het zomer-semester 1833 een praktische inrichting
voor de »Staatsarzneikunde" aan de Hoogesehool in het leven geroepen, onder
directie van Wilii. Wagner, later van Casper. Van alle gcrechtelijk-genees-
kundige gevallen, welke in Berlijn voorkomen , wordt voor die inrichting ge-
bruik gemaakt. Tweemaal in de week is een uur voor het bespreken daarvan
bestemd; terwijl daarenboven een deel dei\' studenten telkens de gerechtelijk-
geneeskundige onderzoekingen en beraadslagingen bijwonen, waarbij zij met
handslag stilzwijgen beloven, en waarna zij over zulke gevallen zelf hunne
opmerkingen en hunne beoordeelingen geven.

In den laatsten tijd (1876) is men begonnen in 1\'arijs van de in de Morguc
zich bevindende lijken voor gerechtelijk-geneeskundig onderwijs gebruik te
maken.

In M�nchen werd in het jaar 1KG5 den gerechtelijk-geneeskundige van het
arrondissement toegestaan de studenten in de geneeskunde do gerechtelijk-
geneeskundige onderzoekingen te doen bijwonen.

M. .1. Streuler: Ueber den Unterricht in der gerichtl. Med. in: Annalen
der Staatsarzneik. 1843, H. 3, S. 533. � HOFHANN in Henke\'s Zeitschr. 1863 ,
II. 3 u 4. � A. LlOI» in Deutsche Zeitschr. f�r die Staatsarzneik. B. ii, II. 2. -
E. Buchner in Friedreich\'s Blatter f�r ger. Med. 1805. II. 1.

Ook voor den rechtsgeleerde is kennis dei-
gerechtelijke geneeskunde noodig. Door haar al-
leen kan hij weten welke ophelderingen hij in twijfelach-
tige gevallen van den gerechtelijk-geneeskundige mag wach-
ten ; terwijl hij tevens in die kennis de aanleiding vindt tot
het stellen van juiste vragen, en het geven van die ophel-
deringen welke den geneeskundige bij zijn onderzoek lei-
den kunnen.

Over dit punt zijn de meeningen zeer verdeeld. Terwijl Meister, Henke
e. a. het boven gezegde verdedigen, hebben I.eyser , Boiunus e. a. het omge-
keerde beweerd. Zeer bepaald verklaarde zich in den laatsten tijd Mittermaier
voor de beoefening dei- gerechtelijke geneeskunde door juristen (Poezl\'s kri-
tische Yiertcljahrschrift. Bd. 1. H. 4) eveneens Beer (Zeitschr. f. Oestenreichi-
sche Bechtsgelehrsamkoit und politische Gesetzkunde, Wien 1844. S. 567).

De openbare terechtzittingen bieden de beste gelegenheid aan om waar te

nemen hoezeer de gerechtelijke geneeskunde voor don rechtsgeleerde noodig
is. Zonder die kennis laat do rechter van instructie reeds licht punten buiten
beschouwing, wier gewicht later blijkt, wanneer van de zijde der genees-
kundigen opheldering van twijfelachtige omstandigheden gevraagd wordt,
welke dan echter vaak niet meer mogelijk is. Zonder kennis der gerechtelijke
geneeskunde kunnen noch do rechters noch de verdedigers der beschuldigden
behoorlijke vragen stellen aan de geneeskundigen, ja, bestaat bet gevaar dat
zij tot verkeerde opvattingen en beoordeelingen aanleiding geven.

(Trouwens, in beginsel is de noodzakelijkheid van eenige rnedisch-forensische
kennis ook voor juristen wel algemeen erkend, en in ons vaderland wettelijk
voorgeschreven. Zoo wordt volgens art. 87 van het organiek besluit op het
llooger onderwijs van hen, die den graad van doctor inde rechten verlangen,
het bewijs gevorderd, dat zij de lessen in medicina legalis et forensis hebben
bijgewoond. Blijkbaar bedoelt de wetgever met die dubbele benaming, wat
boven onder den naam van medicina forensis is zamengevat, terwijl de bij-
voeging van medicina politica voor het doctorale examen in de geneeskunde
ziet op de medische politie. Medicina legalis is in hot ruimere begrip van
medicina forensis vervat. De onderscheiding van een legaal on forensisch ge-
deelte zou overigens in beginsel wel te verdedigen zijn, daar de geneeskun-
dige wetenschappen eensdeels invloed gehad hebben bij do samenstelling dor
wetten (bepalingen omtrent echtheid van kinderen, omtrent keuze van des-
kundigen enz.) andersdeels telkens hulp moeten verlecnen bij forensische
onderzoekingen. Bij de behandeling der gerechtelijke geneeskunde vloeien
echter die beide dcelon samen. In de nieuwe wet op het H. O. is alleen het
onderwijs der gerechtelijke geneeskunde voorgeschreven. Do regeling der ex-
amens zal eerst later volgen. Juni 1870, K.)

Men heeft aait de gerechtelijke geneeskunde ver-
schillende andere benamingen gegeven, voor een deel af-
hankelijk van de verschillende voorstelling, welke men zich
van haren aard en van haar betrekking tot de rechtswe-
tenschap vormde. De oude naam «medicina forensis" of-
schoon etymologisch te beperkt, blijft de meest geschikte.
Hij beantwoordt aan de gewichtigste beteekenis der ge-
neeskundige wetenschappen in dit opzicht, namelijk in foro.

De Franschen spreken van m�decine legale, de Italianen van medicina legale,
de Engelschen van lorensic medicine, of ook van medical jiirisprudence.

De naam «medicina forensis" werd het eerst door Johann Boiin (1�U0) ge-
bruikt Oudere namen zijn: Scientia medico-legalis Guidiciccioncjs (1634), Schola
juris consultorum medica Thomas Reinesius (1679) Medicina critica s. decisoria
Ammann, Jus medico-legale Valentin, Jurisprudentia medica Aluerti, gerech-
telijke anthropologie Heuenstreit, medizinische H�lfskunde des Rechts Men-
de, enz.

Literatuur. L. J. C. Mende Ausf�hrliches Handbuch der gerichtl. Medizin,
Thl 1. S. 1�474, Leipzig 1819. -- J. H. Kopp Skizze einer Geschichto der ge-
richtl. Arzneikunde in dessen Jahrb. der Staatsarzneikunde Bd. 1. S. 176. � F-
CHAUMETON Esquisse historique de la m�decine legale en France, in Kopp\'s
Jahrb. Bd. 2, S. 269. G. A. von der Pkohdten Beitrage zur Geschichte der ger.
Med. aus den Justinianeischen Rechtssammlungen, W�rzburg 1838. � Zie ook
Haeser: Lehrbuch der Geschichte der Medizin. 2t» Aufl. Jena 1853.

De gerechtelijke geneeskunde is betrekkelijk jong. Reeds
lang had men zieken genezen, en reeds een betrekkelijk
hoogen trap van ontwikkeling had de wetenschappelijke ge-
neeskunde bereikt, eer men de geneeskundige wetenschap-
pen in de huishouding van den Staat begon toe te passen.
Uit den aard der zaak moest zich de toepassing het eerst
doen gelden in de openbare zorg voor de algemeene ge-
zondheid, dus als medische politie.

Zoo vindt men reeds in de Moza�sche wetten sporen van
het gebruik maken van medische kennis; doch ter nauwer-
nood is daarin iets te herkennen dat naar medicina foren-
sis zweemt 1). Bij de oude Grieken vindt men niets, wat
men als eenige wezenlijke toepassing van geneeskunde in
het staatsieven kan beschouwen 2). Bij de Romeinen daar-
entegen beval reeds Numa Pompiltus (715�673 voor C.)
dat bij vrouwen, die gedurende de zwangerschap stierven,

1) Gewoonlijk worden hiertoe gerekend de bepalingen omtrent de teekenen
van den maagdom (5e Boek Mosis XXU, 13�21) omtrent het inspecteren van
melaatschen (3e Boek XIII, omtrent Paedorastio (3e Boek XVIII, 22. XX, 13)
omtrent Sodomie (3« Boek XVIII, 33. XX, 15. 16.) omtrent kwetsuren (2« Boek
XXI, 12-27; 3» Boek XXIV, 17-21). Blijkbaar dragen alleen de beide eerst-
genoemde bepalingen het karakter van medisch-forensische; bij de overige is
de daad op zich zelve, zonder geneeskundig onderzoek, strafbaar. Vergel. J.
D. MiCHA�ns, Mosaisches Recht. 6 Th. 2e Ausgabo 1775-1780.

2) Ten minste de weinige sporen welke men in sommige pleitreden aantreft,
staan geheel op zich zelve. Zoo is ei\' een pleitrede van Lysias voor een ziek
burger die een gift uit de staatskas ontvangen had, en beschuldigd werd niet
ziek te zijn; een van Antipiion waarin de dood, na een verwonding, aan de
slechte behandeling geweten wordt enz. \'t Is echter de vraag of hier genees-
kundig onderzoek heelt plaats gehad. k.

de keizersnede zou plaats hebben 1) (lex regia); en »de
twaalf tafelen" bevatten bepalingen over de voogdij der waan-
zinnigen, en over het begraven van lijken buiten de stad 2).
In de »Digesta" van Keizer Justinianus (527�565 n.
C), een verzameling van wettelijke bepalingen, welke aan
oudere Romeinsche rechtsgeleerden uit de 2^de en 3^de eeuw
v��r Christus ontleend zijn, wordt het onderzoek door
vroedvrouwen, welke tot het geneeskundig personeel ge-
rekend worden, bepaald 3). Zij moesten bij twijfelachtige
zwangerschap de vrouwen onderzoeken, en haar uitspraak
was beslissend; zwangere vrouwen werden niet gepijnigd.
Ook bevinden zich. in den «Codex Justinianeus," een verza-
meling van bepalingen der Keizers van Hadrianus (117 tot
138 na C.) tot Justinianus, een paar plaatsen, volgens
welke o verheidspersonen zich van de waarheid van opge-
geven ziekten hadden te overtuigen 4). Dat daarbij genees-
kundigen werden geraadpleegd blijkt echter niet; ofschoon
er bij de Romeinen onder de latere keizers in iedere groo-
tere stad bezoldigde staatsgeneeskimdigen waren (Archiati�
populares) die vele vrijheden en voorrechten genoten, wier
taak echter voornamelijk de kostelooze behandeling der
armen in hun district, en wellicht eenigszins van medisch-
politischen aard, schijnt geweest te zijn.

Eerst in de wetten der Alemannen 5) uit de 6^de eeuw
n. C., wordt uitdrukkelijk het onderzoek en de getuigenis
van een geneeskundige ter bepaling van de straf voor een
verwonding als noodzakelijk voorgeschreven. Waarschijnlijk

1) Muiier, quae praegnans mortua, ne humator antcquam partus ei excidatur,
quei secus faxit spei animantis cura gravida occisae reus estod. Rosenbaum
Anal. quaed. ad sect. Oaes. antiqu�atcs. Ilalae, 1810.

2) H. E. DERKSEN, Ueber die Zw�lftarel-Kragmente. Leipzig, 1824.

3) Digest. Lib. 25. Tit. 4. De inspiciendo ventre custodiendoque partu. Corpus
Juris civilis Romani p. 478.

4) In het eene geval moest de bestuurder oener provincie zich overtuigen of
iemand, die wegens podagra vrijheid van dienst verlangde, werkelijk zoo ziek
was als hij voorgaf; in hot andere geval was de vraag, opgaven te doen over
ziekten en gebreken der bedelaars in hot district. Oat toenmaals reeds dikwijls
ziekten gesimuleerd werden blijkt uit de schriften van Gai.enus (131�203 n. C.)
Tom. XIX der editie van Kuehn: Quomodo morbutn simulantes sintdeprehendendi.

5) LexAlamanorum. Cap. LIX. S. Lindenbkogi Codex legum antiquarum.
Francof: 1613. S. 378.

ging uit deze wetten of uit een andere Germaan sehe bron
de bepaling, dat geneeskundigen tot opheldering van twij-
felachtige feiten bij de rechtspleging geroepen moesten wor-
den, in het Kanonieke recht over: daar een dergelijke be-
paling noch in het Romeinsche, noch in de oudere bronnen
van het Kanonieke recht voorkomt. In de42^de en 13^deeeuw
werd door de verordeningen van Koning Roger II van
Apulie en Sicili� (1454) evenals dooi\' de wetten van Keizer
Frederik II (1212 tot 1250) veel voor de geneeskundige
politie gedaan. De gerechtelijke geneeskunde maakte echter
geen groote vorderingen ofschoon men mag aannemen, dat
de geneeskundigen voor het gerecht geraadpleegd werden,
daar de meeste verwondingen naar haren graad en haren
aard beschouwd moesten worden om de wettelijke geld-
straffen te kunnen bepalen 1). Ook een decreet van Paus
[nnocentius lil van het jaar 120\'.) spreekt van het rechts-
gebruik om de wonden van verslagenen door geneeskun-
digen te laten onderzoeken, als van een reeds vroeger ge-
bruikelijke handelwijze 2).

Nog ontbrak het ontleedkundig onderzoek van lijken ten
behoeve van gerechtelijke nasporingeu. Wonden werden
zelfs nauwelijks door- insnijdingen verwijd en onderzocht.
in Itali� heeft het ontleden van lijken waarschijnlijk het
eerst in gevallen van vergiftiging plaats gehad. In het al-
gemeen heeft de leer der vergiftigingen wel het eerst een
meer wetenschappelijk karakter verkregen; hetgeen licht te
verklaren is als men in aanmerking neemt, hoe oud de
misdaad van vergiftiging reeds is, en vooral hoe menig-
vuldig zij in de 15^de en 46^d\' eeuw in Itali� voorkwam.

1) Zoo werd Huco v. Luoca als Stadsgeneesheer te Bologna in 1249 geroe-
pen om in gerechtelijke gevallen getuigenis af te leggen (HaESER , Geschichte
der Medizin S. 370).

2) Decretalium Gregori Lib. V. TH. XII, Cap. XVIII. De zaak gold eenkerk-
roover, die door meerdere personen aangegrepen en gedood was. De kwestie
was: de schuld van diengene, die het eerst met een spade een slag gegeven
had, en of die slag z�� licht geweest was, ut peritorum judicio medico-
rum talis percussio assereretur non iuisse letalis.

Een vasteren grondslag en meer algemeene verbreiding
verkreeg de gerechtelijke geneeskunde door de constitutio
criminalis Carolina, welke in 1532 werd vastgesteld. De
toenmalige macht en uitgebreide heerschappij van Karel V
begunstigden de ruime verspreiding zijner strafwetgeving, en
den overgang der bepalingen daarvan in de wetgeving van an-
dere landen. De constitutio criminalis Carolina schreef het
raadplegen van geneeskundigen voor bij de beoordeel ing
van gevallen van verwondingen, waarop de dood gevolgd
was, van vergiftiging, van afdrijven der vrucht, verheime-
lijkte zwangerschap, enz. Zij was ontworpen naar het model
der in 1507 vastgestelde, 1510 in Mainz gedrukte Bambergsche
strafwetgeving. De in haar vervatte gereehtelijk-genecskun-
dige bepalingen werden in 1535 in de Hessische, in 1582
in de Brandenburgsche wetgeving overgenomen. In het al-
gemeen werd van nu af de onmogelijkheid erkend, om door
juridisch onderzoek en betoog alleen, zonder raadpleging
van geneeskundigen in vele gevallen juist te oordeelen. Alle
wetgevingen schreven dan ook meer en meer gerechtelijk-
geneeskundig onderzoek voor, ofschoon vele geleerden ju-
risten zich daartegen bleven verklaren.

Na het midden der 16de eeuw wordt niet alleen melding
gemaakt van uitwendige lijkschouwing, maar ook van het
onderzoek der wonden aan het lijk, door insnijdingen, als
een noodzakelijk middel van onderzoek in gevallen van
moord; en in de zeventiende eeuw wordt het openen van
het lijk voorgeschreven. In het laatst der 16de eeuw schreef
Ambroise PAR�, lijfarts van den koning van Frankrijk,
reeds eene verhandeling over de inrichting van gerechtelijk-
geneeskundige rapporten!) en in het begin der 17deeeuw
werd het eerste zelfstandige werk over «Staatsgeneeskunde"
uitgegeven door Fortunatus Fidelis, geneesheer te Pa-

1) Les oeuvres b\'AMimoiSE Pau�, \'2. �d, Paris 1579. tol. Traite des rapports.
p.-1094.

lermo. Zijn boek omvat echter zoowel het gebied der ge-
rechtelijke geneeskunde, als der geneeskundige politie. Niet
veel later schreef Paul Zacctiias , lijfarts van den Paus ,
zijn groot werk over gerechtelijke geneeskunde. Hij sloot
de rij der Italiaansche geneeskundigen die de opkomst der
gerechtelijke geneeskunde in Itali� bewerkten, en waartoe
nog Ingrassias. Cesalpinus en andere behooren.

In Duitschland maakte zich, in het laatst der 47de eeuw,
Jou. Bohn, hoogleeraar te Leipzig, zeer verdienstelijk je-
gens de medicina forensis door twee belangrijke en gedu-
rende geruimen tijd den grondslag der gan^che leer vor-
mende geschriften 1). Op hem volgden in de 18de eeuw
talrijke en degelijke schrijvers over gerechtelijke geneeskunde
in Duitschland, zooals Hermann FriedbichTeichmann, pro-
fessor te Jena. Jon. Kunst Hedenstkeit en Kunst Platner ,
hoogleeraren te Leipzig, Jon. Tn. Pi.il, hoogleeraar te
Berlijn. Jou. Dan. Metzger, te Koningsberg enz., wier wer-
ken in de opgave der literatuur vermeld zullen worden.

In de eerste helft der 19de eeuw werd de beoefening
der gerechtelijke geneeskunde in Duitschland vooral bevor-
derd door Adolf Henke, professor te Erlangen, wiens ge-
schriften grooten invloed uitoefenden 12). Henke\'s streven
was vooral een betere verstandhouding tnsschen de rechts-
wetenschap en de geneeskunde in het leven te roepen, en

t) De renunciatione vulnerum seu vulnerum examen. Lips. 1689, en: De
oflicio medici dnplici clinico nimirum et forensi. Lips. 1701.

2) Henke\'s leerboek word zoo algemeen gebruikt dat daarnaast geen ander
in gebruik scbeen te kunnen komen. Nog na den dood van den schrijver
(1843) verschenen er drie uitgaven. Om telkens zijn leerboek volledig te doen
blijven, schreef IIenke verhandelingen, welke steeds belangrijke bronnen zul-
len blijven. Zijn tijdschrift, dat 44 jaren bestond, bevat een schat van
forensische gevallen en verhandelingen. Opmerkelijk is het, hoe Henke , die
nimmer zelf practisch gerochtelijk-geneeskundigo was, tot de beoefening der
medicina lorensis kwam. Hij had gedurende den tijd van den oorlog, welke
voor de Hoogeschool te Erlangen zoo noodlottig was, in eonige jaren geen
college gegeven, toen hij in December 1809, op verzoek van eenige studenten
in de rechten, een college over medicina forensis begon. Van toen af wijdde
hij zich voortdurend met den meesten ijver daaraan. (Herinnering aan Dr.
A. Henke, door Uudolf Waoner. Erlangen 1844).

voortdurend de vorderingen der laatste voor de rechtsple-
ging vruchtdragend te maken. Hij trachtte de gerechte-
lijke geneeskunde te ontdoen van haren schoolschen, dog-
matischen vorm, en een einde te maken aan het misbruik
van het beroep op autoriteiten en overgeleverde citaten 1)
waaraan men nog meer hechtte dan aan hetgeen het
onbevooroordeelde onderzoek der voorkomende gevallen
opleverde.

De belangrijkste vooruitgang had in de gerechtelijke ge-
neeskunde, evenals in andere afdeelingen der geneeskun-
dige wetenschap, plaats, tegen het midden dezer eeuw.
door de snelle ontwikkeling der natuurkundige wetenschap-
pen en haar invloed op de geneeskunde, waardoor ook
hare onmisbaarheid bij gerechtelijk onderzoek steeds dui-
delijker werd, en vooral door het invoeren der openbare
behandeling van strafzaken 2).

a. Leer- en Handboeken.

Fortunati Fidelis De relationibus medicorum libri IV. Palerm. 1602. 4.
Herausgeg. von Paul Ammann Leipzig 1674. 12. -- Pauli Zacciiiae Quaestio-
nes medico-legales. Romae 1621. Tomi UI. Francof. ad Moen. 1666. fol. �

1) Van welken aard die citaten nu en dan waren, moge blijken uit P. Zac-
chias (Quaest. Lib. I. Tit. II. q. VIII) die door aanhalingen staaft, dat uno
enixu 5, 7, 9 krachtige kinderen geboren kunnen worden, ja, die verhaalt
dat een gravin Henneberg, in eens 365 kinderen zou hebben Ier wereld ge-
bracht. Verder voert hij zelfs een schrijver aan, volgons welken, onder Fre-
derik II, een vrouw 1514 kinderen zou hebben gebaard. Zacchias zelf voegt
hier echter bij: »Cujus rei lides apud aiictorem est."

2) In ons Vaderland, waar de beoefening dor gerechtelijke geneeskunde
steeds zeer gebrekkig geweest is, verschenen in de vorige eeuw, slechts enkele
verhandelingen over bijzondere punten. In 1825 verscheen het groote werk
van A. Moll Leerboek der gerechtelijke geneeskunde voor Genees-en Rechts-
kundigen. Verder mogen als van beteekenis genoemd worden A. L. Land
Handleiding bij het gei echtelijk-geneeskundig onderzoeken van lijken 1838,
en vooral de krachtige poging om verbetering in den bestaanden toestand te
brengen van J. C. v. d. Droecke en Mr. P. H. v. d. Broecke : De uitoefening
der gerechtelijke geneeskunde in Nederland, hare gebreken en middelen tot
herstel derzelve. Utrecht 1845. (Zie verder de literatuur en het formele ge-
deelte.) K.

Hehrm. Fr. Teichmeyer Institutiones medininae logalis vel forensis. Jen. 1722.
4. 1751. 4. Melu-erc Ausgaben. Deutsch Wimberg 1701. -- Joh. Ernst Heben-
streit Antliropologia forensis, sistens medici circa rempublicam causasqne
dicendas ollicium. Lips. 1753. 8. � Jon. Jac. Plenk Elementa medicinac et
chirurgiae forensis. Viennac 1781. 8. Deutsch von Wasserbero. Wien 1782.
4. Atifl. 18()2. 8. � Ai.h. v. UaLLER Vorlesungen �ber gerichtl. Arzneiwissen-
scliaft. Bd. I. II. 1. 2. Bern 1782-1784. 8. -- Jon. Dan. Metzger Kurzgelasstes
System der gerichtlicben Arzneiwissenschalt. K�nigsb. u. Leipz. 1793. 8. 4. Aull.
v. Grunkr. 1814. 5. Aull. v. Hemer. 1820. 8. -- Jon. A. Suh.midtmueli.kr Handb. d.
Staatsnrzneikun.de. Landshut. 180i. 8. � G. H. Masius System der gerichtlicben
Arzneikunde f�r Rechtsgelehrte. Hostock 1810. 8. -- Ad. Henke Lehrbuch d.
gericlitl. Medicin. Berlin 1812. 8. 13 Aull. Mit Nachtriigen von C. Bergmann.
1859. 8. -- .los. Berne Systematisches llandbuch der gerichtlichen Arzneikunde.
Wien 1813. 8. 5. Aull. 1846. 8. - W. F. W. Klose System dei\' gerichtl. Physik\'.
Breslau 1813. 8. � C. SPRENGEL Institutiones medicinae forensis (�om. VI. der
Institutiones medicae). bips. 1810. 2. ed. 1819. 8. � L. .1. C. Mende Ausf�hrli-
cbes llandbuch der gerichtlicheu Medicin. 0 lide. � Bd Herausgeg. von C. G.
Kuehn. Leidz. 1812--1832. 8. - Ai.hr. MEUKKL Lehrbuch der gerichtlichen Me-
dicin. Halle 1821. 8. - G. K. L. Wimimerg Lehrbuch der gerichtlichen Medi-
cin Halle 1821. 8.--C. F. L. Wilbberg Lehrbuch der gerichtlichen Arzneiwissen-
schaft. Erlurt. 1824. 8. ~ C. F. L. WlLBBERO Versuch eines Lehrbuchs der incdi-
cinischen Rechtsgelchrsamkeit. Leipz. 1810. 8. � Fr. Jul. SlEBENHAAR Encyklo �
pi\'idisches llandbuch der gerichtlichen Arzneikunde. 2 Bde. Leipz. 1838�1840. �
G. F. Most Ausf�hrliche Encyklopadio der gesainmten Staatsarzneikunde. 2
Bde und I Bd. Supplernente. Leipz. 1838�1840. G. H. Nicolai llandbuch der
gerichtlichen Medicin. Berlin 1841. 8. -- J. B. 1\'riedreich llandbuch der ge-
richtsarztlichen Praxis mit Einschluss der gerichtsarztl. Veterin�ikunde. 2 Bde
Regensb. 1843-1844. 8. � G. Bergmann Lehrbuch der Medicina forensis f�r
Juristen. Braunschw. 1840. 8. Mit. 39 erl�iutcrnden Abbildungen. � Frz. v. Ney
System. Handb. der gericlitsarzneil. Wissenschaft. Wien 1845. 8. � Fnz. v. Ney
Die gerichtl. Arzneikunde in ihrein Verhiiltnisse z. Rechtspllege. 2 Bde. Wien
1847. 8. - B. Bhach Lehrb. d. gerichtl. Med. Koln 1840. 2. (Titel) Ausg. lt-50.
8. ~ Ed. v. Sieuold Lehrb. d. gerichtl. Med. Berlin 1847. 8. � J. R. FrIEBREIOU
Gompend. d. gerichtl. AnthrOpologie. Regensb. 1848. 3. 2. Aull. 1853. -- J. II.
Schuermayer Theoretisch-praktisches Lehrb. d. gerichtl. Med. Erlangen 1850.
8. 3. Aull. 1863. � L. �rahmer Handb. d. gerichtl. Med. Halle 1851. 8. 2. Aull.
1857. � Fr. X. Guentner Handb. d. gerichtl. Med. Regensburg 1851. 8. � F.
W. Boecker Memoranda d. gerichtl. Med. Iserlohn und Elberfeld 1854. kl. 8.
in 2. Aull. als Lehrb. d. gerichtl. Med. 1857. 8. ~ F. Hauska Gompendium der
gerichtl. Arzneikunde. Wien 1857. 8. ~ J. L. Casper Prakt. Handb, d. gerichtl.
Med. 2 Thle. Berlin 1857�1858. 8. 4. Aull. 1865. (.lus Italienische �bersetzt Tu-
rin 1859; franz�sisch Paris 1862; englisch Etlinburg 1802). ~ Herm. Wald Ge-
richtl. Med. zum Theil auf Grundlage v. Alfred S. Xaylor\'s Medical Jurispru-
dence bearbeitet. 2 Bde, Leipzig 1858. kl. 8. - W. Pichler Rie gerichtl. Med.
Wien 1861. kl. 8. - Ad. Lion Taschenb. d. gerichtl. Med. Erlangen 1861. kl.
8. -- A. Schauenstein Lehrb. d. gerichtl. Med. Wien 1862. 8.

Th. R. Beck Elements of medical jurisprudence. 2 Vol. 7. ed. London. 1842.
8. Deutsch Weimar 1827. -- M. Ryan A manual of medical jurisprudence and
state medicine. London 1831. 2. ed. 1835. -- A. S. Taylor A manual of medi-
cal jurisprudence. London 1844. 12. 7. ed. 1861. � Fr. Wharton and Moreton
Stille A treatise of medical jurisprudence. 2. ed. Philadelphia 1860. 8. -- Th.
St. Traill Medical jurisprudence. 3. ed. Edimburgh 1862. 8.

Fn. Em. Fodkr� Les lois �clair�es par les sciences physiques ou traite de
m�decine legale et d\'hygi�ne publique. 3 Vol. Paris an. VII. 8. (die ersten bei-
den Bande onthalten die geriehtliche Medicin) 2. �d. 6 Vol. Paris 1813. � On-
fii.a Lecons de m�decine legale. 3 Vol. Paris et Bruxelles 1828. Dentsch v.
Heroenroetiier 3 Bde. Leipzig 1829. 4 �d. Traite de m�d. l�g. Paris 1847.
Deutsch v. G. Krfpp. Leipzig u. VVien 1849�1850. -- 1. Briaxd et Ern. Chaud�
Manuel compl. de m�d. l�g. contenant un traite �l�mentaire de chimie legale
par H. Gaultier DE Cr.A�BRV. Paris 1863. Ins Spanische �borsetzt von Benta-
bol y Ureta. Madrid 1803. � Alph. Devergie M�decine legale tli�orique et pra-
tique avec Ie texte et l\'interpr�tation des loix etc. Paris 1830. 2 Vol.

G. Barzelotti Medicina legale secondo lo spirito delle Ieggi civili e penali
d\'Italia. 2 Tom. Pisa 1818. 8. Neue Aufl. von Bianchi. 5 Vol. Milano 1839. --
Dom. Presutti Elementi di medicina legale. 2 Vol. Napoli 1842. 2. � Giov.
Gandoi.fi Fundamenti di medicina forense analitica. Modena 1854. 8. 2. ed.
Milano 1803. 8.

b. Gemengde Geschriften.

Ern. Pi.atneri Quaestiones medicinae forensis. Particul. I.-XLIII Lips.
1797-1817. Edidit E. Cliour.ANT. Lips. 1824. 1. Deutsch v. C. E. Hedrich. Leip-
zig. 1820. 8. � Jou. Th. Pvl Aufsatze und Beobachtungen aus der gerichtl.
Arzneiwissenschaft. 8 Sammlnngen (Bande). Berlin 1783�1793. 8. Ad. Uenke
Abhandlungen aus dem Gebiete d. gerichl. Med 5 Bde (Bd. 1�3 in 2. Aull.
Leipzig 1823�1834. - J. Bernt Beitriige z. gerichtl. Arzneikunde. 0\'Bd. Wien
1818�1823. S. � A. Dorn die gerichl. Arzneiwissenschaft in ihrer Anwendung.
M�nchen 1813. 8. -- C. E. L. Wii.duerc; Taschenb. f. gerichtl. Aerzte behufs
der (Jbductionen. Berlin 1830. kl. 8. � K. Friedr. Burdach Gerichtsiirztliche
Arbeiten. Stuttg. 1839. 8. J. Gadermann Prakt. Anleitung m solcben gericht-
lich-med. Untersuchungen, welche lebende Personen betreffen. Erlangen 1810.
8. IC. G. Schmalz Gerichtsarztliche Diagnostik od. Erkenntniss. u. Untersclieidung
zweifclh. Gegenstande d. gerichtl. Arzneikunde. Leipzig 1840. 8. � J. C. F.
Rolffs Prakt. Handb. zu gerichtl. med. Untersuchungen u. zur Abfassung ge-
richtl. med. Berichte. Berlin 1840. 8. � C. E. Bock gerichtl. Sectionen des
menschl. K�rpers. 2 Aufl. Leipzig 1844. 8. 4. Auil. 1852. � .1. H. Sciiuermayer
Gerichtlich-medicinische Klinik od. prakt. Unterricht zur Untersuchung und
Begutachtung gerichtlich-medicinischer Falie. Karlsruhe 1844�1846. 8. � J. L.
Casper Denkw�rdigkeiten zur medicinischen Statistik und Staatsarzneikunde.
Berlin 1846. 8. « E. H. Suckow Die gerichtlich-med. Beurtheilung des Leichen-
befunds. Jena 1849. 8. � H. B. Beer Einleitung in das Studium und die Praxis
der gerichtl. Med. Wien 1851. 8. � J. B. Friedreicii Memoranda d. gerichtl-
Anatomie, Physiologie u. Pathologie. W�rzburg 1857, kl. 8. � J. Hoffmann
Die gerichtsarzliche Sprache. Ein Versuch die in der gerichtsarztl. Wissensch.
und Praxis vorkommenden Begriffe festzustellen. M�nchen 1860. 8. � J. Mair
Juristisch-medicinisclier Commentar der k. bayerischen. k. preussischen und
k. k. �sterreichischen Strafgesetzbuch und das Polizeistrafgesetzbuch fiir das
K�nigr. Bayern in arzlicher Beziehung. M�nchen 1862. 8.

c. Verzameling van oordeelvellingen.
J. Bernt Visa reperta und gerichtl. med. Gutachten. 3 Bde. Wien 1829�1845.
Bd. II in 2 Auil. 1841. -- J. H. F. Autenrieth Gerichtlich-medicinische Aufsatze
und Gutachten. T�b. 1846. 8. - L. Choulant Gutachten u. Aufsatze irn Gebiete
d. Staatsarzneikunde. Leipzig 1847. 8. � A. JtiL. Srhaeffer Sammlung gerichts-
arztl. Gutachten. Berlin 1852. 8. ~ L. Choulant Auswahl von Gutachten me-
dicinisch-forcnsischen und medicinal-polizeilichen Inhalts. Dresden 1863. 8. �

Jos. Maschka Sammlung gerichts�rztl. Gutachten d. Prager med. FacultSt. Prag
�1853. 8. Zweite Folge. Prag 1858. 8. - J. L. Caspeh Klinische Novellen zur ge-
richtl. Medicin. Berlin 1863. 8. 11 Fhiedberg GezichtsSrzliche Gutachten. Braun-
schweig , 1875.

J. H. Kopp Jahrb. der Staatsarzneikunde. 11 Jahrg. Frankf. a. M. 1808--1819.
8. -- Annales d\'hygi�ne publique et de m�decine legale. Paris 1820. J&hr-
lich 4 Hefte; werden fortgesetzt. � Ad. Henke Zeitschr, f. d. Staatsarzneikunde
Erlangen 1821�185-3. Fortgesetzt von Fr. Jul. Siebenhaar 1844. A. Siebert
1845-1849. Fr. Behrend 1850�1864. Jahrlich 4 Hefte und einzelne Erganzungs-
hefte. Begisterbande erschienen 1831. 1839. 1844 u. 1848. -- Annalen der
Staatsarzneikunde, herausgegegeben von P. 3. Schneider, J. H. Schuer-
mayer und. F. Her�t. Tubingen 1836-1838. Freiburg 1839�1846. Fortgesetzt
als Vereinte deutsche Zeitschrift f�r die Staatsarzneikunde. Freiburg
1847-1850. Als deutsche Zeitschrift f. d. St. Akde. Erlangen 1853. Erscheint von

1863 an in 2 Halbjahrsheften. � J. B. Friedreich Centralarchiv f�r die gesammte
Staatsarzneikunde. Jahrlich 4 Hefte. Hegensb. 1844. Jahrlich 6 Hefte. Ansbach
1845�1847. Fortgesetzt als Centralarchiv I. d. gesammte gcrichtl. und polizeil.
Mcdicinalwesen. Ansbach 1848 u. 1849. � .1. li. Friedreich Bliitter f�r gericht-
liche Anthropologie. Jahrl. 5 Hefte. Erlangen 1850. 1851. 6 Hefte 1852. Ansbach
1853-1854. Niirnberg 1855-1862. Fortges. vom 5. Hefte 1862 an als: Friedreich\'s
Blatter f. gerichtl. Medicin" von Ernst Buchner. � J. L. Casper Vierteljahrs-
schrift f. gerichtliche und �ffentliche Medicin. Berlin 1852. 8. Fortgesetzt seit

1864 von W. Horn, spater von H. Eulenrerg. Jahrlich 4 Hette.

C. Canstatt Jahresber. �ber d. Fortschritte d. Staatsarzneikunde. IIoch 4.
Erlangen 1842�1851. W�rzburg 1852. Wird fortgesetzt. � Ernst Buchner und
�tto Buchner Bericht �ber die Leistungen im Gebiete der gerichtlichen Me-
dicin im Jahre 1861. 1862. N�mb. (Separatabdruck aus Friedreichs Blatlern
f�r gerichtl. Medicin, welche alljahrlich diesen Bericht enthalten).

e. Voornaamste Hollandsche Werken.

J. Lambregts Dissert. de vulnere lethali. Lugd. Batav. 1709. J. Hoogvliet
Konst om wonden te schouwen en over derzelver doodelijkheid te oordeelen.
Delft 1729. � B. Idema Gedachten over het drijven en zinken der longen van
een nieuwgeboren kind op het water. Leeuw. 1739. � A. Titsingh Heelkonstige
verhandelingen over de wonden en het wondschouwen. Amsterd. 1857. � P.
Camper Gerechtelijke ontleedkundige verhandeling over de teekenen van leven
en dood bij nieuwgeboren kindersn. Leeuw. 1774. M. van der Meer Bosch
Handleiding tot de gerechtelijke geneeskunde. Met eene plaat. Amsterd. 1814. --
A. Moll Leerboek der gerechtelijke geneeskunde voor genees- en rechtskun-
digen. Arnhem 1825, 3 deelen. A. Potgieter Bijdrage tot de gerechtelijke ge-
neeskunde. Leiden 1834. -- A. L. Land Handleiding bij het gerechtelijk-genees-
kundig onderzoek van lijken. Leeuw. 1839. � J. C. v. d. Broecke en Mr. P. H.
v. d. Broecke Be uitoefening der gerechtelijke geneeskunde in Nederland, hare
gebreken, middelen tot herstel van dezelve. (Nieuwe verhandelingen van het pro-
vinciaal Utrechtsch genootschap, �l. XV.) H. J. Thyssen Lichamelijke oorzaken,
welke de toerekening van daden\'wegnemen of verminderen, en andere verhande-

lingen, in: Bijdragen tot Rechtsgeleerdheid en Wetgeving. I). V. no. 4, bl.
461, e. v. - 1). be Fevfer Verhandeling ov er den kindermoord. Utrecht 1866.
Van Hasselt, over de gerechtelijke geneeskunde in Nederland, in Versl. en
Mededeel, der Kon. Akad. v. Wetenschappen, Afd. Natunrk. 1875, waarin ook
de lijkenverbranding in betrekking tot de gerechtelijke geneeskunde ter
sprake komt.

Uitvoerig is de oude literatuur opgegeven in Cmt. Fr. L.
WlLDBEHG Ribliotheca medicinae publicae in qua scripta ad
medicinam et f�rensem et politic am facientia ab illarum
scientiarum initiis ad nostra usque tempora digesta sunt.
Berolini 1819. Van de nieuwe literatuur is een overzicht
gegeven in Kraiimer\'s Handboek, en in dat van Sieben-
haar, verder in Most\'s Encyclopaedie, Bd. II. S. 818.
Zie ook Ernst Buchner: Die neuere Literatur der gericht-
lichen Medizin in Poezl\'s Vierteljahrschrift fur Gesetzgebung
und Rechtswissenschaft.

De geschriften over bijzondere deelen van het gebied
der medicina forensis zullen in dit leerboek bij de behan-
deling der verschillende onderwerpen, zooveel noodig schijnt,
vermeld worden, bijv. die over gerechtelijke toxicologie bij
de gerechtelijke scheikunde enz.

Verdeeling.
§12.

De gerechtelijke geneeskunde wordt doel-
matig in twee afdeelingen behandeld: een
formeel en een materieel gedeelte. In het eerste
wordt het noodige vermeld omtrent de personen welke
als gerechtelijk-geneeskundigen geroepen kunnen worden,
en de vormen welke bij de onderzoekingen zijn in acht te
nemen. Het tweede, materi�ele gedeelte kan verschillend
verdeeld worden. Henke nam drie afdeelingen aan: ge-
rechtelij k-geneeskundige onderzoekingen aan levenden, aan

lijken, en aan levenlooze voorwerpen (!). Casper volgde

deze verdeeling eenigermate, door een biologische en
een thanatologische afdeeling te onderscheiden. Die
verdeelingen zijn ondoelmatig, daar vele gerechtelijk-ge-
neesknndige onderzoekingen niet verschillen, of zij aan
levenden of aan dooden in het werk gesteld worden, bij-
voorbeeld het onderzoek der virginiteit, naar viol, enz.
Daarenboven worden door haar vele onderwerpen, welke
door natuurlijken samenhang en naar de juridische be-
schouwing bijeen heliooren, uit elkander gerukt, bijvoor-
beeld bij de verwondingen, de vergiftigingen enz.

Het is duidelijk dat de aard en de inhoud dei\' gerechte-
lijke geneeskunde een zelfstandig verdeelings-beginsel en
een logisch stelsel van rangschikking onmogelijk maken.
Het best doet men door de te behandelen onderwerpen in
natuurlijke groepen samen te vatten, zooals zij practisch
voorkomen. Daarbij bestaat er uit den aard der zaak geen
inwendige samenhang tusschen die groepen, maar zy zijn
slechts willekeurig naast elkander geplaatst. Zoo zullen wij
het materi�ele gedeelte in de volgende afdeelingen behan-
delen: 1. Gerechtelij k-geneeskundige onderzoekingen omtrent
het vermogen der wilsbepaling (gerechtelijke psychologie).
"2. Gerechtelijk-geneeskuiidige onderzoekingen, welke be-
trekking hebben op toestanden van het geslachtsleven.

3. Gerechtelijk-geneeskuiidige onderzoekingen omtrent dood-
slag en beleediging der gezondheid door verwondingen.

4. Gerechtelijk-geneeskuiidige onderzoekingen omtrent de-
zelfde kwesti�n, maar afhankelijk van het onttrekken van
onmisbare levensbehoeften. 5. Onderzoekingen omtrent dood-
slag of beschadiging der gezondheid door vergiften (ge-
rechtelijke toxicologie). �. Onderzoekingen welke op kinder-
moord betrekking hebben. 7. Gerechtelij k-geneeskundige
beoordeeling van vraagstukken omtrent de uitoefening der
geneeskunde.

I. Formeel gedeelte.

Over de personen, met de uitoefening der gerechtelijke geneeskunde belast.

Uit den aard der zaak wendt men zich, om in een
twijfelachtig geval zoo goed mogelijke inlichtingen te ver-
krijgen, tot hen, die over het geval het best kunnen
oordeelen. Behoort de kwestie op het terrein der genees-
kundige wetenschappen te huis, dan kunnen alleen zij in
aanmerking komen, die door studie en ervaring de waar-
borgen geven dat zij werkelijk deskundigen zijn. Het zijn
degenen, die zich op de studie der geneeskunde, in den vol-
len omvang, hebben toegelegd, en door het voldoen aan de
door de wet gevorderde eischen de bewijzen hebben ge-
geven, dat zij genoegzame kennis verkregen hebben, om
als geneeskundige, in den ruimsten zin van het woord,
erkend te worden.

In de verschillende Duitsche Staten verschillen de eischen om tot de uitoe-
fening der geneeskundige praktijk in Innen geheelen omvang (met inbegrip
der heel- en verloskunde) toegelaten te worden, nog eenigermate. Maar in
elk geval kunnen slechts zij, die aan de gestelde eischen voldaan hebben, als
gerechtelijke deskundigen in aanmerking komen. In Meieren moeien zoowel
examens voor de faculteiten der Hoogescliolen als een zoogenoemd staatsexa-
men worden afgelegd om den graad van Doctor medicinae, chirurgiae et artis
obstetriciae en het recht tot uitoefening der praktijk te verkrijgen.

(In Nederland bestaan er, zoo als bekend is, sedert 18(55, twee standen van
volledig tot de genees- heel- cu verloskundige praktijk bevoegde «artsen." Ue
examens, door het organiek besluit op het Hooger onderwijs van het jaar 1815,

voorgeschreven, en door de faculteiten der Hoogescholen af te nemen, ver-
leenen, na het verdedigen van een proefschrift, den graad van Doctor in de
geneeskunde. Het recht tot uitoefening der praktijk (met inbegrip der heel-
en verloskunde) wordt echter eerst verkregen door een practisch examen
voor eene jaarlijks te benoemen commissie. Maar ook zonderde examens aan
de Hoogcsch.tol wordt hetzelfde recht tot uitoefening der geheele praktijk
verkregen door het afleggen der in de wet van 1865 voorgeschreven examens
voor eene jaarlijks afwisselende commissie. Die examens zijn een natuur-
kundig en een geneeskundig. Van het laatste is het zoo even genoemde
praktisch examen dat de doctorandi of de doctoren der Hoogescholen moe-
ten alleggen, een deel. Zoo is een fictieve eenheid van stand verkregen, wat
de bevoegdheid voor de praktijk aangaat; maar de verschillende opleiding,
en de verschillende eisenen bij de examens, onderhouden, in werkelijkheid,
twee standen van geneeskundigen. Beide zijn echter voor de uitoefening der
gerechtelijke geneeskunde als deskundigen te beschouwen, al zijn alleen
zij, die de examens volgens de wet van 1865 hebben afgelegd, in de gerech-
telijke geneeskunde ge�xamineerd, de aan de Hoogeschool studeerenden niet.
Ook in de wet op het Hooger Onderwijs van 1876 is de bepaling gehand-
haafd, dat de Doctorandi het practisch Staatsexamen moeten afleggen, waartoe
echter de gerechtelijke geneeskunde niet behoort. K.)

In de Duitsche Staten is het dus in het algemeen de ge-
promoveerde geneeskundige, die voor de uitoefening der
gerechtelijke geneeskunde in aanmerking komt. Vroeger wer-
den in Beieren ook gerechtelijke heelmeesters (Wundarzte)
aangesteld, maar in de laatste jaren wordt alleen, wanneer
de aard van het onderzoek het wenschelijk maakt, een tweede
geneeskundige, bij voorkeur ook een gepromoveerd genees-
heer, den ollici�elen medicus forensis toegevoegd.

In andere Staten worden vrij willekeurig de verschillende
soorten van geneeskundigen tot gerechtelijke nasporingen
en oordeelvellingen geroepen. In Frankrijk kiest men niet
zelden ook de zoogenoemde Officiers de Sant�, die het meest
met de Duitsche Chirurgen (met de vroegere heel- envroed-
meesters in Nederland) overeenkomen. In Engeland en Noord-
Amerika gaat men met nog minder omzichtigheid te werk
en kiest somtijds vrij ongeschikte personen als gerechtelijk-
geneeskundigen.

§ 15.
Het doelmatigst is het voor de uitoefening
der gerechtelijke geneeskunde bepaalde per-
sonen aan te stellen. Slechts daardoor kan gezorgd

worden dat de rechter in alle voorkomende gevallen de beste
gerechtelijk-geneeskundige inlichtingen verkrijgt. Daardoor
wordt willekeur bij het telkens kiezen van afwisselende des-
kundigen voorkomen. Door het aanstellen van bezoldigde
gerechtelijk-geneeskundigen heeft de staat liet middel in de
hand ook zoo goed mogelijke deskundigen te krijgen, door
aan die aanstelling bepaalde eischen, vooral het leveren
van bewijzen van gerechtelijk-geneeskundige kennis, te ver-
binden. In de aanstelling van zulke personen ligt eindelijk
het voordeel dat sommige geneeskundigen van zelf zich
meer met de studie der gerechtelijke geneeskunde bezig hou-
den, en een zekere mate van ervaring en oefening onder-
houden.

Het verkrijgen van de geschiktste geneeskundigen, voor gerechtelijke naspo-
ringen, wanneer er geen officieel aangestelde bestaan (zooals in Nederland,
Be\'.gie, Frankrijk het geval is) kan groote bezwaren hebben. In Duitschland i«
het vrij eenstemmig oordeel der criininalisten, zoowel als dor civiel-rechts-
kundigen, dat de geneesheeren niet verplicht zijn zich tot gerechtelijke naspo-
ringen te leenen. Zoo zegt Heffter (Lehrb. des Criminalrechts 4te Aull. Halle.
1848. § 626) als hij over «deskundigen" spreekt; «Auch limiet nur gegen �ffent-
lich zu derlei Geschaften Angestellte eine zwangsweise Zuziehung statt." Zoo
is ook het oordeel van Mittermaier (Das Deutsche Strafverfahren. 3te Aofl.
Heidelb. 1839. Thl. I. § 93) die er daarenboven nog bijvoegt, dat de dwang
niet zou mogen toegepast worden, indien de taak, die opgedragen wordt, het
leven of de gezondheid der deskundigen in gevaar brengt, zooals bij het onder-
zoek van reeds in rotting overgegane lijken, of indien de geneeskundige, die
met een lijkopening belast wordt, zich niet volkomen gezond gevoelt, enz.
Hiermede stemmen overeen de civilisten: ST�ERZER(Bemerkungen zum Baye-
rischen Civilverfahren. M�nchen 1838. S. 706, litt. c. Ziff. 4.) Joh. Ad. Seuffert
en I. I. Lauk (Commentar �ber die bayerischen Gerichtsordnung. Erlangen.
1842. 1842. Bd. 3 S. 260) en Hieron. von Bayer (Civilprocess. 7 Aufl. Munchen.
1842. S. 480). De laatste omschrijft zijne meening nog nader z��, dat niet door
den Staat aangestelde deskundigen, wanneer zij niet tegelijk als getuigen op-
treden, maar slechts een rapport en oordeelvelling geven, daartoe niet kunnen
gedwongen worden. De vraag of de geneeskundigen verplicht zijn in civiel-
rechtelijke zaken een oordeelvelling te geven, schijnt in Beieren wel
zoo te moeten beslist worden, dat dwang mogelijk is volgens Art. 113 van
het Strafwetboek, waarin bepaald wordt, dat artsen e. a., met geldboeten,
tot honderd gulden, kunnen gestraft worden, wanneer zij in dringende
gevallen de gevraagde hulp, of een voldoende verontschuldiging, weigeren.
Hulp nu is hulp, hetzij de zieke, hetzij de rechtspleging die eischt. In straf-
rechtelijke gevallen kan de wettelijke verplichting der niet door den
Staat aangestelde geneeskundigen in Beieren slechts willekeurig afgeleid wor-
den uit de bepalingen van Art. 151, 152 en 153 der wet van 10 November
1845, indien men de «deskundigen" geheel vereenzelvigt met de «getuigen,"
waarop die artikelen betrekking hebben.

In Duitschland zijn overal van Staatswege bepaalde per-
sonen voor de regelmatige uitoefening der gerechtelijke ge-
neeskunde aangesteld. Deze zijn:

1. De gerechtelijke arts (Physicus) die voor de ge-
rechtelijke geneeskunde in een bepaald arrondissement aan-
gesteld is, waarin hem ook gewoonlijk de zorg voor de
medische politie is toevertrouwd. In Beieren kan ieder tot
de praktijk bevoegde als zoodanig worden benoemd. In
Pruisen is daarvoor nog een opzettelijk examen, de »Phy-
sit atspr�fung" noodig.

2. De gerechtelijke heelmeester (Wundarzt), de
helper van den arts, en in belangrijke gevallen vooral bij
lijkopeningen, met hem als gerechtelij k-geneeskundige werk-
zaam. � De aanstelling van zulk een afzonderlijken heel-
meester, thans in Beieren niet meer bestaande, vindt hare
verklaring eensdeels in den algemeenen rechtsregel, dat
twee getuigen de waarheid bewijzen, anderdeels in de schei-
ding, welke gedurende eeuwen in de uitoefening dei\' ge-
neeskundige praktijk bestaan heeft, zoodat er behalve de
artsen, die de zoogenoemde inwendige ziekten behandelden,
ook heelmeesters (gewoonlijk ook verloskundigen) beston-
den, die wonden en uitwendige kwalen behandelden, ver-
banden aanlegden, operati�n verrichtten enz. Deze schenen
dan ook het meest voor het doen van lijkopeningen in aan-
merking te komen.

3. De gerechtelijke scheikundige. Deze belast zich,
in plaats van den geneeskundige, met de scheikundige on-
derzoekingen, welke niet zelden bij gerechtelijke nasporin-
gen noodig zijn. Zij kunnen tegenwoordig slechts aan per-
sonen, die wetenschappelijk en practisch op de hoogte der
Chemie zijn, toevertrouwd worden.

Vroeger werd door den gerechtelij k-geneeskundige ge-
woonlijk de hulp van een apotheker gevraagd. Maar door
de bepaling van den 9^d" Januari 1857 werd in Beieren
een betere toestand in het leven geroepen. Bij elk »Medi-

cinalcomit�" (waarover later) wordt een scheikundige aan-
gewezen, of boven het gewone getal der leden aangesteld.
Onderzoekingen omtrent vergiftiging en dergelijke gevallen,
worden aan dat »Medicinalcomit�" opgedragen.

Ia de middeneeuwen werden de geneeskundigen, welke geen geestelijken
waren, maar door private studie of aan inrichtingen voor geneeskundig onder-
wijs zich als arts gevormd hadden I\'hysici of Do mini Physici genoemd.
(IIakskii, Gesch. d. Medizin).

Ligt het gerechtelijk-geneeskundig onderzoek op het
terrein der verloskunde, dan kan de vroedvrouw als helpster
van den gerechtelij ken arts geroepen worden. Dit is echter
ondoelmatig, daar de vroedvrouwen in den regel, door hare
gebrekkige studie en ontwikkeling, de grondslagen missen
om in twijfelachtige gevallen degelijke inlichtingen te geven.
Het is beter dat de gerechtelijke geneeskundige, wanneer
hij zelf verloskundige is. het onderzoek bewerkstelligt; of,
indien hij practisch zich met verloskunde niet bezig houdt
en dus tot het onderzoek in vele gevallen niet in staat is,
een practischen obstetricator te hulp roept.

Ook voor mikroskopische onderzoekingen behoeft de ge-
rechtelijke geneeskundige niet zelden hulp. Ofschoon men
in liet algemeen veronderstellen mag, dat ieder weten-
schappelijk geneeskundige tegenwoordig eenigermate met
het mikroskopische onderzoek vertrouwd is, betreffen de
gerechtelijke kwesti�n dikwijls zeer bijzondere punten, en
vereischen somtijds mikroskopisch-chemische, botanische,
kristallographische kennis, zoodat men onmogelijk ver-
wachten kan dat de gerechtelijke geneeskundige in alle
gevallen als zaakkundige kan optreden. Dezelfde redenen,
welke tot het aanstellen van gerechtelijke scheikundigen
geleid hebben, gelden voor liet benoemen van afzonderlijke
personen voor mikroskopische onderzoekingen.

In Beieren werd door de verordening van 19 September
1864 (Friedreich\'s Dlatter 1865. H. I. 76) het doen der
mikroskopische onderzoekingen, in alle strafrechtelijke ge-

vallen, naar analogie der bepalingen van 9 Januari 1857,
aan het «Medicinalcornit�," bepaaldelijk aan het daarbij
voor dat doel aangestelde lid, opgedragen.

Ernst Buchner. Wer soll in gerichtlichen Kallen die raikroskopische Unter-
suchung vornehmen? (Friedreich\'s Blatter 186i. H. I. S. 1.)

Komt het rapport of de oordeelvelling door
den gerechtelijken geneeskundige gegeven den
rechter onvolledig of onjuis\'t voor, dan kan hij
een superarbitrium eischen. Hij kan daartoe andere
gerechtelijke geneeskundigen roepen, wanneer er arron-
dissements-artsen bestaan, of ook andere niet door den
Staat aangestelde personen.

In de meeste Staten van Duitschland bestaan er echter
voor zulke gevallen geneeskundige commissi�n, en
wel, of bij de geneeskundige faculteiten der Hoogescholen,
of bij de provinciale besturen. Daarenboven kan er nog
een centrale commissie (artzliches Obercollegium) bestaan,
voor het geval dat ook de ophelderingen, door de gerech-
telij k-geneeskundige commissie gegeven, den rechter niet
bevredigen. Het spreekt van zelf, dat in deze commissi�n,
de afzonderlijke takken der geneeskunde, benevens de
scheikunde in bepaalde gevallen, vertegenwoordigd moeten
zijn.

In Beieren is een geneeskundige commissie (Medicinalcomit�) bij de genees-
kundige faculteit van iedere Hoogeschool aangewezen. Zij bestaat, onder het
voorzitterschap van den dekaan der faculteit, uit vier gewone leden, een
scheikundige als buitengewoon lid, en drie plaatsvervangers. In de laatste
instantie wordt in gerechtelijk-geneeskundige kwestien, zoo noodig, uitspraak
gedaan door de centrale commissie (in Beieren Obermedicinalausschuss ge-
noemd) bij het ministerie van binnenlandsche zaken. Zij bestaat onder het voor-
zitterschap der beide »Obermedicina!rathe" (referendarissen bij het ministe-
rie) uit meerdere leden, die voor het grootste gedeelte uit de docenten der
Hoogescholen gekozen worden. Die centrale commissie beslist zoowel over ge-
rechtelijk-geneeskundige, als over medisch-politische vraagstukken.

§ 20.
Iedere arts kan tot een gerechtelijk-genees-
kundig onderzoek benoemd worden, als plaats-
vervanger van den gerechtelijken arts. Hij kan
ook als deskundige tot inlichtingen omtrent het rapport

en de oordeelvellingen, voor de openbare terechtzitting,
hetzij door liet openbaar ministerie, hetzij door den ver-
dediger der beklaagden, geroepen worden. Ook gedurende
de openbare terechtzitting kan hij door den voorzitter ont-
boden, of zelfs op diens bevel met geweld voorgebracht
worden.

In Nederland is de toestand van de beoefening der ge-
rechtelijke geneeskunde en van de wetgeving op dit punt
hoogst gebrekkig 1). Reeds vroeger (§ 5) werd medegedeeld,
dat er geen Staatsbeambten bestaan, niettegenstaande reeds
in het jaar 1818 (besluit van 15 Juli, Staatsblad n°. 30)
de aanstelling van zulke beambten, onder den naam van
arrondissements-artsen wettelijk bepaald was. Dat
besluit is nooit uitgevoerd; en tegenwoordig wacht eene
wettelijke regeling, �f\' in elk geval eene beslissing van dit
punt, op het tot stand komen van een nieuw wetboek
van strafvordering.

De in 18(55. door de wet regelende het geneeskundig
Staatstoezicht, in het leven geroepen provinciale Inspecteurs
zijn enkel voor de openbare hygi�ne, niet voor de medicina
forensis aangesteld. Dit wordt door den bekenden schrijver
over hygi�ne, L. Pappenheim, als een groote verdienste
van onze wet van 1865, regelende het geneeskundig Staats-
toezicht" geroemd. (Zie zijn Handb. der Sanitatspolizei,
3ter Bd., Supplement, S. 238 u. 244).

Omtrent liet wenschelijke der aanstelling van personen,
ambtshalve tot de studie en de uitoefening der gerechte-
lijke geneeskunde verplicht, werd boven reeds hetnoodige
betoogd. Anders verkrijgt men niet de geschiktste personen,
en onder sommige omstandigheden kan hieruit of veroor-
deeling van onschuldigen volgen, of een misdaad onge-

1) In de voorafgaande paragrafen heb ik den Duitschen tekst wel gewijzigd,
maar in de hoofdzaak gevolgd. Het scheen mij het doelmatigst den toestand
in ons vaderland niet als aanhangsel van de omtrent Ouitschland vermelde
bijzonderheden, maar hier opzettelijk uiteen te zetten. De inhoud van deze
paragraaf, waarvan niets in Buchner\'s boek voorkomt, blijft natuurlijk voor
mijne verantwoording.

straft blijven. Voorbeelden daarvan kan men onder anderen
vinden bij Briand 1) blz. 22 en 23.

In den nu bestaanden toestand roept de Rechter de
hulp van geneeskundigen in, waar hij zulks goed vindt,
volgens de artikelen 50 en 98 van het Wetboek van Straf-
vordering. Artikel 438 bepaalt omtrent de rapporten en
oordeelvellingen van deskundigen »dat zij alleen kunnen
dienen om tot des rechters inlichting te strekken," even
als art. 431 den rechter de vrijheid laat den beklaagde
vrij te spreken, al kon door het gerechtelij k-geneeskundig
onderzoek volkomen bewezen worden, dat niemand dan
de beklaagde de misdaad begaan kan hebben.

De requisitie kan plaats hebben zoowel door den rechter-
commissaris (art. 98) als door de ambtenaren van het
openbaar- ministerie (art. 49). De geneeskundige moet dus
ook op bevel van de zoogenoemde hulpofficieren van Justitie
(commissaris van politie, hoofd der politie in kleinere ge-
meenten) lijkopeningen verrichten en rapporten daarom-
trent uitbrengen, in het algemeen als gerechtelijk-genees-
kundige optreden. In geval van weigering kan hij, volgens
artikel 51 (W. v. Sv.) in eene geldboete van hoogstens
vijftig gulden veroordeeld worden. Die veroordeeling is
echter niet te wachten, wanneer de geneesheer in zijn
praktijk, vooral in de verloskundige, feitelijke reden van
verhindering had.

Ook wanneer- er Staatsgeneeskurrdigen bestonden, zouden
toch niet zelden andere genees- of natuurkundigen gere-
quireerd worden, zooals in de Duitsche Staten eveneens
geschiedt. Zoo kunnen feitelijke verhindering (ziekte) of
rechtskundige gronden tegen het onderzoek door den Staats-
geneeskundige (mogelijke partijdigheid wanneer hij als
practisch geneesheer in de zaak betrokken is, bloedver-
wantschap enz.) leiden tot het requireeren van andere,
onzijdige personen, vooral indien de zaak te veel spoed
eischt, om ander-e arrondissements-artsen te ontbieden. Ook
voor speci�ele onderzoekingen van scheikundigen, geolo-

1) Briand et Chaud�, Manuel complet de m�decine legale. 5«wedit. 1852.

gisclien, botanischen aard enz., zouden niet zelden bepaalde
personen als specialiteiten aan den Staatsgeneeskundige
moeten toegevoegd worden; tenzij in zulke gevallen, even
als in de Duitsche Staten , door pei\'rnanente commissi�n,
met speci�ele deskundigen, aan de Hoogescholen verbonden,
of op andere wijze, voorzien ware.

Het requireeren van vroedvrouwen wordt door artikel
49 van het W. v. Sv. niet uitgesloten, maar heeft hoogst
zelden plaats.

Gewoonlijk worden twee deskundigen gerequireerd, maar
de wet laat ook de aanstelling van slechts ��n persoon toe
(Art. 50 W. v. Sv.)

In dezen toestand der gerechtelijke geneeskunde in ons
Vaderland ontbreken de waarborgen voor een grondig en
volledig onderzoek in vele gevallen geheel. Men kan natuur-
lijk, in geval het rapport de kennelijke blijken van een on-
volledig onderzoek draagt, of indien de gevolgtrekkingen
onjuist of gewaagd schijnen, een superarbitrium eischen;
maar dan is vaak de gelegenheid tot het onderzoek dei\'
feiten voorbij (wanneer de maaginhoud niet bewaard is bij
twijfel omtrent vergiftiging, wanneer de longendrijfproef
verzuimd is bij het onderzoek van een kinderlijk, enz.).
Juist op het volledig en goed vaststellen dei\' feiten komt
het in de eerste plaats aan, en het is velen geneeskundi-
gen nauwelijks euvel te duiden, wanneer zij na een ge-
brekkige of geheel ontbrekende studie der gerechtelijke
geneeskunde, en na jaren praktijk, plotseling tot een on-
derzoek geroepen, veel over het hoofd zien, of het gewicht
van schijnbare kleinigheden niet heseflen.

Zelfs wanneer de gelegenheid en de verplichting tot ge-
rechtelijk-geneeskimdige studie in Nederland even voortref-
felijk waren als zij nu gebrekkig zijn, zou het aanstellen
van enkele Staatsgeneeskundigen voor de medicina forensis
zeer wenschelijk zijn, want niet alleen op het kennen,
maai* ook op het kunnen komt het aan.

De wet van 1865 heeft wel een Staatsexamen in de ge-
rechtelijke geneeskunde voor de »artsen" voorgeschreven,

maar vooreerst treft dit examen, zoo het van beteekenis
is, een groot deel der aanstaande geneeskundigen, die de
Akademische afleggen, niet, (zie § 13). Maar wat beteekent
een voorgeschreven examen, zonder een in verband daar-
mede doelmatig ingericht Hooger onderwijs? De toestand
van het onderwijs in de gerechtelijke geneeskunde in Ne-
derland en de oorzaken van dien geb rekkigen toestand zijn
te bekend om er hier op nieuw over te klagen. Voor dit
en andere punten, op de gerechtelijke geneeskunde in Ne-
derland betrekking hebbende, is de lezing der reeds vroe-
ger aangehaalde verhandeling der Heeren V. D. Broecke
aanbevelenswaardig.

Omtrent den invloed der gerechtelijke geneeskundigen bij
de rechtspleging werd boven reeds vermeld, dat zij alleen
ter inlichting van den rechter geroepen worden, en dat uit
hunne rapporten of hun oordeel nooit een verplichting tot
vonnissen kan voortvloeien. In zooverre heeft de medicus
forensis het karakter vaneen getuige, en als getuige kan
ieder Staatsburger- geroepen worden. Toch eiseht men van
den medicus forensis kennis en bemoeiingen , welke blijk-
baar geheel buiten het terrein van een gewonen getuige
liggen, en treedt hij feitelijk, in vele gevallen, als veel meer
dan getuige op, ook wanneer hij later, bij de openbare te-
rechtzitting, slechts als zoodanig gerequireerd wordt. Bij
onze wetgeving zou het moeielijk zijn het karakter van den
medicus forensis van dat van een getuige nauwkeurig te
onderscheiden. Feitelijk echter is hij de wetenschappe-
lijke raadsman des rechters. Slechts door de reeds om
andere redenen als wenschelijk aangedrongen benoeming
van bezoldigde medici forenses op bepaalde wijze met het
openbaar ministerie en de rechtbanken in verband staande,
kan aan dezen toestand, van verwarring een einde komen,
welke schadelijk voor den Staat en vernederend voor den
geneeskundigen stand is.

Met den achterlijken en ongeregelden toestand van do uitoefening der ge-
rechtelijke geneeskunde in Nederland hing tot i Januari 1876 de wijze van
schadeloosstelling der geneeskundigen voor de diensten aan de rechtspleging
bewezen, ten nauwste /.amen. In een tijd, waarin men er terecht op aandringt

dat de Javanen voor hunne gou vernemen ts-dienst en behoorlijk loon zullen
ontvangen, en niet aan willekeur bij het verleenen van heerediensten onder-
worpen zullen zijn, was het ergerlijk dat men sommige wetenschappelijk
ontwikkelde Nederlandsche staatsburgers voor belangrijke diensten, welke
zij gedwongen worden den Staat te bewijzen , betaalde op eene wijze, welke
ten gevolge had dat sommigen er de voorkeur aan gaven voor hunne me-
disch-forensische diensten geen vergoeding te ontvangen. De bezoldiging had
nog plaats volgens een Fransen deereet van 16 Juni 1811: »Contenant regle-
ment pour 1\'adininistration de la Justice en mati�re criminelle, de police cor-
rectionnelle et de simple police.\'\' In het tweede hoofdstuk van dat den eet
luidt artikel 17: «Chaque m�diein on chirurgien reeevra:

lo. Pour chaque visite ou rapport:

Dans notre bonne ville de Paris 6 francs.

Hans les villes de 40000 habitants et au dessus 5 francs.
Dans les autres villes et communes 3 francs.

2o. Pour les ouvertures de cadavre ou autres op�rations plus difliciles que
la simple visite, et en sus des droits ci-dessus:

Dans notre bonne ville de Paris 9 francs.

Dans les villes de 40000 habitants et au dessus 7 francs.
Dans les autres villes et communes 5 francs.

Daarbij moet men in aanmerking nemen dat de gerequircerde geneesheer
zich soms voor het onderzoek vrij ver buiten zijn woonplaats begeven, en zelt
voor de noodige instrumenten en andere hulpmiddelen zorgen moet.

Nog meer iu het oog vallend was de onbillijkheid wanneer men weet, dat
voor het onderzoek van deskundigen in burgerlijke zaken later meer be-
hoorlijke bepalingen gemaakt zijn. De wet van 28 Aug. 1843, Staatsblad no.
37, bepaalt een tarief van justitiekosten en salarissen in burgerlijke zaken, en
schrijft in art. 51 voor: »Aan deskundigen wordt toegelegd een vacatiegeld,
ge�venredigd aan hunnen maatschappelijken stand, beroep en het belang der
verrichting, ter beoordeeling van den rechter, welke het onderzoek bevolen
heeft, doch niet hooger dan f3.� voor iedere vacatie van een uur, tot de aan
hen opgedragen werkzaamheden besteed." Daarenboven wordt in artikel 63
behoorlijke schadeloosstelling voor reiskosten verleend. 1)

Ten slotte merken wij nog op dat de geneeskundige, als hij alleen monde-
ling v��r of bij de openbare terechtzitting, gehoord is, al is het om inlichtin-
gen te geven, waartoe alleen zijn wetenschap, zijn karakter als «deskundige"
hem in staat sfelt, als een gewone getuige beschouwd en schadeloos gesteld
wordt.

Hoe men den werkkring van den medicus forensis be-

schouwe, en hetzij hij ambtshalve, of door bijzondere

beschikking voor een bepaald geval geroepen worde, hij

moet aan alle vereischten voldoen, welke in rechten in het

1) Ik heb bovenstaande opmerkingen, om der geschiedenis wille, in deze
tweede uitgave behouden, ofschoon er sedert 1 Januari 1876 ten minste
eenige verbetering in de bezoldiging der gerechtelijke geneeskundigen is ge-
komen. Een nieuw «tarief van gerechtskosten in strafzaken, voor zooveel
deskundigen betreft\'\' (wet van 18 April 1874, Staatsbl. No. 66) is in werking
getreden.

De wet, met vele voor geneeskundigen bruikbare bijlagen, is o. a. uitgege-
ven door I. Fransse, Zierikzee bij Dishoegk.

algemeen voor een getuige gesteld worden. Hij moet der-
halve voor het instellen van het onderzoek en voor het
geven van een oordeel geschikt zijn; er moet ten tijde van
het onderzoek en van het geven van zijn rapport aan zijne
vrije wilsbepaling niet getwijfeld kunnen worden; zijn uit-
spraak moet op eigen bevinding en niet op hooien zeggen,
of op de autoriteit van anderen berusten; in het gegeven
geval moet zijn eigenbelang geen invloed kunnen hebben,
en hij geheel onbevooroordeeld kunnen zijn; hij mag voor
het geven van zijne uitspraak niets ontvangen hebben,
zelfs geen belofte van voordeelen, zoodat hij als geheel
belangeloos, wat den ailoop der zaak aangaat, kan be-
schouwd worden; hij mag met dengene, tot wiens voor-
deel zijn uitspraak luidt, niet door vriendschap, huiselijke
samenwoning, aard van zijn beroep, dienst of door andere
verplichtingen verbonden zijn, noch ook met hem, ten
wiens nadeele zijn conclusie zou strekken, op den voet
van onmin of vijandschap geleefd hebben; eindelijk mag
hij niet wegens laster, valsche aanklacht, valsche getuigenis
of eed veroordeeld, of van vervolging, deswege tegen hem
ingesteld, nog niet volkomen vrijgesproken zijn.

In Beieren is zelfs de gerechtelijk-geneeskundige ambtenaar niet verplicht
dienst te doen in die gevallen, waar de beschuldiging zijne bloedverwanten
of aangehuwden in de opstijgende en neerdalende linie, zijne eigen broeders
en zusters en door zwagerschap met hem verbondene in den tweeden graad
der zijlinie, volgens de bepalingen van het burgerlijk wetboek (zusters der
echtgenoote en echtgenooten der zusters) of zijne echtgenoote, aangenomen
ouders of kinderen, pleegouders of pleegkinderen, zijn voogd, toezienden
voogd of pupillen treft. In den lieierschen Palz mogen personen, die met
den beschuldigden in nauwe betrekking staan in het algemeen niet
als medische deskundigen optreden.

(Hoe het in Nederland zou moeten gaan, indien een geneeskundige geroe-
pen werd in een bepaald geval een onderzoek te doen en rapport te geven,
en hij dat weigerde omdat het bezwarend voor ��n zijner bloedverwanten of
aangehuwden zou worden, is niet door de wetgeving voorzien. Slechts door
willekeurig den gerechtelijken geneeskundige als een gewonen getuige te be-
schouwen, zou hij op grond van art. 188 van het wetboek van strafvordering
zich kunnen verschoonen. Daar echter, volgens de reeds vroeger aangehaalde
bepalingen van het wetboek van strafvordering, art. 51 en 98, de deskundigen
afzonderlijk genoemd en voor het weigeren van de hun opgedragen taak, op-
zettelijke strafbepalingen gemaakt zijn, zonder verwijzing naar art. 188, is
het de vraag of de geneeskundige niet als «deskundige" met f50.� zou kun-
nen beboet worden, en slechts zou mogen weigeren, later als «getuige" op
te treden, op grond van art 188. k.)

Over ilc vormen welke bij de uitoefening der gerechtelijke geneeskunde
in acht moeten genomen worden.

§ 23.
De rechtspleging is in het algemeen aan het in acht
nemen van hepaakle vormen gebonden, dus ook het ge-
rechtelijk geneeskundig onderzoek hetwelk een deel der
gerechtelijke instructie uitmaakt. Slechts door het letten op
die vormen kan het gerechtelij k-geneeskundig onderzoek
tot zijn doel leiden; verzuim daarvan maakt somtijds het
gansche onderzoek van geen waarde. Die vormen zijn deels
wettelijk voorgeschreven, deels berusten zij op de gewoonte.

De taak van den medischen deskundige bij de rechts-
pleging is tweederlei. Hij moet ophelderingen geven omtrent
de door de justitie gestelde vraagpunten; maar om dat te
kunnen doen moet hij in de eerste plaats de personen of
zaken, waaromtrent de vragen gesteld zijn, als genees- of
natuurkundige onderzoeken.

Het gerechtelijk-geneeskundig onderzoek is
een deel der gerechtelijke instructie, voor
welke schouwing, inspectie, dikwijls onver-
mijdelijk n o o d i g is. De rechter-commissaris is gehou-
den een schouwing, een onderzoek van lokalen, werktuigen,
kleederen, geschriften enz./te doen plaats hebben, zoodia
dat voor het vinden van een dader, voor de beoordeeling
der strafbaarheid, voor de aanwijzing van den misdaad
van belang kan zijn. Zulk eene inspectie eischt in het alge-
meen het dagvaarden van deskundigen, wanneer het on-
derzoek bepaalde kennis of oefening in een tak van kunst
of wetenschap vordert.

§ 25.
Bij eene schouwing is derhalve de hulp van
geneeskundigen noodig, wanneer liet onder-
zoek en de beoordeeling van het geval genees-
kundige kennis noodig m au kt. Vooral bij zulk een

gerechtelijk-geneeskundig onderzoek is de uiterste nauw-
keurigheid en oplettendheid van belang. Alles moet vlijtig
opgezocht en grondig onderzocht worden, niet alleen om-
dat die nauwkeurige en volledige kennis der feiten den
grondslag van het oordeel des benoemden gerechtelij ken
geneeskundige zelven moet uitmaken, maar ook omdat zij
hoogst wenschelijk is voor een mogelijk later superarbitrium,
wanneer er twijfel of verschil van meening bestaat. De
nieuw benoemde deskundigen zijn dan in medisch-foreni-
sche gevallen dikwijls niet meer in de gelegenheid de fei-
ten te controleeren, of nog vollediger te onderzoeken.

Voor dat doel nu is het noodig dat de medicus forensis
reeds vooraf met den aard en den stand der kwestie �
met de hoofdzaken der gansche instructie � bekend zij.
Ook gedurende zijn onderzoek zal hij niet zelden van den
rechter-commissaris inlichtingen vragen moeten, welke dik-
wijls somtijds schijnbaar onverschillige zaken of kleinighe-
den doen in aanmerTdng nemen, wier beteekenis later blijkt.

De voorwaarden, onder welke alleen een m e-
disch-forensisch onderzoek als formeel van
waarde beschouwd wordt, zijn:

4°. Het onderzoek moet op dagvaarding door
de ambtenaren van het openbaar ministerie of
door den rechter-commissaris worden inge-
steld. Daar de hulp der gerechtelijke geneeskunde slechts
tot inlichting der justitie ingeroepen wordt, komt het van
zelf slechts tot een gerechtelijk-geneeskundig onderzoek,
wanneer aan die hulp van de zijde der rechterlijke ambte-
naren behoefte gevoeld wordt. Jn bepaalde gevallen is het
onderzoek voorgeschreven (artikel 50 van het Nederl. Wetb.
v. Strafvordering) in andere moet het, naar\' het voorko-
mende geval beslist worden, of een onderzoek zal plaats
hebben. Een eigenmachtig, niet op bevel der justitie, door
een geneeskundige gedaan onderzoek, heeft derhalve in foio
geen waarde; zelfs al is het door een gerechtelijk-genees-
kundig ambtenaar ondernomen. Ook deze moet voor ieder

bijzonder geval door de justitie tot het onderzoek en de
oordeelvelling geroepen worden.

2°. Voor elk gerechtelijk-geneeskundig on-
derzoek moet de benoemde geneeskundige be-
�edigd worden. De niet van Staatswege aangestelde
geneeskundige wordt v��r het onderzoek formeel be�edigd;
de gerechtelij k-geneeskundige ambtenaar wordt in ieder
bijzonder geval aan zijn vroeger afgelegden ambtseed her-
innerd (in Beieren).

Daarentegen worden geheele commissi�n, wanneer zij met
een onderzoek of een superarbitrium belast worden, niet
voor elk geval be�edigd.

Deskundigen leggen v��r het doen van een onderzoek of het geven van een
oordeelvelling, een eed af, of worden, indien zij reeds in het algemeen be-
�edigd zijn, aan hunnen ambtseed herinnerd. (Beiersch Strafwetboek v. 1913,
Art. 237).

De personen, artsen, heelmeesters, welke in de gevallen van dit en het voor-
gaande artikel opgeroepen zijn, zullen in zijne handen (van den officier van jus-
titie) den eed afleggen, dat zij hem verslag naar hun geweten zullen geven.
(Nederl. Wetb. van Strafv. art 50).

De deskundigen zullen in handen van den rechter-commissaris den eed af-
leggen, dat zij hun verslag, naar hun geweten, zullen geven (Idem art. 98.)

Dat een niet ambtshalve tot het onderzoek verplichte geneeskundige be�edigd
wordt, is begrijpelijk, hetzij men hem als een getuige beschouwt, of als een
persoon, die voor dat geval als een tijdelijk ambtenaar aangesteld wordt. Daar-
entegen mag het telkens weder aan den eed herinneren van den geneeskundi-
gen ambtenaar als vrij overbodig beschouwd worden. Waarom wordt dan bijv.
ook niet iedere rechterlijke ambtenaar, of de griffier, telkens weder formeel
aan zijn eed herinnerd ?

(Over het geheel komt mij het onophoudelijk weder be�edigcn van de tot
forensische hulp geroepen geneeskundigen vrij overbodig voor, daar de arts
bij het verkrijgen zijner acte van bevoegdheid voor de praktijk een eed aflegt
die hem, ook voor forensische onderzoekingen, bindt. Toch zou tegenwoordig
zonder die be�ediging een medisch forensisch onderzoek geen waarde hebben
voor de rechtspleging, en z�� is het mij wel gebeurd dat ik voor onderzoe-
kingen op verschillende tijden, maar allen op ��n misdrijf betrekking heb-
bende , viermalen een eed moest alleggen. K.)

§ 28.
3. Een gerechtelijk-geneeskundig onderzoek
mag in sommige gevallen slechts in tegenwoor-
digheid van leden der rechterlijke macht, van
den officier van justitie of\' van den rechter-com-
missaris en den griffier, plaats hebben. In Beie-

ren is de aanwezigheid der magistraatspersonen door de
wet voorgeschreven. Daarin ligt de erkenning van het
beginsel dat het gerechtelij k-geneeskundig onderzoek slechts
een deel uitmaakt van de gansche gerechtelijke instructie.
De medicus forensis komt hier dus in een ander karakter
dan dat van een gewonen getuige.

In Nederland is slechts in sommige gevallen (geweldda-
dige dood, of dood waarvan de oorzaak verdacht is, zware
verwondingen, poging tot vergiftiging en andere aanslagen
o}) iemands leven, zie art. 50 van het Wetb. v. Strafv.)
de aanwezigheid van dei? officier van justitie of van de
hulpofficieren (zie art. 54 van het W. v. Sv.) voorgeschre-
ven. In art. 98 wordt dat voor den rechter-commissaris
niet bepaald.

De aanwezigheid dier overheidspersonen is in sommige
gevallen zeer wenschelijk. Vooral de rechter-commissai�s
kan dikwijls eerst gedurende het onderzoek de juiste vra-
gen stellen, op wier beantwoording het aankomt, en bij
voorkomende bijzonderheden den geneeskundige door inlich-
tingen behulpzaam zijn, welke aan zijn onderzoek een be-
paalde richting en meerderen waarborg voor volledigheid
en doelmatigheid geven. Als regel kan men stellen, dat
de geneeskundige onderzoekt wat hij wil, en zooveel als
hem voor het gegeven geval noodig schijnt, maar de olli-
cier van justitie of de reehter-commissaris hebben ongetwij-
leld het recht te eischen dat het onderzoek uitgestrekt
worde over al wat zij wenschelijk achten.

In Beieren is de wettelijk voorgeschreven korte samen-
vatting van hetgeen het onderzoek opgeleverd heeft in een
proces-verbaal of protokol, gedurende het onderzoek opge-
maakt, mede een aanleiding voor de noodzakelijkheid der
aanwezigheid van ambtenaren der justitie, ten minste van
den grill ier, die het protokol mede onderteekent.

Jieiersulie Strafwetboek v. 1813. Art. 238: »Het onderzoek door deskundigen
geschiedt altijd in tegenwoordigheid van den rechter. Verplaatsbare zaken,
zooals oorkonden, munten, vergiften, werktuigen en dergelijken worden niet
uit de handen van het gei echt gegeven, maar steeds in tegenwoordigheid des
rechters onderzocht. Zyn de deskundigen te ver van den zetel van het gerecht
verwijderd dan worden de te onderzoeken zaken, behoorlijk verzegeld, naar

het gerecht van de woonplaats der deskundigen gezonden , en daar in tegen-
woordigheid des rechters onderzocht"

Idem art. 239: »De rechter is verplicht de vragen, om wier beantwoording
hot te doen is, den deskundigen bepaald voor te leggen, en in het algemeen
te zorgen, dat niets, wat voor de zaak van gewicht kan zijn, over het hoofd
gezien, on het onderzoek zoo grondig en volledig mogelijk gedaan worde.

Uit den aard der zaak is in vele gevallen de rechter niet in staat aan dit
laatste artikel naar eisch te voldoen, en hangt van den deskundige zelven veel
meer af. Feitelijk worden, zells ook in Beieren, de hervisitati�n van wonden,
enz., niet zelden aan den gerechtelijken geneeskundige alleen overgelaten.



		\'■\'		V._y. ■:■ ■ .-■. � ;■ � , ;
		: r-





		...



		»H

		b. Gemengde Geschriften. HENKE Abhandlungen Bd. IL 2. Aull. S. 225. � A. Meckel Beitriige z. ge- riclitl. Psychologie, llalle 1820. � Ad. Schmtzer �ie Lehre v. d. Zureehnungs- fahigkeit bei zweifelhalten Gem�thszustanden. Berlin 1840. 8. � J. Wendt Das Selbstbewusstsein, forensisch aufgefasst. Breslau 1844. 8. 100 S. � C. HoRNBAUM Psychische Gosuudheit und Irresein in ihren Ucbergangen. Ein Versuch z. nahern Ergr�ndung zweifel)]. Seelenszustiinde I\'. Criminalisten u. Gerichtsiirzte. Berlin 1845. 8. � .1. II. Hoefbaukr Wie arztlieli-psychologische Gutachten organisirt u. angefertigt sein mussen, wenn sie den Zwecken des [lichters entsprechen sollen. Berlin 1845. 8. � S. E. Loewenkardt Kritische Untersuchung tib. zwei Streilfragen aus d. Gebiete d. gerichtl. Psychologie u. gerichtl. Med. Prenzlau 1858. 8. � 11. Ne�MANN Uie Theorie und Praxis d. Bl�dsinnigkeits-Erklarung nach Preussischem Gesetze Erlangen 18�0. 8. � 11. ElLINGER Die anthropologisclien Momente der Zurochnungsfahigkeit. 2. Aull. St. Gallen 1801. 8. � Hagen Studi�n auf dern Gebiete der arzlichen Seelenkunde: CHORINSKY, Eine gerichtlich-psychologische Untersuchung. Er- langen, 1872. � Tardieu et Laskgue Mariage in extremis. Consultation m�- dico-l�gale, in Annales med. psycholog. Janvier 1872.

		Idei.er Ueber die Mitwirkung d. Aerzte bei d. Bestirnmung d. Zurechnungs- fahigkeit zweifelhafter Gem�thszustande. (Goi.tdammer\'s Arehiv. f. Preuss. Strafrecht Bd. 1.) � Mittermaier Ueber die Nothwendigkeit f�r zweckmassige Einrichtungen zu sorgen, durch welche der Wahrheit entsprechendo genii- gende Gutachten der Sachverstandigen im Strafverfahren gesichert werden, mit B�cksicht auf die neuesten psychiatrischen Eorschungen. (Friedreich\'s Bliitter f�r gericlitl. Med. 1803.) c. Verzameling van oordeelvellingen. J. C. A. Heinrotii Gerichtsarztliche und Privatgutachten in Betref!\' zweifel- halter Seelenzustande herausg. von Dr. H. Th. Schletter. Leipzig 1847. 8. � K. W. Ideler Zur gerichtlichen Psychologie. Eine Auswahl v. Enlscheidungen d. k. wissenschaftlichen Deputation f. d. Medicinalwesen. Berlin 1854. 8. � H. Spitta Prakt. Beitrage z. gerichtsarztl. Psychologie. Bostock und Schwerin 1855. 8. � Joh. Jak. Heinr. Ehers Die Zurechnung. Erlautert durch Mitthei- lung e. Reihe wichtiger Kalle u. Begutachtungen. Glogau 1860. 8. d. Tijdschriften. Arehiv. der deutschen Gesellschaft f. Psychiatrie u. gerichtliche Psycholo- gie unter Mitwirkung v. Bergmann, Mannsfel� und Eiii.enrerg herausgege- ben von Erlenmeyer. Neuwied 1858. (Fortgesetzt.) � Allgemoine Zeitschrift f�r Psychiatrie u. psychiscli-gerichtliche Medicin. Herausg. v. Dahmerow, Flemming u. Roller. Berlin 1844. 8. (Jahrlich ein Band.) Annales m�dico- psychologiques, par Baillarger , m�decin i la Salp�tri�re, et CBRISE, membre de- 1\'Acad�mie de m�decine.

		J. B. Eriedreich Systematische Literatur der arztlichen und gerichtlichen Psychologie. Berlin 1833. 8. � Ernst Hiiciiner Die neuere Literatur d. gerichtl. Psychologie. In Poezl\'s Kritischer Vierteljahrsschrift f�r Gesetzgebuug und Rechtswissenschaft. 1802. tl. 4.



		m

		H. F. Thijssen Lichamelijke oorzaken, welke de toerekenbaarheid van daden wegnemen of verminderen. In: Bijdragen lot rechtsgeleerdheid en wetgeving, door Mr. C. A. den Tex en Mr. J. v. Hall, D. V. blz. 461. E. v. Feuchtersi.eben Leerboek der geneeskundige psychologie, vertaald door Dr. N. B. Donkersloot, 1849. (blz. 385 e. v.: Gerechtelijk-psychologisch aanhangsel. .1. L. C. Sciiroeder van der Kolk Handboek van de pathologie en therapie der krankzinnigheid. Utrecht, van der Post, 18�\'l.

		EERSTE HOOFDSTUK.

		Algemeene beschouwingen. § 55. De strafwetgeving stelt iederen mensen ver- antwoordelijk voor zijne daden. Deze verantwoor- delijkheid oftoerekenbaarheid berust op de\'vrije wilsbepaling van den mensch, krachtens welke hij, na eigen overleg, kiezen kan tusschen het doen en laten van iets 1). Eene uitvoerige beschouwing van het wijsgee-

		1) In het handboek van Buchner volgt op deze juiste omschrijving, eene, mijns inziens, onjuiste beschouwing, welke ik in de vorige uitgaaf als door- loopende tekst had behouden, terwijl ik mijne bedenkingen in een noot ge- formuleerd had. Het komt mij echter doelmatiger voor, thans de tekst zelve, naar mijne beschouwing, te wijzigen, zoodat paragr. 55 als niet door B. ge- schreven moet worden aangemerkt. De bedoelde onjuiste beschouwing van B. leverde een zeer eenvoudige en afdoende oplossing van het zinverbijste- rende vraagstuk der zedelijke vrijheid en der strafrechtelijke verantwoorde- lijkheid van den mensch. Zij luidde als volgt: De materialistische richting in de geneeskunde loochent de vrije wilsbepa- ling van den mensch. Daarmede verliest de gerechtelijke psychologie, zoowel als de rechtspleging, haren grondslag. Want wanneer de mensch zijne daden niet door zijnen vrijen wil verricht, maar door de natuur-noodzakelijkheid , met name door de stoffelijke wijzigingen des lichaams, bepaald wordt, is het niet mogelijk hem voor zijne daden tot verantwoording te roepen. Het mate- rialisme is met het strafrecht niet te rijmen, het is onvereenigbaar met het beroep van rechtsgeleerde. Maar evenzeer met de verrichtingen van den ge- rechtelijken psycholoog. Hoe kan een geneesheer geroepen worden, oin in een gegeven geval zyn oordeel uit te spreken, of iemand voor een zekere daad al ol niet verantwoordelijk moet gesteld worden, met name of die per- soon het vermogen der vrije wilsbepaling had toen hij de daad bedreef, in- dien die geneesheer, naar zijne materialistische beschouwing de vrijheid van den wil in het algemeen loochent, OU derhalve alle menschen als niet verant- woordelijk voor hunne daden beschouwen moet?



		»

		448 aan epilepsie. Tot 4 jaren gevangenisstraf veroordeeld, werd hij wegens aan- vallen van epilepsie in het hospitaal voor ongeneeselijken gebracht. Uier poogde hij in 1853 zich van kant te maken (simulatie). In 1854 wist S. te ontsnap- pen, en pleegde deels alleen deels met anderen, weder velschillende diefstal- len, tot hij in het laatst van dat jaar weder gevat werd. In de gevangenis scheen S. geheel stompzinnig, niets te begrijpen, zich niets te herinneren, zoodat hij niet ter openbare terechtzitting kon gebracht worden. De herhaalde berichten van den gerechtelijken geneeskundige bevestigden de stompzinnig- heid. In Maart 1857 werd S. naar het ziekenhuis van zijn domicilie overge- bracht. Na zes weken verklaarde de gerechtelijke geneeskundige aldaar, dat bij S. een zeer gedrukte gemoedstemming bestond, dat hij zeer klaagde over zijne behandeling in het vroegere hospitaal, maar dat van een storing dei- geestvermogens niets te bespeuren was. Daarentegen duurden de epileptische aanvallen voort. In April 1857 wist S. te ontsnappen, bleef twee maandenon- ontdekt, maar werd eindelijk, na verschillende oplichteryen gepleegd te hebben, weder gevat. Gedurende het transport kreeg hij weder vallende ziekte. In een ziekenhuis gebracht, wist hij weder te ontsnappen, en pleegde op nieuw allerwege, vooral in verschillende dorpen, diefstal en oplichterij. De policie werd hem in Januari 1858 weder machtig. Thans scheen S. beter bij zijn verstand te zijn en te blijven; alleen nu en dan waren er aanvallen van epilepsie, echter slechts als hem iets niet naar den zin was. In het midden van November zou S. voor een jury verschijnen, maar in het begin dier maand was hij weder geheel stompzinnig, wist van niets af, begreep niets. In het begin van 1859 spraken wij, als resultaat van ons voorafgegaan onderzoek uit, dat S. zijn imbecillen toestand slechts voorwendde, daar er geen tusschenpo- zende imbecilliteit bestaat. S. deed, toen hij nu in de openbare terechtzitting gebracht werd, geen verdere pogingen, en gaf volledige inlichtingen over zijn leven in de laatste jaren, terwijl hij nog kort te voren voor den president, zoowel als voor zijn verdediger, geheel gevoelloos en zonder begrip van zijn toestand scheen. (Ken overeenkomstig, zeer belangrijk goval wordt gevonden in: A. J. van Deinse, de algemeene beginselen van Strafrecht , tweede druk, blz. 113.)

		TWEEDE AFDEELING. Gerechtelijk-geneeskundige onderzoekingen welke betrekking hebben op het geslachtsleven. Wettelijke bepalingen. Burgerlijk Wetboek, Art. 264 1). De gronden welke eene echtschei- ding kunnen ten gevolge hebben, bestaan alleen in de navolgende:

		1) Ik haal dit artikel uit ons burgerlijk wetboek aan, omdat daaruit blijkt, dat geen difformiteiten van geslachtsdeelen of storing van hunne functi�n als reden tot echtscheiding in ons vaderland gelden. Anders is het in de Duitsche Staten, en met het oog daarop zal ik hier ook eenige der door Buchner aan- gehaalde bepalingen uit de Beiersche wetgeving overnemen. Het nieuwe Duitsche Strafwetboek bevat in paragr. 174�178 en 183�184 be- palingen tegen swidernat�rliche Unzucht" en verder tegen snnz�chtige Hand- lungen, Schriften, Ahbildungen »wier vermelding hier echter van geen be- lang schijnt. K.



		186

		Eenige onderzoekingen omtrent den gang en den duur der verrotting van de verschillende weefsels, in de aarde, in water en aan de lucht, werden iu den laatsten tijd, in eene Italiaansche verhandeling van Aurigo Tamassia be- kend gemaakt. Een uittreksel daarvan vindt men in Centralbl. f. d. mcdicin. Wissensch. 1876, No. 20. Daaruit blijkt o. a. dat bloedcellen na 24 dagen ge- heel vervloeid zijn, als men bloed, aan de lucht blootgesteld, laat rotten. § 177. Om met zekerheid uit te maken, dat een persoon dood is, en dat hij, zoo als men het noemt, een natuurlijken dood gestorven is, bestaat overal in Duitschland de wette- lijke lijkschouwing. Zij behoort tot de taak van den wet- tig aangestelden district-geneeskundige (Bezirksarzt). In meer uitgebreide districten, waar niet voor elke kleine plaats een geneeskundig ambtenaar daarvoor aangesteld kan worden, draagt men echter de lijkschouwing in het algemeen aan de plaatselijke geneeskundigen op. Niet zel- den zijn door deze verplichte lijkschouwing, al is zij bijna nooit noodig gebleken, om het levend begraven worden te voorkomen, sporen van misdaden, of mishandelingen aan het licht gebracht. In Nederland geven volgens art. 5 der wet van 1865, regelende de uitoefening der geneeskunst, de geneeskun- digen, ten behoeve van den ambtenaar van den burgerlij- ken stand, een verklaring van het overlijden af, met zoo nauwkeurig mogelijke opgave van de oorzaak van den dood. Een opgaaf van vele bijzonderheden omtrent de voorschriften ten opzichte der lijkschouwing in de verschdlende duitsche staten in acht te nemen, wordt gevonden in: J. M. Huber Die Todtenbeschau nach dem Standpunkte der neu- ern Wissenschaft zurVerh�tung des Lebendig-begrabenwerdens. Innsbruck 1852.

		TWEEDE HOOFDSTUK.

		Het onderzoek van bloedvlekken. Literatuur. B. Ritter Ueber die Ermittelung von Blut-, Samen und Excremententlecken in Criminalfallen. W�rzburg 1854. � C. Schmidt Die Diagnostik verd�chtiger Flecke. Mitau und Leipzig 1848. � Herm. Friedberg Histologie des Blutes mit besonderer R�cksicht auf die forensische Diagnostik. Mit 2 Tafeln Abbil- dungen. Berlin 1852. � Emil Richard Pfaff Anleitung zur Vornahme ge-



		O. oct. 4§70

		GESCHENK VAN HET UTR. OUD-S�UDENTENFONDS.



		INLEIDING.

		§1- De gerechtelijke geneeskunde is de toepassing der geneeskundige wetenschappen ten behoeve der rechtswetenschap. Deze heeft die toepassingnoo- dig voor de rechtspleging en de wetgeving. De geneeskun- dige wetenschappen verschaffen aan die beiden een deel der stof\', der feiten, welke in twijfelachtige gevallen moeten toegelicht worden. Dikwijls leest men bij de omschrijving der gerechtelijke geneeskunde, dat haar taak is: het ophelderen van twijfelachtige rechtsvragen (henke). Doch ten onrechte. De hulp der geneeskundige wetenschappen wordt ingeroepen om die feiten vast te stellen, welke zij alleen beoordeelen kunnen; maar nooit om te beslissen over de twijfelachtige rechtsvragen. Zij leveren daar- voor den rechter alleen een deel van den noodigen grondslag. Is die door het onderzoek, waarvan het gerechtelijk-geneeskundige een deel uitmaakt, vastgesteld, dan wordt de rechtsvraag door de rechtspleging beantwoord, zon- der dat eenige andere tak der menschelijke wetenschap daarbij te pas komt. �Da mihi facturn" zeide reeds, in vroeger ti\|d, de Praetor, set dabo tibi jus." Om nu het factum vast te stellen, is dikwijls de hulp der genees- kundige wetenschappen noodig. Is echter het factum eenmaal vastgesteld dan is de taak der gerechtelijke geneeskunde ge�indigd. § 2- De geneeskunde, de groep der geneeskundige weten- schappen, wordt op verschillende wijzen beoefend en ont- wikkeld, al naai" het meer onmiddellijk beoogde doel. Dat doel is in de eerste plaats zuiver wetenschappelijk; i



		3 daarbij aan bepaalde vormen gebonden is, welke niet mogen verzuimd worden. Dat is overal het geval, waai- de eene of andere tak der wetenschap ten behoeve eener andere bewerkt moet worden. In de eerste plaats moet dat het geval zijn, wanneer de rechtswetenschap de hulp der geneeskunde noodig heeft, daar die vooral in de praktijk aan bepaalde vormen gebonden is. De in acht te nemen vormen, welke op zichzelve in de genees- kunde , noch als wetenschap, noch als kunst, van beteeke- nis zijn, verkrijgen nu bij de gerechtelijke geneeskunde eene groote beteekenis, omdat zij bij hare uitoefening een groot gewicht in de schaal leggen en aan het onderzoek een bepaalde richting en omvang geven. In een handboek der gerechtelijke geneeskunde moeten zij dus uiteengezet en toegelicht worden. Daarenboven verkrijgt de gerechtelijke geneeskunde nog door een andere aanleiding een zekere zelfstandigheid. Tot vaststelling en toelichting van twijfelachtige feiten ten be- hoeve der rechtspleging en der wetgeving zijn vele onder- deelen dei\' geneeskundige wetenschappen meer opzettelijk bewerkt en onderzocht, dan op zichzelf noodig zou geweest zijn, meei\' vooral dan voor de keimis van den practischen geneeskundige een behoeite is. Terwijl de voorbereidende vakken later zelfs in het algemeen, voor het grootste ge- deelte buiten het terrein van den geneesheer liggen, zou hij zeker wel het minst in staat mogen geacht worden, juist die dikwijls in bijzonderheden afdalende gedeelten daarvan, welke de gerechtelijke geneeskunde behoeft, door eigen zelfstandige studie te zoeken en aan te wenden. Daarom is een opzettelijke bearbeiding en toepassing daar- van in een handboek der gerechtelijke geneeskunde noodig. Men denke slechts aan de kwesti�n van virginiteit, van hermaphroditisme, van al of niet plaats gehad hebbenden partus, van kindermoord, van stikkingsdood bij verdrinken, hangen, enz. Een verdere aanleiding tot een zelfstandige, pragmati- sche bewerking der gerechtelijke geneeskunde ligt in do



		5

		§5. De studie der gerechtelijke geneeskunde is voor ieder geneeskundige noodzakelijk, daar ieder geneeskundige door den rechter als medicus forensis ge- roepen kan worden, ofschoon er � in Duitschland � voor de practiche uitoefening, inden regel bijzondere per- sonen zijn aangesteld. (Voor Nederland geldt het gezegde eveneens. Teder ge- neeskundige kan geroepen worden om bij een gerechtelijk onderzoek dienst te doen, en gestraft worden wanneer hij weigert; zie art. 08. 50 en 54 van het Wetboek van Straf- vordering. Daarentegen bestaan de bijzondere personen, op- zettelijk niet de uitoefening der gerechtelijke geneeskunde belast, in Nederland slechts � op het papier; zie Staats- blad 1818, No. 30, 15 Juni. Dat besluit is nooit uitge- voerd. K.) l)o gerechtelijke geneeskunde wordt veel te weinig beoefend, zelfs door hen, die later als deskundigen aangesteld worden. De theoretische lessen aun do Jloogescholen zijn geheel onvoldoende, vooral als zij, gelijk vroeger, niet zelden geschiedde, gegeven worden door personen, die zich nooit met do uifoefening der gerechtelijke geneeskunde hebben bezig gehouden. Het onderricht in de gerechtelijke geneeskunde moet vooral ook practisch zijn. Heeds sedert vele jaren wordt terecht de genees- heel- en verloskunde prac- tisch geleerd, aan het ziekbed; men heeft klinieken en poliklinieken daarvoor en oefent zich practisch op het fantome en het lijk. Zoo moest er ook een gerec htelij k-gen eesku ndig practicum bestaan, waar men de verkre- gen algemeene geneeskundige, kennis in gerechtelijk-geneeskundige richting kon ontwikkelen en toepassen. Het is niet genoeg, wanneer bij lijkopeningen of in de chirurgische en obstetrische klinieken ter loops ook wel eens de aan- dacht op gerechtelijk-geneeskundige kwesti�n gevestigd wordt. Ofschoon men van elk toekomstig arts eischen mag, dat hij een lijkopening verrichten en den status praesens van een lijder onderzoeken en op schrift stellen kan, en derhalve veronderstellen mag dat hij ook in staat is voor een gerechtelijk doel een lijkopening te doen en van den toe tand van een verwonde verslag te geven, moeten in het gereehtelijk-geneesknndig practicum juist die geval- len gezien en opzettelijk onderzocht worden, welke in de gewone praktijk niet voorkomen. Zoo moet de student daar de longon-drijfproef en al wat op den kindermoord betrekking heeft, het onderzoek van verdachte vlekken op klee- deren enz., de verschijnselen van stikkingsdood, het onderzoek van den hals bij gehangenen, enz. leereu kenuen. Vooral ook moet men gelegenheid hebben om practisch bekend te worden met do vormen waaronder de gerechtelijke geneeskunde uitgeoefend wordt. Oefening is noodig in het opmaken van een visum repertum, of een protokol reeds gedurende het onderzoek, in het ver- der uitwerken daarvan en het bijvoegen van een zaakkundig oordeel. Daarbij is het, wegens de openbare en mondelinge behandeling ook bij terechtzittin-



		8

		Geschiedenis. §8. Literatuur. L. J. C. Mende Ausf�hrliches Handbuch der gerichtl. Medizin, Thl 1. S. 1�474, Leipzig 1819. -- J. H. Kopp Skizze einer Geschichto der ge- richtl. Arzneikunde in dessen Jahrb. der Staatsarzneikunde Bd. 1. S. 176. � F- CHAUMETON Esquisse historique de la m�decine legale en France, in Kopp\'s Jahrb. Bd. 2, S. 269. G. A. von der Pkohdten Beitrage zur Geschichte der ger. Med. aus den Justinianeischen Rechtssammlungen, W�rzburg 1838. � Zie ook Haeser: Lehrbuch der Geschichte der Medizin. 2t» Aufl. Jena 1853. De gerechtelijke geneeskunde is betrekkelijk jong. Reeds lang had men zieken genezen, en reeds een betrekkelijk hoogen trap van ontwikkeling had de wetenschappelijke ge- neeskunde bereikt, eer men de geneeskundige wetenschap- pen in de huishouding van den Staat begon toe te passen. Uit den aard der zaak moest zich de toepassing het eerst doen gelden in de openbare zorg voor de algemeene ge- zondheid, dus als medische politie. Zoo vindt men reeds in de Moza�sche wetten sporen van het gebruik maken van medische kennis; doch ter nauwer- nood is daarin iets te herkennen dat naar medicina foren- sis zweemt 1). Bij de oude Grieken vindt men niets, wat men als eenige wezenlijke toepassing van geneeskunde in het staatsieven kan beschouwen 2). Bij de Romeinen daar- entegen beval reeds Numa Pompiltus (715�673 voor C.) dat bij vrouwen, die gedurende de zwangerschap stierven,

		1) Gewoonlijk worden hiertoe gerekend de bepalingen omtrent de teekenen van den maagdom (5e Boek Mosis XXU, 13�21) omtrent het inspecteren van melaatschen (3e Boek XIII, omtrent Paedorastio (3e Boek XVIII, 22. XX, 13) omtrent Sodomie (3« Boek XVIII, 33. XX, 15. 16.) omtrent kwetsuren (2« Boek XXI, 12-27; 3» Boek XXIV, 17-21). Blijkbaar dragen alleen de beide eerst- genoemde bepalingen het karakter van medisch-forensische; bij de overige is de daad op zich zelve, zonder geneeskundig onderzoek, strafbaar. Vergel. J. D. MiCHA�ns, Mosaisches Recht. 6 Th. 2e Ausgabo 1775-1780. 2) Ten minste de weinige sporen welke men in sommige pleitreden aantreft, staan geheel op zich zelve. Zoo is ei\' een pleitrede van Lysias voor een ziek burger die een gift uit de staatskas ontvangen had, en beschuldigd werd niet ziek te zijn; een van Antipiion waarin de dood, na een verwonding, aan de slechte behandeling geweten wordt enz. \'t Is echter de vraag of hier genees- kundig onderzoek heelt plaats gehad. k.



		10 ging uit deze wetten of uit een andere Germaan sehe bron de bepaling, dat geneeskundigen tot opheldering van twij- felachtige feiten bij de rechtspleging geroepen moesten wor- den, in het Kanonieke recht over: daar een dergelijke be- paling noch in het Romeinsche, noch in de oudere bronnen van het Kanonieke recht voorkomt. In de42^de en 13^deeeuw werd door de verordeningen van Koning Roger II van Apulie en Sicili� (1454) evenals dooi\' de wetten van Keizer Frederik II (1212 tot 1250) veel voor de geneeskundige politie gedaan. De gerechtelijke geneeskunde maakte echter geen groote vorderingen ofschoon men mag aannemen, dat de geneeskundigen voor het gerecht geraadpleegd werden, daar de meeste verwondingen naar haren graad en haren aard beschouwd moesten worden om de wettelijke geld- straffen te kunnen bepalen 1). Ook een decreet van Paus [nnocentius lil van het jaar 120\'.) spreekt van het rechts- gebruik om de wonden van verslagenen door geneeskun- digen te laten onderzoeken, als van een reeds vroeger ge- bruikelijke handelwijze 2). Nog ontbrak het ontleedkundig onderzoek van lijken ten behoeve van gerechtelijke nasporingeu. Wonden werden zelfs nauwelijks door- insnijdingen verwijd en onderzocht. in Itali� heeft het ontleden van lijken waarschijnlijk het eerst in gevallen van vergiftiging plaats gehad. In het al- gemeen heeft de leer der vergiftigingen wel het eerst een meer wetenschappelijk karakter verkregen; hetgeen licht te verklaren is als men in aanmerking neemt, hoe oud de misdaad van vergiftiging reeds is, en vooral hoe menig- vuldig zij in de 15^de en 46^d\' eeuw in Itali� voorkwam.

		1) Zoo werd Huco v. Luoca als Stadsgeneesheer te Bologna in 1249 geroe- pen om in gerechtelijke gevallen getuigenis af te leggen (HaESER , Geschichte der Medizin S. 370). 2) Decretalium Gregori Lib. V. TH. XII, Cap. XVIII. De zaak gold eenkerk- roover, die door meerdere personen aangegrepen en gedood was. De kwestie was: de schuld van diengene, die het eerst met een spade een slag gegeven had, en of die slag z�� licht geweest was, ut peritorum judicio medico- rum talis percussio assereretur non iuisse letalis.



		II

		§9- Een vasteren grondslag en meer algemeene verbreiding verkreeg de gerechtelijke geneeskunde door de constitutio criminalis Carolina, welke in 1532 werd vastgesteld. De toenmalige macht en uitgebreide heerschappij van Karel V begunstigden de ruime verspreiding zijner strafwetgeving, en den overgang der bepalingen daarvan in de wetgeving van an- dere landen. De constitutio criminalis Carolina schreef het raadplegen van geneeskundigen voor bij de beoordeel ing van gevallen van verwondingen, waarop de dood gevolgd was, van vergiftiging, van afdrijven der vrucht, verheime- lijkte zwangerschap, enz. Zij was ontworpen naar het model der in 1507 vastgestelde, 1510 in Mainz gedrukte Bambergsche strafwetgeving. De in haar vervatte gereehtelijk-genecskun- dige bepalingen werden in 1535 in de Hessische, in 1582 in de Brandenburgsche wetgeving overgenomen. In het al- gemeen werd van nu af de onmogelijkheid erkend, om door juridisch onderzoek en betoog alleen, zonder raadpleging van geneeskundigen in vele gevallen juist te oordeelen. Alle wetgevingen schreven dan ook meer en meer gerechtelijk- geneeskundig onderzoek voor, ofschoon vele geleerden ju- risten zich daartegen bleven verklaren. Na het midden der 16de eeuw wordt niet alleen melding gemaakt van uitwendige lijkschouwing, maar ook van het onderzoek der wonden aan het lijk, door insnijdingen, als een noodzakelijk middel van onderzoek in gevallen van moord; en in de zeventiende eeuw wordt het openen van het lijk voorgeschreven. In het laatst der 16de eeuw schreef Ambroise PAR�, lijfarts van den koning van Frankrijk, reeds eene verhandeling over de inrichting van gerechtelijk- geneeskundige rapporten!) en in het begin der 17deeeuw werd het eerste zelfstandige werk over «Staatsgeneeskunde" uitgegeven door Fortunatus Fidelis, geneesheer te Pa-

		1) Les oeuvres b\'AMimoiSE Pau�, \'2. �d, Paris 1579. tol. Traite des rapports. p.-1094.



		13

		voortdurend de vorderingen der laatste voor de rechtsple- ging vruchtdragend te maken. Hij trachtte de gerechte- lijke geneeskunde te ontdoen van haren schoolschen, dog- matischen vorm, en een einde te maken aan het misbruik van het beroep op autoriteiten en overgeleverde citaten 1) waaraan men nog meer hechtte dan aan hetgeen het onbevooroordeelde onderzoek der voorkomende gevallen opleverde. De belangrijkste vooruitgang had in de gerechtelijke ge- neeskunde, evenals in andere afdeelingen der geneeskun- dige wetenschap, plaats, tegen het midden dezer eeuw. door de snelle ontwikkeling der natuurkundige wetenschap- pen en haar invloed op de geneeskunde, waardoor ook hare onmisbaarheid bij gerechtelijk onderzoek steeds dui- delijker werd, en vooral door het invoeren der openbare behandeling van strafzaken 2).

		Literatuur. a. Leer- en Handboeken. §11. Fortunati Fidelis De relationibus medicorum libri IV. Palerm. 1602. 4. Herausgeg. von Paul Ammann Leipzig 1674. 12. -- Pauli Zacciiiae Quaestio- nes medico-legales. Romae 1621. Tomi UI. Francof. ad Moen. 1666. fol. � 1) Van welken aard die citaten nu en dan waren, moge blijken uit P. Zac- chias (Quaest. Lib. I. Tit. II. q. VIII) die door aanhalingen staaft, dat uno enixu 5, 7, 9 krachtige kinderen geboren kunnen worden, ja, die verhaalt dat een gravin Henneberg, in eens 365 kinderen zou hebben Ier wereld ge- bracht. Verder voert hij zelfs een schrijver aan, volgons welken, onder Fre- derik II, een vrouw 1514 kinderen zou hebben gebaard. Zacchias zelf voegt hier echter bij: »Cujus rei lides apud aiictorem est." 2) In ons Vaderland, waar de beoefening dor gerechtelijke geneeskunde steeds zeer gebrekkig geweest is, verschenen in de vorige eeuw, slechts enkele verhandelingen over bijzondere punten. In 1825 verscheen het groote werk van A. Moll Leerboek der gerechtelijke geneeskunde voor Genees-en Rechts- kundigen. Verder mogen als van beteekenis genoemd worden A. L. Land Handleiding bij het gei echtelijk-geneeskundig onderzoeken van lijken 1838, en vooral de krachtige poging om verbetering in den bestaanden toestand te brengen van J. C. v. d. Droecke en Mr. P. H. v. d. Broecke : De uitoefening der gerechtelijke geneeskunde in Nederland, hare gebreken en middelen tot herstel derzelve. Utrecht 1845. (Zie verder de literatuur en het formele ge- deelte.) K.



		17

		lingen, in: Bijdragen tot Rechtsgeleerdheid en Wetgeving. I). V. no. 4, bl. 461, e. v. - 1). be Fevfer Verhandeling ov er den kindermoord. Utrecht 1866. Van Hasselt, over de gerechtelijke geneeskunde in Nederland, in Versl. en Mededeel, der Kon. Akad. v. Wetenschappen, Afd. Natunrk. 1875, waarin ook de lijkenverbranding in betrekking tot de gerechtelijke geneeskunde ter sprake komt.

		Uitvoerig is de oude literatuur opgegeven in Cmt. Fr. L. WlLDBEHG Ribliotheca medicinae publicae in qua scripta ad medicinam et f�rensem et politic am facientia ab illarum scientiarum initiis ad nostra usque tempora digesta sunt. Berolini 1819. Van de nieuwe literatuur is een overzicht gegeven in Kraiimer\'s Handboek, en in dat van Sieben- haar, verder in Most\'s Encyclopaedie, Bd. II. S. 818. Zie ook Ernst Buchner: Die neuere Literatur der gericht- lichen Medizin in Poezl\'s Vierteljahrschrift fur Gesetzgebung und Rechtswissenschaft. De geschriften over bijzondere deelen van het gebied der medicina forensis zullen in dit leerboek bij de behan- deling der verschillende onderwerpen, zooveel noodig schijnt, vermeld worden, bijv. die over gerechtelijke toxicologie bij de gerechtelijke scheikunde enz.

		Verdeeling. §12. De gerechtelijke geneeskunde wordt doel- matig in twee afdeelingen behandeld: een formeel en een materieel gedeelte. In het eerste wordt het noodige vermeld omtrent de personen welke als gerechtelijk-geneeskundigen geroepen kunnen worden, en de vormen welke bij de onderzoekingen zijn in acht te nemen. Het tweede, materi�ele gedeelte kan verschillend verdeeld worden. Henke nam drie afdeelingen aan: ge- rechtelij k-geneeskundige onderzoekingen aan levenden, aan lijken, en aan levenlooze voorwerpen (!). Casper volgde 2



		«

		I. Formeel gedeelte.

		EERSTE AFDEEL1NG. Over de personen, met de uitoefening der gerechtelijke geneeskunde belast. § 13. Uit den aard der zaak wendt men zich, om in een twijfelachtig geval zoo goed mogelijke inlichtingen te ver- krijgen, tot hen, die over het geval het best kunnen oordeelen. Behoort de kwestie op het terrein der genees- kundige wetenschappen te huis, dan kunnen alleen zij in aanmerking komen, die door studie en ervaring de waar- borgen geven dat zij werkelijk deskundigen zijn. Het zijn degenen, die zich op de studie der geneeskunde, in den vol- len omvang, hebben toegelegd, en door het voldoen aan de door de wet gevorderde eischen de bewijzen hebben ge- geven, dat zij genoegzame kennis verkregen hebben, om als geneeskundige, in den ruimsten zin van het woord, erkend te worden. In de verschillende Duitsche Staten verschillen de eischen om tot de uitoe- fening der geneeskundige praktijk in Innen geheelen omvang (met inbegrip der heel- en verloskunde) toegelaten te worden, nog eenigermate. Maar in elk geval kunnen slechts zij, die aan de gestelde eischen voldaan hebben, als gerechtelijke deskundigen in aanmerking komen. In Meieren moeien zoowel examens voor de faculteiten der Hoogescliolen als een zoogenoemd staatsexa- men worden afgelegd om den graad van Doctor medicinae, chirurgiae et artis obstetriciae en het recht tot uitoefening der praktijk te verkrijgen. (In Nederland bestaan er, zoo als bekend is, sedert 18(55, twee standen van volledig tot de genees- heel- cu verloskundige praktijk bevoegde «artsen." Ue examens, door het organiek besluit op het Hooger onderwijs van het jaar 1815,



		�- �■



		\'20

		voorgeschreven, en door de faculteiten der Hoogescholen af te nemen, ver- leenen, na het verdedigen van een proefschrift, den graad van Doctor in de geneeskunde. Het recht tot uitoefening der praktijk (met inbegrip der heel- en verloskunde) wordt echter eerst verkregen door een practisch examen voor eene jaarlijks te benoemen commissie. Maar ook zonderde examens aan de Hoogcsch.tol wordt hetzelfde recht tot uitoefening der geheele praktijk verkregen door het afleggen der in de wet van 1865 voorgeschreven examens voor eene jaarlijks afwisselende commissie. Die examens zijn een natuur- kundig en een geneeskundig. Van het laatste is het zoo even genoemde praktisch examen dat de doctorandi of de doctoren der Hoogescholen moe- ten alleggen, een deel. Zoo is een fictieve eenheid van stand verkregen, wat de bevoegdheid voor de praktijk aangaat; maar de verschillende opleiding, en de verschillende eisenen bij de examens, onderhouden, in werkelijkheid, twee standen van geneeskundigen. Beide zijn echter voor de uitoefening der gerechtelijke geneeskunde als deskundigen te beschouwen, al zijn alleen zij, die de examens volgens de wet van 1865 hebben afgelegd, in de gerech- telijke geneeskunde ge�xamineerd, de aan de Hoogeschool studeerenden niet. Ook in de wet op het Hooger Onderwijs van 1876 is de bepaling gehand- haafd, dat de Doctorandi het practisch Staatsexamen moeten afleggen, waartoe echter de gerechtelijke geneeskunde niet behoort. K.) § 14. In de Duitsche Staten is het dus in het algemeen de ge- promoveerde geneeskundige, die voor de uitoefening der gerechtelijke geneeskunde in aanmerking komt. Vroeger wer- den in Beieren ook gerechtelijke heelmeesters (Wundarzte) aangesteld, maar in de laatste jaren wordt alleen, wanneer de aard van het onderzoek het wenschelijk maakt, een tweede geneeskundige, bij voorkeur ook een gepromoveerd genees- heer, den ollici�elen medicus forensis toegevoegd. In andere Staten worden vrij willekeurig de verschillende soorten van geneeskundigen tot gerechtelijke nasporingen en oordeelvellingen geroepen. In Frankrijk kiest men niet zelden ook de zoogenoemde Officiers de Sant�, die het meest met de Duitsche Chirurgen (met de vroegere heel- envroed- meesters in Nederland) overeenkomen. In Engeland en Noord- Amerika gaat men met nog minder omzichtigheid te werk en kiest somtijds vrij ongeschikte personen als gerechtelijk- geneeskundigen. § 15. Het doelmatigst is het voor de uitoefening der gerechtelijke geneeskunde bepaalde per- sonen aan te stellen. Slechts daardoor kan gezorgd



		22 §16. In Duitschland zijn overal van Staatswege bepaalde per- sonen voor de regelmatige uitoefening der gerechtelijke ge- neeskunde aangesteld. Deze zijn: 1. De gerechtelijke arts (Physicus) die voor de ge- rechtelijke geneeskunde in een bepaald arrondissement aan- gesteld is, waarin hem ook gewoonlijk de zorg voor de medische politie is toevertrouwd. In Beieren kan ieder tot de praktijk bevoegde als zoodanig worden benoemd. In Pruisen is daarvoor nog een opzettelijk examen, de »Phy- sit atspr�fung" noodig. 2. De gerechtelijke heelmeester (Wundarzt), de helper van den arts, en in belangrijke gevallen vooral bij lijkopeningen, met hem als gerechtelij k-geneeskundige werk- zaam. � De aanstelling van zulk een afzonderlijken heel- meester, thans in Beieren niet meer bestaande, vindt hare verklaring eensdeels in den algemeenen rechtsregel, dat twee getuigen de waarheid bewijzen, anderdeels in de schei- ding, welke gedurende eeuwen in de uitoefening dei\' ge- neeskundige praktijk bestaan heeft, zoodat er behalve de artsen, die de zoogenoemde inwendige ziekten behandelden, ook heelmeesters (gewoonlijk ook verloskundigen) beston- den, die wonden en uitwendige kwalen behandelden, ver- banden aanlegden, operati�n verrichtten enz. Deze schenen dan ook het meest voor het doen van lijkopeningen in aan- merking te komen. 3. De gerechtelijke scheikundige. Deze belast zich, in plaats van den geneeskundige, met de scheikundige on- derzoekingen, welke niet zelden bij gerechtelijke nasporin- gen noodig zijn. Zij kunnen tegenwoordig slechts aan per- sonen, die wetenschappelijk en practisch op de hoogte der Chemie zijn, toevertrouwd worden. Vroeger werd door den gerechtelij k-geneeskundige ge- woonlijk de hulp van een apotheker gevraagd. Maar door de bepaling van den 9^d" Januari 1857 werd in Beieren een betere toestand in het leven geroepen. Bij elk »Medi-



		31

		TWEEDE AFDEELING. Over ilc vormen welke bij de uitoefening der gerechtelijke geneeskunde in acht moeten genomen worden. § 23. De rechtspleging is in het algemeen aan het in acht nemen van hepaakle vormen gebonden, dus ook het ge- rechtelijk geneeskundig onderzoek hetwelk een deel der gerechtelijke instructie uitmaakt. Slechts door het letten op die vormen kan het gerechtelij k-geneeskundig onderzoek tot zijn doel leiden; verzuim daarvan maakt somtijds het gansche onderzoek van geen waarde. Die vormen zijn deels wettelijk voorgeschreven, deels berusten zij op de gewoonte. § 24. De taak van den medischen deskundige bij de rechts- pleging is tweederlei. Hij moet ophelderingen geven omtrent de door de justitie gestelde vraagpunten; maar om dat te kunnen doen moet hij in de eerste plaats de personen of zaken, waaromtrent de vragen gesteld zijn, als genees- of natuurkundige onderzoeken. Het gerechtelijk-geneeskundig onderzoek is een deel der gerechtelijke instructie, voor welke schouwing, inspectie, dikwijls onver- mijdelijk n o o d i g is. De rechter-commissaris is gehou- den een schouwing, een onderzoek van lokalen, werktuigen, kleederen, geschriften enz./te doen plaats hebben, zoodia dat voor het vinden van een dader, voor de beoordeeling der strafbaarheid, voor de aanwijzing van den misdaad van belang kan zijn. Zulk eene inspectie eischt in het alge- meen het dagvaarden van deskundigen, wanneer het on- derzoek bepaalde kennis of oefening in een tak van kunst of wetenschap vordert. § 25. Bij eene schouwing is derhalve de hulp van geneeskundigen noodig, wanneer liet onder- zoek en de beoordeeling van het geval genees- kundige kennis noodig m au kt. Vooral bij zulk een



		33 bijzonder geval door de justitie tot het onderzoek en de oordeelvelling geroepen worden. § 27. 2°. Voor elk gerechtelijk-geneeskundig on- derzoek moet de benoemde geneeskundige be- �edigd worden. De niet van Staatswege aangestelde geneeskundige wordt v��r het onderzoek formeel be�edigd; de gerechtelij k-geneeskundige ambtenaar wordt in ieder bijzonder geval aan zijn vroeger afgelegden ambtseed her- innerd (in Beieren). Daarentegen worden geheele commissi�n, wanneer zij met een onderzoek of een superarbitrium belast worden, niet voor elk geval be�edigd. Deskundigen leggen v��r het doen van een onderzoek of het geven van een oordeelvelling, een eed af, of worden, indien zij reeds in het algemeen be- �edigd zijn, aan hunnen ambtseed herinnerd. (Beiersch Strafwetboek v. 1913, Art. 237). De personen, artsen, heelmeesters, welke in de gevallen van dit en het voor- gaande artikel opgeroepen zijn, zullen in zijne handen (van den officier van jus- titie) den eed afleggen, dat zij hem verslag naar hun geweten zullen geven. (Nederl. Wetb. van Strafv. art 50). De deskundigen zullen in handen van den rechter-commissaris den eed af- leggen, dat zij hun verslag, naar hun geweten, zullen geven (Idem art. 98.) Dat een niet ambtshalve tot het onderzoek verplichte geneeskundige be�edigd wordt, is begrijpelijk, hetzij men hem als een getuige beschouwt, of als een persoon, die voor dat geval als een tijdelijk ambtenaar aangesteld wordt. Daar- entegen mag het telkens weder aan den eed herinneren van den geneeskundi- gen ambtenaar als vrij overbodig beschouwd worden. Waarom wordt dan bijv. ook niet iedere rechterlijke ambtenaar, of de griffier, telkens weder formeel aan zijn eed herinnerd ? (Over het geheel komt mij het onophoudelijk weder be�edigcn van de tot forensische hulp geroepen geneeskundigen vrij overbodig voor, daar de arts bij het verkrijgen zijner acte van bevoegdheid voor de praktijk een eed aflegt die hem, ook voor forensische onderzoekingen, bindt. Toch zou tegenwoordig zonder die be�ediging een medisch forensisch onderzoek geen waarde hebben voor de rechtspleging, en z�� is het mij wel gebeurd dat ik voor onderzoe- kingen op verschillende tijden, maar allen op ��n misdrijf betrekking heb- bende , viermalen een eed moest alleggen. K.) § 28. 3. Een gerechtelijk-geneeskundig onderzoek mag in sommige gevallen slechts in tegenwoor- digheid van leden der rechterlijke macht, van den officier van justitie of\' van den rechter-com- missaris en den griffier, plaats hebben. In Beie- 3



		34 ren is de aanwezigheid der magistraatspersonen door de wet voorgeschreven. Daarin ligt de erkenning van het beginsel dat het gerechtelij k-geneeskundig onderzoek slechts een deel uitmaakt van de gansche gerechtelijke instructie. De medicus forensis komt hier dus in een ander karakter dan dat van een gewonen getuige. In Nederland is slechts in sommige gevallen (geweldda- dige dood, of dood waarvan de oorzaak verdacht is, zware verwondingen, poging tot vergiftiging en andere aanslagen o}) iemands leven, zie art. 50 van het Wetb. v. Strafv.) de aanwezigheid van dei? officier van justitie of van de hulpofficieren (zie art. 54 van het W. v. Sv.) voorgeschre- ven. In art. 98 wordt dat voor den rechter-commissaris niet bepaald. De aanwezigheid dier overheidspersonen is in sommige gevallen zeer wenschelijk. Vooral de rechter-commissai�s kan dikwijls eerst gedurende het onderzoek de juiste vra- gen stellen, op wier beantwoording het aankomt, en bij voorkomende bijzonderheden den geneeskundige door inlich- tingen behulpzaam zijn, welke aan zijn onderzoek een be- paalde richting en meerderen waarborg voor volledigheid en doelmatigheid geven. Als regel kan men stellen, dat de geneeskundige onderzoekt wat hij wil, en zooveel als hem voor het gegeven geval noodig schijnt, maar de olli- cier van justitie of de reehter-commissaris hebben ongetwij- leld het recht te eischen dat het onderzoek uitgestrekt worde over al wat zij wenschelijk achten. In Beieren is de wettelijk voorgeschreven korte samen- vatting van hetgeen het onderzoek opgeleverd heeft in een proces-verbaal of protokol, gedurende het onderzoek opge- maakt, mede een aanleiding voor de noodzakelijkheid der aanwezigheid van ambtenaren der justitie, ten minste van den grill ier, die het protokol mede onderteekent. Jieiersulie Strafwetboek v. 1813. Art. 238: »Het onderzoek door deskundigen geschiedt altijd in tegenwoordigheid van den rechter. Verplaatsbare zaken, zooals oorkonden, munten, vergiften, werktuigen en dergelijken worden niet uit de handen van het gei echt gegeven, maar steeds in tegenwoordigheid des rechters onderzocht. Zyn de deskundigen te ver van den zetel van het gerecht verwijderd dan worden de te onderzoeken zaken, behoorlijk verzegeld, naar



		36

		dig zijn. Dit wordt daarenboven feitelijk bijna onmogelijk, indien, in gevallen van voorgewende krankzinnigheid, de verdachte naar een gesticht gevoerd wordt. waar de voort- durende waarneming, op verschillende tijden van den dag, noodig is, om of tot ontmaskering van den schuldige, of in \'t algemeen tot zekerheid omtrent den toestand te komen. 4. Bij de gerechtelijk-geneeskundige onderzoekingen van vrouwelijke personen, in betrekking tot den toestand der geslachtsdeelen, of met het oog op obstetrische vraagstuk- ken, is de aanwezigheid van leden der rechterlijke macht af te keuren. Bij zoodanige onderzoekingen is liet gepast, dat de geneeskundige zich door de aanwezigheid van andere vrouwen, tegen latere kwade geruchten ofvalschebeschul- digingen in veiligheid stelt. Wettelijk voorgeschreven is in Beieren bij zulke gelegenheden de aanwezigheid van twee eerbare vrouwen. Stilzwijgend wordt verondersteld dat het onderzoek niet in tegenwoordigheid der rechterlijke ambte- naren behoeft plaats te hebben. Ueiersche Strafwetb. v. 1813, Art. 80: «Wanneer tegen een persoon gegronde verdenking van heimelijk gebaard te hebben, en in verband daarmede van een bepaalde misdaad, zooals kindermoord, afdrijven der vrucht, te vonde- ling leggen van het kind, bestaat, zal zij, in het bijzijn van twee eerbare vrouwen, door den gereehtelijken geneeskundige of door een be�edigde vroed- vrouw onderzocht worden." 5. De aanwezigheid der rechterlijke ambtenaren is niet noodig, en ook niet gebruikelijk, bij een onderzoek of\'een revisie van stukken door geheele commissi�n. Vooral niet, indien bijvoorbeeld na hoofdwonden, waarop de dood ge- volgd is, alleen het hoofd van den verslagene ten behoeve van een superarbitrium, tot onderzoek gezonden wordt, of de schedel, met dat doel, weder opgegraven is; of wan- neer , na verwondingen, de genezene onderzocht moet wor- den met het oog op de vraag of een blijvend nadeel voor de gezondheid, of de geschiktheid tot arbeid daardoor be- werkt is, enz. §30. Tijd en plaats voor het gerechtelijk-genees- kundig onderzoek moeten vooraf bepaald wor-



		37

		den, en eischen somtijds bijzondere voorzorgen. In den regel is het de ambtenaar van het openbaar minis- terie . of de rechter-commissaris welke daaromtrent de noo- dige bepalingen en beschikkingen maakt. In vele gevallen is echter het oordeel van den geneeskundige noodig. Z�o is voor lijkopeningen somtijds een bepaalde tijd wenschelijk hetzij die zoo spoedig mogelijk behoort te geschieden, met het oog op de latere ontbinding, hetzij de gerechtelijk-ge- neeskundige juist uitstel verlangt, om inlichtingen van andere geneeskundigen, of uit de reeds bestaande proces- stukken, te verkrijgen, welke als leiddraad bij het onder- zoek dienen kunnen (bijv. als er misschien bijzondere voor- zorgen zijn te nemen om nasporingen naar een bepaald veryiCt to kunnen doen). § 31. Bij ieder gerechteiijk-geneeskundigonderzoek moet een protokol opgemaakt worden. In dat protokol worden de resultaten van het onderzoek, dat wat gevonden is. opgeteekend. Dit is zeer wenschelijk, otndat gewoonlijk een groot aantal bijzonderheden ge- vonden worden, voor welker juiste omschrijving men het niet op het geheugen mag laten aankomen. Te meer is dit noodig. omdat later bij het overwegen van de gevon- den feiten, om een oordeelvelling op te maken, verschil van meening tusschen de personen, die bij het onderzoek tegenwoordig waren, zou kunnen ontstaan. Het protokol wordt begonnen met de opgaaf van de plaats, waar het gerechtelijk-geneeskundig onderzoek ge- schiedt, en van den dag en den tijd van den dag. De benoemde deskundigen worden met hunnen naam in het protokol vervolgens vermeld, even als hunne be�ediging, of de herinnering aan hunnen eed. Vervolgens is eene beschrijving noodig van den toestand waarin en de plaats waarop het te onderzoeken voorwerp gevonden �wordt, en van de voorbereidingen en genomen voorzorgen eer het eigenlijke onderzoek begon.



		38

		Daarna diktoert de gerechtelijke geneeskundige wat er gevonden wordt, waarbij het ook wenschelijk is, in hoofd- zaak te vermelden welke handelwijzen tot het vinden van het in \'t protokol genoemde voerden. Zoo is het bij lijk- openingen wenschelijk te vermelden, op welke wijze ge- constateerd werd dat, bijv., een buikwond werkelijk in de holte van het bnikvlies doordrong, welke technische handelingen voerden tot de ontdekking van een wervellux- atie, of\' een verscheuring van de banden van den dens epistrophei, enz. � Alles wat eenigszins de aandacht trekt wordt in het protokol vermeld, al schijnt het op het oogen- hlik van geen gewicht hoegenaamd. Reeds vroeger werd er op gewezen, hoezeer volledigheid van het eerste onder- zoek noodig is, niet alleen voor de grondigheid van de be- oordeel ing door den gereditelijken geneeskundige die het onderzoek doet, maar ook vooral bij cene mogelijk later noodige revisie van het protokol en het oordeel door andere deskundigen. Daarom behoort ook het protokol duidelijk te omschrijven wat er gevonden werd, zoodat er geen twij- fel of verschil van uitlegging omtrent de feiten zelve moge- lijk is. Kunsttermen worden zooveel mogelijk vermeden, daar het protokol zoowel voor de niet-geneeskundigen, als de geneeskundigen, zooveel mogelijk verstaanbaar moet zijn. Geheel uitvoerbaar is dat uit den aard der zaak niet; doelmatig is het. dan zoowel de latijnsche als hollandsche termen te vermelden. De gerechtelijke geneeskundige moet zich, door het overlezen van het protokol, overtuigen van de juistheid daarvan in het algemeen, en van het behoor- lijk en duidelijk geschreven zijn der kunsttermen. Fouten hierin zouden somtijds later tot groote verwarring kunnen leiden, en zij zijn niet onmogelijk, wanneer, zooals niet zel- den gebeurt, de grifhor of substituut-griffier van een recht- bank de persoon is, aan wienhet protokol gedikteerd wordt. De noodige verbeteringen worden, behoorlijk gewaarmerkt, aangebracht. Latere correctie, bij het opmaken der beoor- deeling, is onwenschelijk. Bijvoeging van nieuwe feiten, welker opteekening verzuimd is, is in elk geval zeer af te keuren.



		30

		§32. Is het onderzoek geheel afgeloopen, dan kan de gerechtelijke geneeskundige, in sommige gevallen, terstond zijn oordeel over de kwes- tie, �waarom het onderzoek plaats had, daarbij voegen. In meer samengestelde gevallen, of bij twijfel, kan hij zich voorbehouden later een ge- motiveerd schriftelijk judicium op hetprotokol te laten volgen. In vele gevallen is een korte maar be- paalde uitspraak van den gerechtelij ken geneeskundige wen- schelijk en mogelijk; zoo kunnen daardoor de maatregelen bepaald worden, welke de rechterlijke macht onmiddellijk laat volgen, bijv. het in hechtenis stellen van een beschul- digden. Het protokol wordt vervolgens voorgelezen, en door den geregtelijken geneeskundige, zoowel als door de overige aanwezige personen, onderteekend. De ambtenaar van het openbaar ministerie, of de rechter-commissaris doet nog opzettelijk het tijdstip aanteekenen, waarop het onderzoek ge�indigd was. Zoo moet het ook in het protokol opge- teekend worden, als het onderzoek tijdelijk afgebroken werd, en om welke reden dat geschiedde, evenals het tijd- stip, waarop het op nieuw begonnen werd. Verzuim van dergelijke bijzonderheden zou later tot moeielijkheden kun- nen leiden, waarom ook de gerechtelijke geneeskundige zelf daarvoor zorg draagt, als er geen leden der rechter- lijke macht bij tegenwoordig zijn. § 33. Is bij een gerechtelijk-geneeskundig onderzoek de justitie niet tegenwoordig, dan vervalt de noodzakelijkheid van een protokol voor het grootste gedeelte, tenzij de gerechtelijke geneeskundige om de veelheid of den aard der te vermel- den feiten het toch voor zichzelven wenschelijk acht. Anders kan hij de resultaten van het onderzoek, na den afloop daarvan, volledig en ordelijk op schrift stellen, waarbij\' tevens de beoordeel ing kan volgen. Zulk een verslag draagt



		40

		meer bepaald den naam van visum reperttun met judicium of elogium. § 34. Het verslag van het onderzoek (Visum reper- tum, Par e re) geeft een volledig overzicht van het gevon- dene, en daaromtrent is alles toepasselijk, wat reeds van het onmiddellijk opgemaakte protokol gezegd werd. Slechts kan het wat de volgorde aangaat een eenigszins andere inrichting hebben, terwijl daarenboven daarop nu onmid- dellijk de korte en afdoende conclusie, of de gemotiveerde beoordeeling\' van de kwestie volgt. Acht de gerechtelijke geneeskundige, behalve het tijdens het onderzoek opgemaakte protokol, nog een later uitvoe- riger visum repertum noodig, dan heeft hij natuurlijk vooral te zorgen, dat in de hoofdzaak, in de bepaling der gevon- den feiten, volkomen overeenstemming blijft bestaan. Een afschrift van het protokol. zal, in geval het geheugen niet vertrouwd wordt, wel nooit geweigerd worden. �n Beieren is het overigens geen gewoonte dat er nog een visum reper- tum gegeven wordt, wanneer er een protokol gehouden is. In Nederland is daaromtrent niets bepaald voorgeschre- ven, maar van zelf wordt in den regel, bij een uitvoerig onderzoek, vooral bij lijkopeningen, tijdens het onderzoek genoteerd wat gevonden wordt. Daar, ook als er twee deskundigen benoemd zijn, bij het onderzoek van een lijk beiden genoeg te doen hebben, valt dikwijls de post van schrijver aan een niet geneeskundige (griffier, commissaris van politie enz.) ten deel. § 35. Het tot hiertoe medegedeelde geldt in meerdere of min- dere mate voor alle gerechtelij k-geneeskundige onderzoe- kingen , maar in de eerste plaats van de gerechtelijke lijk- schouwing, welke dan ook. bij uitnemendheid, obductie heet. Dit woord is echter op elk gerechtelij k-geneeskun- dig onderzoek, waarbij voorwerpen ter tafel gebracht, be- schouwd, onderzocht worden, toepasselijk, zoodat men



		41

		voor het onderzoek van een lijk, eigenlijk vaneen lij ken- obductie zou moeten spreken. Men onderscheidt de obductie in de uitwendige, de legale inspectie, wanneer zich het onderzoek tot een uitwendige beschouwing beperkt, en de inwendige, legale sectie, wanneer het lijk ook geopend, en de organen ontleedkundig onderzocht worden, om de oorzaak van den dood op te sporen. De enkele legale inspectie is voldoende wanneer het alleen te doen is om te constateeren dat het lichaam wer- kelijk dood is, of wanneer door zulk een uitwendige be- schouwing de oorzaak van den dood reeds voldoende blijkt, en wel zoodanig dat aan geen misdaad kan gedacht wor- den, zoodat geen verdere aanleiding tot gerechtelijke ver- volging bestaat (overrijden, verpletteren door machines, hevige verbranding enz.). In alle gevallen van werkelijk strafrechtelijk onderzoek is echter eene legale sectie noodig. Deze wordt door de uitwendige lijkschouwing voorafgegaan, en eischt, volledigheidshalve, de opening der drie groote lichaamsholten, hoofd, borst en buikholte, al werd ook in ��ne daarvan de voldoende verklaring van den dood reeds gevonden. De opening der drie holten, en het nauwkeurig onderzoek der daarin bevatte organen is een waarborg tegen lateren twijfel en bedenkingen van de zijde des ver- dedigers van den beschuldigde, of niet misschien in de niet onderzochte deelen een doods-oorzaak zou gevonden zijn, welke den dood iets vroeger kon teweeg gebracht hebben dan, bijv. een verwonding, welke men, op grond van het onderzoek, voor de doodsoorzaak had verklaard. Op zulke twijfelingen,en bedenkingen, al hebben zij geen redelijken grond, kan de gerechtelijke geneeskundige slechts op afdoende wijze antwoorden, indien hij ten minste de organen der drie groote lichaamsholten nauwkeurig onder- zocht heeft. Daarenboven is het geraden, wanneer, ook na het on- derzoek der drie lichaamsholten, geen voldoende oorzaak voor den dood gevonden is, de ontleding nog verder uit



		42

		te strekken, en nog andere lichaamsdeelen, met name het wervelkanaal, den hals, vooral de verbinding tusschen ach- terhoofd en hals, de keel, den anus en de geslachtsdeelen te onderzoeken. § 36. De gerechtelijke lijkschouwing magniet plaats hebben door den geneesheer, die den gestor- vene in zijne laatste ziekte behandeld heeft, uit vrees voor mogelijke vooringenomenheid of vooroordeel. De geneeskundige beoordeeling van het geval berust toch wel op de resultaten der lijkopening in de eerste plaats, maar de gedurende het leven waargenomen ziekteverschijn- selen dragen daartoe het hunne bij. Daarom bestaat de vrees, dat de geneesheer die den zieke behandeld heeft, reeds zoo sterk onder den indruk eener bepaalde meening omtrent den aard der ziekte verkeert, dat hij niet onbe- vangen het gevondene bij de lijkopening zal beoordeelen, welke misschien, bij onbevooroordeelde beschouwing een nieuw licht over de zaak zal doen opgaan, en de reeds opgevatte meening omver werpen. Daarentegen bestaat er geen bedenking tegen het bijwo- nen der lijkopening door den geneesheer van den zieke, daar het verhaal alleen of de opmerkingen omtrent den aard der ziekte op de objectiviteit van den gerechtelijken geneeskundige wel geen invloed zullen hebben; terwijl het voordeel daarbij verkregen wordt, dat deze op veel opmerk- zaam gemaakt wordt, en omtrent bepaalde punten inlich- tingen kan verkrijgen. §37. De gerechtelijke lijkschouwing moet spoedig na den dood worden in het werk gesteld om be- hoorlijk alle ziekelijke veranderingen te kun- nen waarnemen. Na den dood beginnen weldra de processen van ontbinding, en veranderen merkbaar den toestand waarin de lichaamsdeelen door een ziekte of door



		43

		een werktuigelijke beleediging gekomen zijn, zoodat die weldra gelieol onkenbaar wordt. Om de laatste reden verdient het onderzoeken van reeds lang begraven lijken weinig vertrouwen. Het is daaren- boven niet geheel zonder gevaar voor degenen, die dat ondernemen. In sommige gevallen echter kan men ook \'van het onderzoek van reeds ver ontbonden lijken een be- paald resultaat verwachten, bijvoorbeeld, wanneer het te doen is om het constateeren van een beenbeleediging of een vergiftiging enz. � Door de obducenten moeten dan bijzondere voorzorgsmaatregelen genomen worden, vooral tegen mogelijk gevaar van verwonding. Het gebeurt niet zelden dal opgraven van lijken bevolen wordt in gevallen waarin de deskundige met zekerheid voorspellen kan, dat er geen resultaat, hoegenaamd, van te verwachten is. In een geval moest ik het lijk onderzoe- keu van een kind van drie maanden, zes weken nadat hot begraven was , daar de beschuldiging bestond, dat het door opzettelijke onthouding van voed- sel den dood had gevonden. Wat de rechterlijke macht in zulk een geval van het onderzoek van het rottende lijkje verwachtte, is moeielijk te begrijpen. Het verstandigst is, in zoodanige gevallen de geneeskundigen zelve te laten be- slissen, of van een opgraving eenig licht te verwachten is. Mittermaier (Das deutsche Strafverfahren § 93) kent den gerechtclijken geneeskundigen het recht toe, de sectie van reeds in rotting overgegane lij- ken te weigeren. Casper vermeldt een geval van opgraving (Vierteljahrschrift, 1856, Octr. S. 193) na 2j jaar, om de kwestie uit te maken, of de dood, die door ophan- gen had plaats gehad, aan moord of zelfmoord moest worden toegeschreven. Natuurlijk leverde dit niets opl � Daarentegen werden in gevallen van op- graving na 3 weken, en na 15 jaren nog schedelverwondingen geconstateerd (Niemand in Henkb\'s Zeitschr. 1856. s. 156). §38. Bij de gerechtelijke lijkschouwing moeten alle voorwer- pen in handen van de justitie gesteld worden, welke als bewijsmiddelen kunnen dienen, en in elk geval voor het mogelijk noodig wordende verdere onderzoek, ook door andere deskundigen, wenschelijk zijn. Vooral is dat het geval met beenderen, maar ook zachte deelen kunnen met eenige voorzorg bewaard worden. Onvermijdelijk noodig is dit, wanneer op het geneeskundig, het scheikundig on- derzoek moet volgen. In zulk een geval worden de deelen, nadat zij zooveel mogelijk pathologisch-anatomisch onder- zocht zijn, terstond aan de daarvoor benoemde deskundi-



		u

		kundigen ter hand gesteld; of, vooreerst in handen der justitie gelaten, nadat zij behoorlijk verzegeld zijn. Heeft er een opzettelijk mikroskopisch of chemisch onderzoek door een bepaalden deskundige plaats gehad, dan geeft deze het materiaal dat nog overig is, aan de justitie terug, dat voor een mogelijk verder onderzoek dienen kan, tege- lijk met het visum repertum, dat den gerechtelij ken ge- neeskundige dienen moet voor het vaststellen van zijne be- oordeeling. In alle gevallen, waarin een scheikundig onderzoek noodig worden kan, moet op alles gelet worden, wat het vergift en den vergiftiger op het spoor kan brengen. Met bijzondere zorg worden hierbij alle kenteekenen aan het levende of doode lichaam in aanmerking genomen, welke met vergiftiging in verband kunnen staan: huidklcur, kleur van het tandvleesch, toestand der mond- en neusslijmvliezen, toestand der spieren, de reuk van het lijk en van de lucht, uitscheidingen van allen aard, overblijfselen van gebruikte voedsels, geneesmiddelen, of van vaten waarin zich die bevonden hebben, alle verdachte stollen of voorwerpen, welke in het huis aangetroffen worden. Bij de inwen- dige schouwing zijn het vooral de keel, de maag, de darmen, de lever, de nieren eti de pisblaas, enz. waarop bijzonder gelet moet worden. Deze organen, en an- dere te onderzoeken stoffen en voorwerpen, worden in afzonderlijke flesschen of vaten, verzegeld, bewaard. Weeke deelen moeten dikwijls reeds nu, oin de verrotting te voorkomen, in wijngeest gelegd worden. Glazen vaten verdienen de voorkeur boven aardewerk. Geheel verwerpelijk zijn oude, met wit glazuur- sel overtrokken zalfpotten uit apotheken. In het glazuursel komt dikwijls arse- nigzuur voor; en bij onderzoeking naar dit vergift zou terecht later de tegen- worping gemaakt kunnen worden, dat het misschien uit het vat afkomstig was, waarin de deelen bewaard zijn. Om den inhoud van maag- en darmkanaal voor het scheikundig onderzoek te bewaren, wordt de slokdarm boven en de twaalfvingerige darm onder de maag dicht gebonden. Dan kan de maag uitgesneden en haar inhoud in een ftesch verzameld worden. Op dezelfde wijze kan met den inhoud van grootere of klei- nere afdeelingen van het darmkanaal gehandeld worden. In vele gevallen is het wenschelijk, reeds terstond pathologisch-anatomisch de maag en het bovenste gedeelte van het darmkanaal te kunnen onderzoeken. Daarom is het dan min- der doelmatig de maag en de darmstukken gesloten te laten, en met hunnen inhoud in flesschen te doen. De voortgaande veranderingen dier deelen maken dan spoedig een nauwkeurig pathologisch onderzoek moeielijk. Daar vergiften ook uit. de maag en darmen opgeslorpt worden en in het bloed, en vervolgens in andere organen geraken, moeten ook het bloed,de lever, de nieren, somtijds ook deelen van het centrale zenuwstelsel, spier- vleesch enz. onder behoorlijke voorzorgen bewaard worden. Is het bijvoegen van spiritus noodig, dan mag deze niet te sterk worden genomen. In geval- len van vermoedelijke zwavelzuur- of salpeterzuur-vergiftiging mag in het geheel geen spiritus bij de deelen gevoegd worden. § 39. Bij het gerechtelij k-geneeskundig onderzoek van een ver- wonde, bij de gerechtelijke wondschouwing, moeten de



		45

		wonden, wat haar zitplaats, toestand en uitgebreidheid aangaat, onderzocht en beschreven worden. De lengte, diepte en breedte (liet gapen) der wond, haar vorm en richting worden opgegeven, even als de toestand der wond- randen, of deze glad, ingescheurd of gekneusd zijn: ver- volgens welke deelen door de verwonding gescheiden zijn, of de wond tot op een been, of in een holte (gewricht, buikholte enz.) doordringt. Eindelijk moet de toestand van den verwonden persoon nauwkeurig vermeld worden, met name of er belangrijk bloedverlies geweest is, of er koorts bestaat, enz. � Een herhaalde bezichtiging der wond (re- visitatio) heeft plaats, wanneer zij genezen is; indien ten minste langere (hun- van de genezing niet reeds vroeger een herhaalde gerechtelijke schouwing wenschelijk maakt. Dit kan, ook met het oog op strafbepalingen, wenschelijk zijn, waarbij dan niet alleen de toestand van de wond, ~maar ook de toestand van den verwonde in het algemeen nauwkeurig waargenomen en omschreven moet worden. § 40. Die gerechtelijke wondsc houwingen mogen niet door den geneesheer, die den verwonde be- handelt, gedaan worden. Zijne tegenwoordigheid kan echter wenschelijk zijn, ook om te voorkomen dat aan de wond of aan het verband iets geschiede, dat voor de ge- nezing nadee�g zou kunnen zijn. In bepaalde gevallen wordt echter ook de behandelende geneeskundige, door den rechter-commissaris, als deskun- dige-getuige tot het geven van inlichtingen geroepen, waarbij zijne mondelinge mededeelingen geprotokolliseerd worden; of wel de geneesheer geeft een schriftelijk verslag. Dat verslag vormt het begin van een doorloopende ziektege- schiedenis, welke in ieder geval van blijvend nadeel voor de gezondheid door voorafgegane mishandeling, door den behandelenden geneesheer, op requisitie van den rechter, gegeven wordt, en deel van de proces-stukken uitmaakt. Ook die geneesheer wordt dan als deskundige be�edigd.



		46

		Zulk een ziektegeschiedenis, of, bij langeren duur dei- ziekte, een uittreksel daaruit, moet kort en duidelijk zijn, en, zoo noodig, het voornaamste omtrent den toestanden de behandeling van den pati�nt, van dag tot dag, vermel- den. Wordt slechts een uittreksel gegeven, dan moet in elk geval de controle door het raadplegen van het uitvoerige diarium mogelijk blijven. (Het hier vermelde heeft natuurlijk vooral op den gang van zaken in Beieren hetrekking. In Nederland, waar geen gerechtelijk-geneeskundige ambtenaren bestaan, valt daardoor ook de tegenstelling tussehen den ofliei�elen medicus forensis en deu behandelenden geneesheer, voor een groot deel weg. Echter wordt dat onderscheid, in twijfelachtige ol tot moeielijke kwesti�n aanleiding gevende gevallen, ook in Nederland, feitelijk wel in acht genomen. Zoo wordt een ziektegeschiedenis en daarop gegrond oordeel over het geval van den behandelenden geneesheer, niet zelden in handen van opzettelijk benoemde andere deskundigen, ter beoordeeling gesteld, hetgeen bij de openbare terecht- zittingen zelfs tot verschil van meening leiden kan. K.) §44. Het oordeel, de uitspraak over de door den. rechter gestelde vragen moet gegeven worden door den gerechtelijken geneeskundige, die het onderzoek gedaan heeft. Hij gebruikt daarbij de resultaten van zijn eigen onderzoek, de ziektegeschiede- nissen in bepaalde gevallen , de overige getuigenissen van medische deskundigen, en al wat de processtukken tot op- heldering van het concreete geval ook voor den gerechtelij- ken geneeskundige opleveren kunnen. Even als in de gewone praktijk de geneesheer het best den aard van den bestaanden toestand herkennen j en over het verloop en de behandeling der ziekte alleen juist oor- deelen kan, wanneer hij de gansche levensgeschiedenis van den zieke, wanneer hij � in de taal der geneeskundigen � volledig de anamnesis kent, zoo is ook in gerechtelijk-ge- neeskundige gevallen dikwijls alleen een gegrond oordeel mogelijk, wanneer de geheele anamnesis in aanmerking ge- nomen wordt. Wanneer men, ten behoeve der rechtspleging, een juist en wetenschappelijk gegrond oordeel over een kwestie ver-



		47

		langt, moet de geneeskundige, als hij het noodig vindt, ook met alles wat de instructie der zaak opgeleverd heeft, be- kend zijn. Eenvoudige opgaven van den rechter-commissaris zijn daarvoor niet voldoende, daar deze, als leek, niet juist kan weten, wat voor den geneeskundige van belang kan zijn. § 42. Inzage der processtukken moet derhalve on- voorwaardelijk als een recht van den gerechte- lijken geneeskundige beschouwd worden. In vele gevallen is anders geen behoorlijk onderzoek, geen juist oordeel mogelijk. Men heeft vroeger wel gemeend, dat men den gerechtelijken geneeskundige het inzien der processtuk- ken moest weigeren, om zijn oordeel vrij en onbevangen te laten. Die meening staat ook in verband met de beschou- wing van den medicus forensis als een gewonen getuige, van welken alleen een mededeeling van feiten, door hem zelveu waargenomen, gevraagd wordt. Maar hier komt te- vens het geheel andere karakter van den medicus forensis duidelijk uit. Hij moet geen feiten alleen mededeelen, maar ze verklaren, en over de vraagstukken, welke zij doen ont- staan , uitspraak geven. Wie nu, als medicus forensis, door een meer volledige bekendheid met het vraagstuk, bepaal- delijk van de processtukken, van den goeden weg raakt, en tot een minder juist oordeel gevoerd kan worden, is voor zijn taak niet berekend. Niet alleen voor het vaststellen van zijn oordeel, maar ook als leiddraad bij het onderzoek zelve, moet derhalve de medicus forensis in vele gevallen, geheel op de hoogte zijn van hetgeen de instructie der zaak aan het licht gebracht heeft. Anders kan hij lichtelijk het een en ander over het hoofd zien, of minder nauwkeurig nagaan, wat later blij- ken zou van veel gewicht te zijn. De meeste rechtsgeleerden zijn trouwens tegenwoordig van de waarheid van het boven gezegde overtuigd, zoodat bijna nooit de inzage der processtukken aan den gerechtelij- ken geneeskundige geweigerd wordt. Men moet er echter op



		48 rekenen dat in sommige gevallen van de zijde der juristen zwarigheden geopperd kunnen worden, en de verdediger van een beschuldigde het oordeel van den geneeskundige wraken kan, juist omdat deze met alle processtukken be- kend geweest is. § 43. In sommige gevallen geeft de kennisneming van alle processtukken den medicus forensis nog niet de gewenschte ophelderingen. Zoo hij het noodig oordeelt, moet dan zelfs de rechter-commissaris bepaalde punten nog nader doen onderzoeken, een verhoor van den beschuldigde in het bijzijn van den geneeskundige doen plaats hebben, naspo- ringen omtrent hetgeen de geneeskundige wenscht te weten doen in het werk stellen, enz. Ook dit vindt in den regel geen tegenwerking, daar natuurlijk in dit aandringen van een geneeskundige op uitbreiding van de instructie, nooit een aanmerking op het onderzoek dooi- den rechter-com- missaris kan gelegen zijn. De instructie kan in juridischen zin volkomen zijn, en toch kunnen er nasporingen verzuimd zijn, die juist voor den medicus forensis van belang zou- den wezen. § 44. Uit de processtukken, welke hem ter inzage gegeven zijn, vervaardigt de gerechtelijke geneeskundige zich een uittreksel, dat alles bevat wat voor de geneeskundige be- oordeeling en het verder onderzoek van belang kan wezen. Hij moet zorgen daarbij nauwkeurig het nummer en de bladzijde der stukken aan te teekenen, zoodat hij daarnaar bij zijn beoordeeling van het geval verwijzen kan. §45. Een schriftelijk judicium wordt gegeven bij het vooraf- gaande onderzoek der strafzaken, en in de kwesti�n welke burgerlijke zaken betreffen. Zulk een schriftelijke oordeel-

		\'



		49

		velling moet in den aanhef vermelden op requisitie van welke autoriteit het onderzoek ingesteld werd; daarna ver- wijzen naar de bronnen welke gebruikt zijn om tot een bepaalde uitspraak te komen: eigen onderzoek, getuigenis- sen van andere deskundigen, of hetgeen het inzien der pro- cesstukken opgeleverd heeft. Een volledig visum repertum behoeft daarbij niet vooraf te gaan, wanneer dat in het vroeger ingeleverde protokol (van de lijkopening, de wond- schouwing, of als ziektegeschiedenis) reeds vervat is. An- ders gaat het verslag der onderzoekingen enz., de vermel- ding der zoo genoemde species facti, vooraf. Aan het einde van het judicium is het gewoonte dat de gerechtelijke geneeskundige de verzekering geeft dat het geschrevene werkelijk zijne meening uitdrukt. Hij Iaat aan zijne handteekening voorafgaan: »aldus naar waarheid op- gemaakt." Het gerechtelijk-geneeskundig judicium geeft op die wijze antwoord op de vragen, welke door de bevoegde autoriteit (ol�icier van justitie, rechter-commissaris enz.) gesteld zijn, of let, onafhankelijk daarvan, nog op de door de wet voor- geschreven punten, welke in acht genomen moeten wor- den , of richt zich, bij gebrek aan zulk een leiddraad, naar den aard van het geval, en naar algemeen geldige gerech- telij k-geneeskundige grondbeginselen. § 46. Bij do inrichting van het judicium kunnen in het alge- meen twee wegen gevolgd worden: de analytische en de synthetische of genetische. In het eerste geval geeft de ge- rechtelijke geneeskundige zijn uitspraak in enkele hoofdstel- lingen, welke hij ieder op zich zelve door verdere redene- ring en verwijzing naar de feiten, tracht te bewijzen. Deze handelwijze komt met de gewoonlijk in rechtszaken gebrui- kelijke overeen, daar ook een rechterlijke uitspraak in den regel het oordeel in enkele stellingen formuleert, welke dan door de gronden welke tot die beslissing geleid hebben , verder worden toegelicht. 4




		50 �e andere, genetische, handelwijze gaat uit van hetgeen feitelijk ontwijfelbaar vaststaat, laat verder de door het onderzoek aan het licht gekomen bijzonderheden volgen, welker aard en beteekenis opgehelderd worden, zoodat van zelf eindelijk do, in het vorige geval vooropgestelde, con- clusi�n volgen. Voor duidelijke eenvoudige kwesti�n is de analytische weg de kortste en beste; daarentegen wordt de genetische weg bij voorkeur ingeslagen, bij moeie- lijke, samengestelde gevallen, waar ook de conclusi�n niet boven twijfel verbeven blijven, en waar op die wijze de redenen der onzekerheid en de aard daarvan het best in het oog vallen, ook voor niet-geneeskundigen. S 47. Bij het vaststellen van het oordeel moet wel onderschei- den worden, wat zeker, en wat slechts waarschijnlijk is. Zeker is datgene, wat door alle feiten en alle redelijke gronden gesteund wordt; waarschijnlijk datgene, waarvoor vele en belangrijke gronden spreken, maai\' waartegen ook gegronde bedenkingen kunnen in het midden gebracht wor- den. Een nauwkeurig wikken en wegen is hier noodig, en men moet er zich ook rekenschap van geven, als men in bepaalde gevallen de woorden zeer waarschijnlijk en hoogst waarschijnlijk kiest. Zulk eene niet volkomen zekere, maai\' meer of minder waarschijnlijke conclusie des gerechtelijken geneeskundige kan voor den rechter nog van veel waarde zijn, omdat zij de bij het overige gerechtelijke onderzoek verkregen waar- schijnlijkheid versterken of verzwakken kan. In vele gevallen voert het gerechtelijk-geneeskundig on- derzoek noch tot zekerheid, noch tot waarschijnlijkheid. De twijfel en de onzekerheid moeten in het judicium eveneens onomwonden uitgesproken en behoorlijk gemotiveerd worden. §48. Be gerechtelijke geneeskundige hoede zich voor\' het ge- vaar, waaraan hij, meer dan men oppervlakkig vermoeden