Schryver van «Door vuur en water" «Uit de Koningin van het Oosten,"
«Njonnja Koo," »Naar Europa," »De Duivel op Java."

■\':■"■!%■*■>■

GEDRUKT BIJ D. NOOTHOVEN VAN GOOR, Tfc LEIDEN.

f� Mc/�*,*.

Schrijver van. Door Vuur en Water,"�Uit de koninijiu van hel Oustim,
NjonnjaKoo,"�Naar Europa," �de Duivel op Java."

Pag. 32.
LIIBEir,
D. BOOTHOVEN VAtf GO OU.
1874.

. ■■�■ . ■uL.Vf

Blz.
I. Die niet waagt, niet wint. Van Homburg naar Batavia. . . 1
II. De Heer Van Walraad vindt eene lieve nicht, en vertelt haar

iets van Batavia................16

III. Mevrouw Van Walraad weet op haar buitentje zeer aangenaam

den tijd te korten. Melita en de voorbeeldige institutrice. 31

IV. De kasteelen van den vicomte de Durette en de spaarpot van

Catharina..................47

V. De dief. Waar heb je de gouden Willempjes? Is dit mama?

Wel, wat is ze dik. Afscheid van Europa. Ad�le .... 61
VI. De strijd tegen de golven en tegen de menschen. Op Boni

en op de Marengo. Willen wij\'? Slaap wel daar beneden. . 75
VII. Waar is papa ? Waar is mijn man ? Weet ik het 1 Geef ons

een certificaat van zijn verdwijnen. Op de reede van Batavia. 92
VIII. Daar komen ze aan, Frankenau! Buitenmodel politiemuts en
stropdas, buitenmodel kogels en model beminde. Mabel San-
dor ....................102

IX. De heer de Castro acht zich slecht behandeld. Raak mij

niet aan, ellendeling! De knevel als herkenningsteeken.. . 116
X. Pianospel �n geschifte melk. Is hij sergeant ? \'t Is jammer

van haar. Arme Ad�le!.............131

XI. Wie gaat er zonder geboorte-akte op reis ? Een flinke vent

Blz.
en een gemeene kerel. De duc de la Cocherie. Zoo, wil je
wegloopen ? Ik wensch u van harte geluk, mijnheer von

Frankenau !.................145

XII. Hier staat de booze geest van ons huis! Is er iemand die
hem in het water heeft zien vallen ? Zie, dat hij zijn baard
terugkrijgt..................160

XIII. Is zij werkelijk ziek 1 De Gastro heeft zijn baard terugge-

kregen. Was dit niet Ad�le? Hij is officier en gedecoreerd ,
er bij...................173

XIV. Iets over de Javanen, de heer de Ca stro, djimats, Hongaar-

sche Graven en de Hoekschen en Kabeljauwschen. . . . 186
XV. Mabel Sandor als zaakwaarnemer voor een rijk man . . . 201

XVI. Graaf Sandor als kooper. Alfons! Alfons ! als ik mij in u

bedrogen had ! ............. ... 215

XVII. Elk zijn deel.................230

Die niet waagt, niet wint. � Van Homburg naar Batavia.

In de nabijheid van Pruisisch Minden, op den
weg naar Brunswijk, ligt het stadje B�ckeburg dat
tevens de Residentie is van den vorst, naar wien
het genoemd is. Al is deze Residentie klein, even
klein als het souvereine vorstendom, al ziet men
daar geen reeks van fraaie equipages langs de stra-
ten rollen, geen rijk uitgedoste winkels, geen met
goud beborduurde gardes en hofbeambten, niette-
min is het landje een mooi, vruchtbaar en rijk
landje, dat op eene welgestelde bevolking mag bo-
gen en op een vorst, die moppen heeft.

De liberale vitter zegge vrij, dat deze vorst, of

juister gesproken een van zijne voorzaten, zijn rijk-

dom aan eenige groote, in het buitenland liggende

brandewijn stokerij en te danken heeft � dit be-

teekent niets. Integendeel, het levert ons juist het

bewijs dat deze vorst, in zijne liefde tot zijne on-

derdanen wel niet verder kon gaan, daar er in zijn

eigen land geen fabriek van sterken drank geto-

lereerd werd. Wat hij buiten-af verdiende, en hoe

en op welke wijze hij, buiten zijne onderdanen om,

rijk werd, dat ging geen mensch aan! Begrepen?

Maar B�ckeburg is niet alleen rijk door zijnen
vorst, het is nog rijker door zijne natuurlijke ge-
steldheid, door zijnen landbouw, zijne mijnen en
zijne minerale bron. Laatstgenoemde vooral is bijna
uitsluitend hetgeen dezen en genen reiziger der-
waarts lokt, niet met het doel om er aan de speel-
bank zijne centen te gaan verliezen of op de pro-
menades sjiek te gaan verkoopen, zooals dat te Hom-
burg en elders gebeurt, maar alleen met het doel
om daar zijne geschokte gezondheid terug te mo-
gen krijgen.

Men kan zich geen stiller en meer afgelegen plaatsje
denken, dan het badplaatsje Eilse is. Ingesloten door
bergen, die met eeuwenoude beuken bedekt zijn,
en slechts een klein uur gaans van den grooten
weg en van B�ckeburg verwijderd zijnde, heeft hier
de algoede natuur hare onderaardsche medicijnkist
geopend, en laat zij het genezende vocht, tot heil
der menschheid, uit de rots vloeien.

Men ontmoet hier nooit den speler of de cocotte
van professie, nooit de uit verveling bleckzuchtig
gewordene vorstin of den nieuwsgierigen Ameri-
kaan; alleen zieke menschen komen en gaan hier,
en zouden dat niet doen, zoo het hun niet er om
te doen ware, om van de eene of andere kwaal
bevrijd te worden, welke zij elders niet kwijt heb-
ben kunnen raken.

Is de jonge dame ��k ziek, die daar juist uit

het huis van den baddokter komt? Ik geloof het
niet. Die rooskleurige wangen, die vlugge tred en
vooral dat fonkelende oog, getuigen van het tegen-
deel. Neen, Ad�le is alles behalve ziek � slechts
een beetje opgewonden, zooals dat met meisjes wel
eens het geval is, wanneer zij in zekere omstandig-
heden verkeeren, bij voorbeeld eene nieuwe japon
wachtende zijn, of een brief van den beminde.

Juist � geraden! Zij heeft waarachtig eenen
brief ontvangen, dien zij met de eene hand vasthoudt.
Wat eene haast heeft zij � waar moet zij toch
zoo gauw naar toe?

Ha! daar gaat zij op eene bank, midden in een
donker prieeltje zitten, haalt den brief uit den zak,
scheurt hem open, en leest:

^Batavia den ....
»Lieve, goede Ad�le,
»Wees duizend en nog eens duizend malen van
»mij gegroet, gij liefelijke bloem van Eilse, gij ko-
»ningin van het verre Noorden, gij Lorelei, gij mijn
»reddende engel!"

Ik zal dien interessanten brief niet afschrijven,
beste lezer! en u alleen zeggen, dat hij op denzelf-
den toon, met eenige ter zake dienende afwisseling,
twaalf volle bladzijden zoo doorgaat, en van een
jonkman afkomstig is, die zich sedert een halfjaar
te Batavia in kolonialen dienst bevindt. Wat hij daar
in zekere opgewondenheid schrijft, kan men zich
wel voorstellen, wanneer men tevens weet, dat hij

een jaar of anderhalf geleden nog een welgeconditio-
neerde luitenant bij do strijdmacht van den vorst
van B�ckeburg en tevens de getrouwe minnaar van
Ad�le was. Dit laatste is hij nu nog; maar den rang
van luitenant heeft hij verruild tegen dien van ser-
geant� een ruil, dien hij niet vrijwillig of voor zijn
genoegen gedaan heeft, maar zuiver uit beginsel �
weet u � uit noodzakelijkheid. Laat ik u de zaak
vertellen.

De jonge vrijheer Frans von Frankenau was een
flink en welgemaakt officiertje � jammer maar,
dat hij niets ter wereld bezat dan zijn traktement,
zijn degen en zijn adellijken titel. En toch zoude
hij op den duur goed door de wereld zijn gekomen,
ware het niet dat hij zoo bij uitstek veel van Ad�le
en van het spelen had gehouden. Zijne liefde voer
haar kostte hem wel is waar geen zilvergroschen;
maar des te meer kostte hem het spel. Ik bedoel
hiermede niet het smousjassen of familie-whistje,
waarbij je een halven daalder kunt verliezen, maar
het roulette en faro.

Is men gelukkig, dan kan men iets winnen en
in buitengewone omstandigheden, als men b. v.
dronken of half gek is, zelfs de bank doen sprin-
gen. Jammer maar, dat dit niet elk seizoen en
slechts hoogst zelden gebeurt, terwijl zeer velen alles
verliezen wat ze hebben � geld en verstand.

Hoe dwaas het derhalve ook zij om alleen uit
winstbejag te gaan spelen, en zijn geheele vermo-

gen op het spel te zetten, wordt die aardigheid
niettemin dikwijls vertoond.

De jonge vrijheer Frans von Frankenau rede-
neerde op de volgende wijze:

Als ik speel kan ik winnen. Heb ik veelgewon-
nen dan trouw ik Ad�le.

Want, voor zoover ik weet, bezit ik niet genoeg
om te kunnen trouwen; en ik heb ook van geen
sterveling iets te wachten.

Wil ik ongetrouwd blijven, totdat ik kapitein
word, dan is het trouwen op dien leeftijd geen
aardigheid meer. Stelen wil ik niet; iets buiten
mijn traktement verdienen kan ik niet; en de tij-
den zijn voorbij, dat een luitenant iets uit de Lo-
terij kon winnen. Mij schiet niets over dan om het
eens met Fortuna te gaan probeeren.

Hij nam zich voor om te Homburg te gaan spelen.
Om dit echter te kunnen doen, moest hij geld in
zijne handen hebben.

Wat deed hij in dit bijzondere geval? Iets, dat
door jonge mannen van zijnen stand haast nooit
gedaan wordt. Hij ging zich bekrimpen en bezui-
nigde zoodoende honderd daalders. Buitendien ver-
kocht hij zijn zegelring � het eenige voorwerp,
dat zijn papa hem nagelaten had. Hierop nam
hij een verlof van acht dagen, naar Frankfort, doch
ging naar Homburg, om daar zooals hij zich had
voorgesteld, op zijn minst eenige duizend daalders
te winnen. Was hij dan eenmaal en veine, dan

kon hij nog m��r winnen � men had er voorbeel-
den van. Hij zelf had nog kort geleden te Minden
een Pruisisch ritmeester van de huzaren leeren ken-
nen, die tien duizend daalders met het lanskenet-
spel gewonnen had. Als de Pruis zoo iets kon, waar-
om zou hij het ��k niet kunnen?

Dientengevolge had hij het illustre plan ge-
maakt en zag men hem, op eenen avond in de
speelzaal te Homburg, natuurlijk niet in uniform,
achter de stoelen van de spelers rondscharrelen. Hij
was zoo dom niet als hij er uitzag � hij zou zich
niet zoo licht laten uitkleeden.

Maar zie, wat gebeurt er?

Hij mocht zoo wat een minuut of tien den op-
merker gespeeld hebben, toen hij zelf door een
derden persoon opgemerkt werd. Deze heer was
niemand anders dan de kolonel op non-activiteit,
Ie Marquis de la Roche, een van die karakters zoo-
als men ze op de meeste badplaatsen aantreft. Hunne
hoofdbezigheid bestaat daarin, om anderen hun geld
af te troggelen. Spelers van professie zijnde, verbergen
zij dikwijls die hoedanigheid onder het masker van
bonhomie, waarschuwen voor het spelen, of ne-
men de vaderlijke leiding van den nieuweling op
zich, dien zij er ten langen laatste erg in laten loo-
pen en, als zij er slechts kans toe zien, mededoo-
genloos uitkleeden.

De houding van von Frankenau, hoe zeer deze ook

ELK ZIJN DEEL. 7

moeite deed om den onverschillige te spelen, was
aan la Roche niet ontgaan. Zijne practijk stelde
hem in staat om spoedig den nieuweling te her-
kennen, die hier was gekomen, blijkbaar, gelijk
dat heet, om zijne sporen te verdienen. Hij volgde
hem met zijne oogen, en maakte dat hij vlak ach-
ter hem stond toen de luitenant plaats ging nemen.

Frankenau begon met angstige onverschilligheid
te spelen. Hij won en verloor, won wederom eene
kleine som, verdubbelde den inzet en zag dan al-
les onder de hark van den Croupier verdwijnen.
Maar Fortuna was met hem, en na een uur of
vijf gespeeld te hebben had hij driehonderd daal-
ders gewonnen.

Gelukkig als de student, die door zijn examen is
gekomen en zich in een c u m 1 a u d e mag verheugen,
stond hij van zijne plaats op, om zich te verwij-
deren. Daar vielen zijne oogen op la Roche, die tegen
hem glimlachte en met zekere bonhomie vroeg:

»Zoo jonge cavalier! goede zaken gemaakt?"

»Zoo, zoo," antwoordde von Frankenau. »Een
»paar honderd daalders gewonnen."

^Bagatel," zeide de heer la Roche. »Niet de moeite
waard. U heeft geen courage?"

»Geen courage," hernam de andere tamelijk wre-
velig. »Hoe komt u tot die onderstelling?"

»Och, zeer eenvoudig, mijnheer! Als u courage
had, moest u zoo vele duizenden gewonnen heb-
ben, als u nu honderden er bij overgehouden heeft."

8 ELK ZIJN DEEL.

»Dat zie ik niet in," zeide de luitenant.

3>Hm, u speelt stellig voor het eerst van uw
leven ?"

»Wie heeft u dit gezegd?"

»Pardon, geen mensen," antwoordde la Roche
glimlachend. »Ik zie het aan uwe manier van spelen.
Zooals ik u reeds gezegd heb, u heeft geen courage.
Iemand, die alle kansen zoo v��r zich had, als daar
straks bij u het geval is geweest, en niet door bange
vrees voor verlies teruggehouden werd, zooals u,
in ��n woord iemand, die verstand van de zaak had,
moest per se anders gespeeld hebben."

i>Maar, verklaar mij . . . ."

�lk, bij voorbeeld," vervolgde la Roche, terwijl hij
zijne rechterhand op des jonkmans schouder legde,
»ik zou de laatste honderd daalders, die u met
veel moeite bij elkaar gescharreld heeft, ineens ver-
dubbeld hebben, en ik zou daarmede doorgegaan
zijn � weet u? doorgegaan � want u was
en veine � begrepen?"

Frankenau keek niet zonder belangstelling den
vreemdeling aan, die hier volkomen thuis scheen te
zijn en die klaarblijkelijk meer van het spelen afwist
dan hij.

�lk moet bekennen, dat ik niet veel speel, en
als ik het doe, doe ik het enkel voor mijn genoe-
gen. Maar wat betreft hetgeen u daar heeft aan-
gemerkt, dat het mij aan courage ontbreekt, dit
heeft u verkeerd ingezien. Als u morgen terug-

komt, zal ik u het tegendeel laten zien. Ik groet
u, mijnheer!"

De heer luitenant hield woord. Een van de eer-
sten verscheen hij den dag daaropvolgende aan de
groene tafel. La Roche ging naast hem zitten en
ondersteunde hem met zijnen raad � men kon
wel zeggen drong hem dien op. De jonkman speel-
de even gelukkig als gisteren, en in eenen betrek-
keiijk korten tijd was hij in het bezit van eenige
duizend daalders. Gaarne had hij nu deze winst willen
bergen en zich verwijderen, want volgens zijn be-
scheiden wensch, had hij thans genoeg gewonnen �
reeds meer dan hij kort geleden had verlangen te
winnen. Maar zijn buurman liet hem geen rust,
maakte hein opmerkzaam op de veine, waarin hij
zich mocht verheugen en op de hoopen gouds,
die nog te winnen waren, en drong hem als met
onwederstaanbare macht vooruit naar den afgrond,
op welken hij op Fortuna\'s rondsnorrend rad zit-
tende, aanholde.

Deed hij vroeger maar inzetten van tienoftwin-
tig daalders, zoo waagde hij nu honderden en dui-
zenden, en zag zich reeds spoedig in het bezit van
ruim twintig duizend daalders.

»Ah bah, la bagatelle!" fluisterde la Roche hem
toe; »wie niet waagt, niet wint! Roep va banque
� ik sta er voor in, dat u de bank doet springen."

»Va banque!" klonk het van de bleeke lippen van
den jongen man.

»Attention, messieurs," sprak de bankier � de
kaart werd getrokken � de bank won.

Von Frankenau viel doodelijk ontsteld in zijn stoel
achterover. Alle naast hem opgestapelde hoopen
gouds verdwenen, en hij hield niets over van het
werk der laatste twee uren, dan het treurige be-
wustzijn, veel geld te hebben bezeten. Aan dit be-
wustzijn paarde zich echter de overtuiging, dat zijn
buurman alleen de oorzaak was, die hem er toe
gebracht had zoo onberedeneerd het noodlot te tar-
ten en va ban que te roepen. Had hij hem niet op
eene zoo duivelsche wijze daartoe uitgelokt, nooit
ofte nimmer zou dat woord over zijne lippen geko-
men zijn. In woede ontstoken sprong hij van zijnen
stoel op, pakte den in-verzoeking-brenger bij den
kraag, en wierp hem op den vloer.

Het gevolg van deze onbekookte handeling liet
niet lang op zich wachten. Alle spelers sprongen
van hunne zitplaatsen op, en gaven luid aan hunne
verontwaardiging lucht. Een commissaris van poli-
tie verscheen en gebood op categorische wijze aan
von Frankenau, om zich onmiddellijk te verwijde-
ren. Het was hier de plaats niet om zulke sc�nes
te maken. Toen hij zich verontschuldigen wilde en
van den vreemdeling sprak, die hem tot deze han-
deling uitgetart had, was die man verdwenen.

Beschaamd, verontwaardigd, nauwelijks meester
over zijne aandoeningen, verliet hij de speelzaal, en
kort daarop ook de plaats zelve, en kwam meer

dood dan levend in zijne garnizoensplaats terug.
Het gebeurde aan de bank � de droom, dat hij
gedurende een half uurtje bezeten had, wat hij se-
dert zoo lang van de goden had afgesmeekt, en dat
hem door den roekeloozen raad van den vreemde-
ling als het ware uit de vingers was gerukt �
liet hem geen rust meer en maakte zich op eene
zoo geduchte wijze van hem meester dat hij door
eene hevige koorts aangetast werd.

Nog- eer hij hersteld was kwam het officieele
bericht, van hetgeen in de badplaats gebeurd was
aan het landsministerie van B�ckeburg. Men had
hem aan de speeltafel herkend, en noemde hem
in dit bericht met naam en toenaam.

De vorst van B�ckeburg, zeer gesteld op den goe-
den naam van zijne armee, en vooral op dien van
zijn officiers-korps, wilde den onbezonnen jongeling
kortweg uit \'s lands dienst ontslaan, doch liet zich
met het oog op eenige bij-omstandigheden, zooals
des jonkmans ziekte en zijne betrekking tot de
nicht van den baddokter van Eilse, er toe bewe-
gen, hem zijn eervol ontslag thuis te zenden.

Deze historie verwekte niet weinig opschudding
in Eilse. Ad�le, die door den jonkman hartstochtelijk
bemind werd, en hem insgelijks de teederste liefde
toedroeg, durfde zich niet meer in het openbaar ver-
toonen, daar het groote publiek, door een zeer roman-
tisch verhaal van het gebeurde in een van de dagbla-
den, tamelijk op de hoogte van de zaak gekomen was.

Men beklaagde haar en hem, en was algemeen van
gevoelen, dat de jonkman door den vorst te streng
gestraft was geworden. Een Nederlandsch-Indisch
hoofdofficier, die te Eilse de baden gebruikte, en
zich herinnerde den jongen man wel eens ontmoet
te hebben, sprak langer dan een uur met den dok-
ter er over en zeide onder anderen, dat men in
Indi� zulke kordate karakters wel degelijk gebruiken
kon. Daar werd nu en dan nog al eens geklopt,
en daar zou hij wel te recht komen, als hij eerst
maar door een zuren appel durfde bijten.

De dokter maakte Frankenau er mede bekend,
en deze kwam op eenen avond naar Eilse, waar
hij niet alleen Ad�le vond, maar ook den Hollander.
Deze verklaarde zijne goede bedoeling meer van na-
bij, door een beeld van de Indische toestanden voor
zijne toehoorders te ontrollen, en te doen uitkomen
hoe reeds menig vreemdeling, daar ginds zijn geluk
had gemaakt � niet door spelen � liet hij daarop
volgen, maar door een goed gedrag, eerlijkheid en
kordaatheid. Ook Frankenau zou daar wederom
tot eene gewenschte positie in de maatschappij
kunnen geraken, wanneer hij er toe kon beslui-
ten daarheen te willen gaan.

Niettemin wilde onze hoofdofficier het jonge heer-
schap al dadelijk, van den beginne af aan, op twee
bezwaren opmerkzaam maken, die hem in den weg
zouden staan en die hij moedig moest zoeken
te overwinnen. Het eene bezwaar was de voor-

waarde, dat hij als gemeen soldaat zou moeten
beginnen, en het andere, dat hij met den mees-
ten spoed de Hollandsche taal moest gaan aanleeren.

Is men van adel en reeds een paar jaren officier
geweest, dan is het eerste bezwaar een struikelblok,
waarover men niet zoo gemakkelijk kan heenstappen.
De positie van den gemeenen soldaat is hoegenaamd
niet benijdenswaardig. Het doen van corvee�n, het
schoonhouden van de wapenen, de dienstverrichtingen
met den bezem in de hand, het ondergeschikt zijn
aan den domsten korporaal, die zijne recepties in
den koeien» of paardenstal gehouden heeft, voordat
hij in \'s lands dienst geroepen werd � dit alles
moet een rekruut zich laten welgevallen, al ware
hij te voren elders ook generaal geweest.

Geen wonder, dat von Frankenau, voor dit strui-
kelblok den neus ophaalde, ofschoon hij maar al te
goed wist, dat dit niet te ontwijken was, daar het-
zelfde in elke Europeesche armee het geval is, en dus
ook bij de Nederlanders in Indi� niet anders zijn kan.

Maar wie vergeet, in den beginne na eenen on-
gelukkigen val, al dadelijk, dat hij voorheen hooger
gestaan heeft?

Hij kon niet hier of daar een ambacht gaan lee-
ren of als klerk bij een koopman achter den les-
senaar gaan zitten pennelikken? Elke dienstbaar-
heid, behalve de militaire, scheen hem eene verne-
dering. Ook kon hij zich, in geen geval in B�cke-
burg of in een der omliggende vorstendommen,

opnieuw in militairen dienst begeven, daar men
spoedig naar de redenen zou vragen, welke hem
genoopt hadden om zijn eervol ontslag te nemen.
En kende men die redenen, dan bleef er, bij de in
Duitschland heerschende idee�n over militaire eer,
altijd zekere smet op zijnen adellijken naam kle-
ven, die hij, met den besten wil van de wereld,
niet in staat zoude zijn uit te wisschen. Hij moest
dus in elk geval Duitschland verlaten en ergens
in het buitenland dienst gaan nemen. Of hij dit nu
in Rusland, in Turkije of in Nederlandsch Indi�
wilde doen, stond in zekeren zin tamelijk gelijk.
De oude lansknechten gingen steeds daar in dienst,
waar zij het best betaald werden en waar men
het aangenaamst diende.

Volgens de verklaring van den Hollander kon,
te dezen opzichte geen twijfel bestaan, daar de
cijfers der traktementen dit uitwezen. In welk land
der wereld betaalde een gouvernement aan een
tweede luitenant honderd en vijftig gulden trak-
tement in de maand, benevens vijftig gulden voor
huishuur? Nergens dan in Nederlandsch Indi� en
in Bengalen. Maar bij de Engelschen werden niet
altijd buitenlanders in dienst genomen.

Von Frankenau, die in het lieve vaderland B�cke-
burg twee en twintig daalders, dat wil zeggen om-
trent vijftig gulden maandelijksch traktement ge-
noten had, keek bij het noemen van tweehonderd
gulden belangstellend op. Als hij daar dadelijk

ELK ZIJN DEEL. 15

officier kon worden ... ja, dat zou gaan. Maar
als gemeen soldaat... onder vreemden . .. ver in
Azi� . . . onder God weet welke wilde menschen . ..
daarover moest hij eerst nog eens nadenken. Hij
deed dit, en kwam tot de overtuiging, dat hem
niets anders te doen overbleef, dan spoedig een be-
sluit te nemen, hoe spoediger hoe beter voor hem,
want dat hij in geen geval langer hier blijven kon.

Arme Ad�le! arm lief goed meisje!

Na eenen hevigen strijd met zich zelven gestre-
den, en na aan zijne beminde die echter niets daar-
van hooren wilde, haar woord teruggegeven te heb-
ben, nam hij afscheid van haar alsook van een paar ge-
trouw gebleven vrienden, en vertrok naar Nederland.

Gewapend met eenen recommandatie-brief van
den Nederlandsch-Indischen hoofdofficier, aan den
kommandant van het koloniale werfdepot te Har-
derwijk, kwam hij in deze plaats aan en werd
daar als volontair in dienst genomen.

In den tijd van vier maanden had hij het reeds
tot sergeant gebracht, en twee maanden later ver
trok hij met een zeilschip naar Batavia.

De brief, dien wij Ad�le in den aanvang van
dit hoofdstuk, hebben zien lezen, was de eerste, dien
zij van hem uit Oost-Indi� mocht ontvangen, en
in elk geval zeer welkom. Ook moet de inhoud
bijzonder boeiend zijn, want wij zien haar nu eens
tranen storten en dan weder luid in den lach
schieten, ja, op het laatst zien wij den brief met

heete kussen door haar bedekken en vervolgens in
de plooien van hare japon verdwijnen.

O liefde, godin van de jeugd en van de geluk-
kigste dagen des levens, help mij in mijn po-
gen, om de harten van deze twee menschen te
vereenigen!

De Heer Van Walraad vindt eene lieve nicht, en vertelt haar
iets van Batavia.

Is het u nooit in de gedachte gekomen, waarde
lezer I om � bij het doorlezen van eenen uit verre
streken tot u gekomen brief, die eene aangename
of gewichtige tijding behelsde � hulde te brengen
aan de uitvinding van het schrijven?

Ge zit in uwen gemakkelijken leuningstoel, in den
Haag of te Eilse, en leest op uw gemak eenen
langen brief van eenen vriend uit Hongkong of
Batavia. Gij ziet den schrijver door de regels heen
zoo als hij er gewoonlijk uitzag, voor u staan; gij
hoort de aangename klanken uit zijnen mond, ziet
den gloed, die u uit zijne oogen tegen schijnt te
stralen, in ��n woord, het is u als hadt gij hem
weder bij u . . . niet waar, beminnelijke lezeres?

Dit alles was het geval met Ad�le. Zij verbeeldde

ELK ZIJN DEEL. 47

zich, de beminden man in hare nabijheid te zien,
en sprak weemoedig bij zich zelve:

»Arme Frans 1 Drie duizend mijlen liggen tus-
schen ons, en toch bemin ik u met dezelfde op-
rechte en belanglooze liefde van vroeger, toch vloeit
uw hart over van liefde voor mij."

Dit gezegd hebbende liet zij de handen in haren
schoot vallen, zich overgevende aan de macht der
herinnering, welke de vele beelden voor haar ging
uitspreiden, die zij uit vroegere dagen in haar ge-
heugen bewaard had.

Frans ging met haar in het uitgestrekte park van
Eilse wandelen, vertelde haar iets uit zijne kinder-
of jongensjaren, wipte haar met zijne krachtige ar-
men over eene sloot, of liet haar den losgeraakten
strik van zijne halsdas vastmaken, bij welke gele-
genheid hij haar, voor den allereersten keer, een
kus gegeven had. Wat was zij toen van die vrij-
postigheid geschrikt, wat was haar het bloed tot in
de toppen der vingers gevlogen, hoe boos had zij
zich gemaakt en hem gedreigd met hare algeheele
ongenade, indien hij het ooit nogmaals waag-
de zulk een vergrijp tegen haar te plegen op den
openbaren weg. En vervolgens thuis gekomen
had zij, in navolging van Gretchen in Faust, eene
pas ontloken bloem genomen en de blaadjes een
voor een er van afgeplukt, met eene zacht lispe-
lende stem bij ieder plukje afwisselend zeggende:

hij bemint mij, hij bemint mij niet, hij bemint mij, enz.

Gelukkige tijd, waar zijt gij ? Zal zij ooit in haar
leven haar beminde wederzien? Wat zou er van
haar worden, wanneer eens haar oom de baddok-
ter kwam te sterven?

Waarlijk, zij had wel reden om dat te vragen;
want zij was eene wees.

Nog nooit had zij het onhoudbare van hare po-
sitie in de maatschappij zoo gevoeld als heden, nu
zij een schriiven van den beminde uit het verre
Indi� had mogen ontvangen. Hij schreef haar, dat
het wellicht nog een paar jaren zou kunnen du-
ren eer hij tot officier bevorderd werd, maar dat
zijn reeds vroeger gevormde voornemen nog altijd
vaststond, dan haar te willen trouwen. Als zij maar
haar best deed om v��r dien tijd iets te bespa-
ren of te verkrijgen, dat zij door haar voogd in
staat gesteld werd, om de reis naar Indi� te be-
kostigen. Hij wilde het bedrag later gaarne terug-
betalen.

Maar als nu de voogd eens kwam te sterven ?

Daar ging de deur open, en dokter Martini kwam
binnen.

dZoo, zoo, beste Ad�le! zijt gij aan het bestu-
deeren van eenen brief? en naar het mij voorkomt,
een zeer langen brief?"

»Ja, dokter! Frans heeft mij uit Batavia ge-
schreven."

»Uit Batavia? Wel, dat treft allerzonderlingst!
Ik heb ��k tijding uit het verre Indi�; maar niet

ELK ZIJN DEEL. 19

zwart op wit, zooals gij, Ad�le! Ik heb bruine, mon-
delinge tijding."

»Wat bedoelt u met bruine tijding?" vroeg Ad�le
en keek hem vragend aan.

»Zoo even is er een Javaansche bediende bij mij
geweest,\'\' antwoordde Martini, »die mij op last
van zijnen meester � een kort geleden hier aan-
gekomen Nabob uit Java, die een beetje met zijne
maag in de war is � kwam zeggen, dat zijn toe-
wan, dat is zijn heer, mij over een uurtje wenschte
te spreken. Begrijp je nu de bruine tijding?

»Een Nabob uit Java zegt gij, oom?"

j�Uit Java. Gij begrijpt dat ik zeer benieuwd ben
om dien heer te ontmoeten, want licht mogelijk
zal hij ons iets van, van .. .."

3>Van Frans?" vroeg Ad�le, eene kleur krijgende
als eene roos.

)>Neen; wel neen, kind! ik bedoel van de zuster
van uwe mama, die daar een jaar of twintig of
zoo geleden getrouwd moet zijn, maar een jaar
daarop ook wederom is komen te sterven. Herin-
nert gij u niet ooit iets van haar vernomen te
hebben ?

»Als ik mij niet vergis heeft u aan Frans, bij zijn
vertrek naar Indi�, nog een paar namen opgegeven
naar welke hij moest informeeren. Ik meen zelfs,
hier aan het slot van zijnen brief een postscriptum
te hebben gelezen, zie eens hier, oom! ja, hier
staat het:

»De familie Van Walraad moet zich hier op Java.
en wel in het Cheribonsche bevinden I Meer heb ik
nog niet te weten kunnen komen. Met de volgende
mailpost schrijf ik u nader."

»Walraad, schrijft Frans?" vroeg de dokter.
3>Ja, zie maar zelf," antwoordde Ad�le, en wees
hem het postscriptum.

»De Javaan heeft mij wel is waar een dergelij-
ken naam genoemd, � ik meen Ballera 1) gehoord
te hebben," vervolgde de dokter; � »maar dat kan
eene vergissing zijn. Laat ons maar afwachten wat
de vreemdeling ons te vertellen heeft. Ga wat goede
thee zetten, Ad�le! want de Hollanders zijn verwen-
de lekkerbekken in het drinken van thee en koffie.
Het zou allercurieust zijn, wanneer de vreemdeling
iets aangaande uwe overledene tante wist te ver-
tellen."

aMeent u zoo iets te kunnen verwachten, oom?"
»Waarom niet Ad�le? Ik hoop het voor u."
»Het zou waarlijk allercurieust zijn!"
3>Voor zoo ver ik van uwen overleden vader,
die een zonderling was en zich met niets dan met
zijne boeken bemoeide, heb vernomen, moet de zus-
ter van uwe moeder, eene zeer schoone en welop-
gevoede dame geweest zijn. Zekere heer Van Wal-
raad, een koopman uit Java, leerde haar te Aken

1) De Javaan heeft de gewoonte vreerade woorden volgens zijne uit-
spraak te verdraaien, en zoodoende komt Ballera tamelijk goed met
Walraad overeen.

kennen, vroeg haar tot vrouw, trouwde haar en
nam haar mede naar Indi�, waar zij in haar eerste
kraambed kwam te sterven. Verder heeft men noch
van haar kind noch van den weduwnaar ooit iets
meer vernomen. Eerst nu mij die Javaansche be-
diende den naam van Walraad noemde, herinnerde
ik mij flauw hetgeen ik van uwe tante wist."

Ad�le had naar het korte verhaal van dokter
Martini, niet zonder belangstelling geluisterd, en
het gebeurde in hare gedachten vergeleken met
hetgeen zij reeds over dezelfde zaak van hare
overledene moeder, gehoord had. De woorden
van Martini, »dat het allerzonderlingsf zou zijn,"
deden haar denken aan haren minnaar te Batavia,
en fluisterden haar tevens in de ooren:

»Wees niet bang Ad�le! alles komt nog te recht."

»Zonder twijfel zullen wij over een uurtje reeds
tamelijk op de hoogte van de zaak zijn," vervolgde
Martini: »Breng dus maar spoedig de theetafel
in orde; ik moet nog even voor een van mijne
pati�nten iets klaar gaan maken."

Dit gezegd hebbende begaf hij zich naar zijne
apotheek, Ad�le met het theegoed en hare over-
peinzingen alleen latende.

Spoedig stond alles gereed, en borrelde het heete
water in den theeketel.

Daar werd aan de deur geklopt, en bijna op het-
zelfde oogenblik ging die open, en vertoonde zich
een vreemdeling aan het uitvorschende oog van Ad�le.

aMijn hemel!" riep de binnentredende, terwijl
hij, als hadde hij een geest gezien, een paar voet-
stappen achteruit deed.

jWoont hier niet dokter Martini, juffrouw? vroeg
de vreemde heer

»Om u te dienen ?" antwoordde Ad�le. »En heb
ik niet het genoegen den vreemden reiziger uit Oost-
Indi� voor mij te zien?"

alk ben uit Java, en heet Van Walraad."

j>Van Walraad?" .... vroeg Ad�le met inge-
houden adem.

»Ja, is mijn naam u bekend?"

aMijne tante was.... zij heette Theresia U1-
richs," stamelde Ad�le.

»Precies zooals mijne eerste vrouw," sprak Van
Walraad glimlachende. i>Maar dan ben ik ook
niet bang meer voor u, zooals daareven, toen ik
u voor het eerst zag. Weet u ook, dat u verba■
zend\'veel op mijne overledene vrouw gelijkt?"

3>Vindt u dat?" vroeg Ad�le. »Hier is mijn oom,
dokter Martini," voegde ze er bij.

»Ha, mij bekend," riep de vreemde, terwijl hij
Martini de hand toestak: »Ik doe u immers
geen belet?"

» Volstrekt niet, ga zitten, mijnheer Walraad!
Hier is mijne nicht Ad�le."

�Die ken ik reeds, en ben zoo vrij haar ook
maar de mijne te noemen."

^Mijnheer Walraad is werkelijk de door u be-

doelde persoon, de weduwnaar van uwe schoon-
zuster en van mijne tante," voegde Ad�le er bij.

»Dan had ik uwen bediende toch tamelijk goed
verstaan," zeide Martini. »U is dus mijn zwager,
en helaas weduwnaar, even als ik."

^Precies geraden. Ik ben uw zwager; maar met
uw permissie geen weduwnaar meer," antwoordde
Van Walraad. aLaat ik u in het kort vertellen,
wat u mogelijk nog niet geheel en al weet."

»Mag ik u een kopje thee inschenken .... oom ?"

�Wis en zeker, lief nichtje! Ik vrees alleen dat
ge er niet.... bijzonder den slag van zult heb-
ben. In Duitschland heb ik nog nooit een lekker
kopje thee gedronken � thee zetten kan men
hier niet."

»Dat zullen wij zien, oom! Ik heb de kunst,
om thee te zetten, van een hoofdofficier geleerd,
die twintig jaren in Indi� geweest is."

»Is het mogelijk! ga dan gerust je gang, nichtje!"
riep de nieuw opgedoken oom. Terwijl gij de thee
gaat klaar maken volgens de regelen van de kunst,
zal ik mijne geschiedenis vertellen. Vindt gij dat
goed?"

Ad�le knikte met het hoofdje, en oom vertelde.

�Dat ik gedurende mijne eerste reis in Europa
op uwe schoonzuster verliefd raakte, trouwde en
naar Indi� vertrok, weet u. Ik voelde mij hoogst
gelukkig; want Theresia was eene iu alle opzich-
ten uitmuntende vrouw, die ik innig liefhad.

24 ELK ZIJN DEEL.

3)Maar ach! mijn geluk mocht slechts van zeer
korten duur zijn, want in haar eerste kraambed
kwam zij te sterven. U kunt begrijpen hoe rade-
loos ik aan hare sponde zat, en met welk gevoel
ik het wichtje aanschouwde, welks intrede in de we-
reld de moeder met haar leven had moeten betalen."

3>Dus bleef het kind in leven?" vroeg dokter
Martini.

:»Het bleef in leven en leeft nog," antwoordde
de heer Van Walraad. »Maar hoe onschuldig het
arme wichtje ook aan mijn ongeluk ware, kon ik
destijds aan die gedachte geen gehoor geven. Het
meisje werd aan de handen van eene Javaansche
min toevertrouwd, en bleef bij deze tot in haar
zesde jaar. Toen zond ik de kleine met een van
mijne kennissen mede naar Nederland, waar ik
haar op eene kostschool deed, en over een paar
dagen gaan wij haar nu daar afhalen, en hopen
haar mede te nemen naar Indi�. Ik hen benieuwd
hoe zij er uitziet."

i>Heeft u haar dan sedert haar zesde jaar niet
meer gezien?" vroeg Ad�le.

�Neen .... Ik begrijp zeer goed, wat u daar-
mede wil zeggen. Het is een verwijt, niet waar?"

Ja, mijnheer!" antwoordde Ad�le zonder omwe-
gen. 2>Ik moet bekennen, dat ik mij met uwe wijze
van handelen niet best kan vereenigen. Een kind
heeft de liefde van zijne ouders even goed noodig
als lucht en eten en drinken,"

ELK ZIJN DEEL. 25"

»Zeer waar," antwoordde de vreemde. »Maar
hetzelfde geldt ook voor de ouders. Ik haarvader,
had even veel aanspraak op hare liefde, als zij op
de mijne. Maar hiervan is nooit sprake geweest.
Van hare prilste jeugd af aan had het kind een
onbegrijpelijken afkeer van mij, huilde en schreeuwde
als ik het wilde liefkoozen, en was nooit of nim-
mer te bewegen, om mij het minste of gering-
ste blijk te geven van die genegenheid, die toch
gewoonlijk ieder kind gevoelt en laat blijken voor
degenen door wie het gevleid of welgedaan wordt."

^Zonderling," zeide Martini.

»Ja, voorwaar, dat mag u wel zeggen, vooral
daar die afkeerigheid jegens mij nog niet bij haar
overwonnen is. Want wat ik ook deed om haar het
leven op de kostschool te veraangenamen, hoe
lief en hartelijk de brieven ook waren, die ik haar
schreef, nooit heeft zij mij anders dan op eene zeer
koele, ja, laat ik maar zeggen terugstootende wijze
geantwoord. U kan dus lichtelijk begrijpen met
welk gevoel ik haar, na eene scheiding van bijna
twaalf jaren, te gemoet ga."

»En is u weduwnaar gebleven ?" vroeg de dokter.

»Neen. Een jaar of vier geleden ben ik voor den
tweeden keer in het huwelijk getreden. Mijne vrouw
wacht mij te Arnhem. Wij zullen Melita samen gaan
afhalen en dan met haar naar Indi� terugkeeren."

»Dus denkt u niet in het oude Europa te blij-
ven?" vroeg de dokter.

3)Neen, mijne vrouw voelt zich hier niet thuis;
zij verlangt wederom terug naar hare vrienden en
betrekkingen, naar hare Indische huishouding en
naar alles wat daaraan annex is."

»Indi� moet een overheerlijk land zijn, altijd zo-
mer, eene weelderige natuur, goede menschen en
een vroolijk leven daarbij," merkte de dokter aan.

»Jammer, dat het zoo ver van hier ligt," voegde
Ad�le, met een kwalijk onderdrukten zucht er bij.

»Wil u meegaan naar dat paradijs ?" vroeg Van
Walraad glimlachende.

Ad�le schrikte van deze propositie zoo zeer, dat
zij het theezeefje liet vallen en tot over de ooren
rood werd.

^Zonder gekscheren," vervolgde de nieuwe oom
uit de Oost, »ik meen het. Denk er maar eens
over na. Over eene maand of vier gaan wij met
de overlandmail terug naar Batavia. V��r dien
tijd echter wil ik zien hoe het met Melita staat en
wat ik met haar kan beginnen. Nu ik u heb leeren
kennen, geloof ik wel, dat het zal gaan."



		84
		ELK ZIJN DEEL.


		�Hoezeel Hoera!" klonk het uit de kelen van de troepen. »Naar Boni!!"

		Ook de Marengo stoomt door de golven van de Middellandsche Zee heen. Men heeft reeds Messina achter den rug, en bevindt zich, in eenen storm- achtigen nacht, juist op de hoogte van die plaats, welke door de ouden de Charvbdis genoemd werd. �lncidit in Scyllam qui vult vitare Charybdis," 1) sprak een oude, brildragende professor, die op het dek stond, tegen de Castro. »Wie een paar duizend jaren geleden het ongeluk had, hier in de zee te vallen, die werd door het water tot op den grond toe medegesleept, en kwam nooit meer te voorschijn." 3>Ja," antwoordde, in plaats van den aangespro- kene, de daarbij staande kapitein van de boot. 3>Die schoone dagen zijn gelukkig voorbij. U moet die als zoo gevaarlijk te boek staande passage maar zien; het beteekent niemendal, ik ga er met de boot overheen, zonder dat iemand op het dek het merkt." 2>Wij zijn ontzaglijk vooruitgegaan," vervolgde de professor, en liet zich met den kapitein in een wetenschappelijk discours in, waarvan de strekking

		4) »Hij stort in de Scylla, die de Charybdis wil vermijden."



		91
		ELK ZIJN DEEL.

		tijd tot tijd, bij het matte licht van eene lantaren, zijne nagels of zijn witte vest; geen mensch be- vond zich meer op dek, en men hoorde niets dan het eentonige geklots der golven, die zich tegen den boeg van het schip kwamen breken, of het geraas van de beide raderen, die met reusachtige kracht, het water ter zijde schoven, om plaats te maken voor den ijzeren kolos. » Willen wij?" vroeg de Castro, met gesmoorde stem. Zonder een antwoord te geven stond Van Wal- raad op, en stapte op de trap aan die naar be- neden liep. Daar, waar zij de verschansing nadert en dan, met eenen draai, op het dek terechtkomt, scheen het alsof hij eensklaps door eene onzicht- bare hand opgetild, in de hoogte gewipt en over boord geworpen werd. Men hoorde eerst eenen gesmoorden uitroep, toen eenen val, maar verder niets. Het eentonige geklots der golven, het geruisch der waterraderen in het water, overstemden elk an- der geluid.

		�>Slaap wel, daar beneden!"



		95
		ELK ZIJN DEEL.


		over haar ochtendkleed, ging nog even voor den spiegel staan, om met een flanellen lapje, waarop zich Chineesche bedak 1) bevond, haar aangezicht in te wrijven en begaf zich toen naar buiten. Zij ontstelde wel eenigszins, toen zij bijna al de passagiers en de scheeps officieren zag, doch raapte al hare courage bijeen, en vroeg, op den natuur- lij ksten toon van de wereld: »Wat is er toch gebeurd, kapitein! dat de men- schen zoo raar kijken?" )>Uw echtgenoot is zoek, mevrouw! weet u niets daarvan ?" »Ik heb hem ook reeds gezocht, en mijne meis- jes daarop uitgezonden," antwoordde zij, terwijl zij in de rondte keek, niet zoo zeer om den vermiste als wel om de Castro te ontdekken. »Waar zit hij dan ?" »Ja, mevrouw! dat wenschten wij ook te weten," antwoordde haar de kapitein. »Als hij niet bij u in de kajuit is en op dek en onder dek nergens te vinden is, dan .moet hij overboord gevallen zijn." Op dit gezegde gaf mevrouw een gil, die allen door merg en been drong, en liet zich in de armen val- len van den man, die pas nog half in n�glig�, ach- ter mevrouw was aangekomen. »Wat is er toch in \'s-hemels naam gebeurd?" vroeg hij, terwijl hij zich moeite gaf om het zware

		1) Blanketsel.



		102
		ELK,ZIJN DEEL.


		de cavalier de Castro met de meeste galanterie, me- vrouw in de boot hielp, en zij zoo gewillig hare dikke en mollige vormen aan zijne hanteering overliet. Stephanus Sandor geleidde de beide meisjes, doch verdween wederom bijna geheel op den ach- tergrond, zoodra men het Nederlandsche vaartuig bereikt had. Zonder oponthoud stoomde men Riouw voorbij, doorkliefde de baren van de Straat van Banka, en liet op eenen Zondag-ochtend het anker val- len op de reede van Batavia. Wij zullen onze reizigers daar een logement laten betrekken, en brengen den lezer wederom bij een ander acteur van ons drama.

		VIII. Daar komen ze aan, Frankenau! Buiten model politiemuts en stropdas, buitenmodel kogels en model beminde. Mabel Sandor. Wat de Bedoe�enen in Algiers tegenover de Franschen waren, dat waren op Celebes de Bonieren tegenover de Nederlanders � gevreesde, te paard strijdende en dappere vijanden. Dat zij dit waren, leerde de geschiedenis, en men had de ondervin- ding er van nog niet vergeten. Het spreekt derhalve als een boek, dat men, den



		405
		ELK ZIJN DEEL.

		schare voorbij, bij deze gelegenheid meer dan de helft der Nederlandsche troepen omver rennende. Von Frankenau had onversaagd dezen stoot door- staan, en zag zich nadat de Bonieren voorbijge- stormd waren, met slechts twee man op het bloe- dige veld staan. Daar rende een tweede troep over het veld, en zag hij gelijktijdig zijnen kapitein alleen, op eenen afstand van tien of twaalf passen, zwaar gewond op den grond liggen. In een oogwenk was hij naast hem, ging met uitgespreide beenen over hem staan en hield zijn eer krampachtig met beide handen vast. »Daar komen ze aan, Frankenau!" . . . steunde de gekwetste..... Prr..... stoof een tiental voorbij. De voorste viel, door von Frankenau\'s schot geraakt, op zijde, en werd door zijn woe- dend voortrennende paard medegesleept; terwijl de tweede, zoodra hij met opgeheven klewang, 4) den moedigen Europeaan het hoofd dacht te splijten, de koude bajonet in zijne ingewanden voelde en van het paard tuimelde. Met de kracht van eenen reus, mocht het hem gelukken, zijn geweer terug te trekken, en nog juist bijtijds de lans van eenen anderen ruiter op zijde te werpen, die maar al te goed op den ge- kwetsten kapitein gericht was.

		1) Een breed zwaard.




		INHOUD.

		Blz. I. Die niet waagt, niet wint. Van Homburg naar Batavia. . . 1 II. De Heer Van Walraad vindt eene lieve nicht, en vertelt haar iets van Batavia................16 III. Mevrouw Van Walraad weet op haar buitentje zeer aangenaam den tijd te korten. Melita en de voorbeeldige institutrice. 31 IV. De kasteelen van den vicomte de Durette en de spaarpot van Catharina..................47 V. De dief. Waar heb je de gouden Willempjes? Is dit mama? Wel, wat is ze dik. Afscheid van Europa. Ad�le .... 61 VI. De strijd tegen de golven en tegen de menschen. Op Boni en op de Marengo. Willen wij\'? Slaap wel daar beneden. . 75 VII. Waar is papa ? Waar is mijn man ? Weet ik het 1 Geef ons een certificaat van zijn verdwijnen. Op de reede van Batavia. 92 VIII. Daar komen ze aan, Frankenau! Buitenmodel politiemuts en stropdas, buitenmodel kogels en model beminde. Mabel San- dor ....................102 IX. De heer de Castro acht zich slecht behandeld. Raak mij niet aan, ellendeling! De knevel als herkenningsteeken.. . 116 X. Pianospel �n geschifte melk. Is hij sergeant ? \'t Is jammer van haar. Arme Ad�le!.............131 XI. Wie gaat er zonder geboorte-akte op reis ? Een flinke vent

		■

		\' ■



		INHOUD.
		IV

		Blz. en een gemeene kerel. De duc de la Cocherie. Zoo, wil je wegloopen ? Ik wensch u van harte geluk, mijnheer von Frankenau !.................145 XII. Hier staat de booze geest van ons huis! Is er iemand die hem in het water heeft zien vallen ? Zie, dat hij zijn baard terugkrijgt..................160 XIII. Is zij werkelijk ziek 1 De Gastro heeft zijn baard terugge- kregen. Was dit niet Ad�le? Hij is officier en gedecoreerd , er bij...................173 XIV. Iets over de Javanen, de heer de Ca stro, djimats, Hongaar- sche Graven en de Hoekschen en Kabeljauwschen. . . . 186 XV. Mabel Sandor als zaakwaarnemer voor een rijk man . . . 201 XVI. Graaf Sandor als kooper. Alfons! Alfons ! als ik mij in u bedrogen had ! ............. ... 215 XVII. Elk zijn deel.................230



		ELK ZIJN DEEL. 5 gen op het spel te zetten, wordt die aardigheid niettemin dikwijls vertoond. De jonge vrijheer Frans von Frankenau rede- neerde op de volgende wijze: Als ik speel kan ik winnen. Heb ik veelgewon- nen dan trouw ik Ad�le. Want, voor zoover ik weet, bezit ik niet genoeg om te kunnen trouwen; en ik heb ook van geen sterveling iets te wachten. Wil ik ongetrouwd blijven, totdat ik kapitein word, dan is het trouwen op dien leeftijd geen aardigheid meer. Stelen wil ik niet; iets buiten mijn traktement verdienen kan ik niet; en de tij- den zijn voorbij, dat een luitenant iets uit de Lo- terij kon winnen. Mij schiet niets over dan om het eens met Fortuna te gaan probeeren. Hij nam zich voor om te Homburg te gaan spelen. Om dit echter te kunnen doen, moest hij geld in zijne handen hebben. Wat deed hij in dit bijzondere geval? Iets, dat door jonge mannen van zijnen stand haast nooit gedaan wordt. Hij ging zich bekrimpen en bezui- nigde zoodoende honderd daalders. Buitendien ver- kocht hij zijn zegelring � het eenige voorwerp, dat zijn papa hem nagelaten had. Hierop nam hij een verlof van acht dagen, naar Frankfort, doch ging naar Homburg, om daar zooals hij zich had voorgesteld, op zijn minst eenige duizend daalders te winnen. Was hij dan eenmaal en veine, dan



		12 ELK ZIJN DEEL.

		Men beklaagde haar en hem, en was algemeen van gevoelen, dat de jonkman door den vorst te streng gestraft was geworden. Een Nederlandsch-Indisch hoofdofficier, die te Eilse de baden gebruikte, en zich herinnerde den jongen man wel eens ontmoet te hebben, sprak langer dan een uur met den dok- ter er over en zeide onder anderen, dat men in Indi� zulke kordate karakters wel degelijk gebruiken kon. Daar werd nu en dan nog al eens geklopt, en daar zou hij wel te recht komen, als hij eerst maar door een zuren appel durfde bijten. De dokter maakte Frankenau er mede bekend, en deze kwam op eenen avond naar Eilse, waar hij niet alleen Ad�le vond, maar ook den Hollander. Deze verklaarde zijne goede bedoeling meer van na- bij, door een beeld van de Indische toestanden voor zijne toehoorders te ontrollen, en te doen uitkomen hoe reeds menig vreemdeling, daar ginds zijn geluk had gemaakt � niet door spelen � liet hij daarop volgen, maar door een goed gedrag, eerlijkheid en kordaatheid. Ook Frankenau zou daar wederom tot eene gewenschte positie in de maatschappij kunnen geraken, wanneer hij er toe kon beslui- ten daarheen te willen gaan. Niettemin wilde onze hoofdofficier het jonge heer- schap al dadelijk, van den beginne af aan, op twee bezwaren opmerkzaam maken, die hem in den weg zouden staan en die hij moedig moest zoeken te overwinnen. Het eene bezwaar was de voor-



		16 ELK ZIJN DEEL.

		heete kussen door haar bedekken en vervolgens in de plooien van hare japon verdwijnen. O liefde, godin van de jeugd en van de geluk- kigste dagen des levens, help mij in mijn po- gen, om de harten van deze twee menschen te vereenigen!

		II. De Heer Van Walraad vindt eene lieve nicht, en vertelt haar iets van Batavia. Is het u nooit in de gedachte gekomen, waarde lezer I om � bij het doorlezen van eenen uit verre streken tot u gekomen brief, die eene aangename of gewichtige tijding behelsde � hulde te brengen aan de uitvinding van het schrijven? Ge zit in uwen gemakkelijken leuningstoel, in den Haag of te Eilse, en leest op uw gemak eenen langen brief van eenen vriend uit Hongkong of Batavia. Gij ziet den schrijver door de regels heen zoo als hij er gewoonlijk uitzag, voor u staan; gij hoort de aangename klanken uit zijnen mond, ziet den gloed, die u uit zijne oogen tegen schijnt te stralen, in ��n woord, het is u als hadt gij hem weder bij u . . . niet waar, beminnelijke lezeres? Dit alles was het geval met Ad�le. Zij verbeeldde



		18 ELK ZIJN DEEL.

		Gelukkige tijd, waar zijt gij ? Zal zij ooit in haar leven haar beminde wederzien? Wat zou er van haar worden, wanneer eens haar oom de baddok- ter kwam te sterven? Waarlijk, zij had wel reden om dat te vragen; want zij was eene wees. Nog nooit had zij het onhoudbare van hare po- sitie in de maatschappij zoo gevoeld als heden, nu zij een schriiven van den beminde uit het verre Indi� had mogen ontvangen. Hij schreef haar, dat het wellicht nog een paar jaren zou kunnen du- ren eer hij tot officier bevorderd werd, maar dat zijn reeds vroeger gevormde voornemen nog altijd vaststond, dan haar te willen trouwen. Als zij maar haar best deed om v��r dien tijd iets te bespa- ren of te verkrijgen, dat zij door haar voogd in staat gesteld werd, om de reis naar Indi� te be- kostigen. Hij wilde het bedrag later gaarne terug- betalen. Maar als nu de voogd eens kwam te sterven ? Daar ging de deur open, en dokter Martini kwam binnen. dZoo, zoo, beste Ad�le! zijt gij aan het bestu- deeren van eenen brief? en naar het mij voorkomt, een zeer langen brief?" »Ja, dokter! Frans heeft mij uit Batavia ge- schreven." »Uit Batavia? Wel, dat treft allerzonderlingst! Ik heb ��k tijding uit het verre Indi�; maar niet



		ELK ZIJN DEEL. 19 zwart op wit, zooals gij, Ad�le! Ik heb bruine, mon- delinge tijding." »Wat bedoelt u met bruine tijding?" vroeg Ad�le en keek hem vragend aan. »Zoo even is er een Javaansche bediende bij mij geweest,\'\' antwoordde Martini, »die mij op last van zijnen meester � een kort geleden hier aan- gekomen Nabob uit Java, die een beetje met zijne maag in de war is � kwam zeggen, dat zijn toe- wan, dat is zijn heer, mij over een uurtje wenschte te spreken. Begrijp je nu de bruine tijding? »Een Nabob uit Java zegt gij, oom?" j�Uit Java. Gij begrijpt dat ik zeer benieuwd ben om dien heer te ontmoeten, want licht mogelijk zal hij ons iets van, van .. .." 3>Van Frans?" vroeg Ad�le, eene kleur krijgende als eene roos. )>Neen; wel neen, kind! ik bedoel van de zuster van uwe mama, die daar een jaar of twintig of zoo geleden getrouwd moet zijn, maar een jaar daarop ook wederom is komen te sterven. Herin- nert gij u niet ooit iets van haar vernomen te hebben ? »Als ik mij niet vergis heeft u aan Frans, bij zijn vertrek naar Indi�, nog een paar namen opgegeven naar welke hij moest informeeren. Ik meen zelfs, hier aan het slot van zijnen brief een postscriptum te hebben gelezen, zie eens hier, oom! ja, hier staat het:



		20 ELK ZIJN DEEL.

		»De familie Van Walraad moet zich hier op Java. en wel in het Cheribonsche bevinden I Meer heb ik nog niet te weten kunnen komen. Met de volgende mailpost schrijf ik u nader." »Walraad, schrijft Frans?" vroeg de dokter. 3>Ja, zie maar zelf," antwoordde Ad�le, en wees hem het postscriptum. »De Javaan heeft mij wel is waar een dergelij- ken naam genoemd, � ik meen Ballera 1) gehoord te hebben," vervolgde de dokter; � »maar dat kan eene vergissing zijn. Laat ons maar afwachten wat de vreemdeling ons te vertellen heeft. Ga wat goede thee zetten, Ad�le! want de Hollanders zijn verwen- de lekkerbekken in het drinken van thee en koffie. Het zou allercurieust zijn, wanneer de vreemdeling iets aangaande uwe overledene tante wist te ver- tellen." aMeent u zoo iets te kunnen verwachten, oom?" »Waarom niet Ad�le? Ik hoop het voor u." »Het zou waarlijk allercurieust zijn!" 3>Voor zoo ver ik van uwen overleden vader, die een zonderling was en zich met niets dan met zijne boeken bemoeide, heb vernomen, moet de zus- ter van uwe moeder, eene zeer schoone en welop- gevoede dame geweest zijn. Zekere heer Van Wal- raad, een koopman uit Java, leerde haar te Aken 1) De Javaan heeft de gewoonte vreerade woorden volgens zijne uit- spraak te verdraaien, en zoodoende komt Ballera tamelijk goed met Walraad overeen.



		/

		ELK ZIJN DEEL. 21 kennen, vroeg haar tot vrouw, trouwde haar en nam haar mede naar Indi�, waar zij in haar eerste kraambed kwam te sterven. Verder heeft men noch van haar kind noch van den weduwnaar ooit iets meer vernomen. Eerst nu mij die Javaansche be- diende den naam van Walraad noemde, herinnerde ik mij flauw hetgeen ik van uwe tante wist." Ad�le had naar het korte verhaal van dokter Martini, niet zonder belangstelling geluisterd, en het gebeurde in hare gedachten vergeleken met hetgeen zij reeds over dezelfde zaak van hare overledene moeder, gehoord had. De woorden van Martini, »dat het allerzonderlingsf zou zijn," deden haar denken aan haren minnaar te Batavia, en fluisterden haar tevens in de ooren: »Wees niet bang Ad�le! alles komt nog te recht." »Zonder twijfel zullen wij over een uurtje reeds tamelijk op de hoogte van de zaak zijn," vervolgde Martini: »Breng dus maar spoedig de theetafel in orde; ik moet nog even voor een van mijne pati�nten iets klaar gaan maken." Dit gezegd hebbende begaf hij zich naar zijne apotheek, Ad�le met het theegoed en hare over- peinzingen alleen latende. Spoedig stond alles gereed, en borrelde het heete water in den theeketel. Daar werd aan de deur geklopt, en bijna op het- zelfde oogenblik ging die open, en vertoonde zich een vreemdeling aan het uitvorschende oog van Ad�le.



		ELK ZIJN DEEL. 23

		doelde persoon, de weduwnaar van uwe schoon- zuster en van mijne tante," voegde Ad�le er bij. »Dan had ik uwen bediende toch tamelijk goed verstaan," zeide Martini. »U is dus mijn zwager, en helaas weduwnaar, even als ik." ^Precies geraden. Ik ben uw zwager; maar met uw permissie geen weduwnaar meer," antwoordde Van Walraad. aLaat ik u in het kort vertellen, wat u mogelijk nog niet geheel en al weet." »Mag ik u een kopje thee inschenken .... oom ?" �Wis en zeker, lief nichtje! Ik vrees alleen dat ge er niet.... bijzonder den slag van zult heb- ben. In Duitschland heb ik nog nooit een lekker kopje thee gedronken � thee zetten kan men hier niet." »Dat zullen wij zien, oom! Ik heb de kunst, om thee te zetten, van een hoofdofficier geleerd, die twintig jaren in Indi� geweest is." »Is het mogelijk! ga dan gerust je gang, nichtje!" riep de nieuw opgedoken oom. Terwijl gij de thee gaat klaar maken volgens de regelen van de kunst, zal ik mijne geschiedenis vertellen. Vindt gij dat goed?" Ad�le knikte met het hoofdje, en oom vertelde. �Dat ik gedurende mijne eerste reis in Europa op uwe schoonzuster verliefd raakte, trouwde en naar Indi� vertrok, weet u. Ik voelde mij hoogst gelukkig; want Theresia was eene iu alle opzich- ten uitmuntende vrouw, die ik innig liefhad.


		:y

		^^ !2Soi

		Z. oct. 28t3



		\'26
		ELK ZIJN DEEL.


		3)Neen, mijne vrouw voelt zich hier niet thuis; zij verlangt wederom terug naar hare vrienden en betrekkingen, naar hare Indische huishouding en naar alles wat daaraan annex is." »Indi� moet een overheerlijk land zijn, altijd zo- mer, eene weelderige natuur, goede menschen en een vroolijk leven daarbij," merkte de dokter aan. »Jammer, dat het zoo ver van hier ligt," voegde Ad�le, met een kwalijk onderdrukten zucht er bij. »Wil u meegaan naar dat paradijs ?" vroeg Van Walraad glimlachende. Ad�le schrikte van deze propositie zoo zeer, dat zij het theezeefje liet vallen en tot over de ooren rood werd. ^Zonder gekscheren," vervolgde de nieuwe oom uit de Oost, »ik meen het. Denk er maar eens over na. Over eene maand of vier gaan wij met de overlandmail terug naar Batavia. V��r dien tijd echter wil ik zien hoe het met Melita staat en wat ik met haar kan beginnen. Nu ik u heb leeren kennen, geloof ik wel, dat het zal gaan." »Nog een kopje thee ?" vroeg Ad�le, in wier hart en ziel een nieuwe dageraad was opgegaan. »Zeer gaarne, uwe thee is uitmuntend. Om u de waarheid te zeggen heb ik nooit lekkerder thee ge- dronken. Als mijne dochter zulk een kopje thee weet te zetten, ben ik genegen om alles te ver- geten, wat zij mij sedert hare jeugd, willens en wetens, kwaad berokkend heeft.



		27
		ELK ZIJN DEEL.

		De heer Van Walraad bleef, totdat het avond werd, bij den dokter en Ad�le zitten praten en kon niet dikwijls genoeg op het onderwerp te- rugkomen, dat Ad�le zoo onbegrijpelijk op zijne over- ledene, eerste vrouw geleek. Van dezen avond af verging er geen namiddag, dat hij niet bij Martini in huis kwam en dan eene wandeling met haar deed. Hij deed zich kennen als een zeer zacht karakter en scheen buitenge- woon ingenomen met alles wat hij in den vreem- de opmerkte. Juist het tegenovergestelde van zijne tweede vrouw, die zich nergens beter op haar gemak voelde dan in Oost-Indi�, en die louter in Holland alleen ver- blijf wilde houden, omdat men daar Hollandsch sprak, reisde hij altijd heen en weder. Zoo was hij reeds in Engeland, in Frankrijk en in Zwitser- land geweest, en had geheel Duitschland gezien. Dan eens liet hij zijn wijfje, zooals hij zijne huis- vrouw altijd noemde, in den Haag, dan eens in Brussel, dan weder in Arnhem achter, haar telkens als hij terugkwam, de fraaiste dingen medebrengende. Alleen te Homburg had het haar bevallen; daar zoude zij wel willen blijven, had zij eens Van \\Val- raad gezegd, want daar zag men alleen fatsoen- lijke lui, en niet van dat schorrimorri, als te Parijs of te Amsterdam. Het kon hem bedroefd weinig schelen, waar zij wilde blijven, mits zij maar niet met hem reisde,



		28 ELK ZIJN DEEL. en er niets tegen had, dat hij haar somwijlen maan- den lang alleen liet. Catharina was eene echte Samarangsche njonnja, van den ouden stempel. Toen zij nog ten huize leefde van haren vader � een basterd-Arraeniaan, die Pedros of Petroessi heette � noemde men haar Ka of ook nonni. In hare jonge jaren was zij zoo mager als een stokvisch geweest, en geen een jonk- man hield van haar. Hoe ouder zij echter werd, des te meer verdween die magerheid en werd ver- vangen door eene echt Chineesche dikte. Toen lieten zich een paar kapiteins als vrijer zien; en kwam zelfs een majoor van de cavalerie, om zich aan- gaande hare overige goede eigenschappen, buiten hare dikte te overtuigen. Het schijnt echter dat hij, behalve die hoedanigheid, niets opmerkte dat hem te pas kwam, vooral weinig contanten, � althans op een goeden dag verdween hij even gauw, als hij onverwachts gekomen was. Na dien tijd kwam in de hoedanigheid van vrijer niemand meer naar haar kijken, want men zeide algemeen dat haar vader geru�neerd was. Maar zie! daar vertoonde zich eens de rijke we- duwnaar Van Walraad bij Pedro. Hij kwam met het pertinente doel, om eene oude schuld te in- casseeren, en verliet het huis van zijnen schuldenaar niet alleen zonder het te goed hebbende geld en zonder de acceptatie, die hij in handen gehad had,



		29
		ELK ZIJN DEEL.


		maar nam nog bovendien de verplichting op zich om njonnja Ka te gaan trouwen, en werd dus de schuldenaar van Pedro. Wat hem tot dezen stap verleid of genoopt of zooals menigeen meende, uitgetart had, kunnen wij nog niet met zekerheid opgeven. De eene was van oordeel, dat hare dikte hem daartoe gebracht had, de andere had hooren ver- tellen, dat er gedurende den tijd dat hij bij haren papa gelogeerd had, iets voorgevallen moest zijn .... wat, wist men niet .... maar dat hij haar dienten- gevolge had moeten trouwen. Wat nu ook daarvan zijn moge, het kwam in elk geval hierop neder, dat hij haar trouwde en als zijne wettige vrouw medenam naar zijne suikerfabriek. Deze echt was met geen kinderen gezegend, het- geen een geluk genoemd mocht worden, daar Me- vrouw niet van kinderen hield. Zij kon het ge- schreeuw van dit kleine onhebbelijke tuig gelijk zij ze noemde niet verdragen. Vooral aan de kleine jongskens van de Javanen, die spiernaakt rondliepen, had zij eenkekel. Ook ging het in de huiselijke zaken niet zoo, als het bij een gelukkigen echt behoorde te gaan. Vooral des ochtends, aan het ontbijt, liep het zel- den zonder eenig onweder af. Van Walraad maakte zich in den beginne over mevrouws bitse uitvallen driftig, doch moest het zich spoedig laten welge- vallen, dat zij steeds het laatste woord bleef hou-



		30 ELK ZIJN DEEL.

		den. Ten langen laatste werd hij onverschillig, liet haar praten, en stond eenvoudiglijk van tafel op, wanneer zij het hem te bont maakte. Op een goeden dag kwam hij op het idee, om met zijne dikke vrouw een uitstapje naar Europa te gaan doen, en nu waren zij reeds over het jaar in dit gezegende werelddeel. Wij zullen Madame spoedig leeren kennen en stippen alleen nog aan, dat zij eindelijk begonnen was een beetje van Europa te gaan houden. Elk zijn meug, weet u. De eene houdt veel van reizen en zit altijd tus- schen de wielen of tusschen de bergen van Zwit- serland, of in logementen ; een tweede loopt alle museums en kunstkabinetten af, of vindt in niets anders genoegen dan in de komedie; terwijl een derde op eene speelplaats blijft plakken, en de meeste dames voor niets anders oogen schijnen te hebben dan voor mode en luxe. "Waarom zou ook mevrouw Van Walraad niet aan hare inclinaties den vrijen loop laten? Zij had hetzelfde recht als haar man en kon dus daar- van gebruik maken, zooals hij dat deed. Daar hare dikte haar verbood veel lichaamsbe- weging te nemen, bleef zij thuis. Men kan ook thuis den tijd verdrijven, en behoeft niet het ge- noegen te gaan opzoeken of naloopen, wanneer men het ten zijnent kan ontvangen. Is het waar of niet?



		31
		ELK ZIJN DEEL.


		Zij bleef dus in Homburg op een allerliefst buitentje wonen, en amuseerde zich op hare wijze en volgens haren smaak, even goed, ja beter nog dan anderen, die van de eene stad naar de andere trekken, zeer veel geld uitgeven en schoenen ver- slijten, en toch op het laatst moeten erkennen, dat het oude spreekwoord gelijk heeft met te zeggen: »Oost West, thuis best!"

		III. Mevrouw Van Walraad weet op haar builentje zeer aangenaam den tijd te korten. Melita en de voorbeeldige institutrice. Omtrent hetzelfde tijdstip, dat de heer Van Wal- raad te Eilse, in het huis van dokter Martini zijne dagelijksche visites maakte, ontving zijne vrouw te Homburg de visites van eenen vriend. Wij zullen zoo vrij zijn aan de debatten deel te nemen, welke in haar lief salonnetje zoo even ge- voerd werden. De deur openende en een zwaar zijden voorhangsel oplichtende, bevinden wij ons in een sierlijk vertrek, zeer netjes geschilderd, gemeu- bileerd en van prachtige spiegels voorzien. Het donkerrood fluweel der banken en stoelen, stak zeer voordeelig af bij het lichtgroene behang-



		32 ELK ZIJN DEEL. sel van de kamer en bij de sneeuwwitte kleeding, die in lange en rijke plooien nederviei langs de volle en rijzige gestalte der dame. Gewapend met een waaier zat, of beter gezegd lag zij, in den hoek van eenen divan; en voor haar op een tabouret, zat in onberispelijke, mo- derne kleeding een man, die insgelijks met een waaier in de hand, met haar sprak. Was zij rijzig van gestalte en gevuld van vor- men als Minerva, hij overtrof haar nog in lengte, doch was eerder rank dan zwaar gebouwd; had haar gelaat de bekende kleur van sommige Indische schoonheden, poetih-koening 4), niet minder droeg zijn aangezicht de tint van het zuidelijke ras van Europa. Twee zware knevels en dito bakkebaarden verborgen bijna zijn aangezicht, waarin men van tijd tot tijd, een met spierwitte tanden gewapenden mond en een paar glinsterende oogen kon op- merken. Nam men daarbij nog de gemakkelijkheid, waar- mede hij zich bewoog en het Fransch sprak, en zag men niet over het hoofd het rood zijden lintje in het knoopsgat van zijnen rok, dan moest men vol- mondig erkennen, dat de Chevalier de Durette, bekender nog onder den naam van Ie Vicomte een volkomen cavalier was. En weest verzekerd, ook ma-

		i) Licht geel.



		I

		ELK ZIJN DEEL. 33 dame Van Walraad behoorde tot die vrouwen, die, met haren overvloed van lichamelijk, quantitatief schoon, bij zekere soort van mannen altijd de zege behalen, en die aan menig hof van Europa juist daarom zeer gevierde grootheden plachten te zijn. Al had zij geene zeer gedistingeerde opvoeding ge- noten, al sprak zij het Fransch niet met die fijnheid en coquetterie die het in den mond eener Francaise heeft, dit werd in de samenspraak te eerder verge- ten, daar zij met hare verblindende volupt�, elk ander middel van aantrekkelijkheid deed vergeten, waarmede de vrouw van de wereld weet te pralen. Pronkziek, hakende naar genoegens, verzot op ieder die haar op eene volkomen en onverdeelde wijze het hof wist te maken, was zij spoedig na haar huwelijk met Van Walraad, tot de overtuiging gekomen, dat hij de man niet was, die haar, vol- gens hare wijze van zien gelukkig kon maken. Reeds in Indi� had zij haar hart aan een jong officier geschonken, die eens op de jacht zijnde, op hunne suikerfabriek verdwaald was. Jammer ge- noeg kon deze zeer brillant begonnen roman niet ten einde gespeeld worden, daar Van Walraad er iets tegen had. Ook aan boord van het schip, waar- mede men naar Europa reisde, maakte zij kennis met een jong Engelschrnan, die haar het hof begon te maken, toen men in de Roode Zee kwam. Of het nu de warmte was, die haar, of hare dikte, welke hem van verdere verliefde, pogingen terug- 3

		»



		34
		ELK ZIJN DEEL


		hield kan ik niet zeggen. Daar hij te Alexandri� achterblijven moest, en Van Walraad ook tegen deze liaison iets aan te merken had, kon ook deze roman niet uitgespeeld worden. Toen men eindelijk in Europa aan wal stapte, en op reis hier en daar onder het publiek kwam, had men den tijd niet om zich met iets anders be- zig te houden dan met zijne bagage, zijne nieuwe kleederen, en de door het voorbijsnellende oogen- blik aangebodene verstrooiingen. En zoo gebeurde het, dat mevrouw eerst eenigs- zins op haar verhaal begon te komen, toen Van Walraad zijne eerste reis naar Engeland ging doen, en haar te Brussel bij eene oude kennis moest achterlaten. Hier in dit klein Parijs, ontmoette zij voor het eerst den vicomte de Durette. Reeds toen ter tijd merkte ook hij haar op, en informeerde naar haar op eene wijze, die haar niet ontging, ja vertoonde zich op de promenade en in het theater steeds in hare nabijheid. Na de terugkomst van haren man ging men een reisje naar en door Holland doen en deed een uit- stapje naar Wiesbaden en Homburg. Hier ontmoette zij wederom den vicomte. Hij groette haar, zij schrik- te en had moeite om hare ontsteltenis voor haren man te verbergen. Maar zoodra hij wederom op reis wilde gaan, wist zij hem te bepraten, om haar in Homburg achter te laten. Het beviel haar hier �



		ELK ZIJN DEEL. 35

		niet in de stad zelve, weet u, maar buiten, op een eenzaam plekje, in het gebergte. Daar wilde zij de schoone natuur genieten, veel wandelen om zich lichaamsbeweging te verschaffen, en zeker dieet vol- gen, want zij voelde het zelve, zij werd te dik. Van Walraad had er niets tegen. Waarom hij er niets tegen had � waarom hij, de getrouwde man, zijne vrouw, wier hartstocht hij reeds kende, alleen op eene vreemde plaats en onder vreemde menschen, ja, waarom hij haar juist te Homburg achterliet, in welke plaats men wist, dat zeker element uit de maatschappij zijne netten uitwierp � dit, beste lezer! wil ik u niet nader ontleden. liet zij genoeg als ik u zeg dat hij van zijne vrouw niet hield, en dat hij zich op reis ruimschoots schadeloos wist te stellen voor de hartelijkheid, welke hij te huis moest ontberen. Nauwelijks zat hij op het spoor, om zich naar de wereldstad Parijs te begeven, of een gelukkig toeval bracht madame in aanraking met den vi- comte. Eenen man van de-wereld, zooals hij zich aan haar van het eerste oogenblik af aan vertoond had, kostte het niet veel moeite om hare zwakke zijde op te merken. Eer zij er aan dacht, om zich tegen zekere aanvallen behoorlijk te gaan voorbe- reiden, was de vesting reeds met storm ingenomen en woei de witte vlag reeds voor hare slaapkamer. En zoo vinden wij de beide edele zielen, op eenen goeden dag, in den salon van het buitentje te Hom-



		36
		ELK ZIJN DEEL.


		burg, bezig om plannen te maken voor de toe- komst. De Durette luisterde aandachtig naar de woorden van haar, die reeds de zijne was en die hem reeds herhaalde malen gezworen had dat zij hem onuit- sprekelijk beminde. En had ook hij dat niet gedaan ? Wis en zeker I En daar hij dus even hartstochtelijk van haar hield als zij van hem, moest hij immers met hart en ziel er naar verlangen, om ten uitvoer te brengen wat zij van hem begeerde. Hooren wij, wat zij begeerde. 3>Ik zie volstrekt niet in," sprak zij tegen hem, »wie u beletten kan om met ons naar Java te gaan." »Er is ook geen sprake van beletten," antwoordde de vicomte, amaar ... ik zie er tegen op." »Nu, dat vind ik mooi! Hij bemint mij � hij zegt, dat hij zonder mij niet meer leven kan,, maar hij wil mij verlaten. Hoe laat dat zich met malkaar rijmen ?" »0, zeer goed, wat het rijmen aangaat � u blijft eenvoudig in Europa;" antwoordde hij glim- lachende. »Wat een absurd idee, mijnheer de ridder! Ik behoef u niet te zeggen om welke reden ik niet in Europa kan blijven. Eene getrouwde vrouw is aan haren man vastgekluisterd, en daar die naar Java terug moet, blijft mij niets anders over dan met hem mede te gaan. Buitendien," vervolgde madame



		37
		ELK ZIJN DEEL.


		Van Walraad, »u is vrij man, en kan u naar verkiezing bewegen. Ook moet het u onverschillig zijn, of u uwe renten hier in Europa verteert of in Indi�; en waar staat het geschreven dat de vrouw altijd den man na moet loopen, als zij van hem houdt?" De vicomte liet bij de zinspeling op het verteren van zijne renten, het hoofd op de linkerhand zak- ken, en zuchtte: »Maar uw man, uw man! Op welke wijze blijven wij bij elkander, zonder dat hij iets van mijne aan waanzin grenzende liefde voor u merkt ? Hoe zal het mij mogelijk wezen om u, gedurende de lange reis over zee, in zijne armen te zien, zonder dat ik gek word van jaloezie? En als wij dan eenmaal in Indi� aan- gekomen zijn, wie waarborgt mij dan uw bezit, mijne aangebedene Catharina?" Op deze hartstochtelijk uitgesproken woorden stak hij zijne handen naar haar uit � zij stond op, en wierp zich aan zijne borst. Wij moeten haar eenige oogenblikken in die ge- dwongene houding laten blijven om vluchtig een blik te kunnen werpen in het hart van hem, die haar met zijne sterke armen omstrengeld hield. »Als ik maar in \'s-duivels naam, genoeg geld over- had om de mailreis te kunnen betalen," sprak de heer vicomte in zich zelven. »Wat kan mij haar man schelen? met dien ploert zal ik gauw klaar komen � haar geld moet ik hebben.¹\'



		38 ELK ZIJN DEEL.

		Mevrouw Van Walraad was noch slim noch ver- standig genoeg, om te kunnen opmerken, wat er in zijn hart omging. Buitendien kwam het haar hoegenaamd niet in den zin, om den geringsten twijfel te koesteren, aangaande zijne positie in de maatschappij. De band, waarmede hij haren harts- tocht had weten te omslingeren werd dagelijks hech- ter, zijne betrekking tot haar dagelijks intiemer en men beschouwde de reis naar Indi� als eene beslotene zaak en als eene gebeurtenis, welke van zelf sprak. Intusschen had ook Ad�le het besluit genomen, om oom Van Walraad naar het verre Indi� te ver- gezellen. Met de meeste kieschheid had hij aan dokter Martini eene som gelds ter hand weten te stellen, om daarvoor ten behoeve van Ad�le, de benoodigde inkoopen voor de reis te doen. Martini had eerst eene lange conversatie met zijn nichtje gehad, en haar alles onder het oog gebracht, wat hij zich verplicht voelde haar onder het oog te brengen, doch was ge�indigd met zijne toestem- ming te geven. In Indi� verwachtte zij haar geluk te zullen ma- keu ; want daar leefde hij die haar beminde, hij die uit liefde tot haar zijne toekomst, in Euro- pa had opgeofferd. Hem te volgen, met hem lief en leed te deelen, beschouwde zij als haren plicht. Wanneer zou ooit een tweede gelukkig toe- val voor haar opdagen � een tweede Van Walraad



		39
		ELK ZIJN DEEL.


		om haar vrije passage aan te bieden ? Er werd dus besloten dat zij zou meegaan. Nu schoot er niets meer voor Van Walraad te doen over, dan naar Hol- land te reizen, en daar zijne dochter Melita af te halen. Wij noodigen derhalve den lezer uit, om ons tot dat einde naar Holland te vergezellen. Alleen wilde hij echter niet voor zijne dochter komen. Hij vreesde voor eene eerste ontmoeting. De vader was huiverig, om na een tijdsverloop van twaalf jaren, zijn eigen kind weder te zien. Hoe zonderling dit ook schijnen moge, toch is het waar! Men hoort weleens Indische ouders, die hunne spruiten sedert hunne prille jeugd niet meer gezien hadden, zeggen: »Ik ben bang, dat mijn zoon mij niet meer zal herkennen. Verbeeld u eens, dat mij een lange lummel met zware bakkebaarden tegen het lijf liep, en mij naar zijnen vader vroeg � nota bene aan mij, die zelf de eer heb zijn vader te zijn! Ik zou het besterven van verdriet, al herkende hij mij zoodra ik mij aan hem bekend maakte." Maar hier was nog iets anders te wachten. Zoude Melita haren tegenzin tegen hem overwon- nen hebben? Zoude zij de afkeerigheid, die zij hem steeds betoond had, hebben afgelegd? Hij begreep zeer goed de valsche positie, waarin hij tegenover zijn eigen kind gekomen was door zijnen dwazen tegenzin in haar en kon het haar,



		40
		ELK ZIJN DEEL.


		bij eenig nadenken niet kwalijk nemen, dat zij niet van hem hield. Deze toestand was echter voor beiden even pijn- lijk; want, gesteld eens, dat zij zich, omtrent hare positie in de maatschappij rekenschap vroeg, dan moest zij tot de overtuiging komen, dat zij als dochter van haars vaders vrouw, aan wie hare ge- boorte het leven gekost had, in elk geval verplich- tingen aan hem had. Buitendien moest de tijd, met zijn genezenden invloed, ook het zijne er toe bij- gedragen hebben, om hem ten opzichte van haar anders te doen denken. Zij wachtte dus de komst af van hem, die haar op deze wereld het naast was en die alles ge- daan had om haar eene gedistingeerde opvoeding te geven. Was er hoegenaamd niets anders in haar hart dat voor hem konde spreken, dan moest het de dankbaarheid alleen zijn. Van Walraad aarzelde nog steeds. In geen ge- val wilde hij alleen den tocht naar zijne dochter ondernemen � allerminst echter in gezelschap van zijne vrouw. Was hij altijd hartstochtelijk geweest, zij was dit niet minder. Had hij in den eersten tijd van hun huwelijk slechts met tegenzin van zijn kind gesproken, zij had nooit nagelaten aan dien tegenzin nog meer voedsel te geven, door zich vrij onverbloemd er over uit te laten, hoe zij, in zijne plaats, met zulk een monster van eene dochter ge- handeld zoude hebben. In hoe verre zij dit werkelijk



		41
		ELK ZIJN DEEL.


		meende en, of zij het haar geheel vreemd zijnde meisje niet aldus vijandig was, louter omdat de hemel haar geen kinderen had willen schenken, laat zich moeielijk bepalen. Maar zeker is het, dat vrou- wen, die door de natuur stiefmoederlijk bedeeld zijn en niet mogen roemen ooit kinderen gehad te hebben, over het algemeen een iekel aan kinderen hebben. Voegen wij hierbij de aanleiding, die haren oor- sprong had in den tegenzin van haren echtgenoot en nemen wij nog de omstandigheid, dat Melita het eenige kind en dus eene mede�rfgenaam was, die haar in den weg stond, dan voorwaar bestaan er motieven genoeg, die haren tegenzin begrijpelijk maken, al is die tegenover het gezond verstand en tegenover edele beginselen, niet te rechtvaardigen. �Edele beginselen?" dacht Van Walraad. »Als zij die had, zou zij reeds lang en alleen naar Holland gereisd zijn, om Melita te gaan halen, haar op mijne komst voor te bereiden en mij met haar te verrassen." Hoe zwak hij ook in dergelijke dingen was, ver- meende hij toch dat anderen, die in zijn geval ver- keerden, sterk moesten zijn. Hij sprak met dokter Martini er over, en deze ried hem aan, om Ad�le mede te nemen en deze als middelares te doen dienen. Van Walraad vereenigde zich volgaarne met dit voorstel; en daar Ad�le, zonder tegenbedenkingen hetzelfde deed, was men het spoedig eens, en ging men op reis naar Nederland, a la recherche d\'une fille.



		42
		ELK ZIJN DEEL.


		Wij gaan dus langs den Rijnspoorweg naar Am- hem, en verder naar de plaats, waar Melita op kostschool lag. Ik zoude u pertinent den Haag als de plaats kunnen noemen, die zich in dit voorrecht verheugen mocht, maar ik durf dat niet doen, en wel uit vrees, dat er iemand onder mijne lezers kon zijn, die zich het genoegen mocht willen ver- oorloven, daar naar de jongejuffrouw Melita Van Walraad te gaan informeeien, of het namelijk waar is, dat die daar op kostschool geweest is. Tot geruststelling van menigeen, die den Haag, als plaats voor eene meisjeskostschool te gevaarlijk mocht achten, kan ik echter verzekeren, dat het den Haag niet was. Van Walraad stapte metAd�lein het eerste logement van de stad af, en liet zich naar het instituut brengen. De institutrice, eene dame van eenen tamelijk "e- vorderden leeftijd, ontving beiden met de meeste deftigheid en stak bij deze gelegenheid, een zoo sierlijk compliment af dat Ad�le het bijna moest uitproesten van den lach. Ofschoon Van Walraad haar geschreven had, dat hij van plan was te komen, scheen de Juffrouw toch eenigszins verrast te zijn. »Is u de papa van Melita?" vroeg zij met eene zonderlinge soort van nieuwsgierigheid, »Ik ben haar vader, en deze jonge dame hier is mijn nichtje, of beter gezegd de nicht van mijne dochter. Waar is Melita? Ik ben zeer verlangend



		ELK ZIJN DEEL. 43 om haar te zien. Het wordt haast dertien jaren, dat zij uit Java vertrokken is." De schoolmeesteres liet de beide vreemdelingen plaats nemen, hoestte, en antwoordde met eene zekere schroomvalligheid of geveinsdheid � men wist niet hoe men het met haar had: »U zal uw dochtertje zoovoort zien. mijnheer! Zij is juist aan het kleeden, en ... dat is goed ook; want . . . u moet er niets ergs bij denken, wanneer ik u maar dadelijk ei op voorbereid, dat zij ... hoe zal ik het noemen . . . een beetje ach- terlijk is." »Achterlijk?" vroeg Van Walraad. »Dat wil zeggen," vervolgde de dame, »achter- lijk, met het oog op zekere voorwaarden, die u mogelijk gesteld heeft . . . weet u ... zij heeft, wat men zegt, geen bijzonderen aanleg voor . . . voor wetenschappelijke, of beter gezegd, voor conventio- neele vormen . .. dat is hetgeen ik u wilde doen opmerken." »Wat bedoelt u daarmede, juffrouw? Ik begrijp u niet. U heeft mij, voor zoo ver ik weet, nooit een woord daarover geschreven," merkte Van Wal- raad aan. »Uwe brieven roemden altijd haren lust tot leeren, hare goede inborst, hare zedigheid en wat al meer; en nu, nu ik haar voor het eerst kom zien, nu spreekt u van weinig aanleg, klaagt u over den vorm ... Ik begrijp u niet. Pe institutrice wilde juist weder antwoorden, toen



		� \'

		44 ELK ZIJN- DEEL. eene zijdeur zachtjes geopend werd en eene jonge dame te voorschijn kwam. Alle drie de aanwezige personen richtten hunne oogen naar de binnentredende gestalte. » Melita!" stamelde de schoolmeesteres. �Zijt gij mijne dochter, Melita?" riep Van Wal- raad, verrast van hetgeen hij aanschouwde. »Kom aan mijn hart, mijn kind." De lange, bleeke gestalte van Melita, uit wier oogen twijfel en vrees spraken, bewoog zich lang~ zaam naar de plaats, waar haar vader haar met uitgespreide armen stond te wachten. Met zekeren tegenzin liet zij het geschieden, dat hij haar in zijne armen trok, op het voorhoofd kuste en met belangstelling aanschouwde. Ja, dit laatste scheen haar te hinderen. Nieuwsgierig bekeek zij Ad�le, en liet hierop hare oogen over de ge- stalte van hare meesteres glijden, als wilde zij eene vergelijking maken tusschen deze en de vreemde. »Dit is uw nichtje, Melita! eene dochter van de zuster uwer moeder," sprak haar vader, en liet haar uit zijne armen in die van Ad�le overgaan. Bij het woord moeder, vloog er een roosachti- ge gloed over Melita\'s aangezicht, en liet zij Ad�le begaan, die haar omhelsde en kuste. »Wat zijt gij groot geworden Melita! en wat gelijkt ge op uw nichtje? Vindt u ook niet, juf- frouw ? »Ja, dat viel mij dadelijk in het oog, mijnheer!"

		c



		45
		ELK ZIJN DEEL.


		» Verbazend!" riep Van Walraad. »Ik verbeeld mij hare moeder voor mij te zien." Melita zweeg en bekeek aandachtig de kleeding en de oorringen van Ad�le. die, van haren kant, met de aan de vrouw eigene slimheid, niet zonder verwondering had opgemerkt, hoe slordig, ja ar- moedig hare nicht gekleed was. Van Walraad was opgetogen van blijdschap over al hetgeen hij van Melita had opgemerkt. Hem ont- ging het decoratief, daar hij te veel met de be- schouwing van het sprekend gelijkende aangezicht, de donkere oogen, het lange, in vlechten langs haren rug afhangende haar � in ��n woord, met de zoo lang ontbeerde dochter te doen had. Het eenige dat hij opmerkte was dat zij, tot nu toe, nog geen woord gesproken had, en op al de vragen die Ad�le in het Duitsch tegen haar richtte enkel en alleen met eene beweging van haar schoone hoofdje antwoordde. Ook aan Ad�le was dit niet ontgaan, terwijl deze tevens had opgemerkt, met welk een angstig ge- zicht de schoolmeesteres, op alles lette, wat het meisje deed. Misschien had Ad�le nu reeds het een en ander vermoed, dat haar noopte om tot Van Walraad te zeggen: 3>Wij willen haar naar ons logement medene- men, oom." »Om \'s-hemels wil, neen!" riep de institutrice. »Dat kan ik niet toestaan!"