G. A. VAN ARKEL.

OVEB DE WEEKING )

ff\\^\\ ^z<\\Q^>^

WERKING VAN SECALE CORN�TUM

BIJ DE ZB-A-IEeiICTQ-.

Stoomsnelpersdruk. - C. H. Susan Jr. - \'s Gravenhago.

z^:^ uXtcc /s /<?y?y

WERKING VAN SECALE CORNUTUM

TER VERKRIJGING VAN DEN GRAAD

DOCTOR IN DE GENEESKUNDE

AAN DE MJKS-UNIVERS1TEIT TE UTRECHT,

NA MACHTIGING VAN DEN RECTOR MAGNIFICUS

ItOOGLEERAAR IN DB WIS- EN NATUURKUNDE ,

. VOLGENS BESLUIT VAN DEN SENAAT DER UNIVERSITEIT

OP VOORDRACHT DER GENEESKUNDIGE FACULTEIT,
TE VERDEDIGEN

op Donderdag den 25 September 1879,

des namiddags ten 6 uren,

GERARD1 S HMMWI S VAN ARREL.

Geboren te \'s G r a v e s a n d e.

\'9 G R A V E N H A G E,
\\V. P, VAN STOCKUM & ZOON.

Voor dat ik overga tot liet onderwerp van mijn academisch
proefschrift, voel ik mij gedrongen een woord van opregten
dank te brengen aan U allen, Hoogleeiaren der Medische
Faculteit, voor Uw onderwijs en hartelijke welwillendheid.

Dat woord van dank zij in het bizonder nog aan U ge-
bracht, Hooggeleerde Halbertsma, Hooggeschatte Promotor,
voor de hulp, die ik bij de zamenstelling van mijn proef-
schrift van U mocht ondervinden.

Ook U Zeer Geleerde Heeren van der Hoeven en Vroesom
de Haan ben ik veel verplicht voor Uw onderricht.

Helaas kan ik ook U, aan de wetenschap te vroeg ont-
vallen Rienderhoff, mijnen dank niet betuigen voor het
zoo uitstekend van U genoten onderwijs.

En Gij , mijne Vrienden, die allen reeds lang de Academie
hebt verlaten, moogt gij steeds onze vriendschap in aan-
denken houden.

Ieder practicus, met drukke interne practijk, weet
hoe onaangenaam het is, uren aan uren doortebrengen
aan het kraambed, terwijl de barende daar nederligt
ongeduldig, dikwerf wanhopende, dat de tijd harer
bevalling van uur tot uur verschoven wordt, omdat
de wee�n, zoo zij er al zijn, niet bij machte zijn het
kind te doen geboren worden; en niet altijd toch
gaat het aan, dadelijk zijn toevlucht tot de tang te
� nemen.

Reeds door alle tijden heen heeft men naar inwen-
dige middelen gezocht, die dezen toestand konden
ophel�en; van die allen heeft echter slechts ��n zijn
goeden naam, hoeveel bestrijders die steeds gevonden
heeft, tot op onzen tijd kunnen ophouden n.1. de
secale cornutum; alle anderen zijn gebleken van
generlei of nagenoeg geen nut te zijn.

Reeds sints drie jaar was het mijn voornemen een
proefschrift te schrijven over de werking van secale
cornutum bij de baring.

In dien tijd heb ik iedere gelegenheid, die zich
voordeed, gebruikt om de verschillende secale prae-
paraten hierbij aan te wenden.

De gunstige werking van dit middel bij atonia uteri
in het tijdperk der nageboorte zal stellig wel niemand
meer betwisten; geheel anders echter is het met de
aanwending er van tijdens de baring.

Daar toch, waar, zonder vroegere schrijvers aan
te halen in het ��ne Handboek van Verloskunde (1)
van den laatsten tijd «der Gebrauch des Secale Cor-
nutum zur Austreibung des Kindes ist als unn�tz
und unter Umstanden f�r das Kind gradezusch�dlich
zu verbannen » in het andere (2) « Unter den inneren,
die Wehen verst�rkenden Mitteln steht obenan das
Secale Cornutum, en op pag. 415:

So ist die gunstige Wirkung aller dieser (Zimmt,
Borax, Cannabis indica, Digitalis und Chinin) und
noch anderer, gegen schwache Wehen gepriesener
Mittel eventuell nur eine Nebenwirkung, und keines
kann das bei richtigem Gehrauche unschadliche Mut-
terkorn ersetzen» gevonden wordt, konden proeven

(1) Schroder S. 255.

(2) Spiegelbeig S. 313.

met een middel, over welks werking sints de helft
der vorige eeuw tot op onzen tijd de meeningen z��
uiteenloopende zijn, wellicht eenig nut hebben.

De praeparaten, bij mijn proeven gebruikt, zijn het
extractum, de pulvis en de tinctura, allen bereid
volgens de Pharmacopaea Neerlandica.

Wat de wijze van werking van de secale betreft,
heb ik alleen de verschillende meeningen der latere
schrijvers aangegeven, zonder meer, daar mij de
gelegenheid en tijd ontbraken, om de daartoe be-
noodigde proeven zelf te nemen.

Ten slotte heb ik, na vermelding mijner proef-
nemingen, de verschillende uitspraken, voornamelijk
die van Schr�der en Spiegelberg. getoetst aan de
resultaten mijner proeven. Ik heb die proeven echter
niet kunnen nemen, zooals ik ze gewenscht had;
vooral had ik gaarne meerdere injectieproeven ge-
daan , doch als jong medicus werden mij soms zoo-
vele bezwaren geopperd tegen de aanwending, dat
ik er meestal van moest afzien.

Talrijk zijn in vroeger tijd de proeven geweest
omtrent de werking van secale bij de meest verschil-
lende dieren. Bijna allen bestonden deze uitvoedering.

Het vermelden van deze proeven zou mij wellicht
te wijdloopig doen worden en ligt ook niet in den
geest van mijn proefschrift, waarbij ik mij meer tot
de latere schrijvers bepaald heb.

In het tijdschrift van Geneeskunde van 4861 wor-
den vermeld de door Brunner (1), onder leiding van
Funcke, verkregen resultaten, uit zijn proeven met
verschillende bestanddeelen van de secale, waarbij
hij het waterig extract het werkzaamst vond. Dit
bracht hij onder de huid bij kikvorschen.

(1) Xonnulla do vi Secalis Coriiuti Diss. iiiaug. rned. Lypsiae 1860.

Uit die proeven bleek hem, dat beweeg- en gevoels-
zenuwen volkomen ongevoelig zijn voor zijn werking.

De bloedstillende werking van de secale kan, vol-
gens hem, alleen berusten op verhoogden tonus der
vaten, dus op verhoogde opgewektheid der vasomo-
torische zenuwen, wier centraalorgaan in het rugge-
merg is gelegen, of op verminderden bloeddruk in de
vaten, waarvan de naaste werking vertraging van de
hartswerking zou kunnen zijn.

Volgens zijn proeven had werkelijk het moederkoorn
een vertraging van den hartslag ten gevolge, en daar
deze �f van verhoogde prikkeling der nervi vagi �f
van verlamming van de gangli�n van het hart moet
afhangen, en hij zag, dat doorsnijding van de nervi
vagi hierin geen verandering bracht, kwam hij tot
de conclusie, dat de hartganglien door het gif werden
aangedaan.

Zijn proeven, om de vaten van het zwem vlies van
den kikker onder het microscoop te meten v��r en
na de veigiftiging, gaven hem geen resultaten, mis-
schien omdat de totale werking van het gif niet altijd
spoedig genoeg tot stand kwam.

Omtrent de werking van secale op den uterus sprak
Brunner de volgende hypothese uit: «daar het een
feit is dat hart en darm een dubbel zenuwstelsel heb-
ben , waarvan het eene de bewegingen tot stand brengt

en het andere deze regelt, zoo is het ook niet onwaar-
schijnlijk, dat de baarmoeder, wier zamentrekkingen
insgelijks niet van de willekeur afhankelijk zijn, zulk
een dubbel zenuwstelsel bezit. Verondersteld nu, dat,
evenals bij den darm, de sympathicus ook bij de
baarmoeder als Hemmungstoestel dient, dan zouden
door verlamming van den sympathicus wee�n kunnen
ontstaan.

Huizinga (4) deed proeven met gecurariseerde kik-
vorschen en konijnen. Hij gebruikte Wiggers ergotinum
in koolzure soda-oplossing.

Een kwartier tot ��n uur na de injectie ontstaan
reflexschokken, die spoedig in tetanus overgaan. Dit
is een centrale werking, want na onderbinding der
vaten van de achterste extremiteiten ontslaat de
tetanus eveneens. Ook ziet men het bij kikkers met
afgesneden kop, dus kon van werking op reflexrem-
mende centra of het vasomotorisch centrum geen
sprake zijn; zijn de achterste wortels van het rugge-
merg doorgesneden, dan blijft de werking uit. Dus
treedt hier reflextetanus op en ergotinum verhoogt
de prikkelbaarheid der reflexcentra in het ruggemerg.

Het zwemvlies van den kikker en het konijnenoor

(1) Maandblad van het Genootschap ter bevordering van f>atuur-
Genees- en Heelkunde, jaargang 1870/71, no. 11.

dienden hem, om de werking van de ergotine op de
vaten na te gaan.

Bij een kikker wiens ��ne poot intact was gelaten,
en bij wiens andere de nervus ischiadicus vooraf was
doorgesneden, waarop verwijding van de vaten in
het zwemvlies dier zijde was opgetreden, werd ergo-
tine op den rug ingespoten. Met het microscoop zag
hij aan de intacte poot eerst intermitterende, daarna
blijvende vernaauwing der vaten, terwijl aan den
anderen poot niets was te bespeuren, en eerst bij
injectie van grooter dosis vernaauwing der vaten,
doch veel minder intensief dan bij die, die met het
vasomotorisch centrum in verbinding was gebleven.

Snijdt hij bij konijnen alleen de sympathicus door,
dan volgt na de injectie zeer sterke vernaauwing der
vaten , zoodat zich de arterie als een bloedelooze streng
voordoet. Snijdt hij ook de ramus aui�cularis vagi
door, dan volgde de contractie veel langzamer, maar
trad toch duidelijk op.

Deze werking was dus minder intensief, dan bij
konijnen, waar alleen de symphaticus was doorgesneden,
zoodat ook hier een invloed op het vasomotorisch
centrum bestond.

Hij besluit hieruit: de vaatvernaauwing door ergotine
is het gevolg, zoowel van een werking op het vaso-
motorisch centrum als van een directe werking op

den spierwand der arterie. Het aandeel, dat aan deze
beide factoren der ergotine werking toekomt, is bij
verschillende dieren verschillend.

Over de werking van ergotine op darm- en uterus-
beweging onthoudt hij zich van elk oordeel.

Hermanides (1) zegt, dat ergotine (hij gebruikte
extr. secalis corn. Bonjean) in den regel de polsfre-
kwentie vermeerdert, de prikkelbaarheid der reflex-
centra sterk verhoogt, en dat na injectie van y₃ grein
ergotine na 40�45 minuten sterk afwisselende vaat-
vernaauwingen in het slijmvlies der mondholte van
gecurariseerde kikvorschen voorkwamen. Die vernaau-
wingen duurden aanhoudend langer tot na een uur
de arterie in blijvende contractie verkeerde.

Bij groote giften volgt dadelijk blijvende vernaau-
wing, bij kleine wisselt de graad er van af. Deze
vernaauwing ontstaat door contractie harer wanden,
die men duidelijk ziet dikker geworden. Gaat het dier
sterven dan worden de vaten wijder, wat Brown-
S�quard, die zag dat kleine giften de vaten van het
ruggemerg en zijn vliezen vernaauwden, groote ze
verwijdden, tot de verkeerde gevolgtrekkingen bracht,
dat in het eerste geval vermindering der sensibiliteit
en reflexvermogen, in het tweede verhooging er van

(1) Tijdschrift van Geneeskunde, jaarg. 1874.

plaats vond. Na een maximum van contractie der
vaatspier houdt de vitale kracht op.

De arteri�le vernaauwing was soms van 4\'" tot 3"\'.
Ook de venae werden naauwer, doch minder constant.
Die contractie is waarschijnlijk deels actief, deels
secundair ten gevolge van de verminderde bloedmassa,
die de vernaauwde arteries doorlaten.

Een geheel andere meening is Wernich (1) toege-
daan. Verhoogde bloeddruk in het arteri�le stelsel,
zooals men vroeger aannam, is volgens zijn mano-
metrische proeven, en ook die van Holmes, na de
toediening van secale niet aanwezig; deze zou ook
lijnrecht in strijd zijn met de genezing van aneurys-
mata door ergotine, en veeleer bersting er van ten
gevolge moeten hebben. De overvulling van het ge-
heele veneuse stelsel en de leegte van het arteri�le,
die onregelmatigheid der bloedverdeeling, kan slechts
dan tot stand komen, als de druk in het veneuse
stelsel nog lager wordt, dan zij gewoonlijk is; z��
dus de druk in een menigte veneuse vaatgebieden
een negative wordt. Hij vat een en ander aldus
zamen (2):

(1) Einige Versuchsreihen �ber das Mutterkorn von Dr. A. Wer-
nich. Berlin 1874.

1. Der specifisch wirksame Bestandtheil des Mut-
terkorns iibt auf den Tonus der Gefasse, besonders
der Venen, einen primaren Effect aus, welcher in
einer Herabsetzung des Tonus besteht, so dass die
Venen nach Ergotin-vergiftigung eine betrachtliche
Erweiterung erfahren und das Blut sich in den gr�s-
sten ven�sen Gefassen anhauft.

2. Die Betheiligung des arleriellen Gefasssystems
ist eine secundare. Die Arterien contrahiren sich nicht
durch vermehrte Activitat ihrer Muskelelemente,
sondern sie erscheinen enger und sonst verandert, weil
sie leerer sind.

Omtrent de werking op den uterus stelt hij zich
voor, dat de zamentrekkingen na ergotinegebruik
waarschijnlijk veroorzaakt worden door anaemische
prikkeling van, in de hersenen of hoog in het rugge-
merg gelegene, bewegingscentra van den uterus.

WERKING VAN DE S�CALE BIJ DE BARING.

Aan het volk en de vroedvrouwen in Duitschland
en Polen was reeds lang de wee�nbevorderende wer-
king van het moederkoorn bekend. Camerarius is de
eerste geneeskundige geweest, die beweerde, dat
secale wee�n opwekt. Desgranges (1) raadt aan se-
cale te geven, wanneer de geboorte alleen door
wee�nzwakte wordt veroorzaakt, en stelt als indica-
ties: goede ligging van het kind en reeds eenigzints
gevorderde verwijding van \'het ostium uteri. Bij ge-
sloten baarmoedermond doet het geen werking.

Bij voorzichtig gebruik geeft het geen nadeel noch
voor het kind, noch voor de moeder. Dr. Brunati (2)
zegt. dat hij de secale gebruikt niet in het eerste of
tweede, maar in het derde of vierde tijdperk der

(i) Verhandeling over het Moederkoorn van Dr. Galama.
(2) Galama, 1. c

verlossing, wanneer hij meende dat de tang ge�ndi-
ceerd zou zijn, en merkt daarbij op, dat het beter
is, dat, caeteris paribus, iedere verlossing door dy-
namische dan door mechanische hulpmiddelen afloopt.

Busch (4), nagezegd te hebben, dat secale een
wee�nversterkend middel is, raadt het gebruik van
dit middel ook daarom bij wee�nzwakte aan, omdat,
wanneer zelfs na de toediening er van de tang toch
nog noodig mocht zijn, dit niet te vergeefs is, wijl
in het vijfde tijdperk der geboorte in geen geval,
waarin moederkoorn was aangewend, een adynami-
sche bloeding voorkwam. Hij gebruikte de pulvis,
het infusum of de tinctuur.

Scanzoni (2) zegt nimmer schadelijken invloed
voor de moeder gezien te hebben, maar dat zelfs
geringe giften secale voor het kind gevaarlijk kunnen
zijn, waar bij de vrouw bekkenvernaauwing bestaat,
of de baarmoedermond minstens niet zoover geopend
is, dat zoo noodig ieder oogenblik de kunstmatige
verlossing kan plaats hebben. Hij voegt er bij, dat
hij den partus kunstmatig termineert, wanneer niet
5 minuten na de toediening van het middel de ge-
boorte gevolgd is, of de wee�n niet zulken graad

(1) Haudbuch der Geburtskunde von Busch und Moser. Bd. V, S. 607.

(2) Lehrbuch dea Geburtsh�lfe, Band II, S 271.

van intensiteit bereikt hebben, dat met groote
waarschijnlijkheid de spoedige uitdrijving van het
kind te wachten is. Van 5�5 minuten moet men
na toediening ausculteren. Hij gebruikte de pulvis of
het infusum.

Het komt mij voor, dat, daar het middel eerst
na 10�15 minuten werkt, Scanzoni den tijd veel te
kort heeft genomen, en de gunstige werking zeer
dikwerf door te vroeg kunstmatig ingrijpen zal ver-
loren zijn gegaan. Zijn te groote vrees voor het
kind schijnt hiervan de reden te zijn.

Schr�der (1) zegt, dat secale niet op de wijze
van normale wee�n op de uitdrijving van den uterus-
inhoud werkt, maar meer een gelijkmatige voortdu-
rende contractie van den uterus , bijna zonder wee�n-
pauze opwekt. Hierdoor kan het voor het kind groot
nadeel veroorzaken.

Bij iedere contractie van den uterus namelijk, ook
bij de normale wee , wordt de gaswikkeling tusschen
moederlijk en foetaal bloed zoo niet opgeheven, dan
toch wezenlijk belemmerd, zoodat ook gedurende
de normale wee de foetale harttoonen in frekwentie
afnemen; ja, bij zeer krachtige, snel op elkaar vol-
gende wee�n komt het voor, dat het kind in de

(1) Lehrbuch der Geburtsh�lfe. liaud II, S. 254.

korte wee�npauze zich niet meer herstellen kan,
asphyctisch wordt en afsterft. Zoo gaat het ook,
zegt hij , bij krachtige werking der secale.

Daar bovendien de gelijkmatige spanning van den
uterus noch op de verwijding van de moederlijke weeke
deelen, noch op de voorwaartsbeweging van het ei
e�n wezentlijk bewonderenden invloed heeft, zoo
is het gebruik van secale tot uitdrijving van het kind
nutteloos, en in sommige omstandigheden voor het
kind schadelijk.

Iets later zegt hij, men kan het op het einde der
baring geven, waar men grond heeft te verwachten,
dat de uterus zich na de geboorte slecht contraheren zal.

Tot uitdrijving van het kind echter kan secale
naauwelijks iets bijdragen.

Wernich (1) na aangemerkt te hebben, dat Schr�-
der de aanwending van secale beperkt tot het tijdperk
der nageboorte alleen, zegt, dat hij deze strenge af-
scheiding afleidt van de proeven, met den tokodyna-
mometer van Schatz gedaan, over de wijze, waarop
het moederkoorn invloed uitoefent op de wee�n.

Na secale gebruik ontstaat namelijk een belangrijke
vermeerdering van de intra-uterine druk in de wee�n
pauze, terwijl de wee�n wel menigvuldiger, maar

(1) L. c. S. 59.

veel minder werkzaam worden, tot ten laatste in het
geheel geen wee�n meer ontstaan.

Schr�der zegt: zijn reeds de normale wee�n scha-
delijk voor de gaswisseling tusschen moeder en kind,
hoeveel te meer dan deze kunstmatig verlengde.

«Es scheint» zegt "Wernich, nach dieser Darstel-
lung, das die tokodynamometrische Versuche �ber
Secale an einem Uterus unternommen sind, der un-
ter gew�hnlichen Verhaltnissen wohl schwerlich un-
ter den Einfluss desselben gesetzt worden ware. Nach
einer ganz gelaufigen Vorschrift soll Secale in der
Austreibungs-periode nur bei volstandig erweiterten
Muttermunde gegeben werden, und unter dieser Vor-
bedingung komt eine so enorme und andauernde
Gontraction wohl schwerlich zu Stande, ohne den
Inhalt, in diesem Versuch also in erster Reihe die
Tokodynamometer-Blase auszutreiben.

Jedenfalls scheinen mir die Vorbedingungen des
Versuches nicht aufgeklart genug, um die vielen ent-
gegenstehenden, und auch von mir absichtlich in
gr�sserer Zahl gemachten Beobachtungen �ber die
gute Wirkung des Secale in der Austreibungsperiode
ganz zu entkraften ».

Hij gebruikte het waterig extract gezuiverd door
diffusie door perkamentpapier.

Hermanides (1) zegt: men weet dat secale inwendig
gebruikt of niets doet, of normale wee�n opwekt, of
abnormale.

Onvoldoende of geheel ontbrekende absorptie bij de
stomachische methode beschouwt hij als oorzaak van
het uitblijven der werking. Hij raadt een flinke gift
in eens aan.

Verder -vermeldt hij drie gevallen, waarin hij de
injectie van ergotine als partus-terminerend middel
heeft aangewend; twee gevallen van adynamia uteri
bij barenden in het vierde tijdperk, waar snel uit-
drijving volgde, een derde, waar bij 2" dilatatie, na
breking der vliezen, volkomen wee�nstilstand bestond.

Hier kreeg hij na twee injecties van 3 grein zamen,
in plaats van flinke wee�n, krampwee�n, die drie
uren lang door laudanum en subcutane injectie van
atropine moesten bestreden worden.

Hij gebruikte het extr. secalis corn. Bonjean.

Spiegelberg (2) zegt van de secale: «zijn wee�n-
versterkende kracht is grooter, dan zijn wee�nopwek-
kende, ofschoon ook deze niet te ontkennen is.

De uteruscontracties worden onder secalewerking
sterker, de pauzen korter; ten laatste de pauzen zoo

(1) L. c. pag. 52.

(2) L. c. S. 413.

klein, dat zich tetanus ontwikkelt. Deze heeft echter
zooals bekend is geen uitdrijvende kracht en kan tot
foetale asphyxie voeren.

«Es ergiebt sich. zegt hij verder (1), daraus die
Lehre Mutterkorn nie zu verabreichen, so lange dem
Fortschritte" der Geburt irgend welche mechanische
Hindernisse noch entgegenstehen, also auch nie in
der Erof�nungszeit, und wahrend der Austreibung
nur, wenn Nichts als ungen�gende Expulsivkraft die
Be�ndigung der Geburt verz�gert, letztere bei guter
Kratt bestimmt erwartet werden kann, und einer
eventuellen Extraction des Kindes Nichts hinder-
lich ist.

Verder moet men voortdurend ausculteren, om bei
dreigende asphyxie dadelijk het kind te extraheren.
Na toediening moet men vooral op de vulling der
blaas letten, daar volgens Wernich, de urine-secretie
door secale zeer vermeerderd wordt.

Spiegelberg noemt de pulvis, het infusum en het
inwendig gebruik van het extr. secalis aq. als werk-
zaam, doch de sub-cutane injectie het meest.

(1) L. c. S. 414.

SUBGUTANE INJECTIE VAN HET EXTBACTUM
SECALIS CORNUTI P. N.

Ge�njicieerd 75 MG. Extract op 75 MG. Aq. destil.

Den 8" April 1875 werd ik ontboden bij een krach-
tige multipara vrouw W., die mij meedeelde, bij hare
vorige bevallingen steeds zwakke wee�n, en post
partum een belangrijke haemorrhagie gehad te hebben.
Driemaal was zij forcipaal verlost en had na de laatste
een fistula vesico-vaginalis overgehouden.

Zoo zich hier weder te zwakke wee�n of wee�n-
stilstand mocht voordoen, had ik besloten tot boven-
genoemde injectie, daar de vrouw beangst was. voor
de forceps. En werkelijk was dit het geval. Bij mijn
komst \'savonds negen uur was er ongeveer 2^l/₂"
dilatatie, die bij weinige zwakke wee�n \'s morgens zes

uur tot nagenoeg volkomen ontsluiting toegenomen was.

Het hoofd, in eerste schedelligging, bleef hoog en
eenigsints bewegelijk op den bekkeningang staan,
hoewel er niet de minste bekkenvernaauwing was.
Ik begon met breking der vliezen, hopende hierna
de wee�n te zien verbeteren; wel daalde het hoofd
een weinig in, doch flinke dolores ad partumbleven
uit. Na tot 7\'/₂ uur gewacht te hebben, maakte ik
gebruik van genoemde injectie, waarop zeer spoedig
eenige krachtige uterus contracties volgden, die het
hoofd dieper deden indalen, doch langzamerhand
weder in kracht afnamen, en niet in staat waren het
kind uittedrijven.

Gedurende het geheele verloop had ik naauwkeurig
acht gegeven op de hartstoonen van het kind, en
daar ik die na de injectie zwakker hoorde dan v��r,
en de injectie der vrouw nog al pijnlijk was, maakte
een en ander, dat ik mijn toevlucht nam tot de
forceps, en spoedig een flink levend kind extraheerde,
dat wel een weinig asphyctisch ter wereld kwam, doch
zich spoedig herstelde. De placenta liet zich gemak-
kelijk verwijderen. Het kraambed verliep normaal.

Later heb ik mijzelf beschuldigd, dat ik of geen
sterkere injectie genomen, �f die niet herhaald had,
daar blijkbaar de wee�n na de injectie verbeterd
waren, en dan zeer waarschijnlijk, vooral in het

eerste geval, in staat zouden geweest zijn de vrucht
uittedrijven.

Mijn vermoedelijk te groote vrees voor den dood
van het kind bij het hooren van zwakkere hartstoonen
was hieraan schuld.

Geval II.
G�mjicieerd 180 MG. Extract op 180 MG. Aqua dest�l.

Den 26" Mei 1878 werd ik geroepen bij vrouw
v. d. H., een flink gebouwde vrouw, secundipara.
Er waren, volgens zeggen, goede wee�n geweest,
doch kort v��r mijn komst hadden ze geheel opge-
houden. Het liquor was weg, en het caput lag in
1" schedelligging v��r den bekkenuitgang. Hartstoonen
van het kind duidelijk hoorbaar. Na een uur wach-
tens injici�erde ik bovengenoemde oplossing in den
buikwand, waarop na 8 minuten duidelijk voelbare
uterus-contracties ontstonden, en in twee flinke wee�n,
die zeer kort op elkaar volgden, het kind werd uit-
gedreven.

Tijd om na te gaan of de hartstoonen zwakker
werden, had ik niet. Het kind schreeuwde dadelijk,

doch zag eenigsints bleek. Na een paar minuten had
het echter de normale kleur terug.

Minder gelukkig was ik echter met het verwijderen
der placenta. Zooals ik gewoonlijk doe, wreef ik eerst
flink den uterus door den buikwand heen, waarbij
ik voelde dat zij van haar insertieplaats losliet, en
wilde haar nu verwijderen.

De uterus had zich echter z�� \'gecontraheerd, dat
ik met moeite het ostium kon binnendringen , en het
mij eerst na betrekkelijk geruimen tijd gelukte eerst
twee, toen drie vingers in te brengen, om de pla-
centa te verwijderen.

Eenig nadeel voor de vrouw, ook in het kraam-
bed, heeft de injectie niet gehad, behalve hevige
dolores post partum.

Ge�njicieerd 125 MG, Extr. op 125 MG. Aqua destill.

Vrouw v. B., een anaemische multipara, riep den
10 Maart 1879 \'s avonds mijne hulp in. Het vorige
jaar was ik bij haar ter adsistentie geroepen, wegens
een belangrijke haemorrhagie post partum . waaraan

een ergotine injectie een einde maakte. Van af den
vorigen avond had zij steeds pijnen gevoeld. Bij mijn
komst vond ik het ostium nagenoeg verstreken, het
caput in 2de schedelligging in de bekkenholte, en
de vliezen bij iedere wee slechts slap spannende. Ik
begon met dezen te breken, doch mijn hoop, hier-
door de wee�n te versterken, bleef zonder gevolg.
Hierop injicieerde ik mijn ergotine oplossing in den
buikwand, en na ruim 10 minuten trok zich de
uterus flink zamen.

Hoewel de wee�n wel wat al te pijnlijk en aan-
houdend waren , was de voortgang van het hoofd dui-
delijk te voelen, en ruim een half uur na de injectie
was een niet groot kind geboren.

Op de pols van de moeder scheen de injectie geen
invloed te hebben; de hartslag van het kind was
merkbaar zwakker geworden, en ook hier kwam het
kind bleek, anaemisch ter wereld, doch zonder ver-
dere nadeelige gevolgen. Met het verwijderen der
placenta had ik weder groote bezwaren. Ik had spoe-
dig duim en twee vingers ingebracht, en voelde nu
het �stium er zich om heen zamentrekken, en eerst
na geruimen tijd, onder wrijving en aandrukken van
den uterus door den buikwand heen met de andere
hand, gelukte het mij de placenta te verwijderen.

De eerste dag van het kraambed kenmerkte zich

door vrij hevige dolores p. p.; den tweeden dag kreeg
pati�nte een ligte aanval van haemopto�, die zich
echter gelukkig niet herhaalde, terwijl verder het
kraambed gunstig verliep.

Wel klaagde zij over pijn op de injectie-plaats, doch
van abcesvorming was niets te bespeuren.

Geval IV.
Ge�njicieerd 480 MG. Extr. op 480 MG. Aqua dest�l.

Den 8 April 4879 kwam mij een geval van te
zwakke dolores voor bij jufvrouw L., krachtige mul-
tipara. Nadat ik \'s morgens vroeg reeds eenige uren
bij haar had doorgebracht, doch om de slecht toe-
nemende dilatatie haar weder had moeten verlaten,
werd ik eerst \'s avonds tien ure weder bij haar ge-
roepen.

Van tijd tot tijd had ze, zoo vertelde zij mij , wee�n
gehad, doch deze waren kort afgebroken, en her-
haalden zich slechts met groote tusschenpoozen.

Daar de ontsluitingsperiode reeds twee dagen ge-
duurd had, was de vrouw afgemat.

Ik vond bij mijn komst voldoende dilatatie, het

hoofd in Ie schedelligging in de bekkenholte, de
vliezen nog niet gebroken.

Deze laatsten brak ik eerst, doch nu bleven de
wee�n geheel weg. Daarop injicieerde ik, na een ge-
ruimen tijd afgewacht te hebben, bovengenoemde in-
jectie.

Daar de vrouw mij gezegd had in de laatste 44 dagen
weinig leven gevoeld te hebben, overtuigde ik mij
v��r de injectie, dat de hartstoonen duidelijk hoor-
baar waren.

Niet langer dan 10 minuten duurde het of er
volgden krachtige pijnen en bij wee op wee werd
het kind, een zeer groot meisje, geboren. De pols
van de moeder was belangrijk frekwenter geworden,
misschien wel meest afhankelijk van de groote in-
spanning , die dergelijke wee�n haar kostten.

Zwakker worden der hartstoonen van het kind vond
ik ook hier, en het duurde eenigentijd, eer het kind
begon te schreeuwen. Met de placenta had ik, hoe-
wel in mindere mate, dezelfde bezwaren als in het
voorgaande geval. Plet kraambed verliep, behalve
sterke dolores p. p. normaal.

INWENDIGE TOEDIENING VAN HET EXTR.
SECALIS CORN.

Twee giften van 0,250 Extract.

Den 29 Juli 1879 werd ik geroepen bij vrouw J.,
een krachtige multipara. Toen om mij gezonden was,
waren er, volgens zeggen, geruimen tijd krachtige
wee�n geweest, en was daarop het liquor afgeloopen.
Daar er ruim twee uur me� verstreek, eer ik bij haar
was, had zij, zooals zij mij meedeelde, getracht de
wee�n tegen te houden, en zoo vond ik bij nagenoeg
verstreken ostium uteri het hoofd in l^e schedelligging
in de bekkenholte staan. De wee�n waren zeer zwak.
Na een uur wachten gaf ik haar 250 MG. Extr. seca-
lis, waarop de wee�n wel eenigsints sterker werden,
doch niet voldoende bleken, om het kind uit te drij-
ven. Toen ik na een half uur bespeurde, dat ze weder

zwakker werden, gaf ik haar een tweede gelijke gift,
en hierop volgde reeds na een kwartier de geboorte
van een flink meisje, dat toonde geen hinder van
de toediening gehad te hebben.

De hartstoonen van het kind, die ik van tijd tot
tijd had geausculteerd, waren vrij wel dezelfde ge-
bleven.

De placenta volgde spoedig, en het kraambed ver-
liep zeer normaal, ook waren de dolores p. p gering.

Geval II.
E�n gift van 250 MG. Extract.

Den 16 Aug. 4879 riep vrouw v. d. B., krachtige
multipara, te Monster mijne hulp in bij hare beval-
ling. De anamnese leerde mij, dat al hare vorige
bevallingen zeer snel waren verloopen, zoodat, wan-
neer de vochtblaas gebersten was, dadelijk de geboorte
van het kind volgde.

Bij mijne komst vond ik het liquor reeds eenige
uren weg, het hoofd in l^e schedelligging in de bek-
kenholte bij voldoende dilatatie van het ostium, doch
zwakke wee�n. De hartstoonen van het kind waren
zeer duidelijk te hooren.

Ik besloot hier, met het �og op het gunstig ver-
loop harer vorige bevallingen, eerst eenigen tijd te
wachten.

De wee�n bleven echter zwak, en herhaalden zich
slechts met groote tusschenpoozen, en hoewel ze na
een paar uur wat krachtiger werden, vorderde de
baring weinig. Ik gaf haar hierop bovengenoemde
gift, ausculteerde de hartstoonen van het kind, die
geen merkbare verandering ondergingen, en zag na
ruim 20 minuten een flink meisje geboren worden,
dat dadelijk goede teekenen van leven gaf.

De placenta volgde gemakkelijk. De dolores p. p.
waren heviger, dan zij gewoon was, doch verder ver-
liep het kraambed gewoon.

Geval III.
E�n gift van 500 M.G. Extract.

Den 20^4Un Augustus 1879 kwam mij een geval van
volkomen wee�nstilstand voor bij vrouw P. een, een
weinig anaemische, multipara.

Reeds sints twee dagen had zij aanhoudend pijnen
gevoeld, doch mij om den verren afstand niet laten
komen. Ik vond haar vrij afgemat. Het ostium was

bijna verstreken, de vliezen slap en niet het minste
spannende, het hoofd in l^e schedelligging een weinig
in de bekkenholte in gedaald. De wee�n hadden sints
eenige uren geheel opgehouden. Toen, na het breken
der vliezen, en nadat ik haar eenigen tijd uit bed
had laten komen, om de indaling van het hoofd te
bevorderen en daardoor wellicht wee�n op te wek-
ken, deze zich lieten wachten, gaf ik haar 500 M.G.
Extract.

Reeds 10 minuten na toediening ontstonden er con-
tracties van den uterus, die steeds toenemende na
een half uur een groote jongen deden geboren worden.

De. hartstoonen van het kind hoorde ik merkbaar
zwakker na de toediening; dit bleek ook bij de ge-
boorte, daar het mij heel wat moeite kostte, het
kind, dat zeer asphyctisch was, in het leven te be-
houden. Na de geboorte contraheerde zich de uterus
zeer krachtig en dreef daarbij snel de placenta uit.

Het kraambed was normaal behalve hevige dolores

TOEDIENING VAN PULVIS SECALIS CORN.

Geval I.
E�n gift van 2.5 gram.

Den 31 October 1876 werd ik ontboden bij een zeer
krachtige flink gebouwde multipara vrouw v. d. H.
De anamnese leerde mij, dat zij de eerste maal forci-
paal verlost was, nadat de wee�n nagenoeg hadden
opgehouden, en het hoofd voor de geboorte stond.
Het kind was dood.

De tweede maal had haar accoucheur van \'s mor-
gens tot middernacht bij haar doorgebracht, eer het
kind werd geboren, steeds kampende met slechte
wee�n.

Den 20 Mei 1875 had ik haar bijgestaan onder
dezelfde omstandigheden, en had ik haar de tinctura
secalis toegediend, waarop de geboorte van het kind
gevolgd was.

Ook ditmaal had zij niet alleen te zwakke wee�n,
maar langzamerhand kwam er geheele wee�nstilstand,
terwijl het vruchtwater was afgeloopen bij voldoende
dilatatie. Bekkenanomali�n waren er niet. Het caput
stond even als de vorige maal in l^e schedelligging
in de bekkenholte. Ik had reeds geruimen tijd afge-
wacht, zonder eenige verbetering in den toestand te
bespeuren, en gaf haar daarom genoemde gift pul vis
secalis.

Na een kwartier waren de wee�n zoo krachtig ge-
worden , dat het caput spoedig verder indaalde en na
ruim een half uur een zeer groote jongen werd ge-
boren, die zich dadelijk goed deed hooren. Van ver-
andering der hartstoonen van het kind v��r en na
de toediening was niets te bespeuren.

De placenta volgde gemakkelijk.

Het kraambed verliep ongestoord.

E�n gift van 1.5 gram.

Vrouw v. D., een anaemische multipara, riep den
17 December 187� mijne hulp in.
Bij mijn onderzoek bleek het caput in le schedel-

ligging voor den bekkenuitgang te staan Zij verhaalde
mij, dat, toen het water was afgeloopen, de wee�n,
die vooraf goed waren geweest, plotseling hadden
opgehouden. Na wachten en wachten gaf ik haar met
het oog op haar debiliteit niet meer dan 15 gram
Reeds na 12 minuten volgden uterus-contracties, en
na 20 minuten was een niet groot meisje geboren,
dat volkomen wel was.

De hartstoonen van het kind waren v��r de toe-
diening der secale reeds niet sterk hoorbaar, dus kon
ik moeijelijk verschil ontdekken. De placenta liet zich
gemakkelijk verwijderen. Het kraambed verliep, uit-
gezonderd te sterke dolores p. p., volkomen goed.

Twee giften van 1,5 gram.

Den 3" Februari 1877, \'s morgens vroeg, werd mijne
hulp ingeroepen bij vrouw v. d. B , anaemische secun-
dipara, bij wie, terwijl zij eenige werkzaamheden
verrichtte, de vochtblaas was gebersten, zonder dat
zij bepaalde wee�n had gevoeld. Bij mijn komst had
zij geringe pijnen; er was nog weinig dilatatie, het
hoofd was voorliggend in 1° schedelligging. Haar eerste

bevalling had ik, daar de wee�n ook toen zwak waren,
met de tang getermineerd. \'sMiddags bezocht ik haar
weer, en vond nu 3" ontsluiting, terwijl het caput
was begonnen intedalen. Genoodzaakt haar voor
eenigen tijd te verlaten, vond ik twee uur later eenige
meerdere dilatatie, doch verder den toestand dezelfde;
wel waren er eenige wee�n geweest, doch zeer zwak.
Ik besloot hier eerst een gift van 1,5 gram te geven,
waarop ik na een kwartier bespeurde, dat er veel
betere uterus-contracties kwamen, en het caput be-
gon intedalen in de bekkenholte. Toen ik reeds hoop
voedde, dat deze ��ne gift voldoende zou zijn, en het
caput tot v��r den bekken uitgang kwam, namen de
wee�n weder in kracht af. Ik trachtte, zooals mij
meermalen gelukt is, de geboorte te bevorderen door
inbrengen van den vinger in het rectum, en, zoo
achter de kin komende, het hoofd voortteduwen,
doch ook deze manupilatie hielp mij niet.

Daarop gaf ik haar, onder voortdurend ausculteren,
een tweede gelijke gift, waarop na 20 minuten het
kind, een meisje, werd uitgedreven. De hartstoonen
van het kind waren wel eenigzins zwakker gewor-
den na de toediening; toch vertoonde het kind niet
de geringste mate van asphyxie.

Met de verwijdering der placenta had ik eenige
moeite; wel lag ze los in utero, doch het ostium had

zich zoo snel gecontraheerd, dat ik moest beginnen
met het eerst langzaam te verwijden. Het kraambed
verliep zonder eenig ongeval.

Geval IV.
E�n gifl van 2,5 gram.

Na den 21_n Januari 1878 reeds des morgens vroeg
geroepen te zijn bij vrouw B., secundipara, een kleine
krachtige vrouw, zonder bekkenvernaauwing, doch
weder om de geringe ontsluiting vertrokken te zijn,
werd ik \'s avonds op nieuw bij haar ontboden, en
vond nu een dilatatie van 4", het caput in l^e schedel-
ligging in de bekkenholte, de vliezen zwak spannende
bij iedere wee. Ik besloot vooreerst af te wachten. In
plaats echter dat de wee�n sterker werden, bemerkte
ik te doen te krijgen met adynamia uteri.

Na vier uur toevens was behalve meerdere ontslui-
ting de toestand dezelfde. Ik brak daarop de vliezen,
en toen ook hierop geen meerdere werking volgde,
diende ik haar bovenstaande gift toe. Na 20 minuten
ontstonden hierop eerst onregelmatige uteruscontrac-
ties, waarvan sommigen de vrucht voortdreven, an-
deren niets dan pijn gaven; daarna werden de wee�n

al krachtiger, z�� zelfs dat er bijna geen relaxatie
uteri was, en werd na 40 minuten een levend meisje
geboren, dat niet de minste asphyctische verschijn-
selen vertoonde.

De hartstoonen van het kind waren v��r en na
de toediening dezelfde gebleven.

Bij ligle wrijvingen werd kort daarop de placenta
uitgedreven, \'t Verloop van het kraambed leverde niets
bijzonders op; ook de dolores p. p. waren gering.

Geval V.
E�n gift van 1,5 gram.

Den l^sten Februari 1878 werd ik geroepen bij vrouw
v. d. W., secundipara, een tengere vrouw, eerst kor-
telings hersteld van een ernstige ziekte, croupeuse
pneumonie.

Ofschoon bij haar debiliteit adynamia uteri mij niet
vreemd zou zijn voorgekomen, vond ik echter krach-
tige wee�n, bij volkomen dilatatie en gebroken vlie-
zen, zoodat met een paar wee�n het caput in l^8teschedelligging voor den bekkenuitgang stond.

Plotseling hielden echter de wee�n op, en toen

zich na een half uur er nog geen voordeden gaf ik
1,5 gram pulvis secalis.

Grooter gift durfde ik bij een dergelijke pati�nte
uit vrees voor anaemia cerebri niet aanwenden. Bijna
tien minuten na toediening ontstonden er aanhou-
dende braakneigingen, misschien wel hieraan toe te
schrijven.

Na een kwartier ontstonden er zwakke wee�n, die
langzamerhand toenemende, na een half uur z��
krachtig werden, dat een nog boven verwachting
goed ontwikkelde jongen werd geboren. Op de harts-
toonen van het kind had deze gift niet den minsten
invloed De placenta werd spoedig en gemakkelijk
verwijderd. Verloop van het kraambed , behalve hevige
dolores p. p., die een flinke gift laudanum noodig
maakten, normaal.

E�n gift van 2 gram en ��n van 1,5 gram.

Vrouw de B., een krachtige primipai a, ontbood mij
den 8n April \'s nachts. Bij mijn komst, die nog al
met groot oponthoud was gepaard gegaan, er ging
namelijk ruim drie uren mede heen, waren de wee�n

die, volgens zeggen, zeer krachtig waren geweest,
geheel weg.

Er was ruim 3" ontsluiting, het hoofd dat in de
bekkenholte stond lag in l^c schedelligging, het liquor
was kort te voren afgeloopen. Toen ik na twee uren
wachten onder sterke wrijvingen van den uterus en
andere hulpmiddelen nog niets verder kwam, gaf ik
haar 2 gram pul vis secalis, waarop na 12 minuten
de uterus zich duidelijk voelbaar contraheerde, en
wel pijnen ontstonden, doch geen wee�n, die op de
uitdrijving van het kind werkten. Ook de dilatatie
van het osti�m was kleiner geworden, zoodat ik
begon te vreezen voor strictuur. Ik gaf hierop eenige
droppels laudanum en besloot af te wachten.

Onder zwakke wee�n was \'s middags drie uur ein-
delijk zooveel dilatatie gekomen, dat ik besloten was
de tang aanteleggen; toch wilde ik eerst nog de secale
beproeven.

Ik gaf toen 1,5 gram en reeds na 20 minuten ont-
stonden krachtige wee�n, die na een ruim half uur
een groot kind, een meisje uitdreven, dat spoedig
flink begon te schreeuwen. Hier had ik de hartstoo-
nen van het kind na de tweede gift duidelijk hooren
zwakker worden, en waren de wee�n niet zoo krach-
tig en werkzaam geweest, had ik stellig spoedig for-
cipaliter te werk gegaan. Misschien hebben echter de



		G. A. VAN ARKEL.

		OVEB DE WEEKING )

		VAN

		8ECALE CORNUTUM

		BIJ DE BARING.

		*



		OVER DE WERKING VAN SECALE CORN�TUM BIJ DE ZB-A-IEeiICTQ-.

		�



		z^:^ uXtcc /s /<?y?y

		OVER DE WERKING VAN SECALE CORNUTUM BIJ DE BARING. PROEFSCHRIFT TER VERKRIJGING VAN DEN GRAAD VAN DOCTOR IN DE GENEESKUNDE AAN DE MJKS-UNIVERS1TEIT TE UTRECHT, NA MACHTIGING VAN DEN RECTOR MAGNIFICUS D^R. E. MULDER, ItOOGLEERAAR IN DB WIS- EN NATUURKUNDE , . VOLGENS BESLUIT VAN DEN SENAAT DER UNIVERSITEIT EN OP VOORDRACHT DER GENEESKUNDIGE FACULTEIT, TE VERDEDIGEN op Donderdag den 25 September 1879, des namiddags ten 6 uren, DOOR GERARD1 S HMMWI S VAN ARREL. Geboren te \'s G r a v e s a n d e.

		\'9 G R A V E N H A G E, \\V. P, VAN STOCKUM & ZOON.



		VOORREDE.

		Voor dat ik overga tot liet onderwerp van mijn academisch proefschrift, voel ik mij gedrongen een woord van opregten dank te brengen aan U allen, Hoogleeiaren der Medische Faculteit, voor Uw onderwijs en hartelijke welwillendheid. Dat woord van dank zij in het bizonder nog aan U ge- bracht, Hooggeleerde Halbertsma, Hooggeschatte Promotor, voor de hulp, die ik bij de zamenstelling van mijn proef- schrift van U mocht ondervinden. Ook U Zeer Geleerde Heeren van der Hoeven en Vroesom de Haan ben ik veel verplicht voor Uw onderricht. Helaas kan ik ook U, aan de wetenschap te vroeg ont- vallen Rienderhoff, mijnen dank niet betuigen voor het zoo uitstekend van U genoten onderwijs. En Gij , mijne Vrienden, die allen reeds lang de Academie hebt verlaten, moogt gij steeds onze vriendschap in aan- denken houden.



		INLEIDING.

		Ieder practicus, met drukke interne practijk, weet hoe onaangenaam het is, uren aan uren doortebrengen aan het kraambed, terwijl de barende daar nederligt ongeduldig, dikwerf wanhopende, dat de tijd harer bevalling van uur tot uur verschoven wordt, omdat de wee�n, zoo zij er al zijn, niet bij machte zijn het kind te doen geboren worden; en niet altijd toch gaat het aan, dadelijk zijn toevlucht tot de tang te � nemen. Reeds door alle tijden heen heeft men naar inwen- dige middelen gezocht, die dezen toestand konden ophel�en; van die allen heeft echter slechts ��n zijn goeden naam, hoeveel bestrijders die steeds gevonden heeft, tot op onzen tijd kunnen ophouden n.1. de secale cornutum; alle anderen zijn gebleken van generlei of nagenoeg geen nut te zijn.



		10

		Reeds sints drie jaar was het mijn voornemen een proefschrift te schrijven over de werking van secale cornutum bij de baring. In dien tijd heb ik iedere gelegenheid, die zich voordeed, gebruikt om de verschillende secale prae- paraten hierbij aan te wenden. De gunstige werking van dit middel bij atonia uteri in het tijdperk der nageboorte zal stellig wel niemand meer betwisten; geheel anders echter is het met de aanwending er van tijdens de baring. Daar toch, waar, zonder vroegere schrijvers aan te halen in het ��ne Handboek van Verloskunde (1) van den laatsten tijd «der Gebrauch des Secale Cor- nutum zur Austreibung des Kindes ist als unn�tz und unter Umstanden f�r das Kind gradezusch�dlich zu verbannen » in het andere (2) « Unter den inneren, die Wehen verst�rkenden Mitteln steht obenan das Secale Cornutum, en op pag. 415: So ist die gunstige Wirkung aller dieser (Zimmt, Borax, Cannabis indica, Digitalis und Chinin) und noch anderer, gegen schwache Wehen gepriesener Mittel eventuell nur eine Nebenwirkung, und keines kann das bei richtigem Gehrauche unschadliche Mut- terkorn ersetzen» gevonden wordt, konden proeven

		(1) Schroder S. 255. (2) Spiegelbeig S. 313.



		J.

		WERKING.

		Talrijk zijn in vroeger tijd de proeven geweest omtrent de werking van secale bij de meest verschil- lende dieren. Bijna allen bestonden deze uitvoedering. Het vermelden van deze proeven zou mij wellicht te wijdloopig doen worden en ligt ook niet in den geest van mijn proefschrift, waarbij ik mij meer tot de latere schrijvers bepaald heb. In het tijdschrift van Geneeskunde van 4861 wor- den vermeld de door Brunner (1), onder leiding van Funcke, verkregen resultaten, uit zijn proeven met verschillende bestanddeelen van de secale, waarbij hij het waterig extract het werkzaamst vond. Dit bracht hij onder de huid bij kikvorschen. (1) Xonnulla do vi Secalis Coriiuti Diss. iiiaug. rned. Lypsiae 1860.



		17 plaats vond. Na een maximum van contractie der vaatspier houdt de vitale kracht op. De arteri�le vernaauwing was soms van 4\'" tot 3"\'. Ook de venae werden naauwer, doch minder constant. Die contractie is waarschijnlijk deels actief, deels secundair ten gevolge van de verminderde bloedmassa, die de vernaauwde arteries doorlaten. Een geheel andere meening is Wernich (1) toege- daan. Verhoogde bloeddruk in het arteri�le stelsel, zooals men vroeger aannam, is volgens zijn mano- metrische proeven, en ook die van Holmes, na de toediening van secale niet aanwezig; deze zou ook lijnrecht in strijd zijn met de genezing van aneurys- mata door ergotine, en veeleer bersting er van ten gevolge moeten hebben. De overvulling van het ge- heele veneuse stelsel en de leegte van het arteri�le, die onregelmatigheid der bloedverdeeling, kan slechts dan tot stand komen, als de druk in het veneuse stelsel nog lager wordt, dan zij gewoonlijk is; z�� dus de druk in een menigte veneuse vaatgebieden een negative wordt. Hij vat een en ander aldus zamen (2): (1) Einige Versuchsreihen �ber das Mutterkorn von Dr. A. Wer- nich. Berlin 1874. (2) Dez. S. 33. 2



		\'22

		korte wee�npauze zich niet meer herstellen kan, asphyctisch wordt en afsterft. Zoo gaat het ook, zegt hij , bij krachtige werking der secale. Daar bovendien de gelijkmatige spanning van den uterus noch op de verwijding van de moederlijke weeke deelen, noch op de voorwaartsbeweging van het ei e�n wezentlijk bewonderenden invloed heeft, zoo is het gebruik van secale tot uitdrijving van het kind nutteloos, en in sommige omstandigheden voor het kind schadelijk. Iets later zegt hij, men kan het op het einde der baring geven, waar men grond heeft te verwachten, dat de uterus zich na de geboorte slecht contraheren zal. Tot uitdrijving van het kind echter kan secale naauwelijks iets bijdragen. Wernich (1) na aangemerkt te hebben, dat Schr�- der de aanwending van secale beperkt tot het tijdperk der nageboorte alleen, zegt, dat hij deze strenge af- scheiding afleidt van de proeven, met den tokodyna- mometer van Schatz gedaan, over de wijze, waarop het moederkoorn invloed uitoefent op de wee�n. Na secale gebruik ontstaat namelijk een belangrijke vermeerdering van de intra-uterine druk in de wee�n pauze, terwijl de wee�n wel menigvuldiger, maar

		(1) L. c. S. 59.



		24

		Hermanides (1) zegt: men weet dat secale inwendig gebruikt of niets doet, of normale wee�n opwekt, of abnormale. Onvoldoende of geheel ontbrekende absorptie bij de stomachische methode beschouwt hij als oorzaak van het uitblijven der werking. Hij raadt een flinke gift in eens aan. Verder -vermeldt hij drie gevallen, waarin hij de injectie van ergotine als partus-terminerend middel heeft aangewend; twee gevallen van adynamia uteri bij barenden in het vierde tijdperk, waar snel uit- drijving volgde, een derde, waar bij 2" dilatatie, na breking der vliezen, volkomen wee�nstilstand bestond. Hier kreeg hij na twee injecties van 3 grein zamen, in plaats van flinke wee�n, krampwee�n, die drie uren lang door laudanum en subcutane injectie van atropine moesten bestreden worden. Hij gebruikte het extr. secalis corn. Bonjean. Spiegelberg (2) zegt van de secale: «zijn wee�n- versterkende kracht is grooter, dan zijn wee�nopwek- kende, ofschoon ook deze niet te ontkennen is. De uteruscontracties worden onder secalewerking sterker, de pauzen korter; ten laatste de pauzen zoo

		(1) L. c. pag. 52. (2) L. c. S. 413.



		III.

		SUBGUTANE INJECTIE VAN HET EXTBACTUM SECALIS CORNUTI P. N.

		Geval I. Ge�njicieerd 75 MG. Extract op 75 MG. Aq. destil. Den 8" April 1875 werd ik ontboden bij een krach- tige multipara vrouw W., die mij meedeelde, bij hare vorige bevallingen steeds zwakke wee�n, en post partum een belangrijke haemorrhagie gehad te hebben. Driemaal was zij forcipaal verlost en had na de laatste een fistula vesico-vaginalis overgehouden. Zoo zich hier weder te zwakke wee�n of wee�n- stilstand mocht voordoen, had ik besloten tot boven- genoemde injectie, daar de vrouw beangst was. voor de forceps. En werkelijk was dit het geval. Bij mijn komst \'savonds negen uur was er ongeveer 2^l/₂" dilatatie, die bij weinige zwakke wee�n \'s morgens zes



		te,



		28 eerste geval, in staat zouden geweest zijn de vrucht uittedrijven. Mijn vermoedelijk te groote vrees voor den dood van het kind bij het hooren van zwakkere hartstoonen was hieraan schuld.

		Geval II. G�mjicieerd 180 MG. Extract op 180 MG. Aqua dest�l. Den 26" Mei 1878 werd ik geroepen bij vrouw v. d. H., een flink gebouwde vrouw, secundipara. Er waren, volgens zeggen, goede wee�n geweest, doch kort v��r mijn komst hadden ze geheel opge- houden. Het liquor was weg, en het caput lag in 1" schedelligging v��r den bekkenuitgang. Hartstoonen van het kind duidelijk hoorbaar. Na een uur wach- tens injici�erde ik bovengenoemde oplossing in den buikwand, waarop na 8 minuten duidelijk voelbare uterus-contracties ontstonden, en in twee flinke wee�n, die zeer kort op elkaar volgden, het kind werd uit- gedreven. Tijd om na te gaan of de hartstoonen zwakker werden, had ik niet. Het kind schreeuwde dadelijk,



		29 doch zag eenigsints bleek. Na een paar minuten had het echter de normale kleur terug. Minder gelukkig was ik echter met het verwijderen der placenta. Zooals ik gewoonlijk doe, wreef ik eerst flink den uterus door den buikwand heen, waarbij ik voelde dat zij van haar insertieplaats losliet, en wilde haar nu verwijderen. De uterus had zich echter z�� \'gecontraheerd, dat ik met moeite het ostium kon binnendringen , en het mij eerst na betrekkelijk geruimen tijd gelukte eerst twee, toen drie vingers in te brengen, om de pla- centa te verwijderen. Eenig nadeel voor de vrouw, ook in het kraam- bed, heeft de injectie niet gehad, behalve hevige dolores post partum.

		Geval III. Ge�njicieerd 125 MG, Extr. op 125 MG. Aqua destill. Vrouw v. B., een anaemische multipara, riep den 10 Maart 1879 \'s avonds mijne hulp in. Het vorige jaar was ik bij haar ter adsistentie geroepen, wegens een belangrijke haemorrhagie post partum . waaraan



		IV.

		INWENDIGE TOEDIENING VAN HET EXTR. SECALIS CORN.

		Geval I. Twee giften van 0,250 Extract. Den 29 Juli 1879 werd ik geroepen bij vrouw J., een krachtige multipara. Toen om mij gezonden was, waren er, volgens zeggen, geruimen tijd krachtige wee�n geweest, en was daarop het liquor afgeloopen. Daar er ruim twee uur me� verstreek, eer ik bij haar was, had zij, zooals zij mij meedeelde, getracht de wee�n tegen te houden, en zoo vond ik bij nagenoeg verstreken ostium uteri het hoofd in l^e schedelligging in de bekkenholte staan. De wee�n waren zeer zwak. Na een uur wachten gaf ik haar 250 MG. Extr. seca- lis, waarop de wee�n wel eenigsints sterker werden, doch niet voldoende bleken, om het kind uit te drij- ven. Toen ik na een half uur bespeurde, dat ze weder 3



		V.

		TOEDIENING VAN PULVIS SECALIS CORN.

		Geval I. E�n gift van 2.5 gram. Den 31 October 1876 werd ik ontboden bij een zeer krachtige flink gebouwde multipara vrouw v. d. H. De anamnese leerde mij, dat zij de eerste maal forci- paal verlost was, nadat de wee�n nagenoeg hadden opgehouden, en het hoofd voor de geboorte stond. Het kind was dood. De tweede maal had haar accoucheur van \'s mor- gens tot middernacht bij haar doorgebracht, eer het kind werd geboren, steeds kampende met slechte wee�n. Den 20 Mei 1875 had ik haar bijgestaan onder dezelfde omstandigheden, en had ik haar de tinctura secalis toegediend, waarop de geboorte van het kind gevolgd was.



		38

		Ook ditmaal had zij niet alleen te zwakke wee�n, maar langzamerhand kwam er geheele wee�nstilstand, terwijl het vruchtwater was afgeloopen bij voldoende dilatatie. Bekkenanomali�n waren er niet. Het caput stond even als de vorige maal in l^e schedelligging in de bekkenholte. Ik had reeds geruimen tijd afge- wacht, zonder eenige verbetering in den toestand te bespeuren, en gaf haar daarom genoemde gift pul vis secalis. Na een kwartier waren de wee�n zoo krachtig ge- worden , dat het caput spoedig verder indaalde en na ruim een half uur een zeer groote jongen werd ge- boren, die zich dadelijk goed deed hooren. Van ver- andering der hartstoonen van het kind v��r en na de toediening was niets te bespeuren. De placenta volgde gemakkelijk. Het kraambed verliep ongestoord.

		Geval II. E�n gift van 1.5 gram. Vrouw v. D., een anaemische multipara, riep den 17 December 187� mijne hulp in. Bij mijn onderzoek bleek het caput in le schedel-



		42

		al krachtiger, z�� zelfs dat er bijna geen relaxatie uteri was, en werd na 40 minuten een levend meisje geboren, dat niet de minste asphyctische verschijn- selen vertoonde. De hartstoonen van het kind waren v��r en na de toediening dezelfde gebleven. Bij ligle wrijvingen werd kort daarop de placenta uitgedreven, \'t Verloop van het kraambed leverde niets bijzonders op; ook de dolores p. p. waren gering.

		Geval V. E�n gift van 1,5 gram. Den l^sten Februari 1878 werd ik geroepen bij vrouw v. d. W., secundipara, een tengere vrouw, eerst kor- telings hersteld van een ernstige ziekte, croupeuse pneumonie. Ofschoon bij haar debiliteit adynamia uteri mij niet vreemd zou zijn voorgekomen, vond ik echter krach- tige wee�n, bij volkomen dilatatie en gebroken vlie- zen, zoodat met een paar wee�n het caput in l^8teschedelligging voor den bekkenuitgang stond. Plotseling hielden echter de wee�n op, en toen



		43

		zich na een half uur er nog geen voordeden gaf ik 1,5 gram pulvis secalis. Grooter gift durfde ik bij een dergelijke pati�nte uit vrees voor anaemia cerebri niet aanwenden. Bijna tien minuten na toediening ontstonden er aanhou- dende braakneigingen, misschien wel hieraan toe te schrijven. Na een kwartier ontstonden er zwakke wee�n, die langzamerhand toenemende, na een half uur z�� krachtig werden, dat een nog boven verwachting goed ontwikkelde jongen werd geboren. Op de harts- toonen van het kind had deze gift niet den minsten invloed De placenta werd spoedig en gemakkelijk verwijderd. Verloop van het kraambed , behalve hevige dolores p. p., die een flinke gift laudanum noodig maakten, normaal.

		Geval VI. E�n gift van 2 gram en ��n van 1,5 gram. Vrouw de B., een krachtige primipai a, ontbood mij den 8n April \'s nachts. Bij mijn komst, die nog al met groot oponthoud was gepaard gegaan, er ging namelijk ruim drie uren mede heen, waren de wee�n



		45

		langdurige partus, bij het vroeg afvloeijen van het vruchtwater, hieraan evenveel schuld als de secale. Hoewel ik snel de placenta trachte weg te nemen, veroorzaakte mij dit moeite door de sterke contractie van denuterus. Het kraambed verliep zoo ongestoord, dat ik geen bezoek bij haar in dien tijd behoefde te brengen.

		geval VII. �en gift van 1,5 gram ��n van twee gram. Kort daarop den 17 April kwam mij een geval voor bij vrouw v. d. H., krachtige multipara, waarbij mij de secale in den steek liet. Ik was voor de tweede maal haar accoucheur; vroeger had zij na iederen partus steeds een belangrijke haemorrhagie gehad, waarom ik haar met goed gevolg de tinctura scalis had toegediend In dit geval waren van den beginne af aan zeer zwakke dolores, zoodat het ontsluitingstijdperk ruim twee dagen duurde. Ook hier had ik met Ie schedelligging te doen. \'s Morgens 10 uur diende ik haar, terwijl ik bij vol- doende dilatatie de vliezen had gebroken en het



		4(5

		hoofd in de bekkenholte stond, de eerste gift toe. Wel volgden hierop eenige onregelmatige uterus- contracties , en nam de pijn toe, doch van de ge- wenschte voortdrijving der vrucht was niets te be- speuren. De hartstoonen van het kind bleven even duidelijk hoorbaar. Na een groot half uur gaf ik haar de tweede gift van 2 gram en ook deze had weinig succes. In de bekkenholte, nagenoeg voor den bekkenuit- uitgang, bleef het caput onbewegelijk staan zonder dat er eenige mechanische hinderpaal was. Ik was nu wel verplicht naar den tang te grijpen en extraheerde spoedig een flink meisje, dat van de toediening der secale niet den minsten hinder had gehad. De pla- centa liet zich gemakkelijk verwijderen, en behalve een weinig koorts op den derden dag verliep het kraambed ongestoord.

		GEVAL VIII. ��n gift van 2 gram. Den 16 September 1878 werd ik ontboden bij vrouw v. W., een zwakke multipara, die herhaal- delijk leed aan atonia uteri.



		47

		Dit was dan ook de reden geweest, dat zoolang ge- wacht was, dat ik bij mijn komst reeds volkomen ontsluiting, gebroken vliezen en het caput in Ie schedelligging voor den bekkenuitgang vond staan. Zij deelde mij mede, dat zij van af den vorigen dag reeds pijnen had gevoeld, en dat nu een uur v��r mijn komst het water was afgeloopen. Na dien tijd waren de pijnen gedurende eenigen tijd heviger geweest, daarop weder zwakker geworden, en nu gedaald tot bijna volkomen wee�nstilstand. Na een half uur wachten gaf ik haar genoemde gift pulvis secalis, en reeds na ruim 15 minuten was een niet groote jongen geboren. Tijd, om verschil in hartstoonen bij het kind goed te observeren, had ik niet; doch het toonde bij de geboorte weinig hinder van de secale toediening gehad te hebben. Bijna onmiddelijk na de geboorte van het kind volgde de placenta, die ik slechts uit de vagina had te verwijderen. Kraambed, behalve intermitte- rende koorts, die den 5eu dag ontstond, en door een paar giften chinine spoedig week, verder normaal. Ook de dolores p. p. waren gering.



		48

		Geval IX. Twee giften van 1 gram. Vrouw v. D., een anaemische multipara, riep den 2 December 1878 mijne hulp in bij hare bevalling. Bij haar vorigen partus had zij ook aan atonia uteri geleden, doch daar het toen een tweelingzwangerschap was, en daarbij het eerste kind een billigging had, (het tweede had later een dwarsligging) vond ik mij niet gerechtigd secale te geven en deed liever de extractie. Reeds den vorigen avond had ik haar be- zocht , doch was om de geringe dilatatie weder huis- waarts gegaan. Ik had hier met een l^e aangezichts- ligging te doen. Bij mijn komst \'s morgens vond ik ruim 3" ont- sluiting, de vliezen gebroken, matig sterke dolores. Hoewel langzaam ging alles eerst goed. Er kwam volkomen dilatatie, het hoofd daalde goed in de bek- kenholte, de kin draaide naar voren, toen de dolores langzamerhand verminderden. Ik schreef het eerst toe aan te groote afmatting door den langen duur der partus, en beproefde door sterke wrijvingen, het geven van excitantia enz. de wee�n te versterken, en diende eindelijk, toen dit ook tot niets leidde, de secale toe. Na een eerste gift van 1 gram bespeurde ik na 20 minuten nog weinig



		40

		verandering, hierop gaf ik weder een gram en na 10 minuten kwamen er zulke flinke uterus-contracties^ dat binnen het half uur een niet groote jongen werd uitgedreven. Hier had ik na de tweede gift de hartstoonen, die evenwel niet zeer duidelijk te hooren waren, zwakker hooren Worden; het kind zag bleek, de spieren waren slap, maar toch schreeuwde het spoedig na de ge- boorte. De placenta volgde gemakkelijk. Uitgezonderd sterke dolores p. p. verliep het kraambed goed. * Geval X. E�n gift van 2 gram. Den ll_n Februari 1879, \'smorgens vier uur, werd ik bij een middelmatig sterke multipara, vrouw L., ontboden. Dit was de derde maal, dat ik haar bij- stond. De eerste maal had ik haar om atonia uteri forcipaal verlost, wijl ik toen geen secalebij mij had; de tweede maal, toen ik geen hartstoonen kon hooren, en er bovendien een stinkend liquor afliep, zich geen caput seccedaneum vormde, en de vrouw sinds eenigen tijd geen leven had gevoeld, had ik haar30druppels tinct secalis gegeven, waarop de uitdrijving volgde van een kind, dat alle sporen droeg van reeds ge- 4



		50

		ruimen tijd dood te zijn geweest, ontvellingen enz. Ditmaal was er bij mijn komst ruim 4" ontslui- ting, het hoofd stond in 2^e schedelligging, en was reeds een weinig in de bekkenholte ingedaald. De wee�n waren echter zeer zwak. De harttoonen van het kind waren duidelijk hoorbaar. Ik moest mij eenigen tijd verwijderen, en keerde eerst te tien ure weder terug. Toen was het liquor weg, het caput stond in de bekkenholte, maar nog altijd waren er geen dolores ad partum. Ik gaf daarop genoemde gift secale, en reeds na een half uur werd onder voortdurende, weinig tus- schenpozing gevende contracties van den uterus een flinke jongen geboren. De harttoonen van h�t kind waren wel min of meer zwakker geworden, doch zonder dat het bleek het kind gehinderd te hebben. De placenta volgde gemakkelijk; het kraambed een weinig koorts, die na den 4° dag ontstond en spoedig week, daargelaten, verliep normaal.



		vi.

		TOEDIENING VAN TINCTURA SECALIS CORN.

		Geval I. Twee giften van 40 druppels. Den 25 Juli 1876 werd ik ontboden bij een krach- tige multipara, vrouw v. Z., die vroeger, volgens haar mededeeling, meermalen aan wee�nzwakte had ge- leden ; daarom ook had zij mij niet vroeg doen halen, hoewel de pijnen reeds den vorigen dag waren be- gonnen. Ik vond bij voldoende dilatatie, gebroken vliezen, het hoofd in l^e schedelligging in de bekken- holte, doch zeer zwakke wee�n. Ik wachtte hier niet lang met de toediening van 40 dr. tinct. secalis, waarvan ik echter hoegenaamd geene werking be- speurde. De hartstoonen van het kind bleven even duidelijk hoorbaar. Na een half uur diende ik haar een tweede gelijke gift toe, waarop duidelijke, eerst zwakke, daarna sterkere contracties van den uterus volgden, die het hoofd tot v��r den bekkenuitgang



		&

		brachten, doch hier langzamerhand weder ophielden. Met het oog op het kind, waarvan ik de harttoonen na deze laatste gift duidelijk hoorde zwakker worden, besloot ik de forceps aan te leggen, waarop ik spoedig een f linken jongen extraheerde, die goede teekenen van leven gat. Het verwijderen der placenta ging vrij gemakkelijk. Het kraambed verliep zonder stoornis. Geval II. E�n gift van 30, ��n van 40 druppels. Vrouw v. d. B., anaemische multipara, riep den 30 October 1876 mijne hulp in. Bij mijn komst vond ik nagenoeg volkomen dila- tatie, de vliezen nog niet gebroken, bij iedere wee slechts slap spannende, het caput in l^e schedellig- ging in de bekkenholte. E�n gift van 30 druppels, nadat ik, na breking der vliezen, twee uren te ver- geefs had gewacht op sterkere wee�n, bracht wel eenige, doch geringe verbetering. Na een half uur gaf ik toen een tweede van 40 druppels, waarop spoedig, reeds na ruim 40 minuten, de wee�n krachtiger en aanhoudender werden, en na



		53

		een half uur de uitdrijving van het kind, een niet groote jongen volgde. De harttoonen van het kind waren v��r en na de toediening van beide giften niet veranderd. De pla- centa liet zich gemakkelijk verwijderen. Het kraambed verliep, behalve sterke dolores p. p. zeer normaal. Geval III. E�n gift van 40 druppels. Den 25 Maart 1877 werd ik geroepen bij vrouw v. S., een anaemische primipara. Den vorigen dag had ik bij zeer geringe ontsluiting niet kunnen bepalen, wat het voorliggend deel was, te meer, daar ook de buikwand zeer gespannen was, wat natuurlijk lastig was voor het uitwendig onderzoek. Den volgenden morgen bemerkte ik, dat ik met een eerste aange- zichtsligging te doen had; de dilatatie vorderde lang- zaam. Toen ik mij voor een paar uren verwijderd had, was in den tusschentijd het vruchtwater afge- loopen, en het hoofd een weinig ingedaald. De vrouw was echter door den langen duur zeer vermoeid, en de wee�n werden al zwakker en zwakker. Ik besloot



		54

		nu niet langer te wachten, en gaf haar 40 dr. tincl. secalis, waarop reeds na een klein half uur zulke krachtige dolores ontstonden, dat kort daarop een niet groot meisje werd geboren. De harttoonen van het kind waren voor de toe- diening niet sterk, doch ik kon daarna geen verschil ontdekken. De placenta volgde gemakkelijk. Het kraambed verliep ongestoord. Geval IV. E�n gifl van 50 druppels- Den 10 September 1877 riep vrouw N., een krach- tige secundipara, mijne hulp in. Nadat ik haar een paar malen had bezocht, was er langzamerhand vol- doende dilatatie gekomen, zoodat ik er toe overging, om de vliezen te breken, denkende hierdoor de z�� zwakke wee�n te verbeteren. Het hoofd stond in 4^eschedelligging in de bekkenholte. Toen de wee�n al zwakker en zwakker werden, en er zelfs wee�nstilstand dreigde te ontstaan, gaf ik haar 50 druppelsTinct. Secalis, waarop na 20 minuten de bijna opgehouden wee�n zoo in intensiteit begonnen



		55

		toe te nemen, dat reeds na 40 minuten het kind, een flink meisje werd geboren. De harttoonen van het kind waren natoediening wel eenigsints zwakker geworden, doch bij de geboorte was er van asphyxie niets te bespeuren. De placenta volgde spoedig. Het kraam- bed , behalve zeer hevige dolores p. p, normaal.

		Geval V. E�n gift van 30 druppels. Den 27n September 1877 riep vrouw D� een anae- mische multipara, mijne hulp in. Zij deelde mij mede, vroeger eveneens aan wee�n- zwakte geleden te hebben; nu toch waren ook, bij voldoende ontsluiting en afgeloopen vruchtwater met het hoofd in l_e schedelligging diep in de bekkenholte, de wee�n zoo zwak, dat van vooruitgang van het hoofd niets was te bespeuren. Ik wachtte hier niet lang met de toediening van secale en gaf haar 30 druppels. Grooter gift durfde ik niet toedienen, om de vrij sterke anaemie van de pati�nte; deze gift bleek mij voldoende, om de wee�n dien graad van intensiteit te doen bereiken, dat na verloop van een uur een klein meisje werd geboren.



		56

		De harttoonen waren voor de toediening niet sterk, doch veranderden daarna niet. Ten slotte had ik hier nog te kampen met adhaesie van de placenta, die ik echter na lospelling goed kon verwijderen, en de hierop volgende bloeding was zeer gering. Hevige dolores p. p. waren de eenige stoornis in het kraambed. Geval VI. E�n gift van 30 druppels. Toen ik den lⁿ Maart 1878 bij vrouw Z., een krach- tige multipara, werd ontboden, en daar aankwam, was reeds ��n kind een uur te voren geboren. De vrouw dacht aan tweelingen en werkeliJK was dat zoo. Echter waren er geen wee�n. Het tweede kind had een l^e schedelligging, terwijl het liquor reeds weg was. Na een uur wachten, zonder dat zich iets, wat zelfs naar een wee geleek, voordeed, gaf ik haar 30 druppels tinct. secalis, waarop^na 12 minuten flinke contracties van den uterus volgden, die in een paar wee�n het kind, een meisje, uitdreven. De harttoonen van het kind waren v��r en na de toediening dezelfde gebleven. Beide placentae volgden gemakkelijk en het kraambed verliep goed.



		57

		Geval VII. E�n gift van 50 druppels. Den 43" juli 4878 werd ik \'s middags geroepen bij vrouw H., krachtige primipara. Bij normaal bekken stond het caput in 4<= schedel ligging; de dolores waren tamelijk goed, doch er was eerst 3" dilatatie, zoodat ik weder vertrok, daar zij niet veraf woonde. Toen ik \'s avonds negen uur weder werd geroepen, vond ik bijna volkomen dilatatie, doch nagenoeg wee�n- stilstand. Ik brak hierop de vliezen en wachtte af. Ik had reeds een uur vertoefd, en nog niet ��newee bespeurd, toen ik haar 50 druppels tinct. secalis gaf. Reeds na 20 minuten ontstonden er pijnen, die lang- zamerhand den vorm van wee�n aannamen, en tot aanhoudende uterus-contracties overgingen, waardoor in den tijd van ruim een half uur na toediening een flink kind, een meisje, werd geboren. De harttoonen van het kind waren niet veranderd. De placenta volgde spoedig en gemakkelijk. Het kraambed verliep zeer goed. Geval Vlll. E�n gift van 50 druppels. Den 8ⁿ Maart 4879 werd ik geroepen bij jufvr. B.,