|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
•
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
mm
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
T
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
/<)G\'
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Mer aanbevelingen V
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
^rrMlSOO
|
|||
|
RIJKSUNIVERSITEIT UTRECHT
|
|||||||
|
A06000009570122B
|
|||||||
|
0957 0122
|
|||||||
|
<-~7 £*>ww*a ƒ /■ t (O
|
||||||||||||||||||||
|
DE
|
||||||||||||||||||||
|
,#iBti®Wferiii
|
||||||||||||||||||||
|
(1 o o r
Ds JAMES MPNEÏl.
Yoorjïederland bewerkt"
|
MI Th
|
|||||||||||||||||||
|
<i<>
|
||||||||||||||||||||
|
ff ff ~ï> "))
Met aanbevelingen van ProEJ.J.van Oosterzee, Dr6J.Vinke en DSJ.J.L. ren Kate.
|
||||||||||||||||||||
|
1
|
||||||||||||||||||||
|
^%BÜ
|
||||||||||||||||||||
|
oT. {?. (ÏE J31/IS0I?J B, JNfïBl/WED IBP
|
||||||||||||||||||||
|
BIBLIOTHEEK DER
RIJKSUNIVERSITEIT
UTRECHT. |
||||||||||||||||||||
|
DE GELOOFSBELIJDENISSEN
W EREL D, F.KSE lil SflIlUJVIMi VAN Al IK
GODSDIENSTEN EN GODSDIENSTIGE GEZINDHEDEN,
hare
LEERSTELLINGEN, GEBRUIKEN, PLEGTIGHEDEN EN GEWOONTEN.
NAAK DE NIKÜW8TH RN BBSTK KRONNKN ZAMBSOBSTEhl»
DOOR
Ds. JAMES GARDNER,
VK1>. ET IMlll.. IIOCTOB.
VOOR NTE3TZ)nEirj A-TSTIT) ÜEWE3RKT
DOOK
J. G. R. VOS,
I.KKRAAIt IX !>K MOHKUNK TAl.KN A*\\ IIKT K\'i\\. I\\«*|\\ \\. h. IIARINK,
ONDER MEDEWERKING VAN EENIGE VADERLANDSCHE GODGELEERDEN.
MKI\' AAXBKVKMNaKN VAN
Prof. J. J. van Oosterzee, Dr. G. J. Vinke en Ds, J. J. L. ten Kate.
MET KEURIGE STAALPLATEN.
E KUSTE DEEL. NIEUW E Dl EP,
J. C. DE BUISONJK. |
|||
|
VOORREDE.
|
|||||
|
Het hoofddoel van dit werk is eene juiste en onpartijdige beschrijving te geven van
de verschillende eerediensten, die er op de wereld gevonden worden. De/.e zijn zoo talrijk en dikwijls zoo in het duister gehuld , dat er veel naauwgezet onderzoek vereischt werd, om hare verschillende beginselen en leerstellingen, hare gebruiken en ceremoniën volledig mede te deelen. De behoefte aan zulk eene beschrijving is sedert lang gevoeld, en in de laatste jaren zijn dan ook verschuilende verhandelingen over dit onderwerp geschreven, die licht verspreiden over de mythologie der Oudheid. terwijl de mededeelingen der reizigers en de verhalen der zendelingen ons de eerediensten der nieuwere tijden beter hebben doen kennen, (lelijk in het Prospectus werd opge- \' merkt, is er slechts eene Godsdienst door God, maar zijn er vele door menschen ingesteld. De eenige door God ingestelde Godsdienst, het Christendom, staat at\'ge- scheiden, en als het ware afgezonderd, van alle andere, /ij is niet alleen oneindig verre boven deze verheven, maar geeft bij vergelijking ook blijken dat te zijn. hetgeen aantoont, dat zij alleen het voortbrengsel van Goddelijke inspiratie is. Heilige mannen uit den ouden tijd, wij weten het, spraken, zooals de Heilige Geest het hun ingaf, en de Openbaring aldus van boven gezonden is, zonder twijfel, bijzonder geschikt voor het karakter, den toestand en de omstandigheden van den mensch. Mij onderzoek blijkt het, dat alle menschelijke Godsdienststelsels, zelfs de vernederendste, die er op aarde bestaan, tot zekere grenzen gegrondvest zijn op die Godsdienstige gevoelens, welke in het hart aanwezig zijn. Maar verre boven deze verrijst het Christendom, eenig en alleen; en de wijze, waarop zijne bijzondere eigenschappen zich openbaren, als onderscheiden van die van elk ander Godsdienststelsel, dat de wereld ooit zag, vormt een allerbelangrijkst en allerkrachtigst argument ten gunste van zijne waarheid en zijnen Goddelijken oorsprong. Zulk een onderzoek toont aan, dat het Christendom de Godsdienst, de eenige Godsdienst is, welke Gode waardig en voor de menschen j geschikt is. Het verkondigt te zelfder tjjd, met gelijke kracht en uitwerking, de volkomene onwaarheid van den stelregel der ongeloovigen, — dat alle Godsdiensten gelijk zijn. Eene valsche Godsdienst, hetzij vervat in den Koran van den Mohamedaan of in de Shasters van den Brahmin, kan vele waarheden bevatten, welke op zich zelve i verre van onbelangrijk zijn; maar het feit, dat zij eene menschelijke in plaats van |
|||||
|
II V OOR E E IJ E.
eene Goddelijke, eene valsche in plaats van eene ware Godsdienst is, kenmerkt haar
ontegenzeggelijk als onaannemelijk en onerkend in het oog van Hem, die Itegt en Waar in al Zijne wegen , zoowel als Heilig in al Zijne werken is. Behalve de groote Godsdiensten der wereld omvat het werk eene beschouwing van i
tle talrijke secten, die van tijd tot tijd uit die Godsdiensten zijn voortgesproten, en eene volledige beschrijving van de eigenaardigheden, zoowel in leer als in ceremoniën, waardoor deze zich hebben onderscheiden of nog onderscheiden. In dit belangrijke gedeelte is het de ernstige wensch van den Schrijver geweest, om zoo juist mogelijk te zijn , en daarom heeft hij geene moeite gespaard, hetzij door de gezaghebbende schrijvers over dit onderwerp zorgvuldig te raadplegen, of door briefwisseling aan te knoopen met de voornaamste mannen der verschillende secten, om aan dit werk een door en door geloofwaardig karakter te geven, en op die wijze het vertrouwen van de verschillende afdeelingen der Godsdienstige wereld te verwerven. Alvorens over te gaan tot «Ie uitgave eener bewerking voor Nederlanders van het I
werk, dat. hierbij het publiek wordt aangeboden, heeft de Uitgever den arbeid van ! Ds. Garuner aan de beoordeeling van de HU. Prof. .1. J. van Oosterzee, Dr. G. .1. Vinke en Ds. .1. ,1. L. TEN Kate onderworpen, die hem hebben aangemoedigd deze veel omvattende taak te aanvaarden, en hierbij thans welwillend de volgende aanbevelingen voegen : Het is een grootsche maar tegelijk ook alle aanbeveling waardige onderneming,
die de heer m; BuisonjÉ thans mocht voltooijen. Heb ik op zijn verzoek, zoo-
veel mij mogelijk was, naauwkeurige kennis gemaakt met den inhoud van het vertaalde werk, ik aarzel niet te verklaren, dat die kennismaking de hoogste ingenomenheid bij mij heeft opgewekt. Allezins verklaarbaar is liet mij geworden, dat het in Engeland verbazenden opgang heeft gemaakt en nog maakt bij het Godsdienstig publiek: of, laat mij liever schrijven, bij allen, die den mensch op zijn hoogste levensgebied, dat van den Godsdienst, immers zijn eigendoni- melijk wezen. in al de stadiën van ontwikkeling, van misvorming zoowel als vorming, het waardig voorwerp achten van onderzoek en bepeinzing. Mocht de uitgever niet zijn gestuit op het bezwaar, dat in ons kleine land steeds op de uitgave van kostbare werken drukt! Met het oog op den godsdienstzin van ons publiek en den strijd onzer dagen, die zelfs den onverschilligste dringt tot belangstelling in de kennis der menschelijke godsdienstbegrippen en vormen, kan ik het niet betwijfelen , of deze arbeid van den Engelschen geleerde zal ook onder ons, zoodra men slechts kennis maakt met het nu voltooide werk, steeds toe- nenienden bijval vinden. De schrijver, en wat wordt meer vereischt in den referent? kenmerkt zich bij zijn echt-Christeljjken geest, die onverholen het ge- matigd conservatieve standpunt kenbaar maakt, dom- voorbeeldige onpartijdigheid. |
||||
|
VOORREDE.
|
|||||||
|
III
|
|||||||
|
Uit de beste bronnen put hij met de hoogste zorgvuldigheid, niet trouw en \'
waarheidsliefde, zoodat men bij hem waarheid, niets dan waarheid vindt. Behoef ; ik nog te wijzen op de behoefte aan zoodanig werk, voor onzen tijd inzonder- || heid? Of op de gaping, die er op dit deel van litterarisch terrein door wordt aangevuld? Doch waartoe meer? De inhoud spreke voor zich zelf. De goede wijn behoeft geen krans. Toch prijkt er in een keur van platen een sierlijke kroon op! Worde ook daardoor de lust om zich dit werk aan te schaffen bij velen opgewekt, ook onder de duizenden, die zelden hun geld over hebben voor eene andere kennis en wetenschap, dan voor die, welke geld geeft. Amsterdam, Febr. 1870. Dr. G. J. VINKE.
Ook de Ondergeteekende heeft met groote belangstelling kennis genomen van
het werk, getiteld: „The h\'ailhs of the World\'", en den uitgever der Hollandsche Vrertaling aangemoedigd , deze veel omvattende taak te aanvaarden. In een beknopt bestek bevat het een grooten rijkdom van zaken, en kan geacht worden op eene doelmatige wijze aan eene behoefte des tijds te voldoen. Waar de beoefe- ning van de Geschiedenis der Godsdiensten hier te lande al meer en meer wordt j dienstbaar gemaakt aan het kennelijk streven om het onderscheid tusscheu geopenbaarde en niet-geopenbaarde Godsdiensten zooveel niogeljjk in de schaduw te plaatsen, en het verschil tusscheu waren en valschen Godsdienst tot iets • louter gradueels te beperken, verdient een geschrift dubbel aanbeveling, dat, j zonder het betrekkelijk ware en goede in de Godsdiensten van louter mensche- lijken oorsprong te loochenen, echter de hooge waarde en voortreffelijkheid van den Geopenbaarden Godsdienst met voorliefde en eerbied doet uitkomen, en daarbij over een tal van historische bijzonderheden, tot de kerkgeschiedenis van verschillende genootschappen en sekten behoorende, zooveel wetenswaardig» mededeelt, als niet lichtelijk elders in geschriften van dergelijken aard bijéén wordt gevonden. Het is zeer te hopen, dat de vertaler en uitgever hunnen arbeid , aan deze kostbare onderneming besteed, op voldoende wijze beloond zien. Het boek verdient in handen te komen van ieder, die de geschiedenis der Gods- diensten niet van modern, maar van t\'hristelijk-geloovig standpunt beoefent. Utrecht, Febr. 1870. Dn. J. J. VAN OOSTERZEE.
Het was mij zeer aangenaam te vernemen, dat de Heer ijk Buison\'JÉ het
voornemen heeft opgevat van The Faiths of the World eene Nederduitsche ver- teling in \'t licht te geven. Dit uitstekend boek, dat in Engeland zulk een welverdienden bijval gevonden
heeft, verdient ook in ons Vaderland, nevens werken als Le Ge\'nie des Religions |
|||||||
|
V O O R R E D K.
|
|||||||
|
I V
|
|||||||
|
van Edgar Qvinet enz., de lang begeerde plaatsvervanger te worden van den
in menig opzicht onvoldoenden en verouderden üupuis. Moge het den wakkeren uitgever, bij deze zijne belangrijke onderneming,
aan de noodige ondersteuning niet ontbreken. Amsterdam, Februari 1870. Ds. J. J. L. TEN KATE.
Om der wille der beknoptheid is op de Titelvignetten de omvangrijke titel zamen-
getrokken in: ,.De Godsdiensten der Wereld." |
|||||||
|
AANWIJZING VOOR HET PLAATSEN DER PLATEN.
|
|||||||
|
DEEL I.
Titelvignet.
Een Abdaal, Santon of Calender..........tegenover bladz. 18.
Eeredienst volgens de Armenische Kerk........ „ ,, 200.
Plegtigheden bij de Begrafenis van een Opperhoofd der Ashautis. .. ,, 231.
De Tien Avatars of Vleeschwordingen van Vischnoe .... .. ., 266.
Oostersche Godheden.............. ,. ., 377.
Portret van Johannes (\'alvijn..... ...... ,. ., 437. !
Canonisatie van Heiligen in de St. Pieterskerk te Ltome in 1712 . ,. .. 451.
Sleutel bij de voorgaande plaat........... .. ....
De Dans der Dervischen............. .. ..618.
Hindoesche Fakirs, die hunne bijgeloovige gebruiken uitoefenen . .. .. 797.
Sleutel bij de voorgaande plaat........... .. „ „
De Ghat, Hurdwar............... .. ,. 837.
Een Archiraagus................ ., .. 876.
|
|||||||
|
NB. Het is wenschelijk de platen vooraan te binden, ten einde het naslaan van
het werk. dat den vorm heeft van een Woordenboek . niet te bemoeijelijkeu. |
|||||||
|
DE
|
||||||||
|
GELOOFSBELIJDENISSEN DER WERELD.
|
||||||||
|
AAI.MOKS, hetgeen vrijwillig gegeven wordl lol
leniging van den uood der armen. Hot geven van aalmoezen is een pligt, die ons dikwijls door hel Oude eu het NieuweTestamenl opgelegd wordt. 11. v. Deut. XV : 7—IJ : „Wanneer er onder u een arnie zal zijn, een uit uwe broederen, in pene uwer poorten, in uw land, dat <le Heer, uw God, u geven zal, zoo zult gij uw hart niet verstijven, noeh uwc hand toe- sluiten voor uwen broeder, die arm is. Maar gij zult hem uwe hand tuildelijk opendoen, en zult hem rijke- lijk leenen, genoeg voor zijn gebrek, dal hem ont- hreekt. Wacht u, dat in uw hart geen Belials woord zij, om te zeggen : Het zeveude jaar. hel jaar der vrij- lating naakt; dat uw oog boos zij tegen uwen broeder, die arm is. en dat gij hem niet gevet; en hij over u roepe tot den Heere, eu zonde in u zij. Gij zult hem mihlelijk (reven, en uw hart zal niet hoos zijn, als gij hem geeft: want om dezer zake wil zal u de Heere, uw God, zegenen in al uw werk. en in alles, waaraan gij uwc hand slaat. Want de arme zal niet ophouden uit het niidden des lands; daarom gebiede ik n, zeg- gende: Gij zult uwc hand tuildelijk opendoen aan uwen broeder, aan uwc bedrukten en aan uwe armen in uw land." l,ov. \\ \\ V : :!."> .\'f7: „Kn als uw broe- der zal verarmd zijn, en zijne hand bij u watikeleuzal, zoo zult gij hem vasthouden, zelfs eenen vreemdeling eu bijwoner, opdat hij bij u leve. (lij zult geen woeker nog overwinst van hein nemen; maar gij zuil vreezen voor uwen God, opdat uw broeder bij n leve. I » geld zuil gij hem niet op woeker geven, en gij zult uwe spijze niet op overwinst geven." In schoone o ver- eenstemming met den geest van geboden als deze, werd den Israëlieten bevolen, wanneer zij eene garf |
op den akker vergeten hadden niet weder te keeren,
om die op te nemen; wanneer zij eenen olijfboom geschud hadden, de takken niet naauw te doorzoeken; wanneer zij eenen wijngaard afgelezen hadden, de druiven niet na te lezen, voor den vreemdeling, voor den wees en voor de weduwe zou het zijn. David zegt. Psalm XI< : ^: „Welgelukzalig is hij, die zich verstandiglijk gedraagt jegens eenen ellendigen; de Heere zal hem bevrijden ten dage des kwaads;"\' en Salomo zegt niet hetzelfde doel. Spr. XFX : J 7: „Die zieh des armen ontfermt, leent den Heere; en Hij zal hem zijne weldaad vergelden." Kn tot hel Xieuwe Testament overgaande, vinden wij dal onze geze- gende Verlosser de godsdienst van den heniinuelij- keu jongeling, die tot hein kwam, op de proef steil door het bevel: „Ga heen, verkoop, wat gij hehl.cn geef hel den armen." De uitkomst leerde, dat het levendmakende beginsel des (\'hristemdoius bij hem ontbrak: „hij ging bedroefd weg: want hij had vele goederen." lu den/elfden geest beval Johannes de Dooper aan de scharen, die hem volgden, en den weusch Ie kennen gaven om gedoopl te worden: „Die twee rokken heeft, deele hem mede, die geen heeft; en die spijze heeft, doe desgelijks." Zoo is de algemeene geest van de godsdienst van Christus; en overeenkomstig dezen geest leert ons een Apostel uit- ilrukkelijk, l..loh. III : 17: „Zoo wie nu het goedder wereld heeft, en ziel zijnen broeder gebrek hebben, en sluit zijn hart toe voor hem. hoe blijft de liefde (iods in hein\':" Onze Zaligmakerbestrafl de Farizeën niet, omdat zij dezen belangrijken Christelijken pligt niet vervuld hebhen. In tegendeel schijnen zij d\'en veel betracht Ie hebben, maar om geeneandere,treene |
|||||||
|
AALMOES.
|
|||||||||
|
2
|
|||||||||
|
hoogere reden dun om door de menschen tcczirn te
worden. Zij «aren gewoon luiimc aalmoezen tcgevcu
op de meest openbare en hoovaardige wijze, en toen Jezus hen vermaande niet deze woorden: „Laat voor ïi niet trompetten," had hij waarsehijnlijk liet oog op eene gewoonte, welke onder rijke menschen inOos- tersehe landen heerselite, om de armen niet trompet- gesehal oj> te roepen om op zekeren dag aalmoezen Ie komen ontvangen. I\'it eene dergelijke zucht lot praal- vertooning kozen de Farizeën de synagogen en stra- ten, als de meest publieke plaatsen om aalmoezen uit te deeleu, en dat doende was hunne heerseliende begeerte om „van de menschen geëerd te worden." Ook ontging hun de belooning niet; de menschen zagen, bewonderden en juichten toe. De geest, welken Christus inprent, is echter van een geheel anderen aard: „Maar als gij aalmoes doet, zoo laai uwe lin- kerhand niet weten, wat uwc regter doet." Zoo sterk moet het verlangen van den Christen zijn, om zijn Hemelschen Vader te loven, en alles aan dit grootc doel ondergeschikt te maken, dat hij, wel verre van bij hel geven van aalmoezen den lof van menschen Ie zoeken, trachten moet de handeling derliefdadigheid zelfs voor zich zelveu te verbergen, „opdat liijniet op- geblazen worde, en in het oordeel des duivels valle." Deze bijna volkoniene onbewustheid zijner eigene goede daden is een van de hoogste doeleinden, «aar- naar de ( \'hristcn moet streven. Een van de voornaamste kenmerken der Apostoli-
sche kerk was de vriendelijkheid en liefdadigheid, welke onder hare leden heerschten. Vele van de .lo- den van Palestina, en daarom vele van de eersten, die het Christendom beleden, waren bijzonder arm. Eeuige werden, dewijl zij de nieuwe leer omhelsd hadden, van hunne gewone middelen van bestaan be- roofd, en dus afhankelijk gemaakt van de liefdadig- heid hunner mede-Christenen. In de allereerste dagen van de Kerk vinden wij dan ook, dat hare rijkere le- den al hunne bezittingen ter beschikking stelden van de Apostelen. Niet dat er eeuige afschaffing was van de regten van eigendom, zooals de woorden van Petrus aan Anauias zeer duidelijk aantoonen, Hand. V: I: „Zoo het gebleven ware, bleef het niet uw? en verkocht zijnde, was het niet in uwe magt? Wat is het, dat gij deze daad in uw hart hebt voorgenomen\'r Gij hebt den menschen niet gelogen, maar Gode." Maar zij die rijk waren, gaven wat God hun gegeven had met den geest van edelmoedige zelfopoffering, overeenkomstig het ware beginsel van het Christelijk communismus, dat het eigendom beschouwt als den |
bezitter toevertrouwd, niet voor zich zelven, maar
I voorliet welzijn van de geheele gemeente, ten einde verdeeld te worden volgens zulk eene wijze als zijn liefdadig gcvoid eu naaiiwgezet oordeel kunnen goed- keuren. Aangaande dit onderwerp zegt Dr.Jamieson in zijn schoon werk, De Zeden en Beproevingen der Eerste Christenen, het volgende: „Deze liefde openbaarde zich, op zeer opmerkenswaardige wijze in de zorg, die zij voor hunne armere broeders hadden. Onder hen werden, zooals bij elke vereeni- ging van menschen, armen en nooddriiftigen gevon- den. De pligl om voor deze zorg te dragen was niet i overgelaten aan de vrijwillige giften van bijzondere personen, wier toestand hun gelegenheid gaf om naar den nood der armen onderzoek te doen, en wierwelda- iligheid hen aanzette dien nood te lenigen. Hij kwam neder op de geheide schaar van geloovigen, die het niet als ecu last beschouwden, maar als een voorlegt, om in de behoefte te voorzien van hen, die het beeld van Christus droegen; en door hunne onvermoeide aandacht op de vervulling van dit liefdewerk, deden zij het licht hunner mildheid en liefdadigheid zóó \' schijnen, dat zij zelfs aan de koude en zelfzuchtige Heidenen rondom zich bewondering afpersten. Tel- keus als de Sabbath wederkeerde, en zoodra zij hunne heilige pligten vervuld hadden, werden de lijsten der armen, der ouden, der weduwen eu der wezen ter j overweging te voorschijn gebragl, en alsof elk zich ] gehaast had de vrucht eu des geloofs aan te bren- gen, en de opregthcid van die liefde te bewijzen, die hij juist aan zijn Zaligmaker Indeden had, door de j grootte der liefdadigheid aan Zijn volk, vingen zij de j dankbare taak aan niet eeneu ijver en eene geestdrift, ; wier frissche eu ouverflaaiiwde kracht geene ken- teekenen verried, dat zij reeds lang aan de vervulling dier taak bezig waren geweest. Kik bragt op zijne beurt onder de algeineene aandacht een broeder of eene zuster, niet wiens behoeftige omstandigheden hij eenigzins bekend was, en terstond werd een on- derstand bevolen uit de fondsen van de kerk, welke de vrijwillige contribntiën der geloovigen aan vulden. Geene sterke of hartverscheurende beroepen waren noodig om de verborgen bron hunner synipathieii te bereiken; geene koude berekeningen van voorzigtig- 1 beid regelden de uitdceling hunner openbareaaluioe- zen; geen twijfel ried een uitstel aan om de juistheid van de aanvraag te onderzoeken; geene kleine jalousiën over de voorkeur van de eene aanbeveling boven de andere mogten den stroom hunner liefdadigheid doen verstijven. Door wien ook deaaubevclinggeschiedde, |
||||||||
|
10ES. 3
bruiken, en anderen legden een tiende gedeelte van hun
inkomen voor dearmen terzijde. De Christenen waren
nooit zonder voorwerpen iu eiken vorm van incusche- lijke ellende, voor welke hunne weldadigheid vereisen) werd. liet is werkelijk bijna ongeloofclijk lol welke diensten de ijver van hun Christelijkcu geest hen drong. De vrouwen, hoewel alle zich bewogen te luidden van de gemakken des huiselijkcn levens, cu cenige zelfs\'dames van den hoogstcu rang waren, die nooit cenige soorl van arbeid geleerd hadden, schroom- den niet de laagste diensten te verrigten, dicgewoon- lijk op den minsten bediende neerkwamen. Zij zaten niet alleen aan de sponde van de zieken, met hen sprekende en hen troostende, maar met hare eigene handen maakten zij hunne levensmiddelen gereed cu voedden hen, dienden hun geneesmiddelen toe, brag- tcn bun schoon lijnwaad, maakten hunne bedden op, verbonden de stinkendstc en terugstootendste etter- builen, stelden zich bloot aan de besmetting van kwaadaardige ziekten, legden de lijken af, om kort te gaan, handelden tegelijkertijd als geneesheer, vocd- ster en gezante van God. Hare beurs en hare onder- vinding was altijd gereed, en de uitputtendste en ge- vaarlijkste diensten werden uit vrijen wil door deze Christinnen verrigt. Met der tijd echter, toen de Christelijke maatschappij hare grenzen uitstrekte, en de slagtoffer* van armoede en ziekte evenredig talrij- ker werden, werden de vrijwillige diensten der vrou- weu onvoldoende bevonden om het onmetelijke veld te bearbeiden, cu daarom ontstond, behalve dediakc- uen en diakonesseu, die reeds vroegtijdig na de stich- ting der Kerk waren aangesteld om de belangen der armen te behartigen, eene nieuwe klasse van ambts- bekleeders, onder den naam van Parabolani, wier dienst was dekrauken bij boosaardige en besmettelijke ziekten te bezoeken en op Ie passen. Deze, wier aan- tal vervolgens zeer groot werd — Alexandrië alleen bezat er in den tijd van Theodosiuszcs honderd,—■ droegen zorg voor de zieken en de stervenden iu oni- standigheden, waarin de voorzigtigheid de huismoe- ders verbood tot hen te gaan; en dus, terwijl de llei- denen hunne armen en zieken in ellende lieten weg- kwijnen en voor hunne oogen lieten sterven, oube- klaagil en onverzorgd, was erin de eerste eeuwen niet een enkel arme onder de Christenen, die niet al de verligt ing van tijdelijkeu en geestelijken aard genoot, welke zijn toestand vcreischtc. JJft Apostolische besluit om op eiken dag des
lleeren liefdegaven in te zamelen wordt nog in alle Christenkerken in achl genomeu, maar de inzamc- |
||||||
|
of iu welke omstandigheden ook het beroep gedaan I
werd, de hand der liefdadigheid had het beroep be- antwoord, bijna voor het hart woorden vond om zijne !
sympathie uil te drukken; en met eene eenstemmig- j beid, die alleen overtroffen werd door hunne greuzc- looze liefde, deelden zij hunnen onderstand uit de | schatkist der kerk uit, als er iemand was om dien te ontvangen, of eene erkende behoefte, welke dien ver- eischte. Als de armen op de cenc of andere plaats talrijk waren, en de broederen door hunne beperkte middelen niet in staat waren om hun behoorlijke ondersteuning te verschaffen, deden deze een beroep op eene rijkere kerk in de nabijheid, en nooit in die dagen van werk- zamc liefdadigheid werd dat beroep te vergeefs gedaan of koel ontvangen. Alhoewel zij hare eigene armen te onderhouden hadden, waren naburige en verwij- derde kerken toeh altijd gereed 0111 bijdragen te zenden tot hulp van de Christenen iu verre streken, en talrijk en schoon zijn de voorbeelden, die opgeteekend zijn, van voorgangers en leekeu, die op het berigl van dringenden nood met hunne schatten aankwamen om diegenen te ondersteunen, die zij nooit hadden gezien, maar met wie zij verbonden waren door de sterke banden van hetzelfde geloof en dezelfde hoop. Toen b. v. eene menigte Chri9ten-manneu en vrouwen in Numidië gevangen genomen waren door eene horde naburige barbaren, en de kerken waartoe zij behoorden niet iu staat waren de som voor hun losgeld gevraagd te geven, zonden deze afgevaardigden naar de kerk, die in <le hoofdstad van Noord-Afrika gesticht was, en naauwelijks had Cyprianus, die lo(^i aan het hoofd dier kerk stond, een verslag gehoord van het treurige geval, of hij opende eene inschrijving ten behoeve van de ongelukkige sla\\en, en hield met zijne onvermoeide pogingen niet op, voor dat hij cenc som had verzameld gelijk aan SOO pond sterling (/"9,600), welke hij aan de Xumidischc ker- ken zond met ecu brief vol Christelijke svinpathie en lecderheid." liet geven van aalmoezen was in de eerste Christe- i
lijke kerk zulk een voorname pligt, dat er iu geval- len van groote of algemeene ramp somtijds vasten gehouden werd, updat uil de besparingen van de dagelijksehe uitgaven \\ ooi raad voor de armen aange- i schaft kon worden; en in gevallen van zeer grooten nood verkochten of smolten de herders het goud- en zilverwerk, dal tot ecu heilig doel aan hunne kerken gegeven was. Velen hadden de gewoonte wekelijks of maandelijks of om de drie maanden te vasten, op- dat zij gelden kouden besparen voor liefdadige ge- I |
||||||
|
AALMOES.
|
|||||||||
|
I
|
|||||||||
|
ling geschiedt oj) verschillende, wijzen. In sommige
kerken wordt de inzameling gehouden aan de kerk- deur bij het binncnkoiueu of hel verlaten der kerk. lu andere worden de aalmoezen onder de godsdienst- oefening ingezameld. In vroegere lijden plaatsten de armen zieli aan de deuren der kerken, en ontvingen zij aalmoezen van heu, die binnentraden. (\'Invsosto- nius spreekt van die gewoonte, en drukt zijne wanne goedkeuring daarover uit. Aalmoezen werden ook mildelijker uitgedeeld gedurende de Vasten, want hoe digter de Christenen den tijd van het lijden en de opstanding van Christus naderden, waardoor alle zegeningen op de wereld over de mensehen waren uitgestort, hoe meer zij zich verpligt rekenden allerlei handelingen van genade en vriendelijkheid jegens hunne broedereu te toonen. Onder de Mohamedauen wordt groot belang ge-
hecht aan den pligl van aalmoezen te geven, lueeuige gevallen zijn aalmoezen geheel en al vrijwillig, maar in andere wordt de wijze van geven door de wel voor- geschreven. In de laatste gevallen worden zes voor- waarden bij den gever vereischt: I. Hij moet zijn .Muzelman, dat is, een waar geloovige; 2. Hen vrije; 3. "Wettig bezitter van hetgeen hij zal weggeven; 1. Zijn verinogen moet vermeerderd zijn. Naarmate de rijkdommen vermeerderen, moeten de aalmoezen met twee en een halt\' percent toenemen; zij, die geeue twintig goud-, of tweehonderd zilverstukkeu, of vijf kamcelen, of dertig schapen hebben, zijn niet verpligt aalmoezen te geven: 5. Hij moet ongeveer een jaar in het bezit geweest zijn, of nog naauwkeuriger, ten minste elf maanden, zonder het te beleenen; •>. Hij moet zijn werk vee niet als aalmoezen weggeven, maar een van die beesten, welke in de weide zijn, omdat aalmoezen gegeven moeten worden van datgene, wat niet noodig is. De Mohamedanen noemen aalmoezen Zucat, hetgeen beteekent eernteerderiiig, omdat Gods zegen daardoor verkregen wordt, en Sadakat, omdat zij een bewijs zijn van de opregtheid eens inenschen in de aanbidding van God. Het geven van aalmoezen wordt door hen beschouwd als Gode zoo aangenaam, dat kalifOmar Ebn Abdalaziz gewoon was te /.eggen: „Het bidden brengt ons halverwege tot God; het vas- teu brengt ons tot voor de deur van zijn paleis; maar aalmoezen verschaffen ons toegang.\'\' Van al de wijzen om in het stelsel van Boeddha
verdienste te verwerven, is die van het geven van aal- moezen de voornaamste. Het is de eerste van de deug- den, die noodig zijn om het Boeddhaschap te verkrij- cen; het is nummer één van de vier eroote deuirden. |
|||||||||
|
namelijk: het geven van aalmoezen, goedaardigheid,
het bevorderen van den voorspoed van anderen, en het beminnen van anderen als ons zelve. Het staat boven het inaehtnemen der voorschriften; het is het pad, dat al de Boeddhas hebben betreden. "Wanneer de gift, de gever en de ontvanger zuiver zijn, dan wordt de belooning als naar evenredigheid groot be- schouwd. De gever moet zuiverheid van bedoeling hebben. Wanneer hij de gave doel meel hij denken: „Moge het voor mij zijn als een verborgen schat, dien ik bij eeue toekomstige geboorte grootelijks vermeer- derd weder moge vinden." Eu hij moet zoowel voor als na het doen der gave denkeu, dat hij aan iemand geeft, die verdienste bezit. Wanneer iemand datgene geeft, wat zijn eigen arbeid opgeleverd heeft, zal hij rijkdom tut zijne belooning hebbeu, maar geen gevolg of bedienden. Wanneer hij geeft wat hij van anderen ontvangen heeft, zal hij bedienden hebben maar geen rijkdom. Wanneer hij gaven doet van beiderlei soort, zul hij heide belooningen hebben: maar wanneer hij geeue van heiden doet, zal hij geeue van de beloouiu- gen ontvangen. De belooning voor het geven van aal- moezen, overeenkomstig dit oude godsdicnststelsel, is niet enkel een voordeel, dal op een toekomstigtijd- perk ontvangen zal worden. maar hel bevordert ook lengte van dagen, persoonlijke schoonheid, aangename i gewaarwordingen, kracht cu kennis; en is de gever een
man, dan zal hij al deze voordeden in liooge mate hebben. Door Gótama Boeddha werd uitdrukkelijk j verklaard, dat er geeue beloouing is, hetzij in deze
wereld of in de volgende, die niet door het geven van aalmoezen kan verkregen worden. Aldus is het geven van aalmoezen in een loonarbeid veranderd, waardoor een inensch eeue belooning zoowel hier als hier namaals verdient. Dezelfde zienswijzen wor- den verkondigd door het Brahmaïsmus der lliu- docs. Aalmoezen te vragen en win de liefdadigheid te
leven wordt in vele godsdienststelsels als eeue ver- dienste van bijzouderen aard beschouwd. Zoo leiden ilc fakirs en derwischen van Mohamcdaausche en de bedelmonniken van Roomsehe landen een leven van armoede, daar zij zich voor hunne behoeften slechts op de liefdadigheid van de geloovigeu verlaten. Het Christendom erkent zulke praktijken niet. Hetleertin duidelijke taal, dat zoo een man niet werkt, hij ook niet zal eten, en dat hel de pligl van eiken Christen is te arbeiden, te arbeiden met zijne eigene handen, opdat hij kunne geven aan dengene, die in nooddruft ver- keert. |
|||||||||
|
AALMOESBEKER.
|
|||||||||
|
■i
|
|||||||||
|
voor de priesters, dat voedsel aannemen, maar als hem
| vooraf iets gegeven is, is dit verboden. Wanneer hij
i zijne bedeltogten doet, mag hij geen enkel woord
! spreken; en wanneer de beker voldoende gevuld is,
moet de priester naar zijne woning terugkeeren, en het
voedsel, dal hij ontvangen heeft, van welken aard het
ook zij, nuttigen.
Eenige van de regelingen voor het gebruik vanden
aalmocsbeker, zooals het doorde Boeddhistische pries- ters op Ceylon wordt in acht genomen, zijn te zon- dcrling om hier weggelaten Ie worden. AVij nemen uit een zeer interessant werk over den Oosterscheu Monnikenstand van llardv , een \\\\ rslrvschen zen- dcliug, die vele jaren op Ceylon doorbragt, en eene juiste kennis verkreeg van de leerstellingen en ge- I bruiken der Boeddhisten, het volgende over: „Het voedsel als aalmoes aan den priester gegeven moet mijmerend door hem ontvangen worden; het moet niet zorgeloos ontvangen worden, zoodat bij het inwerpen iu den aalmoesbeker iets over den rand kan vallen; de dranken en de vaste spijzen moeten te zaïuen ontvangen worden zouder te worden gescheiden, en de aabuoesbeker mag niet hoven den rand gevuld zijn. Het voedsel moet ook mijmerend gegeten wor- den, met zorg, zoodat er niets van gemorst wordt; zouder te kiezen moeten de stukken, die het eerst voor de hand komen, het eerst gegeten worden, de drank en de vaste spijzen door elkander; het is ! niet geoorloofd in het midden te beginnen en hel ; voedsel op te hoopen, of deu drank met rijst te be- dekkeu. De priester mag, behalve wanneer hij ziek is, uiel om rijst of curry om te eten vragen; hij ; mag niet met afgunstige oogen iu eeus anders beker zien, noch beten nemen grooter dan een duivenei, behalve in ronde balletjes; hij mag- tlvn mond niet vol stoppen, noch de hand in deu mond steken, wan- neer hij cel; hij mag niet spreken, wanneer zijn mond vol is, noch stukjes uit zijn mond laten vallen: hij mag zijn voedsel niet inslikken zonder het behoorlijk gekaauwd te hebben, en de eene beete moet ingeslokt zijn voor de andere genomen wordt. Hij mag zijne hand niet schudden om er de stukjes af te werpen, die er op kunnen liggen; hij mag de tong niet uitsteken, noch niet zijne lippen smakken, noch zijn voedsel niet gedruiseh opslurpen. Hij mag zijne handen, den beker of zijne lippen niet aflikken, wanneer hij eet. Keu kelk met water mag uiel opgenomen worden, wanneer de hand door het eten vuil is, en hel spoelselvaudeuaal- moesbeker mag niet achteloos worden weggeworpen. Geen priester mag voedsel gebruiken, zoo hij niet zit." |
|||||||||
|
AALMOESBEKER, eene vaas dooide priesters vau
Bueddlia gebruikt om hel voedsel te ontvangen, dat als aalmoezen door de geloovigcn geschonken wordt. Als vaste regel is bepaald, dat genoemde priesters geeu voedsel mogen eten, hetwelk niet als aalmoezen gegeven is, tenzij water ot\' hetgeengebruikt wordt om de tanden schoon te maken; en wanneer de priester gezond is, moet hij zieh het voedsel, dat hij eet, door eigene moeite verschaffen, daar hij den aalmoesbeker in hel dorp of in de stad bij welke hij woont, van buis tot huis moet dragen. Wanneer hij aalmoezen gaat in- zamelen, hangt hij den beker o ver den schouder en be- dekt hem gewoonlijk met zijn overkleed. De vaas mag gemaakt zijn van ijzer ol\' van klei, maar van geene au- dere zelfstandigheid. Zij moet eerst dooreen kapittel in ontvangst worden genomen, en dan op offieiéele wijze worden overhandigd aan dien priester, wiens beker bij onderzoek blijkt in den sleehtsten toestand te/.ijn. (ieen priester mag een nieuwen beker hebben, zoo lang zijn oude niet met vijf krammen aaneengehechl is, ten einde te beletten, dat hij in stukken valt, en hij mag een extra beker niet langer dan tien dagen zonder verlof van een kapittel gebruiken. \\\\ mineer een priester met den aalmoesbeker een
huis nadert, moet hij daar blijven, totdat hij gezien wordt; hij mag niet kugchen, nog eenig ander toeken geven om aan te duiden, dat hij er is, en hij mag de woning niet al te zeer naderen. Hij mag zijn hals niet uitstrekken als een paauw, noch zijn hoofd op eenige andere wijze buigen om de aandacht van hen, die aal- moezen geven, tot zieh te trekken; hij mag zelfs zijne kaken niet verroeren, noch den vinger opheffen, [let eenige,dal de priester doen inag,is den aalmoesbekerop gepaste wijze te houden; als iels gegeven wordt,blijft hij om het te ontvangen, zoo niet, dan gaat hij voor- bij. Boeddha heeft gezegd: „De wijze priester vraagt nooit om iets; hij veracht het bedelen; het is een goed doel, waarvoor hij den aalmoesbeker draagt, eu dit is zijne eenige wijze van vragen." "Wanneer een priester met i\\<-n beker rondgaat om aalmoezen te ontvangen, mag hij geen huis voorbijgaan, omdal liet er gering of armoedig uitziet, maar bij moet het huis voorbijgaan, indien er eenig gevaar in de nabijheid is. zooals b. v. houden. Wanneer hij ecu dorp, eene straat, of een huis drie achtereenvolgende dagen bezoekt zonder iets te ontvangen, behoeft hij niet weder naar die plaats te gaan; maar als hij sleehls hei geringste krijgt , moet hij haar geregeld bezoeken. Wanneer hij niet den be- ker uitgegaan is en niets heeft ontvangen, mag hij, als hij iemand op den weg ontmoet, die voedsel heeft |
|||||||||
|
6
|
AALMOEZENIER — AANBIDDING.
|
||||||||
|
Uit de Thibetsche werken over het Boeddhismus
vernemen wij, volgens Hardy, dat de priesters van Gótama gewoon waren een persoon of eene familie op de volgende wijze in den ban te doen. Op eene openbare vergadering werd, nadat de feiten onder- zocht waren, ren aalnioesbeker met den mond naar beneden gekeerd, en door deze handeling werd ver- klaard, dat van dien tijd af niemand gemeenschap niogt houden mei den persoon tegen wien het feit bewezen was. Niemand niogt zijn huis binnentreden, of daarin gaan zit ten, of aalmoezen van hem aannemen, of hem godsdienstig onderrigt geven. Nadateene ver- zoening had plaats gehad, werd de ban weder opge- hevcn door het plaatsen van den aalnioesbeker in zijn gewonen stand. Deze handeling was evenveel betee- kenend als de uitbanning met schel, boek en kaars, maar minder terugstootend in haar voorkomen. Niel alleen werd de aalnioesbeker door de priesters
rondgedragen, maar ook door de priesteressen of voor- naamste vrouwelijke kluizenaars, die op dezelfde wijze als de priesters van deur tot deur gingen, um de bijdra- gen van de geloovigeu te ontvangen. Het voorkomen van een priester van Boeddha, zooals hij te zien is in alle dorpen en steden van Ceylon, diedoordeSingha- lezen of Kandièrs bewoond worden, is zonderling en schilderachtig. Hij wandelt gewoonlijk langs den weg met afgemeten tred, zonder veel te letten o)) hetgeen rondom hem gebeurt. Hij heeft geen hoofddeksel en gaat gewoonlijk barrevoets. In zijne regterhand draagt hij een waaijer, dien hij voor zijn gezigt houdt, wanneer hij in de tegenwoordigheid van vrouwen is, opdat bij moge verhinderen, dat booze gedachten in zijn hart opkomen. De aalnioesbeker hangt om zijn hals en is bedekt door zijn overkleed, behalve wanneer hij aalmoezen ontvangt. Wanneer hij den beker niet met zich draagt, wordt hij gewoou- lijk gevolgd door een bediende niet een boek of een kleinen bundel. Zie Bokdüiustkn. AA LMOEZENIER, iemand door anderen gebruikt
om aalmoezen of liel\'dadiglicidsgit\'tcn te hunnen koste uil Ie deelen. Iu oude tijden werd de naam gegeven aan een beambte van godshuizen, aan wien het bestuur en de uitdeeling der aalmoezen van het buis waren toevertrouwd. Deze dienst werd in de Christelijke kerk door de diakenen verligt. Zie Aalmoes. AANBIDDING. Wanneer de Joden aanbaden,
namen zij verschillende vormen in aeht: zij stonden, bogen, knielden , wierpen zich op den grond en kus- ten de hand. De eerste Christenen waren gewoon |
|||||||||
|
staande of knielende te bidden, met hun gelaat naar
het oosten, omdat Christus in het Oude Testament het Oosten genoemd wordt, of misschien om aan te tooncu, dat zij de komst van Christus uit het oosten verwachtten. De oorsprong dezer gewoonte wordt door eenigen aan het aanbidden der zon tocgeschrc- veu. De oude Joden keerden zieh naar het westen om de afgodendienst der Heidenen niet na te volgen. Zij ; baden dikwijls mei hun gelaal naar Jeruzalem gekeerd.
De Mohamcdanen keeren zich naar het zuiden om naar Mekka te zien. De staande houding was door de I eerste kerken op Zondagen onveranderlijk aangeuo-
I men, en ook op de vijftig dagen tussehen Pasehen en
1\'inksteren, ter gedachtenis van de opstanding onzes llceren. Xcderbuiging op den grond isdikwijlsonder de Oosterlingen aangenomen geworden als eene uit- drukking van de vurigheid huns gebeds. De oude Romeinen waren ook gewoon zieh voor de beelden 1 hunner goden neder te buigen, zelfs terwijl zij nog
op eenigen afstand van dezelve waren. De Turken val- len op hun aangezigt neder, wanneer zij een Imam den naam van God met luider stemme hooien uitspreken. j De oude Egyplcnaren waren ook gewoon zich voor
Auubis neder te buigen. De verschillende standen door de Turken iu hunne gebeden aangenomen zijn zeer zonderling. De vroomste der nieuwere Joden op 1 sommige plaatsen slingeren gedurende degodsdienst-
: oefening in de synagoge den sluijer, dien zij op het
hoofd dragen, om hunnen hals. Voor aanbidding wordt somtijds het vreemde woord
adoratie gebruikt. Dit woord is ontleend aan eeuebij- zondere wijze, waarop de Heidenen hu 1de aan de goden te kennen gaven, namelijk door de hand aan den mond (ad, naar, os, uris, den mond) te brengen en haar te kus- sen. AVij vinden eene blijkbare zinspeling op die ge- woonte in Job KXXL26—28: „Zoo ik het lieht aan- gezien heb, wanneer liet scheen, of de maan heerlijk voortgaande; En mijn hart verlokt is geweest in bet verborgen, dat mijne hand mijn mond gekust heeft; Dat ware ook eene misdaad bij denregter; want ikzouden God van boven verzaakt hebben." Dit gebruik van de hand te kussen wordt in hel Oosten dikwijls aangeno- iiicii als een teeken van eerbied en onderdanigheid, waarna de hand opliet hoofd gelegd wordt. DeOoster- ling kust de hand van zijn meerdere en brengt die aan zijn voorhoofd. Indien de meerdere van een toegeven- den aard is, trekt hij de hand terug, zoodra de andere i haar aangeraakt heeft, waarop de mindere onmiddellijk
zijne eigene vingers aan de lippen brengt en daarna aan I zijn voorhoofd. De oude Hebreen waren gewoon de
|
|||||||||
|
!
|
|||||||||
|
wxmnniv;
|
|||||||||
|
j zon aan te zien verpligt waren een halven cirkel
rcgtsoin te beschrijven, en dan voltooiden zij, om zich
voor de godheid te plaatsen, den cirkel, terwijl zij
hun gebed opzeiden. Tot welk doel het gebruik ook
: dienen moest, dat het bestaan heeft is buiten twijfel.
De Romeinen keerden zich regts-, en de Galliërs
linksom. De Hindoes gaan regtsom, wanneer zij
( rondom hunne afgodsbeelden wandelen, en zijn bij
! elke ronde verpligt met het aangezigt op den grond
! te gaan liggen. De oude Joden, zooals wij uit de
; Mischna leereu, gingen aan de regterzijde van het
altaar op en kwamen aan de linkerzijde af. Hij de ge-
: woonte vaji rond te draaijen hadden de Perzen het oog
op de oneindigheid van God, die alle dingen in zich
i zelveu bevat. Dezelfde pleglighcid wordt nog door de
Itoomsch-Catholieken bij de mis in acht genomen.
De gewoonte van te kussen heeft dikwijls een ge-
decltc van de pleglighcid der aanbidding uitgemaakt. I Van Cicero en Tacitus vernemen wij, dat het een niet ongewoon gebruik was. de handen en zelfs den mond der afgodsbeelden te kussen. Het was ook gebruikelijk , de voeten en knieën der beelden te kussen, alsook de deuren der tempels, de pilaren en de deurstijlen. De \' Mohauiedanen, die een pelgrimstogt naar Mekka gaan doen, kussen den zwarten steen en de vier hoeken van de Kaiiba. Bij de besprenkelingcn met wijwater kust de Roomsche priester denanpeegiUum (wijkwast), waarmede de pleglighcid verrigt wordt, en bij depro- oessie op Palmzondag kust de diakeu den palm, wei- ken hij den priester aanbiedt. Derhalve is kussen in alle eeuwen dikwijls aangezien als een teeken van aan- ! bidding. Het was in oude tijden een tceken vanafgo- diselicn eerbied, die bewezen werd door het afgods- ; beeld zelf te kussen, ofdoorzijneeigenchand te kussen ; en daarna naar het afgodsbeeld uit te strekken. Van hier de zinspeling in HoseaXlII : 2: „En uu zijn zij voortgevaren te zondigen, en hebben zich van hun/.il- ver een gegoten beeld gemaakt, afgoden naar hun ver- : stand, die allemaal smedenwerk zijn: waarvan zij nog- tans zeggen: de menschen die offeren zullen de kal- veren kussen." 1,Kon.XIX: 18: „Ook heb Ik in Israël doen overblijven zevenduizend, alle knieën, die zich , niet gebogen hebben voor Haiil, en allen mond, die ! hem niet gekust heeft." Als een bewijs van aanbidding is, zelfs inzeeroude
\' tijden, het dansen gebruikt. David danste voor den ! Heer niet heilige vreugde. Men heeft ook in alle eeuwen : afgodendienaars gevonden, die dansten rondom du | beelden en altaren hunner goden. Mannen en vron- I wen, jongen en ouden namen deel aan deze dansen. |
|||||||||
|
schoenen uil te trekken, wanneer zij eene heilige plaats
binnentraden om t<\' aanbidden. De Kgyptcnaren na-
men dezelfde gewoonte in acht, en de Mohamedancn trekken altijd de schoenen uit, wanneer zij eene mos- kee binnentreden. Pythagoras beval zijnen leerlingen de goden barrevoets te aanbidden. Hij Roomsch-Ca- tholieke processiën gaat het volk, maar vooral eenige orden van monniken, blootsvoets. De Roomsche kerk legt dikwijls hetzelfde gebruik aan boetelingen op. De houding der handen bij het aanbidden isdik-
wijls van groot belang geacht. Wanneer de oude Heidenen hunne onderaardsche goden aanbaden strekten zij de handen naar beneden uit; wanneer zij zich tot hunne zeegoden rigtten, strekten zij de Iirii- den naar den oceaan uit. De Turken leggen hunne handen kruisgewijze over hunne borst. Christenen vouwen gewoonlijk de handen. Rooinsch-C\'atholicken maken gewoonlijk het teeken des kruises. De.lood- sehe priester was gewoon, wanneer het volk zijne zonden beleed, de handen op de hoornen van hel al- taar te leggen. Hij hel aanbidden omarmden de lleidensche afgo-
dendienaars dikwijls de beelden hunner goden, t er- wijl zij aan hunne voet en\'weenden en klaagden, zich hel haar uittrokken en beloofden een nieuw leven te leiden. Som tijdsom val ten zij de knieën hunner afgodsbeelden, zetten kroonen op hunne hoofden, en plaatsten de uit- gezochtste vruchten en bloemen voor hen. De oude (■rieken namen bij sommige gelegenheden takken met wol omwonden, en raakten de knieën der goden aan, tot welke zij zich in tijden van nood rigtten; en wanneer de smeekeling zijn doel waarschijnlijk bereiken zou, raakte hij met zijn lak de regterhand en zelfs de kin en de wangen van den god aan, tot wien hij zijne gebeden opzond. De Roomsch-Catho- liekcn drukken nog heden hunnen eerbied voor de beelden der heiligen dikwijls uit door ze met zak- doeken of linnen doeken aan te raken, en zelfs in het vuur van hun gebed te kussen. De Ouden hadden bij hel aanbidden het gebruik zich
rond tedraaijen, en dat gebruik schijnt de uitdrukkc- lijke goedkeuring van Pythagoras tt; hebben verwor- ven. Het juiste doel van deze cirkelvormige beweging is volstrekt niet duidelijk. Eenigen veronderstellen,dal zoo doende de aanbidder de cirkelvormige beweging iler aarde wilde nabootsen. Plutarchus, die ook mei- ding maakt van deze gewoonte, verklaart haar door te zeggen, dat daar alle tempels met den voorgevel naar het oosten stonden, het volk bij het binuentre- deu den rug naar de zon keerde, en bij gevolg om de |
|||||||||
|
WNHIDD1NG VAN VOORVADEREN.
|
|||||||
|
Algemeeu wordt erkend, dal, welke ook devormof
de houding moge zijn, waarin deaanbiddinggeschiedt, zij aan God alleen toekomt. De Roomsch-Catholieke godgeleerden trachten drie verschillende graden van aanbidding te handhaven: 1. Latria, de eigenlijk ge- zegde aanbiddingvan God. of dat, hetwelk uitsluitend aan God moet bewezen worden; 2. Dulia, die hulde, eerbied en vereering, welke aan heiligen en engelen mogen bewezen worden, als getrouwe dienaren van God; 3. Ili/pei-(ht!i(t, die grootere hulde, die aan de Maagd Maria toekomt, als de moeder van onzen lieer. Zulke onderscheidingen zijn geheel en al van nicnsehe- lijken oorsprong, en worden volstrekt niet gewettigd door eenig bevel in het Woord van God. Om de ver- oering van hetgeen niets dan afbeeldingen zijn te be- dekken, hebben Roomsche schrijvers eene andere on- derscheiding uitgevonden : zij spreken van absolute en relatieee aanbidding; de eerste wordt tocgebragi aan het ware voorwerp der aanbidding, en de tweede aan een voorwerp als behoorende aan een ander, of dat voorstellende. In dezen laatsten zinzeggende rloom- scheil het kruis of erueifix te aanbidden, niet omuid- dellijk of alleen, maar met betrekking tot Jezus < \'hris- tus, dien zij veronderstellen er aan te hangen. De- zelfde verontschuldiging wordt eehtcr ook door den Heiden gemaakt ter verdediging van de grofste af- goderij. Het is niet bet beeld van den afgod, dal hij voorwendt te aanbidden, maar dat groote Wezen, dat door het beeld wordt voorgesteld. Het bevel van God is duidelijk tegen elke handeling van dezen aard : ,,(üj zult n geen gesneden beeld, noch eenigc gel ijk e- nis maken: gij zult n voor die niet buigen, noch hen dienen, want ik, deHeeruwGod,beneenijvcrigGod." Zie Afgodendienaars. AANBIDDING VAN VOORVADEREN. Bijvcle
onbeschaafde natiën en Heidensche stammen wordt deze soort van aanbidding gevonden. Zij vooronder- stellen, dat de geesten hunner voorvaderen vergood zijn. waarschijnlijk om eenigc weldaden, die dezever- leend hebben, liet is dikwijls moeijelijk, zooals op de Zuiilzce-eilanden, om na te gaan boeveel van de na- tuur der godheid zij aan de vergoode geesten hunner voorvaderen geven, maar volgens het pantheïstische beginsel zoo lieerschende ouder vele natiën, kunnen ! zij met regt de bewerkers van hun bestaan bc- i schouwen als ecu deed uitmakende van hel godde- lijk wezen, en hen als zoodanig aanbidden. Hij de aanbidding van voorvaderen zijn de Chinezen ernsti- ger dan bij eenigc andere, en zijn daaraan meerge- heelit dan aan eenigcu andereu vorm van afgoderij. |
|||||||
|
Vader Martini, een zendeling der Jezuïten, tracht een
meer zachtaardig en gewijzigd voorkomen aan dit
gebruik te geven. „Hij de eerste vestiging hunner monarchie", zegt hij, „rigtten de Chinezen ter ge- dachtenis hunner ouders en naaste betrekkingen bijzondere gebouwen op, die zij Tutattg noemden. In deze gebouwen werden volstrekt geene afgoden geplaatst , daar hun prijzenswaardig voornemen slechts was, om door deze publieke getuigenissen hunner liefde en dankbaarheid na den dood hunner ouders aan de wereld te toonen, welke vereering en welken eerbied men dezen bewijzen moest, terwijl zij leefden." liet was natuurlijk, dat een Koomsch priester
aldus verdedigde, wat door ieder weldenkend wezen vooreene afgodische aanbidding van overleden voor- vaderen aangezien moet worden, maar alle reizigers stemmen daarin overeen, dat zij dezen bijzonderen vorm van aanbidding aan de Chinezen toekennen. In hel huis van eiken rijke is ecu vertrek, Hutangi
geheeten, dat voor de verecring van zijne voorva- deren bestemd is, waarin op eene groote tegen den muur geplaatste tafel, die van voren trappen heeft ge- lijk aan die, welke naar een altaar geleiden, het beeld van den aanzicnlijkslcn persoon onder zijne voorva- dcren ten toon gesteld is. Aan beide zijden van dit beeld hangen de namen van alle mannen, vrouwen en kinderenderfamilie,geschrevenop kleine plankjes, niet hunnen ouderdom, hunne kwaliteit, hun beroep en den datum van hun overlijden. Al de blocdver- wanlen komen tweemaal in hetjaarindeze zaal bijeen, en wel in de lente en in den herfst. De rijkste enmild- dadigstc van het gezelschap zet verscheidene schotels met vlcesch, rijst, vruchten, reukwerken, wijn cnwas- kaarsenopdetafel, met dezelfde ceremoniën waarmede zij dergelijke geschenken aan gouverneurs bijhetaau- vaarden hunner ambtsbekleeding, of aan mandarijnen van den eersten rang op hunnen geboortedag brengen. Zij. wier omstandigheden niet toelaten, datceuafzon- derlijk vertrek voor dezeplegtighedengebruikt wordt, bevestigen op de geschiktste plaats, die zij kunnen vinden, de namen hunner voorvaderen zondereenige andere plegtighcid. Door de Chinezen wordt nog ecu ander gebruik
met betrekking lot de aanbidding hunner voorvaderen in acht genomen. Eenmaal in het jaar. ongeveer in het begin van .Mei, bezoeken de kinderen met hunne betrekkingen de graven hunner overledene ouders, welke gewoonlijk op eenigen afstand van de steden en dikwijls op de bergen gelogen zijn. Hij het bereiken |
|||||||
|
AANBIDDING
|
|||||||||
|
VOORVADEREN. 9
|
|||||||||
|
van de plaats waar zij begraven liggen, toonendekin-
deren <\'ii vrienden dezelfde teekenen van bedroefdheid en eerbied als bij Inin overlijden, <\'ii nadat zij wijn en
anderen levensvoorraad op bet gral\' liebben nederge- zet, nemen zij deel aan den maaltijd nicl ejren veel ernst als l)ij eene begrafenis. Niet alleen na, maar ook voor het begraven der
dooden beeft eene plegtigheid plaats, welke iets van een heilig karakter heeft, liet lijk wordt inccncrniinc zaal gebragt, vóór de doodkist wordt eene tafel ge- plaatst, waarop men een standbeeld van den over- ledenc mei zijn naam er onder zet, en alles er om beeii wordt met bloemen, reukwerken en brandende waskaarsen versierd. De vrienden en kennissen, die i den overlevenden li nneompli ment van rouwbeklag ko- men maken, groeten, wanneer zij het vertrek biuuen- treden, den overledene overeenkomstig de gewoonte van het land, dat is, zij vallen voor hem neer en slaan \' i\\rn grond voorde tafel met hun voorhoofd, terwijl zij op eene plegtige en formeele wijze op de tafel vcr- scheidene waskaarsen en reukwerken plaatsen, waai- j van zij volgens de gewoonte ruim voorzien zijn. liet plegtigste offer Ier gedachtenis hunner voor- I
vaderen wordt door de Chinezen op den 1 l(lt\'" Augus- tus gebragt. Vader Moralez was eens tegenwoordig \\ bij deze plegtigheid. /,ij had plaals in een tempel bo- ven welks deur de twee woorden Kin Cl/r», deTempel . der Voorvaderen, geschreven «aren. /.es tafels waren j voor het offer in gereedheid gebragt, waarop uien ge- j heel toebereide spijzen, raauw vleesch, bloemen vruchten en reukwerken plaatste, welke in kleine kom- foors verbrand werden. De plegtigheid wordt aldus door den Jezuït, die haar bijwoonde, beschreven: „Aan bel boveneinde van den tempel waren de in-
scriptiëu hunner voorvaderen kunstig geplaatst, elke in bare eigene nis. Aan eiken kant waren de af- beeldingen hunner voorvaderen aan de muren opgc- hangen. In den hof waren verscheidene tapijten over den grond uitgespreid, waarop groote hoopen papier lagen, gesneden in den vorm van het geld van hun land, hetwelk zij dachten, dat in de andere wereld in baar geld zou veranderen, daar gangbaar worden, en dienen om de zielen hunner betrekkingen te lossen. Behalve dit hadden zij in een hoek van den hof een grooten boom opgerigt, welks voet omringd was door kreupel- hout of spaanders, die in den brand werden gestoken en gedurende de viering van het feest brandden, opdat de zielen hunner dooden voldoend lichl zouden hebben. „De liceutiati, die deze offerande bijwoonden, waren |
|||||||||
|
als doctors op een plegtig feest gekleed. Eeu van ben
deed dienst als priester, twee andere, als diakeu en onderdiaken, en een derde als ceremoniemeester. Ver- seheidene andere doctors verrigtten verschillende an- dere diensten, zooals die van acolutheH enz. /dj, die den doctorsgraad nog niet hadden, verschenen in hunne beste kleederen, allen geregeld gerangschikt en in verschillende koren verdeeld, aan bet lagere einde van den tempel aan beide kanten der deuren. De offerande begon op de volgende wijze: zoodra de priester met zijne twee mcdehelpers aan zijne zijden gezeten was op een tapijt, dat het geheele middelste gedeelte van den hof bedekte, beval de ccremouic- i.....\'ster, dat de geheele vergadering op de knieën
zoude vallen en tot op den grond ncderbuigen; toen
beval hij allen wederom op te slaan, hetgeen dan ook met groote betamelijkheid en orde gedaan werd. De priester en zijne medehelpers naderden daarop in et veel deftigheid de plaats der inscriptiëu en der af- becldingen hunner dooden en bewierookten ze. De ceremoniemeester gaf toen bevel den wijn der zege- niug en des waren gcluks te offeren. Tezelfdertijd gaven de dienaren den wijn aan den priester, die den kolk mei beide handen aannam, hem ophief, hem daarop weder nederzette en toen ledigde. Het zou te eentoonig zijn elke kleine omstandigheid teverhalen. De priester en zijne medehelpers wendden hun gelaat naar de vergadering. Hij. die als diaken dienst deed, noemde met hoorbare slem al de voordeden en wei- daden op, welke zij, die tegenwoordig waren, als het gevolg hunner tegenwoordigheid kouden verwachten. „M eet gij," zeide hij. „dat gij allen, die deze plegtige offerande hebt bijgewoond, verzekerd kunt zijn eenigc bijzondere gunsten van uwe afgestorven voorvaderen te ontvangen, tot belooning voor die dankbare offer- gaven, welke gij hun nu op deze openbare wijze ge- bragl hebt. Gij zult geëerd en geëerbiedigd worden door alle menschen, tot ecu boogen ouderdom leven. en al de zegeniugengenicten, welke dit leven kan aan- bieden." Na deze verklaring staken zij hun geheclen voorraad papieren geld in den brand, en zoo eindigde de offerande. Het isvcrmeldensvvaardig, dut.de (,\'hiuc- zen alvorens den tempel binnen te treden om aan hunne voorvaderen te offeren, drie zeer zware zuch- ten slaken, alsof\' zij op sterven lagen." De geheele gang van deze aanbidding is besehre-
ven in het (\'hineschc Rituaal met de gebeden en smeekingen, die aan hunne afgestorven voorouders moeten gedaan worden. Deze gebeden zijn volgens de denkwijze der Chinezen de krachtigste en meest |
|||||||||
|
10 AANBIDDING VAN VOORVADEREN.
|
|||||||
|
uitwerkende, welke gedaan kunnen worden. Op de
juiste- verrigting van deze soort van godsvereering
gronden zij al hunne verwachtingen aangaande liet toekomstig gelnk. Zij vleijen zich, dat krachtens deze getuigenissen van vereering hunner voorraderen, zij en hunne afstammelingen tallooze zegeningen zul- len ontvangen. En de redenen, die de Chinezen zelve aanvoeren, voor de hooge achting, waarin zij deze aanbidding hunner voorvaderen houden, zijn geheel in overeenstemming met liet geloof van een groot ge- deelte van dit meikwaardig volk. Zij beschouwen den niensch als zamcngesteld uit eene aardsche, stof- felijke zelfstandigheid, welke zijn ligchaam, en een luchtaardig. onstoffelijk iets, dat zijne ziel is. Volgens hetzelfde beginsel gelooven zij, dat er altijd een ge- deeltc van dit Inchtaardige in de beelden van Con- fueius en van hunne gestorven vrienden en betrek- kingen aanwezig is. Deze beelden worden daarom hol gemaakt, opdat iets van dat luchtaardige moge nc- derdalen en er in wonen, en daardoor tegenwoordig zijn bij de plegtigheden te hunner eere in acht ge- nomen. Daarom worden die heelden de woningen der zielen geheeten. Het aanbidden van voorvaderen is in China alge-
meen. De keizers offeren aan hunne voorouders, en allen, zoowel de lijken als de armen, brengen hunne offers aan de zielen hunner wederzijdsche afgestor- ven betrekkingen tot in het derde en vierde geslacht, maar niet verder. In hunne gebeden aan de dooden, danken zij allerinnigst voor de menigvuldige zege- ningen van hen ontvangen, en smeeken om de voort- zetting dier gunsten. Behalve de openbare offerande, die wij beschreven hebben, doen zij er nog andere in de afzondering, maar niet met zooveel plegtigheid en pracht. J?ij elke nieuwe en volle maan steken zij ook waskaarsen aan vóór de afbeeldingen of stand- beelden hunner doode betrekkingen, branden reuk- werken te hunner gedachtenis, maken prachtigemaal- tijden voor hen gereed, en bewijzen hungrootehulde. Het gehcele leven der Chinezen is doortrokken van gebruiken, die in verband staan met de aanbidding hunner voorvaderen. Wanneer een kind geboren zal worden, maakt de moeder plegtige vermelding van baren toestand aan hare voorvaderen, en het volgende gebed wordt te harer behoeve tot hen opgezonden: ,,l)e tijd harer barensnood nadert; zij is gekomen, o glorierijke geesten! om haar gevaarlijken toestand voorn bloot te leggen; wij smeeken u nederig om haar in de smarten der baring bij te staan, en haar eene gelukkige verlossing te scheuken." Twee maanden |
|||||||
|
nadat het kind geboren is, brengt de moeder het
naar de pagode, biedt het haren voorvaderen aau, en zendt hartelijke dankbetuigingen op voorzijn behoud. !!ij het einde des jaars gaat zij nogmaals naar hare voorvaderen, en bidt dat het kind door hunnen bij- stand in grootte moge toenemen. Als de jongeling vijftien jaar is, ontvangt hij de muts, die het teeken is, dat hij den mannelijken leeftijd is ingetreden, en het Chinesche Rituaal bevat een gebed, dat hij van dat oogenblik moet bidden, waarin hij zijne voor- vaderen bidt hem te beschermen, hem in al zijne moeijelijklicdeii bij te staan, en hem veilig te geleiden Tot de jaren der volwassenheid. Ook moet tot bet- zelfde einde een gebed door eene jonge vrouw gedaan worden, wanneer zij de rijpheid bereikt, en een ander, wanneer zij op het punt is te huwen. Men vindt niet alleen de aanbidding van voorvade-
ren in China, maar ook in vele andere landen, hoewel zij nergens anders zoo geheel en al tot een stelsel ge- bragt is. Men zegt dat de Sintoïsten, eene talrijke secte in Japan, hunne voorvaderen ook vereeren. Maar van zeer vroege tijden af bestond deze soort van aan- bidding onderHeidensche volken. Dankbaarheid aan hen, die bij hun leven weldoeners geweest waren, leidde tot hunne vergoding na den dood. Cicero en Plato zeggen, dat dit de oude wijze was om diegenen te belooneu, die welgedaan hadden, terwijl zij op aarde waren. Van hier komt het, dat wij de oude Heidensche tempels gebouwd vinden nabij de graven der dooden, alsof zij niets anders waren dan statige gedenkteekeiien te hunner nagedachtenis opgerigt. Wat is de geheele mythologie der Grieken en Komei- nen naar alle waarschijnlijkheid anders dan de vergo- diug van helden en beroemde mannen. En zelfs die eerbied, dien de eerste Christenen voor de martelaren hadden, ontaardde ten laatste in eene bijgeloovige af- goderij. die niet alleen om hunne bemiddelende gebe- den smeekte, maar ook hunne rcliquién vereerde. Aldus heeft. Home onder zijne belijders eene soort van aanbidding van voorvaderen onderden naam van Aanroeping van Heiligen en Vereering van Reliquiën ingevoerd. Het volgende uittreksel uit eene beschrijving van
de Armeniërs te Constantiuopel van Dr. VValsh toont. aan, dat de aanbidding van voorvaderen zelfs in eenige zoogenaamd Christelijke kerken nog in onze dagen niet onbekend is ; „Op het Armenische kerk- hof, dat verscheidene honderden morgen groot is, ziet men dikwijls op een heuvel, die het gezigt heeft op de Straat van (\'onstantinopel, geheele Armenische 1\'ami- |
|||||||
|
AANNEMING — AAKONS ZEGEX.
|
|||||||||
|
11
|
|||||||||
|
de huisvrouw des verstorvenen, om den naam desver-
storveneu te verwekken over zijn erfdeel;" op de laatste daarentegen in 1. Kron. 11:21—2.\'5:„Daarna ging llezron in tot de dochter van Machir, den vader van Gilead, en hij nam ze, toen hij zestig jaren oud was, en zij baarde hein Segub. Segub nu gewon Jaïr; en hij had drie en twintig steden in het land van Gilead. En hij nam Gesur en Aram, met de vlekken van Jaïr, vau dezelve, niet Kenath en hare ouderhoo- rige plaatsen, zestig steden. Deze allen zijn zonen van Machir, den vader van Gilead." De plegtigheid der aanneming had bij de oude
Romeinen plaats ouder het toezigt van een magis- traat, in wiens tegenwoordigheid het kind, volgeus den wettigen vorm in jure eettio geheeten, door zijn natuurlijken vader plegtig in de handen vau zijn ! aangenomen vader werd overgegeven. Oorspronkelijk kon zulks slechts geschieden door eene stemmingvan het volk op eene openbare bijeenkomst. Ouder de kei- zers vereisehte het slechts eene keizerlijke goedkeu- ring. Al het eigendom van een aangenomen zoon ging over op den aangenomen vader, die volgeus de liomeinschc wet iemand moest zijn, die geene kinde- reu bezat, en geene redelijke hoop had er te krijgen. liet was eene vrouw uiet geoorloofd aan te nemen, want zelfs hare eigene kinderen werden niet beschouwd als wettig iu hare eigene niagt te zijn. In het Oosten is de plegtigheid der aanneming zeer eenvoudig, daar de partijen onderling slechts van gordels verwisselen. Bij de Mohamedanen moet de aangenomene het hemd aantrekken vau dengene, die hem aanneemt. Men vindt in de oude tijden eene gewoonte, die daarmede eenigzins overeenkomt. Aaron bekleedde zijnen zoon Eleazer met de priesterkleederen, die hij zelf gedra- gen had, tot teekeu van diens aanneming tot de dienst van het hoogepriesterambt. Elias wierp, toen hij ten hemel voer, zijn mantel over de schouders van zijnen opvolger Eliza. AARONS ZEGEN. Onder de oude Hebreen was het
eene van de bijzondere funetien van het priesterambt het volk te zegenen. De meest gebruikelijke vorm van zegening was die, welke door Aaron gebezigd werd, die de eerste was, welke door Goddelijke aail- stelling niet het hoogepriesterschap bekleed werd, en dien door Jehovah zelven bevolen werd over de Israëlieten een plegtigen zegen uit te spreken iu deze woorden: „De lieer zegene u, en behoeden ! De Heer doe zijn aangezigt\'over u lichten, en zij u genadig! De lieer verheffe zijn aangezigt over u, en geven vrede!" Xuni. VI : Ü4—20. Dit, hetwelk Aarons |
|||||||||
|
lieu vau twee of drie geslachten te zamen rondom de
graven zitten, en denkbeeldigeu omgang houden met hunne afgestorven vrienden. Volgen» hun geloot\' gaan de zielen der dooden over naar eene plaats Gat/ank geheeten, welke niet een vagevuur is, want zij hebben smart noch vermaak, doch behouden ecue volkomene bewustheid van liet vcrledeue. Uit dezen staat kunnen zij verlost worden door de aalmoezen en gebeden der levenden, welke de vrome Armenianeu mildelijk voor hunne vrienden geven. Paaschmaandag is de groote dag, waarop zij te dien einde Ie zamen komen, maar elke Zondag, en dikwijls werkdagen, is tot dit doel bestemd. De priester, die hen vergezelt, gaat het eerst naar de graven, en leesl de gebeden voor de dooden voor, eu de betrekkingen vereenigen zich met hem in die gebeden. Dan scheiden zij zich in groepen of zitten alleen neder hij graven van ge- liefden, roepen deze om zich, en schijnen met behulp eener sterke verbeelding werkelijk met hen te spreken. Nadat zij dezen vromen pligt aan hunne doode vrien- den vervuld hebben, gaan zij naar een aangenaam plekje nabij de plaats der graven, waar vooraf levens- voorraad gebragt is, en genieten daar vrolijk het gc- zelseliap der levenden. Deze familiebezoeken aan de verblijven der dooden zijn ecu geliefkoosd genot voor dit volk." Dr. Walsh zegt, dat hij zich menigmaal bij de groepen gevoegd heeft zouder als een indringer beschouwd te worden. AANNEMING, het toelaten vaneen kind tot al de
voorregten van een huisgezin, waartoe liet niet oor- spronkelijk behoort. Zulk eene gewoonte heerschte oudtijds in Oostersche landen. Onder de oude 11e- breëu schijnt het echter geheel en al onbekend ge- weest te zijn. Mozes ten minste zwijgt in zijn wetboek over dit onderwerp. In t\\m bijbel wordt op twee ver- schillende wijzen van aanneming gewezen: de eerste is die van een broeder, welke de weduwe van zijn overleden broeder huwt, in geval deze zonder nako- melingen gestorven is; de tweede is die van een va- der, die geene zonen maar slechts eene dochter had, en hare kinderen aannam. Op de eerste wijze wordt gewezen in Deut. XXV: ü: „Wanneerbroeders zamen wonen, en een van hen sterft, en gecnen zoon heeft, zoo zal de vrouw des verstorvenen aan gecnen vreem- deu man daarbuiten geworden: baars mans broeder zal tot haar ingaan, en nemen haar zich tot vrouwe, en doen haar den pligt van eens mans broeder;" en in Kutli IV : 5 : „Maar Boaz zeide : Ten dage, als gij het land aanvaardt \\an de hand van Naomi, zoo zult gij het ook aanvaarden vau Kuth, de Moabietische, |
|||||||||
|
12 • AARONIETEN —
|
|||||||||
|
AARTSBISSCHOP.
|
|||||||||
|
zegen genoemd wordt, weid door de Joodsche pries-
tere in eene staande houding, met de handen ten hemel geheven en het gelaat naar de vergadering gekeerd, uitgesproken. Walmeer de zegen in den tempel werd toegedeeld , werd hij in zijn geheel uitgesproken zouder eene pauze, terwijl het volk eene diepe si ilte bewaarde, maar in de synagogen verdeelde de priester hein in drie deelcn, en hield hij eene bepaalde pauze aan het einde van elk gedeelte, terwijl het volk met luider stemme Amen zeide. in den tempel spraken de verzamelden ook den naam Jehovah uit, die driemaal in dezen vorm van zegening voorkomt, maar in hunne synagogen gebruikten zij een anderen naam van God. De Joden beschouwden liet als onwettig een vierden zegen bij de drie genoemde te voegen. In de nieuwere synagogen gaan zij, die tot het geslacht van Aiiron behooren, naar de trappen, die naar de plaats gelei- den, waar het wetboek bewaard wordt, en hunne handen opheffende spreken zij den zegen over de ver- gadering uit; ook nemen zij nog de oude gewoonte in acht, welke, zooals zij zeggen, niet alleen was de handen op te belten en uil te bieiden, maar de duimen en wijsvingers tegen elkander te houden en de andere vingers daarvan te scheiden. Wanneer de zegen uit- gesproken wordt, bedekken al de aanwezigen hun ge- laat, onder den indruk, dal zij blind zouden worden, als zij opzagen. De Goddelijke .Majesteit rust, zooals zij zich verbeelden, op de handen van den priester, terwijl hij den zegen uitspreekt, en deze indruk van de tegenwoordigheid Gods als in bet midden van hen stort een diepen ernst in hunne gemoederen. De zegen van Aiiron, die in alle eeuwen onder de .loden in zulk eene groote achting gehouden is, wordt bij de godsdienstoefening in Christelijke kerken zelden ge- bruikt. hl de Protestantsche kerk van Denemarken I wordt hij echter geregeld door den dicustdoeuden leeraar met groote plegtigheid uitgesproken, terwijl de gemeente eerbiedig staat, zooals door de voor- schriften bevolen wordt. Zie Zk<;i:n. AARONIETEN, de priesters van het geslacht van
Aiiron, die in den tempel dienst deden. De Aaronie- tcn schijnen ten tijde van David zeer talrijk geweest te zijn, daar hun aantal niet minder dan drie duizend zeven honderd bedroeg, terwijl dertien steden uit de stammen van .luda en Benjamin hun waren aangc- wezen. AARTSBISSCHOP, de voornaamste bisschop in
bisschoppelijke kerken, die verscheidene andere bis- schoppen onder zich heeft. Hij is het hoofd van al de geestelijken in eene geheele provincie, over welke hij |
|||||||||
|
een zorgvuldig toezigt moet houden, en hij heeft het
regt hen te berispen of op voldoende gronden af te zetten. Terwijl het zijn pligl is het toezigt te houden over al de bisschoppen en de geheele geestelijkheid van zijne provincie, oefent hij bisschoppelijke magt in zijn eigen gebied uit. Wanneer hij de aanschrijving van den souverein ontvangt, heeft hij de magt de bis- schoppen en de geestelijkheid op te roepen om tezamen te komen. De bisschoppen van zijne provincie kunnen een beroep op hem doen als aartsbisschop, en de con- sistoriale hoven op zijn aartsbisschoppelijk hof. Wan- neer er eene vacature ineen bisdom onder hem is, bezit hij de bisschoppelijke regten, totdat de zetel weder ver- vuld is. Hij heeft het regt van voordragt tot alle gceste- lijke plaatsen onder het bestuur van de bisschoppen van zijne diocees, zoo zij niet binnen zes maanden vervuld zijn. Men zegt van een aartsbisschop bij het aanvaarden vau zijne bediening, dat hij geïnthroniseerd is, terwijl men van bisschoppen zegt, dat zij geïnstalleerd zijn. Er bestaat onder de geleerden aanmerkelijk verschil van ineen ing over den tijd, waarop het ambt vanaarts- bissehop het eerst in de Kerk ontstond. Salniasius dagtcekent dien van de tweede eeuw. Eenice irelccrde episcopaalschc schrijvers zeggen, dat Tiinotheiis en Titus met aartsbisschoppelijke magt bekleed waren. Andere veronderstellen, dal de bisschoppen van groo- I tere steden, zooals Alexandrie, Rome, Constantinopel | enAntiochië, in de vierde en vijfde eeuw een overwigt verkregen op de bisschoppen en mctropolitanen van kleinere steden, en den naam van aartsbisschoppen aannamen om deze meerderheid aan te duiden. De titel werd het eersl aan den bisschop van Alexandrie gegeven, en als ecu ofliciécle aangenomen in het jaar 431. Met der tijd werd de Joodsche titel patriarch in de plaats van aartsbisschop gesteld. De Apostolische canons maken gewag van een voornaamsten bisschop in elke provincie, en in de achtste eeuw namen de meeste dezer den titel van aartsbisschop aan. De eerste bisschop van eene diocees werd ook somtijds aartsbisschop genoemd een naam, dicgcreedelijk door S de Kerk van Rome werd gegeven, om te verhinderen, dat hij de regten van metropolitaan uitoefende. Die kerk gaf zelfs den titel aan dezulken, die geene diocees onder hunne jurisdictie hadden. In de Roomsehe kerk ontvangt een aartsbisschop
zijn geza;: en zijn titel onmiddellijk van den paus, en tot teeken daarvan krijgt hij dengewijdenmantel,pal- Hum geheeten, die de magt van bet priesterlijk ambt aanduidt, van Rome. Niemand, hoewel formeel tot het ambt verkozen, mag den titel vau aartsbisschop aanne- |
|||||||||
|
AARTSBISSCHOP.
|
|||||||||
|
l.\'i
|
|||||||||
|
men vóór liij lul pallium ontvangen liecft; en vóórdien
tijd mag hij geenc bisschoppen wijden, geene raadsver- gadering samenroepen, geen chrisma (wijolie) maken, cu geene kerken wijden of geestelijken inzegenen. Als hij van het eene aartsbisdom naar het andere verplaatst wordt, moet hij om een nieuw pallium vragen, en hij inag geene aartsbisschoppelijke regtrn uitoefenen vóór het aangekomen is. Hij kan echter zulkcregtcuopceu ander overdragen, mits hij niet nagelaten heeft om het pallium te verzoeken. De gekozen aartsbisschop mag liet kruis niet voor zich dragen, voor hij met het palli- 11111 bekleed is. Hij mag het pallium slechts in zijn eigen gebied dragen, en niet op alle tijden, maar slechts in de kerken op bijzondere feestdagen, gedurende de plegtighedeu der misbediening, niet bij proeessiën of missen voorde dunden, liet pallium mag niet aaneen ander uitgeleend, noch bij don dood aan iemand nage- latcn worden, maar de aartsbisschop moet in hetzelve gewikkeld begraven worden. Innocent iusl 11. kondigde af, dal liet pallium de volheid der apostolische magt bevatte, en dal noch de functiën, noch de titel van aartsbisschop zonder hetzelve konden aanvaard wor- den, zelfs niet bij verplaatsing van bel cene aartsbis- schoppelijk gebied naar hel andere. De volgende beschrijving van de plegtigheidbij het
bekleeden van een aartsbisschop met hel pallium in gebruik, zal onzen lezers misschien niet onwelkom zijn: — Wanneer het pallium door den paus gezon- den aangekomen is. beschrijft de prelaat, aan vvien het overhandigen daarvan is toevertrouwd, den nieuw benoemden op een bepaalden dag is diens eigene kerk, of in eene andere, die tot zijne diocees behoort. Daar wordt het pallium op het altaar uitgespreid, be- dekt door de zijde waarin het van Home is gebragt. W anneer eene plegtige mis gevierd is, neemt de pre- laat, gezeten op eeubidstoel voor het altaar, met zijnen bisschopsmijter op het hoofd, van den nieuw bcnocm- den aartsbisschop, die vóór hem knielt in zijn pries- lerlijk gewaad, maar zonder mijter en zonder hand- schoenen, den eed van getrouwheid aan den aposto- lischen zetel af, die in de apostolische aanstelling voorgeschreven is. Nadat de eed is afgelegd staat de prelaat op, neemt
het pallium van het altaar, en hangt hetoverdeschou- ders van den nieuw benoemden, die op zijne knieën ligt, zeggende: „Ter eere van den Alniagtigen (Jod en de heilige
-Maagd Maria en van de heilige Apostelen Petnis en Paulus, van onzen Heer N., PausX., en de heilige Roomsche kerk, en ook van de kerk X. aan u toever- |
t rouw d,ovcrhaudigen wij u hel pallium, genomen mn het
ligehaam van den heiligen Petrus, waarin de volheid van het Priesterambt is, niet den naam en titel van pa- triareh (of aartsbisschop, naarmate het geval is), het- welk gij moogt gebruiken in uwe eigene kerk op zekere dagen uitdrukkelijk vermeld indevoorregtendoorden apostolischen zetel verleend. In dennaam des A afders, eu des f Zoons, en des Heiligen -j- Geestes, Amen.\'\' Dit gedaan zijnde, gaat de prelaat naar de plaats
van het altaar, waar het Evangelie ligt, en de aarts- bisschop (nu zoo genoemd wordende] staal in hel pal- liuni op, beklimt het altaar met zijn kruis voor zich, en spreekt met outblooten hoofde eenplegtigcnzegen over de verzamelden uit. Toen de Roomsche kerk in Engeland plaats maakte
voor de Anglikaansehe, behield deze laatste hare aarts- bisschoppen. Volgens Beda werden de eerste aange- steld ten tijde van Lucius, die voor de eerste Christen- koning van Engeland gehouden wordt. De waarheid hiervan is echter te betwijfelen, wanneer v\\ij beden- ken, dat er geene vermelding van bisschoppen in En- geland is voor het concilie van Arles in Ciallic .v. D. 314, waarop wij drie geestelijke dignitarissen van Engeland ontmoeten, namelijk: Eborus, bisschop van YorkjKestitutus van Londen en AdelphiusvanColonia Londinensina; welke deze laatste plaats is, is onzeker. De oudste aartsbisschoppelijke zetel is ontwijfelbaar die van York, maar die van Londen werd door de Britsche kerken als de voornaamste beschouwd, en Gregoriusl. best einde dien lot den metropoli taanschen zetel van Engeland. In het prinsdom Wallis was te Cacrlcon een aartsbisschoppelijke zelel geplaatst. Ten tijde der Angel-Saksen werd de zetel van Londen naar Canterbury overgebragt, waar hij sedert steeds geble- ven is. De aartsbisschop van Canterbury draagt den naam van Primaat van geheel Engeland en Metropo- lilaan, en de aartsbisschop van York heet Primaat van Engeland. Men spreekt hen gewoonlijk aan met Uwe Genade, en Allcreerwaardstc Vader iu God. De aarts- bissehop van Canterbury heeft den voorrang boven alle andere geestelijken, is de eerste pair van Enge- land, en heeft, na de koninklijke familie, den voorrang boven alle hertogen eu waardigheidsbekleders der kroon. Volgens de gewoonte is het zijn voorregt de koningen en koninginnen van Engeland te krooncn. Volgens de wet bezit hij de magt om testamenten geldig te verklaren, cu het regl te verleencn om onbeheerde na- latenschappen te administreren. Hij heeft ook de magt om ontheffing van hnvvclijksgehoden en dispensatiën te verleenen in alle gevallen, waarin men zich vroeger |
||||||||
|
11 AARTSBROEDERSCHi
|
|||||||||
|
l\'EX — AARTSDIAKEN.
|
|||||||||
|
tot het hof van Rome rigttc, en welke niet tegen de
wet van God indruischen. De aartsbisschop van York bezit de/elfde regteninzijnc diocees als de aarts- bisschop van Canterbury in de zijne. Hij heeft den voorrang boven alle hertogen, die niet van koninklijk bloed zijn, en alle staatsdienaren behalve den lord kanselier. De aartsbisschop van Canterbury had vroe- ger ook het primaatschap over Ierland; alle bisschop- pen van dat land werden door hem ingezegend. Hij werd door paus l\'rbanus IL alleriim utbis Papa ge- noemd, en de altijddurende magt van pauselijk legaat werd aan zijn aartsbisschoppelijken zetel verbonden. Hij had in vroegere tijden ook eenige koninklijke voor- regten, zooals dal van geld te munten. Crannier was de laatste aartsbisschop van Canterbury, die zijne aan- stelling van Rome ontving. AARTSBROEDERSCHAPPEN, die geestelijke
orden in de Rooinsch-Catholieke kerk,welke oorsprong aan andere gegeven hebben, of gezag over deze uit- oefencu. Zij brengen op die, welke haar onderworpen zijn, hare wetten en statuten, hare wijze om zich te klcedén en hare bijzondere voorregtcu o\\er. AARTSDIAKEN\', een geestelijk beambte in de
meeste bisschoppelijke kerken. Baronius en eenige andere Koomsche schrijvers zeggen, op het gezag van Hiëronrinus, dat deze bediening in de Apostolische kerk bestond, daar Stefanus, zooals zij denken, een aartsdiaken was, dewijl hij door Lukas het eerst ge- nocnid is in de lijst der diakenen, welke hij in de llan- delingcn der Apostelen geeft. Baronius haalt om deze mecning te staven vader Augustinus aan, maar ver- keerdelijk, daar diens uitdrukking niet is de eerste der diakenen, maar de eerste der martelaren. De juiste tijd der aanstelling van aartsdiakenen is onzc- ker. Zij schijnen hunnen oorsprong gehad te hebben in een gebruik, dat reeds vroeg in de Kerk ontstond, namelijk, dat gedurende de godsdienstoefening de bisschop of voorganger vergezeld was van een der diakenen, die naast hem bij het altaar stond, eu om zijne in het oog vallende plaats de eerste of voornaamste diaken genoemd werd. Na de vierde eeuw vinden wij eerst uitdrukkelijk vermeld, dat aartsdiakenen eene hoogere orde van geestelijken vormden, die door de bisschoppen als hunne plaatsvervangers of representanten gebezigd wer- den en hun bisschoppelijk gezag uitoefenden. Hier- door ontstond waarschijnlijk het gebruik van beu aan te stellen als permanente plaatsvervangers of ge- delegeerden in bepaalde distrieten. In de zevende eeuw schijnt er slechts één aartsdiaken in elke diocees |
, geweest te zijn, en de verdeeling van diocesen in ver-
scheidenc aartsdiakendommeii had naar alle waar-
schijnlijkheid niet plaats voor de eerste jaren van de
regering van Karel den Uroote, van welken tijd wij
I vinden opgeteekend, dat Heddo, bisschop van Straats-
i burg, zijne grootc diocees in zeven aartsdiakendom-
i men verdeelde, en de aartsdiakenen als permanente
1 ambtsbckleedersaanstelde, die uiet verplaatst konden
j worden, tenzij om overtredingen van de kerkelijke
! wetten.
Het instellen van aartsdiakenen leidde in het ver-
volg van tijd tot aanzienlijke misbruiken, daar de bisschoppen de zaken van hun gebied geheel aan deze ambtsbckleeders overlieten, die trapsgewijze tot geen gering aanzien begonnen te klimmen, en zelfs in vele ■ gevallen in waardigheid eu invloed met de bisschop- j pen wedijverden. Hunne ondergeschikte stelling ter ! zijde zettende handelden zij ook dikwijls als onafhan- kelijk en zonder de minste inachtneming van den wil j hunner meerderen. Ten laatste werd elke aartsdiaken I een bijna onbeperkt beheerscher van zijn eigen dis- triet, en zoo groot was de invloed en de magt aan het ambt verbonden, dat zelfs wereldlijken in vele geval- len om den winstgevenden post vroegen en hem ver- ! kregen. Karel de Grootc verbeterde echter dit mis- bruik en vaardigde in 805 een deereet uit, waarbij aan wereldlijken verboden werd het ambt van aarts- diaken te bekleeden. Niettegenstaande dit namen echter de aartsdiakenen in gezag toe. Van de elfde tot de dertiende eeuw trachtten de bisschoppen vrueh- teloos de toenemende heerschzueht van deze amble- naren tegen te gaan, die door zich met de wereldsche magt te verbinden het zoo verre bragteu, dat zij de bisschoppen aan hunne behcersching onderwierpen. Eu hunne aanmatiging werd door Home begunstigd I als een krachtdadig middel om de handen der bis- ! schoppen zwakker te maken, en den invloed van den \' Roomschcn stoel uit te breiden. In de dertiende eeuw , slaagden de aartsbisschoppen er in om de bovennia- ! tigc heerschzueht der aartsdiakenen tegen te gaan, ! daar het hun gelukte de kerkvergadering een besluit i te doen aannemen, waarbij den aartsdiaken verbo- den werd een plaatsvervanger, welken ook, te gebrui- ken, en zonder verlof van den bisschop een vonnis uit te spreken wegens grove misdaden. .Maar vooral in het jaar 1250 werd een noodlottige slag toegebragt aan de ondragelijke heerschzueht van deze geestelijke ambtenaren, daar Innocentius IV. een besluit nam, waarbij eene nieuwe klasse van amblskekleeders in I het le\\en geroepen werd, die geheel van de aartsdia- |
||||||||
|
15
|
|||||||||
|
AARTSDRUÏDE.
|
|||||||||
|
kenen afgescheiden zonden zijn. Deze werden vicarii,
viearissen en vicarissen-generaal, en ook officiales of
officialeu geheeten; zij werden niet regterlijk gezag bekleed, en deden regt in den naam van den bisschop. Deze maatregel had de begeerde uitwerking van de magt van den aartsdiaken binnen behoorlijke grenzen terug te brengen. Tn het Oosten werd de bediening in bet begin der achtste eeuw opgeheven. De oorspronkelijke dienst van den aartsdiaken was
de voortdurende begeleider en medehelper van den bisschop te zijn. De schrijver van de Apostolische verordeningen noemt hem den diaken, die bijden bis- schop stond, en wanneer de bediening van het avond- maal begon uitriep: „Laat niemand naderkomen met nijd tegen zijnen broeder, laat niemand komen in hui- chelarij." Het was zijne bijzondere dienst den wijn toe te dienen aan hen, die deel namen aan het heilig avondmaal, nadat de bisschop het brood had uitge- reikt. Hij moest de diensten der mindere geestelij k- heid regelen, en ieder datgene aanwijzen, wat hij bij de kerkdienst te verrigtenhad. Hij stond den bisschop ter zijde in het beheer van de tijdelijke inkomsten der kerk, daarom noemt hem Paulimis den bewaarder der kist. De diensten van den aartsdiaken waren cch- ter niet tot enkel wereldsche zaken beperkt. Hij moest ook den bisschop in de dienst der prediking bijstaan, en in de wijding van de mindere geeste- lijkheid en van andere geestelijke ambtsbekleeders. Hij had de magt de andere diakenen en de min- dere geestelijkheid te berispen. Het is echter niet zeker ot\' aartsdiakenen magt hadden over presbyters. Salmasius zegt, dat zelfs de aartspresbyter in de kerk van Rome aan hen onderworpen was. Toen het ambt het eerst werd ingesteld, werd de aartsdiaken uit de diakenen gekozen, maar in de negende eeuw schijnen eenige ten minste uit de orde der presbyters gekozen te zijn. Wegens den krachtigen bijstand, dien deze ambtenaren den bisschoppen bewezen, worden zij som- tijds door oude schrijvers, alsook in het pauselijk wet- boek en door het concilie van Trente, „het oog des bissehops" geheeten, en men zegt, dat hun ook een andere naam van denzelfden aard gegeven is, name- lijk „het hart des bissehops" of corepisropi. In de Kerk van Rome staat de aartsdiaken boven
alle andere diakenen en onderdiakenen; hij moet de kandidaten voor heilige orden onderzoeken enaan den bisschop voorstellen, eu krachtens deze dienst staat de aartsdiaken boven een priester, hoewel de orde zelve beneden die van het priesterschap staat. Sedert de twaalfde eeuw heeft hij nooit het beheer gehad over |
de tijdelijke inkomsten der kerk, daar deze aan het
beheer van een kardinaal zijn toevertrouwd, die den titel draagt van f iroot Kamerheer, en bijgestaan wordt door verscheidene geestelijken der kamer. In de Kerk van Engeland is elk bisschoppelijk ge-
bied in verscheidene aartsdiakendonnnen verdeeld, en over elk van deze heeft een aartsdiaken het bestuur. Hij wordt altijd gekozen uit de orde van priesters eu draagt den titel van Eerbiedwaardige. De bisschop van de diocees benoemt hem. Eenige van de aartsdia- kenen van Engeland bezitten eene bijzondere magt, die andere niet hebben. Zoo heeft de aartsdiaken van Richmond het regt om prebenden weg te schenken, en de aartsdiaken van Cornwallis kan de wettigheid van testamenten bepalen. Deze bijzondere regtsmagten zijn gegrondvest op oude gebruiken, maar toch blijven de aartsdiakenen aan den bisschop ondergeschikt. De aartsdiaken in de Kerk van Engeland is niet belast met dever/.orgingvanzielen,maarhij heeft de magtom gees- telijkefunctiëntcvcrrigten, zooals te schorsen, in den ban te doen, teontzondigcii,enz.,endienovereenkom- stig moet hij volgeus de geestelijke wet eene stand- plaats hebben. Hij houdt een hof, dat het hof vanden aartsdiaken genoemd wordt, en dat hij op elke plaais van zijn aartsdiakendom houden mag. In dat hof doet hij uitspraak over geestelijke zaken, echtergeenceind- uitspraak, daar er een appel is van zijn vonnis op den bisschop van de diocees. Een beambte is aan dit hof verbonden, die de registratcur heet, wiens dienst is administratie van de regtsbedeeling te houden. AARTSDRUÏDE, het hoofd van de orde dei-
Druïden of priesters der oude Celten of Galliërs, Brit- ten en Germanen. De orde had bij elk volk, waar hunne godsdienst bestond, een opperpriester of aartsdruïde, die een volkomen gezag over de overige druïden bezat. In Brittanjewarenertwee, dieopde eilanden Anglesea en Man woonden. Uit de voornaamste leden van de orde werd de aartsdruïde benoemd, voornamelijk in- dien men er een kon vinden van veel geleerdheid en vroomheid, maar wanneer er verscheidene kandidaten van gelijke verdienste waren, had er eeue verkiezing plaats, die somtijds aan de beslissing der wapenen werd overgelaten. De druïden klommen tot, hunne voornaamste waardigheden op langs zes verschillende graden, die door verschillende kleederdragt onder- scheiden waren. De aartsdiuïdeu vormden de zesde of hoogste dezer orden, en schijnen geheel en al be- dekt te zijn geweest niet een langen mantel en gol- veude opperkleedercn, niet eene eikenkroon op het hoofd en een scepter in de hand. Rij gelegenheid |
||||||||
|
AARTSENGEL — AARTSKAPELLAAN.
|
|||||||||
|
](\'.
|
|||||||||
|
der groote plegtigheid van het snijden van don eiken-
mistel moest de aartsdruïde in het wil gekleed in den eik klimmen, den mistel met een gouden sikkel afsnijden, en hem opvangen in een witten mantel, die over zijne liand was gelegd. Deze groote plegtigheid had altijd plaats op den zesden dag der maan. Zie Druïden. AARTSENGEL, de voornaamste onder de engelen
(zie Eng.). Hel is onder de godgeleerden een onder- werp van veel verschil van mccning geweest, of de titel aartsengel een geschapen engel aanduidt, of slechts eene benaming is van onzen lieer Jezus Christus,die de Heer der engelen is, terwijl overheden en niagten aan hem ondergeschikt zijn gemaakt. Vele uitleg- gers van de Openbaring verklaren, dat in Hoofdstuk XII : 7, waar van Michacl gezegd wordt, dat hij en zijne engelen krijgden tegen den draak en diens cu- gelen, door Michaël Jezus Christus bedoeld wordt. En dezelfde uitlegging wordt gegeven aan Dan. X1T : 1: „En te dier tijd zal Michaël opstaan, die groote vorst, die voor de kinderen nws volks staal ; als hel /.nik een tijd der hcnaanwdhi id zijn zal, als er niet geweest is, sints dal er een volk geweest is.totop dienzelven tijd toe; en te dier tijd zal uw volk verlost worden, al wie gevonden wordt geschreven te zijn in het hoek." In den brief van Judas wordt Michacl de aartsengel genoemd: „Maar Michaël, de archangcl. toen hij niet den duivel twistte, en handelde van het ligehaam \\an Aiozes, durfde geen oordeel van laste- ring tegen hem voortbrengen, maarzcide: de llecrc bestrafte u!" Deze passage schijnt legen de vcromler- stelling te getuigen, dat de aartsengel de zoon van God was, omdat zij hem lang voor zijne vlecschwor- ding voorstelt als onder het gezag der wet, en zich j onthoudende van het bezigen van verwijtende taal i uit eerbied voor God. De Joodsche rabbijnen sehrij- ven vele verwonderlijke dingen aan Michaël toe. Zij geven hem de voornaamste heerschappij en het hoog- stc gezag ouder de engelen, en schrijven de verschij- nillgen van den Messias, waarvan in het Oude Testa- nicnt sprake is, aan dezen engel toe.Zij veronderstellen, dat er vier engelen zijn. die aanhoudend staan om den troon van God in de hemelen, en nooit naar deze lagere wereld afdalen. Deze vier engelen zijn Micltaël, die aan de regterzijde van den troon staat; Gabriël, aan de linkerzijde; Uriël, die er vóór, en Hafaël, die er achter staat. Dat de aartsengel onderscheiden moet worden van onzen Zaligmaker hlijkt duidelijk uit. 1. Thess. IV: Ui: „Want de Heere zelf zal met een geroep, met de stem des arehangels, en met de |
|||||||||
|
bazuine Gods nederdalen van den hemel; eu die in
Christus gestorven zijn, zullen eerst opstaan." Hoven- dien wordt Michaël, die in den zendbrief van Judas „de archangcl" geheeten wordt, in Daniël „een van de eerste vorsten" genoemd, hetgeen duidelijk te ken- nen geeft, dat hij een engel, en niet de heer der engelen is. Indien de laatste zin op engelen moet slaan, brengt hij er ons toe aan eene tweede hiërarchie van engelen te denken, eene leer, die door eenige van de eerste Christen-sclirij vers, meer voornamelijk doorDionysius den Arcopagict onderwezen werd, die de engelen in drie klassen verdeelde: de hoogste, de middelste en de laagste; de hoogste, die uil cherubijnen, serafijnen en troonen; de middelste, die uit heerschappijen, deugden en niagten; en de laagste, die uil vorstcn- dommen, aartsengelen en engelen bestond. Elkedezer klassen is weder in drie andere verdeeld, zoodat er in het geheel negen orden van engelenkoren zijn. Zulk eene indecling in klassen van hel engelenheir heeft niel den geringsten grond in het Woord Gods, hoewel eene ondergeschiktheid onder de engelen in eenige gedeelten aangeduid schijnt te worden. Het is opmerkenswaardig, dat het woord aartsengel in de Heilige Schrift steeds in het enkelvoud wordt ge- bruikt. Het is moeijclijk met eenige zekerheid de juiste beteekenis er van Ie bepalen. AARTSFLAMEN. De oude Britten, die eeniger-
matede Ileidenseheleer der Romeinen hadden aange- nomen, gaven den naam van flamens aan de priesters hunnerHeidenschcgoden, terwijl de voornaamste de- zer priesters aartsflaiuens genoemd werden. Foxe vernielt in zijn Hoek der Martelaren, dat toen het Christendom in Brittanje werd verbreid, legen bet einde van de tweede eeuw, er acht en twintig priesters waren, die flamens werden genoemd, eu drie aarts-
I
priesters, die aartsflamens waren geheeten eu het toe- zigl haddeu over de andere. Deze acht en twintig
flamens werden in acht eu twintig bisschoppenveran- \\
derd, en de drie aartsflamens in drioaartsbissohoppen.
Deze geschiedenis steunt op eene zeer onwaarsehijn-
lijke legende, maar in allen gevalle kan hel bestaan
van flamens en aartsflamens iu Brittanje in een vroeg
tijdperk niet in twijfel gelrokken worden.Zie Fi.avik.x.
A A RTSKA PELLA A N, een naam gegeven aan den
voornaamste]! van die geestelijken, welke de r\'ranki-
sche vorsten gewoon waren uil Ie kiezen om het bof
Ie vergezellen en de kerkcdienst te verrigten. Deze
dignitaris en zijne geestelijken oefenden door hun
aanhoudenden eu vertrouwelijke!! omgang met den
vorst een belangrijken invloed uil opdezakenderkerk.
|
|||||||||
|
AARTSPRESBYTER — ABARIS.
|
||||||||||
|
17
|
||||||||||
|
AARTSPRESBYTER of Aartspriester, devoor-
naamste van de presbyters in de eerste Christelijke
kerk, een waardigheidsbekleder, die naast denbis- seliop zat, en onmiddellijk onder dezen gezag nit- oefende. De eerste van de vroegere schrijvers, die van aartspresbyters gewag maakt, is Hiëronymus, die van slechts één spreekt als verbonden aan elke kerk. Deze was niet altijd de oudste presbyter van de kerk, maar werd gekozen uit het collegie van presbyters naar wei- gevallen van den bisschop. Hij moest den bisschop in het beheer der inkomsten bijstaan, en bij diens afwe- zigheiddebisschoppehjkedienst in de kerk vervullen. Zoo groot was de invloed van de aartspresbyters, dat zij er gewoonlijk in slaagden den bisschopszetel ie verkrijgen, wanneer hij ledig was. Gregorius Xazian- zenus noemt den oudsten priester aartspresby ter, en zijne dienst komt overeen met die van de Protopapas (zie Prot.) in de Griekschc kerk. De aartspresbyters namen trapsgewijze in gezag en aanzien toe, en be- reikten van de vijfde tot de achtste eeuw liet toppunt van hunnen invloed, daar zij bisschoppelijke zetels als wijbisschoppen en vicarissen-generaal bezetten. Ver- scheidene takken van bestuur hieldenzij onder hun vol- komen beheer; zij trachtten zelfs met de bisschoppen op céne lijn te komen, en zoo ontstond er menigmaal twist en strijd. Ten laatste zochten de bisschoppen, die gevoelden, dat de presbyters gevaarlijke mededingers geworden waren, hun toenemenden invloed tegen te gaan, en daarom begunstigden zij de Aartsdiakenen (zie Aabtsd.) om hen in toom te houden. Dit begint zieli voor bet eerst te vertoonen op liet vierdeconcilie van Carthago, en ten laatste vaardigde Innoceutius 111. in detwaalfde eeuw een besluit uit, waarbij zij aan het gezag van den aartsdiaken onderworpen werden. Eenigc schrijvers zijn van gevoelen, dat de dienst der aartspresbyters van de oude Kerk eenigzins overeen- komt met die van de dekenen in nieuwere hoofdker- ken. AARTSVADER, /.ie Patriarch.
AARTSSYNAGOG1ST. Zie het artikel Synagoge.
AB, de elfde maand van het burgerlijk en de vijfde
van het godsdienstig jaar bij de .loden. Zij bestaai uit dertig dagen en komt overeen met ecu gedeelte van onze maanden .lulij en Augustus. Op den eersten dag van de maand Ab, vasten de Joden ter gedachtenis van den dood van Aiiron, en op den negenden houden zij een zeer streng vasten ter herinnering van de ver- woesting vanSalomo\'s tempel doorNclmk.icliiczar, en ook van de verwoesting van den tweeden tempel door de Romeinen onder Titus Yespatianus.daarJosephus |
verklaart, dat beide gebeurtenissen opdenzelfdcndag
van dezelfde maand hebben plaats gehad. De Joden vasten op dezen dag nog om eene andere reden, en wel ter gedachtenis van liet edict van keizer Iladria- nus, waarbij hun verboden werd in Judea te blijven, of zelfs de verwoesting van Jeruzalem te beweenen. De diensten in de synagoge op dezen vastendag zijn lang; de morgendienst duurt zes uur, van zes tot twaalf ure. liet boek der Klaagliederen wordt gele- zen met nog andere lessen, die voor de gelegenheid passende zijn. Alle arbeid wordt gestaakt gelijk op den Sabbath, en van zonsondergang tot zonsondergang van den volgenden dag wordt een streng vasten ge- houden. Men veronderstelt, dat dit liet vasten is, dat Zacharias „liet vasten dw vijfde maand" noemt. Op den achttienden dag werd er gevast, omdat de avoud- lanip in den tempel uitging ten tijde van tic regering van Achaz. Ab is ook de naam van de laatste der zomermaanden van den Syriseheu kalender. Op den eersten dag dezer maand begint dat vasten — hetwelk duurt tot aan den vijftienden —, dat door Oostersche Christenen gehouden wordt ouder den naam van het vasten van onze Lieve Vroince. De zesde dag heet Te- gialla of verheerlijking, ter gedachtenis van de ver- heerlijking van onzen lieer, en de negenen twintigste dag wordt gevierd Ier herinnering van het onthoofden van Johannes den Dooper. ABADIRES, een naam, welke volgensAugustinus
gegeven werd aan de hoogere klasse van Carthaagsche godheden, die overeen kwamen niet de Dii majornm gentiitm der Grieken in Romeinen. In de Romein- sehc mythologie was het de naam van een steen, die aangebeden werd, omdat hij door Saturnus was inge- slikt. ABARIS, een priester van Apollo door Herodotus
vernield. Hij kwam uit de Kaukasischc streken naar Griekenland, dewijl zijn eigen land door de pest be- zocht werd. Zij ue raagt om te pro fel eren, zoowel als zijne Scythische kleeding en eenvoudigheid van zeden, wek- te niet weinig belangstelling in Griekenland op. Hij reisde van plaats lol plaats, had Ier eere van Apollo eene pijl bij zich, en gaf godspraken. Toland bc- weert in zijne Geschiedenis der Druïden, dat Abaris een druïde van de Hebriden geweest moet zijn, daar eene pijl een deel uitmaakte van het costuuni van een druïde. Zijne geschiedenis schijnt geheel en al my- thisch te zijn ; men zegt. dat hij zonder aardsch voed- scl leefde en op eene pijl door de lucht vloog. Kr bc- staat veel twijfel aangaande den tijd, waarop hij in Griekenland verscheen. Loheck veronderstelt, dat. liet |
|||||||||
|
3
|
||||||||||
|
IS \' ABASSINEN
|
— ABDALEN.
|
||||||||
|
diende om de priesterschap trotscli te makeu, doch
het sanet uariuin isiu Lutlicrsche en Roomsclie kerken nog steeds een afgescheiden gedeelte van liet gebouw. A, B, GEZANGEN. In de vierde eeuw werden iu
navolging van de ncrostische poëzij der Hebreen, ge- zangen van dezen naam zamcngcsteld, waarvan elk vers of elk gedeelte met de eerste en volgende letters van liet alphabet in geregelde orde begon. Augustinus maakte eengezang van deze soort tegen de Donatisten, om door het volk van buiten geleerd te worden, en in navolging van den HU1\'1» psalm verdeelde hij het vol- geus de orde der letters van het alphabet iu even zoovele deelen. Daarom werden deze gezangen A, B, psalmen of gezangen geheeten, daar elk gedeelte zijne eigene letter aan het hoofd had, en het ant- woord of kypopsalma aan het einde van elk gedeelte niet door koorzangers maar door al de aanwezigen moest herhaald worden, welke in de oude Christelijke kerk over het algemeen deel aan hef gezang schijnen gehad te hebbeu. ABBA, een woord, dat in de Syrische taal mij»
rader beteekent. In de Heilige Schrift wordt het dik- wijls op God toegepast. Het is een .loodscheeeretitel, die aan zekere rabbijnen, Tanaïten geheeten, gegeven wordt. Die naam werd in de middeleeuwen ook som- tijds aan den pater van ecu klooster geschonken. Iu de Syrische, (\'optische en Ethiopische kerk is Abba een titel, welke gewoonlijk aan de bisschoppen wordt gegeven, terwijl de bisschoppen zelve den titel slechts aan den bisschop of patriarch van Alexandriëgeven. Daarom was het volk gewoon dezen laatsten dignita- ris Baba of Papa 1c noemen lang voor dat de bisschop van Rome dien naam ontving. Waarschijnlijk is het woord Abt van Abba afgeleid. ABBUTO, een van de afgoden, die iu Japan aan-
gebeden worden. Deze god geneest, volgens de Ja- panners, vele hardnekkige ziekten, en verleent een gnnstigen wind en een snellen overtogt over de zee. Om derhalve dien god voor zich te winnen binden Ja- panesehc zeelieden en passagiers gewoonlijk eenige kleine geldstukken aan stokken,en werpen die van het schip in zee om aan Abbuto te offeren, maar de pries- ters trachten de munten op te visschen voor hun eigen gebruik, terwijl zij het volk diets maken, dat de of- feranden door den god zijn aangenomen. Het gebeurt zelfs dikwijls, dat de god Abbuto, als een zijner pries- ters gekleed, in cenc boot komt 07n deze offerande te vragen, en dan blijft hij nabij de kust, totdat het schip uit gezigt van het land is. ABDALEN, een naam aan eenc zeer bijzondere
|
|||||||||
|
in de twee en vijftigste Olympiade geweest is, dat is,
ongeveer 570 v. C. ABASSINEN, ecne secte van de Grieksche kerk,
die eenc uitgestrekte en bosehrijkestreek langs de kust van de Zwarte zee bewoont. Zij schijnen een ruwe tak van de Circassiërs te zijn en leven voornamelijk van plundering eu zceroof. Door hunne afgezonderde woonplaats zijn zij van vele leerstellingen en gebrui- ken van de Oosterselie kerk, waartoe zij in naam be- ! hooren, afgeweken. Zij houden verscheidene vasten- | dagen. Zij geloovcn aan de zeven sacramenten, hou- i den de biecht voor een dezer, maar belijden noch het j aantal, noch den aard hunner zonden, eu vergc- noegen zich slechts met in hel algemeen uit te roe- pen : „Ik heb gezondigd, ik heb gezondigd." Bij de herhaling dezer woorden ontvangt de boeteling in weinige woorden de absolutie en eenige zachte sla- gen op zijne zijde met een olijftak. Bij zware misda- den, zooals moord, echtbreuk en diefstal, worden zij echter dikwijls duchtig gegeeseld. De bisschop neemt somtijds de biecht af, en als de boeteling belijdt cene i zware misdaad begaan te hebben, staat hij op en roept \'• na eene scherpe berisping gegeven te hebben : „Hebt gij dat gedaan: Vreest gij God niet? Gaat tot hem I en kastijdt hem dertig-of veertigmaal." Bij de Abas- : sinen wordt het huwelijk gesloten door eene weder- j zijdsche belofte van liefde en getrouwheid in tegen- woordigbeid van bevoegde getuigen. Hunne begra- fenisplegtigheden hebben plaats onder geschreeuw en verzuchtingen. De nagelaten betrekkingen slaan zich, eu de vrouwen mismaken haar aangezigt, terwijl de priester een /•\'■// i\'/rm ter eere van den overledene leest i en het lijk met reukwerk besproeit. Zij leggen hunne dooden in kisten gemaakt van uitgeholde boomstam- men en omwonden niet wijngaardsranken. Na hetver- rigten der begrafenisplegtigheden brengen zij levens- voorraad te voorschijn, en zetten dien op de graven hunuer afgestorven vrienden. ABATA, ontoegankelijk, een woord gegeven aan het
sanctuarium of de plaats van het hoogaltaar in oude : Christenkerken, omdat- dat gedeelte zorgvuldig door hekwerk was afgesloten, eu dus voorde menigte ontoe- g ankelijk was gemaakt. Niemand behalve degees- tclijkheid, zooals Eusebius ons berigt, inogt die plaats ■ gedurende de godsdienstoefening betreden, en daarom \' werd zij abata of adyla genoemd. Maar dit gedeelte \'. der kerk is in alle eeuwen niet even ontoegankelijk ge- ! weest. Ten tijde derlIervormingklaagdeBucer erluide over, dat het sanctuarium van het overige gedeelte ! jier kerk afgescheiden was, daar dat gebruik slechts i |
|||||||||
|
\'„■&»*>
|
|||||
|
6f« .-\\[^aa[;f3)au[ün uJ Ctftniiin\'
|
|||||
|
, — . .:::
|
|||||
|
ABDIJ.
|
|||||||||
|
L9
|
|||||||||
|
, woonden, doorPachomius, een leerling van den Egyp-
! tischen monnik Antonius, die voor den stichter van
: het kloosterleven gehouden wordt, voorgesteld. Zoo
snel verspreidde zich de zucht naar het afgezonderde
: leven eens monniks door de maatschappij, dat bij den
dood van Pachomius in 348, er in Egypte alleen niet
; minder dan 76,000 mannen en 27,000 vrouwen wa-
ren, dre het kloosterleven hadden omhelsd. Toch was
tol het midden der zesde eeuw het kloosterleven niet
tot ecu geregeld stelsel gebragt. Omstreeks dien tijd
echter, iu 529, stelde Benedictus van Nurcia ecue
nieuwe orde van monniken in, en bouwde hij eeu
klooster, dat nog te Moute Casino nabij Napels bc-
siaat. De gestrengheid, waarmede de monniken dezer
orde behandeld en iu tucht gehouden werden, werd
daarop over liet algemeen in Europa nagevolgd, liet
aantal kloosters werd vermeerderd, en de grooten en
rijken bragten linuiie schatten ten offer om ze te on-
dersteunen, deukende daardoor bet voordeed van de
gebeden te krijgeu dergenen, die de bewoners van
zulke instellingen waren. Elke abdij of klooster be-
stond gewoonlijk uil drie hoofdvertrekken : het ora-
torium of de kapel, waar de monniken te zanien kwa-
men om te bidden of de openbare eeredienst bij te
wonen; de eetzaal, waar zij te zanien liunne maaltij-
den gebruikten, en de slaapzaal, die zich gewoonlijk
iu bet bovengedecltc van het gebouw bevond cu iu
afzonderlijke cellen voor de monniken was verdeeld.
Behalve deze kamers bevatten de groote abdijen ge-
vvoonlijk een kloostergang of middenvertrek, waarin
de monniken gewoon waren op zekere uren bijeeu te
komen; de bibliotheek, waar de boekenen oorkonden
bewaard werden; de vertrekken van den abt, en andere
kleinere vertrekken.
Abdijen werden reeds spoedig na de verbreidingvan
hei Christendom ook in de Nederlanden gesticht, en daar sommige rijkelijk begiftigd werden, kwamen zij iu het bezit van groote geldsommen en landerijen. Eene der voornaamste was de abdij van Egmond iu S-MI voor Benedictijner nonnen gebouwd. Zij werd niet lang na hare stichting verbrand en door graaf Dirk 11. vau steen herbouwd, die er tevens monniken v an dezelfde orde in stede van nonnen iu plaatste. Zij kreeg vele inkomsten en voorregteu o. a. de benoc- ming van 2t parochiekerkenen l.ïkapcllanijeu. Toen iu 1550 te Haarlem een der nieuwe bisschoppelijke zetels iu de Nederlanden opgerigt was, werd deze abdij met al hare rijke inkoms\'en aan den bisschop te zijner staatvoering overgegeven. In liet jaar 1572 werd zij door Sonoy ten eenemale vernield en de |
|||||||||
|
klasse van mannen ouder de Mohamedaneu gegeven,
die hunnen uaam ontleend hebben aan hunne geheele toewijding aan God. Zij worden ook Santons, en door Rieault Caleuders oi\'C\'alenderanen genoemd. Zij gaan blootshoofds en blootsvoets, hall\' bedekt niet bet vel van een beer of een ander wild dier, en met een k de- reu gordel om hun midden, waaraan een zak Langt. Eeuige van hen hebben om liet midden van hun lig- chaam een koperen slaug, welke hun door hunne doctoren als een teekeu van geleerdheid gegeven is. Hunne meeningen zijn van een gevaarlijken aard, daar zij alle goede orde in de maatschappij willen omkeereu, gelooveude dat alle dadeu onverschillig zijn, en dat God in de verblijven van den zedelooze even goed als in de moskeen gediend wordt. Zij heb- ben eeiie soort van knods in de hand, die /ij gebrui- keu aK de toovenaars hunne roeden. Zij houden zich voornamelijk bezig met rondte zwerven en reliquiën Ie verkoopen, zooals het haar vau Mohamed en andere artikelen, ten einde de bijgeloovigen en zwakken van geest te bedriegen. ABDIJ , eene vereeniging van personen vau eene
van beide seksen, die zich vau de wereld hebben ai\'ge- seheiden, en zich hebben afgezonderd om hunnen tijd door te brengen in het gebed en iu geestelijke over- j denkingen. Ue naam Abdij wordt ook gegeven aan het ! gebouw, waarin zulke personen wonen. Deze orde- huizen, zooals zij gewoonlijk genoemd worden, zijn in Roomseh-Catlioliekelanden zeer talrijk; elk er van is onderworpen aan het gezag van een abt of eene abdis, die aangesteld is om al de regelen van de instelling ten uitvoer te leggen. De uitvoerende magt berust j bij de personen, die aan liet hoofd van de kloosters ! of van de geheele vereeniging geplaatst zijn, de wet- j gevende magt berust bij de gemeente, waartoe het | klooster behoort. Zaken vau gewigt, die betrekking • hebben op bijzondere kloosters, worden in klooster- kapittels uitgemaakt; die, welke de geheele orde be- trelfen, worden op algemeene vergaderingen overwo- ; gen. Abdijen waren bij hare eerste instelling de I vruchten vanChristeb\'jke milddadigheid en vroomheid, maar in de meer bedorven eeuwen der Kerk ontston- den tallooze verkeerdheden uit deze vereenigingen. \\ In Egypte, Syrië, Palestina en andere lauden, waar het kloosterleven zijn oorsprong had, werden gecne abdijen of kloosters noodig geoordeeld; de monniken leefden afgescheiden zonder iu eene orde te zijn vcr- eenigd of onder één dak zanien te wonen. Eerst iu de j vierde eeuw werd bet plan van eene geregelde broe- dersoh&p van monniken, die te zanien in één klooster |
|||||||||
|
AKDJS.
|
|||||||||
|
•.\'()
|
|||||||||
|
hospitalen voor de zieken of opvoedingsgestichten
voor de kinderen. Hoewel de opheffing der abdijen, uit eengodsdien-
stig en staatkundig oogpunt beschouwd, niet anders dan weldadig kon zijn, is het niet Ie loochenen, dat deze instellingen veel goeds hebben te weeg gebragt. Letterkunde en godsdienst vonden er eene schuil- plaals in tijden van onrust. Als iu eene voorraad- schuur werden de kostbare manuscripten eu histori- sche oorkonden er in bewaard, die anders verloren ge- raakt zouden zijn. Veel belangrijks op het gebied der geschiedenis zijn wij haar verschuldigd. In de don- kere eeuwen waren de abdijen deeenige woonplaatsen der geleerdheid, hetzij van wereldlijken of godsdien- stigen aard. Zie Moknikexstasd, Klooster. ABDIS, de voogdes van een nonnenklooster, die
hetzelfde gezag uitoefent als een abt in een klooster voor monniken. Wanneer zij in hare waardigheid treedt, wordt zij ingezegend door den bisschop, over- ecnkomsl ig ecu vorm in het Puntificale Roman urn voor- geschrevcn. De plegtigheid geschiedt op de volgende wijze: — De bisschop komt uitgedoscht iu zijne ge- hcele bisschopskleeding, en de mis wordt gevierd. De nieuwe abdis woont iu haar gewaad de \'mis bij. Zij verschijnt tusschen twee oudere matronen met de rol harer aanstelling in de hand, behoorlijk gezegeld en voor echt verklaard. Nadat de mis geëindigd is, knielt zij voor den bisschop neder en legt in zijne han- den den volgenden eed van getrouwheid aan den pre- laat haren ordinarius af: — „Ik, N., op het punt van gewijd te worden als Abdis van het klooster N., be- loof in de tegenwoordigheid van God en zijne heiligen, en deze plcgtige vergadering van zusters, getrouw- beid eu gepaste onderwerping, gehoorzaamheid en eerbied aan mijne moeder, de kerk van N., en aan u N., mijn Heer, Patriarch (of aartsbisschop, of bis- schop) van genoemde kerk en uwe opvolgers, over- eenkomstig de instellingen der gewijde canons, en zoo- als het unsehendbare gezag van den paus beveelt. Zoo waarachtig liclpc mij God en deze de heilige Kvan- gelicn van God." Men moet opmerken, dat bij dezen eed de abdis niet, gelijk de abt, onmiddellijke afhanke- lijkheid van en onderwerping aan den pauselijken stoel zweert, maar slechts aan den bisschop van de diocees, zoodat alle locale vrouwelijke twisten en beroepen in kloosters iu de diocees, waartoe zij behooren, be- slistwordcn eneindigen. Indien de abdis onder geeue plaatselijke regtsmagt gesteld is, is de eed, welken zij aflegt, deze: — „Ik, N., van het klooster N., van de orde van St. X.. van de diocees N., zal van dezen tijd |
|||||||||
|
uitmuntende bibliotheek, bestaande in vele oude ge-
drukte en geschreven boeken, beuevens kostbare kei- ken en kerksieraden, geheel en al verbrand. Eene andere beroemde abdij was die van Rijns-
burg, gesticht door Petrouella van Saksen, zustervan keizer Lotharius II., die haar slot, hetwelk te Rijns- burg si oud, in eene alidij voor adellijke jonkvrouwen veranderde. In hel jaar lLi;5 bragt zij uit een kloos- ter in Saksen derwaarts de eerste nonuen over en stelde haar onder de orde van den H. Benedietus, levende naar de regels van Clugny. Wegens den rang en hel vermogen der stichteres bekwam welhaast deze abdij eene uitstekende vermaardheid en meer dan gewonen rijkdom. Zelfs de pausen schonken er menigvuldige voorregten aan, eu de inkomsten klommeneerlaugtot f 100,000, eene zeer aanzienlijke som voor dien tijd. Aan liet vermogen der stichting was de luister dei- abdis geeveuredigd. Haar titel was eruiaee en ubdis van Rijnsburg. In den dagelijkschen omgang noemde men haar uievroutv. Wanneer daarenboven de abdis haren naam toekende, voegde zij erachter: Addis duur Gods genade. Vorsten en koningen plagten de abdis altijd met: eene kniebuiging te groeten. Karel V., die haar eens in 15ö7 ontmoette, stapte van zijn wagen, boog zich niet de eene knie ter aarde, eu begroette haar met den litel van mijne gebiedende vrouwe run Rijnsburg, en bleet\' in die houding, totdat hij door de abdis werd opgebeurd. De abdissen waren steeds dochters uit de doorluchtigsteNederlandsche geslach- ten, somtijds zusters of dochters van \'s lands gra- ven; de nonnen behoorden tot den bekenden en aiouden adel. Deze werden niet zusters maar juffers genoemd, cnniogtcnin den namiddag zieh niet \'s lands edelen met dansen, rijden en andere soortgelijke ver- makelijkheden verlustigen. Zij waren 10 in getal, en hoog geroemd wegens hare gastvrijheid en licfda- digheid. Maanden lang nestelden zich de Spanjaarden bij \'t
beleg van Leiden in bet verlaten klooster, eu bij een der strooptogtcn staken burgers der stad de ledige gebouwen in brand, en gaven bet vermaarde gesticht aan verwoesting prijs. De laatste abdis was Stcfana van Rossum, die na de verwoesting te Leiden beeft gewoond en daar in 1603 overleden is. Nadat twee achtereenvolgende vrouwen het bestuur hadden uil- geoefend over de goederen der abdij, oirdcr den titel van orouice van Rijnsburg, zijn deze goederen geko- nieu aan de ridderschap van Holland. Allerwege werden de abdijen ten tijde der Hervor-
ming opgeheven: zij werden dikwijls veranderd in |
|||||||||
|
ABDIS. 21
|
|||||||
|
voor hem ligt, twee grootc brandende waskaarsen aan,
en kust de bisschoppelijke hand. Zij wordt nu door den bisschop op den stoel harer voorgangster geplaatst, nadat de volgende vermaning gegeven is : „Ontvang volkomene en vrije magt om dit klooster en deze ver- gadeiing te besturen, en alles wat tot zijne in- en uitwendige, geestelijke of wercldschc zaken behoort. Sta vast in de regtvaardigheid en de heiligheid, eu behoud de plaats u door God aangewezen, want God is magtig, opdat llij aan u zijne genade moge vermeer- deren." De abdis ontvangt daarop de hulde der zus- ters, en de kus der zusterschap gegeven en ontvangen hebbende, treedt zij in haar ambt van bestuurster van het klooster. Hare magt over de nonnen is volkomen, //ij mag wel is waar de geestelijke functiën verbon- den aan het priesterschap, waarmede de abt gewoon- lijk bekleed wordt, niet uitoefenen, maar er zijn voorbeelden van abtlissen, die het voorregt hadden een priester last te geven om voor haar te handelen. Er was een tijd, dat abdissen aanspraak maakten op eene magt bijna gelijk aau die van de priesterschap, en zoo sterk namen zij in rang en gezag toe, dat het omstreeks t>13 noodig werd het voorgewende regt van de abdissen om te wijden, te ordineren en andere priesterlijke diensten Ie verrigten, op te hellen. Op het concilie van Beconficld in Kent zetten abdis- sen hare handteekening zoowel als abten eu andere geestelijken. Dit staat opgeteekend als het eerste voorbeeld van zulk eene aanmatiging van gelijkheid niet de priesterschap. De nonnen moesten ook een tijd lang bij de abdissen biechten, maar deze bevon- den, dat dit van zoovele ongemakken vergezeld ging, dat zij hieraan spoedig een einde maakten. Het schijnt, dat in een vroeg tijdperk van de kerkgesehie- denis van Brittanjc, de magt der abdissen buitenge- woon groot was. Lingard zegt, dat gedurende de twee eerste eeuwen na de verbreiding van het Christendom in dal land, bijna alle kloosters gebouwd waren vol- gens liet beginsel van die van Fontevrault, welke zoo- wel monniken als nonnen onder liet bestuur eener abdis bevatten, zoodat de mannen aan de vrouwen onderworpen waren. De abdij van St. Ililda te AVhithy was zoodanig. In een gedeelte was eene zus- terschap van nonnen, en in een ander eene broeder- schap van monniken, die beiden aau het gezag der abdis onderworpen waren. In de kloosters van (hm tegenwoordigen tijd is evenwel de abdis, hoewel de meest bepaalde ondergeschiktheid van de zusters aan haar overal gehandhaafd wordt, geheel en al on- der het toezigt en bestuur van den bisschop van de |
|||||||
|
af gehoorzaam zijn aau den heiligen Apostel Petrus en
de heilige Koomsehc kerk, en aan onzen Heer, Heer N., en zijni\' opvolgers kerkwettelijk aangesteld, en aan u zoo lang gij mijn geestelijk opperhoofd zijt, overeen- komstig den regel van onzen heiligen vader N. en de instellingen van de voornoemdeorde." Na de Litanie worden dezelfde twee gebeden gebruikt als bij de wij- ding van een abt. Dan volgt de l\'i-ufdlic, waarin de bisschop zegt : „O heilige lieer, Almagtige Vader,eeu- wig God, stort door onze gebeden op deze uwe dieust- maagd den overvloedigen geest van Uwen zefgen uit." Bij dit woord legt de bisschop met uitgestrekte armen beide handen, zouder de vingers van elkander te scheiden, op het hoofd van de nieuwe abdis, zeg- gende : „Moge zij, die door U gekozen lieden door de oplegging onzer handen lot abdis is gewijd, Uwerhei- ligfmaking waardig blij ven, en hierna nooit als on waar- digvanüwe genade gescheiden worden. "Hieropneeint de bisschop zijne handen van het hoofdder abdis, enze wederom uitgestrekt voor zijne borst houdende, gaat hij voort met de Priefatie, een lang gebed om het verkenen van godvruchtige deugden, dat met deze woorden eindigt : „Dat zij, U zoo dienende, o lieer, door Uwc goedheid, met een rein hart, onberispelijk in al Uwe bevelen, met vermeerderden woeker den prijs der roeping van boven, en met honderdvoudige vruch- tcu en de kroon der regtvaardigheid Uwc beloonin- gen van hemelschc schatten moge verwerven." De bisschop geeft dan aan de abdis den regel harer orde over met deze woorden: „Out vang den regel door de hei- lige vaders gegeven om de kudde door God aau u toe- vertrouwd te leiden en te bewaken, naarmate God zelf u kracht geven, en de menschelijke zwakheid ver- oorloven zal. Ontvang het moederlijk toezigt over de kudde des Hecren en de zorg voor de zielen, en wees, wandelende naar de voorschriften der Goddelijke wet, hare gelcidster naar de hemelsein; erfenis, onderden bijstand van onzen Heer Jezus Christus!" Hij dit ge- deelte van de plcgtigheid besprenkelt de bisschopden witten sluijcr met wijwater, zoo de abdis nog geene non is, en dien gewijd hebbende plaatst hij hem op haar hoofd op zulk eene wijze, dat hij los over hare borst en schouders hangt, zeggende: „Ontvang den heiligen sluijcr, opdat men moge weten, dat gij de wo- rcld veracht hebt, en gij u in waarheid en nederigheid, met al de kracht uws harten, er aan hebt onderworpen voor altijd eene o-rouw eau Jeztt* Christus te zijn, die u behoede voor alle kwaad, en u naar het eeuwige leven leide." De abdis den sluijcr ontvangen hebbende biedt daarop den bisschop, terwijl zij nog op hare knieën |
|||||||
|
<2i ABECEDARII - ABESTA.
|
|||||||
|
diocees, zoodat cenig misbruik van gezag in liet be-
stuur der nonnen aan hare zorg toevertrouwd on- middellijk wordt tegengegaan. Zie Non, Nonnex- kloostek. ABECEDARII, spot naam der wederdoop ?rs, om-
dat zij aanvankelijk alle wetenschappen, zelfs lezen en schrijven, verwierpen. ABELIETEN, ABELIANEN, ABILIÉfiS, ABE-
LOÏDEN, ABELONIETEN, eene kleine secte, die j kort bestaan heeft, en volgens Augustinus inde diocees van Hippo, in Afrika, in de vierde eeuw ontslaan is. Zij ontleenden hunnen naam aan Abel, den zoon van Adam, die, zooals zij zeiden, hoewel gehuwd in een staat van onthouding van echtelijke gemeenschap had geleefd. Dit voorbeeld zochten zij na te vol- gen, en daarom trouwde elke man een klein meisje, en elke vrouw een kleinen jongen, met welke zij leef- den, en die zij tot hunne erfgenamen maakten, zich verbeeldende, datzij opdeze wijze letferlijkvervidden, wat Paulus zegt (1. Cor. VII : 29) : „opdat ook die ! vrouwen hebben, zouden zijn als niet hebbende." Van | deze secte, die zulke ongerijmde denkbeelden had, kon men niet verwachten, dut zij lang zoude bestaan. Wij vinden dan ook opgeteekend, dat zij t ijdens de regering van keizer Areadius ontstond, en slechts tot den tijd van Theodosius voortduurde. Eenige schrijvers heb- ben hel betwijfeld, of zulk eene secte wel ooit bestond, maar zelfs op den huldigen dag worden gevoelens van ecnigzins dergelijken aard onder de Shakers (spr. j Sjeekci-.t) in Xoord-Amerika gevonden. ABELLIO, de naam van eene Heidensche godheid,
gevonden in inscriptién,wclke te Commingesin Frank- rijk ontdekt zijn. Hij is de Celtische Helen, Ueliu, Abelio, zijne hulp werd aan de zieke-sponde ingeroc- j pen. Ook te Autun was hem een heiligdom boven eene warme gezondheidsbron gewijd. Geheiligd was hem het bilzenkruid, naar hem Belinuntia of Apollinaris genoemd. Met het sap daarvan bestreken de Galliërs j hunne pijlen om des te zekerder de herten te treffen. Eenige schrijvers, zooals Ciesar, hebben gemeend, dat Abellio hetzelfde is als Apollo. Door andere I wordt Belus of Baal (zie Baal), eene Syrische god- heid, waarvan in het Oude Testament sprake is, voor den wortel van het woord gehouden. ABESTA of Avesta, de oudste oorkonden van de
leerstellingen der Perzische Jlagi. Deze geschriften worden aan Zoroaster toegeschreven en behooren tot | een zeer vroeg tijdperk, dat nog niet met juistheid en ■ zekerheid bepaald is. Het is waarschijnlijk, dat toen ! zij zamengesteld werden, of t(;n minste toen de leer- \\ |
|||||||
|
stellingen er in vervat voortgeplant werden, de op
overlevering gegronde waarheden, die de oorspronke- lijke godsdienst uitmaakten, in Pcrziö door eene grove sterrenaanbidding bedorven waren. Het doel van de leer van Zoroaster was de godsdienst te hervormen en te zuiveren door haar tot spiritualismus terug te brengen, dat is, door de tastbare wereld voor te stellen als het omhulsel en symbool \\ au de geestelijke wereld. De Abesta of Zend-avesta, zooals zij dikwijls genoemd wordt, bevat twee soorten van oorkonden : 1. de Vendidad, geschreven in de Zend taal, welke voorna- meiijk liturgisch is; \'1. de Boundschjesch of datgene wat van het begin af geschapen is, geschreven in het Pehlvi dialckt. ] let eerstgenoemde werk bevat, te mid- den van eene menigte gebeden en voorschriften aan- gaande plegtigheden, eenige leerstellingen van een vreemden aard, en bet laatstgenoemde bevateeneleer der wereldwording, welke veel licht verspreidt over vele gedeelten van de leer der Zend-avesta. Uit deze leer der wereldwording ontstaat eene verscheidenheid van idei\'ii betreffende de gemeenschap van menschen met God en van de menschen onderling. De denkwij- zen betreffende sterrekunde en landbouw, die zij bc- vat, zijn, onder deze hemclsche en aardsche betrek- king, eene afspiegeling van de verstandelijke ontwik- keling van de geheimzinnige broederschap der Magi, (ene verecuiging van priesters, die voor Medic en Per- zie was, wat de Brahmincn voor lndië geweest zijn. De Abesta bevat niet zoo zeer een stelsel vangods-
dienst als van wijsbegeerte, maar daar zij evenwel de grondbeginselen van de oude Perzische godsdienst ontvouwt, kan bet nuttig zijn eene korte schets van hare bijzondere leerstellingen te geven. In het begin bestond de grenzelooze Tijd, onder
dezen naam erkent de Abesta de oorspronkelijke een- heid, de bron des bestaans. De Eeuwige of grenze- looze Tijd bragt eerst Orniuzd voort, of Oromasdes, zooals hij door de Grieken genoemd wordt, het bij uitstek zuivere en goede wezen. Hij is bet Licht en het Scheppende Woord. De grenzelooze Tijd bragt ook Ahriman voort, of volgens de Grieken Arimaues, bet booze wezen, het beginsel der duisternis. Mij is in misdaad gehuld, de bewerker van tweedragt en regeringloosheid. Volgens oude Perzische overleve- ringen door Sharistani verzameld, moet Onnuzd be- schouwd worden als eigenlijk het geestelijk bcgin- scl, eu Ahriman als de genius der stof, die de seha- duw der geesten is. De schepping, oorspronkelijk afhangende van deze twee beginselen , bevat in haren boezem eene aangeboren vijandschap, eene noodza- |
|||||||
|
ABESTA.
|
|||||||
|
heiligen of te bezoedelen, en onder de dubbele aau-
raking met zuivere en onzuivere voorwerpen, hetgeen zuiverheid of bezoedeling van het ligchaain veroor- zaakt. Daardoor ontslaat de noodzakelijkheid eener dubbele zuivering, eene geestelijke en eene ligchaiue- lijke. eene zuivering, die geschiedt door gebeden en gebruiken, welke door Ormuzd aan Zoroaster onder- I wezen zijn. De zielen der menscheu, die Aliriman
volgen, zullen gaan wonen bij de booze geesten in den afgrond der duisternis; die, welke Ormuzd vol- gen, zullen vereenigd worden met hem en de goede geesten in licht eu gelukzaligheid. Kiudelijk zal er echter eene algemcene herstelling plaats hebbeu; Aliriman zelf zal gelouterd worden, het kwaad zal worden onderworpen, en de strijd der schepping zal ophouden. De denkwijzen der Perzen, wijsgeerig beschouwd,
bieden ecu.trell\'end contrast aan met die der Hindoes. In de philnsophie der Vedas is de eenheid der schep- ping het heerschende, en in zekere opzigten het uif- slnitende denkbeeld, terwijl aan den anderen kant het; heerschende denkbeeld van de Abesta niet alleen de tweevoudigheid, maar de strijd der schepping in al hare deelen is. Deze strijd steil echter geen dualisnuis daar in den zin, waarin het latere ontwikkelingen in de geschiedenis der wijsbegcerle aanduidt; dat is, dualismiis , dal twee noodzakelijke eu ongeschapen beginselen aanneemt, welke beiden eeuwig zijn. Het beginsel van licht en dat van duisternis in de Abesta komen beiden voort uit eene oorspronkelijke eenheid, den grenzeloozen Tijd. De eenheid verschijnt bij den i oorsprong der schepping; zij verschijnt weder bij de
voleinding in de bepaalde zegepraal van hel goede.
Hel karakter van het dualismiis der philosophie
van de Abesta lianid af van de beslissing der kwestie,
, of Aliriman van nature hoos geboren was, dan wel of
liij het werd door hel misbruiken der vrijheid, liet ! laatste is de meest waarschijnlijke onderstelling. In
! de philosophische overleveringen der Magi, die waar-
schijnlijk eene herschepping van de leerstellingen der Abesta bevatten, wordt het beginsel van duisternis, I vereenzelvigd met stof, als volstrekt kwaad voorge-
\' sleld; maar om den oorsprong des kwaads niet aan
God loc te schrijven, beweren dezelfde overleveringen, dat het voortbrengen van (lil beginsel niet bestond in den oorspronkelijkeu wil van df\\\\ Schepper, maar dat het alleen een onvermijdelijk gevolg was van de schepping van goede wezens, omdat de duisternis i noodzakelijk het licht volgt, zooals de schaduw het
ligchaain. Hierin schijnt bet diepe denkbeeld uitge- |
|||||||
|
kelijke worsteling, eu het denkbeeld van strijd wordt
dp algemcene regel van liet lieelal. Deze strijd wordt in de stoffelijke wereld voorgesteld door de afwisse- ling van dag en nacht, die om hel rijk des Tijds twis- ten en elkander beurtelings op de ringt jagen. Dus is volgens de Abesta van de oude Perzen de
bovenmensehelijke schepping tweevoudig: /.ij omvat twee tegenover elkaar slaande werelden, cu die vij- andschap\' is ook gelegdindeminderesehepping.de nienschelijke of aardsclie wereld. Ormuzd had de kiem dezer mindere schepping voortgebragt; eene kiem, die het beginsel van menschelijk, en ook van dierlijk eu plantaardig leven was. Deze seliepping wordt in hare kiem voorgesteld door een stier, het zinnebeeld van organische kracht. Aliriman kwam, na zijne krachten legen den hemel beproefd te hebben, weder op de aarde en wondde den geheimzinnige» slier, maar diens vruchtbare dood werd de bron des levens, l\'it den linkerschouder kwam zijne ziel, het levendmakend en onderhondend beginsel aller dieren, en uit zijn regtersehouder de eerste mensch. Zijn bloed bragt de zuivere dieren voort, en de gezonde planten kwamen uil zijn ligchaain. Om den strijd in deze spheer der schepping vol ie houden vormde Aliriman onmiddellijk de onzuivere dieren enschade- lijke planten. Wij moeten hier doen opmerken, dat de mythe van den eersten stier het philosophische begrip van de eenheid van hel levensbeginsel in alle bewerk tuigde wezens omvat. Ormuzd -schiep eene wereld van goede geesten, tegenover welke Aliriman eene, wereld van booze geesten schiep; Ormuzd schiep dieren en planten beneden den mensch op den ladder van het geschapene geplaatst, en tegenover deze bragt Aliriman eene schepping van dezelfde orde voort, maar bedorven en bedervende. De mensch, tusschen deze twee uitersten geplaatst , was alléén aan dezen strijd der seliepping ontkomen. Aliriman had geen middel kunnen vinden om een slecht mensch Ie schep- pcn. Hem bleef niets anders over dan om den eersten mensch, Kaioniorts, die Ie gelijker tijd man en vrouw was, te dooden. Uit zijn bloed kwamen door middel van herscheppingen Meschia eu Meschianee, voorou- ders van liet menschelijk geslacht, voort, die spoedig door Aliriman verleid werden, en aanbidders werden van de Dews of Diws. aan welke zij offerden. Uier- door ontstond een groot e strijd, die in hel menschelijk geslacht tusschen Ormuzd en Aliriman is volgehou- dcn. De inensehen brengen hun leven op narde door onder den dubbelen invloed van de goede, en van de kwade geesteu, hetgeen strekt om hunne zielen te |
|||||||
|
- ABOE-BEKR.
T)c tekst van de Abhidharinma bevat. 90,250 vcr-
zen, en in de commentarien zijn er 30,000, zoodat er
, in het geheel 12G,250 verzen in zijn. Om de waarde
■ aan te toonen, waarin deze klasse van de heilige boe-
j ken der Boeddhisten gehouden wordt, zij de volgende I legende voldoende. In den tijd van Kasyapa Boeddha waren er twee priesters, die in een hol woonden en ge-
| woon waren de Abhidharmma Pitaka overluid te le- zen. In hetzelfde hol waren vijf honderd witte vleer- \' muizen, die niet vreugde vervuld werden, toen zij het woord der priesters hoorden, waardoor zij later verdienste verwierven en déwas of goddelijke wezens werden, en in den tijd van (iótaina in de menschen- wereld geboorte ontvingen. Ongeveer vijftig jaar geleden ontstond er in Ava
eene klasse van boveiinatuurkundigen, Paramat* gc- heeten. die slechts de Abhidharmma aannamen en de andere boeken verwierpen, die de Boeddhisten als heilig beschouwen, zeggende, dat zij slechts eene ver- I zameling van fabelen en allcgoriëu zijn. De stichter ■ dezer seetc. Kosan. werd met ongeveer vijftig van zijne
volgelingen op hevel des konings ter dood gebragt. In de gewijde geschriften der Boeddhisten wordt
eene zonderlinge profetie gevonden, waarin verklaard wordt, dat 5,000 jaar na den tijd zijner eerste verbrei- ding hun stelsel ophouden zal te beslaan; en daar dat ophouden trapsgewijze zal plaats hebben, zijn er vijf verschillende tijdperken, gedurende welke alle kennis van de godsdienst van Boeddha van de aarde zal ver- dwijueu. In het derde dezer tijdperken zullen alle middelen om de diepzinnige Abhidharmma te begrij- pen verloren geraken. Zie Boeddhisten. ABIB, denaam der eerste maand van het godsdien-
stig en zevende van het burgerlijk jaar der .loden. Deze maand, iu een later tijdperk ook Xisau ge- noenid, bevat dertig dagen, en komt overeen met ecu gedeelte van onze maanden Maart en April. Waar- schijnlijk werd bepaald, dat het godsdienstig jaar met deze maand beginnen zou, omdat op den vijftienden van Abib de Israëlieten uil Egypte trokken. Het Paaschfeesl werd op den veerl iendeu dag dezer maand gevierd tussehen de twee avonden, of tussehen drie en zes ure. ABOE-BEKR ("Arabisch , de roder der maagd), de
onmiddellijke opvolger van Mohamed , een zijner eerste bekeerlingen en bovendien zijn schoonvader, daar de profeet zijne dochter Ayeslia gehuwd had. Hij was de getrouwe vriend en helper van Mohamed , en door zijn rijkdom en invloed was hij een van de voor- naamste werktuigen bij het verbreiden van het nieuwe |
||||||
|
24 ABHASSARA
druki ie zijn, dat daar elk geschapen wezen natuurlijk
onvolmaakt is, de schepping noodzakelijk rwcebcgiii- selen bevat: het eene, dat beperkt, liet andere, dat beperkt is; en dat in dezen zin de Schepper, het be- perkende wezen, het beginsel of de bewerker is der onvolmaaktheid en des kwaads. Of dit het denkbeeld is, dat werkelijk uitgedrukt moest worden, isingeenen deele zeker, maar in allen gevalle geeft het stelsel, dat wij nu ontvouwd hebben als vervat iu de Ahesta, niet weinig grond voor zulk cenc opvatting. Zie ZOROASTER.
ABHASSARA, volgens de Boeddhistische gods-
dienst eene hoogere henielsche wereld. De heilige boe-
ken dier godsdienst leereu, dal er voor de schepping der tegenwoordige wereld verscheidene achtereenvol- gende wereldstelsels waren , die door vuur werden vernietigd. Bij de vernietiging der vroegere werelden ontvingen de wezens, die ze bewoonden en verdienste bezaten, geboorte in de henielsche wereld, Abhassara geheeten; en wanneer hun tijd voorbij, of hunne ver- dienste niet groot genoeg was om hen langer in eene hoogere wereld te houden, kwamen zij wederom de aarde bewonen. Door de geestelijke geboorte werden zij voortgebragt, en hunne ligchamen behielden nog vele van de eigenschappen der wereld , waaruit zij gekomen waren, daar zij zonder voedsel leefden, en naar welgevallen door de lucht konden zweven; en de glans, die van hen uitging, was zoo groot, dat zou noch maan noodig waren. Kr was derhalve geene verandering van jaargetijden bekend; er was geen verschil van geslacht. Gedurende verscheidene eeuwen leefden de eerste bewoners der aarde aldus, in rolko- men geluk en in wederzijdschen vrede. Zoodanig was, volgens de Boeddhisten, de staat dezer aarde vóór de schepping van zon en maan. Zie Boeddhisten\'. ABHIDHARMMA.de derde klasse van de heilige
boeken der Boeddhisten, dieinhetPiili. de taal waarin zij geschreven zijn, Pittakattyan heefen (vanpitakan. mand of kist, en tóyo, drie), en waarvan de tekst in drie groote afdeelingPii verdeeld is. De Abhidharinma bevatten onderrigtingen, welke de Boeddhisten zich verbeelden, dat tot de bewoners der hcmelsche we- reldeu gerigt zijn. Deze klasse wordt daarom voor de hoogste der heilige boeken gehouden, en de uitleggers er van moeten in de hoogste eer gehouden worden, want zij beval uitstekend? irmir/filfti, zooals het woord zelf uitdrukt. De hoeken, waaruit zij bestaat, zijn niet in don vorm van preken, maar bevatten leerstellingen met bepalingen en verklaringen. Zij is in zeven af- deelingen verdeeld. |
||||||
|
26
|
||||||||||
|
ABRAHAM! ETEN.
|
||||||||||
|
en straffen. Zij ontkenden echterde goddelijkheid der
wetgeving van Aiozes, en erkenden geene schriften behalve de Tien Geboden en het Gebed des Hecren. Zij verwierpen den doop en de leer der Drieéenheid. Een Abrahamiet, ondervraagd zijnde over den zoon van God, zeide: „Ik ben de zoon van God, wiens geest in mij woont, en door wien ik bezield ben." Grégoire zegt, dat de secte int eenvoudig landvolk bestond, wier zedelijk karakter in alle opzigten onberispelijk was. Hoewel zij bij hare ontdekking talrijk was, waren toch de aanhangers, die in verschillende dorpen woon- den, er in geslaagd gedurende een aanzienlijk tijdperk aandealgemeeneaandacht teontsnappen. Xaauwelijks echter was bet bestaan van zulk eene secte bekend, of er ontstond eene scherpe vervolging, en de aanhangers waren genoodzaakt de bescherming van keizer Jozef 11. in te roepen, die hun tot den 24"ten Maart 17S3 toestond eene van de godsdiensten aan te nemen, die hij in zijn rijk duldde : — de Luthersche, de Gere- formeerde of de Grieksche. Bij het einde van den • bepaalden tijd verklaarden zij, dat hun besluit was bij hunne bijzondere gevoelens te blijven, en dien ten gevolge werden zij naar Hongarije verbannen, terwijl niemand terng niogt keeren dan op voor- waarde, dat hij de Hooniscli-Catholiekc godsdienst zou omhelzen. De abt Grégoire zegt ook, op liet gezag van een brief uit Duitschland iu 1800, dat de Abraha- micten van den tijd hunner verbanning uit Bohemen voornamelijk in de stad Pardubitz en hare omge- ving woonden, en dat uien bun ten laste legde, dat zij de leerstellingen der Aiumiktkx (zie Adam.) hadden omhelsd. Deze beschuldiging ontstond echter naar alle waarschijnlijkheid uit eene geheel verkeerde opvatting van hunne bijzondere leerstel- lingen. Ecu anonvni reiziger in het begin der vorige eeuw
maakt gewag van eene kleine secte van dezen naam, die door hem in Egypte gevonden is, welke niecniu- gen koesterde, die meer op die der moderne Deïsten dan op die der Christenen geleken. Deze Abrahamie- ten, zegt hij, erkennen geene andere wet dan die der natuur, welke, zoonis zij zeggen, door God aan hun- nen voorvader Abraham gegeven is. Zij lezen aanhou- deild heilige boeken, die een verhaal bevatten van de schepping en eerste geschiedenis der wereld, maar niet de geschiedenis, zooals zij door Mozes is gc- schreven, welke zij slechts als een roman beschouwen, terwijl zij den schrijver voor een wijs wetgever, niet vooreen profeet houden. Zij loochenen de goddelijk- heid van Christus, maar erkennen, dat hij een bij |
||||||||||
|
geloof. Aboe-Bekr was de eenige medgczel van Mu-
hanicd op diens vlugt uit Mekka. Zoo groot «as liet vertrouwen, dat de volgelingen van don profeet in hem stpldpn, dat zij hem tot diens opvolger verkozen , pii in deze hoedanigheid nam hij den naam van Kalifaan, ; die door allen is aangenomen, welke hem opgevolgd zijn. Eerst werd hem zijn regl op de opvolging door Ali, schoonzoon van den profeet, betwist, die echter ten laatste genoodzaakt was zijn gezag te erkennen. Evenwel leidde de woedende strijd, die tussehen de beide mededingers plaats greep, tot eene scheiding, welke de Mohamedanen in twee groote partijen ver- depld heeft, die tot op den huldigen dag den meest onverzoenlijken haat jegens elkander koesteren. De twee vijandige seeten worden de Honnieten en Sehiïe- te>igenoemd; de eersten beschouwen Abnc-liekr, Omar en Othman als de wettige opvolgers van Mohained, en de laatsten beschouwen deze drie kalifen als over- weldigers en indringers. Onder de Sonnieten of vol- j gelingen van Aboc-Bckr moeten de Turken, Tartaren, ! Arabieren en het grootste gedeelte van de Indische Mohamedanen gerekend worden, terwijl de Perzen en onderdanen van den (irooten Mogol Schiïeten of volgelingen van Ali zijn. Van hier de diep gewortelde afkeer, die lang tussehen de Turken en Perzen be- staan heeft. Zie Sosnieten, Schiïetkn. AI\'.KAIIAMIETEN, epneChristen-secte, welke in
het einde der achtste en het begin der negende eeuw ontstond en haren naam ontleende aan Abraham of Ibrahim, den stichter der septe. Te Antiochië, waar hij geboren was, deed hij de gevoelens der Paulieianeu (zie Pail.; herleven, en hij slaagde er in een groot aantal Syriërstot die gevoelens over te halen. Deze secte werd echter sterk tegengewerkt, door den patri- arcli Syriacus, die ze spoedig uitgeroeid schijnt Ie heb- ben. De naam Ahh vil amiktkx werd ook in de ne- gendp eeuw aan eene orde van monniken gegeven, die wegens hare afgoderij door keizer Theodorus uitgeroeid werd. De abt Grégoire maakt in zijne Histoire des Sectcs
religiensps van eene nieuwere secte van dezen naam gewag, die in 17S2 in Bohcmen ontdekt werd. De aan hangers dezer secte schijnen het pat riarchalcgcloof, ol de godsdienst van Abraham vóór zijne besnijdenis, beleden te hebben,hoewel eenige van hen de besnijden is ondergaan hadden, daar zij van geboorte Joden waren; andere waren Protestanten, sommige Roorusch-Catho- lieken. Volgens een catechismus, die hun wordt toe- geschreven, geloofden zij aan God, de onsterfelijkheid der ziel en een toekomstigen staat van belooningen |
||||||||||
|
\\
|
||||||||||
|
26 AKUAHAMS O F KEU \\ \\DE
|
(FEEST VAN) - ABRAXAS.
|
||||||||
|
uitstek heilig man geweest is. Deze Abrahamieten
verwerpen de plegtigheden en gebruiken der Chris- tenen, en /.eggen één Opperwezen, en dat alleen, te aanbidden en hunne naasten als zich zelve te bemiu- nen. Zij ontkennen de onsterfelijkheid der ziel. welk begrip zij als eene nieuwere uitvinding beschouwen. Van eencsecte als die, welke wij nu beschreven hebben, wordt door geen ander reiziger, voor zoo verre wij kunnen nagaan, behalve den anonymen wiens ver- haal wij geschetst hebben, gewag gemaakt. Daarom zijn wij niet geneigd veel vertrouwen te stellen in de opgaven van een enkel ongenoemd persoon, welke door andere reizigers in Egypte niet be- krachtigd worden. ABRAHAMS OFFERANDE (feest van), liet
is een opmerkelijk feit, dat noch de Turksche, noch de Perzische Mohamedanen, noch een van de vol- gelingen van den valschen profeet gelooven, dat Izak de oudste zoon van Abraham was. Zij zeggen, dat hij lang na Ismaël geboren werd. en naar hunne wijze van zien is Hagar, de moeder van [smaël, de wettige vrouw en Sara het bijwijf. Zij zeggen, dat Ismael en niet (zak op hel punt was van op Goddelijk bevel geofferd te worden. Ter herinnering van deze j merkwaardige beproeving van Abrahams geloof komt j eene groote menigte volks op de meest openbare plaat- sen der steden bijeen. Te (\'onstantiuopel stelt de | Groote Heer, vergezeld van zijne staatsdienaren, zich aan het hoofd der menigte. Een aantal tijk gekleede gesnedenen wandelen achter hem. Degeheele weg van het serail tot aan de moskee van Mohamed is aan beide zijden bezet met onafzienbare menigten, en de vreemde. afgezanten vergezellen hem tot aan de deur van de moskee, maar mogen zonder zijne toestemming niet binnentreden. .Nadat de dienst afgeloopen is, keert de processie in dezelfde orde terug-. Deze plegtigheid wordt elk jaar herhaald, om te herdenken dat Abraham Ismaël op (iods bevel naar deu berg Moria geleidde. De Turken noemen dit feest Benul Bairam of het Groote Keest. De l\'erzen vieren het op den dag vol- gende o]) hun Vasten. A BRAXAS, een woord, dat niet weinig aanleiding
tot verschil onder de geleerden gegeven heeft. Deunde Kgvptenaren schijnen het gebruikt te hebben om den Heer der Hemelen aan te duiden. Inde (iricksehe taal is hel geheele woord, wanneer men de som neemt van de getalieiiwaarde der letters, gelijk aan 365. Iremens, gevolgd door Theodoret, zegt, dat Basilides van Alexandrië, een ketter die in de Iweede eeuw leefde, denkende dal er 365 hemelen of liever traps- |
|||||||||
|
wijze opklimmingen van de geestelijke wereld waren,
het woord Ahraxasgebrnikle om deu eersten dezer he- melen of den vorst der engelen, die in dezelve woou- den.aau te duiden. Vele nieuwere schrijvers, afgaande op het gezag van Hiëronymus, zijn echter van ge- : voelen, dat de Abraxas niet de vorst der engelen, [ maar de hoogste god der Hasilidiauen geweest is. Hiëronymus denkt, dat het woord van dezelfdebetee- kenis is, gelijk het ook dezelfde getalieiiwaarde heeft, als Mithras of de zon, welke de oude Perzen aan- baden. Dit verklaart waarom men heeft gezegd, dat Abraxas het opperhoofd is der 365 hemelen of enge- len, die dezelve bewonen, en dat hij de 365 dagen van het jaar bestuurt; want men kan met groote juistheid zeggen, dat de zon, de fontein des lichts en de onmiddellijke oorzaak van den dag zijnde, al de dagen van het jaar bestuurt. In de hiërogly- phische taal kan men ook zeggen, dat zij in zich de deelen bevat, waaruit het jaar is zameugesteld, en dat zij het bestuurt. Vele kleinoodiën of edcl- steenen beslaan nog iu verschillende publieke musea en bijzondere verzamelingen in Europa, waarop, behalve andere figuren van Egyptische vinding, het woord Abraxas gegraveerd is. Geleerde mannen deu- ken bij na algemeen, dat deze kleinoodiën aan Basilides hunnen oorsprong verschuldigd zijn, en daarom worden zij Gemmce liasilidiante genoemd. Lardner betwijfelt het in zijne Geschiedenis van de ketters der tweeeer- ste eeuwen ten sterkste, of zij aan de liasilidia- nen behoorden, en Passeri beschouwt ze als betrek- king hebbende op de Egyptische toovenaars, terwijl hij met zonderlinge tegenstrijdigheid erkent, dat hij er eenige sporen van de Basilidiaansche ketterij op vond. Er kan geen twijfel zijn, of de Heidenen waren gewoon zulke kleinoodiën, met of zonder opschriften, als amii- letteu of toovermiddelen te gebruiken. Het is ook zeer goed mogelijk, dat er onder de eerste\' Christe- neu, van welke vele bekeerlingen van het Heiden- dom waren, eenige geweest zijn, die nog een bijge- loovigen eerbied voor deze amuletten behielden. Een tooveriniddel van deze soort voor het doen op- houden van koortsen werd gebruikt door Quintus Serenus Sammonicus , een geneesheer . die , naar Montfaueon veronderstelt, een volgeling van Basili- des geweest is. Het tooverwoord Abracadabra moest op papier worden geschreven, en nadat dit papier in linnen gehuld was, werd het om denhals van den pa- lieut gehangen; eiken dag moest ééne letter van het woord worden weggenomen. De figuur van het too- verwoord kan aldus worden voorgesteld : |
|||||||||
|
ABSOLUTE GODSDIENST — ABSOLUTIE. 27
|
|||||||
|
sen verdeeld worden: 1. Juschriftcn zonder Gnos-
tische symbolen en afbeeldingen op steenen, ijzeren, looden of zilveren platen, in het Grieksch, Latijn, Coptischof andere talen; 2. Inschriften met Gnosti- j sche symbolen; 3. Inschriften met afbeeldingen.
Bij een overzigl van het gehcele onderwerp van dc- zeu veel besproken Abraxas zijn wij sterk geneigd met Beausobre te denken, dat deze kleinoodiën aan llcide- nen toebehoorenen niet aan Christen-secteu, van welke soort ook, of als zulke overblijfselen van Heidensch bijgeloof ooit in de Christelijke kerk gevonden werden, I moeten zij zich bepaald hebben tot de domste perso-
iien van de gehcele Christen-gemeente. ABSOLUTE GODSDIENST, /ie Hlmamtkh (GoDSDIEy.ST DKKJ
ABSOLUTIE. Een woord, dat in geestelijken zin
gebruikt wordt om losmaking van zonden aan te dui- den, of de handeling van plcgtig vergeving van zouden te verleeuen. De oude Christelijke kerk telde verschil- leude soorten van absolutie: 1. De sacramentale absolutie; ï. De declaratorische absolutie; 3. Debid- dendeabsolutie; I. De juridische absolutie. Wanneer zij, die aan boetedoening voor misdaden, van welken aard, ook onderworpen waren geweest, de verschillende trraden voor hen vasigcsleld doorloopen hadden, wer- den zij toegelaten tot eene algeheele en volkomene gemeenschap door de groote en laatste verzocuings- absolulie. Deze geschiedde bij openbare boetelingen in een smeekenden vorm door oplegging der handen en gebed. Dezelfde vorm werd ook in acht genomen bij bijzondere boetelingen. Het formulier van de absolutie, zooals het gegeven wordt aan het einde van de Litur- gie van den H. Jakobus, is aldus : „O llcere Jezus Christus, Zoon des levenden Gods, Gij Herderen Lam, die ile zouden der wereld wegneemt, die de schuld vergaafl aan de twee schuldenaren, en vergeving van zouden verleende!, aan de zondares, en den geraakte genezing en vergeving van zonden gaaft, wisch uit en vergeef onze zonden, vrijwillige en onvrijwillige, wai wij gedaan hebben wetende of onwetende, door over- treding en ongehoorzaamheid, hetgeen uw Geest be- tcr weet dan wij zelve. En waarin ook uwc dienst- knechten van uwe geboden zijn afgeweken in woord of daad, als meuscheu, die vleeseh aan zich dragen en leven in de wereld, of verleid zijn door de inblazingen van Satan, of onder welke ver\\ loeking of bijzonderen banvloek zij ook gevallen zijn, ik bid en smeek uwe onuitsprekelijke goedheid bun de zonde te vergeven door uw woord, en hunne vervloeking en banvloek op te hellen overeenkomstig uwc genade. O Heer en |
|||||||
|
ABRACADABRA
ABRACADABR
ABRACADAB
ABRACADA
ABRACAD
ABRACA
ABRAC
ABRA
ABR
AB
A
Chrysostonius merkt aan, dal lang nadat de Basili-
diaanschc ketterij opgehouden had te bestaan, dr Christenen te Antiochic gewoon waren koperen mun- ten van Alexander den Groote om hunne voeten en hoofden te binden, ten einde ziekten af te «eren ofte verdrijven. Montfaucon gcefl in zijn onschatbaar en geleerd werk Antiquité cxpliipicr cene naauwkeurige beschrijving van de Basilidiaansche kleinoodiën of Abraxici, zooals hij ze noemt. Hij rangschikt ze in verschillende klassen: 1. Die, welke aan liet hoven- einde een hanckop hebben, hetgeen betrekking heelt o|ide zon. Aan deze zijn er zes en dertig in het geheel, en slechts op eenige komt het woord Abraxas voor; 2. Die, waarop de kop of het ligchaam van een leeuw is
algebeeld, liet inschrifl vandezeisgewooulijkMilhras; 3. Die, waarop zich de afbeelding van Serapis of diens
naam bevindt; i. Die, welke gedaanten van sphinxen, apen en andere dieren van die soort hebben ; 5. Die, waarop afbeeldingen zijn van inenschen en de naam Jao dikwijls gevoegd aan Sabaoth, Adonai of Eloai: <i. Die, welke de afbeelding hebben van een schoon gedenkteeken niet hel woord Abraxas er op. Verre- weg het grootste aantal van deze klassen van kleinoo- diën is blijkbaar van Heidenseben oorsprong, en het is zeer onwaarschijnlijk, dat zij ooit gebruikt zijn ge- worden door cene sectc, die het Christendom beleed. Eene andere vcrdceliiig in klassen van deze klcinoo-
diën is door een geleerd schrijver van een artikel over dit onderwerp in de Real Kncyclopiulie van Dr. Her- zog aangegeven. Deze indeeling is de volgende : 1. liet Abraxasbceld alleen, met enkel of zonder cenig inschrifl; ■>. De Abraxas met Gnostische geniën; 3. De Abraxas met Joodsche geniën; 1. De Abraxas met Perzische geniën; •"). De Abraxas met Egyptische geniën; G. De Abraxas mei Grieksche geniën; 7. Het reizen door de sterrewereld uaar de Aincnti; h. De Regtbank ; 9. Vereeniging en Inwijding; 10. De Astrologische groep; 11. De Inschriften. Deze laat - ste klasse kan in drie eat< goriëu of liever onder-klas- |
|||||||
|
ABSOLUTIE.
|
|||||||||
|
•2S
|
|||||||||
|
Meester, hoor mijne gebeden voor uwc dienstknech-
ten; gij, die boleedigingen vergeel, zie al hunne zwak- heden over hel hoofd, vergeef hunne zonden zoowel vrijwillige als onvrijwillige, en bevrijd hen van eeuwige straf. Want gij zijt degene, die ons bevolen hebt, zeggende: „Al wat gij op de aarde binden zult, zal in den heniel gebonden wezen; en al wal gij op de aarde ontbinden zult, zal in den hemel ontbonden wezen;" omdat gij onze God zijt, de God, die genade kunt hebben en redden en zonden vergeven; en aan u. met den eeuwigen Vader en den levendmakenden Geest, behoort de heerlijkheid nu en altijd, wereld zonder einde. Amen." Dergelijke formulieren van de absolutie door gebed zijn nog in gebruik in de Grick- sche kerk. Dezelfde vorm werd ook lang in de Roorasch-Catholieke kerken gebruikt, zooals blijkt uit het oude Latijnsche Missaal, uitgegeven door Illy- ricus en kardinaal Bona, waarin het formulier van de absolutie onder den titel van Indulgentiahet volgende is : „Hij, die aan de zondares al hare zonden vergaf, waarover zij tranen stortte, en de poort van het para- dijs opende voor den dief na eene enkele belijdenis, make u deelgenooten van zijne verlossing, make u los van den geheeleu band uwer zonden, geueze die zwakke leden door het geneesmiddel zijner genade, en geve hen weder aan het ligchaam zijner hei- ligc kerk door zijne genade, en boude beu geheel en gezond voor altijd." Deze formulieren zijn vol- doende om aan te toonen, dat gedurende vele eeuwen de groote en plegtige absolutie van openbare boete- lingen aan het altaar gewoonlijk verrigt werd door oplegging van handen en gebed. Natuurlijk komt echter de vraag op, wanneer in de
Catholieke kerk het formulier: „Ik vergeef u", waarbij de priester als uit zijn eigen naam spreekt, in plaats van het smeekende : „Moge God of Christus u vergeven" werd ingevoerd. Morinus heeft in zijn werk De l\'ienitentia voldoende bewezen, dat het geno«de formulier tot aan de twaalfde of dertiende eeuw, niet lang voor den tijd van Thomas Aquinas, die een van de eersten was, welke tot verdediging ervan schreven, geheel onbekend was. Sedert dien tijd is dit formulier in de Roonische kerk gebruikt. In het Ri- tuale Romanum wordt ons gezegd, dat wanneer de priester den hoeteling zijne zonden wenscht te verge- ven, de eerste, nadat hij hem eene heilzame boctedoc- ning heeft opgelegd en van hem heeft ontvangen, eerst zegt: „Moge de Almogende God zich uwer ontIer- men en, al uwe zonden vergevende, u tot het eeuwige leven brengen. Amen." Daarna zegt hij met zijne |
|||||||||
|
regterhand naarden boeteling opgeheven: „DcAlmag-
tigc en barmhartige Itcer verleent u ontslaging, kwijt- schclding en vergiffenis van uwe zonden. Amen." „Onze Heer Jezus Christus vergeeft u, en ik, opzijn gezag, maak u los van eiken band van ban, schorsing en uitsluiting, voor zoo verre ik kan en gij behoeft." Daarna: „Ik vergeef u uwe zonden in den naam des Va- dors f, en des Zoons, en des Heiligen Geestes. Amen." Wanneer het vonnis van uitbanning door den pries- ter, handelende onder het gezag van zijn bisschop of zelfs van den paus, wordt opgeheven, is het forniu- lier: „Onze Heer Jezus Christus vergeeft u, en ik, door zijn gezag en dat van onzen allerheiligsten heer den paus aan mij gegeven, vergeef u." De volgende naauwkeurige beschrijving van de wijze, waarop de absolutie overeenkomstig het Roonische rituaal inliet openbaar gegeven wordt, is te vinden in Picart\'s Gods- dienstige plegtigheden van alle natiën: — „Wanneer de boeteling de boete hem opgelegd vervuld heeft, keert hij terug naar den bisschop of zijn boetpries- ter, met een certilieaat geteekend door den pastoor, om te hewijzen, dat bij haar beeft vervuld, waarna zij overgaan tot zijne verzoening niet de kerk. Deze verzoening had vroeger plaats op Witten Donderdag. Maar of zij op dezen of op een anderen zon- of feest- dag plaats heeft, de boeteling moet aan de kerkdeur komen op den dag hem aangewezen om de absolutie te ontvangen. De Roomsche geestelijke beveelt, dat hij daar op zijne knieën zal blijven met eene niet brandende waskaars inde hand. Hij moet in eene cen- voudige en gewone kleeding zijn, als hij soldaat is, zonder zijn wapen, blootshoofds, op eene nederige en zeer bedroefde wijze, met een bleek en neérslagtig gelaat, als bij er zulk een kan aannemen. Vrouwen moeten gesluijcrd zijn. Onmiddellijk vóór de mis zal de priester, met de albe of het koorhemd en de purperen stool aan, aan de verzamelden bcrigten,dat de boeteling of boetelingen niet de kerk verzoend zullen worden. Dan zal hij de gemeente vermanen voor hen te bidden, zal voor het altaar nedervallen en eenige gebeden uit- spreken, die door de gemeente herhaald worden. Wan- neer deze gebeden geëindigd zijn, gaat de priester naar de kerkdeur en houdt daar eene vrij lange vermaning aan de boetelingen, en dit gedaan zijnde neemt hij hen bij de hand en geleidt hen inde kerk. Maar in geval zij in den ban gedaan zijn geworden, gaat hij, alvorens hij hen met de geloovigcn vereenigt, zitten en zet zijne muts op, waarop hij hel miserere zingt, terwijl de boeteling aan zijne voeten, de gemeente op de knieën, en de geestelijkheid staande is. Rij elk vers van het |
|||||||||
|
ABSOLUTIE.
|
39
|
||||||||
|
miterere slaat de priester clcu in don ban verkeerenden
boeteling op den schouder met een kleinen stok of zweep van touw gemaakt. Het Roonische rituaal en het Pontificale bepalen, dat het hemd van den boctc- liug, die op deze wijze de absolutie ontvangt, tot zijne schouders neergelaten zal worden. Deze plegtighcid moet, even als al de voorgaande, door gebeden gevolgd worden, en daarna moeten de litaniëu gezongen wor- den, terwijl de aanwezigen op de knieën liggen." Het is somtijds gebeurd, dat de paus verzocht is
absolutie te verleencn aan koningen, die door het pau- selijk hof in den ban waren gedaan. I?ij zulk eene ge- legenheid wordt de plcgtigheid met groote praal ver- tooning verrigt. Een pauselijke, rijk versierde troon wordt tegenover de ISt. Pieterskerk te Home opgerigt. l)e paus, in processie daarheen gebragt zijnde, gaat op den troon zitten met zijn staf in de baud, in het mid- deu van het apostolische hof. Een van de ceremonie- meesters brengt een dozijn staven, welke hij onderde twaalf kardinalen, die den paus bijstaan, verdeelt. Uc afgezanten van den in den kerkban verkeerenden monarch verschijnen met een voorkomen van diepe nederigheid in het midden der vergadering, en werpen zich aan de voeten van zijne heiligheid, diedetoc- gcctlijkhcid heeft dezelve door hen te laten kussen. Als dit gedaan is, vraagt een van de afgezanten met luider stemme vergiffenis van de kerk en den Hr-ili- geu Stoel, biedt aan voldoening te geven in den naam zijns meesters en verzoekt om de absolutie. Dan onder- zoekt de procureur-fiskaal de geloofs- en volmagtsbric- ven van de afgezanten, een secretaris leest die luide voor, en de procureur vraagt hun of zij gereed zijnde bevelen van den Heiligen Stoel cu de kerk te gehoor- zamen, dat is, of zij getrouwheid aan den pausen aan de kerk willen beloven, en zweren zich aan hunne be- velcn en uitspraken te onderwerpen r Daarop brengt de ceremoniemeester het niisboek, dat twee kardinaal- diakenen voorden paus houden, die zijne hand erop legt. Elk der afgezanten legt daarop zijne heide ban- den op hetzelfde misboek, waarop zij beloven, zweren en zich verbinden bij de heilige evangeliën en het heilige crucifix onschendbaar de verbindtenis na Ie komen, die zij in huns meesters naam aangaan, en waarvan een van de apostolische notarissen eene pleg- tige acte opmaakt. Dan wordt de absolutie uitgespro- ken, waarna de paus en de twaalf kardinalen het uii.ie- rrre zingen, terwijl zij elk der afgezanten bij het begin van elk vers der psalmen op de schouders slaan. De plegtigheid eindigt met gebeden en hef opleggen eener boete, geëvenre.digd aan de overtreding door den los- |
gemaaklcn monarch begaan. Aan het einde begelci-
den de kardinalen en de boet priesters de afgezanten met de gebruikelijke plegtighcden naarde Obedieutia. Deze formaliteiten werden in acht genomen bij de absolutie van Hendrik IV. van Frankrijk. Toen de monarch de poort der kerk van St. Dcnis te Parijs, waar de plegtigheid plaats zou hebben, genaderd was, nam de aartsbisschop van Bourges, die zoude voor- zitten, gekleed in zijn bisschoppelijk gewaad en om- ringd door een groot aan tal prelaten en monniken, zijne plaats op een stoel met wit damast bedekt. Dcaarts- lusschop vroeg nu Hendrik wie hij was\'r waarop deze antwoordde: „De koning." „Wal wilt gij?" vroeg de aartsbisschop: „Ik begeer," zeide de koning, „opge- nomen te worden in den boezem dcrCatholieke kerk." „Begeert gij dat:" ging de aartsbisschop voort. „Ja," antwoordde de koning, „ik begeer het zeer." Toen viel de koning op zijne knieën en legde zijne geloofs- belijdenis af. Ifet formulier dezer geloofsbelijdenis werd in de handen gesteld van den prelaat, die deab- solutie uitsprak, welke den koning daarop zijn ring gaf\'om te kussen, hem zegende en losmaakte van den ban, dien hij zich door de ketterij, welke hij beleden en verdedigd had, had op den hals gehaald. Het schijnt dal bij eenige gelegenheden de abso-
lutie niet nog grootcr strengheid, dan wij tot, nog toe gemeld hebben, plaats had. In uiterste gevallen zijn de boetelingen verpligt geweest naakt ie slaan voor de poort der St. Pieterskerk-, terwijl twaalf priesters hen niet hunne roeden sloegen. Eu in gevallen van opstand tegen den paus en de kerk zijn de boetelingen langen tijd hevig geslagen onder het zingen van ver- scheidene boetpsalmen. Het Roomsche rituaal bevat niet alleen een formu-
lier van absolutie voor de levenden, maar ook voor de ! dooden. Wanneer iemand, die in den ban is, sterft | zonder de absolutie ontvangen te hebben, wordt er onmiddellijk onderzocht, of hij voldoende be- wijzeu van berouw gegeven heeft, en of men hem vergiffenis schenken kan, opdat zijn lijk niet van eene Christelijke begrafenis, en zijne ziel niet van de openbare wenschen en gebeden der kerk beroofd moge blijven. Pij het verrigten dezer plegtigheid doel de priester eene zwarte stool over het koorhemd, waarna hij op plegtige wijze naar de plaats gaat, ! waar het lijk ligt. Hij wordt voorafgegaan door zijne ; geestelijken in koorhemden, de een eene roede, dean- der wijwater, en de derde een crucifix dragende. In- dien het lijk nog niet begraven is, slaat hij het met zijn stok bij het begin van elk vers van het minerere, |
||||||||
|
ABSOLUTIE.
|
|||||||||
|
30
|
|||||||||
|
het wierookvat doet. Daarna staan zij, terwijl het
koor het Kyrie Eleison begint, allen op, ontblooten hunne hoofden, en de laatstgenoemde prelaat zegt het Pater Noster zachlkens op, behalve de twee woorden Pater Noster, welke hij met hoorbare stem zegt. Dan neemt hij den wijwaterkwast en begint het lijk of de afbeelding te besprenkelen; hij gaaf het geheel ronden besprenkelt elk gedeelte er van driemaal, buigt voor de andere prelaten en maakt eene diepe buiging voor het kruis, als hij het voorbij gaat. Als hij aan den regter- schouder, waar hij begonnenis, terug isgekomen, neemt hij het wierookvat en bewierookt het voorwerp op gelijkewijzegeheel en al; hij beweegt ook het wierook- vat driemaal over elk gedeelte en buigt als te voren. Als hij weder op zijne plaats gekomen is, zegt hij
slaande de Versetten op: En leid ons niet in beko- ring. R. Maar verlos ons van den kwade. V. Van de poorten der hel. R. Verlos zijne ziel, o Heer. V. Dat hij ruste in vrede. R. Amen. Dan doel hij een ander gebed om absolutie voorde
ziel, waarna zij allen weder gaan zitten en hunne mijters opzetten, en het koor begint een ander res- ponsorium enz. Nu worden hel wierookvat enz., het wijwatervat
enz. naar den prelaat aan den linkervoet gebragt, die op zijne beurt al de voorgaande plegtighcden vervult. Hij begint niet de zegening enz. van den wierook, zegt daarna het Pater Noster zacht keus op, en gaat dan ook tweemaal rond, — eerst besprenkelt en buigt hij op dezelfde wijs, dan bewierookt hij evenzoo, en daarop volgen dezelfde versetten, maar het gebed om absolutie verandert hij een weinig. Dan worden de benoodigdheden voor de absolutie
j aan den prelaat aan den linkerschouder gebragt, die
1 op zijne beurt al de genoemde plegtighcden vervult.
Ten vierde is de beurt aan den prelaat aan den reg- I tervoet, die zijne omgangen op dezelfde wijze doet
als diegenen, welke hem voorgegaan zijn. Ten laatste komt de beurt aan hem, die de mis ge-
vierdhccfl.eiiookhij doel alles even als zijne voorgan- gers. Het is echter zeker, zegt Picart, dat de doode niet onmiddellijk na zijn verscheiden rust, en dat hij op zijne reis van deze wereld naar de volgende ten minste \' door het vagevuur moet gaan, hoewel hij zoo geluk-
kig kan zijn van niel langs den neg verleid te worden. Picart zegt ook, dat wanneer er gecne ehapelle ar- ; dente is, de ondergeestelijken een zwart laken leggen
voor het midden van het altaar; de dienstdoendegces- : telijkc, die aan zijne beide zijden den wierookdrager
1 en den wijwaterdrager heeft, keert zich naar dat
|
|||||||||
|
waarna hij het de absolutie geeft, en dan eerst mag het in
gewijde aarde begraven worden. Maar als het lijk reeds in ongewijde aarde begraven is, moet het, zoo moge- lijk, daaruit genomen en geslagen worden, zooals hier- bovcn vernield is; en als het nicl opgegraven kan wor- den, slaal de priester niet de roede op het graf. Maar behalve de dienst voor de dooden zijn er in
het Roomsche rituaal plcgtigc absolutién, die uitge- sproken moeten worden over pausen, kardinalen en andere dignitarissen, hetzij geestelijke ofwereldlijke, en over een ieder wiens omstandigheden veroorloven de kosten daarvan te dragen. De volgende omstandige beschrijving wordt door Foye in zijne Roomsche pleg- ligheden, kerkdiensten en legenden gegeven. Na de mis voor de ziel van den overledene wordt eenc plaats in de kerk in orde gebragt, waar de absolutién gege- ven zullen worden, en wanneer de doode reeds begra- ven is, wordt er cene bceldtenis van hem op een bed gelegd. Deze plaats wordt het f\'astruni doloris (bet fort der smart: in hel Franseh, la ehapelle ardente) genoemd, en de bceldtcnis of werkelijkheid wordt met lakken versierd en dooi- geele waskaarsen verlicht. A\'ijl\'bisschoppon in zwarte pluvialen gekleed gaan
mei de geestelijken. di<\' hen bijstaan, hel kruis enz., wierookvat, wierook, wijwater, wijwaterkwast, was- kaarsen enz. in plegtige processie naar de ehapelle ardente. Indien er zoovele bisschoppen niet tegen- woordig zijn, mogen kanunniken of andere hooge geestelijken in hunne plaats dienst doen. Elk neemt zijne plaat* in rondom het lijk of de afbeelding, na- melijk: twee van de officianten aan de schouders, twee aan de voeten en hij, die de mis vierde, aan het hoofd, opeen vouwstoel, die zoo geplaatst is, dat hij het kniis regt voor zich heeft. Aldus gerangschikt zijnde staat hij, zoodra alle dingen gereed zijn, van den vouwstoel op, — waarop zij allen opstaan — en zijn hoofd ontblootende zegt hij alleen het gebed om absolutie, beginnende met : „Treed niet in gerigte met uwen dienstknecht, o Heer, enz." op. \'Wanneer dit gebed geëindigd is, gaan zij allen we-
derom zitten, bedekken hunne hoofden, en de zangers zingen het Responsorium: „Komt tot zijne hulp, gij heiligen van God; snelt toe om hem te ontmoeten, gij engelen des Heeren; neemt zijne ziel op en biedt haar aan voor het aangezigt vanden Allerhoogste. V.Chris- tusontvange u, die u geroepen heeft, en laat de enge- len u in Abrahams schoot geleiden." Enz. Gedurende dit gezang geven de ondergeestelijken
het wierookvat, den wierook enz. aan den prelaat aan den regterschouder, die den wierook zegent en in |
|||||||||
|
3 I
|
|||||||||
|
ABSOU TIE.
|
|||||||||
|
de priester hem zal ontzondigeu (indien hij het
nederig en hartelijk weuseht) op deze wijze: „Onze Heer Jezus Christus, die aan Zijne Kerk de i magt heeft gelaten om allen zondaars vergiffenis te
schenken, die een waar berouw hebben en in Hem gelooven, vergeve u uwe overtredingen door Zijne 1 groote genade: en door Ziju gezag, aan mij gegeven,
vergeef ik u al uwe zonden in den naam des Vaders, en des Zoons, en des Heiligen Geesles. Amen." De leer der priesterlijke absolutie wordt door alle
Trotcstaiitscbe kerken verworpen, met uitzondering van de Hooge kerk of de Anglo-Catholieke partij der Kerk van Engeland, die op dit punt vasthoudt, wat in 1 werkelijkheid te naauwernood vermomde Roomsche
leer is. Hczc partij is in de laatste jaren in Kngeland sterk vermeerderd, en de omstandigheid, dat de for- mulieren van de absolutie, welke in de Liturgie van de Anglikaansche kerk voorkomen, op twee verschillende : en tegen elkander overstaande wijzen kunnen opgevat
worden, namelijk : absolutie van de kerk en absolutie van God, toont de noodzakelijkheid aan vaneene her- ziening van het rituaal der Anglicaansche kerk. Men staat verwonderd, als men nagaat in welk een vroegtijd- perk de Christenen de absolutie eerderalseene regter- lijke, dan als eene eenvoudig aankondigende handeling van de geestelijkheid begonnen te beschouwen. Nean- dermerkt in zijne kerkgeschiedenis (1: 268) aan, als hij over dit onderwerp in verband met de eerste f\'hriste- lijke kerkspreekt: „Allen kwamen daarin overeen, dat ! er onderscheid gemaakt moest worden tussehen zoo-
| genaamde zwakheidszonden, waartoe ieder Christen,
j wegens de hem bijblijvende zondigheid vervallen
kon, on de zoodanigen, die met den staat der weder- geboortc volstrekt onverecnigbaar, en mitsdien on- twijfelbare keuteekenen waren, dal hij, die ze bedreef, tot dien slaat nog niet gekomen, of daartoe weder vervullen was. Naar \'t geen de Apostel Joannes daaromtrent zegt, noemde men de eersten vergeef- lijke, de laalslen. waartoe men, behalve de ver- loochening van het Christendom, bedrog, diefstal, 1 ontucht, echtbreuk en dergelijke bragt, doodelijke
zonden, of zonden tot den dood. Nu beweerde de zachtere partij, die boe langer hoe meer de heer- schendewerd, dat de Kerk tot iederen gevallene hare , zorg moest uitstrekken, aan welke zonden hij zich
niogt schuldig gemaakt hebhen, en allen, die zich opregt bekeerden, hoop geven op kwijtschelding van schulden. Althans wilde zij, dat degenen, die opregt berouw beloonden, in de sterveusiire door de Kerke- lijke vrijspraak en het toedienen van het Avondmaal |
|||||||||
|
laken en besprenkelt en bewierookt bet driemaal
achtereen. liet is onmogelijk bet verbaal van zulke plegtig-
heilen te doorloopen zonder bet te betreuren, dat de eenvoudige gebruiken van de eerste Kerk zoo be- .dorven zijn geworden, dat bet bijna onmogelijk is bel ware te midden van zooveel, dat valscb is, te onder- scheiden. Laat ons thans, in plaats van langer stil te staan bij de omslagtige ceremoniën van de Koomsehe kerk, overgaan tot de eenvoudige regelingen van de Kerk van Engeland. De volgende zijn de drie formu- lieren, waarin de absolutie word) uitgesproken, zoo- als die opgegeven zijn in de Liturgie der Anglikaan- sche kerk: — ..Bij het morgen- en avondgebed:
„De absolutie of vergeving van zonden moet
uitgesproken worden door den priester alleen, staande, terwijl de gemeente nog knielt. „De Almagtige God, de Vader van onzen Heer
Jezus Christus, die niet den dood eens zondaars be- geert, maar veeleer, dat hij zich van zijne boosheid moge bekeeren en leven, en magt en bevel gegeven heef! aan Zijne dienaren om te verkondigen en uit te spreken aan Zijn volk. dat boetvaardig is. de absolutie en vergeving van zonden, vergeeft en ontzondigl al degenen, die waarlijk berouw hebben en onge- veinsd gelooven in Zijn heilig Evangelie. Daarom laat ons Hem smeeken ons waar berouw en Zijnen Heiligen Geest te schenken, opdat de dingen, die wij nu doen, Hem aangenaam mogen zijn. en opdat bet overige onzes levens hierna zuiveren heilig mogewe- zen, zoodat wij ten laatste mogen komen in Zijne eeuwige blijdschap, door Jezus Christus onzen Heer. „Bij het heilig avondmaal:
„Dan zal de priester (of de bisschop, als deze
tegenwoordig is) opstaan, en zich tot degemeente keerende deze absolutie uitspreken: „De Almagtige God onze hcmelsehe Vader, die uit
Zijne groote genade vergeving van zonden beloofd heeft aan al degenen, die met een hartelijk berouw en een waar geloof tot Hem komen, hebbe genade met u, vergeve en verlosse uvan al uwe zonden, bevestige en versterke u in alle goedheid, en brenge u tot bet eeuw ige leven, door Jezus Christus onzen Heer. „Bij de bezoeking der kranken :
„Hier zal de kranke bewogen worden eene
bijzondere belijdenis van zijne zonden af te leggen, als hij zijn geweten door eene zaak van gewigt bezwaard gevoeld. Na welke belijdenis |
|||||||||
|
ABSOLUTIE.
|
|||||||
|
vertroost zouden worden. Maar de andere partij wilde
niet gedogen, dat zij, die door laatstgenoemde zonden liet verbond, bij den doop aangegaan, verbroken had-
den, immer weder tol de Kerkelijke gemeenschap zonden toegelaten worden. De zoodauigen, zeide men, hebben eenmaal de vergeving van zonde, door Christus verwonen en bij den Doop hun toegezegd, verbeurd. Te hunnen aanzien is geen besluit dei- Goddelijke genade bekend gemaakt, en de Kerk kan dus nooit regt hebben, hun vergeving van zonde aan te kondigen. Al blijft zij ook de zoodauigen tot be- keeringvermanen, zoo kan zij hun toch niets aangaande de gevolgen van deze beloven, maar moet hen aan \'t Goddelijk oordeel overlaten, daar de haar verleende magt, om te binden en te ontbinden, tot zulkezonda- ren geene betrekking heeft. De eene partij wilde niet gedogen, dat er aan de genade Gods jegens de boet- vaardigen grenzen gesteld zouden worden, de andere wilde Gods heiligheid handhaven, en vreesde, dat men de menseden door een ijdel vertrouwen op de Priesterlijke vrijspraak tot zorgeloosheid zou ver- leiden bij \'t bedrijven van zonde." In de Luthersche kerk iu Nederland wordt bij elke
voorbereiding tol de viering van het Avondmaal, nadat de gemeente openlijk hare zonde bekend, haar geloof beleden, en haar voornemen tot levensverbefe- ring uitgedrukt heelt, door den leeraar de volgende absolutie aangekondigd: „Op deze uwe belijdenis verkondig ik, als een dienaar van Jezus Christus, aan alle boetvaardigen de vergeving van al hunne zonden in den naam des Vaders, des Zoons en des Heiligen Geestes; maar den onboetvaardigen worden hunne zonden behouden tot op hunne verbetering, waartoe God zelf hun genade verlceue door Jezus Christus." Het formulier van de absolutie is in de ritualen van
de verschillende kerken niet hetzelfde. In de Russische kerk is het aankondigend. In eene nieuwere Grick- sehe liturgie wordt den priester bevolen te bidden: „Godvei-geveu;" maar hij laat er onmiddellijk de ver- zekering op volgen: „Heb volstrekt geene zorg over de misdaden, die gij beleden hebt, maar ga henen in vrede." In de Grieksche kerk is ook een voorgeschre- ven formulier van absolutie voor de doodeu, dat som- tijds, vooral op verzoek van nablijvende betrekkingen, in de handen geplaatst wordt van den overledene, al- vorens bij begraven wordt. Dit formulier is het vol- gende: „God vergeve u, mijn geestelijk kind, wat gij, vrijwillig of onvrijwillig, iu hel tegenwoordige leven gedaan hebt;" en somtijds met bijvoeging: „En ik, uw onwaardige dienstknecht, door de magt mij |
|||||||
|
gegeven om te ontzondigeu en te vergeven, schenk u
kerkelijk en geestelijk vergiffenis, en maak u los vau al uwe zonden." Of het formulier is in deze woorden vervat: „De Heer Jezus Christus, onze God, die zijn Goddelijk bevel gaf aan zijne discipelen en apos- telen om de zonden van diegenen, welke vallen, te houden ofte vergeven, van wien ik ook magt heb gekregen om dat te doen, vergeve u, mijn gecs- telijk kind, al de zonden, die gij, vrijwillig of onvrij- willig, iu dil tegenwoordige leven begaan hebt, nu en voor altijd." De volgende eopie van een gedrukt formulier van absolutie aan iemand verleend, die een pelgrimstogt naar het Heilige Graf bad gedaan, komt voor iu Jowett\'s Onderzoekingen op Christelijk ge- bied: — „Polvearpus, door de genade Gods patriarch van de heilige stad Jeruzalem eu van geheel Palestina: Onze heiligheid , overeenkomstig die genade en gave en dat gezag van den allerliciligstcn en leveudmakeu- den (jeest, welke door onzen Heer en Zaligmaker Jezus Christus aan zijne heilige discipelen en aposfe- len gegeven was voor hel houden en vergeven van de zonden der mcnscheil, toen hij tot ben zeide: „Ont- vangt den Heiligen Geest; zoo gij iemands zonden vergeeft," enz., welke Goddelijke genade achtcr- volgens van hen tot ons is afgedaald, houdt als van zonden verlost onzen geestelijken zoon Kinauucl, be- 1 ijder, bel rellende de zonden .welke bij doorinensehe- lijke zwakheid begaan heeft, en al zijne overtredingen jegens God iu woord, daad of gedachte, vrijwillig of onvrijwillig, en in al zijne zinnen: ol\'als hij geweest is onder eenigen vloek of ban van bisschop of priester, of van zijn vader of zijne moeder, of gevallen is onder zijn eigen vloek, of meineedig is geweest, of betrapt is opanderezondennitniensebelijke zwakheid begaan, en bij dezelve beleden heeft aan zijne geestelijke va- ders, en van harte ontvangen beeft en zich ernstig heeft voorgenomen te vervullen het bevel hem door deze voorgeschreven, — van al die zonden, hetzij door nalating ol\' bedrijving, maken wij hem los, eu re- kenen wij hem vrij en vergeven door het Alinagtigc ge- zag en de genade van den Allerbeiligsten Geest. En wat hij ook uit vergetelheid ongebiecht beeft gelaten, ook al datgene moge de genadige God hem vergeven, om der wille Zijner eigene goedheid en goedertieren- beid door de lussebenkoinst van onze allergezegeud- ste lieve vrouwe, moeder Gods ê.n altoos-maagd „\\la- ria, van den heiligen, glorierijken eu lofwaardigen apostel Jakobus, broeder van God, eersten bisschop van Jeruzalem, en van al de heiligen. Amen." De persoon, ilie een document ontvangen heeft zooals |
|||||||
|
5N — ABT. 33
|
|||||||
|
dat, hetwelk wij uu aaugehaald hebbeu, behoeft liel
sleclits te vcrtoonen, wanneer hij Ier biecht gaat, en als hij hel den priester op nieuw heefl voorgelezen, verlaat hij ili\'\'iis tegenwoordigheid met de verzekering, dut dii\' vergeving van zouden, welke hij door zijn bc- zoek aan Palestina verdiend heeft, niet alleen waar- achtig is. als zijnde verleend door eeu patriarch, maar dal zij ook in den hemel bekrachtigd is. ABtS\'flXEXTEX, een uaam gegeven aan de Ks-
ckatietes (zie ald.i, eene Christen-sccte die tegen hel einde van de tweede t-rww ontstond, welke waar- sehijnlijk ook aldus genoemd werden, omdat /ij zich onthielden van vleeseh en wijn, en den ongehuwden slaat en de verwerping van alle wereldschc bczittin- gen als de kenmerkende tcekenen der Christelijke volmaaktheid beschouwden. Eeuc serie, welke der- gelijke meeningeu koesterde, ontstond in Frankrijk en Spanje tegen liet einde van de derde eeuw. Out- houdiug in den eenen of anderen vorm is algemeen erkend geworden als een deel van alle eeremoniëele godsdiensten. Zoo moesten de Joodscbc priesters zich van het gebruik van wijn onthouden, wanneer /.ij de tempeldienst verrigtten. Ook de Xazar.t.kus (zie .alil.) waren onder denzelfden dwang, zoo lang hunne gelofte van afzondering duurde. Uil dit beginsel ontstond in de Joodsche wetgeving het onderscheid tusseben zuivere en onzuivere diereu. Ouder de oude wet werd ook het gebod gegeven van zich te onthouden van het bloed van (lieren, zonder twijfel niet het doel om voor den geest van di-n .lood het grootebeginsel te bewaren, daterzonderbloedstorl ing gcene vergeving geschiedt, en vooruit wijzende op het bloed van Jezus, dat de ziel vau alle zonden zou zuiveren. Onder de eerste Christenen bestond aaw- merkelijk verschil van meening over het pligtmatige van zich te honden aan dezelfde onthouding, welke de Joodsche wet voorschreef. Dit betwiste punt werd verwezen naar bet concilie van Jeruzalem, dal door de Apostelen gebonden werd, en het cindbesluil waar- toe men kwam was, den tot hel Christendom bekcer- den te bevelen zich te onthouden vau bloed, gewurgde dieren, onzuiverheid en afgoderij. Onthouding vau bijzondere spijzen, bij alle of hij sommige gelegenhe- den, wordt als (digi in lul rituaal vau vcrscliillciule kerken voorgeschreven, en /al behandeld worden ouder het artikel Yastkn. Zulke beperkingen in eten eu drinken worden in alle vormen vau godsdienst, hetzij Joodsche, Christelijke, Mobamedaausche of Heidensche, gevonden. ABT. De vader of voogd van eene abdij of een man-
|
|||||||
|
nenkioosler; de naam is waarschijnlijk afgeleid van
hel Syrische woord Abba, vader, [n de Grieksche kerk worden de abten TIegitmeHoi, presidenten, en ArckimaH- </,vr/c//,l)estuunl(Tsdersehaapsko(>ijen,gehecten. Kerst waren zij leeken en onderworpen aan de bisschoppen en mindere geestelijken. Daar echter vele van beu mannen van geleerdheid en talent waren, trachtten zij eindelijk onafhankelijk vau de bisschoppen te wor- den, en zij slaagden er in k\\v\\\\ titel van heer met nog andere teekenen der bisschoppelijke waardigheid, voornamelijk t\\vn mijter, te verkrijgen. Hieruit ont- stond eeuc klasse van abten, die den titel kregen van abten, tfie mi/ter» roeren, welke bisschoppelijk gezag uitoefenden en niet stonden onderde regtsniagt van {\\f)i bisschop. Andere kregen den naam van abten, die sfftrpu roere», omdat zij i\\cn herderlijken staf droe- gen; nog andere werden rreumemsehe of tilgemeene ubleii gebeeten, in navolging van den patriarch vau Constant huppel; eu eene vierde klasse kreeg den naam vau hoofihihteu, daar zij boven alle andere abten stou- deu. Dr ecnige verdeeling van abten, die men thans in Koomsch-Catholiekc lauden kent, is in reguliere en ciiiiiwewta\'or\'mrhe (ordesabten en abten, die de in- t komsten van ecu geestelijk goed genieten); eerstge- nocindc abten doen eene gelofte eu dragen bet kleed hunner orde. laatstgenoemde zijn wereldlijken, maar verpligl de wijding te ontvangen, wanneer zij den bepaalden leeftijd hebben bereikt. De niagl der abten over de monniken der kloos-
lers, waarover zij gezag uitoefenden, was volkomen. In geval van vrijwillige overtreding of ougehoor- zaainheid van den kant vau een der inwonendcu, hadden /ij de magt zoowel geestelijke als tijdelijke straffen op te leggen; de eerste waren de bestraffingen der kerk, ontneming vau het voorregt om bij het nachtmaal eau Ie zitten en, als laatste hulpmiddel, excommunicatie; de laatste omvatten de geeseling en de verwijdering uil het klooster. De abten waren ecu lijd lang vau groot aanzien in
de kerk. Zij werden dikwijls geroepen op kerkverga- deriugen, en mogtcn dan zitting nemen en stemmen in de hoedanigheid van presbyters. Maar terwijl zulke eerbewijzingeu hun in vele gevallen ten deel vielen, werden /ij toch altijd beschouwd als streng onder- worpen aan den bisschop vau de diocees. Kn toch berigl ons de oude geschiedschrijver Beda, dat, ten minste in één geval, onder de Culdécrs, een presbyter- abt een geheel district bestuurde eu de onbepaalde gehoorzaamheid van den bisschop ontving. En in een vau de canons door denzelfden geschiedschrijver aan- |
|||||||
|
AWW.
|
|||||||||
|
:\\\\
|
|||||||||
|
onderwerping aan den bisschop afgelegd. Maar zulk
een eed is niet altijd dezelfde, daar ecnige abten on- middellijk van den pauselijken stoel afhankelijk zijn, en andere van den bisschop en ouder diens regtsmagt staan. Daarop wordt de inis door den bisschop en den nieuwen abt, elk afzonderlijk, gevierd, waarna de Pra- /alievolgt, gedurende welke de bisschop beide ban- den op hel hoofd van den kandidaat legt, en hem dus door de oplegging der handen tot abt maakt, eene plegtigheid, waarvan in hel artikel Abuis reeds ge- sproken is. De regel zijner orde wordt hem nu over- handigd, waaropde bisschop den herderlijken staf ze- genl en hem aanbiedt niet de woorden : .,< tntvang den sint\' van de herderlijke bediening, opdat de vereeni- giug aan u toevertrouwd dien voor u uit, moge dragen, en opdat gij bij het bestraffen harer overtredingen ge- nadiglijk streng, en wanneer gij in toom zijt. derge- uade indachtig moogl zijn." Dan wordt de ring ge- zegend eu hem aangeboden ten teeken van zijne ver- loving mei (iod eu met de heilige Moederkerk. Nu biedt hij dr]i bisschop in eene knielende houding twee gioole brandende waskaarsen, twee brooden en twee vaten wijn aan, terwijl hij eerbiediglijk diens band kust. Als bet avondmaal gebruikt is, wordt de mijier, als de nieuwe abl dien voert, gezegend en op zijn hoofd gezet, daar deze, volgens het Pontificale, de helm des heils is, en ook de twee horens van de iwee Testamenten voorstelt, welks vijanden hij zich gereed maakt te bestrijden. .\\u worden de hand- scboenen gezegend en hem aangeboden, waarna hij op den stoel van zijn voorganger geplaatst wordl, cd\' op den vouwstoel, indien de inzegening niet in het • klooster plaats heeft; hij ontvangt daarna i\\vn lierder- ; lijken staf in zijne linkerhand, en de zorg voor liet j klooster is nu formeel en plegtigaun hem opgedragen. ■ De ceremoniën eindigen mei den kus des vredesen de begroeting der monniken, die nu onder zijne hoede zijn. De abl op deze wijze, in zijn ambt bevestigd zijnde gaal mei zijne assistenten rond en zegent de vergaderden, /ie Monnikdnst vnu, KLOOSTER. AHl\'.XA nfABOENA, een woord van dezelfdebe- \' teekenis als onze /\'</</<;■, de bisschop van de Abvssini- sclie kerk. Volgens een bijzonder voorschrift, dat men veronderstelt gemaakt te zijn om een man van meer geleerdheid aan de kerk te verbinden dan nicu verwachten kan in Abyssinië te vinden, moet deze priester ecu vreemdeling zijn. Als zoodanig echter keni hij gewoonlijk de taal niet, engcvolgelijk zijn zijn invloed tüi zijne middelen om gemeenschap te hebben met bel volk zeer beperkt. De Abuna wordl aangc- |
|||||||||
|
gehaald, wordt bevolen, dat de bisschoppen, die inon-
niken zijn, niet van liet eene kindster naar hel andere zullen trekken /.onder verlof van hunnen abt. maar in die gehoorzaamheid zullen blijven, welke zij be- loofden op den tijd hunner bekeeriug. I\'in men kan niet loochenen, dat van de vijfde eeuw al\' het geval dikwijls voorkomt, zoowel in Oostorsehe als in W\'es- tersche kerken, dat kloosters geheel vrij waren van bisschoppelijk bezoek. Van een abt kan men eigeulijk niet zeggen, dat
hij gewijd, maar wel, dat hij in zijn dienstwerk in- gezegend is. De inzegening geschiedt door een bis- schop, bijgestaan door twee abten. Voor den aanvang der plegtigheid zijn de bisschop en de nieuwe abt ver- pligt te vasten. De plegtigheid zelve begint met het vieren eener mis, waarna de kloosterkleederen van den nieuwen abt op de geloofstafel nabij het altaar gelegd worden. Dit gedaan zijnde wendt zich de nieuw benoemde abt tot den bisschop, die vergezeld is van de abten, welke hem bijstaan, en geelt hem de apostolische brievenover.die zijne verkiezing bevatteu. De bisschop zegent daarophet kleed, waarmcdcdeabl bekleed moet worden, bidt over hetzelve en besprenkelt het niet wij- water. Als de nieuwe abt niet vooraf monnik geweesl is, ondergaat hij eerst de plegtigheden, die bij de opneming in de orde in gebruik zijn (zie Monnik i. Dan doet hij den eed van gehechtheid aan den paus, waarna een onderzoek volgt, bestaande uit de vol- gende vragen, die hein gedaan worden, en waarop hij hoorbare antwoorden moet geven: 1. /nlt gij volharden in uw heilig voornemen, en
den regel van St. \\. bonden en uwe ondergeschikten naarstiglijk leeren hetzelfde Ie doen: Antw. Ja. i. Zult gij il onthouden \\au alles, wat boos is,
en, niet Gods hulp, in zoo verre gij daartoe, in staal zijt, uw leven veranderen in alles, wat goed is1 Antw. .la. 3. /uit gij, met (iods hulp, zelf kuischheid, ma-
ligheiil, nederigheid en geduld bewaren, en aan uwe ondergeschikten hetzelfde leeren? Antw. Ja. t. /uil gij getrouw de goederen van hel klooster
aan uwe zorg toevertrouwd bcheeren, en ze uitdeelen voorliet gebruik der Kerk, der broederen, der armen eu der pelgrims (vreemdelingen): Antw. .la. 5. /uit gij altijd vroom en geloovig in alle dingen
geloof,onderwerping, gehoorzaamheid en eerbied be- toonen aan onze heilige Moeder de Kerk van Rome, aan onzen allerheiligsten Heer X.. paus, en diens opvolgers? Antw. .la. Dan wordt, als zulks noodig is, nog een eed van
|
|||||||||
|
AliYSSINISCllE KEKK.
|
|||||||||
|
:\',:,
|
|||||||||
|
onderrigtingen van den schatbewaarder van C\'audacé,
koningin van Ethiopië, die iu hel achtste hoofdstuk vau de Handelingen der Apostelen genoemd wordt. Ifel algemeenc gevoelen van de beste schrij\\ers over kerkgeschiedenis is echter, dal de Abyssiuiers bel Christendom niet in waarheid omhelsden voor het midden der vierde eeuw, toen eene kerk werd gesticht, die, hoewel blootgesteld aan veel vcrvalsching door de lieidensche en Mohamedaansche stammen, waar- van zij omringd is, toch tot op dezen dag beslaat. Een breedvoerig verhaal van de omstandigheden, die den oorsprong dezer belangwekkende kerk vergezel- den, wordt aldus door Xeander gegeven : „Staande de regeling van den Keizer Constantinus, had een ürieksch geleerde uit Tyrus, met name Mcropius, eene wetenschappelijke ontdekkingsreis ondernomen. Op zijnen tcrugtogt landde hij aan de kust vau Ethiopië of Abessynië, om versoh water iu te nemen, maar daarbij werd hij door de krijgshaftige inwoners, die inel de Romeinen iu vijandschap leefden, over- vallen, uilgeplunderd en mei zijne manschappen ver- moord. Slechts twee jongelingen, die hem vergezel- den, i\'runientius en Jüdesius, bleven gespaard, omdat hunne jeugd medelijden inboezemde, eu werden sla- ven van bet Opperhoofd van den stam. In die be- Irekking wisten zij zich echter bemind te maken. .Edesius werd schenker, eu Frumentius, die zich door zijn verstand onderscheidde, gebeiinschrijvcr en rent- mecster des vorsten. Na den dood van dezen werd de opvoeding van den vaderloozen Prins, Jvizancs, aan hunne zorgen toevertrouwd, cu verwierf Frumen- tius, als rijksbestuurder, zieli grooten invloed. Reeds toen maakte hij daarvan ter bevordering vau de zaak des Chrisleudonis gebruik. Hij deed onderzoek naar de Konninsehe kooplieden, die herwaarts kwamen eu Christenen waren, ondersteunde hen in het stichten eencr Christelijke kerk eu nam daarin aan hunne Godsdienstoefeningen deel. Eindelijk verkregen bei- den vrijheid om naar hun vaderland terug te keeren. .Edesius ging naar Tyrus, waar hij Presbyter werd. Hier leerde Hulinus hem kennen en vernam uit zijn eigen mond het verhaal vau de geheele toedragt der zaak. Maar Frumentius achtte zich tot iets hoogers geroepen eu verpligt, om tot hel volk waaronder hij een groot gedeelte zijner jeugd gesleten eu zooveel goeds genoten had, hel hoogste goed des mensehen te brengen. Met dat oogmerk reisde hij naar Alcxan- drië, waar kort te voren — iu \'t jaar \'Ml> ■— de groote Atbauasius bisschop geworden was, en deze trok zich aanstonds hel plan vau Frumentius met |
|||||||||
|
steld en ingezegend door den patriarch van Alexandrie,
wien hij onderschik! is, en daarom wordt hij gewoonlijk gekozen uit ecu vau de (\'optische kloost ers van Egypte. Niet zonder grooten weerzin wordl een Egyptische monnik gedwongen dil ambt aan te nemen, daar hij de eenzaamheid \\ au zijn klooster in de woestijn ver- laat om mei volstrekte magl eenoprocrig volk ie bc- stureu: hij vindt zijn grool gebied, want Abyssiuië iieefl maar één bisschop, aanhoudend in burgcroorlo- gen gewikkeld, waarin <le talrijke priesters eene magtigc partij Minnen. Ecu leven vau onrust, geheel en ui onbestaanbaar met den vredelievendeu geest, die een Christen-bisschop eigen moet zijn, is der- halve zijn zeker lot. Zijn gezag en zijne regtsmagt strekken zieli uit o\\ er alle kloosters eu overal degecs- 1 (lijken, zoowel wereldlijke als reguliere of ordesgees- lelijken, en men zegt, dal zij zoo talrijk zijn,dat zij liet twintigste gedeelte der bevolking uitmaken. Dit hoofd der Ahyssinisehc kerk heeft zijne verblijfplaats te (iondar, waar hij een schoon paleis bewoont, dar (ligt bij de patriarchale kerk staat, die onder de talrijke kerken der stad de voornaamste is. Gedurende eeui- gen tijd waren zijne ïiuigt en zijn gezag zoo groot, dat men zelfs den koning niet volkomen erkende, zoo bij niet eerst door de banden van den Abunage- wijd was. Vroeger werd het derde gedeelte van de opbrengst der provinciën voor zijn onderhoud ter zijde gezet. Zijne niagt is alleen minder dan die van den koning, en somtijds is hij zelfs voor dezen ge- ducht geweest. De Abuna wijdt tot de heilige dienst door op den kandidaat te blazen en bet teekei] iles kruises over hem te maken. Toen in Is IL\', nadat het ambt elf jaar onvervuld was geweest, een nieuwe Abuna eindelijk in Abyssinie aankwam, wijdde bij gedurende verscheidene achtereenvolgende dagen da- gelijks duizend personen, die in karavanen uit de verschillende deelen des rijks kwamen. Hij die pries- ter wil worden, moet de Ethiopische taal kunnen le- zen en uit het boek Yared kunnen zingen; boven alles moet bij een baard hebben, zouder welken niemand priester kan zijn. De Abuna is de hoogste niagt in zaken van geloof, bovendien wordt hij dikwijls als scheidsregter in staatstwisteu geraadpleegd. Zie bet volgende artikel. AHYSS1X1SCHE KERK. Hel koningrijk \\b.vs-
siuie maakt hel voornaamste gedeelte uil van die landen, welke bij de Ouden onder den naam van Ethiopië bekend waren. Onder bel volk zelf be- | staat de overlevering, dat hunne bekeeriug tol het Christendom toegeschreven moei worden aan de |
|||||||||
|
30 OÏSSINISCHE KERK.
|
|||||||
|
grooten ijver aaii. Teregl begreep liij echter, dat
niemand geschikter was om liet uit te voeren, dan Fruiuentius zelf, en daarom wijdde hij dezen tot bisschop van Auxuiua lAxunii, de hoofdstad der Abessynicrs en te gelijk eene beroemde handelplaats. Fruiuentius keerde toen derwaarts lenigen werkte er niet grooteu zegen." Er bestaan onder de priesters legenden aan-
gaandc de vroege bekeering van liet Abyssinischc volk tot het Jodendom, en wed ten tijde van de rege- ring van Salomo, van wieu zij zeggen, dat hun ko- ning afstamt, llunue Abuna\'s of bisschoppen even- wel schrijven hunnen oorsprong toe aan Fruiuentius, den zoon van een Tyrisch koopman, die, zooals wij zagen, tot bisschop van Axuina, de voorn amste stad der Abvssiuiers. gewijd werd door Atlianasius, die toen patriarch van Alcxandrie was. Sedert dien tijd is de geestelijke plaats, die de Patriarchen van Alcxandrie innemen, steeds goed uitgedrukt in een geliefkoosd gezegde onder het volk: „Wij drinken uit de put van den patriarch van Alcxandrie." De Abyssinischc kerk schijnt hare zuiverheid te hebbeu bewaard tot aan de zevende eeuw, toen zij met de gchecle Egyptische kerk. waarmede zij zoo miauw verbonden was, de leerstellingen van de Kutychia- neu of Mvitojjltysieleu (zie Mos.) omhelsde, die ge- loofden, dat er slechts ééne natuur in Christus is, en dat «Ie goddelijke en de menschelijkc natuur in ééne zaïnenvloeiden. Gedurende vele ecuwen bleef deze kerk in de duis-
teruis onbekend en daardoor onerkend door Chris- tencn in andere gedeelten der wereld. Tegen bet einde der vijftiende <x\'\\\\w evenwel besloot Johan li. koning van Portugal, die hij toeval vernomen luid, dal in Abvssinié eene Christelijke kerk gevonden werd, naar deu slaat van zaken in dal land te ou- derzoeken, en zoo mogelijk haar onder liet pause- lijk gezag te brengen. Met dil doel werd Johan Berniudes mei eene zending naar Ahyssinië belast. David, de regerende koning van dat land. was in vijandelijkheden mol de Mohaiuedaneu gewikkeld, die hein een gedeelte \\an zijn rijk hadden ontnomen. In deze omstandigheden werd hij gedwongen de hulp van Portugal en Rome in te roepen, en Berniudes werd gezonden om deze gunst te verwerven. De lis- tige aanhanger van Rome had, alvorens te vertrek- ken, invloed genoeg om zieb als Abuna of bisschop der Abys.siniérs te doen wijden. Met deze wnardig- heid bekleed zijnde ging bij naar Rome, en om de begeerde onderwerping van de Abvssinische kerk |
aan het pauselijk juk te voltooijeu, nam Berniudes
eene tweede wijding uit de handen van den paus aan. De bijstand door den koning gevraagd werd geree- delijk toegestaan, de Mohamedanen werden verdre- veu, en de rust werd aan het land wedergegeven. Tot bclooning voor de hulp dus bewezen vroeg de koning van Portugal door Berniudes, dat de koning de Itoorasch-Catholiekc godsdienst zou omhelzen en ecu derde van zijne staten zou afstaan, op straffe van in deu ban gedaan te worden. De oogen van deu koning werden nu geopend voor den strik, die hem gespannen was. Hij loochende terstond hel gezag van den paus, verklaarde hem te zelfdcr tijd voor een ketter, ontnam Berniudes zijne bisschoppelijke v.aai- dighcid, wierp hem in de gevangenis en zond naar Alcxandrie om een Abuna voor de Abyssinischc kerk, die sedert dien tijd hare onafhankelijkheid steeds bc- waard heeft. Tegen het midden der zestiende eeuw vestigden
zieb zendelingen dcrJczuïteu in Abvssinié, maarzij slaagdeu volstrekt niet in hun bekeeringswerk. Eene tweede poging werd in het begin der volgende eeuw door hen gedaan, en ua twintig jaren doorgcbragl iu kuiperijen, oorlogen en beroeringen bewerkten de zendelingen de l\'ormeele onderwerping van de Abyssi- uisehc kerk aan deu Roonischeu stoel. De triomf der Jczuïtcn was echter slechts van korten duur. Opstand volgde op opstand. Te vergeefs poogde de koning door bedreigingen en vervolgingen zijn volk lot gcheeht- heid aan deu paus te dwingen. De edele Abyssiuiérs waren vast besloten om ten kosle van wat ook deonaf- liankelijkheid hunner kerk Ie handhaven. Ten laatste, in 1(533, bevond de Roomsche patriarch dat zijne pogingen om onderwerping aan het pausschap te ver- krijgen geheid en al schipbreuk hadden geleden, en er aan wanhopende ooit hei doel zijner zending te be- : reiken, verliet bij Abyssinië.
lil de opgaven van Bruce in zijne Reizen in dat land
blijkt, dal nog eene viuehtel ioze poging gedaan is om ih\' Christenen van Abvssinié tot hel Roomsche ge- I loof te bekeeren. Drie Frauciskaucr monniken wer-
| den door de Propaganda uitgezondenen hadden Gou-
dal bereikt, waar zij er in slaagden zich iu de gunst , van deu koning- ie dringen. Zoowel de priesters als
het volk werden nu ongerust, en zoo groot was dien ten gevolge de beweging, dat de koning-genoodzaakt was de Roomsche priesters geheel en al uil zijn land te verdrijven. Van dien lijd al\' is zelfs de naam van Rome voor do Abyssinischc Christenen een voorwerp van den grootsten afschuw. |
||||||
|
ABYSSINISCHE IvKKk.
|
|||||||||
|
:.,
|
|||||||||
|
De verslagen, die de zendelingen ons gebragt heb-
ben aangaande den tegenwoordigen toestand der gods- dienst in dat land, zijn verre van gunstig. .Maar liet is zeer belangwekkend de beginselen en gebruiken na te gaan van eenc Christelijke kerk, wier oorsprong van zulk een vroeg tijdperk dagteekent. Eenige dezer mogen bier een plaatsje vinden. Mei liet formulier, dat gewoonlijk de Apostolische
geloofsbelijdenis genoemd wordt, is de Abyssinischc kerk geheid en al onbekend, Bij het bedienen van den doop gebruiken zij liet Nicamischc formulier. De bijbel wordt door beu op hoogcu prijs gesteld, maar de wijze van verklaring, welke zij aannemen, i> zou- derliiig vreemd en allegorisch, /.ij zijn sterk gehecht aan de Monopliysietische leer, «lie zij vroeg omhels- den, en volgens welke zij zeggen, dat Christus slechts ééne natuur heeft, de goddelijke, en dal zijne incn- scbelijke niet noodzakelijk is voorde vorming vanzijn persoou als Verlosser, /ij volgen de leer, welke door alle Oosterscbe kerken beleden wordt, dal de üecsl van den \\ ader alleen, en niet van den Vaderen den Zoon uitgaat. Een gedeelte van de aanhangers der Abyssinischc kerk, voornamelijk die, welke in de pro- vincic Tigré wonen, gelooveu, dal ( hristus zich zeken zalfde met den (leest, en dat de Geest van God, die hem gegeven werd, niets anders dan zijne godheid is. Kene tweede meening, die dooi- een ander gedeelte der kerk geleerd wordt, is, dat er drie geboorten van Christus zijn: 1. De eeuwige generatie van den Zoon; 2. De ontvangenis en werkelijke voortbrenging van de natuur van Christus; :i. De ontvangenis van den Heiligen Geest in bel ligehaam van Maria. Volgens hunne gevoelens wordt het zalven met den lleili- gen (leest eeue derde natuur genoemd, omdat daar- door zijne menschclijkheid tot hoogere eer is verheven. Dit is de hcersehende leer in Amhara en ook inShoa, waar zij om staalkundige gronden is aangenomen, en de tegenwoordige koning beeft door herauten laten aankondigen, dal niemand, op straffe van verbeurd- verklaring van goederen en verbanning, zieh tegen de leer van de drie geboorten van Christus niagverkla- ren. Dus hebben de koning en het volk vanShoa zieh op het punt van dit moeijelijkc theologische leerstuk openlijk verklaard tegen den Abuua te Gondar, die dezelfde meening is toegedaan als de kerk in Tigré. Kin nieuw onderwerp van strijd is ontstaan, dat ook belrekking heeft op het moeijelijk te doorgronden leerstuk aangaande den persoon van Christus. Aroe, een priester van Gondar, leerde, om het gevoelen Ie schragen, dat er drie geboorten van Christus zijn, ital |
|||||||||
|
de ziel van Christus zelfs in het ligehaam van Maria
bewustheid had, ja zelfs, dat zij in dien staat bad en vastte. De leer van de drie geboorten wordt door den koning
niet de uiterste gestrengheid volgehouden, tegenover het getier van menigten van priesters en leeken. De meest geachte godgeleerde van de Abyssinische kerk heeft hetzelfde gevoelen omhelsd. De partij, die de drie geboorten ontkent .slingert banbliksems over die- genen, die ei- aan gelooven, en de twist heeft inde laatste jaren ge\\ aar geloopen in een burgeroorlog over te gaan. Er zijn verscheidene andere punten vau onder- geschikt belang, maar niet de leer der drie geboorten | verwant, die ook tot niet weinig twist aanleiding heb- ben gegeven. Zoo is b. v. de kwestie veel bespro- ken, of Christus <\\rn Vader in den hemel looft, dan wel of hij gelijk met Hem slaat eu met Hem regeert. Het eerste is door den koningen zijne partij aangc- uomen. De Maagd Maria is ook het onderwerp van twist geweest, of zij de moeder Gods, of slechts de moeder van Jezus is, en als een natuurlijk gevolg hier- vau, of zij regt heeft op dezelfde eer als de Zoon. De partij, die op dit laatste punt het tegenovergestelde gevoelen is toegedaan, heeft op hare bestrijders iii Ankobar en Dcbra Libanos gezegevierd, enhareaan- hangers worden Wa/atcofd Magsut, de aanbidders van den Zoon alleen, genoemd, torwijl die der andere partij in Kattyghttr Mt\'*fo ll\'ul\'l, gelijk met den Zoon, gehceten worden. Ken derde en tusschcngcvoelen over den persoon
van Christus, dat talrijke aanhangers in Gojam beeft.
beschouw I den Heiligen Geest als middelaartusscheu
de goddelijke en deïneuschelijke natuur van Christus.
Dal zijnde ingewikkelde twistpunten, die nog heden
de Abyssinische kerk in stukkeu dreigen te scheuren.
I Zoo scherp is de strijd geworden tusscheu de drie
twistende partijen, dat zij weigeren te zameu aan het
! avondmaal aan te zitten.
Op verscheidene andere theologische punti n he-
halve den persoon van Christus vinden wij eeue vreem- de verwarring van gedachten onder deze Christenen, die zoo lang van hel overige gedeelte der Christelijke ! wereld afgezonderd geweest zijn. Zij leeren b. v. eeue soort van vagevuur, en daarom houden zij vasten, geven aalmoezen en bidden voor het heil van diegenen, welke om groote zonden in den ban zijn gedaan, en in 1 dieustaat gestorven zijn. Overeenkomstig hunne denk- I wijzen blijven zulke zielen in xr/tr,,/ totdal zij, ver- zoend zijnde, geschikt ziju om den hemel in te gaan. i De aartsengel Miehaél wordt ingeroepen als de gelei- |
|||||||||
|
AUYSSIN1NCHE KKUK.
|
|||||||||
|
38
|
|||||||||
|
soort van Abuna kan beschouwd worden. Onder hem
staan niet alleen de talrijke kloosters van zijne eigene orde, maar ook alle andere. In elk groot klooster zijn onder den abt de verschillende opzieners gcrang- schikt, onder welke de Alaka of bestuurder van de eigendommen cene voorname plaats inneemt. De be- zigheden van de Abyssinisehe monniken zijn dezelfde als die van de monniken in Europa gedurende de uiid- deleeuwen : zij bedelen en slenteren rond zonder iets te doen, terwijl de meer naauwgezette godsdienstoefe- ningen houden, Ethiopische boeken lezen, of twisten over voorname theologischekwestien. Zij leggen dege- loftc af van in den ongehuwden staat te blijven. Hunne klecdij is gering. Ken monnikskap, een vuil hemd, ceu dierenhuid en een lederen gordel doen den monnik ken- tien. Hei aantal geestelijken in Abyssinië, zoowel we- rcldlijke als reguliere, is zeer groot. Alleen in Shoa tcl- lenzij 12,000.InGoudarzijnzijnaarevenredigheid nog talrijker. Aan eeuc volkomen ingerigte kerk zijn Iw in- lig priesters en diakenen verbonden, van welke één al- tijd het derde gedeelte van de dienst der week \\errigt, terwijl de andere zorg dragen voor hunne boetelingen, of voorliet onderwijzen van arme kinderen. De wereld- ; lijkc geestelijken mogen eenmaal huwen. De kerken, i die zeer talrijk zijn, zijn gewoonlijk op hoogten ge- ■ bouwden door prachtige boomen overschaduwd. Zij zijn cirkelvormig, laag, en hebben kegelvormige, met riet bedekte daken, waarop een koperen kruis schittert. De muren zijn slecht gebouwd, van buiten gewil en van vier deuren voorzien, die naarde vier hoofdwiu- streken gekeerd zijn. Van binnen zijn de muren met slechte afbeeldingen van Maria, de heiligen, engelen en den duivel bedekt. I!eclden zijn niet geoorloofd. Een voorhof omgeeft hel geheele gebouw, hetwelk voor de leeken en de dagelijksche inorgendiensl bestemd is, en ook ecu nachtverblijf aan behoeftige reizigers verschaft. Het binnenste der kerk is in twee afdeelin- geu gescheiden, waarvan eene het heilige heet, dat behangen is met reliquién eu alleen voor de priesters en diakenen toegankelijk is. Het avondmaal wordt in dit gedeelte der kerk gevierd, maar de leeken worden achter een uitgestrekt gordijn gehouden, en Mouwen worden geheid en al buitengesloten. Inliet heilige der heiligen staal achter een gordijn de tabot of arke des verbonds, waarin een perkament Jigl met de namen w.n de heiligen der kerk. I u dit gedeelte van \'. el gebouw \'• mogen alleen de Alaka eu zij, die als priesters ge- 1 wijd zijn, komen. De ark wordt gewijd met heilige olie, maar niemand van de leeken, diakeueu of van l hen, diegeene Christenen zijn, mogen haar aanraken, |
|||||||||
|
tier der zielen uit scheol naai- den hemel. De Abyssi-
niers oefenen de besnijdenis uil op kindereu van liei- derlei kunne tusschen den derden enden achtsten dag na hunne geboorte. De doop word! toegediend aan kinderen van liet mannelijk geslacht, wanucerzij vcer- t ig dagen oud zijn, en aan kinderen van hel vrouwelijk geslacht, wanneer zij tachtig dagen geleefd hebben. Deplegtigheidbestaai ingebed, bezweringen, iudoui- pelingen, zegeningen, het kieren van den gedoopte naar de vier punten van het kompas, het blazen op hem, het opleggen der handen en het zalven niet hci- lige olie. Keu peetow of eeuc petenioei moet tegen- woordig zijn als getuige van den doop. Bij den doop van een volwassene wordt water over elk gedeelte van zijn ligchaam gegoten. De plegtigheid begint met ge- zangen en psalmen Ier eere van de Maagd; daarna volgen de NicKnisclie geloofsbelijdenis, het Gebed des llccren en het lezen van het derde hoofdstuk uit het Evangelie van Johaunes. liet doopwater wordt uu gewijd door berooking mei reukwerk met de woor- den: „Geloofd zij de Vader, de Zoon en de Heilige Geest." Ken ijzeren kruis wordt driemaal door het water gehaald, terwijl de woorden: „Een Heilige Va- der, een Heilige Zoon en een LleiligeGeesfuitgespro- ken worden. Ken stukje katoen wordt dan in de hei- lige olie gedoopt, en daarmede wordt het teeken des kruises op het voorhoofd van den gedoopte gemaakt, waarna een koord om zijn hals wordt gehouden. De gehecle plegtigheid wordt besloten met de viering van hel avondmaal. Kik Ahyssiuisch Christen draagt een blaauw zijden koord gedurende zijn geheele leven, als teeken van zijn doop en van^zijne scheiding van de Mohamedaansche leer. De plegtigheid van den doop heeft plaats vóór de kerkdeur; de viering van het avondmaal in de kerk. Hel avondmaal wordt in hei- derlei gedaanten ontvangen met gezuurd brood, dat dagelijks door den priester gebakken wordt. De biecht gaal alleen bij volwassenen, die ten minste den ouderdom van vijf en twintig jaren bereikt heb- ben, het avondmaal vooraf, liet avondmaal wordt altijd toegediend aan kinderen na den doop. Af- zonderlijk avondmaal te houden is niet geoorloofd. Zij, die het nachtmaal gebruikt hebben, mogen voor zonsondergang niet spuwen, ledereen, zelfs de pries- ter, heeft zijn biechtvader, bij wien hij zijne toevlugl zoekt, zoo dikwijls zijn geweten bezwaard is. Behalve de wereldlijke geestelijken zijn er in de
Abyssinisehe kerk ook klooster-geestelijken onderden Etschega, die in rang op den Abuua volgt.\' en op het punt van geestelijk gezag in zaken van geloof, als eeue |
|||||||||
|
ABYSSTNISCHE KERK.
|
39
|
||||||||
|
amuletten en toovenniddelen zijn onder hctvolkvcel-
vnldig in gebruik, liet oude Joodscheonderscheid tusschen zuivere en onzuivere dieren wordt streng in acht genomen. Het, huwelijk kan zonder de inzegening van den priester plaats hebben, en wordt, daarom ge- makkelijk verbroken. Dit mag echter bij eiken man slechts viermaal gebeuren. Die huwelijken, die be- krachtigd worden door te zamen aan te zitten aan bet avondmaal, worden als onverbreekbaar beschouwd. De echtscheiding moet door den priester uilgcspro- ken worden. Wie vier vrouwen gehad heeft, en van baar gescheiden is geworden of haar overleefd heeft, wordt in den ban gedaan, tenzij hij zich in eeueder monnikenorden laat opnemen. Dil wordt echter ge- woonlijk gedaan, liet gebeurt dikwijls, dal ecu man, zonder een woord Ie zeggen, zijne vrouw en kinderen verlaat en in ecu klooster gaat. Veel wij verij is ver- boden, maar trots deze wel zijn de voorbeelden niet zeldzaam, dal priesters en edellieden vier vrouwen hebben, behalve de talrijke bijzitten. Het is de ge- woonte voor diegenen, welke op hun sterfbed liggen, om aan een priester te biechten en van hem de absolutie Ie ontvangen. De begrafenis beeft kort na den dood plaats, met begeleiding van klaagliederen zooais die, welke bij de Joden in gebruik waren, en ook van talrijk bezochte begrafenismaaltijdeii, waarbij de priesters tegenwoordig zijn. Hij deze gelegenheden worden ge- paste stukken uil den bijbel voorgelezen. Crucifixen worden voor het lijk gedragen. De begrafenis heeft plaats in of nabij de kerk. De Abyssiuiërs verklaren hunne gehechtheid aan
zoo vele Joodsche gewoonten door Ie zeggen, dal zij van het geslacht der Joodsche koningen afstammen. Al hunne kerkelijke gel ruiken en burgerlijke instel- lingeu zijn eeue zonderlinge vermenging van Jood- selio, Christelijke en lleideiiselieoverleveringen. Het zedelijk en godsdienstig gedrag van het volk is alles be- halve behoorlijk. (Inverschilligheid aangaande gods- dienstige beginselen, verslapping van zeden en aan- geboren luiheid zijn de hoofd! rekken van hel karakter der meesten. Het Heidendom heeft nog niet geheel en al plaats gemaakt voor het Christendom, lndcbcr- gen van Aekerban, nabij (iondar, wordt een volksstam gevonden, die waarzeggerij uitoefent en de cactus- plant aanbidt. Kr beslaat ook nog ecne scete van Joden in Abyssiuic, wier leden den Messias verwaeli- ten en de engelen om zijne komst bidden. Zij leven op streng vrome wijze, vasten vijfmaal per week. sla- pen slechts op bouten banken, slaan zich mei door- nen. enz. Zij nemen uitwendig al de gebruiken der |
|||||||||
|
anders moei zij en de kerk zelve op nieuw gewijd wor-
den. <)|> de ark rusl de heiligheid <ler kerk en van het omringende kerkhof. De «eredienst in de \\byssiuisclic kerk bestaat in
bet zingen van psalmen, hel lezen van stukken uit de Schriften en van legenden der heiligen. Gebeden wor- lii-ii aan de Maagd en aan de heiligen opgezonden, maar voornamelijk wordt Maria met de hoogste titels, zooais Schepper der wereld, vereerd. Elke bedelaar spreekt den naam van den eenen of anderen der tal- rijke heiligen uit, 1 en einde medelijden op te wekken. De Abyssinische Christenen vieren den Joodschen
en den Christelijke» Sabbath, den laatsten van deze noemen zij deugrooten Sabbath. Zij houden niet miu- der dan honderd tachtig heilige dagen en feestdagen. Ken van de voornaamste dezer is Kpiphania (drie-ko- ningendag), bij gelegenheid van welk feest, op den 4de" Januari), de priesters de arken van alle kerken in de stad en hare omgeving naar een stroom brengen,waar onder gezang en gejuich hel feest begint, en kleedereu aa» de armen gegeven worden. Temiddernachttreedt de priester bij het licht van toortsen in het water en wijdt het. Dan ontdoen zich alle aanwezigen plotse- ling van hunne kleedereu en dompelen zieh in het ge- wijde water om Ie baden, en onder geschreeuw en ge- druisch van allerlei soort eindigt het feest, liij gele- genheid van een der feesten gaan duizenden op een pelgrimstogt naar Dehra Libauos, en halen stof van liet graf van den heilige, dat. zooais zij denken, ziekten kan voorkomen of genezen. De Abvssinisehe kerk houdt het vasten in zeer hooge eer als een middel tot zaligmaking. De Woensdagen en Vrijdagen en alle dagen, waarop het avondmaal gebruikt wordt, zijn vastendagen, waarop zij alleen netels en droog brood mogen eten. Voor de vromen zijn er eigenlijk twee honderd vastendagen in hel jaar. waarvan echter hei grootste gedeelte niet gehouden wordt, en er zonden nog minder gehouden worden, als hunne begraving in gewijde aarde niet afhing van de strikte inachtne- ming van zulke dagen. \\ cel verdienste wordt gesteld in hel geven van aalmoezen aan bedelaars, pelgrims, monniken en priesters, en het aanbieden vangesehen- ken aan kerken en kloosters voor hunnen opbouw en hunne verfraaijing. Pelgrims worden zeer geëerbie- digd, en hij, die een pelgrimstogt naar Jeruzalem ge- daan heeft, wordt boven alle anderen alslieiligaaugc- zien. zoodat zijn zegen door den man, die gelukkig genoeg is denzelven te ontvangen, als van bijzondere waarde en kracht wordt beschouwd. Vele hijgeloovigheden heerseben in deze kerk, en
|
|||||||||
|
K)
|
|||||||
|
Christenen in acht, maar worden door liet volk als
.loden en toovenaars beschouwd. Te midden van al het bederf, dat in de Assyrische
kerk heerscht, helderen de vooruitzigten voor dat land blijkbaar op. De vertaling van den bijbel in hel Amharisch en, voor een gedeelte, in bet ïigrésche dialekt is eene groot e weldaad voor bet volk van dat land. De Engelsche predikant Jowett heeft, vele pogingen in liet werk gesteld, om de aandacht van Britsche Christenen op de belangrijkheid van Abvs- sinië als een veld ter bearbeiding voor zendelingente vestigen. In IS.\'iO werd Samuel (iobal, die in liet In- stitunt voor Zendelingen te Balsc was opgevoed, niet den predikant Kugler uitgezonden om een zcndclings- post in dal land te vestigen. De vroegtijdige dood van zijn medearbeider in Adowa eu de staatkundige be- roeringen, die er heerschten, noodzaakten den lieer Gobat naar Europa terug te keeren. In 1834 werden andere zendelingen uitgezonden, maar deze zagen zieli wegens den verwarden toestand van liet land niet in staat hunne zendingstaak te volvoeren. De Roomsche kerk zond in lyiS een zendeling naai\' Ahvssinië, en door middel van kuiperijen en listen werd de verdrijving der Protestantsche zendelingen verkregen. De Roomschen hoopten uu zeer eene groote partij in de Abyssinisebe kerk ten gunste van Home te kunnen vormen. ITuuuc hoop werd echter spoedig teleurgesteld door de benoeming van cenlccr- ling der Engelsche Protestantsche zending te Cairo tol Abnna, die dadelijk al zijne pogingen in het werk stelde om den Roomschen invloed in Tigré Ie vernietigen. Toen begon er een strijd, die van dien tijd af onafgebroken gevoerd is, tusschen deonafhan- kelijke Abyssiuische kerkende Roomsche zendelin- gen, terwijl Protestantsche zendelingen steeds met bijna onoverkomelijke moeijelijkheden te strijden hebben, die wij hopen, dat door den Goddelijken ze- gen, door gebed en volharding eenmaal zullen worden overwonnen, opdat eene Christelijke kerk, die sedert de vierde eeuw bestaan heeft, ten laatste met eene glansrijke uitstraling van Christelijk licht en Chris- telijke kennis moge schijnen, en de Mohamedaan- selie en lleidensehe duisternis moge doen ophouden, waarin Afrika zoo lang gehuld is geweest. ACACIANEN, eene seete die in de vierde eeuw
in de Christelijke kerk ontstond, en gewoonlijk onder de Ariaausche secten gerangschikt wordt (zie Aiuanismi\'s). De aanhangers dezer seete ont- leenden bunnen naam aan Aeacins, bisschop van Ctesarea, dien Hiéronymus onderde geleerdst e ui lieg- |
|||||||
|
gors der Schriften rangschikt, welke geloofde, dat de
Zoon gelijk was aan den Vader, maaralleen ten op- zigte van zijnen wil. Eerst verklaarde bij zich voor ecu Half-Ariaan, en daarna werd bij de stichter van de seete der Homoeanen (zie Hom). Ten laatste werd hij ecu Anoniü\'aau of zuivere Ariaan, en eindigde met de ]STieienische geloofsbelijdenis te onderteekenen. — De naam Acacianen werd ook in de vijfde eeuw gege- vcn aan eene seete van de Eutychianen of Monophysie- ten (zie Mox.i. Zij ontleenden hunnen naam aanAca- oius, bisschop van Constantinopel. Om zoo mogelijk een einde te maken aan de twisten, die zoo lang over den Persoon van Christus bestaan hadden, en die den vrede van kerk en staat verontrustten, bood keizer Zeno in bel jaar 482 op raad van Acacius aan de strijdende part ijen dat vcrzoeningsformulier aan, hei- welk gewoonlijk bet Henoticon genoemd wordt. Dil formulier, dat door de hoofden van de Monophysie- lische partij was onderteekend, werd zoowel door Acacius als door de meer gemagtigden van beide par- tijen goedgekeurd, lu dil bekende decreet erkent de keizer de geloofsbelijdenis van de eoncilién van Xiciea en Constantinopel als de cenige vastgestelde en erkende, en verklaart hij een ieder, die eene an- dere zou willen invoeren, voor een vreemdeling van de kerk. Deze geloofsbelijdenis, zegt hij, werd aangenomen door dat concilie van Epbcsiis, dat Nestorius veroordeelde, dien bij even als Eutyehes voor een ketter houdt. Ilij erkent ook de twaalf kapittelen van Cyrillus van Alexandrië voorgoed en orthodox, verklaart Maria voor de moeder (Jods en Jezus Christus bezitter van twee naturen, in eene van welke hij van dezelfde stof was als de vader, en in de andere nin dezelfde stuf als wij. Dit verzoenings- 1\'ormulier was berekend om de meer gemagtigden van beide partijen met elkander te vereenigen. Paus Felix III. viel echter Acacius, die bet Henoticon had begunstigd en in werkelijkheid bijna geheel had op- gesteld, als een verrader der waarheid aan, en sloot hem uit van de kerkgemeenschap. Om dit gestrenge gedrag jegens Acacius, die uu vele aanhangers had, te reglvaardigen, beschuldigden Felix en zijne opvol- gers Acacius van de Monophysieten te begunstigen. Mosheim zegt echter, dat de ware grond van dezen tegenstand der pausen was, dat Acacius door zijne handelingen, hoewel niet, door woorden, de opper- magl van den Roomschen Stoel ontkende, cu sterk verlangde de regtsmagt van i\\vn zetel van Constau- tiuopel uit te breiden en deszelfs aanzien te be- vorderen. De Grieken verdedigden, zooals Mosheim |
|||||||
|
ACADEMISTEN.
|
||||||||||
|
■I 1
|
||||||||||
|
zegt, ilc eer en het oordeel van hunnen bisschop te-
gen de lasteringen der Romeinen. Deze strijd werd voortgezet tol de volgende eeuw, toen de volharding der Romeinen zegevierde, en de namen van Acacius en Petrus l\'ullo, een ander hoofd van de partij, uit de heilige registers geschrapt en als het ware tot eeuwige schande gedoemd werden. Zoo werd de Aca- eiaansclie secte of partij, die niet alleen ten sterkste bleef vasthouden aan de Nicamischcgeloofsbelijdenis tegenover de dwalingen, welke in de leer ontstaan waren, maar ook de opperheerschappij van den paus onbewimpeld ontkende, tot een gewelddadig einde gcbragl. ACADEMISTEN, de naam die gewoonlijk gege-
ven wordt aan de volgelingen van Plato, den Griek- sehen wijsgeer. Over het algemeen is men van gevoc- len, dat zij dezen naam ontleend hebben aan Acade- mia, een boschje in de nabijheid van Athene, dat aan zekeren Academos toebehoorde en gunstig gelegen was voor studie en philosophische overdenkingen. De naam Academisten wordl gewoonlijk gegeven aan drie verschillende scholen van wijsbegeerte: de eer- \' ste, de middelste en de nieuwe Academie, die echter ! allen erkennen meer of min de meeningen van Plato te zijn toegedaan: maar de eerste, die hei kortst na
..... : zijn tijd ontstond, is ecne meer zuivere afspiegeling van zijne bijzondere inzigten. Het eerste en gronddoel
in hel stelsel van dezen groolen denker is het najagen
van die wijsheid, welke hel absoluut bestaan ten
grondslag heeft. Hij beschouwde de stoffelijke wereld
als zamengcsteld uil twee beginselen, ideën en stol\',
en onze indrukken van uitwendige voorwerpen als
he\' voortbrengsel van beiden. De zie! heeft in zich
denkbeelden, die eopiën zijn van de eeuwige inodel-
len, welke in den (ioddelijkcn geest wonen, en deze
herinnert zij zich, naarmate zij meer van de onvol-
n aaklc eopiën buiten haar ziet. Hierdoor ontstaat.
een onderscheid tusschen de wereld, die door do
zinnen wordl waargenomen, en de wereld, die door
het verstand wordt onderscheiden. De zinnen stellen
ons onvolmaakte voorwerpen voor, die altijd veran-
deren, omdat zij altijd afwijken van de centrale en
eeuwige typen. Het verstand aan den anderen kant
bezit de afdrukken van die typen, die zeker en onver-
anderlijk zijn als de typen zelve. De eopiën wonen
in den nicnsehelijken, het oorspronkelijke of de mo-
dellen in den (Ioddelijkcn geest, liet eerste bestaan
is, volgens Plato, de oneindige geest; het tweede, de
Logos of geestelijke wereld van ideën; het derde, de
stof niet hare vatbaarheid, tot zekere grenzen, om
|
den stempel en indruk van die ideën te ontvangen,
en ten laatste, de ziel der wereld, aan die wereld ge- geven, nadat zij overeenkomstig het model bestaande in het Goddelijk verstand gevormd is. En gelijk de ziel der wereld ontleend is aan den oneindigen geest, zoo zijn iudividuëele zielen op hare beurt ontleend aan de ziel der wereld, hetzij zij de geestelijke wezens zijn, die de sterren besturen, of de zielen van wezens meerder dan de mensch, die de hoogere gewesten be- wonen, of ten laatste van de menschen zelve. De deugd bestaat in het stelsel van 1\'lalo in de hoogst mogelijke overeenkomst met de Godheid. Zijisvier- voudig in hare natuur, omvattende wijsheid, ziels- kracht, voorzigtighcid of matigheid en reglvaardig- heid, welke alleen bereikt kunnen worden door ecne losinakingvan de zinnen en ecne terugkeering tot liet Goddelijk leven. Plato\'s wijsbegeerte was een stelsel van hoog
idealismns en leidde natuurlijk, dooi- de onderge- schiktheid waartoe zij de zinnen bragt, bij minder i grootc denkers dan Plato, tot ecu stelsel van twijfel-
zucht. Van hier dat Arccsilaus, de sticht er der nieuwe Academie, leerde, dat niets, wat het ook zijn moge, niet zekerheid kou geweten worden, en dat twijfel het gewest was, waarin de mensch bestemd was te leven. \' /.nlk eeue meening werd door Plato niet gekoesterd.
Integendeel leerde hij als hel hoofdbeginsel van zijn stelsel, dal een absoluten en onvoorwaardelijke!! grond te vinden voor alles, wat betrekkelijk en aan voorwaarden onderworpen is, het ware doel der wijs- begeerte is. In de eerste eeuwen van het Christendom werd de
Academische wijsbegeerte in zeer hooge achting ge- houden, zelfs zoo zeer dat, terwijl Joseplius den bij- bel tracht aan te geven als de bron der wijsbegeerte van 1\'lalo, verscheidene kerkvaderen van meening waren, dat de phrascologie van de schrijvers des Nieuwen Testanicnts in sommige gevallen aan de wijsbegeerte van Plato ontleend is. Algemeen is men van oordeel, dat dit in het bijzonder het geval is met den Logos of het Woord van den Apostel .lohanues, eeue uitdrukking identisch met ecne, die ecne voor- name plaais in hel Platonische stelsel inneemt, ilet is niet te betwijfelen, dat, wat ook het geval niet de Apostelen geweest is, de beschouwingen van dezen diepzinuigeu wijsgeer veel invloed hebben uitge- ocfeud op den stroom der gedachten van de eerste Christen-schrijvers. En dat kou ook niet anders, want, zooals Goethc opmerkt, als hij over Plato spreekt, „Alles wat hij zeidc had betrekking op hel goede, bet |
|||||||||
|
<;
|
||||||||||
|
W\'DVII.
|
|||||||||
|
12 Al\'Ai\'OÏ\'ll -
|
|||||||||
|
begrijpen, dat bij aangesteld is om de kaarsen aan te
steken. lÜim-ham denkt zeer te regt, dal dil op niets meer betrekking heeft dan lui aansteken der kaarsen, wanneer men in de kerk bijeenkwam voor de l/trer- nalis oratio of liet avondgebed. Dit ambt is in de latere Latijnsche of Roomsch-C\'atholieke kerk veran- derd in dat van de ceroferarii cd\' waskaarsdragers, wier dienst niets anders is dan de diakenen enz. met i brandende waskaarsen in de hand voor te gaan. AC\'CESSUS, eene vau de wijzen, waartoe men dik-
wijls zijne toevlugt neemt bij de verkiezing vanden paus van Home. Wanneer alle kardinalen gestemd hebben, onderzoekl men de stemmen, die op gedrukte briefjes zijn ingeleverd, welke de kardinalen in i en kelk steken, die op bet altaar der kapel staal, waarin zij te zanicn zijn gekomen om een paus te verkiezen. Indien bet aantal stemmen niet voldoende is, gaan de kardinalen er toe over om den paus doormiddel van aceesswz te kiezen. Volgeus deze wijze, die be- stcind is om een beteren uitslag aan de stemming te verzekeren, geven zij hunne stemmen op andere brief- jes, waarop geschreven wordt ueredo Douiiuofiv., wan- neer zij hunne slem bij die van ecu ander voegen, ol accedu nemitii, wanneer zij bij hunne eerste stem blij- ven volharden. Het gebruik van den necesxm schijnt overgenomen Ie zijn van de oude wijze van stemmen in den rtomeinschen senaat. Wanneer een senator van de mcening eens anderen was, stond hij op en ging naar den collega, wiens gevoelen hij deelde, /.ie Kardinaal, Paus. ACDAH, een naam door de afgodische Arabieren
aan eene soort van pijlen zonder ijzeren vederen ge- geven, die voor waarzeggerij gebruikt werden. D\'Iler- belot zegt dienaangaande bel volgende: „De oude afgodische Arabiereu gebruikten eene soorl vau loten, die loten voorgesteld door pijlen genoemd werden. Deze pijlen waren zonder kop of vederen en drie in getal. Op een vau dezelve was geschreven : ,. Beveel mij, Heer;" op den tweeden: „Verbied of verhinder, Heer." Op den derden stond niets. Wanneer nu iemand aangaande eene handeling een besluit wenschto te nemen, ging bij met een geschenk naar den waarzeg- gerldic de voornaamste priestervan den tempel was), welke ecu van zijne pijlen uit den zak haalde, en als de pijl met „beveel" te voorschijn kwam, begon hij on- middellijk aan de zaak; indie\'n die met bet verbod uit den zak gehaald werd, stelde hij de uitvoeringvan zijne onderneming een geheel jaar uit; wanneer de onbeschreven pijl er uil kwam, mogl, hij nogmaals trekken. De Arabieren raadpleegden deze pijlen bij |
|||||||||
|
schoone en liet onveranderlijk ware." Geen wijsgeer,
helzij van oudere of nieuwere lijden. Iieefl meer be- paaldelijk en voortdurend alle dingen in de schepping aan een Almagtigen Schepper, en alle dingen in de voorzienigheid aan een Alwijzen Beschikker tocgc- schreven dan de voortreffelijke Plato. ACAÏOTH, eene bijzondere plegtigheid, welke
door eenigc der nieuwere Joden in acht genomen wordt. \\\\ anucer een .lood gestorven en de doodkist \\ toegenageld is, gaautien personen van de voornaam- | ste betrekkingen en vrienden van den overledene, i daartoe uitgekozen, zevenmaal rondom de doodkist, | en zenden gedurende dien tijd hunne gebeden voor zijne verhuisde ziel tot God op. ACATIIVSTI.\'S (Gr. a, niet, hithidzem, nederzit-
ten), een lied door de Grieksche kerk ter eere van de Maagd Maria gebruikt. Het draagt zijn naam, omdat hel gezongen wordt, terwijl de gemeente niet zit maar staat. De reden van de zamenstelling van dit lied is vrij zonderling. Tijdens de regering van Heraclius was {Ie slad (\'onstantinopel, die door de Perzen be- legerd weril, in gevaar vau in de banden der vijanden J te vallen, toen de patriarch Sergius, die in zijne armen een beeld vau de Maagd droeg en door eene grootc J volksnienigte vergezeld was, gebeden tol God opzond ten behoeve der slad, waarop Heraclius eeneaanzien- lijke overwinning op zijne vijanden behaalde. Men zegt ook, dat hetzelfde gebeurd is ten tijde \\an Con- stantijn Pogonatus en Leo Isaurus. Daarom werd bepaald, dat eiken vijlden Zondag in de Vasten een lied aan de Maagd gezongen zou worden. Al CA LAKENT1A, eene mythische vrouw, die
in de legenden van de geschiedenis der oude lioniei- neu voorkomt. Volgens ecnige verhalen was zij de vrouw van den herder Faustiiliis en de voedster van Koniiiliis en Kennis, nadat zij vau de wolvin weggc- noinen waren. Anderen stellen haar voor als geleefd j hebbende gedurende de regering van Aneus Martius, ! die een feest te harer eere instelde, dat de Larbxtalia (zie Lak.) geheeten werd, waarop aan de Laren of huisgoden geofferd werd. ACCENSORI1 of A.VNsi\'i\'.Ki\'.iis, een naam som-
tijds gegeven aan de Acolutiikn (zie Acol.) in de oude Latijnsche kerk, omdat een van de pligten van j liet ambt, waartoe zij gewijd waren, was de kaarsen in de kerk aan te steken. Daarom wordt in iWn canon , van wijding door het vierde concilie van f\'arthago aangenomen, uitdrukkelijk vermeld, dat een acoluth bij zijne wijding een kandelaar met eene waskaars er oj) van den aartsdiaken zal ontvangen, opdat bij moge |
|||||||||
|
At\'KI\'ll.VU — ACHERl SlA. 13
|
|||||||
|
alles wal zij deden, voornamelijk bij bel ondernemen
vankrijgstogten." l!ij de/e opmerkingen mag nog ge- . voegd worden, dal waarzeggerij door pijlen ook door de Arabieren gebezigd werd bij huwelijken, bij bel besnijden liuuiicr kinderen en bet aangaan cener reis. Deze soorl van waarzeggerij wordt uitdrukkelijk in den Koran verboden. Wij \\ inden eeue zinspeling op hetzelfde gebruik in Kzechiël \\\\1 : -\'1 : „Want de koning van babel zal aau de wegscheiding staan, aan bel hoofd van de twee wegen, om waarzegging ie gebruiken; hij z«l zijm1 jiijleu slijpen; bij za! de terafim vragen, hij zal de lever bezien.\' Zie \\\\ vvu- z 1:001. nu. A( KI\'llAKI, een woord in de kerkgesehiedeuis
gebruikt voor die bisschoppen, die niet stonden onder bel gezag en de tegtsiuagl van hunnen ordinarius of patriarch. Hel was een naam, die vooral gegeven werd aan ccuc secte van de Eutychiancu of Monophysieteu in de vijfde eeuw. Teen Petrus Moggus, bisschop van Alcxandrië, zijne goedkeuring gal\'aan hel lleiioticon of verzoeuiugsformulier door keizer Zeno voorgesteld, vormden diegenen, welke lui Hcnoticon vcrwierpeu, zich nu eeue nieuwe purtij, welke die der Accpbali gi uoenul werd, omdat zij van haar hoofd of aanvoerder beroofd was. Deze partij ontstond in bel jaar IV.\'. Na liet concilie vau Chaleedouië weken de Kulvrhia- \' ncn trapsgewijze al\' vau de bijzondere inzigteii van Eu tyches.cn daarom verw ierpenzij den naam van Euty- chiancu om den meer jiiislrn vau Monophysieteu aan Ie nemen, die hunne kenmerkende leerstelling aau- duiddc, dal de iwee naturen van Christus zoodanig verecnigd waren, dal zij er maar ccuc vormden. Toen een gedeelte nu ook Petrus -Moggus afviel, nadat de grheelc partij reeds lang Eutyches als baar leider verloochend had, waren zij niet regt Acephuli, zouder hoofd. De naam werd eindelijk toegepast op allen, die weigerden de besluiten van het concilie van Chal- ccdouië aan te nemen. In de zesde eeuw werd keizer Justiniauus door Theodorus van Cawarea overge- liaald Ie gelooven, dal de Acephali tot de kerk zouden terugkeereu, mits zekere schadelijke geschriften guu- slig voor de Ncstoriaanschc ketterij veroordeeld wcr- dcn. In ■> I I vaardigde daarom de keizer ecu decreet uit, dat gewoonlijk de Justiniaanschegeloofsbelijde- uis genoemd wordt en verklaart, dal hel (.\'ailudieke geloof zoodanig is, als lui door de vier eerste algc- n,ei ue kerkvergaderingen, die van Xictea, Constauti- nopcl, Ephesus en Chaleedouië, is vastgesteld, eu de daarmede iu strijd zijnde dwalingeu veroordeelt. Drie punten of onderwerpen werden door Justiniauus ver- j |
oordecld: l1\'. i)e persoon en geschriften van Theodo-
rtis vau Mopsuestia, die volgens het decreet ecu ketter euNestoriaau was; -". L)egeschriften vau Theodorus, bisschop van Cyprus, in zoo verre zij bei Xcstoriauis- mus begunstigden, of tegen (\'yrillus vau Alexandrië en diens twaalf aualhceuicn gcrigt waren; IJ". Keu zendbrief, die naar men zegt door Ibas, bisschop vau Edcssa, aan zekeren Maris, een Pers, geschreven is, waarin (\'yrillus en bel eerste concilie van Kphesus vcr- oordeeld, en de zaak van !Nestorius begunstigd wordt. \\ eel eu bev igc tegenstand ontstond tegen dil decreet, maar Justiniauus bad besloten Ie volbarden, en hij veroordeelde de drie punten nogmaals door eennieuw edicl in bet jaar 551. De zaak werd ten laatste naar een algemeen concilie verwezen, dat teC\'onstautinopcl in .\').).\'; bijeenkwam, en gewoonlijk bei vijfde algeniecne concilie genoemd wordt. Op deze kerkvergadering werd de geloofsbelijdenis van Justiniauus iu hoofd- zaak bekrachtigd, maar er waren vau de Westersche bisschoppen sleehls weinige tegenwoordig, eu velen van ben, die lei niet eens waren mei hare besluiten, dreven hun tegenstand zoo verre, dal zij zich van den bisschop v an Rome afscheidden.\'Zie MoNOlilYslETEN. ACKSI I\'S, een naam gegeven aan den llcidcnschen
god Apolio, daar bij de afwender des kwaads was. < )nder dezen naam werd bij in Klis aangebeden, waar bij een prachtigeu tempel bad. Zie Al\'OLLO. ACHELOUS, de god die de rivier Achelous be-
stuurde, welke voor ecuc van de grootste en oudste rivieren van Griekenland gehouden werd. Van de vroegste lijden af werd hij door geheel Griekenland beschouwd als ccuc grootc godheid, en iu gebedenen bij eeden en offeranden aangeroepen. Zeus van Dodona voegde gewoonlijk bij elke godspraak die bij gal\', het bevel om aan Achelous te gaan offeren. Hij werd als de bron vau alle voedsel beschouwd. ACH K KO.N , eeue der v ier hoofdrif iereu, die vol-
geus de Ileidcnsche godenleer der Grieken en Roinei- neu door de onderwereld liepen. Hel denkbeeld kan ontstaan zijn uit de omstandigheid, dateene rivier vau dien naam in Kpirus gevonden werd, ecu land, dal de oude Grieken voor bel einde der wereld iu bel Westen hielden, en daarom als dvn ingang van de onder- wereld beschouw den. Homerus beschrijft baar als eeue rivier van liades, eu Virgilius als de voor- naainstc rivier vau den ïartarus. Katere schrijvers gebruiken het woerd Acheron om de onderwereld iu het algemeen aan Ie duiden. At \'I IKK l.\'SI A. een meer in Kpirus, waardoor de
Acheron vloeide, dat beschouwd werd als tot de |
||||||
|
11 ACH IX — ACOLUTttKX OF ACOLYTEX.
|
|||||||
|
onderwereld der Heidencu te beliooren. De Ouden
meenden, dal versclieideue auderc meeren, die den- zelfden naam droegen, ook duur het rijk der schimmen gingen; onder ile/.e was er een nabij Mcmphis in Egypte, waarhencn de Ëgyptenarcn gewoon waren liunne lijken te brengen , ten einde in de graven voor deze opgerigt uedergclegd te worden. ACH IX, een god door de Adighé, ren stam ouder
de nieuwere C\'ircassiérs, aangebeden. Men beschouwt hem als den goil van het hoornvee, en hij is zoo popu- lair onder zijne slagtoffere, dat de koe hem aangebo- den uil eigene aandrift hare gezellinnen verlaat, met de kalme begeerte en het kalme voornemen oui zoo eervol geofferd te worden. AC 11 TA KI KL, een van de drie dienstdoende enge-
leu, die volgens de rabbijnschc overleveringen in den heniel bezig /.ijn me! het weven of maken van guir- landcs uil de gebeden der Israëlieten in de Hebreeuvv- sche taal. ACtEMETEX, eene orde van monniken door zeke-
ren Alexander in hel begin, ofzooals Barouius zegt, tegen het midden van de vijfde eeuw ingesteld eu on- der de bescherming van Genuadius, bisschop \\ an Con- stantinopel, geplaatst. Zij werden Acoemetcn of slapc- loozen genoemd, omdat zij hunne godsdienstoefening zoo inrigtten, dat die nooit door dag of nacht werd afgebroken, daar de ceue klasse der broedereu de andere aanhoudend opvolgde. De vroomheid dezer wa- kers was oorzaak, dat zij inhoogc verceringgehouden werden, en vele kloosters werden voor hun gebruik gebouwd. Ken dezer werd opgerigt door Studius, een
.. . rijk Romeinsch edelman, en naar hem werden demon-
niken, die dat gebouw bewoonden, Studicten genoemd.
Dit is waarschijnlijk hel eerste voorbeeld, dat ïnouni- ken den naam aannamen van den stichter eens kloos- ters. Deze monnikenorde kantte zich in 184 aan te- gen Acacius, patriarch van Constantinopel, toen deze het Hcnoticon ondersteunde, en verviel in de zesde eeuw zelve tot de Xestoriaanschc ketterij, waarom zij in 532 door keizer Justinianus en paus Johanues II. veroordeeld werd. liet gebruik van dag en nacht te bidden is waarschijnlijk gegrondvest op eeue let- terlijkc opvatting van de Apostolische vermaning, l.Tluss. V: 17: „Bidt zonder ophouden." ACOLUTI1EX of Acolytex, eene orde van
ambtsbeklecders in de Latijnschc kerk. Verscheidene Roomsche schrijvers, in het bijzonder liarouius en liellannimis, zeggen, dat deze en de andere lagere orden van geestelijken door de Apostelen ingesteld weiden. De meeste ttoomsch-Oatholieke en Protes- |
|||||||
|
tantsehc godgeleerden beweren echter, dat de acolu-
then vóór de derde eeuw onbekend waren. C\'yprianus, die in het midden dier eeuw schreef, eu Cornelius, zijn tijdgenoot, vermelden hen uitdrukkelijk niet name. In de Griekschc kerk waren zij tot aan de vijfde eeuw onbekend. Het vierde eoueilic van Car- thago bepaalt de wijze huuner wijding, en verklaart in het korl den aard van hun ambt. De canon, die overdil onderwerp handelt, is als volgl : „Wanneer een acoluth gewijd wordt, zal de bisschop hem zeggen, hoe hij zieh iu zijn ambt moet gedragen; eu hij zal een kandelaar mei eeue waskaars er op vau denaarts- diaken ontvangen, opdat hij moge begrijpen, dat hij aangesteld is om de kaarsen der kerk aan te steken. Hij zal ook eene ledige kruik ontvangen om wijn aan te brengen voor het heilig avondmaal of het bloed van Christus."\' De acolutheu werden niel gevt ijd door op- leggiug dei handen, maaralleen door aanstelling door den bisschop. Kenigen denken, dal zij crue andere diensl te vervullen hadden, en wel die van den bisschop te vergezellen en te bedienen, waar hij 01 k heenging, eu dat zij daarom acolutheu of volgelingen gcheeten werden. Kr zijn er ook, die veronderstellen, dat zij hunnen naam kregen, omdat zij verpligt waren hij begravenissen dienst Ie doen in het gezelschap van de caauniae en aacctt\'ue. /.ij kregen ook den naam ven AcxKNsojtii (zie Ace.) of aanstekers. In de kerk van Home wordt tegenwoordig hel ambt van acoluth gewoonlijk bekleed door jongens, en is het eigenlijk eene knechtsbetrekking. Deze jongens zijn uit den leckenstaud en worden in de kerken in Xederland Misdienaars genoemd. De wijding tot acoluth bestaat echter nog, bij welke wijding de bisschop, na den acoluth eene waskaars en eeue ledige kruik gegeven Ie hebbeu, de volgende vermaning tot hein rigt : „Overweeg, zeer waarde zoon, uu gij het ambt van acoluth hebt aanvaardt, wal gij aanvaardt. Het is de dienst van den acoluth den kandelaar te dragen, de lichten der kerk aan te steken, aan wijn eu water bij bet nacht maal aan ie brengen. Tracht daarom uw ambt waardiglijk te vervullen.... Laat uw licht zoodanig schijnen voor de inenschen, dal zij uwc goede werken mogen zien, en uwen Vader verheerlijken, die in den hemel is,\'\' enz. De gebeden en voorschriften voorden acoluth beslaan Ie zanieii drie bladzijden \\an liet Pontificale Romauiim. Te Home zijn de acolutheu in drie klassen verdeeld: 1". De palatines, die den paus bedienen; 2". De n/ndotKirii, die in de kerk dienst doen; 3°. Deregiouarii, die iu verschillende deelen der stad liun dienstwerk verrigten, eene soort van boden. |
|||||||
|
ACHOli — ADAM
|
(WETGEVIXG AAN) 15
|
||||||||
|
liiigen, zoowel als bel gezag van Rome, werd bij door
Bonifacius als openbaar ketter en lasteraar van (iod
en liet Catholiekc geloof aangeklaagd, en in 7bi
door paus Zacharias op een concilie, dal te Kome
bijeengekomen was, veroordeeld. Hij schijut in de
gevangenis gestorven te zijn. Zijne volgelingen ver-
eeidcn bein leeg. Hij wvrd eebier beschuldigd van |
een zendbrief opgesteld te hebben, van welken bij
zcidc, dat Jezus Christus de schrijver was, en dat bij
uit den Hemel te Jeruzalem was ucdergevallcn, waar
de aartsengel Michael hem nabij de poort vau Kpbrniin
gevonden had. Semlcr uist. en niet zonder waar-
°..... .
schijulijkheid, dat deze brief geschreven werd door
de vijanden van Adalbert, en door deze aan hem werd
toegeschreven om zijn goeden naam te bezwalkeu. (icnoeg kan verzameld worden uil de vertoogen. die. Bonifacius betreffende dezen merkwaardigcu man maakte, om ons te overtuigen, dat zijne voornaamste misdaad bestond in bet weerstaan van de pauselijke heerschappij, daar legen hem aangevoerd werd, dat bij er velen loc leidde om de bisschoppen Ie verach- teu en di\' oude kerken Ie verlaten. ADAM (Wetgeving aax). De oorspronkelijke
vorm van godsdieusl was natuurlijk die, welke inde dagen van Adam, den oorsprong van bet nicnschclijk geslacht, bestond. In een staat vau volkomene on- schuld en zuiverheid geschapen, genoot bij de dade- lijkc en onmiddellijke gemeenschap met (Iod. liet is mocijelijk voor den menscb in zijn gevallen staat een juist denkbeeld te vormen van de godsdienst ol\'gods- dicuslocfeniug van een niet gevallen schepsel. De ziel, bet hart, alles was gewoonlijk tot God gerigt. De godsdienst was in zulk geval strikt geestelijk; vormen : waren te naauwernood noodig. Maar de bijbel geeft ons den indruk, dat (iod niet Adam handelde uiet als met een enkel nienseb, maar als me! den vertegen- woordiger cu bet hoofd van dal geslacht, dal uit hem zou voortkomen. Volkomeue gehoorzaamheid aan den wil vau het Goddelijk Wezen werd van hem gevraagd, niet enkel als een individucel schepsel, dal veranl- woordclijk was voor zijne eigene daden, maar als bet I leenroerig hoofd van een geheel geslacht. Het leven iu ; den hoogsten en zuiversten zin, bet leven der ziel zoo- \' wel als des ligchaams, het leven niet beperkt tot cenige I weinige jaren, maar uitgestrekt over de cindelooze j eeuwen der eeuwigheid, en wat meer zegt, niet alleen j zijn eigen leven, maar bel leven van bet gcbccle ineu- ; sehengcslaebt hing af van zijne gehoorzaamheid aan : den Goddelijkeu wil. verligchamelijkl in ren enkel voorschrift: „Doe dit, cu gij zult leven; laat dit ua, \' |
|||||||||
|
ACROB, het opperhoofd der engelen volgens de
godsdienst der Gaujehek of Gebeuex. Zie ald. ACROSTICHON, ecu vorm van verzen bij de
Hebreen, welke uit twee en twintig regels of cou- plcttcn bestaan, overeenkomstig hut aantal letters in
bel Uebreeuwsckc alphabct, terwijl elke regel of elk couplet met ecne letter volgens de orde van dat al- phabct begint. Er zijn twaalf gezangen vandezesoort in bet Oude Testament. De bonden! negentiende psalm is er bet merkwaardigste voorbeeld van. Au- guslimis schreef in de vijfde eeuw Latijnsehe verzen van deze soort, welke A, 1!, Gezaxoes genoemd wei- den. Zie A, IJ, Gi:z. AD, volgens de Mohamcdaaiisclic overlevering
de vader van een van de vier stammen of natiën van de oorspronkelijke of oude Arabieren. Men zegt, dal J1 ij de zoon geweest is vau den bijbel- sebcii Lr, den zoon van Arain, dcu zoon van Sem, den zoon van Nuuch. Bij de verwarring der spraken ging Ad naar het zuidelijk gedeelte van Arabic, lla- dramaut gehceten. Wanneer de Arabieren vau iets spreken, dat reeds lang geleden gebeurd is, maken zij gebruik van de spreekwoordelijke uitdrukking: „Dat was in de tijden van Ad." ADAI!, wat Mobamed eens of tweemaal gedaan
beeft en daarom wettiglijk door zijne volgelingen ge- daan kan worden. ADAI), een Heidcnsch god \\ au de oude Assvriërs,
die de zou voorstelde. De naam beteckende in kunne taal één. liij werd gewoonlijk geschilderd met stra- leu, die naar de aarde schoten, aldus aanduidende, dat de aarde hare vruchtbaarheid aan de warmte der zonnestralen verschuldigd was. Eenigcn zijn vau mec- ning, dat de. ware naam vau dezen god lladad was, en dat hij dezelfde is als de Benhadad vau den bijbel, de tweede van dien naam, die volgeus Josephus na zijn dood vergooi! werd. Andereu veronderstellen, dat de profeet Jesaja op deze aanbidding der zou ver- wijst onder den naam van Aeliad, welke naam in bet Hebrccuwscb één alleen beteckent. De vrouw vau Adad heette Adakgvris. Zie Adaugïhis. ADALBERTYNEN, cene Christcn-seetc, die in
de achtste eeuw ontstond, en baren oorsprong en naam aan Adalbert, een Franschman, ontleende, die de wijding als bisschop verkreeg tegen den wil van Bonifacius, aan wien somtijds, wegens zijn ijver in liet uitbreiden van het Christendom, de naam van Apostel van Duitsclilaiid gegeven wordt. Het voor- naamste tooucel vanAdalberts arbeid was Frauconia. Wegens zijne aankant ing tegen vele van de leerstel- |
|||||||||
|
AÜAMIETEN.
|
|||||||||
|
in
|
|||||||||
|
onbeteekenend de inhoud van dat voorschrift was, hoe
heter het geschikt was om eene beproeving te zijn. Hoe minder de verzoeking voor de hand lag, hoe grooler hij gevolg de zonde. Zulk een boom dan was wel geschikt om tol hel voorgenomen doel te dienen, llij kon de overeenkomst, van den eersten mensch mei den wil van God en zijne genieting van het leven Gods bezegelen en bekrachtigen, of aan den anderen kant zijne zonde en zijn dood veroorzaken. Hoe lang Adam gehoorzaam bleef aan de wet van
God wordt ons niet gemeld, maar in ecu ongelukkig uur leende hij een te gereed oor aan de ingevingen van den veizoeker, en onder hel misnoegen van zijnen God gevallen, hield de oorspronkelijke wetgeving op. De godsdienst en vereering der onsehuid maakten plaats voor de godsdienst en vereering van ecu gcval- lcnsehepsel, niet hetwelk God moest handelen, als llij handelt, op eene geheel andere wijze, zeer veisehil- lende van die, welke zijne eerste gemeenschap niet den mensch kenmerkte. ADAM IETEN, eeneseete van Christenen, die in de
tweede eeuw ontstond. Zij ontleenden hunnen naam aan de leer, die zij onderwezen, dat sedert den dood van Christus, zijne volgelingen even onschuldig wa- reii als Adam vóór diens val. Daarom, zegt Epipha- niits, waren zij bij hunne godsdienstoefeningen on- gekleed. Zij noemden hunne kerk het Purudij», het paradijs door God aan de rcglvaardigen beloofd. Zij geloofden, dat kleeileren het teeken der zonde zijn, eu daarom niet gedragen moeten worden door diegenen, die door Christus van de zonde verlost zijn. Zij meenden,dat huwelijken onder Christenen onwet- tig waren, omdat, zooals zij zeiden, er geene huwc- lijken geweest zouden zijn, als Adam niet gezondigd had. De verhalen van oude schrijvers over deze seete zijn zeer niet elkander in strijd, en eenige der nieu- were zijn zelfs zoo ver gegaan van te beweren, dat zulk eene seete nooit bestond. Zoowel Epiphauius als Augustimis beschrijven deze zonderlinge seete zeer uitvoerig. Zij werd gesticht door 1\'rodicus, die lol. de Carpocratianen, eene der Gnostische secten, behoorde. Zeker is hel, dat geen schrijver vóór Epi- phanius van zulk eene seete ooit melding beeft ge- maakt. .Maar als het beweren, dat er Adamicleu in de tweede eeuw bestonden, aan twijfel onderhevig is, een onbetwistbaar feil is hel, dat er in de twaalfde eeuw eene seete van deze soort bestond, aan het hoofd waarvan zekere Taudamus was, die gedurende de regering van keizer Hendrik V. zijne dwalingen te Antwerpen verbreidde. Deze ketter had een groot |
|||||||||
|
en gij zult tien dood sterven." Dat was de inhoud van
de oorspronkelijke wet, waaronder Adam in den be- ginne geplaatst werd. Zelfs hij hel allereerste begin der wereldgeschiedenis moest de mensch zijne afhau- kelijkheid gevoelen en zijne verantwoordelijkheid erkennen. Hij stond onder de wet en moest reken- schap geven aan den Wetgever. .Maar de uel van den liefderijken Schepper zelve
was ceue uitdrukking van diens liefde. Zij gingver- gezeld van beloften en straffen; beloften ingeval van gehoorzaamheid, straffen in geval van ougehoorzaam- heid. En deze werden voor den inensch, een zinnelijk wezen, in een vorm gebragt, die door de zinnen be- grepen kun worden. De boom des levens in het para- ilijs vees de belofte, en de boom der kouiis.se des goeds en des kwaads de voorwaarde aan, waar- van de belofte en de straf afhingen. De boom des levens stelde klaarblijkelijk dal eeuwige leven voor, dal eerst hel deel des meuschen was, en in Jezus Christus wederom zijn deel geworden is. llij wordt daarom zoowel iu het paradijs, dat verloren «as, als in lul paradijs, dal herwonnen is, gevonden. In Opeub. II : / zegl de (leest lol de gemeenten: „Die overwint, ik zal hein geven te eten van den boom des levens, die in hel midden van hel paradijs Gods is;"— liet paradijs, dal ten laatste eene stad geworden is voor de menigte der verlosten om in te wonen. (Zie ook Opcnb. XXII : 2, 1 I.) Door middel van dezen boom weid de mensch aanhoudend herinnerd aan zijne afhankelijkheid. In ziel] zelven had hij geen leven, maar hij ontving het elk oogenblik op nieuw van Hem, in wien alleen het leven is. En van deze aanhoudende ontvangst van hel leven was zijn aan- houdeudgebruik van den boomdeslevens een blijvend symbool. Wederom wordt hij herinnerd aan hel geen ;ij//evcvpligting in het verbond is, aan de voorwaarden, waarop liij de gunst zijns Gods geniet, welke zijn leven is. De noodlottige boom is voor hent, zelfs vóór zijn val, iu zekeren zin de boom der kennisse des goeds en des kwaads. Hij is een blijvend gedenkteekeu van de werkelijkheid des onderscheids. Hij geeft de mo- gelijkhcid van hel kwaad — van de ougehoorzaam- heid — Ie kennen, hetwelk anders, bij de afwezigheid van alle verzoeking, niet zou kunnen plaats hebben. En zoo is liij eene beproeving en een teeken van zijne onderwerping aan den wil zijns Makers. En dit inid- del wasuitnemend geschikt 0111 tot beproeving van zijne gehoorzaamheid te dienen. Als hij beproefd moest wor- den, dan kon hel in het paradijs wel niet anderszijn dan door middel van een stellig voorschrift. En hoe meer |
|||||||||
|
ADAM KADMOX — ADD1TA. 17
|
|||||||
|
aantal volgelingen. De sccte bestond echter niet lang
na zijn dood, maar eene andere dergelijke verscheen onder den naam van Tuhltjpins in Savoyc en Bau- pliiné, wier aanhangers op hel midden \\an den dag do zedcloosste handelingen verrigtten. Omstreeks het begin der vijftiende eeuw leerde een
zekere l\'ieard, een inboorling van Vlaanderen, mee- ningen, die overeenkomen met die, welke men aan de Adamicten heef! toegeschreven, l\'ieard gaf voor, da\' hij als een nieuwe Adam in de wereld was gezon- den om de wet der natuur te herstellen. Deze seete, die hare godsdienstige bijeenkomsten in den nacht hield, vond conigo aanhangers in l\'olcu, de Nedcr- landen en Engeland. .Men zegt, dat in I5S1 cenig Adamicten in de Nederlanden ontdekt werden. Zie BEGHAKnEX, Pl(\'ARDEN.
ADAM KADMON, de naam van eene eerste p.ina-
natie in de cabbalistische wijsbegeerte der .Inden, welke beschouwd wordt Ie /.elfder tijd liet beeld van God en de tv|ni van den mensch Ie zijn. en waaruit afnemende stadiën van emanatiën, SEl\'lliROTifEX gc- heeten, voortkomen. Zie Oabbala. A DAR, de twaalfde maand van liet godsdienstige en
de zesde van liet burgerlijke jaar bij de Hebreen. Zij heeft slechts negen en twintig dagen en komt overeen met een gedeelte van onze maanden februarij en Maart. Op dm derden dag van Adar werd het ge- bouw van den tweeden tempel te Jeruzalem voltooid, en met groote plcgtigheid ingewijd. Ken vasten ter nagedachtenis van den dood vanMozes wordt door de Joden op den zevenden dag dezer maand gehouden. ())> den dertiendeu liouden zij wat liet tësthers vasten genoemd wordt, en op den veertienden vieren zij liet Purimfeest, ter herinnering van de verlossing der ,loden van Jlainans wreede voornemens. Op den vijf en twintigsten wordt ecu feest gevierd ter nagedach- tenis van .lojaeliiu, koning van Juda, die door Evil- merodach, koning van Babel, boven andere koningen, die aan zijn hof waren, gesteld werd. Daar het maandjaar, dat door de .loden iu hunne lierekeniu- geu gevolgd is, elf dagen korter is dan het zonnejaar. en daar deze dagen bij liet einde van driejaareene maand bedragen, zoo wordt er dan eene aanvullings- maaud tusschen gevoegd, die zij Veadar of tweeden Adar noemen, ru welke uit, negen en twintig dagen beslaat. ADARGYRIS, de vrouw van den llcidensclieiigod
Adad (zie Adaii), welke gewoonlijk voorgesteld werd mei stralen, il ie naar boven schieten, dus aanduidende, dat zij, die de aarde voorstelde, om al hare vrucht- |
baarheid en voortbrengingskracht naar de zou inde
hemelen opzag. ADDKl\'llAGTA, eene Ileidensclic godin, die de
gulzigheid voorstelde. Zij had op Sicilië ecu tcm- pel, waarin zich een standbeeld van (,\'oros bevond. ADDI l>, de uagtige Vader, een naam door de Fili-
slijncn aan den waren God gegeven, omdat hij de Ëgyptenareu niet, plagen bezocht had. ADI\'1, een afgod des Hindoes, die mei vier armen
afgebeeld wordt. ADELIAH, de naam dien de volgelingen van Ali
(zie Ali) bij de Mohamedauen zich zclven geven. Het woord betcekenl iu het Arabisch eigenlijk, de seete van den [{egt vaardige, maar de andere Mohamedauen noemen hen Schiiah, de sccte van den ()pgestanc. Zie Sciiiïi: TEN\'. A DE( ).\\ A, eene godin door de oude Romeinen als
eene hunner mindere godheden aangebeden. Augus- tinus zegt, dat zij het volk in staat stelde te gaan, daarom werd zij ingeroepen bij het op reis gaan en naar buis terugkeeron. ADKSSKXARIAXKX, van mleuxe, tegenwoordig
zijn, een naam bij de Hervoriniiig aan de volgelingen van Luther gegeven, die, terwijl zij de leer der trans- substaulialic verwierpen, niettemin geloofden aan de letterlijke en werkelijke tegenwoordigheid van Christus in de elementen van hel avondmaal. Zij kregen ook den naam van impiwiturex\'. De Adesse- iiarianeu waren liet onderling verre van eens over de wijze der werkelijke tegenwoordigheid, daar eenige overtuigd waren, dat liet ligchaam van C\'hris- tus iu liet brood is; andere, dat het om het brood is; wederom andere, dat hel „iel liet brood is; en nog andere, dal tiet onder liet brood is. ZieLuTHERSCHEN, Sacramextistex. ADIIKM, een van de oudste Mohamcdaauschc
quiëtisten, die, naar men zegt, in een zijner visioenen het hooge voorregl heeft gehad van zijn naam door een engel te laten schrijven onder diegenen, die God liefhebben. „De hel," zeide hij, „was te verkiezen met den wil van God, boven den hemel zonder dien." „Ik zou liever," was eene gewone uitdrukking van hem, „ik zou liever naar de hel gaan, doende dvn wil van God, dan naar den hemel gaan en hem onge- hoorzaam zijn." Zulke buitengewone bekentenissen worden niet zelden afgelegd door Mohaniedaansche geheimweters, ten einde hun hoogen eerbied voorliet ; Goddelijk wezen aau den dag te leggen. Zie Mystici. ADIIIIA, ecu feest bij de Mohamedauen, dat op
j den tienden dag van de heilige niaand Dhoulhagiat, |
||||||
|
4S adiap
|
|||||||
|
de maand der Pclgrimstogt, gevierd wordt. De Tur-
keu noemen dil fecsl hel Groote Bkiram, onder
welk artikel de ceremoniën, die deszelfs viering ver- gezellen, in lici bijzonder beschreven zullen worden. ADIAPHORISTEN (ür. attinphora, oucenehil- lig), een uaam in de zestiende eeuw aan Melanthon en diens medearbeiders gegeven, welke aanhangers waren \\au hel l,iir,-i„i van Leipzig, waarin het begin- sel is nedergclegd, dat in onverschillige zaken de wil van den keizer kon worden gehoorzaamd. Dil gafaan- lciding tot den bekenden adiaphoristischen twist over de zaken in de godsdienst of er mede verbonden, die als onverschillig konden worden beschouwd. De om- standighcden waardoor deze Iwist, diede hervormde kerken gedurende vele jaren schokte, ontstond, zullen wij kortelijk uiteen zetten. Karel V., keizer van Dnitschland, die de godsdienstige verdeeldheden, waardoor zijn land ten tijde der Hervorming veront- riist werd, zoo mogelijk weiisehte ten einde te bren- gen, liet door drie godgeleerden van erkende be- kwaamheid en geleerdheid eene dogmatiek zamcustcl- len. waaraan zoowel de Protestant als de Roomsch- (\'atlioliek zieli houden kon, totdat een behoorlijk concilie bijeen kon komen. Dit document, dal slechts eene lijdelijke dienst zon doen, ontving vervolgens den naam van het Interim. .Nadat liet zorgvuldig op- gemaakt was ten einde beide partijen ie believen, werd het den landdag aangeboden, en toen deze zijne goedkeuring gaf door ten minste eene stilzwijgende toestemming in deszelfs bepaling) n. gaf de keizer be- vel, dal het in de Duitscbe en in de Latijnsehc taal zou worden uitgevaardigd, en was hij besloten om t<>i <le inachtneming er van als een decreet van hel rijk te dwingen. Robertson beschrijft in zijne Geschiedenis van karel V. de gevoelens der beide partijen bij des- zelfs afkondiging aldus: — „De Protestanten vcr- oordccldcn het als een stelsel, dat de grofste dwalin- arender Koomscbc kerk bevatte, metzoowcinig kunst vermomd, dat het slechts de onwetendsten konbedrie- gen, of diegeneu welke, door vrijwillig hunne ontren te sluiten, de bedriegerij begunstigden. DcRoomsch- gezinden voeren er tegen uil als legen ecu werk, waarin eenige leerstellingen der kerk opgoddelooze wijze opgegeven, andere op lage wijze verborgenwer- deu, en waarin alle in woorden waren vervat eerder berekend om de onomzigfigen Ie bedriegen, dan de onwetenden Ie onderwijzen of dezulken terug te brengen, die vijanden der waarheid waren. Terwijl de Lnthersche godgeleerden hel aan den cenen kant hc- vig aanvielen, bestreden de meeste predikheeren het |
niet niet minder hevigheid aan den anderen kant.
Maar zoodra de inhoud van het Interim te Rome be-
! koud werd, rees de verontwaardiging der hovelingen
j en geestelijken ten top. Zij voeren uit tegen de heilig-
j schendende inbreuk des keizers op de priesterlijke
bediening, omdat hij zich veroorloofde met de hulp
van eene vergadering van lecken artikelen van geloof
ie In palen en wijzen van godsdienstoefening te rege-
lcn. /.ij vergeleken deze vermetele daad met die van
\\ L\'za, die met ongewijde hand de ark Gods aanraakte,
of met de stoute pogingen van die keizers, die hunne
nagedachtenis vcrfocijelijk hadden gemaakt, omdat
zij getracht hadden de < hristclijkc kerk naar hun ge-
; noegen te vormen. Zij wendden zelfs voor eene over-
cenkomst te vinden tusschen het gedrag van don kci-
zeren dat van Hendrik VUL, en drukten hunnevrees
i
uit, dat hij liet voorbeeld van dien afvallige zoude
navolgen, door den titel zoowel als de regtsmagt, welke aan liet hoofd der kerk behoorden, tot zieli te trekken. Alle beweerden daarom als uit écnen mond, dal er, nu de grondslagen van hel geestelijk gezag geschokt waren, en hel geheelc zamcnstel op het punt was van dooreen nieuwen vijand het onderste boven Ie worden gekeerd, voor eene krachtige wijze van verdediging moest worden zorggedragen, en dat er in den beginne j een krachtige wederstand moest worden geboden, voor ; hij te gedoeld werd om te kunnen worden bestreden. Maurits, keurvorst van Saxen, die den niiddelwcg bewandelde tusschen hen die het Interim goedkeur- ■ den, en hen die hel verwierpen, hield in 15S-1 ver- seheideiie beraadslagingen met godgeleerden enandc- reu, ten einde uil te maken welken weg men het beste \', deed met te volgen. Onder de raadslieden van i\\e>\\ | keurvorst nam de hervormer Melanthon eene voor- name plaats in. Deze grootc inan, waarschijnlijk ten decle vervuld niet vrees voor den keizer, en ten deele met eene zucht om den keurvorst te behagen, was van oordeel,dat,terwijl het Interim van Karel uiel geheel en al zonder voorbehoud aangenomen kon worden, bet toch goed zou zijn het te ontvangen en goed te keuren, in zoo verre het onderwerpen in de godsdienst betrof, die niet tot het wezenlijke behoorden of onverschillig waren {iii ïi\'hns aitiapliuris). Hel stuk te dier tijde op- gemaakt, dal hel gevoelen van .Melanthon en van die godgeleerden bevatte, die met hem overeenkwamen, wordt gewoonlijk het Interim van Leipciff genoemd, en beval datgene, wal de opstellers als onverschillige liturgische zaken beschouwden, die aangenomen kon- deu worden nin den keizerle believen. Onder deze wat ren de klcedij voor Roomschc priesters in gebruik, lic* |
||||||
|
ADIAPHORISTEN.
|
|||||||||
|
l\'.t
|
|||||||||
|
oruaat,dal hij de mis gedragen wordt, het koorhemden
verscheidene gewoontcu, die blijkbaar verccring der hostie aanduiden, zooals hei schellen wanneer zij opge- hcvcn wordt. Behalve deze dingen namen de Adiapho-
ristcn inliiin liihrim verschillende punten op, welke de getrouwe volgers van Lutlicr niet als onverschillig kon- den beschouwen, zooals de voorname leerstelling der regtvaardigmaking door liet geloof alleen, de noodza- kelijkheid der goede werken voor de zaligmaking, liet aantal der sacramenten, liet laatste oliesel, de inacht- ueining van zekere door de kerk ingestelde feestdagen en hel oppergezag van den |iaus. \\ an de bekendma- king van liet Interim van Leipzigdagteekent liet begin van dcu Adiaplioristischeu strijd, die vele jaren aan- hield.en waarin de part ij, die hel Interim ondersteuu- de, door Melanthou, en de partij, die bet bestreed, door MattIlias Flaeins werd aangevoerd. üe Iwee groote vraagstukken, in dezen strijd bc-
t rok ken, waren: 1. Of de punten, door de Adiaphoris- ten als onverschillig aangegeven, zulks in wcrkelijk- beid waren: ï. Of het wettig is in zaken, die on- verschillig zijn voor de godsdienst en niet lol bet wezenlijke belmoren, voor de vijanden der waarheid Ie bukken. Detwisl over deze twee vraagpunten werd langen lijd met vrij groote lievigheid aan beide zijden gevoerd. In zijn verlangen om de groote strijdende partijen mei elkander te verzoenen, bad Melantliou gelraebl zelfs eeuige van die punten in gewijzigdi\'U vorm voor te stellen, welke Luther eu zijne volge- liiigcu als de allervooniaamste in den si rijd tiisselien beu en den pauselijken stoel beschouwd hadden. Stellingen waren in Luthers leer veranderd of daarbij gevoegd. Tegen hel oppergezag van den paus had Luther zijne hevigste aanvallen gerigt; Melantliou stond in zijn Interim den paus toe aan bet hoofd dei- kerk te blijven, hoewel zonder hein een Goddelijk n gl toe te kennen, en zonder hem te veroorloven de sebeidsregter des geloofs te zijn. Luther had scherp gesproken tegen de zeven sacramenten; Melantliou stond toe, dat zij als godsdienstige pi egt ighedeu bleven bestaan, hoewel niet onder den naam van sacramenten, uoeb beschouwd als noodzakelijk voor de zaligheid in den zin der Uooinsehen. Luther had gepredikt legen de mis; Melanthou behield de mis, maar stelde baar als niets anders voor dan eene herhaling van het Avondmaal. Regtvaardigmaking door het geloof al- leeu werd besehouwil als de voorwaarde van eeuc slaande of eene vallende kerk; Melantliou bepaalde, dat goede werken noodzakelijk zijn voor de zaligheid, hoewel niet als de verdienstelijke grond der regtvaar- |
digmaking voor God, maar alleen als een noodzakelijk
i bestanddeel van bet karakter des Christens. Met dit alles bevatte bet Interim eene duidelijke eu heldere verklaring van de groote leerstelling, dat de zalig- j beid alleen is door de genade, door het geloof in de | verdiensten van den [leer Jezus Christus. Door zulk : eene wijze van voorstelling der twistpunten tusschen de Protestanten en Roomschen hoopten de Adiapho- risten den keizer te behagen, en te verhinderen dat de zaak der Hervorming ernstig in gevaar kwam. De drijfveêrcn van Melantliou en zijne aanhangers wa- ren zonder twijfel prijzenswaardig, maar de maatre- gel, waartoe zij hunne toevlugt namen om liet plan te volvoeren, was van een zeer twijfelachtigeu aard. Hel is altijd gewaagd onze voorstellingen der waarheid te wijzigen mei het doel om strijdenden Ie verzoenen. En de gevolgen waren juist, zooals men bad kunnen verwachten. Mannen vaneen vast, onbuigzaam begin- sel legden met niet vcrsehooneiidc bami de zwakke plannen van een kortzigtig uitvlugtsniiddel bloot. In plaats van ondersteuning te vinden voor het Interim van Karel, vermeerderde sleebts de weg, dien Melan- ; thoucn zijne volgelingen ingeslagen hadde.u, hel aantal der best rijdeis, en de Adiaphorislische twist, in zich j zelven pijnlijk en gerekt, werd de vruchtbare bron van I andere en even nadeelige twisten. Wij noemen slechts den Solifidiumixchen en den Syneryislixrlieii, die onder hunne eigene hoofden behandeld zullen worden. ()nder seli rij vers over de zedclecr heefl te allen tijde
de \\i\\tesi\\eo\\er Ailiaphora of onverschillige dingen een onderwerp vau veelvuldige en ernstige overweging uitgemaakt. Onder cle scholastieken vooral was het een geliefkoosd onderwerp. Abelard leerde, tlal ..alle dingen in abstracto en uitwendig beschouwd op zieb zelve onverschillig zijn ; alleen het doel geeft daaraan zedelijke waarde. Slechts wanneer zij beschouwd worden in verband niet bet doel van den werker zijn zij voor zedelijke beoordeeling vatbaar. Dat is de boom, welke goede of slechte vruchten voortbrengt." lu dil gezegde ligt zonder twijfel een belangrijk be- ginsel opgesloten, maar hel vereiseht lot zijne gelieele ontwikkeling nog dit, dat bel doel ongeveinsd en dui- delijk moet wezen. „Uw oog", zooals onze lieer zeiclc, „moet eenvoudig zijn, indien liet gelieele ligchaam verlicht zal zijn." Thomas Aquinas vat ook liet onder- werp der onverschillige dingen op; hij zegt, dat niets onverschillig is, omdat elke handeling al of niet be- t rekking beeft op de werking der rede, eu niets eene lusseheiiplaats hebben kan. „Zoo", zegt hij, „zijneten en slapen dingen, die op zieb zelve onverschillig zijn, |
||||||||
|
A — ADONAl.
|
|||||||||||
|
ADI-150EI >DH
|
|||||||||||
|
50
|
|||||||||||
|
naar de onsterfelijkheid openen en den voortgang der
reizende ster verzekeren. AD.MOXITIüXISTEN, eenc klasse van Puritei-
uen tijdens de regering van koningin Elizabeth, die
dezen naam kregen naar de „Admonitie (waarsehu- wi ng) aan het Parlement" in 1571, waarin zij het voor een groot beginsel verklaren, waarnaar de Christelijke kerk altijd handelen moet, dat niets als een artikel van geloof of als eenc wet van de kerk aangenomen moet worden, dat niet in het Woord Gods vervat is. ADONJSA, een bijnaam van de Heidenschc godin
Venus, welke de met Adonis gepaarde beteekent. ADONAI, een van de namen van het Goddelijk
Wezen, welke dikwijls in de Heilige Schrift gebruikt wordt. Volgens eenc oude meening van de Joden is dit woord in de plaats gesteld van den onuilspreke- lijken naam Jehovaii, dien zij het voor onwettig houden uit te spreken. Zij verzekeren, dat alle namen van God voortkomen uit dien van Jehovah, even als de takken van een grooteu boom uit i\\cn stam ont- spruiten. De Joodschc Cabbalisteu loeren, dat God den naam van Jehovah niet aannam, dan nadat Hij de schepping der wereld voleindigd had. Zij denken, dat dit gevoelen vervat is in deze woorden van Mozes : ,, 11 ij is de rotssteen, wiens werk volkomen is." Volgens de Cabbalistischc schrijvers vormt de naam Jehovah een band van vereeniging voor al de heerlijkheden, en maakt hij den pilaar uit, waarop zij allen rusten. Elke letter, waaruit hij is zamcngesteld, is vol gehci- menissen. Zij zeggen, dat deze naam alle dingen be- vat, on dat hij, die hem uitspreekt, de gchoole wereld en alle schepselen en dingen, die het heelal uitmaken, in den mond neemt. Daarom moet hij niet dan met voorzorg uitgesproken worden, want God zelf zegt : „Gij zult den naam des Hoeren uwen God niet ijdel ijk gebruiken." Volgens de Cabbalisteu heeft dit verbod geenebetrekking op het schenden van cedoii, maar op hel uitspreken van Zijn naam, door iemand anders dan den hoogepriester in het Heilige der Heiligen op den grooten verzoendag. Zij zeggen, datdc naam Jkiiovaii een oppergezag over de wereld heeft en alle dingen bestuurt, en dat al de andere namen en bijnamen van God, die volgens de Joodschc rekening zeventig be- dragen, hunne standplaats om dezen innemen, als zoovele officieren en soldaten om hun generaal. Zij schrijven aan olko letter van dezen geheimzinnigen naam eenc bijzondere waarde toe on loeren, dat het de hoogste mate van konnis en volmaaktheid is, do gehcele beteekenis van den onuitsprekelijken naam Jkiiovaii te welen. |
|||||||||||
|
en toch zijn beiden aau de deugd ondergeschikl bij hen,
die liet ligchaam gewoonlijk gebruiken als een orgaan der rede." ..Maar zonder bij zuiver afgetrokkenek wes- tii\'ii over de onverschilligheid van mcnschelijke han- delingen op zich zelve (e blijven stilstaan, kunnen wij aanmerken, dat de Adiaphoristische strijd, zooals die zich onder de Hervormers in Duitschland in de zes- tiende eeuw voordeed, sedert dat tijdperk in verschil- lende deelcn der Kerk van Christus herhaaldelijk is uitgebroken. Zoo verwekte Spener op het einde der zeventiende eeuw, in zijne zucht om de Christenen in Duitschland te herinneren aan het belang van hel innerlijke leven des geloovigen aan te kweeken, een twist, die verscheidene jaren duurde, over de kwestie of dansen, kaartspelen, het bijwonen van tooncel- voorstellingcn en dergelijke dingen als zondig of alleen als onverschillige dingen moeten beschouwd worden. Een strijd van dcnzelfdcn aard is meer dan eens in Brittanje en Amerika gevoerd. Alle geschil- voeringen over de wettigheid van gebruiken en plcg- tighcden, het gebruik van spijzen, de gepastheid der onthouding van geestrijke dranken, hel vieren van vastendagen of feestdagen, kunnen gerangschikt worden onder het hoofd van onderwerpen, die met den Adiajihorisiischen strijd in verband staan. Zie Interim. ADI-BOEDDHA, de Opperste Geest inliet geloof
van de Boeddhisten van Nepaul, de eenigc school of secte van de volgelingen van Boeddha, die aan een Opperwezen gelooft, hetzij gelijk den Al\'M (zie Aum) van het Vaïdische tijdperk, of den Braiim (zie Bkahm) van het latere tijdvak der Ilindoesche geschiedenis. Het Bocddhismus is volstrekt atheïstisch in zijn ka- rakter. liet loochent alle kennis van de Grooto Bron van alles en leert zonder voorbehoud, dat alle din- gen in de wereld komen volgens eenc wet van op- volging. ADI\'I\'I, in de Ilindoesche mythologie de moeder
van [nelra en van de andere grootegoden, die allen tot de zon belmoren. Uit een mythisch oogpunt schijnt zij liet Licht 1c zijn, afgetrokken beschouwd in zijiu; volkomcnc eenheid, goedheid en heilzame werking. Dit zijn de drie beteckenissen van het woord Aditi. In ecu bijzonderen zin is zij de zuster der duisternis en de dageraad, die de helderheid en schoonheid van dal glansrijke hemelligchaam aankondigt, dat zijn liefelijken glans over de gehcele schepping verspreidt. Eiken morgen verschijnt deze groote godin niet ma- jesleit, begeleid door hare zonen, hare edelmoedige kinderen, die boven den horizont verrijzen, den weg |
|||||||||||
|
ADONIËN —ADONIS. 51
|
|||||||
|
verliefd werd. In een aanval van jaloersehheid doodde
hem Mars, die hem bij toeval op dejagt ontmoette. Lucianus zegt, dat hij door een wild zwijn gedood werd. De godin was zeer bedroefd over den dood van haren minnaar, en verkreeg van Proscrpiua voor hem verlof om de onderwereld gedurende zes maanden in het jaar te verlaten. Dien ten gevolge werd de verja- ring van den dood van Adonis, welke met rouw eu wccklagtcn werd herdacht, door ecu lijd van vreugde opgevolgd. Ovidius verhaalt, dat Venus uit zijn bloed de bloem te voorschijn brngt, die Anemoon word! ge- uoemd. De geschiedenis van Adonis werd verbonden met die van Osiris in de Egyptische mythologie. Men zeide dat Osiris door Typhou in ceue doos gesloten en in den Nijl geworpen was, en dal deze door Tris Ie Byblos in Syrië was gevonden. Typhou kwam echter in bezit van het ligehaam, sneed hel in vide stukken en verstrooide die, maar het gelukte Iris ze weder te verzamelen en Ie begraven. Wij vinden eene zin- speling op Adonis in Ezechiël VIII : II, waarin de profcel wordt voorgesteld ais vrouwen gezien te heb- ben aan de deur der poort van het huis des Ilcercn, die naar het noorden is, welke Adonis, of zooals er in den bijbel slaat, den Ttimmii: beweenden. De naam Adoni», overeenkomende met het Phcenicische woord Adon (heer), schijnt de zou te beteekenen, wiervcr- dwijnen iu deu herfst tot niet weinig verdriet aanlei- ding geeft. Zoo naauw verbonden zijn de tweegodheden Adonis
eu Osiris, de eerste beboorendetol Syrië, en de laatste tot Egypte, dat er eene verecniging van de twee in den ouden god Adoni-Siris schijnt geweest te zijn. Op de oude gebeeldhouwde monumenten in Mexico worden ook cenige sporen van de verecriugdezert wee- voudige godheid gevonden. Eene priesteres knielt voor den Toltceaanschen god in de houding der aanbidding neder, en biedt hem ecu pot met bloemen aan,niet de mi\'iil. aan Osiris aangeboden, maar de bloedkleurigc hnmlplaul of manilas, welke, zooals al de monumen- tcn aanduiden, vroeger door geheid Mexico voor heilig gehouden werd. Op de gebeeldhouwde plaat boven hel hoofd der godheid prijken, geheel en al op Egyptische wijze, de phonetisehc letters van zijn naam in een langwerpig vierkant, dat in Egypte aan de namen van goden gewijd was. Van de phonetisehc of symbolische letters is echter lot nog toe niets bc- kend. Dezelfde godheid staat afgebeeld op een der muren Ie Palenque, niet in een menschelijkcn, maar iu een dierlijken vorm. Iu plaats van den havik van Egypte kozen echter de Toltccancn den fazant, bedekt |
|||||||
|
Wegens al die overwegingen spreken de Joden
altijd bij het lezen, waarde naam Jkiiovaii in het Oude Testament voorkomt, Adonai uit, en daarom worden de letters, waaruit, het woord Jehovaii is zamengc- steld, gewoonlijk inde Hebrccuwschc bijbels gesehrc- ven met de punten, die t(jt Adonai ofHccrbchooren. Zij beweren, dat de ware uitspraak van hel woord, dal wij Jeuovah uilspreken, verloren is geraakt, en dat hij, die haar kent, geheimen of mysteriën zon kunnen openbaren. liet gebruik om den onuitsprekelijke]! naam te schrijven op bovenstaande wijze, schijnt door de latere Joden aangenomen en vóór de Babylonische gevangenschap onbekend geweest Ie zijn. llebreeuw- schc geleerden en critici zijn wel eens verdeeld ge- weest in hunne denkwijzen over het onderwerp, eu nrfarmalc zij zich aan den eenen of aan den anderen kant schaarden, hebben zij den naam van Adonisten of Jehovistcn ontvangen. Zie Jehovaii. ADONIËN, de Hcidcnschc mysteriën en offer-
anden, die elk jaar te Byblos in Syrië aan Adonis geofferd werden. De Adoniën gingen vergezeld van openbaren rouw; men sloeg zich en treurde en vierde de bcgrafcnisplegtighcdcn van Adonis, alsof hij dood ware, hoewel de volgende dag gevierd werd Ier eere zijner opstanding. De mannen schoren hunne hoof- den, zooals de Egypteuarcu deden bij den dood van hunnen god Apis; maar de vrouwen, die niet wilden veroorloven, dat haar hoofd geschoren werd, waren genoodzaakt zich voor een dag aan vreemdelingen Ie verhuren en hunne schandelijke winst aan Venus te wijden. Men zeide, dat eene rivier in Syrië, die den naam van Adonis droeg, van tijd tot lijd van kleur veranderde, eu dat het water bloedrood werd, en men beschouwde het als zeer verwonderlijk, dat deze vcr- andering juist plaats had tijdens de viering van de Adoniën, dat is, ia de maand TammuzofJulij. Zoodra het walerder rivier bloedkleurig werd, begonnen de vrouwen te weencu, en wanneer de roodc kleur vcr- dween, werd de terugkeer van Adonis in het leven aangekondigd, eu verdriet, ging over in vreugde. Dit is het feest, waarop waarschijnlijk in Ezechiël gezinspeeld wordt, en waarvan in het volgende artikel gesproken zal worden. De Adoniën werden niet alleen Ie Byblos in Syrië, maar ook Ie Alcxandrië in Egypte, te Athene in Griekenland en op andere plaatsen ge- vierd. De dienst vanAdonis,die waarschijnlijk in Azië\' onstond, verspreidde zich over bijna alle lauden, die aan de Middellandsche zee grenzen. ADONIS komt in de mythologie der Grieken als
een schoon jong herder voor, op wien de godin Venus |
|||||||
|
ADOl\'TLANEN.
|
|||||||||
|
52
|
|||||||||
|
met de kleuren van den regenboog van Middel-
Am erika als hun heiligen vogel, welke wordt voor- gesteld zittende op het Toltecaansehe kruis, dat op het Christelijke gelijkt. Het onderwerp van het beeld- houwwerk toont de eenvoudigheid van de ccredienst aan. Twee Toltccaansche helden, opperhoofdeu of priesters staan naast den heiligen vogel; een van hen houdt ecu kind in de armen, waarschijnlijk om het te laten doopeu, dat een gebruik was, hetwelk door de aanbidders van Adonis in acht genomen werd, want ook op andere plaatsen zijn aanduidingen van eeue dergelijke plcgtighcid. -Niet weinig bevestiging van de veronderstelling, dat de voornaamste God van de Mexicanen de Syrische god Adoni-Siris was, kan men afleiden uit de omstandigheid, dat de bouw hunner tempels, voor zoo verre die nog beslaan, bepaaldelijk van Syrischeu oorsprong is. Zie Tamjii\'Z. ADOPTLANEN, cene Christen-seete die in Spanje
tegen het einde der achtste eeuw ontstond. De om- standigheden, waarin zij haren oorsprong vond, waren de volgende: — ïelix, bisschop van L\'rgel in Cata- lonië, werd door Elipand, aartsbisschop van Toledo, geraadpleegd over den zin, waarin men Jezus Chris- tus den Zoon van God moest noemen, en of men hem als nienseh als den aangenomen (adopticven) of als den natuurlijken Zoon van den Vader moest beschouwen, i\'elix antwoordde, dat men Jezus Christus, naar zijne mcnsrhclijkc natuur alleen als den Zoon van God door aanneming (adoptie) en een Zoon in naam moest beschouwen, in ilenzelfden zin waarin geloo- vigen in den bijbel kinderen Gods genoemd worden. Hij beweerde, dat de titel Zoon van God alleen dien- de om op eeue bijzondere wijze de keuze van Jezus Christus door God uit te drukken. Cm dit te bewijzen haalde hij uil Hand. X: 39 aan, dat Jezus Christus wonderen (leed, omdat God met hem was, en uit 2. Cor. V: 1\'.), dat „God was in Christus de wereld met zich zelveu verzoenende"; maar, voegde hij er bij, deze teksten zeggen niet, dat Jezus Christus God was. Daarom werden de volgelingen van 1\'clix Adoptiancn of Adoplionislcn genoemd. Volgens de meening van paus Adrianus en de meeste Latijnsche bisschoppen leidde de leer door ïelix onderwezen tot eene herle- ving van het Ncstorianismus, daar zij Christus in twee personen verdeelde. ()m die reden werd ïelix schuldig aan ketterij verklaard, eerst op het concilie van Nar- bonnc in 7^S en daarna op hel concilie van Regens- burg in Dnilsehlaud in 792, ook te Frankfort aan den Main in 7\'J-l, later Ie Rome in 799, en ten laatste op hel concilie van Aken. Hij werd door Karel den |
|||||||||
|
Groote naar Lyon verbannen, waar hij stierf tot op
het laatste oogenblik getrouw aan de, ketterij, die hij in het leven geroepen had. Walch legt in zijne Historia Adoptiauorum de ket-
terij aldus uit: — „Christus, als tnensch en zonder inachtneming van de persoonlijke vereeniging der twee nat uren, werd als dienaar van God, hoewel zonder zonden, geboren. Toen God hem bij zijn doop zijn ge- liefden Zoon noemde, onderging hij een overgang van den toestand eens dienstknecht» tot dien eens vrijen. Deze overgang was zijne aanneming (adoptie) en zijne wedergeboorte. De titel van God behoort hem wel als nienseh, maar niet in eigenlijken zin, want hij is alleen i/t naam God. Neander geeft eene duidelijke philoso- phische verklaring van de beginselen der Adoptionis- tcn, t.a.p. V:lü7—199. „Het begrip der aanneming duidde, volgens hem, een zoonschap aan, dat zijnen grond niet heeft in natuurlijke afstamming, maar iu eene vrijwillige daad des Vaders. Eu wierp men hem hier tegen, dat de naam van Zoon door aanneming of aangenomen Zoon nergens in de Heilige Schrift van Christus wordt gebruikt, zoo antwoordde hij, dat toch het begrip, door dien naam uitgedrukt, allezins schriftmatig was, daar andere dingen, die hetzelfde, te kennen gaven, wel degelijk iu de Schrift aan Chris- tus worden toegeschreven. Al deze begripsbepalingen, zeidc hij, hangen miauw te zamen, en wie ze niet wil laten gelden, kan ook het begrip niet vasthouden eener mensehelijke natuur van Christus, die niet uit het wezen van God gevloeid, maar door den wil van God geschapen is. Ontkent iemand écue dezer begrips- bepaliugen, zoo moet hij ook de waarachtige meiiseh- heid van Christus ontkennen, terwijl het stellen van zulk een zoonschap bij aanneming hier nog bovendien wordt aanbevolen door \'t geen plaats heeft onder de menschen, waar niemand, volgeus de natuurlijke af- komst, twee vaders hebben kan, maar wel cencn naar de natuurlijke afkomst, en eenen anderen dooraan- ncming, zoodal Christus, als nienseh, ook alleen naar zijne vleesehelijke afstamming, de Zoon van David, en uit kracht der aanneming, de Zoon van God kan zijn. Voorts poogde ïelix te bewijzen, dat die onder- scheiding ook volgens de Heilige Schrift gevorderd werd, en zocht hij daartoe alles in haar op, waardoor eene betrekking van afhankelijkheid in Christus aan- geduid werd. Indien Hem, zeide hij, de gestaltenis van eenen dienstknecht wordt toegekend, zoo draagt Mij dien naam niet alleen om de gehoorzaamheid, welke Hij, als nienseh, vrijwillig heefl volbragl, maar evenzeer om de natuurlijke betrekking, waarin Hij, |
|||||||||
|
AUUAMELKCIl — ADVKNÏTIJD. 5a
|
|||||||
|
als mensen en schepsel, tot God zich bevindt, in te-
genstelling niet de betrekking, waarin Hij als Zoon van God, naar zijne natuur en zijn wezen, of, als de Logos, tot den Vader staat. Nergens wordt in liet Evangelie gezegd, dat de Zoon van God, maar overal, dat de Zoon des niensclien voor ons is overgegeven, en Christus zelf zegt van zijne nienselilieid (Luk. XVIII: 1\'J), dat deze niet zelve goed, maar dat God, gelijk in alles, zoo ook in haar de oorzaak van liet goede is. Wijders wijst hij erop, dal l\'et rus aangaande Christus getuigd had (Hand. X : 38) : God was niet Hem, en dat 1\'aulus van Hem had gezegd (2. Cor. V : 19): God was in Hein, niet, om de Godheid vanChris- tus te erkennen, maar, om hel onderscheid tusschen de mcnschelijke en Goddelijke natuur bij Hem te doen uitkomen. Eu eindelijk beweer! hij, dal hij, dooral- dus het zuiver mcnschelijke iu Christus in het licht te stellen, den Zone Gods als Verlosser verheerlijkt had, daar deze zich aan dal alles alleen uil barmhar- tigheid tol behoudenis der menschen had ondcrwor- pcu, en dat de leer der Heilige tSchril\'l aangaande Christus niet getrouw en volledig kon wéér gegeven worden, indien men niet even zeer acht gaf op \'t in\'cn daar van zijne mensehelijke geringheid, als van zijne Goddelijke hoogheid staat gehoekt. Voorliet overige wist Fclix zieli evenmin als zijne tegenstanders on- bcvooroordccld te verplaatsen in de denkwijze der Bijbclschc schrijvers. Wrongen zijne bestrijders de uitspraken van deze naar hunne leer aangaande de wederkeerige medcdeeling der eigenschappen, zoo drong hij niet minder willekeurig zijne onderschei- dingsthcoric aan die schrijvers op, wanneer hij onder anderen zeidc, dat in de woorden van Petrus: „(lij zijl de Christus, de Zoon des levenden Gods", de titel „Christus" betrekking heeft lol de menscuc- lijko natuur, waarin Jezus gezalfd was, maar de titel „Zoon des levenden Gods" tot zijne Godheid behoort." Na den dood van 1\'Ylix, Am eersten verspreider
van de Adoptiaansehe ketterij, verdwenen zijne vol- gelingen trapsgewijze. In de Middeleeuwen werden echter leerstellingen, gelijk aan die van Felix, oin- streeks 11(50door Kolmur verbreid; ook DunsScotus, omstreeks 1300, en Durandus, omstreeks 1320, ne- men de uitdrukking zuou duur attuneiaing in zekeren ziu aan. ADKAMELECH, ecu van de goden aangebeden
door de inwoners van Scfarvaïm, een volk, dal zich in Samaria vestigde in plaats van de Israëlieten, die naar Assyrië gevoerd waren. In ~\'. Kon. XV11 : 31 |
lezen wij, dat de aanbidders van dezen afgod hunne
zonen verbrandden Ier eere van Adranieleeh en ook ter eere van een anderen god Anamehch gehecten (zie Asam.). De Babylonische Talmud zegt, dat Adra- mclecli voorgesteld werd in Am vorm van ecu muil- ezel, en Kimchi verklaart, dat het in den vorm van een paauw geweest is. Kr is eenigc grond voor de veronderstelling, dat deze god dezelfde was als Moloch, dien de Ammonictcn aanbaden, want Mclic of Moloch hetcekent kuuing, en met A-dar cd\' Adra er voor bctcckcut het woord Adramclcch een intig- lig koning. Sommigen zeggen, dat het woord de koning il/-,- kudden hetcekent, en daarom vcrondcr- stclleuzij, dat deze god hel vee beschermde. Eciiigeu gissen, dat deze afgod Saturnus voorstelde, anderen de zon. ADRANUS, cene Heidcnsche godheid, die op het
eiland Sicilië aangebeden werd, en wel voornamelijk te Adranus, in de nabijheid van den berg .Etna gelegen. Elianus zegt, dat duizend heilige houden hij zijn tempel gehouden werden. Ecnige nieuwere critici zijn van mecuing, dat deze god van Oostcr- schen oorsprong is, en verwant is aan Acn 1\'er- ziseheu Adar of het vuur; zij verwarren hem echter met Adranieleeh, den Assyrischcn god, en stellen hem voor als cene verpersoonlijking van de Zon of hel Vuur. ADI\'IAX.KA, zekere tempels door lladriauus,
keizer van Rome, omstreeks hel jaar 127 iu ver- schcideuc sleden gebouwd. Daar deze tempels gecue standbeelden bevatten, noch eenigc kenmerken droe- gcu aan Heidcnsche goden gewijd geweest te zijn, hebben sommigen gemeend, dal zij ter cere van Jezus Christus gebouwd waren, dien lladriauus wcuschle te aanbidden, maar waarvan hij terug gehouden werd, omdat daardoor het gchcclc land er toe geleid zou worden hel Christendom te omhelzen. AD\\ ENTTIJD, een naam aan de vier Zondagen
vóór Kerstijd gegeven, daar zij tol voorbereiding die- ncn voor de viering van den Advent of de komst van Christus in lui vleesch. Eenigc schrijvers zeggen, dat dit gebruik ten tijde van den Apostel Petrus ont- sloud, maar de vroegste oorkonde, die er van bestaat, is van omstreeks lui midden der vijfde eeuw, toen Maximus Taurineusis eene homilia er over schreef. De Advcullijd wordt in de Rooinscli-Catholieke Kerk met groote plegligheid gevierd. Hij wordt beschouwd als den tijd voor Ie stellen, welke de vleesehwording van Christus voorafging, en de hoop, die de heiligen van hel Oude Testament koesterden aangaande zijne |
||||||
|
ADVOCATEN (PAUSELIJKE) — /EGERIA.
|
|||||||
|
koinstoindcmensclicii te verlossen. Daarom denken do
Catholickcn;dal dit ren lijd is, die cene vermenging van vreugde met droefheid vcreischt. Om die reden wordt gedurende den Advent lijd liet (llm-itt in ejteehh niet gezongen, noch liet Te Ikam liij de metten. De pries- ters onthouden zich van het gebruik der dalmatica, daar dit kleed alleen voor vrolijke gelegenheden past. Vroeger was liet de gewoonte in deu Adventtijd te vasten. Gedurende al dien tijd gaat de paus te voet naarde kapel. In de Ainbrosiaansche kerkdienst duurt de Adventtijd zes weken, volgens het Sacramenten- boek van paus Gelasius, herzien, verbeterd en verkort door Si. (iregorius, sleehls vijl\'. De Kerk van Enge- land begint de jaarlijksche volgrij harer diensten met deu tijd van den Advent. ADVOCATEN (Pauselijke). Dil zijn aanzicn-
lijke ambtsbeklcedcrs in de apostolische kamer Ie Rome; de cene is de legale advocaat, de andere de advocaat-liseaal. Heide moeien de belangen der ka- mcr in alle boven verdedigen. Kr zijn te Home nooit, meer dan twaalf consistoriale advocaten. Zij worden door den paus benoemd en pleiten in consistorien, hetzij openbare of bijzondere. Zij verzoeken om het pallium voor alle nieuwbenoemde aartsbisschoppen in liet gehcim-consistoric. Zij hebben liet voorregt doctoren in liet canonieke, z.oowid als in hel burgcr- lijkc regt Ie benoemen, wanneer zij in hun collegie IMIa SupieHza Ie /.amen zijn. Zij dragen een lang kleed van zwarte wol, dat een purperen sleep gevoerd met roode zijde heeft, en een kraag van dezelfde kleur, die tusselien de schouders neervalt en met her- ineliju gevoerd is. Maar hunne gewone kleedij is een lijfrok mei zwarte sergie gevoerd, en een mantel sle- pende over den grond. Ken dezer advocaten is rector van hel collegie Mftt Sapienza ; hij moet al de in- komsten ontvangen, die het toekomen, en de sala- risseu aan de kardinalen, die door den paus worden afgevaardigd om als publieke lezers op Ie treden, betalen. De zeven oudste consistoriale advocaten hebben groote salarissen, tweemaal zoo groot als de vijf jongste, en de <.....ilumentcn welke zij ontvangen
van hen, die den titel van doctor krijgen, zijn zeer
aanzienlijk. ADYTUM, een Gricksch woord dat, even als
Abata (zie ald.), otu/enaakhuar bctcekent. Het was de naam van het verwijderdste en geheime deel van de rlcidcnschc tempels, waarin niemand anders dan de priester niogt komen. Het <tdytum der Grieken en Romeinen, waaruit godspraken gegeven werden, kwam overeen met hel Sam-hini Sttiiclori\'ui, of Heilige |
der Heiligen, van de Joden. Tn de oude Christen-
kerken ontving ook de plaats van het allaar of het sauctiiarium deu naam van adjftum, daar zij gcdu- rende den tijd der godsdienstoefening voor allen behalve de geestelijkheid ongenaakbaar was. Het concilie van Laodicea heeft een canon, die de vrou- wen verbiedt binnen de plaats van het hoogaltaar te komen, en een anderen, in meer algemceuc bcwoor- dingen, die alleen aan gewijde personen toestaat daar bil avondmaal te houden, liet gebruik op dit punt schijnt in verschillende tijden niet hetzelfde geweest te zijn. Zoo spreek! Dionysius van Alexandrië in do derde eeuw van mannen en van vrouwen, die bij hel allaar liet avondmaal vierden. Eu hetzelfde voorregt werd aan de bewoners van Frankrijk in de zesde eeuw toegestaan, want in den vierden canon van liet tweede concilie van Tours in 507 wordt, bepaald, dal het heilige der heiligen voor mannen en vrouwen open moet, zijn, om er te bidden en het avondmaal te vieren ten tijde der oblatie, hoewel zij op andere tijden, wanneer er eeue andere dienst was zonder avondmaalsviering, niet binnen het hekwerk van het adytuM inogteu komen. J5ACUS, volgens de Grickschc mythologie cen
van de drie rcglers van Hades. 1\'lato stelt hem voor als voornamelijk de schimmen van Europeanen oordeelendc. Hij wordt, in kunstwerken gewoonlijk afgebeeld met een scepter en de sleutels van Hades. Hij was de zoon van Zcus en ^Egiua, en daarom bouwden de bewoners van het eiland -Egiua niet alleen een tempel te zijner eerc, maar beschouwden zij hem ook als hun beschermgod. De waarheid schijnt, te zijn, dat bij vroeger koning van dat, eiland was, en om zijne regt vaardigheid en vroomheid door geheel Griekenland bekend stond. Daarom werd hij na zijn dood vergooi! endoor l\'luto tot het ambt van regier in de bencdcnwereld bevorderd. .EDITUUS, cen beambte bij do Romeinen, die
zorg moest dragen voor de offeranden, den sebat en de heilige gereedschappen, die aan de tempels dor goden behoorden. Ecnc vrouwelijke beambte van dcnzclfdcn aard, /Editua gehecten, had het loezigt over de tempels der godinnen. /EtLKl\'S, loenaani van 1\'oscidon, oen Hciilenseh
god, afgeleid van de stad /Ega: op Eulxea, bij welke hij een prachtigen tempel op een heuvel had. vEGKMIA of Er.KJtiA, eene van de Camienen, van
welke, volgens do fabelachtige geschiedenis der oude Romeinen, Xuma zijne onderrigtingen ontving aan- gaande de vormen der godsdienst, die hij invoerde. |
||||||
|
yEGIDUCHOS — yEONEN.
|
|||||||
|
Zij was van ongcincenc schoonheid en werd door
Diana in eene funtein herschapen. Twee plaatsen worden in de legenden aangewezen als aan vEgeria gewijd, de eene nabij Aricia, de andere aan de Porta Capena nabij Rome. Zij werd als cene profeterende godin cu ook als de geefster van bet leven beschouwd, waarom zwangere vrouwen haar aanriepen. .EGIDUCHOS of yEgiochos, een toenaam van
Zeus, omdat liij den tegis droeg, waarmede hij zijnen vijanden schrik aanjoeg. jEGINjEA, een bijnaam van Artemis, onder wei-
ken zij te Sjiarta aangebeden werd. yEMILIANUS of Kmii.iis, een martelaar uit de
vijfde eeuw, die in de Ariaausche vervolging ter dood gebragt werd. Zijne nagedachtenis wordt door de Roonische kerk o]> den zesden Deeeiiibcr, en door de Grieksche op den zevenden gevierd. .EX KAS, de grondlegger van de Komeinsehe repu-
bliek, die onder de goden Inbioeten vereerd werd. Zie Indigetex. JEOL1 S, de god der winden, die hij, naar geloofd
werd, in een berg opgesloten hield en naar welge- vallen losliet. Ecnigeu wronderslclten, dat Lipara of Strongvlc, een van de vEolische eilanden, zijne woonplaats geweest is, terwijl anderen die in Tracic stellen, en nog andereu in de nabijheid van Khegiuni in Italië. jEONKN (Gr. eciiii-oi). liet woord beteekeni eigen-
lijk een oneindigen of ten minste onbepaalden duur, als tegenovergesteld aan een eindigenden of tijdelij- ken duur. Daarom werd hel gebruikt om onverander- lijke wezens, die in eeuwigheid bestaan, aan te duiden. En daar God hel voornaamste dier onveranderlijke wezens is, werd het woord vEon gebruikt om zijn oneindigen en eeuwigen duur uit te drukken. Door een gcmakkelijkcn overgang werd het van lieverlede toegepast op andere geestelijke en onzigtbare wezens, en dit was de beteekenis, waarin het door Oostersche wijsgeeren ten tijde van de verschijning onzes Meeren o]) aarde gebruikt werd. Trapsgewijze onderging het woord eene belangrijke verandering van beteekenis. Van het aanduiden van den duur eens geestelijken we- zens werd het ten laatste gebruikt om het wezen zelf aan te duiden. Zoo werd het Goddelijk Wezen .Kon genoemd, en de vaders van de eerste Christelijke kerk pasten het woord toe op engelen, zoowel goede als bonze. De geleerden hebben veel getwist over de ware beteekenis van het woord bij de Gnostieken in de eerste eeuwen der Kerk. Deze koesterden het denkbeeld ecner onzigtbare en geestelijke wereld, |
|||||||
|
zameiigestcld uit entiteiten of krachten, die voort-
kwamen uit het Opperwezen en elkander met zekere tusschenpoozen opvolgden, zoodat zij eene zeer lange keten vormden, waarvan deze wereld de laatste scha- kel was. Aan de wezens, die dezen eeuwigen ketting vormden, kenden de Gnostieken zekere tijden van duur toe, die zij .Eoiien noemden, en naderhand onderscheidden zij de wezens zelve door dezen titel. Zoo leerde Cerinthus, een van de eerste hoofden ecner Gnostische seete, dat het Opperwezen, om zijn be- dorven rijk te vernietigen, ecu van zijne glorierijke /Konen had afgezonden, wiens naam Christus was, om o]) aarde neder te dalen, en dat deze bij den doop van Jezus in diens ligchaain getreden was, hetwelk gekruisigd werd, doch dat Christus niet geleden had, maar ten hemel was gevaren. Ken ander Gnostiek, \\ aleiiliniis gehectcn, ecu wijsgeer van de Platonische school, leerde, dat er dertig goden waren, die hij jEonen noemde, uit welke de Zaligmaker der wereld voortkwam. Hij nam aan, dat Christus uit de Maagd .Maria geboren was, doch beweerde, dat hij niets aan baar ontleende, daar hij onmiddellijk van God gekomen en slechts door een mcnseh gegaan was, maar aan zich het vleeschdroeg,dal bij uit den hemel had niedegebragt. Rasilides, een Kgvptisch Gnostiek, beweerde, dat het Opperwezen zeven alleriiitmuu- tendste wezens of JEonen uit zich zei ven had voort- gebragl. Uit twee der .Konen, Dvnamis en Sophia, of Magi en Wijsheid, kwamen de engelen van de hoogste orde voort, die wederom andere eenigzins mindere engelen voortbragten. Andere genera! ii\'ii van engelen volgden, en andere hemelen werden gebouwd, totdat er drie honderd vijf en zestig hemelen eu even zoovele orden van engelen waren. Al die hemelen of orden van engelen werden bestuurd door een vorst of heer Abiuxas geheet en (zicAniiAxvs), ecu woord, dal letters bevat, wier gezamenlijke getallenwaarde het getal drie honderd vijl\' cu zestig uitmaakt, hel juiste aantal der hemelen. De wereld was gemaakt door de bewoners van den laagsteu hemel. De engelen, die de wereld schiepen en bestuurden, werden trapsgewijze bedorven en zochten uit het hart der menseken alle gedachten aan den oppersten God te verdrijven, op- dal zij zelve aangebeden zouden worden. In dezen staal van zaken zag het Opperwezen mei medelijden op den mensch neder en zond den vorst der /Eonen, wiens naam Xuhx en Christus is, opdat deze, zich vereeiiigende met den man Jezus, de wereld zou red- den. De (iod der Joden, dit bemerkende, gaf aan zijne onderdanen bevel Jezus te vatten en ter dood Ie |
|||||||
|
AKK — vESCULAPJUS.
|
|||||||||
|
50
|
|||||||||
|
brengen, maar over Christus had liij gcene magt.
Zie Basilidianen , Cerintiiianen, Gnostieken, Yalkstinjaxkx.
AKK, ren sluijcr die in de Gricksche kerk door
den dienstdoenden priester gebruik! wordt, om gcdu- rendehet avondmaal liet ouwclsehofeltje te bedekken. Zie .Mis. YËKIANKX, eene seete van Christenen welke in
de vierde eeuw ontstond , gedurende de, regering van Constant ijn den Groote en het pausschap van Juliusl. Zij droeg haren naam naar .Krius, een inboorling van l\'ontus of van Klein-Amen ie, een welsprekend manen j vriend van den Half-Ariaan Eiistotbius, die later, tol ; spijt van.Krins, tot den bisschopszetel vauSebaslc ver- lieven werd. I)c twee vrienden waren tezamen nion- nikeu geweest, en toen Knstatliins lol bisschop was aangesteld, wijdde hij yErius tot priester en plaatste Item over liet hospitaal van l\'ontus. Dit blijk van vriendschap werkte echter niels uit om de gevoelens van nijd te onderdrukken, waardoor .Kiius bezield werd. Hij twistte openlijk niet den bisschop, en be- schuldigde hem van gierigheid en verkeerd gebruik maken van de fondsen voor de armen bestemd. Zulke ! gevoelens jegens zijn geestelijk hoofd noodzaakten hem afstand te doen van zijn ambt en de zorg voorliet hospitaal. Hij werd nu hel hoofd ecner seete, en een aantal volgelingen van beiderlei kunne verzamelende verkondigde hij, dat het een pligl was afstand Ie doen van alle wcrcldsche goederen. .Krius en zijne aanhaii- gers werden overal uil de steden verdreven: van dak beroofd zwierven zij In de velden rond, huisvestten in de open lucht of in holen, blootgesteld aan de guur- heid der jaargetijden. De voornaamste leerstelling, die hij zijnen volgelingen inprentte, was, dat deSchrif- teu geen onderscheid maken tusschen een bisschop en een presbyter. Om dezen stelregel te bewijzen haalde hij I. Tim. IV: II- aan: „Verzuim de gave niet, die in ii is, die ii gegeven is door de profetie, met opleg- ging der banden des ouderlingsnhaps;" en behalve dat voeide hij hel erkende feit aan, dat presbyters zoowel als bisschoppen doopten en de elementen van het avondmaal wijdden. Daar zijne aanhangers vermeer- derden, werd hij stouter in liet aanvallen van vcrsehil- lendc misbruiken, die in de kerk geslopen waren, en predikte hij ecu terugkeer tot de oorspronkelijke een- voudigheid in leer en gebruiken. Inbel bijzonder kant Ie hij zich aan tegen liet gebruik om Ie bidden voor de dooden en het avondmaal te vieren als eene offerande te hunnen behoeve. Ofschoon oorspronkelijk ïiiou- nik was hij tegen de wetten, die het vasten regel- |
|||||||||
|
den, en tegen het bepalen van vasten tot gezette
tijden, zooals Woensdag, Vrijdag, de Quadrigesima en Goeden Vrijdag. Hij klaagde over al zulke ge- bruikcu in (h-Christelijke kerk, als eene poging om de Joodsehe instellingen te doen herleven, en kantte zich vooral sterk aan tegen de gewoonte, die toen in deze streken van Azië heersclitc, van het Joodsehe paasch- feest te vieren, als zijnde dit eene verwarring van Joodsehe met Christelijke gebruiken. .Krius en zijne partij hadden gestrenge vervolgingen Ie verduren. Hij schijnt, zooals Mosheim teregt aanmerkt, de godsdienst tot hare oorspronkelijke eenvoudigheid terruggebragl te hebben, een plan, dat op zichzelf lof- lelijk was, maar de redenen en de wijze van handelen waren misschien niet geheid en al onberispelijk. AÈROMANTIE of Luchtwaarzeggemj, eene
soort van waarzeggerij door de Grieken en Romeinen uitgeoefend, waardoor toekomstige gebeurtenissen uit zekere verschijnselen of geluiden in de lucht voor- speld werden. Eene wijze van aêromantie was als volgt : De persoon, die haar te hulp riep, sloeg zijn hoofd in een laken, en nadat een beker met water gevuld in de open lucht geplaatst was, deed hij zijne vraag niet eene zacht fluisterende slem : wanneer hel water dan in beweging was, werd zijne vraag als bevestigend beantwoord beschouwd. ZieW.vwi- zi:i,i.i:ih.i. M\\\\ I SCA\'l\'l *l! K\\ , een naam onder de Romeinen
aan «Ie priesters van Cvbele gegeven, omdat zij aal moezen iu de straten vroegen. Het woord werd van lieverlede voor waarzeggers in hel algemeen of zvver- vers gebruikt, gelijk hel latere /ifiiiea». /ESCIÏLAP1U8, bij do Grieken de god der ge-
neeskunde. Hij werd door geheel Griekenland aan- gebeden. De tempels Ie zijner eere opgerigt waren gewoonlijk op gezonde plaateen gebouwd, op heuvels buiten de steden, of nabij bronnen, die men dacht, dat hoedanigheden om te genezen hadden. Dezeteui- pels werden niet alleen bezocht om te aanbidden, maar de zieken gingen er ook henen, daar zij ver- wachtten, dal zij er genezen zouden worden. Hel zinnebeeld van /Esculapius is de slang, en van daar i hel denkbeeld, dat de aanbidding van dezen god van Egyptischen oorsprong is, wanl sommigen veron- dcrstellen, dat yEsculapius dezelfde is als de slang Cnupll, in Kgvple aangebeden, of als de l\'hicniciseho Ksmun.W aal-schijnlijk is .Kseiilapiuseen 111:111 geweest, die beroemd was 0111 zijne bekwaamheid in de gences- kunde, en die later lof eene godheid verheven werd. I )e plaats in Griekenland waar /Esculapius voornamelijk |
|||||||||
|
/ETTANEN.
|
|||||||||
|
.ESTH -
|
|||||||||
|
; werd hij te Aroë in Achaia aangebeden. Ken feest
was te zijner eere ingesteld. JSTERNALEN. Zie Ktk.iinu.es.
JïTHIOPS, de Zwarte, een bijnaam van Jupiter, waaronder hij op hel eiland Chios aangebeden werd. J2TIANEN, een lak van de Ariaansehe ketterij, welke omstreeks het jaar 330 ontstond, tijdens de regering van Constantius en het pausschap van Inlie- rins. /Etuis, de stichter dezer secte, was geboortig vanAntiochië in Ccele-Syrië, en is somtijds de Athe\'hl genoemd, omdat men veronderstelde, dal hij den God der openbaring loochende. In zijne vroege jeugd werd hij, (laar hij zeer arm was, de slaat\' van de vrouw eens wijngaardeniers, en daarna leerde hij hel band- werk van goudsmid. Hij zeide echter dat beroep vaar- wel, legde zich on de studie toe en verwierf een aanzienlijken naam als theologisch dispulanl. Na den dood zijner moeder in •\'>■"> I begon hij onder l\'au- linus 11., Ariaansch bisschop van Antiochië, te stude- ren, maar eenige aanzienlijke personen mishaagd heb- bende door zijne bekwaamheid in hel redetwisten. I was hij verpligt die slad te verlaten en naar Anazar-
\\ bus, eene stad inCilicië, de wijk tenemen. Uier legde
hij zich toe op de beoefening der spraakkunst en logica, maar daar hij mei zijn meester geschillen had over eenige punten van theologie, ging hij naar Tar- sus, waar hij iu de godgeleerdheid studeerde. \\ au deze plaats keerde hij naar Antiochië, zijne geboorte- stad, terug, waar hij een tijd lang onder Loont ius slu- deerde. Zoo goddeloos waren echter zijne meeningen, dat hij uit Antiochië verdreven werd en naar Cilicië j de wijk nam, iu welk land hij de geneeskunde beoe-
fende, totdal zijn vorige meester Lcontius in 34S tol bisschop van Antiochië benoemd werd, die hem tot diaken wijdde. Men kantte zich echter sterk tegen deze wijding aan, opgrond van zijne kettersebegevoe- lens, en Lcoutius was genoodzaakt hem al\'te zetten. Na eenigen tijd trok hij naar Alexandrië, viel crAtha- na.sins openlijk aan en verklaarde zijne gehechtheid aan de Ariaansehe partij. Behalve dal hij met de Ariaueu beweerde, dal de Zoon en de Heilige (ieest geheid en al ongelijk waren aan den \\ ader, onder- wees hij met zijn leerling Kunomius nog verschillende andere leerstellingen, die als volkomen kettersch be- scbouwd werden. Keu gedeelte van de Ariaansehe parlij. verontwaardigd over de ongodsdienstigheid van /Ktius, klaagde hem aan bij den keizer (\'onstan- lius, en drong aan op de noodzakelijkheid van een algejneen concilie bijeen Ie roepen, om over de theo- logisehe kwestie eene beslissing te nemen. De Ie- |
|||||||||
|
aangebeden werd, was Kpidaurus, waar liij een tempel
had omgeven door een groot bosch, waarin niemand mogt sterven, en geene vrouw geboorte aan een kind mogt geven. I )c zieken, die de tempels van ./Eseidnpiiis bezochten, moesten gewoonlijk een ol\'meer nachten in zijn tempel doorbrengen, gedurende welke zekere regels werden in aelit genomen, die dooi-de priesters waren vastgesteld. De geneesmiddelen, die gebruikt moesten worden, werden gewoonlijk in een droom geopenbaard. Na de gene/ing was het de gewoonte een haan aan den god te offeren, en een bordje werd in den tempel opgehangen, waarop de naam van den patiënt, de ziekte, waarvan hij genezen was, en andere bijzonderheden, die op hel geval heirekking hadden, geschreven waren. I\'aiisanias zegt, dat .Kseiilapius de lucht, en Hygiëia, de godin der gezondheid, zijne dochter was. .KSl\'S (imiytig), een naam in de theologie der
oude Druïden aan het Opperwezen gegeven, dal in den vorm van een eik aangebeden werd. Hij hunne voorstelling van deze godheid bepaalden zich dr Druï- den, met toestemming van de geheele orde en de lieden uit den omtrek, tol den schoonsten boom, dien zij kem- den \\ inden, en nadat zij deszelfs zijtakken hadden afge- honwen, maakten zij daarvan twee aan hel hoogste ge- deel Ir van den stam vast, zoodat deze uitgestrekt waren als de armen van een niensch. Nabij dit dwarsloojiende stuk werd het woord \'J7iaii voor den naam van (nul geplaatst, terwijl op den regterarm Aivut, op den lin- kerarm Helemu, en op hel midden van den stam The- fitiiix werd geschreven. Toen echter het Druïdismus in verval geraakte, en geloof aan de eenheid van God in veelgodendom verloren ging, werd, volgens soin- migen, .Ksns met Mars, den god van den oorlog, vcr- eenzelvigil, hoewel men ook gelooft, dat deze onder een anderen naam in den vorm van een ontbloot zwaard aangebeden werd. Hem werd al de oorlogs- buil aangeboden. Indien de Druïden overwinnaars waren, offerden zij, zooals (\'nsar ons mededeelt, aan hem al liet genomen vee, en legden het overige van den roof ter zijde, op eene plaats te dien einde aange- wezeu. In vele provinciën zag men dan ook deze mo- numenten van offergaven iu heilige plaatsen opeen- gestapeld. Hel gebeurde zelden, dat iemand zulk eene groote minachting voor de godsdienst liet blijken, dat hij den buit verborg ol\' de openbare offergaven plunderde, /.ui ken misdadigers werden degestrengste straffen opgelegd, /ESYMNETE8, een bijnaam van Dionysins, welke
Meer of Itest uurder beleekonl. Onder deze benaming |
|||||||||
|
58 /ETN.EüS — AFGESCHEIDEN K.\\ (CIIKISTKLI.IKK).
|
|||||||||||||
|
genstandcrs van yEtius beschuldigden hem van een ■
verschil van substantie in de drie personen der Dric- eeuheid aan te nemen. Zijne partij werd nu verdeeld, en hij werd door zijne vrienden verlaten, die. terwijl zij met hem instemden in het beschouwen van den Zoon als schepsel, terugdeinsden voor het aannemen van hetgeen een duidelijk gevolg van zijne stelling is, namelijk: dat hij niet van dezelfde substantie is als de \\ader. .Ktins was nu aan gestrenge vervol- ging blootgesteld en werd naar Amblada in l\'isidië verbannen, ISij den dood van Constantius en de troonsbestijging van Julianus, werd .Klius uit zijne verbanning teruggeroepen en aan het hof genoo- digd. Zijn geestelijk vonnis werd opgeheven, en hij werd tot bisschop van Constantinopel aangesteld, waar hij gretig de gelegenheid omhelsde om zijne ket- tersehe gevoelens te verbreiden. Deze. onverwachte verheffing werd door verscheidene omkecringen der fortuin gevolgd, in den loop van welke hij tweemaal uit f\'orstanlinopel verdreven werd. Ten laatste stierf hij in die stad in het jaar "i>7, oubetreurd, behalve door zijn vriend en leerling Kunomius, doorwien hij begraven werd. In zijn werk De F\'ule verdedigd iEtius de leer, dat
geloof zonder werken voldoende is voor de zaligina- king, en dat zonde aan de geloovigen niel wordt toe- gerekend; beiden leerstellingen, die, als zij goed be- grepen worden, in volkomenc overeenstemming zijn met liet \\\\ oord van God. Hij ontkende de noodzake- lijkheid van \\asten en zelfkastijding. Hel denkbeeld, dal onder eenige zijner tijdgeuooten heerschte, dal hij den (iod der openbaring loochende, kwam waarschijn- lijk voort uit de leer aangaande den verliehtenden invloed van den Heiligen (leest, die hij onderwees, en die dooi- zijn leerling Kunomius duidelijker verklaard werd. /,ie A MiVIIAXKX, AlilAXKX, EuNOMIANEN.
KTVKI\'S, een naam aan vele oude godheden en
mythische wezens gegeven, die in betrekking stonden met den berg .Ktna. Deze bijnaam werd op Zcustoe- gepast, Ier eere van wieil aldaar een feest gevierd werd, dat den naam van .Ktna-a ontving. Dezelfde naam werd ook aan llephiostus gegeven, die zijne werkplaats in den berg eu een tempel er nabij had. I)c Cyclopen werden ook .Ethmeus genoemd. iETOEK, een bijnaam van Artemis/onder welken
zij Ie Xanpaelus werd aangebeden, waar een tempel te harereere was opgerigt. AITKATI\'S. een woord door de dichters van het
oude Rome gebruikt om de ingevingen van de god- beid, die hunne poëtische nitboezeiiiingen bevor- |
derde, uil te drukken. Alen veronderstelde echter,
dat niet alleen dichters onder den invloed van een goddelijk affatus waren, maar al degenen, diegroote daden verrigtten of in eeue belangrijke onderneming slaagden. AFGESCHEIDENEN (Christelijke). Eenege-
mcente, die zich in 1 s:> I van de Nederlandsche Her- vormde gemeente afgescheiden heeft, (iroote gevaren was de Hervormde kerk in Nederland ontkomen, toen men zich weder vrij gevoelde onder de banier van Oranje. Maar zoo min de natie zich wilde terug- plaatsen in den toestand der voormalige republiek, kon zij tcrugkeeren tot bet vroeger bezette standpunt cener heersehendc kerk. De grondwet erkende volle gelijkheid van allen voor de wel ; maar de koning gal\'der Hervormde kerk eene grondwet of algemeen reglement, dat niet allen evenzeer behaagde. Kr heerschte van ouds in Nederland naast of boven het Zwinglischc een Calvinistisch (dement, en hoezeer de republiek iu een koningrijk was opgelost, stierf het (\'alvinismus niet uil, dal wel de kerk als opziener van den troon zou hebben willen zien, maar ongaarne in den koning een opperouderling eerbiedigde. Velen keurden niet alleen den oorsprong van dat reglement af, eu de wijze waarop het werkte, maar waren ook beducht voor de gevolgen, waartoe bet leiden kon. Immers zij zagen van nu al\'in de kerk een georgani- scerd ligchaam, dal weldra zijne reglementen als de eeuig geldende geloofsbelijdenis zou doen eerbiedi- gcu, met prijsgeving van hetgeen de vaderen als regel van geloof en leven hadden vastgehouden, zoodat men den volke zou kunnen leeren.wat men goedvond, mits men slechts reglementair handelde. Reeds vóór hare geboorte ontmoette deze organi-
salie ernstige tegenspraak, en die van de Amsterdam- sche (dassis is eeue profetie geweest, hoewel konink- lijke vrijmagt ze verstomde met Ie verklaren, dat de classis ophield te bestaan. Maar de vrije uiting liet zich zoo min door een koninklijk besluit, als door het alvermogen der synode bedwingen. De mannen van de Calvinistische rigting kwamen op tegen de meer vrijzinnige leeraren, de school van ltilderdljk schaarde zich rondom de eerezuil van de Dorische synode, die Nikolaas Schotsman had opgerigt, eu zij |
||||||||||||
|
ha
|
07268224
|
dden in de Nederlandsche stemmen een orgaan, dal
|
|||||||||||
|
men gemakkelijker kon ignoreren dan wederleggen.
Die mannen roeiden legen den stroom op, zonder er aan ie denken zich er buiten te plaatsen. Onder de scharen der eenvoudigeii, die in Gronin-
gen, Friesland, Gelderland en elders zich streng biel- |
|||||||||||||
|
AEGESCHKIDKN\'EX (CHRISTELIJK hij.
|
||||||||||||
|
5<J
|
||||||||||||
|
Gedurende zijne schorsing kwam 11. 1\'. Scboltc,
predikant te Doeveren en Genderen, op den 10*™ Oct. tcUlrumiu weerwil van hel verbod des consulenls pre- diken, en toen hem den volgenden Zondag de pvedik- stoel ontzegd werd, waarbij hel uiel malseli toeging, predikte hij in het open veld. Daarvoor schorste hem het classikaal bestuur, en hij beantwoordde dit feit met zich mc( het grootste gedeelte zijner gemeente van de Hervormde kerk af te scheiden. A. liiumiiiel- kamp, predikant Ie Hattcm, diende in 1S35 een adres bij de synode in, met verzoek dal de synode zou ver- klareu, wat zij oordeelde betrekkelijk het verbindbare der belijdenisschriften, omdat hij in gecne andere dan iu de Gereformeerde kerk wcnsehle Ie staan. Ook legen het gezangboek bragl hij zijne bezwaren in, omdat hij het niet zuurdeescni besmet voor kerke- lijk gebruik ongepast achtte. En omdat hij verklaarde het gezangboek niet langer te zullen gebruiken, en zich niet meer aan hel kerkbestuur, als zijnde anti- gcreforniccrd, te zullen onderwerpen, werd ook hij afgezet. S. van Velzen, predikant Ie Drogcham, trof een
gelijk lol, omdat hij leeraren had aangerand, die de godheid van Christus ontkenden, als zich daardoor |
||||||||||||
|
(Uu auu hetgeen bun dooi- de Vaderen «as overgelc-
verd, dreigden do moesten tol feitelijkheid over Ie gaan, zoodra iemand de lont in hel kruid wierp. Men wantrouwde de predikanten, die liuu wal anders voor- droegen, dan hetgeen /.ij iu hun Bijbel en Catechismus vonden. Gelijk hunne ouderen zich aan de invoering van de nieuwe Psalmberijming geërgerd hadden, vcr- aelitl en zij den bundel der Evangelische gezangen. Elke nieuwe inrigting, bepaaldelijk de v ragen bij de \\ oorbe- reidiugtol hel Avondmaal, was in hunne schatting aau- gelegd tol ondermijning der oude leer. Er waren hou- derdeu, die hunne kinderen niet lieten doopenen zelve zich aan de bijwoning van hel avondmaal unttrokken. Daar (rad 11. de C\'ock in ISi\'J Ie L\'lruiu opalsprc- dikanl. ilij vond in zijne gemeente ernstige regtzinui- gen en overdreven liberalen, en hij sloot zich bij de eersten aan, die de meerderheid hadden. Weldra nam hij eene vijandelijke stelling tegenover de laatstcu in. Van alle kanten stroomde men naar l hum om den om ervaarden kampioen te hooien; men zal bij hem aan den gewijden diseb en bragl de kinderen ten doop, die men jaren had laten liggen. Daartegen kwam liet classikaal bestuur van Middclstuni op, en de C\'ock verdedigde zich door de predikanten L. .Meijer lïrou- weren G. Beulhcin Rcddingius, die hem lol schrijven als uitgedaagd hadden, wolven te noemen. Het elas- sikaal bestuur cischte berrocj)ing van die lasterlijke aantijging, en bij vorderde op zijne beurt van laster overtuigd Ie «orden. I lij werd, schoon niet behoud van zijnlractcmcnt, in zijne bediening geschorst, totdat bij zijneaanklagt zou teruggenomen hebben; zijn beroep on liet provinciaal kerkbestuur werd beantwoord mei cene schorsing van twee jaren, nu met verlies vanjaar- wedde. Mei al de drift der verbittering schrcefhij eene voorrede vooreen werk van zekeren .1. Klok, ter vcr- oordeclingder Gezangen. Daarvoor werd hij dooi- gc- uoenidbestuur op den 29stc» Mei 1>3I van zijn ambt ontzet. De synode, waartoe bij zich gewend had, w ij- zigtlc dit vonnis in dezer voege, dal hein een halfjaar werd toegestaan om bij liet provinciaal bestuur van zijn leedwezen ie doen blijken over zijn gedrag, Ier- wijl het gemagligd werd om hem, bij gebreke daar- van, van zijne dienst vervallen te verklaren. De (\'ock wachtte dien tijd niel al\', maar scheidde zich in ücto- ber IS34 met het grootste gedeelte zijner gemeente van het kerkbestuur at\', ten ciudc eene afzonderlijke gemeente op Ie rigtcn. In Januarij 1 S.\'i.w> werd hij vor- mclijk afgezet, als hebbende zijne belofte vangeboor- zaamheid aan de reglementen, in 1823 als candidaal afgelegd, geschonden. |
||||||||||||
|
99999999�
|
||||||||||||
|
aan laster tegenanibtgenootcnschuldig gemaakt heb-
bende, alsmede omdat hij het gezangboek op zijde geschoven had. (I. 1\'. Gczclle Meerburg van Almkerk trof hetzelfde vonnis, omdat hij eene godsdienstoefe- ning van Sclioltc in eene .schuur had bijgewoond, en K. van Kliee, predikant te Veen, deelde om soortge- lijke reden in hetzelfde lol. Van Kaalte werd iu 1 Vi.1, bij een auderzins voldoend examen voor hel provin- eiaal kerkbestuur, niet als proponent toegelaten, om- dal het zijne bereidwilligheid om aait de reglementen Ie gehoorzamen iu twijfel trok. De woeling hierdoor veroorzaakt schokte de gau-
sche kerk. Eene talrijke schaar, meestal uit den uiiudc- ren stand, volgde den stroom; nog grootcr was hel getal dei genen,die, schoon leerstellig niet hen instemmende, voorde afscheiding terugdeinsden, omdat incudaarbij zijn zcdclijkcn invloed in de kerk verloor. Met spol veracht ten hen doliglziniiigen,mccrerustigclciikemleii betreurden hel verschijnsel als ontijdig. De svnode was niagteloos om legen de afscheiding te handelen, maar des Ie ijveriger was de toe.....alige regering in
de weer om de afgescheidenen, die zich gemcenschap-
pelijk stichten wilden, te plagen, te kwellen, desnoods te vervolgen. Steunende op Art. lül der toen vigc- rendc grondwet en op de Art. -".\' I -".\' I van het wei- boek van strafregt, ging men aan het gijzelen, beboeten |
||||||||||||
|
STELIJKE) — AFGHANEN.
|
|||||||||
|
AFUKSCIIKIDKXEN ((\'lilt
|
|||||||||
|
en inlegeren, cu liet scheen, dat Nederland ook van
dragonades zou hebben .te spreken. De vervolging vond echter bij de natie geen bijval. Mr. A. M. C. van Hall cu Mr. J. W .Gcfkcn pleitten met kracht in bel bc- lang der afgescheidenen voor de balie, en Groen van l\'rinstercrwerd hun een velsprekend patroon. Scholte verdedigde zeil\' voor de vierschaar zijne zaak. Als beschermheer der synode weigerde dehooge regering, 27 Xov. I S.\'S I, aan de afgescheidenen van Doeveren, üendereu en Gansoycn de openbare uitoefening hunner godsdienst. In 1 Söli w ees hun de regering, die wel zag, dal haar gedrag werd afgekeurd, den weg aan om als kerkgenootschap erkend te worden. Daartoe üioesteYi zij een regleiucut van bestuur overleggen, cndcverplig- lingo]> zichncmcnoni in hunne kerkelijke en armen-be- hoefteu zelve te voorzien. In lbös diende de gemeente Ie Utrecht der regering een reglement in. en bij konink- lijk besluit van II t\'ebruarij lbo\'J werd het beslaan der Christelijke afgescheidene gemeente erkend, en de vervolging hield op. Ten eiudc gemeenschappelijke eenheid te bcvorde-
ivu hebben de Afgescheidenen eene synode ingesteld, die om de drie jaren bijeenkomt en nagenoeg drie weken hare zittingen voortzet. De provinciale svuo- den vergaderen eens of tweemaal in hel jaar, en de classis drie- of viermaal. Overigens is het geineen- bestuur ingerigt gelijk bij de Hervormden. Op den G\'1\'" Dec. 1!? 5 1 werd te Kampen eene theo-
logische school geopend met ;i? kweckclingen, aan wier hoofd \\ ier leeraren gesteld werden, F. T. de Haan (in ]5l>0 emeritus), S. van Velzen, A. Bruin- uiclkampcii 11. dcCock. De studenten wijden zich drie jaren aan de voorbereidende wetenschappen, en de vol- ge uil e twee jaren aan de eigenlijke godgeleerdheid. Zij worden onderwezen en geëxamineerd iudcNcdcrlaiid- schc laai en stijl, hel Latijn, Gricksch, Hebrceuwsch en de algemeeneen vaderlandschcgeschiedenis,benc- vens in de geographie, mythologie, logica en metaphy- sica, i u de bijbelschc geschiedenis en den bijbelinhoud, in de bijbelschc geographiceu de Joodschc oudheden, de inleiding op de Schriften des (). ctiX. V.,dekerkc- lijke geschiedenis, exegese, critiek en hermeneutiek, inleiding op de godgeleerdheid, geopenbaarde cu na- tuurlijke, in de stellige, wederleggcudecu beoefenende godgeleerdheid en in de predikkunde. Begaafde jongelingen zonder geldelijk vermogen
worden gemeenschappelijk ondersteund, en in elke gemeente worden jaarlijks collecten gehouden, twee ten behoeve van liet theologisch schoolwezen, twee andere voor de studentenkas. Er bestaat een eollcgie |
van curatoren over de school, dat eenmaal in het jaar
vergadert, het bestaat uit zoovele personen als er pro- vinciën zijn. Bijgestaan door de leeraren examineert het de studenten cu beslist over hunne toelating, waarbij de docenten slechts eene raadgevende stem uitbrengen. Het getal der kweekelingen bedraagt thans (1SG3) 41. Sedert 1SG1 is te Kampen ook eene Zeudeliugsschool opgerigt onder hel bestuur van de docenten en curatoren der theol. school; zij telt vier kweekelingen. Er doen in 1863 181 leeraren dienst; 2 zijn emeriti.
Het getal der gemeenten bedraagt 241, doch niet alle bezitten reeds een kerkgebouw. Er zijn 37 scholen opgerigt; die aan t\\cn Helder beeft zich niet kunnen staande houden. Eene fraaije kerk is aldaar in 1SC2 geslicht. liet getal der zielen wordt lussehende öOcii (j«.»,t)0U
begroot, en bij de tegenwoordige geschillen op god- geleerd gebied zal dit getal eer toe- dan afnemen. AEG 11AN EN, een volk dat Afghanistan, ecu
land leu zuiden van het koningrijk Pcrziè\' gelegen, bewoont. Volgens de eigene overleveringen der Af- ghauen stammen zij af van Melic Talul, dal is, van koning Saul. ^ir VVilliam Jones maakt in zijne onderzoekingen in Azië\' de gissing, dat dit volk een overblijfsel is van de tien stammen, die in gevangen- schap werden weggevoerd. Zijne woorden ziju deze : — „Van Esdras vernemen wij, dal de tien stammen na een zwcrftogl aan een land kwamen, Arsarcth ge- heeteii, waar zij, naar wij veronderstellen mogen, zich vestigden. Nu zeggen de beste Perzische geschied- schrijvers, dat de Afghaueu van de Joden afstammen, en onder hen zijn overleveringen, die hetzelfde aau- duiden. Menzcgl zelfs, dat hunnefamiliéuonderschei- den worden door de namen van Joodsche stammen, hoewel zij, sedert hunne bekecring tot de Mohamc- (laanselie leer, ijverig getracht hebben hunnen oor- sprong te verbergen. De taal, die zij gebruiken, heeft eene blijkbare overeenkomst mei lui Chaldecuwsch, en eene aanzienlijke landstreek onder hunne heer- schappij wordl Elazareth genoemd, welke naam zeer goed van Arsarcth kan gevormd zijn." De Afghaueu, men moei liet erkennen, gelijken in hunne gewoonten en kerkgebruiken sterk op de .loden. Zoo sluiten zij voornamelijk huwelijken in hunne eigene stammen; zij nemen de Joodsche wet in acht, dat de broeder de weduwe zijns overleden broeders moet huwen, wan- uecr die broeder zonder nakomelingen gestorven is; echtscheidingen zijn onder hen geoorloofd, en onder een hunner stammen heerscht een gebruik, dat |
||||||||
|
a1\'\'(,oI).si;ki;j>ü.
|
|||||||||
|
ui
|
|||||||||
|
bijzonder veel gelijkt op liet Loofhut tenlëest. Het is
ook cene merkwaardige omstandigheid, welke meer daneenige andere hunnen Joodschen oorsprong schijnt aan te duiden, dat hunne taal, het PualAoo, veel meer Hebreeuwsche woorden beval dan cenige andere in Indië. Elphinstone, die de theorie van Sir William Jones, datde .Vfghauen van Joodsehcu oorsprong zijn, betwijfelt, of liever niet gelooft, zegt na ecu zorgvul- dig onderzoek hunner taal, dat ongeveerde helft der woorden, die welke eeue afgetrokkens beleckcnis hebben ingesloten, van vreemde talen, voornamelijk bei Perzisch, afgeleid zijn. Hoewel in de laatste jaren veel aandacht is gewijd aan de gewoonten en taal vau dit belangwekkende volk, hangt nog een gcheimziu- nigcsluijcr over het gcheele onderwerp, dien alleen de ernstige en diepzinnige onderzoekingen van Ooster- sche geleerden vermogen op te ligt en. Ar\'GODNMLKLD, eene zigtbare voorstellingvan
een Heidcnseb god. \\ olgens de volksoverleveringen van bet oude (iriekenland was er nooit een tijd, waarop de goden geene zigtbare voorstellingen van den eenen of anderen vorm hadden. 1 let is waarschijn- lijk, dat er gedurende langen tijd in (iriekenland geene andere standbeelden dan die van goden bestonden. Volgens Kusobius waren de Grieken vóór den tijd van Cccrops geene aanbidders van beelden, maar deze rigttc standbeelden voor Mincrva op. l\'lutar- ( bus berigt ons, dat Nuina den domeinen verbood de godheid in de gedaante van een mensch of dier voor Ie stellen. Lucianus zegt, dat de oude Egyptcuaren geene beelden in hunne tempels hadden, en llcro- dotus verzekert, dat de oude Perzen geene afbeel- dingen van hunne goden bezaten, terwijl (\'asarous mededeelt, dal de Germanen er sleehls weinige had- den. Tacitus, van laatstgenoemd volk sprekende, zegt, dat hunne godbeden niet in tempels waren opgeslo- ten, noch onder eenigerlci gelijkenis op den mensehe- 1 ij ken vorm waren afgebeeld. Dat Ie doen was, volgens hunne zienswijze, te kort doen aan de majesteit van hoogere wezens. Afgodsbeelden hadden in het allereerst de incest
ruwe gedaante, daar zij niets meer waren dan vonue- loo/.e blokken hout of steen. De Plueniciërs aanbaden in zeer oude lijden de Bteti/lia (zie IS.et.) of grootc metcoorstoenen, die uit de lucht waren gevallen, en welke zij geloofden, dal door de goden zelve als hunne afbeeldingen waren nedergeworpen. Daarom werden deze steeneu somtijds beinelsteenen genoemd, liet aanbidden van de Lta\'tvlia bepaalde zich echter niet tot de Phoaniciërs; in Galatië werd een heilige steen |
|||||||||
|
bewaard, die aan Cj/bele gewijd was; in Syrië een, ge-
wijd aan den zonnegod lleliogabalus; een derde, gewijd aan Jpotlo in den tempel van Delphi. Jublonski ver- klaart ook, dal de voornaamste afgod der oude Ara- bieren een vierkante zwarte sieeu was, vier voet hoog en twee voel breed, waaraan zij den naam van Dysares gaven. In dezelfde categorie kan de Kantin der latere Mohaincdancn geplaatst worden. lil hel barbaarschc en vreemde voorkomen der
afgodsbeelden van vele Heidcnschu stammen kan men opmaken, dal de eerste voortbrengselen der l/ieojmiui of godenmakers zonder cenigen smaak gevormd wa- ren. Eu toch vernemen «ij uil verscheidene gedeelten lliade van Homerus, dat er tempels en beelden van der goden in de eerste eeuwen van hel baataan der Grieken waren. De looiers van Klein-Azië waren meer bijzonder merkwaardig om hunne gebecld- houwdc voorstellingen der goden. De eerste voort- brcngsclen der beeldhouwkunst in Griekenland en zijne koloniën waren ongetwijfeld beelden vau god- beden. Voor de aanbidding binnen de buizen wcr- den de afgodsbeelden vau gebakken klei gemaakt. Die. welke in tempels geplaatst moesten worden, waren over het algemeen vau hout, maar in later lijd van marmer en brons, in hetgeen de archaïsche cd\' hiëratische stijl genoemd werd, die gedurende langen lijd zoo zorgvuldig gevolgd werd, dal de Grieksche knust in dit opzigt stationair bleef. De uudc vormen der goden werden zorgvuldig bewaard, zelfs wanneer er eene verbetering plaats had in de bouwstof, waar- uil zij vervaardigd werden, daar het bout plaats maakte voor marmer, brons, ivoor en zelfs goud. In ééne klasse van afgodsbeelden, die namelijk, welke in de tempels als nnathemuta waren gewijd, werd zulk eene strenge aankleving aan overoude gewoonten niet vereiseht, en daarom rezen de kunstenaars in dil op- zigt trapsgewijze tot een hoogcren kunststijl. Toen echter Athene op het einde der vijfde en in het begin der vierde eeuw voor Christus hel middelpunt der sehoone kunsten in Griekenland werd, werd de beeld- houwkunst los van hare banden, en de bccldtenisscn der goden werden uitgevoerd niet eene schoonheid, die het verhevene nabijkwam. Hel standbeeld van 1\'allas door Phidias, en nog veel meer dal vanden Olympischen Zcus door dcnzelfdcn kunstenaar, werd algemeen bewonderd. Xa den l\'eloponuesisehen oor- log ontstond de school vau Scopas en Praxiteles, die voor een tijd zelfs boven die van Phidias geacht werd; maar boewei de vrouwelijke standheelden dezer j school zonder weerga waren, boezemden hare voort- |
|||||||||
|
62
|
|||||||||
|
AFGODSBEELD.
|
|||||||||
|
brcngsclon over het algemeen genomen niet die zui-
vcre en verhevene gevoelens in, die door de bcschou- wing der standbeelden, welke van de hand van l\'hidias kwamen, opgewekt werden. Inde verschillende rijken,
die uit. do veroveringen van Alcxandcr den tirootc ontstonden, werden zelden afgodsbeelden gemaakt, en daar de schilder- en beeldhouwkunst zich in wc- ivldsche voorwerpen ruiiii.-elioDls konden ontwikke- len, hielden de kunstenaars op hunne krachten iiitslui- teud aan hel maken van afbeeldingen van lleidensclie godheden te wijden. De ijdelheid der koningen leidde ook lol hel ontslaan van eene nieuwesoorl vanstand- beelden, daar de buste van een koning somtijds op het ligchaam van hel beeld eens gods werd geplaatst. De Ktrimkisehe kunst vereenigde den Griekschcn bccldhouwstijl mei den oud-Aziatischcn of Babylo- uisehen, en maakte afgodsbeelden van reusachtige grootte, half menseh, half dier, die eerder als typische en zinnebeeldige figuren dan als afgodsbeelden mocs- tcu dienen. Men gelooft, dat de Romeinen vóór den lijd van
den eersten Tarquinius gcene afbeeldingen hunner goden bezaten, en gedurende langen lijd na diens re- gering hadden zij hunne houten of klcijcn heelden aan Klruskiselie kunstenaars Ie danken. 1\'linius zegt, dat het eerste metalen beeld van eene godheid ecu beeld van Cercs geweest is, gemaakt omstreeks tS5 voor Christus. Livius maakt echter melding van een zeer groot metalen beeld van Jupiter Capitolinus, dat oin- slreeks 4\'JO voor Christus zou geniaukl zijn. (icdu- rende het keizerrijk vleiden de kunstenaars de keizers somtijds door hen als goden af te beelden, en de dames der keizerlijke familie als godinnen. De invoering van het Christendom, en meer bijzonder
deszelfs vestiging inliet Romeinschc rijk iu de vierde eeuw onzer jaartelling, veroorzaakte de vernieling van lleidensclie afgodsbeelden, hoe kunstig en sierlijk zij ook gemaakt waren. Deze kruistogtcn tegen de stand- beelden der goden begonnen in het laatste gedeelte der regering van Constantijn, en namen trapsgewijze in uitgebreidheid toe, totdat zij zich onderTheodosius dvn Jongere over alle deelen van het rijk uitstrekten. Niet dat de Christenen de kunsten verachtten, ofics- thetische voortreffelijkheid in schilder- of beeldhouw- kunst niet konden waarderen, maar hun afkeer van lleidensclie afgoden was geheel en al van een godsdien- stigen aard. /ij verafschuwden de afgoderij, al was zij ook met de meest aantrekkelijke bekoorlijkheden versierd. Hel is voldoende op den nieikwaardigen vooruitgang der kunst in de middeleeuwen te wijzen, |
om het Christendom te ontheffen van de besehuldi-
ging, die somtijds door onkundigen legen hetzelve is ingebragt, dal de spiritualiteit van zijn karakter liet tot den vijand derschooiie kunsten gemaakt beeft. In de eerste lijden waren de afgodsbeelden ge-
woonlijk gekleurd, niet zoo zeer uit liefde tol opsic- ring, als wel om zinnebeeldige waarheden aan te duiden. Zoo was b. v. Bacchus in ecu rood of schar- laken gewaad gekleed, als zinnebeeld van den wijn of, gelijk sommigen veronderstellen, van de ovcr- winning, welke de vrolijke god op de ineuscheu bc- haaldc, toen hij vele kunsten en gemakken des levens onder ben invoerde. Pan, 1\'riapus, de Salvrs enz. waren eveneens rood geschilderd, en l\'lutarehus ver- zekert ons, dat rood oorspronkelijk de heersehende kleur der afgodsbeelden was. Osiris — de verper- soonlijking van het zonncjaar der Egyptcuareu — werd afgebeeld op eene schilderij van grootc afinc- tingen, niet, een blaauw gelaat en blaauwe armen en voeten, rustende op een zwarten grond, die hel zinnc- bceld was van de ondcraardsehe loophaan der /.mi. Zwart en blaauw onderscheidden ook het portret van den plauctcngodSaturnus en stelden de zon inden Stccnbokskecrkring voor, of hare zuidelijke helling naar de luchlstrcek van bel zwarte Ethiopië. Als de koning, der onderwereld hij de Ëgyptcnarcn was Scrapis zwart geschilderd, terwijl liet beeld van Jupiter bij hetzelfde volk asehgraauw of scharlaken was. Tiet beeld van Mars was van rooden steen, en dat van Veuus was van dezelfde kleur; dal van Apollo had de glansrijke kleur van het goud, en dat van Mcrcurius was bedekt met hel zedige blaauw. De na- tuurlijkc kleuren der slcenen, waarvan de beelden der goden gemaakt waren, werden dikwijls gekozen om hare allegorische betcekenis. Zoo berigl ons de on- vermoeide reiziger l\'ausanias, dat de riviergoden der ()uden geheel van wit marmer gemaakt waren, en dat alleen voor bet standbeeld vanden Nijl eenzwarte steen gekozen was, om den K.thiopischen oorsprong van den riviergod aan Ie duiden: eene buste van den Nijlgod iu het Napoleon-museum bevestigt dit. De Hindoes kozen, overeenkomstig hu line leer der wereld- wording, de doukerhhiaiiwe kleur, om hel water aan Ie duiden als hel oorspronkelijke element der schepping. Daarom duidde deze kleur ook Xarajau, den beweger der oorspronkelijke wateren, aan. Tc Catiuandoe, de voornaamste stad van Xcpaul, kan men een schoon beeld van dezen god van blaauw marnier zien, iu eene hellende houding, hezigmet zwemmen. Op den eersten Januarij reed de Romcinsche consul, in eene wille |
||||||||
|
AFGODENDIENAARS.
|
03
|
||||||||
|
toga, gezeten op een wil paard, naar hel capitool;
het was ter eere van Jupiter, die daar, zooals wij van Pherccydos vernemen, als de zonnegod der Ronioi-
non werd aangebeden, alsook Ier nagedachtenis van de overwinning diens gods op de reuzen, toen de veeloogige en veelhandige Briareus, de winter, het boosaardige opperhoofd van de oproerige bende, zelf geheel en al verslagen werd. Deze consulaire pleg- tigheid stelde liet levende beeld der zonnegodheid voor, overdekt niet de kleur des lichts. Ten slotte, (\'eres was de zwarte of de schitterende godin, naar mate zij haren lijd in de onderaardsche of bemelsche streken doorbragt, en Vesla, als de aarde, was groen, terwijl in hare hoedanigheid van godin des vuurs, de kleur iler vlam haar beeld opsierde. liet denkbeeld, dal de Heidenen zich gewoonlijk
van afgodsbeelden gevormd hebben, is dat, nadat zij mot zekere plcgtigheden gewijd zijn, de goden neder- komen en hunne woning er in nemen, zoodat de beelden als de verblijven der goden vereerd worden. Augustinus,ecu verslag gevende van den Egyptenaar Hennes Trismcgistus, zegt: „Hij hield staande, dat heelden als het ware de ligchamen der goden waren; zekere geesten woonden er in, daartoe uitgenoodigd door hunne aanbidders, en hadden groote magt in bet verhooren van de gebeden en het doen gebeuren van zulke dingen, als van hen verzocht werden. Dit vereenigen van ouzigtbarc geesten met beelden, en het vormen van hen in één bezield ligchaam, noemde hij godenmaken, en hij geloofde, dat er menschen be- stonden, die meesters waren in deze verwonderlijke kunst." Dit was hel algemeene gevoelen bij de lleide- nen. Dr. Pococke verzekert, dat bij de oude Arabieren de aanbidding der goden op dit beginsel van iuwo- ning gegrondvest was, en hij berigl ons uil hunne schrijvers, dat zij geloofden, dal toen Mohamed en zijne volgelingen hunne afgodsbeelden Ie Mekka ver- | nieldcn, men de geesten, die er in woonden, in tranen zag, weenende en klagende over hunnen toestand, nu zij van hunne aardsche woningen beroofd waren. AFGODENDIENAARS, aanbidders van afgods-
hecldi\'ii, of personen, die aan voorwerpen door nien- sohcuhandeu gemaakt, hoedanigheden en eigenschap- pen toeschrijven, die alleen den Schepper eigen zijn. Het is moeijelijk hel juiste tijdperk op Ie sporen, waarop hel ïnenschdoin van de aanbidding van den éénen waren God tot afgoderij overging. Er is eenige reden om Ie gelooven, dat do Antcdeluviaaiischc wereld niet geheel en al vrij was van deze afschuwc- lijke zonde. Inden. VI: II wordt ons medegedeeld, |
dat „de aarde verdorven was voor Gods aangezigt,"
hetgeen door de Joodsche geleerden uitgelegd wordt betrekking te hebbeu op het alomhecrseliendegebrek van onzuiverheid of afgoderij. En wanneer mei be- I rekking tot de dagen van Enos, den zoon van Seth, gezegd wordt: „Toen begon men den naam des Hee- ren aan te roepen," zetten Maimonides en de rabbij- nen de uitdrukking aldus over: „Toen was er heilig- schenuis door hel aanroepen van den naam des llee- ren," hetgeen naar hun inzigt beleekeut , dat de naam van God aan schepselen gegeven werd. Maar of zulk eeue vertolking al of niel geoorloofd is, eene vergelijking van Gen. VI : 5 niet Mom. I : 2\'.i schijnt de meening te versterken, dat afgoderij vóór den zondvloed uitgeoefend werd. En Sauchoniatho, een van de oudste ongewijde schrijvers, zegt, dal de zon aangebeden werd in het tweede geslacht van Adam, en pilaren of ruwe sleenen in hel vijfde ge- slacht, en standbeelden en uitstekende personen in hel negende. Wij vinden, dat kort na den zondvloed de afgoderij
op aarde heersehte. Het huisgezin van Abraham bad afgoden aan aan gene zijde vande rivierden Euphraal in Ut der (\'hnldecn, en Laban van Mesopotainió had terafim of afgodsbeelden, welke Kachel in het go- heiin niet zich voerde, toen zij hel huis baars vaders verliet. De bewoners van Egypte gaven zich aan af- goderij over, vóór Jakob en zijne zonen naar dat land gingen, eu uit Joz. XXIV : 1 f blijkt duidelijk, dal de Israëlieten in Egvpteland afgoden dienden, liij hun vertrek uil het land der slavernij vinden wij, dal zij afgoden aanbaden, en toen zij zich in Kanaiin geves- tigd hadden, namen zij verscheidene godheden aan, die door de Kanaiinietcn en andere naburige volke- ren aangebeden werden. De eerste der Israëlietische koningen, die de afgo-
derij als eene nationale vereering invoerde, wasSalo- mo, die niet alleen zelf vreemde goden diende, maar ook door het geheelc land tempels Ie hunner eere liet oprigleii. en reukwerk voor hen brandde. Jerobeam, die aan het hoofd was van den opstand der tien stani- ineil, voerde de dienst der twee gouden kalveren in, het eeue telielh-cl, hel andere Ie Dan. Ook de koning van Juda was niet onschuldig aan deze groote zonde; in tegendeel, zijn volk overtrof de vaderen in de hulde, die het aan valschc goden bewees, want in I. Kon. XIV : y.\'i wordt ons medegedeeld: „Want ook zij bouwden zich hoogten, en opgerigte beelden, eu bosseheu, op allen hoogen heuvel, en onder allen groenen boom." Vide koningin van Juda waren af- |
||||||||
|
AFGODENDIENAARS.
|
|||||||||
|
0 1
|
|||||||||
|
in de geheele mythologie van Griekenland en Rome
aanwezig te zijn, want terwijl de hoogere godheden beschouwd werden een meer uitgebreid gezag in elk afzonderlijk gedeelte der natuur te hebben, had elke slad of afzonderlijke plaats hare eigene bijzondere godheid, die haar bestuurde. Men meende ook,dal de groote goden somtijds de ligchamen van inenschen | aannamen, en gedurende eenigen tijd den Olympus verlieten om met de bewoners (leraarde te vorkeeren. Van hier de uitroep in Hand. XIV : J1 : „Do goden zijn den inenschen gelijk geworden, en tol ons neder- gekomen." I?ij alle Heidensche volken bestond de ge- woontc om bij een grool gevaar de gunst vanden cenen of anderen god te trachten Ie winnen, en eene plotse- linge bevrijding of bijzondere gebeurtenis, hetzij deze een gocdofecnslecbl aanzien had, wei-d algemeen aan de tusschenkomst hunner godheden toegeschreven. In de eerste Christelijke kerk word de afgoderij als
eene der grootste misdaden aangemerkt, die met cx- communicatic gestraft werden. Er waren versoliei- dene graden der zonde. Eenigen gingen openlijk naar do lleidenselie tempels, offerden daar wierook aan de goden en namen deel aan de offeranden, (\'ypria- uns noemt zulke personen dikwijls staeriftcttli en flmri- Jh\'tili, en maakt onderscheid Insschen diegenen,welke niet alleen zelve offerden, maar hunne vrouwen en kinderen en dienstboden dwongen met hou modo te gaan offeren, on diegenen, welke alleen gingen offeren om hunne huisgezinnen en vrienden voor vervolging ie vrijwaren. De laatsten beschouwde hij als minder misdadige overtreders. Dol concilie van Anevra.de zaak evenzoo beschouwende, beveelt in zijn vierden ca....... dal indien diegenen, welke gedwongen waren
naar een afgodstempcl Ie gaan, met een opgeruimd
gelaat gingen en in feestgewaad, en met zorgeloosheid doel namen aa ii het feest, zij zes jaar boel e zouden doen: één alleen als hoorders, drie als knielers en twee als medoslaanders om de gebeden Ie liooren. alvorens we- dcr lot volle kerkgemeenschap te worden toegelaten. Maar indien zij in rouwgewaad naar den tempel gin- gen on weenden gedurenden al den tijd, dal zij van liet offer aten, dan zoude vier jaar boete voldoende zijn om hen weder tot volmaaktheid te brengen. De neht- ste canon van hetzelfde concilie beveelt hun, die hunne misdaad herhaalden door Iwee-of driemaal Ie offeren, gedurende zeven jaar boete te doen; en de negende houdt in, dat indien iemand niel alleen zelf offerde, maar ook zijne broedeis dwong, of de reden was, dal zij gedwongen werden, hij tien jaar boete moest doen, als schuldig aan eene meer verfoe.ije- |
|||||||||
|
godendienaars, maar Achaz overtrof hen allen. In
2. Kon. XV I : •\') lezen wij: „Want hij wandelde in don weg der koningen van Israël; ja, hij dmd ook zijnen zoon door liet vuur gaan, naarde gruwelen der lieide- nen, die de Heere voor de kinderen Israël* verdreven had." De koperen slang, die Mozes op Gods bevel gc- niaakt had, werd in een afgod veranderd, en reukwerk werd Ie harer eere gebrand, maar llizkia verbrijzelde haar in zijn ijver voor de dienst vanden waren God, en noemde haar Nehïistan, dal is, een stuk koper. De volgende koningen wedijverden met elkander in hunne gehechtheid aan afgoden, met de schoone uitzonde- ring van den goeden koning Josia. Na de tcrugkomsl der Joden uit hunne zeventigjarige gevangenschap in Babyion, deden zij echter, op raad van Ezra en Nelie- niia, geheid en al afstand van de afgoderij. De eerste vorm van afgoderij was die, welke bc-
kend is onderden naam van T.yi/j(ii.i)n,is of aanbidding van zon, maan en sterren. Deze afgoderij schijnt ge- heerseht te hebben bij de liabyloniërs, (\'hakteersen Assyriërs. Op deze kan de aanbidding der elementen, voornamelijk van hel vuur, gevolgd zijn, die in een vroeg tijdperk inChalileaen Perzië uitgeoefend werd. Elk element was volgens het geloof der eerste ïncn- scben onder de leiding van een bijzonder wezen. De aarde, hel water, hel vunr, de lucht, de zon, de maan en de sterren hadden elk eene afzonderlijke godheid. De booinen, bosseben, rivieren, bergen, rotsen, wiu- den, donder en stormen insgelijks, en verdienden daarom eene godsdienstige vereering, die aauvankc- lijk niel gcrigl was tot het zigtbare voorwerp, maar tot thn geest, die hel bezielde. Onder bijna alle lleidenselie volkeren lieefl hel
denkbeeld geheerselil, dat hol gezag en de invloed dei- goden beperkt waren tol bijzondere plaatsen. Daarom lezen wij in 2. Kon. XVII : 20, dat de kolonisten door den koning van Assyrië naarSamaria gezonden, eene zware ramp, waardoor zij bezocht werden, aan hunne onwetendheid aangaande de plaatselijke god- heden toeschreven. ., Daarom spraken zij tot den ko- ning van Assyrië, zeggende: De volken, die gij ver- voerd hebt, en hebt doen wonen in de steden van Samaria, welen de wijze des Gods van liet land niet; daarom heeft Hij leeuwen onder hen gezonden, en ziet. zij dooden hen, dewijl zij niel weten de wijze\' des Gods van hel land." Ook vinden wij in 1. Kon. XX : 2.S, dal de kueelileu van den koningvan Syrië hunnen meester zochten Ie overtuigen, dal de goden der Israëlieten slechts berggelden waren, en geene goden van hel elfen veld. Hetzelfde denkbeeld schijn! |
|||||||||
|
ATGODKNIMKNAARS.
|
|||||||||
|
05
|
|||||||||
|
lijke goddeloosheid. De zevende canon bepaalt echter
slechts twee jaar boete voor hen, die noch offerden, noch dingen aten aan afgoden geofferd, maar alleen hunne eigene spijs op een lleidciisch leest in een af- godslcmpel gebruikten. In uiterste gevallen, wan- neer een belijder van het Christendom vrijwillig tot afgoderij verviel /onder daartoe gedwongen tewor- den, werd strenge straf opgelegd. Volgens een der canons van liet Nicamische concilie moesten zij twaalf jaar boete doen, alvorens /.ij wederom tot volle kerkgemeenschap werden toegelaten. Het concilie van Valence in Frankrijk gaat verder en verpligl hen al hun leven boete te doen, om alleen in het uur des doods de absolutie te ontvangen. Hel concilie van Eliberis gaat zelfs nog verder, het ontzegt, aan zulke met voordacht afvalligen de communie in het allerlaatste oogcublik, verklarende: „dal zoo ecu j Christen de dienst wsmflamen of Romeinsch priester op zich nam en in die dienst offerde, en zijne mis- daad verdubbelde of verdrievoudigde door moord en echtbreuk, hij in hel uur des doods niet totdeeom- inunie zou worden toegelaten." Eene andere klasse van Christenen, die totafgo-
derij vervielen en bij gevolg beschuldigd werden van hel geloof te verzaken, kreeg den naam van TAbellafiri, naar zekere libellen of geschriften, die zijaan de Hci- densehe magistraten gaven of van hen ontvingen, om vrij te zijn van in hel openbaar Ie offeren. Heilige dezer afgodendienaars gaven een geschreven bewijs, eigenhandig onderfeckend, om te verklaren dal zij geene Christenen waren, en hunne gereedheid te bc- tuigen om te offeren, wanneer zij doorden magistraat daartoe werden opgeroepen. Andere zonden, om zich te vrijwaren voor eene opeue verklaring van afvallig- heid, een Jleideiiselien vriend of dienstknecht om in hunnen naam Ie offeren en aldus een geschreven ge- tuigschrifl Ie verkrijgen, dat hen voor Heidenen zou kunnen doen doorgaan. Nog andere beleden openlijk aan de Heidensehe magistraten, dat zij Christenen waren en niet aan afgoden konden offeren, maar te /.elfder tijd boden zij een losprijs aan om een libel van veiligheid te verkrijgen. Gevallen hadden er plaats van Christenen, die krankzinnigheid voorwend- den ten einde te voorkomen, dat zij opgeroepen wer- den om te offeren, en somtijds gebeurde het, dat menschen naar bet Heidensehe altaar gingen als om te (dieren, en plotseling ter aarde vielen, als waren zij door cle vallende ziekte aangegrepen, leu einde het medelijden van den magistraat op te wekken, en hein er toe te brengen hen vrij te laten van hel verrigten |
|||||||||
|
der Heidensehe plegtigheid. De kerk beschouwde
dit natuurlijk als eene daad van veinzerij, en volgens de regels voor de boetedoening van Petrus, bisschop van Alcxandrie, werden zij, die daaraan schuldig waren, aan eene boete van zes maanden onderworpen. Eu niet alleen moesten zij, die regl si reeks beschul- digd werden van aan afgoden te offeren, boete doen, maar ook al degenen, die ecnigermatc afgodische ge- bruiken bevorderden of aanmoedigden of zelfs toelie- ten, ondergingen meer of min strenge kerkstraffen. Zoo werd het maken van afgodsbeelden voorde Heidenen door de eerste Christenen vooreen schandelijk beroep gehouden, en niemand, die van zulk een beroep leef- de, kon tot den doop worden toegelaten, tenzij hij be- loofdc er afstand van te doen. Tertullianus rekent het I lermcigenes als eene groote misdaad aan, dal hij hel i beroep uitoefende van heelden te schilderen, bestemd voor afgodische aanbidding. Uit de aanmerkingen van Tertullianus in zijn hoek over de afgoderij schijnt te blijken, dat in zijn tijd de kerktnclit ten aanzien van makers van afgodsbeelden zoo slap was, dat zulke overtreders niet alleen mogten communiceren, maar ook bedieningen in de kerk aannemen. Dezelfde kerkvader beschouwt al diegenen onderde beschul- digiug van afgoderij, die iets toebragten tot het aan- biddeu van afgoden, hetzij door altaren op te rigten, tempels ie bouwen, offertafels te maken, of afgods- beelden te verl\'raaijeu en op te sieren. Hij klaagt ook diegenen aan, die hij leveranciers voor de afgoderij noemt, onder welke hij alle kooplieden begrijpt, die wierook verkochten aan de afgodstempels, enaldege- iion, die van het koopen en verkoopen van offerdieren een beroep maakten. In een zeer vroeg tijdperk van het bestaan der (\'bris-
telijke kerk ontstond er twist over de wettigheid of onwettigheid van het eten van vleeseh, ilat den afgo- den geofferd is. De Apostel Paulus plaatst de kwestie in 1. Cor. VIII ineen helder en overtuigend licht. Hij erkent, (lat een afgod niets is, en dal datgene, hetwelk den afgoden geofferd is, niets is of van geen gewigt, afgetrokken beschouwd. Maar veel hangt er af van de omstandigheden, waaronder de handeling verrigt wordt. Als een Christen eenal\'godsleinpcl bin- neu treedt, daar met afgodendienaars gaal aanzitten en van datgene eet, dat den afgoden geofferd is, dan is hij schuldig aan misbruik van zijne Christelijke vrij- hcid, aan eene dadelijke aanmoediging van afgoderij, aan het zondigen tegen de broeders en het kwetsen van hun zwak geweten. In de Handelingen van Lncianus tien Martelaar word! gezegd, dat hij liever van honger |
|||||||||
|
66
|
||||||||||||
|
AFL
|
||||||||||||
|
,AAT.
|
||||||||||||
|
AFLAAT, de kwijtschelding volgens de Roomsche
kerk van de tijdelijke straf der zonden, vergeven, wat hare misdaad aangaat, door de slcutebnagt zonder het sacrament, door het, beschikken over de genoeg- doeningen, die zieh in de schatkist, der kerk bcvin- den. Deze schatkist wordt door Deus beschreven als de verzameling der geestelijke goederen, welke in het Goddelijk bezit blijven, waarvan deuitdcclingaan de kerk is toevertrouwd; en die verzameling wordt gevormd door de overtollige genoegdoeningen van Christus eu de overtollige genoegdoeningen van de Maagd Maria en de andere heiligen. Aangaande het onderwerp der aflaten zegt de geloofsbelijdenis van paus 1\'ius IV. : „Ik zeg ook, dat de magt om aflaten te geven door Christus aan de kerk was nagelaten, en dat- het gebruik maken daarvan voor Christenen al- lerhcilzaamsl is." Aflaten worden verdeeld in plaat- selijke, werkelijke en persoonlijke ; in volle, niet volle, meer volle en allervolste; en in eeuwige en tijdelijke. De paus is, volgens de meening der Roomschen, de opperste beschikker over de schatkist der kerk, en deze magt geeft bij aan de bisschoppen, elk in zijne diocees. De magt om volle aflaten aan alle Christe- nen te vcrlccnen berust bij den paus, maar de magt van een bisschop om aflaten te geven is tot zijne eigene diocees beperkt, liet is door Goddelijk regt, dat de paus aanspraak maakt om deze magt uit te oefenen, terwijl de bisschoppen haar slechts door geestelijk regt bezitten. Dit onderscheid wordt ontkenddoor de Gallicaanschc kerk, die beweert, dat alle bisschop- pen deze magt bezitten opdcnzclfdou voet als de paus. Aflaten worden niet alleen aan de levenden gegeven, maar ook aan de zielen, die reeds in het vagevuur zijn, van welke Bellarminus zegt, dat „de paus over de ge- noegdocningen van Christus en de heiligen ten gunste der dooden beschikt, door middel van goede werken aan de levenden opgelegd. Zij worden niet als juridi- sehe absolutie, maar als betaling uitgereikt." De plaatsen uit den bijbel, die gewoonlijk door de
Roomschen aangehaald worden om de aflaten fe vcr- dedigen, zijn o. n. de volgende: Mafth. XVI : 10: „En ik zal u geven de sleutelen van het koningrijk der hemelen; en zoo wat gij zult binden op aarde, zal in de hemelen gebonden zijn;" Joh. XXI : 15: „Weid mijne lammeren ;" Col. I : 24: „Die mij nu verblijde in mijn lijden voor u, en veivulle in mijn vleeseh de overblijfselen van de verdrukkingen van Christus, voor zijn ligehaam, hetwelk is de gemeente;" 2. Cor. Il : UI: „Dien gij nu iets vergeeft, dien vergeef ik ook; want zoo ik ook iets vergeven hel), dien ik ver- |
||||||||||||
|
gestorven zon zijn dan dingen te eten, die aanafgoden
geofferd waren, als zijne vervolgers lieni in de gevan-
genisgeen ander voedsel wilden toestaan. Zoo doende handelde Lucianus volgens een eelit Christelijk be- ginsel, wel wetende, dat zijne Hcidensche vijanden hem wenschten Ie nopen tot datgene, wat zij als eenc oogluikende toelating van afgoderij beschouwden. 15a- ronius haalt in zijne Jaarboeken een dergelijk voor- beeld aan van de Christenen van Constant inopel, die, toen Julianus de Afvallige bevolen had, dat al het voedsel inde shigl huizen door besproeijingen onzuiver zou gemaakt worden, zieh vastberaden out hielden van hel onzuivere voedsel Ie knopen eu gekookt koren ge- bruiktcn in plaats van brood, eu aldus het plan van den keizer deden mislukken, liet werd zelfs als een verbreken van den pligt eens Christens beschouwd, wanneer iemand uit enkel nieuwsgierigheid tegen- woordig was bij eenc offerande aan afgoden, alhoewel bij er geen werkelijk aandeel aan nam; het was eenc middellijke aanmoediging tut afgoderij, welke door het concilie van Kliberis op straffe van tien jaar boete verboden werd. En het concilie van Ancyra bepaalde, dat dezulken, die niet de Heidenen maaltijd hielden op een afgodisch feest, op eenc plaats daarvoor be- slemd, al bragten zij ook hunne eigene spijze mede om daar te eten, daarvoor twee jaar boete zouden doen. ()nder de Apostolische canons is er een, die Christe- nen verbiedt, olie naar een Hcidenschcn tempel of eenc Joodsche synagoge te brengen, of lichten bij hunne feesten te plaatsen, op straffe van excommunicatie. Elke soort van afgoderij onderging in de eerste tijden de straffen der kerk. Zoo werden dc^»y<?/«>« voorket- ters gehouden, omdat, zij engelen, de Simouianeu en Carpocratiauen, omdat zij beelden, en de Cotlgridianen, omdat zij de Maagd Maria aanbaden. Zoo verre zelfs drijft Tcrtullianiis zijne beschouwingen over dit on- (lerwcrp, dat hij bepaalt, dat het eenc soort van afgo- dcrij is, wanneer een schoolmeester de namen der Hcidensche goden aan zijne scholieren onderwijst, of wanneer ecu Christen wapenen draagt of de vlugt neemt, in tijden van vervolging. Maar terwijl zulke strenge ïneeningen nergens te vinden zijn inde ge- schriften van de eerste kerkvaders, treft men toch bij hen allen een groot beginsel aan, namelijk : dat geen schepsel, hoc uitmuntend ook, op godsdienstige wijze vereerd moet worden, behalve de Levende en Ware God. Afgoderij, van welken aard ook, werd met den grootslen afschuw beschouwd, en hij, die zieh daaraan schuldig maakte, haalde zieh de zwaarste straffen, welke de kerk kou opleggen, op den hals. |
||||||||||||
|
AFLAAT.
|
|||||||||
|
6!
|
|||||||||
|
zonden aan al degenen, die deel zouden nemen aan
de kruistoglcn om hel graf vau Christus uit de hau- den der ongeloovigen te verlossen. Hel werd ook de gewoonte om aflaten toe te staan aan dezulken, die, zouder hun eigen persoon te wagen, een soldaat voor deze togtcn leverde. Volgeus Morinus scholden de b\'ranschc bisschoppen gedurende de twaalfde eeuw ecu derde of vierde gedeelte der straf kwijt aan personen, die eene zekere som gelds gaven voor bel bouwen of herstellen van een bedehuis. Op deze wijze bouwde Mauritius, bisschop van Parijs, de prachtige hoofdkerk Notre Dame en vier abdijen. Innocentius 111. maakte iu 1215 beperkingen voor bisschoppe- lijke allaten wegens sommige misbruiken, die ontstaan waren, want niet alleen werden allaten door de pausen verleend aan diegenen, welke deel namen aan de ach- tereeuvolgende kruistogteu, maar ook verscheidene monnikenorden boden, met pauselijke goedkeuring, tegen kleine vergoedingen bijzondere allaten aan. Iu 1300 kondigde Bonifacius VIII. lul jubeljaar af, waarin de volkomcnste vergeving vau zonden gewaar- borgd zou worden legen kleine bijdragen in geld. De leer der aflaten werd nu een erkend dogma van
de Kerk van Rome, en eindelijk verkondigde (\'lemens VI. haar in 1343 in zijne- Jubelbul, toen hij de jubel- viering vau honderd op vijftig jaar bragt. Urbanus \\ l. bepaalde het jubeljaar iu 13S!) op elk drie en dertigste jaar, en Bonifacius IX. herhaalde zulks in 1390. Eu niet tevreden niet de vermeerderde in- komsten, welke de aflaten vau dat jaar hem verschaf- teu, bood hij in de volgende jaren den jubelallaat uit Roine ten verkoope aan, en dreef hij bovendien ecu la- gen handel in allaten onder verschillende benamingen. Zoo heei\'schtc het stelsel van allalen hoe langer boe
uitgebreider naar mate de tijd vorderde, en hoewel ten gevolge van deszelfs doorslaande misbruiken het concilie van Constanz het binnen perkeu zocht te hou- den, vermenigvuldigden toch de allalen zoo snel, dat zij een keuinerkeiidcn trek van de vijftiende eeuw uitmaken. De jubel- en ïiajubeljarcn keerden nu mei korter tusschcnpoozeii terug, en ten laatste werd in 1470 door Paulusl. eene onveranderlijke wet vastgc- steld, volgens welke elk vijl\'en twintigste jaar een ju- beljaar zou zijn. „Algemecne allaten," zegt Gieseler, „werden dikwijls toegestaan voor het deelnemen aan krijgslogten tegen ongeloovigen en vijanden van den pausolijkcusloel, of ten verkoope aangeboden om zulke oorlogen te onderhouden. Andere allaten werden ver- leend voor andere diensten aan de kerk bewezen. Bo- veudien werden verschillende geestelijke vereenigin- |
|||||||||
|
gcvüii heb, heb ik hut vergeven uin uwentwil, voor liet
aangezigt van Christus;" Joh. XX : 2.\'5: „Zoo gij iemands zonden vergeeft, dien worden zij vergeven; zoo gij iemands zonden houdt, dien zijn zij gehouden."
Eenige Rooinscue schrijvers, b. v. Duraudus, ontken- ueu, dat allaten eenigen grond hebben in den bijbel of in de oude kerkvaders. Thomas Aquiuas zegt ons, dal er eenigen iu de kerk waren, die zeiden, dal bet doel der kerk bij hel geven van allaten alleen was, om door eene vrome bedriegerij mensehen tol liefdadige handelingen over Ie halen, die zij anders niet gedaan zouden hebben. Daar aflaten gewoonlijk iu hreede en algeineene bewoordingen uitgedrukt waren, werd onder de scholastieken de kwestie behandeld, of de magt der allaten zich zoo verre uitstrekte, als de woorden te kennen gaven. Eenige hunner waren van gevoelen, dat aflaten zooveel bctcckendcn, als de- kerk uitdrukte, maar op voorwaarde, dat er voldoend gezag bij den gever en behoefte bij den ontvanger zij; dat hij geloove, dat de kerk de magt heeft om hem Ie vergeven; dat bij iu een staat van genade zij en vol- doeudc vergoeding geve. Sommige van hen waren van oordeel, dat gewone allaten alleen van kracht waren voor zonden door onkunde bedreven; andere, dal zij het waren voor verschoonbarc zouden; nog andere voor boeledoeningen onachtzaam verrigt, en nog ue- der andere voor de pijnen van bet vagevuur. Eenige waren van oordeel, dat aflaten zich niet verder uit- strekten dan de canonieke magt der kerk; andere, dal zij hel oordcel Gods in zieli sloten. liet is niet gemakkelijk den juislen lijd na te gaan,
waarop aflaten liet eerst door de Roomsche kerk ver- leend werden, liet eerste spoor er van dagteekent waarschijnlijk van de negende eeuw, (oen de Piuni- tentialen inlichtingen gaven aangaande het vervangen van kerkelijke straffen door liet geven van aalmoezen, en deze vervangingen schijnen spoedig ontaard te zijn in een stelsel van regelmatig haudehlrijvcn met boetelingen vau den kant der kerk. De eerste aflaat in behoorlijken vorm, waarvan melding gemaakt wordt, schijnt die te zijn, welke door 1\'oiilius, aartsbisschop van Arles, in 101ü aan eene nieuwe kloosterkerk ver- leend werd. In de elfde eeuw begonnen ook de pau- sen van tijd tot tijd volle allaten te verleencn. Dit werd bij voorbeeld gedaan door Bcnedictus IX. en Alcxander II. Na den lijd van Grcgorius VII. be- gonneu de pausen volkomenc vergiffenis te beloven, lot belooning van zekere belangrijke diensten aan de kerk bewezen. Tegen hel einde der 11\'\' eeuw ver- leende Urbanus 11. een vollen aflaat en vergeving vau |
|||||||||
|
AFL.
|
|||||||||
|
fiS
|
|||||||||
|
gen, voornamelijk de kloosterorden, niet rijke allaten
begiftigd, niet alleen voor hare eigene leden, neen, de latere orden, voornamelijk de bedelmonniken, ontvin- gen zoom er een winslgevcudcn handel in te drijven niet leeken zoowel als niet andere orden. Bovendien wor- den de talrijke plaatsen, waarheen pelgrims trokken, mei groote allalen begiftigd, en ten laatste werden allaten verleend voor zekere feesten, voor zekere ge- beden, zelfs ter eere van gekroonde hoofden. Dat de pauselijke aflaat zich ook overhel vagevuur uitstrekte was reeds lang- te voren door ecnige godgeleerden beweerd, hoewel wederlegd door andere. Nu was de leer, dat hij daar hielp per uitdunt sufragü, die welke het meest algemeen aangekleefd werd, en deze leer werd door Sixtus IV. in 1477 zelfs officieel bokrach- tigd. Van dien lijd af vaardigden de pausen in hunne aflaatbullcn aanhoudend decreten uit ten gunste van zielen in het vagevuur, en gedroegen zij zich, trots dat nederige formulier, alsof zij er volkomen gezag over hadden, en alsof zij poortwachters vandeuheniel en schenkers van altijddurend geluk waren. Perso- neu, die deze algeiiieene magt der pausen ontkenden, werden vervolgd, eu alleen de Sorbonnc stelde ecu teugel aan hare buitengewone verheffing. Bovendien waren er verscheidene andere gillisten aan de afla- ten van den paus verbonden, waarvan eenigc, zooals b. v. de vergunningen aangaande onregtvaardig ver- kregen goed, opene bederving derzedclijkheid waren. Andere, zooals hel verlof om op vastendagen melk- kost te gebruiken, bragten er iu allen gevalle toe bij, om nog verder de gewetens in verwarring te brengen. Was hel duidelijk, dal deze inrigl ing der allalen gecne andere dan de nadceligste uitwerkingen op de zede- lijkheid kon hebben, deze uitwerkingen werden nog vermeerderd door de algenicciic bedriegerijen, welke niet den handel in allaten aanhoudend gepaard gingen. Bovendien werd er dikwijls aan nagemaakte aflaten, die de echte nog in domheid overtroffen, door bet volk geloof gehecht; van lijd tot tijd gingen ook de aflaat predikers van den paus hunne opdragt te buiten, en schaamden zij zich niet allerlei kunstgrepen te ge- bruiken om van hunne aflaten, gelijk koopwaar, zoo- veel mogelijk winst Ie trekken. De pauselijke verkoop van allaten werd dan ook over hel algemeen als niets an- ders daneene speculatie om geld te maken beschouwd, en hel gebeurde hoe langer hoe meer, dal juist dat- gene, wat aangekondigd was als de uitdeeling van de hoogste geestelijke genade, niet door de wereldlijke heeren werd toegestaan, of met achterdocht werd be- schouwd, of tot de sterkste vertoogen aanleiding gaf. |
|||||||||
|
Nu begonnen zich ook hoc langer hoc meer mannen
te vcrtooiien, wier ijver voor de zaak der godsdienst en zedelijkheid in het bijzonder gerigt was tegen het stelsel der aflaten, hoewel vervolging gewoonlijk htt loon van hunnen arbeid was." (1). De verkeerdheden, die den handel in aflaten vcr-
gezclden, waren uu zoo duidelijk geworden, dat vele ernstige mannen openlijk tegen het geheclc stelsel opkwamen, als onschriftuurlijk in zijn aard en onze- delijk in zijne uitwerkselen. In Duitschland en in de Nederlanden werd luide uitgevaren tegen de alla- tcn door velen, die anders warme vrienden der kerk waren. Zonder echter te letten op den tegenstand, die tegen het stelsel ontstond en zich in verschillende deelcn van Europa duidelijk begon Ie verloonen, vaar- digde Leo X., wiens schatkist uitgeput was, en die ern- stig bedacht was op de voltooi jing \\ au de groote St. 1\'ic- terskerk te Rome, welke Julitts 11. op zulk eene groote schaal begonnen had, eene bul uit, die vollen allaat toestond aan al degenen, die tot de voltooijing van zijn geliefkoosd plan zouden bijdragen, liet regt om deze allalen in Duitschland te verbreiden, mei een deel van de winst die er uit ontstond, werd aan Alberl, keur- vorst van Metz en aartsbisschop van Maagdeburg, ge- geven, die als zijn voornaamstcn agenl omzcinSax.cn in hel klein te verkoopen, Tetzel, een Doiiiinikaiier monnik van grooten ijver en welsprekendheid, ge- bruiktc. „De handelaars in allaten," zegt d\'Aubiguc, „trokken door hel land in een schoon rijtuig, begeleid door drie prachtig uilgedoschtc ruiters en maakten groote verteringen. Menzon hebben kunnen denken, (1) l)c aflaten, die tegen liet einde der vijftiende eeuw bc-
stonden, waren: 1. Du aflaat van den paus zclven, dieu hij iu persoon aan lieden van ecu tioogcn stand eu aan gezanten schonk, of door daartoe opzettelijk benoemde kardiiialcu ge- ven liet; 2. De aflaten der aartsbisschoppen eu bisschoppen, welke evenwel voor uiet hui nel\'dan 4U dagen tuogtcu verleend worden ; 3. Die der zoogenaamde statiën, die men door liet bezoeken der kerken te Rome kou verdienen; 4. Die van liet Jubile, wanneer men in liet heilige jaar naar depause- lijke stad ging om de graven der Apostelen te bezoeken; 5. Die, welke aan de bedelmonniken, inzonderheid uau de Franciscanen, ter verdere uitdeeling wareu toegestaan; f>. Die, «elke ter aanmoediging van de kruistogteu verleend werden; 7. Die, welke geschonken werden om tot deeluc- miug aan den oorlog tegen de Turken en gewaande ketters op te wekken ; 8. Die, welke aan sommige kerken en heilig- dommen geschonken waren; \'J. Die, welke geestelijke broc- derschuppcu ontvangen luidden. 10. Die, welke ter beko- ming van gelden tot het bouwen van kerken, kloosters, godshuizen enz. gepredikt werden. |
|||||||||
|
AFJÜCUS — AGAl\'KN
|
|||||||||
|
(i\'j
|
|||||||||
|
dat bel ecu dignitaris was op reis voor zijn koning
met zijne volgelingen en dienaren, en niet een gewoon handelaar of bedelmonnik." Ken lijd lang dreef Tct- zcl een wiustgevendui] handel, maar ten laatste wer- den de vorsten en edelen verbitterd, toen zij hunne vasallcn /.ieh van zooveel geld zagen ontdoen om de pauselijke schatkist weder te vullen. Vrome mannen betreurden de ligtgeloovigheid van het volk, en allen begonnen Ie wensclicn, dat aan dezen schandelijken handel, die evenzeer voor hel welzijn van het algemeen als voor de belangen der ware godsdienst nadeclig was, een einde werd gemaakt. Op dit gunstigeoogcu- blik begon Martinus Luther de kracht der aflaten openlijk in twijfel Ie trekken. Ecu ernstige twist ving nu aan, die eindigde niet de vaststelling der llcrvor- ming in Duitsehlaud, van waar zij zich snel over an- dere landen van Kuropa verbreidde. Ten gevolge van de openlijke bloot legging der mis-
bruikcu bij den verkoop van aflaten door Luther en de andere hervormers, vond het concilie van Trentc het noodzakelijk te bepalen, dat, terwijl liet gebruik van aflaten iu de kerk behouden zoude worden, alle goddelooze winsten, die er uil voortkwamen, geheel en al zouden worden afgeschaft. Iu denzclfdeugeest herriep 1\'ius in 1567 al de aflaten, die met winstgc- vende oogmerken verleend waren. Paulus V. herriep in IlilMi al de aflaten, welke door zijne voorgangers aan de regulieren van elke orde waren verleend, en gaf andere in hunne plaats, [nnoccutius XI. nam ook in 1C7S vele aflaten terug als valscb, nagemaakt en ondergeschoven. Evenwel zijn allalen tot opdenhui- digen dag steeds door den pauselijken stoel verleend, meer bijzonder bij gelegenheid van een jubelfeest. AKKKTS, de ziiidweslewiud, eenelagere godheid
bij de oude Komeiuen, die gewoon waren al de clc- menten te beschouwen als geregeld door eene hoo- gere magt. AFSNIJDING, een geestelijk vonnis bij de Joden,
waardoor de schuldige van zijne geloofsgenootcn werd gescheiden of afgesneden. Deze strafwas op zes en dertig misdaden van toepassing. De afsnij- ding kon gedeeltelijk zijn, in welk geval den persoon, op wien deze straf viel, de vrijheid ontnomen werd van gemeenschap te hebben niet cenig lid zijner familie gedurende den tijd van dertig dagen, hoewel hel hem nog steeds vergund was de synagoge binnen te treden, mits hij niemand op minder dan vier ellc- boogslengten naderde. Dit was de kleine ban der Joden. De afsnijding kon ook ijeheel zijn, waardoor de schuldige van al de voorregten der synagoge werd |
|||||||||
|
uitgesloten, en als een Heiden werd afgesneden van
de godsdienstige vergaderingen des volks. Dil werd de grootc ban genoemd. De rabbijnen lellen drie soorten van afsnijding: de eene door een outijdigen dood, die alleen het ligehaam vernietigt; de andere door de geheclc verderfenis der ziel; de derde door de verderfenis van ziel en ligehaam. AGABUS (Fkkst van), door de Grickschc kerk
gevierd op den S"\'\'" Maart, ter cerc van Agabus den 1\'rofect, die, naar zij zeggen, te Antiochie den martel- dood stierf. Hij behoorde lol de eerste (\'hrislelijke kerk en was een van de zeven discipelen van onzin lieer. Terwijl L\'aulus en lïaruabas te Antiochie pre- diklen, bezocht hij de stad en voorspelde, dal Judea spoedig het tooncel eens hongersnoods zou worden. Lukas zegt in Hand. \\l : 28, dal deze scliaarsclile plaats had onder den keizer Claudius. Josepbus vcr- nieldl, dat deze hongersnood begonnen is iu liet jaar II. Tacitus en Suctouius spreken van een hou- gersnood, welke gedurende dezelfde regering plaats had, maar deze was klaarblijkelijk niet dezelfde als die, welke door Agabus was voorspeld, daar hij zich tot Italië bepaalde. AGAPEN, liefdemaaltijden bij de eerste Christe-
ncu, ten teeken van broederlijke achting. Alle leden der kerk van eiken rang of stand werden op deze maaltijden verwacht. Kr schijnt eene zinspeling ie zijn op de Agapen in Judas 1 i : „Dezen zijn vlekken in uwe licfdciuaaltijden, en als zij met u ter maaltijd zijn, weiden zij /ieh zelven zonder vreeze; zij zijn watcrloozc wolken, die van de winden omgedreveii worden; zij zijn als hoornen iu bet afgaan vanden herfst, onvruchtbaar, tweemaal verstorven, en out- woricld;" en misschien wordt op hetzelfde feest ge- doeld in Hand. II : Ui: „En dagelijks ccndragtclijk in den tempel volhardende, en van huis lot huis brood brekende, alen zij te zamcii mei verheuging cu een- voudigheid des harten;" en in Hand. VI: 2 : „IJi de twaalven riepen de menigte der discipelen tol zich, cu zeiden: Hel is niet behoorlijk, dal wij hel woord (iods nalaten, en de tafelen dienen."\' Dit feest werd iu een zeer vroeg tijdperk van het
bestaan del\' (\'hrislelijke kerk gevierd. Chrysostomus leidl hel af van het gebruik der Apostelen. Zijne woorden zijn deze: — „De eerste Christenen hadden alle dingen gemeen, zooals wij iu de Handelingen der Apostelen lezen, maar toen die gelijkheid van bezil- tiugenophield, zooals reeds ten tijde der Apostelen gebeurde, werden de Agapcn of liefdcmaaltijdcn daar- i voor in de plaats gesteld. Op zekere dagen kwamen |
|||||||||
|
AGAPETEN.
|
|||||||||
|
7"
|
|||||||||
|
zij, na hel deelnemen aan het avondmaal, tot een alge-
meen feest bijeen, waarop de rijken voorraad bragteu, en de armen, die niets hadden, uitgenoodigd werden." Dit feest werd altijd met het avondmaal verbonden. Eerst schijnt de Agape gehouden te zijn vóór het vieren van hel avondmaal, maar later volgde zij op die heilige instelling. Hoewel hel niet een strikt godsdienstig feest was, ging het toch gepaard met de uiterste welvoegelijkheid en betamelijkheid. Nadat de voorgangers, diakenen en leden plaats genomen had- den rondom eene tafel, die in de kerk was aangcrigt,en de gasleu hunne handen hadden gewasschen, werden er gebeden tot den Allerhoogste opgezonden; gedu- rende het maal werd er ecu gedeelte van de schriften voorgelezen, en de voorzittende ouderling of presbyter deed vragen naar aanleiding van het gelezeuc, die door de tegenwoordig zijnde personen beantwoord werden. Daarna werden bemoedigende bcrigteu van andere kerken medegedeeld, en bij het einde van hel feest werd er eene inzameling gehouden ten behoeve van weduwen en weezen, armen, gevangenen of een der broederen, die in geldelijke ongelegenheid verkeerde. Tcrtullianus verhaalt, dat er bij het einde van het avondmaal, wanneer allen hunne handen gewasschen hadden, lichten werden gcbragl ; daarna werd elkeen uitgenoodigd om, naarmate hij daartoe in staat was, uit de Heilige Schrift of uit zijne eigene ingevingen een lied ter ccre van God en tot algemecne slieh- tiiig te zingen. Uit deze opmerkingen van Tcrtullia- nus volgt, dat de Agapen des nachts moeten gehouden zijn, waarschijnlijk in lijden van vervolging, uit nood- zakelijkheid eerder dan uit keuze. Ncauder zegt, dat j zoolang de Agapen en het avondmaal verecnigd waren, de viering van het laatste geen deel van de kerkdienst uitmaakte; deze werd vroeg inden morgen gehouden, en slechts tegen den avond kwam men weder in de kerk voor den algemecneu liefdemaaltijd en de viering van het avondmaal bijeen. De Agapen, die zich eerst door Christelijke een-
voudigheid en onschuld onderscheidden, en die ge- diend hadden om broederlijke; liefde onder de ge- trouwe aanhangers van het kruis aan te kweeken en aan te moedigen, werden in het vervolg van tijdeen bloote en lcvcnloozc vorm, die niet meer bezield was door dien beminnelijkcn geest van liefdadigheid en vriendelijkheid, dien zij oorspronkelijk moesten aan- duiden en versterken. Misbruiken van verschillenden aard slopen er in, die oorsprong gaven aan de ongun- sligste verdenkingen van den kant der Heidenen. Ten laatste werd het noodig bevonden de Agapen geheel j |
en al af te schaffen. Ecnige uitleggers hebben veron-
dersteld, dat de misbruiken, waarover Paulus in het elfde hoofdstuk van den eersten brief aan die vau Corinthe klaagt, geene betrekking hadden op het avondmaal, maar wel op de Agapen, waarvan hetver- gezeld ging. Deze mecning schijnt echter geen ge- noegzaiuen grond te hebben. De beschuldigingen van de vijanden des C\'hristendoms, dat verkeerde gebrui- ken bij de liefdeinaaltijden bestonden, werden door de eerste Christen-schrijvers niet verontwaardiging wederlegd. Zoo zegt Tcrtullianus, wanneer hij ze beschrijft: „Gebed eindigt weder ons feest, en wij scheiden niet om te vechten en te twisten of diegenen slecht te bejegenen, die wij ontmoeten, maar om de- zelfde zorg voor zedigheid en kuischheid te blijven koesteren als mciischcn, die eerder hebben aangezeten aan een avondmaaltijd van kwelling des vleesches dan aan ecu ligehamclijk feest." Het is aan geen twijfel onderhevig, dat, hoewel de Agapen gedurende de drie eerste eeuwen zouder schandaal gehouden werden, de lasteringen die ontstonden ten laatste leidden tot het bepaalde verbod om ze in de, kerken te houden, eerst door het concilie van Laodicca, daarna door het derde concilie vanCarthago in 307. Niettegenstaande de achtereenvolgende deereten, die uitgevaardigd werden, ging men toch voort met de Agapen in de kerken te houden. In Frankrijk werden zij verboden door de tweede kerkvergadering vau Orleans in 511, en in de zevende eeuw schijnen er nog ecnige overblijfselen van bestaan te hebben, daar het concilie vau Trullo verpligt was de ver- ordening van Laodicca tegen het feestvieren in de kerk weder te bekrachtigen, op straffe van excommu- nicatic. Een feest veel overeenkomende met de Agapen
werd in de oude Joodsehc kerk gevierd. De Joden waren op hunne groote feestdagen gewoon hunne bloedverwanten en vrienden, en ook de priesters, armen en wezen te onthalen. Deze feesten werden in den tempel gehouden, en de wet bepaalde zekere offeranden en eerstelingen, welke te dien einde ter zijde gezet moesten worden; zie üeut. XIV : 22, 27, 20; XXVI : 10—12; Esth. IX : 1<I. In latere tijden is het gebruik om te zanten maaltijden te hou- den door ccuigc C\'hristeu-gemeenten aangenomen, zooals b. v. door de Wesleysche Methodisten, de Moravicrs en de Glassieten. Deze maaltijden wor- den gewoonlijk Liefdemaaltliden genoemd. Zie LlEFDEMAALTUDEK.
AGAI\'ETKN {Br„iiit<li>„) ecu naam in de eerste
|
||||||||
|
AGATTIODyEMON — AGNOETEN.
|
|||||||||
|
71
|
|||||||||
|
: Derri (zie Dewi) in eenige harer verschrikkelijkste
vormen aangebeden te hebben, waarvoor zelfs men- schenoffers vereischt werden. De geregelde gods- diensloefeningen dezer seetc hebben reeds sedert lang opgehouden, en de sporen, die er nog van overig zijn, worden vertegenwoordigd door eenige walgelijke ellendelingen, die, terwijl zij voorgeven hare leerstcl- lingen te hebben aangenomen, ze tot niets anders gc- bruiken dan een middel om aalmoezen te verkrijgen. Om deze onverschilligheid voor wcreldsche zaken te bewijzen, eten en drinken zij, wal hun gegeven wordt, zelfs vuil en krengen. Zij besmeren ook hun ligchaam met uitwerpselen en dragen die bij zich in ecu houten nap, hetzij om ze op te eten, als zij daardoor eenige piecs kunnen krijgen (50 pices= 1 ropij of 60 cis.), of op de menschen te werpen, of in de huizen van die- genen, welke weigeren te doen wat zij vragen. Zij maken voor hetzelfde doel ook wouden in hunne Icde- niaten, opdat de misdaad des bloeds op het hoofd ruste van hem die weigert, en zij hebben verscheidene der- gelijke middelen om aan de schroomvallige en ligt- gcloovigc Hindoes geld af Ie persen. Zij zijn ge- lukkig niet talrijk en worden algemeen verfoeid en gevreesd. AGLAIA, eene van de drie gratiën uit de mytho-
logic, de dochters van Jupiter en Eronyince. De Grieken noemden de gratiën Chariteèu. AGLIBOLUS, een naam vroeger aan de zon gegc-
ven, die door de oude Syriërs als eene godheid werd aangebeden. Aglibolus en Melek-Bclus, de zon en de maan, waren de beschermgoden van Syrië. AGN ES (St.) Peest \\ ax, een feest dat in de Room-
sehc kerk op den 21stl-n .lanuarij plaats heeft, liet Brevier bevat ouder dien datum eene dwaze legende met betrekking tot deze heilige. Onder de bewoners van Mingrclië, die tot de Grieksche kerk behooreu, is het feest van St. Agnes hekend voor het genezen van zeere oogen. AG NI, de middelaar van de Ariërs van den Indus,
vermeld in den Hig-Veda. Agni is eigenlijk hel vuur der offerande, maar men beschouwt de godheid als tegenwoordig in het, vuur. Door Agni rijst de zuivere offergave in den rook van den heiligen brandstapel tot de goden op. Hij is grootcr dan de henuden, en het heelal erkent hem als meester; hij overtreft al de goden in grootheid; hij is de algeinccne god, de god der goden, de vader aller wezens. Hij is de vriend van den niensch, zijn koning, zijn profeet, zijn leven, en hij is ook zijn priester en zijn middelaar. AGNOETEN of Aukoïktkn (de On telenden), eene
|
|||||||||
|
Christelijke kerk aan jonge vrouwen ™ wednwen ge-
geven, die uit vroomheid en liefde geestelijken oppas- ten. Om echter aansloot te vermijden, dewijl zulke
vrouwen met ongehuwde geestelijken woonden, be- paalde het concilie van Xicapa, dat geen ongehuwd geestelijke, bisschop, presbyter, diaken of iemand an- ders, eene vrouw bij zich mogt hebben, die niet aan hem verinaagsehapt was, en van zijne bloedverwanten alleen eene moeder, zuster, tante of iemand anders, met welke hij zonder verdenking leven kou. Verorde- ningen van denzelfden aard werden daarna ook door andere kerkvergaderingen gemaakt, die allen tooncn, dat het, wegens deligtheid van zeden, die op vorschil- lende tijden onder de geestelijkheid lieerschte, voor- naniclijk nadat de ongehuwde staat verpligtend was gemaakt, volstrekt noodzakelijk was de uiterste ge- strengheid inde lucht, in acht te nemen. De tweede kerkvergadering van Arles bepaalde, dat elke gecste- 1 ijke boven de orde der diakenen, die eene andere vrouw- dan eene grootmoeder, moeder, zuster, dochter, nicht of vrouw na hare bekeering als gezellin bij zich hield, in den ban moest worden gedaan. En het concilie van Lcrida beval, dat zij na eene eerste of tweede waar- schuwing in hun ambt zouden geschorst worden, tot- dat zij voor hunne misdaad boete zoude hebben ge- daan. Hel is mogelijk, dat de Agapeten de belrck- king van diakonessen in de kerk vervulden, en dal zij haren naam ontleenden aan de dienst, die zij bij het gereedmaken van de Agapen vcrrigltcu. Zie Dl- AKONESSEN. AGATJK > D/E.M ON (de Goede God), eene godheid
ter eere van welke de Grieken, bij hel einde van eiken maalt ijd, een beker on vermengden wijns dronken. 1\'au- sanias gist met groot .e waarschijnlijkheid, dal lidwoord niets anders dan een toenaam vauZeus was. Eentem- pel was, op den weg tusschen Mcgalopolis en Mamalus in Arcadië, aan de aanbidding ecner godheid van de- zen naam gewijd. AGDISTI8, een mythisch wezen in de fabelleer,
dat hoewel in menschelijkcn vorm van beiderlei ge- slaeht, was. Hij was het, kind van Zcus en de Aarde. Pausanias veronderstelt, dat de geheeld gesehie- <lenis van Agdislis een gedeelte was cener zinne- bceldige vcreering van de scheppende krachten der natuur. Ecnigen hebben gemeend, dat dit, wezen het- zelfdc is als (,\'ybele, die te Pcssiuus onder dien naam vereerd werd. AGHORI, eene Ilindocschc seetc, die eene vol-
komene onverschilligheid aangaande wcreldsche za- ken belijdt. Oorspronkelijk schijnen de Aghori de |
|||||||||
|
72
|
AGNUS 1W.1.
|
||||||||
|
scctc van Christenen, die omstreeks .\'5711 ontstond.
Zij waren de volgelingen van Theophronhis, den Cappadociër, die de alwclcudheid van he( Opperwe- zen iu twijfel trok en zeide, dal liet alle verlcdene dingen alleen door Zijn geheugen, en alle toekomende dingen alleen door eenc voorbijgaande, onzekere voorwetenschap kende. Hierin naderde derhalve de Agnoëtische ketterij de nicening der latere Armiuia- nen, die geloofden, dat de voorwetenschap van God niet volstrekt en zeker is, maar eenigermatc afliangt van den vrijen wil van redelijke wezens. I\'lene andere seete, die den naam van Agnoëten of Nesciénten droeg, ontstond in de zesde eeuw en kwam voort uit de Corrupticoleu, die meenden, dal het ligchaam van Christus vergankelijk was. /.ij, die aan de mecningen, welke deze seete eigen waren, oorsprong gaven, waren Theniistins, een diaken van Alexandrië, en Theodo- sius, bisschop van die slad, welke leerden, dal de Goddelijke natuur van Christus alle dingen wist, maar dat er voor zijne inenschelijke natuur cenigc ver- borgen waren, /ij grondden hunne denkwijze — waarmede vele latere commentators overeenstem- men - op Markus XIII : 32 : „Maar van dien dag en die ure weel niemand, noch de engelen, die in den hemel zijn, noch de Zoon, dan de Vader." AGNUS DEI (het Lam Gods), een koekje van zui-
vcr was mei balsem en heilige olie, in den vorm eener nicdalje, met een hun dal de banier van liet kruis draagt aan de eenc, en een heilige aan de andere zijde. De aanhangers van de Koomsclte kerk gelooven, «lat deze nicdalje, bereid en bijzonder gezegend door den paus, groote krachten bezit. Zij wordt, bedekt door (Til stukje van de eenc ot\' andere stof in den vorm van een hart, bij hunne plegtige processiën medegeno- nien, en ook dikwijls om den hals als een voorbehoed- middel gedragen. Het gebruik om den Agnus Dei Ie zegenen ontstond omstreeks de zevende of achtste eeuw. Reeds van de allervrocgste lijden afwas het de gewoonte geweest, hij den doop het teeken des kruises O]) het voorhoofd te maken. Trapsgewijze begon men bijzondere waarde te hechten aan de Idool uitwendige bestempeling methet teeken van het, kruis of van iets, dal den dood van Christus aanduidde. En daardcllci- dencn gewoon waren amuletten of toovermiddelen om den hals te hangen, werd ten laatste het gebruik ingevoerd om een stukje was Ie dragen, waarop liet beeld van een lam was afgedrukt, daar Christus „liet Lam Gods is, dal de zonden der wereld wegneemt." Geen besluit van een concilie heefl ooit de krachten van een Agnus Dei erkend, maar in de Rooinschc kerk |
|||||||||
|
wordt toch sterk en algemeenaan die kracht geloofd.
I\'aus Urbanus V. zond aan Johanncs 1\'ahcologus, kei- zer der Grieken, een Agnus Dei gevouwen in lijn pa- pier, waarop eeue omstandige beschrijving van deszclfs bijzondere krachten in verzen te lezen was. Deze. vcr- zen geven te kennen, dat de Agnus Dei van balsem en was niet chrisma vermengd vervaardigd is, en dat hij, daar hij door mystieke woorden gewijd is, de kracht bezit om dvn donder te verdrijven en de stormen te doen ophouden, om aan zwangere vrouwen eenc ge- makkelijke verlossing Ie geven, schipbreuk te voor- komen, de zoude weg te nemen, den duivel te verdrij- vcn, de rijkdommen te vermeerderen, tegen brand te waarborgen en nog vele andere wonderdadige hocda- nigheden. De Rooinschen hechten eenc groote waarde aan hel bezit van een Agnus, en daarom zijn deze ine- daljes eenc bron van niet geringe winst voor hen, van wie zij gekoeld worden. liet doopen en zegenen vanden Agnus Dei wordt
als eenc zeer hooge en belangrijke plcgtigheid der ISoomsche kerk beschouwd. Het geschiedt door den paus zelven in hel eerste jaar van zijn pausschap en wordt daarna om de zeven jaren herhaald. Hel was. waarvan het koekje gemaakt wordt, werd vroeger door een der kanierlicereii geleverd, daartoe aangc- wczen door den grootmeester van het paleis Zijner Heiligheid. Zij, die cenigc dezer kostbare mcdaljcs wenschen te verkrijgen, leggen cene hoeveelheid was op hel Si. 1\'ieters altaar, en ceu apostolisch onder- diaken brengt het van het altaar naar ecu vertrek in het palcis van den paus. De onderdiaken en zijne collega\'s, bijgestaan door cenigc acoluthen, smelten Int iu heilige olie en chrisma van het vorige jaar, eu geven er mei groote devotie eu de uiterste zorg den vercisc hleii vorm aan, volgens de bepalingen van het lioomsehe ceremonieel, liet was, dal boven dal, het- wclk op het St. Pieters allaar gelegd wordt, noodig is, wordt van het paaschwas des vorigou jnars geno- men, en in geval er nog meer aan ontbreekt, wordt het door de apostolische kamer verst rekt. liet water, waarin de Agnus door den Heiligen
Vader gedoopt moet worden, is vooraf iu gereedheid gebragt. De sacrisliju spreekt den zegen er over uit op Dingsdag na l\'asehcn, en den volgenden dag,zoo- dra de mis geëindigd is, wijdt Zijne Heiligheid,ge- kleed in zijn amictus, albe, stool van wil damast met zilver galon, en met ecu mijter van goudlaken op hel hoofd, het water, dat door den sacrisliju den vori- gen dag gezegend is. Dit water wordt iu een groot zilveren hekken gegoten. De wijding bestaat uit de |
|||||||||
|
AGNUS DEI.
|
||||||||||
|
I ö
|
||||||||||
|
gewone zegeningen, waarbij de Heilige Vader een
gebed aan den Almagtigen (lod voegt, dat deze zich moge verwaardigen die dingen te heiligen, welke de /.(inden der menschen wcgwassehen, waarna hij wal balsem neem) en in In I water werpt, en er het heilige chrisma bijvoegt, dal hij er ingiet inden vorm \\an ecu kruis. Gedurende hel verrigten van deze plcgtigheid zendt hij verscheidene gebeden tot (iod op; daarna keert bij zich lot de Aguussen, zegent en bewierookt ze, en smeekt God er al die krachten op ledoen neder- daleu, die er gewoonlijk aan worden toegeschreven. I\'.en tweede en een derde gebed volgen uu, waarna /jijne 1 ledigheid, gezeten op een stoel opzettelijk voor hein in gereedheid gebragt, mei een serve! om zich heen en een mijter op bel hoofd, de Aguussen een voor een, zooals zij hein door den kamerheer worden aan- geboden, in hel gewijde water werpt, en onmiddellijk daarop nemen de kardinalen in hunne lijn linnen alben ze er uil mei een lepel, die nergens andeis voor gebruikt wordt. De kardinalen leggen ze nu op eene tafel, bedekt met een schoon wil laken, eu vegen ze af mei een servet, daarna rangschikken de inede- helpende geestelijken ze op genoemde tafel, waarop zij blijven liggen, tot zij geheel droog zijn. Als de doop der Agnussen geëindigd is, staat de Heilige Vader van zijne /.ilplaats op eu rigl zich in een ge- bed tot den Heiligen Geest, dien sineekcndc ze te zegenen, en daarna tol Jezus Christus. Dan worden de Aguussen weder in de bekkens gedaan. Dezelfde handeling wordt op den volgenden Donderdag her- baabl, totdal zij allen gezegend zijn. De/c plcgtigheid wordt vcrrigl in tegenwoordigheid van een aantal vreemdelingen, die allecu uit ijdele nieuwsgierigheid te /.amen komen, om van het schouwspel getuigen te zijn. De volgende plcgtigheid, die mei den Agnus Dei
plaats heeft, is de iiitdceling er van. Dil geschied! op den eerst komenden Zaturdag, wanneer eene dienst in de kapel gehouden eu de mis dooreen kardinaal-pries- ter gezongen wordt, waarbij Zijne Heiligheid in zijn pauselijk gewaad tegenwoordig is. Zoodra hel Agnus Dei gezongen is, gaal een apostolisch oiidcrdiaken in zijne kleed ij, voorafgegaan van den kruisdrager, twee woskoarsdragers en den wierookvatdrager, naar den saciislijn van den paus, en ontvangt van dezen een bek- ken mei die Aguussen, welke kort te voren gezegend zijn. Deonderdiakeii word! gevolgd dooreen geeste- lijke, die voor de ceremoniën zorg draagt, en twee ka- pel lanen in hunne koorhemden. Wanneerdeze bel koor van de kerk bereikt hebben, knielen zij allen neder, |
||||||||||
|
en de onderdiaken zingt mei hoorbare slem deze w oor-
den in hel Latiju: „Heilige Vader, dil zijn de nieuwe [jammeren, die hunne Hallelujalis voor 1\' gezongen hebben, /.ij dronken voor kort aan de fontein des lici- ligeu waters. Zij zijn nu zeer verligt. 1 zij glorie lieer." Waarop het koor antwoordt: „God zij lof. Halleluja!)." Daarna slaat de onderdiakeuopen treedt naar voren. Zoodra hij den ingang van hel hekwerk in de kapel bereikt, herhaalt, hij de woorden, die reeds vermeld zijn. Wanneer hij i\\v\\\\ pausclijken troon bc- rcikt, lierhaall hij zr ten derden male en buigt zich 7
neder voorde voelen van Zijne Heiligheid, die, met den in ij ter op hel hoofd, hem zittende ontvangt. \\\\ an-
ncer hel kruis binnen komt, staal ook deze benevens de geheele vergadering op, maar de paus zet zich on- middellijk weder neder, en de onderdiaken blijl\'l aan zijne voelen geknield, lerw ijl hij de Aguussen uitdeelt. De plcgtigheid der uitdeclingwordl met veel praal
vcrrigl. Twee auditeurs bieden twee assistenten van kardinaal-diakenen een fijn wit servet aan, dal zij tip de knieën Zijner Heiligheid leggen. De leden van de heilige vergadering treden dan niet diepe buigingen naar voren, eu bieden hunne mijters mei de hoornen naar beneden den Heiligen Vader aan, die er zoovele Agnussen in werp!, als hem goeddunkt. Dan kussen zij tic hand en de knie van Zijne Heiligheid en gaan henen. Wanneer de geestelijken den voor hen besteiu- deu voorraad ontvangen hebben, volgen de afgezanten en andere aanzienlijke personen, die de Aguussen uit de hand van den paus ontvangen. Dij het einde van de plcgtigheid der uililecling wasehl de Heilige Nader zijne handen, de leden der heilige vergadering leggen hunne klei\'deren af, eu de dienstdoende priester keert naar het altaar terug. De mis eindigt, vervolgens met een dubbel llallelujah, en de paus zegent zijne kin- deren en geeft een groot aantal aflaten. Deopzigterderkleêrkainervau den paus draagt zorg
voor de Agnussen, die gezegend, maar niet wegge- schonken zijn, en hij deel I ze el ken dag op zekere uren aan diegenen uit, die er om verzoeken. Paus Gregorius XIII. verbood in I .">7- aan al degenen, die niet lol heilige orden behoorden, den Agnus Dei aan te raken, tenzij bij zeer bijzondere gelegenheden, en tot nog grooler voorzorg moesten alle leekcn ze achter glas, kristal of eene andere doorschijnende zelfstaudiglieid hebben; ook beval hij, dat zij, die zulks konden be- kostigen, ze in rijk borduurwerk zouden wikkelen, zoodal bel aan den eeuen kant zou schijnen, alsof de Agnus zich in eene reliquiën-kas bevond. Dezelfde paus vorbood ook ze fe stempelen, daar bij de witte kleur |
||||||||||
|
10
|
||||||||||
|
AGNYA-SÉTRA — AGYNIËRS.
|
|||||||||
|
7i
|
|||||||||
|
van het was voor ren gepast zinnebeeld van de vlek-
kelooze zuiverheid van het Lam Gods hield. AGNYA-SETRA, eene klasse van werelden vol-
gens het Boeddhistische godsdienststelsel. De aan- bidders van Boeddha mecnen, dat er tallooze stelsels van werelden zijn, en dat elk stelsel zijne eigene aarde, zon en maan heeft. Be ruimte, waartoe liet licht van eene zon of maan zicli uitstrekt, wordt een sakwala genoemd, en omvat eene aarde niet hare vastlandcn, eilanden en oceanen, en ook eene reeks van hellen en hemelen. De sakwala systemen worden in drie klas- sen verdeeld, waarvan de Agnyii-sétra die stelsels aan- duiden, welke de wetten van Boeddha ontvangen, of tot welke zijn gezag zich uitstrekt. Deze stelsels zijn honderd duizend kelas in getal, en elk kela is tien milliocn. Zie Boeddhisten. AGON, een van de geringere beambten bij de oude
Komeinschc offeranden gebezigd, wiens dienst was liet offerdier met den hamer neder te slaan en dan te slagten. De naam is waarschijnlijk afgeleid van de vraag: agonc, zal ik liet doen? die liij aan den priester deed, waarop de priester antwoordde : «ge of hoc aye, doe bet. AGONALIEN, Romeinschc feesten door Xunia
ter eere van Janus ingesteld. Men zegt, dat zij drie- maal in hel jaar gevierd werden: in Januarij, Junij en December. AGON ISTICI {Strijden), een naam door eene part ij
Donatistcn in Noord-Afrika in de vierde eeuw aange- nonien, daar zij naar hunne mecning Christelijke kam- i pioenen waren. Men zegt van hen, dat zij allen arbeid | verachtten, dat zij in het land rondzwierven te luidden van de hutten der boeren, en dat zij zieb door bedelen j onderhielden. Omdat, zij gewoon waren te zwerven, j werden zij door hunne vijanden ClRCUMCELLIOKEN genoemd. Zie Circumceluonen. AGOXYCIjIETEN (Gr. n, n\\d,go)/.//, knie, kliuo,
ik buig), Christenen in de zevende eeuw, die bij het ,\' gebed aan de staande boven de knielende houding: de voorkeur gaven. AGHAT1I, eene van de vier vrouwen, aan welke de
Joodsche rabbijnen de eer toeschrijven van do moeders der engelen te zijn. De drie andere zijn Lililh, Eva en Xaitnia. Zie Engelen. AGKAULUS of Agraule, eene dochter van Co-
crops. Te barer eer was een tempel op den Acropo- lis te Athene gebouwd, en werden een feest en niyste- rién gevierd. Zij werd ook op Cyprus aangebeden, waar lot een laai tijdperk menschcu aan haar geofferd werden. |
|||||||||
|
AGKIOXIA, een feest, ter eere van Dionysus of
üacclms, dal jaarlijks door de liieotiérs gevierd werd. Bij deze gelegenheid veronderstelde men, dat de god gevlugt was, en de vrouwen wendden voor hein op te zoeken; maar zij gaven spoedig haar zoeken op, daar zij zeiden, dal hij naar de Muzen gevlugt en onder haar verborgen was. Daarna hielden zij feest en gaven elkander raadsels op. IFcl idee, in dit feest ver- vat, was waarschijnlijk, dat de Muzen iemand tot rede brengen, die door een overmatig gebruik van wijn dolzinnig geworden is. Zie hel volgende artikel. AGRIONIUS, een bijnaam van Dionysus, den god
van den wijn, waaronder hij Ie Orchomenusin Boeotië aangebeden werd. liet: woord bcteekent woedend, dat de uitwerking van een onmatig gebruik van wijn aan- duidt. AG KOT EK A (de Jageres), een bijnaam van Arte-
mis of Diana, voor welke te Agiac aan het meer llis- sus, en ook te Algeira, een tempel gebouwd was. Zie het volgende artikel. AGKOTEICE, een feest te, Athene ter eere van Ar-
temis, dat jaarlijks gevierd werd, en waarop vijf hon- derd geiten werden geofferd. De oorsprong van deze plegtigheid was als volgt: — Toen bij zekeregelegen- lieid de Alheners door de Perzen werden aangevallen, deden zij eene gelofte aan Arlemis, dat zij, als zij in den strijd gelukkig waren, haar even zoovele geilen zouden offeren, als zij vijanden zouden dooden. De. slag! ing onder de Perzen was echter zoo groot, dat zij onmogelijk hunne gelofte in ééne offerande konden vervullen. Daarom werd eene jaarlij kseheoileran de van vijf honderd geiten vastgesteld. Xenophon berigt ons in zijn A/iii/jiisis, dat hel feest in zijn tijd gevierd werd. AGKOTES (Boer), door Sanchoniatho vermeld als
aangebeden in Phuenicie, waar een standbeeld voor hem was opgerigt, benevens een beweegbare tempel, die door een juk ossen werd rondgevoerd. AG KOU E KIS, een oude god der Egyptenaren
door Plutarchus vermeld. Eenigen veronderstellen, dat hij dezelfde is geweest als Apollo, maar Scaliger meent, dat, de naam aan Auuhis gegeven is. Toen de Egyptenaren vijf tussehendagen bij elk jaar voegden, wijdden zij elk dezer aan een god. De tweede werd bij deze gelegenheid aan Agroiieris gewijd. AGYMEKS (Gr. <i, niet, gmw, eene vrouw), eene
secte van Christenen, die omstreeks 694 onder paus Sergius I. ontstond. Zij deden afstand van het ge- bruik van dierlijk voedsel en verkondigden, dat hel. huwelijk niet door God, maar door don duivel was in- gesteld. Deze seete was zeer klein en van korten duur. |
|||||||||
|
AGÏRTEX — AIIME1).
|
|||||||
|
AGYRTEN, ecu naam aan priesters van de godin
Cybele gegeven, die op en neder liepen en ecu aantal inenselien tot zich lokten door voor te wenden, dat zij plotseling door de godin geïnspireerd waren, waarop zij in ecue goddelijke woede geraakten en zich met messen kerfden en sneden. Deze zwervende bedriegers droegen gewoonlijk een beeld van Cybele met zich, dat zij op den rug van een ezel plaatsten, cu bedrogen de ucnsch.cn door waar te zeggen, hen overhalende geschenken aan de godin te geven, tot belooning voor hetberigt, dal hun aangaande hun toekomstig lot door hare inspiratie was medegedeeld. AHABATH OLAM (Hebr. Eeuwige liefde), eenc
van de zegeningen, welke de Joden, die ten tijde van onzen Zaligmaker over het gcheele Ronicinschc rijk verspreid waren, dagelijks voor het lezen van den Sheiiiu uitspraken. Zij was van dcu volgenden inhoud: „Gij hebt ons bemind, o Ilcer onze God, met eeuwige liefde; Gij hebt ons gespaard met groot en uiterst ge- duld, onze Vader en onze Koning, om der wille van Uwen grootcn naam en van onze vaderen, die op U vertrouwden, aan welke Gij de voorschriften des le- vens hebt onderwezen, opdat zij met een volmaakt hart zouderr wandelen volgeus de bepalingen van Uwen wil. Wees zoo ook ons genadig, o onze Vader, gena- digc Vader, die genade betoont. Heb medelijden met ons, wij suiccken het U, en leg verstand in onze har- ten, opdat wij al de woorden van de leer Uwer wet in liefde mogen verstaan, hooren, lecren, onderrigten, houden, doen en vervullen. Eu verlicht onzeoogenin Uwe geboden, cu maak, dat onze harten zich hechten aan Uwc wet, en vcrecnig ze tot de liefde en vrceze van Uwen naam. "Wij zullen nimmermeer beschaamd of onthutst zijn, noch struikelen, omdat wij op Uwen heiligen, grootcn, magtigen en vrccselijken naam hebben vertrouwd; wij zullen ons verheugen en blijde zijn in Uw behoud en in Uwe goedertierenheden, o lieer onze God, en de menigte Uwer goederlie- renhcden zal ons nimmer verlaten. Se/a/t. En uu haast U eu breng over ons een zegen cu vrede van de vier hoeken der aarde; neem het juk der Heidenen van onzen hals, en breng ons regtop in ons land; want Gij zijt ecu God, die behoud werkt, eu die ons hebt geko- zen uit alle volkeuen talen;en Gij,onze Koning,hebt ons in liefde doen hechten aan Uwen grootcn naam, om U te loven, en met L vereenigd te zijn, en Uwen naam lief te hebben. Gezegend zijl (iij, o lieer, die l^w volk Israël in liefde gekozen hebt." Hit gebed loon!, door de woorden „liet juk der Heidenen", het on- geduld, dat de Joden gevoelden over de onderdruk- |
|||||||
|
king, waaraan zij onder liet bestuur der Romeinen
blootstonden. Waarschijnlijk is het, dat eelt gevoc- lcn van dezen aard tot de aanneming van het gebed leidde, en meer bijzonder tot den voorrang, die in de gebeden der Joden er aan gegeven werd. Zie Siiuma. AHA1) of Aciiad, ecu naam aan de zon gegeven,
welke de Syriërs cu ook de Israëlieten aanbaden, toen zij tot afgoderij vervielen. Er schijnt eene ver- wijzing op deze godheid (e zijn in het 17du vers van Jesaja LXVI, dat door den Engelsehen godgeleerde Lowth aldus vertaald wordl: „Die zich zelve lieili- gcu, en zich zelve reinigen in de hoven volgeus de ge- bruiken ca/t Ahad; itr het midden van hen, die zwijiic- vleeseh eten, eu verfocisel, eu muizen: te zamcii zul- len zij verteerd worden, spreekt de lieer." (1) A1IAD1TH, de Mohamedaansche overleveringen,
die men zegt, dat ecu aantal van 51,^Gü bedragen. AliMED, een naam waaronder Mohamcd in den
Koran vermeld wordl. In het een en zestigste hoofd- stuk staat geschreven: „Jezus, de zoon van Maria, zeide: o kinderen van Israël, ik ben in waarheid de Apostel van God, welke tot u gezonden is om de wet te bevestigen, die vóór mij was gegeven, en om u goede tijdingen te brengen van een profeet, die na mij komen zal, en wiens naam Ahmed zijn zal." Op deze voorzegging, in den mond van Jezus gelegd, wij- zen de Mohamedaansche schrijvers als op het bewijs van het Goddelijk gezag huns profeels, en zij trachten zulks te bevestigen door de woorden van Jezus aan te halen, zooals die in Joh. XVI: 7 vermeld slaan: „Doch ik zeg u de waarheid: het is u nul, dal ik weg- ga: want indien ik niet wegga, zoo zal de Trooster lol u niet komen, maar indien ik heenga, zoo zal ik hem tot u zenden." Dit Tarakletos (trooster), zooals er in het oorspronkelijke staal, en dat zij veranderen in Perikletos, de doorluchtige, verklaren zij eenparig op Mohamcd betrekking te hebben. Eenigc hunner ge- leerden gaan zelfs nog verder terug eu vinden eene voorspelling van het verschijnen van dezen grootcn profeet en van het oordeel over de natiën, dat hij met zich zoude brengen, in l\'sahu L : 3: „Onze God zal komen en zal niet zwijgen: een vuur voor zijn aan- gezigt zal verteren, en rondom hem zal het zeer stormen." liuzij deuken, dal. zij hem ook duidelijk aan- gekondigd zien in JesajaXXVIII : 5 : „Te dien dage zal de lleere der hcirscharcii tot eene heerlijke kroon en tot eencn sierlijken krans zijn den overgeblevenen zijns volks;" en in Jesaja LXll : 3: „En gij zuil eene (1) Zie ook v. il. Palm, Bijbelvertaling.
|
|||||||
|
AlllUMAN AICIIMALOTAKCJI.
|
|||||||||
|
ïü
|
|||||||||
|
declen, waarin de Mohamedanen den koran verdeeld
hebben, waarschijnlijk iu navolging van de Joden, die den Mishna iu hetzelfde aantal declen verdeelden. Zie \'Kit KAN.
AIAM ALMADOULAT (Ik gelelde dagen), de
tien eerste dagen van de maand Moharram of de eerste maand van hel Arabische jaar, in den loop van welke de koran, zooals de Mohamedanen gelooven, uit den hemel is nedergedaald om aan de niensehen medegedeeld te worden. Zie Koran. AI AT (Wonderen), &u verzen of kleine afdeclingcn
van ongelijke lengte, waarin de 11 1 hoofdstukken of groole afdeelingeu van den koran verdeeld zijn. AICI LMA L< )TA1U\'II {De I\'ontder Gecaugeuschap).
De Joden verzekeren, maar zonder voldoend bewijs, dat een gouverneur, die dien titel droeg, het volk gedurende de Babylonische ge vangenschap bestuurde. Maar de oorsprong van de vorsten der gevangenschap kan niet gemakkelijk nagegaan worden, lién ding schijnt zeker, dal zulk een vorst niet bestond vóór het einde der tweede of hel begin der derde. eeuw. Gedurende het beslaan vanden tempel te Jeruzalem waren de Joden, die onder de Oostersche natiën ver- spreid waren, gewoon elk jaar in persoon naar Jeru- zalcm te gaan, of geschenken naar die stad tezenden. De rampen der ballingschap strekten om dien partij- geest te doen ophouden, die zoo langde Joden, Sania- ritaueu en andere seelen van elkander gescheiden had, en gcvolgelijk kwamen allen overeen denhooge- pricstcr te Jeruzalem als het hoofd der natie leerkeu- neu. Zoo lang daarom cenige vorm van bestuur in Judea bestond, was er noch in het Oosten, noch in hel Westen, behoefte aan een vorst der gevangen- schap. In de geschriften van Joscphus, die tot aan den tijd van Trajanus leefde, wordt van een Aielnnalo- tareh geeiic melding gemaakt. Eeuige schrijvers zeg- gen, dat na de verwoesting van Jeruzalem en de ver- spreiding der Joden, de natie iu drie klassen verdeeld werd, en dat elke klasse een opperhoofd of vorst koos om haar te besturen. Zij, die iu Palestina bleven, vver- den, gelijk vroeger, door den voorzin er van hel Sanhe- drin bestuurd. De .loden, die zieb in Egypte vestigden, kozen een patriarch tot hun hoofd. Zij, die zich iu Babyion en zijne nabijheid nederzetten, kozen voor zieh zelve ecu behcerseher, aan welken zij den naam van Aichmalotarch of Vorst der Gevangenschap gaven. De installatie van llnna, die de eerste vorst was, I ging van grootc pracht en vele plegtighcden verge- I zeld. Bij die gelegenheid gingen de hoofden der ua- burigc academiën mei de senatoren en het volk in |
|||||||||
|
sierlijke kroon zijn in de band des lleereu, cu een
koninklijke hoed in de hand uws Clod.s," daar de uit- drukkingcu heerlijke kruon en sierlijke kroon in die ver/en in het Syrisch vertaald worden door Mahmud. Kene andere uitdrukking, die ook door hen tot het- zell\'de doel verdraaid wordt, is Ie vinden in Dcut. XXXII] : ~: „De Jlecrc is van Sinaï gekomen, en is hunlieden opgegaan van Seïr: Hij is blinkende vcr- sehenen van hel gebergte 1\'arau." De Mohamedaan- sche geleerden verklaren dal deze drie verschijningen beteekeneu: de Wel van Mozcs, hel Evangelie van (\'hrisl ns en den Koran van Mohamed. Zoo worden de aanspraken van den grooten proleet van Arabië door zijne volgelingen bewezen. Zie Mohamed. AHRIMAN, het beginsel des kwaads bij de oude
l\'erzen. Zij stellen zich ecu voortdurenden strijd voor tusseben ürmuzd, At-w \\ orsl des Lichts, en Ahriman, i\\vn Vorst der Duisternis. Ten laatste echter zal Ahri- nian verslagen «orden, en bel Goed zal over liet Kwaad zegevieren. De Aarde zal dan bare oorspronkelijke eenvoudigheid hernemen, de meuschen zullen onstcr- l\'elijk zijn, en niemand behalve de regtvaardigen zal haar bewonen. De engelen werden als middelaars tus- schen Oiiuuzd en Ahriman voorgesteld, en een vrede werd lussehen Leiden gesloten, op voorwaarde dat de aarde voor een lijdvak van 7,000 jaren aan Abri- man zou worden overgegeven, en dal Orinuzd haar daarna lenig zon ontvangen. Zij, die bewoners van deze wereld waren, \\oor dal men lol den vrede be- slool, werden vernietigd. De niensehen waren oor- spronkelijk niets dan verligehainelijkte geesten, maar (hiniizd besloot in zijn strijd legen Ahriman van hen gebruik te maken, en daarom bekleedde hij hen niet vleeseh. Te dier tijde was de ordening, dal het licht hen niet zou verlaten vóór zij Ahriman en zijne mag- ten loi onderwerping hadden gebragt. Na dezen gc- lukkigeu strijd zal er cene opstanding zijn van het ligeliaam, eene scheiding van liclil en duisternis en eene roemrijke bevrijding. Plutarchus zegt ons in zijn leven van Thcmistocles, dal de l\'erzen somtijds ge- beden lol Ahriman rigtlcn, maar wij hebben geen zeker berigt aangaande de bijzondere gebruiken, die bij zijne aanbidding werden in acht genomen, of waar hij verondersteld werd Ie wonen. Ifet is echter zeker, dal de aanbidders hem verfoeiden, en wanneer zij gc- legenheid hadden zijn naam Ie schrijven, keerden zij dien altijd om, daardoor willende aanduiden, dal zij hein als een boosaardig wezen beschouwden. Zie AfiJiSTA.
AIIZAB, de naam gegeven aan de zestig gelijke
|
|||||||||
|
AKALEN. 77
|
|||||||||
|
AI1IALA —
|
|||||||||
|
menigte naar Babyion. Toen de vergadering bijeen
was, en II n na zijne plaats op een in ion genomen had , naderde liet hoofd van de academie van Syrië en ried hem plegtig aan geen misbruik Ie maken van zijn gezag, terwijl liij hem Ie zclfdcr lijd er aan lierin- nerde, dal hij ten gevolge van di-n ongclukkigcn en verdeelden staat, waartoe de natiegcbragl was, eer- der tol een slaat van slavernij was geroepen, dan tol een troon was verbeven. Den daarop volgenden Don- derdag begeleidden liein al de hoofden der academiën naar de synagoge, waar zij hem plegtig de handen op- legdcu, Ie midden van liet geluid der trompetten en de toejuiching der menigte. Van de synagoge werd hij in processie naar zijn paleis gcbragl, waar hut volk hem groot e geschenken zond. Des Zaturdags morgens begaven zich de hooiden der academiën en de voor- iiaamsle Joden daarheen, waarop de Aichuialotarch, na zijn gelaal met een stukje zijde bedekt te hebben, zich aan bun hoofd plaatste, en allen in processie naar de synagoge gingen. Zoodra zij daar gekomen wa- ren, gingen de hoofden der academiën en de zangers rondom zijn stoel slaan, en zongen gezangen wuize- geiiiug en gclukwcnschiug. Toen werd het boek der uel in zijne handen geplaatst, waaruit bij den eersten : regel voorlas, en daarop sprak bij hel volk mei geslo-
leii oogen aan en wijdde uil over de milddadigheid, J die aan de studenten moest betoond worden, hetgeen
hij niet alleen met bewijsgronden slaafde, maarwaar- van hij ook door eeuc groote gifl van zijne hand hel voorbeeld gaf. Hij hel einde van de dienst zegende hij de vergaderden, en bad vooreik volk afzonderlijk, dal (iod het niogt verdedigen legen honger, pesl en zwaard, Bij bet veilalen van de synagoge werd de vorst met groote praal naar zijn paleis geleid, waar bij een prachtigen maaltijd gaf aan de vooruaamsten van bet volk. Dit was zijne laatste verschijning in hel openbaar, behalve wanneer hij naar de academie ging, i wanneer iedereen bij zijne aankomst op stond en bleef
slaan, totdat hij hun zeide hunne plaatsen weder iu te nemen. De Aieliinalolarclien woonden gedurende bet eerste
tijdperk hunner waardigheid iu cene plaat» Mahazia gebeelen, maar hunne woonplaats werd spoedig naar Babyion overgebragt. Daar zal de vorst in tien gc- regtshovcn voor. Kr waren ook iu die groote stad achten twintig synagogen, waaronder die van den vorst was, welke rustte op pilaren van allerlei kleu- ren. Bene regtbank, die tien treden bad, was opge- ■ ligt vóór de kisl, die de wet bevat ie, waarop een zclel i was geplaatst voor den vorst en zijne familie. Zijne |
regtspraak stickie zich over al de Joden uil, die over
de koningrijken Assyrie, Chaldca en l\'artbië verspreid waren. Hijbezal dciiiaglomde. wijdiiiglc geven, en bij ontving ook de bijdragen, die uoodig waren om zijne eigene waardigheid Ie onderhouden en de schatting te betalen, die door de Perzische koningen geeisehl werd. De Aiehinalolarelieu bestonden lot aan de elfde eeuw. A111ALA of Al-asvau, een mededinger van Mo
ham cd in Arabic. Hij gaf voor, dal hem twee engelen verschenen waren, die hem zijne opdragt gaven. Zijne welsprekendheid en dapperheid lokten cene groote menigte lol hem. Hij behield zijne plaats echter slechts vier maanden en werd eenige uren voorden dood van Moliamcd omgebragt. Aihala en Mossei- lama, die ook voorwendde een door (iod gezonden profeet tczijn, worden door de Mohamcdaucn de twee Leugenaars genoemd. A1US liOCUïlÜS, cene godheid bij de oude
llomcincn, wier toelating ouder hel aantal der goden door cene bijzondere omstandigheid plaats bad. Kor- tentijd voorden inval der (ialliërs werd, zooals Livius berigl, cene stem, welke verklaarde dal de (jalliërs iu aantogt waren, gedurende de stilte van den nacht Ie Rome op de Via Nova gehoord. De waarschuwing werd iu den wind geslagen, maar iiaauwclijks hadden de (ialliërs de slad verlaten, of men herinnerde zich de waarschuwende slem, en de Romeinen bouwden, als bewijs van bunnen eerbied voor den onbekenden spreker, op de \\ ia Nova een tempel te zijnergedaeh- tcuis, zoo nabij mogelijk aan de plaats, waarde slem gehoord was. A.I/.AT, de afdeelingen, waarin de koran gewoou-
lijk verdeeld wordt. Elke dezer afdeelingen beval twee Ahzabs (zie Aii/.au) en is in vier ondcrafdeeliugen verdeeld. Deze verdceliugen zijn voor bel gebruik der lezers in de koninklijke moskeen en de aangrenzende kapellen, waar keizers en andere groote mannen bc- graven worden. Zie Kohan. AKALEN, een naam onder de Dritzeu op den
berg Libanon aan geestelijken gegeven. Drie dezer Akalen hebbeu als Schciks hel bestuur over de ove- rigen; ecu hunner woont iu het district Arkub, ecu ander in Tschup cl 1 leilecu de denle in llasheia. De Akalen zijn van de wereldlijken onderscheiden door hunne witte kleedcrcn en voornamelijk door den wil- ten tulband, dien zij als zinnebeeld hunner zuiverheid dragen, /.ij hebben gewoonlijk goede huizen op de heuvelen. Op Donderdag avond, die onder de Ooster- lingen d( nacht van Vrijdag genoemd wordt, verza- nielen zij zich in lui huis van den een of ander hunner |
||||||||
|
7^ AKASAII.\'KIIIS — ALABAltCJl.
|
|||||||
|
beklimmen, en hen niet alleen zou bevrijden van de
dwingelandij der Romeinen, maar ook hunne natie zou verhell\'en boven alle koningrijken, die op aaide bestonden. De Joden houden Akiba in de hoogste eer en zeggen, dat hij afstamde van Sisera, generaal van hel legervan Jabiil, koning van Kanaiiu. Zij denken, dat hij bij God in zulk eenc hoogc guusl gestaan beeft, dat hem eenc openbaring gedaan werd van vele [Hinten, die voor Aiozes verborgen waren, eu dat hij bijzonder bekend was met de reden van zelfs de kleinste bijzonderheden der wet. Zie Barcuocjiëbas, Mkssiassen (Valscu e). ALABANDUS, een held van Caric, dien de in-
vvoners van Alabanda na zijn dood aanbaden als den stichter hunner stad. ALABARGU, een woord gebruikt om het. opper-
hoofd der Joden Ie Alcxandric, of liever in geheel Egypte, aan te duiden. Dal laad is te allen tijde een toevlugtsoord der Joden geweest. Toen het door Alc.vauder den Grootc aan ziju rijk gehecht weid, bouwde bij er eenc grootc stad, die hij naar zijn eigen naam Alcxandric noemde, en zond er eene kolonie van Joden heen, om daar eenc nederzetting te vor- uien, terwijl bij bun dezelfde regten gaf, als door de Maccdonicrs genoten werden. Men zegt, dat de Egyptcnaren voor dien veroveraar verschenen eu hem vroegen den Joden te bevelen hun bel goud, bet zilver, de edelgesteenten cu andere voorwerpen terug Ie geven, die zij van hen geleend hadden, toen zij Egypte verlieten. De Joden stemden gcreedelijk in de teruggave toe, mits de Egyptcnaren beu be- loonden voor hunne diensten gedurende vier honderd jaren. Alcxandcr zag de redelijkheid van dit verzoek in, en besliste ten voordeclc der Joden. Om deze gc- beurtenis te gedenken houden de Joden in de maand Maart nog een jaarlijkseh feest. Toen de Joden iu Egypte talrijk werden eu niet tevreden waren mei in de synagogen Ie bidden, verlangden zij ecu tempel te hebben, die evenaren kon niet dien van Jeruzalem. 1\'hilonieter, denkende dal daardoor ecu aantal Joden zoude overgehaald worden zich iu zijne staten te vestigen, stond Onias, hun hoogepricster, toe een ver- laten tempel te zuiveren, of liever ecu nieuwen in Beucdcn-Egyptc op te rigten. De uilwerking was, zooals Philomcter gehoopt eu verwacht bad; ecu aantal misnoegde Joden verliet Jeruzalem en trok naar Egypte. De rabbijnen der heilige slad, natuur- lijk naijvcrig op dezen ïnededingenden tempel, maak- ten hun volk diels, dat God hunne vestiging builen Judea verboden had, tenzij zij gedrongen werden door |
|||||||
|
broederschap, om godsdienstoefening te houden en
voor de gchcclc nat ie te bidden; de vrouw i\'ii dur gecs- tclijkcu mogen daarbij tegenwoordigziju, niaargcenc wereldlijken, zelfs geen schcik of emir, worden toe- gelaten, /.ij verachten alle cereposten iu deze wereld, omdal zij gcloovcn, dat zij hij den terugkeer van llakem, de verpersoonlijking der godheid, koningen, vizieren en pachas zijn zullen. Zij trouwen niet niet de dochters van wereldlijken, en zij weigeren met de schciks en emirs hunner eigene natie te ctcu. Akalcn eten alleen met akalen en met de hoeren en geringe daglooncrs. Zij leiden de godsdienstoefening in de kapellen of khalouc, zooals zij genoemd worden, en onderwijzen de kinderen in eenc soort van catcchis- inus. Zij ziju vcrpligl zich te onthouden van vloeken en alle booze taal, en mogen niets van goud of zijde in hunne klecdcreu dragen. Er zijn verschillende gra- den van Akalen, en vrouwen worden ook in de orde opgenomen; een voorregt waarvan, zooals Burck- hardl ons herigt, vele zich bedienen, daar zij dan hel kostbare kapsel en de rijke zijden klecdcreu, die bij haar in de mode zijn, niet behoeven te dragen. Men beeft berekend, dat de heilige orde der Akalen ongeveer 10,000 leden telt. A KA S.M l Kil IS, eenc Hindocschc scetc, wier
aanhangers het aaugezigl ten hemel rigten, totdat de spieren van het achterste gedeelte van den hals za- mengel rokken worden, en hel in die houding hou- dcu. Zij dragen den Jala, laten den haard grocijen en besineeren hun ligchaaui niet aseh. Zij leven van aalmoezen. AK11KAT, cene soort van aanneming onderMo-
hauiedaucn geoorloofd en zeer gebruikelijk onderde Turken. De plcgtigheid, waardoor deze daad bcves- ligd wordt, bestaat daarin, dat de persoon, dicaange- uoiticn zal worden, liet hemd van dengene aantrekt, die hem aanneemt. Zie Aanneming. AKI BA, een berucht rabbijn, die omstreeks het
jaar ló\'u leefde, en van wien de Joodsche schrijvers vele wonderlijke geschiedenissen verhalen. Hij was voorzitter van het Sanhedrin, toen Barchochcbas ver- scheen, die zcidc de .Messias te zijn. Akiba begun- stigde de plannen van den merkwaardigen bedrieger en gal\' voor, dat hij zelf de voorlooper was, tut het volk roepende : „Zie de sier, die uit Jakob zoude voortkomen!" Deze (wee listige en geslepen mannen trokken parlij van de vooroordcclcn, die onder de ■loden bestonden, welke verwacht len, dat de Messias als een tijdelijk vorst en een raagtig veroveraar zou verschijnen, die den troon zijns vaders Davids zou |
|||||||
|
AL-AIB — ALBANENZEN. 79
|
|||||||
|
lingcn van JohannesLiseoof Alasco, een Poolsch C\'a-
tholick bisschop en oom van den koning van Polen. Nadat Lisco de beginselen der Hervorming omhelsd had, ging hij tijdons de regering van Eduard VI. naar Engeland, en werd het hoofd vau de eerste I lollandsche kerk in Ausl in Friarste Londen. Vier leeraars stonden bom in zijn dienstwerk ter zijde. Op slechts één punt schijnt hij van de Hervormde kerken in Engeland ver- schild te hebben, en wel op hel niet alleen toepassen van de woorden van onzen Zaligmaker: „Dit is mijn ligebaam" op het brood, maar ook op den wijn, daarbij zeide, dat de uitdrukking de geheele handeling of vie- ringvau het, avondmaal omvatte. Men zegt ook, dal hij de noodzakelijkheid van den doop ontkende, maar hel is te betwijfelen ofhijecue leerstelling verkondigdc,dic Zoo duidelijk in tegenspraak is mol liet bevel van (\'hris- lus. liet is mogelijk, dal bij eenigeu twijfel koesterde aangaande de gepastheid of hel noodzakelijke van den kinderdoop volgens den bijbel. De bijzondere inec- niiigeu van Lisco moeten met hem uitgestorven zijn, aangezien er geen spoor zijner secle na zijn lijd Ie vinden is. ALASTOR, een bijnaam aan Zcus als den wreker
van booze daden gegeven. De naam wordt ook ge- bruikt, voornamelijk door schrijvers van treurspelen, om (dke godheid of eiken bovcnuatuurlijkcii geest aan te duiden, die wraak neemt over de booze daden, welke de meuschen begaan. ALAWAKA, een woedende demon indegodsdienst
der Boeddhisten, die onder een banaanbooni woonde on gewoon was al degenen te dooden, die dien boom naderden. Dal deze demon voor zeer niagtig aangezien wordt, bewijst de volgende legende, die ouder hen bo- slaal : „Als Alawaka zijn wapen in de lucht wierp, zou er gedurende twaalfjaar geen regen zijn; als bij bol op den grond wierp, zouden er geene kruiden groeijen gedurende twaalf maanden ; als hij hel iu de zee wier]), zoude zij droog worden." Niemand, denken zij, kan bel wapen van Alawaka wederstaal!. Als een van de grootste wonderen, die Boeddha verrigt beeft, wordt vernield, dat bij dezen duivel, die vroeger niet Ie bo- hecrseheii was, door vriendelijkheid overwon,en diens hart zoodanig veranderde, dat bij hel pad Scwan, oen van de vier paden, die naar hel ophouden des beslaans (zie Vkkxiktioim.) geleiden, insloeg, zeggende, dal bij van dien tijd van stad lot stad eu van buis tol huis zou gaan, on overal de wijsheid van Boeddha en de uitnemendheid van zijne leerstellingen zou verkondi- gen. Zie Boeddha, Boeddhisten. AXBANENZEN, eene secle van Christenen, die
|
|||||||
|
hongersnood of door hel zwaard, on om deze leer te
bewijzen haalden zij de woorden van David aan: „Zij hebben mij dezen dag uitgedreven van te wonen in liet erfdeel van den Heer." Al de pogingen van de rabbijnen om de uitwijking der Joden naar Egypte tegen legaan, waren echter geheel en al zonder gevolg, en de geschiedenis verhaalt, dal bet aantal der .Inden zoo groot, en bun bloeijendc toestand in dat land zoodanig was, dat zij behalve vele statige synagogen, een magistraat, uit bun eigen boezem hadden, een Alabarch, om hen volgeus hunne eigene wetten te oordeelen. Na de volkomene verwoesting van Jcru- zalem door de Romeinen in bet jaar 7\'), zochten vele .loden cene schuilplaats in Egypte eu in andere lan- den. De wraak, die hen in hun eigen land bad ovcr- vallen, vervolgde ben echter ook in Egypte. De Ro- meinsclie keizer, bevreesd dal zij weder een maetitr ligebaam zouden worden, beval, dal de tempel van Onias met den grond gelijk gemaakt zoude worden, en alhoewel de gouverneur bet vonnis i iet letterlijk ten uitvoer bragt, sloot bij echter den tempel en be- lette den .loden er in Ie bidden. De waardigheid van Alabarch schijnt in Egypte algemeen bestaan Ie heb- ben, daar de dichter Juvenalis in een van zijne hekel- dichten er van spreekt. AL-AIB {lift Stuitbeen). Mohamed leert in den
koran, dat hel ligebaam van den menseb geheel en al door de aarde verleerd wordt, behalve de til-aib, welke bestemd is om de basis van hel toekomstige ge- bouw eens nieuwen ligehaams uit te maken. De ber- nicuwing van hetgehccle mcnschelijk ligebaam moei volgens de leervan den profeet bewerkstelligd worden door een regen van veertig dagen, welke de aarde lei- hoogte van twaalf ellcboogslengten zal bedekken en de ligehameii als planten zal doen verrijzen. De tijd der opstanding is een volkomen geheim aan (iod alleen bekend; de engel Gabriël erkende zidf zijne onkunde op dit punt, toen Mohamed hem er naar vroeg. Dit denkbeeld aangaande den al-aib heeft .Mohamed waarschijnlijk aan de Joden ontleend, wier rabbijnen dergelijke idecn betreffende de opstanding iles ligehaams koesteren. Zie Opstanding. ALALCOMKMA, in de mythologie eenc van de
dochters van Ogyges. Zij en hare twee zusters werden als bovennatuurlijke wezens beschouwd, welke over de eeden waakt on en zorg droegen,dat deze niet onbehoor- lijk of ligtvaardig gedaan werden. De afbeeldingen van deze godinnen bestonden uit niets anders dan hoof- den, on sleehls dierenkoppen werden haar geofferd. ALASCANEN, een naam gegeven aan de volge-
|
|||||||
|
ALBATI—ALBIGENZEN.
|
|||||||||
|
Ml
|
|||||||||
|
omstreeks liel jaar 7%, tijdens de regering van kci-
zit Constantijn VI. en hel pausscliap van Leo III., ontstond. De gevoelens van de aanhangers dezer sectc waren gedeeltelijk van Giiostischen, gedeeltelijk van Manichadschen oorsprong, /ij namen tweegrootc beginselen aan, liet eene goed liet andere kwaad, en schreven het Oude Testament aan liet laatste en het Nieuwe aan het eerste toe. Zij geloofden aan de Pytliagorische leer der zielsverhuizing. Niet alleen untkenden zij de godheid van Jezus Christus, maar zij geloofden ook niet aan zijne nicnsehelijkheid, daar zij zeiden, dal hij niet in werkelijkheid en waarheid nienseli was geweest. Zij ontkenden de opstanding van het Ligchaam, geloofden dal hel algeinceuc oor- deel reeds voorbij was, en dat de kwellingen der hel in dit leven ondergaan werden, /ij leerden, dat vóór Jezus (\'hrisl ns geen enkel goed inenseh op de wereld bc- stuud, dal ergeeue kracht lag in den doop, en dat hel zedelooze gedrag der geestelijkheid verhinderde, dal de sacramenten weldadig werkten. De leer \\an eene gemeenschap van goederen werd ook door hen om- helsd.euzij beweerden, dal de kerk de inagl van uilban- uing niet had, noeh die van reglementen te maken, /ij verwierpen het sacrament des altaars en bet laatste oliesel, doopten alleen volwassenen, loochenden de leer der erfzonde, ontkenden den vrijen wil en ge- loofden aan hel eeuwig bestaan der wereld. Zij ver- boden bet huwelijk, zeiden dal woekergcooi loofd was. en dat niemand lot teruggave van geleend goed was verpligt. (>ok leerden zij, dal de mensch den Heiligen (icesl n it zich zelvcn geeft, en dat het cent \'lirislen niel geoorloofd is Ie zweren. Zie Catiiaiu, Man kilkeus. ALBATI, eene soort van kluizenaars, die in bet jaar 1390, tijdens het pausschap van Bouifacius IX., van de Alpen in verscheidene provinciën van Italië afdaalden. Zij ontvingen ücu naam van Albati, om- dat zij witte linnen kleederen droegen ; en hoven- dien werden zij aangevoerd door een priester in hel wil gekleed, die een crucifix in de band hield. Dcvol- gelingen van dezen priester, die groolcn ijver voorde zaak der godsdienst aan den dag legden, namen zoo snel in aantal toe, dat Bouifacius begon te vreezen, dat hun aanvoerder naar de pauselijke waardigheid streefde, en daarom zond bij eenige gewapendeu legen ben af, die den priester gevangen namen en ter dood hiaglen. Hierop vlood degeheele menigte uileen, en verstrooide zich in alle rigtingen. Eenige schrijvers rangschikken de Albuti onderde ketters, doch hel is meer waarschijnlijk, dal zij door sterke gevoelens van vroomheid bezield waren, en hunne eigene zonden en |
die der tijden, waarin zij leefden, betreurden. Room-
sebe schrijvers zeggen van hen, dat zij als beesten te
/.amen leefden, maar zulke lasteringen worden dik-
wijls zonder eenigen grond ten aanzien van de vurigste
vrienden van waarheid en regl vaardigheid verspreid.
ALBE, ecu wit linnen kleed mei mouwen,dal door
de geestelijken in de Koomsche kerk, en iu bisschop-
pelijke kerken in het algemeen, gedragen wordt.
Kenige Itoomsche schrijvers trachten, maar mei slecht
gevolg, te bewijzen, dat de Apostelen, wanneer zij
godsdienstoefeningen hielden, eene bijzondere klee-
ding droegen. Baroniiis en liona weiden hierover zeer
uil, en de laatste is stout genoeg te zeggen, dat de inan-
lel, dien Paulus te \'l\'roas liel, een priesterkleed was.
Maar wij vinden eersl in de vierde eeuw van ollicicelc
I kleederen, door de geestelijken gebruikt, gewag gc-
inaakl. Men zegt, dal keizer C\'oustautiin een rijk
; kleed aan Maearius, bisschop van Jeruzalem, gege-
ven heeft, hetwelk hij dragen moest, wanneer hij i\\v\\i
i doop toediende, eu later besehuldigden de Alianen
I Cvrillns van het verkocht ((•lubben. Wij vinden, dal
I niet lang daarna de vijanden van Athanasius hem ten
! laste leiden, dal bijden Kgypteuaren eene belasting
had opgelegd, om een fonds daar te si ellen voor de
linnen kleederen der kerk. De eerste maal, dal de u/ie
of het koorhemd vernield wordt, is iu den ren en
veertigsieu canon \\nn hel vierde concilie van (\'ai-
I thago, welke hcvecll, dal de diaken de all,r zal dra
gen, wanneer de offering geschiedt of de morgculesscn
i gelezen worden. Del, denkbeeld van zulk ecu kleed
is waarschijnlijk ontleend aan den willen linnen efod
der oude Joodschc priesters, en gelijk elk deel van
bel gewaad eens priesters zijne bijzondere beleckeuis
heeft., zoo stelt de albe het witte kleed voor, waarin
Jezus iu het huis van llerodes werd bespot. In de
rloomschc kerken, behalve iu Engeland, w ijkt de albe
eenigzins van den oorspronkelijke!] vorm af. Iu de
\' Grieksche kerken en iu de Kngelschc kerk niet.
ALBIGENZEN, afgescheidenen van de kerk van
Home in de twaalfde eeuw. Zij leidden hunnen naam al\'van Albi, den naam eener stad iu Lauguedoc, waar hunne vermeende dwalingen op eene kerk vergadering, iu I 17li gebonden, hel eersl veroordeeld werden. Ge- I durende verscheidene eeuwen vóórdien tijd hadden er j een aantal gel rouwe en vrome aanhangers van de waar- lieden des bijbels geleefd, die "hel licht des evangelies Ie midden van de duisternis en onkunde der Middel- eeuwen bewaard hadden. Men kan bewijzen, dat er eene keten van Hervormers lang voor de Hervorming beslaan heeft, en hoewel hel altijd de staatkunde van |
||||||||
|
ALBTGEXZEX. 81
|
|||||||
|
De regerende graaf van Toulouse, Raymond A I.,
was nog een onafhankelijk souverein, en daar hij
het onlaakbarc karakter en de onschuldige neigin- gen van de Albigenzen, die zijne eigene onderdanen waren, kende, was hij zeer ongenegen om deel te nemen aan den oorlog, dien Rome tegen hen had gepredikt. De paus was natuurlijk begecrig, om van zijne diensten in het nitrocijen der halstarrigc ketters van Languedoc gebruik te maken. Io 12(1/ werd Peter van Castelneau van Rome afgezonden om Raymond te vragen, of hij zieli bij de naburige vorsten zou voegen in een verbond om de Albigenzen uit te roeijen. De vorst gaf op het verzoek van den paus eene onmiddellijke en bepaalde weigering, die natuurlijk door zijne onmiddellijke excommunicatie door den pauselijkcn legaat, en de onderwerping van zijn land aan een plegtig interdict gevolgd werd. Naauwelijks hoorde de Heilige Vader wat er gebeurd was, of hij schreef een eigenhandigen brief aan graaf Raymond, waarin hij den kerkban, dien zijn legaat had uitgesproken, bekrachtigde, eu hem in taal vol verontwaardiging toeriep: „Verpeste man! Welke hoogmoed heeft zich meester gemaakt van uw hart, en hoc groot is uwe dwaasheid, dat gij vrede weiger! met uwe naburen, en de Goddelijke wetten trot- secrt door de vijanden des gcloofs te beschermen? Als gij de eeuwige vlammen niet vreest, moest gij dan niet de tijdelijke kastijdingen vreezen, welke gij door zoovele misdaden verdiend hebt\':\'\' De woedende uitvallen van bet Yatikaau versehrikfen Raymond zoodanig, dat hij zich onderwierp; hij toekende, hoewel niet den grootsten weerzin, het traktaat voor de uitroeijing der ketters in zijne staten. Zijne ge- hechtheid aan de overeenkomst bestond echter eerder in naam dan in werkelijkheid, eu de pauselijke le- gaat, zijne onwilligheid ziende om niet kracht en ijver in het werk der vervolging voort te gaan, kon zijne woede niet verbergen en deed den vorst, na in de meest verwijtende taal tegen hem te zijn uitgevaren, weder in den ban. Raymond was verontwaardigd over de onbeschaamdheid van Castelneau, en zoo verwoed waren ook zijne vrienden, dat een van hen den vol- genden dag, na eene, onstuimige woordenwisseling, zijn dolk trok, den legaat in de zijde stak en hem doodde. Toen de paus dezen moord vernam, geraakte hij in
ontembare woede. Onmiddellijk vaardigde hij eene bul uit, aan alle graven, baronnen en ridders van de vier zuidelijke provinciën van Frankrijk gerigt, waarin hij het gedrag van den graaf van Toulouse aan |
|||||||
|
de Kerk van Rome geweest is, om zelfs tot den dood
toe al degenen te vervolgen, die van haar verschilden of hare magt weerstonden, toch verrezen er vantijd tot tijd, in, verschillende deelcnvan Europa, getuigen voor de waarheid Gods, die hnn leven niet telden om het geloof, eens aan de heiligen gegeven, te ver- dedigen. De Albigenzen heeft men doen opklimmen tot aan de Paulieianeu, die het zuivere evangelie van Christus in het zuiden van Frankrijk gepredikt had- den, drie honderd jaar vóór de dagen van Luther. Dr. Allix heeft in zijne Geschiedenis van de oude kerken der Albigenzen eene groote menigte bewij- zen bijcengebragt, om aan te toonen, dat er in de bisdommen Narbonne en Aquitanic van zeer vroege tijden af eene stelselmatige vijandschap tegen de toe- uemendc dwalingen van Rome bestond. In die bc-
i .... voorregte landstreek bleef het licht schijnen, temidden
van de omringende duisternis. Zelfs tot het begin
der twaalfde eeuw werd bet pauselijk gezag, dat van elk ander gedeelte van het Christendom onbepaalde onderwerping had ontvangen, in bet land der Albi- gcn/.en geheel en al geloochend, liet was niet waar- schijnlijk, dat Home met kalmte den wederstand tegen zijn scheptcr zou blijven verdragen. Twee legaten, Guy en Reinier, werden door den pauselijkcn stoel afgezonden, met volkomen gezag om deze ketters uit te roeijen; en bij het vervullen van hunnen last doemden de meêdoogenlooze pauselijke zendelingen een groot aantal schuldelooze menseben tot de vlam- men. Toch nam de ketterij toe eu wou zij in kracht, en Innocentius III. vond het noodzakelijk krachti- ger maatregelen te nemen. Hij predikte een kruis- togt tegen de kettersche oprocrliugcn, en zond tal- loozc priesters door geheel Europa, om de gcloo- vigen tot ecu heiligen oorlog tegen de vijanden der kerk op te roepen. Rij het rondgaan in de ver- schillende landen wekten de priesters het volk overal op door de meest aanhitsende redevoeringen. De aartsbisschop 1\'slier berigt ons, dat zij een gclief- koosden tekst hadden, waarover zij predikten, na- inclijk: Psalm XC1V : 16: „Wie zal voor mij staan tegen de boosdoeners? wie zal zich voor mij stellen tegen de werkers der ongeregtighcid?" Naar aan- leiding van dezen tekst, riepen zij hunne hoorders op, indien deze cenigen ijver voor liet geloof hadden, indien zij cenig belang stelden in den roem van God, indien zij het voordcel van den pauselijkcn aflaat wilden inoogsten, om het kruis te komen ontvangen, en zich te voegen bij het leger van den gekruisigden Zaligmaker. |
|||||||
|
tl
|
|||||||
|
SNZEN.
|
||||||||
|
S2 AL
|
||||||||
|
Raymond echter, die de magt en den invloed van
Rome kende, werd door angst en onrust bevangen en verklaarde, dat hij gereed was om de vernede- reudste inwilligingen te maken, eerder dan den oorlog in zijne staten gevoerd te zien. Dit was juist wat Rome verlangde. De afgevaardigden van Kaymond werden door den paus ïnetdeniecstinogclijkcinschik- kclijkheid en vriendelijkheid ontvangen; zijn aanbod om bijstand te verkenen in den oorlog tegen de ket- j ters werd met vreugde aangenomen, en om zijne opregtheid te bewijzen moest hij zeven zijner voor- naamste kasteelen overgeven. Als men het hierover eens was, zou de paus aan Raymond niet alleen eene volkomenc absolutie geven, maar ook eene volkomene herstelling in zijne gunst. Naauwelijks was de schroomvallige graaf van Tou-
louse de dupe van den listigen en bcdriegelijken Innocentius geworden, of hij vond zieh in moeijc- lijkheden gewikkeld. Ken zeer groot leger, volgens sommigen 300,000, volgens anderen 500.0110 man sterk, drong de oproerige provinciën binnen. Vcruc- mende dat deze groote menigte soldaten op het punt was zijne staten aan te vallen, werd hij als door een panischen schrik bevangen, en nog te meer, daar hij gevoelde zijne toestemming gegeven te hebhen, om de absolutie van den pausclijkcn stoel op de meest vernederende voorwaarden te koopcu. Hij ontving liet bevel naar de kerk te gaan, om de beloofde abso- Intie uit de handen van dvn p.mselijken legaat te out- vangen. Alvorens de/e echter werd gegeven, moest hij op de heilige hostie en de reliquiên der heiligen zweren, dat hij den paus ende heilige Roorasche kerk zou gehoorzamen zoo lang hij leefde, en dat hij de Al- bigeuzeu te vuur en te zwaard zou vervolgen, totdat zij of geheel uitgeroeid waren, of weder tot onderwer- ping aan den Roomschen stoel waren gebragt. Nadat hij dezen eed aan de deur der kerk gezworen had, gaf de legaat hem bevel zijne kleederen geheel en al af te leggen, om zich aan de strafoefening voor den moord van Castelneau te onderwerpen. Te vergeefs betuigde de graaf zijne volkomenc onschuld aan den moord des monniks, de legaat was onverbiddelijk ; het was noodig, dat de tuchtiging der kerk opgelegd werd. Dien ten gevolge bood op den 1>A» .lunij 120\') graaf Raymond het treurige schouwspel aan van boetedoening op de meest vernederende wijze. Toen hij geheel naakt was, behalve alleen een linnen doek om zijn midden om der welvocgelijkheid wille, wierp de legaat eene priesterstool om zijn hals, leidde hem daaraan de kerk binnen en negenniaal om |
||||||||
|
den invloed van den duivel toeschreef en eischte, dal
in alle kerken de banvloek in het openbaar over hem zou worden uitgesproken, terwijl hij te zelfder tijd al zijne onderdanen van gehechtheid of getrouwheid ontsloeg, en eiken t\'atholiek toestond zijn persoon te vervolgen en zijne staten te bezetten en te behouden, voornamelijk om de ketterij uit te roeijen. Deze bul werd onmiddellijk door andere tot het-
zelfdc doel gevolgd, en iu het bijzonder rigtte de paus een brief aan den koning van Frankrijk, Filips Augustus, ivn einde hem persoonlijk op te roepen, om hulp te verleeuen in hel vernietigen van de. god- delooze ketterij der Albigenzen, om hen mei eenc sterke hand te vervolgen, hen van hunne beziltin- gen te berooveu, hen te verbannen en Roomsch-Ca- tholieken in hunne plaats te stellen. Om het volk tot deelneming aan dezen kruistogt tegen de ketters op te wekken, werd dezelfde aflaat beloofd, als vroe- ger aan diegenen was verleend, die voor de be- vrijdiug van het Heilige Land waren uitgetrokken. \\ (den uit alle oorden van Europa haastten zich, om zich hij dit nieuwe leger te voegcu, daar de priesters en monniken hun hadden doen geloovcn, dat zij, door deel Ie nemen aan de/e heilige onderneming, boete /.ouden doen voor de ondeugden en misdaden van een geheel leven. Kn bij het oorlogvocrcn werd den soldaten niet de minste dwang opgelegd; zij mog- ten plunderen en moorden naar willekeur. Ken van de ijverigste en dweepziekstc monniken, die liet volk tot dezen kruistogt aanzetten, was Arnold Anialrie, abt van (\'itcaus, die met talrijke geestelijke broeders, voornamelijk van de orde van St. Bernard, ecu groot leger in het veld bragt, en de soldaten aanmoedigde door de. verzekering, dat al degenen, die op dezen heiligen togt mogteu sterven, een e volledige absolut ie zouden ontvangen voor al de zonden, die zij van den dag hunner geboorte tot dien van hunnen dood bedre- ven hadden. De bijval, dien de pauselijke afgevaardig- den ondervonden,verontrustte Itaymond niet weinig; en verlangend zijnde om datgene te verhinderen, wat hij zag, dat een uitroeijingsoorlog zou worden, ging hij, vergezeld van zijn neef Hoger, graaf van Bezicrs, naar Arnold, den aanvoerder van den krnis- togl, die hen niet trotsehheid ontving en verklaarde, dat hij niets voor hen doen kon, en dat hun eenig red- middel was. als zij de dreigende gevaren wilden afkec- ren, zich tot den paus te wenden. De jonge graal\'van Beziers, ziende dat onderhandelingen geheel vrueh- teloos waren, besloot den oorlog voort te zetten, en zieh tot eene dappere venlediging voor te bereiden. |
||||||||
|
ALBIGENZEN.
|
S3
|
||||||||
|
I do pauselijke banbliksems, verkeerde in grootedroefe-
1 nis. De oorlog woedde intusschenmet onverminderde hevigheid voort, maar Kayiiioud, was er afkeerig vau eenig aandeel te nemen in de vervolging zijner onder- dancn en vrienden. Eu toch bleef hij strikt getrouw aan de gebruikeu der Roomsclic kerk, zoodat hij lan- gen tijd, terwijl de banvloek op hem rustte, aandeden- \' ren der kerken, die hij niet durfde binnentreden, zijne gebeden uitstortte. Ten laatste overleed, op den 10llc" November, deze ongelukkige graaf plotseling iu een toren van het paleis van Carcassone, terwijl hij nog iu den kerkban was. Algemeen verspreidde zich het gerucht, dat hij door vergif was omgebragt, en Innocentius 111. verklaarde zelf, dat de graaf eeu geweldadigen dood gestorven was. Simon de Moutfort was nu het leenroerig opper-
hoofd vau de twee. versterkte steden geworden. Door de voorwaarde, waarop bij in het leenbezil gekomen was, was bij vcrpligt de ketters uit te roeijen. Daarom zette hij den veldtogt voort en nam verscheidene ste- den in, hoewel niet zonder aanmerkelijk verlies. Het grootste gedeelte van Albigeois, dat de voornaamste zetel vau de schadelijke leerstellingen was, was inliet bezit van deu graaf van Foix, wiens naam ook Ray- mond Roger was. Deze weerstond den voortgang dei- kruisvaarders onder Montfort met veel dapperheid en bekwaamheid, doch was ten laatste, na verschei- dene kasteclen verloren te hebben, genoodzaakt zich ti- onderwerpen. De oorlog werd door Montfort met de grootste wreedheid gevoerd, liet kasteel van LauragaisenMcnerbois aanvallende, liet hij de iuwo- ners, die iu zijue handen vielen, aan galgen ophangen. Na cene andere stad met goed gevolg aangevallen te hebben, koos hij meer dan honderd inwoners uil, wier oogen bij uitstak, eu wier neuzen hij afsneed, in den loop van dezen vcldtugt viel hij liet kasteel vau de stad Menerbes aan, dat op cene steile rots, omgeven van afgronden, gelegen was. Deze plaats werd voor de sterkste in het zuiden van Frankrijk gehouden, eu haar bezitter, Guiard, was om zijne dapperheid bc- kend. Iu het begin van Juuij 1210 sloegen de kruis- vaarders hel beleg om de stad, eu na cene dappere verdediging van bijna zeven weken waren de invvo- ners uit gebrek aan water genoodzaakt te capituleren, i De kruisvaarders namen op dc\\i ;!Js,,,,| .Fulij bezit van lul kasteel; zij traden het binnen ouder het zingen van Te Deiim, terwijl bet crucifix en de standaard vau Montforl vooruitgedrageu werden. De Albigen- zeu waren middelerwijl bijeengekomen, de mannen en vrouwen iu afzonderlijke gedeelten, en bereidden zich |
|||||||||
|
het graf vau deii gewaauden heilige, en kastijdde hem
middelerwijl op de ontbloote schouders met de roede, die hij in de hand hield. Nadat de vereischte straf- oefening gehouden was, moest Rayniond zijn eed van gehoorzaamheid aan den paus, en zijne belofte van de ketters uit te roeijen hernieuwen, waarna hij ecuc volkomcne absolutie ontving. Roger, graaf van Beziers, het voorbeeld zijns ooms
volgende, wendde zich tot deu paus en boud onder- werping aan, maar afgewezen zijnde, maakte hij toebe- reidselen om zich met kracht te verdedigen. De twee plaatsen, waarop bij als zijne sterkste vestingen voor- uatnelijk rekende, waren Beziers en Carcassone. De eerste werd door het leger der kruistogtenaren in drie afdeelingen aangevallen. Door liet aantal overmand gaven de burgers zicli over, en de kruisvaarders tra- den zonder eenigen tegenstand de slad binnen. Eenc slagtingzonder onderscheid volgde, en vau de zestig duizend inwoners ontkwam niet één deu dood. Toen werden de huizen van alles wat waarde had beroofd, en de geheele stad in brand gestoken en tot asch ver- tcerd. Middelerwij] maakte zich Roger, die zich in Carcassone, dat veel beter dan Beziers versterkt was, had opgesloten, gereed om die stad tegen de aan- vallen der kruisvaarders te verdedigen. Door verraad echter viel Roger iu handen van den legaat, die hein in de gevangenis wierp, waar bij spoedig stierf, niet zonder sterk vermoeden van vergeven te zijn. Zoodra de inwoners van Carcassone de gevangenneming van den graaf vernamen, verloren zij den moed: en hoe- wel zij geheel en al ingesloten waren, slaagden zij er in gezamenlijk door een onderaardschen gang uit de stad te vlugten, en zich over verschillende dee- len van het omliggende land te verstrooijen. Toen de kruisvaarders deu volgenden dag de stad binnen- kwamen, waren zij verbaasd haar geheel verlaten en eenzaam te vinden. Eerst dachten zij, dat er cene krijgslist in het spel was om hen in cene hinderlaag te lokken, doch bevindende, dat de stad in werkelijk- heid zonder inwoners was, riepen zij met vreugde uit: „De Albigenzeu zijn gevloden!" Zoo vielen de twee voornaamste vestingen der
Albigenzeu, Beziers en Carcassone, iu de magt des vijands. Het bestuur over bet genomen grondgebied werd achtervolgens verscheidenen \'■delen aangebo- den, maar deze weigerden. Ten laatste nam Simon de Moutfort het bewind, ten behoeve der kerk en tot uitroeijing der ketterij, op zich. Inliet jaar 1210 liet Montfort den graaf Raymond nogmaals in den ban doen. en de ongelukkige vorst, sidderende onder |
|||||||||
|
SI ALMGENZEX.
|
|||||||
|
Lavaur bereikten, ecne zeer sterke plaats ongeveer
vijf mijlen van Toulouse. Na een zwaar beleg gelukte bet hunde stad in te nemen. Tachtig ridders, onder welke Ainiery, heer van Montreal, werden uit het kas- teel gesleept en veroordeeld om opgehangen te wor- dcu. Maar zoodra Aimery, de zwaarste van ben, op- gehangen was, viel de galg. Om uitstel te verhinderen liet Montfort de overige onmiddellijk vermoorden. De vrouwe van het kasteel werd in ecne put gewor- pen, die daarop met steeuen werd gevuld. Daarna wer- den al de ketters, die in de plaats gevonden kouden worden, vereeuigd en verbrand, te midden van de vro- lijkejuiclitoouen der kruisvaarders. Dcgescliiedschrij- ver Petrus Valleusis, een monnik, sprekende over de wrecde kwellingen, waaraan de Albigenzcn onder- worpen werden, beschrijft de gevoelens van de meê- doogenlooze kruisvaarders bij het zien van dergelijke schouwspelen, als zijnde die van grenzelooze vreugde. Montfort, opgeblazen door de overwinningen, die zijn togt overal gekenmerkt hadden, naderde de stad Toulouse, vol vertrouwen, dat zij zich, als zoovele an- dere plaatsen, in zijne bandenzou overgeven. Degraaf van Toulouse, die een verbond had aangegaan met verscheidene graven van frankrijk, welke van ketterij verdacht waren, besloot echter een krachtigeu weêr- stand te bieden, en ten laatste zag zich Monfort, na vele ongelukkige pogingen om de stad te nemen, gc- noodzaakt het beleg op te breken. De staat van zaken was nu geheel en al veranderd. Raymond werd, in plaats van verdcdigcudcr wijze te handelen, dekrach- tige aanvaller; en alvorens er weinige maanden verloo- peu waren, had hij de steden, die de kruisvaarders overweldigd hadden, heruonien, en was hij wederom bezitter van het grootste gedeelte van Albigeois. De Montfort was daarentegen zoodanig in magt en invloed afgenomen, dat bij naauwelijks in staat was zich te verdedigen, niettegenstaande de versterkin- gen, die hij, op aanhitsing der priesters, dag aan dag ontving. Pinnen korten tijd herwon echter Montfort het overwigt, dat hij voor een tijd verloren had, en de Albigenzcn, uit bet open veld verdreven, waren ge- noodzaakt in de steden Toulouse en Montauban de wijk te nemen. Raymond, zijne eigene zwakheid ge- voelende, zocht de ondersteuning van zijn vriend Don Pedro, koning van Arragon, van wien bij veel verwach- tcn kon, daar hij en zijn zoon twee zusters van dien vorst getrouwd hadden. Don Pedro verloor geen tijd om zich ten behoeve van Haymond tot den paus te wenden, en Inuocentius III., ongenegen om ecne aan- vraag van een monarch, die de voornaamste steun van |
|||||||
|
op de knieën neergezegen, met een aan het noodlot
onderworpen hart, door het gebed tot het ergste voor, dat hun kou overkomen. De abt van Vaui-Cernay begon hun de leerstellingen van de onfeilbaarheid van den paus te prediken, maar als mei éénc stem vielen zij hem in de rede, uitroepende: „Wij willen niets van uw geloof weten, wij hebb-n de Kerk van Iionie afgezworen, uw arbeid is vergeefsch, want noch dood noch leven zal ons de gevoelens, die wij omhelsd hebben, doen verzaken."\' Toen ging de abt naar Int vertrek, waar de vrouwen vergaderd waren; hij vond ze even vast beraden. Mout fort bezocht ook de man- nen en vrouwen, maar werd even als de monnik ont- vangeu. Vooraf had hij een zeer grooten stapel droog hout laten oprigten. „Bekeert u tot het Catholieke geloof," zeide hij, „of bestijgt dezen brandstapel." Niet één van de aanwezige Albigenzcn wankelde voor een oogcnblik. Hel vuur werd aangestoken, eu de brandstapel was spoedig ééne massa van vlammen. De onverschrokken aanhangers der waarheid bevalen hunne zielen in de handen van Jezus, en wierpen zich, ten getale van meer dan honderd veertig, vrijwillig in de vlammen. De volgende plaats, die de kruisvaarders aanvielen,
was een sterk kasteel Tenues geheeten. Deszelfs gar- nizoen hield bet vier maanden uit, doch ten laatste werden de Albigenzcn, ten gevolge van droogte en ziekte, ook hier overwonnen. Toen zij des nachts trachtten te ontsnappen, werden vele van hen ontdekt, vervolgd en ter dood gebragt. Eenige werden gevan- geu genomen en, op bevel van den wreeden Montfort, levend verbrand. Raymond de Tenues, de bevelheb- ber der vesting, werd in een kerker geworpen, waar hij vele jaren achtereeneene ellendige gevangenschap verduurde. Deze menigvuldige overwinningen van den kant der kruisvaarders waren zeer ontmoedigend voor de Albigenzcn, die uit hunne vlakten werden ver- dreven, en zich genoodzaakt zagen eenc schuilplaats te zoeken in bosschen en opbergen. Vele van hen wer- den ontdekt en ter dood gebragt door het zwaard, eu niet weinige werden aan de vlammen ten prijs gegeven. Mout fort, niet tevreden met het gebied, dat hij
reeds verkregen had, sloeg nu betoog op het graaf- seliap Toulouse, dat hij hoopte bij zijne tegenwoordige bezittingen te voegen, om zich aldus op gelijke hoogte met souvereine vorsten te plaatsen. Daarom begon hij in 1211 een nieuwen veldtogt, en sloeg het beleg om het kasteel Cabaret, dat spoedig genomen werd. Andere kasteelen gaven zich achtcrvolgens over. De kruisvaarders zetten hunnen togt voort, totdat zij |
|||||||
|
ALBIGENZEN.
|
|||||||||
|
hb
|
|||||||||
|
het Christcudüiii in Spanje was, af te slaan, nam eene
geheel andere staatkunde aan. 11 ij vaardigde het be- vel uit, dat de legaat Arnold en Simon de Mout fort voortaan zouden ophouden oorlog te voeren tegen de AJbigenzen. Rajmond werd nu voor een waar zoon der kerk verklaard, en ouder de magtigebescherming van den paus genomen. Maar deze gunstige beschik- king van den Heiligen Vader was sleelits tijdelijk. Binnen weinige maanden, 21 Maart 1213, herriep hij elke inwilliging, die hij ten behoeve van Rajmond van Toulouse gedaan had, en (leed hem weder in den ban. Do oorlog werd natuurlijk met grootere woede dan ooit hervat; de koning van ArragonzondSpaansche troepen over de Pjreueën, ten einde zijn schoonbroeder te helpen in het verdrijven van Montfort en dus den paus te dwingen, om tot gunstige voorwaarden zijne toestemming te geven. Toen Don 1\'edro het tooneel des oorlogs bereikt bad, sloeg hij met een groot leger het beleg om de slad Muret, ongeveer negen mijl van Toulouse gelegen; doeb de Montfort behaalde met veel minder magt eene volkomene overwinning over Dou 1\'edro, die, na tot bet laatste toe dapper weder- staud geboden te hebben,omsingeld en gedood werd, terwijl het leger van Rajmond op de vlugt werd ge- slagen. De zaak der Albigenzen was ten gevolge van den
slag van Muret hopeloos geworden. Rajmond werd van zijn gebied beroofd, dat aan zijn vijand de Mont- fort gegeven werd; de ketters waren tot een klein getal teruggebragt, dat zieh in schuilhoeken zoeht te verbergen. Daardoor was het bloedige oorlogvoeren, waardoor de moedige opstandelingen tegen Rome\'s gezag nagenoeg uitgeroeid waren, voor een tijd ten eindegebragt. In 1215 werd eehter weder eene poging gedaan, om den kruistogt tegen de ongelukkige Albi- genzeutedoeu herleven. Lodewijk, de zoon vanFilips August, koning van Frankrijk, voerde een groot leger in Languedoc, ten einde roem in te oogsten door zijn ijverin de uitroeijing der ketters. De veldtogt liep ech- ter zeer schandelijk af. Hij ontmoette niet den gering- stcn tegenstand, maar de vreedzame bewoners werden door de mcêdoogenloozc soldaten uitgeplundcrd. De overwinnaars begonnen nu ouder elkander te twisten. Arnold, de legaat, had het rijke aartsbisdom Xarbonne in bezit genomen, waaraan, zooals hij voorwendde, de regtcn van wereldlijke opperheerschappij verbon- den waren; doeb Simon de Moufort, die den titel van hertog van Xarbonne aannam, was er over veront- waardigd, dat een priester aanspraak zou maken op dat wereldlijk gezag, dat hij trotsch verzekerde hem |
|||||||||
|
I toe te koineu. Een heete strijd volgde. De inwoners
van Xarbonne begunstigden den aartsbisschop, en de .Montfort, die hen daarom voor ketters uitmaakte, nam gewapenderhand de stad in bezit. Arnold, gebruik makende van zijn geestelijk gezag, legde al de kerken der slad onder bet interdict, zoo lang zijn mededinger daar bleef, maar Simon stoorde zieli niet aan het vonnis. De staat van zaken was nu zoodanig, dat Rajmond
; VI. zieli aangemoedigd gevoelde om nogmaals in hel I veld te verschijnen, ten einde, zoo mogelijk, de bezit- tingen, die hem ontrukt waren, terug te winnen. De geest van tweedragt, die de wapenen der overwinnaars tegen elkander had doen keeren, en het decreet van het Lateraanschc concilie in 12 la, dat het verder prediken van den kruistogt verboden had, maakten het des te waarschijnlijker, dat een oorlog in de tegenwoordige omstandigheden, zoo hij krachtig gevoerd werd, de for- tuin weder ten gunste van de onderdrukte bewoners van Langncdoc kou doen keeren. Door zulk eene hoop aangemoedigd besloot Kajmond VU., zoon van den graaf van Toulouse, een leger op de been te brengen en eene heldhaftige poging te wagen,om deoverwon- neu staten van zijn vader weder te bcmagtigen. Toen hij daarom tegen Beaucaire opl rok, werden de poorten onmiddellijk voor hem geopend, en zelfs liet kasteel, dat door een i\'ransch garnizoen verdedigd werd, gaf zich aan hem over. En terwijl de zoon aldus aan den cenen kant der provincie overwinnend was, rukte de vader, die in Catalonië en Aragon troepen aangeworven had, haar aan den anderen kant binnen, en trok naar Toulouse, dat gereed was om hem te ontvangen. De Montfort werd nu door twee tegenstanders te gelijk aan- gevallen, maar na een verdrag met denjongcultay mond gesloten te hebhen, haastte hij zich om zijne nieuwe hoofdstad te verdedigen. Rajmond VI.,gevoelende, dat hij niet in staat was om de Montfort in het open veld te ontmoeten, trok naar de bergen. De inwoners van Toulouse waren nu overgelaten aan de genade van den wreeden overwinnaar, en daar zij door Fouquct, hun eigen bisschop, die slechts naar slagtingen bloed- vergieten onder de ketters haakte, verraden werden, kwamen vele van ben door honger of het zwaard om, terwijl de overige genoodzaakt waren een zwaar los- geld te betalen, om zich zelve van moord, en hunne stad van de vlammen te vrijwaren. Zelfs cene handelwijze als deze doofde de gehechtheid der inwoners van Ton- louse aan de zaak, die zij omhelsd hadden, niet uit, en in September van het volgende jaar, toen de Montfort den oorlog in Valeutiuois voerde, trad Rajmond VI. |
|||||||||
|
s<;
|
|||||||||
|
zijne hoofdstad binnen, en werd er met open armen
ontvangen. Verrukt over de geestdrift zijner toege- uegen onderdanen viel hij Guy de Montfort, broeder van Simon, aan en behaalde eene overwinning op hem.
Simon, vernemende wat er gebeurd was, keerde in aller ijl naar Languedoc terug, en zich mei zijn broe- der Guy vereenigd hebbende, besloot hij Toulouse stormenderhand in Ie nemen. Kaymond, geholpen door de ridders en graven uit den omtrek, die zich on- der zijne vanen geschaard hadden, verdedigde de stad dapper. De Montfort\'s broeder en neef vielen gevaar- lijk gewond, en bij zeil\', de poging hopeloos vindende, trok met zijne legermagt terug. Na verloop van ecnige weken hernieuwde hij den aanval, en verdeelde daarbij zijne troepen zoodanig, dat hij de stad aan de beide kanten der rivier te gelijk aanviel. Maar terwijl bij daarmede bezig was, overviel hem de graaf de Foix, die hem terugdreef en tot aan Muret vervolgde, waar hij bijna in de Garonne was verdronken. Het beleg werd negen maanden lang voortgezet, gedurende welken lijd de inwoners van Toulouse zieh met onver- schrokken dapperheid tegen den vijand verdedigden. in ecu ongelukkig oogenblik, toen de Monfort voor een houten toren stond, dien bij op den vijand geuo- ineu bad, werd hij door een groot rotsblok, dat van de stadsmuur was losgemaakt, ter aarde geworpen en gedood. Xaauwelijks was de overweldiger gevallen, of een vreugdekreet werd uit de stad gehoord; de Alhi- genzen rukten de poorten uit, wierpen de belegeraars terug, en namen of vermelden hunne tenten en ba- gaadje. Te vergeefs beproefde Amaury de Montfort, Simons zoon, het overblijfsel van het leger te verza- melen en naar de stad terug te voeren. De dood huns aanvoerders had bun den moed benomen, en na eene maand lang herhaalde pogingen in het werk gesteld te hebben, waarin zij volkomen ongelukkig waren, werd het beleg op den 25ste" Ju lij geheel en al opge- geven, en het leger der belegeraars trok in berooiden slaat naar Carcassonc. De dood van Simon de Montfort, leidde, in plaats
van gunstig te zijn voor de zaak der Albigenzen, tot nog grooter rampen dan die, waaraan zij tot nog toe blootgesteld waren geweest. Raymond VI. gaf het bestuur aan zijn zoon Raymond Vil. over, die van een meer krachtigen en si\' utiuoedigen aard was; doch Amaury de Monfort, Simons opvolger, was ! niet alleen een verklaard vijand van de ketters, maar werd ook door de magl van Frankrijk, niet Lodcwijk i den Dauphin aan hel hoofd, krachtig bijgestaan. De | Fransche prins was zeer verlangend om legende Albi- | |
|||||||||
|
genzen ten kruistogt op te trekken, en verkreeg door
tusschenkoinst van paus Honorius 111., den opvolger van Innoeentius III., het twintigste gedeelte van het inkomen der geestelijken van Frankrijk, als subsidie ter bestrijding der oorlogskosten. De dauphin, ver- eeuigd met Amaury, trok daarop tegen Raymond Hoger, graaf van Foix, die de standvastige vriend der vervolgde Albigenzen geweest was, te velde. llaymond Vil. trok op om zijn bondgenoot te onder- steunen, en behaalde Ie Iïasiègc eene luisterrijke overwinning op Amaury\'s veldbeereu. Lodcwijk en Amaury hadden middelerwij 1 het beleg geslagen om Marmaude, en met zulk een goed gevolg, dat de slad verpligt was (e capituleren. Het garnizoen bood aan de plaats over Ie geven, op voorwaarde dat bet baar met de bagaadje niogt verlaten, doch Lodcwijk beloofde alleen lijfsbehoud. De soldaten namen deze harde voorwaarde aan, en gingen naar de tent van den dauphin, die hun, legen de ernstige vermaningen van den bisschop van Saintes, toestond ongedeerd te vertrekken. Terwijl deze overgave plaats had, trok Amaury de Montfort de stad biu- ncn, en vermoordde vijl\' duizend mannen, vrouwen en kinderen. De kruisvaarders, opgeblazen door hunne overwin-
ning, trokken wederom naar Toulouse. De kardinaal- legaat bad verklaard, dat niet één, hetzij man, vrouw of kind, aan de slagtiug zou ontkomen, en dat niet één steen op den anderen zou blijven. Raymond \\ 11. voerde het bevel in de stad, en werd ondersteund door een duizendtal ridders met hunne gewapende dienaren. Het bereg begon op den 1 (>(lt\'u Junij 1219. Aan beide kanten werd niet veel beleid en kracht te werk gegaan, maar de belegeraars werden op alle punten teruggeslagen, en ten laatste gaf Lodcwijk het beleg op en trok overhaast terug. Kaymond VIL, door deze overwinning aangemoedigd, viel de eene sterkte na de andere aan, totdat in Maart 1221 aan Amaury van al de veroveringen zijns vaders niets meer overbleef dan de stad Carcassonc. Ook die plaats werd nu herhaaldelijk aangevallen en tot bet uiterste gedreven, en de overweldiger was eindelijk op den 1 l1\'1\'11 Januarij 1221 genoodzaakt zich Ie onderwer- pen. Van al het grondgebied, dal hij en zijn vader oureglmatig bezeten hadden, beroofd, plaatste hij zich onder de bescherming van zijn bondgenoot, nu Lodcwijk \\ II. koning van Frankrijk, aan wieu bij al de regten overdroeg, die zijn huis door de kruis- togleu verkregen had, terwijl Trevencal, zoon van den overleden Kaymond Koger, door de graven van |
|||||||||
|
87
|
|||||||||
|
AL
|
|||||||||
|
hroken, en het zwaard vielen. Xa eene dappere ver-
dediging capituleerde de stad op den 12\'1,,n Septem- | her, doch op voorwaarde, dat alleen de legaat en de i voornaamste aanvoerders der kruisvaarders binnen de muren toegelaten zouden worden. De vijand, hau- delendc volgeus hel bekende en in de Kerk van Home algemeen aangenomen beginsel, dat men met ket- ters zijn woord niet behoeft te houden, nam echter de poorten in bezit, joeg de Fransche en Vlaamsche sol- daten van het garnizoen over de kling, brak een ge- deeltc der muren en borstweringen af, en legde den inwoners eene zware geldboete op. Lodewijk ver- volgde, na Aviguon verlaten te hebben, zijn zegevie- rcuden togt en voerde, waarhenen hij ook ging, ver- woesting, moord en vernietiging met zich. De pest had de gelederen zijns legers gedund, en toen hij naar Auvergne terugtrok, waren de wegen bezaaid met doodeu en stervenden. Te .Moutpensier aangekomen werd hij zelf door de ziekle aangetast, en viel als slagtoffer er van op den :i(U" November 122C. liij den dood van Lodewijk VIII. volgde zijn zoon,
die nog slechts een kind was, hem op den troon van Frankrijk op, en de teugels van het bewind kwamen middelerwijl in handen van Blanche, de moeder van den jeugdigen vorst. Onder haar bestuur werd de oorlog icgi n de Alhigenzeu voortgezet, hoewel in den loop van eene hardnekkige vervolging van vijftien jaar de ketters nagenoeg volkomen uitgeroeid waren. lu het begin van het jaar 1228 «as Kaymond van Toulouse bijna iu elk gevecht , dal hij den vijand leverde, gelukkig. De roem dezer overwinningen werd echter zeer bezoedeld door de wreedheid, waar- mede hij de overwonnenen, die in zijne handen vielen, behandelde. De zaken naderden nu een crisis. De kruisvaarders trokken naar Toulouse, en ziende, dat het beleg waarschijnlijk, zooals hij vroegere gedegen- lieden, lang on moeijelijk zou zijn, namen zij hunne toevlugt tot ecu plan, dat door Fouquet, den bisschop der plaats, aangegeven was, en waardoor de einde- lijke overgave zeker zou zijn. Al de wijngaarden, het koren en de vruehthooiuen werden vernield, al de huizen tot op mijlen afstands om de stad verbrand, en na verloop van drie maanden waren de inwoners der stad zoo ontmoedigd, en was de kracht van Ray- mond, hun aanvoerder, zoodanig gebroken, dat de vrede afgesmeekt en op de incest vernederende voor- waarden verkregen werd. Keu traktaat, dat voor goed een einde maakte aan den oorlog, werd op den 2 2sten April 1229 te Parijs geteekend. De graven van Toulouse legden hnn gezag neder, en de zuidelijke |
|||||||||
|
Toulouse <\'ii I\'oi\\ weder in liet bezit gesteld werd van
alles, wat zijnen vader onregtvaardig ontnomen was. Lodewijk, die mi in naam regl had gekregen op
het grondgebied van Albigeois, besloot zijne regering door de vernietiging der ketters te kenmerken. Te dien einde vroeg hij om de pauselijke sanctie, die ge- reedelijk verleend werd, en een nieuwe heilige oorlog begon. Naauwelijks had echter de paus zijne toe- stemming gegeven, of hij zag zich genoodzaakt die te herroepen, ten gevolge van de vertoogeu van Fre- derik IL, ilie een kruist ogt tegen het Heilige Land wenschte te ondernemen. Lodewijk was zeer tcleur- gestcld door de herroeping der pauselijke sanctie, doch er bleef niets over dan onderwerping aan den wil van den Heiligen Stoel. De togt naar het Heilige Land, dien Frederik beraamd had, werd echter om de, eene of andere reden uitgesteld. Middelerwijl wendde zieli Raymond VIL tot het pauselijke hot\', om vrede met de kerk te sluiten. De paus verschoot\'van tijd tot tijd het antwoorden op zijne aanvraag, en toen er zich eene gunstige gelegenheid aanbood, kreeg Knynmnd berigt, dat de ecuige voorwaarde, waarop de vrede toegestaan kon worden, was, dat hij vooraltijd voor zich en zijne erfgenamen afstand van zijne erfe- uis zou doen. Het was niet waarschijnlijk, dat zulk een voorslag aangenomen zou worden. Van zijne weigering werd derhalve partij gelrokken omvijande- lijkhedeu tegen Albigeois te beginnen. Ken kruistogt ter onderdrukking der ketterij werd wederom gepre- dikt; groote subsidiën werden Lodewijk wederom uit de geestelijke inkomsten aangewezen, ten einde hem in slaat, te stellen den oorlog te voeren, en op den 30stcn Januarij 1226 werden Raymond VIL van Tou- louse on al zijne aanhangers plcglig in den ban ge- daan. De afkondiging van zulk een vonnis was het teeken tot liet begin van een nieuwen heiligen oorlog. De Albigenzcu waren in dit: moeijelijkc tijdperk
in een zeer hulpeloozen toestand. De koningen van Arragon en Engeland, van wie zij anders bijstand hadden kunnen verwachten, waren zelve bevreesd voor het misnoegen van den Roomschen stoel. Hei was daarom waarschijnlijk, dat Raymond alleen zou staan, terwijl zijne vijanden talrijk, magtig en ver- eenigd waren. Lodewijk ontmoette bij het begin zijner onderneming bijna <;c^n tegenstand. Kleine en groote steden en kasteelen boden onderwerping zon- der voorwaarde aan. Toen trok hij met zijn magtig leger naar Aviguon, dat hij drie maanden belegerde, gedurende welke twintig duizend zijner soldaten, naar men zegt, door de pest, die ouder hen was uitge- |
|||||||||
|
ALBIGENZEN
|
|||||||||
|
88
|
|||||||||
|
provinciën van Frankrijk kwamen in de liandrn des
vijands. Het grootste gedeelte der Albigenzen was reeds door vervolging en de verwoestingen van den oorlog uitgeroeid, en de weinige, die nog overig ble- ven, vloden naar Piemont, Oostenrijk, Bohemen, Engeland en andere landen. De pauselijke niagt, die mi geslaagd was in hetuit-
roeijen van de Albigcnzische ketterij in de provinciën, waar zij meer dan drie eeuwen geheerschl had, nam on- middellijk maatregelen om te verhinderen, dat zij ooit weder in dat gedeelte het hoofd opstak. De inquisitie werd er in November 12 i\'J voor goed gevestigd. Debis- schoppen moesten een priester en twee of drie leeken afvaardigen, die verpligt waren te zweren, dat zij alle ketters en hunne begunstigers zouden opzoeken. De bijbel werd door de inquisitie als de voornaamste bron van ketterij beschouwd, en om te verhinderen, dat het volk dien las, vaardigde liet concilie van Tuulouse liet volgende decreet uit :„Y\\ ij verbiedende boeken van liet Oude en X ieu we Test :i inent aan de leek en, tenzij zij inis- selnen liet Psalmboek of een Ureviervoorhunnegods- dienstoefening mogten wenseben, of bet Bock niet de gebeden tot de Maagd om daaruit Ie bidden; doch wij verbieden uitdrukkelijk, dal zij de andere gedeelten van den bijbel in hunne moedertaal mogen hebben." De Albigenzen, die zieii zoo lang de gezworen vij-
anden van de wederrcgtclijke tirannij der pausen bc- toond hadden, zijn door Roomsche schrijvers als ket- lers van de ergste soort gebrandmerkt, die gevoelens aankleefden, welke niet alleen verschilden van die der kerk, maar ook onbestaanbaar waren met gezonde ze- deleer en maatschappelijke orde. Zij zijn in eenebijna ongeloofelijke mate verkeerd voorgesteld; zij zijn ge- lijk gesteld met de oude Maniclueërs, beschuldigd van het Oude Testament te verwerpen en de Goddelijkheid van den Verlosser te loochenen. De grootste hunner misdaden, en die, welke hun meer dan iets anders de beschuldiging van ketterij op den bals haalde, was echter, dat zij de Kerk van Rome een hu! van dienen, de moeder der /toereu, de hoer van Babyion genoemd hadden, en dat zij zeiden, dat deze namen in hunne volle beteekenis op het pauselijke stelsel van toe- passing waren. Dit was in werkelijkheid hunne on- vergeeflijke misdaad. Maar na het onderzoeken van de getuigen, die als bewijzen zijn aangevoerd der aanklagt van valsclic of zedelooze leerstellingen te onderwijzen, welke tegen hen gedaan is, aarzelen wij niet al zulke beschuldigingen voor geheel en al zonder grond te verklaren, liet schijnt, dat de Albi- genzen nagenoeg dezelfde leeringen waren toegedaan |
als sectcn van een veel vroeger tijdperk, die luide
klagten aanhieven tegen de verkeerdheden in leer en gebruiken, welke in de kerk geslopen waren. Wij wijzen slechts op de Cathari, de Petrobruzianen en de Waldenzen, die allen de grootc lecrstcllin- gen des bijbels in bare oorspronkelijke zuiverheid bidden, liet getuigenis van Evervinus, een ijverig aanhanger der Roomsche kerk, in een brief aan den be- roemden Bernard, abt van (\'lairvaux, in bet begin der tweede eeuw, is alleen voldoende om de lasteringen te. weerleggen, welke in de Roomsche werken zoo mil- delijk tegen de Albigenzen zijn verspreid. „Er zijn onlangs," zegt bij, „nabij Keulen eenige ketters onder ons ontdekt, van welke eenige, na verzoening, weder in den boezem der kerk zijn teruggekeerd. Een onder hen, die een bisschop was, en zijne meilgezellen weêr- stonden ons openlijk in de vergadering van gecs- tclijkcn en leeken, waarbij de aartsbisschop en vele edelen tegenwoordig waren, en schraagden hunne ket- tcrij met de woorden van Christus en zijne Aposte- len. Maar bevindende, dat zij geen indruk maakten, verlangden zij, dat er een dag zou bepaald worden, waarop zij mannen konden medebrengen, dieervaren waren in hun geloof, en zij beloofden tot de kerk terug tckeeren.zoo hunne leeraren niet in staat waren hunne tegenpartij te beantwoorden ; maar anders zouden zij eerder sterven dan van hun oordeel afwijken. Toen na deze verklaring hun aanbevolen werd berouw te bctooncn, waarvoor hun drie dagen werden tocge- staan, werden zij door het volk in zijne overmaat van ijver gegrepen en aan de vlammen ten prooi ge- geven! En wat het meest verbazing wekt, zijgingen naar den brandstapel en verduurden de kwellingen niet alleen met geduld, maar zelfs met vreugde. Ware ik in dit geval, o Heilige Vader, bij u, dan zoude ik u wel willen vragen, hoe deze leden van Satan in hunne ketterij konden volharden, met zulk eene stand- vasligheid en zooveel moed, als zelden onder de meest getrouwen aan het geloof van Christus te vinden is\'r" Hij gaal vervolgens voort: „Hunne ketterij is deze: zij zeggen, dat de kerk (van Christus) allecu onder hen bestaat, omdat zij alleen de wegen van Christus betreden en de Apostelen navolgen, daar zij geene wercldsche winsten zoeken, geen eigendom hebben, maar naar het voorbeeld van Christus handelen, die zelf arm was en zijnen discipelen niet toestond iets te bezitten. Maar gij. zeggen zij tof ons, voegt huis aan huis en veld aan veld; gij zoekt de dingen dezer wereld, zelfs uwe monniken en kloosterlijk zameu- leveiidc geestelijken bezitten ze. Zij zeggen, dat zij |
||||||||
|
u/nmtAc.
|
||||||||||
|
SO
|
||||||||||
|
als de armen van de kudde van (\'hristiis zijn, die gcenc
raste woonplaats hebben; die van de eenc stad naar de andere vlugten ah sehapen te midden van wolven, en vervolging verduren nier de Apostelen en martelaren; eu zij zijl) streng in hunne levenswijze — matig, arbeid- zaai», i-room < n heilig; /ij zoeken alleen, wat noodig is voor hun ligchamelijk bestaan, en leven als nieusehen, die niet van deze wereld zijn. Maargij, zeggenzij, min- naars der wereld, hebt vrede mei de wereld, omdat gij in dezelve zijt. Valselie Apostelen, die hel woord Gods bederven en hunne eigene grootheid zoeken, hebben n en uwe voorvaderen misleid. Daarentegen zijn wij en onze vaderen, die inde Apostolische leer geboren en opgevoed zijn, in de genade vau Christus gebleven, en zullen wij daarin blijven tot aan liet einde. „Aan hunne vruchten zult gij ze kennen", zegt Christus; en onze vruchten zijn, te wandelen in de voetstappen vau Christus. Zij zeggen, dat de Apostolische waardigheid bedorven is, omdat zij zich in wereldschc zaken ge- mengd heeft, terwijl zij op den stoid vanden heiligen Petrus zit. Zij houden zich niet aan den kinderdoop, en voeren deze woorden uit het evangelie tol bewijs aan : „Die geloofd zal hebben, en gedoopt zal zijn, zal zalig wol-den." Zij stellen geen veil rouwen in de tusschen- komsi van heiligen; en alles wal in de kerk in acht genomen wordt, en niel door Christus zelven of zijne Apostelen vastgesteld is, noemen zij bijgeloovigheden. Zij nemen volstrekt geen vagevuur na den dood aan, maar beweren, dat de ziel des menschen, zoodra zij uil het ligchaaiu vertrekt, de rust of de straf ondergaat, en zij bewijzen liet uil de woorden vau Salomo: „Als de boom naar het zuiden, of als hij naar liet noorden valt, in de plaats, waar de boom valt, daar zal liij wezen;" waardoor zij al de gebeden en offeringen der geloo; igen voor de dooden van nul en geener waarde maken. „Daarom smeekeu wij n, Heilige Vader, uwe zorg
en waakzaamheid tegen deze menigvuldige verkeerd- hcden te gebruiken, en dat iiel u moge behagen uwe pen tegen deze wilde diereu der wegen ie rigten en niet te denken, dat het voldoende is ons te antwoor- den, dal de toren van David, waarheen wij kunnen gaan om eene schuilplaats Ie zoeken, behoorlijk mei bolwerken versterkt is: dal duizend schilden aanzijne muren hangen, allen schilden vau uiagtige mannen. \\\\ ant wij wenselien, Vader, om derwille van ons, een- voudigeu en die traag van begrip zijn, dat liet u moge behagen, door uwe zorg al die wapenen op ééue plaats te verzamelen, opdat zij des te gereeder mogen ge- vonden worden, en krachtiger mogen zijn om deze monsters te weerstaan. Ik moet u ook beriirten, dal |
||||||||||
|
diegenen hunuer, welke tot onze kei k teruggekeerd zijn,
ons zeggen, dat er velen van hunne vroegere over- Iniging bijna overal verspreid zijn, en dal zich onder hen vele onzer geestelijken en monniken bevinden. En wat hun, die verbrand werden, aangaat, zij zeiden ons, toen zij zieh verdedigden, dat deze ketterij vau den tijd der martelaren al\' verborgen was gehouden, en dat zij in Griekenland en andere landen bestaan had." \\\\ al lui zedelijk karakter der Albigenzen aangaat,
erkent Bernard openhartig, hoewel hij het tot zijn pligt rekende hen te bestrijden, daar zij vijanden van den paus waren: „Als gij hun naar hun geloof vraagt, kan niets meer Christelijk zijn: als gij hun gesprek nagaat, kan niets meer onlaakbaar zijn, en wat zij zeg- gen, dat toonen /.ij ook door hunne daden. (Jij kunt iemand ten teeken van zijn geloofde kerk zien bezoe- ken, de priesters eereu, zijne gaven offeren, zijne zon- den belijden en het sacrament ontvangen? ATat is meer aan een Christen gelijk: Wat leven en hande- liiigcn aangaat, hij misleidt niemand, bedriegt nie- maud, doet niemand geweld aan. Hij vast veel en eet hel brood der luiheid niet. maar werkt met zijne han- deu voor zijn bestaan." Zulk eene getuigenis van tijdgenooten, die zelve
bekend waren met de mannen over widke zij spreken, en van wie men, daar zij ijverige Kooinschgezindeu waren, niet verwachten kan.dat zij bijzondertengunste der ketters gestemd waren, verschaft ons een onhc- twistbaar bewijs voor de zuiverheid van leer en zeden, die zij in de eeuw eu in het land, waarin zij leefden, bewaarden.„In hun !eveu,"zcgt (\'lande,aartsbisschop van Turijn, „zijn zij volmaakt, onberispelijk eu zonder verwijt onder de nieusehen, daar zij zieh mei al hunne kracht aan de dienst van God overgeven." Dit zijn de noorden van iemand, die, niet al zijne bewondering vau hun karakter, niettemin mede hielp om hen tot den dooil toe te vervolgen en na te jagen, omdat zij weder- stand boden aan Rome. Zie CatiiaRi, I\'u.i.m raxkn, WaL1>EX7.EN.
ALKORAC, de naam vau het witte paard, waarop
Mohamed op zijne reis van Mekka naar Jeruzalem reed. In hel twaalfde jaar van zijne zending, zooals de profeet ons in den koran berigt, deed hij deze reis, en werd bij in één nacht uil Jeruzalem naarde hoogste hemelen gevoerd. Hij was van deu engel Gabriël ver- gczeld, die den loom van Alhorae, waarop hij gezeten was, vasthield. De Arabische sehrijvers zijn hel onder- liug niet eens of Mohamed deze reis ligchamelijk of geestelijk volbragt. Hei paard Alhorae wordt door de |
||||||||||
|
13
|
||||||||||
|
\\LBPXEA ALP.XAXDRï.TXSCHE SCHOOL.
|
|||||||||
|
"II
|
|||||||||
|
Mohamedaanschc geleprdcn in grnolc eer gebonden;
ecnigc hiiuurr Icrren, \'lal Abraham, Tsmaël en vele profeten gebruik van dit paard maakten, en dat Int, van den tijd van Christus tot dien van Moliamcd niet gebruikt zijnde, weerspannig geworden was en nie- mand wilde toestaan het te bestijgen, tenzij Gabriël achter den ruiter zat. Andere leeren daarentegen, dat Mohamed alleen het voorregt had dit paard het eerst te temmen, en dal hij van voornemen is liet hij de algc- meene opstanding weder te bestijgen. Zie Mohamed. ALBl NEA, eene waarzeggende nimf of sibylle die
in de nabijheid van Tibur werd aangebeden, waar een bosehje met een jint en een tempel aan haar was ge- wijd. Lactantius is klaarblijkelijk van gevoelen, dat zij dezelfde is als de tiende Sibylle. tlare godspraken werden in het Kapitool nedergelegd. Een kleine vier- kante tempel, aan Albunea gewijd, bestaat nog te Tivoli. Zie Sihïliex. ALBUS, een naam door Sidonius Apollinaris aan
den catalogus of rol gegeven, waarop in den eersten tijd van het bestaan der Christelijke kerk de namen van alle geestelijken werden Beschreven. Zie Canon", Caxoxici. ALDEBARAN, eene ster van de eerste grootte in
het regteroog vanden Stier. Hij was een van de hemel- ligchamen, die hunne aanbidders onder de oude Ara- bieren hadden. Een tempel was voor hem opgerigt. ALDUS of Aldemius, de groote god vanGaza bij
de oude Philistijnen. Het woord beteekent een god van eindeloozen tijd. ALEA, een bijnaam van Athena, waaronder zij te
Alea, Mantineia en Tegea aangebeden werd. Detem- pel in laatstgenoemde plaats werd dikwijls gebruikt als toevlugtsoord of schuilplaats. De priesteres was altijd een jong meisje, dat deze waardigheid slechts behield, totdat zij tot jaren van rijpheid gekomen was. ALECTR YOAIANT!E, {Gr.oMttyon, een haan, en
maxfeio, wigebelarij), eene soort van waarzeggerij door middel van een haan, welke onder de oude Grieken in gebruik was. De wijze, waaropzij geschiedde, was de volgende: — De vier en twintig letters van het Griek- sche alphabet in het stof geschreven zijnde, werd een korrel tarwe of garst op elke dezer gelegd, en een haan, op magische wijze opgevoed, er onder losgelaten. Door de letters van welke de haan de korrels pikte achter elkander te plaatsen, werd het geheim, waar- naar men zocht, ontdekt. Om aan deze handelwijze een meer geheimzinnig en magisch voorkomen te geven, werden de letters zorgvuldig in ecu cirkel gerant- schikt. Zie Divixatii . |
|||||||||
|
\\ l/K.MHA II, een waardigheidsbekleder van eenig
aanzien ouder de Emirs of afstammelingen \\an Moha- meil. Men kan hem den standaarddrager noemen, daar, afs de sultan bij eene feestelijke gelegenheid in het
openbaar verschijnt, de Alemdar den groenen stan- daard draagt, waarop geschreven is: Tinzmm-min-Allah, Hulp van God. Zie Emirs. ALETIDEX (Gr. "Ii\'o, ik zwerf), offeranden door I
de Atheners aan fcarus en diens dochter Erigone ge- . otferd. learus was gedood door de herders van At-
tica, wegens eene valsche verdenking, dat hij hen vcr- I giftigd had. Erigone, baars vaders lijk ziende, hing
zich uit droefheid op, en verscheidene Athcensehe maagden, die haar liefhadden, volgden haar voorbeeld. Ten gevolge van deze droevige gebeurtenis werd het orakel van Apolio geraadpleegd, dat beval plegtigc offeranden, Alctidcn gehecteu, aan de schimmen van I learus en Erigone te offeren.
ALECROAIANTIE (Gr. aleuron, tarwemeel), waar-
zeggcrij uit meel enkorenhoopjes, bij deGrieken in oude tijden in gebruik. Zij werd ook Atphitomantieen Crilho- , marttie genoemd. Zie Alectryomaxtie, Divisatie.
ALEXAXDER, een heilige en martelaar wiens gc- i dachtenisviering door de Kerk van Rome op den 2llel1
Juuij plaats heeft, te gelijk met die der andere martc- laren van Lyon en Vienne, daar hij op dien dag van het jaar 1 \'i 1 onder Marcus Aurelius den marteldood onder- ging. Hij werd door wilde diereu in het amphitheater . i verscheurd. — Alexakder, bijgenaamd de Groote, ke- \'
ning van .Macedonië, haakte, door buitensporige ijdel- heid gedreven, naar eene plaats ouder de Heidensche goden. Toen hij zich in Egypte bevond", kocht hij de priesters van den Egvptisehcn god Ammox (zie ald.) om, opdat zij hem voor den zoon van Jupiter-Aminoii zouden verklaren. Ten einde deze eer te verwerven trok hij aan het hoofd zijns legers door de zandwoestijn, totdat hij aan den tempel kwam, waar de oudste pries- ter hem voor den zoon van Jupiter verklaarde en ver- \\ zekerde, dat zijn hemelsche vader hem bestemd had
om de wereld te beheerschen. Van dien tijd af nam hij in al zijne brieven en ordonnantien den titel aan van Alexander, koning en zoon van Jupiter-Ammon. Xa zijne verovering van Perzië verzocht hij, dat zijn standbeeld opgenomen mogt worden onder die der Olympische goden, en dat het met deze op hetzelfde altaar geplaatst mogt worden. Dit aanmatigend ver- zoek werd door de Atheners, in een geest vanslaafsch- heid en vleijerij, gereedelijk ingewilligd. ALEXAXDRLIXSCHE SCHOOL. Dezeuitdruk-
kinsr wordt gewoonlijk gebezigd om die reeks van | |
|||||||||
|
ALEXANDIUJNSCHE NCHOOL.
|
|||||||||
|
!)1
|
|||||||||
|
personen, en deze drie vormen Één Wezen. Üczu drie
onderscheidene personen of zelfstaudigheden hebben ook onderscheidene eu iudividuéele eigenschappen. De eerste is Eenheid; de tweede, Verstand; de der- de, de Algeineene Ziel of de oorzaak van leven en beweging. Plotinus stelde deze triade tegenover de Christelijke Drieëeuheid. Eenige der Alexandrijnen, en Proclus in bel bijzonder, wijzigden deze leer om haar meer niet de Christelijke in overeenstemming te brengen, waarvan zij de meerderheid gevoelden. Deze beweerden, dat de oorspronkelijke eenheid zich ont- wikkeld had iu drie afnemende emanatiëii: Wezen, dat Verstand voortbragt; Verstand, dat de Ziel v.....t-
bragt; de Ziel, die alle andere wezens voortbragt.
De leer der Emauaticii was in het stelsel der Alex-
audrijneu innig verbonden met hunne denkbeelden over de leer der Drieëenheid. De meuschelijke ziel wordt in deze philosophie vereenzelvigd met het On- eindige, en de wereld en alles, wat zij bevat, iseeue emanatie vau deze groote Eerste Oorzaak. De wereld is daarom slechts ecne groote ziel, die een vorm geeft aan de -tof door de ideen of zielen, welke zij voort- brengt. Alle zielen, uit de opperste ziel geboren, ziju uit de intellectuëele naar de lagere wereld nederge- daald. Zielen iu de intellectuëele wereld hebben geene ligchamen; zij worden slechts bij hare intrede iu de lagere wereld met ligchamen omkleed. De Alcxandrij- ïien namen twee zielen aan : de ecne, aan de intellec- tuëele wereld ontleend, is onafhankelijk van de natuur; de andere wordt iu den inenseli voortgebragt door de kriiigbewegiug van de hemelsehe wereld; zij is inbare handelingen afhankelijk van de bewegingen der ster- ren. Zielen, welke emauatiëu zijn van de groote ziel, zijn gelijk deze ondeelbaar, ouvernielbaar, onvergan- kelijk. Hare strekking is naar haren oorspronkelijken staat op te klimmen, teu einde inliet Goddelijke wezen te worden opgenomen. Zij, die zich tot, zelfs beneden het zinnelijke leven verlaagd hebben, zullen na den dood wedergeboren worden ion een ontwikkelend plan- tenlcven te leiden. Zij, die slechts een zinnelijk leven geleid hebben, zullen wedergeboren worden iu de ge- daante van dieren. Zij, die niets dun een mcuschelijk leven geleid hebben, zullen wederom een mcuschelijk ligchaam aannemen. Zij alleen, die iu zich het Godde- lijke leven ontwikkeld hebben, zullen tot God terug- keeren. De deugd bestaat in vereenvoudiging door meer of min volmaakte \\ ereeniging met de Goddelijke natuur. De groote dwaling der Alexandrijnsche school be-
slond in hel nemen van hei afgetrokken begrip der |
|||||||||
|
wijsgeeren uau te duiden, die van de derde lul het
einde der vijfde eeuw van de Christelijke jaartelling de Oostersche wijsbegeerte met de Griekscke tracht - teu te vereenigen. Pogingen vau dergelijkeu aard waren reeds in de eerste eeuw inliet werk gesteld door Joodschc wijsgeeren vau Alexaudrië, meer bijzonder doorPhilo, die, de leer vau Plato omhelsd hebbende, haar met Oostersche denkbeelden, voornamelijk die van Perzië en Egypte, zocht te vereenigen. Deze twee stelsels vau wijsbegeerte zocht hij met elkander in overeenstemming te brengen door middel vau de leerstellingen des Ouden Testanients, die hij eerder in den allegorischen dan in den letterlijken zin opvatte, liet was eehter voornamelijk door de Alexandrijnsche school, in de derde eeuw door Plotinus gesticht,dat er ecne vereeniging van de Oostersche met deürieksche wijsbegeerte tot stand kwam. De bijzondere wijze van denken, die door deze school ontstond, was van groot belang door hare verbinding niet de eerste invoering van liet Christelijk geloof, en door deu invloed, wei- ken de wijsbegeerte en de godsdienst op elkander uitoefenden. ïeu tijde dat de philosophische secte, welke dikwijls de Eclectische en Xeo-Platonische ge- uoeind is geworden, ontstond, was de wereld ver- deeld door twee tegenover elkander staande en el- : kaar terugstootende krachten, — de Grieksche stel- sels van wijsbegeerte eu de poly theïstische vereeriug van het Heidendom. Deze twee moesten in een over- eeustemmend geheel vereenigd worden. Maar de Grieksche wijsbegeerte was in vijandige stelsels ver- deeld; het polytheistische ritualismus in vijandige eerediensten. Vmmouius Saceas, die omstreeks het einde der tweede eeuw leefde en een afvallige van het Christelijk geloof was, had ecne eclectische school geopend, waarvan het voorname doel was de leer vau Plato met die vau Aristotelcs te verbinden. De eigenlijk gezegde grondvester van de Neo-Platoni- schc school was Plotinus, de leerling vau Ammonius Saceas. De voornaamste vertegenwoordigers dezer school na hem waren Porphyrius, Jamblichus, llie- rocles eu Proclus. De twee voornaamste leerstellingen der Alexan-
drijnsche school, eu die welke meer bijzonder de in- zigten der Christelijke schrijvers vau dat tijdperk wijzigden, waren de leer der Alexandrijnsche Drieceu- lieid cndiedcrEmanaticri. De metaphysisehe leer der Dricëeuheid, zooals zij door deze school onderwezen werd, is als volgt: God is van ecne drievoudige na- tuur mi te zclfdcr l ijd slechts één. Zijne natuur bevat drie onderscheidene elementen, zelfstaudighedcn of |
|||||||||
|
ALEXAXOK —ALL
|
||||||||||
|
92
|
||||||||||
|
ALFORCAN (Arab. Oitdeneheid), een naam door
de Mohainedanen aan deu koran gegeven, omdat deze, \'. >oals zij zich verbeelden, waarheid van valsehheid, regt vau onregt onderscheidt. .Misschien is deze naam aan den koran gegeven, dewijl hij een boek is, dat in hun oog van elk ander onderscheiden is. Zie Koit.V.N.
AM, tle schoonzoon eu in zekeren zin de opvolger
vau Mohamed. lieeds vroeg omhelsde hij de leer van deu profeet, die hem in het tiende jaar der Hcdsjrah mei de waardigheid van zendeling bekleedde, hem een .-landaard gaf, een tulband opzette, eu hem naar Yeiueu of Gelukkig Arabic zond. Ali ging aan liet hoofd van drie honderd man, versloeg de afgodendie- naars, en bekeerde hen door het zwaard. Vau dieu tijd afhielp hij Mohamed in het overwinnen der onge- loovigcn, eu in hel voortplanten der leerstellingen van den koran, zoowel door zijne welsprekendheid als door dappere daden. Zoo gelukkig was hij in zijne krijgsverrigtingon, dat hij deu bijnaam verkreeg van den Leeuw Gods. altijd overwinnend. De achting, waarin de profeet Ali hield, was zoo groot, dat hij hem zijne dochter Katima ten huwelijk gaf. AH werd vervolgens tot hoogc eer verheven. Hij verkreeg de voornaamste waardigheid van Int huis Hashem, en werd erfelijk bewaarder vau de stad eu den tempel van Mekka. Hij was bij deu dood van Mohamed tegenwoordig en balsemde diens ligehaam, volgens zijne vroegere bevelen. Terwijl de bedienden aan het lijk de wasschiug Wodhd geheeten (zie Wodiii\') ver- rigttcn, doopte Ali cenigc kleederen in het water, waarmede het lijk gewasseheu was; eu deze kleederen, waarin de kracht uit bet water getrokken was, behield eu droeg hij, omdat, zooals hij het volk trachtte diets te. maken, hij aldus die merkwaardige hoedanigheden verkreeg, die zijn schoonvader kenmerkten. Het was zonder twijfel de weuscb van Mohamed, dat Ali hem in hel bestuur zou opvolgen; maar deze wenscli werd niet onmiddellijk vervuld, daar Aboc-bekr, Omaren Othman vóór hem regeerden. Ten laatste werd hij echter door de hoofden van de stammen eu de uicdge- zellen van den profeet, in het jaar 35 der Hcdsjrah, overeenkomende met het jaar 657 van onze jaartel- ling, tot Kalif uitgeroepen. De opvolging van Ali in hel kalifaat werd tegen-
gewerkt door Ayesha, de weduwe van Mohamed, die Telha eu Zoheir, twee ho ifdeu van invloed, aanzette om de banier dis opstands tegeu den nieuwen kalif ojj ie steken. Ali behaalde echter eene volkomen overwinning op de oproerige hoofden, eu Ayesha ge- |
||||||||||
|
ziel voor de werkelijkheid des bestaaus. Abstract of
absoluut bestaan was het hoogste punt, «raartoe hunne gedachteu konden reiken. Daarna vereeuigdeu zijhun eigen bewustzijn met het afgetrokken begrip, dat /.ij gevormd hadden, en daarna beschouwden zij hunne eigene gedachteu van gelijke waarde ;ds liet werkelijke bestaan. Uit zijn juist de dwalingen, die men in deu tegeuwoordigeu tijd in do wijsbegeerte van Duitsch- land vindt, en deze verwarring van bewustzijn mei werkelijkheid is de oorsprong vau de ongerijmdheden eu godslasteringen, welke de wij-geerige stelsels van Fichtc en Schelling kenmerken. Hel is verrassend ua te gaan, hoe digi dit stelsel in zijne eerste beginselen dal van het Hiudoeïsuius nadert. Hel eerste wezen der Alexandrijnen schijnt bijna geheel en al mei het eerste we/.eu der Hindoes overeen te stemmen, en de Triade van de eerst genoemden komt zeer sterk mei de Triade van de laatstgenoemden overeen. LV nadeelige gevolgen van de invoering dezer zon-
derlinge vermenging van licht met duisternis waren spoedig blijkbaar in zoo verre het Christendom betrof. Velen, door de waarschijnlijkheden vau dit mcnschclij- ke stelsel vau gedachte en inccuiug bedrogen, werden van de Goddelijke godsdienst van Christus vervreemd, eu zelfs bij Christenen en Christen-onderwijzers was spoedig eene vreemdsoortige vermenging der leer van Plalo mei de Christelijke, in plaats van de zuivere en verhevene leerstellingen des evangelies, in hunne ge- schriften eu mondelijk onderrigt zigtbaar. ALEXANOR, een zoon van Machaon en kleinzoon
van JSsculapius, die te Titane, op het grondgebied van Sicyou, een tempel bouwde ter een- van zijn vader. Hij zelf werd daar ook aangebeden, eu hem werd daar ook geofferd, maar alleen na zonsondergang. ALEXLANEN. Zie f ki.uktkx.
AL EX ICACU S (Gr. Aj\'icevtdvt ek» kwaads), een bij-
naam door de Grieken aan Zeus gegeven, omdat hij vele rampen van de meusehen afweerde. De Atheners badeu Apollo onder dezen naam aan, omdat men ge- loofde, dat hij de pest had doen ophouden, die gedu- rende den Peloponnesischen oorlogte Athene woedde. Deze bijnaam werd ook aan Heracles en Neptunus gegeven. ALFAD1H (Al-Vaderj, een der namen, die de
Scandinaviërs in hunne poëtische Edda aan Odin, hun opperwezen, gaven. Zie Odin. ALFAQUEN of Alfaqcikex, een woord dat gc-
woonlijk door de Aiooren gebruikt wordt om hunne geestelijkheid of diegenen aan te duiden, die in de Mohainedaansche godsdienst onderwijs geven. |
||||||||||
|
i
|
||||||||||
|
ALIENA.TII-:— AL1AT.
|
|||||||||
|
93
|
|||||||||
|
vangen genomen hebbende, behandelde hij haar met
de uiterste verdraagzaamheid, en zond haar terug naar het graf van den proleet. Alhoewel deze eerste uitbarsting van den uprocri-
geu geest onderdrukt was, werd het regt van Ali op het kalifaat hem uog betwist, en voornamelijk teu gevolge van zijne eigene ouvoorzigtigheid. Hij had ongelukkiglijk het begin zijner regering gekenmerkt door alle gouverneurs uit hunne betrekkingen te ontslaan. Eeue groote en krachtiger partij, gelijk vooraf te verwachten was, stond mi op, die koftal\' zeide de aanspraken van Ali ter zijde ie zetten, en Moawiyah tot kalif in zijne plaats uitriep. Kin oorlog begon onmiddellijk tusschen de twee strijdcu- de partijen, en toen de legers te zamen in hel veld verschenen, stelde Ali voor, dat hel punt in kwestie door een tweegevecht zou uitgemaakt worden; Moawi- yah sloeg echter dien voorslag af. Verscheidene scher- mutselingeu hadden er nu plaats, waarin hel verlies aan beide zijden aanmerkelijk was. De strijd woedde gedurende langen tijd tusschen de twee Mohamedaau- sche seeten of partijschappen, eu hoewel de beide vijandige kalifeu in het jaar (560 vermoord werden, staan tot o]) dfti huidigen dag de iwee sectcu \\ol vij- andschap tegenover elkander. De aanhangers dereene sectc, in Perzic Schiïetcn,in Syrië Mcrawilah geheet en, gelooven aan het imaniaal of priesterschap van Ali, als den erfgenaam en regtmatigen opvolger van Mo- hamed; die der andere, Sonnicten gcheetcn, ouder welke de Turken en Arabieren vau Syrië, beweren de wettigheid der drie eerste kalil\'en Aboe-Bekr, Omar\'en Othnian. Ecuige der volgelingen vau Ali gelooven, dat hij nog in leven is, eu dat hij aan het einde der wereld in de wolken komen zal om de aarde met regtvaardigheidte vervullen; andere houden hem in zulk eeue hooge vereering, dat men van hen kan zeggen, dat zij hem vergodeu. De incest gematigden onder deze laatstcn zeggen, dat hij, hoewel geen God- delijk wezen, het meest verhevene der menschelijke schepselen is. De familie vau Ali werd door eeue lange reeks der Ommiaden, die het kalifaat bekleedden, ver- vloekt, totdat, Omar, de zoon van Abdalig, de vervloe- kiug ophief. Vele Muzelmannen belmoren tot desecte van Ali, waar zich ook Mohamedancn bevinden; maar voornamelijk zijn hare aanhangers in I\'er/.ie en onder het Perzische gedeelte der Oesbekschc Tartaren te vin- den. Eenige Indische souvereinen zijn van de secte van Ali. De afstammelingen van Ali kan men nog aan hun groenen tulband onderkennen. ZieMi:r\\ vïi.ui, MotUMKIIANKN. ScMÏETEJ», SoKMETEN.
|
|||||||||
|
A LIENATIE. Bij de Joden kou niets van hetgeen
■ aan de dienst vau God gewijd was, tot eenig ander
doel gebruikt worden, behalve in gevallen vau bepaal-
den nood (/.ie Cokbax). Aan betzelfde beginsel hield
! men zich in de eerste Christelijke kerk. De goederen
of inkomsten, welke eens aan de kerk waren gegeven,
werden altijd beschouwd als aan God gewijd, en mog-
; teu daarom alleen in zijne dienst gebruikt en niet tot
eenig ander doel aangewend worden, tenzij ecu bui-
tengewoon geval vau liefdadigheid zulks vereischte.
Alnbrosius smolt het zilverwerk der kerk van Milaan,
dal voor het avondmaal gebruikt werd, om eenige ge-
vaugeneii vrij te koopen, die anders tot levenslange sla-
j veruij veroordeeld zouden zijn geworden; eu toen de
I Arianeu hem beschuldigden van heilige dingen voor
! andere dan heilige doeleinden aangewend te hebben,
\' schreef hij eeue zeersterke verdediging van zijn gedrag.
| Aeaeius, bisschop vau Amida, deed hetzelfde voor de
1 verlossing van zeven duizend Perzische slaven uit de
handen vau de Itomeinsche soldaten. Ook Deogratius,
I bisschop vau (\'arthago, verkocht het zilverwerk voor
: het avondmaal bestemd, om de Komcinsche soldaten
j los te koopen, die in den oorlog met de Wandalen
gevangen genomen waren. Zulk eeue aliënatic of
vervreemding was zoo verre van aangezien te worden
als heiligschennis of onregtvaardigheid, dat de wetten
tegen de heiligschennis dit geval alleen uitzonderden.
Zoo verboden de wetten van Justiniauus het verkoo-
pen of heleeueu van hei zilverwerk der kerk cu vau
kleedden of andere geschenken, behalve in geval van
gevangenschap, hongersnood,.....slaven vrij te maken
of den nood der armen te lenigen, dewijl in zulke ge-
vallen de levens of zielen der meuschen boven vaat- werk of kleedcren, van welke soort ook, te verkiezen ! waren. De armoede der geestelijken was ook een ge- val, waarin d< goederen der kerk verpand kouden worden. Het concilie van (\'arthago bepaalde, dat als het jaarlijksche inkomen der kerk niet voldoende was om beu te onderhouden, eu er gceue andere bron vau bestaan was, de bisschop zekere goederen der kerk I raogt verpanden of verknopen, opdat voor het tegen- \' vvoordige iu hel onderhoud der geestelijken voorzien kou worden. ALI AT, (Arab. Iliitilii/i, de nacht). Herodotusbe-
\' rigtons, dat de Arabieren oudtijds de maan onder dezen naam aanbaden, als zijnde de koningin der nacht. Som- tijds is beweerd, en niet zonder ceuige waarschijuüjk- heid, dat de Mohaiiiedaneu de halve maan als hun geliefkoosd teeken aannamen ten gevolge van de gods- dienst der Arabieren, die de maan aanbaden, eu niet |
|||||||||
|
!M ALITTA
|
||||||||
|
ALLAH.
|
||||||||
|
omdat Mohamed uit Mekka naar Medina vlugtte tij-
dens nieuwe maan. ALITTA, eene godin die door de oudere Arabieren
aangebeden werd, en dezelfde is als M il lira, de voor- naamste vuurgodin l)ij de oude Perzen. AL-JAHEDH, de grondvester eener seete vanMo-
hamedanen, wier aanhangers geloofden, dat de koran een levend wezen was, somtijds een menseh, .somtijds ecu dier. Deze meelang is wel eens voor eene zinne- beeldige voorstelling gebonden, die beteckent, dat de koran goed of slecht wordt, naar mate de verklaring er van waar of\' valseb is; en in dezen zin zeggen de meest orthodoxe Muzelmannen dikwijls, dat de koran twee aangezigtru heeft, dat van een man eu dat van een beest, terwijl zij daardoor den letterlijken en den allegorischen zin bedoelen. AL-KADHA, een woord door de Mohamedauen ge-
bezigd om het bezoek der volbrenging of voltooijing eu den pelgrimstogt naar Mekka aan te duiden, door Mohamed en zijne volgelingen in het zevende jaar der Hedsjrah volbragt. Oj> zes mijlen afstands van de stad deden zij allen den eed van godsdienstiglijk al de in- aehtuemingen en plegtigheden te vervullen, die bij dat bezoek voorgeschreven zijn. Zij lieten hunne wapenen en bagaadje buiten de heilige stad eu Iraden haar in triomf binnen, kusten op vrome wijze den zwarten steen ot\' Kaüba, eu gingen zevenmaal rondom den tempel. De drie eerste ronden deden zij loopende, springende en met hunne schouders schuddende om tetoonen, dat zij nog krachtig waren niettegenstaande de vermoeijeuis hunner reis. Bij de vier andere rou- den wandelden zij statiglijk om zich niet uit te putten. Deze gewoonte is tot op den liuidigen dag bewaard gebleven. Nadat zij hunne zeven ronden gedaan had- den, werd er afgekondigd, dat bet gebed een aanvang zou nemen, en na het gebed reed de profeet, opeen kameel gezeten, zevenmaal tusscheu twee heuvelen, waar te dier tijde twee afgodsbeelden der Koraischic- ten te zien waren. De .Muzelmannen ergerden zich bij het gezigt er van, doch werden er mede verzoend door een gezegde van den koran, uit den hemel gezonden, waarin God verklaarde, dat deze twee heuvelen eeu \' gedenkteeken van Hem waren, en dat de pelgrims, die ze bezochten, niet als schuldig aan eenige zon- de zouden beschouwd worden. Het geheel eindigde met een offer van zeventig kamcelen, eu de Mu- zelmannen schoren zich. De gewoonte van een pel- grimstogt naar Mekka te doen bestaat nog bij de Arabieren, die zeggen, dat zij zoo oud is als bun voorvader f.smaël, en haar als een gedeelte der gods- | |
||||||||
|
vereering van Abraham beschouwen, //ie Pelgrims-
togten. AL-KELAM (Arab. De kennis des woo/\'di), de scho-
lastische en metaphysische theologie der Moharaeda- nen. Zij handelt over speculatieve punten, zooals de eigenschappen van (iod, eu is vol haarkloverijen over abstracte ideën en uitdrukkingen. Deze soort van theo- logie was in den eersten tijd na de verbreiding van het Mohaiucdismus niet zeer geacht, totdat een Arabier begon te leeren, dat een doctor, die den koran of de sonna, dat is overlevering, verwaarloosde, terwijl hij zich op scholastische godgeleerdheid of redetwisten toelegde, verdiende gespietst en door de stad gedra- gen te worden tot afschrikking van anderen. De Mohamedaansche scholastische theologie wordt
in vier afdeelingen verdeeld. De eerste handelt over de natuur en de eigenschappen van God. De tweede handelt over de voorbeschikking, den vrijen wil en andere aanverwante onderwerpen. De derde bevat de kwestiën over het geloof en zijne kracht, het berouw en andere leerstellingen. De vierde doet onderzoek naar de getuigenis der geschiedenis en der rede, den aard en de kracht van het godsdienstig geloof, de dienst en zending der profeten, den pligt der Imams, de schoonheid der deugd, de afzigtelijkheid der on- deugd eu andere dergelijke onderwerpen. De vele twisten, die van tijd tot tijd over al de verschillende punten hunner scholastische theologie ontstaan zijn, hebben oorsprong gegeven aan ecu groot aantal ver- schillende secten en partijen, die allen den koran aannemen als den standaard van hun geloof. Onder deze kunnen gerangschikt worden de Aschariauen, de Keramianen, de Motazalcn, de Cadharianen, de Nad- hamianen, de Giabarianen cu de Morgiauen, die allen afzonderlijk behandeld zullen worden. Er zijn vijf , hoofdsecten van Mohamedaiien, die wij ook bcschrij- . ven zullen, namelijk: de Hanaficteu, de Shafieten, de Malikieten, de llambalieten en de Wahabieten. Er zijn ook twee orthodoxe onderverdeelingen, de Son- nicten eu de Schiïcten. Zie MoHAMEDANEN. AL-K1TAB (Arab. liet Z/uek), een naam aan den
koran gegeven als het bock bij uitnemendheid, ver- heven boven alle andere boekeu. Op dezelfde wijs spreken wij van de heilige schriften als den Bijbel of \' het Boek. ALLAH (Arab. Oud), de naam van het Goddelijk
Wezen, overeenkomende met den Elohiiu of Adouai van de Hebreen, en ontleend aan het Arabische werk- Woord ulah, aanbidden. Mohamed, door de Joden, i Heidenen en Christenen gevraagd wie de God was, |
||||||||
|
UXAT — ALLEGORTSTEN.
|
|||||||||
|
95
|
|||||||||
|
torisclie waarheid van het verhaal uit het < wdeTesta-
nient niet vernietigd maar beuaard wordt. „Om kort te gaan," zoo eindigt hij, „toen Paulus de geschiedenis van de twee zonen van Abraham allegoriseerde en hen vergeleek met de twee verbonden, deed hij niets meer dan de eersten voorstellen als tj//ien en de laatsten als antitypen. Hoewel hij dat gedeelte van de .Mozaïsche geschiedenis op dezelfde wijze behandelde, als wij eene allegorie doen, reraaderde hij het daardoor niet in alle- gorie. Hij de verklaring der Schriften is het daarom volstrekt noodzakelijk, dat wij eene allegorie wel van eene type onderscheiden. Eene allegorie is een ter- die/d verhaal; eene type is iets werkelijks. Eene alle- gorie is eene schilderij der verbeelding; eene tvpe is een historisch feit. liet is waar, dat typische verkla- ring in m/iw zin als eene soort van allegorische verkla- ring kan beschouwd worden; dal zij in zoo verre ovcr- eenkomen, dal zij evenzeer eene verklaring van zaken i zijn: dat zij evenzeer gegrondvest zijn op overeen- I komst; dat de type in verhouding staat tot hare anti- type, gelijk de onmiddellijke voorstelling in eene alle- gorie tot hare ^/«(/voorstelling. Toch is de hoedanig- heid der dingen, die vergeleken worden, zoowel als de kracht der vergelijking, in de twee gevallen zeer verschillend. En hoewel eene type met betrekking tot hare antitype eene schaduw wordt genoemd, terwijl de laatste de substantie wordt geheeten, geeft toch het gebruik dezer termen niet Ie kennen, dat de eerste minder historische waarheid heeft dan de laatste." lu den eersten tijd van het beslaan der Christelijke
kerk gaven zich de Grieksehe en Latijnsche vaderen, maar voornamelijk de Grieksehe, zeer over aan eene allegorische verklaring der schriften van het Oude Testament. Zij namen zonder twijfel de waarheid der historische feiten aau, maarzij hechtten weinig belang aan het enkel letterlijke verhaal, en bleven voorna- meiijk staan bij de allegorische beteekeuis. Origeucs was echter de eerste der ware allegoristcn. Hij ging veel verder dan al degenen, die hem waren voorafge- gaan, in de allegorische verklaring der Schrift en ont- kciule uitdrukkelijk, dal vele van de. voorvallen, in het ()udc Testament verhaald, eenigen grond hadden in de werkelijkheid. In vele gevallen was er, om zijne eigene taal te gebruiken, „geen verhaal van geschiedenissen, maar ecne verwerking van mysteriën. En in deze val- schc en ongerijmde wijze van verklaring bepaalde hij zich niet tot het Uudc Testament, maar hij paste haar ook toe op de Schrift in het algemeen. Vele van de Latijnsche kerkvaders waren betrekkelijk vrij van |
|||||||||
|
dieuhij aanhad cu aan anderen predikte, antwoordde :
Allali. de ecnige God, die uit zich zclvcn bestaat, van wien alle schepselen hun aanzijn ontvangen, die niet verwekt noch verwekt is, en op uien niets onder alle wezens gelijkt." ALLAT, een afgodsbeeld van de oude Arabieren
vóór di\'\\\\ tijd van Mohamed. liet werd op bevel van den profeet in het negende jaar der Hedsjrah vernield, niettegenstaande de ernstige verzoeken der inwoners van Tayef, die het aanbaden, "in het nog eenigen tijd te sparen, //ie Mohamed. ALLEGOIÏTSTEN, ecne klasse van uitleggers dei-
Heilige Schriften, die meer waarde hechten aan de zinnebeeldige dan aan de letterlijke bcteekenis. Hel is aan geen twijfel onderhevig, dat binnen zekere grenzen de zinnebeeldige beteekeuis aangenomen moet worden. Zoo wordt ons in Gal. W ■ 2\\ van zekere historische feiten, waarvan de Apostel spreek:. uitdrukkelijk gezegd, dat zij eene andere beduiding hebben. AVij moeten echter geen oogenblik veroudcr- stellrn, dat Paulus de feiten in kwestie allegorisch maakt, maar dat hij ze zoo vond. Hel onderscheid is belangrijk, en ecu Engelsen godgeleerde maakt over dit onderwerp de volgende oordeelkundige opmerk in- gen:— „Er zijn twee verschillende wijzen, waarop dc geM ijde geschiedenis aldus zinnebeeldig verklaard is. Velgens de ecne wijze zijn feiten en omstandigheden, voornamelijk die welke inliet Oude Testament opge- teekend staan, op andere feiten en omstandigheden toegepast, die zij moeten roorxfellen. Volgens de an- dere wijze zijn die feilen en omstandigheden als eukel zinnebeelden beschreven. De eerste wijze wordt ge- regtvaardigd door de gewijde schrijvers zelve; want wanneer feiten en omstandigheden zóó worden toege- past. worden zij als typen gebruikt van die dingen, waarop de toepassing geschiedt. Maar de laatste wijze van allegorische verklaring heeft zulk een gezag niet in haar voordeel, hoewel men getracht heeft haar dat gezag te geven. Dezelfde dingen worden dan besehre- ven, niet als typen of als werkelijke feit en, maar als en- kcl idealitehe voorstellingen, als de onmiddellijke voor- steil ing in allegorie. Door deze wijze wordt derhalve de geschiedenis niet alleen als allegorie behandeld, maar in allegorie veranderd, of, met andere woorden, in eene fabel." Dezelfde godgeleerde gaat dan voort niet den Apostel Paulus te verdedigen tegen de beschuldiging van de Schrift in dezen zin geallegoriscerd te hebbeu; hij verwijst naar hetgeen deze, in zijn brief aan de Galaten, over Sara en Hagar zegt en toont aan, dat in het gebruik door den Apostel er van gemaakt, de his- |
|||||||||
|
0(1 ALLEGORISTEX — ALLEIWHILIGEXA \\ OM).
|
|||||||
|
; meer juiste verklaring van het Goddelijk Woord, dan
gedurende langen tijd in dal land is geschied. ALLEN! ETEX, eenc kleine sectedie in de vorige
eeuw in Nova Seotia ontstond. Zij waren de leerlin-
gen van llenn Allen, die omstreeks L77.S zijne zon-
dcrliuge gevoelens begon voort Ie planten, en bij zijn
: dood in I ?So eeno grooic partij naliet, die zijne leor-
Ktellingcn aanhing, maar na den dood van het hoofd
j spoedig daarvan terugkwam. Do bijzondere leerstel-
: tingen, die Vlleu en zijne volgelingen aannamen, wa-
\' ren: dal de zielen van het gchcelc menscheliik sreslachl
; emauatiéii of liever gedeelten zijn van den eenengroo-
i l"ii (Jeest; dal zij allen tegenwoordig waren in Eden en
doel hadden aan >\\c eerste overtreding; dat onze ecr-
sle ouders, toen zij in een staal van onschuld leefden,
niets dan geesten waren, en dat de stoffelijke wereld
toen niet geschapen was; maaropdat, tengevolge van
don val, het menschdom niet in volkomen vernieti-
ging zon zinken, word deze wereld voortgebragt, en
de mensch mei een stoffelijk ligchaam bekleed; en dat
elk mensch op zijne beurl bekleed zal worden mot zulk
een ligchaam, en daarin een staal van beproeving voor
eindeloos geluk zal genieten.
ALLERHEILIGEN, een feest door de Roomsthe
kerk op den eersten \\o\\ ember gevierd, [n de Ooster- selio kerken was het, van de vierde eeuw af, op den achtsten dag na hel Pinksterfeest in acht genomen, in werd liet hel fccsl aller Martelaren genoemd. Maar iu de Westersche kerken had het den volgeuden oor- sprong:— Paus Rouifacius] V.,dieinC10den troon be- klom, verkreeg van den Griekschen keizer Phocas het. Pantheon te Rome ten geschenke, en wijdde hot aan df Maagd Maria en alle martelaren, gelijk bet vroeger aan allo goden en voornamelijk aan (\'ybele gewijd was. Rij deze gelegenheid beval hij, dal. het feest aller Apostelen gevierd zon worden op den eersten Mei, welke dag later alleen voor l\'liilippus eu.laoobus werd bestemd, en het feest aller Martelaren op den twaalf- den. Maar daar (lil laatste feest door een aantal mcu- schen bijgewoond werd, verschoof paus Gregorius IV*. bol in s:j 1 naar een tijd van bei jaar, waarop levens- voorraad gemakkelijker kon worden verkregen, en wel naar den Dl,n November, n\\ wijdde dien dag te- vons aan Alle Heiligen. De Engelsche kerk viert dit feest als een dag, waarop het aan de strijdende kerk op aarde belaaml gemeenschap Ie bonden mol do zc- gevierendo kerk in den hemel. AUiEKHElLIGENAYONÜ, de avond vóór Al-
lcrhciligendag. In Engeland en Scotland zijn de jonge menschen gewoon verschillende bijgeloovige plegtig- |
|||||||
|
de neiging om Ie allegoriseren, en toch maakte zich
Auifusiiiius, die verreweg de bekwaamste godgeleerde van do Westersche kerk was, van tijd tol lijd schuldig aan dezelfde verkeerde wijze van uitlegging. Iu de negende eeuw schreef Rabauus Maums, iu een werk opzettelijk gewijd aan de Allegoriën derSehrift, be- ginselcn, die bepaaldelijk ten voordeelt van de allego- risten waren. Deze schrijver werd gevolgd door Snia- ragdtis, IlavucH, Sentus, Paschasius, Radberl en nog vele andere, Genoemde uitleggers stemmen allen overeen in het geloof, dal er, behalve de letterlijke, nog andere hel eekenissen van de Gewijde boeken zijn. Over hei aantal dier betcckenisseii zijn /.ij niet eenstemmig, want ecnige hunner nemen er drie aan, andere vier of vijf; en één schrijver, die niet de slechtste verklaarder is van dien tijd, ten minste naar het oordeel van Mosheim, namelijk Augolomus, een monnik van l.isienx, beweert, dat er zeven botooko- nissen van de Heilige Schriften zijn. Te midden van de duisternis der Middeleen wen was
de theologie der Scholastieken sterk doordrongen van den allegorisehen geest; maar toen de Hervorming over de wereld opging, werd hel toeschrijven van vele beteckenissen aan de Heilige Schriften verworpen. Lutlier verklaarde, dal al zulke uitleggingen beuxel- achtige en dwaze fabelen waven, terwijl (\'alvijn niet aarzelde het zedeloozc stelsel, zooals hij liet allogori- sebe noemde, te bestempelen als ontwijfelbaar eeno uitvinding van Satan, om liet gezag der Schriften te ondermijnen en liet «are voordeed van liet lezen der- zelve weg ti\' nemen. De Poccejaassciie schooi, voerde in de zeventiende eeuw eenc wijze van schrift- verklaring in, die iets bad van de allegorische, en die in Holland ook door Witsius en Vitringa en in Enge- land door Mathcr, Keacli en (inild aangenomen werd. Vele Dnilselie godgeleerden hebben in de laatste jaren de strekking om te allegoriserenzoo ver gedreven, dal zelfs de eenvoudigste historische schriften als mythen of fabelen behandeld zijn geworden. Dit is voorname- lijk bel geval geweest met Stranss en de andere schrij- vers van de rationalistische school. Olsliausen beeft evenwel een veel meer voldoend stelsel geslicht; hij erkende goene andere beteekenis dan de letterlijke, maar slechts een dieper liggcnden zin, met de letter- lijke beteekenis verbonden door eeno innerlijke en wezenlijke verbinding in on met deze gegeven, die zich noodzakelijk moet voordoen, wanneer hel onder- werp in een hooger gezigtspunl beschouwd wordt, en door vaste regelen bepaald kan worden. Deze uiteen- zetting houdt ons het vonrnitzigt voor oogen van oene |
|||||||
|
- ALOGIANEN.
|
||||||||||
|
ALLERZIELEN
|
||||||||||
|
den ondergingen, en dat hij de duivelen krecten en
jammerklagten had hooien slaken, omdat de zielen
der veroordeelden uit hunne klaauwen waren gerukt
door de gebeden der monniken van C\'lugny, die onop-
■ boudelijk ten behoeve der dooden gesmeekt hadden.
Ten gevolge van deze fabelachtige geschiedenis bc-
paalde Odilo, dal het feest Allerzielen gevierd zou
worden. Bij deszelfs instelling schijnt het zich tot de
monniken van Clugnv bepaald te hebben, maar later gaf
de paus bc vel, dat men Allerzielen in alle Roomsche ker-
; ken zou vieren op den ~Mi\'" November, als een bededag
; voor alle zielen van afgestorvenen. Verscheidene
j plegtighedeu behooren tot dezen dag. Ten behoeve I
j der dooden gingen vroeger personen in hel zwart j
\' gekleed in de steden rond, elk met ecuc luid en tivu-
\' rig klinkende schel, die zij op de publieke straten
bewogen, len einde de inenseheu te vermanen aan de
zielen in het vagevuur te denken en voor hare verlos- j
: singte bidden. In Frankrijk eu Italië klceden velen
\' zich op dezen dag in rouwgewaad, en bezoeken de
I graven van hunne overleden \\ riendeu.
ALLOCUTIÉN, de naam door Tertullianus inde
eerste Christelijke kerk aan preeken gegeven. Hij verdeelt de geheelc diens) in deze vier deelcn: het lezen van de Schriften, het zingen van psalmen, het , houden van allocutiën en het opzenden van gebeden. \' Gregorius de Groote noemt de preek in zijne geschrif- ten Locutio. Zie Pkeek. ALMAGT1GE of Aloesoegzame, (ilebr. Shad-
j duï), een naam van het Goddelijk Wezen, en een
die bijzonder eigen is aan Hem, die alle dingen uit
! niets schiep, die door Zijne magt en genade ouder-
I houdt, wat Hij geschapen heelt, eu wanneer Hij wil
een einde kan maken aan hun aanzijn. Deze naam is
nooit o)) eenigcrlei wijze aan engelen, menschen of
valsehe goden gegeven, dunne magt, als zij magt
I hebbeu, is niet uit hen zelve, eu zij konden geen oogen-
j blik bestaan zouder die Goddelijke en onuitputtelijke
volheid, die hen uit niets te voorschijn bragt, eu hen
met gelijk gemak weder lot niets kan terug brengen.
I Zie God.
ALMOSHAF (Arab. hel Boekdeel), een van de na-
men van den Koran. ALOGIANEN" (Cr. n, not, logo», hei Woord), eeue
* secte die, volgensEpiphr.uius en Augustinus,tegen het j einde der tweede eeuw ontstond. Genoemde schrijv ers zeggen, dat de aanhangers dezer secte vanmeeniug i waren, dal Jezus Christus niet God de Logos of hel Woord was, maar slechts een mensen. Men zegt ook, j dal zij het Evangelie en de Openbaring van Johannes |
||||||||||
|
heden op dcv.cn avond in acht te nemen, en zich te ver-
maken met het (luiken naar appelen en het branden van noten. Men heeft dikwijls bevonden, dat feesten, die gevierd worden, omdat men gelooft, dat zij hunnen grond in het Christendom hebben, hunnen oorsprong hadden in een Heidenseh gebruik. Zoo heeft men bc- vonden, dat de l\'*8 November, die door de Roomschen als Allerheiligendag gevierd wordt, eens een feestdag was aan Pomona gewijd, waarop de voorraad, in den zomer en den herfst opgezameld voorden winter, werd geopend. Zulke gebruiken gingen bij de Heidenen gewoonlijk vergezeld van waarzeggingen en bet raad* plegen van voorteekenen. In Sir John Sinclair\'s Sta- tistiek van Schotland komt het volgende aangaande (\'allendei-in Pertlishire voor. „Op Allerheiligenavond branden zij vreugdevuren in elk dorp. Wanneer liet vreugdevuur verteerd is. wordt de asch zorgvuldig in den vorm van een cirkel gelegd. Voor elk lid van de verschillende familièn, die bij liet vreugdevuur tegenwoordig zijn, wordt een steen nabij den omtrek geplaatst, en wanneer ecu dier steenen vóór den volgenden morgen van zijne plaats weggenomen of beschadigd is, is de persoon, door dien steen voorgc- stcld, vervloekt, en gelooft men, dat hij van dien dag af geene twaalf maanden meer leven zal; het volk ont- ving den volgenden morgen van de Druïdsche pries- ters het heilige vuur, waarvan de kracht, gelijk men veronderstelde, een jaar lang aanhield.\'\' ilet vuur van Allerheiligenavond schijnt een overblijfsel van het Druïdismus te zijn. Onder Roomsch-Catholiekeu bestaat liet geloof, dat liet branden van \\ uren op Al- lerheiligenavond de hemelvaart der ziel aanduidt, of misschien het bijlichten der zielen uit het vagevuur. In oude tijden was het ook de gewoonte den geheeleii nacht door de klokken te luiden. Zie DbuïDEN. ALLERZIELEN, ecu feest door de Roomsche
kerk gevierd, waarop gebeden voor de zielen der af* gestorvenen gedaan «"orden. Het werd in hel jaar 993 ingesteld. Voordien tijd was het op vele plaatsen de gewoonte op zekere dagen voor de zielen, die zich in liet vagevuur bevonden, te bidden; maar deze ge- beden werden door elke godsdienstige vereeniging slechts voor hare eigene leden, vrienden en bcscher- uiers gedaan. De omstandigheden, die aanleiding ga- veu tot de instelling van dit godsdienstig feest, waren I de volgende : — Odilo, abt van Clugnv, had van een Siciliaauschcu monnik vernomen, dat iW/.i-, toen hij nabij den berg Kina wandelde, gezien had, dat er vlammen uit de openstaande deur der hel kwamen, waarin verlorene zielende kwellingen voor hunne zon* |
||||||||||
|
11
|
||||||||||
|
: 1)8 ALPHABET1SCHE GE]
_..........__
verwierpen. .Vnderen zijn van gevoelen, dat dit eene
verdichte ketterij is, en dat er nooit Christenen wa- ren. die liet Evangelie en de Openbaring van Jo- hannes verwierpen en toch de andere Evangeliën en hoeken van het Nieuwe Testament aannamen. Het is zonder twijfel eenigzins bevreemdend, dat in Ire- nteus, Ensebius of een ander schriiver vóór Philaster en Epiphanius, van de Vlogianen geene melding wordt gemaakt. De schrijvers, dievan hen spreken, zijn ech- ter zoo geloofwaardig, dat wij niet kunnen ontkennen, dat er eene ketterij bestaan heeft, die zoo zeer de aan- daeht trok. dat zij zich over Klein-Azië uitstrekte. De .Vlogianen waren sterke tegenkanters van de Monta- nisten (zie Most.), en schijnen öf de voortzetting van de wonderdadige gaven ontkend te hebben, welke de Apostolische kerk onderscheidden, of zij wilden degave der profetie niet erkennen als iets. dat tot de Christe- lijke wetgev iiiü behoorde, maar beschouwden haar als uitsluitend het eigendom van hel (Inde Testament, en daarom konden zij geen profetisch bock in den Canon van het Nieuwe Testament aannemen. Om die reden verwierpen zij de Openbaring, en op dit punt kwamen zij overeen met eenige van de vroegere Millenaristen, i die dat boek aan Ceriuthiis toeschreven. ALPHABETISCHE GEDICHTEN. Deze ge-
, dichten, waarvan vele in het Oude Testament te vin- den zijn, kenmerken zich door de bijzonderheid, dat elk bestaat uit twee en twintig regels of twee en twin- tig coupletten, overeenkomende niet het aantal dei- letters van het Hebreenwsche alphabet. Wanneer het gedicht uil twee en twintig regels bestaai, begint elke regel met eene letter, volgens de alpliabctisehe orde; en wanneer liet uit twee en twintig coupletten iszainen- gesteld, begint elk couplet met eene letter van hel alpha- bet, volgens de geregelde opvolging dier letters. Deze metrische schikking wordt gevonden in de Psalmen XXV, XXXIV, XXXVII, (\'XI, CXIX. CXLV. Spreuken XXXI. Klaag!. I. II, lil, IV. De zamenstelling van Psalm CXIX heeft iels zeer
eigenaardigs. Hij is in twee en twintig afdeeliugen verdeeld, en elke afdeeling begint niet eene letter van liet alphabet, gelijk de andere alphabetische gedichten, waaronder hij gewoonlijk gerangschikt wordt. Maar elke afdeeling bestaat uit acht coupletten, elk van twee regels, en elk van deze acht coupletten begint met dezelfde letter, welke de afdeeling kenmerkt, waartoe bel behoort. Zoo begint b. v. de eerste afdee- ling met ti/ejii, de eerste letter van het Hebreenwsche alphabet, en elk van de aehl coupletten, waaruit die afdeeling bestaai, begint ook mei rrleph; en do vol- |
|||||||
|
\'1ITFA — AL SIB.AT.
|
|||||||
|
gende afdeeliugen en coupletten beginnen op dezelfde
wijze, totdat alle letters van het alphabet hare beurt gehad hebben. AL SAMERI, de naam van den persoon, die, zoo-
als de Mohamedanen zeggen, hel souden kalf maakte, dat door de Israëlieten in de woestijn aangebeden werd. Zij stellen hem voor als een opperhoofd onder dat volk cu gelooven, dat eenige zijner nakomelingen een eiland bewonen in de Arabische golf, dat zijn naam draagt. De fabel, die zij op het bijbelsche verhaal der aanbidding van hel gouden kalf gebouwd hebben, is ; zonderling. Anron beval, zooals zij zeggen, Al Sameri
al de gouden sieraden van hei volk te verzamelen en te bewaren tot de terugkomst van Mozes; maar daar Al Sameri de kunsl van het smelten van metalen ver- I stond, wierp hij ze in een fornuis om ze tot ééne massa
te maken, en het beeld van een kalf kwam er uit. Al Sameri nam toen eenig slof van de voetstappen van liet paard, dat de engel Gabriël bereed, toen hij de Israëlieten door de woestijn geleidde, en toen hij het i in den mond van bet kalf wierp, werd het beeld
onmiddellijk levend en begon te loeijen. Volgens Abulfeda aanbaden al de Israëlieten dit afgodsbeeld, met uitzondering van twaalf duizend, die weigerden deze misdadige handeling te begaan. Zie Kalf (Gou- des i. AL SI KAT, de scherpe brug welke, zooals de Moha-
medanen gelooven, over het midden van de hel gelegd is, en bij het einde van het plegtige oordeel door allen moet wordenoverget rokken, hetzij zij voor het paradijs of voor de plaats der kwelling bestemd zijn. liet elfde artikel van de Mohamcdaansche geloofsbelijdenis heeft geheel en al betrekking op Al Sirat; hel is als volgt: „Wij moeten van harte gelooven en bet voor zeker honden, dat alle mensehen overde scherpe brug moeten gaan, welke zoo lang is als de aarde, niet breeder dan eene draad van een spiiineweb en van eene hoogte geëveuredigd aan hare lengte. De regtvaardigen zul- len haar zoo snel als de bliksem overtrekken, maar de goddeloozeu zullen, uit gebrek aan noede werken, eene eeuw noodig hebben om die taak te volbrengen. Zij zullen vallen en zich storten in In-t hclschc vuur bij godslasteraars en ongeloovigen, bij mensehen van weinig geloof en eeuslechl geweten, bij diegenen, die gecne genoegzame deugd gehad hebben om aalmoezen te \'geven. Toch zullen eenige\' regtvaardigc personen er spoediger overgaan dan andere, die nu cu dan be- proefd zullen worden in de geboden, die zij in dit leven niet behoorlijk hebben vervuld. Hoe vrceselijk zal die brug ons toeschijnen! Hoeveel deugd, hoeveel |
|||||||
|
ALTAAK.
|
|||||||||
|
!)!)
|
|||||||||
|
innerlijke genade van dim Allerhoogste zaluoodig zijn
om haar over te komen! Hoe vurig zullen wij naar die vuilst uitzien! Hoeveel verdienste, hoeveel booze schepselen zullen wij niet op onzen weg vinden! Hoe- veel honger, dorst en venuoeijeuis zullen wij verdu- reu! Hoeveel angst, droefheid en pijn zullen hen ver- gezellen, die niei deuken aan dezen gevaarlijken o ver- togt! Laai ons God smeeken ons niet ligchamelijke gezondheid de genade te verlcenen, dat wij niet uit dit, leven gaan beladen met schulden; want de Arabieren zeggen dikwijls en mei reden, dat geeuhinderpaal zoo verborgen is als die, welken wij door geen redmiddel of schrandere uitvinding, welke ook, kunnen overko- men." De Geloofsbelijdenis, waaruit wij dit aaugc- haald hebben, is, hocwclgeen gezaghebbend document, klaarblijkelijk geschreven door iemand, die door en door bekend is tnet de Mohamedaausehe godsdienst, zooals zij in den koran is vervat, en geeft een zeer juist overzigt van het geloof eens Muzelmans. ALTAAK (Lat. altare of altarium, vunaltus, hoog;.
De afleiding van liet woord geeft duidelijk ie kennen, dat hooge plaatsen oorspronkelijk tot altaren gekozen werden. Natuurlijke hoogten, heuvelen en bergen wit- ren in de eerste eeuwen de incest gewone plaatsen, waarop geofferd werd, daar zij nader bij den hemel waren. Volgens dit beginsel rigtteu de oude Grieken en Romeinen hoogere altaren, gewoonlijk van steen, voor de hoogere godheden op, maar lagere altaren, niet van steen, voor de mindere goden, heldenen half- goden. De eersten werden altaria, de laatsteu ara genoemd, terwijl altaren aan de helsehe goden gewijd slechts gaten in den grond waren, scrobicali gehceteu. Altaren schijnen oorspronkelijk opgerigt ie zijn op plaatsen omringd door boschjes en boomen, die de omgeving schaduwrijk en koel maakten. Hoewel Kaïn en Abel een allaar moeten hebbeu opgerigt. toen zij na den val een offer bragten, is het (\'eiste altaar, waarvan wij in het Oude Testameul gewag gemaakt vinden, dat, hetwelk door Xoaeli na den zondvloed gebouwd werd,Gen. V\'IH : 20 : „En Noach bouwde den Heere een allaar; en hij nam van al het reine vee, en van al het rein gevogelte, en offerde brandofferen op dat altaar." In Gen. XXI : \'i\'A wordt ons van Abraham medegedeeld : „En hij plantte een bosch in Ber-Séba, en riep aldaar den naam des Hee- ren, des eeuwigen Gods aan." Bij het geven der wet vinden wij, dat God beveelt, dat altaren gemaakt zul- leu worden door ccue hoeveelheid aarde op te hoopen, Exod. XX : 2i: ,.Maakt mij een allaar van aarde, en offert daarop uwe brandofferen, en uwe dankofferen, |
uwe schapen, en uwe runderen; aan alle plaats, waar
| Ik mijns naams gedachtenis stichten zal, zal fk tot u
komen, cu zal u zegenen." Zulke tijdelijke altaren • werden door de oude Heidenen ara sitliita, cespifia cel
(jruuiUcjr genoemd. De asch, die er overbleef, nadat : de offerande geschied was, mogt dikwijls blijven lig-
gen, en die plaatsen, die reeds gewijd warcu dooreene ; vroegere offerande, weiden gereedelijk weder geko-
j zen, daar een natuurlijk altaar van asch reeds voorde
| offerande gemaakt was. Op deze altaren iu de open
; lucht waren Heideusehc afgodendienaars gewoon meu-
schenoffers te offeren, en hunne kinderen door het vuur | te laten gaan. Daarom beval (Jod den Israëlieten al de
booge plaatsen van de Hcidensche afgodendienaars . te vernietigen.
J)c aliaren door de aartsvaders opgerigt waren van
1 steen, ruw gebouwd; zou was het altaar, dat .lakob te
Beth-el oprigtte, eenvoudig de steen, die hem tot hoofdpeluw gediend bad. En de eerste steeuenaltaars, i die Mozes moest oprigten, moesten van ongehouwen
steen zijn, Exod. XX : -2~>: „Maar indien gij Mij een sleeueii allaar zult maken, /.uo zuil gij dit niet bouwen van gehouwen steen; zoo gij uw houwijzrr daarover verheft, zoo zuil gij het ontheiligen." Bij de Heidenen werden de altaren in den beginne !
van zoden gemaakt, later van steen, marmer, hout, en zelfs somtijds van hoorn, gelijk dal vanApollote Delos. Zij verschilden zoowel in vorm als in bouwstoffen. Lenige altaren waren rond, andere vierkant, nog andere driehoekig. Al hunne altaren waren naar het, Oosten . gekeerd en lager dan hei beeld van den god. Zij waren
mei beeldhouwwerk versierd, dat de godheid voor- stelde, of de .symbolen die haar eigen waren, voor ; welke zij waren opgerigt. De meeste aliaren der oude
Grieken hadden een kubiekeu vorm. De groote Ito- I meiuschc tempels bevallen gewoonlijk drie altaren:
het eersle iu den tempel, aan dan voel \\an het beeld, voor reukwerk en pleugoffers; hel tweede, voor de poort des tempels, voorde offeranden; hel derde, dat | een draagbaar altaar was, waarop de offers, gewijde
l kleederen en vaten lagen. Als de altaren voor de of-
ferandeu gereed gemaakt werden, werden zij gewoou- lijk met guirlandes en festoenen versierd. Die, welke opgerigt waren voorde schimmen der dooden, werden mei donker blaauwc banden en lakken van ev uresboo- men opgetooid. Op de zijden der allaren waren bij | de oude Heidenen dikwijls verschillende symbolische I of tot sieraad dienende voorstellingen uitgehouwen. ; die de dieren, welke aan de verschillende godheden geofferd werden, voorstelden, of de verschillende attri- |
||||||||
|
ALTAAK.
|
|||||||||
|
100
|
|||||||||
|
butcu of zinnebeelden dier godheden, alsook de goden
voor welke, en de personen door welke zij waren opge- rigt. Somtijds was hetzelfde allaar aan meer dan eene godheid gewijd; op andere tijden waren twee of zelfs meer altaren up dezelfde plaats voor dezelfde godheid opgerigt. Toen offers vau vele dieren te gelijk geof- ferd werden, moest hei aantal altaren overeenkomen met liet aantal slagtofl\'ers. J-S Ij de Ouden was hel de gewoonte bij plegtige ge-
legciiheclen op hel altaar te zweren, ten einde bondge- nootschappen en vredestraktaten te bevestigen. Het werd ook als eeu toevlugtsoord beschouwd, en diende tot eeuc schuilplaats en een heiligdom voor misdadi- gers van allerlei soort. In de Roomsche kerk, en ook iueenige van de Her-
vormde kerken, wordt de eommuuieiafel een altaar genoemd, omdat daarop de bepaalde gedachtenistee- kenen van hel ligchaam en het bloed van Christus ge- plaatst worden. De altaren in Christen-kerken waren oorspronkelijk van hout gemaakt. Maar in den loop vau de derde of de vierde eeuw kwamen steunen altaars in gebruik, en in 50\'J werd door het concilie vau Pa- rijs bepaald, dal geen altaar van andere bouwstoffen dan steen mogl gemaakt worden. De üostersehe of Griekschc kerken maakten zonder onderscheid houten altaren, terwijl de Westersche kerken ze van steen bouwden, en aanvoerden, om dat gebruik te verdedigen, dat zulke altaren Christus voorstelden als den hoek- steen van het geestelijk gebouw, de kerk. Eerst was er maar één allaar in elke kerk, doch het aantal ver- meerderde trapsgewijze, totdat men er in de zesde eeuw somtijds twaalf of dertien iu dezelfde kerk vond. Het allaar in de lioomsche kerken heeft verscheidene trappen, die dikwijls met een tapijt bedekt en getooid zijn met verscheidene kostbare sieraden, naar den tijd van het jaar. De wijding van het altaar is een geregeld gedeelte van deplegtigheid, welke bij de wijding eener kerk plaats heeft, en in het Pontificale Romanum voor- geschreven is. Terwijl de Auliphoue en Psalm XLIT gezongen worden, steekt de prelaat, gedekt door den mijter, den duim zijner regterhand in het water, dat hij gezegend heeft, en met dien duim en het genoemde water maakt hij een kruis op het midden van de al- taartafel, terwijl hij zegt: „Zij dit altaar ge fheiligd tercere van den Almagtigen God, de glorierijke Maagd Maria eu alle heiligen, en ter nagedachtenis van St. N. In den naam des Vaders," enz. Dan maakt de prelaat met hetzelfde water en den-
zelfden duim vier kruisen op de vier hoeken vau het altaar, en herhaall bij elk kruis dezelfde woorden, die |
|||||||||
|
hij uitsprak, tocu hij een kruis op het midden van de
altaartafel maakte. Het eerste kruis maakt hij aau den achterhoek van den regterkaut; het tweede aan den voorhoek van den linkerkant, schuins tegenover het eerste; het derde in den voorhoek vau den rogtcr- kaut; eu het vierde in den linker achterhoek, schuins tegenover het derde. Wanneer het maken vau de tee- kenen des kruises afgeloopen is, volgt het eerste ge- bed aan liet altaar; waarna de prelaat Psalm L in het Latijn aanheft: „Miserere mei Deus," eu gedurende het gezang gaat, hij zevenmaal om de altaartafel, met eeue pauze na eiken omgang, eu besprenkelt zoowel de tafel als het voetstuk vau liet altaar met het wijwater. Dit is echter slechts het begin der plegtigheid, voor zoo verre het altaar betreft. Na de wijding eu het nederlcggen vau de heilige reliquiën op de plaats daar- voor bestemd, maakt de prelaat twaalf verschillende maleu vijf kruisen met de doopolie, en daarna met het chrisma, namelijk iu het midden en aan de vierhoeken van het alt aar, op dezelfde plaatsen en op dezelfde wijze als hij te vorcu mei het wijwater gedaan heeft, terwijl hij bij elk kruis dezelfde woorden als vroeger herhaalt. Het teekeu des kruises wordt derhalve nog zestigmaal gemaakt. Maar bovendien wijdt de prelaat den wie- rook, die op bet altaar gebrand moet worden; bij deze wijding maakt hij vijf kruisen van wierook, elk be- staaude uit vijf korrels, over elk dier kruisen legt hij eeue kruisvormige kaars, van dezelfde groote als het wierookkruis, en dit gedaan hebbende wordt de top van elke kaars zoodanig aangestoken, dat kaarsen en wierook te zameu verteerd wordeu. Zoodra alle krui- sen aangestoken zijn, begint de prelaat, zijn mijter afnemende en voor het altaar op de kuieén vallende, te zingen: „Hallelujah. Kom, Heilige Geest; vervul het hart van uwc geloovigen, en doe iu hen het vuur uwer liefde ontbranden." Dan volgt eene lange reeks van gebeden, kruismakingen en bewierookingen, meer in het bijzonder wordt het voorste gedeelte van het altaar gekruist, waartoe het chrisma gebezigd wordt, eu dat vergezeld gaat van eeu gebed, waarop de onder- diakenen het niet handdoeken afvegen, die daarvoor en voor niets anders gebruikt worden. Hierop wordeu de altaarkleeden, vaten en sieraden gewijd en met wijwater besproeid, en het altaar wordt gedekt, terwijl verscheidene Autiphoniën en Ilesponsoriëu gezongen worden. Driemaal gedurende het zingen bewierookt de prelaat het bovengedeelte van het abaar iu den vorm van een kruis. Dau viert hij, of cp zijn bevel een priester, de mis op het nu gewijde altaar, eu ein- digt de lang gerekte dienst met de zegeniug eu het |
|||||||||
|
AF/TAAK.
|
|||||||||
|
lül
|
|||||||||
|
geven van aflaten voor één jaar aan een ieder, die de
kerk bij die plegtige gelegenheid bezocht heeft, en een aflaat voor veertig dagen aan een ieder, die het op den jaardag van deszelfs wijding bezoekt. Het Rubricaat beveelt, dat als er meer dan een al-
taar in de/elfde kerk gewijd moet worden, de prelaat de handelingen en plegtighedcn met dezelfde woorden bij elk altaar moet herhalen. Kr zijn in Roomsche kerken dikwijls verscheidene altaren; dal waaraan de hoogmis gevierd wordl is dangrooter en meer versierd dan de overige. Eeue zonderlinge plegtigheid heeft op Donderdag
van de Heilige week in de St. Pieterskerk te Home plaats. Het is het wasschen van het hoogaltaar mei wijn. Een ooggetuige beschrijft deze plegtigheid aldus: — „Eene tafel wordt naast het hoogaltaar in gereedheid gebragt, waarop zes glazen en één zilveren beker, allen met wijn gevuld, worden geplaatst, alsook eene kuip die zeven handdoeken, en eene andere, die zeven sponsen bevat. De dienst wordt in de kapel van het koor gehouden, en daarna worden wijwaterkwasteu uitgedeeld aan al degenen, die aan de plegtigheid deel zullen nemen, welke nu in processie naar het hoogaltaar gaan, terwijl een crucifix en twee tiifgetmotea kaarsen voor hen uit. worden gedragen, tot zinnebeeld van de duisternis, die de aarde bij de kruisiging bedekte. „Bij het altaar gekomen wordt elk van de /even
kanunniken der SI. l\'ieterskeik een beker gegeven, die allen daarop den inhoud op de, tafel van het altaar gieten en haar mei hunne wijkwast en afwasschen.Dezc zeven worden gevolgd door een groot aantal andere priesters van verschillende rangen, kapellanen, ïnu- ziekanten enz., die allen het altaar met de wijkwasten, welke hun gegeven waren, wasschen. Wanneer dit geëindigd is, wordt de kuip met zeven sponsen aan de zeven kanunniken aangeboden, die daarmede het al- taar schoon maken; de kuip met de zeven handdo kon wordt het laatst aangeboden, en niet deze droegen zij het af. De processie aanbidt dan dr drie groote reli- quiën, die op Goeden Vrijdag aangebeden worden, en na haar vertrek voleindigen de assistenten het schoonmaken en afdroogen van het al laar. „De wijkwasten, bij deze gelegenheid gebruikt,
worden gerangschikt in den vorm van een diadeem, ter herinnering van de doornen kroon, en zijn door het volk zeer gezocht. „Ka de mis van dezen dag worden al de altaren der
kerken van hunne sieraden ontdaan; de altaarstukkeu en crucifixen worden bedekt, en geene schellen wor- deu vóór Zaturdag middag in de kerken gebruikt. In |
|||||||||
|
plaats van schellen keereu zij gedurende dezen tijd tot
: de oude gewoonte terug van een houten klopper te
, gebruiken, om de geloovigen ter kerke op te roepen."
De dienst der Tciiebm wordt op Woensdag, Don-
derdag en Vrijdag der Heilige week verrigt. Gedu-
rende dezen tijd mogen bloemen noch beelden op het
altaar gezel worden; de hostie wordt weggenomen
en naar eene afgezonderde plaats gebragt, met al de
lichten en sieraden, die er toe behooren. Hel ontdek-
ken van het altaar, dat op Witten Donderdag plaats
J heeft, wordt met groote plegtigheid verrigt, daarliet
! de schau lelijke wijze moet voorstellen, waarop onze
i Zaligmaker van zijne klecdcren werd ontdaan. De
dienstdoende priester, die deze plegtigheid zal ver-
I rigten, moet in purper gekleed zijn. Hij begint mei
het hoogaltaar Ie ontdekken en de pallia en andere
sieraden weg te nemen, doch laai het kruis]en het
licht er van slaan. Zelfs de kleine tafel, waarop het
kerkzilver staat, wordt weggenomen, alsook de klee-
den en bloemen. De kansel en de kerkmuren worden
ook ontdekt, en alles wat weggenomen is wordl door
i den sacristiju naar de sacristij gebragt. Ilct kruis
: wordl bedekt met een zwarten of purperkleurigen
sluijer; de tabernakel wordt op dezelfde wijze bedekt
en open gelaten, daar hij het huis des levenden Gods
is, die er zieli voor een tijd uil verwijderd beeft. Het
kruis, aldus mei een purperen of zwarten sluijer be-
dekt zijnde, moet voor Atw tabernakel geplaatst wor-
den. Wanneer de altaren ontdekt zijn, wordt, om het
lijden van onzen Heer te gedenken, een zwart verhe-
| melte boven het hoogaltaar geplaai st, en de muren der
I kerk worden ook met zwart behangen. Deze geheele
i plegtigheid wordt door statige beurtzangen vooraf-
gegaau.
Men moet opmerken, dat, hoewel de communie-
! tafels in de Christen-kerken oorspronkelijk van hout
waren, het Roomsche rituaal eene steenen tafel, door
j een bisschop gewijd, als een noodzakelijk gedeelte van
I een allaar beschouwt; zoo noodzakelijk zelfs, dal geen
allaar met het heilige chrisma gewijd werd, tenzij het
; van steen was, en dat zelfs een draagbaar all aar, door
I eenigeu teu minste, geoordeeld werd zijne wijding te
verliezen, wanneer de steen werd weggenomen. De
I oude steenen altaars werden met vijf kruisen getee-
| kend, die eeue zinspeling waren op de vijf wonden
! van onzen Heer.
De waarschijnlijke oorsprong van steenen altaars
■ is deze: — In de eerste eeuwen der Kerk waren de
Christenen \\ crpligt naar de onderaardsche bcgraaf-
plaatscn af te dalen om de geluofsplegtighedeu te ver-
|
|||||||||
|
10.\' ALTAAR — ALTAAK DES BRANDOFFERS.
|
|||||||
|
de doodeu en gedurende de drie laatste dageu derLij-
deusweek, wanneer zij van gele was zijn, daar die kleur
als de rouwkleur voor waskaarsen wordt beschouwd.
Een crucifix staat ook op het allaar, benevens eene
groote eopij van het Te igitar, een gebed dat alleen
aan Ava Kersten Persoon der Heilige Drieeenbeid
gerigt wordt. Eene kleine schel staal er ook op, die,
behalve dal zij tweemaal bij elk sanelua bewogen
I wordl, driemaal in beweging wordt gebragl, wanneer
1 de priester uederkiiiclt, driemaal wanneer hij de hos-
tic opheft, en driemaal wanneer hij haar nederzet.
I Bovendien is er een draagbaar allaar of gewijde steen,
met eene kleine holte er in, welke de reliquiën van
heiligen en martelaren bevat en door den bisschop
i verzegeld is: als het zegel breekt, verliest het altaar
; zijne wijding. Verder beslaat bet benoodigde voor het
I altaar uit een kelk en eene patene of hostieschotel voor
! den wijn en bel brood, eene hostievaas, eensluijervan
rijke witte stof om de hostievaas te bedekken, een vat
i van zilver of tin voor den wierook, een wij wat er bak
van zilver, tin of blik, en vele andere zaken, zooals
i corporalen of altaardoeken, purificatorién of hauddoe-
ken, waarmede (ie priester de kelk uitwischl en de
handen afveegt, enz. Wanneer hij, wiens ambt het is
het plaveisel aan re vegen, het heilige sacrament nadert,
moei hij blootshoofds zijn. Kr moet eene balustrade
! van ijzer, marmer of hout zijn voor elk altaar, ten einde
het volk Ie beletten hel aan Ie raken.
Gedurende de drie eerste eeuwen schijnt de com-
1 muuietafel eene eil\'ene, beweegbare tafel geweest te
zijn, bedekt niet een wit laken, die niet tegen den muur
i der kerk aanstond, maar op zulk ecu afstand er van,
! dat zij door de gasten kon omringd worden. Zonder
I wij lel werd het woord altaar reeds vroeg gebruikt om
de communietafel aan te duiden. Ignatius, Iremeus,
: ()rigenes en Teri ullianus gebruiken het woord in dezen
1 zin, boewei wij moeien erkennen, dat deze en de an-
[ dcre oude schrijvers de woorden tafel en altaar zonder
| onderscheid gebruiken. Oudtijds .schijnt er nooit meer
dan één altaar in eene kerk geweest te zijn. Eén his-
schop en één allaar in éénc kerk is de welbekende
spreuk van Ignatius. Aan deze gewoonte beeft de
Grieksche kerk zich voortdurend gehouden. Haar zoo
verre is de Roomsche kerk afgeweken van de eenvou-
digheid der eerste tijden, dat ei- alleen in de St. Pie-
terskerk te Rome niet minder dan vijf en twintig
altaren zijn. behalve het hoogaltaar, dat bijna S Ned.
cl in het vierkant is, en waarop een kruis staat van
nagenoeg 6\'/, Ned. palm hoogte.
ALTAAR DES BRANDOFFERS. Van den tijd
|
|||||||
|
vullen. In deze begraafplaatsen lagen vele martela-
ren, en hunne graftomben boden de gemakkelijkste, en wat meer zegt, de heiligste plaatsen aan om liet avondmaal te vieren. Toen do geloovigen de plaats en de wijze hunner godsdienstoefening kouden kic- zeu, rigtten zij altaren op, welke zooveel mogelijk op die gelekeu, bij welke zij in de dagen der vervolging gebeden badden. Daarom kozen zij zeer dikwijls de plaats uit, waarop een martelaar zijne kroon ontvau- gen bad, en zijne graftombe op die plaats opgerigl zijnde, diende tot altaar eener Christen-kerk. Later werd misschien een prachtiger gebouw boven dezelfde plaats opgerigt, en de tombe van den martelaar bleef in decrypta, terwijl bet altaar er onmiddellijk boven werd geplaatst: de toegang tol de cryptaeuhaar monument bleef echter open voor de gcloovigen. Spoedig werd echter hel aantal kerken grooter dan dal dermartela- rcu, of ten minste grooter dan dal der plaatsen, waar martelaren geleden hadden; maar toch rigtte men een steeuen allaar op, en langzamerhand werd bel de ge- woonte de reliquicn dei- heiligen over ie brengen, en ze te begraven onder de altaren van nieuwe keiken. Alzoo ontstond ten laatste de bijna algemeenc gc- woonte, die in hel vervolg door de Kerk van Rome tot bepaling gemaakt werd, van geene andere dan steeuen altaren, die de rcliquiën der heiligen bevat- ten, t( maken. Deze gissingen ontlccuen eeuigen grond aan eene
opmerking van Augustinus in zijne lofrede op Cypri- anus van (\'arthago. „Eenc tafel/\' zegt hij, „werd aan flod opgerigl, op de plaats waar zijn lijk was begraven, welke de tafel van Cypriauus genoemd werd, opdal de Christenen hunne offeranden in gebed daar moglen brengen, waar hij zelf tot eene offerande aan God was gemaakt, en zij het bloed van Christus niet eene pleg- tigc belangstelling daar inogten drinken, waar de hei- lige martelaar zoo vrijwillig zijn eigen bloed had ver- goten.\'\' Uit dit enanderc gedeelten van de geschriften der kerkvaders blijkt duidelijk, dat men gewoon was het avondmaal boven de graven van martelaren Ie vieren. Inde Grieksche kerk is slechts één altaar, dal eene vaste plaats inneemt en voor één godsdienstig gebruik bestemd is. In Rooihsche kerken zijn vele allaren, die bet oosteinde van even zoovele kapellen beslaan, welke aan hetzelfde aantal heiligen gewijd zijn. Bij de Hervorming moesten alle altaren, behalve het hoogaltaar, weggenomen worden. Op een Roomsch altaar vindt men den tabernakel
van het heilige sacrament, en aan elke zijde er van kaarsen van rit/e was, behalve bij alle diensten voor |
|||||||
|
BKAXDOFFEKS. 103
andere voorwerpen van koper. Het vuur op bot altaar
des brandoffers word als heilig beschouwd, en moest 1 daarom voortdurend brandende gehouden worden.
Op het altaar des brandoffers werden do offers van lammeren en varren geofferd, voornamelijk eiken morgen een lam op hol dorde uur, dat overeenkomt met negen uur van onzen tijd, en eiken namiddag een , lam op het negende uur, dat overeenkomt mot drie
uur. Men deukt, dat het onderste gedeelte der holte van hot altaar dos brandoffers, zoowol iu den taber- nakcl als in don tempel, opgevuld was met aarde of steen, volgens het bevel vervat in Exod. XX: 21, 25. Josepbiis zeert. dat bet altaar, hetwelk in zijn tijd in den tempel gebruikt word. van ongehouwen steen was, en dat geen ijzeren werktuig bij deszelfs zamen- stelling was gebruikt. liet altaar des brandoffers werd als ecu toevlugts-
oord of i-ono bosehermingsplaats beschouwd, waar- heen misdadigers, die vervolgd werden, gewoon waren zich te begeven. Dit gebruik van bel altaar schijn! in ecu uaauw verband te staan met de hoornen, die hot kenmerkten. Do schuldige,die er zijne toevlugl zocht, greep deze, cu bol was van daar dal Joab gesloopt n\\ gedood werd. Xii was de hoorn een van de ontwijfel- baaisie zinnebeelden van magl, zooals wij uit bet veelvuldig gebruik, dat de gewijde schrijvers er van in dezen zin maken, kunnen afleiden. In llah. III : 1, b. v., wordt gezegd: „Hij bad hoornen aan zijne band, en aldaar was zijne sterkte verborgen." De „hoorn van David" is de magl en heerschappij van David, cu Christus wordt genoemd eeu „hoorn der zaligheid," omdat hij een magtig verlosser was, die al zijne vijau- den kon ten onder Drongen. Waarschijnlijk zinspe- leilde op het gehoornde altaar en zijn vrodeiuakend karakter, zegt God door den profeet (.les. XX \\ II: .">): ..Of hij moest mijne sterkte aangrijpen, bij zal vrede mei Al ij maken; vrede zal bij mei Mij maken;" dat is: bij moest vlugton naarde hoornen van hel gehciinzin- uige altaar, en zekerheid en vrede vinden iu dio ver- zoenende almagt, waarvan hel het toeken was. Daar het altaardan oorspronkelijk eene schets is van Chris- tus in zijn middolaarswerk, kunnen de hoornen zeer gevoegelijk die attributen van zijn karakter aandui- den, die zij als zinnebeelden konden en moesten voor- stellen, tiolijk de kracht van alle gehoornde dieren, dio kracht waardoor zij zich zelve en hunne jongen verdedigen, voornamelijk iu hunne hoornen ligt, zoo erkennen wij, in hel toeschrijven van hoornen aan Christus, het zinnebeeld van die Goddelijke magt, waardoor hij alle dingen aan zich kan onderwerpen, en |
||||||||
|
ALTAAK DES
|
||||||||
|
van Aiozes tol ;tan de dagen van Salomo wasdil altaar
op eenigen afstand voor do dein- drs tabernakels ge- plaatst. Exod. \\L : 20: „En hij zette liet altaar des brandoffers aan de deur dr-s tabernakels, van do tent der zamenkomst; en hij offerde daarop brandoffer en spijsoffcr, gelijk als de Heer aan Mozes geboden had." liet was eene soort van koffer, drie el hoog, vijf el lang en vijf breed, gemaakt van sittimhout, dal men gewoonlijk veronderstelt hetzelfde te zijn als acaeia- of cederhout, en hetzelfde hout als dat, waarvan de kisten voor de iiiuniiën gemaakt zijn. liet onderste gedeelte van het altaar rustte op vier voeten, en aan de zijden daarvan waren koperen roosters, waardoor het bloed van het slagtoffer wegvloeide. De wanden van liet bovengedcelte des altaars «aren van hout met koper bedekt, en het binncugedeelte was met aarde gevuld, waarop het vuur werd ontstoken. De vier hoeken van het altaar geleken op hoornen, en daarom vinden wij in het Oude Testament dikwijl-- de uitdrukking hoornen run hel altaar. Aan het altaar waren vier ringen, waardoor handboonien werden ge- stoken om het van plaats tot plaats te brengen. Aan de zuidzijde bereikte men het iloor op eene aardhoogte te klimmen. Do gebruiken voor het allaar tles brand- offers worden in de wet van Aiozes aldus beschreven, Lev. V] : S—13: ..Verder sprak de lieer tot Mozes. zeggende: Gebied Aaron en zijne zonen, zeggende: Dit is de wel des brandoffers; het is hetgeen, wal door de branding op het altaarden ganschcu nacht tot aan den morgen opvaart ; alwaar het vuur des altaars zal brandende gehouden worden. Eu de priester zal zijn linnen kleed aantrekken, en de linnen onderbroek over zijn vleesch aantrokken, en zal de asch opnemen, als het vuur het brandoffer op het altaar zal verteerd bobben, en zal die bij het altaar leggen. Daarna zal hij zijne kleedereu uittrekken, en zal andere kleedo- ron aandoen, en zal dr aseh lot huilen het leger uil- dragen aan eene reine plaats. Hel vuur nu op het altaar zal daarop brandende gehouden worden, het zal niet uiigeblusoht worden; maar do priester zal daar eiken morgen hout aanstoken, en zal daarop hel brand- offer schikken, on het vet der daukofferen daarop aait- steken. Hot vuur zal geduriglijk op het altaar bran- (londc gehouden worden; het zal niet uitgoblusolil worden." Het gereedschap voor het altaar bestond uit potten, om orde asch iu weg te brengen: schoffels, om ze te verzamelen; besprengbekkens, om er het bloed dor offerdieren iu op te nemen on daarmede te bespren- gen; tangen, om de doelen van de offers inliet vuur te brengen; vaten, om het reukwerk te branden, en |
||||||||
|
ALTAAR DES BRANDOFFERS — ALTAAR (REUK-).
|
|||||||||
|
KM
|
|||||||||
|
volkomene bescherming aan zijn \\olk kan verleenen.
llicnnoile in overeenstemming siellcn de visioenen van de Openbaring hem voor als „een lam hebbende zeven hoornen," als de geheimzinnige kenteekenen van die onweerstaanbare magt, waarmede hij de nederlaag zijner vijanden bewerkstelligt en zijne geestelijke overwinningen over de wereld uitstrekt. Deze beschouwing van de tjpisehe bet eekenis van het altaar en deszelfs gereedschap zon zonder twijfel no:; veel kunnen worden uitgebreid, maar er is gc- noeg gezegd om aan te tooneu, dat dezelfde uitge- breide beteekenis en dezelfde gelukkige toepassing, die in elk ander gedeelte van de Mozaïsche regeling heerseht, ook hier aanwezig is. Hel altaar des brandoffers was, gelijk de andere
deelen van den tabernakel en den tempel, met zalfolie gewijd, en daar deze in den tweeden lempel ontbrak, werd laatstgenoemde als minder heilig beschouwd. Maar behalve dat dit altaar met dn andere heilige plaatsen en wasehvaten gezalfd was, was hel dooreene bijzondere plegtigheid geheiligd, daar het, om er eene grootere heiligheid aan Ie geven, zevenmaal met de olie «as bespreugd; en die heiligheid werd nog ver- meerderd door een zondoffer, waardoor het eene bij- zonder heilige plaats werd. fjeene offers op het altaar geofferd kunden deun- God aangenomen worden, leuzij het altaarzelfoutzondigd was. Dezeoiitzondigiug werd door Mozes verrigt, die met zijn vinger van degeslagtc var des zondoffers op de hoornen des altaars deed. Aldus gewijd heiligde hel altaar alles, wat er op ge- legd werd. 1 (eze ontzondigingsplegtigheid werd zeven dagen voortgezet, doch op den achtsten dag daalde vnnr van den hemel en verleerde het brandoffer op het altaar. Dit vnnr daalde wederom op liet altaar In de dagen van Salomo, en hel werd aanhoudend gevoed en onderhouden door de priesters, dag en nacht, zon- der dal liet mogt uitgaan. Met dit vuur werden alle Joodsehc offers, die door vuur geschiedden, geofferd, en omdal zij ander of, gelijk in den bijbel slaat (Lev. X : 1), vreemd vuur gebruikten, werden Nadab en Abilm door vuur van den lieer verteerd. Eenige Jood- sche schrijvers zeggen, dat dit \\ uur in de dagen van Manas.se uitgedoofd werd, doch het meest algemeene gevoelen onder hen is, dat hel bleef branden lot aan de verwoesting van den eersten tempel door de (\'hal- deërs. waarna het nooit weder hersteld werd. Zie Hrasdoffkr, Ofhbh, ALTAAM (REUK-). Dit altaar was geplaatst lus-
selien de tafel der toouhroodcu en de gouden kande- laars, vóór den voorhang die de ark der getuigenis |
verborg, liet was, gelijk het altaar des brandoffers, van
sillimhotil gemaakt, ééne cl lang en ééne cl breed,
maar twee el hoog, en bezat vier hoornen. Het boven-
, gedeelte en de wanden rondom, alsook de hoornen,
I waren overtrokken met goud, en daarom werd het ook
i hei gouden altaar genoemd. Het was omgeven door
\' een gouden krans, en aan elke van de beide, zijden waren
onder dm krans, aan de twee hoeken, gouden ringen
aangebragt, tol plaatsen voor de handboomen, om bet
altaar van de eene plaats naar de andere over te bren-
gen. Deze draagboonicn waren insgelijks van sittim-
; hout met goud overtrokken. Dagelijks, des morgens
I en des avonds, werd reukwerk on dit altaar gebrand.
Reukaltaren komen voor op de oudste Egyptische
schilderstukken, en daar den Israëlieten bevolen werd
het reukwerk der zuiverste welriekende specerijen naar
[ apothekers werk te maken, schijnt het, dat deze kunst
i reeds beoefend werd, en was zij waarschijnlijk uit
Egypte overgebragt. Van l\'lutarchus vernemen wij,
; dat de Egyptenareu reukwerkaaiide zon offerden. Deze
| gewoonte was echter volstrekt niet tot Egj pte beperkt;
i zij was klaarblijkelijk in al de godsdiensten deroud-
heid aanwezig, en misschien reeds vóór den zondvloed.
De verklaring van Maiinnnides, wanneer hij zegt, dat
reukwerk in den tabernakel gebrand werd om den on-
aangenaiiu\'ii geur der offers tegen te gaan. is, gelijk
vele andere van de rabbijusche eoinmentarien, geheel
en al buiten de waarheid. Het doel van de Goddelijke
I bepaling was van een veel hooger en heiliger aard.
I lieiikwerk was een zinnebeeld van het gebed, zooals
1 uil verschillende deelen der Heilige Schrift duidelijk
! blijkt. 11. \\. 1\'salui ( \\l,l : .\': „Mijn gebed worde ge-
i steld als reukwerk voor i\\w aaugezigt, de ophefling
j mijner handen als hel avoudoffer;" Openb. \\ : S : „En
I als het dal hoek genomen had, vielen de vier dieren
i en de vier en twintig ouderlingen voorliet Lam neder,
: hebbende elk cilcrcn en gouden Holen, zijnde vol reuk-
j Miiks, widke zijn de gebeden der heiligen." Openb.
VI11.: :i. I : „En er kwam ecu andere engel, en stond
aan hel allaar, hebbende een gouden wierookvat; en
hein werd veel reiikwerks gegeven, opdal hij het met
de gebeden aller heiligen zou leggen op hel gouden
altaar, dal voor den troon is. En de rook des reuk-
weiks. niet de gebeden der heiligen, ging op van de
hand des engels voor God." Volgens deze beschouwing
der zaak stelden het gouden altaar en de reuk, die er
: van opsteeg, klaarblijkelijk de middelaarsdienst van
! Christus in den hemel voor. Gelijk het koperen all aar,
dat huilen het heilige geplaats was, zijne zelfopoffe-
| ring np aarde voorstelde, zoo stelde het reukaltaar
|
||||||||
|
— ALTAARSTUK. 105
|
||||||||||
|
ALTAAK (REUK-)
|
||||||||||
|
binnen het heilige zijn middelaarewerk hierboven voor,
waarheen hij gegaan is om voor ons in de tcgcnwoor- diglieid Gods te verschijnen, en waar zijne tusscheu- koinsf als liefelijke reuk is. Dit kan afgeleid worden uit het feit, dat het eene plaats innam, —juist voor de ark desverbonds — welke denjuisten werkkring van het te- genwoordige middelaarschap onzes Zaligmakers voor- stelde. De diensten, die de priesters binnen den taber- nakel verrigtten, hadden meer bijzonder betrekking op het werk van Christus in den hemel; terwijl die, welke in den voorhof plaats hadden, meer eene aardsehe betrekking hadden,daar zijde offergaven voorstelden, die door zondaren en ten behoeve van zondaren aan de heilige majesteit van Jehovah gedaan werden. Daar echter van de plegtigheden of gebruiken der oude wct- geving nagenoeg geene enkele sleehls eene typische beteekenishad, maar vele in een bevatte, zoo verhin- dert ons in hel tegenwoordige geval niets, om de ge- beden der heiligen te beschouwen alsook zinnebeeldig voorgesteld door het reukwerk van hel gouden allaar. /ij bidden hier beneden, terwijl Christus hierboven als middelaar optreedl; hunne gebeden vermengen zich mei de zijnen, en wij doen hel zinnebeeld geen geweld aan, als wij veronderstellen, dal hunne geeste- lijke wensehen, door hel vuur der heilige liefde ont- sluken, veel lieleekenend zijn voorgesteld door de op- rijzende wolken van bel reukwerk, dal eiken morgen en eiken avond de heilige plaats, waar hel ontstoken werd, met zijn liefelijken geur vervulde. Geen reukwerk mogt op dit altaar gebrand worden
dan dat, hel welk door God zei ven voorgeschreven was. Geen brandoffer, geen spijsoll\'cr, geen draukoffer mogt er op komen. Sleehls eenmaal in hel jaar, op den Ver- zoeudag, moesl de hoogepriester met hel bloed van hel Koudotter in het heilige der heiligen gaan en het sprengen voor de ark der getuigenis; dan moesl hij in Int heilige komen, eu daar hel bloed doen op de hoor- nen van het reukallaar en hel mei zijn vinger zeven- niaal sprengen. Dit bevel bewees duidelijk, dal alle diensten aan hel reukaltaar verrigt on volkomen waren; dat het allaar eene zekere mate van onzuiverheid gekregen had door de zondigheid van hen, die daar dienst deden; en dat zelfs de geur van hel dagelijksehe reukwerk aannemelijk voor God moesl gemaakt worden, door dien te vermengen mei den geur van het bloed der besprengiug. AliïAAIvSTl K, eene .schilderij boven hel altaar
geplaatst. Men viudi dit betrekkelijk nieuw gebruik in de Roomsche kerken, voornamelijk in Uoomseli- Catholieke landen, waar schilderijen van tooueelen |
uit den bijbel, door de voornaamste kunstenaars ver-
vaardigd, als altaarstukken gebruikt worden. Dezelfde gewoonte is ook in sommige Protestantsche kerken geslopen. In de Engelscltc kerk, b. v., is het niets ou- gewoons schilderijen boven het altaar te zien hangen, hoewel zij in andere deelen der kerk niet te vinden zijn. De Kugelsehe hervormers kaïitlen zich sterk te- gen dit gebruik aan. en tijdens de regering van Eliza- beth werdeene koninklijke proclamatie afgekondigd, bij welke hel gebruik van schilderijen of heelden inde kerken verboden werd. De eerste Christenen waren geheel en al vreemd aan zulk ecu gebruik, dat gedu- rende de drie eerste eeuwen onbekend schijnt geweest Ie zijn. (>|> het concilie van Eliberis in Spanje, in .°{0.">, werd bepaald, dal geene schilderijen in de kerken aan- uezig inoglen zijn. Alen kan echter niet ontkennen, dal tegen hel einde der vierde eeuw afbeeldingen van heiligen en martelaren in de kerken begonnen te ver- schijnen, eunok toen nog werden zij door de (\'albolieke kerk bepaaldelijk afgekeurd. Inden beginne werden schilderijen alleen als sieraden in de kerken opgehan- geu. I\'ij gevolg hadden portretten van levende per- soncn, zoowel als van overledene, er hunne plaats. Maar hel bijgeloovige gebruik van godsdienstige holde ie bewijzen aan de schilderijen op de muren der kerken vond trapsgewijze ingang bij hel volk, hoewel hel eersi opbel tweede concilie van Niesen in hel jaar / s< goedgekeurd werd. daar dal concilie ecu besluit ten giiusle er van uil vaardigde. I Iregorius de Groote, die bet gebruik van schilderijen in do kerken verdedigt als onschuldig en nutlig voor de onderrigl ing van bet ge- inccn, veroordeelde evenzeer hel aanbidden en ncder- buigen voor dezelve. Hel eoueiiie van (\'onsiaul iuopel, dal in 75-t gehouden werd en uil drie honderd acid eu dertig bisschoppen, voornamelijk van de üostersehe kerken, bestond, veroordeelde hel gebruik, eu toen, gelijk wij zagen, hel tweede concilie van Nicsa liet goedkeurde, werden zijne decrela door de gcheele Westenene wereld, behalve door de pausen van Rome, verworpen. Het concilie van frankfort in Duitsch- land, dal van Parijs in frankrijk, en cenige kerkver- gndcringcu in Brittailje slcmdcu eenparig overeen in hel veroordeelcn van de schilderijen, eu gedurende ecnigc honderden jaren werd de aanbidding vanschil- derslukken en beelden in geen dezer drie lauden aau- genomen. Trapsgewijze wou echter ook daar hel ge- bruik om schilderstukken in de kerken aan Ie brengen veld. Afbeeldingen van onzen Zaligmaker, .Madonna\'s en schilderijen, die heiligen en martelaren voorstel- den, werden overal gevonden. De Hervorming stelde |
|||||||||
|
n
|
||||||||||
|
AI ,T RNA SOf *H [ETEN — A MA LRICIANEN.
|
|||||||||
|
IOC.
|
|||||||||
|
echter perk aan het gebruik , doch zelfs tot op den
huidigen dag hcchtcu rtoomsehe en zelfs vele Angli- caansche kerken veel gewigl aan hel altaarstuk, niet zoo zeer als een sieraad, maar als een prikkel en eenc
aanmoediging voor het gebruik van de aanroeping der heiligen, /-ie Bkemiex. ALTENASOCIttETEN, eene seete der Mohame-
danen; zij worden ook "Moenasehieten genoemd. Beide namen liebben betrekking op lmu geloof aan de leer der zielsverhuizing, zooals zij door Pvthagoras werd verklaard. Zij gaan daarom zeer verschoonend met de dieren om. ALWETEND, die eigenschap van God krachtens
welke Hij alle dingen — het verledene, tcgenwoor- dige en toekomende — weet. Deze eigenschap is, gelijk Zijne alomtegenwoordigheid, aan geen schepsel mede te deelen, en de twee attributen zijn dan ook onafscheidelijk aan elkander verbonden. Als God overal is, kan het niet anders of Hij ziet en weet alle dingen, zooa\'s zij in zich zelve zijn, zoowel als in al de omstandigheden, die ertoe bchooren. ALLZZA, ecu afgod van de oude Arabieren, door
de Koreischieten aangebeden, wiens beeld door Moha- mcd inliet achtste jaar van do Hedsjrah vernield werd. Eenigen denken, dat hij een boom geweest is, de Kgy p- tische doom of acacia geheel en, of dat hij ten minste onder die gedaante aangebeden werd. ALYSll\'S (Feest van), door de Grieksche kerk
op den lC(,en Januarij gevierd. AMALEK lETEX (Godsdienst vax de). Üe Ama-
lekicten waren een zeer oud volk, dat in Arabia Petsea tussehen de Doode en de Roode zee woonde. In \\nm. XII f : 29 lezen wij: „De Ainalekicteu wonen in bet land van hel zuiden." Reeds in de dagen van Abraham wordt van hen gesproken, en daarom is het zeer waar- schijnlijk, dat er een volk, hetwelk dezen naam droeg, lang voor den tijd van Amalek, den zoon van Eliphaz en kleinzoon van L\'zau, bestond, van wien men ge- woonlijk veronderstelt, dat zij afstammen. De Ara- bieren hebben eene overlevering, inhoudende, dal: de stamvader Amalek een zoon van (\'ham en kleinzoon van Noaeh was, en deze veronderstelling komt beter dan de andere overeen mei de beschrijving van Hi- leain : „Amalek is de eersteling der heidenen." Maar als zij van Ezau afstamden, dan is het, waarschijn- lijk, dat zij reeds in een vroeg tijdperk metdegods- diensl van Abraham bekend waren. Zeker is hel, dat zij lot afgoderij vervielen, en door hunne onmid- dellijke aangrenzing aan Idumca moesten zij wel de- \' zelfde afgodische gebruiken als dat land hebben. Wij |
|||||||||
|
vinden dan ook, dat, terwijl Josephus hunne afgoden
vermeldt, de Sclu\'iften er van spreken als de afgoden van het gebergte Seïr. Zie EdomiETEN. AMALR[CIANEN. Amalric van Bena, een be-
roemd 1 wist redekundige en godgeleerde te Parijs,
was in de Middeleeuwen een van de aanzienlijkste representanten van het pantheïstische stelsel. Hij was geboortig van Bena, eene landstad in de provincie Chartres. Terwijl hij de theologie Ie Parijs onder- wees, trok zijn roem vele leerlingen rondom hem. Hij had zijne gevoelens voor een groot gedeelte gekregen doorliet, bestuderen van de werken van Aristoteles; maar de kettersehe leerstellingen, die bij verbreidde, verwekten liem spoedig een hevigen tegenstand. De universiteit van Parijs veroordeelde hem op vorme- lijke wijze in hel jaar I204. Amalric ging echter in persoon naar Rome en deed een beroep op paus Innocent ins HL, die in 1 20? het vonnis bekrachtigde, en gehoorzaam aan Zijne Heiligheid, keerde hij naar Parijs terug en herriep zijne meeningen. De gestrenge behandeling, die hij ondergaan had, knaagde aan zijne ziel, en in 1201) stierf hij van hartzeer, in hetzelfde jaar werden zijne volgelingen op eenc kerkvergade- ring te Parijs veroordeeld, en tien hunner werden openlijk voor de poort der stad verbrand. Trots de herroeping door Amalric tijdens zijn leven gedaan, werden zijne beenderen opgegraven en aan de vlam- men ten prijs gegeven, terwijl zijne asch naar de vier winden des hemels verstrooid werd. De kettersehe leerstellingen van Amalric waren
niets anders dan een gevolg van het pantheïstische stidsel van Scotus Erigena. Het grondbeginsel was, dal allo dingen maar één zijn, dat is, God; of zooals door een van de, onmiddellijke volgelingen van Amal- ric, David de Dinanl, gezegd wordt, God isdeoor- spronkelijke stof aller dingen. In zich zelf onzigtbaar, wordt hei Aluiaglige Wezen slechts gezien in de schepselen, gelijk hel. licht niet in zich zelf gezien wordt, maar in de voorwerpen, die verlicht zijn. Niet alleen de vormen der dingen kwamen uil God voort, maar ook hunne stof, en alles zou intimi wcderkeeren. De openbaring der Godheid geschiedt door vleesch- wording; op verschillende tijden heeft God zich ge- openbaard. De magl en de openbaring van den Vader vertoonden zich in de tijden van het Oude Testament; de magt en de openbaring van den Zoon in de tijden van het Nieuwe Testament, gedurende twaalf eeuwen; maar in de dertiende eeuw, toen Amalric en zijne vol- gelingen verschenen, begonnen de magt en de open- bariug van den Heiligen Geesl, iu welken tijd de |
|||||||||
|
A.MAl/m.-KA — AMAKM\'OKIU. 107
|
|||||||
|
welke, naar men zegt, aan Tarquinius Priscus, koning
van Home, de beroemde Sibyllijnsche boeken, die het lol van Rome bevatten, verkocht heelt. De boeken waren negen iu getal, en voor deze vrocj; zij drie hou- derd goudstukken, daar (lil de laagste prijs was, wr\'ir- voor zij er afstand van wilde doen. De koning wei- gerde ze te koopen, cu Amaltluea, uit de tegenwoor- digheid des konings gaande, verbrandde drie van de boeken en vroeg, teruggekeerd zijnde, voor de over- blijveude zes dcu.\'.elfden |irijs als te voren. Dit aanbod werd ook afgeslagen, waarop zij wederom wegging eu er nogmaals drie verbrandde, en bij hare terugkomst deuzelfdcn prijs voor de drie overblijvende boeken vroeg. Tarquinius was zoo verbaasd over liet gedrag der vrouw, dat hij ze, na met de waarzeggers beraad- slaagd te hebben, tegen den gevraagden prijs kocht. Men zei.Ie, dal deze kostbare boeken het toekomstige lot van het Komeinsche rijk bevatten, en zij werden nooit geraadpleegd dan bij gelegenheid eener opeu- boi\'c ramp. Zie Sibylluxsiiie wikken. VMALTHE1A, de voedster van het kind Zeus ua
zijne geboorte op C\'reta. Men veronderstelt gewoon- lijk, dal de naam van hel Grieksclie woord tintel/feite, melken of zuigen, afgeleid is, daar Amaltheia, volgens cenige overleveringen, de geit is, welke het kind Ju- piter zoogde, voor welke dienst zij beloond werd door onder de sterreu geplaatst Ie worden. Anderen ver- onderstellen, dal zij eene dochter van Melissus, ko- ning van Creta, geweest is, die Jupiter zoogde met. geitenmelk. Toen bij zekere gelegenheid de jonge god ecu van de hoornen der geit afgebroken bad, gaf hij er de magt aan van gevuld Ie worden mei datgene, wal des/.clfs be/.ilster zou bcgceren. Van bier de oor- sprong van den hoorn des overvloeds, die in de gc- scliiedenisseu van hot oude Griekenland zoo dikwijls vermeld wordt. AMARAPOE11A, cc,.e Boeddhistische secte op
Ceylon, welke omstreeks hel begin der tegenwoordige eeuw ontstond, liet doel dezer secte is de leerstelliu- gen van het Boeddhismus tot hare oorspronkelijke zuiverheid terug Ie. brengen, door ze los te maken van kaste, veelgodendom en andere verbasteringen. De aanhangers dezer secte zijn sterk in aantal toegeno- meu, meer bijzonder iu Saffragan, dat, zooals een inboorling ons zegt, thans als de zetel dezer hervor- miug kan beschouwd worden. Dezelfde schrijver geeft de volgende beschrijving van de kenmerkende eigen- schappen der aanhangers dezer secte, zooals zijtlians op (,\'evlon bestaai : „1. Zij prediken iu hel openbaar legen de leerstel-
|
|||||||
|
sacramenten en alle uiterlijke aanbidding en vereeriug
afgeschaft moesten worden. Op dit tijdstip wordt, in dit vreemde stelsel, de geloovige voorgesteld als in zich zelveu liet bewustzijn Ie bezitten, dal bij de vleeschwording \\an den (leest is, of gelijk Amalric het uitdrukt, dat hij weet en gevoelt, dat hij een lid van Christus is, gelijk elk geloovige ook reeds met Christus den dood des krnises geleden heeft. Alzou verdwijnen in de eeuw des .Heiligen Geestcs de uit- weudige vormen van de vroegere wetgeving, liet Nieuwe Testament verliest zijne belangrijkheid; de doop en het itvondmaal, zoowel als uiterlijke gebruiken eu plegtighi\'dcn van allerlei sjort, worden geheel en ;d noodcloos. Ainalrie verklaarde, dat de paus de Anti- christ en dat de Itoomsehe kerk Babylon is. De opstanding des ligehaaius legde hij geestelijk uit, als eene verrijzenis lot vernieuwing des levens door den invloed van den Geest. De hemel was, volgens zijne zienswijze, eene volmaakte\' kennis van God, en de j hel eene volmaakte kennis der zoude. De volgelingen van Amalric waren mannen van een |
uitmuntend karakter, maar met een sterk speculatie- j ven geest, /.ij verdroegen vervolging met kalmte cu | kracht. David de Dinaut, die verscheidene werken j schreef, welke de nieeuingen zijns meesters behels- : den, was genoodzaakl uit Parijs te vlugtcu om zijn leven Ie redden. Hel concilie van l\'arijs, niet tcvre- deu met Amalric te veroordeeleu, verbood ook hel j lezen en verklaren van die werken van Aristoteles, waaraan hij zijne bijzondere iuzigtcuontleend had. Dit decreet werd door het vierde Lateraauschc concilie bekrachtigd. De leerstellingen de/er secte werden j openlijk door Willem van Aria, een goudsmid, gupre- dikt, die de komst des oordeels over eene bedorven kerk eu de ontwikkeling van hel nieuwe tijdperk van den Heiligen Geest, dat uu ophanden was. ver- kondigde. Bcruard, ecu priester,ging zoo ver iu zijne : pantheïstische gevoelens, dal hij zcide, dat het voor ! de autoriteiten onmogelijk was om hem te verbran- deu, daar hij, voor zoo verre hij bestond, een deel van God zelveu was. De leerstellingen der Amalricianeu werden met goed gevolg vvederlegd door de kundigste scholastieke theologen. Alben us Magnus eu Thomas Aquinas toonden door mei de meeste zorg doorwerkte : argumenten aan, dat het slecht verborgen pautheïsmus van Amalric cu Daviddc Diuaul geheel en al oubc- staanbaar was met verlichte inzigten iu de natuur j Gods. Zie Pantueismus. AMALTILEA, eene van de Sibïlli:» (zie Sm.), \'
die Lactantius voor de Sibylle van Cumsc houdt, j |
|||||||
|
A MATHIJS IA — AMliROSI AANSC1I GEZANG.
|
|||||||||
|
Kis
|
|||||||||
|
lingen van hel Hindoeïsmus en roepeu de Hindoesche
goden niet aan bij liet opzeggen van piril (eene wijze van duivelbezwering). -\'. Zij geven de wijding aan alle kastel), hebben mei deze zonder onderscheid om- gang, en prediken legen de niet geestelijke bezighe- deu der Siamesehe priesters, zooals hel beuefeuen van genees- en sterrekunde. Niemand hunner broe- derschap mag zulke gebruiken navolgen opslraffe van excommunicatie. ;i. Zij kennen aan de koninklijke edicten geen gezag over hunne godsdienst toe; /.ij erkennende Boeddhistische hiërarchie ook niet. 4. Zij nemen de gebruiken van de Pasé-Boeddha\'s uiel in acht, ten/ij deze deun- Giit.-uiia gewettigd zijn. Daaroui spreken /.ij geeu zegen uil bij hel ontvangen van vocd- sel of eene andere gave. .">. Zij gebruiken geeue twee zitplaatsen, noch twee priesters, als baua (de heilige schriften) gelezen wordt; ook trillen /.ij niet luel de stem, daar dil door Boeddha niet gewettigd wordt. 0. Zij verklaren en prediken den Winaya (een ge- deelte van de heilige schriften) aan de leekeu, terwijl de Siamezen dien alleen aan de priesters voorlezen, en dan nog slechts eeuige gedeelten cu mei gesloten deuren. 7. Zij verrigteu eene plegtigheid, overecn- komeude mei de bevestiging, een aantal jaren na de wijding, terwijl de Siamezen die onmiddellijk daarna verrigteu. 8. Zij hechten eene groote kracht aan de verdiensten van den pan-pinkaiiia, of het feest der lampen, dat /.ij d<\'n geheeleu nacht door vieren, /.on- der ceuig prediken of lezen, terwijl de Siamezen des avonds slechts weinige lampen aansteken en baua tol aan dvn morgen herhalen. \'J. L)e Amarapoera\'s ver- schillen van de Siamezen door het bedekken van de beide schouders met een bijzonder klcedingstuk, dat onder den oksel doorloopt, en door de wenkbraauweu niet weg te scheren. Daar de l\'ali litteratuur ijverig door de Amarapoera\'s wordt beoefend, opdai zij de dwalingen en afwijkingen van hunne tegenstanders aan hel licht mogen brengen, is hel te verwachten, dat de breuk tusscheu de twee secteu mei der lijd wijder zal worden." AMATHUSIA, een bijnaam van Aphrodite of Ye-
nus, die van de stad Aniathus op Cyprus is afgeleid, waar zij vroeger aangebeden werd. AMBARVALIA (van aiubieiuïm at\'Cts, gaande om
de velden) eene plegtigheid door de oude Romeinen verrigt, met hel doel om van de goden een overvloe- digen oogst ie verkrijgen. Een otter werdaauCeres gebragt, maar alvorens daartoe over te gaan, werden de slagtoffer», bestaande uil eene zeug, een schaap en een bul, te midden \\an een groot en toeloop \\ au boeren in |
|||||||||
|
processie rondom de korenvelden gevoerd. De ambar-
ealia werden somtijds in liet bijzonder gevierd, eu bestuurd door hel opperhoofd van een huisgezin, en somtijds iu het openbaar, bij welke gelegenheid zij geleid werden door priesters, die/faire» arcale of veld- broederen genoemd werden. Dil feest had tweemaal in het jaar plaats, volgens eenigcu op hel einde van Januari), volgens anderen iu April, en voor de tweede maal in .iulij. Bij deze gelegenheid werden verschil- lende gebeden gedaan, waarvan twee door Cato in de re nistiea opgegeven zijn. Keu gebruik, dat eeuigzins gelijkt op de ambanalia, maar niet gepaard gaal niet offerande, beslaat nog iu verschillende deelen van Engeland en Schotland,op een van de drie dagen voor Hemelvaartsdag. Zie ll;;\\iu.\\ \\ vktsdu.. AMBON, eene soort van boogie in de eerste Chris-
ten-kerken, overeenkomende met onzenkerklessenaar of preekstoel. Het was eene plaats voor de lezers en zangers en zulke geestelijken, die de vroegdieust, misna cattckuMeHOtaiti geheeleu, geleidden. De naam is af- geleid van bet Cr. anubaiiieiu, opgaan, omdat men den aiubou bereikte door eeuige treden op ie gaan, Cy- priauus noemt hein jtul/iilit«t eu tfibuaal eccl&sUe, en \\ zegt, dal hij als lessenaar gebruikt werd, omdat daar de Evangeliën en Zendbrieven aan het volk werden voorgelezen. De zangers schijnen er ook op geplaatst geweest te zijn, of misschien waren zij ook op ecu afzonderlijken ambou. Hei concilie van Laodicca verbiedt aan een ieder iu de kerk ie zingen, met uit- ; zondering van de zangers, die op den ambo* gingen eu het beurtgezang uit boeken zongen. Van deze plaats werden ook de diptycha of doopregisters voorgelezen, en dikwijls preeken gehouden. Alle publieke bekend- niakiugeii, zendbrieven en documenten van algemeen belang werden van den ambou voorgelezen. AMBROSIA, hel voedsel der goden volgens de
oude Heideusche dichters. Ovidius zegt, dat de paar- den der zon zich met ambrosia in plaats van gras voedden. AMBROSIAANSCH GEZANG. Dit gezang heeft
zijn nauin ontleend aan Ambrosius, den wijdvennaar- den kerkvoogd van Milaan. Toen in het jaar 386 de Ariaansche keizerin Justina zich mei geweld van eene kerk Ie Milaan wilde meester maken, ten behoeve van hare partij, bewaakten de geloovigen, zegt Augustinus, hunnen herder iu die kerk, bereid voor hem te sterven. Hij kortte hun den langen nacht en hield hun ijver warm, door hen in wisselzang liederen te doen zingen. Dit gaf aanleiding tot eene voor hel. Westen uicuwc wijze van kerkgezang. Hij bragl onderde zijuen over, |
|||||||||
|
AMBROSIAANSCHE LITURGIE — AMEN. 109
|
|||||||
|
waaraan men in het Oosten sedert lang gewoon was.
Tot hiertoe was in de Westersehe kerk liet gezant; wel eenvoudig geweest, maar aan geen regelmaat ou- derworpeu. Ambrosius versmaadde de hulp derGriek- sche kunst niet ter verbetering van liet gezang,dal tot hiertoe al wat naar kunst zweemde luid afgewezen. Alleenlijk droeg hij zorg, dat de Heidenscue muzijk, die enkel de zinnen bedwelmde, het heiligdom niet binnensloop. Van de bestaande toonsoorten (modi) nam hij er vier over: de Dorische, Phrygische, Lydi- sche en Mixolydisehe, die hij met den naam van cer- ste, tweede, derde en vierde toonsoort bestempelde. De krachtigste melodiën voerde hij in en liet de
gansene gemeente aan het gezang deel nemen. Zoo was hij ook de auteur der antiphoniëu, beurt- of wis- selzangeu. Door Damasus, den bisschop van Rome, gesteund, werd het Ambrosiaansche gezang algemeen in het Westen. Deze manier van zingen, dieallerwege gevolgd werd, opende de dichtader van vele begaafde mannen. Moge Ambrosius met het aloingeprezen \'/\'<■ Deuin meer lied dan gedicht vervaardigd hebben, door verscheidene liederen heeft hij zijn naam vereeuwigd. Augustinus, bisschop van llippo, Ccclius Sedulius uit Ierland, Aurelius Prudentius uit Spanje, Ennoctius, bisschop van Pavia, Fortunatus, bisschop van Poitiers, en meer anderen strooiden hunne liederen in den boe- zem der gemeente, Gezamenlijk werden zij Ambrosi- aansche liederen genoemd, en op de Synode van Toledo werden zij in denjare 633 voor kerkelijk gebruik aan- bevolen. Het Ambrosiaansche gezang hecl\'l zich staande ge-
houden tot de zevende eeuw, toen Gregorius de Groote het koorgezang invoerde, waaraan de naam van ko- raalzang is ontleend. Zie Gkegokiaansch gezang. AMBROSIAAXSCIIE LITURGIE, eene bijzon-
dere iurigtiug van de eeredieust, iu de kerk van Milaan gevolgd, welke voorgeschreven was door Ambrosius, aartsbisschop van Milaan iu de vierde eeuw. Oor- sproukclijk bad elke kerk bare bijzondere iurigting, volgens welke hare dienst geleid werd, en zelfs toen de paus vaststelde, dat het Roomsche Missaal, of du Liturgie van den II. Petrus, gelijk sommige enthu- siastischc Roomschgeziuden het genoemd hebben, in alle Westersehe kerken zou gebruikt worden, plaatste de kerk van Milaan zich onder het hooge gezag van St. Ambrosius, en het luibmÜMHSche Rituaal werd tol voor korten tijd in het bisdom Milaan gebruikt, en misschien nog tegenwoordig van tijd tot tijd in de beroemde hoofdkerk dier stad. Zie Missaal. AMBROSIUS [St.] (Tkesï vak;, door de Grieksche
|
|||||||
|
kerk op den 7«w>n December gevierd. Het is een van
die feesten, waarvan de inachtneming voor de mon- niken alleen verpligteud is. AMBROSIUS <"St.1 in het Woei) (Oki.f. van). De
monniken dezer orde werden eertijds liarnabicten genoemd; maar daar de instelling in een staat van achteruitgang vervallen was, dacht men, dat zij her- nieuwing noodig had. Daarom plaatsten in het jaar 1 \\\'i 1 drie hecrei) van Milaan de orde in een eenzaam boschje, waar bisschop Ambrosius gewoon was veeltijd te wijden aan overdenkingen studie. Daarom kreeg de orde later den naam van St. Ambrosius iu het Woud. De monniken gebruikten de Ambrosiaansche liturgie in plaats van het Roomsche Rituaal. Kardinaal Karel Borromeo hervormde de orde ten tweeden male. Zij, die tot deze orde behooren, volgen den regel van den II. Augustiuus en dragen een donker roodachtig gewaad. AMEDIANTEN (Lat. ttnautes J)<-<<„i, Godbemin-
uende, oiamati Deo, bemind door God), eene orde \\ an monniken in Italië iu l JOOgestieht.Zij droegen grijze kleedereu, holblokkcu en een koord om hun midden. Zij hadden iu Italië acht en twintig kloosters, maar paus 1\'ius Vr. vereeuigde hen gedeeltelijk met de orde der Cisterciëusen, en gedeeltelijk met die der Si>ceo- lanteu of holblokmonniken. VMEN (Hebr. hel zij zou, liet geschiede, ooorzeker),
een woord dat gebruikt wordt aan het einde eens zins, om toestemming in de waarheid van hel gezegde aan te duiden, of, in geval van gebed, hel antwoord van den bidder, dat zijne goedkeuring van de opgezonden gebeden aanduidt, en zijn erastigeu wensch, dat zij gehoord en verhoord mogen worden. Het woord wordt ook gebruikt aan het einde eener doxologie of lofprij- ziug van God, b. v. Rom. IX : 5: „Welke zijn de va- ders, en uit welken Christus is, zoo veel het vlecsch aangaat, dewelke is God boven allen te prijzen in der eeuwigheid, amen." Dat hel volk gewoon was het Amen, hetzij hoorbaar of in den geest, aan het gebed van den voorganger te voegen, blijkt duidelijk uit 1. Corinthe XIV : Ui: „Anderzins, indien gij dank zegt met den geest, hoe zal deugene, die de plaats eens ongeleerden vervult, amen zeggen op uwe dankzegging, dewijl hij niet weet, wat gij zegt." .lusliniis Martyr is de eerste der vaderen, die van hel gebruik van dit antwoorden door het volk gewaagt. Sprekende over het avondmaal zegt hij, dat aan het einde van den zegen en het gebed de gcheele vergadering Amen antwoordt. Ter- tullianus zegt echter, dat niemand dan de geloovigen Amen juogt zeggen. Bij het vieren vau hel avond- maal voornamelijk moest een ieder, bij het ontvangen |
|||||||
|
ii" wiKvrin
|
— AMIDAS.
|
||||||||
|
van het brood <-n den wijn, ren luid Amen doen hooren,
en bij liet einde van het wijdingsgebed gaf de geheele vergadering hetzelfde hoorbare antwoord. Maar dit gebruik hield na de zesde eeuw op. Bij het toedienen van den doop spraken ook de getuigen en de gcvaders dit antwoord nit. Tn de Grieksche kerk was het ge- bruikelijk het antwoord bij elk gedeelte van het doop- forinnlier, zoowel als bij het einde, te herhalen, op deze wijze: „Tn den naam des Vaders. Amen; inden naam des Zoons. Amen: en des Heiligen Geestes, \\nicn; nu en voor altijd, wereld zonder einde."\' waar- op het volk antwoordde: „Amen." Dit gebruik wordt nog door de Grieksehe kerk in Rusland in aelit gcno- nien. Het Amen werd driemaal herhaald, met het oog op de drie personen der Dricëcnlicid. Zie GEBED. \\ WEXÏHUN. de woonplaats t\\cr dooden bij de
umie Kgvptenaren. Het was eene plaats van berouw en verbetering, om hen tot een beteren toestand in den volgenden trap der zielsverhuizing voor te berei- deu. AMTSRDAD, de naam in de oude Perzischegods-
dieust gebruikt, om den bcschermgeesl van de plan- tcnwereld en van kudden aan te duiden. AMICTUS, ren stuk fijn linnen van ecu laugwer-
pig vierkanten vorm. dat als priesterkleed in de Room- sehe kerk gedragen wor<lt. Oorspronkelijk bedekte het slechts de schouders en den hals. maar later werd er eene muts aan toegevoegd omhel hoofd des priesters te bedekken. De aniietns beteekint den doek, dien de Joden onzen Zaligmaker voor de oogen bonden, toen zij zeiden: „Profeteer, wie het is, die u geslagen heeft." AMIDAS, eene van de twee voornaamste godheden
door de bewoners van Japan aangebeden. ITij is de opperheer en volstrekte beheerseher van het paradijs, de, beschermer van menschelijke zielen, :1e vader van al degenen, die aan hel geluk moeten deelnemen, en de redder van allen, die des eeuwigen levens waardig geacht worden. Door zijne bemiddeling verkrijgen zielen de vergeving hunner zonden; en als de priesters hij Amidas ten behoeve van den zondaar optreden, en de nabestaanden en vrienden door hunne offcr- gaven mildelijk toebrengen tol de kracht van de ge- beden des priesters, heeft Amidas zulk een invloed over Ji;,i„ui, den strengen regter der hel, dal de smar- ten (Ier verdoemden verminderd worden; en somtijds worden zij niet alleen van kwelling bevrijd, niaarmo- gen zij ook naar deze wereld wederkeeren. Amidas wordt onder eene bijzondere gedaante aan-
gebeden. liet afgodsbeeld zit op een paard, dat zeven koppen heeft, en het geheel is op ecu statig altaar ge- |
|||||||||
|
plaatst. Het hoofd van het afgodsbeeld gelijkt op dat
van een hond, en in zijne hand heeft hij een gouden ring of cirkel, waarop hij bijt, daardoor aantoonende, dat hij eeuwig is. Deze voorstelling schijnt op den | Egyptisehen cirkel te gelijken, die als een zinnebeeld van den lijd werd aangemerkt, en de zeven koppen van het paard, waarop Amidas gezeten is, welke zeven duizend jaren voorstellen, maken het zeer waarschijn- lijk, dal deze godheid een zinnebeeld is van de wente- ling der eeuwen. In sommige gedeelten van de eilanden wordt hij voorgesteld in de gedaante van een naakt jongeling, of in het aangezigt gelijkende op eene jonge vrouw, niet gaten in de ooren; in andere deelen heeft hij drie hoofden, elk bedekt met eene muts, en drie baarden, welke op zijne schouders te zaïuen komen. Eeiiige der enthusiastische aanbidders van dezen god gaan zoo verre, dat zij zelfs hun leven aan hem opofferen, en zich vrijwillig in zijne tegenwoordigheid verdrinken. De wijze, waarop zij deze afzigtelijke pleg- tigheid vervullen, is deze: — Hij, die zich wil opoffc- ren, gaal in eene kleine vergulde boot, die met zijden vaandels versierd is. en danst bij het geluid van ver- scheidene muziekinstrumenten; daarna bindt bij zware steenen om zijn hals, midden enbeeuen, springt in het water en zinkt om niet weder naar boven te komen. Hij znlk eene gelegenheid zijn de bloedverwanten en kennissen van den dweeper, benevens verscheidene priesters, tegenwoordig, en allen juichen over den dwazen zelfmoordenaar, die nn een heilige wordt, welke door zijn dood eeuwig geluk verdiend heeft. Anderen, die geen moed genoeg hebben om den nood- lottigen sprong op eens te doen, halen hunne vrienden over een gal te maken in de kiel der bout, opdat zij trapsgewijze moge zinken, terwijl de dweeper al dien tijd lofzangen aan Amidas zingt. Deze vrijwillige op- offering van het leven aan Amidas wordt gewoonlijk voorafgegaan door ten minste twee dagen van iunigen omgang tusschen den aanbidder en zijn god. Eene andere soort van martelaarschap, ter eere
van Amidas, wordt somtijds door de Japanesche af- godendienaars ondergaan. Zij sluiten zich op in een eug hol, gebouwd in den vorm van een graf, waarin uaauwelijks plaats is om te zitten. Dit hol laten zij I •reheel en al omringen door een muur, waarin slechts
. ..
een klein gat open blijft om dp lucht toe te laten. In
deze enge plaats opgesloten, roept de dweeper zijn
god Amidas aan, totdat hij. door hongeren ver-
moeijenis uitgeput, ineeiizijgl.
Behalve de tempels en allaren, die door geheel
Japan te zijner eer zijn opgerigt, is nog een aantal
|
|||||||||
|
amidas. ui
|
|||||||
|
kloosters aan hem gewijd, waarin monniken en n< m-
neu wonen, die hun gehecle leven op straffe des doods
in den ongehuwden staat moeten blijven. De disci- pelen van Amidas zijn zeer talrijk, daar ereenegroote en invloedrijke secte bestaat, die zieb geheel aan zijne dienst heefl overgegeven. Hoewel hij dom- een af- godsbeeld wordt voorgesteld, beschrijven zij hem als eene ouzigtbare, onligchamelijke en onveranderlijke zelfstandigheid, welke onderscheiden is van alle ele- menten, vóór de schepping bestond, de fontein en grondslag van al hel goede is, en begin noch einde heeft. Door hem is hel heelal geschapen, en door hem wordt het aanhoudend bestuurd. Tol hem zen- den de vromen hunne Samumla op, dal een korl schiet gebed is en slechts uit drie woorden Inslaat, welke beteekeneu: „Altijd heilige Amidas, heb mede- doogen met ons." Dit zingen of zeggen zij op bij hel geluid eener kleine schel, waarvan zij gebruik maken om eene menigte volks rondom zich te verzamelen. Daar het menigvuldig herhalen van tic Xauituulit door de .lapanezen beschouwd wordt, als z> er bevorderlijk voor de troost en de opbeuring hunner vrienden en betrekkingen, die in eene andere wereld lijden, brengt elk die luisteit eene liefdegave aan, om de kwellingen zijner overleden \\ rienden Ie verzachten. De secte der vrome aanbidders van Amidas vormt
een vereenigd en krachtig ligchaaui, dal zier veel eerbied voor elk lid der orde koestert. Zij rekenen het zich ten pligt elkander in tijd van nood bij Ie staan. Zij begraven zelve de dooden, of dragen uit hunne eigene middelen of de aalmoezen, die zij inzamelen, bij tol het begraven van dezulken, die door hunne behoeftige, omstandigheden niet in staal zijn om de kosten te dragen. On dit punt zijn zij zoo naauu gezet, dal, wanneer iemand van rijkdom en aanzien zich aau- biedl om als lid opgenomen te worden, de allereerste vraag, die hem gedaan wordt, is, of hij genegen is om, voor zoo verre hij kan, bij Ie dragen lol bel begraven van een overleden broeder. Van hel antwoord, dal hij op deze vraag geeft, hangt zijne aanneming af. Als zijn antwoord bevestigend is, wordl hij lid der secte; als het ontkennend is, wordl hij dadelijk afgewezen. De leden dezer secte komen beurtelings hij elkander aan huis, tweemaal per dag, des morgens en des avonds, ten einde de Namanda Ie zingen voor de troost en de verligling dei- dooden, en als voorzorg te hunnen eigenen behoeve, wanneer ook zij door den dood aangegrepen zullen Horden. üiecht en boetedoening zijn voor deze secte aller-
bclangrijkste pligten. De boetedoeningen, waaraan |
zij door hunne bonzen of priesters onderworpen wor-
den. zijn somtijds van de allerzonderlingste soort. Tof
l voorbeeld halen wij het volgende uit Picurt aan: —
..Deze boetelingen stellen het zich ten pligt over
verscheidene liooge en bijna oubeldimbare bergen te
trekken naar eene van de eenzaamste woestijnen, welke
bewoond wordt door eene orde van Anachoreten, die,
hoewel bijna ontdaan van meuschelijkheid, hen overge-
vcn aan de zorg en hel bestuur van diegenen, welke nog
barbaarseher zijn dan zij zelve. Deze laatst en geleiden
\\ hen naar de randen van de verschrikkelijkste afgron-
den, gewennen hen aan onthouding en de vreeselijk-
ste ligohaamskas tijdingen, die zij in allen gevalle vcr-
pligl zijn mei geduld te verdragen, daar hun leven in
gevaar is. wanl indien de pelgrim écu stap afwijkt
i van de bevelen zijner geestelijke geleiders, hangen zij
\', hem aan beide handen aan den lak eens booms, die op
den rand van ecu afgrond staat, en laten hem daar
hangen, totdal hij door vermoeidheid den tak loslaat
en in den\' afgrond valt. Dit is echter slechts het begin
van de si rai\'oel\'eniug, die zij verduren moeten, want
! vervolgen-, na ougcloofclijke verinoeijenisscu en dui-
1 zeudeu gevaren ondergaan te hebben, komen zij aan
eene vlakte, door hooge bergen omgeven, waar zij,
met de armen kruiselings over, en het hoofd voorover
\' gebogen oji de knieën, een geheclen dag en nacht
; doorbrengen. Dit is eene andere strafoefening, bij
; welke, zoo zij de minste teekenen van pijn vertoo-
ueu of hunne ongemakkelijke houding trachten te
veranderen, de mcêdoogenlooze kluizenaars, wier
dienst is hen gade te slaan, nimmer nalaten hen met
eenige harde slagen lot hunne aangewezen houding
teiiig te brengen. In deze houding moeten de pcl-
• griius liitu geweten onderzoeken, en zich den geheclen
catalogus der zonden, die zij in het afgoloopen jaar
begaan hebhen, te binnen brengen om ze te kunnen
belijden. Aa dit uaauwgezetonderzoek gaan zij weder
voort, totdat zij aan eene steile rots komen, waar de
plaats is, die deze wreede monniken bepaald hebben,
om ib\' gelicele zondenhelijdeuis hunner boetelingen
aan te hooien. Op den lop dezer rots is eene dikke
ijzeren stang, ongeveer drie el lang, die over den buik
van de rols uitsteekt, maar zoo geplaatst is, dat zij
weder terug gelrokken kan worden, wanneer men het
geschikt oordeelt. Aan hel einde dezer stang hangt
een paar groote schalen, op eene van welke de niou-
nikeu den pelgrim zetten, terwijl zij op de andere
een tegeuwigt plaatsen, dat hem in eveuwigt hoiidl.
Hierna duwen zij, mei behulp eener veer, de schalen
van de rots af, zoodal zij geheel en al boven den afgrond
|
||||||
|
112
|
AMIN — AMMON.
|
||||||||
|
hangen. De pelgrim, aldus in do lucht hangende, is nu
verpligt eene volledige bekentenis van al zijne zonden af te leggen, die zoo duidelijk uitgesproken moet worden, dal zij door al degenen, die de plegtigheid bij- wonen, gehoord kan worden; en hij moet bovenal zorg dragen, dat hij geene enkele zonde weglaat of ver- bergt, dat hij standvastig in zijne belijdenis is en niet de minste verandering in zijn verslag maakt, want de geringste vermindering of verberging, al is het onge- luk ook meer het gevolg van vrees dan van eenig boos opzet, is voldoende om den boeteling in hel verderf te storten, daar, in geval deze onverbiddelijke kluizc- uaars het minste zoeken naar uitwegen bespeuren, hij, die de schalen in zijne magt heeft, een plotselin- geu stool aan de stang geeft, waardoor de schaal op zijde gaat, en de arme boeteling tegen den bodem des afgronds verbrijzeld wordt. Zij, die door eene opregtc belijding ontkomen, gaan verder voort om hunne schatting van goddelijke aanbidding aan de godheid der plaais te betalen. Xadat zij de moeite hunner biechtvaders beloond hebben, gaan zij naar eene an- derepagoda, waar zij hunne godsdienstoefeningen vol- eindigen, en daarna verscheidene dagen ia het aan- scIiouwch van openbare vertooningen en andere \'.er- maken doorbn ngen." Om de gunst van Amidas te winnen is het, zoonis
zijne aanbidders /eggen, noodig een deugdzaam leven te leiden, en niet- te doen tegen de vijf geboden, welke zijn: 1. Niets, dal leven heeft, ie doodeu; 1. Niel ie stelen; .\'i. Geene hoererij te bedrijven; I. Niet Ie lic- gen; .">. Geene sterke dranken te drinken, (iehoor- zaamheid aan deze voorschriften zal ontwijfelbaar de. goedkeuring van hel opperwezen Amidas wegdragen, dat de krach) beeft om den hemel voor hunne oul- vangsl te openen, en zelfs di-n duur van de kwellingen der goddcloozen kan verkorten. Zie Japan (Gods- OlEJiST VAX).
A.M IX (Arab. Getrouwe), een naam door de Molia-
medanen aan den engel (iahriël gegeven, dewijl hij getrouw Gods wil betracht. Zij stellen groot belang in dezen engel, die, zooals zij gelnoven, door God gebc- zigd werd om den koran, vers voor vers, uil den hemel aan Mobamed over te brengen. AMMON, een god eerst door de Ethiopiërs of Ly-
biers, en daarna door do Eg\\ plenaren aangebeden, van welke deze godheid door de Grieken overgenomen is. Door de Egyptenaren werd hij Amun genoemd; door de Hchrcërs, Amon; door de Grieken, Zeus Ammoii; door de Romeinen, Jupiter Anuuoii. Hij werd als de hoogste godheid beschouwd. Ilerodotus zegt ons, dat |
|||||||||
|
er te Mcroë eene godspraak was, aan Ammon gewijd,
enook eene te Thebe, de hoofdstad van Opper-Egypte, dat, volgens DiodorusSiculus, Diospolisofstadvan Ju- pilersreuoemd werd. Dezegodheid had een beroemden tempel in Afrika, waar zij onder de gedaante van een ram of een man met ecu ramskop aangebeden werd. De tempel was op eene sehoone plaats opgerigt, in het midden der Lybische woestijn. Op deze plaats was een orakel, dat Alexander de Groote mei gevaar van zijn leven raadpleegde. De faam van dit orakel nam echter trapsgewijze af. Hel ram was aan Ammon gc- wijd, en somtijds werd hij voorgesteld als een mensche- lijk wezen, dat slechts ilc hoornen van een ram had. Daarom wordt hij door oude schrijvers, voornamelijk dichters, dikwijls vermeld met de bijvoeging van \'<//•- niger of hoorndragende. rleideusche schrijvers ver- seliilleu ouderling over de reden, waarom de ram aan Ammon gewijd was. Ilerodotus schrijft het toe aan de omstandigheid, dal hij in den vorm \\au een ram aan zijn zoon Hercules verscheen. Servius zegt, dat de hoornen van een ram op zijne beelden werden ge- plaatst, onidal de antwoorden van zijne orakels ge- draaid of ingewikkeld waren gelijk de hoornen eens rains. Als de zon in Aries of den ram, het eerste tee- kcu van den dierenriem, kwam, vierden de Egyptcna- ren een feesl Ier eere van Ammon, waarbij liet. op de buitensporigste wijze toeging, en men zegt, dat de (o\'ickselic orgiën aan dit feesl ontleend zijn. De.Iood- sehe rabbijnen zeggen, en ecuige (\'hrisleu-sehrijvers komen iu deze meening mei hen overeen, dat ééue reden der instelling van hei l\'aasch feest was, om te. ver- hinderen, dal de Joden tot de afgodische gebruiken der Egyptenaren vervielen, en daarom werd bepaald, dat hel feesl gevierd moest, worden, of ten minste dat de ram genomen moest worden, op den tienden dag van de maand Abib, dat juisi de tijd was, waarop het Egyptische feesl Ier eere van Ammon gehouden werd. Rabbi Abraham Seba, de overeenkomst van tijd op- merkende, zeg) : „God beval, dal zij het godsdienstig Paasebfeest op den lijd der volle maan zouden vieren, daar dal de lijd was, waarop de Egyptenaren het top- punt hunner vrolijkheid bereikt hadden en aan de planeet, die de Jtam genoemd wordt, offerden; en als tegenstelling hiervan beval God hun een jongen ram voor eene oll\'erandc Ie doodeu. Daarom spreek) \'l\'aci- tus, de Komeinsehe geschiedschrijver, van het 1\'aaseh- feest als „liet ram dat als hel ware tol ontheiliging van Ammon gedood werd." Ammon is door vele schrijvers beschouwd als eene
vergoddelijking van Cham, wiens nakomelingen Afrika |
|||||||||
|
:
|
||||||||||
|
ammoxt \\ — ammoxietex. i is
|
||||||||||
|
i waarheid, later een afvallige werd van hel Christelijk
• geloof. Maar de vraag is, of hij gedurende zijn leven
bet Christendom, al was het dan ook iu naam, bleef belijden, of dat hij openlijk afviel. Eusebius en Hiëro- nyimis zeggen het eerste, hoewel Gieseler zegl, dat Eusebius hier ecu anderen Amnionius op het oog heeft, : waarschijnlijk den vervaardiger der Evangelién-har-
monie, terwijl Porphyrius het laatste zegt. Mosbeim <lenkt, dat hij waarschijnlijk niet openlijk afstand deed van hei Christendom, maar zieh naar de gevoelens van \' alle partijen trachtte te schikken, en daarom werd hij
door Heidenen en Christenen tol de hunnen gerekend. Het groote denkbeeld, dat hij opliet oog schijnt gehad Ie hebben, was alle seelen en godsdiensten met el kan- der in overeenstemmingte brengen. Door hel lleideu- dom iu eene allegorie te veranderen, die ouder hare mythologie belangrijke waarheden bevatte, en aan den anderen kant het Christendom van al zijne hooge en heilige bijzonderheden l e bc moven, tracht te bij de twee uitersten bij elkander te brengen, en ( hristcudom en Heidendom in één stelsel te vereenigen. liet gevolg was, dat sommige van de verklaardste vijanden van het Christendom, b. v. Julianus de Afvallige, tot de school van Amuioniiis behoorden. Deze nieuwe soort van wijsbegeerte werd door Origenes en andere Chris- teuen aangenomen,en daardoor werd aau het Christen- dom groot nadeel berokkend. Eenvoudige bijbelsche waarheid begon men ie wikkelen in duistere philoso- phischc taal. Eene ongi\'temdc verbeelding stelde hare eigene wildste grillen iu de jilaals van hel H oord des levenden Gods, en de weg werd aldus geopend voor bel binnenst roonien vaiulien vloed van dwaalbegrippen en unttcloozc ceremoniën, die gedurende eeuwen daarna de Kerk van Christus dreigden Ie overstelpen en den wijnstok,dien Jchovahxclfgeplant had, Ie ontwortelen. AMMOXIETEX (Godsdienst van de). DeAm- inouieteu waren een oud volk, dal van Ammon, den zoon van Lot, afstamde. Zij bewoonden eene laud- streek, welke een gedeelte van Arabia Petra-a uitmaak- te, waarvan zij de vroegere bewoners, Zaniziiininieten geheeten, een reusachtig geslacht, uitgeroeid hadden. De godsdienst van dit volk was naar alle waarsehiju- lijkheid in haren oorsprong zuiver, daar zij ontleend was aau de ouderrigtingen van Lot, die ecu getrouw aanbidder van den waren (Jod was. Trapsgewijze j^iu- gen zij echter van de aanbidding van den waren God tut die der afgoden over. Hunne voornaamste godheid was Moloch (Zie Moloch), tot wiens eer zij, zooals wij iu de Schriften lezen, hunne zonen door het vuur lieten gaan, eene uitdrukking, die door Christen-en |
||||||||||
|
bevolkte», en wiens zoou Mizraïm de grondlegger
was van tle Egyptische staatkunde en magt. liet is duidelijk, dat de naam van het land Mitzr van Miz- raïm is afgeleid, maar het is evenwel zeer onwaar- schijnlijk, dat Ammon en Cham dezelfde zijn. De meer waarschijnlijke verklaring is, dat Ammon de zon voor- stelde; en liet feit, dat hel feest Ie zijner rere l)ij liet treden van de zou iu Arics, het eerste teeken van den dierenriem, ingesteld werd, dient sterk tot bevestiging dezer mcening. Het aanbidden dezer godheid had zijn oorsprong niet in Egj pte, maar in Ethiopië; en om de herinnering van dit feit levendig te houden, was liet op zekeren dag de gewoonte liet beeld van t\\r\\\\ god over den Xijl naar Lybië te vervoeren, van waar het nadat f het daar eenige dagen gebleven was.lcruggebragl werd.
De aanbidding van dezen god werd in een zeer vroeg tijdperk naar Griekenland overgebragl en breidde zieh snel uit; tempels werden te zijner eere te Thebe, Sparta, Mcgalopolis en Delphi gebouwd. Vele perso- nen waren ook gewoon uit Griekenland te trekken. om liet orakel van Zeus Ammon in Lybië te kinnen raadplegen. AMMONIA, een bijnaam van llera. onder welken
zij te Elis iu Griekenland vereerd werd. AMMONIANEN, de volgelingen van Amnionius
Saccas, die in de school te Alexandrië tegen het einde der Iweede eeuw leerde. Hij nam de leerstelling der Egyptenaren aan, volgens welke liet heelal en de God- heid tezamen één groot geheel vormden, benevens die van de eeuw igheid der wereld, de nat uur derzielen, het rijk der Voorzienigheid, en het bestuurder wereld door duivelen. Hij trachtte de Egyptische en Platonische stelsels van wijsbegeerte in één stelsel te verecnigen. i De school van Amnioniusomvuttedic Alcxandrijnschc
Christenen, die het belijden van het evangelie met den naam van wijsgccreii en de achting hnn bewezen trachtten te verecnigen, en deze school breidde zich spoedig van Egypte overliet gehecle Jtomciusclic rijk uit, doch hare leerlingen werden weldra in verschil- lende sceteu verdeeld. De Animouiancu legden den grond tot die sectc van wijsgeeren, welke den naam van Nieuwe Platonisten kregen (Zie Platosisten, NlEUWE), omdat zij de tegenstrijdigheden tiissehcn bet stelsel van Aristotelcs en dal van l\'lato niet el- kander in overeenstemming zochten Ie brengen. Por- phyrius noemt, in zijn werk tegen hel Christendom, Origenes, hij wijze van schande, een leerling van Am- monius. En waarlijk er is eenige reden om tegelooven, dat deze wijsgeer, hoewel geboren uil Christeu-uudcrs enopgevoedin eene zuivere kennis van de Christelijke |
||||||||||
|
IS
|
||||||||||
|
amok- wrPHihoriirs.
|
||||||||||||
|
■Inodselie schrijvers verschillend opgeval wordt, daar
eerstgeuocmdcn haar alslcftcrlijk, en laatstgenoemden haar als figuurlijk beschouwen. Kr was eene plaats nabij Jeruzalem, waar men zegt, dal ilii afschuwelijk gebruik in ach! genomen werd. Zij droeg den naam van „hel dal des zoons v.-in II innam," en men zegt, dal zij zoo genoemd is om hel geschreeuw der kinderen, die door liniine eigene ouders aan den grimmigcu af- god werden geofferd, \'/ij heel uu Wadi Jehcnnam nf Vallei der TIel. A.Ml H\\\\ de god der liefde eu harmonie hij de oude
Romeinen. Zie Kitos. AMOKAJIM (Hcbr. rrrliaatifeiii), eene klasse v au
geleerden onder de nieuwere.loden, die hunne gelieele aandacht wijdden aan de verklaring van de Mishua of Hoek der( Jverleveringen, die verzameld waren door rabbi Jiidah, die gewoonlijk Hakkadush, de Heilige, genoemd wordt. De .Teruzalemsehe Talmud was ge- maakt lol uitlegging van de „Mishua, maar vele Joden verklaarden er zich legen, daar iiij slechts de iiicening van een klein aantal geleerden bevat Ie. liovendicu was , hij geschreven in een zeer harhaarsch dialect, dat in Judea gesproken werd, co verbasterd «as door de vermenging met vreemde natiën. Daarom stonden de Au naai nu op, die eene nieuwe iiii legging van deovc\'r- leveriugen begonnen. I til u erk weril ondernomen door rabbi Asa of \\slia, die te Sora, nabij liabylon, onder- wees, waar hij. nadat hij veertig jaar onderwezen had, zijne verklaring van .litdah\'s Mishna voor den dag buigt. Hij helde niet lang genoeg om zijn arbeid te voltooijeu, maar zijne zonen en leerlingen voleindig- ilcn hel werk. Dit wordt de (iemara of Talmud van Itabylon genoemd, welke gewoonlijk hoven den Tal- mud van Jeruzalem verkozen wordt. I let is een groot en uitgebreid werk, dat de Overleveringen, de (\'anous van de Wet der.(oden en al de kwestiën betreffende de Wet bevat. In deze twee Tahuiids, den Jcruzalcm- sehen enden Babylonisch) it, is, met uitsluiting vande \\\\ ei cu de Profeten, de gcheclc Jooclschc godsdienst vervat, zooals zij nu door de Joden beleden wordt, /.ie Tvi.mi n. Misiixa. YMüRl KTEN(Godsiiiexstvan OKÏ.DcAmorieten
waren ecu volk. dal van Amor, den vierden zoon van banaan, afstamde. Zij bevolkten het eerst hel land ten westen van de Doode zee, en zij hadden ook bcz.ittiu- gcu ten oosten van il ie zee, waaruit zij de Animouietei: en Moabieten verdreven hadden. De naam Amorieten wordt dikwijls in den bijbel gebruikt om de Kauaiinie- tcn in het algemeen aan te duiden. Zij worden door dc\\i profeet Amos beschreven als zijnde van reusaeh- |
ligc gestalte, liet is waarschijnlijk, dat zij vroegbc-
kend waren nul de ware godsdienst, maar later werd het aanbidden van afgoden, uit Chaldea en Perziëover- gebragt, door hen aangenomen. Kerst aanbaden zij de zou, de maan en de andere hcmelligchamcn, daarna gingen zij lol andere vormen van afgoderij over, totdat zij, de kennis van Jebovah niet willende behouden, den glans van denonvergaukelijken God in ecu beeld veranderden, dat op den vergankclijken mensch, op vogelen en op viervoetige en kruipende dieren geleek. Hunne zeilen veelden even bedorven als luiiine her, en |
|||||||||||
|
andere afgodendienaars \\ an Kanaüii
|
||||||||||||
|
zij werden met de
|
||||||||||||
|
door (iod ia de handen der Israëlieten overgeleverd,
. die, als werktuigen der wraak in de handen des Almag- ■ tigen, hevel kregenoin hen geheel cualte vernietigen. AM I\'ll IA RAI S, ecu merkwaardig zienerof profeet bij de oude Grieken, die, na zijn dood vergoddelijkt zijnde, eerst te (Iropus, waar hij een tempel had, en daarna door geheel Griekenland werd aangebeden. Hij j gaf zijne orakels in droomen. Wanneer de personen, die hem kwamen raadplegen, een schaap geofferd I hadden, stroopten zij de huid van hel dier af, spreidden i die op tUn grond uil en sliepen er op, aldus eene ver- vulling verwachtende van hetgeeu zij van het orakel hadden gevraagd. I\'liitarchus verhaalt eene gesehie- denis van een dienstknecht, die ten tijde van Xcrxcs werd weggezonden, om over Mardonius hel orakel van Amphiaraüs te gaau raadplegen. Deze bediende, in den tempel slapende, droomde, dat een beambte van den tempel hem verwijtingen deed eu hem sloeg, eu leu laatste ecu steen naar hein wierp, omdat hij niet wilde weggaan; eu later werd Mardnuius door den luitenant vanden koningvan Laccdsemongedood,daar deze hem met ecu steen aan het hoofd trof, waardoor hij stierf. .Dit voorval merkt 1\'lutaieluis aan als ecu merkwaardig voorbeeld van d" voorzeggende magt des orakels. AMPHILCX\'HUS, ecu zoon van Amphiaraüs (zie
A.Mi\'ii.i, eu even als zijn vader ecu profeet of ziener bij de oude Grieken. Hij werd met zijn vader Ie ()io- |iiis aangebeden. Hij had een orakel te Mallos in (\'ilicië, en Plutarehus verhaalt eene geschiedenis van zekeren Tlicshacius, die van lui orakel lol antwoord kreeg, dat hij na zijn dood weder lot mensch zou ge- vorind worden, hetgeen, vreemd genoeg, gebeurde zooals voorspeld was, want Tlicshacius, gedood zijnde, kwam drie (lagen daarna weder in het leven eu werd een nieuw mensch. I\'ausauias zegt, dat hel orakel van Ainphilochus meer dan eenig ander legelooven vva--. Zie Orakels. |
||||||||||||
|
-AMULETTEN. 115
|
|||||||||
|
AMI\'IIITIH l!.\\
|
|||||||||
|
AMPHITHURA (Gr. uouwdfurea), een naam door
t\'hrysostomus en Evagrius aan de voorhangen gege- ven, die in de oude < \'liristeu-kerken de plaats, waar hel hoogaltaar sfoml, van In-t overige gedeelte der kerk afscheidden. Zij ontvingen dezen naam. omdat zij in het midden als vouwdeuren open gingen. Zij waren somtijds rijk met goud versierd. Htm doel was gedeel- telijk om het altaar-gedeelte der kerk van de cate- chumenen en ougeloovigeu af te scheiden, engedeel- telijk om de offerande: van het avondmaal in den tijd der wijding Ie bedekken, gelijk wij uit deze woor- den van Chrysostoinus vernemen: „Als de offerande wordt aaugebragt, als Christus het Lam Gods geofferil wordt, als gij dit teckeu hoort geven, vereenigen wij ons dan allen in hel gebed; als gij de voorhangen ziel wegschuiven, denkt dun dal gij den hemel geopend ziet, en dat de engelen van boven nederdalen.\' Zie SaX( TUAIUl\'M.
AMPHLT1UTE, de vrouw van l\'oseidon in de
oude (iriekseiie mythologie, en de godin der zee. II"- merus gebruikt somtijds den naam om de zee aan ie duiden. h\'ene afbeelding van haar wordl dikwijls op munten van Syracuse gezien, in een zeer grool stand- beeld van haar bestaat nog inde Villa Albani. WII\'IIITItYOX, in de Grieksehe mythologie de
zoon van Aleowiü en gemaal vau Alcineue, bij «elke Zeus, toen Ainphitryou in den Thebaanselien krijg was, Heracles (Hercules) teelde. AMPLIAS (JYekst van,. Dil leest iu den Grick-
sehen kalender wordl op den 315U\'" October ter eere van Ainplias gevierd, dien 1\'aulus, iu Kom. XVI : S, „mijnen beminden iu M\'u Heere\'\' noemt. AMSCHASPAXHS, de zeven aartsengelen in hel
godsdienststelsel der Hindoes. Zie IIinuoeïvuls. AMSDORl\'Sl ANEX.de volgelingen vau Xikulaas
Aiusdorl\', een Lullierscli godgeleerde van de zestiende eeuw. Hij was bisschop vau Xaumburg in Saxen. Hij het begin van de Hervorming iu Duitscidaud heelitte hij ziek aan Lathor, vergezelde hem naar den rijksdag van Worms, en was bij hem toen de Hervormer dooi\' den kern-vors! vau Saxen gegrepen en naai\' Maagden- burg gevoerd werd. Hij schreef over verscheidene theologische onderwerpen, en daar hij een sterk aau- hangcr van de leer der regtvaardigmakiiig door het geloot\'alleen was, werd hij openlijk, gelijk alle andere Solijiditttien izie Solif.), van een wild mi buitensporig Antiuoiuianisinus beschuldigd. Alen heelt op ouge- rijmde wijze van hem gezegd, dat hij beweerde, dal goede werken niet alleen onnuttig waren voor de za- lismakinir, maar zelfs een beletsel. Major, die eeuitr- |
zins overhelde tot, de tueeniug, dai wij gen givaardigd
worden op grond van persoonlijke verdieuste, voerde eciiigen lijd overhel onderwerp mei Aniadorf strijd, maar bevindende, dal beide partijen elkanders werke- \' lijke gevoelens nicl begrepen hadden, werd de strijd i opgegeven.
VMULKTTE.N, voorbehoedmiddelen legen ziek-
len, looverij enz. Zij sehijnen \\an zeer vroege tijden al iu gebruik geweesl Ie zijn. Ue oorsierselen, welke Jakob (tien. XXXV: -\'—I; zijn volk verpligtte heui te geven, werden waarschijnlijk als werktuigen van bijgeloof gebruikt, en daarom verborg hij zoonderden , eikenboom bij Sichem. De menigvuldige zinspelingen
in de wei op het binden van de woorden der wel als een teeken op de handen, en al- hoofdbauden tusschen de oogen, hebben klaarblijkelijk betrekking op iiel vroegen1 gebruik van loovermiddcleu en amuletten Ie bezigen, die gedragen weiden op de wijze, waarop hier gezinspeeld wordl. Mij de oude .loden bestond j | de beoefening dft\' geneeskunde voornamelijk iu her
gebruik van amuletten. En zeil\'.-, nog heden zijn de j Joden eeu bijzonder bijgeloovig volk, dal al de re-
i geliugen der wet, zijne gedenkceélen mei de tien ge-
bodeu, zijne mezuzzoth, kleedereu en ceremoniën iu \' i een stelsel van loovermiddeleu of amuletten verdraait,
in wier kracht zij onbepaald vertrouwen stellen. Som- mige Jollen dragen een amulet, dat uil ecu klein j stukje perkemenl beslaat, met eeuige eabbalistisehe
[ woorden, die er door eeu hu Ulier rabbijnen op ge-
sehrcven zijn. Lenige hebben eeu kuoflookbol, iu een j siukje linnen gebonden, om zich hangen; andere heb-
ben een stukje van hun paasehkoek iu den zak. Vele, I die deze amuletten uiel bij ziehdragen, vergetenuooil
i lom voorhoofd Ie bedekken, wanneer zij vreezen in I
I gevaar ie zijn een ziek oog Ie krijgen, omdat iemand
j hen langen lijd te sterk aankijkt.
Onder alle Oosiersche natiën zijn amuletten, ge- p
maakt van metaal, hou:, steen, sehelpeu, kostbare 1 sleeueii, koralen, om kort ie gaan, vau alles wat eeue
bijgeloovige verbeelding kou uitvinden, van de vroeg- ste eeuwen af in gebruik geweest. Ue oude <i rieken en Romeinen hechtten ook veel waarde aan hel gebruik j vau amuletten. Kuslathius zegl ons, dal de beroemde | godin Diana, wier beeld ie Ephesus aangebeden\\verd, die stad beroemd maakte, uiel alleen door hare afgo- , derij, maar door hel uitoefenen vau tooveiiat\'ij. „De
geheimzinnige symbolen," zegl bij, „Epbesisehc lel ; Iers genoemd, werden op de kroon, de voelen en den
gordel van de godin gegraveerd. Wanneer deze let- ter-- uitgesproken werden, werden zij als een loover- |
||||||||
|
AUULETTKA.
|
|||||||||
|
lic
|
|||||||||
|
middel beschouwd, cu moesten zij voornamelijk door
hen gebruikt worden, die in de magt van boozc gees- ten waren. Wanneer zij geschreven waren, werden zij als amuletIen rondgedragen." Zonderlinge geschie- denissen worden van haren invloed verhaald. Men zegt, dat Croesus de luystische lettergrepen herhaald heeft, toen hij op deu brandstapel lag, en dat een Ephesisch worstelaar altijd met goed gevolg gewor- steld heeft tegen een tegenkauter van MilctiiSj totdal hij de rol verloor, die te voren als een toovcrinkldcl geweest was. De beoefening dezer symbolen waseene I uitgebreide wetenschap, en talrijke en kostbare boe- keu werden door hare beoefenaren zamengestehl. Uit de eerste Christen-schrijvers blijkt duidelijk,
dat amuletten tot zekere grenzen ook door Christenen gebruikt zijn. Wij nemen over dit onderwerp liet vol- gende over: „Constant iju had, inliet begin zijner hervorming,
den Heidenen eenigeu lijd toegestaan om niet alleen hunne waarzeggers in In-I openbaar te raadplegen, maar ook oin toovemiiddelen te gebruiken als middel tegen ligchaamsziektcn, en oiu te verhinderen dat tegen en hagel aan do rijpe vruchten letsel deden, zooahs blijkt uit diezelfde wet, waarin hij de andere soort van tooveuarij, die lot duel had kwaad te doen, veroor- deelt om met deu dood gestraft te worden. Kn waar- schijnlijk vonden vele Christenen, die nog iets van het Heidendom in hunne godsdienst iiicdcbragtcn, in dit verlof aan de Heidenen toegestaan, aanleiding om te denken, dat er niet veel kwaad was in zulke voorbe- hoed- of toovemiiddelen, wanneer het duel slechts was om goed, cu niet om kwaad te doen. Koe het zij, dit is zeker, dat vele Christenen sterk tot dit gebruik overhelden, en daarom gebruik maakten van toover- middelen en amuletten, die zijpetiaMMala eupfylac- ter ia noemden, om zich tegen gevaar te verzekeren euligehaamskwaleii te verdrijven. Deze phylacteriën waren eeue soort van amuletten, van linten gemaakt, met een tekst van den bijbel of een ander tooverniid- ile! van woorden er op geschreven, die zij zieli ver- beeldden, dat, zonder natuurlijke middelen, krachtige genees- of voorbehoedmiddelen tegen ziekten waren. Daarom was de kerk gedwongen om, ten einde dit bij- geloof uit te roeijeu, strenge wetten er tegen te maken. De kerkvergadering van Laodicea veroordeelde de geestelijken, die voorwendden zulke phylacteriën te maken, welke eerder banden en kluisters voor hunne eigene zielen moesteu genoemd worden, en beval, dat al degenen, die ze droegen, uit de kerk zouden ge- worpen worden, Chrysostomus vermeldt hen dikwijls |
|||||||||
|
met verontwaardiging. Bij deze woorden van den
Psalmist: „dat ik mij verheuge in uw heil," zegt hij, „wij moeten niet bloot wensehen behouden eu van het kwaad bevrijd te worden, door welk middel het dan ook zij, maar alleen door God. Kn dit zeg ik met betrekking tot diegenen, die toovcriiüddelen in ziekte m\'briiikeu, en hunne zwakheden door andere bedrie- gerijen zoeken te \\ ermiudereu. \\\\ ant dit Is geen heil, maar vernietiging."\' Op eenc andere plaats, waarbij Christenen ontraadt naar de Juden te gaan, die voor- wenden zieken op zulk eeue wijze\' te genezen, zegt hij hun, dat Christenen Christus moeten gehoorzamen, en niet naar zijne vijanden moeien gaan. Tracht liever, hoewel deze voorwenden genezingen te bcwcrkstelli- gen, en u een middel beloven om u tut hen te noodi- geu, biii.ue bedriegerijen, toovemiiddelen, amuletten eu toovenarij te ontdekken; want zij wenden voor ge- ueziugen te doen op geenc andere wijze, en zij be- wcrkstelliugeu die dan ook volstrekt niet, dat ver- hoede God. Maar ik wil nog iets meer zeggen; al bewerkstelligden zij ook ware genezingen, dan ware liet toch beter te sterven dan naar de vijanden van Christus te gaan, eu op die wijze genezen te worden. Want van welk nut is bel het ligchaam genezen te hebben door het verlies onzer ziel: Welk voordcel, welke troost zullen wij daardoor verkrijgen, wanneer wij kort daarna in altijddurend vuur moeten gezonden worden? Hij haalt dan de voorbeelden van Job en Lazarus eu den kranke aan, die aan het badwater van Bcthesda acht eu dertig jaren gewacht had, welke nooit naar een waarzegger, toovenaar of bedrieger gingen; zij bonden geenc amuletten of toovcriiiiddelen aan bun ligchaam, maar verwachtten hunne hulp van den Heer alleen; en Lazarus wilde liever aan zijne ziekte en zweren sterv<;n, dan zijne godsdienst op eeniger- lei wijze verzaken, door zijne toevlugt te zoeken tot die verboden kunsten om genezen te worden. Dit rc- kent hij voor eeue soort van martelaarschap, wanneer de inenschen liever stierven of hunne kinderen lieten sterven, dan gebruik te maken van amuletten en too- vcriniddclen; want hoewel zij bun ligchaam met eigene hand offerden,zooals Abraham zijn zoon, toch offerden zij een geestelijk offer aan God. Integendeel, zegt hij, het gebruik van amuletten \\tas afgoderij, hoewelzij, die er winsten door behaalden, duizend wijsgeerige redenen aanvoerden om het te verdedigen, zeggende: Wij bidden slechts tot God en doen niets meer; en de
oude vrouw, die ze maakte, was Christin en eeue ge- loovigc, met andere dergelijke verontschuldigingen.
[ndien gij een geloovige zijt, maak dan het teeken des
|
|||||||||
|
AMYRALDISTEA
|
AXACAni\'THUlUX. 117
|
||||||||
|
kruiscs en zeg: Uit is mijue wapenrusting, dit mijn
geneesmiddel; behalve dit ken ik er geen. Veron- derstelt eens, dat er een geneesheer kwam, en dat hij in plaats van geneesmiddelen, die tot zijne kunst belmoren, slechts toovenarij gebruikte, /.muit gij hem dan een geneesheer noemen? Neen, in geenen (leele, omdat wij gceuc medicijnen /.ien, die tot zijn beroep behooreu; zoo bchooren ook uwe medicijnen niet tot het beroep eens Christens. Hij voegt, erbij, dat som- niigc vrouwen de namen van rivieren in hunne toover- middelen deden, en andere asch, roet en zout, en uit- riepen, dal hel kind ecu krank oug had, <\'ii duizend belagchelijke dingen van dergelijken aard, die Chris- tenen blootstelden aan de verachting der Heidenen, van welke vele te wijs waren om te hooreu naar zulke dwaze bedriegerijen. Over de gehcele zaak zegt hij hun, dat, als hij er voortaan weder vond, die amuletten of toovermiddelen maakten, of iets anders deden, dat tot deze kunst behoorde, hij hen uiel langer zoude spa- ren; daardoor willende te kennen te geven, dat zij de gestrengheid der kerkstraffeu voor zulke misdaden zou- den ondervinden. Op andere plaatsen klaagt hij over vrouwen, die phylactcriën van de Evangeliën maakten, om die om haren hals te dragen, en dergelijke klagten worden ook door St. Basilius en Epiphauius aauge- heven. Dit alles loont aan, dat het bijgeloof, om te beproeven zieken te genezen zonder geneesmiddelen, diep geworteld was in de harten vau vele Christenen." Door Oostersche schrijvers is veelvuldig melding gemaakt vau amuletten, die als sieraden, voornamelijk door vrouwen, gedragen werden. Zij waren dikwijls van goud, zilver enedelsteenen. Schroederwijdt in zijn doorwrocht werk, De Fexlitit Mulieruiu Hebrat! f hm, over de klecdij vau Hehreeuwsche vrouwen, ecu ge- heel hoofdstuk aan het amulet als ecu sieraad, dal ge- woonlijk door Hehreeuwsche vrouwen gedragen werd. Kr bestond nooit een volk op aarde, dal meer vau amuletten hield dan de Joden. De Mishna verbood het gebruik er vau op Sabbath, tenzij het voorgesehre- ven was door een geneesheer, die wist, dat ten minste drie personen door diezelfde middelen genezen waren. De godsdienst van bijna alle llcidcnsche natiën be- staat uit een aantal bijgeloovigliedeu eu daarom vormt het gebruik van amuletten of toovermiddelen over het algemeen een belangrijk gedeelte hunner godsdien- stigc plegtighcdeu. fu de Roomsch-Catholieke gods- dienst kunnen het scapulier, de rozekrans eu het ge- bruikeu van reliquiën beschouwd worden te komen onder den naam van amuletten, vau welker gebruik allerbelangrijkste voordeden verwacht worden. Sca- |
|||||||||
|
puliers moeten gewoonlijk om den hals gedragen wor-
deu. Gewijde medaljes worden ook op dezelfde wijze gebruikt. Kleine stukjes vau reliquiën vau heiligen worden dikwijls tot het genezen vau ziekt en aangewend. AMYI(AI.I)lsTi;X, de volgelingen van Mozes Auivraul of Anivraldus, een Fransch Protestautsch godgeleerde uil de zeventiende eeuw. [lij studeerde te Saumur, waar hij tol professor inde theologiebe- uoenid werd. Door middel vau hem deed kardinaal Richelicu ecnv poging, om eene vereeuigiug vau de Protestanten en Rooinschgeziudeute bewerkstelligen. Daarom werd een Jezuït, met muur Audebert, afge- vaardigd om niet Amvraul te onderhandelen. De Jezuït zeide, dat om des vredes wille de koning en zijn minister geuegen waren om de aanroeping van hei- ligen en engelen, bel vagevuur eu de verdienste van goede werken op te geven; dat zij de magl vanden paus wilden beperken, eu dat, als het hof van Rome er in loc wilde stemmen, zij een patriarch wilden be- noenien; dat de beker aan de leekcu zou worden toc- gestaan, en dat eenigc andere veranderingen gemaakt konden wordeu. Amyraut noemde het avondmaal. De I Jezuït zeide, dat daarin genie verandering voorgesteld
werd, waarop Amyraut oumiddellijk autwoordde, dat er dan niets gedaan kon worden. Hiermede eindigde de bijeenkomst, welke vier uur geduurd had. Aiuy- i raut gaf een werk inliet lichl over de Priedestinatie
eu de Genade, dal aanleiding gaf lol een scherpen strijd tusseheu hem eu andere godgeleerden. De leer, die hij onderwees, bestond voornamelijk uit de volgende punten: Dat God het geluk aller meuscheu begeert, en niemand door een Goddelijk besluit uit- gesloten is; dat niemand de zaligheid kan verwerven zouder het geloof in Christus; dat God aan niemand de kracht om te gclooven weigert, hoewel Hij niet aan allen Zijn bijstand verleent, opdat zij zelve die kracht mogen doen aangroeijen tot doeleinden des behoilds; eu dal velen vergaan door hunne eigene schuld. De naam van Uuiversalisten werd somtijds aan diegenen gegeven, die, deze leerstellingen omhelsden, hoewel zij klaarblijkelijk de genade slechts in woorden alge- meen maakten, maar niet in de werkelijkheid. AXACALYITIMUËX (Cr. ^„iMv/M*, ontdek-
ken), feesten bij de oude Grieken op den derden dag na het huwelijk gehouden, waarop de bruid voor de eerste maal haar sluijer niogt ter zijde leggen en ongedekt verschijnen. Het was ook op denzelfden dag de gewooute aan de nieuw gehuwde dame ge- schenken aan te bieden, die den naam vau Atiacalyp- leriëit verkregen. Vóór het huwelijk mogten jonge |
|||||||||
|
]]«. ANACAMPTE
|
5X — ANA1TIS.
|
||||||||
|
bepaalden levensvoorraad. Diegenen echter, welke
i zulk eene afhankelijke levenswijze verwerpen, buren eouigc kleine wijngaarden, welke iu de nabijheid hunner cellen gelegen zijn, en onderbonden zich door j de opbrengst daarvan. Kenige leven van vijgen, andere van kersen, nog andere van zulke gezonde vruchten, als zij zich kunnen verschaffen. Sommige hunner verdienen een beslaan door boeken of handschriften ov er Ie schrijven. AXACLETEUIEN ((ir. ti/iukletcfia van mut-ka-
/ei//, oproepen, beuoeineu^, plegtigc leesten die bij de Grieken gevierd vierden, wanneer hunne koningen ol\' vorsten meerderjarig werden en de teugels des be- winds in banden namen. l!ij deze blijde gelegenheid ! werd er eene proclamatie gedaan, en hei volk haastte zieh om dt\'n nieuwen monarch Ie begroeten, en hem geluk Ie weuschen mei zijne aanvaarding van hel bewind. AXACTOilOX (Gr. natu; een koningj, een naam
door Eusebius aan eene Christelijke kerk gegeven, als zijnde hel palcis van den Grooten Koning. Hij komt overeen met li.v.MLlc.v (zie ald. I. AX ADi i IMEX H (\\\\-.t\'//ti-:lffiii. verrijzen uit), ecu
naam aan Al\'lllloDiïË gegeven ten gevolge van haar l\'abclachtigcil oorsprong, ais zijnde gesproten uil hel schuim der zee. Eene van de beroemdste schilderijen van ApcllcM is eene voorstelling van deze oude mythe. AXA\'GA\'MI (au, met, en ayaaii kwam), ecu van de vier paden, volgens liet Boeddhismus, langs welke iemand toegang kou verkrijgen tol itincd/ui, d. i. een ophouden des bestaaus. Het wezen, dal dit pad heeft ingeslagen, keert niet tol de ineusehenwei\'eld weder. /ie ÏÏOÜDDHISHI s.
\\XAG0G1KX, feesten welke de inwoners van
Eryx op Sicilië vierden, omdat V\'euus, zooals zij zei- den, van beu vertrok oiu naar Lybië te gaan. De reden hiervoor aangegeven was, dat de duiven, die iu da! land overvloedig waren, op dien lijd verdwenen, eiide godin, zooaK zij dachten, op hare reis vergezelden. Xa negen dagen keerden zij terug, waarop de inwoners een ander leest vierden, dal zij Catagogicn noemden, ; ter eerc van de terugkomst der godin. AXAITIS, eene Aziatische godheid, vroeger iu
Armenië, Cappadociö en andere lauden aangebeden. In verband ïuel de heilige tempels, die te harereere werden opgerigt, waren er heilige landerijen, en wordt er melding gemaakt van heilige koeijen. Onder de slaven, die aan hare dienst gewijd waren, was hel voor de vrouw in de gewoonte om zieh verscheidene jaren voor haar huwelijk aan de ontucht prijs Ie geven, en |
|||||||||
|
vrouwcu zelden in lid openbaar verschijnen of met
de mannelijke sekse spreken. De sluijer, <lien zij droegen, en die ullei\'n hij de nu vermelde gelogen- hcid werd weggenomen, lieette kuljptfuu. AXA( \'AM L\'TKK I KX<(ir.imakamjilcin,ombuigen»,
kleine gebouwen die oudtijds aan Christen-kerken werden opgerigt, welke moesten dienen voor kleine hospitalen of herbergen, « aar armen en reizigers van hunne togteu konden uitrusten, /ij iiiogten ook dic- ncu voor dezulken, die vervolgd werden en in de kerk eene schuilplaats) zochten. .YXACEEX, feesten der oudheid te Athene, ter
cerc van de /Jiusc/it\'ru ofCastor en Pollux, die men ook Anttïo* noemde, gevierd. \\XA( IIOKETEX (Gr. (intuin,rein, terugwijken),
kluizenaars in oude tijden, die zich van de wereld af- seheidden en in afzonderlijke spelonken in de wilder- uis gingen leven. Zoodanig waren Paulus, Antouius en Ililarius, de eerste stichters van het kloosterleven in Kgvjiie en Palestina. C\'hrysoslouius zegt, dat eeni- ge hunner in holen woonden; zij moeten derhalve on- derseheiden worden van de Ceuobieteu, die in eene broederschap onder ecu algemeen hoofd leefden. Mos- hciui zegt, dal de Anachoreten op woeste plaatsen woonden, zonder eeuige soort van beschutting, en dat zij zich voedden mei wortelen en planten en geene bepaalde verblijfplaats hadden, maar daar ver- toefden, waarde nacht heu overviel, ojtdal bezoekers niet zouden welen waar hen te \\ inden. In de Griokschc kerk is ook eene orde van monui-
ken, die Anachoreten heeteu. Ofschoon zij afkeerig zijn van den arbeid en \\\\<:\\\\. dwang voor hel kloosterle- ven gecischt, bcgecreu zij uogtans hun leven in een- zaumheid en afzondering door te brengen. Daarom koopcu zij eene eel of een klein vertrek, aan debuiteu- zijde van een klooster gelegen, met een stukje gronds, dat er aan grenst en groot genoeg is om heu te onder- houden, en zij treden het klooster slechts op lioogc feestdagen binnen om de godsdienstoefening bij te wonen. Zoodra hunne openbare gebeden geëindigd zijn, keeren zij naar hunne cellen terug en brengen hunnen lijd door mei de gewone bezigheden des le- vcus, zonder \\ crpligl Ie zijn bepaalde tijden \\ oor hunne gebeden in acht te nemen. Ëcnige dezer Anachoreten verlaten echter bet klooster, met verlof van den abt, 0111 nog meer afgezonderd ie leven, en bonden zieh meer dan ooit mei gebeden en overdenkingen bezig. Daar zij van zich zelve geen land ol\'geene wijngaar- den aan te kweeken hebben, zendt bei klooster liun ten minste eens, zoo niet tweemaal per maand, een |
|||||||||
|
AXA.MKLKCH AXATITEMA.
|
11!»
|
||||||||
|
daarin was. en daarom was de zonde van Aehan (leste
zwaarder, toen hij beproefde zich toe te eigenen, wat de Heer veroordeeld had om vernield te worden. A\'an daar ook de zonde van Saul (1. Sam. XV : 3), toen ; hij Agag spaarde, dien de Heer tot volkomen vernie- : tiging gedoemd had. De afsnijding van de kerkgemeenschap, welke met
vervloeking gepaard ging, was bij de Joden de laatste eu zwaarste graad van uitbanning. Zij werd toegepast, wanneer de overtreder dikwijls geweigerd had zich te schikken naar het vonnis van het kof, en ging vergc- zidd van ligcliatnclijke straf, somtijds ook van verban- ning eu zelfs van den dood. Drusiiis geeft een formu- lier van deze uitbanning op, hetwelk, zooals de Joden I zeggen, door Kzra en Nchemia tegen de Samaritanen \' gebruikt werd. Uc handeling zou op deze wijze hebben plaats gehad. Zij verzamelden de gelieclc gemeente in j den tempel des Herren, en bragten drie honderd pries- ; Iers, drie honderd trompetten, drie honderd boeken der wel eu drie honderd jongens mei zich. Toen bliezen zij op hunne trompetten, en de Levieten vervloekten al zingende de Samaritanen niet alle soorten van nitbau- llillg, vervat in de verborgenheid \\ an den naam Jchovah eu in de Tien Geboden, en met de vervloeking van hel hoogere buis des oordeels, en evenzeer met de ver- vloeking van het lagere huis des oordeels,- die allen bet reglcrlijke vonnis inhielden, dat geen Israëliet hel brood eens Samaritaan» mogt eten, dat geen Samari- taau een proseliet in Israël kon zijn, eu dat hij geen deel zal hebbeu aan de opstanding der doodeu. liet anatheem bij de Joden sloot den ongelukkigen
overtreder van de gemeenschap niet zijne broederen uit. Het was judieiaal ol \'abjuratorisch. Doorliet ecr- ste werd de misdadiger niet alleen in den ban gedaan eu van de geloovigen afgescheiden, maar hij werd, ligehaam en ziel, aan Satan overgeleverd. Het abjura- loriseh anatheem werd voorgeschreven aan bekeerliu- gen, die verpligt waren hunne vroegere ketterij te vervloeken. In 1. (dr. X\\ I : ii vinden wij ecu zeer buitengewoon eu plegtig vervloekingsfotniulicr: ..Die zij Anathema, Maran-atha" dal vertaald kan worden door: „Die zij vervloekt bij de komst des Herren."(1) Dit was bij de Joden de vrccsclijksle vervloeking, en is aldus omschreven geworden: „Moge hij over- (1) I iv don Statcn-bijbel lezen wij: „Die zij eenc vorvloc-
king, Maran-atha!" In de bijbelvertaling vim Lutherzyn de beide woorden Anathema en Maran-atha behouden. Maran-atha is Syrisch en beteekent eigenlijk: de lieer komt (ten gerigtr)! |
|||||||||
|
dien ten gevolge dacht men, dat zij eenc bijzondere
heiligheid verkregen, die liel i<>t een voorwerp van eerzucht maakte crue van haar ten huwelijk te krijgen. Anaitis is somtijds door de Griekscho schrijvers met Artemis, en somtijds met Aphrbdite verward. Op het feest ter een\' van Anaitis was het voor een groot aantal van beiderlei kunne de gewoonte, om bijeen te komen en zich aan wijn te buiten Ie \'/aan. AXA VIEL ECU (Hebr. umi, mcM-, koning, die o ra-
kelen geeft i. In i. Kon. X VII: .\'51 wordt ons medege- deeld, dat de inwoners van Sepharvaïm, van over i\\cn Kuphraat naar Syrië gezonden, hunne zonen ter eere van Adrameleoli en Anaineleeli verbrandden. Men denkt, dat Adraiueleeh de zon, en Anaineleeh de maan voorstelde. ANAPIIORA, di\' olilatie in de Coptisehe kerken
van Egypte, wanneer de priester de hostie in drie slnk- ken breekt, die de Drieëcnlieid aanduiden, en ze zoo kunstig weder vereeuigt, dat zij in het minst niet schijnen verdeeld Ie zijn geweest. Deze plegtigheid gaat win verscheidene gebeden en andere godsdienstige handelingen vergezeld. AXAltGYREN (Fkkst vax mi (Gr. o, niet, en
arff/irox, geld), door de Griekschc kerk op den ls\',n November gevierd, ter eere van twee heiligen, Cosinus eu Uainianusgelieeten, die broeders eu genceshecren waren. De (ïriekru noemden hen Aüiiri/j/reit, omdat zij uit een zuiver beginsel van liefdadigheid de gences- kunst uitoefenden, zonder de geringste belooning te eisclien. \\)r Grieken maken gewag van eenc vcrwon- derlijkc fontein te Athene, nabij eene kapel, die aan deze twee heiligen gewijd is. De fontein springt nooit anders dan op hun leest, zoodra de priester begonnen is de mis te lezen, eu des avonds is zij weder opge- droogd. Dal is de legende, waardoor de eer van deze twee heiligen in stand gehouden wordt. AXASTASIUS (Fkkst vax St.j, door de Griek-
sehe kerk op den 22\'ten Januarij gevierd. ANATHEMA of Anatheem, kerkbau, banvloek,
banbliksem, afsnijding van de kerkgemeenschap mei vervloeking gepaard. I!ij de Joden niogt niets, dat verbannen was, dat is, dat tot vernietiging veroordeeld was, gelost wordculLcv. :.\'/ : i\'.K). Hel beest, dat den berg Sinaï aanroerde, moest gedood worden, het was vervloekt. De velden van Gilhoa, nat van bet bloed van Saul eu Jonathan, werden door koning David ver- vloekt tl. Sam. I : il). Achab werd door den lieer berigt il. Kon. XX: l-\'i, dal Beuhadad verbannen was. Dut waren ook de afgodische Kanaünicteu: dal was ook in het bijzonder Jericho (Joz. \\1 : 17), niet al wat |
|||||||||
|
120 ANATHEMA.
|
|||||||
|
nocli aan hunne tafel te ontvangen; en priesters meer
in hel bijzonder, opdat zij noch met hen omgaan, ter- wijl zij leven, noch hunne begrafenis bijwonen, wan- neer zij dood zijn. En als iemand deze kerk veracht, als zijnde sleehs eeue kleine stad, en diegenen, die door haar in den ban gedaan zijn, ontvangen, alsof hel niet noodig ware de regels eener arme kerk in acht te nemen, dat zij dan weten, dat zij de kerk door scheuring verdeden, welke Christus wilde, dat één zoude zijn. En al wie dat doel, hetzij hij Leviet, pres- byter of bisschop zij, zal met Andronieiis in dezelfde klasse gerangschikt worden; wij zullen hem noch de regterhand der broederschap geven, noch aan dezelfde tafel met hem eten: en veel minder zullen wij over de heilige verborgenheden des geloofs beraadslagen met hen, die partij willen kiezen voor Andronieiis cu Thoas." Zoodra iemand door eenc kerk vormelijk in den
ban gedaan was. word van die gebeurtenis gewoonlijk kennis gegeven aan andere kerken, en somtijds door middel van rondgaande brieven aan alle voorname kerken op de wereld, opdat zij gewaarschuwd zou- den zijn den persoon, die aldus in den ban gedaan was, niet tol bare gemeenschap toe te laten. \\\\ ant zoo groot was de eenstemmigheid, die onder alle ker- keu bestond, dat niemand, die in de ecne kerk in den ban gedaan was, in eeue andere kon ontvangen wor- deu, tenzij op bevel van ecne wettige synode, waarop men zich beroepen kon, en die in de zaak oordeelen niogt. Alle bedriegerij werd in zulk ecu geval verbiu- derd, daar ineu zich gestreng hield aan het gebruik van aanbevelingsbrieven of getuigschriften te eiseben van een ieder, die bij hel verlaten van de ecne kerk, toelating üi eeue andere zocht. Indien iemand zonder zulke geloofsbrieven reisde, moest hij beschouwd wor- den als in i\\cn ban te verkecren, en daarom als zooda- nig behandeld worden. Hij, over wien de kerkban was uitgesproken, was niet alleen uitgesloten van de gemeenschap met de broederen, terwijl hij leefde. maar als hij stierf, zonder dat hel vonnis opgeheven was, werden hem ook de eer en het voordeel eener Christelijke begrafenis ontzegd. Geen psalmgezang, geene gebeden hadden er bij zijne begrafenis plaats; ! ook mogl hij nooit onder de geloovigen uit de diptycha id\' heilige boeken der kerk, zooals de gewoonte W88, ,u de gebeden aan het altaar vermeld worden. Maar zoo iemand, die iu den ban verkeerde, zich berouwvol onderwierp aan de kerkelijke straffen, en ernstig trachtte weder toelating te verkrijgen tot de voorreg- len der kerk. doch plotseling door den dood werd |
|||||||
|
geleverd wordrn aan de grootste der kwalen rn de
uiterste gestrengheid van het Goddelijk oordeel; moge de Heer spoedig komen oin zich op hem te wreken." Hij de nienwere .loden is hel anatheem ofdegroote
ban, welke uitgesproken wordt voor het spotten niet de wel ol\' het lagchen om een hunner gebruiken en plegtigheden, van een /eer strengen aard. Zij vervloe- ken den overtreder bij hemel en aarde; zij geven hem over aan de mag! van boozc engelen: zij vragen, dat God hem spoedig zul vernietigen, en dat Hij alleschep- selen lot zijne vijanden zal maken, /.ij bidden, dat (iod hein niet elke ziekte zal kwellen, zijn dood verhaasten, en hem vooraltijd aan volkoineneduisteruis overgeven. Niemand mag hem binnen zes voet naderen, en alle inenselielijke hulp is hem ontzegd, zidt\'s al stierf hij door gebrek aan de noodzakelijkheden des levens. Zij plaatsen een steen op zijn graf om aan Ie wijzen, dat hij behoorde gesteenigd lezijn. (ieene bloedverwanten mogen den rouw over hem aannemen, maar zij moeten God loven, omdat Hij hein van de wereld weggeno- men heelt. Hel anatheem werd oiik in de eerste Christelijke
kerk over zware overtreders uitgesproken, die daar- door uil de kerk werden gedreven en van alle geineeii- sehap niet haar in heilige zaken werden uitgesloten. Aan hen. die onder dezen vloek lagen, werd niet alleen het avondmaal ontzegd, maar zij werden ook niet tot de gebeden toegelaten; zij niogten ook niet de Schriften hooren voorlezen In eenige vergadering der kerk. Van het oogenblik, dat zulk een vonnis over iemand werd uitgesproken, werd hij door de broe- deren als een vijand van Christus en een dienaar van den duivel beschouwd, en zijne tegenwoordigheid werd zorgvuldig vermeden. Aan een ieder was het verboden hem in huis te nemen, niet hem aan tafel te zitten, of hem eeue van de gewone beleefdheden des levens Ie bewijzen. De volgende excommunicatie, doorSynesius over Andronieiis uitgesproken, kan cenig denkbeeld geven van zulk een vonnis in vroegere dagen. ,,\\u de man niet langer vermaand, maar als ecu
ongeneeslijk lid afgesneden zal worden, geeft de kerk van Ptoleinais deze verklaring of gebod aan al hare zuster-kerken op de wereld: Laat geene kerk van God open zijn voor Andronieiis en zijne inedepligtigen, voor Thoas Cll zijne inedepligtigen: maar laat elke gewijde tempel en elk heiligdom voor hen gesloten zijn. Dedni- vel heeft geen deel aan hel paradijs; hoewel hij er heime- lijk moge binnen kruipen, wordt hij er weder uitgedre- ven. Daarom vermaan ik een ieder, zoowol bijzondere personen als magistraten, hen noch ouder hun dak, |
|||||||
|
ANATHEMA. 121
|
||||||||
|
had ingenomen, dat hij overal gezien kon worden, beleed
hij plegtig in het openbaar, gewoonlijk met vele tra- non, de zonde, die hij begaan had, eu zich op den grond werpende smeekte hij de vergiffenis der kerk af voor de schande, die hij over den naam van Christus had gc- bragt, en bad om hare bemiddelende gebeden te zijnen behoeve. Dan vielen de verzamelden op de knieën, ge- meensehappelijk met den weenenden boeteling, en de voorganger, die ook eene knielende houding aannam, legde zijne handen op het hoofd van den man, op wieu het anathcem rustte, en smeekte, dat het Goddelijk mededoogen zich over hem mogt uitstrekken. Hierna rigtte hij hem op, en plaatste hem onderde broederen aan de communie-tafel. Alle klassen van overtreders waren in de eerste
Christelijke kerk mei volkomene onpartijdigheid aan , dezelfde tucht onderworpen, hoe gestreng en vernedc- rend zij ook zijn mogt. Ken merkwaardig voorbeeld hiervan is opgeteekend betreffende keizer Theodosius ; (.\'57S—39 j), die tot het vermoorden van zeven duizend menschen in de slad Thcssalouica zijne toestemming gegeven hebbende, door de kerk van .Milaan, onder den \' vromen Ambrosius, in den ban gedaan werd. Toen uu op den dag des Hoeren de keizer naar de kerk ging om de godsdienstoefening hij te wonen, kwamAmbro- sius hem aan de kerkdeur te gemoet en weigerde vol standig hem toe te laten. Deze handelwijs van Ani- brosius, buitengewoon als zij ons moge toeschijnen, kon voor zijn souv<T<\'in niet verassend of onverwacht zijn, daar deze wel wist, dal de gestrenge lucht der tijden overtreders van (Ikon aard veroordeelde, om op het voorplein of in de zuilengangen der kerk te waeh- ten en de vergiffenis en gebeden der vromen te vragen, eer hun toegestaan werd opdc laagste plaats derboetc- lingeu te komen. Eigenliefde, of eene geheime trotsch- heid o)> zijn verheven standpunt, leidde Theodosius er misschien toe om te hopen, dat de gewone gestreng- heid der kerk te zijnen gunste verzacht zou worden,— meer bijzonder daar de daad, die hem als misdaad was toegerekend, door vele dringende slaat kundige redenen geregt vaardigt! was, — en onder deze zinshegooohel ing L\'ing hij naar de kerk, niet droonicnde naar hel schijnt, dat, welke moeijelijkhedcn de dienaar van Christus ook maken mogt, hij ooit de stoutheid zoude hebben van een keizer in tegenwoordigheid van zijne hovoliu- gen en van de gehcele gemeente den toegang al\' Ie snijden. Maar de vrees voor mensehen deed Ambro- sius nimmer van zijn pligt afwijken, en zonder acht te Beven op cene andere overweging dan die van eetrouw- hein aan de zaak en de eer van zijn hcinelschcn Mccs- |
||||||||
|
weggenomen, alvorens liij de absolutie ontvangen
had, (l.iii mogt de begrafenis met dr gewone kerk- plegtigheden plaats hebben. De tijd, gedurende welken hel anathreni opeenover-
treder rustte, verschilde naar den aard der misdaad en den zieletoestand van den misdadiger. De gewone duur was van twee tot vijfjaar. Tn eenige gevallen, wanneer de zonde zeer zwaar geweest was, en veel schandaal in de kerk veroorzaakt had, strekte zieli het vonnis der uitbanning tot tien, twintig en zelfs dertig jaar uit; in sommige gevallen zelfs gedurende den lcc- hcelen leeftijd. Het woord anathema komt dikwijls voor in de oude
canons; ook bevinden zich aan het einde van elk decreet der meeste kerkvergaderingen de woorden: „laat hem zijn anathema," Hoi is: laat hem zijn verrtoekt, afgeschei- den van de gemeenschap der kerk en de gunst van God, die handelt legen den inhoud van hetgeen daar gede- creteerd is. Deze stijl is door de kerkvergaderingen aangenomen in navolging van de taal van den Apostel l\'auliis: „Doch al ware het ook, dat wij, of een engel uil den hemel u een evangelie verkondigde, huilen hetgeen wij u verkondigd hebben, die zij anathema (vervloekt)." Chrysostoinnsschijnt van de meeste oude Christou-schrijvcrs ten opzigte van het anatheeni ver- schild te hebben, want hij wijdt cenegchcelc hoinilia of bijbelverklarende preek aan het bewijs, dat deineu- sehen noch de levenden noch de dooden moeten ver- vloeken; zij mogen hunne meeningen of daden ver- vloeken, maarniet hunnen persoon. Deze wijze van de zaak te beschouwen is door eenige nieuwere kerken aangenomen, die leeren, dat zulke uitbanningen alleen door eene dadelijke openbaring gewet! igd zijn. Wanneer een lid van de eerste Christelijke kerk
onder een banvloek lag, mogt hij niet verder komen dan het voorplein der kerk; hij mogt aan de gewone vermakelijkheden \'^m deelnemen, noch de gewone ge- makken des levens genieten. Gedurende den lijd zijner beproeving verscheen hij in zaklinnen en aseh; de mannen moesten hun haar afsnijden, de vrouwen zich sluijeren tol een teeken van bedroefdheid. Nadat de overtreder langen lijd aan eene vernederende en pijn- lijke kerkelijke tuchtiging onderworpen was geweest, werden er, zoo hij den wenseh te kennen gaf om weder tot de voorrcglen der kerk toegelaten te worden, en ontwijfelbare kenteekenen van eene boetvaardige gc- ziudheiil aan den dag legde, schikkingen gemaakt voor het opheffen van het vonnis der excommunicatie. Op ecu bepaalden dag verscheen de boeteling in een kleed van zaklinnen in de kerk, en nadat hij zulk eene plaats |
||||||||
|
t.;
|
||||||||
|
122 AN.\'
|
|||||||
|
I beid van liel vonnis erkend had, waardoor hij de ge-
mccnsehapmel degeloovigcn had verbeurd, en de diepe smart, die hij uu gevoelde, omdat hij zulk eene groot e schending van de wetten des hemels en de rcglen der mensehheid gewettigd had. werd hij niet, de eenparige toestemming van de geheele gemeente wederom in den boezem der Christelijke maatschappij opgenomen. Niels kan een heter bewijs opleveren van de cenvou- digheid en opregtheid van den Clirislolijkc.il keizer, dan zijne gereedheid om in tegenwoordigheid van zijn volk zulk eene vernederende houding aan Ie nemen. Hoe diep moei zijn berouw voor God niet geweest zijn, hoe sterk zijn geloof in den Heer JezusChristus, en hoevele aannemelijke redeni n aangaande onbestaau- baarheid met zijne persoonlijke eer en mei de openhaic vocgzaainhcid moei hij niel Ie onderdrukken hebben gehad, alvorens hij bij magie was om in tegenwoordig- beid van eene volle vergadcringtezeggen: „Mijncziel kleeft aan hel stof, maak mij levend naar uw woord," , en eer hij zich op den grond kou nederwerpen, om de
vergiffenis van God eu van zijne niedcmensohou alle smeeken! Kn levert deze geschiedenis een schoon voorhield op van oprcgl berouw, zij vertoont ook in gceu minder merkwaardig licht de gestrengheid cn onpartijdigheid van de oorspronkelijke kerkelijke tucht. Welk priester zon eene openbare boelcdoe- ning, die zoo vernederend en pijnlijk is, hebben dur- ven opleggen, en welk vorst zou er zicli aanhebben onderworpen, als hel niel hel bepaalde gebruik der ! kerk geweest was, om geene overlreders ongestraft
te laten ontkomen? Ouder de geleerden heeft veel verschil van nioe-
lting beslaan ov er de grootere misdaden, die van den kanl der kerk het opleggen van deu grooten ban eischleii. Angustinus vermeldt, dat er in ziju lijd eenigeu waren, die zulke zonden tol slechts drie be- paalden: — echtbreuk, afgoderij en moord; maar de ineening van dezen kerkvader is, dat de groole niis- daden, welke deu grooten ban vereischten, die waren, welke begaan werden in si rijd met de tien geboden, waarvan de Apostel zegt: „die zulke dingen doen, zullen het koningrijk Gods niet beërven." Natuurlijk moeten door deze opmerking van Angustinus slechts zeer groole schendingen van de zedewet begrepen worden. De groot e overtredingen van het eerste en tweede gebod waren begrepen onder de algeineeiie namen van afvalligheid en ongodsdienstigheid, welke de verschillende soorten van afgoderij insloten; hel lasteren eu loochenen van Christus in lijden van ver- volging; hel gebruik maken van de goddcloozc kun- |
|||||||
|
ter, plaatste hij zich op den drempel der kerk en zwoer,
dal noeli omkooping, noch bedreiging hem er ooil toe zoude brengen, om in don tempel van den God des vredes cru koninklijk misdadiger toe Ie laten, rood win hel Woed van duizenden, die zijne broederen wa- ren, die allen door do banden eener zelfde natuur mei hem waren verbonden, en bovendien nog voor eengroot gedeelte door de handen van een zelfde geloof. Tbeo- dosius, dus plotseling lol zelfverdediging geroepen, nam zijne loe\\ lugl tol de geschiedenis van 1 )avid, die ook vorst was, en die, hoewel hij de misdaad win overspel hij die van moord had gevoegd, toch ua hel bi-lijden zijner zouden van God zelvon vergiffenis had ontvangen, en door God weder in genade aangenomen was. „Gij In hl Davit! geëvenaard in zijne misdaad,\'\'ant- woorddcdo oubuigharc Ambrosius, .,evenaar hem ook in zijn berouw." Door zich /.elven veroordeeld en ver- piel gaf de keizer alle verdere pogingen op en bleef, in zijn paleis teruggekeerd, acht maanden lang van de Christelijke gemeenschap uitgesloten. Toen de eerste jaarlijksehc lijd der avondmaalsviering naderde, weid hel verlangen van den keizer om aan de heilige plcg- tigbeid deel ie nemen onwederstaanbaar. Dikwijls zeide hij in een aanval van droefheid aan den raads- lieer, die hel Draconische ediei tegen de Tliessnloni- censen aangeraden had : „Dienslkuecblcn en bedelaars hebben de vrijheid om zieli in het gebed en de com- iniinie te vereenigen, maar voor mij zijn de deuren der kerk, en bij gevolg de poort en des hemels, gesloten; wam alzoo heeft de 1 leer gezegd : „En zoo wal gij zult hinden op de aarde, zal in den hemel gebonden zijn."\' Ten laatste kwamen de vorst en zijn gunsteling over- een, dal de laatste een onderhoud niet Ambrosius zou zoeken, en van dezen zou trachten te verkrijgen van een voorregt zijner orde gebruik te maken, om in ze- kere omstandigheden deu tijd, bepaald voor den duur derhoeledoening.le verkorten, liet verlangen van zijn keizerlijken meester om den uitslag Ie welen was zoo groot, dat hij de terugkomst vanden gunsteling niet kon afwachten, en dezen Ie gcmoel gaande weid hij begroet met hel onwelkome berigt, dal de getrouwe bisschop het als cene schending van ziju pligl be- schouwde, om een gedeelte van de regtvaardige straf- l\'en der kerk kwijl te schelden, en dal niets dan onder- werping aan de schande en vernedering van eene open- hare bekentenis zijner zonden datgene kon bewerken, wal den koninklijken boeteling het naasleaan het harl lag. Dien ten gevolge verscheen Theodosius opeen bepaalden dat;- in zaklinuen in de kerk van M ilaan, en nadat hij ile gruwelijkheid zijner misdaad en de juist- |
|||||||
|
ANATHEMA.
|
|||||||||
|
ij:;
|
|||||||||
|
of gierigheid lol hel bedrijven van openlijke misdaden
geleid werden. Als geestelijken zich kerkelijke straffen op ih-n hals
haalden, was de eerste Kerk gewoon, zoo zij zich gewillig aan de kerkelijke luelil onderwierpen, en niet weerspannig of ongehoorzaam waren, hun hel voorregl vau communie mei de leekeu toe Ie staan; maar als zij weerspannig en hardnekkig bleven, zich legen hare eerste bestraffing aankantten, en ondanks dezelve als geestelijken handelden, dan ging zij één graad verder met hen, en voegde bij hunne afzetting eene formcele uitbanning en ontzcide hun ook de communie mei leekeu. Zoo werden Arius en vele andere keilers vervloekt en in den grooten ban gedaan cu levens afgezet. Hel 1\'onliticalc Itomanum van de Itooinschc kerk
beschrijft drie soorten van uit banning, waarvan de vervloeking de hoogste is en gewoonlijk mei uilge- blusclile kaarsen uitgesproken wordt. Iiij deze vreesc- lijkc vervloeking wordt hij, die er hel voorwerp vau is, bedreigd nul kwellingen, zoowel hier als hiernamaals; hij wordt overgegeven aan Satan, gescheiden vau de burgermaatschappij, in een woord, geheel eualafgc- sucdeu vau de gemeenschap der kerk en der wereld. VVanuei rdc paus dezen plcgtigcnbanbliksem /.al slin- geren, gaal hij naar hel hoogaltaar, vergezeld door twaalf kardinaal-priesters, die allen brandende kaarsen in de baud hebben; dan gaat hij op den pauselijkcu stoel zitten, die vóór hel hoogaltaar staal, en slingert zijn anathecni. Somtijds beslijgi een diaken iu ecne zwarte dalmatiea den kansel en kondigt de vervloeking met luider stemme al\'. AIiddelerwijl luiden de klokken als voor de doodeu, daar de geëxcommuniceerde be- schouwd wordt als dood ten opzigtu der kerk. Nadat de banbliksem uitgesproken is, roepen allen, die le- geuwoordig zijn, luide: Fint, d. i. zoo zij hel. Dan werpen de paus en de kardinalen de brandende kaar- seu op den grond, terwijl de aeolulhen /.e mei de voe- ten vertreden. Hierna wordt bet vonnis der exeom- municatic, beue\\ <\'iis de naam van hem, die in den ban gedaan is, op eene openbare plaats opgehangen, opdat niemand eenige verdere gemeenschap met hem moge hebben. Als een staaltje- van bel formulier eens banbliksems,
dat door het Pontificale Itomauiini gewettigd wordt, kiezen wij dal, hetwelk uitgesproken moet worden over iemand, die diegenen vau de Goddelijke dieu-l aftrekt, welke ouder de gelofte vau kuisehheid zijn, namelijk nonnen, en over iemand, die hare goederen steelt, of haar belet ze rustig te bezin en. |
|||||||||
|
slcu van waarzeggerij en toovcrij; licl ontccreu \\au
(J(m1 door heiligschennis cu simonie, dom\'ketterij en scheuring, en andere dergelijke ontheiligingen en mis- bruiken, bederving en veracht ing van Zijne ware gods- dicnsl en dienst. Al de/.e /.ouden werden mei juistheid groote misdaden genoemd, cngcwoonlijk mei dezwaar- ste kerkelijke straffen gestraft. De groote zonden tegen het derde gebod, die den grooten ban ten gevolge hadden, waren godslastering, vloeken, meineed en liet breken van geloften, die plcgtig aan God gedaan waren. Vrijwillige en stelselmatige afwezigheid van de godsdienstoefeningen, zonder voldoende reden cu ge- durende langen tijd; vcrwaarloozing van de openbare dienst vau God op den Sabbath om ijdele vermaken en tijdverdrijven bij Ie wonen; weg te blijven van de geregelde bijeenkomsten der kerk en bijeen te komen in bij/oudere onwettige vergaderingen, werden voor overtredingen van het vierde gebod van een zeer zwareu aard gehouden. Die, welke als groote ovcr- Iredingen van hel vijfde gebod beschouwd werden, waren ongehoorzaamheid aan ouders en meesters, ver- raad en opstand legen vorsten, en verachting vau de wetten der kerk. Vcrfoeijolijkc schenders van het zesde gebod waren /.ij, die schuldig waren aan moord, manslag, vadermoord, zelfmoord, het verminken van hel ligehaam, vruchtafdrijving en dergelijke misdaden. Ecne andere soort van groote zonden, die de ineil- sehcii aan de gestrengheid der kerkelijke tucht bloot- stelden, waren de /.ouden der onreinighcid of overtre- dingen van het zevende gebod, zoo als hoererij, echt- breuk, schaking, bloedschennis, veclwijvcrij en alle soorten van onnatuurlijke bevlekking met beestenol\' mensehen, en gedrag van allerlei aard, dat den weg baande lol zulke ouzuiverheden, als brasserij en on- matigheid, het schrijven of lezen van zcdelooze boeken, het spelen of bijwonen van wulpschc tooncelstukkcn, hel geven van een jaargeld aan of hei onderhouden van hoeren, of wat men noemen kan beschikkingen maken voor hel vleesch, om de lusten daarvan te ver- vullen. De groote ban werd uitgesproken over allen, die openlijk hel achtste gebod verbraken door het begaan van diefstal, onderdrukking, woeker, verdraai- jen van het regt, of list en bedrog in zaken van ver- trouwen en handel. Men beschouwde hei negende gebod als geschonden op cene verzwarende wijs door valsche beschuldiging, eerrooving, valsehc aauklagt, laster en kwaadspreking. Wat hel tiende gebod aan- gaat, dal eerder kennis neemt van zondige gevoelens dan van schandelijke (laden, weiden zij in den ban gedaan, die door inwendige opwellingen vau nijd |
|||||||||
|
ANATHEMATA.
|
|||||||||
|
Hl
|
|||||||||
|
stedcu, in dorpen, in velden, iu wegen, in paden,
iu huizen, buiten huizen en alle andere plaatsen, staande, liggende of opslaande, wandelende, loopcn- de, wakende, slapende, etende, drinkende, en wat zij buitendien mogen doen. Wij scheiden beu van den drempel (Mivan al de gebeden der kerk, vau de heilige mis, van alle sacramenten, kapellen en altaren, van gewijd brood en wijwater, van al de verdiensten vau Gods priesters en godsdienstige mannen, van al liuiiue vergevingcu, voorregten, vergunningen en vrij- stellingeu, welke al de Heilige Vaders, de pausen van Rome, verleend hebben, en wij geven hen geheel en al over aan de magt dis duivels! En laat ons hunne ziel uitblusschen, als zij dezen nacht gestorven zijn in de pijnen van het hclsche vuur, gelijke deze kaars nu uitgcbluschl en uilgedaan wordt (dan wordt er eenc uitgedaan), en Iaat ons God bidden, dat, als zij levcud zijn, hei licht hunner oogen uitgcbluscht worde, gelijk deze kaars uitgcbluscht wordt (dan wordt er ecue andere uilgedaan), en laat ons God cu onze Lieve Vrouwe en den II. Petrus en den 11. Pau- lus en alle heiligen bidden, dat alle zinnen huns lig- cbaanis hen mogen begeven, en dat zij geen gevoel mogen hebben, gelijk nu hel licht dezer kaars uitgc- gaan is (dan wordt de derde uitgedaan), behalve wan- neer zij nu openlijk komen en hunne godslastering belijden, en door berouw, gelijk in hen zijn zal, aan (iod, onze Lieve Vrouwe, den 11. Petrus en de eer- waardige vergadering vau deze hoofdkerk voldoening geven. Eu mogen zij uedervallen, gelijk dit kruis ucdervult, behalve wanneer zij berouw hebben en zich vertooncu." (Dan valt het kruis, waarop de uitge- bluschte kaarsen bevestigd waren niet groot gcdruisch, en de bijgeloovigc menigte schreeuwt van vrees.) De Kerk van Engeland gebiedt ook in hare canons,
dat een analheem uitgesproken zal worden over al degenen, die zeggen, dat zij niel ecne ware en Apos- tolischc kerk is; ook over allen, die zich verklaren tegen de openbare dienst van God, zooals zij iu de Kerk van Engeland is vastgesteld; over alle bestrijders van de kerkgebruiken en plegtighcden; over alle be- strijders van de bisschopswaardigheid; over alle bc- I werkers van scheuring en al degenen, die scheuring- ! makers onderhouden. Met auathccni kan alleen uil- gesproken worden door den bisschop, in tcgeuwoor- dighcid van den deken cu hel kapittel, of twaalf an- dere geestelijken, niel in het openbaar maar iu hel hof van den bisschop. ANATHEMATA, de algcujecne naam die in de
oude Christelijke kerk aan alle soorten van kerksic- |
|||||||||
|
„Door de magl van den Almagtigcn God en van
zijne heilige Apostclcu Petrus en Paulus verbieden wij plegtig, op strafl\'e vau vervloeking, dat iemand deze maagden of heilige nonnen van de Goddelijke dienst, waaraan zij zich nnder de gelofte vau kuisch- hcid onderworpen hebben, aftrekke, uf dal iemand hare goedereu stele ui\' een beletsel zij, dat zij ze on- gestoord bezitten. Maar indien iemand zoo iets durft doen, dan zij hij vervloekt in huis en buiten \'s huis, vervloekt in de stad en op liet veld, vervloekt in zijn waken en slapen, vervloekt in zijn etcu en drinken, vervloekt in zijn gaan en zitten, vervloekt in zijn vleesch en zijne beenderen, en vau de zool van zijn voel lot aan de kruin vau zijn hoofd moge hij geene gezondheid hebben. Moge over hem de vervloeking komen, welke de lieer door Mozcs in de wet gelegd heel\'l op de zonen der ongcregtighcid. Zijn naam zij uitgewischl uil lul boek der levenden, en niet gc- schreven met de regtvaardigcu. Zijn deel en erfdeel zij niet Kaïn den broedernioordcr, met Dat ban en Ihiram, mei Auanias en Saphira, nut Sin ion den too- venaar en Judas den verrader, en met hen, die tot God gezegd hebben: (ia weg vau ons, wij begecren niel de kennis Uwer wegen, l.aat hem vergaan op den dag des oordeels, en laai altijddurend vuur hein mei den duivel en zijne engelen verleren, — tenzij bij vergoc- diug geve en tol verbetering komc. Zoo zij hel, zoo zij het." Dit formulier wordt ook, met de noodzakelijke ver-
auderingen ten einde voor de gelegenheid te kunnen dienen, in andere gevallen van priesterlijke vcrvloc- king gebruikt. Het is wel bekend, dat een plcgtigc banvloek met schel, boek en kaars jaarlijks door den paus Ie Rome en door andere geestelijken op andere |)laalseu op Donderdag van de Lijdensweek, den dag vóór Goeden Vrijdag, den verjaardag van de kruisiging des Zaligmakers, over alle keilers uitgesproken wordt. Deze wordt genoemd de Bitlle i,t cieua üouiiui of bij hel Avondmaal des Meeren. De plegtighcden bij die gelegenheid zijn wel berekend om den aanschouwer ontzag in Ie boezemen. De bullc bestaat uil een en dertig gedeelten, die verschillende klassen vau ge- ëxcouimuuicccrdcll bevallen, zooals de Hussieten, VVyclelicteu, Lutheranen, Zwinglianen, Calvinisten, lliigenotcu, Wcdcrdoopcrs, Trinitariërs en andere afvalligen van liet geloof, en alle andere ketters, hoe zij ook hecteu mogen, of van welke sectc zij ook zijn. De hoofdzaak vau den banvloek is in deze woorden: „Vervloekt mogen zij zijn en met ligeluiamenzielaaii den duivel overgegeven. Vervloekt mogen zij zijn iu |
|||||||||
|
ANCILE — ANDltOGEÜS. 125
|
|||||||
|
raden gegeven werd, hetzij deze aan liet kerkgebouw
zeil\' aangcbragl waren, of aan de gereedschappen, die er toe behoorden. De oorsprong van den naam is duidelijk, daar deze sieraden tol Gods eer eu dienst ter zijde gezel waren, [n deze bclcckcnis wordl tuut- llieiualti gebruikt door Lukas (XXI: 5)voordeschoouu stecnen en begiftigingen van Jen tempel. Daarom werden ia oude lijden alle sieraden, die tot de kerk behoorden, zoowel als alles wat tot de schoonheid en pracht van hel gebouw zeil\' tocbragt, onder &eaitei//u- „min der kerk gerekend. Maar het woord is somtijds iu meer bepaalden zin gebruikt om in het bijzonder die geschenken aan (e duiden, die aan de pilaren in de kerk gehangen werden, als gcdenktcckcncn van een groot gcnadcblijk, dal de meuschcii van God oul- vaugen hadden. Om die reden spreekt Iliüronyimis van geschenken, die in de kerk aan gouden koorden hingen of iu gouden vazen gezel waren. Daar hij een Lal ijnsch kerkvader is, verandert hij liet iiiuithemata van de Grieken in douuria. Uil de gewoonte om geschenken aan kerken te geven schijnt, omstreeks het midden der vijfde eeuw, een bijzonder gebruik, door Theo- dorelus opgctcckcnd, te zijn ontslaan, namelijk dal, wanneer iemand ccue groote genezing van God ont- \\ ing aan een lid van zijn ligchaam, zooals zijuc oogen, handen, voelen ol\' een ander gedeelte, hij zijneee/jf- po/uu ol afbeelding van dat gedeelte in zilver ol\'goud aanbragt, om Ier eere van God, als gedenkleeken van Zijue gunst, opgehangen te worden. Dezelfde gewoonte bestond bij de oude Heidenen; de wapenen van een overwinnend krijgsman werden iu den tempel opge- hangen, als dankbetuiging aan Mars, den god des oorlogs; de vrijgelaten slaat\'hing ook zijue ketenen ter eere van de Laren op. Het is mogelijk, dat een dergelijk idee de Philist ijucn heeft aangezet, om hunne gouden spenen aau den God van Israël ten schuldofTcr Ie velgelden (1 Sam. VI : 1). Iu navolging van hel- zelt\'de gebruik worden de ltoonische kerken dikwijls opgevuld mei geschenken, die aan de Maagd Maria of een anderen schutsheilige gewijd zijn, welke, zooals de schenker denkt, hem aanzienlijk voordeel verleend heeft. ANCILE, een heilig schild dat, gelijk men vcrou-
ilc ratelde, uit den hemel ncdcrgevallen was tijdens de regering van NuinaPompilius, koning van Rome, tcr- wijl cenc wonderbaarlijke stem gehoord werd, die ver- klaarde, dat de veiligheid en voorspoed van Rome van liet bewaren van dit schild afhingen. Toen deze ge- bcurtcnis plaats had, was hel volk niet weinig ge- troost te midden van de droefenis en de ongerustheid, |
die er ten gevolge van eciiu pest, welke vreeselijk
woedde, heerschteu. Om het uil den hemel ncdergc- daalde schild des te beter te bewaren, raadde de go- din Egciïa Numa aan elf andere schilden, die zoo- veel mogelijk oji hetzelve geleken, te laten vervaar- digen, icn cindi te voorkomen, dat het echte ontdekt werd. Kit\' andere werden dien ten gevolge zoo over- eenkomstig het goddelijke schild gemaakt, dat Numa zelf het verschil niet ontdekken kon. Om deze kos- tclijke schilden te bewaren, stelde Numa ccue orde van priesters in, Salii gelieeten, die uil twaalf be- stond, welk gelal gelijk was aan hel aantal aucilia of schilden, die aau hunne zorg waren toevertrouwd. ANCILIA, een feest elk jaar inde maand Maart
te Rome gevierd, ter eere van hel hierboven vermelde heilige schild. De Salii of priesters van Mars droe- gen de Iwaalt\' schilden door de slad. /.ij begonnen de plcgtighcid mei offeranden, wandelden vervolgens met de schilden door de straten en dansten daarbij, somtijds Ie zameu en somtijds afzonderlijk. Ook maakten zij ouder hel wandelen vele gebaarden, sloc- gen mei hunne roeden op welluidende wijs op elkau- ders schilden, zongen liederen Ier eere van Janus, Mars, Juno en Minerva, welke door een koor van meisjes beantwoord werden, die juist als zij gekleed waren en Saliic genoemd werden. Hoewel liet lees! en de processie eigenlijk in Maarl gehouden werden, werden toch de Aucilia rondgedragen, wanneer op bevel van den senaat een regt vaardige oorlog aau den cenen of anderen staat verklaard was. AXCILL.E DL\'f (Lal. dieasluutagden cua <it»lj>
een naam in de eerste Christelijke kerk somtijds aau Üiakon\'kssen (zie ald.), en later ook aan Noxnen (zie ald.) gegeven. ANÜRASTE of Adkaste, eene godin die vroeger
iu lirittanje, voornamelijk door de Trinobauleu iu Esscx, als de godin der overwinning aangebeden werd. Men zegl, dal krijgsgevangenen in een aan haar gewijd boschje, Ie harer eere werden geofferd. (\'amdeii gist, dal de ware naam dezer godin .1,/n,- ha\'Uh was, een oud Britsch woord dat oceririuiiiui) beteekcudc. ANDBEAS DAG (St.), een leest op den 30«*e»
November ter eere van den Apostel Audreas, broeder van Simon Petrus, gevierd. Hel heeft op dcnzelfdeu dag in de Roonische, de Grieksehe en de Engelschc kerk plaats. ANDItOGELJS, zoon van Minos en 1\'asiphac,
die, nadat hij gedood was, door -Esculapius in het leven werd teruggeroepen. Hij werd iu Atlica als |
||||||
|
I-M WDÜONA — ANGE1
|
,-SAKSISCUE KKItK.
|
||||||||
|
den buit in zes andere deelcn Ie splitsen, eu dat de
gedeelten, die aan God en i\\^n profeet toekomen, aan- gewend moeten worden tol het herstellen en opsieren I van den tempel van Mekka. AXGELICI, Christenen in de tweede eeuw, die.
van de dagen der Apostelen af als keilers veroordeeld werden, omdat zij aanbidders van engelen waren. Augustinus spreekt van beu onder dezen naam. Ire- uti\'iis schijnt te kennen te geven, dal eenige ketters gewoon waren engelen aan Ie roepen, als bij tegeu- óver hunne inccniiigen bel gebruik der kerk plaatst, en bun zegt, dat vele wonderen in de kerk gedaan werden, niet door aanroeping van engelen, maar door bidden lol God eu Jezus Christus. Eu ïertulliauus /.egt uitdrukkelijk van de volgt lingen van Simoii Ma- gits of den toovcnaar, dat zij engelen aanbaden bij hel uitoefenen hunner tooverkunst, welke afgoderij door dvu Apostel 1\'eirtis in Simon veroordeeld werd. Om een einde aan dit ongerijmde en onbijbclseliegebruik Ie maken, vaardigde bel concilie van Laodicea een decreet uit, waarbij een anatheem werd uitgesproken over al degenen, die schuldig waren aan lul bidden tol engelen. In LMtrvgië en Pisidië hcerschte deze ketterij langen tijd, en bedehuizen voor den engel Miehaël werden er gebouwd. Daarom was bel niet meer dan gepast, dat uil Laodicea, de voornaamste stad van Phrvgië, de stem der kerk zich deed booren, die eene soorl van ccrcdicnst veroordeelde, welke zoo duidelijk in tegenspraak was mei bet woord Gods. /ie ExGELAAXBIDDlSG.
ANGELIETEN, eene (\'liristeu-seete die in bel
laatste gedeelte der vijfde eeuw, gedurende de regc- ring van keizer Anastasius, ontstond. Zij ontleende baren naam aan Angeliuni, eene plaats in de stad Alexaudrië, waar de aanhangers dezer seete hunne eerste bijeenkomsten hielden, /ij stonden bekend on- der verschillende namen, daar zij uaarScvcrus, die het hoofd der seete was, Secericteu genoemd werden, en fheoduniaiieu naarTheodosius,een hunner, dien zij lol paus te Alexandrië verkozen. De leerstellingen der Vugelieteu waren eene wijziging van de Sabclliaau- sche ketterij, in zoo verre zij leerden, dal geen van de drie personen der Drieeenbeid door zieh zclvcu en door zijne eigene natuur bestond, maar dut er een algemeene God in hen allen beslaat, en dat elk God is door eene deelbebbing aan deze Godheid, /ij zijn somtijds verward mei de Augeliei, ten gevolge van mereenkuinst van naam. /ie Da.mi.vmstkx, S.\\BEL- MAXKX.
ANGEL-SAKSISCHE KKKK. liet Christendom
|
|||||||||
|
held aangebeden; ecu altaar was bcm iii de liavcn
van l\'halerus opgcrigl, en spelen werdeu elk jaar te zijner eere in den Ccramcicuss gehouden. Jlij werd oorspronkelijk al> de invoerder der akkerbouw in Attica aangebeden. AXDUOXA (CJr. auvr, een man), een woord gc-
bruikl om dat gedeelte van de oude Christen-kerken aan ie duiden, dat bestemd was voor bel mannelijk gedeelte van liei gehoor. De voorschriften van de eerste kerken cischtcn de scheiding der twee seksen in ile kerk, en dii werd gewoonlijk in aehl genomen. De mannen plaatsten zich links van hel altaar in hel zuidelijke gedeelte der kerk, de vrouwen regts van liet altaar in hel noordelijke gedeelte, /ij waren van elkander gescheiden door een voorhang of gordijn, of door traliewerk. In de üosferschc kerken namen de vrouwen en catechumenen of geloofslccrlingcn de boveugallerijcn in, terwijl de mannen beneden zaten. In sommige kerken was een afzonderlijk gedeelte voor de weduwen en maagden. Deze scheiding van de twee seksen is nog behouden in dcGriekschc ker- ken, en beslaat ook in de Joodsehc synagogen. AXDIIOXICIANEN, volgelingen van Audroni-
cus, die in de tweede eeuw leefde en een voornaam aandeel nam in bel handhaven der leer van een bijzon- deren lak der Gnostische ketters. Zie Km kvïiitex. ANEMOTIS (Gr. uucnios, de wind), een bijnaam
van de Grieksehc godin Alhena, als de bchccrschcrcs der winden, onder welken naam zij te Jlothonc in Messcuië aangebeden werd en een tempel had. AXTAL (Arob. <!>■ Ik>H), de naam van een hoofd-
stuk in den koran, dat de regels bevat, die in aehl gcnonieu moeten worden bij du verdeeling van den buit, die op den vijand genomen is. De bepaling van Mohamed is, dal bet vijfde deel aan God, den profeet, zijne betrekkingen, de weezen, de armen en de pcl- griins moei gegeven worden. Er bestaat eenige 011- zekerbeid over de juiste beteckenis van deze bepaling. Sommigen denken, dal liet geven van een gedeelte aan God slechts een uitdrukking van hulde aan hel Goddelijk Opperwezen is, en dat eigenlijk hel vijfde gedeelte van den buil in vijf andere dcelen verdeeld moet worden, zoodat God uitgesloten wordt van de partijen, die rcgl. hebben op den buit, en dat, sedert den dood van den profeet, zijn gedeelte gebruikt moet worden voorliet algemeene welzijn, of aan bel hoofd- van de moskee voor de plaals moei worden gegeven, of gevoegd moet worden bij de vier andere, declen. Anderen veronderstellen, dat de bepaling letterlijk opgevolgd moet worden, door hel vijfde gedeelte van |
|||||||||
|
-. KERK. 127 :
|
|||||||||
|
ANGEL-S
|
|||||||||
|
geven. .Maar dal plan zelf werd daarom niet doorhi in
uil hel oog verloren. Veeleer schijnt hij, sedert den aanvang zijner verheffing tot bisschop van Konie, op de volvoering er van bedacht Ie zijn geweest, en daartoe maatregelen beraamd Ie hebben. Mei dal oogmerk droeg hij aan den presbyter, dien hij naar Frankrijk zond als bestuurder van de goederen, welke de Hoomschc kerk daar bezat, den lasl op, om ecu deel vau de inkomsten dier goederen te besteden lot het koopeu vau Angel-Saksische jongelingen, die als slaven derwaarts gevoerd inogten worden, eu deze naar Rome te zenden onder geleide vau eencn geestelijke, die hen, in geval ze op reis door ccnedoodelijke ziekte aangetast werden,zou kunnen doopen. Tc Home wilde Grcgorius die jongelingen in kloosters laten opvoe- den en onderwijzen, waarschijnlijk met liet doel om hen daarna, wan neer zij lol monniken zouden gevormd zijn, onder hunne oiircnc landslieden als zendelingen ie gebruiken." Terwijl Grcgorius nadacht over eene zending naar
de Angel-Saksen, had er eene gebeurtenis plaats, die beloofde gunstig te zullen zijn voor zijn plan. Ethcl- bert, koning van Kent, hel magligslc van de kleine monarebiën, welke de Angel-Saksen gesticht hadden, had ISertha, eene prinses vau Frankische afkomst, ge- Irouwd, die de Christelijke godsdienst beleed, endaar hel haar vergund was de gebruiken harer godsdienst in achl Ie nemen, had zij een bisschop, Li ut hard gebeeten, met zich gebragt. Daar de weg dus waar- schijnlijk gebaand was voor de vervulling zijner plan- ucu, zond Grcgorius ecu Roomseh abt, Augustinus gebeeten, in hel jaar 59G naar Hingeland mei een talrijken stoei volgelingen, onder welke niet minder dan veertig monniken waren. Zij landden opliet eiland Thanet in het oostelijke gedeelte van Kent, en toen Ëtbelbert hunne aankomst eu plannen vernam, out- ving hij hen in het open veld, ten einde toovcnarij Ie voorkomen, en zeidc hun, dal hij zonder meer beraad- slagiug de godsdienst van zijn land niel kon afleggen, maar dat hij hun in de stad Cantcrbury middclcrwijl eene woonplaats zou toestaan, en hun verlof zou ge- ven hunne beste pogingen aan te wenden oin zijne onderdanen Ie bekeeren. Zij traden de stad iu pleg- tigen optogl binnen, lerwijl zij de afbeelding van Christus en een zilveren kruis met zich droegen, en de Litaniën zongen. Toen zij aan de volvoering van het doel hunner zending begonnen, onderscheidden zij zich door hunne gebeden, hun vasten en hunne gesprekken. De uitslag ging hunne grootste verwach- tingen verre te boven. Zij maakten talrijke bekeerlin- |
|||||||||
|
werd waarschijnlijk door zendelingen uil hel Oosten,
in hel laatste gedeelte van de tweede eeuw in l\'uit- lanje overgebragt. Daar bestond en biocide liet zelfs, Ie midden van veel tegenstond en veel bederf. De Engclschen werden herhaaldelijk gekweld door in- vallen van hunne noordelijke naburen, de Pieten en Schotten, en toen zij zich (en laatste, legen liet midden der \\ ijfde eeuw, niel in slaat bevonden om hunne oude vijanden Ie wcderslaan, of lmlji te verkrijgen van de nu inagtcloozc Romeinen, zochten zij hunne toevlugt bij de Angel-Saksen, cenoorlogzuchtigentak van hel groote Gcrmaanschc ras. Hengisl en Horsn beant- woordden inel hunne Saksische volgelingen aan de iiituoodigiug, maar mei hel wrecde verraad eencr bnr- baarsche natie; zij keerden hel zwaan! legen hel volk, dal zij kwamen helpen, maakten zich meester van hel land, en lielen alleen de bergen van Wallis en de moerassen van Northumberland en Coruwallis aan de l\'.rilten, lerwijl zij zelve het land in verschillende provinciën verdeelden. De overweldigers bragtcn hunne barbaarschc gewoonten en llcidcnsche al\'go- i derij naar de kusten van tlngcland over, en overal
; verrezen (emj)els aan Thor boven de kerken, waarin
Jezus Christus was aangebeden. Anderhalve eeuw na dil tijdperk vatte üregorius de Groote, bisschop van Rome, hel plan op om eene kerk onder de Angel- Saksen te stichten. De omstandigheih n, welke lol hel opvallen van dil plan leidden, worden aldus door Ncandcr beschreven : „Eigenlijk had hel voornemen daartoe reeds lang
bij hem beslaan, en was jaren te voren, toen hij nog als abt aanbel hoofd van een klooster te Home stond, in zijne ziel gewekt dooreen voorval, dat een diepen indruk op hem maakte. Op zekeren dag over de inarkl wandelende, waar de kooplieden hunne waren uilslal- den en te koop boden, viel zijn oog op eenige knapen, die uit verre landen waren aangevoerd, om als slaven verkocht te worden, en door hun edel voorkomen zijne opmerkzaamheid boeiden. I!ij het onderzoek naar hun vaderland vernam hij met groote droefheid, dal hel j door de natuur zoo rijk bedeelde volk der Angel-
Saksers, waartoe zij behoorden, nog geheel van de i hoogere heilgoedereu der genade versloken leefde, en
reeds toen besloot hij om zelf derwaarts te reizen en hun die goederen te brengen. Ook zou hij dat voor- nemen ongetwijfeld ten uitvoer hebben gebragt, ware hij daarvan niet weerhouden door den toeninaligeu bisschop van Konie, die hein op verlangen van de ge- mcenle te dier slede terugriep, nadat hij zich reeds eenige dagreizen ver naar Engeland op weg had bc- |
|||||||||
|
128 ANGEL-SAKSISCHE KERK.
|
|||||||
|
gen, van welke zij er op Kerstijd van hot jaar ">0?
1 ion duizend doopten, en ten laatste werd de koning zelf in don schoot dor Kerk van Rome opgenomen. Op bevel van den paus ging Augustinns naar Frank- rijk, waar liij de bisschoppelijke wijding door do han-
don van don aartsbisschop van Arlos ontving; on toon Gregorius don merkwaardigen uitslag van zijnen ar- beid onder do Angcl-Sakscrs vernam, zond hij hom nog cenige nicdehelpcrs, voornamelijk monniken, met don abt Mellitus aan hel hoofd. Met liet pallium, het toeken dor aartsbisschoppelijke waardigheid, ontving Augustinns van Homo oen brief mei onderrigtingen aangaande het aanstellen van Engelschc bisschoppen, alsmede ccnccopij van de Heilige Schriften en verschei- dene vaten, klcedercu on sieraden voor kerkelijk go- bruik. Tc zelfdcr tijd zond Gregorius oen waarschu- wenden brief aan Ethclbert, waarin hij te kennen gaf, dat liel eerst, zijn plan was om er op aan te dringen, dat de bekeerde monarch allo afgodische tempelen in zijn koningrijk zou afbreken; dal hij evenwel thans, na rijp beraad, dacht, dat deze tempels, als zij goed gebouwd waren,niet vernield, maar, na met wijwaterhesprengd en niet reliquicii voorzien to zijn, gebruikt kouden worden als tempels van den levenden God.\' )|> dezelfde wijze stelde bij voor, dal bel volk eenc vergoeding zou ontvangen voor hel verlies der feesten, die ter eere hunner goden gehouden werden; dat daarom feestdagen ingesteld zouden worden, lor gedachtenis van de wijding van kerken of van de heiligen, wier reliquiën zij bevatten, on dal liet volk op zulke dagen groene priëclcn rondom de kerken zou oprigtcn en daar hot feestmaal gebruiken, onder hot betuigen van dank aan God voor deze Zijne tijdelijke zegeningen. Hel dool van Gregorius bij hol benoemen van
Augustinns tot eersten aartsbisschop van de nieuwe Angel-Saksische kerk was, om een geheid georgani- seeiden kerkdijken regeringsvorm in Engeland daar te stellen, l-onden moest de voornaamste slad van bot gebied worden en twaalf ondergeschikt o bisdommen hebben. Do tweede mctropolitaanschc zetel moest te Vork gevestigd worden, wanneer bet Christendom zich genoegzaam overliet land zou hebben uitgebreid. De aartsbisdommen zouden van elkander onafhankelijk zijn en van gelijke waardigheid worden geacht, en alleen onderworpen zijn aan den paus. Augustinns vond hel onmogelijk letterlijk de schikkingen van den paus te volbrengen, daar Ijonden de hoofdstad van een ander koningrijk was, namelijk van Essex. Door den invloed van Ethclbert vond echter het Christendom ook ingang in die provincie, en Augustinns slaagde |
|||||||
|
er in te Londen oen aartsbisdom te slichten. Yol-
gens de bevelen van don paus moest Augustinns bet- hoogste gezag uitoefenen, niet alleen in de nieuw ge- slichtc Angel-Saksische kerk, maar ook in die van de oude liritten. Hierin strekte de Kooniselic si oei haar gezag echter verder uit dan gereedelijk erkend zou worden. De Britten hadden liet Christendom niet van Rome, maar uit het Oosten ontvangen, en daarom waren zij er niet aan gewend de Kerk van Rome als hunne moederkerk te erkennen; zij meenden, dat, zij eencgeheel onafhankelijke stelling innam en. In eenige hunner kerkelijke gebruiken verschilden zij ook van de Kooiiisehen, b. v. in don tijd der viering van het l\'aaseh feest, in de wijze der tonsuur en verscheidene plegtigheden bij den doop in gebruik. Augustinns, van nature heerselizuehlig, wensehle de liritten ook onder zijn geestelijk gezag te brengen, en daar Ethcl- berl eene vereeniging van de, twee kerken wousohto lol stand Ie brengen, bepaalde hij eene bijeenkomst van Augustinns en de bisschoppen van de naburige ürifschc provincie. Deze bijeenkomst, die volgens oen oud Germaansch gebruik onder oen eik gehouden werd, verminderde den afkeer, dien de Britten van de Angel-Saksische kerk badden, als onderworpen aan die van Rome, volstrekt niet. De dood van Augustinus in (105 verzwakte de
Angel-Saksische kerk, en de daarop volgende dood van koning Ethclbert in (ilti was de oorzaak, dal zij bijna geheel Ie niet ging. Eadbald, de zoon en op- volger van Ethclbert, keerde onmiddellijk tol de oude afgoderij terug, en eene dergelijke omwenteling had er in Essex plaats, bij (\'en dood van den koning van dat rijk. De Christelijke godsdienst herleefde echter spoedig daarna weder, en vóór hef einde der zevende eeuw had zij zich over de gehcele Angel-Saksische lieptarchic uitgebreid, hoewel haar voortgang dikwijls afgebroken word door burgertwisten, invallen van vreemden en de herhaalde en verkeerde pogingen van de Angel-Saksische bisschoppen, om hun primaat- schap door die van Schotland en Wallis te doen er- kennen, en hen over te halen hel l\'aaseh feest te vieren en te doopen volgens hel rituaal van Rome. Het bestuur van de Angel-Saksische kerk was, ge-
lijk dat van de Kerk van Rome, bisschoppelijk. Eeu aartsbisschop en een bisschop waren de bestuurders der Kerk, die echter op hunne beurt weder aan de nat ionale, zoowel als aan de algemeenc couciliën on- dcrworpen waren. In sommige gevallen warenzij ook aan den Wïttcnagcmot (een staatkundig ligehaaui dal het parlement voorafging), en in hunne tijdelijke |
|||||||
|
ANGEL-SAKSTSf\'HE KEEK.
|
129
|
||||||||||
|
Boetedoeningen, waarin verschillende graden van
gestrengheid waren, werden iu de Angelsaksische kerk voor misdaden opgelegd. Hij, die de zwaarste boete moest doen, mogt geene wapenen dragen, moest lange reizen maken, barrevoets, zonder beschutting des nachts, maar aanhoudend vastende, wakende en biddende: liij mogt niet in hel bad gaan. mogt haar noch nagels afsnijden, geen vlccsch eten of bcdwel- mende dranken gebruiken en geene kerk binnen! rc- den. Dikwijls werd een lang vasten bevolen, doch het vasten gedurende zeven jaar kon in drie dagen gc- daaii worden, zoo 840 personen overgehaald konden worden om insgelijks te vasten. Volgens de wetten van Kthclrcd, die iu de tiende eeuw uitgevaardigd werden, kon één dag vastens voor een stuiver ril\'het opzeggen van twee honderd psalmen afgekocht vvor- den, en een jaar vastens voor dertig schellingen of hel in vrijheid stellen van een dienstknecht van die waarde. Een zonderling voorbeeld van nationale boe- ledoeniug had omstreeks HH5 plaats. Toen aan den Witteiiageniot verhaald was, dat St. Michicl de De- ncn in Apitlic zeer begunstigd had. werd ei- een alge- ineen vasten op Maandag, Dingsdag en Woensdag vóór zijn feest bevolen. Ecu ieder moest barrevoets, zonder sieraden en met de heilige rcliquiëii, naarde kerk en de biecht gaan, en in zijn hart Christus niet allen ijver aanroepen; bij moes! alleen brood en water gebruiken en een stuiver of de waarde van een stuiver aU aalmoes geven, (leen werk mogt gedaan worden; de monniken moesten iu elke hoofdkerk psalmen zingen en de mis lezen, lotdal de zaken beter weiden. Men veronderstelt over het algemeen, dat de Au-
gel-Snksische kerken gebouwd werden op plaatsen, waar de lijken van heiligen ontdekt werden. Zij bc- slonden aanvankelijk uil kleine houten kapellen, niet riel bedekt: somtijds waren zij geheel van gcvloch- ten teenen vervaardigd. Naarmate de bouwkunst vorderingen maakte, gebruikte men betere bouwstof- ten, en Firman nam hel rieten dak van de kerk van Durhain en bedekte haar mei looden platen. Wilfrcd, aartsbisschop van Vork, rigtte omstreeks 709 kerken van gepolijsten steen Ie Ripon en llexnani op. Orgels werden iu de achtste eeuw iu de Angel-Saksische kei ken geplaatst. Kerkgezang werd Ie < \'anterburv door Theodoms en Adrianus ingevoerd, waarna hef iu de andere Engelschc kerken ook aangenomen werd. De R.oomsche wijze van zingen werd in liïs uit Rome overgebragt, en werd eene geliefkoosde studie inde Saksische kloosters. Klokken werden waarschijnlijk hel eerst in de ze-
|
|||||||||||
|
belangen aan ilen koning ondergeschikt. ( hider hun
gezag bezat de ondergeschikte geestelijkheid vcrschil- lende bevocgdlieden en voorregten. De voornaamste bezigheid der geestelijken was dr Schriften voor te lezen, en ze te verklaren ten behoeve van hel volk. De Angel-Saksen bezaten gedurende eenige eeuwen gedeelten van de Heilige Schrift in hunne moedertaal; de eerste vertaling evenwel, waarvan gewag gemaakt wordt, is eene overzetting van de vier Evangeliën, omstreeks 680 door zekeren Aldred, een priester, verrigt. De Psalmen werden door Adhclni, eersten bisschop van Sherborne, omstreeks ?0ft overgebragt, en de Evangelisten nogmaals door Egbert, bisschop van Liudisfarn, die in Til stierf. Eenige jaren later vertaalde Beda den geheelen bijbel, en nagenoeg twee eeuwen daarna bragt koning Alfred de Psalmen op nieuw over. Eene Saksische vertaling van de Boeken van Mozes en van eenige andere boeken van het Oude Testament wordt ook toegeschreven aan Jïlfric, aartsbisschop van (\'anterburv\' in het jaar (•<).">, en in dezelfde eeuw werd eene vertaling van de Schriften onder toezigl van /Ethelstau volbragt. De Angel-Saksische priesters mogteu de mis alleen
iu kerken en aan het allaar vieren, behalve ingevallen van zware ziekte. Hunne kleederen moesten geweven zijn; één moest er tegenwoordig zijn om de antwoor- den tegeven, en de mis moesten zij nuchteren bedienen, niet meer dan driemaal per dag. en dan met zuiver brood,wijn en water voor het naehlniaal. De avond- maalskelk moest van goudof zilver, glas of tin zijn, en niet van klei, ten minste niet van hout: het altaarmoesl schoon en goed gedekt zijn,engeene vrouw mogt het gedurende de mis naderen. De boeken van den priester schijnen talrijk geweest te zijn, daar .Kll\'riczcgl.dat zij (en minste een misbock, gezangboek, leesboek, psalm- boek, handboek, boetboek en nommerboek moesten hebben. Zij moesten ook van zonsopgang zingen met ile negen lussebenpoozeii en negen lezingen. Zooals men van hun Roomsehcn oorsprong kon verwachten. gebruikten de Angel-Saksische Christenen crucifixen en het teeken des kruises, maar zij schijnen de leer der transsubstantiatie niet aangenomen Ie hebben. Men moet echter erkennen, dal zij eenige van de bijgeloovigheden, die tol de lloomsehcleerbehooren, behielden, voornamelijk een bijgeloovigen eerbied voorreliquiën. Zelfs het linnen, waarin dezegewikkeld waren, werd aangebeden: zij werden ook als amulet ten voor gevaren op reis beschouwd. Dikwijls werden zij om den hals gedragen, tegen een hoogen prijs ver- kocht en boven alle andere geschenken verkozen. |
|||||||||||
|
i t
|
|||||||||||
|
t;
|
|||||||||||
|
NGLO-CATHOLIEKEN.
I eene reeks van kleine verhandelingen of tractaten,
ondei\' den naam van Tijdtraotaten {Trad* for the Times), door verscheidene geestelijken te Oxford. Deze tractaten kwamen op ongeregelde tijden, maar spoedig na elkander in het licht, en de bekwaamheid, waarmede zij geschreven waren, zoo wel als de invloed en het aanzien der schrijvers, leidde tot hunne groote verbreiding onder alle klassen van menschen. Aldus rezen de Tractarianen, gelijk zij somtijds genoemd werden, in belangrijkheid, en hunne inzigten vonden, hoewel zij in het eersl velen legen de horst stuitten, trapsgewijze ingang bij een grool aantal van de En- gelsehe geestelijkheid. Ken van de voornaamste be- werkers van deze beweging in de Ilooge kerk was Dr. Pusey, hoogleeraar in bet Hebreeuwschte Oxford, naar wien zijne aanhangers Pnsevieten of Pnseyisten doorliet volk genoemd worden. De Tractaten, waarin hunne bijzondere leerstellingen verbreid werden, klommen lot niet minder dan negentig; het eerste verscheen in Js.\'i.\'J, bet laatste in 1841. Alvorens wij onzen lezers een kort overzigt geven
van de leerstellingen, door de Anglo-Catholieken in hunne Tractaten, alsook in andere werken die zij van lijd lol lijd in hel licht gaven, nedergelegd, moe- ten wij vermelden, dal zij iu sterke bewoordingen de identiteit van hunne leerstellingen mei die der liooiiischen loochenen. Hel groote doel, dal zij van hel begin af op hel oog hadden, is de Kerk in leer en gebruiken terug Ie brengen lol eene volkomene overeenstemming mei de Schriften en de kerkvaders, die vóordcooncilicn van Nicoea geschrei en hebben. In zooverre de Roomsehe of cenige andere Kerk van deze is afgeweken, wordt zij bedorven genoemd, en moet zij hervormd worden. De Anglo-Catholieken beschouwen de Kerk, zooals zij wasvoorde eerste kerkvergadering van Niiea-a, als betrekkelijk zuiver,en zij verlangen,dat alles, wal in haar geloof of hare plegtiglicden nadien tijd is ingevoerd, als ongewettigde nieuwigheden zal worden weggenomen. Als zij zich zelvcngelijk bleven, moesten derhalve de talrijke bijvoegingen, welke de eoneiliën van Trente in de leerstellingen der Kerk gemaakt hebben, zooals zij inde Niesenische geloofs- belijdenis uiteengezet zijn, verworpen worden. De volgende opmerking van F ronde was dus de natuurlijke uitdrukking van de beginselen der Traelarianen, zoo zij aan hunne eerste en grondloer getrouw waren ge- bleven: ..Ik kon nooit Rooinschgczind zijn; ik kou nooit denken, dat al die dingen in de geloofsbelijdenis van paus l\'ius noodig waren voor de Zaligmaking." Door te. trachten de Kerk van Bngeland terug te bren- |
||||||
|
130 ANGELUS DOMTNI —
venHc eeuw ingevoerd. In de oudste Angel-Saksische
gebouwen werden zij niet in torens gehangen, maar onder een kleinen boog geplaatst, terwijl de touwen door gaten in het kerkdak liepen en haudriugen van koper en zelfs van zilver hadden. Zij werden oor- spronkelijk door de priesters zelve, en later door be- dienden geluid. Op sommige tijden werden de koren der kerk met hooi, en op andere weder met /and bestrooid, op l\'aasehzondag met klimopbladeren en somtijds niet biezen. De deuren waren gesloten tot het eerste der uurgebeden (des morgens te 0 ure), en van den tijd van het middagmaal tot dien van de vesper. Sommige boeken in het koor waren niet doek bedekt. ANGELUS DOMIXT (De engel de* Heereri). Ge-
durende meer dan drie eeuwen heeft in de kooniseh- (\'atholiekc kerk het gebruik gehcerscht, om des mor- gens, middags en avonds de vlceseliwording van Cliristns te herdenken door een kerkgebed, dat hel Angelu» Domini heet, naar de woorden waarmede het in het Latijn begint. ANGERONA, eene oude Ileidensehe godin die
de mensehen van angst en ongerustheid bevrijdde. Ken standbeeld, met den mond toegebonden en ver- zegcld, was haar in den tempel van Volupia, nabij het Forum, je Rome opgrrigl. ()nder de Komeinsche schrijvers bestaai veel verschil van nieening over deze godheid, daar sommige veronderstellen, dat zij van nioeijelijklieden bevrijdde, en andere haar voor de godin der stilzwijgendheid honden en de bescher- ineude godheid van Home, die, door den vinger op den mond Ie leggen, den inenseheii gebood zich te onthouden van den geheimen en heiligen naam van Rome Ie verkondigen. Jaarlijks werd op den IS1\'1\'" December een l\'eesl ter eerc van deze godin gevierd. ANGLO-CALVINISTEN, een naam door cenige
schrijvers aan de lidmaten der Kngelsehe kerk gege- veii, daar deze met de Calvinisten in de meeste punten overeenstemmen, maar van hen slechts verschillen ten opzigle van hot bestuur der kerk. De leden der Kngelsehe kerk mecnen, dal de bisschoppelijke waar- digheid overeenkomstig de Schriften is, terwijl de mecsteandcre Calvinisten van een ander gevoelen zijn. ANGLO-CATHOLIEKEN. Deze naam wordt ge-
geven aan eene partij, welke omstreeks 1833 in de Kerk van Engeland ontstond, en leerstellingen on- derwijsl en beginselen verkondigl, welke uaanw ver- bonden zijn aan die, welke door de Roomsche kerk tegenover de Protcstantsebe kerken worden staande gehouden. Hel begin der beweging was de uitgave van |
||||||
|
A.\\ GLO-CATHOLIEKE.V.
|
131
|
||||||||
|
Schrift of de door de Schrift bcw ezene overlevering; de
Schrift alléén leert middellijk en bewijst beslissend; de overlevering alléén bewijst outkeuuender wijze en leert stellig; de Schrift en de overlevering tezamenmaken ^i:\\i vcreeuigden geloofsregcl uil." Eu wat is dcovcr- 1 levering, die aldus van gelijke belangrijkheid als het
geschreven Woord Gods gerekend wordt\' tiet is de Apostolische overlevering van de eerste Kerk, die nergens verval is in het formulier van eene bepaalde en gezaghebbende geloofsbelijdenis, eu die, verspreid als zij is in de geschriften der (jrickschc en Lat ij n- sclic kerkvaders, alleen door ecu zeer klein gedeelte der inenschen onderzocht kan worden. Kn deze kerk- vaders weigeren zelve, in de duidelijkste bewoordin gen, bel gezag Ie erkennen van eene andere overle- vering dan die, welke in de geschriften der Apostelen tol ons gekomen is. De bijbel zelf eischl erkend Ie j worden als eene geheele en volkomene openbaring j | van Gods wil ten opzigte van den ïiiensch. Dezceisch \'
i is iu gceuc twijfelachtige taal uitgedrukt. Iu Psalm
1 XIX : S lezen wij: „De wel des Hoeren is volmaakt,
bekecrende de ziel; de getuigenis des 1 leereu is gevv is, den slechten wijsheid gevende." iu Joh. V : 3\'J: „Ou- J derzoekl de Schriften, want gij meent in dezelve het
eeuwige leven te hebben; en die zijn bet, die van mij getuigen." In Hand. XV11:11,12: „ Kn dezen waren edeler, dan die te Thcssaloniea waren, als die hel woord ontvingen met alle toegenegenheid, onderzoe- 1 kende dagelijks de Schriften, of deze dingen alzoo \\va-
reu. Velen dan uitheugeloofden, en vau de Griekschc eerlijke vrouwen eu vau de mannen niet weinige." In Gol. lil: 10: „Hel woord van Christus wone rijke- lijk in u, in alle wijsheid; leert en vermaant elkander, met psalmen en lofzangen, en geestelijke liederen, zingende den Heere met aangenaamheid in uw hart." In 2. Tim. 111:15,10,17: „Ku dal gij van kinds af ! de heilige Schriften geweien hebt, die u wij- kunnen
maken lot zaligheid, door hel geloof, hetwelk iu Chris- tus Jezus is. Al de schrift is vau God ingegeven, en is nuttig tot leering, tot wederlegging, lol verbcle- riug, lol onderwijzing, die in de reglvaardigheid is; ; opdal de menseh Gods volmaakt zij, tot alle goed werk
volmaaktelijk toegerust." Als de cisch, zoo sterk en ontegenzeggelijk gedaan, toegest . u wordt, dan ko- nien wij tol het besluit, dat wij i Schrift kunnen verstaan zonder de hulj> vau de ge,, ghebbendc lcc- riug der Kerk. Dr. Lindsay Alcxaudcr, over dit ou- dorwerp sprekende, gebruikt de volgende schooue ; bewoordingen: — „Als een slerrekundige ons eens
zcide, dal de dampkring eeu volmaakt medium is |
|||||||||
|
gen lot don Antc-Nictenischen standaard van geloof en
gebruiken, hoopten Dr. Pusey eu de andere hoofden van de partij de Kerk te zuiveren, eu haar dooi- bet volk meei- te doen liefhebben. En liet is zekerlijk eeu treurig bewijs van de zwakheid van het oordeel des inenschen eu van de verdorvenheid zijns harten, dat ernstige, scherpzinnige eu geleerde mannen /.oo lang geredeneerd hebbcu, dut zij juist die Rooiusehc dwa- lingcn hebben aangenomen, die /.ij iu den beginne openlijk verwierpen. Vele van de bekwaamste mannen der partij zijn van de Kerk van Engeland lot die van Rome overgegaan, en niet weinige hunner doen thans dienst aan hare altaren. Maar als de leerstellingen der Anglo-Cailiolieken
niet als geheel en al Roomseh moeten beschouwd worden, veel minder nog kunnen /,ij als Protestantse!) worden aangemerkt. Zelfs wal het eerste punt aau- gaat: Wal is de standaard voor geloof en gebruiken: ziju zij klaarblijkelijk van streng Protcstantisuius af- gewekeu, want. terwijl bet groote eu allerbelangrijkste punt, waarvoor Lutlier tegen de Roouisehe godgclccr- ileu streed, hel cenig en uitsluitend gezag van den bijbel was, als den standaard van geloof en gchoorzaain- heid der Kerk, hechten de schrijvers van de Traclatcn en al degenen, die hunne voetstappen hebben gedrukt, terwijl zij in woorden erkennen, dal de Schrift eenigen alleen als geloofsregcl geldt, zooveel belang aan de overlevering, dat zij gebruiken en plegtigheden aanne- men, die zij vinden, dat algemeen in dcKerkgeheersehl hebben, alvorens deze in verschillende partijen werd gescheurd, zelfs al is er geen spoor van in het Nieuwe Testament Ie vinden. Zij nemen den welbekenden regel van Vineentius Liriuensis aan als dien, waaraan zij wenseben, dat hunne leerstellingen en plegtigheden getoetst zullen worden: „qmxl ubique, quod semper, quod ab omnibus credit urn est," dal is: „wal geloofd i- op alle plaatsen, te allen tijde en door alle volken." Kn niet alleen vcreenigeu zij aldus de Schrift en ile overlevering, als zij over den geloofsregcl spreken, maar zij gelooven ook, dat de uitlegging der Schrift met overgelaten kan worden aan hel bijzonder oordeel van een ieder. Wij moeten, zeggen zij, iu onze ver- klaring van de Schrift geleid worden door de tradi- tioucelc leeriugen van de eerste Kerk. Het verband lusschen deze overlevering en de Schrift wordt aldus verklaard in eeu van de Tractalcn van Oxford: „Ca- tholieke overlevering leert geopenbaarde waarheid, de Schrift bewijst die; de Schrift is het document des gcloofs, de overlevering is er de getuige van; de ware geloofsbelijdenis is de Catholieke verklaring der |
|||||||||
|
ANUL< >-CA TllO L LEK E.N\'.
|
|||||||||
|
!.■{•>
|
|||||||||
|
om <le zonnestralen tol onze gezigtsorgancn over te
brengen, en ons te zelfder tijd verzekerde, dal bij dit volmaakt medium een ander van gekleurd glas moet gevoegd worden, alvorens wij het licht kunnen be- merken, dun zouden wij dadelijk de gevolgtrekking maken, dat liij door ceue vreemde zinsbegooeheling beheerscht werd, of dal hij zich te onzen koste zocht te vermaken. Niels kan den geest verhinderen de gevolgtrekking te maken, dal dal geen volmaakt medium tol verlichting zijn kan, waarbij iels gevoegd moet worden, alvorens liet \\ erlieliten kan: en evenmin kan dal een volmaakt voertuig der waarheid zijn, dat niels leert behalve aan hen, die reeds hare lessen aan cene andere bron ontleend hebben. Door deze leer van de behoefte aaneen gezaghebbend vertolker om de beteekenis der Schrift Ie ontvouwen, wordt /ij verlaagd in de schutting des menschen. Zoo wordt hij er ongevoelig, maar zeker loegebragt, om veel minder bet door God gemaakte medium lot verlich- ling ie waarderen, dan het sluk gekleurd glas, daar hij geleerd heeft te gelooven, dal die verlichting hem zonder dat glas niet zou kunnen bereiken." Een van de groote beginselen, waarop hel geheele
stelsel van hel Anglo-Cafholicisinus gebouwd is. i> de leer der Apostolische opvolging, welke zegt, dal de aanstelling mei al hare magt en bare voorregten, welke Christus aan zijne Apostelen gat\', in eene onaf- gebroken linie van opvolging tot op den huidigen dag is overgeliragl. Als dal waar is, staan de behoorlijk gewijde bisschoppen op dezelfde plaats, en hebben zij nu dezelfde verhouding tol de Kerk, als de Aposte- leu zelve hadden. Dr. Kook zegt: — „Onze wijding is in cene onafgebroken linie van Petrus en l\'aulus, de Apostelen der .loden en der Heidenen, lot ons overgebragt. Deze groote Apostelen wijdden achter- volgeus Linus, Cletus en Clemens lot bisschoppen vau Rome, en de Apostolische opvolging ging geregeld voort lol (\'elestiuus, Gregorius en Vitalianus, die Pat riek tot bisschop der Teren, en Aiigusliuits en Theodorus tol bisschoppen der Engelschen wijdden. En van die lijden af heeft cene onafgebroken reeks van wettige wijdingen de Apostolische opvolging in onze kerken tot op den tegenwoordigeu dag gebragt. Er is geen bissch , priester of diaken ouder ons, die niet, als hij wil zijne geestelijke afkomst tot Petrus of l\'aulus kan oen opklimmen.\'\' Dit zijn stoute be- weringci); maar ongelukkig zijn zij gebaseerd op een grond, dien geen Anglo-Catholiek met mogelijkheid als hecht kan aannemen, namelijk: —dat het Apos- tolischc ambt opvolging toeliet. Het ambt van de |
|||||||||
|
Apostelen was van een bijzonderen, buitengewonen
en wonderdadigeu aard, en daarom was het uoodzu- kelijk slechts tijdelijk. Ue Apostelen waren geïnspi- reerde mannen en bezaten de magt om wonderen te doen, en daar de/e hoedanigheden streng bovenna- t nullij k zijn, was hei onmogelijk, dat zij ze aan anderen kouden niedcdeeleu. En wal de opvolging, waarvan Dr. IIook spreekt,aangaat,zij is een verzinsel, geenc werkelijkheid. Petrus, Linus, Cletus, (\'lemeiis, dal is de rangorde van de eerste bisschoppen van Home, zooals die gegeven wordt iu hetgeen wij juist van hem aangehaald hebben, en als de Auglo-Catholieke godgeleerde een slap verder gegaan was, zou hij naar alle waarschijnlijkheid Auacletus er bijgevoegd heb- beu. Is hel getuigenis vau de eerste Kerk op dit punt eenstemmig\':1 Verre vau dien. Tertullianus, iUilliiius en verscheidene anderen laten Clemens op Petrus volgen; [remeus en Eusebius plaatsen Auacletus vóór Clemens; Epiphanius en Optatus plaatsen Auacletus en Cletus beiden vóór hem, terwijl Augustiuus en Dainasus Auacletus, Cletus en Linus aan Clemens doen voorafgaan. Wel mag Stillingfleel zeggen, als hij dil verschil vau meening over de allereerste seha- kels vau den ketting der opvolging aangeeft: „Hoe /uilen wij uit dit doolhof geraken?" .Maar al was de ketting niet gebroken, wal de personen aangaat, hoe zullen wij er zeker vau zijn, dal hij, wat de kracht aangaat, niet gebroken is!\' Indien alles, wat in de Roomsche kerk uoodig is oin de wijding wettig ie doen zijn, in een enkel geval eens niet vervuld ware, dun wordt de geroemde opvolging eene volkoniene ongeldigheid. En toch bouwen de Anglo-Catholieken oj) dezen tvvijfelaehtigen grondslag, met de meest bijgeloov ige Itooinschgezindcn, eene aanmatigende en verwaande aanspraak, die alle l\'rotestantsche kerken, onverschillig- welke, behalve de Anglicaansche kerk, uitsluit. Dal de sacramenten op zich zelve kracht hebben
om getuide Ie verlecneu, is cene andere bijzondere
leerstelling van de Anglo-Catholickc partij in de Kerk
van Engeland. Deze leer is dan ook innig verbonden
niet die, welke wij reeds vermeld hebbeu. Gods gc-
nadc en onze zaligmaking hangen, volgeus deze
theorie, vau de kracht der sacramenten af, en die
1 klacht zelve hangt af van de Apostolische opvolging
i vau hen, die de sacramenten toedienen. Op deze puu-
! ten, in vereeuiging met elkander beschouwd, is het
geheele stelsel van het Anglo-Catholieisinus gegrond-
vest. J)e kracht der sacramenten, ex opei\'e operaio, is
altijd cene geliefkoosde leer van de Roomsche kerk
|
|||||||||
|
ANGLO-CATHOLiEK K.N.
|
|||||||||
|
133
|
|||||||||
|
geweest, daar (leze de geestelijkheid in het oog van
het volk verheft, en haar aan hetzelve voorstelt als in het bezit van eene geheimzinnige magt, oui de eenige middelen tot zaligheid niel vrucht mede te deeleu. Op deze wijze wordt zij met den diepsten eerbied beschouwd, en de sacramenten worden veranderd in ceue soort van toovermiddeleu, welke op eeiie ge- hcimzmnige wijze werken, geheel en al onafhankelijk van den persoon, aan wien zij worden toegediend. Zulke leerstellingen hebben niet den geringsten grond iu het Woord Gods. ïn tegendeel, de geheele kraelil van wijdingen van allerlei soort wordt in de Schrift toegeschreven aan den zegen van Christus en aan de werking van zijnen (leest, want een Apostel verklaart uitdrukkelijk (1. Cor. 111 : \'t): „Zoo is dan noch hij, die plant, iets, noch hij, die nat maakt, maar God, die den wasdom geeft." De Anglo-Catholieken erkennen ook openlijk hun
geloof in de Roomsche leer van de wedergeboorte door den doop. In het Traetaat over den doop lezen wij: „Al wie vau ons gedoopt is, werd daardoor in Christus opgenomen." „Ons leven in Christus begint, wanneer wij door den doop tot leden van Christus en kinderen van God gemaakt zijn.\'\' En ook: „De doop is het kanaal, waardoor God regtvaardigmaking verleent, en het geloof is datgene, waardoor wij haar ontvangen." Om deze gevoelens te schragen, halen de schrijvers van de Oxfordschc Tractatcn verschil- lende teksten uil den bijbel aan, waarin ontwijfelbaar verklaard wordt, dat er een innig verband is tnsschen doop cu wedergeboorte. Maar het gebrek, dat in al de redeneringen der Anglo-Catholieken bestaat, is eene verwarring van twee verschillende soorten vau doop, waarvan iu hel Nieuwe Testament gesproken wordt — een doop door water en een doop door den Geest. De twee zijn niet noodzakelijk en onafschei- delijk aan elkander verbonden; het groote verschil, dat Johannes de Dooper verklaarde tussehen zijn doop en dien vau Christus te zijn, drukt hij aldus uit (Mark. : 1:8): „Ik hel) ulieden wel gedoopt met water, maar hij zal n doopen mei den Heiligen Geest." En dezelfde | getuigenis wordt door onzen Heer zelven gegeven ! (Hand. 1 : 5): „Johannes doopte wel met water; j maar gij zult met den Heiligen Geest gedoopt worden." Wij moeten derhalve wel opmerken, dat doop door water niets anders is dan een toevoegsel en zinnebeeld van dcu allerbelangrijksten doop met den Heiligen \'■■ Geest, die van den Hemel gezonden is; de eerste is I niets anders dan eene plegtigheid, de laatste eene werkelijkheid. Xergeus iu de Schrift wordt van de |
|||||||||
|
plegtigheid gesproken als verbonden met de wederge-
boorte, dan wanneer zij met den wcrkelijkcu doop vereenigd is. Zoo vinden wij in Joh. 111: ">, dat onze lieer verklaart: ,,/.oo iemand uiel geboren wordt uil wateren Geest, hij kan in het koningrijk Gods niet ingaan." Dooi\' den doop met den Geest worden wij wedergeboren, maar niet door de enkel plegtige eu uitwendige bcsprenging met water. De laatste doop is eene voorgeschrevene en belangrijke plegtigheid, die echter al hare belangrijkheid en al hare kracht out leent aan het feil, dat zij een symbool, ecu gedenk - teekeu of type is vau de groote werkelijkheid in den eersten vervat. De laatste leerstelling van de Anglo-Catholieken,
waarop wij de aandacht vestigen, cu waarom wij hen eerder onder de Koomsgezinden, dan onder de 1\'ro- testantcn rangschikken, is die der werkelijke tegen- woordigheid van Christus in hel sacrament des avond- maals, het geloof, dal het eene offerande i* aan God geotterd, eu dal het genade aan den ontvanger ver- leent. Het dogma der transsubstantiatie wordt iu de Oxfordsche tractatcn zónder het minste voorbehoud geleerd, eu Dr. Pusey gaal zoo verre van te zeggeu, dat zijne kerk de eenige is, die liet ligchaam van Christus heeft om aan het volk te geven. In een vau de tractatcn wordt gezegd, dat aan de geestelijkheid hei ontzagwekkende voorregt is verleend om het lig- ehaam en het bloed vau Christu» te maken. Niet dat de Traclarianen de transsubstantiatie leeren in den- zelfden zin als de Kerk van Rome. /ij wijzigen de leer eenigermate door te beweren, dat het ligchaam van Christus niet tegenwoordig is met de ïuatcriéele declen aan ecu ligchaam behoorende, of niet „been- deren en zenuwen," zooals de Catechismus van hel concilie van Treute leert, maar op eene bovenziunc- lijke wijze, daar het werkelijk en toch slechts geestelijk tegenwoordig is. Zulk ceue verklaring der zaak, na- melijk woorden zonder zin, dient slechts om haar nog onduidelijker te maken. En wal aangaat de offerande der mis, welke de Anglo-Catholieken in hoofdzaak houden, komt natuurlijk de vraag op: Hoe kan er een slagtoffer zijn, waar geen bloedvergieten plaats heeft \'1 Een „niet bloedig slagtoffer" is iu tegenspraak niet zich zelf. En het druischt zekerlijk tegen het gezond verstand in, dat de gedachtenis van een slagtoffer bc- schouwd moet worden als het slagtoffer zelf. Bovcu- dien geeft de Schrift van dit onderwerp geene onzekere verklaring.Hebr.X: 12en\'26: „Maar deze, een slagt- offer voor de zonden geotterd hebbende, is in eeuw ig- heid gezeteu uau de regterhaud Gods. Want zoo wij |
|||||||||
|
\\.\\(ii,u(\'.vrii(jjjj<;Kiv\\.
|
|||||||||
|
i:;i
|
|||||||||
|
willens zondigen, nadat wij ilc kennis der waarheid
ontvangen hebben, zou Ijlijl\'i er geen slagtoffer uiccr
over voor do zouden. \' Wij hebben thans kiirlclijk do hoofdlccr van do
Auglo-I\'ai ludieke partij in do Kerk van Engeland gcsohclsl. Haar stelsel word nioi plotseling, maar trapsgewijze oulwikkold, on de bekendmaking van bare half-ltoonischc gevoelens verwekte, zooals Ie verwaeliten was, een tegenstand van geen gewonen aard. Ongeveer vijl\'en twintig jaar bool\'l de strijd gewoed, en gedurende dien lijd boel\'! bol vaulrac- lalen, pauiilcttcu, verliaudoliugeu en brochures van beide kanten gewemeld. Middelcrvv ijl zijn de Anglo- (\'ailiolieken in aantal en iuvloed sterk toegenomen. Velen, voornamelijk jonge geestelijken, schaarden zich aan hunne zijde. Deze, die juiste gcvolgtrck- kingen inaaklen uil de beginselen van clo parlij, bc- gonueu aan de vastheid van den grondslag, waarop liuiiue eigene kerk rusllc, Ie twijfelen, /ij inaaklen geen geheim van de voorkeur, die zij aan de liouni- sohc leer boven de beginselen der Hervorming "raven. Menige vurige geesten, die de onhoudbaarheid van hunne stelling gevoelden, bedankten voor hunne pre- dikaiitsplautsen en gingen lol de [loonischc kerk over. Daar or vorsehoidone afscheidingen plaats hadden, gingen de oogen van velenopen voor de ware bcgiu- selon, hel ware karakterei! de ontwijfelbare strekking van de Anglo-Calholieke beweging. De leiders van do parlij schenen verlangend om de opgewondenheid, die zij zelve in bol leven hadden geroepen, Ie doen bedaren. Mei dil dool gaf Dr. I\'usev in 1S3U oen brief aan don bisschop van < Kl\'ord, over de strekking van de Koomsch-Calholickc godsdienst, inbot licht, waarin hij trachtte aan Ie toonen, dat de ineeuitigen, die bij en zijne vrienden in de Iraelalen hadden ver- breid, niet juist konden beschouwd worden als geleid te hebben tol de laatste afscheidingen, maar dal iutc- gcildccl de Anglo-Calboliokon eerder Ion doel hadden ullra-l\'rolcslaulisinus legen Ie gaan, dan de Itoomsebc godsdienst Ie verdedigen. Ondanks dezen bekwamen rodenaar bleek echter dcpractischc strekking van het stelsel duidelijk uil de toenemende afscheidingen, die er plaats baddon. Naauvvgozellc jonge lieden, die de gevoelens der Anglo-Calholieken omhelsd hadden, weigerden in de Engclsche kerk de wijding te out- vangen, daar zij gevoelden, dal de iiiccningcn, die zij aangenomen badden, mei de negen en dertig artikelen in strijd waren. Om den twijfel van zulke personen weg ie nemen, gaf J. Jl. Ncwroan bet iraetaai X". \'.10 in het licht, dal het laatste der reeks was cu grooter |
|||||||||
|
gisting Ie woog luagl, dan een van die, welke hol voor-
afgegaan waren. In dat beruchte Iraelaal. trachtte do schrijver te bewijzen, dat een Anglo-Calholiek, zonder zijn geweten ccuigzius geweld aan te doen, de negen en dertig artikelen ondertcckcucu kan. De snoode schranderheid dor redenering verwek Ie de l\'ormeclc vcroordecliug van hol iraelaal door de lioogcschool van Oxford, on hoewel Dr. I\'usev hel zwaard uau- gordde ten behoeve van zijn vriend, doorbel uitgeven eeuer verdediging van do beginselen van uiet-leller- lijke verklaring, waarover hel Iraelaal in kwestie hau- deldo, was loch de koortsachtige opgewoudcuheid, iu de gemoederen van alle ware vrienden der Kngcl- schc kerk tewecggebragt, zoodanig, dal men bet goed achtte de uitgave van de Oxfordsche Iraelalen van dien lijd af te staken. Zelfs dit zou echter de gisting niet lol bedaren hebben gebragt, had niel Newiuan zijn eigen beginsel, dal het voor een Auglo-(\'alludiek mogelijk is in overeeusleiiiiuiug mol zijn geweien in verband Ie blijven met de Kerk van (ingeland, verloochend, door zelf die Kerk Ie verlaten en lol de Itoomsebc over te gaan. De afscheiding van New man, welke in lStö plaats
bad, was een gcvviglig tijdpunt in de geschiedenis van hel Auglo-Calholioisiniis iu Engeland. De strek- king van hel stelsel was \\w builen allen twijfel. In den loop van eeuige maanden bedankten verscheidene predikanten voor hunne plaatsen,cu verlieten do rijen van bel I\'lolostautismus. Onder deze waron eeuige van aanzien iu de kerk. Andere behielden hunne plaats, daar zij beweerden bol rogl te hebben om de Itoomsoho leer aan te kleven, oudezelrachtleu hol uil - weudige eeremonii el van liunue godsdieustoefeniug in overeenstemming te brengen met de llooliischc ge- brui keu. ()ude gewoonten, die reeds lang in onbruik waren, werden weder in hel leven geroepen, en go- bruikeii, iu alle Hervormde kerken onbekend, werden ingevoerd. Middeleeuwsehe bouvvlraul kwam, voor- namelijk ouder do leiding van den bekwamen l\'ugin, in den bouw on de herstelling van kerken in de mode. Diohlsl ukken, romans en vertellingen werden als mid- del gebrnikl om do beginselen van hol Auglo-Calho- licismus onder hel volk Ie verspreiden. Slcchtszccr /wakke legoustand werd door de hissehoppen aan de nieuwigheden, die in verschillende, kerken ingevoerd werden, geboden. Eindelijk kregen de zaken zulk oen onrustbarend voorkomen, dat do aartsbisschop van Cauterburv het iu 1845 noodzakelijk oordeelde, om een brief aan de geestelijken en leeken van zijne pro- vineio uit te vaardigen, die ben aanspoorde te waken |
|||||||||
|
WCKO-CATIIOIJKKKV 135
|
|||||||
|
dienst van de Kngelschc kerk met haastigen tred aan
die van de Itooinschc gelijk maken. Gedurende den geheelen Anglo-(\'alholicken strijd,
doch meer bijzonder sedert de eindbeslissing in de
zaak van t\\r» heer (iorham, is de kwestie veel bcspro-
ken, of de burgerlijke magl het regt. heeft in kerke-
lijke zaken tusschen beiden te komen, en nog meer, ol
de kroon het regt hcefl in zulke zaken het hoogste
gezag uil Ie oefenen. Daarom zijn er in de laatste
jaren verscheidene pogingen gedaan om wederverga-
deringen van geestelijken in hel leven te roepen, ten
einde synodialc bevoegdheid te nemen en kerkelijke
zaken te besturen. Deze pogingen hebben echter lol
nog toe geen goeden uitslag gehad. De oppermagl
van di- koningin in kerkelijke zaken is, voor zooverre
hel de Kerk van Kngcland betreft, een erkend bcgiu-
sel van de Kngelschc wet. Deze kwestie is nog niet
lang geleden door de Tractarianen met veel scherpte
i in discussie gebragt, en Itobcrt Wilberforee, een
: andere broeder van tien bisschop van Oxford, is dien
; ten gevolge tol de Kerk van Itoinc overgegaan, en
i hcefl zijne redenen ontvouwd in een Onderzoek naar
I de beginselen van hel kerkgezag, of Redenen vvaai-
I kiii ik mijne Ondertcckcniiig van hel Koninklijk op-
I pergezag herroepen heb. Wal hel eersl de aandacht
■ van ecnige dier personen, die uu lid de Anglo-( \'alho-
\' lickc partij belmoren, op de kwestie over de opper-
ïnagl vande koningin in kerkelijke zaken Irok, was
; de opheffing van verscheidene bisdommen in Ierland,
welke ecnige jaren geleden plaals had. tegenover hel
plcgligc prolesl van de bisschoppen en geestelijken
van de Kngelschc kerk. Sedert dien tijd, en nog meer
sederl de eindbeslissing in hel geval (iorham, is dil
| punt door de Tractarianen mei meer ijver dan voor-
zigtigheid op hel tapijt gebragt. Daarliet zoowel eene
staatkundige als godsdienstige kwestie is, die juist de
hoofdzaken van de lirilsche constitutie en de zekcr-
heid van de nationale Kngelschc kerk betreft, is hel
verre van wenschclijk, dal zulk een punl in discussie
gebragt worde. Daar de Anglo-Cnllioliekcn overhel
algemeen gevoelen, dat zij, terwijl zij mctWilberforee
overeenstemmen in bel niel erkennen van de opper-
heerschappij dei- burgerlijke magl in zaken vangods-
dienst, door in de Kerkte blijven feitelijk die opper-
magl .erkennen, trachten zij zich en anderen diets te
i maken, dat zij hunne zelfstandigheid handhaven door
aan hunne erkenning de voorwaarde te verbinden :
„i/iif/nt/tm /)/;■ Chrisli tegeni lier/" voor zooverre hel
geoorloofd is door ilc wet van Christus. Zij zeggen,
dal zij aan den vorst geen gezag toekennen, behalve
|
|||||||
|
tegen hel invoeren van nieuwigheden zonder de alge-
inccnr toestemming van liet volk, en zich te hoeden
voor het gevaar van verdceling te bewerken door cenc poging tot verandering. Deze lusschenkomsl van den aartsbisschop had lol zekere grens het goede gevolg van den stroom der nieuwigheden tegen Ie gaan; doch wegens de bcwoordigen, waarinde brief verval was, hieven de vreemde gebruiken beslaan, die in ecnige van de rijkere kerken van Londen ingevoeld waren. Verscheidene g.....eenten op hel platteland
namen, in navolging van hel voorbeeld dezer rijke
kerken der hoofdstad, de nieuwigheden aan, betref- fende welke de aartsbisschop der dioeees gcene be- paalde uitspraak gedaan had. In 18 17 nam de si rijd een nieuw voorkomen aan,
ten gevolge van het eigendunkelijke gedrag van den bisschop van Kxcter, die, een ijverig aanhanger van de Anglo-C\'atholiekc leer zijnde, den heer (iorham de predikantsplaats van Hramford-Speoke niel wilde geven, op grond van onreglzinnigheid in de leer, dewijl deze op een langgerekt examen, voornamelijk over de kracht vanden doop, weigerde Ie verklaren, dal hij aan de wedergeboorte door den doop geloofde. \\ un ilc beslissing des bissebops deed de lieerGorhain een beroep op hel (\'onrt of Arches (hel geestelijk oppergeregtshof), maar zonder gevolg. Integendeel, de beslissing van den bisschop werd bekrachtigd, lol vreugde van de Anglo-Oatholieke partij en tot grool leedwezen van de vrienden der Evangelische waarheid. Ken beroep werd toen on middel lijk gedaan op den (Je- bciinen llaad, en ten laatste werd, na veel uitstel en groeien angst, in Kebruarij 1850 eene beslissing ver- kregen, die hel besluit van hel lagere hof verniel igdc. De Anglol\'alholicken gevoelden, dal de uitslag van deze lang gerekte zaak een zware slag voor hunne partij was. I\'lcglige protesten werden door hare hoof- ilen legen de beslissing uitgevaardigd, en vele harer aanhangers gingen tol de rlooinschc kerk over. In den limp van IS.10 en 1S.1I vin-wisselden nagenoeg honderd geestelijken van de Kerk van Kngcland de rrotestantselie voor de li.ootnsche communie, onder welke de aartsdiaken Manning en llcnrv Wilberforee, bloeder van den bisschop van Oxford, waren. Vele leekeii volgden, en voor het einde van 1852 bedroeg het aantal van hen, die van de Anglo-Calholickc tol de Kooinsche kerk waren overgegaan,(weehonderd pre- dikanlen en even zoovele leeken. Sederl dien tijd hebben er nu en dan afscheidingen plaals gehad; en in de kerken worden gebruiken iuachl genomen, niet mi hel geheim, maar in vele kerken openlijk, die de |
|||||||
|
13C)
|
AXGONCDYTEN — ANNATEN.
|
||||||||
|
worden van een zeer groot inkomen, wanneer zij van
alle waardigheidshckleeders in de kerken en kloosters van de Christelijke landen geheven werden. Het is onzeker, welke paus deze kerkelijke belasting oplegde; gewoonlijk wordi zij aan .lohannes XXII. loegeschre- ven, wiens ijver voor de uitbreiding van de pauselijke inkomsten wel bekend is. Waarschijnlijk voerde hij ze slechts lijdelijk in, om de kosten van een kruislogt Ie bestrijden. De annalen werden op bet concilie van Conslauz door de Fransche prolaten bestreden als goldafpersing on simonie. Maar paus .Martijn, die gekomen was om de misbruiken in hot kerkelijk be- stuuruil don weg to ruimen, verklaarde ze onmisbaar voor do pauselijke schatkist, en stelde vast, dat zij van allo opengevallen domkerken en nionnikeuab- dijen geheven, doch in twee jaarlijksche termijnen voldaan zonden worden. De auuaton werden door het concilie van Bazel, in de vijftiende eeuw, afge- sohalï; de decreten van dit concilie werden echter van geenor waarde verklaard door het concilie van Florence, en daarom zijn do Roomschen gewoon hel concilie van Bazel van do lijst dor algenieene kerk- vorgaderingen uil te sluiten. Hel eiselien van annaten of eerstelingen van do Ëngelsche geestelijken is, vol- gens sommigen, hel eerst geschied door paus demons, tijdens de regering van Ednardl.; andere schrijvers üijn echter van meening, dal annaten vóór dien tijd gevorderd werden. Deze belast ing was eene aanhou- dende bron van Iweedragl tussehen den paus on do Catholieke landen. In den jare 1522 schroef keizer Karel V. uit Valladolid aan den paus, dat de Duitsche rijksstaiidcn besloten hadden do annalen niet langer naar Rome over to zonden. Xa de pacificatie van (iend werd in de Nederlanden vastgesteld, om geone annalen moer toe to staan. Tijdons de Hervorming in Engeland onder Hendrik VIII. werd door hel par- lement oen besluit genomen (1532), om do annaten af te schaffen, voor zoo verre zij aan den paus betaald moesten worden. Zij bedroegen jaarlijks in Engeland eene groote som, daar sedert 15:20, het tweedejaar van Hendriks regering, £ IfiO.OOO aan Rome betaald was. Om echter nog eenige kans lot verzoening mol Homo open lo laten, werd aan hot besluit de voor- waarde verbonden, dal, als de paus het betalen van annaten geheel en al wilde afschaffen, of zo tot een matig bedrag wilde brengen, de koning vóór de vol- gende zitting zou verklaren, of dit besluit of een gedeelte er van opgevolgd zou worden. Eindelijk verklaarde hot parlement in 1534, dat de souverein het opperhoofd van de Ëngelsche kerk zou zijn, zoo- |
|||||||||
|
in hetgeen bestaanbaar is mot dr handhaving van
al dio regten, vrijheden, regtspraken en geestelijke magt, welke de wel van Christus aan diens Kerk ver- leent. Hel is echter ongelukkig voor de talrijke aan- hangers van deze invloedrijke partij, dat de wei des lauds zulk eene uitzondering niet maakt, en wanneer derhalve te eenigertijd eene hotsing ontstaat tusseheu hel burgerlijke en liet kerkelijke gezag, dan moet de partij óf onderdoen voor het gezag van den staat, óf, als de eenige keus die haar overblijft, hare ge- meeusohap mei de Ëngelsche kerk opgeven. Zie KXGKI.AXII (KkKK VAX).
AXOiOXCLYTEX, een naam die aan eene secte
van Christenen in de achtste eeuw gegeven word, omdat deze geloofden, dat het eene bijgeloovigheid was de knieën bij het gebed te buigen, en daarom altijd staande boden. AN1MALEN, een scheldnaam aan de orthodoxen
onder de eerste Christenen, door de Origenisten of volgelingen van Origenes gegeven, dio de vlee- schelijke opstanding ontkenden en beweerden, dat de mensohen in do volgende wereld slechts goos- lelijke ligchamen zouden hebben. Daarom gaven zij aan ben, die do algenieene gevQelens van de eerste Kerk toegedaan waren, — dat de heiligen bij de op- standiug zouden verrijzen niet dezelfde ligelianioii als hier op aarde, slechts veranderd van hoedanigheid, niet van stof, — behalve andere scheldnamen, ook dien van Animalen, omdat zij zinnelijk, vleesohelijk in hunne meeningen waren. ANNA PERENNA, eene godin bij de oude Ro-
inciuen. Zij wordt door V\'irgilius in zijne /Eneïde als eene zuster van Dido, koningin van (\'arthago, vermeld. Xa don (lood barer zuster vlood Anna naar [talie, waar zij door /Eneas niet de grootste vriende- lijkheid behandeld werd. Daar zij echter op Laviuia jaloorsoh was geworden, en door den goesl van Dido in een droom gewaarschuwd was. verdronk zij zich in de rivier Xiiinieiiis. Van dien tijd af weid zij, ouder den naam van Percuna, als de nimf dier rivier aange- bede.n. Volgens Ovidius word zij door sommigen als Lima, door andoren als Themis beschouwd. Hel feest ter eore dezer godheid werd op don 1 5*™ Maart mei groote vreugde en vrolijkheid gevierd. ANNATEN, de inkomsten van het eerste jaar
eener prebende, w(dke elke nieuw aangestelde pre- bendarins in de schatkist van dfi\\ paus moest storten. Men kan gemakkelijk nagaan, dat door aanhoudend geestelijken van kleinere tol grootere prebenden lo bevorderen, de annalen tot de bron konden gemaakt |
|||||||||
|
ANNA tKEEST VAN ST.I — «VNNIHILATIONISTEX. 13J
|
|||||||||||
|
als Uree jaar te voren door de vergadering der geesfc- zen sterven, zij geheel en al vernietigd zullen «orden.
lijkbeid was geschied; en het bepaalde levens, dal de David Kimchi leert, dat hunne ziel mei hun ligehaam aunaten, welke vroeger aan den paus moesten betaald zal vergaan, en Mauasseh Hen Israël, dat hunne kwel- worden, voortaan aan de kroon zouden behooren. Men lingen niet eeuwig zullen zijn. gevoelde echter, dal dit besluit onvolkomen was, daar De «.\'ronden voor de leer van de vernietiging der het sleehts van toepassing was op annalen, die voor : goddeloozen zijn voornamelijk de volgende: — In aartsbisdommen en bisdommen betaald werden, en : vele plaatsen van den bijbel wordt de laatste straf der daarom werd er in de volgende zitting nog een besluil goddeloozen in «Ie duidelijkste en verstaanbaarste bijgevoegd, volgens hetwelk de annalen of eerstelin- i bewoordingen bepaald, als eeue altijd durende vernie gen van elk geestelijk ambt aan dvn koning zouden t tiging door de magt van God, die evenzeer kan vernie- betaald worden, liet parlement stelde, daarop een j ligen als behouden. Als b. \\. de Zaligmaker de ge- hol\' in. waaraan de inzameling en het beheer der moederen van Zijne discipelen tegen vervolging van annaten werd toevertrouwd, hetwelk door koningin menschen sterkt, drukt Hij zich uit in deze woorden: Maria ontbonden werd: onder Klizabcth werden de „En vreesl n niel voor degenen, die het ligchaaiu i annaten echter aan de kroon teruggegeven, en daarom : doeden, en de ziel niet kunnen dooden; maar vreest werden zij betaalbaar gesteld bij de Gnancickamcr, veel meer Hem, die heide ziid en ligchaaiu kan ver- tervvijl een nieuw ambtenaar aangesteld werd, wiens derven in de hel.\'\' Hier spreekt Hij duidelijk van de roeping was overeenkomsten of schikkingen met de vernietiging der ziel, niet van hare eindelooze pijn annaat-schuldigeu ie maken, en hen. die de betaling en ellende, als het hoogste tceken van hel Goddelijk nalieten, aan den regtcr ter vervolging op te geven. misnoegen, en hel hoogste waarvoor wij moeten Gedurende de regering van koningin Anna werden vreezen. Knals Hij zegt: „Eu dezen zullen gaan in de annaten door de kroon, tol beter onderhoud van de tic, eeuwige pijn; maar de regtvaardigen in hel eeuwige geestelijkheid, afgestaan, en eeue blijvende commissie ; leven.\'\' dan blijki duidelijk, dal door die eeuwige werd benoemd, om ze Ie bcheeren. Sedert dien lijd pijn, welke tegenover het eeuwige leven wordt ge- worden zij koningin \\nnas gift genoemd, en dienen steld, niet bedoeld wordt eeuigc soort van leven, hoe zij om hel inkomen van arme geestelijken levermeer- ellendig dan ook, maar hetzelfde dal de Apostel uil- deren. Kik geestelijke, die minder dan £80 (_/"9(10i i drukt door: „hel ecuwig verderf van het aangezigt jaarlijkseh inkomen heeft, heeft regl op dit fonds, cil des lleeren, en van de heerlijkheid Zijner sterkte/\' viermaal per jaar. in Maart. Juuij, September en De- : Dit eeuwig verderf is de eeuwige dood, welke in zijne eeniber, worden er door de commissie van beheer zit- \\ volle beteekenis de bezoldiging der zonde is. tingen gehouden, om het te verdeden onder diegenen, j Tegenover de vernietiging der goddeloozen kan die zij der ontvangst waardig keuren. De annaten zijn men aanmerken, dal in de Schrift gezegd wordt: alzoo tol cene bron van verligt ing gemaakt voor vele > „AYanl wij moeten allen geopenbaard worden voor arme, doch getrouwe en ijverige dienaren van Christus ! den regterstoel van Christus, opdat een iegelijk weg- inde Engelsche kerk. De commissie mag ook giften drage, hetgeen door hot ligchaaiu geschiedt, naar dat ontvangen, ten behoeve van dit weldadig doel, van elk ; hij gedaan heeft, hetzij goed. hetzij kwaad." Deze die vrijwillig zijne geldelijke hulp wil verleenen, om i uitspraak toont, voornamelijk wanneer zij beschouwd |
|||||||||||
|
een fonds van zulk eeue blijkbare belangrijkheid Ie
vermeerderen. ANNA (Fekst vvn Sr.i. in de Grieksche kerk op
den 2.")"l1\'" .1 ulij gevierd. |
wordt in het licht van andere, dal er verschillende
graden van straf, zoowel als van belooning, in een toekomsligen staal des beslaaiis zullen zijn. De straf, het is duidelijk, kan daai.....i niet in vernietiging be- |
||||||||||
|
AXNIIII I.ATIO.NISTKN. diegenen welke geloo- | staan, welke geeuc graden toelaat.
ven, dat de grootste straf, waarmede in hel evangelie De straf voor de boo/.eu is. volgen- de Schrift.
de goddeloozen i.....nbocl vaardigen bedreigd worden, dezelfde als die voor de booze engelen. In Matth.
niet in een uitwendig doorstaan van ellende en kwel- XXV: II lezen wij : ..Dan zal hij zeggen ook tot (le-
ling bestaat, maar iu cene geheclo vernietiging des genen, die ter linkerhand zijn: Gaat weg van mij, gij
aanzijn*. Niet weinige van de oude Heidenen geloof- vervloekten! in het eeuwige vuur, hetwelk den duivel
den hetzelfde. Verscheidene .Toodsche schrijvers heb- en zijnen engelen bereid is.\' De straf voor booze
ben ook aan de leer der annihilatie of vernietiging engelen bestaat echter niet in vernietiging, maar in
geloofd. Alaimonides b. v. zegt. dat. als de goddeloo- j kwelling, waarvan hunne tegenwoordige straf sleehts
|
|||||||||||
|
1-
|
|||||||||||
|
VNNIJNPTADA — .IXM\'Nfl ATEN.
|
|||||||||
|
K\'.s
|
|||||||||
|
een voorsmaak is. Zij zijn in de hel geworpen: zij
zijn overgegeven aan de ketenen der duisternis, mn tot hel oordcel bewaard te worden (i. Petr. II : 4). Van hen staat geschreven, dat zij gcloovcn en sidde- ren; zij riepen tot Jezus, terwijl Hij nog <>|i aarde was: ..\\V;il hebben wij met n te doen\': Zijl gij hier gekomen, om ons te pijnigen vóór den tijd\':" hetgeen klaarblijkelijk aantoont, dal pijnigingen niet vcmic- tiging hun toekomstig en eeuwig lot zijn zal. „Het eeuwig verderf van het aangczigl des Heeren,
t:n van de heerlijkheid zijner sterkte" kan ook niet vernietiging beteekeneu, want dal zon geen uit- oefeneu, maar schorsen \\an <le Goddelijke magl zijn: | en de tweede dood zal licslaan in ..geworpen te wor- den in de hel, in hel ouuithlusschelijk vuur. waar hun worm niet sterft.enbct vuurniel nitgebluseht wordt," waar „zal zijn weeniug en knersing der landen ;" nit- drukkingen die allen op eene eeuwige verlenging des 1 hestaans, niet op vernietiging, doelen. Zonderling in tegenstelling niet de leerstellingen
der A»ui/iilnlii)iiiite>t of Di\'i/i\'nrUuuiiitfH, zooals zij veelal genoemd worden, die zich verbeelden, dal hel ophouden des hestaans de hoogste ellende is voor de bonzen weggelegd, is eene voorname leerstelling van hel lioeddhisnms, de godsdienst van ongeveer drie honderd milliocn nienschen, welke leert, dat hetgeen de lioeddhislen Nirwana, d. i. vernietiging, noemen, het hoogste geluk is. weggelegd voor hen. die den hoogst en graad van volmaaktheid bereikt hebben iZic ( )|\'M:mi.m.i. Het groote doel, waarnaar de Hoe<ldhis- tisclie wijze streeft, is eene eindelijke opbonding des hestaans te verwerven, niets, volstrekt uiels te zijn. A \\ \\ I \\(\'l A DA . eene vereeniging in hel jaar 1 l-fiii Ie Kome gesticht, voor liet uithuwelijken van arme meisjes. Kik jaar geelt deze instelling op Vron- wendag zestig Kooinselic kronncu. een |iak kleederen van witte sergie en een gulden voor pantoffels, als huw cl ijksgoed aan meer dan vier honderd meisjes. De bewijzen, die haar hel le^l geven dal goed Ie onl- vangen, winden door den paus uitgedeeld, die. ver- gezcld vall zijne kardinalen. Ie dien einde een pracll- ligen optogl houdt. Indien er meisjes zijn, die nonnen 1 vvensehen Ie worden, ontvangen zij I •-\'" krooiieu. en worden dan door een bloemkrans om haar hoofd onderscheiden. \\.\\ \\ 1 \\( I \\TK\\ . eene unie van nonnen door
Johanna, koningin van Frankrijk, dochter van I,ode- wijk \\l. en echtgenoot \\an Lodewijk X] I., ingesteld. Zij had twee biechtvaders, die lol de orde der r\'ran-
eiseanen behoorden en haar trachtten te overtuigen. |
dat de grootste eer, die zij aan God bewijzen kon. was
eenige kloosters Ie bouwen voor nonnen van hunne orde. gelijk aan dat van bet Ave Maria Ie lJarijs, gestieht door hare moeder, koningin f\'harlotle van Savoye. .Maar daar Johanna zeide, dal zij eene bij- zondere openbaring van de Maagd Maria ontvangen had. dal zij eene geheel nieuwe orde moest stichten, welke verschilde van alle tol nog toe bestaande, on- demamen hare biechtvaders haar in hei vervullen van haar voornemen hij te slaan, en daarom maakten zij een regel voorde nieuwe orde. waarvan de voornaam- ste bezigheid was de tien voornaamste deugden ol\' verlustigingen van de Maagd Maria mei een aantal kralen en paternosters ie rereeren. De eerste dezer verlustigingen had plaats, toen de engel (iabriel haar de verborgenheid dei\' vleeschwording aankondigde, eu hieraan ontleende de nieuwe orde van nonnen haar naam. De tweede verlustiging had plaats, toen zij haar zoon Jezus Ier wereld bragl. De derde, toen de wijzen kwamen om hem ie aanbidden. De vierde. j toen zij het kind Jezus vond in den tempel, zittende I in hel midden der leeraren, hem hooiende eu hem :. ondervragende, enz. Daar alles nu in gereedheid was, I was hel uoodigdc bevestiging der orde door het hol\' van Rome ie verkrijgen. Het bleek echter, dat dit vrij inoeijelijk was. \\le\\ander VI.. de toen regerende paus. wilde de gevraagde bevestiging niet verleenen. en niel voor dat een harer biechtvaders in persoon naar Home was gegaan, gaven de paus en de kardi- nalen loc. Vader Gilbcrt, zoo was de naam van den biechtvader, gaf voor, dal St. I.aurentiiis en St. Fran- eiseus hem verschenen waren, en dal deze hem. op straffe van hun grool misnoegen, belast hadden de bevestiging van den regel en de orde van de tien deugden ol\' verlustigingen der Maag-d Maria Ie ver- krijgen. Hel middel werd met een goeden uitslag bekroond. — de bevestiging werd op den I I\'1\'\'" Fc- bruarij 1 .">•)] gegeven. Leo X. hernieuwde de beves- liging iu I •"> 1 i. Deze orde breidde zieh spoedig in Frankrijk, Vlaanderen en andere landen uit. De non- nen dragen een grijs kleed niet een rood scapulier en een willen mantel, en hebben een koord mei tien knoopen als gordel, lol herinnering van de lien deug- den der Maagd Maria. - Kene andere orde van uon- nen. die denzelfden naam draagt, werd te (ieniia in Italië, iu hel jaar 100(1. door eene dame van aanzien gestieht. Zij werd de orde der Annuncialen genoemd, omdat zij de verborgenheid der vleeschwording\' bij- zonder vereelt. Hare kleeding verschilt van de uou- nen van Frankrijk, daar zij wit is, niet een scapulier |
||||||||
|
\\.\\o.\\|(E.\\ni:.\\
uu mantel vau eenc blaauwc kleur, waarom zij ook
i\'desku genoemd worden, /ij neuten iu deze orde weduwen cu maagden op, en Lebbeu in Italië ecu i j aantal kloosters. AX< )M\'L\\YN H.N i (ir. lOwiiiuiw, ongelijk i, een uaaui
iu de vierde eeuw aan de zuivere Ariaucu gegeven, in tegenstelling van de Ïlall\'-Ariaiien, omdal zij deu Zoon vau God voor ongelijk aan, of verschillend van deu Vader in wezen hielden, terwijl <le llall- Ariaucu beweerden, dal de natuur des Zoons gelijk \\ aan die des Vadem was. De Auomuanen werden door de llalf-Ariauen op bei concilie van Seleucia iu oj\'J veroordeeld, terwijl /.ij, oji hunne beurt, de llall\'-Ariaiieu op de eoueiüeu van (\'ouslantinopcl en Antiochic veroordeelden, en het woordyelijl. van hel formulier van Kiutiui en Couslantinopel doorhaalden. Zie AltlAXüX, IIai.i -Aiua.ni:.\\. AXSAltEX, A.NS.VIULlis, XovUU».\\ üf XuS.UUlE- ;
\'li;x, een volk dat de bergkelen ten noorden \\an den i
Libanon, tussclicnTripoli en Autioehië, bewoont. Ue i Ausaren hebben eene ïuenigle ongerijmde leerslelliu- I gen, welke veel gelijken op die der Druzen. De hulf- fabclachtige oorsprong dezer scetc wordl ultln> door j Assemaun, (lic hel verhaal uil hel Syriseli vertaald ;
heeft, beschreven: — „Daar velen deu oorsprong der I Xosairicten wenschen te weten, outvaugeu zij vau ons hel volgende verhaal. In het jaar Mtl versebeen een oud man in de landstreek Akitla iu een dorp. ilal de inwoners Nazaria noemen. Daar dr/.c oude man het voorkomen had vau iemand, die streng vastte en zeer I arm en vroom was, volgden hem vele inboorlingen van die plaat.-. Toen hij ei\' twaalf uil deze gekozen had. volgens hel aantal Apostelen, beval hij hun eene I nieuwe leer aan hel volk te prediken. De gouverneur
der plaats, dit hooreude, gal\'bevel den man in hechte- , nis te uemeu. en loeit hij hem iu zijn eigen huis in een kerker had geworpen, zwoer hij, dal hij hem op | den volgenden morgen zou laten kruisigen. Dien avond legde de gouverneur, die hall\' dronken van v\\ iju ■ was, den sleutel van de gevangenis onderzijn kussen; eene dienstmaagd, dil bemerkende, nam. loen hij in diepen slaap lag, deu sleutel weg en opende, daar zij medelijden had niet den ouden man, die aan vasten en gebed overgegeven was, den kerker, sielde hem in v rij- hcid, en legde daarop den sleutel weder op zijne vorige plaats, Toen de gouverneur des morgens naarden | kerker ging eu dien met deiizclfdcu sleutel opende.
vond hij niemand en verbeeldde zich, dal de schuldige op wonderdadige wijze weggenomen was. Daar de dienstmaagd uil vreeze stil hield, wat /.ij gedaan had. |
|||||||
|
— A-N^YliLN. lö\'.l
|
|||||||
|
verspreidde zich hel gerucht, dat de oude man uil de
gevangenis ontsnapt was, terwijl de deuren gesloten waren. Toen hij korten tijd daarna twee van zijne discipelen in een ander laud vond. slaagde hij er iu hen Ie overtuigen, dat hij door engelen uit degevau- genis was verlost, eu naar eene plaats inde woestijn was overgebragt. Hij schreef toen een boek ov er zijne godsdienst, dat hij hun gal\'mei hei bevel, oni hel Ie verspreiden en de ineusehen uil te uoodigcu zijne nieuwe leerstellingen aan te nemen. Deze leerslelliu- J gen waren van den volgenden inhoud: „Ik, die eu die, gewoonlijk gehouden voor deu zoon van Olhnian, i van de slad .Nazaria, zag Christus, die Jezus is, die ook het Woord is, en de Ueschikker, en Aohmcd, de zoon vau Mohamed, de zoon van tlanaphia van de zonen van Ali; dezelfde is ook deengel Gabricl. tëu hij zeide tot mij: (Jij zijl de Lezer; gij zijl de Waarheid; gij zijl de kameel, die toorn tegen de ougeloovigeii behoudt : gij zijl de vaars, die het juk dergeloovigen draagt ; gij zijl de Ueesl ; gij zijl Johanues, de zoon van Zaeharias. I\'redik daarom aan de meusehen, dal zij viermaal iu hunne gebeden knielen, tweemaal vóór zonsopgang, tweemaal na zonsondergang, mei hei aangezigl naar Jeruzalem, terwijl zij telken male deze I drie verzen opzeggen: -(tod is verheven bovenal- \' len; God is hoog boven allen; God is de grootste van allen. Laat op den tweeden eu zesden feestdag uie- maiid eenig werk doen; laai hen Iwee dagen iu bel jaar vasten; laat hen zich onthouden van de Mohame- daansehe zuivering: laai hen ifcva sterkeu drank driu- ken, maar wijn zooveel zij willen; laai hen hel vleesch vau wilde heesteuuiel eten." Nadat hij deze belagche- lijke leerstellingen verkondigd had. trok hij naar 1\'a- leslina, waar hij de eenvoudige en boersche bewoners mei dezelfde leer besmette; daarna vertrok hij, ver- borg zich, en lol heden toe is zijne plaats niet bekend.\' De leerstellingen, die door de seheiks of leeraren der Ausaren onderwezen worden, zijn zeer zonderling, /.ij heren, dat God verscheidene malen vleesch ge- worden is; dal hij niet alleen vleesch geworden is in Jezus Christus, maar ook iu Abraham, Mozes en andere voorname pers......u uit hei Oude Testament.
Zij kennen dezelfde eer ook aan .Mohamed loe. Zij !
verbeelden zich, dat zij Jezus Christus eeren door Ie beweren, dal hij niet aan het krui- stierf, maareen I ander iu zijne plaats stelde. Zij zeggen ook. dat Mo- hamed bepaalde, dal eenander ligchaain iu plaais van hel zijne, in hel graf zou gelegd worden, dal voor hem in gereedheid gebragl was. Zij hebben aan de Christenen hei vieren van het avondmaal ontleend, |
|||||||
|
WI.UJTAPPES — ANTANG.
|
|||||||||
|
L4Ü
|
|||||||||
|
maar vieren liet op zonderlinge wijze, met wijn en
een stukje vleesch. Zij laten alleen mannen tot liet avondmaal toe en houden liet in lul geheim. Zij vieren ook cenige leesten, die dom Christenen in acht genomen worden, zooals Kerstijd, de besnijdenis van i Christus, Driekoningen, Palmzondag, Paschen en eenigc gedenkdagen van Apostelen eu heiligen. Als zij bidden, koeren zij liuu gelaat naar de zou. hetgeen eeni- genheeft doen veronderstellen, dal zij haar aanbidden. Deze beschuldiging heeft echter geen goeden grond. De Ansareu gelooven aan de zielsverhuizing, doch zij incenen, dat de ziel van een vrome, die lot hunne eigene secte behoort, liet Paradijs kan binnentreden, \\ nadat zij door een klein aantal ligchameu gegaan | is. De zielvan iemand anders moet tachtig ligchameu bewoond hebben. De zielen van ougeloovigeu gaan. zooals zij ureenen, door vijf vreeselijke graden, en daarna moeten zij tot de komst van r\'aiiiua in de wereld blijven als schapen. De Aiisaren worden in verschillende seeten verdeeld, van welke niets dan de namen Kelbye, Shamsyc en Mokludjvc bekend is. Zij koesteren hel zonderlinge denkbeeld, dat de ziel het ligchaaui van een stervende door deu mond moet ver- laten, en zij hoeden zich zeer vooreen ongeval, dal, zooals zij zich verbeelden, verhinderen kan, dat zij dieu weg gaal. Wanneer b. v. het bestuur van Lat akia of Tripoli een Ausariër ter dood veroordeelt, bieden ! zijne betrekkingen groote sommen aan, opdat liij gespietst eu niet gehangen moge worden. Dit loont, dat zij ten minste eenig begrip van ecu toekomstigen staat hebben. In Anatolië eu te Constantinopel wor- den Ansariërs gevonden. Dr. AVilson meldt, dat hij er eenige gevonden heeft in de dorpen nabij de brou- nen van den Jordaan. Burckhardt, de reiziger, bcrigt ons, dat cenige jaren geleden een groot man van die sectc in de bergen van Antiochië stierf, en dat het water, waarmede zijn lijk gewasschen was, zorgvuldig in flesseheu gedaan, en naai\' Constantinopel en Klein- Azië gezoudeu werd. De Ansaren zijneenbergstam, die nagenoeg zonder
j wetten leeft en nooit tot volkomciie onderwer])ing
gebragt is. Zij schijnen een tak van de Carmatiiiers I (zie ald.) te zijn. daar hunne leerstellingen een mengsel
ziju van Mohamedismus en Perzisch mysticismus. Zij noemen zich zelve Mttnieu en kennen Ali, 1\'atiiua, Hassan en Hossein goddelijke eer toe. Niebuhr ver- zekert, dat zij twaalf Imams erkennen, eu dat zij gelooven. dat de laatste dezer, Mohamed-el-Mehdee, zijne woonplaats in de zou genomen heeft. Maundrell zegt, dat zij op een zeer lagen tra) > van zedelijkheid |
staan, daar zij een losbandig volk ziju, dat aau het
drinken van wijn sterk overgegeven is. Zij leven iu aauhoudenden twist met de isiuaëlietcu, die dezelfde bergen bewonen. Somtijds worden zij verward met de Assassijueu. Zie Ass vssijnen. ANTAMTAPPES, de Donkere Put, «Ie laatste
strafplaats waarin, volgens de liidiaansche Brahmi- uen, de boozen geworpen worden, en waaruit zij nimmer terug kunnen keeren. Daar worden zij door doornen vaneen gereten, door dolle, kraaijen met sta- len hekken gepikt, door honden gebeten en door muggen gestoken. ANTAXG, een groote roofvogel door de Dajak-
kers, een volk dat de zuidelijke kust van het eiland Borueo bewoont, vereerd. Tlij wordt beschouwd als een van de goede geesten, die de hoogere .gewesten bewonen, welke, volgeus de Dajakkers, hetzelfde voorkomen hebben als de aardsche wereld. Bergen, ! dalen, rivieren, nieren enz. worden zoowel daar, als op deze wereld gevonden, en de rijken der verschil- lende geesten worden begrensd door de verschillende stroomen en riviertakken. liet volgende \\ erhaal wordt door een zendeling in dat district van dezen vereer- ! den vogel gegeven: — „De voorvader Tato van die eerwaardige familie van Antaugs is zekere Sambila- Tinmj, of rijke zoon van een Kahaiaauseh opperhoofd van oude tijden. Deze Sanibila-Tioug is de eerste, die het gebruik invoerde, iu later tijd zoo algemeen onder de Dajakkers, van hoofden af te snijden. Zijne moeder zette hem daartoe aan bij deu dood van haar echtgenoot, toen zij weigerde te tirru, alvorens hij het hoofd van een man gevonden had, om daar- mede het feest op te sieren, terwijl de ziel van den onthoofde aan het overleden opperhoofd als slaaf gegeven moest worden, ten einde hem naar Av.nleteei- li«it te vergezellen. Sauibila-Tiong was gehoorzaam aan hel bevel zijner moeder. Keus nam hij vroeg in den morgen zijn luttjii en wandan (speer en zwaard), eu eene hoeveelheid gekookte rijst in pisangbladeren gerold, en sloeg een smal eu eenzaam pad iu naar de naburige bergen. Daar aangekomen verborg hij zich onder liet kreupelhout digi hij het pad, en keek met vurige oogen naar zijne prooi. Na eenigen lijd ge- wacht te hebben verscheen een reiziger benedeu aan hel beekje, met een pak op den rug. Toen deze het riviertje doorwaad had, ging hij snel en achteloos naar de plnals. waar Samhila-Tiong verborgen lag. De laatste bewoog zich uiet, maar liet den armen vrecm- deling rustig voorbijgaan, eu zich toen van achteren plotseling op zijn slagtoffer werpende, slak hij het |
||||||||
|
ANTEDILUY1AXKX (OODSDU\'.XNT DJ-lrti. Il]
|
|||||||
|
met zijn lunju iu de zijde, zoodat hel waggelende
uederviel. Verdediging was onmogelijk; alvorens de gewonde
man weder bij zijne zinnen was. was de seherpe, Iwee voet lange mandan door zijn nek gegaan, en hel af- geslageu hoofd rolde voor de voeten van den inoor- denaar. Vrurig greep de laatste liet hoofd bij deszelfs lang en golvend haar, plaatste liet in zijn i-antbul(ecne kleine langwerpige mand, die uitsluitend door mau- nen op reis gebruikt wordt j. en keerde deuzclfden dag met zijne prooi naar buis terug, waar zijne moeder hem wachtte. De noodzakelijke toebereidselcu voor den tiica werden nu zouder tijdverlies gemaakt, en toen alles binnen ongeveer eenc maand gereed was, werden de gasten iu grooten gulale uitgenoodigd. Maar ziet! wal gebeurde er. Toen bel feest zijn hoog- ste punt bereikt had, en de kampoug weergalmde van het gezang der Bliaus (dansende meisjes); toen schot na schot het buis, waarin bel juichende volk opeen- gehoopt was, schudde; toen bel gezang van den 01) «toga /ia» (het loflied gezongen door den gids der ziel) al hooger en hoogerging, en de afgestorven ziel van deu Tomogomj en die van zijn slaaf, den onthoof- den reiziger, der zorg van Tetiipoit-tellott aanbeval, en den geest der menigte ontvlamde eu vervoerde; toen werd plotseling, iu een oogwenk, SainbilaTiong in een Autaug veranderd, die, met zijne lange, roode vleugels boven de hoofden der Bliaus en van den Oio maga liau slaande, de openslaande deur bereikte. Daardoor ontsnappende zweelde hij iu de hoogte, vormde gedurende ecnigc seconden groote kringen boven den kampoug, en begaf zieh daarop naar de eenzame kusten van de c&Mffffj(binucnlandschc meren) iu de bergen, van waar zijne talrijke nakomelingen zich achtervolgen» niet alleen over dat groote eiland, maar ook over den gehcelcu Indischen Archipel verspreidden. Op deze fabel steunt de hooge vereering, waarin
de Antang ouder de Dajakkers staal, die hem bij alle belangrijke ondernemingen raadplegen, en nooit eene reis aanvaarden zouder zieh eerst van zijne goedkeu- ring overtuigd te hebben, welke bij aan zijne vercer- ders kenbaar maaki door zijne veel beteekenende vlugt, waarvoor hem, den koning der luehtgcw elven, nat uurlijk bewijzen van dankbaarheid gegeven worden iu den vorm van koninklijke maaltijden. Xadat deze schikkingen afgeloopcn zijn, gaan de reizigers met veel bedaardheid op weg, en zijn geheel en al zorgc- loosaangaande de toekomstige dingen; zij vertrouwen alleen op hun beschermheer, die hun, zij zijn er zeker |
|||||||
|
van, aanhoudend nabij zal zijn. ieder ziet iu hem eeu
oud vriend en landgenoot, die, hoewel tot hoogeren rang verheven, altijd veel belang steil in het lot zijner familie, en zieh verheugt over hare vriendschap en haar vertrouwen, Keu punt is echter niet geheel iu overeenstemming mei bun begrip van zijne weldadig- beid, en wel zijue voorliefde voor kiekens, welke zoo ; groot is, dal hij er altijd eeu groot aantal met zieh
" naar zijn ktdu Uiui/ü-tin (een hoogeu boom) neemt.
Indien zijne bezoeken te menigvuldig zijn, plaatsen de mensehen zich, als zij hem uil zijn luchtkasteel zien I nederdalen, iu de deur van bun huis, en verdooven
zijne noren met de schelst mogelijke kreten. Dit is \' alles, wal noodzakelijk wordt geacht; hem mei een
schot hagel te ontvangen, daarvan droomt niemand. i waarschijnlijk omdat hij voor liiifu (onkwetsbaari
wordt gehouden. Groot was de verbazing der boeren, ; toen de schrijver, bij zekere gelegenheid, eeu hunner
Xabis van zijn tangiran met een schot hagel ueder- sehoot, juist toen hij zich bezig hield met zijn maal- tijd gereed te maken, „tlau malei kea iii!" (ha, hij is waarlijk dood!) riepen zij luide uit, toen eeu kleine t\'hinesehc jongen hem uit het langt.\' gras haalde."\' ANTEDILUVIAXEX (Godsdienst deu). Wei-
nig is er bekend van de kleine bijzonderheden der godsdienst dezer wereld voor den zondvloed; er is echter iu de Heilige Schrift genoeg geopenbaard, om ons in staat, te stellen niet zeer onzekere of onjuiste begrippen aangaande bel onderwerp Ie vormen. Hel Vutcdiliniaausche tijdperk strekt zich uit. over 1,656 jaren, volgens de llcbrceuwscbc tijdrekening, eu toch kon in den loop van die lauge tijdruimte liet gebrek aan eene geschrevene openbaring met geene moge- lijkheid gevoeld worden, daar bel leven des incusehen i zoo lang duurde, dat Methusalem 243 jaar met Adam,
; den vader van hel menschclijk geslacht, en 000 jaar
met Noach, den laatsten mensch der oude wereld, doorbragt. Dekennis der schepping, zoowel als van ; den val des menschen en van de aanwijzing des ge-
neesmiddels , kon daarom gemakkelijk door de ge- slachten van Adam lot Noach voortgcplaut worden. i De Antediluviaucn werden echter begunstigd met
merkwaardige kenbaarmakiugeu der Godheid. God verscheen iu den eersten lijd van bel. bestaan der wereld niet alleen aan goeden, maar, somtijds ten minste, zelfs aan boozen. Het is niet onwaarschiju- lijk, dat Iienocli buitengewone openbaringen van Jehovali zelveu ontvangen heeft, daar wij iu Gen. V : 2\'2 lezen: „Ilenoch wandelde met God." De instel- ling van den Sahbath en het offeren van ulferanden |
|||||||
|
WTEDLLUVIAXEX (GODSDIENST DEK).
|
|||||||||
|
IJ:
|
|||||||||
|
moeten er veel toe hebben bijgedragen, om cene
kennis van de ware godsdienst te bewarcu, in hare hoofdtrekken althans, \\crvat in de belofte aan onze, eerste ouders na den \\al gedaan (den. lil : 1.3i: j „Eu Ik zal vijandschap zeilen tusscheu u en tusscheu \\ deze vrouw, en tusscheu uw zaad uu tusscheu haar j zaad; datzclve zal u den koj> vermorzelen, en gij zult het de verzenen veruiorzelen. De bijzondere voor- regteu van de Anlediluviaauselie wereld hielden haar ! echter niet terug \\au in een staat der diepste verdor- i venheid Ie tallen. In Gen. VI : Jl lezen wij, dal de j aarde verdorven was voor Gods aangezigt, eu vervuld was met wrevel; en door verdorvenheid wordt inde j taal des bijbels,zooals de Joodschc geleerden zeggen, I altijd bedoeld onzuiverheid of afgoderij. Groot ver- j schil van ineeniug bestaat er aangaande de vraag, of de j Aiitediluvianeii zich schuldig uiaaktcu aan afgoderij. ( Ünkelos, Maimouidcs en de meeste Kabbalistische schrijvers vertalen de woorden, die betrekking heb- ben op de geboorte van Enos, niet gelijk v\\ ij : .,\'1\'oen begon men den uaam des Meeren aan te roepen;" maar „Toen was er heiligschennis door den naam des Uceren aan te roepen;" hetgeen, volgeus hen, betce- kent, dal de naam van God toen aan schepselen ge- ge vcu werd. Sauchonialho. een van de eerste ongc- wijdc schrijven, zegt, dat de zon aangebeden werd iu het tweede geslacht van Adaui, en pilaren of ruwe slecnen in hel vijlde, en standbeelden en voorname personen in bei negende. Aan zulke beschouwingen kan echter niet de minste waarde gehecht worden. Hel is voor ous tegenwoordig plan voldoende op het ontwijfelbare feit Ie wijzen, dal bel meiisehdoni zoo- danig ontaard was gedurende hel tijdperk, dal tus- sehen de Schepping en den Zondvloed verliep, dat wij lezen: „Toen berouwde hel den Heerc. dat Mijden mcnsc.li op de aarde gemaakt had, en het smartte Hem aan zijn harte." Dikwijls badden regtvaardige nian- neu ongetwijfeld gepoogd om den snel loeucmcnden stroom van goddeloosheid eu boosheid tegen te gaan. Ilenoch voorzeide de eiudclijke vernietiging der we- reld bij de tweede konist van Christus, en Bochart ■ maakt de gissing, dat hij den komenden zondvloed j voorspelde door (Urn naam Mcthusalaeh, welken hij aan zijn zoon gaf, welke uaam. verklarend omsehre- ven, kan vertolkt worden door: „als hij dood is, zal , een vvatervloed volgen." Als deze gissing gegrond is, dau werd de voorspelling op merkwaardige wijze vcr- vnld, daar, hoe onwaarschijnlijk het ook was. dal die vervulling komen zoude, toen de uaam gegeven werd. zijn leven loi binnen twee jaar van den zondvloed |
|||||||||
|
v erlengd werd. Xoach zelf was een prediker der regt-
\\ aardigheid gedurende honderd twintigjaar vóór die groote ramp, welke ondergang en verwoesting over ceue zondige wereld bragt. De drie schrijvers der booge oudheid, die beweren
cene geschiedenis van de Anlediluviaauselie wereld te geven,zijn: lïerosiis, die de geschiedenis derChaldccn beschreef: Sauchonialho, welke die der Phceniciërs zanuiistclde: Mauetho, die de oudheden van Egypte v erzanicldc. Jicrosus beweert, dat hij in het kort de geschiedenis verhaalt van tien koningen, die vóór den vloed iu L\'haldca regeerden, en dit aantal komt overeen met dat, door Mozes vermeld. Men vcron- derstelt, dal Aiorus, de eerste koning, Adam, eu dat \\isiilhrus, de laatste, Xoaeh is. Sauchonialho, die meer iu bijzonderheden afdaalt, zegt, dal het volk bij gelegenheid van groote droogte de zon aanbad, die zij lieelsaineu noemden, welkeuuam iu hel 1\'huiuieisch beteekeul Heer des Hemels. Mauetho geeft, in zijn groot verlangen om de Egyptcuarcn veel ouder dan ecuigc andere natie te doen schijnen, ceue van de uieesl ongerijmde legenden, die ooit verkondigd zijn. Hij verzekert, dat er iu Egypte dertig dyuastien vau goden waren, die uit 11-5 geslachten bestonden eu gedurende öü,.};?."> jaar regeerden, en dal, toen dit tijdperk voorbij was. acht halfgoden gedurende i 1 \'i jaar hel bewind voerden: dal op deze een geslacht van belden volgde, i.cn getale van vijftien, en dat hunne regeling li-\'i jaar duurde. Hij zegt, dat dit alles vóór den vloed heeft plaatsgehad. Hel verhaal, door Mauclho gegeven, is zoo zonderling, dat hel velen geleerden niets anders dan eeuc label toeschijnt. Stackhousc werpt] in zijne Geschiedenis van den bij- bel eenig liehi over hel onderwerp, door op hel feit te wijzen, dat de liemclligchaiiicu de eerste goden der Egyptenaren waren; eu door cene belangwekkende overeenkomst, die de gcheelc zaak schijnt ie vcrkla- reu, is de duur van de dertig dyuastien van goden, die, gelijk hij zegt, 36,525 jaar geweest :s: juist tic lengte van hetgeen de Egyptenaren cene gcheelc omwenteling van de wereld noemen; dat is, wanneer de verschillende liemclligchauieu op hetzelfde punt terugkomen, van waar al hunne omwentelingen bc- gouneu. Kenigc schrijvers hebben beweerd, dat de gods-
dicnsl der Anlediluviaansche wereld uitsluitend na- tuurlijk was, gegrondvest op de gevolgtrekkingen der ïnensehelijke rede. Zonder twijfel zijn de oorsprou- kclijke beginselen van alle godsdienst door God iu de ïnensehelijke borst geplant, eu daarom kun men |
|||||||||
|
AXTEKOS. 143
|
|||||||
|
Onder de Antediluviaansehe wetgeving werden.
volgens de Rabbijnen,de zes groote voorschriften van l Adam. gelijk zij gewoonlijk genoemd worden, goge-
! ven. Keu zevende, dat betrekking had op het eten > van bloed, werd door Nnach daarbij gevoegd. Dezes i voorschriften zijn de volgende: — 1. Gij zult geene ! andere goden hebben dau alleen den Maker van hemel I en aarde: :?. Gij zult er steeds aandenken den waren i God Ie dienen, den Heer der wereld, door Zijn naam i In hel midden van u Ie heiligen; .\'>. Gij zult liet bloed van den inenseh, geschapen naar hel beeld van God.
I niet vergieten; I. Gij zuil uw ligchaam niet bederven. opdat gij vruchtbaar moogf zijn en vermenigvuldigen,
■ en de aarde met een zegen vervullen: •"». Gij zult le-
vreilen zijn met datgene, wal hel uwc is, en wat gij niet weuseht. dal men u doe. dat zult gij aan geen ander doen: li. (lij zult regl doen wedervaren aan . iedereen, zonder aanzien van personen.
Dal er profeten ouder de Antediluvianen bestaan
■ hebben, blijkt duidelijk uit den brief van .luilas: „En
van dezen heeft ook llenoeh. de zevende van Adam. i geprofeteerd, zeggende : „Ziet, de Heere is gekomen
i mei zijne vele duizenden heiligen.\' Men geheel boek,
; dat tot titel beeft: De profetieu van llenoeh. is door
j de Abvssiuisehe kerk in haar gcwijdeii canon opge-
: nomen. Dit boek is blijkbaar een ondergeschoven
I werk. maar wat zijn historischen inbond aangaat, ge-
grondvesl op de Mozaïsche geschiedenis der Antcdi-
Invianen. Gedeelten van hel boek werden door Bruce
: uit Abyssinie nvergebragt: hij zeil /egt, dat het een
Gnostisch werk is, hetwelk de eeuw der Kmiins. Ana-
| kims en tëgregoreu bevat, die reuzen waren, welke
I van de zonen van God afstamden, en verliefd werden
I op de dochters der mensohen. De Oosterlingen hob-
i ben verscheidene overleveringen van geene groote
waarschijnlijkheid bel rellende llenoeh bewaard. Zij
gelooven, dat hij van God de gave der wijsheid en
der kennis in hnoge male ontving, en dat God hein
dertig boekdeelen uil den hemel zond. opgevuld met
i al de geheimen van de geheimzinnigste wetenschap.
i Ongerijmd als zulke overleveringen zijn. is het toch
builen allen twijfel, dal Hcnoch in den beloofden Mes-
! sias geloofde, en zich niet alleen verheugde over het
\' vooruilzigt van Zijne eerste komst om de wereld Ie
redden, maar ook niet blijde verwachting uitzag naar
Zijne tweede komst om de levenden en de dooden Ie
oordcelen.
AN\'I\'KKOS. eene Heideuschc godheid, de zoon
van Mars en Yenus. De Alheners rigttcn een altaar
• en een standbeeld voor dezen god op. dien men ge-
|
|||||||
|
zeggen, daf hel bezil dezer erfenis van do natuur
evenzeer aan het geslacht na, als aan dat vóór den zondvloed behoort. Maar behalve de oorspronkelijke beginselen, waarop wij doelen. had hel mcnschdom vóór den vloed klaarblijkelijk eene positieve gods-
dienst, die door God voorgeschreven was. en den oor- sprong gaf aan de godsdienstige gebruiken, die zij in aelit namen. Zoo was de offerande aan God ontleend, door eene bijzondere openbaring aan onze eerste ouders gegeven. Dat er een Goddelijk voorseliril\'t voor deze instelling was, wordl aangeduid door den schrijver van ücn brief aan de Hebreen, als hij zcgl: „Door liet geloof heeft Abel eene meerdere offerande (iode geofferd dau Kaïn." Het geloof van Abel moesi iets hebben, waarop hei rustte, en dat kon alleen ge- vonden worden in dr belofte van God. waaraan hij geloofde, dat het zand der vrouw den kop van den slang zon vermorzelen; en ten gevolge van dit geloof offerde hij /.nik een offer voor zijne zonden, als God bepaald bad. dat geofferd zon worden, totdat hel be- loofde zaad komen zon. De wet der offeranden, die op de ante.dilnviaansehe wereld bestond, was dus ten deele ontleend aan dn natuurlijke werking van de menschelijke rede. en ten deele aan de dadelijke en stellige aanwijzing van God zelven. In Zoo verre de offerande eene uitdrukking was van dankzegging aan God voor ontvangene geuadeblijken, was zij eene in- stelling van enkel natuurlijke godsdienst: doch in zoo verre zij boelend was en eene uitdrukking van hel beginsel, dal erzonderbloedvergietengeenevergeving van zouden is, was zij zekerlijk door God ingesteld, enwashetgebmik opeen Goddelijk bevel gegrond vest. Dat de eerste menseben en diegenen hunner af- slanimoliugen, welke (iod vreesden, afzonderlijk het gebed in aehl namen, kan voor geen oogeublik in twijfel getrokken worden. Men veronderstelt gewoon- lijk. daf de eerste instelling en bel gebruik van open- bare aauh\'driing gevonden wordt in de uitdrukking, die jeu opzigle van den lijd van Enos gebezigd wordt : „Toen begon uien den naam des Meeren aan Ie roe- pen. Dikwijls is beweerd, dat het ondersebeid tus- selien zuivereen onzuivere dieren door de Anleililuv i- aiieu gekend werd: eene onderstelling die. naar men meent, gewettigd wordl door het verhaal van de die- ren, die in de ark gingen. Het is echter mogelijk, dat Mozes. hel verhaal opstellende, geschreven beeft in laai ontleend aan zijne eigene kennis van hel onder- scheid, zonder dat hij daardoor den indruk wilde geven, dal zulk oen onderscheid vóór den z.....Ivloed
bekend was.
|
|||||||
|
1 11 VXTHEÏA — VNTÏlUnpnMOHI\'inF.TF.Y
woonlijk voor don vertegenwoordiger dor wcdcrzijd- on veel zuivering waren toegelaten, werden gekleed
sehe liefde houdt. (oorspronkelijk stond echter Ante- in vellen van jonge hinden en met myrten guirlandes
ros tegenover Eros, en streedt hij tegen dezen.: of ; gekroond.
liever, hij is een wrekend god, die diegenen straft. VXTHROPüLATKEN (Gr. authropot, meuseh,
welke de liefde van anderen niet beantwoorden. latreiio, ik aanbid), een sehcldnaam door de Atol-
AXT1IKIA (Gr. (wfliox. eene bloem i, ecu bijnaam i.t.s vuisten (/ie ald.) aan orthodoxe Christenen ge-
van Hera, als de vriendin der bloemen, onder welken geven, omdat deze staande hielden, dat Christus zij te Argos aangebeden werd. Hetzelfde woord werd volkomen een meiiseh geweest was, met eene redelijke (e Gnossus als een toenaam van Aphrodite gebruikt, zieleneen ligehnnm vandozelfdenatutiralsdat vanan- WïllKSl\'IH )|{ I K\\\' i(ir. (in/hos, eene bloem, , dcre mensehen, hetgeen alles door de Apollinaristcii ///\'.\'/•o. ik voer weg), een feest in oude tijden op Sicilië : ontkend werd. firegorins van \\azianze trok zich dit gevierd. Volgens de fabellecr werd l\'roserpina door misbruik aan en antwoordde er scherp op. Hij zegt l\'liito «eggevoerd, terwijl zij bloemen pinkte, en na den Apollinaristcn, dat zij zelve veel meer den naam lang zoeken door hare moeder Cercs in de onderwe- van vleesehaanbidders verdienden, want al- Christus reld teruggevonden. Kene schikking werd daarop geenc mensehelijke ziel had. zooals zij zeiden, dan getroffen, waarbij bepaald werd. dal zij een derde van moest men hen natuurlijk besehouwen als aanbidders liet jaar bij l\'liito. en twee derden bij hare moeder zon van Zijn vleesch alleen. doorbrengen. ()tu deze jaarlijkschc terugkomst tege- ANÏT1 IU>I\'< >MOR I\'IIIKTKX iGr. rrt/ttsojjos,
denken, werden de .t,///n\'x////oi-/\':// ingesteld, en daar menseli, liioi\'plif, vorm), mensehen die op verschillende
hel feest in het begin der lente plaat- had. was het lijden in de Christelijke kerk zijn opgestaan, en wier
een bloem en feest, dal gevierd werd door bloemen te dwaling ligt in de veronderstelling, dat liet Goddelijk
plukken en ze lot guirlandes te vlechten. Feesten van Wezen, in plaats van zuiver geestebjk enonligehame-
denzelldeu aard werden ter eere van andere godheden, lijk ie zijn. een inensehelijk ligehaai» bezit, hoewel
voornamelijk Hera, gevierd, hij welke gelegenheid misschien meer vergeestelijkt en etherisch in zijne
meisjes mei mandjes vol bloemen in processie rond- natuur. Zulk eene meening is in elke eeuw bij velen
gingen, terwijl eene zangwijs, llierakiougebeeten,op aanwezig, en komt voort uit de mate waarin wij, als
de fluit gespeeld werd. bezitters van stoft\'elijke ligchameu, noodzakelijk ou-
AXTII KSTK1II KX, een feest ter eere van Dionysiis der den invloed zijn van onze uitwendige zinnen. Hij
of Maeehus te Athene gevierd, en wel op den II1\'"". het doorloopen van de Heilige Schriften kunnen wij I -2\'\'™ en |.\'!,,en van de maand Antliesterion, die over- niet anders dan gel rollen worden door de eenvormig- eenkomt mei bel einde van onze maand Xov emberen heul, waarmede de onderwerping van onzen geest aan het begin van December. Het was een I ijd van groote den invloed der stof in het oog gehouden is. Als zij vreugde, en spelen van verschillenden aard werden lol ons spreken over het (ioddelijk \\\\ ezen. dan stelle» gedurende de drie dagen van het feest gehouden. ()p zij bel voor als bezittende die eigenschappen en hoe- den eersten dag werden de vaten opgesloken.cn werd danighcdeu, welke wij begrijpen, dal iets hebben van de wijn van het vorige jaar geproefd. Op den twee- i de eigenschappen onzer eigene natuur. Niet dat God den dag dronk iedereen uit zijn eigen beker zooveel ! hoort en ziet en handelt gelijk de menseli; maar om hem lustte, en gal men zich over aan alle soorten van j het (Ipperwczen te beschrijven is het uoodig eene taal genoegens, i\'p tien derden dag werden potten met te gebruiken, die ons ideën geeft, welke zoo nabij bloemen en zaden aail Dionysiis en Hennes geofferd, j mogelijk mei de werkelijkheid overeenkomen. De De mysteriën, met dit feest verbonden, werden des j taal. die zulke ideën uitdrukt, kan ten minste niel nachts en door de vrouwen alleen gehouden, in een I anders dan analogisch zijn; juist gelijk wij, bij het tempel, die hel geheele jaar door. behalve bij deze i behandelen van zuiver verstandelijke zaken, toch ge- gelegciiheid. gesloten «as. De ceremoniën werden j dwongen zijn om onze gedachten in iiildrukkingcu te bestuurd door veertien priesteressen. De vrouw van kierden, welke in hare eigenlijke betcekenis alleen op den tweeden archont offerde een geheimzinnig offer sloffelijkevoorwcrpenbetrekkinghebben.Deovergang voor het welzijn van de stad. en eene geheime pleg- van de eigenlijke lol de overdragtelijke betcekenis tigheid had er plaats, door welke zij aan den god werd | der woorden is in de meeste gevallen eenvoudig en verloofd. Hel dier. dat geofferd werd, was eene zeng, : gemakkelijk, en wij loopeu weinig of geen gevaar om en de ingewijden, die slechts na groote toebcreidsiden \' ze in gewone gevallen met elkander te verwarren. |
||||
|
1t."
|
|||||||||
|
AXTIIIIOPOPATITISTKN.
|
|||||||||
|
Ten opzigtc van geestelijke en Goddelijke zaken gaat
de overgangechter van niet weinig moeite vergezeld, en wij loopen vrij groot gevaar om mis tevreden te stellen niet begrippen, die ze bijna geheel en al als stoffelijk voorstellen. Daarom maakt het Anthropo- morphismus, of de dwaling om aan het Goddelijk Wezen hol stoffelijke van ous eigen ligchaam toe te kennen, niet liet kenmerk van cene bijzondere seele uit, maar is liet eerder cene verkeerde gewoonte van den geest, welke verbetering eisebt. De eerste, die openlijk de leer onderwees, dat God een mcnschelijk ligchaam bezil, naar welks beeld de menscb gescha- pen is, was Anihcus, die in de vierde eeuw leefde. Dil was slechts ééne van een aantal verkeerde leer- stellingen, die de seete, welke hij stichtte en waarvan hij bet hoofd was, predikte. Zie And.kan\'kn. In de tiende eeuw vertoonde zich deze matcria-
listische beschouwing van de Goddelijke natuur in het district Viccnza in Italië; het werd echter met veel kracht en een gelukkig gevolgdoor Itatherhis, bisschop van Veroua, bestreden. Onderrigt zijnde, dat de priesters van Viccnza anthropomorphische bc- schouwingen van God onderwezen, natu deze uittnun- tendc en bekwame man in eene zijner preeken de gelegenheid waar om de dwaling bloot te leggen, en, de zuiver geestelijke natuur van de Godheid aan te loonen. Dit veroorzaakte veel 111is110egen.cn ecnigen van de priesters kwam het zelfs voor, alsof bun God van hen was weggenomen, daar zij gewoon waren Hem alleen ah- stoffelijk te beschouwen. „Gij maaktet op domme wijze afgoden in uw eigen hart,"autwoord- de de gcloovige prelaat, „en de onmetelijkheid van (iod vergelende, schilderde! gij u, als bet ware, een grootcn koning af, gezeten op een gouden troon, en de heirseharen van engelen rondom Hem, alsof zij gevleugeldemenschen waren, gekleed in wille klee- deren, zooals gij beu op de kerkmuren afgeschilderd ziet. "De zonderling bijgeloovigc denk beidden, waarop Rathcrius hier zinspeelt, werden in niet geringe male gevoed en aangemoedigd door de schilderijen, waarop Goden de engelen voorgesteld werden, die overal de kerken opsierden. liet Anthropomorphismus werd ook in de 1?,1<\'
eeuw door Joseph Hussey van Cambridgc geleerd. Deze bekwame godgeleerde beweerde, dal de inen- schelijke ziel van Christus vóór diens verschijning op aarde uil een geestelijk en glansrijk ligchaam be- stond, waarin bij aan Adam, Abraham en andere hei- ligcn van het Oude Testament verscheen, en dal hij beschouwde als hel beeld van God, waarnaar de |
|||||||||
|
menscb gemaakt was. Zoo heeft dus van iun lijd van
\'IVrlullianus af, die bei onmogelijk vond om iels als wezenlijk te begrijpen, da! niet op de eene of andere wijze ligchamclijk was, deze materialistische beschon- wing van het Goddelijk Wezenzich, door vele ecuwen heen. van tijd lol lijd geopenbaard, hetgeen duidelijk aantoont, hoe moeijelijk het voor den menscb is, om zich van een zuiver geestelijk wezen een denkbeeld Ie vormen. Ken van de grofste vormen, waarin deze verkeerde
opvat l ing van de natuur des Goddclijkcn Wezens zich openbaart, is het anthropomorphismus door de Mor- moneu van onzen tijd geleerd. In eene der laatste preeken, welke hun groole profeet voor zijn dood uitsprak, wordt de volgende verklaring van hunne denkwijzen op dit punt gegeven in woorden, die niet verkeerd begrepen kunnen worden: „God zelf, die in gindschc hemelen op zijn troon zit, i^ een mcnseli gelijk elk van u; dat is hel groot e geheim. Indien de sluijer heden werd verscheurd, en gij den grootcn (iod zaagt, die deze wereld in hare loopbaan houdt en alle dingen door zijne magl bestuurt, dan zoudl gij Hem zien in (\\cn gelieeleu peis.....i, lui
geheelc beeld en de juiste gedaante eens ineiiselien.
Adam werd jui-t naar het beeld van (iod geschapen; Adam ontving onderrigtingcu van God, wandelde, sprak en ging om met Hem. gelijk de eene monscli spreekt en omgaat met den anderen."*"\'1\'\'* ,,fkzal u zeggen, boe (iod (iod werd. God zelf, de Vader van ons allen, woonde op eene aarde, zooals Jezus f\'hris- tiis zelf ook, want ik zal hel uit den bijbel aaulooucii. Jezus zcide: „(ielijk de Vader magl heeft in zich zelven, zoo heeft ook de Zoon magl;" om wal Ie doen \'r wel, wal de Vader deed. dal is duidelijk : om zijn lig- chnam af te leggen en het weder op te nemen, .lezus. wal gaal gij doen ? - - Mijn leven alleggen gelijk ui/u I\'ih/p,- il, iil\'en hel weder opnemen.\' En in een ander werk van een der broederen, dat
tot titel heeft: De Stem der Waarschuwing, wordt dezelfde leer duidelijk verkondigd als het geloof der seele. ..Wij aanbidden," lezen wij aldaar, „een \'iod, die ligchaam en verstand heeft, dis oogen, mond en ooren heeft, en die spreekt wanneer en lot w ien hij wil, die even bedreven is in uitvindingen op het ge- bied dei\' mechanica als in alle andere zaken.\' ANTHROPOPATHISTEN(Gr.w;////v)/;n,«,mensch,
jiuI/kis, cene hartstogt). De klasse van menschen. waarop deze naam van toepassing is. verschilt cenig- zin^ van de Anthropomorphieten, daar zij niet aan hef Goddelijk Wezen het bezil van een mcnschelijk |
|||||||||
|
vnti-raptistkx.
|
|||||||||
|
I lli
|
|||||||||
|
ineeningeii te vermijden, aan God geenc andere eigen-
schappen dan goedheid en liefde toekende. l)e wijsgeerige opvoeding van de leeraars der
Alexandrijnschc kerk zette ben aan, om Ie beproeven liet uiatericclc antbropopatbisinus uit de Christelijke geloofsleer geheel en al ie verdrijven. In dit geval liepen zij echter gevaar eene te subjectieve rigting aan de Goddelijke attributen te geven, en ze aldus te sluitenbuiteu het gebied der inensehelijke sympathiën. Dit was misschien het geval niet eenige van de rede- neringen van Origenes. De Gnostieken ontdeden, in hunne afkcerigheid van hel anthropopatliisnius, (iod van Zijn attribuut van regt vaardigheid, als onbeslaan- baar, naar hun inzigt, met bet wezen van een ein- deloos volmaakten (iod. De Alexandrijnen, aan den anderen kant, verdedigden liet begrip van regfvaar- digbeid legende Gnostieken air. een attribuut, dat tol de Goddelijke volmaaktheden behoort, doch verv ielen in eene andere dwaling, daar zij de regt vaardigheid deden wegsmelten in strafoefeneude liefde, en haardus van haar zelf-beslaan beroofden. Mr staal echtereen «aar tegenover een valsch authropopathisinus, een toekennen van inensehelijke hartstogten aan (iod, dat door en door sehri II matig is, mits deze altijd opgeval worden in overeenstemming mei de natuur en ile majesteit van Geul, en zoodanig, dal niet de geringste onvolmaaktheid in den oneindig zuiveren en volmaakten .lehovah worde aangeduid. AXTF-BAPTISTEN (Gr. aati, legen Ixi/dao, ik
doop). Deze naam wordt uiel gegeven aan ben, die eene bijzondere wijze van doopeu verwerpen, maar aan hen, die zieb gebeid en al legen de toediening van de wijding aankanten. Ouder deze nemen de leden van liet Gezelschap der Vrienden iKwakers; eene eerste plaats in. daar zij de noodzakelijkheid van uitwendige wijdingen ontkennen, eu hei Christendom van het Nieuwe Testament iu eene geheel geestelijke en innerlijke godsdienst oplossen. Zij beweren, dat de waterdoop reeds lang geleden door den doop niet den Heiligen (leest vervangen is, den eenigen doop dien zij aannemen. Dal de Christelijke doop geen uitwendig kerkgebruik is, bewijzen zij uit 1. Petrus III : i\\ -. „Waarvan het tegenbeeld, de doop, ons nu ook behoudt, uiel die eene aflegging is der vuiligheid des ligeba.\'uiis, maar die eene vraag is van een goed geweten tol God, door de opstanding van Jezus Christus." Deze lekst en nog vele andere, zeggen zij, spreken van den doop als eene zedelijke en geestelijke plcgligheid, en de doop met water door .lohannes, den voorlooper van Christus, toegediend, behoorde, |
|||||||||
|
ligchaani toekent, maar dezelfde beperkingen en ge-
breken, die den menschelijken geest aankleven. Deze meen ing wordt schijnbaar gesteund door verschillende uitspraken van de Heilige Schrift, waarin degevoe- Irns en liartstogten v;iu het mcnscliclijk wezen aan God norden toegeschreven. Zij zeggen van God, dat Hij beuiint, haat, toornig, uaijverig is, enz.; allen uitspraken, die schijnen voort Ie komen uil het. denk- beeld, dat de Volstrekte Geest cenigzins gelijkt op den beperkten geest des menschen. Al zulke gezegden moeten echter, daar/ij blijkbaar gebezigd zijn om de zaak bevattelijk te maken voor onze zwakke vermo- gens, met inachtneming van zekere belangrijke voor- waarden verklaard worden. I. Hij moeten die gevoc- lens en hartslogleii opvatten op eeue wijze, die past aan de natuur en de majesteit van den Almagtige; wij moeten ze ontdoen van al die onvolmaaktheid, die ze liij de schepselen aankleeft, en ze zoo aan de Godheid toekennen. •.\'. Wanneer inensehelijke hartstogten aan •lehovah worden toegeschreven, moeten wij zorg dra- gen ze niet op cene wijze te verklaren, die de minste onvolmaaktheid in Hem aanduidt: maai\' wij moeten daardoor öf rem- zuivere handeling van Zijnen wil verstaan, vrij van alle gemoedsbeweging; waaraan de menschen onderhevig zijn, hf anders de uitwerking tan zulke inensehelijke hartstogten, daar de oorzaak in plaats van het gevolg is uitgedrukt. — eene figuur die in de Heilige Schriften dikwijls voorkomt. De invloed van de unthropopathische strekking
werd gezien in den strijd tussehen Tertullianus en Mareioii. Haar de nienseh naar het beeld van God geschapen is, beweerde de eerstgenoemde, dat liij met (iod al de eigenschappen gemeen had, die aan hel wezen des geest es eigen zijn, met dit enkele 011- derseheid, dal alles wat bij den inenseli onvolmaakt is, in (iod volmaakt moet «orden gedacht. „Daarom wilde Tcrlulliauiis," zooals Xeander aanmerkt, „op den voorgrond stellende, dal hel Christendom met de herstelling van liet beeld Gods in den menseb bet veredelen en vergeestelijken van het antkmpopathinniin bedoelde, dat men, in plaats van alles in dezelfde onvolkomenheid, waarin liet bij den nienseh gevonden werd, op God over te dragen, veeleer in den menseb alles naar hel beeld van God zou herscheppen en in waarheid Goddelijk maken. Trouwens, in de geheele openbaring zag hij een voortdurend afdalen van God lol demenschelijkczwakheid, dal inde menschvvordiiig van (Iod zijn uiterste punl bereikte." Deze gevoelens waren eene krachtige Icrcgtzelting van de inziglen van Mareion, die in zijne zin-hl om anthropopathisehe |
|||||||||
|
ANTICHRIST.
|
||||||||
|
117
|
||||||||
|
gelijk Johauncs zelf erkent, tol cent\' mindere en in
verval gerakende wet. Deze tegenkanting legen de toediening van den doop bcpaall zich niel tot de Vrienden. Socinus schreef eene verhandeling over ile vraag: Is het een Christen geoorloofd ziek te oul-
lioudcu van den watordoop? en zijn antwoord was be- vestigend. Dikwijls zijn er personen geweest, die, zon- der geregelde sectcu te vormen, legen het toedienen \\ uu den doop als cene Christelijke wijding gestemd waren. Somtijds waren hunne gronden nagenoeg gelijk aan die der Vrienden, namelijk: dat hij als eene uitwendige plcgtighcid onbestaanbaar is met het geestelijke karakter van de wet des Nieuwen Tcsta- ments; op andere tijden, dat de dooj) eene wijding is voor proselieten, en als zoodanig alleen kan toegepast worden op hen, die van eene andere godsdienst tot het Christendom overgaan, en daarom niet van toe- passing is o]> hunne nakomelingen, hetzij kinderen of volwassenen. Deze beschouwing der zaak wordt at- geleid uit de woorden der Iastgcving onzes Meeren aan Zijne discipelen: „(.iaat dan henen, onderwijst al de volken, dezelve doopende in den naam des Vaders, enz.; uil bet gebruik der Apostelen en eerste Christenen, die, voor zooverre nagegaan kan worden. geeuc anderen doopten dan bekeerlingen van het Jodendom of Heidendom en hunne huisgezinnen ; en uit hel feil, dal de toediening der wijding grai deel uitmaakte van de herderlijke bediening, maar aan Apostelen en Evangelisten bijzonder eigen was. Hel antwoord op dit alles is klaarblijkelijk, dal ten tijde der Apostelen gcenc keiken mei mogelijkheid uil anderen dan proselieten van bel Jodendom of Heidendom bc- staan kunden, en daarom konden geeue anderen dan /.ij, die ten minste volwassen waren, gedoopt worden; maar zelfs in de Handelingen der Apostelen vinden wij melding gemaakt van de huisgezinnen van zulke personen, welke gedoopt werden, en bet is waarschiju- lijk, dal er onder de gedoopleu eenige waren, die nog niet den leeftijd badden bereikt, om in slaat te zijn bel Jodendom of Heidendom zoodanig te belijden, dal zij als proselieten konden beschouwd worden. ANTICHRIST (Gr. legen Christus of in /Jitat» eau
Christus). Dit woord wordt in de Schrift gebruikt "in Jen wettisch dr,- zoude aan te duiden, of die groot e afvalligheid van hel geloof, die, volgens de voorspcl- ling, vóór de tweede komst des Herren Jezus (\'liris- tus plaats zon hebben. Over dit onderwerp zegt l\'aulns in 2. Thcss. 11:1—11: „En wij bidden n, broeders! door de toekomst van onzen Heere Jezus Christus, en onze toe vergadering lol hem. dat gij |
niet baastelijk bewogen wordl vuil verstand, of ver-
schrikt, noch doorgeest, noch door woord, noch door
zendbrief, als van ons geschreven, alsof de dag van
Christus aanslaande ware. Dal n niemand verleide
op eenigerlci wijze: want die kond niet, tenzij dal
eerst de afval gekomen zij, en dat geopenbaard zij de
incuscli der zonde, de zoon des verderfs; die zieb
tcgeustell en verheft boven al wat God genaamd, of
als God geëerd wordt, alzoo dat hij in den tempel Gods
als een God zal zitten, zich zelvcil vertoouende, dat
hij (lodis. Gedenkt gij niet, dal ik, nog bij u zijnde,
u deze dingen gezegd heb? En nu, wat hem weiler-
houdl weet gij, opdat hij geopenbaard worde te zijnen
eigen lijd. Want de verborgenheid der ougeregtig-
hcid wordt aireede gewrocht; alleenlijk, die hem uu
wcderhuudt, die zal hem wederboiiden, totdal bij uil
hel midden zal weggedaan worden. I\'u alsdan zal
de ongcregtige geopenbaard «orden, dcirwclkcn de
Heere verdoen zal door den Gccsl zijns inomls, en Ie
niet maken door de verschijning zijner toekomst;
hem, zeg ik, wiens toekomst is naar de werking des
Satans, in alle kracht, en leekenen, en wonderen der
leugen: en in alle verleiding der onregl vaardigheid in
i degenen, die verloren gaan; daarvoor dal zij ile liefde
j der waarheid niet aangenomen hebben, om zalig Ie
worden. Ku daarom zal hun God zenden eene kracht
i der dwaling, dal zij de leugen zouden gclooveii."\' Het
blijkt, dat dezelfde reeks van gebeurtenissen ook aan
i .. I I den Apostel Joluinucs geopenbaard werd, en dat bij
; de Christelijke kerk aan dezen groutcu komenden
vijand, onder Ak\'\\\\ zeer merkwaardigeu naam van \\
\\ Antichrist, herinneren moest. In 1. Joh. II : Is lezen 1 wij: „en gelijk gij gehoord hebt, dal de Antiebrisl ! komt." Do Antichrist door l\'aulns en Johauucs voor- speld, was blijkbaar dezelfde vijand \\uu Christus en , Zijn volk, dien Daniel lang te voren, iu eeu nachtge- zigl, in verband met hel Romeiuschc rijk zag, alsof bij bel opperhoofd er over moest zijn; wol is waar niet iu deszelfs toeumaligen, maar iu een volgenden cu ver- I deelden slaat. Dit is volkomen iu overeenstemming ! met hetgeen l\'aulns zegt, dat eerst ecu zekere hiudcr- paal mocsl worden weggenomen, opdat de Antichrist | zich ontwikkelen kou — een hinderpaal die, zooals I men iu de Kerk van de vroegste eeuwen af geloofd . beeft, betrekking heeft op bet Ifoiiieiusche rijk, zoo- j j als hol Ie dier tijde zamengeslcld was. In den lijd van den Apostel 1\'aulus was, zooals hij
i ons zelf berigt, de refhitegenheid begonnen ie wer-
kcu— de kleine hoorn van Daniël was begonnen zijn
weg te lianen onder de Itoineinsehc koningrijken.
|
|||||||
|
AiNTlCUtUST.
|
|||||||||
|
lis
|
|||||||||
|
osus beers voeten, en zijn mond als de mond eens
leeuws; en de draak gaf hem zijne kracht, en zijnen troon, engroolc uiagt. En ik zag één vau zijne hoofden als tot den dood gewond, en zijne doodelijkc wonde werd genezen; en de gcheele aarde verwonderde zicli achter het beest. En zij aan\'.aden den draak, die liet ! beest mag) gegeven had; en zij aanbaden het beest, ; zeggende: Wie is dit beest gelijk\': Wie kan krijg\' voeren tegen hetzelve\'l En hetzelve werd ecu mond gegeven, om gruote dingen en Godslasteringen te spreken; en hetzelve werd niagt gegeven, om zulks Ie doen, twee en veertig maanden. En het opende zijnen mond tot lastering tegen God, om zijnen naam te las- teren, en zijnen tabernakel, en die in den hemel wonen. Eu hetzelve werd magt gegeven, om den heiligen krijg aan te doen, en om die te overwinnen; en hetzelve \\\\ci\\l magt gegeveu over alle geslacht, en taal, en volk. En allen, die op de aarde wonen, zullen hetzelve aanbidden, wclkernaineu niet zijn geschreven in het hoek des levens, des Lams, dat gcslagt is, van de grondlegging der wereld." De omverwerping van deze verschrikkelijke magt wordt daarna duidelijk beschreven in het achttiende hoofdstuk vau hetzelfde boek, waarin ons gezegd wordt, dat zij handel dreef in dc zielen der me.sclicii, en dat „in dezelve is ge- vonden het bloed der profeten, en der heiligen, en al dergencn, die gedood zijn op de aarde." De tirannieke magt, door Daniël, Paulus en Jo-
| hannes beschreven, wordt door oudere en nieuwere
| schrift uitleggers gewoonlijk de Antichrist, de vijand
| vau Christus genoemd. De kerkvaders spreken over
deu Antichrist en den Meusch der zonde als een en
denzelfden persoon, en vele van hen geloofden, hetzij
door overlevering of door gevolgtrekkingen uit dc
opgaven der Schrift, dat wal dc openbaring van den
Antichrist vertraagde, het Hcidcnschc Romeiusche
rijk was; maar als dat rijk in stukken zou zijn gere-
tcn, dun zou hij in dc Christelijke kerk verschijnen
en voornamelijk in de Kerk van Rome lieerschen.
Zelfs Grcgorius de Groote, een van ile pausen vau
Rome, die den Apostolischen zetel tegen het ciudc der
zesde eeuw bezette, verklaarde onbeschroomd, dal
i alwie zich zclven algemeen bisschop zou noemen, of
: zou wenscheu zoo genoemd te worden, de voorluoper
! vau den Antichrist zou zijn. Dc taal is kras en veelbe-
teekeuend. En liet is in niet geringe mate opmerkeus-
waardig, dat de onmiddellijke opvolger van (iregorius
in hel jaar liOti van den (irickschen keizer l\'hocas den
titel van Algemeen bisschop ontving. Daarom rekent
in. n gewoonlijk, dat tan da1 jaar al\'de verrijzenis der
|
|||||||||
|
Hel zou cciic deels lijdelijke magt zijn, die tot zekere
giens dc plaats van liet Romeiusche bewiud innam, en eeiie deels geestelijke liiagt, uic zal ia deu tempel Gods. Gelijk Daniels kleine hoorn, die woorden /.al spreken tegen den Allerhoogste en de heiligen der hooge plaatsen verneileren /.al, wordt van deu Meusch der zondeeu de Verborgenheid der ougeregtiglieid van i\'auliis gezegd, dat hij zich zal tegcustcllen en verhef- fen boven alle--, wat God genaamd, of als God g( éerd wordt. Dezelfde Apostel geeft eene ander;: besehrij- ving van den Antichrist ia 1. Tim. IV : 1— 1: „Doch de Geest zegt duidelijk, dat in de laatste tijden som- migen zullen afvallen van het geloof, zich begeveude tot verleidende geesten,, uu leeringeu dei duivelen, door geveiusdheid der leugensprokers, hebbende hun eigen geweten als inet eeu brandijzer toegesebroeid; verbiedende te huwelijken, gebiedende van spijzen te onthouden, die God geschapen heeft, tot uuttigiug met dankzegging voor de geloovigeu, en die de waar- lieid hebben bekend. Want alle schepsel Gods is goed, en ei\' is niets verwerpelijk, niet dankzegging genomen zijnde.\'\' In deze woorden is een aantal bij- zouderheden verval, die allen duidelijk van toepassing zijn op de ltooinsche Kelk. Ue laatste tijden zijn klaarblijkelijk die van liet Evangelie, en te vergeefs zeggen de aanhangers van de Kerk van Rome, dal het woord suui„tit/en niet op hen betrekking hebben kan, dewijl zij zeer talrijk zijn, want hetzelfde woord wordt in den bijbel dikwijls gebruikt, om nagenoeg een geheel volk aan te duiden. Dc schrijver van dvn Drief aan de Hebreen zegl ij. v.: „Want souiuüt/eu, als zij die gehoon! hadden, hebben Ileni verbitterd,"\'\' hoewel hij van !>ijua het gcheele Israclietische volk spreekt. De beschrijving van den Apostel omvat niet alleen den leugeuachtigeu geest van hel J\'apismus, die altijd een van zijne hoofdtrekken geweest is, zijn verbod om te huwen aan nonnen, monniken en prics- ters, zijne bevelen om zich van zekere spijzi a te onl- houden, maar ook zijne herstelling van dc aanbidding van duivelen en helden der Heidenen, in den vorm cener goddclooze vcreeriug van de Maagd -Maria en de ware of veronderstelde heiligen. Dc Apostel Johaniies besclu\'ijfl dezelfde antichris-
lelijke magl duidelijk in de Openbaring. In dc acht eerste \\-;v.cii van hel dertiende hoofdstuk lezen wij: „Kn ik zag uit de zee een beest opkomen, hebbende zeven hoofden en tien hoornen; en op zijne hoornen waren tien koninklijke hoeden, en op zijne hoofden waa \' n naam vau Godslastering. Eu hel beest, dal ik /.i_ «;.- ei ti--!i parde! gi lijk i ii zijne voeten als |
|||||||||
|
ANTIDICA-MA1UAN1ETEX — AST1NOMIANEN.
|
U\'J
|
||||||||||||
|
mag! van den Antichrist begint, welke inagt, volgens
Daniël, 1,260 jaar zal Uuren, zoodat in het jaar lüüü zijne regering op aarde moet ophouden. Terwijl 1\'rolcstantschc schrijvers vrij algemeen
aannemen, dat de Antichrist het pauselijke Rome aanduidt, verklaren Roomsche schrijvers over het algemeen, dat hij het Heidcuschc Rome voorstelt. De laatstgenoemde meening is door lïossuet op bc- kwame wijze verdedigd, terwijl de Albigcnzcn, Wal- denzeu en de eerste Hervormers de eerstgenoemde krachtig volhielden. Hugo Je Groot schreef eene ge- leerde verhandeling om te bewijzen, dat du Antichrist of Meusch der zonde Caius C\'aligula, een Romciusch keizer, was. Dr. Hammond beschouwt hem als eene beschrijving van Simon den ïooveuaar en de Gnos- tieken. Eenigc schrijvers passen de voorspelling toe op de ongeloovige Jodca vóór de verwoesting van Jeruzalem; andere up Mohamed, den profeet van Arabic; nog andere, voornamelijk Roomsche godge- lccrdcn, beschouwen den Antichrist als bestemd om de Protestanten aan te duiden, die den paus niet erkennen als het zigtbare hoofd der Kerk op aarde. ANTIDICA-MABIANDETEN (Gr. tegen Manu),
eene scetc, in de vierde eeuw ontstaan, welke de heer- schende Roomsche leer van dien tijd, dal Maria altoos Maagd was, ontkende, en de meer nalurrlijkc vcrkla- ring van Matth. 1:25 en XIII: 55 en 50 aannemende, beweerde, dat zij later in ecu staat van echtelijke gc- mcenscliap met haar echtgenoot geleefd, en andere kinderen ter wereld gebragt had. Zij, die deze mec- ning aanhingen, werden onder de ketters van dien tijd gerangschikt. Zij werden ook .LtliiMii\'iaiieu, tegen Maria, genoemd, alsook Ueloidianeu van Helvidius, een van de hoofden der scetc, die onder Theodosius den Grootc leefde. Epiphauius zegt, dat zij in Arabic cu de aangrenzende landen het talrijkst waren. ANT1DÜRON (Gr. een tegengenchenk), ecu naam
door de Grickschc kerk aan het overgebleven gewijde brood gegeven, nadat het avondmaal gevierd is. Het brood, dat daarbij gebruikt wordt, is rond, doch heeft in hel midden gewoonlijk een vierkant, dal het Heilige brood heet, waarop eene zinspreuk te lezen is. De gewone stempel bestaat uit letters, die de woorden vormen, welke bctcckencu:„JezusChristus overwint." Op deze wijze: — |
Wanneer liet middelste gedeelte van het brood,
waarin, naar het geloof der Grickschc kerk, alleen de wijding is, door den priester is weggenomen, wordt het omringende en ongestcmpclde gedeelte A.ntido-Kon genoemd en ouder de gemeente verdeeld. De Grickschc kerk beweert, dat de gewoonte om het gewijde brood onder de gemeente te verdeden, haar oorsprong aan de Apostelen zelve ontleent. Zij ueiuen alle teksten van clcn bijbel, waarin melding gemaakt wordt, van hel breken des broods, als zoovele onbetwistbare bewijzen aan van zulk eene uitdeeling van gewijd brood. Zij brengen het aan de zieken cu zwakken, die niet in staat zijn bij de viering van het avondmaal tegenwoordig te zijn. Het moet nuchtcren gegeten worden, en om hiervoor te zorgen wordt het dikwijls tot vroeg in den volgenden morgen wcggc- legd. Zij schrijven er de kracht aan toe om de schuld van alle vergeeflijke zonden uit te wisschcu. Zij hou- den het Antidoron in grootc eer, omdat zij het als een zinnebeeld of cene voorstelling van de Heilige Maagd bcschouwcu. ANTIMENSIUM, het gewijde kleed in de Gviek-
sche kerk, dat liet altaar bedekt. Het moet door een bisschop gewijd zijn, en in zijn weefsel deeltjes hebben van de overblijfselen eens martelaars. Dit Antinicn- sium vervangt een draagbaar altaar. De plegtigheid der wijding wordt aldus verrigt:— In de eerste plaats besprenkelt de patriarch of zijn ïncdehelpcr het kleed driemaal, terwijl hij het gezang: „Gij zult mij was- schen met hijzop, enz." driemaal zingt. Vervolgens spreekt hij er den zegen over uit, waarna hij de wic- rookvaas neemt en het teeken des kruises daarmede driemaal op het Autiiucnsium maakt: het eerste tcc- ken in het midden, en de twee andere aan elke zijde. Daarop zingt hij ecu ander gezang, en nu volgen verschillende bewicrookingen, gebeden en uitroepen. De rcliquien worden nu te voorschijn gebragt, de\' patriarch stort er het chrisma over uit, en zet ze vcr- volgens in cene rcliquiënkas, die achter het Antiineu- sium geplaatst is. Üe plegtigheid eindigt met een gebed. ANTINOMIANEN of Antisohistes (Gr. auli,
uomo», tegen, wet), ecu naam welke gegeven wordt aan hen, die gclooveu, dat de wet van God door het Evau- gelic is te niet gedaan, en dat daarom degcloovige niet vcrpligl is goede werken te verrigteu. De eerste, die openlijk zulke gevaarlijke leerstellingen schijnt te hebben verkondigd, was Johauncs Agricola, die eerst een leerling van Luthcr was, maar later ecu hevig legcnstandei van den grootcn Hervormer werd. De- |
||||||||||||
|
I tl C X C
XI i K A
|
|||||||||||||
|
\'
|
|||||||||||||
|
].->"
|
|||||||||
|
zelfde leer, zélfs nog verder gedreven, werd leu tijde
van Croinwell in Engeland door ecnige Puriteinen gepredikt, Zij is in onzen tijd in al bare kracht weder in liet leven geroepen door de Broederen van I\'lvinoulli. Do grondslag van liet stelsel, dal gemakshalve .Vnti- iiomiaausch genoemd wordt, hoewel /.ulk een naam nooit door eene secte aangenomen is, bestaai in hel ontkennen van de verpligting van geloovigeu, om aan de voorschriften van Christus te gehoorzamen. Deze ontkenning wordt gegrondvest op liet denkbeeld, dat de Verlosser voor Zijn volk niet alleen ontheffing van den vloek der wei heeft verkregen, maar ook van alle verantwoordelijkheid aan de wet zelve. Volgeus do/e nicciiing wordt derhalve liet bestuur der Godheid, wal de geloovigeu aangaat, vernietigd. Maar dit sluit de gehcclc omkeering der godsdienst in, want «elk denk- bceld kunnen wij vormen van eene godsdienst, waarin al do verpligtiugeu van vroomheid en zedelijkheid ter zijde gezel worden; waarin niets voor liet geweten verpligteud of gebiedend is\': Wij kunnen ons ecu godsdienstig wetboek voorstellen, waarin alles met alle mogelijke graden van zachtheid of gestrengheid behandeld wordt, maar geen stelsel, dat don naam van godsdienst verdient en volstrekt gcene pligten voor- schrijft. Daarom kan men hel Antinomiauisiuus gcene ,/ iihdiewlii/c dwaling noemen, want godsdienst, hetzij waar of valseli, hoeft er niets modo gemeen; men moot liet oenier als eene poging beschouwen, om ecu stcl- sel van sehoonseliijiieiide goddeloosheid in do plaats van hel Christendom te stellen. Do aanhangers er van zijn in hunne eigene oogen eene bevoorregte klasse, die in een afgezonderd gewest in onwankelbare zeker- beid en wettolooze vrijheid woont, terwijl de overigen der Christelijke wereld de vasallcn van wettige slaver- nij zijn, die werken in duisternis en ketenen. Welke verscheidenheid van karakter zij dan ook in andere op/.igteu mogen vertooneu, eene hoovaardige en diepe minachting van elke andere gezindheid kenmerkt hen allen. De pogingen, die aangewend zijn om do beginselen
van hel Autiuomianismus te verdedigen, berusten op een aantal afzonderlijke bijbelplaatsen, die uil baar verband gerukt zijn. De leerstellingen der vrije genade worden niet iu bare ware en eenvoudige betcekenis voorgesteld, maar op de meest overdreven en verwrou- •:iu wijze. De uitdrukkelijke verklaring van Christus /.elven : „Meeul niet, dal ik gekomen beu, om do wel of do proleten ie ontbinden : ik ben niet gekomen, om die te ontbinden, maar te vervullen," word! duidelijk omgekeerd, \'/.ulk eene leer is geheel en al in strijd |
|||||||||
|
mot de rede en do Schrift. De wel van God isvoortdu-
rcud verpligteud on moot dat ookzju. Zij moei eeuwig en onveranderlijk verbindend zijn voor elk verstandig schepsel, dat God geschapen heeft. Zij houdt hare aanspraken op iedereen staande en zal die altijd staande houden, en hoewel zij voor dengeloovige opgehouden heeft oen werkvei\'bond te zijn, op grond waarvan hij verwachten kan het leven in te gaan, blijft /ij toch in al hare oorspronkelijke volledigheid ecu levensregel. Op gecnerlei wijze, doorgeenerlci middelen kan iets afgedaan worden van hare eischcu. Zoo langde oueiii- diggroote, heilige en regt vaardige God bestaat of don seeplerzvvaail over het heidal, moei deze wet harcoor- spronkelijkc zuiverheid behouden, liet is waar,de wel heeft bare eischen op Christus, onzen borg, uitgeput, en daarom bezit zij niet langer de magt, om loven of dooil aan den geloovige mede Ie doelen. Zij, die in Christus zijn, zijn niet langer ouder do wel als een verbond, dat loven belooft of met den dood bedreigt; zij zijn één met Hein, die de gehcclc wet vervuld heeft, opdat zij als regl vaardig in hol oog van God zouden aangenomen worden, en die voor bon gestorven is, opdat zij niel zouden verderven, maar hel eeuwige leven bobben. Niets kan afgedaan worden van de eischen der wet, hetzij van de volmaakte gchoorzaain- licid aan hare voorsehriftcu, of van do vergelding die op bare overtreding volgt. Al zulke eischen zijn door den Christcu echter alrccdc vervuld, niet iu bom zel- vcn maar in zijn Borg, en als het vonnis der veroor- decling tegen Christus den borg wordt vernietigd, dan wordt het ook tegen de Zijnen vernietigd. Do regt vaardigheid der wet is iu hen vervuld, en volgens de beginselen van het Goddelijk bestuur kannen gecne verdere eischen legen hou gedaan worden. Zij zijn volkomen in Christus, eu geregt vaardigt! in hel oog van God; hunne personen zijn aangenomen, hunne naturen zijn vernieuwd. Zij zijn niet langer vrcenide- lingon, maar medeburgers der heiligen en van het huis Gods. .Maar dewijl de meuschaldusgeregtvaardigd wordt
door het geloof zonder de werken der wet, is hel niel- tcmiu waar, dal juist krachtens die regtvaartligiua- king de wet van God het hoogste voorwerp is van den eerbied des geloovigeu. „Hoe lief bob ik uwe wel !\' is de uitroep van hel ware kind Gods, „zij is mijne betrachting don ganscheu dag;\' en zoodanig is tic ijver, dien bij gevoelt voor de eer van God CU van Zijne wet, dal zijne oogen overvloeijen van tranen, onitlal de menschen die wel niel houden. De gcloo- vige is een onvermoeid apostel der wet. Hij onder- |
|||||||||
|
ANTI!
|
IIONIA. 151
leerstellig is, dienstbaar gemaakt aan hel inscherpen
van eene heilige gehoorzaamheid. Antiuomianeu hebben zich nimmer tot eene afzon-
derlijke seetc vereenigd, maar hunne verderfelijke leer is door velen, die zich Christenen noemden, oni- hclsd. De naam schijnt niet Luther geboren te zijn, daar deze hem gebruikt, als bij de leerstellingen van Agrieola bestrijdt. Zij zijn ook Solifidianen genoemd, omdat zij geloofden , dal heiligheid niets gemeen heeft met regtvaardigmakend geloof. Antiuomiaan- sehe meeningeu schijnen zeer vroeg in de Christelijke kerk geslopen te zijn, zooalszeer duidelijk blijkt uil den Zendbrief van Jacobus, waar hij spreekt overhel | onveranderlijk verband lusschen geloof en goede wer- ken. Van dien tijd lot op hel tegenwoordige oogenblik zijn de gevoelens der Antiuomianeu door velen in elke eeuw der Kerk gekoesterd, want zulke gevoelens hebben een betoovereuden invloed op zekere geinoe- dereu. Hel is betreurenswaardig, dat de zuivere leer des Evangelies zoo verdraaid wordt, en om den voort- gang van zulke noodlottige dwalingen tegen te gaan i is het van het grootste belang, dat getrouwe dienaars i van Christus niet alleen de voorregten van den Chris- ten prediken, maar ook de voorschriften van Christus, en hel innige en onverbreekbarc verband aanwijzen tusschen geloof en heiligheid, tusschen regt vaardig- making en heiligmaking, vergeving en zuiverheid, genade in het hart en vroomheid inliet leven. „De zaligmakende genade (iods, die verschenen is aan alle inensehen, en ons onderwijst, dal wij de goddeloos- beid en de wereldsehe begeerlijkheden verzakende, matig, en regt vaardig, en godzalig leven zouden in , deze tegenwoordige wereld." Als dal het doel van hel evangelie der genade (iods is, dan moet hel Antinomianismus niet minder in strijd zijn nul het A\\Oord (Iods, dan niet de hoogste belangen vanden mensch. A.NTIPHONIA ((ir. tmti, phniie, slem antwoor-
deudc oj) stem), een woord dat een gezang aanduidt, hetwelk bij beurten gezongen moet worden, lieurte- lings te zingen schijnt in don ouden Joodseben lem- pel in gebruik geweest te zijn; vele psalmen zijn blijkbaar zamengesteld met hel doel om als beurt - zangen gezongen te worden. Augustinus vermeldt deze wijze van zingen dikwijls, en schrijft haren oor- sprong in de VVestersehe kerk toe aan Anibrosius van Milaan, die haar in navolging van de Oostersehe ker- ken invoerde (zie Aïlbr. Gez.). Het is moeijelijk den oorsprong er van in het Oosten na te gaan. Theodo- relus zegt, dat Flavianus en Diodorus, gedurende dr |
|||||||
|
wijst haar mei zijne lippen e.n door zijn leven; en in
! plaats \\au ie wenschen den standaard van Jehovah\'s wet in de geringste mate neder te halen, spreekt hij over hare vervulling- in de gehoorzaamheid en het lijden van Christus als het krachtigste bewijs, dat zij onveranderlijk heilig, onbuigzaam regt vaardig en on- uitsprekelijk goed is. Zonder twijfel heeft bijgeleerd, dat uit de werken der wet geen vleeseh zal geregt- vaardigd worden, en daarom verheugt hij zich, dat hij niet langer onder de wet is, maar onder de genade. Ku toch verwerpt hij zelfs de gedachte vanuit het oog ie verliezen, dat de wet van (iod hem nog bindt, met de grootste verontwaardiging. ,,Zullen wij zondigen, omdat wij niet zijn onder de wet, maar onder de ge- nade? Doen wij dan de wet te niet door het geloof;\' Dat zij verre; maar wij bevestigen de wet." Zulke inzigten aangaande de wet van (iod koesterende, ge- niet hij waren geestelijken vrede, want „die uwe wet beminnen, hebben grooten vrede, en zij hebben geencn aansloot." Zoo iemand „heeft vermaak in de wet (iods naar den inwendigen meuseh," en hoewel hij dikwijls tot zijne droevige ervaring gevoelt, dat ook \'\' hij zeggen moet: „Ik zie eene andere wet in mijne
leden, welke strijdt tegen de wet mijns gemoeds," verlangt hij naar volkomene bevrijding van de heer- ! schappij der zonde, opdat hij heilig moge zijn, gelijk
(iod heilig is. Deze bewondering en liefde van (iods wel, deze toenemende begeerte naar overeenstem- ining met hare zuivere en regt vaardige voorschriften, maakt juist, hel wezen der godsdienst in de ziel uit. 10r kan een schijn van heiligheid in hel uitwendig gedrag van een mensch zijn, die evenwel geen waar en opregt Christen is; de heersehende invloed en inagt van (Iods wet in het hart geeft hem echter regt op den naam van een waar kind van (iod. De Anliuomiaan tracht zich zelveu en anderen
Ie overreden, dat Christus, door de dienst van Ver- losser op zich te nemen, het gezag eens wetgevers heeft Ier zijde gesteld. Maar drong Jezus, toen Hij nog op aarde was, er niet bij Zijne volgelingen op aan, dal zij, als een zeker en onveranderlijk bewijs van liefde jegens Hem, Zijne geboden zouden houden. lOn nu hij ten hemel is gevaren, is bet als Vorst zoowel als Zaligmaker, opdat Hij Zijn volk aan zich moge onderwerpen, bel tol een gewillig volk makende op den dag Zijner magt. Als Jezus stierf,opdat Zijn volk niet zoude verderven, is het dan niet even waar, dat II ij stierf om hen van alle ongeregtigheid te verlossen, om ecu bijzonder volk, ijverig in goede werken, te louteren!\' In het Nieuwe Testament wordt alles, wat |
||||||||
|
ANTISABBATHARTEN — ANTISTTPERNATURALTSTEN.
|
|||||||||
|
I.Vi
|
|||||||||
|
regering van Constantius, liet eerst in de krik van
Antiochic liet gebruik invoenlcn, om Davids psalmen hij beurten te zingen. Socrates doet echter dat gebruik tot aan den tijd van Ignatius opklimmen. Wat ook zijn noi\'sjirong moge zijn, liet verspreidde zich spoedig over alle kerken. Chrysostomus moedigde liet aan, in tegenstrijd niet de Ariancn, in de vigilien te C\'on- stantinopel. Rasilius spreekt er over als de erkende gewoonte van liet gchcele Oosten in zijn lijd. Deze gewoonte 0111 beurtelings te zingen had niet alleen in hel openbaar plaats, maar van tijd tot tijd ook in de afzondering. Zoo meldt Socrates, dat keizer Theodosius de jongere en diens zusters de gewoonte hadden, om eiken morgen in het keizerlijk paleis beurtzangen te zingen. ANTISABBATHARILN, een naam gegeven aan
diegenen, die den Joodschcn en den Christelijken sab- bat.li verwerpen. De voornaamste redenen, welke zij aanhalen om te bewijzen, dat de Sabbath niet vcrplig- lend is, zijn, dat de Joodschc Sabbalh oene ceremo- niëele en niet eenc zedelijke instelling was, en daarom door de komst van Christus geheel en al was afgc- sehafl, en dat zij, daar geen andere Sabbath door Christus of diens Apostelen was ingesteld, verpligt zijn niel een bijzonderen dag, maar alle dagen als aan den Heere gewijd Ie vieren. Om dit te wederleggen is het voldoende aan te merken, dat de Sabbath niet als een gedeelte van de eeremoniëcle wet was ingc- steld, maar zelfs vóór den val van den menseli, terwijl Adam nog in een staat van onschuld verkeerde, en daarom blijkbaar bestemd was, om al de veranderin- gen, die de zonde zon invoeren, te overleven. Dus was de Sabbath ingesteld voor den nienseh als menscb, niet in bijzondere, maar in alle omstandigheden en toestanden. Zie Sabbath, Sabbatharikn. ANTISTES(Voorzitter, Voornhtnder), een titel door
eeuige van de oudste Christen-schrijvers aan presby- lei-s in de eerste Kerk gegeven. Ililarius Sardns, sprekende over presbyters tegen welke een bisschop geene beschuldiging mogi aannemen, noemt hen iiiilisliles Dei. l)c naam Autisten werd ook bij de Rohccmschc Broeders vóór de Hervorming aan het hoofd van den geestelijken raad gegeven. Hij, die tot deze hoogc en eervolle, bel rekking gekozen werd, was gewoonlijk een man van gevorderde jaren, begaafd met grootc talenten en van een onberispelijk ka- raktcr. Hij werd op de plegtigste wijze gekozen, door de vrije stemmen van alle leeraren. Zijn ambt behield hij gedurende zijn leven. Comcnius zegt., dat er twee in Holienien, twee in Moravië, en allijd één, |
|||||||||
|
maar somtijds twee in Polen waren. Het dienstwerk
van cen Antistes was om te onderzoeken, of de ortbo- doxic en de gestrenge tucht in de kerk gehandhaafd werden; om die jonge mensehcu uit de studenten te kiezen, die bet best voor liet leeraarsambt geschikt waren; om acoliilhen, diakenen, ouderlingen cnan- derc waardigheidsbekleders aan te stellen; om zijne diocees elk jaar Ie bezoeken, over de algemeene bc- langen der kerken te waken, zijn best te doen om vervolging af te keeren, en alle dwalingen, die mogten binnensluipen, to verbeteren. Mij het vervullen van zijn verantwoordelijk ambt was echter de Antistes verpligt zijne collega\'s en medchelpers te raadplegen; ook kon men van zijn oordeel bij de Algemeene Synode in appel komen. In vele opzigten geleek het ambt vaneen Antistes
op dat van een bisschop. Er was een president of voornaamste, die zijn meerdere was in het ambt, maar die geene inagt had om hel consistorie bijeen te roe- pen, zonder de toeslemming en goedkeuring van dr ainbtgcnooten van den Antistes. lïij de wijding van de leeraars legde de Antistes zijne handen op hel i hoofd van den eandidaat en bad voor hem, waarna de
vergaderden den lofzang: „Vcni, Spiritus Sanete," „Kom, Heilige Geest," zongen. I!:j het einde der I dienst gaven hem de Broederen de rogterhand der
broederschap. De verkiezing van een Antistes if(.. scbiedde op zeerplcgtigc wijze. Als ecu hunner stierf, I en zijne plaats bij gevolg open kwam, werd eenc Al-
gemeenc Synode bijeengeroepen, en de bijeenkomst ■ werd geopend met een dag van vasten en gebed.
Daarna werd er eenc preek gehouden over de pligtcn j van een Antistes, eu dan ging men over tol de keuze,
die door ballotage geschiedde; de meerderheid van stemmen bepaalde wie de opengevallen plaats ver- vullen zou. Den volgenden dag werd aan hel \\ .Ik bcrigt, dal do verkiezing gesloten was, en de persoon, 0]i wien de keuze gevallen was, werd opgeroepen om voor ome openbare vergadering der kerk te verschij- nen. Item werd daarop plegtig afgevraagd, of hij geloofde, dat zijne roeping van God was, en of hij gereed was te beloven, dat bij de heilige pligtcn van zijn ambt niet getrouwheid en naauwgezcl zou ver- vallen. Als hij voldoende antwoorden gaf op de ge- dane vragen, ging men incl de wijding voort, gelijk bij een gewoon herder, door gebed en oplegging van handen. ANTISUPERNATURALISTEN, een woord dat
gebruikt wordt om diegenen aan te duiden, die van het karakter «in Christus en bet Christendom alles |
|||||||||
|
1 53
|
||||||||||
|
ANTÏTUTKX WTTTRINITARTKBS.
|
||||||||||
|
trachten weg te nemen, wal wonderdadig en boven-
natuurlijk is, en aldus alles trachten Ie brengen binnen di\' grenzen der nicnscholijkc rede en datgene, wat overeenkomt mei de gewone werkingen der natuur. A.XTITACTEN (Gr. antifonsein, zich tegenkanten), oene klasse van losbandige Antinomiancu . die om- streeks L70 ontstond. De Aulitaelen kregen hunnen i naam, omdat zij zich verzetten tegen de bevelen van
God en juist het omgekeerde deden, of omdat zij den : ecnen god tegenover den anderen stelden. Zij leerden, j dat de goede en genadige God alle dingen goed gesclia- pen had, doch dat één der wezens, die Hij had voort- \' gebragt, tegen Hem opgestaan was. Dit was de De- miurg, de god der .Todeu, die het onkruid heeft gezaaid, en de natuur van liet kwade heeft doen ontstaan; «aar- door misschien, zooals Meander deukt, op liet ligchaam gedoeld wordt, als de bron van al liet kwade, vvaar- inedc di\' zielen, die in ballingschap op aarde leefden. omgeven waren. Aldus heeft hij ons in een staal van vijandschap met den Vader gebragt. en wij op onze beurt plaatsen ons in een staat van vijandschap niet hem. * Mn den \\ ader op hem te wreken, doen wij juist liet omgekeerde van hetgeen hij w il en gebiedt. Som- ndgen beweren, dal tle Antitacten de meening waren , toegedaan, dal zoude belooniug in plaats van straf | verdiende, en dat zij zich daarom aan alle soorten van ondeugden en buitensporigheden overgaven. Zij schijnen eene secle van de H,m«/if/,fii geweest Ie /ijlt. Zie (jKostIEKEX. ANTI-TAI.MIDISÏKN. Onder de nieuwere .1,,-
dcu zijn er vele. die hunne aanklev ing aan den Talmud ut\'de overleveringen der Rabbijnen hebben afgelegd. Heilige hunner, welke trachten eene lustplaats te vinden in het ()nde Testament, doelt hei Nieuwe Tcs- tnment, dal alleen hel (Inde behoorlijk kan verklaren. verwerpen, zijn geheel en al zonder steunpunt. Vele andere Anti-Taluiudisten hebben en de overleverin- gen van den Talmud in Int Oude Testament vervvor- peu, eu zijn lot open ongeloof vervallen. Al degenen, die zoo ver gegaan zijn, zijn niet geheid en al in den- zelfden toestand, lüj vele hunner is hel ongeloof niets anders dan eene ontkenning. Zij hebben afstand gc- daan van gezag, en kunnen niets zonder bewijs nan- 1 nemen. Toch zijn zij vatbaar voor overtuiging. Kene
andere en toenemende partij voert ecu onmiddel lij ken . en aaiihondcuden strijd tegen alle stelsels van geloof.
: welke, zooals hare aanhangers beweren, lul verstand
aan boeijen leggen en de neiging tol onderzoek noo- deloos beperken. In vele lauden is hel Rabbinusmus thans een waggelend gebouw, en eene vrijheid van |
denken is heerscheiiile geworden onder de .loden,
welke, in maar al te vele gevallen, niet geleid heeft tol bet omhelzen van het Christendom, maar tol een volslagen ongeloof. Aan de geschriften van Mozes Mendclsohn moei deze verandering voor een grool gedeelte toegeschreven worden. Deze heeft bij zijne landgenooteu in Dnitsehlaud een geest van onder- zoek opgewekt, welke weigert zich blindelings te onderwerpen aan de Heilige Godspraken, die eens de room en de gids hunner vaders waren, liet ratio- nalismus heeft de plaats van bet Judaïsmus ingeno- men. De geschriften van Mendclsohn slaan in de achting van een groot aantal .loden van Dnitsehlaud, l\'nlcn en andere landen zelfs hooger aangeschreven dan die van hun grooten wetgever. Deze uitnemende denker is ontwijfelbaar de bewerker en de werktuige- lijke oorzaak geweest van cenegrootc veramlinng. zoowel op intellectueel als maatschappelijk gebied, in de .loodselie nalie. Hij baande den weg tot eene veronachtzamingen in vele gevallen tot eene gchcele leizijdesielling. van de groote menigte zonderlinge en ongerijmde overleveringen, die den Talmud uit- aiaken. Sedert den dood van Mendclsohn iu 1 i V) is het aantal Anti-Talinudisten elk jaar toegenomen. Kene scctn van nieuwere .loden, die volslagen Anti- Taluiudisten zijn. heeft reeds lang onder den naam van Caraïeten (zie ald.) bestaan. De Kabbinielen br- weren, dal de Geloofsschenring, zooals zij het noemen, van de (\'araïetcn niet verder dan tol het jaar J.")li nagegaan kan Worden. Zij beweren echter zelve, dal zij viiiir de verwoesting van den eersten tempel als eene afzonderlijke scetc bestonden, welke den naam droeg van liet Genootschap van den Zoon van.luda. Wat ook hel geval moge zijn. de (\'araïetcn hebben vele. zonderlinge leerstellingen en gebruiken, welke heil steeds moeten scheiden van de Aiiti-Talmuilistcu of Hervormde .loden, die iu meer nieuwere tijden onl- slnaii zijn. en wier beginsel van gehechtheid aan de Schrift alleen nog, door den Goddelijke» zegen, kan leiden tot de erkenning van Jezus van Nazarelh als den waren Messias, van wien Mozes in de wet en de Profeten spreken. WTITfilMTAKIKUS, de algcincenc naam van
hen. die de leer dry Drieeenheid verwerpen. Voor- namelijk wordt hij gegeven aan de A.K1AKKN en Sm i- mankx izie ald.i. Andere secten kunnen ook door dezen naam aangeduid worden, zooals: de Saltelliaue,i eu Sniiioxrt/eniftii-en, die het onderscheid van personen in de Godheid ontkenden; de Macedouiïf*, die de Godheid van <\\t-n Heiligen (leest niet aannamen: de |
|||||||||
|
20
|
||||||||||
|
i:.t ANTOXM\'S
Uin.Kinitiirmen, die beweerden, dat de Heer Jezus
een menseh was gelijk «ij, feilbaar en zondig, en dal Hij tip geen hoogereu naam aanspraak heefl dnn op dien \\;in goed man. wijsgeer en profeet. ANTOMI S|>\\<; (St.), een feestdag die in de
Roomschc kerk op den ] 1 \'\'\'•".laniiarij gehouden wordt. Hei Roninsche Brevier geeft, in de les voor dien dag, lui volgende verhaal van den heilige: — „Antonins de Egyptenaar werd uit adellijke (\'liristen-ouders ge- boren, van welke bij, toen liij uogjongwas, beroofd weid. Toen hij de kerk binnentrad, hoorde bij bet evangelie: „Zoo gij wilt volmaakt zijn, ga heen, ver- koop wat gij hebt, en geef het den armen." Alsof deze woorden tot hem. gerigt waren, gevoelde bij, dat bij gehoorzaam moest zijn aan de stem van den lleere Christus; daarom verkocht bij al zijne goederen en verdeelde zijn geld onder de armen. Aldus van alle beslommeringen ontdaan zijnde, besloot hij eenesoort van hemelseh leven op aarde aan te kweeken. Men zegt, dat bij, om dit te hereiken, onder andere inid- delen ook dat gebruikte van op den grond Ie gaan liggen, wanneer de noodzakelijke.slaap hem tol rust riep. Hij beoefende hel vasten zoo zeer. dut hij alleen zoni bijzijn brood gebruikte, en zijn dorst met water leschte; ook ven ersehlc bij zich niel niet eten endrin- ; ken vóór zonsondergang. Dikwijls onthield bij zich twee dagen van voedsel,en zeer dikwijls bragt hij i\\t~n nacht in gebed door. Hiermede niet leurden, begaf hij zich naai- de eenzaamste woestenij van Egypte, waar bij, dagelijks vorderingen makende in Christe- lijke volmaaktheid, de duivelen verachtte, die des te verlangende!1 waren om hem aan Ie vallen, naar mate bij sterker was om weerstand te bieden. Hij verweet b n n b ii une dom beid. en zei Ie zijne leerlingen dikw ijls aan om tegen dvn duivel Ie vechten, hnn loerende door welke wapenen hij overwonnen kon worden, i „Gelooft mij, broederen." zeide bij. ..Satan vreest de wakingcii. gebeden, vasten, vrijwillige armoede. vroomheid en nederigheid, maai- voornamelijk ilc gloeijende liefde voor Christus: verlamd vliegt bij voor bet teekeu van het allerheiligste kruis. Zoo vreese- \' lijk was bij voor de duivelen, dat velen, die door ben I bezeten waren on den naam van Antonins aanriepen, verlost werden; en zoo (front was zijne heiligheid, dal • ousiantijii de (•\'route en zijne zonen door brieven om zijne gebeden verzochten. Nadat hij zijn 105,,ejaar bereikt had, toen hij talloozc navolgers van zijne le- vcnswij/.e had, ging bij, vermaard door heiligheid en wonderen, op den I il"\'» van de kalender van J\'Vbruni ij naar den hemel, na eerst de monniken bijeengeroepen |
DAC fST.Ï.
en onderwezen Ie hebben in den volmaakten regel
van bet Christelijke leven." Men beschouwt St. Antonins gewoonlijk als den
eersten onder de Christenen, die het monnikenleven omhelsde. Hij werd omstreeks het midden van de ! derde eeuw in Egypte geboren. Toen hij uogjongwas, verdeelde bij, hoewel eigenaar van een aanzienlijk vermogen, al zijne bezittingen onder zijne buren en de armen, en ging naar eene plaats van volkomen al- zoudering. daar bij besloten was een kluizenaarsleven te leiden, in 28a ging bij in een vervallen kasteel in de bergen van oost «dijk Egypte wonen, waarbij twintig jaar in de eenzaamheid doorbragt. Aldus verkreeg hij den naam van groote heiligheid. Ten laatste keerde hij, loege\\ inde aan de ernstige verzoeken zijner vrienden, in 30.*> tot de wereld terug, en trok menigten van vurige bewonderaars door zijne leeringen en wonder- \' dadige genezingen tol zich. Door zijne gloeijende voorstellingen van de vermaken en voordeden van j een leven, verre van de strikken en verzoekingen der wereld doorgebragt, haalde hij velen over oni hel kloosterleven ie omhelzen. Ten behoeve zijner leer- lingcn stichtte hij twee kloosters, een inde bergachtige streek van oostelijk Egypte en een ander nabij de stad Aisinoe. Van nature vurig en geestdriftig, begeerde Antonins bij den naam, dien hij reeds als monnik ver- kregen had. ook nog dien van martelaar te voegen. Daarom ging hij. toen in Ml I de vervolging tegen de Christenen uitbrak, tijdens de regering van keizer Ma- ximianus. vol verlangen naar Alexandrie en schaarde zich aan de zijde der oppositie tegen bet bewind, doch bet baatte hem niet. Hij keerde vervolgens tot zijne vroegere afzondering terug, en zoo hoog rees zijn roem als monnik, dat keizer Constaatijn hem te Constanti- nopel uitnoodigde. Deze uitnoodiging sloeg hij eer- bicdig van de hand. Antonins bereikte een boogen ouderdom, en stierf ten laatste op den 17\'lni .lanuarij S.\'ifi in bet midden zijner woestenij. In de rioomsch-Catholieke kerk wordt Auloiiius
beschouwd als de beschermheilige van paarden. Oin zijne verwerving van deze onderscheiding te verkla- reii. bestaat er eene legende, dal een zekerkoning van Egypte, bij hei vervolgen van de (\'hristcueu, door dezen heilige vermaand werd (iods volk Ie veroorloven in vrede te leven. De koning scheurde den brief in stuk- ken. en beslooi Antonins tot zijn volgend slagtoffer te maken. \\ ijl dagen daarna wierp het paard des koniugs, i j dal tot op dien lijd loc zeer mak geweest was, hem op i\\q)1 grond, en zich toen onikeerende heel en scheurde hel de dij zijns meesters zoo zeel\', dal deze in drie |
|||||
|
ANTONIUS (MONNIKEN VAN ST.;.
|
||||||||||||||
|
.:
|
||||||||||||||
|
dagen stierf. Wegens deze uf eene andere even ge- was echter onwillig om zich mei zulk cciie beuzelach-
loofwaardigc legende is Antouiits tol bescliermlieiligc lige en profane z;iuk in te laten, totdal de. Christen er |
||||||||||||||
|
op aandrong als eene noodzakelijke verdediging legen
die Icgenkaiitcrs van God, wier beleedigingen niet zoo zeer tegen hem als tegen de Kerk van Christus gerigt waren. Daar zijne smeckiilgcn ondersteund werden door de monniken, die er bij tegenwoordig waren, gal\' de heilige bevel, dal zijne aarden kruik, waaruil hij gewoon was Ie drinken, mei water gevuld en aan den mau gegeven zou worden, die aanstonds zijn stal, zijne paarden, zijne wagenmenners, zijne wagens en zelfs di- kanten van hel reuperk er mede besproeide. Hierop was de geheele siud iu angstige verwachting. De afgodendienaars spoltcileu met hetgeen de Chris- ten deed, terwijl de Christenen moed schepten en zich van de overwinning zeker waanden. Toen het teeken voorden wedreugegeveu was, sebeueuile paarden van oen Christeu te vliegen, terwijl die vanden afgoden- dienaar verre achterbleven, zoodal de Heidenen zelve uitriepen, dal bun god Maruas ie:i laatste door Chris- lus overwonnen was. De plegtigbeid van hel zegenen der paarden i-- niet
lot den 17\'\'cB Januarij beperkt, maar wordt gedurende j de achl volgende dagen voortgezet, en gaal vergezeld vau eene bijzondere dienst Ier eere van den heilige. Ken ooggetuige meldt, dal hij de ruiterij vanden paus gezamenlijk naar de kerk zag rijden, en dal de paarden de zegening out vingen. Wanneer de eigenaar van een dier, dal den zegen ontvangen heeft, uil de legcuvvoor- digheid vau den die nst doenden priester gaat, ontvangt hij eene afbeelding van Si. Antonius en een klein ko- i peren krui>. AXTOXU\'S (Monniken van Sr.,. Inde elfde en
|
||||||||||||||
|
der paarden gemaakt, eu te zijner een- \\\\ nnll Ie Rome
bel gebruik iuachl genomen, om de paarden op St. Yn- louiuüdag li\' zegenen. IEi-i schouwspel is zeer buiteu- gewoou. Op dien dag bedekken de inwoners van [lome i\'ii zijne omgeving hunne paarden, muilezels, ezels en honden mei linten, rit zenden hen naar de Si. Antouiuskerk, welke nabij de kerk van Santa Maria Maggiore staat. Ken priester staal bij de kerkdeur in plcgtgcwaad, mei een grooten wijkwast in de hand. eu wanneer een dier voor hein gebragl wordt, ueenil hij zijuc muts af, niompcll eeuige woorden iu bel La- lijn, welke beleekeucu, dal duur de verdiensten van den heiligen Antonius de dieren voor hel volgende jaar bewaard zullen worden voor ziekte en dood, liou- ger en gevaar. Daarna dompelt hij zijn kwast ineen grooten emmer wijwater, eu bcsprengt hel dier in den naam des Vaders, des Zoons en des Heiligen (icestes. De priester ontvangt eene kleine beloouing voor bel besprenkelen van elk paard. Somtijds ziet de bezoeker | ie ({.ome eene prachtige equipage voorde kerk aan- komen, begeleid door pikeurs iu sierlijke liverij, ten i einde de paarden mei wijwater ie laten besprengen, terwijl al het volk mei ontbloeien hoofde slaan blijft, totdat de ongerijmde en walgelijke plegtigbeid afge- 1 lopen is. Uij zekere gelegenheid zag een reiziger een boer, wiens beesl zieh. na hel wijwater ontvangen Ie hebben, iu galop van de kerkdeur verwijderde. Xaauwe- lijks echter was de boer honderd el v er, ot\' hel dier \\ ï*-1 I mei den ruiter neder, die over des/.ell\'s kop in hel stof j rolde. Spoedig waren evenwel ruiter eu paard weder j op de been, eu naar lui selieeu, hadden zij niet veel |
||||||||||||||
|
letsel geleden. De priester keek op, en hoewel zijn \' de Iwaalfde entvv woedde er eene Vl\'eeselijke ziekte
zegen geeue uitwerking gehad had, was hij uiel out- iu verschillende de(den van Kuropa, welke bekend is steld, terwijl sommige omstanders zeiden, dal zonder j onder den naam van het Heilige ol Si. \\ntoniusvnur. den zegen paard eu ruiter den hals zouden gebroken \' Deze ziekte ging van zeer pijnlijk lijden \\ ergezeld, en hebben. behalve dat het aantal van hen die er aan bezweken Deze zegening wordl jaarlijks op Si. Autoniiisdag ] grool was, moesten ook velen hunne overige levens-
Ie lïomc herhaald. De waarschijnlijke norzaak van dit ; dagen iu ongeneeslijke verlamming slijten. Daar ge- gchrnik is deze:— Ken biirver vau Gaza, een Chris- ; ueeskundiice bijstand inde meeste gevallen uiel baatte,
....
teu, die een stal mei harddravers voor de Ciscassische \\ namen eeuige bijgeloovige meuscheu iu de provincie spelen bad. werd altijd overwonnen door zijne legen- ; Yienne iu Frankrijk hunne locvlugl lol de reliquicu
parlij, een afgodendienaar,, die eigenaar van den wed- I van St. Antonius den Egyptenaar, die. van t\'oustan-
ijverendeii sial was. Deze belemmerde altijd, mei tiuopel overgebragl zijnde, voor een onfeilbaar ge-
beludp van zekere toovermiddelen eu duivelsehe v er- j ueesniiddel gehouden werden. Ouder hen, die hunne
vloekingen, de vlugheid win de paarden des I \'hrisicns, \' herstelling aan de lusselieukoiusl van Si. Autouius
\'\'u ven.....irderde den moed van zijne eigene rossen, j toeschreven, was zekere Gaston, die vau eene adel-
De Uhristen, wanhopig geworden, wendde zich tol lijke Klinische familie afstamde, en lul bewijs van
SI. Ililarins en sineekle om diens bijstand. De heilige \' dankbaarheid voor zijne herstelling en die van zijn
|
||||||||||||||
|
|| I
|
||||||||||||||
|
lati ANTONIUS (NONNEN VAX ST.)
|
AXTONUS (ST.) VA-N i\'ADUA.
|
||||||||
|
zoon, inliet jaar 1095 de orde van St. Antonius sticlit-
te, waarvan lirt hoofddoel «as oppassers te leveren voer heil, die dooi\' die smartelijke ziekte aaugegre- pen waren, welke zoovele verwoestingen door geheel
Europa aangcrigt had. De voornaamste zet el dezer orde was La Motte, waar liet hoofd er van woonde. l)e monniken volgden den zoogeiiaamdeu regel van Augustiuus: Imiine klecding bestond uit een lij f rok, een mantel met plooijen en een zwarten hoed. /ij hadden een bijzonder teeken van eeue blaauwe kleur op de linkerzijde hunner kleedereu. Xaaiiwclijks was <le orde \\an St. AuUmius iuge-
steld. welke zulk een weldadig doel had, of verecni- gingen van dcrgelijkeu daar. die mei de orde in ver- hand stonden, verrezen in alle rigliugen. Hare ledcu bragten, ouder het bestuur van een siipcrinr, hun tijd door met voor de zieken in de hospitalen zorg te dra- gen. De priesters iu zulke vereenigingen zorgden voorde geestelijke behoeften der patiënten; zij pre- dikten mor deze, w ijddeu hunne herderlijke zorg aan hen, en dieuden hun de sacramenten toe. De Ier- keu zorgden voor hunne ligehamelijke behoeften en verligtingen, en ook voor de begrafenis der dooden volgens de gewone vormen. Kr werden ook verecui- giugen van vrouwen voor hetzelfde doel gevormd. Zulke instellingen kouden in haar begin niet anders dan van veel voordeel zijn. Zij ontstonden uit een geest van liefdadigheid, en zoo lang zij haren weik- kring bepaalden lot het weldadige doel. waarvoor zij ingcteld wareu. bragten zij niet weinig voordeel aan. Maar ua eenigeu lijd slopen misbruiken inde vorceni- gingen van dezen aard. In de dertiende eeuw klaagde Jakob van Vitry, die het bedrijf dezer monniken als een heilig martelaarschap beschreven had, dal velen, die voorwendden hun leven te wijden aan hel oppas- sen der zieken, dit middel slechts gebruikten als een dekmantel, waaronder zij door verschillende bedric- gelijke streken het medegevoel der Christenen mis- bmikten, om groote sommen gelds af te persen, waar- van slechts een klein gedeelte besteed werd voorliet doel, waarvoor het gegeven was. Paus [nuocentius IL. vaardigde een hevel legen zulke bcdricgelijkc verza- melaars van aalmoezen voor hospitalen uit. \\ ecl mis- bruik maakten deze monniken van den naam huns beschermheiligen; zij verkochten afbeeldingen van St. Antonius aan de hoeren en trachtten deze «liet^ te maken, dat alleen bel bezit van zulk ccuc afbeelding ! iu bun huis hen van de pest zou vrijwaren. Ecuige kardinalen en prelaten trachtten paus Paulus III. over te balen, om de orde der bedelmonniken van St. Au- |
toiiius opteheffen, aangezien deze de eenvoudige boc-
ren bedrogen en hen \\un bun geld beroofden. Zijne Heiligheid weigerde dit echter, en de monniken vsa \' St. Autouius inogten hun bedelaarswerk voortzetten. ANTONIUS i.Vonm.n van St.). Uegroote naam van heiligheid, dien Antonius iu Egypte verworven had. «as oorzaak, dal iu ."lis m genoemd land eeue kloosiorvcrcciiiirini\'van vrouwen der orde vauSi. \\u- lonius, onilei\' liet bestuureenerabdis, Synclcticagc- hecten, gevormd werd. Te Jeruzalem ontstond in \'iiö eene andere vereeniging van dezelfde orde onderde abdis Maria. Xug eene andere werd in 1325 onder I moeder Imata in Kthiopië ingesteld. De nonnen dezer orde droegen op haar hoofd urne soort van tulband van gestreept calicot, en op hare schouders een kleinen mantel van gele geitenvelleii. Hare overige klecding was geel of wit. Zij voorzagen in hare bc- [ hoefteii door eene kleine betaling voor hare gebeden te vragen, en zij besteedden een groot gedeelte van haren tijd aan de zorg voor de armen. ANTONIUS (Sr.) van l\'ADUA\'SDAU, ecu feest-
dag iu de riooinschc kerk on den Lijd\' \'" Juuii. ter rere van St. Antonius gevierd, die om zijne preeken cu wonderen beroemd i>. Men verhaalt van hem, dat hij zich, toen de keilers naar zijn prediken niet wilden hooren, naar de ku-t v au de Adriatischc zee begaf, en daar de visseheu in den naam vanGod opriep, om naar ! zijn heilig woord te luisteren. Onmiddellijk gehoor- j zaauiden de vissehen aan zijne roepstem; zij kwamen in groote scholen naderbij, rangschikten zich zeer ordelijk eu luisterden aandachtig. Antonius, doorliet wonder op de vissehen gewerkt getroffen, hield tot hen eene geregelde en lange redevoering. I\'ij het ■ j einde van zijne leerrede bogen de vissehen den kop, 1 ten teeken van hunne nederigheid en vroomheid, cu bewogen zij zich op eu neder, als een bewijs van goed- keuring over de rede van Antonius. De legende voegt erbij, dat de heilige, nadat vele keilers, die hel wonder zagen, er door bekeerd waren, ilvu vissehen zijn zegen gaf en hen wegzond. Antonius wordt alsde bcscbenu- heilige van Padita erkend, eu als zoodanig in groote eer gehouden. Hij wordt daar // Santo, de heilige, genoemd, en een prachtige tempel is te zijner cere opgerigt, die niet minder dan acht koepels beeft, cu dag en utiehl verlicht wordt door gouden lampen en zilveren kandelaren, welke aanhoudend voor zijn altaal\' branden. De kroonlijsten en bas-reliefs van de kerk zijn beschreven mei de wonderen en groote daden van den heilige. Twee en dertig jaren na zijn dood, zegt men, werd zijne tong nog iu zeer frisschen slaat \' |
||||||||
|
A.\\TOSIAM>UIA\\KN
|
— Al\'ELLEAXEN\'. 15?
AM \\ RATA, de eerste rang der streng vromen
ouder de Jains (zie ald.), eeue Hiudousehe seete wier . aanhangers in grooten getale voornamelijk iu liet zui- ilen vau ludie gevonden worden. Deze graad \\au vroomheid kan alleen bereikt worden dooi\' hem, die zijne familie verlaat, zijn haar geheel en al afsnijdt, iu zijne hand altijd een bos paauwenveèreu en een aarden pol houdt, eu alleen runkleurige kleéreu draagt. APANCHOMENE tGr. t/c>rit,yil), een toenaam
vau Artetnis, welke ontleend is aau eeue omstandig- beid, die door l\'ausauias verhaald wordt, en plaats ge- had zou hebben ie L\'oudylea in Areadiê, waar zieli een bosehje bcvoud, dal aau Artemis (\'ondyleatis gewijd was. Eeuige jongens, uamelijk, w ierpen umzieli te ver- inakeu een koord rondom hel standbeeld der godin, en wendden al spelende voor Artemis ie wurgen. Eeuige i inwoners van de naburige stad C\'aphyu\', die de jongens aldus bezig vonden,slceuigdcu hen. Oindezc vermetele en wreedc daad vau het volk vau Caphya: te strafi\'cu, j bragten de vnmvven dier stad, zooalsPausauias ver- haalt, hunne kinderen ontijdig eu dood ter wereld. Dil hield aan, totdat de vermoordde jouireus beirru- ven waren en eeue jaarlijksche offerande aan hunne schimmen ingesteld was. Vau dieu tijd af werd Apau- ehomeue als bijnaam van Artemis in de plaats van (.\'ondyleat is gesteld. Al\'ATI RIA (Gr. apulr, bedrogi, een bijnaam door
.Ethra, dochter van Pittheus. koning vau Trmzeu, aan Athena gegeven. Deze vorstin wijdde op het eiland Sphieiia een tempel aan Athena Ajiattiria, en leerde aau de maagden van Troezeu, hare gordels aau die ! godin op den dag vanhaar huwelijk te wijden. — Apa- turia was ook een toenaam van Apluodite, ontleend i aau de bedriegclijke wijze waarop zij reuzen doodde, door welke zij aangevallen was, daar zij hen aan Ilera- I, cles overleverde, die zieh te dien einde in eene grol verborgen had. - Apaturia was levens de naam vau een leest, dat jaarlijks door de Athenersgevierd werd. Hel duurde vier (lagen, en gedurende dien tijd gaven ziclt de jongelieden vau beiderlei kunne aau spelen en vermaken van allerlei soort over. De eerste dag was gewijd aan Bacchus, de. tweede aan Jupiter eu l\'allas. de derde werd doorgebragl in hot opnemen der jonge I mannen en vrouwen iu hunne stammen; wal op den j vierden dag gedaan werd is onzeker. APELLKAXKX of Apellieten, ecu tak vau de
Gnostieken, die zijn naam ontleende aau Apelles, welke omstreeks l*>s leefde. Hij was een leerling van Mareion, maar verschilde op eeuige punten van zijn leermeester. Terfullianus legt hem onzedelijkheid te | |
|||||||
|
gevonden, en sedert dien tijd wordt zij in eene zeer
kostbare kas in zijne kerk te l\'adua bewaard. Ken ongeloovige /.eide eens: „Indien dil glas niet breekt, als ik het tegen dieu steen werp, zal ik inSt. Autouius ■ gelooveu." Hij wierp het daarop neder en het brak niet.
: Het wonder was zoo duidelijk, dal liij onmiddellijk gc-
\\ loofde. Zoodanigzijn de ongerijmde en dwaze legenden,
j die men van hel leven vau dezen heilige verhaalt.
\\.\\TOSiA\\DRIANK.\\, een naam aan Melanthon
en de andere Lutheranen gegeven, die zich aankant- j ten tegen de leerstellingen vau < Niaudcr, een Duitseli
godgeleerde vau de zestiende eeuw. De vooruaauiste , ! ketterij, waartoe Usiauder verviel, betrof deu groud |
van de regtvaardiguiakiu^ eeus geloovigeu in hel oog van God, welken hij nicl toesehreef aau de regtvaardig- ; uiaking, dom- Christus als middelaar uitgewerkt en , aan deu zondaar toegekend, maar aan de Goddelijke I regt vaardigheid van den Verlosser, «elke hij niet in-
zag, dut, juist wegens lutre natuur als eeue Goddelijke ! hoedanigheid, omnededeelbaar moet zijn. Zie Osias- !
DKIA.NK-N.
A.NUBIS, een oude Egyptische god, die gewoon- |
lijk voorgesteld wordt iu de gedaante van een hond \',
of vau een ïuenscli mi\'t een houdekop. Eeuige schrij-
vers zeggen, dat deze god reeds in overoude tijden
aangebeden werd, en dat Mozes op die aanbidding
zinspeelt in Deut. XXIII: 18 : „Gij zult geen hoercu-
loon noch houdenprijs in het huis des Heeren, uws
God*, brengen." Maai- uergens vinden wij cenige
j vermelding van Annbis gemaakt vóór dra tijd \\an i
Augustus; na dieu tijd komt hij echter bij Gricksehe !
en Romeinsche schrijvers dikwijls voor. Als wij Dio-
doms Siculus mogen eelooveu. dan was Annbis de zoon
. . .?
van Osiris, en was hij gewoon om, bedekt met het vel i
van een houd, zijn vader op diens togteu te vcrgezcl-
leu. Daarom werd hij als een mensehelijk wezen met j een houdekop voorgesteld. Plutarchus verklaart de gedaante als eene mythe, die het natuurlijke voorko- men vau Egypte beschrijft, daar Annbis de zoon van den IS» ijl was, die door zijne overstroomingeu deverste deelen van het land vruchtbaar maakt. Dezelfde seli tij- ver stelt Annbis voor als den horizont, en de reden waarom hij in de gedaante eens honds wordt voorgc- steld is, omdat dit dier bij uuelit zoowel als bij dag ziet. De Grieken beschouwden den Egyptischeu Auu- bis als denzelfden als hunnen Heemes (zie ald.). De aanbidding van Annbis werd tegen het einde van het bestaan der republiek te Rome ingevoerd, en gedu- : rende hel keizerrijk werd hij wijd en zijd door de Grieken en Romeinen aangebeden. |
||||||||
|
AI\'KN i.VAM!ll)|)l.\\(i VAN).
|
||||||||||||
|
15S
|
||||||||||||
|
laste, doch llhodon, die ecu tijdgenoot eu persoonlijk
bestrijder van Apclles was, ^pi-c»-ki mei lof over de zuiverheid van zijn leven. L)c persoon, aan welken hij voornamelijk zijne ketterschc gevoelens verschul- tligd was. was eenc vrouw, 1\'hiliimene genaamd, die zich verbeeldde, dal zij eenc profetcs was, eu wier zotte verbeeldingen hij waardig achtte blooi te Icg- gcu in een werk, waaraan hij den titel van Openba- ringen gaf. De uicritingcn van Apclles, die door zijne volgelingen aangenomen werden, hadden veel van die van Marciou, maar werden niet weinig gewijzigd door zijn lang verblijf te Alexaudric. liet OudcTes- tauieut, zeide hij, kwam van verschillende schrijvers, deels ilniii de inspiraticn van den Soter (Christus als redder der mcuschcnl, deels door die van den Demiurg (God als opperbouwinecster des hcelals), en deels door die van den Boozen Geest, die <le openbaring van (ioddelijkc zaken bedierf. De gehecle inspiratie vaudil gedeelte der Schriften daarom loochenende, trachtte hij in cm werk van groote uitgebreidheid, dal den naam van Svllogisinen droeg, <le legenslrijdighcden aan te wijzen, die, naar liij \\eronderstelde,iu hel < )ude Testament gevonden worden, ie zell\'der tijd vcrklu- rende, dal hij die oude Schrift en gebruikte, en uil haar verzamelde wal nuttig is, terwijl hij er fabelen in vond, die geheel van waarheid ontbloot waren. Hij geloofde aan één <)|>|iersl Keuwig God, den bewerker van alle bestaan, terwijl hij zeide \\olkoineii onbekwaam ie zijn (nu wetenschappelijk aan Ie tooneu, hoc alle bestaan lot één oorspronkelijk beginteruggebragl kon worden. Hij geloofde, dal de Hoogste God ecu miu- derengod geschapen had, die van nature boos was, en deze wereld hadvoortgebragt. I lij ontkende de vlcesch- wordiug van Christus, wal hel wezenlijke vlceschaan- gaal, maar zeide, dal deze een grondstoffelijk ligclutuui aannam, en op aarde alleen in schijn had verkeerd; dal Hij bijZijuchemelvaarl dal ligchaani had achtergelaten en alleen in Zijn geest tien hemel was binnengetreden. Hij loochende de opstanding van bei menschelijke lig- rhaam. Apclles leefde lot een zeer hoogen ouderdom, en schijnt in zijne laatste jaren allen smaak voor den strijd verloren te hebben, daar hij verklaarde: ..Laat iedereen vaststaan in zijn geloof, uanl al degenen, die hun vertrouwen o]> Christus stellen als den ge- kruisten, zullen de zaligheid verwerven, als zij hun geloof slechts door hunne werken tonnen." Zie M.ut- C10MKTKN.
AI\'KN ( Aamuijiii.m, \\ im. Apen schijnen, wegens
hunne gelijkenis op den niensch. reeds iu de eerste lijden mei eerbied beschouwd ie zijn. Alen beweert, |
||||||||||||
|
dat de Babj lonicrs en de Egvpteuareu hen als heilig
beschouwden. In ludic worden nog heden de apen op vele plaatsen aangebeden, hoewel zij niet in tempels wonen. In hel westelijk gedeelte \\an Afrika, meer bijzonder te Fishtown opde Peperkust, worden zekere apen, die iu hel boseli om bet kerkhof gevonden wor- den, als heilig aangemerkt, omdat men gelooft, dat zij bezield zijn door de geesten van hunne overleden vrienden. 1 lader verschillende lleideusclic natiën worden deze dieren met bijzondere belangstelling be- schouwd, maar nergens meer dan in .lapan, waar zij w erkelijk aangebeden worden. In dat rijk is een groote tempel, die geheel eu al aan de aanbidding van apen gewijd is. In hel luidden slaal hel beeld eens aaps reglop op een voetstuk, dat op een allaar rust, bel- welk niet alleen groot genoeg om beiden te bevatten, maar ook de offeranden van de aanbidders eu een koperen val, waarop een bonze of priester als op ecu trommel slaat, ten einde door dezen plegtigcu klank de inenscheu lot gebed aan te zeilen, en hen Ie heriu- ucren aan huuue godsdieustpligten. Onder de gewelfde daken eu in de muren van de pagode zijn een aantal apen van allerlei soort in verschillende houdingen, eu iu nog diepere nissen zijn verscheidene voetstukken, gelijk aan dal op hei allaar, op elk van welke een aap slaat. Tegenover deze voetstukken zijn andere apen met de olielanden der vromen voor zich. Tol verzach- ling van deze vreemde soorl van afgoderij heelt lueu aangevoerd, dat de Japanezcn de ligehameii van apen beschouwen als de woonplaatsen van de zielen der grooten en prinsen van het rijk. Verscheidene [ndiaausche volken verbeelden zich,
dal een aap een meusehelijk wezen is, doch in een woesten slaat; andere niceuen, dat zij vroeger meu- sehen waren, exen volmaakt als zij zelve zijn, maar dat (iod hen lot zulke leelijke schepsels vervormde, om hen Ie straffen voor hunne ondeugden. Keu aap- god, ] f anitmau geheet eu, wordt iu Hiiidosian in irrootc vei\'cering gehouden, en de pagoden, waarin hij aan- gebcden wordt, zijn met de meeste pracht versierd. Toen in 155i de Portugezen op hei eiland Cevloii landden, plunderden zij den tempel van den Tand des Aaps. maakten zich meester van onmetelijke rijkdom- men, en voerden deze kostbare reliquié met zich. die hel voorwerp was van de godsdienstige vereering der inwoners van Cevlou, l\'cgu, Malabar, Bengalen en andere districten. De reliquicukas, waarin deze kost- baarheid bewaard werd, was bedekt met juw celen, en daarom achtte men haar een kostbaren prijs. Ken Indiaauseh vorst bood den onderkoning van Goa zeven |
||||||||||||
|
i
|
||||||||||||
|
APIS.
|
|||||||||
|
] 59
|
|||||||||
|
AI\'KX
lioiidcril (lui/ruil gouden dukaten voor dezen heiligen
tand, maar zijn aanbod werd verworpen. Herberl maakt gewag van eene pagode te Calioul, die aan een aap gewijd is. AI\'KX, een klein teeken dat de Joden boven eenigc
rlcbreeuwschc letters plaatsen, welke gebruikt wor- den in die boeken, welke in hunne synagogen gelezen worden, en in hunne Mkzczzim (zieald.). Men denkt, dal on/e Zaligmaker op die //piëta doelde, toen hij zcidc: „Want voorwaar zeg ik u: totdat de hemel en de aarde voorbijgaan, zal er niet één jota noch één tittel van de wet voorbijgaan, totdat het alles zal zijn geschied." \\ I\'IIACITIS, een bijnaam van Aphroilih, aan den
naam van de stad Aphaee in Code-Syric ontleend, waar een tempel stond, die aan deze godin gewijd was. Deze tempel werd door Av\\\\ Romeinsehen keizer Con- stantiin vernield. Al\'llli\' )I)JSI ,\\. verscheidene leesten Ier eere van
;i]>lifinlilf of 1\'i\'niis. die op verschillende plaatsen, maar voornamelijk op Cyprns, gevierd werden. l!ij deze gelegenheden werden geheimzinnige gebruiken in acht genomen, waarbij alleen de ingewijden vv er- den toegelaten, die een ^luk gelds aan de godin offerden. APHRODITK, hij de Romeinen Vcnus, was
eene van de voornaamste godinnen der oudheid; zij was de godin der liefde, /ij werd geboren uit bet schuim der zee. Homerus spreekt van haar als de dochter van Zeus en Dioné. /ij was bekend om hare sehoonhi ld en fraaiheid van gestalte. Zij verleende in den Trojaanschen oorlog den Trojanen krachtigeu bijstand. Alen verbeeldde zich, dal zij in het bezit was van een gordel, die liefde inboezemde voor diegenen, welke hem droegen. Verschillende bloemen, zooals de mirlestruik, de roos, de slaaplied, waren haar gc- wijd, en ook verscheidene vogels, zooals de musoh, de zwaan, de zwaluw en de duif. Verscheidene bij- namen werden haar gegeven, die allen ontleend waren aan namen van plaatsen, waar zij aangebeden werd. of aan bijzondere hoedanigheden, die men haar toe- kende. Tempels waren ter eere dezer godin in ver- sehcidenc steden van Griekenland gebouwd, zooals te Athene, Sparta, Corinthe, Abydos enz... maar devoor- naamste plaatsen, waar zij aangebeden werd. waren de berg Ida in Trons en de eilanden f\'yprns en (\'ylhera. Hare vereerders hraglen haar reukwerk en guirlandes van bloemen ten offer; op sommige plaatsen otterde men haar ook dieren. Men denkt, dat de aanbidding dezer godin in hel Oosten ontstond, en men heeft |
|||||||||
|
haar dikwijls gehouden voor dezelfde als Astartk of
AsimiKKTti. /ie aldaar. VPHTHARTODOCIETEN (Gr. aphlharto», on-
vergankelijk, en iIo/.ti,, ik ineen), de naam aan eene partij van de Monophysieten in tic \'i\'1\' eeuw gegeven, welke geloofde, dat, als natuurlijk gevolg van de vereeniging der Godheid en der menschheid In ééne natuur in Christus, diens ligchaara, zelfs gedurende Zijn aardsch bestaan, niet onderworpen was aan de j gewone aandoeningen, zwakheden en behoeften van ! ons ligchaam, zooals honger, dorst en pijn; maar dat Hij zich. door eene vrije bepaling van Zijneigen wil, j aan die dingen voor het behoud van den mensch on- ! derwierp. Hit ligchaam van Christus was derhalve. volgens deze beschouwing, niel noodzakelijk en na- i Initrlijk vergankelijk, maar ontleende deze hoedanig- heid aan den wil van (\'lirisl us zelveu. Deze leer wvvd omhelsd door keizer .lustiuiauiis. die, met nou\' vele anderen, dacht, dat hij Christus vereerde door Hem van alle iiicnschelijk e aandoeningen Ie bevrijden. Door een keizerlijk edict werd derhalve hel A pilt hart odoce- tisiuus lol wel gemaakt. Kiitvchhis. patriarch van (\'oustantiuopol, was aireede al\'gczcl en verbannen, omdat hij dit dogma bestreed, en ecu dergelijk lot hing Anastatius, patriarch van Anlioehie. boven het hoofd, terwijl de Oostersehe kerk op het punt was in de pijnlijkste twisten gewikkeld Ie worden,die op schen- ring zouden uitloopeu. toen, door den dood van den keizer in het jaar 5<i5, vrede en orde hersteld weiden. AI\'IS. een god door de Kgyplcnarcn aangebeden onderde gedaante van een bul. Men waande de ziel \\au Osiris Ie zijn verhuisd in den groot en bul, die ie Memphis, in (Ipper-Kgypte,ouder den naam van Apis. en te Heliopolis, in Benedeu-Egypte, onder den naam van Muevis aangebeden werd. Osiris was de naam. waardoor de Kgvplennreu den grondvester van hun land en hunne natie vergoodden; en de keuze van ecu os, als het dier waarin men veronderstelde, dal de ziel van Osiris gevaren was, geschiedde, gelijk Diodorus Sieuliis verklaart. .....dat de os in ilcu akkerbouw bij- zonder nuttig was. Hel dier, dat men lot aanbidding uitkoos, werd. terwijl het leefde,in grootc eer gehou- den, en (liep betreurd en beweend, wanneer hel, dood was. Met was, zooals llcrodotus zegt, hel kalf van eene koe, die niel meer kon baren, maar die. volgens de Kgvpleuaren, door den bliksem bevrucht was. waar- om hel den Apis had. De leekenen, die het van alle Mildere onderscheidden, waren deze: — Zijn ligchaam moest zwart zijn mei eene vierkante witte vlek op bel voorhoofd, de gedaante van ecu arend op den ruif, |
|||||||||
|
VPOCRISTARTTS.
;
dergelijk teeken of symbool van de Godheid was. als
ilc Apis zulks was van den Egyptischcn Osiris. De kalveren, die .lerobeani te Dan en Ie üetli-el oprigtte, hadden waarschijnlijk denzelfden oorsprong. Ook wa- reu Varons enJerobeams kalveren vangoud, hetzelfde metaal waarvan de Egyptenareu de heelden hunner afgoden iitaaklen. .Varon, zoo lezen \\v;j, „hewierp liet met eene griffie, en hij maakte een gegoten kalf daaruit;" hetgeen zeggen wil, dat hij liet al dicbijzon- deii leekenen gaf, die de kenmerkende onderschei- dingsteekenen van den Egyptiseheu Apis waren. Eene verdere o vereen komst is te vinden inExod.XXXII:5,fl: ..Als Aiiron dal zag, zoo bouwde hij een altaar voor hetzelve; en Aiiron riep uil, eu zeide: Morgen zal den lleere een leest zijn! En zij stonden des anderen daags vroeg op, en offerden brandoffer, en bragten dankoffer daartoe; en bel volk zal neder om te eten eu te drinken; daarna stonden zij op om te spelen." Dil was juist wal in Egypte bij bel verschijnen van den heiligen bul plaats had. Offers werden te zijner i ere geofferd, een l\'eesl werd gevierd, eu vrolijkheid eu brasscrij heerseliten doorliet land. .lerobeani hetzelfde gebruik volgende, had nnauwelijks zijne vonden kal- veren gemaakt, of hij kondigde een vreugde l\'eesl al\' Ier eere van de nieuwe goden. Ilovendien verdient bel opmerking, dal .lerobeani zijne kalveren niet in Siebem. de hoofdstad van zijn koningrijk, plaatste; gelijk de Egyptenaren één bul Ie Memphis en een anderen Ie lleliopolis aanbaden, zoo zette hij hei eene kali\'ie Dan en hel andere Ie Bcth-el, de Iwee uil- einden van zijn koningrijk. De Grieken en Romeinen schijnen de aanbidding van Apis lol zekere mate be- krachtigd lehcbben. \\ erscheidene rlomeiusche keizers bczoehlcn en aanbaden den heiligen bul. Alexandcr de (Iroole behaagde ook aan de Egyptenaren, door hulde aa u Apis en aan hunne andere goden ie bewijzen. Zie koK-A.VMltlillJNO.
APOCARIETEN, eene kleine ("hristen-seclc die
iu de derde eeuw ontstond. Zij was eene loot van de Mank ii ekiis (zie ald.i. De bijzondere leer, waaraan de Apocarielen geloofden, was. dat de ziel van den incnseh deel had aan de subslaulie der Godheid; een oostersch begrip dal niel zelden in Heidensclie gods- dienstslelsels te vinden is. AI\'OClïlSl \\|{ll\'Si(;r./v"\'f--\'"". ik aniwoord), de
vertegenwoordiger aan hel keizerlijke hof van eene kerk of een bisschop, wiens dienst was Ie onderliau- delen over alle kerkelijke zaken, waarin zijn laslgever betrokken kon zijn. Dit ambt schijnt ten tijde van keizer f\'onstantijn, of niet lang daarna, ingesteld te |
||||||
|
]ftfi VPOCABIETEN —
•
twee soorten van haar in den staart, en een kever of tor ouder de tong. Als er aangekondigd was, ilai ergens een dier, hetwelk ;il die kenteekenen bezat, gevonden was. gingen eenigc heilige personen naar dio plaats en bouwden er een huis, mot den voorgevel naar den kant, «\'aarde zon opkom). In dil huis werd Apis gedurende vier maanden geplaatsl en zorgvuldig ; mei melkgevoed. Na verloo|> dier maanden, omstreeks : den iijd van de nieuwe maan, werd hij in een schip, dal te dien einde gebouwd was, naar Memphis over- gebragt. 11i<-1 ontvingen hem lionderd priesters en eene menigte volks mei groote vreugde, en geleidden hein naar den tempel van Osiris. Strabo en Plntarchns I vernielden, dal de Egyptenaren, als geen dier mei de i vereisehle kenteekenen gevonden kou wonlen, een ; gouden beeld aanbaden, dat liet voorstelde, en dat zij j iu hunne tempels plaatsten. De levende os werd in i den tempel van Osiris gezet, en zoo lang hij leefde, als eene voorstelling van dien ir<ui aangebeden. In den tempel waren Iwee tlialami of slaapkamers, en ii.....beseliouwde bel als een gelukkig of ongelukkig
voovteeken. als de heilige os de eene ui\'de andere
kamer binnentrad, (iele of roode ossen werden aan dezen god geofl\'erd. vnornainelijk op zijn geboortedag, die elk jaar mei veel |iraelit en plcgtieheid gevierd werd. Eenigc sclirijvers zeggen, dal Apis uiet langer dan
vijf en twintig jaar leven inogt, en dal hij derhalve, als bij vóórdien tijd niel gestorven was. gedood werd. /.ij zeggen, dat zijn lijk begraven werd in eene heilige put, waarvan de plaats v nor allen, behalv e voor de inge- wijden, zorgvuldig geheim gehouden werd. Indien liij echter een natuurlijken dood stierf, werd hij inden tempel van Serapis Ie Vleinphis begraven, en geheel Kgvpte was in droefheid en rouw gedompeld, welke eeiiter sleehts duurden, totdat een andere heilige bul gevonden was. wanneer rouw in vreugde veranderde. Apis was aan de zou en de maan gewijd. ./Elianns meent, dat de negen en twintig leekenen opliet lig- ehaain van den heiligen bul een volledig stelsel van slerrekunde uitmaakten. Men veronderstelt gewoonlijk, dat de Israël iel en
hunne aanbidding van hel gouden kali\'in de woestijn aan de vereering van Apis in Egypte ontleenden. | Daarom wordt van ben gezegd, Psalm CVI : i(): ..En zij veranderden hunne Ker iu de gedaante van eenen o-. die jrra» eet." Zij waren niet zoo oiiv etend om te meeneu, dal hel beeld, hetwelk zij maakten, werkelijk God was: maar zij sehijnen verondersteld te hebben, dat de Goddelijke kracht er in woonde, en dat hel een |
||||||
|
16]
|
||||||||||
|
APOCRYI\'HA.
|
||||||||||
|
zij niet iu do kist werden bewaard, waarin de heilige
boeken zorgvuldig ncdergelcgd werden. De Apocryphe boeken zijn de volgende : Het derde boek van Esdras;
Het vierde boek van Esdras;
Hel boek van Tobias;
Het boek van Judith;
Het boek der wijsheid;
De spreuken van Jezus, den zoon van Sirach;
Het boek van Baruch;
Aanhangsel bij hel boek Esther;
Het gebed van Azarias ;
Het gezang der drie mannen in het vuur;
De historie van Siizanna:
De historie van Bel en den draak;
Hel gebed van Manasse;
Het eerste boek der Makkabeën;
Het tweede boek der Makkabeën;
Hel derde boek der Makkabeën.
Deze boeken schijnen door Joden in een eenigzins vroeg tijdperk geschreven te zijn, doch er is geen j gezag, hetzij uit-of inwendig, om ze in den canon op te nemen. Iu de eerste eeuwen van het Christendom werden zij iu sommige, doch niet in alle kerken gele- zen. Dat zij iu de kerk van Jeruzalem verboden \\va- ren, blijkt duidelijk uil den catechismus van Cyrillus, als hij den geloofsleerlingen zegt geenc Apocryphe , boeken te lezen, maar slechts die, welke iu de kerk gelezen werden; en hij duidt die boeken aan, welke nog als canoniek erkend worden, met uitzondering van het boek der Openbaring. Het concilie van Laodicea i verbiedt om andere dan canonieke boeken in de kerk te lezen; het uoeinl met name juist de boeken, die nog heden erkend worden, behalve de Openbaring. De schrijver van de Constitutieii, die ook vermeldt welke j boeken in de kerk gelezen zullen worden, spreekt ook , volstrekt niet van de Apocryphe boeken, tliërouymus ; zegl, dal zij iu cenigc kerken alleen als boeken van godvruchtigheid en zedelijk ondcrrigl gelezen werden, maar iu geen opzigt als canoniek of om artikelen van geloof te bevestigen. ttuflhius, presbyter van Aquileia, vermeldt, dat hetzelfde gebruik in die kerk bestond. Alhanasius rangschikt deze boeken ook niet onderdo canonieke, maar onder die, welke aan geloofsleerlingen ten minste niogleu worden voorgelezen, of welke zij zelve mogten lozen. Er waren echler eenige kerken, die genoemde boeken op dezelfde wijs gebruikten als de Canonieke Schriften. Derhalve beval het derde concilie van (\'arthago, dat slechts de Canonieke Schriften in do kerk gelezen zouden worden, onder |
||||||||||
|
zijn, daar buitonlaiidsehe kerken meer gelegenheid
hadden om hare verzoeken aan liet keizerlijke hof te ondersteunen, torn de keizers de Christelijke gods- dienst hadden aangenomen, dan vroeger. Welke ook de juiste tijd der instelling van dit ambt geweest moge zijn, wij vinden liet, inden tijd van Justiniauus, door de wet vastgesteld. Uit de opgaven van verschillende schrijvers over kerkgeschiedenis blijkt, dat zij, die het ambt bekleedden, geesielijkeu waren. In navolging van den apoctüiarius in de kerk, had bijna elk klooster : een dergelijk ambtsbekleeder, die niet in de keizerlijke stad moest wonen, gelijk wij hierboven van de apocri- siarii hebben vernield, maar die als afgevaardigde voor het klooster of leden er van handelde, wanneer zij reden hadden om in oen regtsgediug \\ oor den bisschop te verschijnen, onder wiens reglsniagt zij waren. Hij was somtijds ook reu geestelijke. In liet vervolg van tijd gaven de keizers den naam van Apoermarü aan hunne eigene afgezanten, en werd hij de gewone titel van een legaat. De titel van st/>orrisiari/t.i werd ten laatste aan den agent van den paus of nuntius, gelijk hij nu genoemd wordt, gegeven, die in de dagen van de Grieksche keizers te Rome woonde, ten einde de depêches van den paus en de antwoorden van den koi- zer to ontvangen. APOCRYPHA of Apocryphe rokken (Gr. a/m-
l-ryphos, verborgen, ondergeschoven), die oude ge- scluïften welke niet iu den canon der Schriften op- genomen zijn, laar zij niet erkend worden als door Goddelijke inspiratie Ie zijn geschreven. Het is vol- si rekt niet uitgemaakt, waarom de naam Apocryphu aan die geschriften gegeven wordt. Augustinus zegt, dal de reden te vinden is in de omstandigheid, dal de , oorsprong der aldus genoemde werken aan de eerste kerkvaders onbekend was. Hicronymus noemt die geschriften apocrvpliisch, die niet behooren aan de schrijvers, wier naam zij dragen, en die gevaarlijke namaakselen bevatten. Ecnige schrijvers zeggen, dal de naam Apoerypha er aan gegeven werd, omdat zij verborgen werden, en gewoonlijk niet iu het openbaar werden gelezen; andere, dat zij verdienen verborgen of iu vergetelheid begraven te worden. I\'lpiphanius zegt, dat, zij verborgen of niet nedorgelogd werden in de ark de» verbond», waarmede hij waarschijnlijk de ark of kist bedoelt, waarin de Joodschc boeken iu den ouden tempel bewaard werden; als wij Josephus mogen gelooveu, dan werd zulk eene bewaarplaats niet in den tweeden tempel gevonden. De genoemde geschriften kunnen dus, volgens sommige schrijvers, apocrvpliisch of verborgen genoemd worden, omdat |
||||||||||
|
21
|
||||||||||
|
lf.2 Al\'OCKYI\'HA.
|
|||||||
|
den aaam van de Heilige Schriften, waaronder ver-
scheidene Apocryphe boeken opgenomen werden. Augustinus noemt ook iu zijn boek over de Christe- lijke leer ;tl de Apocryphe boeken canoniek, doch staal liuu niet zooveel gezag toe als aan de overige, omdat zij door de kerken niel algemeen als zoodanig erkend werden. In de Oostersche kerken werd liet canoniek gezag van de Apocryphe boeken altijd ont- kend, en iu vele Wcstersclie kerken insgelijks. Grego- rius de Groote, een tekst uit de Makkabeën aanhalende, verontschuldigt zich, omdat liij cene aanhaling doet uit een boek, dat niel canoniek was, maar dat alleen tot stichting der kerk was uitgegeven. Door hel concilie vauTrente, iu de zestiende eeuw,
werden echter de Apocryphe boeken voor de eerste maal op gelijke lijn met de geïnspireerde Schriften ge- l>laatst. Wal tot de uitvaardiging van zulk een deereet, op straffe van anatheem, leiden kon, is moegelijk te begrijpen, tenzij het ontstond uit ecu bewustzijn, dat op gcene andere plaats getuigenissen kouden gevonden worden, om de ouschriftuurlijke leerstel- liugen en gebruiken te bewijzen. Niettegenstaande het Trentsclie decreet kunnen toch de Aprocryphe boeken gcene gezonde aanspraak maken op inspiratie of canoniek gezag, (leen dier boeken is in de He- brecuwsche taal te vinden, of is ooit door de.loden erkend, /.ij zijn allen in de Grieksclic taal geschreven, en schijnen door Alexandrijnschc Jodeu Ie zijn zaïneu- gesteld, behalve Het vierde boek van Esdras, dat in het Latijn is. Zij dragen klaarblijkelijke kenteekenen, dat zij geschreven zijn na den tijd van Maleachi, met welken men algemeen aanneemt, dal de geest derpro- fetie heeft opgehouden, /.ij bevatten gcene profetie of eenig ander teeken van inspiratie, en niet een hunner maakt daarop aanspraak. Geene enkele aanhaling uit één hunner werd ooit door Christus of Zijne Apostelen gedaan; ook zwijgen Philo en Josephus, die in de eerste eeuw der Christelijke jaartelling leefden, over dezelve. De Apocryphe boeken zijn ook niel te vinden op de lijsten van geïnspireerde schriften, die door vcrschil- lende personen iu de vier eerste eeuweu der Christc- lijke kerk opgemaakt zijn. Vóór de vierde eeuw werden zij nooit in de kerken gelezen, en ook toen niet, zoo- als wij uit de verklaring van Hierom mus reeds gezien hebhen, als canoniek of gezaghebbend, maaralleen lot stichting. Nooit vóór het \\ ierde of laatste concilie van \'1\'renti\' werden deze boeken als geïnspireerde ge- schriften aangemerkt. De ecnige Apocryphe boeken, die in het decreet weggelaten zijn, zijn Hel gebed van Manassc en liet derde en vierde boek van Esdras. |
Wanneer wij van de uitwendige tot de inwendige
getuigenis overgaan, «lic ons door de geschriften zelve gegeven wordt, kunnen wij niet aarzelen om de Apo- cryplie boekeu als geheel en al oncanoniek en onge- ïnspireerd te verwerpen. Ten bewijze hiervan ver- wijzen wij naar ecnige treffende voorbeelden, waarin valsclie en onschriftniatige leerstellingen onderwezen worden. Zoo vinden wij in Jez. Sir. III : 33: „Aal- moes bevrijdt van den dood, en zal alle zouden weg- wasschen;" en elders tot hetzelfde doel: „Aalmoes doel boete voor zonden." Het boek der Makkabeën leert hel Roomsche gebruik om voor de dooden te bidden, dat nergens iu het Woord Gods bekrachtigd wordt. Bij voorbeeld -\'. Makk. XII: 13, II-: „En eenigeu voorraad gemaakt hebbende, uit ecne hoofd- schatting, van twee duizend drachmen zilvers, zond hij die naar Jeruzalem om offerande te doen voor de zonde: gausch wel en beleefdelijk doende, omdat hij dacht aan de opstanding. Want indien hij niet had verwacht, dat degenen, die gevallen waren, wederom zouden opstaan, zoo zou het te vergeefs en dwaas ge- weesl zijn, voorde dooden te bidden." l)e Apocryphe hoeken geven niet alleen verkeerde leerstellingen aan, maar prijzen ook zedclooze daden, liet boek der Makkabeën (2. Makk. XIV : II—1(1) stelt de daad van liazis, die zich met zijn zwaard doorstak, en den steek niet regt gegeven hebbende zich van de steilte al\' op de scharen wierp, en daarna, op cene steenrots .staande, zijne ingewanden uittrok, als edel en deugdzaam voor. De verraderlijke moord aan de Sichemieteu gepleegd, die iu den bijbel ((Jeu. XLIX : j—7) sterk veroordeeld wordt, wordt in Judiih IX zeer geprezen. Van magische bezweringen, die de bijbel dikwijls verbiedt, wordt in cene belagchelijke geschiedenis, welke in Tobias VI : 1—lü te vinden is, verhaald, dat zij door God zei ven gewettigd en zelfs bevolen zijn. liet is ounoodig nog meer te doen dan te wijzen op de flaauwe fabel van Bel en den draak, bet zedclooze verhaal van Suzanna, de onge- rijnnle geschiedenis van Judith en (allooze tcgen- strijdighcdeu en dwaasheden, waarvan deze gcselirif- ten overvloeijeu. Er bestaan niet alleen apocryphe of oudergescho-
ven geschriften van het Oude Testament, maar ook van het Nieuwe. Niet lang na de hemelvaart van Christus verschenen verschillende geschiedenissen van Zijn leven en Zijne leer, vol bedriegerijen en fabelen, en daarna verscheidene valschc geschriften, onder namen van Apostelen geschreven. Een aantal dezer apocryphe geschriften zijn in den loop der tijden ver- |
||||||
|
AI\'OLLINAIUSCIIK Sl\'KLKN — AI\'OLLIN AR1NTEX. 10:{
|
||||||||
|
loren geraakt. Die, welke nog bestaan, zijn zorgvul-
dig verzameld door t\'abrieiiis in zijn Codex Apocry- phut Nuci Textamenti, Hamburg, 171!). Deze boeken schijnen geschreven te zijn door menschen, die het wel meenden, niel met het voornemen om de zaak van het Christendom schade te doeu, maar om die te bevorderen. Gecnc kerk of geen ligchaam van Chris- tenen heeft echter ooit eene plaats vuur hen geëisohl in den Gewijden canon, of ze beschouwd als regl te hebben om onder geïnspireerde geschriften gcrang- schikt (<• werden. APOLLINARISCHE SPELEN, spelen die jaar-
lijks door de oude Romeinen ter ecre van Apollo ge- houden werden. Zij werden in het jaar ~ 1 -\', gedurende den tweeden Punischenoorlog, ingesteld. De prater bestuurde die spelen, en tien mannen waren aangesteld om toe te zien, dal de offeranden volgens de wijze der Grieken geschiedden. Gedurende eeltige jaren werd de dag der viering dezer spelen naar welgevallen van den prater bepaald, doch in öt.ï werd het besluit genomen om ze geregeld omstreeks de nonen (dv,\\ 7ll(\'") van Julij te honden. APOLLINARISTEN.ccnc Christen-secte die om-
streeks het midden van de vierde eeuw ontstond, en haren naam ontleende aan haar stichter Apollinaris, bisschop van Laodicea. Deze was een van de be- kwaamste en geleerdste mannen van zijn lijd, en werd eerst door allen, maar voornamelijk door Epiphanius en Athanasius,als een van de groote kampioenen voor het orthodoxe geloof beschouwd. Zoo groot was dan ook zijn ijver ten behoeve der waarheid, dat hij door de Ariaansche partij inden ban gedaan en verdreven werd. Hij was beroemd om zijne diepe kennis van de Schriften, welke hij te Antiochië in het openbaar ver- klaarde, waar Hiëronymus een zijner talrijke hoorders werd. Hij was ook een man van groote algemeene geleerdheid en als dichter beroemd. Het treurspel getiteld: Het lijden van Christus, dat onder de werken van Gregorius Naziauzenns te vinden is, wordt ge- woonlijk aan het genie van Apollinaris toegeschreven. liet eenige geheele werk van zijne hand, dat tot ons gekomen is, is eene omschrijving in zesvoet igc verzen van de Psalmen. Ten gevolge van zijne groote he-gaafdheid en uitgebreide geleerdheid, werd hij in 362tot den bisschopszetel van Laodicea in Syrië verhe- vcn, waar hij geboren was en het grootste gedeeltevan zijn leven doorgebragt had. Het beroemdste van zijne twistsehriftcn was een werk in dertig boeken,dat hij tegen Porphyrius schreef. Bij het redetwisten met de Arianen trachtte Ajiol-
|
linaris de leer der vereeniging van den Goddelijken
Logos met het inenschelijke ligchaam volkomen te vestigen, en de theorie van Origencs te weerleggen, volgens welke de Logos eene redelijke inenschelijke ziel had aangenomen, als middel om zich onder de menschen te openbaren. Daar hij een zeer nadenkend man was, wilde hij aantoonen, hoc men de leer vanden Godmensch begrijpen moest. Zijne wijze vau redene- ring wordt aldus door Meander beschreven: „ Van de eene zijde ontkende hij, dat twee wezens, die beiden in hun geheel blijven, zich ooit lol één geheel kunnen verbinden, en dat mitsdien uit de vereeniging vau de volledige menschennatuur mei de Godheid ooit één persoon kon ontslaan. Mei name ontkende hij dat ten aanzien der vereeniging van de redelijke ziel des menschen met den Goddelijken Logos; maarniet dit lieg ttiere verbond hij in zijne leer levens eene positieve zijde, die weder naanw mei zijne opval I ing van (Ie leer aangaande den mensch zamenhing. Hij stelde namc- lijk, met vele zijner tijdgenooten, dat de mensch nit drie deelen bestaat : uil eene redelijke ziel, die het wezen uitmaakt der inenschelijke natuur: uil eene dierlijke ziel of het dierlijke levensbeginsel, en uit een ligchaam, hetwelk door de laatste met de eerste verbonden is, maar op zich zelf geen begcerveriuogeu heeft, daar dit alleen behoort tot de dierlijke ziel, de bron van alle begeerten, die de rede weerstreven. Ook bij Paulus meende Apollinaris deze ziel aangeduid te vinden, waar die Apostel van het begeeren desvlee- sches legen den geest gewaagt, terwijl hij de heer- schappij der zondige begeerten daaruit verklaarde, dat de veranderlijke geest des menschen te zwak is, om die hem wederstrevende ziel aan zich te ouderwer- pen. Tot verlossing des menschen vau de heerschappij der zonde moest daarom een onveranderlijke Godde- lijkc geest, de Logos zelf, met die beide deelen der inenschelijke natuur zich verbinden, tën daar nu tol het wezen (lier lagere niet behoort, gelijk tot het ; wezen dier hoogere ziel, dat zij zich zelve bepaalt, ■ maar integendeel, dat zij door een hooger beginsel be- paald en geregeerd wordt, waartoe de kracht vanden mensehelijken geest, te kort schoot, zoo wordt uu de , bestemming der inenschelijke natuur daardoor venve- i zenlijkt, dat de Logos, als onveranderlijke Goddelijke Geesl, die lagere ziel aan zich onderwerpt, en op die • wijze de harmonie tusschen het lagere en hoogere in j de inenschelijke natuur herstelt." Door zulk eene redenering vleidde Apollinaris zich aangetoond te hebben, hoe men moest begrijpen, dat (Ie Goddelijke en de inenschelijke natuur in Christus in persoonlijke |
|||||||
|
APOLLO —APOLLONIA.
|
|||||||||
|
101
|
|||||||||
|
tigen, omdat hij beschouwd werd als de vernietiger
dergoddeloozen, en daarom mei pijl en boog gewapend afgebeeld wordt. Alen verbeeldde zich, dal bij de niagl bad om besmettelijke ziekten te zenden en weg te nemen. Hij was de god der profetie enookderllluzijk,, ; de beschermer van het vee en de stichter van steden.
Hij was ook de god der zon, en ongetwijfeld hel voor- i naanistc voorwerp van vereeriug bij de Grieken. Tem-
( pels waren op vele plaatsen ie zijner eere opgerigt;
zijn voornaamste zetel was echter te Delphi inBoeotië. De Romeinen schijnen in den aanvang met de aau- bidding van Apollo geheel eu al onbekend geweest te zijn. De eerste tempel werd hem te Rome in bel jaar ■130 v. (\'. gebouwd, ten einde eene pest af te wenden, die in de stad en het omliggende land uitgebroken was. Ken tweede tempel werd hem in het jaar 350 v. C. opgerigt. Eerst ten tijde van Augustus gaven zich de Romeinen geheel eu al aan de aanbidding van dezen god over, toeu de keizer, na den slag van Actiuin, den buil aan Apollo wijdde, spelen te zijner eere instelde, en hein een tempel bouwde op den 1\'ala- tijnschen heuvel. De Etruricrs aanbaden Apollo op den berg Soracte, op welke aanbidding t\'liniiis ver- wijst niet deze woorden: „Niet ver van de stad Rome, in het land der Falisci, zijn eenige huisgezinnen, die bij eene jaarlijkschc offerande aan Apollo,op den berg Soracte, over een hoop brandend hout loopen zonder j letsel te krijgen, eu daarom door een eeuwigdurend
besluit van Avn senaat vrij zijn verklaard van iu de oorlogen Ie dienen of met eenige belasting bezwaard Ie worden." De/e opmerkingen schijnen aan te too- nen, dal de Etruricrs eene plegtigheid uitoefenden, gelijk aan die, welke onder de oude Kanaiinieteu in gebruik was, namelijk van door bet vuur te gaan. Du laurier was aan Apollo gewijd. De mythologie leert ons, dat hij met de .Muzen op den berg Parnassus beeft gewoond, en dal hij baar in de poëzy eu de muzijk onderwezen heeft. Hij wordt dikwijls voorgesteld als een baardeloos jongeling van zonderlinge schoonheid en sierlijkheid, met golvend baar en met laurieren gekroond, met pijl en boog in zijne regter- en eene harp in zijne linkerhand. Als hij als de zon verschijnt, rijdt hij iu een wagen door vier paarden getrokken. De dieren, die aan Apollo geofferd werden, waren voornameiijk bullen eu ossen. APOLLONIA, een feesl dat jaaulijks te JJgialc
gevierd werd, Ier eere van de terugkomst van Apollo niet zijne zuster Artemis, nadat zij bij de overwinning van Python naar Creta gedreven waren. Op den dag die voor dit feest bepaald was, werden zeven jonge- |
|||||||||
|
eenheid vcrcciiigd waren. Naar zijne wijze van zien
bestond de menschheid uil dricdeelen: geest, zielen ligchaam. In de menschheid van Christus maakte ecllter tic zwakke en veranderlijke inenschelijke geest plaats voor een onvcranderlijkcn Goddelijkeu (leest, en daarom is Christus de Godmeusch. Apolliuaris hield er veel van zich van zekere uitdrukkingen te bedienen, die omstreeks zijn lijd in gebruik kwamen, zooals: „God is gestorven;" „God is geboren." Hij wijze van eer te geven aan Christus, ging Zijne menschheid ceuigcr male verloren in Zijne Godheid. Het gelieele wezen van den Logos werd beschouwd als de levendmakende ziel in de inenschelijke natuur van Christus uil te maken. Door deze wijze van ver- klaring verbeeldde zieli Apolliuaris, dat bij de volko- meii zondeloosbeid van de inenschelijke natuur van Clirislus daarsteldc; terwijl bij al dien tijd vergat, dat hij in bet dwaalbegrip verkeerde, hetwelk door de Manicheeërs was aangekleefd, dal de zoude eene we- zenlijke hoedanigheid van de inenschelijke natuur was. Athanasius schreef een geleerd werk om zijn vriend Apolliuaris te weerleggen, en de Iwisl werd voortgezet door de uitgave van verscheidene werken, waarvan bet uitstekendste, tegen de Apolliuarischc ketterij, eene verhandeling door Theodorus van Mop- suestia was, die blijken draagt van grootc scherpziu- niglieid eu begaafdheid in bel redetwisten. De leer van Apollinaris werd in bijna al de Oosterschc pro- viiiciën door velen omhelsd, hoewel zij veroordeeld werd door een concilie Ie Alcxandrië in 362, eu daarna op meer formeelc wijze door een concilie te Home in 375, en door ecu ander concilie in 378 gehouden, hetwelk Apollinaris van zijn bisschoppelijk ambt onl- zelle. De secte bleet\'echter tot het midden der vijfde eeuw in wezen en bad talrijke aanhangers. Apolliuaris overleefde zijne afzetting eenige jaren en stierf in 392, tot bet laatste toe getrouw aan zijne bijzondere leerstellingen ten opzigte van den persoon van C\'hris- tus. Zijne volgelingen werden ook Yitaliaxen" en DlMolKlETKN genoemd. Zie aldaar. . APOLLO, een van de voornaamste goden van het oude Griekenland. Hij wordt door Homerus en llcsiodus voorgesteld als de zoon van Zeus en Leto of Latona, terwijl zijne zuster Artemis of Diana was. Men veronderstel! gewoonlijk, dat hij op bet eiland Delos geboren is. Hel getal zeven was aan deze god- beid gewijd, en op den zevenden van elke maand wcr- <Ien hem oll\'eranden gebragt, eu feesten te zijner eere gevierd. Men heeft wel eens gezegd, dat zijn naam afgeleid is van het Griekscue woord apollumi, vernie- |
|||||||||
|
APOLOGIE — APOSTASIE. 105
|
|||||||
|
lingen en even zooveel jonge vrouwen uitgekozen
om, als het ware, den gotl en de godin te gaan op- zoeken. APOLOGIE (Gr. apologia, eenc verdediging), het
woord dal gebruikt wordt om de schriften aan te dui- den, die in de eerste eeuwen der Christelijke kerk tot verdediging van de Christelijke leer geschreven worden. Deze apologiën waren van tweeërlei soort en niet tweeërlei doel geschreven. Die van de eenc soort, welke de Christelijke leer verklaarden, waren bestemd voor verlichte Heidenen in het algemeen, terwijl die van de andere soort een meer officieel voorkomen had- den, daar zij bestemd waren om de zaak der Christenen voor keizers of voor de proconsuls of presidenten van provinciën te bepleiten. Daar de Christenen iu per- soon geen gehoor konden verkrijgen, waren zij ge- noodzaakt zich schriftelijk te verdedigen. De eerste apologie werd den keizer Hadrianus aangeboden door Quadratus, iu liet jaar 120, waarvan een gedeelte door Kusebius bewaard is; eenc tweede, denzelfden keizer kort daarna door Aristidcs, een bekeerd Athccnscli wijsgeer, aangeboden, is verloren geraakt. De andere oude Apologeten voor het Christendom zijn Justinus Martyr, ïatianus, Athenagoras, Theophilus, Mclito, Claudius Apollinaris, Hippolytus, Clemens Alexan- drinus, Tertullianus, Minucius Felix, Origenes, Cy- prianus, Lactantius en Arnobius. De geschriften der Apologeten zijn na die der Apostolische vaderen van het hoogste belang; zij geven, voor zoo verre zij bewaard zijn, de argumenten aan, die door de Heide- nen tegen het Christendom gebruikt zijn, benevens de wijze waarop deze argumenten door de eerste Christen-schrijvers wcderlegd werden. AI\'OMYIUS (Gr. apo, van, mulos, eenc vlieg), een
toenaam van Zeus te Olympia, omdat hij een verdrijver van vliegen was. Hij werd onder denzelfden naam door de Eleanen aangebeden. APOPIS, een god van de oude Egyptenaren en
broeder van de zon. Plutarchus vermeldt, dat hij tegen Jupitcr oorlog voerde. APOSTASIK (Gr. apoxlaus, afstand, afval), eenc
verzaking van onze godsdienst, hetzij dooreene opene verklaring in woorden, of door eene virtuëele verkla- ring door onze werken. In de eerste Christelijke kerk haalden zij, die zich aan deze zonde schuldig maakten, zich de gestrengste kerkstraffen op den hals. Te dier tijde telde men gewoonlijk drie verschillende soorten of graden van apostasie of afval. Eenigen deden ge- heel en al afstand van de Christelijke godsdienst en gingen tot de Joden over; anderen vermengden eene |
|||||||
|
gedeeltelijke inachtneming van Joodsche ceremoniën
en eenc gedeeltelijke aanneming van Joodsche, leer- stellingen met de belijdenis van het Christelijk ge- loof; nog anderen namen verscheidene onwettige Joodsche gebruiken in acht, hoewel zij niet formeel beleden, dat zij de Joodsche godsdienst aanhingen. Ofschoon de keizerlijke wetten, gedurende de regc- ring van Christen-keizers, aan diegenen, welke oor- spronkolijk Joden waren, langen tijd de volkomen vrijheid hunner godsdienst en bet genieten van vele voorregten toestond, verboden zij toch ten strengste, dat een Christen tot hen overging, en stelden zij al zulke afvalligen aan zeer zware straffen bloot. Con- stantijn liet het aan de Joden over, om hen met den dood te straffen of hun eene andere regtvaardigc straf op te leggen. Zijn zoon Constantius onderwierp hén aan verbeurdverklaring van goederen, en Valentinia- nus, de jongere, ontnam hun de magt om bij testament over hun eigendom te beschikken. Iu overeenkomst met deze wetten van den staat sprak de Kerk niet alleen een plegtig anathcem uit over al zulke afvalli- gen, maar verhinderde zij ook, dat zij iu een harer geregtshoven als geloofwaardige getuigen erkend werden. Ook die afvalligen, welke voor zich eene nieuwe
1 godsdienst, trachtten te scheppen, door eene ongepaste vermenging van de Joodsche en de Christelijke gods- dienst, werden door de Kerk als ketters veroordeeld en van hare gemeenschap uitgesloten; terwijl diege- nen, welke trachtten de zaken met elkander in over- eenstennning te brengen, door zich te schikken naar de Joden iu eenige hunner kerkgebruiken en plegtig- heden, zich kerkstraffen op den hals haalden, die be- rekend waren naar de grootte hunner zonde. Het eon- cilie van Laodicea verbood aan Christenen om te judaï- seren, door op den Sabbath te rusten, op straffe van excommunicatie; het verbood ook om Joodsche feesten te houden, feest geschenken, door Joden gezonden, aan te nemen, alsook ongezuurd brood van hen te out van- gen, hetgeen gehouden werd voor eene deelname aan hunne goddeloosheid. Onder de Apostolische, canons is er een, die verbiedt om niet de Joden te vasten of feest te vieren, of hunne fecstgescheuken en ongezuurd brood aan te nemen, op straffe van afzetting voor ecu geestelijke en excommunicatie voor een leek. Tolgens ecu anderen dier canons werd het brengen van olie naar eene Joodsche synagoge, of het plaatsen van lichten bij hunne feesten, als eene misdaad beschouwd, die even groot was als het verrigten derzelfde dienst voor een tempel of een feest van Heidenen; beide misdaden |
|||||||
|
APOSTEL.
|
|||||||||
|
lfili
|
|||||||||
|
werden dan ook gelijkelijk mei excommunicatie ge-
straft. Ken bisschop, priester of diaken, die niet de Joden het Paaschfccst vierde vóór de lentc-aquinox, werd beschouwd zich daardoor het vonnis van af/el ting op den lials te halen. Het concilie van Eliberis verbood aan de Christenen hunne toevlugt te nemen lot de .roden, om de vruchten der aarde Ie zegenen, en dat op straffe van excommunicatie. Hetzelfde concilie verbood aan geestelijken en leeken om met de Joden Ie eten, op straffe van builen de gemeenschap der kerk gesloten Ie worden. Hel concilie van Clcrmont bc- paalde, dat een Christen, die ecu Jood trouwt, in den ban zou worden gedaan. En hel derde concilie van Orleans verbood zulks op dezelfde si rat\', benevens scheiding van de partijen. Eene andere soort van afvalligen waren zij, die
vrijwillig tot het Heidendom overgingen, nadat zij ecnigen tijd het Christendom beleden hadden. De keizerlijke wetten, ten minste vanden tijd van Theo- ilositis af, ontzeiden aan zulke afvalligen de gewone voorregten van Romeinsche onderdanen, en ontnamen hun de magt om bij testament over hunne goederen te beschikken. Yalentinianus, de jongere, ontnam hun niet allecu de magt om hunne eigene testamenten te maken, maar ook om iets te ontvangen, dat hun door anderen hij testament vermaakt was; niemand mogten zij tot erfgenaam maken, en zij mogten geene erfenis aanvaarden. Hun\' was verboden gemeenschap niet anderen te houden; hunne getuigenis niogt in peen geregtshof aangenomen worden; men moest hen als eerloos beschouwen en als mensehen, die geen ver- trouwen verdienden. Het concilie van Eliberis ont- zeide aan zulke afvalligen de gemeenschap tot, het laatste, omdat zij hunne misdaad verdubbelden door zich niet alleen aan kerkelijke wetten te onttrek- ken, maar zich ook met afgoderij te bezoedelen. Die afvalligen, welke de godsdienstige vergaderingen ge- durende langen tijd niet bijwoonden, maar niet tot afgoderij vervielen, konden, als zij later tol de kerk terugkeerden, na een proeftijd van tien jaar weder tot gemeenschap worden toegelaten. Cyprianus zegt, dat vele zijner voorgangers in Afrika tot het laatste toe de gemeenschap weigerden aan allen, die schuldig waren aan de drie groote misdaden van afval, echt- breuk en moord. Siricius, bisschop van Rome, zegt, dat afvalligen gedurende hun geheele leven boete moesten doen, en dat hun de genade der verzoening alleen in het stervensuur werd toegestaan. De gewone wijze, waarop zij, die in de eerste tijden
tol het Heidendom overgingen, van het Christelijk |
|||||||||
|
geloof afstand deden, was door Christus te verlooche-
neu en Zijn naam te lasteren. Dat dit de gewone wijs was om hunne afvalligheid aan den dag te leggen, hlijkl uil de vraag, die. de proconsul aan l\'olycarpus deed, en uit het antwoord van den ouden Christen op die vraag. De proconsul eischte van hein, dat hij Christus zou lasteren, doch l\'olvcarpus antwoordde : „Zes en tachtig jaren heb ik Hem gediend, en Hij heeft mij nooit ecuig leed gedaan; hoe kan ik dan mijn Koningen Zaligmaker lasteren!" Justinus Mar- tyrzegt, dal toen Barchochab, de aanvoerder van den Joodschcn opstand onder Hadrianus, de Christenen vervolgde, hij dreigde zware straffen op te leggen aan allen, die Christus niet wilden verloochenen en Zijnen naam niet wilden lasteren. Alle lasteraars van deze soort werden daarom met de, zwaarste kerke- lijke boete gestraft. Aan alle afvalligen, die schulden hadden of als misdadigers vervolgd werden, werd hel voorregl ontzegd van inde kerk te vlugten. Endoor eene wet van Theodosius moest de slaaf eens afval- ligcn meesiers, die van dezen in de kerk vlugtte, niet alleen beschermd worden, maar ook zijne vrijheid erlangen. Overgang van hel Joden tot het Christendom wordt
door de Joden als eene zonde van de ergste soort beschouwd. De Joden gelooven, dat allen, die zich daaraan schuldig maken, van alle declhebbing aan het toekomstig geluk uitgesloten zijn, tenzij zij berouw gevoelen en in den boezem der synagoge wederkecren. De Rabbijnen staan echter aan zulke personen geen lijd tot overweging of berouw toe; afval verdient, volgens hen, onmiddellijke uitroeijiug, en zij leeren, dat hel de pligt van alle gcloovige Israëlieten is niet te dulden, dat ecu afvallige een natuurlijken dood sterft, maar dat zij, hetzij door openbare teregts telling of bijzonderen moord, hem moeten slepen naar die. kwellingen, die hem in een anderen slaat wachten. Ecu van de meest gewone woorden van verwijt, welke de Joden toepassen op een hunner broederen, die bet Christendom omhelsd heeft, is Me>/it>uiNinit,da\\ icuiKml die cerloreti \'\'ti vernietigd m beteekent, endevervloc- king, die gewoonlijk volgt, is: „Laat zijn naam en zijne nagedachtenis uitgewischt worden." Rij de Mohamedanen wordt afval beschouwd als
den oogenblikkelijken dood te cischen van den man, die het waagt van het geloof aan Aai Islam afstand te doen. In bijna alle valsche godsdicustelsels wordt hel verzaken dier godsdienst als eene voorname misdaad beschouwd. APOSTEL (Gr. aposteUu, zenden), een naam aan
|
|||||||||
|
APOSTKL.
|
167
|
||||||||
|
de mannen, die Jezus uitkoos om Zijne Apostelen
te zijn? Wij zouden kunnen veronderstellen, dat Hij voor een werk zoo belangrijk, zoo moeijelijk, waarop zooveel verantwoordelijkheid rustte, mannen zou heb- ben gekozen niet groote begaafdheden, van uitge- breide kennis, beschaalfdc manieren, onderscheiden door hunnen rijkdom en invloed in de maatschappij. Zeer verschillend hiervan waren echter de mannen, die Jezus tot Zijne getrouwe zendelingen benoemde; zij waren nederige, eenvoudige, ongeletterde mannen, die noch wegens hunne nat uurlijke, noch wegens hunne verkregene begaafdheden merkwaardig waren. Wal was dan het geheim van den opmerkelijkcn uitslag, die den arbeid van zulke mannen vergezelde? De schal was gedaan iu aarden vaten, opdat de uitnemendheid der kracht duidelijk zou blijken van üod, en niel van de nicnschen te zijn. Zij hadden verbazingwekkende gaven ontvangen, zooals de Hemel alleen kon geven. „En zijne twaalf discipelen lot zich geroepen heb- bende, heeft Hij hun mag! gegeven over de onreine geesten, om dezelve uit te werpen, en om alle ziekte en alle kwalc te genezen.\' Dal waren de geloofsbrie- vcn hunner zending, die duidelijk aantoonden, dat. zij inagt en gezag van boven hadden ontvangen. Toen zij zich derhalve over de wereld verspreidden, en de zaligmakende kracht des evangelies verkondigden, werd hunne getuigenis bevestigd door „teekenen en wonderen, en ïnenigerlei krachten, eubedcclingcn des Heiligen Geestes." De namen der twaalf Apostelen worden aldus door
den Evangelist Alalthcüs opgegeven: — „Deeerste, Simon, gezegd Petrus, en Andreas, zijn broeder; Ja- colnis, de zoon van Zchcdeüs, en Johannes, zijn broe- der; 1\'hilippuseu Bartholomeiis; Thomas en Mattheus, de tollenaar; Jakobus, de zoon van Alpheüs, en Leb- beüs, toegenaamd Thaddeüs; Simon Kauaniles, en J udas Iskariol, die hem ook verraden lieel\'l." (tfschoon Mattheüs de zending der Apostelen voorstelt als on- middellijk te volgen op hunne aanstelling tot het ambt, blijkt toch uit de andere Evangelisten, dal ecu vrij groot tijdperk n.i hunne aanstelling tot hel Apos- lelsehap verliep, alvorens zij uitgezonden werden om het evangelie Ie prediken. Ten einde hen voor hunne groote taak geschikt te maken en voor Ie bereiden, gaf Jezus hun bijzonder onderrigt, want .Markus zegt ons: „Ku Hij stiddc er twaalf, opdat zij met Hem zou- den zijn." Nadat zij eenigen lijd aan de voeten van Jezus gezeten, en de wet uit Zijnen mond geleerd hadden, werden zij uitgezonden; mi iu het eerste oogeublik was de uitgestrektheid hunner zending be- |
|||||||||
|
de twaalf discipelen gegeven, die Jezus Christus be-
stemde om de eerste predikers van Zijn evangelie te zijn. Alvorens Zijne Apostelen te kiezen, had onze Verlosser een geruimen tijd Zijnoopcnbarc.be- diening vervuld. Hij had niet groote duidelijkheid en kracht den aard en het doel van dat Koningrijk verklaard, dat Hij op aarde was komen vestigen. De aandacht van het Joodschc volk was opgewekt door Zijne redevoeringen en wonderen, en de zaken waren nu in zulk een staat, dat zij de aanstelling eischtcn van een aantal geschikte mannen, die niet alleen het evangelie zouden helpen verbreiden, terwijl Christus op aarde was, maar die ook het groote werk zouden voortzetten, nadat Hij tot den Vader gegaan was. Jezus besloot daarom twaalf mannen uil Zijne volgelingen te kiezen, en als Zijne Apostelen of afgezanten naar eenc schuldige wereld te zenden. Jezus schijnt de be- langrijkheid van het werk diep gevoeld te hebben, toen Hij tot hunne keus en aanstelling overging, want Lukas berigt ons, dat Hij den vorigen dag uilging naar den berg om te bidden, en den nacht overbleef in het ge- bed tot God. Hij zond hen niet henen, onmiddellijk nadat zij discipelen werden, zelfs ook niet onmiddel- lijk nadat zij tot Apostelen waren aangesteld; maar om hen des te beter voor hun moeijelijk en belangrijk werk Ie bekwamen, gingen zij nog eenigen tijd voort met Zijne onilerrigtiugeu in het openbaar en in het bijzonder te genieten. Het woord J/iuxlrl bcteekeut iemand die gezonden
is, een gezaid. Het is van dezelfde het eekenis als de engel der gemeente in bet boek der Openbaring en Jezus zelf wordt de Apostel en Koogepriester onzer belijdenis genoemd. Ue Apostelen waren twaalf in getal, waarschijnlijk opdal de Christelijke kerk niet de Joodschc zoude overeenkomen, die uit twaalf stammen zamengesteld was. Johannes zinspeelt hierop iu zijn visioen van het nieuwe Jeruzalem, hetwelk „had twaalf poorten, en in de poorten twaalf engelen, en de muur der stad had twaalf fondamen- len, en in dezelve de namen der twaalf Apostelen des Lams." De Apostelen waren de eerste uil verkoren dienaars
van Christus; zij waren onderscheiden van alle andere, die ooit eenc bediening in Zijne Kerk zouden vervul- len. Eu daarom stelt i\'aulus, als hij In tëphez. 1 V : 11 de verschillende wettige bedienaars in de Christelijke kerk opnoemt, de Apostelen op den voorgrond: „l)c- zelfde heeft gegeven sommigen tot Apostelen, en soni- migen tot profeten, en sommigen tot evangelisten, en sommigen tot herders en leeraars." Wie waren dan |
|||||||||
|
10S APOSTELBROEDEKS.
|
||||||||||||
|
gedekt, den baard en hel haar lang, en vergezeld door
vrouwen die zij zusters noemden. Zij ïnogteu geen eigendom bezitten, maar moesten van de vrijwillige gillen der vromen leven. Zij moesten in hel openbaar berouw prediken, maar in hunne bijzondere bijecn- komsten de ineenstorting van de bedorven Kerk van Rome, en de opkomst van ecne nieuwe zuiverder en heiliger kerk. Sagarellus kwam in 1300opdenbrand- stapel om. Hij werd als hoofd der secte opgevolgd door Dolcino van Xovara, een man van eenstouten en ouversaagden geest, die Bonifacius VIII. en al de onwaardige priesters en monniken van dien tijd opeu- lijk beschuldigde, en verklaarde, dat zij door keizer Frederik III., zoon van Petrus, koning van Arragon, zouden worden gedood, en dat een nieuwe en zeer heilige paus over de Kerk geplaatst zou worden. Xiet. tevreden met tegen den paus te prediken, verzamelde Dolcino eene gewapende magt, en daar hij bestreden werd door Raynerius, bisschop van Yercclli, ontstond er een woedende oorlog, die meer dan twee jaren voortduurde. Eindelijk werd Dolcino na verscheidene slagen gevangen genomen, en in het jaar ] 307 te Vrr- eelli ter dood gebragt, Iegelijk mei Margarctha, die hij, volgens het gebruik zijner secte, zich tot zuster gekozen had. Het volgende duidelijke overzigl van de punten
van verschil tusscheu de Apostelbroeders en de l\'.e- dclmonuikcn, op welke zij in eenigc opzigten geleken, wordt door Neander gegeven. „Do levenswijze van de Apostolische broeders onderscheidde zich in twee opzigten van die der heide Bedelorden. Hadden de laatsten kloosters, waar zij het gebedelde opzamelden en bewaarden, de eersten bezaten gcene huizen, namen niets mede en leiden niets op, maar leefden bij den |
||||||||||||
|
paald, want Jezus zeide bun: „Gij zuil niet heengaan
op den weg der Heidenen, en gij zult niet iugaau in
eenigestad der Samaritanen." Het persoonlijke dienst- werk van Christus en de eerste arbeid der Apostelen bepaalden zich tot de Joden. En zelfs na de opstau- ding van Christus, toen de uitgebreide last aan de Apostelen gegeven werd, om bekeeriug en vergeving van zonden te prediken onder alle volkeu, voegde Jezus er bij: „beginnende van Jeruzalem." Door Zijn eigen onmiddellijk gezag, zonder den invloed en de tusschenkoinsl van iemand anders, zegt Hij aan de Apostelen, tot wie zij gaan moeten: „tot de verlorene schapen van bel buis Israëls." Wal moeten zij doen? zij moeten „prediken." En wat moet het onderwerp hunner prediking zijn? „Het koningrijk (iods is nabij u gekomen." De naam Apostel was niet tot detwaalve beperkt, maar wordt inliet Nieuwe Testament somtijds gegeven aan ben, die de Apostelen in hunnen arbeid bijstonden. Baniabas wordt in Hand. XIV : 1 en 11 ook Apostel genoemd, en Epaphroditus in J\'liil. JI : 25 insgelijks. Bij liet uitoefenen van hun dienstwerk stichtten de Apostelen kerken op verschillende plaat- sen, en zij bezochten die en hadden er liet toezigt over. Vele schrijvers, zoowel oudere als nieuwere, zeggen. dat alle bisschoppen in bet eerst Apostelen genoemd werden. Onder de Joden bestond in een later tijdperk, na
de verwoesting van Jeruzalem, ecne klasse van ambts- bekleeders, die. den naam van Apostelen droegen. Deze waren algevaardigden of legaten van den Jood- selieu patriarch, die van het ecne gewest naar het andere trokken, ten einde in zijn naam de geschillen te regelen, die tusseben bijzondere personen of in de synagogen ontstonden. Zij hadden ook in last de be- lasling te innen, die jaarlijks aan den patriarch betaald werd, en behalve dat zij hem met bunnen raad ter zijde stonden, gaven zij hem verslag van den staal der ker- ken. Dit ambt werd door de Christen-keizers afgo- sehafl. Apostel is in de (iricksehe Liturgie de naam, die
gebruikt wordt om een boek aan te duiden, dat de Brieven van 1\'aiilus bevat, gedrukt in de orde, waarin deze in den loop van hel jaar in de kerken gelezen moeten worden. APOSTELBROEDERS, eene Christcn-sccte die
tegen hel einde der dertiende eeuw ontstond, en de wederinvoering van de Apostolische levenswijze ten doel bad. Haar stichter Gerhard Sagarellus van 1\'arnia beval zijnen volgelingen de wereld als de Apostelen door te reizen, in het wit gekleed, nut het hoofd on- |
||||||||||||
|
dag van hetgeen b
|
8
|
un door de vrome liefde geschonken
|
||||||||||
|
was. Voorts verschilden de Apostoliken daarin van de
genoemde nionnikenordcn, dat zij zich door gcene uitwendige gelofte tot hunne levenswijze verbonden hadden, en door geen uitwendigen regel der gehoor- zaamheid aan bepaalde hoofden onderworpen waren. Het eeuige, waardoor alles bij ben bepaald en zaAin- gchouden werd, was het, inwendige, de vrijwillige band der liefde en des Heiligen Gcestes. Tegen liet gebod der wet stelt Dolcino de vrijheid des Evangelies over. Al erkenden de Apostoliken in de stichters en bestuurders van hunne vereenigingmannen, door God geroepen, zoo waren zij toch niet, als de monniken, door wel lelijke voorschriften tot gehoorzaamheid aan hen verpligt; want zulk eene gehoorzaamheid kan voor hen, die allecu de vrijwillige gehoorzaamheid |
||||||||||||
|
APOSTOIJXKN —APOSTOLISCHE CANONS. 10<J
|
||||||||
|
teu na te volgen. Voor het grootste gedeelte waren
/.ij hoeren en wevers, maar zij hadden talrijke aan- hangers uit alle rangen. Door kcrkgcschicdschrijvers zijn zij gewoonlijk als menschen van ecu onlaakbaar karakter voorgesteld. De leerstellingen, waaraan zij geloofden, waren echter in sommige opzigtcn zon- derling. /.ij hielden het voor onwettig een eed af te leggen. Zij lieten het haar en den baard groeijen. Zij verkozen den ongehuwden staat boven het huwelijk, en noemden zich de kuische broeders en zusters.-—-Eene dergelijke seete, wier leden tle Apostelen wensebleu na te volgen, ontstond in de nabijheid van Perigord in Guienne. Deze gingen echter nog verder dan de zoo even genoemde Apostolisehen. Zij verafschuwden beidden en de mis, en hadden priesters, monniken en nonnen in hunne broederschap. Hun hoofd heette Lucius, en ouder hunne aanhangers telden zij eenige leden van den adel. Zij luidden hunne kerk voor de eenige ware. De naam Apostolisehen werd ook aan de secle der Al\'OT.vi ï isciikn (zie ald.) gegeven. APOSTOLISCHE CANONS, eene verzameling
van voorschriften en verordeningen voor het bestuur der Christelijke kerk. Sommigen veronderstellen, dal deze door de Ajiostelcn zelve opgemaakt zijn. Oude schrijvers schrijven ze aan ( lemcns van Home toe, die dezelve, zooals zij zeggen, uit den mond der Apos- teleu vernomen en Ie boek gesteld heeft, ten behoeve der Christelijke kerk in toekomstige eeuwen. riaro- nius en Bcllanninus nemen alleen de vijftig eerste canons voor echt aan, en verwerpen de overige als ondergeschoven. Verschillende verwijzingen naarde canons worden in de schrijvers van de derde en de vierde eeuw gevonden; maar de eerste duidelijke ver- wijzing naar de geheide verzameling komt voor in de handelingen van hel concilie van Constantinopel In het. jaar \'A\'Jl. De canons zijn vijl\'en tachtig in getal, die allen in hel Oosten als eebt worden beschouwd, maar slechts vijftig er van worden iuhel Westen als zoodanig aangenomen. Dal deze canons niet hel voortbrengsel der Apostelen zijn, blijkt duidelijk uil de omstandigheid, dat zij verscheidene schikkingen bevallen, die nooit door de Apostelen gemaakt kuti- neu zijn. Hunne oudheid kan echter niet ontkend worden, daar zij aangehaald worden door het concilie van Nica-a, in het jaar 323, onder den naam vau Apos- lolisehe canons. Waarschijnlijk is bel, dal zij op ver- scliilleiide tijden zaïncngeslrld werden, en ten laatste in één boek werden verzameld. De Griekschc kerk heefl ze altijd in de hoogste eer gehouden, maar de l.atijnsche heeft ze als van meer twijfelachtig gezag |
||||||||
|
jegens God lieten gelden, geeue waarde hebben.
Doleino schrijft in zijne brieven aan de verschillende gemeenten der Ajjosfoliie/t, dal zij alleen door inweu- dige en niet door uitwendige banden der gclioorzaain- lieid wederkeerig aan elkander ondergeschikt en ver- bonden waren. Gelijk liij steeds berde, dal degods- diensl in de gezindheid des harten en de verloochening van de wereld, en niet, zooals in de verdorven Kerk, in het uitwendige en zinnelijkegezocht moest worden, zoo ontkende bij ook de meerdere heiligheid, welke aan de kerken en andere gewijde plaatsen toegeschre- ven werd. „Eene kerk" —• moet hij, naar luid van bet verbaal, eens gezegd hebben — „is voor het gebed tot God niet meer dan een naarden- of varkenstal. Christus kan in wouden even goed, of nog beter, dan in kerken aangebeden worden." Maar van zulke be- giuselen uitgaande, had hij, hij strenge redenering, nog tol veel grooter afwijkingen van de leer der Kerk, dan wij hem nu met bewustheid liooren uitspreken, moeten komen, ware hij daarvan door zijn onrustig leven en zijne geheel praclisehe denkwijze niet vvcêr- liouden. Ku misschien is hij in ilit npzigt ook verder gegaan dan wij weien, en ligt hier de schuld van onze onkunde aan de gebrekkige herigten, welke wij te zijnen aanzien bezitten." De A jjoslelbroeders gingen tot aan de dagen van
Bonifaeius IX. voort, met hunne bijzondere leerstol tingen in Frankrijk, Duitseblaud en andere landen voort te planten. In hel jaar I M)2 werd een apostel, Willem gehceten, te Lubek verbrand, /.ie Joai iii- «IKTES.
APOSTOLINEN, eene Roomsche orde die door
hel prediken van St. Rarnabaste Milaan ontstond, en doorSt. Ainbrosius, bisschop in g, noemde stad, beves-
tigd werd. Daarom ontleenden de leden dezer orde namen aan deze beide voorname heiligen. Te Ancona en te Genua werden zij Apoxtul\'mi gehceten, en in Lombardijë werden zij, om hunne blijkbare heilig- heid, Sttntarelli genoemd, /.ij werden op zekeren tijd vereenigd mei de orde van SI. Jmbronim in hel Woud. Hunne kleedij bestond uit een scapulier, een lederen gordel van eene donkere kleur en, in den winter, een naauwen mantel, die dezelfde kleur bad. De orde out- aardde eindelijk zoodanig, dal zij door eene bulle van Urbanus VIII. ontbonden werd. APOSTOLISCHEN, eene Christen-sccte die iti
de twaalfde eenw ontstond, en door Si. Bemard hevig tegengewerkt werd. De Apostolisehen droegen dezen naam, omdat zij, gelijk de Apostclbrocdcrs van de dertiende eeuw, de Apostoliselie levenswijze wensch- |
||||||||
|
22
|
||||||||
|
,tEKEKERK.
|
|||||||||
|
170 APOSTOLISCHE (\'
|
|||||||||
|
beschouwd, <\'ii paus Gelasins ging zoo verre, dal hij
ze voor ondergeschoven verklaarde, oindal ereeuige i canons onder zijn, die de inzigten van Cvprianus aan- | gaande don doop van ketters schijnen te begunstigen. De zoogenaamde Apostolische canons zijn in het Cor- ! pin .Inrit (\'anoniciopgenomen, en moeten beschouwd worden als documenten van eeltige waarde over de orde en tucht der kerk in de derde eeuw. APOSTOLISCHE CATHOLI EK E KERK. Deze
naam is voor hunne kerk aangenomen doorChriste- nen, die somtijds [ryixgiasex zijn genoemd, omdat genoemde kerk haren oorsprong verschuldigd is aan Eduard [rving, een bekwaam en vroom, hoewel cenig- zinszonderling.Presbvteriaanschpredikant te Londen. Frving verkondigde in 1 SdO—30 eenc reeks van lccr- stellingcn over de buitengewone gaven van den Geest, waarvan, zooals liij beweerde, de mcdcdeeling niet beperkt was tot \'Ie tijden der Apostelen en liunnc on- middellijke opvolgers, maar bestemd was om dom-alle eenwen der kerk aan te houden. Hij beweerde tevens, dat de afwezigheid dezer geestelijke gaven alleen een gevolg was van den lagen staat van liet geloot en de heiligheid der kerk. Deze redevoeringen trokken zeer de aandacht, en maakten een diepen indruk op de gemoederen van velen. In den loop des tijds, waarin hij ze uitsprak, verspreidde zich een gerucht doorliet land, dat eene openbaring van buitengewone gaven te Port-Glasgow, in liet westen van Schotland, had plaats gehad, en dat eenc vrome vrouw, Isabella Campbell geheeten, plotseling en wonderdadig genezen was van eenc zware en langdurige ziekte, liet plaatshebben van zulk eene gebeurtenis juist op den tijd, waarop de gemoederen van vele leden dei\' gemeente van [rving door zijne redevoeringen in een staat van groote op- gewondenheid verkeerden, moest natuurlijk op de ge- voclige zielen werken, en hen tot afdwaling en geest- vervoering brengen, liet nieuws van Port-Glasgow werd door niet weinigen als eenc opmerkelijke ver- vulling en bevestiging van [rving\'sinzigten begroet. Velen haastten zich naar het tooneel der openbaring, ten einde deze verwonderlijke werkingen van den Geest te aanschouwen, r.u de verlichten in de kleine gemeente werden met vereering en ontzag aangezien. Zij spraken bij sommige gelegenheden in eene onbe- kende taal, en hoewel deze volkomen onverstaanbaar en daarom niet stichtend was voor (liegenen, welke haar boorden, waren toch niet weinigen van oordeel, dal de gave dadelijk van boven gezonden was. Ouder de vurigste eu meest overtuigde geloovigen behoorde living zelf, die, natuurlijk verlangend da) zijn volk |
zulk eene duidelijke vertooning van de kracht des
(leesles zou aanschouwen, i ene hoogst verlichte vrouw van Port-Glasgow uitnoodigde, om Londen 1c bezoc- ken en zijne gemeente de buitengewone magt, die zij ont\\ angeii had, te doen aanschouwen. De uit uoodiging werd aangenomen, en de uitslag was, dat dezelfde gave om in vreemde talen Ie spreken door vele leden van Irving\'s kudde ontvangen werd, die eerst in nf- | zondcrlijke bijeenkomsten om te bidden, en daarna bij de openbare godsdienstoefening, vreemde geluiden | dcdeu hooren, welke gercedel ijk en zouder voorbehoud door den herder en vele zijner gemeenteleden als j boodschappen van God werden erkend. Ecnige dezer openbaringen werden begrepen, andere niet, on de kerk in Kcgcnt Square werd nu het tooneel van veel profeteren en spreken in vreemde talen. Hel profete- ren was duidelijk en werd gemakkelijk door iedereen begrepen, maar de talen waren gewoonlijk zoodanig, dat niemand ze met mogelijkheid kou begrijpen, en de ecnige verklaring, die van de zaak gegeven kou wor- den, was, dal zij misschien alleen moesten dienen als teekenen van de tegenwoordigheid en magt van den (leest. Bovendien waren ecnige geloovigen van mee- ning, dal zij in werkelijkheid beteekenden, dat hei einde aller dingen nabij was. Irving, de werkelijke stichter van het ligchaam,
welks geschiedenis en leer wij uu beschrijven, had gedurende eeuigen lijd in de kerk in Regent Square geloofspunten geleerd, welke als bepaald kettersch werden beschouwd. Voornamelijk had hij zulks gedaan 11 ii opzigle van de menschclijkc natuur van Christus, die bij verklaarde, dat niet zondeloos was in de betee- kenis, waarin de meeste Christenen van alle benamin- gen haar als zoodanig beschouwen. I lij geloofde, dat de menschclijkc natuur van Christus voor zondigen vatbaar was, maar dat zij niet gezondigd had. Zijne dwalingen trokken eindelijk de aandacht van de Kerk van Schot land lol zich, waarmede hij en zijne gemeente te Londen in verband stonden, en met goedkeuringen bekrachtiging van de Algemeenc Vergadering werd living door hel Presbyterium van Aniian van zijn leeraarsambt ontzet; dien ten gevolge was hij gedwon- gen geene gemeenschap meer te lebben met de kerk in Kcgcnt Square. Zijne aanhangers en volgelingen rigttcn daarop in Xewinan Street eene nieuwe kerk voor hem op. /ij meenden, dat de .orde. der profeten nu weder in de kerk bestond; en toen kort daarop een van de zoogenaamde proleten iemand als apostel had aangewezen, werd ook dat ambl als hersteld bc- sehouwd. Men geloofde nu, dat de herderlijke bedie- |
||||||||
|
Al\'OSTt >US<\'HK
|
ÏIIOLIKKK KKUK. in
|
||||||||
|
aing viervoudig was, eu vervuld moest worden door
apostelen, profeten, cwiiigclislen en herders, en dat
de juiste wijze van wijding daarin bestond, dat de apostelen de lianden legden op het hoofd vau hen, die vooraf, bij monde des profcets, tot het heilige leeraars- werk waren aangewezen. De eerste wijding in de Apostolische (\'atholieke kerk had op Kersdag van hel jaar lh.\'iï plaats, op welken dag iemand tul engel of opperste herder over de kerk Ie Albnry werd gewijd. Deze persoon, die eerst, evangelist geweest was, werd bij monde eens profeets tot liet apostolische ainbl bc- noemd, en tot. dat ambt gewijd, doordien een apostel hem de banden oplegde, ^ia Irviug\'s afzetting hadden de verlichten zijner kudde hem verboden de sacra- inenten toe te dienen of eenc priesterrijke functie Ie verrigten. Mij bad derhalve gedurende cenigen tijd opgehouden zijne pliglen als herder ecner gemeente te vervullen, gehoorzaam aan hetgeen bij als ecu bevel van den Memel beschouwde, en bad zich bepaald tot het werk van een prediker of een diaken. In de lente van l8:i.\'5 werd dit verbod dooreen profeet opgeheven, en bij werd als engel der kerk iu Ncwnian Streel be- vcstigd. De profetische mond riep nu, dat er ouderlin- geu en diakenen aangesteld moesten worden; cerstge- noemden moesten ïnii priesterlijk gezag worden bc- kleed. Door de profeten werden ook 0]>enbaringen gegeven aangaande andere even noodzakelijke gc- deelten der kerkregcling. De kerk in Newman Street maakte de ziel zoowel
als bet voorbeeld uit van andere kerken, die ontston- tlcn, en die dezelfde beginselen toegedaan waren en dezelfde kerkregcling aannamen. In ]>.\'!."> werd het aantal apostelen, dat tot nog toe tot vijf bepaald was geweest, voltallig gemaakt, en zeven andere werden gewijd. Deze apostelen vertrokken naar Alburv, waar zij zich ongeveer eenjaar met de beoefening der Schrif- ten en onderling gesprek bezig hielden. De uitslag van dit lange tijdperk van overdenkingen en zwaarwigtigc beraadslagingen was, dat een raad werd ingesteld, vol- geus liet model van den Joodseken tabernakel, „zoo ingcrigl," om hunne eigene woorden te gebruiken, „dat hij een bepaald formulier kon aanbieden, hetwelk een denkbeeld zou geven van lui ware verband en de juiste regeling van hel zaïncnsteldcralgcmecnc kerk." Dit werd als een belangrijke stap beschouwd, cu on- middellijk daarop werden proclamatien voorden dag gehaald, die aan de beheerschers van kerk en slaat gcrigt waren. Met eenc document, dat met zorg door den oudsten apostel was vervaardigd uit stukken, die door <dk der leden van het apostolischecollegie «aren |
opgemaakt, werd gezonden aan den aartsbisschop van
Canterbury, ecu aantal bisschoppen, vele geestelijken van Londen cu de meeste predikanten van de plaatsen,
waar kerken volgeus het apostolische model waren opgerigt. Md andere document, dal aan de regeerders van den slaat gcrigt eu opgemaakt was door ecu en- kcleu apostel, werd ook iu 1836 aan den koning iu persoon overhandigd, en daarna aan zooveel leden van den geheimen raad als maar gevonden konden worden, of hel wilden aannemen. Ju 1837 werd cene Catho- licke proclamatie, die ceue verceuigiiig was van de twee reeds gemelde documenten, aan de patriarchen, bisschoppen en souvereinen van het Christendom ge- rigl, en daarna aan kardinaal Acton voor den paus, aan prins Mctteruieh voor den keizer van Oostenrijk, en aan verscheidene andere bisschoppen eu koningen vau Europa overgegeven. Iu 1V>S vertrokken de apostelen, gehoorzamende aan eenc andere profetie, naar het vasteland, en bezochten gedurende twee jaren de meeste Europesckc lauden, met het doel om vau nabij den toestand der algemecne Kerk gade te slaan, en vanelk gedeelte zijne bijzondere erfportic van de waarheid over te nemen. \\ au deze reis werden zij in 18-10 teruggeroepen, om uitspraak te docu in eenige geschillen betreffende hel gezag der apostelen en van den hierboven vernielden raad, die iu hunne afwezig- beid ontslaan waren. De apostelen stilden deze ver- seliijnselen van twecdragt door hunne meerderheid uil, te spreken; de bijeenkomsten van den raad hielden toen op, en zijn nog niet weder begonnen. Deze maat- regelen leidden echter tot de afscheiding vau een der apostelen, wiens opvolger nog niet benoemd is. Zeven vau de elf overblijvende verspreidden zich in 1811 weder over vreemde lauden, om iu 1S-45 nogmaals teruggeroepen te worden, ten einde te bepaleu welke liturgische formaliteiten men in acht zou moeten nemen. Dit punt bepaald zijnde, hervattcden zij ten derde male hun werk buiten Engeland, met uitzonde- ring vau den oudsten apostel, die te AJbury bleef en bet oppertoezigt hield overal de Londcnsche kerkeu (nu tot zes beperkt). Met voornaamste werk van ver- scbcidcnc volgende jaren was de trapsgewijze vol- tooijing vau het rituaal der kerk. In 1 s | •_> werd ceue liturgie gemaakt, die het uitiuuntendstc van alle vroe- gere liturgicu bevatte. Hierin werd een zeker gedeelte vau de dienst aan elk van de vier reeds genoemde dienaren gegeven; de communie, die te voren door de aanwezigen op hunne plaats ontvangen was, werd nu door hen voor het altaar geknield ontvangen, en de gewijde elementen werden vóór de uitdeeling alseenc |
||||||||
|
172 APOSTOLISCH K CATHOLIEKE KlOlïK.
|
|||||||||||
|
offerande voorden lieer geofferd. Gelijktijdig werden
gepaste kleederen voorgeselireven, zooals de albe,
gordel, stool en kaxuifel voor diensten aan Lel altaar, en een lang en kort kuorhemd en bisschopsmanteltje voorliet prediken en andere diensten. In Is 17 werd de liturgie aanmerkelijk vermeerderd, en liet gebruik van gewijde olie werd liij liet bezoeken der zieken veroor- loofd. In I SÖ0 werd bevolen, dat een zeker gedeelte van het gewijde brood en don wijn ineen behoorlijken tabernakel, op liet altaar geplaatst, zon gehouden wor- den, ten einde bij de morgen-en de avonddienst door den engel opgenomen en als een symbool voor den I leer gesteld te worden. De laatste vermeerderingen di-y ceremoniën werden iu 1 ^\'r2 aangenomen, lorn er bepaald weid, (lul twee lichten op en/even vóór hel altaar zouden gebrand worden, en aanbevolen werd om reukwerk te branden, terwijl de gebeden werden opgezonden. liet is niet meer dan billijk hier aan Ie merken, dal
men niet begrijpen moet, dat de leden der gemeente, hij hel aannemen van den naam van Apostolische Catho- lieke kerk, op liet uitsluitende regt daarop aanspraak maken. Zij verwerpen den naam van [rvingiaiien, daar zij beweren geen aardscli hoofd Ie volgen. Zij ontkennen, dat zij seheurmakers, sectarissen nf afge- scheideuen van eenigcrlei soort zijn, maar beweren, dat zij leden zijn van de eenige kerk, die in Christus gedoopt is en sedert de dagen der Apostelen beslaan heeft, en dal hunne groote zending is de verstrooide ledematen van hel eenige ligchaam van Christus we- der Ie verzamelen. De eenige geloofsregels, die zij erkennen, zijn de Apostolische, de Nicienische en de Athanasiaanschc geloofsbelijdenis. De kenmerkende bijzonderheden van hun geloof zijn het aannemen, dal apostelen, profeten, evangelisten eu herders de blij- vende bedienaars der kerk in alle eeuwen zijn, die bestemd zijn om, in vereeniging niet de kracht en de naven van dm Heiligen Geest, hel volk van Christus tot Zijne tweede komst voor te bereiden; dal de kerk bestuurd moet worden door twaalf apostelen, wier pligt eu regt hel is de hoogste magt uil te oefenen, en dat deze apostelen hunne aanstelling niet van den mensch, maar onmiddellijk van God moeten ontvan- gen. Dil alles beschouwen zij als eenc belangrijke leer, die weder in het leven geroepen is. Wal de inrigting hunner kerken aangaat, zijn hunne
gemeenten onder het herderlijk toezigl geplaatst van engelen of bisschoppen, met welke priesters en dia- kenen vereenigd zijn. Hel heilig avondmaal wordt gevierd, en brood en wijn worden uitgereikt op eiken |
dag des Heeren, en ook eenige malen gedurende de
overige dagen der week, hetgeen afhangt van het aantal priesters, dal aan de gemeente verbonden is. Wanneer de gemeente groot is, wordt de godsdienst- oefening iu bet openbaar gehouden op het eerste en hel laatste uur van den dag, die, naar Joodschc wijze. gerekend wordt des morgens Ie zes ure te beginnen en dv- namiddags te z.es ure, Ie eindigen; en als het aantal dienaren grool genoeg is, worden er dagelijks bijeenkomsten om te bidden gehouden te negenen drie ure, juist de uren van het morgen- en avondoffer bij de Joden. Behalve vrijwillige gaven moet hel tiende gedeelte van hel vermeerderde inkomen der gemeente- leden, inkomen van eiken aard daaronder begrepen, aan den Heer gewijd worden, eu onder diegenen wor- den verdeeld, die zieli lot het dienstwerk hebben afge- zonderd. JJo leden der Apostolische (\'at hol iekc kerkgelooven
aan den overgang van de elementen des avondmaals in het werkelijke ligchaam en bloed van Christus, en ook dal de wijding niet alleen ecu communiefeest is, maar ook een feest van offerande en oblatie. Zij iiieeuen, dal de gewijde elementen niel alleen voor de communie moeten dienen, maar ook voor de gods- dienstocfening, hel gebed en de voorbede, en daarom moeten de elementen altijd op het allaar aanwezig zijn, wanneer men iu de kerk hiermede bezig is. In overeenstemming met dc/r denkwijze slaan gewijd brood en wijn steeds op hel altaar, en geestelijken en leeken kecren zich tol die elementen, en buigen er eerbiedig voor bij het binnentreden eu hel verlaten der kerk. De Apostolische Catholieke kerk hecht veel belang
aan het gebruik van zinnebeeldige voorstellingen. Zoo zijn er twee lichten op hel altaar geplaatst, oin de tegenwoordigheid van hel Goddelijke licht bij de instelling van apostelen en profeten aan te duiden; zeven lichten zijn voor hel allaar gerangschikt, om |
||||||||||
|
4
|
|||||||||||
|
het Goddelijke licht aan te duiden, dat door het ze-
veuvoudigouderliugsehap medegedeeld is; reukwerk wordt er gedurende het gebed gebrand, om hetoprij- zeu van de gebeden van Gods volk als een liefelijken reuk aan te duiden. De kerk gelooft, wal liet rituaal aangaat, aan de leer der ontwikkeling, en houdt aan bare leden hei vooruitzigl voor oogen, dal er, naar- mate zij vooruitgaat in de volmaking liarer uiterlijke plegtigheden, weder nieuwe door de latere apostelen en profeten voorgesteld zullen worden. Zoowelinleer als in regeling van kerkelijke gebruiken komt, deze vereeniging van Christenen meer met het lioinanis- |
|||||||||||
|
l\'OSTOUsCHKGKliOtn\'smOUJDKM.s. 173
|
|||||||||
|
APOSTOLISCHE GKKSTKLUKKN —.\'
|
|||||||||
|
uit de Geloofsbelijdenis aanhaalt. De eerste dezer
teksten (1. Cor. XV : 3) is do volgende: „Want ik heb ulieden ten eerste overgegeven, hetgeen ik ook ontvangen heb, dat Christus gestorven is voor onze zonden, naar de Schriften." Vergelijk uu dezen tekst met een uit het elfde hoofdstuk: „Want ik hebvan den Hccre out vangen, hetgeen ik ook u overgegeven heb, dat de lleere Jezus in den nacht, in welken hij verraden werd, het brood nam." I)c uitdrukkingen in beide verzen zijn alles behalve gelijkluidend, en de verklaring van hel vers uit het vijftiende hoofdstuk moet duidelijk door dat uit hel elfde geschieden, waarin klaarblijkelijk geeuc aanhaling uit de Geloofsbelij- denis is. Iu plaats van zijn geloof aan de belijdenis te outlecnen, laakt de Apostel uitdrukkelijk elke dergelijke ineening iu Gal. I : II, 12: „Maar ik maak u bekend, broeders! dal hel ( vangelie, hetwelk van mij verkondigd is, niet is naar den ineiiseh. Want ik heb ook hetzelve niet van een meiiscli ontvangen, noch geleerd, maar door de openbaring van Jezus Christus." De volgende tekst, dien de Traetarianen aanhalen
om te bewijzen, dal de Apostel L\'aiilus naar de Apos- lolisebe geloofsbelijdenis verwijst, is 1. Tim. I : I ■\'!: „Houd bet voorbeeld der gezonde woorden, die gij van mij gehoord hebt, in gelooi\'en liefde,die in Chris- tus Jezus is." Nu blijkt uit de constructie dezer woor- dcu in hel oorspronkelijke duidelijk, dat de Apostel niet zegt, dat Timolheiis van hem een overzigtvan gezonde woorden gehoord heeft, maar dat Timolheiis van hem gezonde woorden gehooid beeft, waarvan hij hel overzigt, d. i. de liool\'dtrekkeu, houden moest. Als er zulk ecu voorbeeld van gezonde woorden was, waar is het dan gebleven? Het formulier, dat wij de Apostolische geloofsbelijdenis noemen, kan tol aan de vierde wuw nagegaan worden, maar niet verder. En de formulieren, die de oude schrijvers opgeven, verschillen veel van dit en onder elkander, linnens on Tcrtullianus, die beiden in de tweede vvnw leef- den, geven geloofsbelijdenissen, die iu verscheidene opzigtcn van elkander verschillen. Ware er een for- niulier geweest, dal door de Apostelen was nagelaten, dan zouden deze of andere van de eerste schrijvers er zonder twijfel naar venvezen hebben. Maar gedurende de drie eerste ecuwen en langer wordt ons niet de geringste aanwijzing gegeven, waaruit op ie maken is, dat de Apostelen zulk een formulier nalieten, leder, die gelegenheid heelt om een kort begrip der voor- naamslo artikelen van het Christelijk geloof te geven, dool: dat in verschillende bewoordingen; en zoo hij |
|||||||||
|
mus dan mei ecnigen vorm of naam van lid l\'rotcs-
tantismus overeen. In Engeland zijn ongeveer dertig gemeenten, die
tol de Apostolische Catliolielce kerk behooren; deze gemeenten tdlcn ongeveer zes duizend loden, en liet aantal neemt nog toe. Van lslii tol 1 Vil vermeer- derde lid aantal leden met een derde, terwijl op hel vasteland van Europa en in Amerika ook vele aau- hangers dezer kerk gevonden worden, [n Schotland en Ierland lieefl zij ook liare gemeenten. APOSÏüLISCHEüEESTELI.IKEN,ceneK.oom-
sohc orde die in 1367 door JohauncsColombiuns,een edelman Kin Siena, ingesteld werd. Zij werden later Jezuaten genoemd, omdat zij den naam Jezus zoo dikwijls uitspraken. Deze orde werd iu loi)v> door Urbanus V. bevestigil, maar in KJGfi door Clemcus I \\. afgeschaft. Hare leden volgden den regel van St. Augnstiuus; zij waren echter niet in gewijde orden, maar slechts leckebroeders, en gaven zich alleen over aan gebed, aan vrome oefeningen en aan het onder- steunen van armen, hoewel zij zelve zonder bezit tingen waren. Zij maakten ook geneesmiddelen gereed en gaven die gratis aan de behoeftigeu; zij distilleerden en verkochten ook brandewijn, waarnaar zij op sommige plaatsen (ili padri dell\'aqua vita genoemd werden. Maar deze instellingen werden nagenoeg niet meer in acht genomen, toen Clemens de orde ontbond. De Apostolische geestelijken moesten, iu plaats vanca- nonieke godsdienstoefening te houden, het gebed des Heeren en liet Ave Maria dagelijks honderd vijl\' en zestigmaal bidden, en zich onthouden van bet lezen der mis. Zij droegen witte kleederen met een doii- kerkleurigen mantel, een witten hoed, eeu grooten lederen gordel en sandalen. APOSTOLISCHE GELOOESBELIJDENIS.een
formulier of korte inhoud van liet Christelijk geloof, volgens Rullinus door de Apostelen gedurende hun verblijf te Jeruzalem opgemaakt. Baroniuscn cenige andere schrijvers gissen, dat zij bet in liet tweede jaar der regering van Claudius, kort voor hunne versprei- ding, zamensteldcn. Maar er is geen bewijs, dat eeue fornirele geloofsbelijdenis ooit door de Apostelen op- gemaakt werd. Ware zulks hel geval, dan zouden wij in hunne geschriften ongetwijfeld cenige aanwijzing vinden, waaruit wij konden opmaken, dat zulk een formulier door hen in bet licht gegeven was. Men mag liet voor waarschijnlijk houden, dal deze belijdenis eeue apologie tegen bet Gnosticismus en Doeetismus is geweest. De Traetarianen van onze dagen voeren cenige teksten aan, waarin, zooals zij zeggen, Paulus |
|||||||||
|
171 APOSTOLISCHE KAMER— APOSTOLISCHE VADEREN.
|
|||||||
|
nieerdau eens zulk een begrip geeft, dan geeft liij zelf
niet altijd hetzelfde formulier. Bovendien verwijst liet NiciEuisclic concilie, dat iu 3:25 gehouden werd, volstrekt niet naar zulk een formulier. Niet voor het einde der vierde eeuw ontmoeten wij
liet bcrigl, dal meergemelde geloofsbelijdenis door de Apostelen is zamengesteld. De naam Apostolische ge- loofsbelijdeuis vinden wij voor het eerst in een brief van Ambrosius, in hel jaar 3S!) geschreven. De eerste verklaring, dat zij door de Apostelen is zamengesteld, wordl in Ituffinus gevonden, die in zijue Uiteenzetting van de Geloofsbelijdenis, omstreeks het jaar 390 ge- sehreven, ons mededeelt, dat menzeide, dal zij door hen geschreven was, hoewel liij in een volgend gc- deelte van dezelfde verhandeling spreekt, alsof liij zelf aangaande dit punt eenigcu twijfel koestert. Ilieronyinus spreekt ook over de Geloofsbelijdenis, alsof zij door de Apostelen opgemaakt is, en dergelijke taal wordt aangaande haar door verscheidene schrij- vers van de vijfde en de zesde eeuw gebezigd. Lus won de meening veld, dat de Geloofsbelijdenis in werkelijkheid door de Apostelen was opgemaakt. l)c Apostolische geloofsbelijdenis kreeg niet ter-
stond, maar trapsgewijze liaar tegenwoordigeu vorm. Oorspronkelijk bestond /.ij enkel uit cene belijdenis der Diieceuheid. Erasmus en Vossius waren van mcciiiiig, dat gedurende meer dan drie eeuwen de Geloofsbelijdenis zich niet verder uitstrekte. Uit de eerste belijdenissen, die nog bestaan, blijkt dat zelfs in liet gedeelte, dal op de Driëcnheid betrekking heeft, liet artikel betreffende het nederdalen ter helle van Christus geen deel uitmaakte van liet oorspronkelijke overzigt van de artikelen des geloofs. l)c eerste gc- loofsbelijdcnis, waarin het voorkomt, is die, welke door de Arianeu op liet concilie van Ariniinum, in het jaar 35!), bekend gemaakt werd, en die ook vooraf door hen op hel concilie van Sirmium was vertoond. Hel is ook te vinden in de geloofsbelijdenis der kerk van Aquileia, welke door Ituffinus tegen het einde dier eeuw gegeven wordt, die ons evenwel zegt, dal deze bijvoeging niet te vinden was iu de gcloofsbelij- denis van de Roonisebe kerk, noch in die van de Oos- tersche kerken. Uit artikel werd derhalve eerst na de vierde eeuw in de geloofsbelijdenis derltomeinschc en der Oostersche kerken opgenomen. In het artikel bel rellende de kerk hebben de oudste geloofsbelijdc- nissen, zoowel van de Griekschc als van de Romein- sebe kerken, alleen de woorden heilige kerk, daar het. woord (\'iilltnlid-e lal er door de Grieken er bijgevoegd is. Het artikel van dt gemeenschap der heiligen is ook |
|||||||
|
iu geeue geloofs- of doopbelijdenis van de vier eerste
eeuwen Ie vinden, en ook niet in vele van eene latere dagteekeuiug. De blijkbare gevolgtrekking uil al bet voorgaande
is, dal bel formulier, hetwelk gewoonlijk de Apostoli- sche geloofsbelijdenis genoemd wordt, er volstrekt geen aanspraak op heeft, om als het echte voortbreng- sel der Apostelen beschouwd Ie worden, maar iu een later tijdperk zamengesteld is. liet maakte geen deel uit van de liturgie inde eerste eeuwen der Kerk. Tullo, bisschop van Autioehié, schijnt de eerste geweest te zijn, die de Geloofsbelijdenis iu de dagelijksebe dienst iler Griekschc kerk, omstreeks het jaar 171, invoerde, en eerst iu 511 werd zij door de kerk van Constau- liuopel aangenomen. De Roonische kerk nam haar in lul i als een gedeelte harer liturgie aan. liij de Hervorming bleef zij in de Protestantsche kerken behouden. APOSTOLISCHE KAMER, de schatkist van den
paus of de raad, waaraan al de goederen van den paus zijn toevertrouwd, waaruit de inkomsten van den Heiligen Stoel voortvloeijen. De leden van dezen raad komen elke week tweemaal iu het paleis \\an den paus bijeen; /.ij zijn: de kardinaal groot kamerheer, de gouverneur van de Rota, die de vice-kainerheer is, de schatbewaarder-generaal, een auditeur, een president, die controleur-generaal is, een advocaat-generaal, een sollieiteur-generaal, een commissaris en twaalf klerken der kamer, van welke een prefect van het koren, een tweede prefect van levensmiddelen, een derde prefect van gevangenissen, een vierde prefect van straten is, terwijl de acht overige kennis moeien nemen van ver- schillende zaken, elk in zijne kamer. Het ambt van klerk van de Apostolische kamer wordt tegeu ecu zeer hoogen prijs gekocht, daar het een zeer winstgevende post is en daarom vurig begeerd wordt. De leden der kamer komen op den dag vóór St. Petrus iu het Apos- tolischc paleis bijeen, ten einde de schatting van de verschillende leenmannen der kerk te ontvangen. APOSTOLISCHE VADEREN, een naam die ge-
woonlijk aan de Christen-schrijvers van de eerste eeuw gegeven wordt. Deze schrijvers zijn Barnabas, Hermas, Clemens, Ignatius en Polycarpus. Ue brie- veu en andere geschriften van deze tijdgciiootcu der Apostelen zijn nog in wezen en worden, wegens hunne nabijheid aan de bron der inspiratie; te regt gewaar- deerd. Al die schrijvers van de eerste cmw der Kerk bezaten, zooals Moslieim aanmerkt, weinig geleerd- heid, vernuft of welsprekendheid, maar drukken op hunne eenvoudige en ongekunstelde wijze booge |
|||||||
|
Al\'OSTOLTSCIIi: VKKOKDKNTNGKN —AJ\'OTACTtSCIIKN. 175
|
|||||||
|
godsvrucht uil. EnditisvoordezaakdesChristcudoms
eerder vereerend dan nadeelig. Want. dat een grool gedeelte van hel menschclijk geslacht tot Christus bekeerd is door ongeletterde en met geene talenten begaafde mannen, toont dat de voortplanting van hel Christendom niet toegeschreven moet worden aan menschelijke bekwaamheden en welsprekendheid, maar aan eene Goddelijke ma;;!. Ncander merkt over dit onderwerp met voel kracht en oordeel aan: „Een verschijnsel, cenig in zijne soort, is hel in liet oog vallende onderscheid tnsselien do schriften der Apos- telen en die der Apostolische Vaders,niettegenstaande de laatstcn, wat den tijd der vervaardiging betreft, zoo na aan de eersten grenzen. Terwijl anders de overgangen niet dan van lieverlede plegen gevormd te w.uilen, nemen wij hier eene plotselinge verandering waar. Kr is hier geene toenadering, maar een sprong, die ons ten bewijze kan verstrekken van den bijzon- deren invloed van Gods gecsl op de Apostelen, of van de nieuwe scheppende kracht, in die vroegste dagen werkzaam." APOSTOLISCHE VERORDENINGEN, eene
verzameling van regels en regelingen in acht hoeken, over de pligtcn van Christenen in het algemeen, de verordeningen der kerk, de dienst en pligtcn van voorgangers en de viering der godsdienstoefening. De Apostelen worden er dikwijls als sprekers in voor- gesteld, maar hel werk is hoogst waarschijnlijk niet vóór de vierde eeuw geschreven, daar Epiphanius de eerste schrijver is, die van de Aiioslolki-licrci-Dsitruiugwt spreekt. Men veronderstel!, dat deze verordeningen hot werk zijn van één schrijver, die tot de Oostcrschc of (irieksche kerk schijnt behoord te hebben. De voorschriften er in vervat zijn dikwijls uitvoerig beschreven. Zoo wordt den Christenen bevolen eiken dag tweemaal bijeen te komen om te bidden en God te loven, feest- en vastendagen Ie houden, en den Joodschcn Sabbatb zoowel als den Christelijken te vieren. De rrswrlriihiffcii zijn van veel nut om de ge- bruiken der Kerk, wat tuchl en godsdienstoefening aangaat, gedurende de derde, de vierde en de vijfde eeuw te leeren kennen. APOSTOLISCHE VISITATIE (De Vererntging
DER). De paus heeft, behalve dat hij volgens het koom-
sehe stelsel algemeen bisschop is, ook ecu bijzonder geestelijk oppertoczigl over de stad Home,en daarom is hij verpligt hel herderlijk bezoek van zes bisdom- men af te leggen. Maar daar hij belast is met de zorg over al de kerken in de wereld, en derhalve niet in staat is om de vercischtc aandacht aan zijne eigene |
diocees te wijden, stelde hij de Verccuiging van de
Apostolische visitatie in, die commissarissen bemJemt om kerken en klooster-\'voor beiderlei geslacht in de slad Rome en het omliggende land ti- bezoeken. Deze bezoekers leveren bij hunne terugkomst eengeschro- ven verslag aan de Verccuiging in, die gcrcgligd is oin alle onregelmatigheden, welke zij in hetregtsge- bied van het patriarchale aartsbisdom Ivonie mogt ontdekken, te herstellen. De Verccuiging bestaat uit acht kardinalen en eenaantal monniken. APOSTOLISCHE ZETEL, een naam in oude
lijden voor eiken zetel van ecu Christen-bisschop of herder gebruikt. Hel was geen bijzondere titel van den bisschop van Home, hel was een titel, die allen bisschoppen gegeven werd, omdat zij hun oorsprong aan de Apostelen ontleenden. „De Catholieke kerk," zegt Augustinus, „wordt, over degelieclc wereld voort - geplant en verspreid door Apostolische zetels en de opvolging van bisschoppen op die zetels." Sidonius Apolliuaris gebruikt dezelfde uitdrukking, als bij over ecu Franschen bisschop spreekt, die vijl\'en vcer- tig jaar, zooals hij zeg!, op zijn Apostolischen zetel zat. rloomsch-Catholickc schrijvers passen den naam uitsluitend op den paus loc. A l»< »ST<)(IL IA X EN, eene sectc der Mennonieten,
die in de zeventiende eenw in Holland ontstond, /.ij kreeg haren naam naar Saniucl Apostool, leeraar bij de kerk der Vlamingers Ie Amsterdam. Zijn mede- leeraar was Galenus Abrahams de liaan, die he! hoofd der Galenisten werd. De vcrdeeling in de Kerk had in 1001 plaats. De Apostooliaucn geloofden niet alleen aan ile leer aangaande de Godheid van Christus en de vruchten van Zijn dood, zooals zij over het alge- incen door de Mennonieten wordt aangekleefd, maar geloofden ook aan hel oude denkbeeld ceuer zigtbaro en glorierijke kerk van Christus op narde, /.ij lieten daarom lol hunne gemeenschap alleen diegenen loc, welke beleden al de geloofspunten aan Ie nemen, die in hunne openbare Geloofsbelijdenis verval zijn. Zie Mennonieten. APOTACTISCHEN, eene Cbristen-secte der tweede
eeuw, welke dien naam kreeg, omdat zij leerde, dat men van de wereld afstand moest doen. De Apolac- tischeu werden voornamelijk in (\'ilieiéeii l\'hamphvlié gevonden. Zij waren menschen van een onberispelijk karakter, die van geene ketterij beschuldigd konden worden, maar de Apostelen zochten na te volgen door gezamenlijk beziltingen Ie hebben. Zij werden om die reden ook Apostolisch nu genoemd, en kunnen be- schouwd worden als die meeningen te hebbeu aange- |
||||||
|
Al\'( >TJ 1K0SIS — AQUAMIX ARIUM.
|
|||||||||
|
lil)
|
|||||||||
|
kleefd, welke in de dertiende eeuw weder in het leven
werden geroepen door de secte, die loeu den imam van Apostelbroeders droeg. Zie Apostelbroeders. APOTIIEOSIS of Apotheose (Gr. r/po, van, thcox, een god), vergoding of de plegtigheid waardoor de oude Heidenen koningeu, helden en andere aanzien- lijke mannen na hunnen dood in den rang der goden : plaatsten. De Romcinsche keizers Julius Caesar en Augustus werden na hunnen dood vergoed. Eusebius, Tertnllinniis cuChrysostoinus berigt.cn ons, dat keizer Tiberins aan den Roincinschen senaat de apotheose van Jezus Christus voorstelde. Uit de naauwkcurige beschrijving, welke Herodianus van de vergoding van den keizer Severus geeft, kan men een zeer. juist denkbeeld vormen van de ceremoniën, die bij zulke gelegenbeden plaats hadden. „Nadat het lijk van den overleden keizer," zegt hij, „met de gewone plegtig- beden verbrand was, legden zij een beeld van was, dat hem volkomen geleek, op eene ivoren legerstede, welke met goudlaken bedekt was en aan den ingang van bet paleis stond. De senaat zat gedurende een groot gedeelte van den dag, in rouwgewaad, aan de linkerzijde van het bed; de dames van den hoogsten rang. in het wil gekleed, waren aan de regterzijde gerangschikt. Nadat dit zeven dagen geduurd had, droegen de jeuïge senatoren en Romciusehe ridders hel praalbed door de Via Had-a naai liet Forum, waar zij het nederzetten tusschen twee ainphitbeaters, die bezet waren door de jonge mannen en vrouwen van de eerste faniiliën in Rome, die liederen zong-en ter eere van den overledene. Vervolgens werd het bed uit de stad naar hel Campus }far/ius gebragt, in het midden waarvan eene soort van vierkant, paviljoen was opgerigt, vol brandbare stoffen en omhangen met goudlaken. Over dit gebouw waren verscheidene andere, die allen aan den top smaller werden. ()p bel tweede dezer werd het praalbed geplaatst temidden van eene grootc hoeveelheid kruiderijen, reukwerken en welriekende vruchten en planten, waarna de ridders in processie rondom den brandstapel gingen. Ver- scheidene wagens reden er ook om been, waarvan de voerlieden rijk gekleed waren, en de beelden droegen van de grootste Romcinsche keizers en veldhecron. Toen deze plegtigheid geëindigd was, naderde de nieuwe, keizer t\\cn brandstapel met eene toorts in do hand, en slak dien in brand; de kruiderijen en andere brandbare stoffen vatteu onmiddellijk vuur. Op liel- zclfde oogenblik lieten zij van den top des gebouws een arend vliegen, die, met een brandend stuk in de lucht stijgende, verondersteld werd de ziel van den |
|||||||||
|
overleden keizer naar den hemel over te brengen. Van
dien t ijd af was hij onder de goden gerangschikt." Men vindt de apotheose van keizers dikwijls op medaljes voorgesteld. In Rome was een deereet van den senaat voldoende, om iemand tot eene plaats onder de goden te verheffen; in Griekenland kou echter zulk eene eer alleen verleend worden, als het orakel van den eencn of anderen god zulks gebood. Alexander de Groote \\ ergoodde 1 leplwest ion, ten gevolge van het bevel eens orakels van Jupiter Amnion. APPIADES, vijf Heidensche godheden der oud-
beid, die onder dezen algemeenen naam aangebeden werden, namelijk: Venus, l\'allas, Vesla, Concordia en Pax. Even zooveel standbeelden van nimfen zijn gevonden nabij de plaats, waar de Appische fontein eens was. Men denkt, dat zij standbeelden van de Appiades waren. AI\'SIS, een woord dat door oude schrijvers over
kerkgeschiedenis blijkbaar iu verschillende bcleeke- nisseu gebruikt wordt. Somtijds wordt, bet gebezigd voor de kruisv leugels en buiteogebouwcn van de kerk, en o)) andere tijden voor den amioit of spreekgestoelte, misschien wegens zijne kringvormige gedaante. In een der canons van het derde concilie van Carthago wordt bepaald, dat groote misdadigers voor den apsis boete zullen doen. Sommigen meeuen, dat apsis hier hel spreekgestoelte aanduidt, on anderen, dal het de poort, der kerk beteekent. liet woord apsis beteekent eigenlijk een boogvormig gebouw, gelijk hel heinel- gewelf, waaraan Hièronymus den naam van apsis geeft. Aan hel boveneinde van het sanctuarimn der eerste kerken was gewoonlijk een gebouw, dal den vorm van een halven cirkel bad, en door sommige schrijvers, wegens de gedaante en ligging, apsis, cvnh-a en cunchula bemalis genoemd wordt. In dit gedeelte der kerk was de troon van den bisschop geplaatst, met de troonen zijner presbyters aan elke zijde, iu ecu hal- ven eirkel boven het altaar. De naam apsis werd ook aan eene kas gegeven, die van boven gebogen was, waarin oudtijds reliquiën bewaard werden. Zij werd gewoonlijk op bet altaar geplaatst, en was somtijds van hout, somtijds ook van zilver of goud. AQÜAM1 NAB I D.M (Lat. aqna, water) of A mi i.a,
eene vaas met wijwater, die door de Heidenen aan den ingang hunner tempelen geplaatst werd, opdat de aan- bidders zich kouden besprengen. Dezelfde vaas werd door de Grieken perirranterion genoemd. Twee van deze vazen, de eene van goud, de andere van zilver, werden door Croesus aan den tempel van Apollo te Delphi gegeven; en de gewoonte van zich te bespren- |
|||||||||
|
177
|
||||||||||
|
AQUAIUANEN — AQUEI.
|
||||||||||
|
der in het leven geroepen, op grond van geheele out-
houding van alle geestrijke dranken; niet, om water met den wijn des avondmaals Ie vermengen, maar om bij het nachtmaal alleen water te wijden en toe te dienen. AQUEI (Lat. aqiia, water), cene Christen-seete
in de tweede eeuw ontstaan, welke leerde, dat liet water niet geschapen, maar met God eeuwig was. .Men denkt, dat zij dit denkbeeld van Hermogcncs, een beroemd schilder te Cartbago, overgenomen hebben, tegen wien Tcrtullianus met veel bitterheid schreef. Hetzelfde denkbeeld werd voortgeplant door Thales, den stichter van de Ionische school der Grieksebe wijsbegeerte, die in G4Ü v. C. leefde, en wiens groud- stclltng was, dat het water het oorspronkelijke beginsel der wereld was. Plutarchus geeft eenige van de rede- 11011 op, waarom Thales dit geloof koesterde; zij zijn de volgende: Natuurlijk zaad, bet beginsel van alles wat leeft, is vochtig, en daarom is het hoogst waar- scbijnlijk, dat vochtigheid het beginsel van alle andere dingen is; alle soorten van planten worden door vocli- tigheid gevoed, zonder welke zij verwelken en weg- kwijnen; vuur, zelfs de zon en de\' sterren, worden ge- voed en onderhouden door dampen, die uit het water opkomen, en bij gevolg bestaat de geheele wereld daaruit. Onder de geleerden heeft veel verschil bc- staan over de vraag, of dit beginsel van water, volgens de theorie van Thales, een zuiver lijdelijk, dan wel een werkzaam en scheppend beginsel was. Daar noch Thales, noch een zijner opvolgers in de Ionische school eenige geschriften over hunne leerstellingen hebben nagelaten, zal het altijd moeijelijk, zoo niet omnogc- lijk zijn, om juist te weten, wat zij in werkelijkheid geloofden. Waarschijnlijk is het echter, dat Thales, door te beweren dat water het eerste beginsel van al het geschapene was, niets meer bedoelde dan dat de ruwe materialen of chaos, waaruit de schepping ver- rees, uit eene vochtige of watermassa bestonden. De Aquei in de tweede eeuw hebben misschien van de bc- sebouwingen van Hermogenes hun geliefkoosd denk- becld overgenomen, dat de vochtige of watermassa, waaruit de chaos oorspronkelijk bestond, eeuwig was gelijk de Godheid zelve. Zij schenen, gelijk de Gnos- tieken in het algemeen, het, denkbeeld van cene schep- ping uit niets niet te kunnen aannemen, op grond dat, als de wereld gecne andere oorzaak bad dan. den wil van God, zij niet de natuur van een volmaakt eu heilig Wezen had moeten overeenstemmen, en daarom eene volmaakte eu heilige wereld had moeten zijn. Daar dit bel geval niet was, beweerden zij, volgens |
||||||||||
|
k(;lcii was zulk een noodzakelijk gedeelte hunner gods-
dienst, dat hunne wijze van excommunicatie schijnt geweest te zijn, aan misdadigers de nadering en het gebruik van den wijwaterbak te verbieden. Virgilius spreckl in zijne zesde JSnèïdc van (lil gebruik der Heidenen, en de Jezuït. la Cerde erkent openhartig in eene aantoekeniug op dit gedeelte, dat het gebruik der Heilige kerk om zuiverings- of wijwater aan den ingang der kerken te plaatsen, aan deze gewoonte der Heidenen zijn oorsprong te danken heeft. AQUAIUANEN (Lat. aqua, water), eene Christen-
secte in de eerste eeuwen der Kerk, die water in plaats van wijn bij liet avondmaal wijdde, omdat zij het voor onwettig hield vleesch te eten of wijn te drinken. Kpiphanius noemt licn Encratieten, om hunne onthou- ding; Augustinus, Aquarianeu, om hun gebruik van water bij het avondmaal; Theodoretus, Hydroparm- taten, omdat zij water in plaats van wijn offerden. Jk- halve deze, was er eene andere secte van Aquarianeu, die het gebruik van wijn niet als onwettig verwierp, want zij gebruikte het bij het avondmaal tijdens de avonddienst, maar bij de morgendieust water bezigde, uit vrecze dat de reuk van den wijn hen aan de Hei- dcucn zou verraden. Cyprianus, die de Aquarianeu uitvoerig beschrijft, zegt ons, dat het de gewoonte dei- kerk was, om water met wijn vermengd te gebruiken. Hit wordt ook uitdrukkelijk door Justinus Martyr en [renreus vermeld; maar Cyprianus geeft als de reden op, dat het water het volk, en de wijn het bloed van Christus voorstelt; en als beiden in den beker vermengd zijn, zijn Christus en zijn volk vereenigd. Het concilie van Cartbago bevestigde dit gebruik, waarvoor Gennadius twee redenen opgeeft: eerstens, omdat het is volgens het voorbeeld van Christus; ton tweede, omdat, toen de zijde van onzen Zaligmaker doorstoken werd, er water en bloed uitkwam. Eene der meest waarschijnlijke redenen voor de gewoonte wordt door den schrijver van de Conimcnlaricn op Markus, onder den naam van Ilicronynius, gegeven, die zegt, dat zij O]) de groote waarheid gegrondvest is, dat wij door water, dat den zuivereuden invloed van den Hei- ligen üeest voorstelt, van de zoude gezuiverd worden, en dat wij door den wijn, die het zinnebeeld is van het bloed of de boetedoening van Christus, van de straf zijn verlost. Genoeg zij bet op te merken, tot antwoord o]) alles wat tot verdediging van het vermengen van water met wijn bij het avondmaal gezegd is, dat zulk een gebruik niet den geringsten grond heeft in het Woord van God. Toch is het gebruik in onze dagen door sommige kerken, voornamelijk in Amerika, we- |
||||||||||
|
23
|
||||||||||
|
178
|
ARA MAXIMA —AR ATI.
|
||||||||
|
de (irieksche leer, dat do lfi//c of slot\', als een boos
boginsel, een noodzakelijk on oorspronkelijk element in do schepping uitmaakte. En daar liet water, vol- gons hunne meening, volstrekt noodzakelijk was voor den olmos, kwamen zij tol dezelfde gevolgtrekking als Thales en de oude Ionische school, evenwel niet op stoffelijke, maar op zedelijke gronden. A]{A MAXIMA, oen altaar dal tegenover een
standbeeld in den tempel van Hercules Victor of Hercules Triumphalis te Home stond, waarop de Romeinen, als zij ocne overwinning behaald hadden, het tiende gedeelte van den buit plaatsten, ten einde onder de burgers verdeeld to worden. De Romeinen hadden de gewoonte om naar dit altaar te gaan, ten einde door een plegligeu eed hunne geloften en ver- bindtenissen to bekrachtigen. ARABIERS, eeuo kleine sccle die in de derde
eeuw, tijdens de regering vanden Roniciiischcn keizer Severus, in Arabic ontstond. Zij schijnen de onster- felijkheid der ziel in zekeren zin ontkend te hebben; de schrijvers zijn het echter over den waren aard van hunne ketterij niet eens. Eusebius zegt, dat zij van oordeel waren, dat do ziel met het ligchaam sliert\' en ontbonden werd, terwijl sommige schrijvers mee- nen.dat zij de ziel voor onstoffelijk hielden, maartoch geloofden, dat deze sliep, als het ligchaam in het graf was. Het schijnt veel waarschijnlijker, zooals andere veronderstellen, dat zij materialisten waren, die de ziel voor een gedeelte van het ligchaam hielden en derhalve de meening koesterden, dat zij daarmede stierf. Eusebius zegt, dat ceu concilie in 211 te Rostra in Arabic gehouden werd, om de kettersche gevoelens dezer secte in overweging te nemen; en dal Origenes, die uit Egypte geroepen was, hunne dwa- lingcii met zulk een goed gevolg blootlegde, dat velen op de plaats zelve er afstand van deden. Een dezer was Beryllus, de bisschop dier slad, die beweerd had, dat Christus vóór Zijne menschwording niet als God- delijk persoon, maar enkel in de gedaante van God bestaan had, en na Zijne geboorte slechts een menseh genoemd kou worden, die de Godheid des Vaders in zich gehad had. Hij bekende echter zijne dwaling en legde ze af. ARAF of Akafah, cenc plaats tusschen den hemel
en de hel der Mohamcdanen. I)c koran spreekt er aldus over in het hoofdstuk van Soitrat el Araf: „Tus- schen do zaligen en de verdoemden is een sluijer of scheiding; en op den Artif/\\]n ineuschcii, of engelen in den vorm van inenschen, welke ecu ieder, die in die plaats is, bij zijn naam kennen." Wat Ara/of een |
|||||||||
|
sluijer in dit vers genoemd wordt, heet ecu sterke
muur in con ander hoofdstuk. Daarom zijn eenige Mobaincdaansehe leeraars van inecning, dat de schei- ding dun is als een sluijer, terwijl andere veronder- stellen, dat zij als een sterke muur is. De inenschen, ol\' engelen in den vorm van nicnschen, die op den Ara/z\\]n, worden door de Mohamcdanen verschillend verklaard. Eenige zeggen, dat. zij de aartsvaders en profeten, andere, dat zij de heiligen en martelaren zijn. Verscheidene leeraars gclooven echter, dat de Araf ecne f ussehcnplaats is, gelijk het Roomsche vage\\ uur, waarheen die geloovigen gezonden worden, wier goede en slechte daden zoodanig tegen elkander opwegen, dat zij gecne verdiensten genoeg bezitten om in den hemel gcbragl, en gecne strafwaardigheid genoeg om tot, de plaats der kwelling veroordeeld te worden. In deze tusschonplaats kunnen zij op ecu afstand den glans des heniels zien, waarin zij echter, tol hunne groote droefenis, niet doelen kunnen; maar op den laatsten dag zullen zij zich voor het aaugezigt van God nederbuigen en aanbidden, en ten gevolge van deze verdienstelijke daad zullen hunne goede werken een volledig overwigt over hunne booze verkrijgen, en zij zullen daarom in het paradijs toegelaten worden. Zie MOHAMEDISMUS. ARAFAT (Statie op). Een van de belangrijkste
gebruiken, die door de Mohamcdanen, welke een
pelgrimstog! naar Mekka ondernemen, in acht geno- men moeten worden, is dal de pelgrims, op den negen- den dag der laatste maand van hel, Arabische jaar, Ühu\'lhaija gehecten, naar den berg Arafat in de nabij- beid van Mekka moeten gaan, ten einde hunne gods- dienstoefeningen te verrigten. Daarom verlaten zij op den bepaalden dag, naliet morgengebed, de vallei van Mina, waar zij dvn vorigen dag aangekomen zijn, en gaan in de grootste verwarring en mot den meesten spoed naar Arafat, waar zij tot zonsondergang hunne godsdienstoefeningen voortzetten. Vervolgens trek- ken zij naar Mozdalifa, cenc kapel tusschen Arafat en Mina, waar zij den nacht in het gebed en het lezen van den koran doorbrengen. De Mohamcdanen hebben eenc zonderlinge overlevering met betrekking tol don berg Arafat, die hem heilig in hunne oogen maakt. Zij gclooven, dat Adam en Eva, na hunne verjaging uil het paradijs, gedurende 120 jaar van elkander ge- scheiden waren, en dat zij, toen zij elkander zochten, op den top van dezen berg weder bijeenkwamen, en elkander tot wcderzijdsehe vreugde en geluk herken- den. Zie Mkkka (Pelgkimstogt naak). ARATI, cenc Ilindoesche plegtigheid, welke bc-
|
|||||||||
|
AllBAIN —AKCAXl DISCII\'LINA.
|
|||||||||
|
17\'J
|
|||||||||
|
Kuscbius zegt in zijn leven vau Constantiju, dal cene
wet door dien keizer uitgevaardigd werd, waardoor beslissingen van de bisschoppen in hunne consistoriën van kracht werden verklaard, en dat p;rcm- wereldschc regters ecnige magl zouden hebben om ze om te kee- ren of te vernietigen, daar de priesters vau God te verkiezen waren boven alle andere regters. Door het wetboek van Justiuianus werd de beslissing van bis- schoppen tot zuiver civiele, maar geene crimineelc zaken beperkt, en bovendien werd er bepaald, dal de bisschoppen alleen de magl zouden hebben om te oordcelen, wanneer beide partijen er in toestemden hare zaken aan hunne beslissing over te laten. Lu crimineelc zaken werd den geestelijken, zoowel door de canons der kerk als door de wetten van den slaat, verboden om als regters te handelen. Daarom mogten geene crimineelc zaken aan de bisschoppen onder- worpen worden, behalve die, waarop kerkelijke straf- fen stonden. Somtijds waren de zaken, die voor ben gebragt werden, zoo talrijk, dat zij het noodig vonden om den bijstand van een hunner geest el ijken, een pres- bvtcr of voornaanisten diaken, in te roepen. Daarom worden door het concilie van Taragona niet alleen presbyters, maar ook diakenen vermeld, die afgezou- den waren om wereldlijke zaken te hooren. Het ambt van arbiter werd somtijds door de bisschoppen aan verstandige en vertrouweuswaardige lecken overge- dragen. AKCANI DISCIPLIXA (Lat. Onderwijs au iet
geheim), cene uitdrukking die gebezigd wordt om een gebruik te beschrijven, dat reeds vroeg in de (\'hriste- lijke kerk sloop, om voor de catechumenen of geloofs- Iccrlingen te verbergen, wat men de heilige mysteriën noemde. Gedurende een zeker gedeelte der gods- dienslocfening mogten allenzonder onderscheid tegen- woordig zijn; en wanneer dit gewone, gedeelte van de dienst was afgeloopen, en hel heilige sacrament zou toegediend worden, werden de catechumenen en on- ingewijdeu van allerlei soort dooreen van de diakenen weggezonden, die zeide: „l/e /nis*// rit," d. i.: „gaat, de vergadering is afgeloopen." Wegens deze gewoonte werd de godsdienstoefening, die juist geëindigd was, miss// tr//rc/i/>„//wt/,-/\'„i, en de daarop volgende sacra- mentalischc dienst ,,/iss/i Jidetiu/n, de dienst der ge- loovigen of getrouwen, genoemd. Van dit müsa is, zooals men gewoonlijk veronderstelt, het woord ui is afgeleid. Nïel alleen waren de gcloofsleerliugeu van het avondmaal uitgesloten, maar het was ook den ge- loovigen streng verboden om de wijze te verklaren, waarop de plegtigheid geschiedde, om de woorden te |
|||||||||
|
staat in liet plaatsen cener lamp van pastij of rijstc-
nieel op cene koperen plaat. Wanneer de lamp met olie gevuld en aangestoken is, nemen de vrouwen de plaat met beide handen aan, brengen die ter hoogte van liet hoofd desgenen, voor wien de plegtigheid geschiedt, en beschrijven met haar en de brandende lamp een aantal kringen iu de lucht. Hel doel der Arati is, om de uitwerking vau booze blikken legen te gaan, want, de Hindoes zijn uiterst bijgeloovig, en banger voor booze geesten of duivelen dan voor de goden zelve. AllBAIN\' (Arab. veertig), een woord dal door de
Mohamedauen gebezigd wordt, om de veertig ocerleee- ringen aan te duiden. Moliamcd beloofde bij zekere gelegenheid, dal hij, die aan de gcloovigen dit aantal overleveringen, om hen in den weg naar den hemel te onderrigten, zou lecren begrijpen, lot de hoogste plaats in het paradijs verheven zou worden. Hel gevolg is geweest, dat de Mohamedaansche geleer- den een talloos aantal overleveringen aangaande de Mohamedaansche godsdienst hebhen verzameld, die gezamenlijk den naam van Arbain dragen. AUIUTER of Akbitkatok (Lat. Schei/h,,/////.). In
de eerste tijden der Christelijke kerk werden de his- schoppen, door gewoonte en de wetten van den staal, met het ambt bekleed, om over wereldlijke zaken, die li1111 door het volk voorgelegd werden, uitspraak ie doen. Door den natuurlijken eerbied, waarmede de herders aangezien werden, werden zij als de beste arbiters en de onpartijdigstc regters beschouwd van de gewone geschillen, die in hunne nabijheid ontston- den. Ambrosius van Milaan berigt ons, dat men zich dikwijls tot hem wendde, om zulke diensten Ie vorrig- tcn; en Augustinus zegt, dat hij zoo druk bezig was niet zaken aan te hooren en daarover uitspraak te doen, dat hij weinig tijd voor andere bezigheden kon vinden, daar niet alleen Christenen, maar ook men- schen van allerlei godsdiensten, hunne geschillen aan zijne beslissing overlieten. Deze geëerbiedigde kerk- vader tracht het gebruik te verdedigen door aan te voeren, dat de Apostel Paulns, die aan de menschen verbood voor de ongcloovigen om regtsbedceling te verschijnen, hun daardoor de verpligting oplegde om naar eene Christelijke regtbank te gaan, of met andere woorden, naar de herders der kerk, die door hunne wijsheid en regtschapenheid hel best in staal waren, om zelfs in wereldlijke zaken als arbiters te handelen. Dit ambt, aldus door gewoonte aan de bisschoppen of herders der kerk opgedragen, werd later door de wet vastgesteld, toen de keizers Christenen werden. |
|||||||||
|
ARCAS — ARCHIMAGUS.
|
|||||||||
|
IMI
|
|||||||||
|
vernielden, die daarbij gebruikt weiden, of zelfs de
eenvoudige elementen te beschrijven, waaruit liet bestond. De catechumenen werden zorgvuldig in 011- wetendheid gelaten aangaande alles, wat de heilige plegtiglieid betrof, totdat uien meende, dat /ij dien lrap van ontwikkeling hadden bereikt, waarop uien ben er veilig mede bekend kon maken. De leeraren maakten in hunne preeken slechts in de verte zinspe- liiigen op deze mysteriën, en bewaarden de gehcele ontwikkeling er van voor die gelegenheid, waarbij alleen de geloovigen tegenwoordig waren. De oor- sprong van deze voorbedachte achterhoudendheid aangaande de hoogere en meer plcgtigc wijdingen der kerk, ligt waarschijnlijk in eene natuurlijke bc- geertc van de eerste Christenen, om zich eenigzins te schikken naar de vroegere gewoonten van de bekeer- tingen des Heideudoms, die gewend waren aan de inachtneming van plegtighcden, zooals de Eleusini- schc mvsteriën, waarbij alles in ondoordringbare duis- ternis gehuld was. Alle natiën der oudheid zochten zekere gedeelten hunner godsdienstoefeningen voor de oogen der menigte te verbergen, ten einde die des te eerwaardiger te maken. Maar om welke redenen de ceremoniën der eerste Kerk ook verborgen geweest mogen zijn voor hen, die slechts ten deele met de Christelijke waarheid bekend waren, zooveel is zeker, dat dit gebruik, voor zooverre het het avondmaal be- trot\', in het vervolg van tijd tot grove bijgeloovigheid en afgoderij leidde, daar transsubstantiatie en aan- bidding van de hostie de plaats innamen van die eenvoudige en schriftmatige inzigtcn cu gebruiken, die de sacramcntalische wijding kenmerkten, zooals zij ingesteld was door onzen lieer, en door de Aposto- lisclic kerk in acht genomen werd. AKCAS, de zoon van Zeus en Callisto, naar wicn
Arcadië genoemd werd. Toen hij jongeling geworden was, bragtcn de jagers hem bij zijn oom Lycaon, die hem met vreugde ontving, doch later doodde, om het vermogen van Jupitcr te beproeven, en dien god, op een gastmaal, zijne ledematen als spijs voorzette. Jupiter herschiep daarop Lycaon in een wolf en Arcas in een beer, dien hij hij zijne moeder onder de sterren plaatste. Standbeelden waren hem te Delphi door de inwoners van Tegea gewijd. ARCHIMAGUS, de voornaamste der Magi bij de
oude Perzen. Hij was het hoofd van alles, wat de godsdienst betrof. Hij woonde in den voornaamsten vuiirtempel of heilige plaats, die voornamelijk aan de aanbidding van het vuur gewijd was, — een gebouw dat door de iVrzen in even grootc eer gehouden werd |
|||||||||
|
als de tempel van Mekka door de Mohanicdanen, en
waarheen elk lid der secte zich verpligt rekende één- maal in zijn leen een pelgrimstogl tedocn. Zoroaster plaatste eerst den grooten vuurtempcl te Balch, tus- schen de Perzische grenzen en lliudostau, waar hij zelf, als Archiiuagus, gewoonlijk zijn verblijf hield. Maar nadat de Mohamedaucu in de zevende eeuw Per- zie overweldigd hadden, was de Archiiuagus genood- zaak! naar Kerman, eeue provincie in Pcrzië langs de zeekust, te (rekken. De tempel van den Archiinagus was, gelijk de andere vuurtcnipcls, met grootc inkoni- sten en landerijen begiftigd. Als de Archiiuagus het heilige vuur naderde, werd hij van top tot teen gc- wasschen, welriekend gemaakt, en met een kleed, zoo wit als sneeuw, overdekt. Hij boog tot op den grond voor liet brandende altaar, en dan regtop staande, zcide hij de bepaalde gebeden met hittere zuchten op. De gebeden, die hij opzeide, waren uil de Abesta (zie aldaar) of \'/end-avesta, het heilige boek der oude Pcr- zcu. Als hij met de aanbidding van het heilige vuur bezig was, hield hij in de eene hand ecu gebedenboek, en in de andere een bos witte stokjes, die zeer dun en ongeveer eene span lang waren. Hij las zijne gebeden overluid, terwijl de vromen, op den grond liggende, huunc gebeden mompelden. Aan het einde der gebc- den wierp elk der aanbidders, vooruit tredende, zijne vrijwillige offergaven, welke uit aromatische oliën, reukwerken of kostelijke paarlcn bestonden, in het vuur. De armen vergenoegden zich niet de keurigste vruchten te offeren, die zij konden vinden. Deze offer- anden werden als het Feest des Biiurs beschouwd. De Archiinagus mag geen wereldlijk persoon aanraken, vooral niet een ongcloovigc of ketter. Hij moet zich van alle overdaad in klceding of voedsel onthouden. Hij moet het overtollige van zijn inkomen voor liefde- gaven aan de armen en weldadige handelingen van allerlei soort gebruiken. Hij moet buitensporigheden van allerlei aard vermijden, zich aan bespiegeling gewennen, de, Jl/esla zonder ophouden bestuderen, de goddeloozcn berispen en niemand dan (iod vreezen. Hij is ten zeerste verpligt, om bet gewijde vuur met de uiterste zorg en omzigtigheid te onderhouden. Darius Hystaspes, koning van Perzic, nam de waardigheid van Archiinagus op zich, en liet op zijn graf griften, dat bij Meester der Mugi geweest was. Van dien lijd af werden de koningen van l\'erzië beschouwd als tot den priesterstam te belmoren, en werden zij in de hci- ligc orde der Magi opgenomen,alvorens zij tot koning gehuldigd werden. Dit is echter niet meer het geval, daar de Perzische monarchen sedert de zevende eeuw |
|||||||||
|
AKCIIIMANDRIET — ABCIION.
|
|||||||||
|
I\' .1
|
|||||||||
|
Mohamedanen van de secte van Ali zijn, on de Gebe-
ren (zie ald.) of nieuwere vuuraanbidders zoodanig door de Perzische Mohamedanen uitgeroeid zijn, dal er nog slechts cenigc duizenden in de provincie Ker- nian, en ook iu llindostan, waar zij den naam van Pausen (zie a)d.) dragen, gevonden worden. De Archimagus werd vóór den lijd van Zoroastcr Muuad Muboden genoemd, dat aartsbisschop of bisschop der bisschoppen betcekent; maar de groote Perzische her- vormer noemde, onder andere veranderingen die hij invoerde, de mubadi ot\' bisschoppen Desltnes, en liet opperhoofd Dexlitri-Dcs/ttr. De muts, die de Arclii- magus draagt, is kegelvormig, valt op de schouders neder, en bedekt zijne ooren geheel en al. Zijn haar is gewoonlijk lang, en hij mag hel nooit snijden, behalve wanneer hij rouwt over een overleden bloedverwant. De muts, die de Archimagus vroeger droeg, was zoo gemaakt, dat zij zijn mond gedurende de godsdienst- oefening voor het vuur bedekte. De priesters van de nieuwere Gebeten bedekken zich den mond met een stukje van zekere stol\', dal te dien einde vierkant gesneden is. Zie Vuuraanbidding. ARCHIM ANDRIET (Gr. areho, regeren, muudtu,
eene schaapskooi), een naam die vroeger aan hei hoofd, van een klooster gegeven werd, als den bestuurder van hetgeen men voor eene heilige kudde in de kerk hield. De naam wordt nog iu dezelfde beteekenis in de Grieksche kerk gebruikt. De bisschoppen in de Rus- sischc (Grieksche) kerken worden uit de Archiman- drietcn gekozen. Zie Aist, Klooster. ARCHIPRESBYTER. Zie Aaeispkesbytek.
ARCLIIUEN, de prelaten of voornaamste gcestc-
lijkcu in de Russische (Grieksche) kerk. Deze naam omvat de geheele bisschoppelijke orde, wier leden onderscheiden worden door de titels van metropoli- tanen, aartsbisschoppen en bisschoppen; titels die echter niet tot den zetel behooren, maar slechts per- soonlijkc onderscheidingen zijn, die door den sonve- rein verleend worden en den bezitters gcene meerdere rnagt geven, daar elke bisschop iu zijne eigene diocees onafhankelijk is, of alleen afhankelijk is van de synode, De Arcliireu zijn, gelijk de Zwarte Geextelijk- heid, die in rang op hen volgt, verpligt eene strenge en afgezonderde levenswijze in acht te nemen, zich van dierlijk voedsel te onthouden en niet te trouwen. Zij zijn gewoonlijk mannen van karakter en gcleerd- heid. Zie Russische (Grieksche) kerk. ARCHIVUS, eene oorkonde die in de oude Afri-
kaausehc kerken bewaard werd, waardoor de bis- schoppeu den tijd hunner wijding kouden aanloonen. |
Dit was noodig, daar de oudste bisschop, volgens de
regels dezer kerken, als opperste bisschop of metro- polilaan beschouwd werd. Een Archicus of Mutticalu, gelijk het somtijds genoemd werd, werd in de kerk van den primaat en in de hoofdstad der provincie bewaard. ARCHON, de naam door Basilides, den Guosti-
schen ketter, aan dien engel gegeven, die, zooals hij meende, over den gcheclen aardsehen loop der wereld gesteld was. Deze Archon handelt echter, volgens zijne leer, in zijn bestuur over de wereld niet onafhankelijk cu cigenmagtig; alles komt ten laatste voort uit de alles omvattende voorzienigheid van den boogsteu God. Wat de plaats aangaat, die de Archon in het Basilidiaanscbe stelsel bekleedt, merkt Ncaudcr aan: „lu de merkwaardige leer van Basilides aangaande de Voorzienigheid, komen drie werkende krachten vercenigd voor, maar die, van welke ten laatste alles, hoewel zeer middellijkerwijze, afhangt en uitgaat , is de hoogste God. Van Hem komt de wet, die aan alle wezens ingeschapen is, hunne ontwikkeling en den invloed aller dingen op hen bepaalt, en waarin reeds van den aanvang af de geheele ontwikkeling des heelals is voorgeschreven. De Andion geeft slechts den stoot om datgene tot ontwikkeling te brengen, dat volgens die wet cu de allen ingeschapen krachten reeds in de wezens zelve ligt. Iu overeenstemming met deze wet, oefent hij op alles invloed uil, en zet hij hetgeen met haar gegeven en voorbereid is iu werk- zaamheid; maar ook daarbij handelt hij, hoewel onbe- wust, slechts als werktuig van denhoogstcn God. „Al wordt ook," zegt Basilides, „wat wij Voorzienigheid noemen iu den beginne door den Archon iu beweging gezet, zoo is dat toch door den God des heelals aan het wezen der dingen van hunnen oorsprong af inge- schapen." Volgens de theorie van Basilides waren de Joden,
hoewel het volk vau den boogsteu God, zooals zij werkelijk bestonden, het volk van dien Archon, aan welken de groote menigte der Joden zich vasthield als aan dcii boogsteu en eenigen God. Slechts hel geestelijk Israël klom van dien Archon op tot ceu duister gevoel van den boogsteu God, die zich iu hem, die onbewust zijn werktuig was, openbaarde. De Ar- ebon openbaart, onder het omhulsel van hel Joden- dom, de ideën door den boogsteu God ingegeven, zonder ze zelf Ie begrijpen. Maar wat licht wierp iu di\' ziel van den Archon, was de openbaring van boven door den mensch Christus Jezus gedaan. Dit was, vol- geus Basilides, bet grootste feit iu de geschiedenis |
||||||||
|
] S 2 AKCHONTEN — AHEOI\'AGUS.
|
|||||||
|
van het geschapen heelal, waaruit alle volgende gc-
bcurtenisseu lot de volbrenging van de volkomen herstelde harmonie des heelals voortkwamen. De uit- werking, welke de doop van Christus en de niededec- liuj; van den (leest aan dezen, op den Archon had, wordt aldus door Ncauder beschreven: — „Zoo gaat er, volgens Basilides, een nieuw licht voor den Archon zelvcn op. Hij erkent boven zich een hooge- ren God en eene hoogere wereld, en wordt, uil zijne beperktheid verlost. Kencr hoogere magt wordt hij zich bewust, die alles werkt, en waaraan hij tot bier- toe, zonder zelf het te weten, dienstbaar was. Hij ziet zich bevrijd van den moeijelijken last des wereldbe- stuurs, dien hij tot hieitoc alleen meende te torsclicn, en waarvoor zijne krachten niet berekend waren. En bad hij tol hiertoe zooveel vruchtelooze moeite bc- stccd, om de elkander vijandige krachten in den loop der wereld vcreenigd te houden, nu wordt bij getuige van eene magt, die eiken tegenstand kan overwinnen, alle tegenstellingen tot eenheid brengen. Zoo erkende Basilides, door dieper in den geest des Christendoms en in de geschiedenis door te dringen, en te letten op de werkingen van het eerste, welke hij voor oogen bad, en die de kiem der toekomst in zich droegen, welk een invloed het bestemd was op het menschdom uil te oefenen, en welk eene scheiding het daarin te weeg zou brengen; zoo voorzag hij, dat onder alle volken eens allen, die voor het hoogere vatbaar waren, door Christus van de magt, die hen gevangen hield, bevrijd, van alle afhankelijkheid van het lagere ver- . lost, tot gemeenschap met de bron alles levens geleid,
en onderling tot eene hoogere eenheid verbonden zouden worden, en dit alles stelde hij voor als indruk, dien de Archon bij den doop van Christus ontvangen had." Volgeus liet stelsel van Basilides behoorde de
inensch Christus Jezus tol het rijk van den Archon, : had daarom zelf verlossing noodig, en kon deze slechts
deelachtig worden door zijne vcrecniging met den verlossenden hemelschcn Geest. De Verlosser, in den eigenlijken en hoogsten zin van het woord, was, vol- i;ens de mecning van dezen vermaarden Gnostiek, de hoogste .Kon, die door den hoogsten God was afge- zonden, om het werk der verlossing te volbrengen. Dit verbeven wezen vcreenigde zich met den mensen Jezus bij diens doop in de Jordaan. Zie Basiljdia- xkn. AKCHONTEN ((ir. Heenchen), een titel welke
door de Grieksche schrijvers, voornamelijk Euscbius, Origcnes en Chrysostoinus, aan de eerste bisschoppen |
of herders van de Christelijke kerk gegeven wordt.
Ook Jainblichus, een Platonisch wijsgeer, noemt de vijfde van de acht orden, waarin hij de goden rang- schikt, de (iirlumtn nut/ore» of grootc heerschers, die welke den aardbol en de elementen besturcu, en de zesde de archontei minore» of mindere heerschers, die welke de stof bcheerschen. — De naam Archoiitea werd ook legen het einde der tweede eeuw aan zekere magten of heerschers gegeven, welke, zooals de scetc der Akciiontici geloofde, de oorspronkelijke schep- pers der wereld waren. Deze Archonten, zeven of acht in getal, woonden, volgens de denkwijze dezer scetc, in even zooveel hemelbollen boven elkander, met engelenkoren en ininistericn onder zich, en aan den voornaamsten dezer gaven zij den naam van Sabaoth. AKCIIONTICI, eene sectc die, zooals Epipha-
nius en Theodoretus ons berigten, in de tweede eeuw ontstond, en dien naam ontleende aan eene hunner voornaamste leerstellingen, namelijk, dat de wereld niet door God, maar door eene orde van wezens was geschapen, die zij Atu uonten noemden, eene soort van aartsengelen, aan wier hoofd Sabaoth geplaatst was. De Archontici beweerden, dat de doop en het avondmaal verworpen moesten worden, omdat zij slechts ingesteld waren door Sabaoth, den God der Joden en den gever der wet, dien zij van den hoogsten God onderscheiden. Zij leerden ook, dat de vrouw het maaksel was van den duivel, en dat derhalve zij, die trouwden, het werk van den duivel verrigtten. Deze verklaring hunner inzigten over het huwelijk wordt door Epiphanius gegeven, en zijne getuigenis wordt bekrachtigd door Clemens Alexandrinns, die zegt, dat zij het huwelijk als onzuiverheid en van den duivel voortkomende beschouwden. August mus zegt, dat zij ook de opstanding loochenden. Deze secte bestond hoofdzakelijk in Palestiua en Armenië, en schijnt een tak van de Valkxtinianex (zie ald.) geweest te zijn. Zie Gnostieken. AItCUL.CS, eene lagere godheid der oude Romei-
uen, die de kisten en kasten beschermde, en belette, dat zij opengebroken werden. Augustinus zegt, dat deze god tegenover Lacerna stond, die de dieven en roovers beschermde. ABD.KANKN, de volgelingen van Ardseus, die in
de vierde eeuw leerde, dat de Godheid eene nicnschc- lijke gedaante bezat. Zie Anthropopathistkn. A K EO I\'A (iUS (Gr. areios, van .-//r*[zic ald.], gewijd,
enpagus, heuvel), eene beroemde raadsvergadering te Athene, die op Rene rotsachtige hoogte, Marsheuvel gehecten, ten westen van de stad, gehouden werd. Dit |
||||||
|
ARES — ARI8TOTELIANEN.
|
|||||||||
|
I v",
|
|||||||||
|
tempels waren gewoonlijk buiten de steden gebouwd.
Te Athene was hem een tempel opgerigt, alsook op verschillende plaatsen van minder belang. Tc Sparla werden menschonollrrs ie zijnereercgeofferd. Door de oude Romeinen werd bij onderden naam van Maks (zie ald.) aangebeden. ARETHUSA, eene der Nereïden of waterninifen.
Zij was de jagtgeuool van Diana, die haar in cenc bron herschiep, toen zij voor Alpbcüs vlugttc. Zij was het, die aan (\'cros de schaking van Proscrpina door 1\'luto verhaalde. Aiotlmsa was ook do naam van eene der HESPERIDEN. Zie ald. ARGEI of Akokia, zekere plaatsen Ie Rome door
Nu ma gewijd, tol aandenken van eonige Grieksche prinsen, die daar begraven waren. Jaarlijks werd op den 15l,en Mei op deze plaatsen aan de schimmen der overleden Grieken geofferd, en dertig beelden werden door de Vestaalsche maagden in deuTihergeworpen. Deze beelden, die van riet gemaakt waren, werden Argcï genoemd. ARGENTINU8, de god van bet zilvcrgeld bij de
Romeinen, en de zoon van Pecunia (zie ald.) of het geld. ARIADNE,dochter van Minos, koning van (\'rota.
Zij gaf aan Tbeseus bot kluwen, waardoor bij uil den doolhof kon terugkomen naden Minotaurusgedood te bobben. Zij ontvlugtte mol dien held, doch deze was ondankbaar genoeg om baar op het eiland Naxos te verlaten. Hier werd zij door Bacchus gevonden, die haar huwde en hare kroon in de sterren plaatste. AKIAX EN. Zie bet artikel na Arius.
AI! ÏST.KL\'S, een licidensehgod, zoon van Apolio,
die in verschillende doelen van Griekenland, maar voornamelijk op de eilanden van de JEgcïsche, de Ionische en de Adriatisebe zee, aangebeden werd. Hij beminde Eurydiee zoozeer, dat hij haar zelfs op den dag, waarop zij met ürpheus zou huwen, ver- volgde. Terwijl zij hein ontvlugtte, stak baar cenc slang zoodanig, dat zij terstond stierf. De nimfen, over dit ongeval zeer bedroefd, doodden al de bijen van Aristffius. Zijne moeder gelastte hem hierop om niet Protciis te raadplegen, die hem beval om zich met de schim van Euridice te verzoenen, door cenc offerande van vier stieren en vier reeën. Het gevolg hiervan was, dat uit de ingewanden dier offerdieren geheele zwermen bijen iu zijne korven vlogen. Na zijn dood word bij aangebeden als de god, die over herders, kudden, wijngaarden en olijfboomen het bestuur had. ARISTOTELIANEN, de lecrliugcu ofvolgclin-
|
|||||||||
|
gercgtshof werd klaarblijkelijk roods vroeg ingesteld,
volgens sommigen reeds ten tijde van Cecrops. Inallcu gevalle moot liet bestaan hebben vóór de dagen van Solon, die het zoo zeer gewijzigd en verbeterd beeft, dal hij somtijds ten onregte voor den stichter er van gebonden wordt. Zijne leden werden in den beginne voornamelijk ril edele patricische familiën gekozen. Solon voerde echter op dit pmit ecne zeer belangrijke verandering in, daar bij bepaalde, dat de verkiezing niet meer zon afhangen van de geboorte, maar van bet eigendom. J)e regtsmagl van dit bol\'was zeer uitgc- breid; bet oefende een algemeen oppergezag uit over bet geheele gedrag der burgers. Ecu gedeelte van zijn pligt was te waken over de heilige olijfboomen, die om Athene groeiden, en hen Ie si raffen, die ze bescha- digden ol\'vernielden. Alle gevallen van goddeloosheid van allerlei aard werden naar don Areopagus verwe- zen, zelfs het invoeren van eene nieuwe en onerkende wijze van godsvereering. Justinus Martyr zegt dan ook, dat in zijn tijd de overlevering bestond, dat Plato den naam van Mozes, als onderwijzer van de leer der eenheid van God, niet vermeldde, uil vrees voorden grootcn Atheenschen raad. Het moet ons daarom volstrekt niet verwonderen, dat l\'aulus naar denAreo- pagus gebragt werd, daar de Apostel, zooals de Atheuers zich verbeeldden, een verkondiger was van vreemde goden. Hij had openlijk, in de stad Athene zelve, de leer van een veelgodendom bestreden, en daarom mogt hij door de afgodische en bijgeloovigc Albeners welbeschouwd worden, als de invoerder van nieuwe godheden en de oniverwerper van de vastge- stelde godsdienst van den staat. De verdediging van Paulus voor den raad was ceno volkomen zegepraal; bij ging weg zonder dat de leden van den raad verder tusschenbeiden kwamen, en zoodanig was de uitwer- king zijner rede, dat sommige mannen hem aanhingen en geloofden, onder welke zich ook hel raadslid Dio- nysius bevond. ARES, de god des oorlogs bij de oude Grieken, die
als eene hunner belangrijkste godheden beschouwd wordt. Hij was de zoon van Zeus en Hcra, wreed, bloeddorstig en woest van aard, gehaat door de goden en gevreesd door de menscheu. Men veronderstelde, dat zijne woonplaats voornamelijk was onder de oor- logzucbtige stammen van Thracië en ouder de bar- baarsche Scythen. Onder bet laatste volk werd hij aangebeden in den vorm van een zwaard, waaraan niet alleen paarden en ander vee geofferd werden, maar ook menscbelijke wezens. Ares werd niet algemeen door de Grieken aangebeden; de aan hem gewijde |
|||||||||
|
184 ARI8T0TELIANEN.
|
|||||||
|
gen van Aristotclcs, eca voornaam Grieksch wijsgeer,
die ongeveer vier honderd jaar vóór de Christelijke jaartelling leefde. Hij was de leerling van Plato en de leermeester van Alexandcr den Groote, die dikwijls van hem zeidc, dat hij meer vcrpligt was aan Aristo- teles voor zijne onschatbare onderrigtiugen, dan aan zijn eigen vader voor zijn aanzijn. Weinigen hebben zulk een vooitdurcnde.li en uitgebreiden invloed over demenschcu uil geoefend als deze beroemde wijsgeer, voor wicn liet verstand van Europa zieli gedurende meer dan twee duizend jaar in onbepaalde onderwer- ping hoog. Aristotclcs was te Stagira, in Macedonië, iu hel
jaar 384 voor onze tijdrekening, geboren. In zijne jeugd legde hij zich toe op de studie der genecskun- dc; later ging hij naar Athene en studeerde onder Plato, van wiens lezingen hij zooveel voordeel trok, dal zijn beroemde meester hein den naam gaf van hel \\ erstand en, zooals men zegt, zelfs naijverig werd op de snelle vorderingen van zijn leerling. Bij zijn dood liet 1\'lato, tot groote spijt van Aristotclcs, de zorg voorde academie aan zijn neef Spcusippus na. Droef- gcestig en teleurgesteld verliet de jougc wijsgeer Athene, en ging in vreemde landen reizen. Zijn unam was zoo groot geworden, dal Pliilinpus, koning van Macedonië, hem uituoodigde het ambt van lecrinccs- tcr van zijn zoon Alexandcr aan te nemen. „Ik dank de goden," schreef de monarch, „omdat zij mij eei: zoon gegeven hebben, en nog meer, omdat hij geboren is gedurende uw leven. Ik verwacht, dat hij door uwc onderrigtiugen uwer en mijner waardig zal wor- den." Ook was Alexandcr niet ongevoelig voor de eer van gezeten Ie hebben aan de voeten van zulk een beroemd leermeester. „Ik ben mijn leven aan mijn vader \\ crschuldigd," was hij gewoon te zeggen, „maar ik dank aan mijn onderwijzer de kennis van de kunst om te leven. Indien mijne regering roemrijk geweest is, is zij zulks geheel en al aan Aristotclcs vcrschul- digd." Gedurende twaalf jaar hield deze geleerde man in het Lyceum te Athene voorlezingen over de wijsbegeerte. Na den dood van zijn beschermheer Alexandcr werd hij van goddeloosheid beschuldigd, en stond hij aan gestrenge vervolging bloot. Daar hij het lot van Socratcs vreesde, ging hij naar (\'halcis in Eubcea, waar hij stierf in den ouderdom van drie en zestig jaar. Men kan van zijn wijsgecrig stelsel zeggen, dat
het de plaats inneem! tusschen het idcalismus van Plato en hel sensualismus van Epicurus. Ten opzigte van den oorsprong der nicnschelijke kennis was zijn |
|||||||
|
beroemde grondregel, dal er niets in het verstand
bestaat, dat niet eerst in de gewaarwording bestond; eene stelling die hare plaats als eenc algemeen aan- gcnomen waarheid behield tot de dagen van Leibnitz, die het eerst de groote uitzondering ontdekte: „behalve hel verstand zelf." Maar terwijl Aristotclcs zonder twijfel in deze grondstelling eene theorie schijnt uit te drukken, volgens welke de waarheid en het wezen der dingen in de zinnelijke gewaarwordingen gezocht moeten worden, moei men ook erkennen, dat hij het onderscheid leerde tusschen het al of niet gebcurlijke en bc! noodzakelijke, het betrekkelijke en het vol- strekte, en aldus trachtte tusschen het idcalismus en hel sensualismus door te zeilen. Maar de roem van dezen buitengewonen man steunt niet zoo zeer op zijn inclaphysisch als op zijn logisch stelsel, liet is door zijne dialectische bespiegelingen, dat hij een krach- | tigen invloed, hetzij ten goede of ten kwade, heeft j uitgeoefend op zijne mcdcmcnschcn. In die eeuwen, | welke mei nadruk de donkere eeuwen genoemd ino- gen worden, was nagenoeg alle meuschclijke gclccrd- bcid, meer bijzonder nog wal de theologie aangaat, gebragt tot eene bekendheid met de spitsvindigc dia- lectiek van Arisloteles. Op het gezag van dezen vorst der wijsgecren werd veel meer een beroep gedaan dan op de Heilige Schriften. Kwcstiën van den nietig- slcn aard werden opgeworpen en beredeneerd met de meest mogelijke geestdrift, totdat men het eindelijk als de voornaamste verdienste van ecu godgeleerde beschouwde, dat hij bekwaam was om te worstelen en te twisten volgens de regelen van Aristotclcs. De eenigc strekking der dialectiek, die in zulk eene hoogc achting gehouden werd, was den geest te binden en ; in eenc machine te veranderen. Een der groote voor- dcelcn, die uit de Hervorming voortvloeiden, was, dal j zij de inenseben opwekte om het juk der slavernij af te werpen, waaronder zij gedurende eeuwen gebukt hadden gegaan. De theologie van Aristotclcs was onbekookt en
verward. Hij geloofde in een Opperwezen, dat echter weinig van den god van Epicurus verschilde, dat, in zijne eigene beschouwingen verdiept, geen belang stelde iu de zaken der menschen. Alen betwijfelt het, en niet zonder reden, of hij aan de onsterfelijkheid der nicnschelijke ziel geloofde, liet was daarom niet, te verwachten, dat zelfs in de eeuwerfder grootste duis- ternis, \\an de meeningen van Aristotclcs aangaande theologische punten gebruik zou gemaakt worden. Maar iu de twisten met de kctlersche sectcu, welke zoo dikwijls plaats hadden, werden zijne grondbegin- |
|||||||
|
I>5
|
||||||||||
|
ARISTOTKLI.YXEN.
|
||||||||||
|
naam, want de Dominicanen en Franciscanen oiuhels-
den zijne philosophie, onderwezen haar algemeen iu de scholen, en helderden haar op in hunne geschrif- teu. Van deze monniken onderscheidde zich bovenal Thomas Aquinas, een der grootste vernuften uil de eeuw der Scholastieken, door zijn ijver voor de Aris toteliaauselie wijsbegeerte, en wel met zulk ecu uil- slag, dat, tegenover veel tegenstand, Aristoteles in de Latijnsche kerk de hoogste gezaghebber op het gebied der wijsbegeerte werd. „Zonder Aristoteles,"\' zegt.de geschiedschrijver van het concilie vauTrente. „zouden wij geen stelsel van godsdienstig geloof ge- had hebben." Iu deze buitengewone bewondering der werken van Aristoteles deelden echter niet allen. Hoger Bacon, een man die om zijne geleerdheid en be- kwaamheid de hoogste achting genoot, en bekend was onder den eerenaam vanden Verwonderlijken Doctor, weerstond de poging om de geschriften van Aristote- les boven hunne werkelijke verdiensten te waarderen. Vele andere bekwame en verlichte, mannen schaarden zich aan zijne zijde, die allen genegen waren om aan het stelsel van Aristoteles de eere te geven, welke het toekwam, maar te /.elfder tijd de grenzen der ïncn- sehelijke kennis wenschtcu uitte breiden. Dit bepaald verzet legen den afgod der eeuw stelde deze bekwame menscheu en onafhankelijke denkers slechts bloot aan vervolging en verwijt. Dooi- de onwetende menigte werden zij onder detoovenaars en kettersgerangschikt, en zij ontkwamen te naauwernood den brandstapel. In de volgende eeuw behield de Aristoteliaansche wijsbegeerte haar standpunt, en iu zulk eeue hoogc achting werd zij gehouden, dat koningen en vorsten hevel gaven, om de werken van Aristoteles in de laai huns volks over te zetten, opdat men meer algemeen wijsheid kon opdoen. De wijsgeeren van dien tijd .schepten er echter meer vermaak in om zieli iu hel redetwisten fe oefenen, dan om de waarheid teonl- dekken en te verdedigen, en maakten de zuivere en natuurlijke leerstellingen der rede en der godsdienst duister, door hunne ijdele haarklovcrijeu en belagche- lijke onderscheidingen. In Italië regeerde Aristoteles gedurende langen
lijd alleen in de scholen. Omstreeks den lijd van het concilie van Florence bevalen eenige Grieken, voor- namclijk de beroemde (iemistius Pletho, de bestndc- ring van Plato\'s werken ten sterkste aan. Hel gevolg was, dat, voornamelijk door den invloed van Cosmo de Medicis, er spoedig meer seinden in Italië ontstou- den, die gedurende langen lijd met den meesten ernst tegen elkander streden over de kwestie, of 1\'lato of |
||||||||||
|
selen van redenering van overgroot belang bevonden.
Vooral was dii het geval in de zevende eeuw, toen er zulke veelvuldige en scherpe theologische twisten ge- voerd werden niet de Monophysieten, rle N\'estoriancn en de Moiiotheleten. Alle partijen bevonden, dal de dialectiek van Aristotelcs van onwaardeerbare dienst was. Dien ten gevolge werd in de volgende eeuw de Aristoteliaansclie wijze van redeneren in alle scholen onderwezen, terwijl 1\'lato naar de kloosters der monni- keu verbannen werd. Johannes Damascenus ijverde vooral om den voortgang van het Aristotelismus te bevorderen. Hij gaf verhandelingen inliet licht.dieten doel hadden de leerstellingen van Artistoleles te ver- klaren en op te helderen, en verspreidde ze wijd en zijd onder de minder out wikkelden, zoodat velen, z< iowcI in Griekenland als in Syrië, in deze wijsbegeerte ervaren werden. De Nestoriauen en Jacobietcn waren nok ijverig in hel verbreiden der Aristoteliaansche begin- sclen, die hen in staat stelden om dcstegcmakkelijki r over den persoon en de natuur van Christus te kunnen redetwisten. Gedurende langen lijd bepaalde zich de kennis der
werken van Aristotelcs onder de geleerden tot zijne dialectiek. Eindelijk werden echter in de twaalfde en de dertiende eeuw zijne overige geschriften meer al- gemeen bestudeerd. l)c uitslag was, dat niet weinigen de leerstellingen, waaraan men zich gewoonlijk hield. verwierpen, en tegen de Goddelijke Voorzienigheid, de onsterfelijkheid der ziel, de schepping der wereld en andere punten predikten, en dus bevorderaars der ongodsdienstigheid werden. Deze valsche Icerstcllin- gen schraagden zij door het gezag van Aristotelcs, c n als zij niet kerkelijke straffen bedreigd werden wegens hunne ketlcrscho leeringen, gebruikten zij dezelfde uitvlugt als later de Aristotelianen in de vijftiende en de zestiende eeuw, en zeiden, dat men onderscheid moest maken tusschen wijsgeerige en theologische waarheid. Daarom beweerden zij, dat de leerstellin- gen, die zij onderwezen, en waartegen de Kerk zieli verzette, waar waren volgens de wijsbegeerte, maar onwaar volgens het Calholiekc geloof. In de dertiende eeuw gaf de Latijnsche kerk zich
bijna uitsluitend over aan het gezag en de beginselen van Aristoteles. Zijne werken, voornamelijk zijne metaphysica, kwamen echter voor korten tijd ineen slechten naam, omdat men veronderstelde, dat de Amalrkiankn (zie ald.) hunne dwalingen aangaande God en eenige andere onderwerpen door hei beoefenen dezer geschriften hadden verkregen. Aristoteles her- won echter spoedig zijne hooge achting en grooten |
||||||||||
|
21
|
||||||||||
|
ARTUS.
|
|||||||||
|
18(1
|
|||||||||
|
hinderpaal waren geweest voor den voortgang der
kennis, in plaats van dien te bevorderen. l\'In toch schenen, zelfs nadat de Hervormers de heilige vrij- heid der menschelijke gedachten hadden verkondigd, zoowel Etoomschc als Protestantsche schrijvers met elkander Ie wedijveren in betuigingen van eerbied voor Aristotelcs. Beide partijen beriepen zich dikwijls oj> hum; beide beweerden, dat hij de hare was. In het begin der zeventiende eeuw bezeilen de Aristotcliaucn bijna alle lecraarsstoclen, zoowel in de universiteiten als in mindere scholen, en boden zij een hevigen lekenstand aan al den-enen. die durfden beweren, dal Aristotelcs verbeterd moest worden, of dat men hem moest opgeven. In dit tijdperk ontstond er eene parlij in Europa, de Cliemisten of Rosieruciërs geheeten, die de studie der godsdienst met het zoeken naar chemische geheimen vercenigdc. Deze sccle streed een aantal jaren met de Aristotcliaucn om den v.....•-
rang, totdat eene nieuwe wijsbegeerte door Gassendi,
gevolgd door Desearles, ingevoerd werd. De eerste dezer bekwame mannen begon in 1 02 I- de uitgave van een werk, dat hij Esemtotionex petradoxica fulcers/ts Arixfotelnii noemde. De titel was voldoende om uil alle hoeken eene menigte vijanden te doen opstaan, en hij zag zich genoodzaakt de uitgave der vijf laatste boeken van de verhandeling te staken. In zijne ge- sehriften trotseerde (lassendi openlijk de metaphysica der seinden, en dit schudde, in vereeniging niet hel nieuwe stelsel van wijsbegeerte door Deseartes inge- voerd, die afstand deed van alle onderwerping aan ecu meester of gids, het gezagvan hel Ai isloliaansche stelsel tot in zijne grondslagen, en voerde dien geest van onafhankelijk onderzoek in, die, door de pogingen van Lord Bacon verder ontwikkeld, er in slaagde om den geest van Europa van de slavernij van eeuwen los te maken. Aldus heeft de schoouc Hervorming van de Di1\'1\' eeuw, gevolgd door de onafhankelijkheid van alle gezag in zaken van wetenschap, welke door de wijsbegeerte van Desearles en de methode van Bacon verkondigd was, de gchecle omverwerping van de despotische dwingelandij van Aristotelcs uilgc- werkt,en voor den ïnenseh die oubelioerschtc vrijheid van gedachte en meeningen verkregen, die het des- potisch gezag van alle menschelijke onderwijzers ver- werpt, \'cu zieb slechts met onbepaalde onderwerping aan het onfeilbaar onderligt van den Ahnagtige over- geeft. AH II S, de stichter van eene der beroemdste ket-
tersche scctcii, die ooit in de Christelijke kerk ont- staail zijn. Mij was een inboorling\'van l.vbië en ouder |
|||||||||
|
Aristotelcs de hoogste plaats onder de wijsgeercn
iunam. .De strijd \\\\.is echter niet beperkt tot eene geschilvoering over de wederzijdsche verdiensten van deze twee wijsgeercn; hel voornaamste punt van verschil was, welk. van ile twee stelsels het meest niet de leer van het Christendom in overeenstemming kwam. Ken van de warmste aanhangers van Aristotc- les, die voorwendde de beginselen van zijn meester te ontwikkelen, beleed en leerde openlijk gevoelens, die de grondslagen van alle godsdienst, zoowel natuurlijke als geopenbaarde,omkeerden. Zijne meeniugenwerden omhelsd door bijna alle hoogleeraren in de wijsbegcerl e aan de Italiaauschc universiteiten. Zulke gevoelens haalden hun spoedig de banbliksems der Kerk op den hals, en ofschoon zij hunne tocvlugt zochten tot de ellendige uitvlugt, die wij reeds vermeld hebben, dal hunne leer slechts wijsgecrig waar was, maar theologisch valseh, haatte hun die verdediging niets. Vele dezer wijsgeercn werden door de Kerk aan de burgerlijke magl overgegeven, die hunne ketterij niet den dood strafte. De strijd, die tnssehen de bewonderaars van Plato
en die van Aristotelcs bestond, was slechts van tijde- 1 ijk en aard; de laat: te kreeg een volkomen ovcnvigt, en de scholen, niet alleen in Italië, maar door geheel Kuropa, werden opgevuld met onwetende monniken, die in plaats van wijsbegeerte eene verwarde meiige- liug van ideën, zinnen en verdeclingeii leerden, welke noch door den onderwijze!\', noch door zijne leerlingen begrepen werden. Kindelooze redetwisten werden er gehouden tiissclien de Scolisleu en Thomisteu, de Realisten en Nominalistcn. De zalen der universiteit en weerklonken vatide meest dwaze en ongerijmde debat- ten over de nietigste onderwerpen. De beoefening van de Schriften werd nu geheel en al verwaarloosd, engodgelcei-de.il poogden de grootste dwaalbcgrippen dooi\'eindelooze aanhalingen uit de Vaderen, of een stroom van haarklovcrijen en spitsvondigheden te verdedigen. Dal was de droevige staat, waarin de philosophischc
en de theologische wereld verkeerden, toen Luthcr verscheen; en daarom kon in de universiteit van Pa- rijs, die men voor de moeder en koningin van alle andere hield, geen man gevonden worden, die in staal was om met hem uit de Schriften Ie redetwisten. Vele doctoren in de theologie hadden nog nooit den bijbel gelezen, en hel cenige stelsel van geleerdheid, waar- mede zij gemeenzaam waren, was de dialectiek van Aristotelcs. liet was derhalve duidelijk, dat de leer- stellingen van de Ai\'isloteliaaiisehe wijsbegeerte een |
|||||||||
|
ii>;
|
|||||||||
|
.UMI\'S.
|
|||||||||
|
deu Zaligmaker ie vernederen. Hij wist niel, dal bij
van de oudere herstellingen der Oostersehe kerk af- wcek. Zijn doid, integendeel, voor zoo verre de leer der Drieéenheid betrof, was, om wat bij als de leer der Kerk beschouwde tegen Sabclliaansclic en Gnos- tiseho mecningen te verdedigen, en om die op eenc consequente wijze uil te leggen. Daar Arius echter zijne bijzondere gevoelens had verspreid iu de uitoc- fening zijner pligten als presbyter, kwam bij in :i 18 in botsing met Alexandcr, den toenmaligen bisschop van Alcxandrië. Toen begon er een si rijd, die een meer blijvendeu invloed uitoefende op tb- ontwikkeling van de Christelijke godsdienst, dan elke andere Iwist, die ooit de Kerk iu onrust bragt. Alexandcr, diogodu- rende ecnigen lijd zich niet had willen mengen iu liet geschil, dat onder tic presbyters onderzijn gezag ontstaan was, gebruikte eindelijk eenc godgeleerde bijeenkomst vauzijucgccstclijkcn, om zich tegen Arius te verklaren, die op zijne beurt den bisschop besehul- digib\' van de dwalingen van Sabcllius aan ie kleven, en zijne eigene meeningen hardnekkig verdedigde. Xa een rondgaauden brief aan zijne geestelijken over hei onderwerp verzonden Ie hebben, belegde Alexau- der cene tweede vergadering, maar deze werkte niets uil. De volgelingen vau Arius namen ouder de gees- telijkeu en lecken iu tëgypte, Syrië en Klein-Azië snel loc, en daarom riep Aloxander, die bevond dal al zijne pogingen om de toenemende ketterij tegen te gaan geheel en al zonder vrucht waren, eenc synode van Egyptische en Lybische bisschoppen, zamengesK ld uil honderd leden, bijeen, waarop in 321 Arius vau zijn ambt ontslagen en met zijne volgelingen van de gemeenschap der kerk uitgesloten werd. Xa deze beslissing rigtte de, bisschop van Alcxandrië brieven aan vide vreemde bisschoppen, waarin het vonnis, dat over Arius was uitgesproken, werd medegedeeld, en zij aangemaand werden om met den ketter gecuc ge- meenschap Ie houden. Middclcrwijl was Arius niel werkeloos. Hij gaf ecu boek uil, Thalia geheelen, om zijne leerstellingen ie verdedigen, en om ze meer alge- meen te verspreiden, schreef hij eenc verzameling vau volkszangen, waarin zijne bijzondere ineeuingen verval waren. Met cenige der voornaamste bisschoppen vau de Oostersehe kerk briefwisseling houdende, gebruikte bij elke bewijsreden, die hij vinden kon, om beu lol zijne zijde over Ie halen. Zijne inspanning werd mei eengewensohton uitslag bekroond. Benige der invloed- rijkste mannen iu de Oostersehe kerk stelden hunne beste pogingen iu bel werk, om ecu vergelijk tusschen Arius en zijn bisschop te treffen. Te .Vlexandrie was |
|||||||||
|
Lucianus, presbyter van Auliochic tegen liet einde
der (lorde eeuw, opgevoed. Toen liij de bijzondere beginselen van de verklaring der Schriften, door die school gevolgd, ingezogen had, legde hij den grond- slag van zijn wetenschappelijk stelsel over de vrije grammaticale uiteenzetting van den bijbel; en daar hij geen man van uitgebreide geestesgaven was, verviel liij in de dwaling van Ie veel belang te hechten aan bijzonderheden, met vcrwaarloozing van groote alge- mecne waarheden. Hij werd presbyter van de Alcxan- drijuschc kerk, en leeraar bij cene onafhankelijke kerk dier slad, Baucalis gehecten. Ecnigen tijd vroeger was hij diaken gewcesl van de kerk van Vlexandrie, en dewijl hij zich in cenige godsdicustgcschillcn, die er ontstaan waren, gemengd had, werd hij door l\'etrns, bisschop dier kerk, in den ban gedaan. Toen echter de zetel van Alexaudric door den dood van Petrus opengevallen was, vernietigde de nieuw benoemde bis- schop Achillas liet vonnis der uitbanning niel alleen, maar hij wijdde hem ook iu 313 tol presbyter. Reeds vroegtijdig schijnt Arius zeer verkeerde on onschrif- luurlijke denkbeelden ten opzigte van den persoon van Christus gekoesterd Ie hebben. Aan den reuen kant nam hij Hem niet aan als God, gelijk met den Vader, en aan den anderen kant verlaagde hij Hem niet lol den rang van een inensch, maar bij kende J [eui de grootste waarde toe, welke ecu wezen naast God hebben kou, zonder bef onderscheid tusschrn dat wo- zen en God geheel en al op Ie hellen. „God schiep ui\' genereerde Hem\'\', om Neauders verklaring van de ideëu van Arius te gebruiken, „om door Hem al hei andere voori te brengen, daar de afstand tusschen God i en de overige wezens Ie groot is, dan dat deze onniid- dellijk door God konden voortgebragl worden. Lil dien hoofde verwekte God, toen Hij besloot om bet geheel der schepping in hel aanzijn te roepen, eerst een wezen, Hem in volkomenheid zoo gelijk als bet voor een schepsel mogelijk is, ten einde door dat wezen de gchcele schepping voort te brengen. De namen Zoon van God en Logos werden aan dat wezen ge ge- ven, om het boven alle door hetzelve voortgebragte schepselen ie onderscheiden, in zoover het, hoewel even als alle schepselen alles aan den wil en de genade des Scheppers verpligt, uogtaus de meeste verwant- schap niet Hem bezit, en de Goddelijke rede, wijsheid en niagt, ofschoon hel die namen slechts in oneigen- lijkcn en overdragtelijken zin dragen kan, op de vol- koioeusie wijze door hetzelve geopenbaard worden." Wij moeien volstrekt niel denken, dal Arius zijn wetenschappelijk stelsel vormde mei hei doel om |
|||||||||
|
ARIUS.
|
|||||||||
|
188
|
|||||||||
|
de iwisi /.«■> hevig geworden, dal de Ariaausche partij
zich van de kerk afscheidde en afzonderlijke plaatsen urn godsdienstoefening te houden --lichtte, en Arius, bevindende dal d< tegenkanting van de orthodoxe partij te sterk \\i ;ts, vlood uit Egypte en zochl eene schuilplaats in L\'alcMina. Het was gelukkig voor hem, dal cenige mannen van veel gewigl in de kerk zijne inzigleu oiuhelsd hadden. Dil was voornamelijk hel geval incl Eusehius, bisschop van N\'iconiedië, die Arius in zijn eigen li111^ ontving, en niet alleen zeil Ariaausche ideën koesterde, maar al zijn invloed gc- bruikte, die zeer groot was, om ze voort te planton. Toen eindelijk ilc zake» daartoe rijp waren, slaagde Eusebius in $23 erin, eene vergadering van Ariaausche bisschoppen in Hithynië bijeen te roepen, welke een brief aan alle bisschoppen zond, om hen te verzoeken voort te gaan met kerkelijke gemeenschap met Arius ie houden, niettegenstaande hij inden ban verkeerde, en hunnen invloed te gebruiken bij den bisschop Alexandcr, ten einde eene verzoening te bewerken. Elke poging om den vrede te herstellen was echter zender gevolg. De si rijd bleef woeden met evenveel en zelfs nog meer geweld dan ooit. Eindelijk hadden de zaken zulk eene hoogte bereikt, dat de liomeinschc keizer Constantijn het noodzakelijk oordeelde om persoonlijk tusschenbeidcii te komen, in het jaar :\'>.\' 1 zond hij derhalve Hosius, bisschop vanCordova, niet dcnzelfdeu brief naar bisschop Alexandcr en den presbyter Arius, waarin hij zijn misnoegen over den ongepaste» strijd te kennen gaf, en den twistenden aan maande elkander als Chris! en-broeders Ie erkennen hoewel zij op een bijzonder jniui van de Christelijke leer mei elkander verschilden. Hosius nam echter de ideen van Alexandcr tegenover die van Arius aan, en zijne zending werkte niets uit. Daar de poging van Constantijn om deeensgeziud-
heid in de Kerk te herstellen geheel en al zonder gevolg was, zag hij, dat afdoende stappen genomen moesten worden om de zaken ten einde te brengen. Hij riep derhalve in .\'523 een algemeen concilie te Nieten in ftithynië bijeen. Op deze beroemde kerkver- gadering waren 3lb bisschoppen, voornamelijk uit het oostelijk gedeelte van hel rijk, tegenwoordig, en onder hen Arius, Alexandcr en diens vriend Athanasius. De keizer nam zeil\'ecu werkzaam aandeel aan de beraad slagingen van hél concilie, die mei veel wamde van hi ide kameu gevoerd werden. De vurigste bestrijder van Arius w;,^ Athanasius, die de grootc meerderheid van het eniieilie mei zieli sleepte, en na lang gerekte (iverweirim.\'1-ii hvm......>n tut hel besluit, dal de |
|||||||||
|
Zoon niei van een gelijk, maar van hetzelfde wezen
I met den Vader en den Geest was. Hij deze gelegenheid werd de bekende Nicaenischc geloofsbelijdenis aange- j nomen, die de orthodoxe denkwijzen over den persoon van Christus bevatte, welke tot op den huidigen dag als geloofsregels in de Kerk gelden. Arius en zijne leerstellingen werden op het concilie openlijk veroor- deeld, en liet vonnis werd dom- bijna alle aanwezige bisschoppen underteekend. Tc zclfder tijd word ook eene andere klasse van ketters, de MexeHANEN (zie ahl.) veroordeeld. De Arianen te Alexandrië, met de Melctiaucii gemcenc zaak makende, bleven in een staat van opstand niettegenstaande de beslissing van het concilie, cu beschouwden Alexandcr en Athanasius, wegens het werkzaam aandeel dat zij in de zaak ge- nomen hadden, als hunne openlijke vijanden. De Nicanische kerkvergadering, niet tevreden mei hel veroordeclcu der Ariaausche leerstellingen, strekte hare vijandschap tot liet ketterhoofd zelven uit, en verkreeg zijne verbanning op bevel des keizers. Arius bleet\'tol het jaar 3 £S iulllyricumiu ballingschap, toen Constantijn door den invloed van zijn wannen vriend Eusebhts overgehaald werd, om hem uit zijne verban- ning terug te roepen, en hem zelfs naecnigen tijd eene audiëntie toe te staan, bij welke gelegenheid hij den keizer eene geloofsbelijdenis voorleidc, die iu zulke voorzigtige bewoordingen verval was, en bijna uitslui- tentl uil gedeelten der Schrift bestond, dal Constan- tijn natuurlijk misleid werd, en Arius verlof gaf om naar Alexandrië terug te keeren. Toen hij echter, in hel jaar 331, die stad bereikte, weigerde Athanasius hem in de gemeenschap der kerk op te nemen. Dit leidde natuurlijk tot nieuwe twisten, of liever tot eene herleving van de oude, en de Arianen, vereenigd met de Meletianen, braken in open opstand uit. De Ariaausche partij had nu, voornamelijk door den invloed van Eusehius, de meerderheid in Syrië ver- kregen, en eene synode, iu 335 Ie Tyrusgehouden, zette Athanasius af, terwijl eene andere synode, iu hetzelfde jaar Ie Jeruzalem gehouden, het vonnis der uitbanning tenen Arius en zijne vrienden herriep. Het ketterhoofd vond het echter onmogelijk om zich Ie Alexandrië staande te houden, daar do invloed van Athanasius, die Alexandcr als bisschop dier stad was opgevolgd, te groot was. In liet jaar 330 ver- trok hij naar Constantinopel, waar hij nogmaals eene bijeenkomst met den keizer verkreeg, die zoo vol- daan was over de geloofsbelijdenis, welke Arius hem weder voorlegde, dat hij ecu bevel zond aan Ylcxandcr, bisschop van Constantinopcl, om hein den |
|||||||||
|
ARIANEN. lb\'J
|
|||||||
|
herstellen. Ten gevolge van zijn vasthouden aan de
orthodoxe inzigtcn en zijn bepaalden tegenstand tegen de A riaanschc en de Meletiaansche scheuringen, welke gedurende vele jaren Alexandric, waar zijn lot hein geworpen had, schokt en, sleet hij zijne dagen te niid- den van onophoudelijke pogingen van den kant. zijner vijanden, om zijn naam te bezwalkeu en zijn invloed te vernietigen. En toen zijn tegenkantcr Arius eindelijk plotseling werd weggenomen, merkte Athanasius aan, in [daats van te juichen over den val van ecu kotter- hoofd, dat voor hem de bron geweest was van veel onrust en angst: „üc dood is het gewone lot van alle mcnsclien. Wij moeten nooit juichen over den dood van iemand, al is hij ook onze vijand, daar niemand weten kan, of niet vóór den avond hetzelfde lot hel zijne wezen zal." Het gebeurt niet zelden, dat, als de hoofd- veêr van eene godsdienstige beweging weggenomen is, de zaak die zoo naauw verbonden is aan zijne tegen- woordigheid, in gevaar is van spoedig op te houden te bestaan. Dit was bij den dood van Arius niet het geval. De strijd, waaraan zijne beschouwingen oorsprong hadden gegeven, werd, wel verre van op te houden, met onverminderde lievigheid en kracht voortgezet. En de reden hiervan is duidelijk. Hoewel het Ariauismus het eerst een behoorlijk stelselmatigeu vorm aannam in de handen van hem, die er zijn naam aan gaf, kuu- nen de kiemen van het stelsel gevonden worden in ecu aanmerkelijk vroegcren lijd, clan waarin hij leefde. Wij vinden dan ook, dat Alexauder, bisschop van Alexandric, sprekende over de ketterij van Arius, zegt, dat zij is „de leer van Ebion, van Artemas en vau 1\'aulus Samotensis, die nu onlangs een nieuwen op- stand tegen de godsdienst in de kerk maakte." Vol- gens deze beschouwing der zaak is de oorsprong van het Arianismus te vinden in den Joodschen geest, die zich zeer vroeg in de Christelijke kerk begon te vertoo- nen. Cerinthus en Ebion geloofden beiden, dal onze Zaligmaker ecu Engcl-Mcnsch was; eene idee welke geheel cu al dezelfde is als die, welke de Ariaansche ketterij uitmaakt. Dat Athanasius ook liet denkbeeld van den Joodschen oorsproug dezer belangrijke ketterij koesterde, is duidelijk uit zijne eigene woorden. „Wij zijn afgescheiden," zegt hij, „Vau hen diejudaïseren, en hen die het Christendom niet het Jodendom ver- warren, die, den God van God loochenende, als de Joden spreken overeen God; niet dal zij beweren, dat Hij de ecnige God is, omdat Hij alleen de ongegene- reerde, en Hij alleen de Fontein der Godheid is; maar omdat Hij onvruchtbaar is, zonder een Zoon, zonder een levend Woord en eene ware Wijsheid." |
|||||||
|
volgenden Sabbath tof de communie toe te laten.
Oji den bepaalden dag wandelde Arius, in gezelschap van Ëusebius en andere vrienden, door de straten van Constantinopel naar de kerk. 0|> zijn weg daarheen werd liij door eene plotselinge ziekte aangegrepen, die zeer snel noodlottig werd, want. volgens het berigl van Athanasins sliert\' hij op den avond van dien Sabbath, cu gaf alzoo reden tot eene verdenking van den kant zijner vrienden, dat hij vergiftigd was, of liever, dat hij door tooverij was omgekomen, terwijl zijne vijanden deze plotselinge en geheimzinnige beschikking als een ontwijfelbaar oordeel des Hemels beschouwden. ARIANEN, eene seetc die tegen het begin der vierde eeuw ontstond. Zij ontleende haar oorsprong aan Arics, ecu presbyter van Alexandric, die leerde, dat Jezus Christus een schepsel was hooger dan cenig ander geschapen wezen in liet heelal, maar niet, zooals de orthodoxen beweerden, zelf God. Op het Nicsenischc concilie, door keizer Constantijn in 325 bijeengeroepen, ten einde over de mceuingen van Arius te beraadslagen, werden een aantal stellingen van orthodoxie voorgesteld en door de Aviaansclie partij aangenomen; ten laatste werd hun verzocht hunne geschreven erkenning te geven van de leer, dat de Zoon /louiootisiits fhro was, dat is: van hetzelfde wezen met God. Dit konden Arius en zijne volgelingen niet onderschrijven, en dien ten gevolge.\' werd hij ver- oordeehl en verbannen. De man, die het meest tot de zegepraal van de orthodoxe partij op de kerkvergade- ringbijdroeg, was Athanasius, die bijzonder veel ijver en scherpzinnigheid aan den dag legde, om de leer der eenheid van wezen te verdedigen en de leer van Arius te bestrijden. „Op het leerstuk der eenswezcndlieid des Zoons met den Vader berustte, naar zijne over- tuiging," gelijk Neander het uitdrukt, „de geheele eenheid der Christelijke bewustheid van God, de vol- komenheid der openbaring Gods in Christus, de reali- teit van de verlossing door Christus tot stand gebragt, en van de gemeenschap met God, door Hem aan de mcnsclien medegedeeld." Athanasius gevoelde, dat de Ariaansche leer te handhaven was, den wortel en den grondslag van het geheele Christelijke leven te ver- nietigen. Zulke denkbeelden koesterende van het over- grootcgewigt der kwestie, weigerde deze uitmuntende man vast, zelfs op gevaar van afzetting en verbanning, om aan het bevel des keizers, om Arius cu zijne vrien- den weder in de kerkgemeenschap op te nemen, te gehoorzamen. Hij gevoelde, dat zijn pligi als getrouw dienaar van Christus hem belette, om leeraars van valsehe leerstellingen in de gemeenschap der kerk te |
|||||||
|
ion
|
VRIANEN.
|
||||||||
|
Tn volkonicu overeenstemming mei licl denkbeeld,
dal de Ariaanschc kelterij van Joodsehcn oorsprong is, kan men haar beschouwen als in verband Ie staan mcl de theologische school van Antioehié, waartoe Arius. Euscbius van Nicomcdië eu andere voorname Ariancn behoorden. \\^\' ij vinden, dat Paulus van Sam< >ata, die in 272 op grond van zijne kettersche gevoelens aangaande t\\vn persoon van Christus afgezet weed, tol deze keek in betrekking stond. Oude .schrijver: deelen ons mede, dat zijne ketterij eene soort van Judaïsmus in de leer \\\\a*. Ook Lucianus, om digtcr te komen bij den lijd van Arius, was een presbyter van Antioehié, en werd in den ban gedaan, omdat hij kettersche gevoelens over den persoon van Christus koesterde, welke overeenkwamen mei die, welke later den naam van Scmi-Arianismus ontvingen. En behalve Arius /.elven, behoorden vou de dertien prelaten, die het Ariauisiniis op het concilie van Nieaa beleden, niet minder dan negen tol het Syrische patriarchaat. Gc- (hircnde het geheelc tijdperk, dat van het Nica-nische eon ilic in 3:2."> tol den dood van Constaiitins in 3(11 verliep, was Antioehié de hoofdzetel van de kettersche partij, gelijk Alcxandrië die van de orthodoxe partij was. Veel van den geest, die tot de Ariaanschc ketterij
aanleiding gaf, kan toegeschreven worden aan de scholen der Sophistcn, waarin hare leeraren opgevoed werden. Over dit onderwerp merkt Dr. Newmau, in een belangrijk werk dat De Ariancn der Vierde Eeuw tot titel heeft. het volgende aan: —■ „Het Arianismus stond in innig verband met de beslaande Arislotcliaauschc school. Dit had men kunnen gis- sen, al was er ook geen bewijs van het feit geweesl. Maar wij hebben in de omstandigheden van zijne L\'eseliiedenis werkelijk reden, om het te beschouwen als eene loot van die scholen, waarin de dialectiek onderwezen werd, die Aristotclcs als hare voornaamste autoriteit erkenden, en bestuurd werden door onder- wijzers, welke den naam droegen van Sophislen. In deze scholen werden de hoofden der kettersche partij opgevoed voor de rol, die liiin in de onlusten der Kerk [ w;is aangewezen. De welsprekendheid van Paulus van Samosata blijk! uil den brief van hel concilie, dat hem veroordeelde, waarin hij bestempeld wordt mei den schandelijksten titel, waaraan een Sophisl door de uitoefening van zijn beroep blool stond. De bekwaamheid van Arius in de kunst van dispu- tcren is wel bekend. Asterius was een Sophist van heroen. Aelius kwam uit de school van een Aris- loteliaan van Alcxandrië. Eunomius, zijn leerling, |
|||||||||
|
die legen hel einde der regering van Constantius
het Ariaanschc stelsel op zijn oorspronkelijken basis weder opbouwde, wordt door Ituffinus voorgesteld als iiitinuntende in de disputeerkunst. Ook in een later tijdperk worden dezelfde gcesl om te disputeren en de vcrvalsehtc oorspronkelijkheid indircctclijk aan de vrijdenkende school toegeschreven, in den wol beken- den raad van Sisinuius aan Nectarius van Constanli- nopel, (oen keizer Theodosius van den laatste cischte den strijd weder te beginnen, om tot eene eindclijkc regeling Ie geraken. Wel ervaren iu de theologie, en wetende, dal bekwaamheid in hel redetwisten het le- veu en het wapen der ketterij was, stelde Sisinuius den Patriarch voor, om hel gebruik der dialectiek te laten varen, en zijne tegenkanten sleelits uit te dagen om een algemeen auathceui uil te sproken over al die Anti-Nica?uisehc vaderen, welke geleerd hadden, wal zij zelve nu als valschc leer aangaven. Toen hei middel beproefd werd, wilden de ketters er niet iu toestaan geoordeeld te worden door de meeningen der ouden, en zij durfden ook diegenen niet vcrooitlccleu, die door iedereen voor profeten gehouden werden. Hierop, zeggen de geschiedschrijvers die het verhaal geven, bemerkte de keizer, dat zij voor hunne zaak op hunne bekwaamheid in hei redetwisten steunden, eu niet op de getuigenis van de eerste Kerk." Dikwijls is beweerd, dat de vermenging van hel
Platouismus met hel Christendom de geboorte aan het Arianismus gaf. .Men kan niet ontkennen, dat in de eerste Kerk de leerstellingen van Plato een grooteu invloed hadden op de wijze van denken en tdtdruk- king van menschen, die met een boog bespicgelenden geest begaafd waren. Maar te /.elfder tijd kon Arius moeijelijk gerangschikt worden ouder hen, die niet de diepzinnige wijsbegeerte der Platonische school gekleurd waren. Itij had meer aanleg voor de dia- leetiek dan voor de philosophic. En daarom zijn de gronden, die hij ten gunste van zijn stelsel aanhaalt, eerder getrokken uit de scholen der Sophistcn dan uit de geheimzinnige beschouwingen van de volgelingen van Plato. Aan Arius moei de eer worden toegestaan van
ooi-sprong Ie hebben gegeven aan de belangrijke ketterij, die naar hem genoemd is. Zijne gelijktijdige tegenkanten, Alexanderen Athauasius, schrijven ecn- parig het Arianismus als een stelsel aan hem, en aan hem alleen toe. \'Jok Sozomcuus berigt ons, dat Arius de eerste was, die in de Kerk de leer van de scheppiug r,i itiet-eeinriiihtid Fftu ilni Xnoit ritu God invoerde. Dit beschrijft iu korte woorden de gehecle ketterij, |
|||||||||
|
\\IA. I\'.H
leekenen, maar iu allen gevalle beweerde hij ongeveer
vijfjaar later haai- aan Ie nemen, liet hoofd van de orthodoxe partij op de kerkvergadering van Nicsea was Athauasius, aartsdiaken van Alexandrië, die kort daarna, bij den dood van Alcxaudcr, den bisschopszetel dier stad verkreeg. De Ariaansche twist was verre van met den dood
van Arius te eindigen. De kwestie was te belangrijk om voor hare oplossing van een enkel persoon af te hangen. Het voorkomen van den si rijd onderging echter ecnige verandering len gevolge dezer gebeur- tcnis. Ecnige aanhangers der Half-Ariaansche of middelste partij, die door hunne persoonlijke be- laugstelling in Arius weerhouden waren van zijne bijzondere leerstellingen te vcroordeelcu , kwamen nu te voorschijn om openlijk Ie verklaren, dat zij van zijne inzigten geheel en al afstand deden. Eene andere gebeurtenis van groote belangrijkheid had spoedig daarna plaats, namelijk de. dood van keizer Constantijn in het jaar :S.\'S7. Coustautius, die hem in het Oosten opvolgde, nam nog meer dan zijn vader aan de heerschende twisten deel. Hij werd een ijverig en vurig aanhanger van de Ariaansche of Auti-Xica\'nische partij. De discussién, die hij aan het hol\'hield, werden door alle klassen nagevolgd, zoodat, zooals Gregorius van Xyssa verhaalt, hel llomootttiou besproken werd in de winkels der bakkers, aan de tafels der geldwisselaars, en zelfs op de mark! voor oude klcederen. „Vraag naarden prijs van hel brood," zegt Gregorius, „gij krijgt tot antwoord: De \\ ader is grooter dan de Zoon, en de Zoon onderge- schikl aan den Vader. Vraag of het bad gereed is, en men antwoordt u: De Zoon van God werd uil niets geschapen." Terwijl Constantius, die inliet Oosten regeerde, de zaak der Ariaueu met warmte omhelsde, begunstigde Constant ijn de jongere, een andere zoon van den overleden keizer, die in het bestuur van ecu gedeelte van het Westen was opgevolgd, de orthodoxe of Anti-Ariaauschc partij. Een van de eerste stappen, die bij na den dood zijns vaders deed, was Athauasius naar Alexandrië terug Ie zenden, liet Oostelijk en liet Westelijk gedeelte van het rijk geraakten nu in volkomen opstand tegen elkander. De gunst door den jongeren Constantijn aan hel hoofd der catholicke partij betoond, werd begroet met de bevestiging van de afzetting van Athauasius op eene vergadering, die te Antiochië ouder het gezag van Constantius bijeeu- kwani. Jlen vreesde nu, dal er eene scheuring tus- schen de Kerk van het Oosten en die van het Westen zoude plaats hebben. De zaken namen klaarblijkelijk |
||||||
|
die wij im overwegen. Haar stichter, uitgaande van de
schriftuurlijke benaming van Christus als den „Zoon,\'\' beweerde niet, alleen de noodzakelijke minderheid
dan de Vader, welke door het idee van Zoonschap aangeduid werd, maar ook de noodzakelijke poste- rioritcit, mei betrekking lot den lijd van liet bestaan des Vaders, en wal hij als een noodzakelijk gevolg hiervan beschouwde was, dat er een tijd moet geweest zijn, waarop de Zoon niet bestond, en dal Hij ge- vormd moet zijn geworden van wat er eens niet was. Deze gehcole wijze van redenering is klaarblijkelijk valsch, daar zij gegrondvest is op ccue valsche over- eenkomst tusschen het Zoonschap van een Goddelijk persoon en dat van ecu gewoon mensch. Arius vergat, dat de natuur van God noodzakelijk cene geheimzinnigheid moet zijn, en dat gecne redenering gezond kan zijn, die haar vergelijkt met de natuur van een geschapen wezen. Vóór zijn tijd waren er reeds ketters lol dezelfde dwaling vervallen. Om de Goddelijke mei de menschelijke natuur in overcen- stcmniing te brengen, loochende Sabellius hel. onder- scheid van personen in de Godheid. Met hetzelfde doel ontkende Panlus van Samosata, en later Apollinaris, het bestaan des Woords en der menschelijke ziel als te zanien in den persoon van Christus. Arius verviel in deze beide dwalingen, en toch stemde hij zooverre met. de catholicke of orthodoxe partij in de Kerk overeen, dat hij gereed was, om aan den Zoon alles toe te schrijven, wat: gewoonlijk aan God toegeschreven wordt , Zijn naam, gezag en niagt, in het kort alles, behalve de natuur of hel wezen, dal niet medegedeeld kan worden. Daarom was in de geloofsbelijdenis, die de Ariaansche partij op het concilie van Nicira vertoonde, en die opgemaakt was door den beroemden kerkgeschiedschrijver Eusebius van Ccsarca, allever- wijzing op de onsia of de wezenlijke natuur wegge- lalcn, maar aan den Zoon van God elke eereuaam en waardigheid, behalve homooitsios of ccnswczciulheid (niet den Vader) toegekend. Dit was echter slechts het betwiste punt vermijden. Het verschil tusschen de twee partijen op het concilie was het hoofdpunt, daar de cenc beweerde, dat Christus een schepsel was, en de andere, dat, Hij God zelf was. De beslis- sing van het concilie was eene geloofsbelijdenis aan Ie nemen, welke bekend is onder den naam van de Nicocnische geloofsbelijdenis, en in zeer duidelijke bewoordingen het orthodoxe en Anti-Ariaansche ge- voelen over den persoon van Christus beval. Het is twijfelachtig, of Arius al of niet overgehaald werd om dez.e geloofsbelijdenis op het concilie Ie onder- |
||||||
|
19-2
|
A MANEN.
|
||||||||
|
pen zeer ernstig voorkomen aan. De bisschoppen te
Antiochië verzameld wan-u nicl tevreden met liet vonnis der afzetting over Atlianasius uit te spreken, maar stelden ook een opvolger aan, die op verzoek en in naam des keizers door cene gewapende tnagt kIs bisschop van Alexandrië geïnstalleerd werd. Te luid- den van het daaruit volgende gewoel had Atlianasius tijil om ti\' ontsnappen, en vond hij cene schuilplaats in de nabijheid der stad. Na korten tijd trok hij naar Rome, waar de afzetting op eene synode, die in 3 I:\' bijeenkwam, Ier zijde gezel, en hij als bisschop erkend werd. De strijd tusschen de Üostcrscbc en de Westcrschc
kerk woedde verscheidene jaren mei steeds toenemend geweld, landelijk werden de twee keizers Constantius en (\'onstans door den invloed der Rooi.ische kerk over- gehaald, om te zanicn in 347 een algemeen concilie te Sardica in lllyrië bijeen te roc)ien, om, zoo mogelijk, ecu einde te maken aan de ongepaste twisten, die tusschen de twee kerken over de Ariaansche kwestie gevoerd werden. Op dit concilie werd de Oosterschc kerk vertegenwoordigd door zes en zeventig liarer bisschoppen, terwijl meer dan drie honderd van de VVcstcrsehe bisschoppen tegenwoordig waren. De ge- sehilvoeringcii, ilie er plaats hadden, dienden slechts om de breuk grootcr te maken, in )i!aats van die te heiden. IJe bisschoppen van het Westen eischten,dal Al hanasius cu zijnen vrienden toegestaan zoudeworden om de vergadering in de hoedanigheid van bisschoppen bij Ie wonen, en daar de bisschoppen van het Oosten weigerden om lot dit punt hunne toestemming Ie ge- vcn,had er eene geheele vrcdebrcuk tusschen de twee partijen plaats, üc Westersche bisschoppen gingen voort met hunne zit tingen te Sardica te houden; de Oosterschc trokken naar Philippopolis in Thracië, waar zij hun vonnis van afzetting tegen Atlianasius en zijne vrienden hernieuwden, en tol .fulius, bisschop van Rome, uitstrekten. Het concilie van Sardica aan i\\v\\\\ anderen kant, verlaten zijnde door de Oosterschc partij, bevestigde de beslissing van de synode van Home, die Atlianasius als wettigen bisschop erkend had, ondanks zijne afzetting door liet concilie te An- tiochiü. De band der broederschap tusschen de twee kerken werd nu geheel en al vancengescheurd. De verbittering door de geschilvoeringen opgewekt werd eiken dag heviger, en in hel jaar .\'i H) werd Gregorius, Ariaansch bisschop van Alexandrië, vermoord. De vrees van keizer Constantius was nu gaande gemaakt, en daar hij geheel en al onder den invloed van de Ariaansche parlij was, werd hij gemakkelijk overge- |
haald, om krachtige maatregelen tegen Atlianasius en
zijne vrienden te nemen. Twee orthodoxe bisschoppen werden eerst op de synode van Sirinium afgezet, en dit gedaan zijnde spanden de keizer en de Ariaansche partij al hunne krachten iu, om den ondergang van Atlianasius zclven Ie bewerkstelligen. I)c populariteit van dezen uitstekenden godgeleerde was echter Ie Alexandrië zoo groot,dat men, om daartoe Ie geraken, tot geene gewone lisl zijne tocvlugt kon nemen. De onwaardige strikken, die gespannen werden, worden aldus door Neandcr beschreven: „Intusschen zocht Constantius Atlianasius, waar-
schijnlijk niet opzet, gerust te stellen, ten einde des te zekerder zijnen slag te kunnen slaan, en onrustige bewegingen onder hel Alcxandrijusche volk te voor- komen. Toen de genoemde kerkvoogd liet eerst, van de woelingen zijner tegenstanders hoorde, schreef de keizer hem ecu korten brief, waarin hij hem veiligheid beloofde, en aanspoorde om zich in de bediening van zijn ambt door niets te laten sloren. Hierop steunende, verklaarde Atlianasius, toen later sommige personen, die zich voor afgevaardigden des keizers uitgaven, hem geboden zijne gemeente te verlaten, dat hij op keizerlijk bevel te Alexandrië mocsl blijven, en zich ei rst dan genoodzaakt en geregtigd zou achten van de kudde, door den lieer aan zijne herderlijke zorg toevertrouwd, te scheiden, wanneer zulks hem door den keizer zclven, of voor het minst door een schrifte- lijk bevel in zijnen naam, werd gelast. Diensvolgcus ging hij voort in de uitoefening van zijn bisschoppelijk ambt, totdat inden nacht van den negenden Februarij des jaars 356, de Dux Sirianus, niet verwaarloozing van allen eerbied voor het heilige, en vergezeld van cene gewapende schaar, de kerk binnendrong, terwijl Atlianasius met een deel zijner gemeente zich door bidden en zingen voorbereidde voor de godsdienst- oefening, die, naar Alcxandrijiisch gebruik, Vrijdag morgen zou gehouden worden. Atlianasius alleen be- hield, onder het getier der ruwe soldalen, zijne tegen- woordigheid van geest. Alvorens aan zich zelf te denken, zocht hij de aanwezige leden zijner gemeente tol bedaardheid te vermanen, en voor hunne redding te zorgen. Kalm bleef hij op zijn bisschoppelijkcn zetel zitten, terwijl hij den diaken beval, om voort te gaan met het voordragen van den honderd zes en dertigsten psalm, waarbij de woorden: „En uwc goc- dcrlierenbcid is in eeuwigheid" telkens door het koor der gemeente gezongen werden. In spijt daarvan drongen echter de krijgsknechten hoe langer hoe die- per, tot binnen het Heilige der Heiligen, in de kerk |
||||||||
|
\\RIANEN. 1\'Cj
|
|||||||
|
van het woord ouniit, wezen, te gelijk de. HoiuooKria,
eeiisuezendheid, en de llijmoiousii\', gelijkwezeudheid,
getroffen werden. Het duurde niet lang. of deze zaïiiengcslelde twist bereikte de ooren vau den keizer, die daarop besloot om een ander algemeen concilie bijeen te roepen, ten einde de eenheid in de Kerk Ie herstellen. I) >or invloed van de hofpartij werd dit besluil iu zoo verre gewijzigd, dat er twee coueiliën in plaats vau een veigaderden: een 1 lostenenconcilie Ie Seloueia iu Isaurie, en een Hes!erseli eoneilie te Ariminum (Itiniiui) in Italië. Deze eoneiliën kwamen iu het jaar .\'55\'.) bijeen, en de uitslag was. dal ilemeer- derhei)! van liet eoneilie o- Ariinininin hare goedkeu- ring aan de .\\iea-iiisehe geloofsbelijdenis gaf, terwijl de meerderhei)! van hel concilie te Scleueia haar zegel aan de vierde Allliochisehe gel) ofsbclijdcuis hechtle. De twee beslissingen moesten daarop den keizer voor- gelegd worileu, die persoonlijk eu door middel vau anderen er in slaagde zoodauig op beide partijen te werken, dal er eindelijk eene geloofsbelijdenis werd aangenomen, die alle voorstelleu betredende de uu- lia, hel wezen, al- onsehrift matig verbo)»l, eu slechts in hel algemeen verklaarde, dal de Zoon van God gelijk aan den Vader was. zooals ile Heilige Schriften : leerden. Deze geloofsbelijdenis werd door een concilie, | in J160 te Constantinopel gehouden, bekrachtigd, en werd eindelijk bijna overal aangenomen. Door middel van deze schrander uitgedachte schik-
kiug, en bedreiging van afzetting en verbanning van
al degenen, die er niet in vv Uden toestemmen,slaagde
Constant ius er in ecu einde Ie maken aan allegcseliil-
leu over de leer. Hei was echter niet te verwachten,
dal zulk eene wijze om een ingewikkeld theologisch
| vraagstuk op te lossen, blijvend zou werken. Naauwe-
i lijks was liet leven van keizer Constantius ten einde,
en zat er een Heidensch keizer op den troon, of de
! zaken namen eene geheel andere rigtiug. Alle partijen
i kregen nu volkomen vrijheid van handelen, en namen,
als een natuurlijk gevolg daarvan, weder dezelfde
stellingen in tegcuoverelkaai als vroeger. Dit duurde
i voort onder de regering van keizer .lovianus, die,
hoewel hij de Xieienischc leer aannam, hel toch zijn
\' pligl rekende, nooit niet zijn gezag in zaken, die. tol
de Kerk behoorden, tusschenbeiden ie treden. Hci-
zelfde beginsel werd door zijn opvolger Val) iiliuiauus
aangenomen, wiens broeder \\ aleus een ijverig Ariaan
was. Aan dezen had \\ alentiuiauus hel best uur van hel
Oosten toevertrouwd, en daar hij wreed en liecrsch-
, zuchtig vau aard was, gebruikte hij zijne verhevene
stelling om de orthodoxe geestelijkheid te vervolgen
|
|||||||
|
door, zoodal mouiiikeu, geestelijken en leeken om
strijd Athanasius aanspoorden zich aan de liandcn zijner vijanden Ie onttrekken; maar eerst nadat de meeste leden zijner gemeente zich verwijderd hadden, liet hij zich voortslepen, en ontkwam aldus aan de soldaten, die hem moesten gevangen nemen, in zijne plaats drong men nu weder een volstrekt wcrelds- grziud, hartstogtelijk en onbeschaafd menseli, den Cappadociër Gcorgius, mei geweld van wapenen aan de Alexandrijnsehe gemeente op. Kn terwijl daarbij in den naam der godsdienst allerlei gruwelen wei-den gepleegd, vond At hanasius, die met den ilood bedreigd en tol Aiixuma in Ethiopië vervolgd was, ecne veilige schuilplaats ouder de Egyptische monniken." l>e Ariaansche parlij had uu door hel geheele
Ronieiusche rijk hel overwigt. Evenwel bragl de verwijdering van den man. legen uien de haal een vast bondgenootschap tussuhen anders verdeelde god- geleerden gevormd had. eeue oogeublikkelijke uit - breking van tot nog toe onderdrukte verbittering teweeg. De Ariaansche en Half-Ariaausche partij plaatsten zich nu tegenover elkander; de eerste werd aangevoerd door Eunomius, de andere door Basilius van Aneyra, die grooten invloed op keizer Constant ius niioeleude. He hofpartij, begeerijr om deze inwendigt verdeeldheid te onderdrukken, die de Ariaansche partij in stukken dreigde Ie scheuren, had invloed ge- üoeg om Ie verkrijgen, dal Ie dien einde de volgend)\' geloofsbelijdenis opgesteld werd: „Daar zooveel on- lusten ontstaan zijn uil de onderscheiding van de eenheid van wezen of de gelijkheid vau wezen, zoo zal voortaan niets geleerd of gepredikt worden be- trckkelijk hel wezen van den Zoon van God, omdat ever (lat onderwerp niets ie vinden is in de Heilige Schriften, en uiudal liet er een is, dat de maat van het incnschclijkc kenvermogen te boven gaat." De hoof- den van de Semi- of Half-Ariaanschc partij zagen in deze Sirmiaansche geloofsbelijdenis — zoo genoemd, omdat /.ij te Sirmium in Bencdcn-Paunonië opgesti ld was - eene poging om de onderdrukking van hunne bijzondere leerstellingen te bewerken, en de zege- praal der Kunomiauen ie verzekeren. Daarom riepen zij in .\'i58 eene synode Ie Aueyra bijeen, waarop een lang en wijdloopig document werd opgemaakt, dal hunne inzigten over de gelijkheid van wezen lussehen den Vader en den Zoon Clloiiioiotmai uiteenzette, tegenover de N:icanisebc geloofsbelijdenis en de Eu- uomiaansche artikelen, en te zelfdcr tijd de Kerk waarschuwde tegen de nieuwe geloofsbclijd)\'iiis, die Ie Sirmium was opgesteld, waarin, dooi weglating |
|||||||
|
194 ARIANEN.
|
|||||||
|
het Rouieinsebe rijk, die tot het Christendom waren
bekeerd, \'l\'oeu de Wandalen in het jaar 430 Noord- Afrika in bezit genomen hadden, stelden zij van tijd lot tijd hevige vervolgingen in legen de aanhangers van de Nicg\'iiisehe leer. Kort na de Hervorming begon zich het Arianismus
in Kugeiaud Ie vertooueu, waar liet zich met aanver- waute ketterijen eenigermate schijn! uitgebreid te hebben, zoodal in 1560 door de aartsbisschoppen en bisschoppen ecu Insluit werd uitgevaardigd, hetwelk inhield, dat onverbeterlijke Arianen, Pelagianen of \\ \'rijo-wil-manueii in de gevangenis zouden worden gezel en dwangaibeid zouden verrigten, lotdat zij berouw zouden gevoelen over hunne dwalingen. Twee Arianen werden onder de regering vau Jacobns 1. gest rail. Tot aan hel begin der vorige eeuw werd er weinig
meer vau den Ariaanschen twist gehoord, toen hij in Engeland weder in het leven werd geroepen door vV\'histon, Enilyn en Dr. Samuel Clarke. Laatst gc- iioemde godgeleerde was een boog of Half-Ariaau, maar de twee eerstgenoemde personen waren lage Arianen, die den Zoon vau God tol den rang vau een wezen op een engel gelijkende, van een schepsel uit niets gemaakt, verlaagden. Sedert dien tijd is het Arianismus bijna geheel uit bel oog verloren, en zij, die lol Ariaauselie gevoelens aangaande den persoon van Christus overhelden, zijn gewoonlijk overgegaan lot de Sociuiaanscbe of, zooals zij zich zelve noemt, Unitarische partij, die den Verlosser tot eeu gewoon inensch verlaagt. Hei Arianismus heeft echter in Ierland meer dan
in Engeland vasten voet gehouden. Gedurende de regering vau George I. schijnt hel in dat land het hoofd Ie hebben opgestoken, en aanhangers onder de Presbyteriaansche leeraren te hebben gevonden. Tus- sehen 1 705 en 17 — ."> werd er een scherpe strijd over dit onderwerp gevoerd, die feu laatste eindigde met de afscheiding van de Presbyteriaansche kerk van acht leeraren, die Ariaauselie beginselen toegedaan waren, en zich tot een afzonderlijk kerkelijk ligebaain ver- eenigden, dat den naam van Presbyterium ritu dntrim aannam. Deze kleine afscheiding zuiverde echter de Presbyteriaansche synode niet geheel van den znurdecsem van het Arianismus, dat in tegendeel nog voortging mei zich in <\\m loop der vorige eeuw in hel geheim te verspreiden, toldal eindelijk de aandacht getrokken werd op hel ernstige en onrust barende feit, dal een vrij groot aantal leeraren, die lot de synode behoorden, Ariaauselie leer had ingezogen en wer- |
|||||||
|
en te onderdrukken. Voorbeeldigebisschoppen werden
vau huune kuddni losgescheurd, ru hunne plaatsen werden door do onwaardigste personen bezet. De Half-Arianen, die ook aan de harde behandcliug vau
Valens blootstonden, maakten natuurlijk mei de regt- zinuigen tegen de Ariaauselie parlij gemeeue zaak, en hunne sympathie in rampen leidde trapsgewijze tol eene sympathie in leer. De Nicwnischegeloofsbc- lijdenis werd als een band van vereeuiyimi\' aangcno- men, en toen Theodosius de Groote den keizerlijken troon beklom, was de Nictenische partij zoo goed gevestigd, dat in hel jaar .\'ISO eene wet werd aauge- nomen, waarbij bepaald werd, dat alleen /.ij, die de Xicienische leer over de eeuswezendheid van den Zoon en den Vader onderschreven, in hunne kerken inogten blijven. In November vau hetzelfde jaar hield Thco- dosius zijn zegevierenden inlogt iu( \'onstautinopel, en bevindende dat de Ariaauselie bisschop Demopliilus en zijne partij in hel bezit der kerken waren, terwijl de regtzinuige bisschop en diens kudde in een gewoon huis hunne godsdienstoefening hielden, gaf hij Demo- jiliilus de keus, om de Nieseuische geloofsbelijdenis te onderteekiiien ol\'dckerkentc verlaten. De Ariaauselie bisschop koos liet laatste, en zijne parlij werdgedwou- gen om ie (\'onstautinopel builen de stadsmuren te vergaderen, dat de Arianen tot de zesde eeuw deden. Theodosius was besloten om al zijne pogingen in lic! werk te stellen, ten einde de zegepraal der Nica- niselic leer te voltooijen, en daarom besloot bij een tweede algemeen concilie te (\'onslaiitiuopol bijeen te roepen, met hel doel om (lil geliefkoosde pl;\\n Ie vol- voeren, en te zcH\'der lijd Gregorius van Xazianzc als bisschop van de hoofdstad vanbet Oostersch-Romein- selie rijk in te wijden. Deze laatste plegtigheid werd tijdens de zilliie. door Meletius, bisschop van Antio- ehic, verrigt, die om zijn ge vorderden leeftijd en zijne waardigheid geroepen was. om bij de beraadslagingen voor Ie zitten. Korl na zijne aankomst te Constanti- nopel stierf Meletius, en volgens den wenscb van den keizer werd Grcgorins tol de vaardigheid vau patriarch verheven. Deze benoeming bclcedigde de Egyptische en \\\'\\ cstersche bisschoppen zoodanig, dal de nieuwe waardigheidsbekleder afstand zocht te doen van zijn verheven ambt, en daartoe verlof kreeg. liet concilie besliste ten gunste van de Nictenische geloofsbelijdenis en veroordeelde de Ariaauselie leer. Van dien tijd (-\')^Jj afhield hel Arianismus op eene ketterij te zijn, die door een aanzienlijk gedeelte in de Kerk aangekleefd werd, maar hel hield stand onder de ruwe en barbaatsclie natiën aan de grenzen van |
|||||||
|
AHIVIUDlS.
|
|||||||||
|
\'Ja
|
|||||||||
|
kclijk onderwees. Men begon een onderzoek in te
stellen, en er werd bevonden, dal niet minder dan zeven cu dertig leeraren schuldig verklaard werden van de Ariaansclie ketterij aan te hangen. Van deze scheidden zich in 1S.\'50 zeventien af, die zich tot cene afzonderlijke synode, onder den naam van de Rkhonstuaxtsche Synode van Ulster (zie ald.), vereenigden. Het Presbyterium van Antrim is sedert dien tijd mei dit ligchaam vereenigd. l)e Ariaanschc gemeenten worden voornamelijk in de graafschappen Antrim en Down gevonden. Er zijn ook eenige ge- meenten in liet zuiden van Ierland, die de Synode van -Munster uitmaken, welke allen tot voor kort Ariaausch of Sociuiaansch waren. De Ariaansclie zoowel als de regtzinuigePresbyterianen van Ierland ontvangen liet Regiitm Ihuum, of de toelagen van het gouvernement, voor de ondersteuning hunner leeraren. Zie Acacia- NEN, -EllANEN, EUNOMIANEN, PsATHÏlUANEN, SEMI-
AlUANKN. A1UVURDIS (Khuli\'i-eudei- zint), eeue secte diein
Azië,en voornamelijk in Armenië cu de aangrenzende lauden, bestaan heeft, waar zij zich van oude tijden af had staande gehouden. De secte ontleende dezen naam aan hare aanbidding Avv zon. Hare leer was voortge- sprotenuit ecue vermenging der vereering van ()riuuzd (zie Abesta) met eenige element en van bot Christen- dom. Tusschen de jaren S\'.V.i en 851 kreeg deze secte eennieuw voorkomen eu ecu nieuw leven door zekeren Seinbat, die tot de provincie Ararat behoorde. Deze. die door geboorte en opvoeding ecu Paii.ii ia \\n was (zie ald.), kwam in aanraking met ecu Perzisch gences- beer en sterrekundige, Medselinsie grhce1.cn, en wen! door diens invloed er toe gebragt,om te beproeven cene nieuwe vereeniging van liet Parsismus nut liet Christendom tot stand te brengen. Hij vestigde zich in een dorp, Thondracgenaamd, en daarom kreeg zijne \' secte den naam van Thondraceuers. Men zegt van hen, \\ dat zij de leer eener Voorzienigheid, van een leven na den dood, van de genade des Heiligen Geestes, alle , zedelijkheid en de sacramenten der kerk verworpen hebben, en dat zij geene wel of beteugeling van eeni- \' gerlei soort erkenden, maar beweerden, dat er geene j zonde en gecne straf was. Dit verslag van hunne, leer, dal uit Armenische bronnen geput is, moet mei veel wantrouwen ontvangen worden. De Arivurdis werden . met veel hardheid dooi- de geestelijken behandeld en streng vervolgd, en toch behielden zij liuii staiidpiinl, en verspreidden zij zich zei I\'s wijd en zijd over Armenië. 1\'in anderen ie weerhouden van zich hij beu aan ie sluiten, werden vele Arivurdis door hunne vijanden |
|||||||||
|
mei liel beeld van een vos gebrandmerkt, als eentceken
van dcu ketter, die sluw in den wijngaard des lleeren sluipt cu dien tracht Ie vernielen. >< iel tegenstaande alle middelen, die gebruikt werden om den voortgang der secte tegen te gaan, bleef zij toenemen in leden. „Vooral nam," zooals wij van Meander vernemen, „die uitbreiding toe, toen omstreeks hel jaar 1002 de bis- schop Jacobus, het geestelijk opperhoofd der provincie Itarkh, tot haar overging. Daar echter juist in Armenië het Christendom door bijgeloof, ceremoniedieust en vermenging met .Ti lodsehe best anddeelen, die hier meer nog dan elders heerschappij hadden verkregen, zeer verontreinigd was, zoo blijft hel voor hel minst Ivvij- t\'elachtig, of door de verdedigers der heerschende kerkleer niet alles, wat tegen die vreemde bcstunddee- len zich verzette, cu daarin met de l\'aiilieiauen ovcr- eenkwam, zouder grond eu niettegenstaande het van geheel andere beginselen uitging, aan den invloed der laatsten werd toegeschreven. liet zou dus allezins mogelijk zijn, dat de bisschop Jacobus, onafhankelijk van de l\'aiilieiauen, door hel onderzoek der Heilige Schrift en der oudere Kerkleeraars tol zijne hervormde werkzaamheid was geleid, eu dal vermoeden wordl versterkt, wanneer wij zien, dat twee synoden hem niet van ketterij overtuigen konden. Maar al stond hij iu- derdaad niet de 1\'aiiliciaucn in verband, zoo behoorde hij toch ongetwijfeld tot de beteren onder hen, die, in dengeesl vanMarcion, de Apostolische eenvoudigheid zochten te herstellen, enhe! Christendom vnuJoodsehc beslanddeelen wilden zuiveren. Zijne hevige vijanden erkennen althans zelve, dat hij in strenge onthouding leefde, eu daardoor onderscheidden zich ook zijne priesters, die, onder het opzeggen van psalmen, het land alsboetpredikersdoortrokken. Hij en zijne aanhangers waarschuwden de meusehen tegenhel valsche vertrou- vvi\'ii oj) de mis, op offergave, aalmoezen en kerkelijke gebeden, als middelen waardoor men vergeving van znnden verwerven kou. Den zondaar, zeiden zij, kunnen alleen zijne eigene werken helpen; cene uitdrukking die gemakkelijk verdraaid en in oenen zin uitgelegd kon worden, dat al hei overige door lieu voor nietig werd verklaard. Ook tegen bel offeren van dieren, dat mede in de Armenische kerk in zwang was, verbiel\' Jacobus zijne stem. Toen eens sommige zijner aan- bangers zagen offeren, als eeno offergave voor iemand, die gestorven was, zeiden zij: „Arm dier, hij, voor wien gij geofferd won It, heeft zijn leven lang gezondigd eu is gestorven; maar wal heb! gij gedaan, dal gij met lii\'iu sterven moet\'"" Jacobus vond veel ingang onder de geestelijken, de grooteu en het volk, toldal de ea- |
|||||||||
|
ii DEK GETUIGENIS.
gaan: eu uaaiiwclijks hadden deze hunne voelen inge-
doopt iu hel uiterste van hel waler, of, zooals ons berigl wordt iu .loz. III : 17, „zij stonden steenvasl op liel drooge, in hel midden der Jordaau: en gauscli Israël ging over op hel drooge, totdat al bet volk geëindigd had door de Jordaau Ie trekken." Aldus over de rivier gebragt zijnde, bleef de ark ecuigcutijd te Gilgal, van waar zij naar Silo overgebragf werd. De Israt lieten, die de tegenwoordigheid van dit hci- lige symbool hoogelijk waardeerden, bragten hel naar hunne legerplaats over; maar iu hunnen oorlog niet de l\'hilisf ijncu viel hel in de handen van dit afgodische volk. hetwelk de ark in di\'n tempel van den afgod Dagon hij diens beeld plaatste. JLet beeld viel echter op het aaugezigl Ier aarde voor de arke des llecrcn, eu nadat liet weder op zijne plaats gezet was, viel het nogmaals ter aarde, eu brak het hoofd en de beide palmen zijner handen. Daar de Pbilislijneii met het Goddelijk oordeel bezocht werden, als straf omdat zij de ark bij zich gehouden hadden, zonden zij haar zonder verder uitstel naar de Israëlieten terug. /,ij hield stil te lieth-Scmes, waar vijfl ig duizend mannen door den dood werden getroffen, dewijl zij zieh Gods toorn op den hals haalden, omdat zij nieuwsgierigen hciligsch\'\'ndcml er iu hadden gezien, /.ij werd toen te Kirjath-.leaiim geplaatst, en daarna te Xob. David, wensehendi\' haar van kirjat h-Jcaiitu Ie verwijderen, besloot eene wijze van vervoer aan Ie nemen, welke van de gewone —die van haar op de schouders te dragen — v ersehilde. II ij plaatste haar op een nieuwen wagen, getrokken door runderen, eu toen deze strui- keldcll, strekte l\'zza zijue bami uit om haar legen te houden, voor welke onbedachtzaamheid hij onmiddel- lijk doofden dooi I getroffen werd. Dit ontzagwekkend oordeel dvi-A Dat i<l zoo zeer ontstellen, da! hij de ark gedurende drie maanden in bet buis van Obed-Edom liel, waarna bij haar naar Jeruzalem overbrugt. Mij bet bouwen van den tempel door Salomo werd
de ark in de aanspraak plaats of bel heilige der heiligen gezet, waar zij bleet\' lol aan den tijd van de laatste koningen van Juda, die, tol afgoderij vervallen zijnde, hunne afgoden tot zelfs iu den heiligen tempel plaats- ten. De Hebrecuwsche priesters, die zich aan de ontheiliging ergerden, namen de ark weg, en voerden haar rond van plaats lot plaats. Toen de goede koning Josia den troon beklom, werd zij\'weder naar hare plaats in den tempel teruggebragt. De liabbijuen hebben veel getwist over hetgeen er van de ark werd, toen di\' tempel door \\ebukadnezar werd vernield. Als zij me! de heilige vaten naar liabvlonovergebragt |
||||||
|
Kir, \\lik DES VERBONDS
tholieos of eerste bisschop der Armenische kerk er iu
slaagde, liein door list iu zijue inagt te krijgen. Deze liel hem, mei liel teeken der ketterij gebrandinerkl eu vergezeld van een omroeper, die hem als keiler bekend makenenaaudeopeubarc verachting prijs gev en moest, overal rondleiden, en vervolgens inde gevangenis vycr- pen. Maar uit dien kerker ontsnap!, werd Jaeobus later dom zijne vijanden gedood." Altk DES VERBONDSofDERGETL\'IUENLS,
een koffer of kist in den ondeu Joodschen tabernakel en tempel. De znmen-ielling van deze heilige kist ■ wordt aldus door Mozes in Exod. XXV : 10—1 ti be- schreveu: - - „Zoo zullen zij ee.ne ark van siltemliont I maken: twee ellen eu eene halve zal hare lengte zijn, en anderhalve el hare breedte, en anderhalve el hare hoogte. En vrij zult ze met louter goud overtrekkeu, van binnen en van buiten zult gij ze overtrekken; en gij zult tip dezelve een gouden krans maken rondom heen. Kn giel voor haar vier gouden ringen, eu zei die aan hare vier hoeken, tdzoo dat twee ringen op tic eene zijde derzi\'lve zijn, cutwee ringen op hare andere zijde. Kn maak liandboomcii van sitteiuhout , en overtrek ze mei goud. Kn steek tle liandbooinen inde ringen, die aan de zijde der ark zijn, dat men de ark daarmede drage. I Ie tlraugbooiiieu /.uilen in de ringen der ark zijn, zij zullen er niet uitgetogen worden. Daarna zuil gij in de ark leggen de getuigenis, die Ik u geven zal.\'\' iu iie/\'\' ark was, zooals een Apostel ons mededeelt (llebr. IX : II: .,de gouden kruik, daar hel manna in was. en de slat\' van Aiirou, die gebloeid had, en de tafelen des verbonds." Op tle ark rustte het verzoendeksel, dal geheel van goud was. en daarop waren Kvec gouden Cherubs geplaatst, aan tdke zijde van hel deksel één, die met hunne aangc- zigtcn tegenover elkander stonden. Tusscheu deze (\'hernbs rustte hel symbool der Goddelijke tegenwoor- digheid, dat het voorkomen had va\'u eene wolk, dieer als het ware boven zweefde. Daarom wordt in ver- schillende plaatsen van de Heilige Schrift van (lod gezegd, dal Hij woont tusscheu tic (\'herubiiu en op ; hel verzoendeksel. Kn elk jaar op den grooten ver- zoendag sprengde de hoogepriestcr, in het heilige der heiligen gaande, waar de ark des verbonds stond, het bloed des offers mei zijn vinger op en voor hel ver- zocndeksel. De ark was voor de Israëlieten hel teeken van de
tegenwoordigheid eu de magl van hunnen (!od des verbonds. Daarom moesten, toen zij de Jordaau over- trokken om hel beloofde land hinnen te treden, de priesters, die de ark droegen, hun daarmede voornit- |
||||||
|
{KERING. !\'.)?
liglteid weder in de ark. wanneer zij ei mede gedaan
hebben. Ken groot bewijs tegen het bestaan eener ark des verbonds in den tweeden tempel is het treffende feit, dat er op de afbeelding van het gereedschap des tempels, welke zich op den triomfboog van Tiltis be- vindl, die nog ie Rome beslaat, geeiie ark te zien is. De Moliaiiiedaiien beweren, dat de ark geheel ee- I reed aan Adam gegeven werd, en dal zij van aartsvader ■ tot aartsvader tot aan den lijd van Mozes overging;
j dat de portretten der aartsvaders en profeten er op ■ uitgehouwen waren; dat in oorlogstijden ecu krachtig
| i\'uischcnde wind er uit kwam, die de vijanden van ! Israël deed ontstellen, en dat zij haar daarom als middel van bescherming op hunne zwerftogtcn van
. plaats lol plaats inedevoerden. De volgelingen van
j den Arabist\'ben profeet zeggen, dat behalve de sleeiien
! tafelen de ark des verbonds ook de schoenen bevatte,
die Mozes bij het brandende braamboseh op ILorcb
uittrok, de priesterlijke muts die Aiirou droeg, cu ecu
stuk hout waarmede Mozes de wateren van Marazoet
maakte.
ARK-VEREKRING, liet is belangwekkend urn
| na te gaan, iu welk eene ruime mate de lleideusclic j eeredieiislen doortrokken zijn van elementen, die klaarblijkelijk aan de geschiedenissen van het Oude Testament zijn ontleend. \' tnder alle natiën der wereld zijn verhalen en overleveringen bewaard betreffende den zondvloed eii de ark, waarin een overblijfsel van het geslacht voor de algemeene vernieling bewaard bleef. De priesters van Ammonia hadden op bijzondere tijden de gewoonte, om eene ark ol\' boot in processie rond te voeren, waarin een altaar was, dat orakelen gat\' en in groote eer gehouden werd; ook de Ëgyptc- uaren namen over liet algemeen de gewoonte in acht van de godheid in eene ark rond te dragen. I\'oeooke vond in Opper-Egypte drie staaltjes van oud beeld- bouwwerk, waarop deze plegtighcid afgebeeld is. I let schip van [sis, eene van de voornaamste Egyptische godheden, schijnt op de ark gedoeld te hebben. I\'ryout vindt eene zinspeling op de ark iude tempelen Draeon- tia, die gewijd waren aan de aanbidding van slangen, en ook iu dien van Scsostris, die naar het model cu tot 1 herinnering van de ark te Thebc gebouwd, en aan Osiris gewijd was. Dezelfde schrijver vindt in de geschiedenis : van de Argouaiiteu verscheidene bijzonderheden, die duidelijk betrekking hebben op de ark van Noaeh. Iu andere lauden behalve Egypte werd eene ark of een I schip bij de mysteriën gebruikt, eu dikwijls in den tijd ; der feesten rondgedragen. De ark was, volgens de overleveringen der Heidensehe wereld, profetisch, eu |
||||||
|
werd, dan n> ci\'il zij in allen gevalle nooit teruggebragt.
Sommigen denken, dut zij dooi- Jeremia verborgen werd, iiin to, beletten, dat de (Jhaldeërs haar ontdekten, en dut. zij niet wedergevondeu kun worden, en ook niet wedergevondeu zal worden, voordat de Messias zal verschijnen, en de plaats, waar zij verborgen is zal openbaren. De meeste Rabbijnen schrijven echter hare bewaring aan koning Josia toe, en voeren tot bewijs daarvan :>. Kron. XXXV: i en .\'i aan: „Eu hij stelde de priesters op huune wachten; en hij sterkte i hen tot de dienst van het huis des Ueeren. Enhijzeidc lot de Levieten, diegansch Israël onderwezen, die den Hecre heilig waren: Zet de heilige ark in hel huis. hetwelk Salomo, de zoon van David, thn koning van Israël, gebouwd heeft; gij hebt geenen las! op de ] schouderen: dient nu den lleere, uwen God, en Zijn
volk Israël." Waarschijnlijk is hel, dat zij niet dei! tempel vernield werd. De Rabbijnen beweren, dat de twee tafelen der wet
in de ark werden nedergelegd; niet alleen die, welke in haar geheel, maar ook die-, welke gebroken waren. Deze meening grondvesten zij op eene verkeerde ver- taling van Deut. X : 2, welk vers zij aldus overzetten: „Kn Ik zal iip die tafelen schrijven de woordeu, die geweest zijn op de eerste tafelen, die gij gebroken en /\'//. de iii\'k gelegd hebt" liet laatste ziudeel is in onze vertaling juister aldus overgezet: „f/ij zult z<ileyijeit \'at die tri.it." De proleet Haggaï verklaart aangaande den Iwee-
deu tempel, dat hij als niets was in vergelijking van den eerst en; en die verklaring was wel gcregtvaardigd, al was liet slechts door de afwezigheid van de ark des verbonds, welks bezit ecu van de grootste voorrcglen derJodenwas.Prideauxbeweert.dat er in den tweeden tempel eene ark was van dezelfde afmetingen en van j denzelfden vorm als in den eersten, en dat deze op
dezelfde plaats stond. Dit wordt door vele Joodsche schrijvers tegengesproken, die mis zeggen, dal de gcheele dienst van den grooten verzoendag in den tweeden tempel niet als in den eersten verrigt werd voor eene ark, maar voor den grondsteen, zooals zij dien noemen, waarop de ark in den eersten tempel stond. Het is niet onwaarschijnlijk, dat er in den tweeden tempel eene ark of koll\'er geweest is, gelijk er nog in alle Joodsche synagogen eene gevonden i wordt, waarin eene kopij van de Hebrceuwsche schrif-
| | ten in den vorm van eene ouderwetsehe rol bewaard
wordt. Dit opgerolde handschrift nemen deJodeu met
groote plegliglicid uil de ark, wanneer zij er gebruik
: van willen maken, en zij leggen hel met gelijke plcg-
|
||||||
|
Mis ARMENIË
werd beschouwd als cen tempel of verblijfplaats «lei
Godheid. Noach en zijn huisgezin, acht personen bedragende, die zulk eene blijkbare gunst uit de handen des Alniagtigen ondervonden hadden, werden in de hoogste vereering gehouden, en zelfs vergood. Daarom bedroeg bel aantal der goden van Egypte in tle oude mythologie van dat land juist acht, en de ark werd gehouden voor een zinnebeeld van bel stelsel dei- hemelen, waarin deze aehl goden woonden. Dionysus of de [ndiaanschc Bacchus is somtijds met Xoachvoor een en dcnzelfden gehouden, en als dat zoo is, is bet niet onwaarschijnlijk, dal de ark door de rit/a mysticu of heilige allegorische kist voorgesteld werd, dicoud- lijds in de Dionysische processiën rondgedragen werd. Onder de oudheden van llerculaneuin is eene reek- van schilderijen gevonden, die plegtighedcn ter cerc van Bacchus voorstellen, en bet is eene omstandig- beid die der aandacht wel waardig is, dal op een dezer eene vrouw is afgebeeld, die op haren schouder eene vierkante doos draagt, met een schuin dak en aan bet einde eene deur. welke ingcdachtenisvicrcndcn optogl gedragen wordt. Naar alle waarschijnlijkheid is bet eene heilige thebet of ark, waarin Bacchus bewaard werd. En bovendien werd de ark voor een symbool gehouden, dal bij Bacchus behoorde, enbijdeplegtigc optogten te zijner eere werden afgoden of andere voor- werpen, die aan dien god behoorden, er in geplaatst. liet is < en opmerkelijk feit met betrekking tot dit onderwerp, dat in de Rooinsehc kerk Noach, als heilige, beschouwd wordt als de wijngaarden en wijn- bergen onderzijn bestuur Ie hebben, even als Bacchus bij de oude Heidenen. ARMENISCHE KERK. liet grootc cu oude ko-
uingrijk Armenië beslaat de bergachtige streek van westelijk Azië. Vele Armeniërs maken voor hunne natie aanspraak op eene zcerhoogc oudheid, en bewc- ren, dal hunne taal die van Xoacb is, welke dooi\'de spraakverwarring van Babel niet heelt geleden, en dal zij daarom de oorspronkelijke taal is, die door onze eerste ouders in het paradijs gesproken werd. Hoewel deze eisch als veel te buitensporig moet verworpen worden, is het toch aan geen twijfel onderhevig, dal de oorsprong der Armenische taal in haren ouden vorm van een zeer vroeg tijdperk dagteekent. Zij schijn! lol de [iido-Gcrmaanschc talen Ie belmoren, en met vele Sauskritsche woorden verrijk! te zijn, inaargeenc verwantschap te hebben niet de Semitische talen. De Armenische, kronijken zeggen, dat hel Christendom reeds in t\\i\\\\ tijd dei- Apostelen in Armenië werd inge- voerd, en de gronden voordil beweren zijn zonderling. |
||||||
|
DHEKERK.
I , .
j Kusebius vermeldt in zijne kerkhistorie eeue zondcr-
linge geschiedenis van zekeren Agbarus, koning van
Edessa in Meso|K>tamië, die een brief zond aan onzen
Heer, mei verzoek om hem te komen genezen van
eene ziekte, waaraan hij leed. De geschiedschrijver
baalt uil de oorkonden van de kerk van Edessa eene
vertaling van dien brief aan, met nog een anderen,
welke een antwoord van Jezus Christus moet voor-
i stellen, die beloofde een Zijner discipelen Ie zenden
om (\\cd koning te genezen. Later werd aan de ge-
schiedenis toegevoegd, dat Thaddciis, een der zeventig,
door den Apostel Thomas afgezonden werd om de bc-
lof\'tc van den Zaligmaker te vervullen. Evagrius zegt,
dat onze Deer niet alleen een brief, maar ook een
portret zond, daar Agbarus eene sterke begeerte had
uitgedrukt om Hem te zien. Dat deze briefwisseling
werkelijk in Edessa gevonden werd, daaraan kan men
bijna niet twijfelen; maar het feit, dat zij door geen
kcrkgcschiedschrijver vóór Euscbius vernield wordt,
toont, dat zij baar oorsprong verschuldigd moei zijn
aan de nationale ijdelheid van eenigc der eerste Chris-
lenen in Armenië. Ons wordt niet berigl, dal onze
Zaligmaker iets op schril\'! heeft nagelaten, en als Hij
bet gedaan had, zouden Zijne eerste volgelingen over
dit onderwerp niet gezwegen hebben. Agbarus, de
held van dit verhaal, wordt door Tacitus een koning
der Arabieren genoemd; in de Armenische kronijken
wordt hij echt er om Ier de Armenische koningen van de
dynastie der Arsaciden gerangschikt. Deze monarch,
zegt men, is alleen tot het Christendom bekeerd door
hel hoorcu van de verwonderlijke werken van Christus,
en is gedoopt door Thaddciis, nadat bij van zijne zickle
genezen was, waaraan hij zeveujaar bad geleden. Door
den arbeid van genoemden zendeling omhelsde niet
alleen de koning, maar ook een groot aantal inwoners
het geloof in den Verlosser. De opvolgers van Ag-
barus, verre van bel Christendom voor zich aan te
nemen, of bij anderen de aanneming er van te begun-
stigeu, vervolgden en onderdrukten de Christen-ge-
meenten, die geslicht waren, zoodanig, dal zij bijna
uit het land verdwenen.
Terwijl men iiioeijelijk een onbepaald vertrouwen
kan hechten aan dil verhaal van de wijze, waarop bel
Christendom hel eerst in Armenië ingevoerd werd,
moei men echter in geeneii deele als onwaarschijnlijk
aannemen, dal door middel van l\'er/iê, Syrië en andere
greusprovinciën van hel liomcinsche rijk, de kennis
der Christelijke waarheid reeds vroeg baar wig in
Armenië gevonden beeft; en even waarschijnlijk zal
hare verbreiding veel tegengehouden zijn door den
|
||||||
|
\\RMENISCHE KEltk.
|
|||||||||
|
] 99
|
|||||||||
|
dweepzieken geesl van liet oude Perzische geloof. (Icon
volk is ooit meer gehecht geweest aan zijn godsdiensl ig geloof en zijne gebruiken dan de volgelingen van Zo- roastcr. .Maar hoe sterk de tegenstond tegen hel f\'liris- tendom eerst was, liet is eene ontwijfelbare daadzaak, dal. liet in hel begin der vierde eeuw vasten voet in Armenië verkreeg door den arbeid van Gregorius,den Ferlithter, zooals bij genoemd wordt, en sedert dien tijd is bet de godsdienst van het Armenische volk gc- weest. Deze ijverige man, die Tiridates den Groote met een groot aantal zijner onderdanen door den doop in de Christelijke kerk opnam, was zeil een Armenier van koninklijke afkomst, die, te Ca:sarca opgevoed zijnde, daar in de godsdiensl van Jezus onderwezen werd. Gedurende eenigen tijd had hij veel vervolging verduurd, zelfs ligchamelijkc kwelling, omdat hij wei- gerde deel te nemen aan de afgodische aanbidding zijner landgenoot en. Door den zegen van God op zijne volhardende pogingenwerd er echtereene Christelijke kerk in Armen ie gesticht, waarover hij zelf tot bisschop gewijd werd. Hoewel velen bet Christendom aanna- incn, behield de oude godsdienst haar standpunt in vele Armenische provinciën. In bet begin der vijfde eeuw begon Micsrob zelf, die eenigen tijd de koniuk- lijke secretaris geweest was, hel Christendom in de lauden aan de (\'aspischc zee wijder te verbreiden. Tot nog toe was de Syrische vertaling van den bijbel in Armenië gebruikt, en daarom was het noodigoindc deel en van de Schrift, die bij de openbare ceredieusl gelezen werdcu,iu de moedert aal over te zet ten. Micsrob vond het Armenische alphabel uit,en in U I vertaalde hij den bijbel uit de Septuaginta in de Armenische laai. Van dien tijd af vorderde bet Christendom in het land, trots al de pogingen door de volgelingen van Zo- rouslcreude Mohaincdanen in het werk gesteld om het tegen te gaan. De Perzische koningen poogden aau- lioudend hunne heerschappij in Armenië uit te breiden, en waar zij veroveringen maakten, vervolgden zij de (\'h rist enen en zochten de oude godsdienst te herstellen. De Perzischekommandant eu gouverneur Alihr-Nerseh vaardigde, omstreeks bet midden der vijfde eeuw, eene proclamatie uit aan alle Armeniërs, waarbij verklaard werd, dat al degenen, die hei geloofvanZoroastcrniet aannamen, onder eene begoocheling der zinnen moes- ten zijn, en bedrogen waren door de Üewa of boozc geesten. De Armenische edelen hielden daarop eene vergadering in de stad Ardaschad in hel jaar 430, en verklaarden, dat bel hun voornemen was, om eerder als martelaren te sterven dan het Christelijke geloof te verzaken. Nadat de Perzische koning hen echter aan |
|||||||||
|
zijn hol had ontboden, en hen mei een wrecden dood
bedreigd bad, werden zij overgehaald om toe te geven en afstand te doen van de godsdienst van Christus. Maar de poging der Perzen om liet Christendom af te schallen en de godsdienst vanZoroaster te herstellen, maakte de verontwaardiging der groote menigte van het Armenische volk gaande, en deed een hevigen godsdienstoorlog ontstaan. Hij hare eerste stichting werd de Armenische kerk
als een lak van het Syrische patriarchaat beschouwd, ■uidcr den primaat van Ctesarea. Zij schijnt noch door de Ariaansehc, noch door de Nestoriaansche ketterij be- <mct ge worden te zijn, daar de Armenische bisschoppen hunne goedkeuring aan de decreten der concilicn van Nicsea en Ephesus hechtten. Te midden der beweging, door de vervolging van de Perzische monarchen ver- wekt, was echter een theologisch geschil ontstaan, dat de geheele Christenheid dreigde vaneen te scheuren. De leer van Nestorius, die bij voor bet eerst in AH verbreid had, was, dat Christus niet alleen twee naturen had. maar ook twee personen, of met andere woorden, dat een Goddelijk persoon zijne woning in een men- sehclijk persoon genomen had. Ten gevolge van de groote verbreiding dezer ketterij werd in 431 een concilie Ie Ephesus bijeengeroepen, lüj dil concilie zat Cyrillus, bisschop van Alexaudrie, voor, en zouder veel redenering werd Nestorius afgezet en zijne leer veroordeeld. Een van de hevigste tegenstanders van Nestorius was Eutycbes, voogd van ecu klooster in de nabijheid van Coustautiuopcl. Deze man verviel, in zijn innig verlangen om de dwaling van Nestorius te vermijden, lot een ander uiterste, en in eene dwaling van ecu geheel legenovergcsteldeu aard, die even ge- vaarlijk was. Nestorius had beweerd, dal Christus twee naturen en twee personen bezal; Eutycbes hield vol, dat in de zameustelliiig van den persoon van Christus de menscliclijkc en de Goddelijke nat uur één zijn, daar de menschheid in de Godheid opgenomen is. Deze nieuwe dwaling had even talrijke en vurige aanhangers als de dwaling van Nestorius; eu daar dit eene ketterij van de ergste soort was, die den hartadcr trof van eenige der voornaamste leerstellingen van hel Curis- tendoill, /.(mals, b.v., de verzoening en het eeuwige priesterschap van Christus, werd in tól een concilie ie Chalcedon bijeengeroepen, om, zoo mogelijk, hare verdere verbreiding ie voorkomen. <<p dal concilie \\icrden Eutycbes eu zijne dwalingen bepaaldelijk ver- oordeeld. Niettegenstaande deze beslissing verspreidde zich hel Eutychianisinus snel, en op den huldigen dag zijn, als wij de Grieksehe kerk uitzonderen, alle Oos- |
|||||||||
|
VRMENISCHK KERK.
|
|||||||||
|
jou
|
|||||||||
|
vereeniging mei hun Christelijk geloof. Dii gemengde
bijgeloof hield zich in Armenië tot het luidden der twaalfde eeuw slaande. Zie Arivi rdis. Lang en zwaar zijn de Armenische Christenen be-
proefd. Hun land is hel tooneel geweest van eene onafgebroken reeks van verwoestende oorlogen, en toch zijn zij, ondanks de achtervolgende invallen van de Seldsjoeken, Mandukken, Ottomannen en Perzen, met onwankelbare vastheid aan hun oud geloof ge- trouw geldeien. In het begin der zeventiende eeuw werd Armenia Proper van ecu groot gedeelte zijner bewoners beroofd, door de barbaarsche wreedheid van Schach Ahhas. die gewelddadig duizenden Arme- nische huisgezinnen naar Perzië overvoerde, waar vele hunner nakomelingen nog beslaan. Geene natie, de .loden uitgezonderd, is meer over de wereld ver- spreid. Hunne kooplieden worden op vele Europcschc markten gevonden, en in geheel Azië, iu Indië en op de eilanden van i\\v\\[ (lostclijken Archipel. I lel aantal Armeniërs wordt verschillend opgegeven. Men veron- derstelt, dal er een milliocn iu de Russische provinciën Erivan, Karabagb en ïiflis, en eeuige duizendtallen in de Turksche provinciën van Armenië wonen, terwijl nog een hall iiiilliocu in de verschillende landen, waarover zij verspreid zijn, te vinden is. De leerstellingen der Armenisi he kerk betreffende
den persoon van Chrislus zijn, zooals wij gezien hebhen. strikt Monophvsietisch, dat is, zij gelooven, dal de Goddelijke en de meuschclijkc uatuur iu eene vermengd zijn. Men ander punt, waarop zij van de Roonische en alle Protcstantsche kerken verschillen, maar met de Grieksche kerk instemmen, betrefl den Heiligen (leest, die, zooalszij beweren, van deu-Yudcr alleen uitgaat, in plaats van, zooals de Nicienische geloofsbelijdenis het uitdrukt, „ex pal re filioque", uit den Naderen den Zoon. Iu andere opzigtcn komen de Grieken en de Armeniërs in hunne theologische iuzig- tcn overeen, hoewel zij, in sommige bijzonderheden, iu hunne vormen en wijzen van eercdienst van elkan- der verschillen. De Armeniërs zeggen, dat zij hunne nieeniugen regelen naar den bijbel en de drie eerste conciliën, Nieiea, Constantinopel en Ephesus. Elk ander concilie wordt door de Armenische kerk niet erkend. Zij gelooven, dal het aantal sacramenten zeven bedraagt, namelijk : doop, vormsel, laatste oliesel, coni muiiie, huwelijk, pricsterwijding.cn pu-uitcutic. De doop wordt onder hen toegediend door eene dricvou- digc besprenging mei water door de hand des priesters, gevolgd door eene drievoudige indompeling van bet gclieele ligelinnui, als hel zinnebeeld van de drie dagen, |
|||||||||
|
terselic Christelijke kerken hisschcn de dw.iling vun
Nestorius en die vauEutyches verdeeld. De Armenische bisschoppen waren, waarschijnlijk om den berooiden
staal van hun land wegens de vervolging der Christenen door de Perzen, op liet concilie \\an Chalcedon niel tegenwoordig geweesl ; maar naanwelijks waren zijne decreten bekend gemaakt, of zij omhelsden met warmte de /aak van Eutyches. In 491 verwierpen zij op eene synode te Vagharshabad de decreten van Chalcedon, en verklaarden hunne gehechtheid aan <le Eutychi- aansehc leer, en op dezen stond zijn de Armenische, de Jocobietische, ile Coptische en de Abyssinische kerk die Monophysiol ischc leer toegedaan, die leert, dat er in den persoon van Christus slechts óénc natuur is, daar Zijne mcnschelijkc in Zijne Goddelijke natuur is opgenomen. Door deze openlijke verwerping van de Chalcedonische decreten scheidde de Armenische kerk zich af van de gemeenschap inel de andere takken der Oostersehe kerk, en sedert dien tijd ziju hare leden door de Grieksche en de Roonische kerk scheur- niakers en kotters genoemd. Deze afscheiding van de Armeniërs was bijzonder
gunstig voorde heerschzuchtige plannen van de J\'er- zen, die, ten gevolge van den opstand in Groot- Vr- nienië verwekt, door de vervolgingen van de Mono- physicten dal land des te gemakkelijker veroverden. De Perzische bcbcerschcr Chosroës bediende zich gaarne van den afgezonderdeu toestand zijner nieuwe Christen-onderdanen, om die gemeenschap niet de Christenen van bet Komeinsche rijk tegen te gaan, die de Armeniërs tot opstand tegen zijn gezag zou hebben kunnen leiden. Mei zijne medewerking hield Xicrses, <lc eerste bisschop of catholicos, zooals hij genoemd wordt, van de Armenische kerk, eenesj node teSliiven in het jaar 530, waarop de Mouophysietische leer bekrachtigd, en een anatheem uilgesproken werd over hel concilie van Chalcedon. Dit voltooide de breuk tusschen de Armenische kerk en de andere voornaamste kerken van het Oosten eu Westen. De ijverige pogingen van de Perzen, om niet alleen
het grondgebied van Armenië te onderwerpen, maar het volk te dwingen de godsdienst van Zoroaslcr aan ie nemen, beletteden niet, zooals wij gezien hebbeu, dat er eenc Christelijke kerk gevestigd werd. Maar de uitwerking van de langdurige burgeroorlogen, die daardoor out si ouden, en die lot na den dood \\au ïez- dejird in 45? aanhielden, was, dal een aantal Christc- ncn uil het land trokken, cu dal anderen de zaken m overeenstemming zoehlen te brengen, door de gedeel- lelijke aanneming van bel geloof van Zoroaslcr in |
|||||||||
|
.
|
||||||
|
•
|
||||||
|
Qtrtbimsl mlmm ~ht firmtni&cit jKfri.
|
||||||
|
1 C \'. I ui ■••<■ .Mi- \'j.\\ i
|
||||||
|
201
|
||||||||||
|
ARMENISCIIKKKRk.
|
||||||||||
|
j communie gezuurd brood, en wijn met wal er vermengd.
Nadat bij de Armeuiers de elementen gewijd zijn, worden zij plegtig in de hoogte gehouden, terwijl de bisschop zich tot de gemeente keeit en uil roept: „Hei- lig, heilig! Iaat ons mei heiligheid van het vereerde ligchaam en bloed van onzen Heer en Zaligmaker Jezus Christus proeven, dat, uil den hemel nedergc- daald, onder ons is verdeeld. Dit is leven, hoop.opsiau- ding, verzoening cu vergeving van zonden.\'" Terwijl deze woorden gesproken worden, geeft de gemeente blijken van de innigste aanbidding; eenigen leggen het voorhoofd tegen den grond, anderen knielen mei de handen smeekeude uitgestrekt, de oogen gerigt naar het aangebeden voorwerp, en het gelaat geteckend met een voorkomen van het ernstigste gebed. Dcconi- inunie moet, gelijk in de Koomsehe kerk, nuchteren ontvangen worden. De Armeniërs zeggen niet tegclooven aan de leer
van hel vagevuur; zij gebruiken ten niinsle het woord nooit, maar mei vreemde tegenstrijdigheid zenden zij gebeden voor de doodeu op, cu gelooveu zij, dat de zielen der afgestorvenen voordcel zullen trekken uil de gebeden der kerk. De oorbiecht, zooals zij bij de Armeniërs bestaat,
en het formulier der absolutie door den priester ge- bruikt, naderen veel meerde Roomsch-t\'at ludieke dan de Gricksehe kerk. Het formulier der absolutie is als volgt: „Moge een medelijdend God genade met u hebben! Moge Hij u al uwe bcledenc en vergetene zonden vergeven! Knik, krachtens mijne priesterlijke niagt en het Goddelijk bevel: „Wat gij ontbinden zult op aarde, zal in den hemel ontbonden wezen," maak u door datzelfde woord los van alle gemeenschap met uwe zonden, van gedachte, van woord en van daad, in den naam des Vaders, des Zoons en des Heiligen Gccstes." De absolutie wordt bij de belijdenis aan den priester zonder vermaning verleend. Boetedoeningen worden opgelegd, maar geene aflaten gegeven. Gebe- den aan de Maagd Maria en andere heiligen zijn zeer gebruikelijk, en veel gewigt wordt daaraan gehecht. Het kruis en afbeeldingen van heiligen zijnook voor- werpen van vereering. Somtijds wordt op dezelfde schilderij (iod de Vader voorgesteld als een oud, eer- waardig man, terwijl de Zoon verschijnt in de gedaante van een jongeling, en de Heilige Geest in de gedaante eener duif, terwijl de Maagd Maria als onmisbare ge- zellin voorgesteld wordt. Dat de moeder onzes Ilecrcn (leipiirllieiios, altoos-Maagd, was, beschouwen de Ar- meniërs als cenc leer van het hoogste belang; zij meene.u, dat zelfs de gedachte, dat zij andere kinderen |
||||||||||
|
die onze Zaligmaker in het graf doorbragt, maar
dit wordt niet altijd als onmisbaar beschouwd. Drie druppelen van het meinot of de heilige olie worden met het water vermengd, hetgeen vergezeld gaat van een gebed, om de nederdaling van den Heiligen Geest in de olie en het water.zoodal het mengsel de heiligheid vande Jordaun moge ontvangen. Hij deze plegtigheid gedenken zij de moeder Gods enaltoos-Maagd Maria, Johannes den Doopcr, al de heiligen benevens den Heer. Zij gelooveu, dat door het sacrament desdoopsde erfzonde weggenomen wordt, en dat de wedergeboorte en de aanneming verworven worden. Zij erkennen het besprongen als ecue wettige wijze van doopen, want zij nemen van andere kerken diegenen aan, die be- sprengd zijn, zonder hen weder te doopen. Het gebruik om driemaal water op het hoofd te gieten, hebben zij ontleend aan de overlevering, dat dit de wijze was, waar- op Christus indeJordaan gedoopt werd. Bckcerlin- geu van het Jodendom en hei Mohamedismus worden, hoewel zij volwassen zijn, op dezelfde wijze gedoopt. De Grieken verschillen van de Armeniërs ten opzigte der toelating van bekeerlingen van andere kerken daarin, dat zij ergeene als zoodanig toelaten, op welke wijze deze vooraf ook gedoopt mogen zijn, zonder hen weder te doopen. Na den doop dienen de Armeniërs het meirun of chrisma aan het kind toe, op dezelfde wijze als het laatste oliesel onder de Roomsch-Catho- lieken toegediend wordt; zij zalven het. voorhoofd, de oogen, de ooren, de borst, de palm der handen en de zolen der voeten met de gewijde olie in den vorm van ecu kruis. A\\ anneer dit afgcloopcn is, dienen zij de communie aan het kind toe, hetgeen verrigt wordt door een stukje van het gewijde brood, in wijn gedoopt, op de lippen van het kind te wrijven, liet sacrament van het vormsel wordt ook door den priester bij den doop bediend. Derhalve worden vier van de zeven sacramenten te gelijk in de Armenische kerk toege- diend: de doop, het vormsel, bei laatste oliesel en de communie. Tenopziglc van decoinmuniegelooven de Armeniërs
vast aan de transsubstantiatie, en vereeren de gewijde elementen als God. Ongezuurd brood wordt bij het sacrament gebruikt, en de gebroken stukken brood worden in onvermengden wijn gedoopt, en aldus aan het volk gegeven. Deze stukken worden echter niet door hen, die de communie gebruiken, in handen genomen, maar door de handen der priesters hun in den mond gestoken. Zij veronderstellen, dat de gewijde elementen in zich ecue heiligende en reddende kracht hebben. De Grieken daarentegen gebruiken bij de |
||||||||||
|
?\'■
|
||||||||||
|
202 AHMENIS
baarde, na aan (\'hrisl us dr geboorte gegeven te hebben,
door niemand gekoesterd kan worden, zonder dal bij schuldig is aan godslastering en goddeloosheid. De Armeniërs hebben een bijzonder grooten eerbied
voor liet oorspronkelijke kruis, waaraan onze Zalig- maker genageld werd; zij schrijven er de kracht der bemiddeling bij God aan toe, en oin tegen hel kwaad te verdedigen. In liet boek, dal de dagelijksebe gebe- deu der kerk bevat, komen de volgende uitdrukkingen voor: „Heb door de siueckingen van liet heilige kruis, den stillen middelaar, o genadige Jieer! medelijden niet de geesten onzer dooden." „Laat ons van den Heer de groot e en krachtige magt van het heilige kin is voor het heil onzer zielen afsmeeken." Nadat een kruis gewijd is, mag hel, naar het oosten gekeerd, als een voorwerp van vereering en aanbidding opgezet worden. Hetteeken des kruises is bij hen in algemeen gebruik, en bij alle gelegenheden; maar terwijl men het in de (jlriekselie kerk met drie vingeren maakt, ten teeken der Drieëenheid, wordt het in de Armenische kerk met twee gemaakt, ten teekeu van de Monophysietische leer, dat er twee naturen iu Christus iu ééue vercenigd zijn; de Jacobieten (zie ald.J maken het met één vinger, ter gedachtenis van de (ioddelijkc eenheid. De Armenieis gelooven aan de wedergeboorte door den doop, of liever, zij hebben geen denkbeeld vaneene geestelijke verandering als noodzakelijk of vereischte, en zij weten weinig van eeuige andere wijze van be- hond dan door boetedoening, het avondmaal, vasten en andere goede werken. In zulke omstandigheden zijn, zooals men gemakkelijk begrijpen kan, hunne ideën van geloof en berouw onzeker en duister. Het eenige denkbeeld, dat zij van het berouw hebben, is, dat het bestaai in de getrouwe vervulling van de boetcdoe- ïiingen door den priester opgelegd. Zij beweren, dal (\'hrisl ns stierf om voor de erfzonde boel e te doen, en dat de begane zonde weggenomen moei worden door boetedoeningen, die somtijds verrigt moeten wor- den door hel betalen eeuer som gelds aan de kerk, een pelgriinstogl of, meer gewoonlijk, door het herhalen van zekere gebeden, of het lezen van het geheele Hoek der Psalmen gedurende een bepaald aantal malen. De Armenische kerken worden voor hel gebed ge-
regeld (dken dag tweemaal geopend, des morgens en des avonds, en de mis wordt eiken dag in al de stads- kerken bediend, maar op hel land niet zoo dikwijls; dit hangt af van de groote der kerk enlictaantalprics- ters, dat er aan verbonden is. De dienst duurt somtijds zes uur en langer, /ij bestaat uit het zingen en het lezen van gebeden en gedeelten der Schriften, en uil |
(\'11 R KKRK.
antwoorden van de aanwezendeu. De dienstdoende
; priester of bisschop is rijk gekleed, zou ook de diaken en de zangers. Kr wordt met kleine bellen gescheld, en wierook wordt gebrand. Bij de gewone morgen-en avondgebeden gaan de aanwezigen op den groud liggen, en kruisigen zij zieh een aantal malen snel achtereen, , terwijl de priesters de gebeden zingen. Deze nederbui- j gingen geschieden dikwijls voor eene schilderij valide Maagd of van een heilige, (schilderijen zijn echter uil de in de laatste tijden gebouwde kerken verbannen. In eenige kelken op het land knielen zij eenvoudig neder, in plaats van neder te gaan liggen, terwijl de gebeden gezongen worden; en iu die houding blijven zij rustig, totdat het gebed gedaan is. Dit is naar alle waarschijnlijkheid het oude gebruik iu de Armenische kerken. Het volgende breedvoerige verhaal, dat door Dr.
Wilsougegcven wordt, zal den lezer eenige belangrijke ophelderingen aangaande hel onderwerp geven: „Het Armenische rituaal bepaalt negen verschillende tijden voor de dagelijksebe eeivdiensl, en bevat de diensten daarvoor, Ie: weten: middernacht, het uur van Christus opstanding; het aanbreken ran den dag, toen Hij aan de twee Maria\'s bij bel graf verscheen; zonsopgang, toen Hij aan Zijne discipelen verscheen; drie ure (te rekenen van zonsopgang), toen Hij aanbel kruis gena- geld werd: zes are, toen de duisternis over de geheele aarde begon; negen ure, toen Hij den geest gaf ;«reW, toen Hij van het kruis genomen en begraven werd;»« deu avond, toen Hij naar het doodenrijk afdaalde, om de geesten in de gevangenis te bevrijden; en bij het ii/ti/r bed gaan. Maar nooit, behalve misschien in het geval van eenige streng vromen, wordt ei- zoo dikwijls godsdienstoefening gehouden. Alle liturgicu, behalve de negende, worden gewoonlijk in tweeen opgezegd, te weten, bij de metten en de vesper, die dagelijks op elke plaats, waareen priester isy gehouden worden; de metten beginnen bij bel aanbreken van den dag en omvatten de zes eerste diensten, en de vesper begint ongeveer een uur voor zonsondergang, en omval de zevende en de achtste. Op deu Sabbath en oji eeuige van de voornaamste heilige dagen zijn er, iu plaats van ééne, dikwijls twee vergaderingen inden morgen. De mis is even afgescheiden van deze diensten als de communiedienst in de Kerk van Engeland afgeschei- den is van het morgengebed. Zij wordt gewoonlijk dagelijks gevierd. De Psalmen van David, gezangen en beurtzangen nemen de helft der diensten in; daar zij echter iu proza zijn, worden zij mei weinig variatie van toon gezongen. De meeste leuseu zijn uit den |
|||||
|
ARMENIS
|
K KEKK. 203
|
|||||||
|
dan de lessen, en dat de priester in lul midden van
elk gebed van ecnige lengte ronddraait om een kruis voor de gemeente op en neder te bewegen en te zeg- geu: „Vrede zij u allen, laai ons God aanbidden," wordt met den rug naar de gemeente verrigt. Als ecu j jongen eene fout maakt, wordt bij op de plaats zelve berispt of zelfs gekastijd, al moet ook te dien einde ecu | gebed afgebroken worden. De incuschen komenengaan onophoudelijk; zij loopca dikwijls rond of zijn in een I gesprek gewikkeld". Deze grootc oneerbiedigheid is echter eene betreurenswaardige zaak voor vele verstandige Armeniërs, met welke ik in aanraking gekomen ben. De Armeniërs nemen den Sabbath met meer juistheid in acht, voor zoo verre de rust aangaat, dan de meeste andere verecnigingen van Ooslerschc Christenen; weinige mensehen laten dien dag geheel en al na in de kerk te komen. Dit duidt van hun- nen kant een passenden eerbied voor de Goddelijke instelling aan. liet Zoude zonder twijfel lot de betere heiliging er van leiden, als zij de talrijke feest- en vastendagen, die zij zelve hebben uitgevonden, eenig- zins inkrompen. Het is betreurenswaardig, dat zij ; maar al te dikwijls hunne tegenwoordigheid in de kerk in de plaats stellen voor het gebed met het huisgezin uf in de afzondering." Daar iu het bovenstaande aangehaalde stuk van de
talrijke feest- eu vastendagen gesproken wordt, is het hier de plaats om aan te merken, dal er veertig groote feestdagen in den loop vanbef jaar zijn; op deze wordt al het gewone werk nagelaten, en zij worden met meer naauwgezetheid dan de Sabbath iu acht genomen. Behalve deze zijn er talrijke andere feest-on vasten- ilagen, talrijker zelfs dan de dagen van het jaar, zoo- dal iu sommige gevallen verscheidene op éeneu dag moeten gevierd worden. Benige vasten strekken zich over een aanmerkelijkcn tijd uit, zooals, b. v., veertig dagen voor Pasehen eu zes dagen voor Kerstijd. Be- halve de vasten, die er van tijd tot tijd plaats hebben, moet er nog wekelijks tweemaal gevast worden, op Woensdagen op Vrijdag. Miei minder dan Hij dagen iu het jaar zijn voorliet vasten bepaald. Op deze dagen mogen zij o\\ ervloedig van alle soorten van plantaardig voedsel, behalve plantaardige oliën, eten; hun vasten is derhalve geheel en al lot onthouding van dierlijk voedsel beperkt. Wegens den verst rooiden staal van de Armeniërs,
en hunne onderwerping aan verschillende gouver- nenienleu, is hunne kerkelijke inrigtiiig eenigzius gewijzigd. Oorspronkelijk was de Armenische kerk onder één hoofd, öttliolicox geheetcn, geplaatst, dat |
||||||||
|
bijbul genomen; ecu vrij groot aantal behoorl echter
tut ili\' Apocrypha en boeken niet zotte legcndeu. De
gebeden worden zoowel voor de dooden als voor ilo
levenden opgezonden, en gaan vergezeld van de aan-
rocping der Maagd Maria, van Johannes den Duoper,
Sarp Stephanus, Sarp Gregorius Loosavorieh (St.
Gregorius den Verlichter) en andere heiligen, zoowel
als van Hem, die de cenige middelaar tusschen God en
denmeusch is. De wijze, waarop de godsdienstoefening
onder hen gehouden wordt, is dikwijls zeer ongelijk
aan hetgeen men verwachten zou, als die God, die een
Geest is, in geest en in waarheid aangebeden moet
worden. De gebeden en de lezingen geschieden inde
oude Armenische taal, die weinig of niet door het
gewone volk verslaan wordt, en zij worden snel en
onduidelijk voorgelezen. „In de omsloten ruimte voor
liet altaar\', zegt iemand, die meer dan ik van hunne
godsdienstoefeningen getuige geweest is, „zijn ge-
woonlijk twee of drie priesters, omgeven door cene
menigte jongens van acht to! twaalf jaar, die de
gebeden rerrigtea; ecnige slingeren een rookend wie-
rookvat, andere, met eene waskaars in de band, lezen
eerst uit liet eene boek en dan uil hel andere, en alle
veranderen van plaatsen en standen volgens den regel, i
liet ecutoonigc, onduidelijke gezang van de jeugdige
dienstdocners, met stemmen die dikwijls wauluidend
zijn, en zooveel mogelijk uitgezet worden, doel de
ooren onaangenaam aan. Gij wordt omringd door eene
vergadering, die barrevoets is, (dit is geen verwijl,
want de schoenen worden uitgetrokken, om dezelfde
reilen waarom wij onze hoeden afnemen,) die autwoor-
deu zonder orde uit, en zich dikwijls uederlegteu den
grond kust, eu telkens wanneer zij nedcrvalt of opslaat
bet leeken des kruises maakt, liet is zeer vreemd, dal
zulk een groot gedeelte van de dienst in de Imuden
van jongens overgegaan is. Zij vervullen de \\ ier gra-
ilen beneden den ouderdiaken; gewoonlijk zijn zij
echter de plaatsvervangers van ben, die die graden
vervullen, daar zij zelve volstrekt geen rang in de
kerk hebben. Van de eerste lj!> bladzijden vanden
Jamakirk, die de gebeide middernachtelijke dienst i
beval, met al hare veranderingen voor feesten eu
andere bijzondere gelegenheden, worden meer dan \\
130, die bestaan uil psalmen, gezangen enz., door
hen ouder bet bestuur van den priester gelezen of
gezongen. Van de overige bladzijden behooren on-
geveer een half dozijn aan de diakenen, als er zijn, eu
de resterende, die alleen uil gebeden en lessen uit de i
E\\ angeliëu beslaan, worden door de priesters irelczen.
. . . . . i
De gelieele dienst, met weinige andere uitzonderingen
|
||||||||
|
201 AllMEXIt-
|
EklillK.
|
||||||||
|
gewoonlijk zijn zetel in do keizerlijke residentie had.
Vervolgens werden ei- verscheidene andere catholi- cossen aangesteld dooi- partijen, die in verschillende deelcn van hel land ontstonden, en vau den verwarden staat van zaken voordeel trokken. Thans zijn er drie cathulicossen ouder de Armeniërs, ecu te Eclnniadzin, ecu te Aghtamar, en een te Sis, in de oude [iroviucic Cilicië. De voornaamste dezer geestelijke gezugheb- bers is de eutholiuos, die te Echmiadziu, nabij Erivaii, woont, en die geheel Turcoiranië of Groot-Armenic onder zijn geestelijk gezag heeft; maar daar die pro- vincic ouder de heerschappij van Kusland gekomen is, en de catholicos sedert lbi-\' door den czuar aan- gesteld wordt, zijn de Armeniërs van Coustantinopel en het overige gedeelte vuu Europeeseli Turkije, vau Klein-Azië en Armenië-Propcr klaarblijkelijk zonder geestelijk hoofd geweest, hoewel er nog een geheime band tusselieu hen en den catholicos te Echmiadziu beslaat, naar wien uogvoorweinigejarcu verscheidene vartoebeds gegaan zijn, om tot bisschoppen gewijd te worden. Sedert de Russen dat gedeelte van het land in bezit namen, heeft de czaar het regt geëischt om niet alleen den catholicos, maar zelfs de bisschoppen aan te stellen, zoodat wanneer een bisdom open komt, de synode van Eclnniadzin de namen van twee of drie caudidaten naar St. Petersburg zendt, waaruit de keizer cene keuze doel. Waarschijnlijk omdat Grc- gorius de Verlichter te C*sarea gewijd werd, werd de Armenische catholicos altijd door den primaat van die slad ingezegend, totdat in 3(>(i Narses deGroote door den koning, de edelen en de bisschoppen tot souve- reinen en onafhankclijken catholicos der natie ver- klaard werd. Gedurende langen lijd was de catholicos van Sis, in Klein-Armenië, het erkende hoofd van de Armenische kerk; in lé Al bragt echter ecne vergadc- ring van zeven honderd geestelijken het oppergezag naar dvn zetel van Eclnniadzin over,omgeeneandere reden, voor zoo verre tot ons gekomen is, dan dat ecne kostbare reliquië, de hand vau St. Gregorius, in het bezit van dat klooster was. Het ontnemen van het oppergezag aan den catholicos vau Sis, bragt na- tuurlijk een gevoel van afgunst en afkeer tusschende wederzijdschc bekleeders der twee zetels teweeg, dat meer dan twee honderd jaar aanhield, totdat eindelijk in 1 <i.")l ecne geschreven overeenkomst tusschen hen, die toenmaals de zetels bezettcdeu, gemaakt werd, krachtens welke de Cilicischc primaat nog een kleinen tak van de Armenische kerk in volle overeenstemming met de andere bestuurt. Hij bezit in zijne diocees cene onafhankelijke regtsmagt, en wordt als het gees- |
|||||||||
|
telijke hoofd van de Armenische kerk in Turkije bc-
schouwd. J)c derde catholicos, die te Aghtamar woont, heeft den titel en de functiën vau het ambt eerstin het begin der twaalfde eeuw aangenomen. Excommu- nicatic volgde op zijne aanneming van de kerkelijke waardigheid, ecu vonnis dat eerst tegen hel einde der volgende eeuw opgeheven werd. Sedert dien tijd heeft hij zijn ambt in volle gemeenschap niet de kerk uitge- oefend, hoewel zijn gezag zich niet veel verder dan liet eilandje, waarop hij woont, uitstrekt. Behalve de drie catholicossen, waarvan wij nu gc-
sprokeu hebben, zijn er in do Armenische kerk twee patriarchen, van welke de cene te Constautinopel, de andere te Jeruzalem woont. Geen hunner heeft de magt om bisschoppen te wijden, maar moet hen naar Eclnniadzin zenden. Zij zelve hebben echter kerkelijk den rang vau bisschoppen, hoewel zij door de Turken niet hoog staalkundig gezag bekleed zijn. Do Arme- nisclie patriarch te Constantiuopcl bezat tot voor korf de magt, om leden vau zijne eigene kudde in de ge- vangenis te zetten en te gccsclcn; ook kon dezestaats- en te gelijk kerkelijke beambte hunne verbanning verkrijgen van do Turkschc autoriteiten, wanneer hel; hem behaagde. Thans echter bestaai dit misbruik niet meer, daar in elk geval oen behoorlijk verhoor voor de Turkschc hoven vercischt wordt. Do patriarch van Constantiuopcl ontvangt zijne aanstelling van den sultan, uit cene nominatie die door de primaten der natie opgemaakt is. De Armenische patriarch van Jeruzalem werd het
eerst aangesteld in 1311; het ambt is zijn bestaan aan den sultan van Turkije verschuldigd. De eerste patriarch van Constantinopel werd aangesteld door Mohanied IL, toen hij in 1453 die stad innam. De magt der patriarchen wordt nogtaus veel gewijzigd door de magt der primaten, die hoofdzakelijk bankiers, en allen ineusclien van groot vermogen zijn. De patriarch is werkelijk de creatuur der primaten, en kan zonder hunne goedkeuring weinig doen. Hoewel hij niet wijden kan, heeft hij de magt om bisschoppen aan te stollen, waarvoor, zoodanig is de bedorvenheid, die in de Armenische kerk heerscht, hij groote geldsommen eischt, terwijl d« bisschoppen van hunnen kant de priesters voor geld wijden. Gedurende langen tijd hebben de meest schaanitclooze omkoopingcu en de grootste bedriegerijen in deze anders belangwekkende kerk gcheerscht, die gedurende vele eeuwen do be- lijdenis van haar geloof en haar (\'hrislelijken naam handhaafde, onder de hevigste onderdrukking vau llcidenselie en .Mohamedaanschc overwinnaars, en te |
|||||||||
|
205
|
|||||||||
|
ARMENISCHE KERK.
|
|||||||||
|
Te iniddeu van de tallooze dwalingen en bedorven-
lieden, die in de Armenische kerk geslopen zijn, is het altijd ceue gunstige omstandigheid geweest, dat zij nooit tol een slclsclniatigeu vorm gebragt zijn, en over de wereld zijn verbreid door liet gezag van eenc synode of van een concilie, gelijk de dwalingen van de Itoomsehe kerk iu de decreten van het concilie \\au Trcnic verbreid zijn. tën bovendien is de bijbel altijd erkend alsdc ceuige regel of standaard van haar geloof, hoewel zij in werkelijkheid de overleveringen der menschen en hel gezag der kerk somtijds boven den bijbel heeft verheven. Nooit zijn de Schriften aan het volk verboden; het Nieuwe Testament is in tegendeel op de lagere seinden gebruikt. Omstreeks liet midden van de achttiende eeuw pro-
testeerdc een priester van Coustantinopel, Debajy Oghlü geheeten, legen de misbruiken en dwalingen, die in de Armenische kerk bestonden. Hij schreef een werk over het onderwerp, dat, hoewel nooit gedrukt, vau hand tol band ging, en veel tocbragt tot de hervor- ming, die thans plaatsheeft. In 1 Si 3 gaf hel Russische bijbelgenootschap eene uitgave van 5,000 exemplaren van het oud-Armcuischc Nieuwe Testament in het licht, terwijl het Britschc en Buitenlandsehe bijbclgc- nootschap eenc even grootc uitgave van het Nieuwe Testament, in de vertaling van de vijfde eeuw, ver- spreidde. In liet verslag van laatstgenoemd genoot- schap over 1811 wordt aangemerkt: „Het drukken van hel Armenische Testament heeft groote aandacht opgewekt ouder de Armeniërs, voornamelijk iu Rus- land; cu eene vurige begeerte is van hun kant kenbaar gemaakt, om dien onwaardeerbare^ schat te bezitten." Dit was klaarblijkelijk het begin van eene belangrijke beweging, die des te waarschijnlijker aanhouden zou, daar zij ondersteund werd door den Russisclien keizer Alexander I., en ook door den catholicos van de Armenische kerk. Jiij het uitdeden der bijbels werd bevonden, dat de taal, waarin zij geschreven waren, door de groote menigte van het volk niel verslaan werd, cu daarom vertaalde iu 1S2^ liet Russische genootschap hel Nieuwe Testament in hel Armeuo- Turksch, en in bet volgende jaar verscheen er eenc vertaling ouder toczigt van het Britschc en Buiten- landsche bijbelgenootschap in de gewone Armenische taal. Men bevond wel, dal dczeoverzettiiigeucenigzius onvolmaakt waren, maar zij zijn sedert dien lijd ver- vangen door nieuwe cu verbeterde vertalingen van de hand van Armenische zendelingen. Tol nog toe was door de Armenische geestelijkheid geen tegenstand geboden aan de vrije circulatie der Schriften ouder |
|||||||||
|
midden van de sterkte wereldscue verzoekingen om
afvallig te worden. De Armenische kerk is in hare wijze vau bestuur
bisschoppelijk, lir zijn negen verschillende graden van geestelijken, die allen door liet opleggen derhan- den in hnnue verschillende bedieningen bevestigd worden. Vier zijn beneden den rang van diaken, en worden portiers, voorlezers, gccstcubanucrs en kaars- aanstekers genoemd. Na deze komen in geregelde orde de onderdiakcucn, diakenen, priesters,bisschop- pen en, het hoogst van allen, de catholicos. Alle geestelijken beneden den bisschop worden door dezen gewijd, en de bisschop zelf ontvangt de wijding van den catholicos. De catholicos wordt door een concilie van bisschoppen gewijd. Er is ceue bijzondere orde van geestelijken, die onder de Armeniërs ouder dcu naam van \\ artiebeds bekend zijn. liet verschil ttts- sclien deze klasse cu de priesters zal uit de volgende bijzonderheden blijken: — l)c priesters zijn gehuwd, want niemand kan lol priester gewijd worden, tenzij hij op dvAi tijd zijner wijding gehuwd zij; do vartic- beds hebbcu de belofte gedaan van ongehuwd te blijven. De priesters blijven altijd priesters, en kunnen nooit tol den rang van bisschoppen opklimmen; de vartudjeds kunnen bisschoppen worden, want al de bisschoppen worden uit die orde gekozen, en zijn verpligt ongetrouwd te blijven. De priesters predi- keu nooit; de vartcebeds zijn, om juist te spreken, de predikers onder de Armenische geestelijkheid. De priesters leven in het midden hunner kudden, eu gaan vrijelijk bij haar in en uil; de vartoebeds leven niel onder liet volk, maar in kloostcis, waar kloosters zijn, en waar er gcenc zijn, leven zij alleen binnen de omheining der kerk. In geval de vrouw van een priester sterft, mag bij niet ten tweeden male trouwen, maar hij mug, als hij wil, vartoubcd worden. Er zijn verschillende graden onder de vartoebeds; elke graad beeti zijne bijzondere wijding. Een dezer, bij wijze van onderscheiding de hoogste graad van vartoebed geheeten, is mi eigenlijk niet meer bekend, hoewel hij volgens de regels der kerk bestaan moest. De persoon, die dit ambt vervuil, kan vartoebed of bisschop zijn. Als hij vartoebed is kan hij door een bisschop gewijd worden, maar als hij bisschop is, moet hij door den catholicos in zijne hoogc bediening bevestigd worden. Hij wordt als apostolisch prediker beschouwd, en moet alleen onder de Heidenen arbeiden. De geest der zendingen is in de Armenische kerk dood, en daarom hebben zij geene verden\' bezigheid voor zulk cenc klasse van inenschen. |
|||||||||
|
■2()i\', ARMENIS
|
\'IIK KERK.
den juwelier, zoowel uit de geschiedenis als uit de
Schriften, dat de Armenische kerk zelve, en niet de
I jongelingen, kettersch en afgodisch was. Toen wcr-
i den de jongelingen voor zich zelve gehoord, en door
Peshtimaljian geholpen, verklaarden zij zoo voldoende
1 de waarheid der nieeniugen, die zij koesterden, dat de
juwelier van zijne eigene dwalingen en diezijner kerk
overtuigd werd, en van dien tijd af zich openlijk voor
een ijverig ondersteuner van evangelische lecrslcllin-
gen verklaarde.
Een van de grootste hinderpalen legen de versprei-
ding van het evangelie onder de Armeniërs, is de vervolging door de Armenische partriarchale mag! te Constantiuopel geweest. Daar zijniet alleen zelve met onbepaald gezag bekleed is, maar ook grootcn invloed bij de Turksehe autoriteiten heeft, werpt zij elk belct- scl in den weg der zendelingen, en poogt zij door alle mogelijke middelen het volk te beletten om de l\'ro- testantsehc en evangelische beginselen te omhelzen. Om al zulke bekeeringen niet aan te moedigen werd Sahakyau gegrepen, en gedurende langen tijd in de gevangenis gezet, ofschoon hij van geene andere mis- daad beschuldigd werd, dan dat hij de Armenische kerk verlaten had; en niet nadat de sultan te zijnen behoeve tusschenbeiden gekomen was, zond de patri- arch, na veel uitstel en niet grootcn weerzin, op den den 10\'\'™ Februarij I s 10 bet bevel tot zijne vrijlal ing. Door den Goddelijkcn zegen zijn de Araerikaansche zendelingen in slaat gesteld, om hunnen arbeid ouder de Armeniërs met onveriniiiderdeu ijver en kracht voort te zetten, ondanks den liardnekkigen wederstand van den patriarch en vele geestelijken. Ook hebben zij niet te vergeefs gearbeid. Eeue zeer voldoende her- winning heeft aanhoudend in de Armenische gemeente | plaatsgevonden. Ken treilend verschil is in de wijze van prediken op te merken, niet alleen in de hoofdstad, maar door hei geheele land. Vele vartoibeds varen luide uit togen de"1 dwalingen," waarin hunne kerk vervallen is, en prediken de bijzondere leerstellingen van het evangelie met getrouwheid en ijver. In ISi:i had er te Constant inopel eeue gebeurtenis
plaats, die door de geheele stad de grootste opgc- wondenheid veroorzaakte. Ken jong Armeniër, die overhaast en zonder behoorlijke overweging liet Mo- hamcdaansche geloof bad aangenomen, en daarna lot zijne vorige belijdenis was teruggekeerd, werd openlijk in de stralen van Coustaiiliuopel onthoofd, tegen de vertoogeu van sir Slratford Canning, den Britsclien afgezant. \\)v afgevaardigden van de verschillende Chrislen-inoü\'endhedeii aan bet Turksehe hol\' veree- |
|||||||
|
het volk. Tn ] s23 begon zich echter een auderc gerist
tr openbaren. Toen de liceren Lewis en Baker, agenten van liet bijbelgenootschap, zieb tot den Armcnischcii patriarch van Constantiuopel wendden, om zijne be- krachliging voor liet drukken van ecne vertaling van hel Nieuwe Testament in het uieuw-Armenisch, dat hel volk verstaal, weigerde die dignitaris zijne be- krachtiging in de stelligste bewoordingen, en zijn voorbeeld werd overliet algemeen door de geestelijken gevolgd. Omstreeks dien tijd kwam het Anicrikaan- scho zendelingsgenootschnp tol het besluit, om zon- delingen uit te zenden, ten einde onder de Armeniërs te arbeiden. De belangwekkende omstandigheid, die liet eerst lot dezen stap leidde, was de bekeering van drie Armenische geestelijken te Bcyrout, die dadelijk hunne pogingen in het werk stelden, om ecne her- vorming in hunne kerk tot stand te brengen. Hierin werden zij niet weinig geholpen door den arbeid van IV-hi imaljiau, een geleerd en naauwgezet man, die aan liet hoofd stond eener school, welke binnen de grenzen van bet patriarchaal opgerigt was. Hij had de godgeleerdheid van de ()osterschc en de Roomsche kerk bestudeerd, en bovendien was hij een ijverig beoefenaar geweest van het "Woord (lods. Hel be- hoorde tot de werkkring van dezen man, om decandi- daten voor hel priesterambt op te voeden, daar de voltooijing hunner studiën aan deze instelling vóór hunne wijding vercisehl werd. He uitslag\' was, dat lot den dood van dezen merkwaarditren man in IS38 zeer vele priesters diens onderrigl genoten, en onder liet volk gingen arbeiden, mei een geest en een hart door- drongen van de evangelische waarheid. Mïddelerwijl ; had hel Amerikaanschczendclingsgenootschap zeilde- tingen onder de Armeniërs vanTurkijcgezondeu; maar naauwelijks hadden deze niet hun arbeid\'een begin gemaakt, geholpen door Sahakvan, een leerling uit de school van Peshtimaljian, oferontstond togenkan- ting van de zijde der Armenische en der Roomsche geestelijken, en door hun geheimen invloed werd eene school, die de zendelingen te"Constantiuopel opgerigt hadden, opgebroken. Ken invloedrijk juwe- lier van die stad, die tot de Armenische kerk behoorde, beschuldigde Sahakvan en een ander jong nienseh van ketterij, en haalde IVshtimaljian over. oin hen voor Item te doen verschijnen, ten einde onderzocht tewor- ilen. De jongelingen verschenen, en de juwelier legde hun vol zelfvertrouwen ten laste, dat zij hunne ver- pligtiugeu jegens de kerk schonden en God onteerden. /.ij waren op het punt om zich te verdedigen, maar l\'esliliiiialjian nam de zaak op, en bewees den verbaas- |
||||||||
|
.\\ll\\lK\\lsi III- KKHK. 207
|
|||||||
|
ligchaam van ( Inistiis en als cen afgesneden tak van
den wijngaard, die slechts goed is om iu hel vuur gc- . worpen Ie worden. Daarom beveel ik door deze waar-
schuwi iele bulle, u mijnen geliefden in elke stad, verre en nabij, zijn gelaal niel aan te zien, of hel aan te zien, als hel gelaat van l\'elial; hem niet te ontvangen iuuvre heilige woningen, waul hij is een huisvcrniclendc eu verslindende wolf; zijn groet niet anders te ontvangen dan alseeiizielvcrnietigcnden doodelijk vergif, en met uwe gchcele huishoudingen u te hoeden voor de ver- leidendc en goddelooze volgelingen van de valsche leer der nieuwe seheuniiakers (Protestanten); en voor hen te bidden tol den God, die zich geenc ougeregtig- ; heid herinnert, zoo zij misschien berouw lubben en
win hunne booze wegen terugkecren, eu de redding
hun iu i\' zielen te verzekeren il oor de genade van onzen
! , . . lieer eu Zaligmaker Jezus Christus, die voor altijd
gelukzalig is. Amen/\'
Deze banbliksem werd door eene hevige aanl ijgende
! redevoering van den patriarch, tegenalle Protestanten
j in liet algemeen en den priester iu het bijzonder, ge-
volgd, welke vele luide amen* aan hel opgeruide volk
onttrok.
Op den volgenden dag heerschte de grootste bedrij-
vigheid ouder de priesters iu elk gedeelte van de stad en hare voorsteden. Zij bewogen zich allen als de verschillende dcelcuccucr mucliinc,alsof zij door t\'énen stoot iu beweging gehragl waren, en hel was niet mocijelijk de rigting na te gaan, van waar die slool gekomen was. De patriarch had besloten om zich niet alleen Ie verlaten op den indruk, die den vorigen dag door het anatheem eu de aaiiklaglen, die hel vergezel- den, op hel volk gemaakt was. Hij vaardigde daarom bevelen aan zijne geestelijken uit, om te zien dat de tijdelijke straffeu, waarin ede daarin gedreigd werd, on- middellijk en letterlijk werden opgelegd. De priesters gingen gelijktijdig aan hel werk, de meeste hunner blijkbaar me! goedwilligheid, maar ccuigc met weerzin, daar zij meer medegevoel hadden voor de onschuldige slagtoffere der onderdrukking dan voorden ouderdnik- ker. Di\' Armenische hoofden van alle haudclsvcrccni- giugenin de stad kregen hevel hun gelaal af Ie wenden van alle Protestanten, die niet van hunne vermeende dwalingen wilden terugkecren. De houders van khaus eu de eigenaars van huizen kregen bevel om alle gchuis- vcsten eu huurders, die zich naar deze bepaling niet wilden schikken, weg te zenden. De huisgezinnen, waarin iemand woonde, die rail ketterij verdacht was, werden ook door de priesters bezocht, en zij kregen bevel om het schuldige lid te verdrijven, of zich er van |
|||||||
|
nigden zioli 11 ■*-1 dcu lieer f\'auuiug, oiu te protesteren
legen eeue daad \\au zulk eeue groote wreedheid en onreglvaardighcid, en dooi- huuuc standvastigheid slaagden /ij er in van den sultan eene geschrevene belofte te verkrijgen, dal niemand, die de Mohamc- daanschc godsdienst omhelsd had en later tot liet Christendom teruggekeerd was, om die reden ter dood gebrag! zou «uiden. Dit was eeue groote en verras- sendc zegepraal over de onverdraagzaamheid der Muzelmannen, de eerste stap tot de invoering van vrijheid van godsdienst in Turkije, eu de voorlooper, wij twijfelen er niel aan, van een glorierijken dag, waarop de halve maau voorliet kruis zal plaats maken. In den herfst van lSlt werden de vooruitzigteu der zendelingen, die ccnigen tijd opgehelderd waren, plotseling bewolkt door de aanstelling van Mattcos, bisschop van Smvrua, tol patriarch van Coustantiuo- pel; een man wions heerschend beginsel onbepaalde heerschzucht scheen te zijn, en die, ziende dal de voornaamste partij zijner kerk tegen de verbreiding van de Protestaiitschc waarheid gestemd was, niet lang loefde om eeue vervolging van strengen enincê- doogenloozcn aard te beginnen. Zijn plan was om, zoo mogelijk, door dwangmaatregelen de evangelische parlij ie verpletteren. De eerste, die uitgekozen werd om het voorwerp van deze stoute proef Ie zijn, was de priester Vertaucss, die de onvermoeide bevorde- raar der evangelische waarheid geweest, eu om zijne godsdienstige beginselen reeds tweemaal verbannen was. Des zondags, -2 j Jauuarij IN I ">, nadat de gewone morgendiensten in de patriarchale kerk afgcloopcu waren, werd het huis door het uitblusschen der kaar- seu donker gemaakt, het groote gordijn werd voor het hoofdaltaar getrokken, eu een banbliksem legen den priester Vertaucss en al du volgelingen van de nieuwere seheuniiakers plegtig voorgelezen. Jlij werd door den patriarch een verachtelijk ellendeling genoemd, die, zijne vleeschclijkc lusten opvolgende, de kerk verlaten had eu als een zwerver rondging, die dwalingen verkondigde, en voor velen ecne oorzaak van struikelen was. 11 ij werd een verrader en moor- denaar van Christus genoemd, een kind des duivels en een telg van den Antichrist, erger dan cen onge- locvigc of een Heiden, omdat hij de goddeloosheden en verleidingen van uicuwi re scheurinakcrs (Protes- tantcn) onderwees. „Daarom," zeide de patriarch, „verdrijven wij hein, en verbieden wij hem als een duivel en een kind des duivels, om in het gezelschap van geloovigen to komen. Wij snijden hem af van het priesterschap, als een afgezet lid van het geestelijke |
|||||||
|
ARMENISCHE KEHK.
|
|||||||||
|
•JUS
|
|||||||||
|
voorgelezen, en vergezeld ging van de hevigste aan-
klagten van dfn patriarch, de bisschoppen en de var- toebeds. Lil deze bulle weid verklaard, dat niet alleen het vervloekte onding Vertaness, valschelijk priester genaamd, door de Heilige kerk in den ban werd gedaan, maar ook allen die van zijne gevoelens waren. Te zanieu werden zij verklaard voor vervloekt en inden ban gedaan en gei xcouimuniceerd door God en al Zijne heiligen en door Matteos den patriarch. „Daarom," zeide deze, „al wie een zoou heeft, die zoodanig is, of een broeder, of een deelgenoot (in zaken), en hem brood geeft, of hem bijstaat in het verdienen van geld, of gemeenschap met hem heeft als vriend, of zaken niet hem doet, laat dan zoo iemand weten, dat hij eene venijnige slang in zijn huis koestert, die hem eenmaal met haar doodclijk vergif zal besmetten, en dat hij zijne ziel zal verliezen. Zoo iemand geeft brood aan Judas. Zoo iemand is een vijand van het heilige geloof des Christendoms, een vernietiger van de hei- lijjc orthodoxe Kerk der Armeniërs, on eene schande
i
voor de natie. Daarom is zijn huis en ook zijn winkel vervloekt, en wie hem gaal bezoeken, dien zullen wij
door verschrikkelijke anathema\'s aan de Heilige kerk aanwijzen en bekend maken." De geest der verbittering kende gecne palen. Een
voor ecu werden de broederen voor den patriarch of de plaatselijke kerkelijke autoriteiten van hunne bijzon- dere stadswijken gedaagd, en van lieu werd gc.ëisclit, dal zij een bewijs van herroeping zouden leekenen, op straffe van in ecu vcrsehrikkelijken ban gedaan te worden, die bevatten zou, dat zij van allen handel beroofd en als buiten de wet gestelden behandeld zouden worden. Het eerste papier, dal hun tcrouder- teckeuing aangeboden werd, bevatte in hoofdzaak de belijdenis, dat zij onder do booze verlokkingen van Satan zich van den vlekkcloozeu boezem der Heilige kerk afgescheiden hadden, on zich hadden gevoegd bij dcgoddclooze secte der Protestanten, die zij uu zagen, dat niets was dan cenc uitvinding van trotschheid, een strik van den duivel, cenc secte van verwarring, ecu lu ci.de weg, die tot verderf leidt. Daarom, staat er ver- der, berouw gevoelende over hunne goddelooze daden, vloden zij om vergiffenis tot deu boezem der Heilige en Onbevlekte Armenische kerk, en bekenden zij, dat haar geloof vlekkeloos is, hare sacramenten Goddelijk en lare pleglighedcu van Apostolische!! oorsprong zijn,en dal haar rituaal godvruchtig is, en beloofden zij aan te nemen,wat deze zelfde! ledige kerk aanneemt, hetzij het eene zaak van geloof of vanplegtigheid zij, en metana- tliema\'sde leerstellingen te verwerpen,diezij verwerpt. |
|||||||||
|
Ie seheiden, zelfs al ware liet ecu zoon ufccuc dochter,
een broeder of eeue zuster, een man of eene vrouw. De Protestant schc broedereu werden opgeroepen om onmiddellijk naar den patriarcli te gaan, teu einde openlijk afstand te doen van hunne dwalingen en met de kerk verzoend te worden. < )m aanbel geheel kracht bij te zetten, werd de bedreiging uitgevaardigd, dat allen, die weigerden te helpen om deze maatregelen legen de nieuwe seelarisscn ten uitvoer ie brengen, zelve in den ban /muien worden gedaan. Ken wilde geest van dweepzucht heerschtc er nu
alom. Alle gevoel van regt, alle eerbied voor waarheid en regt vaardigheid verdween. Zelfs de sterke cuteedcre genegenheid, die er tusschen mannen en vrouwen, broeders en zusters, ouders en kinderen bestond, maakte in sommige gevallen plaats voor de wreedc en meédoogenlooze baat van den vervolger. Zelfs de standvast ighciil van de mannen Gods zet Ie. nog meerde boosheid hunner vijanden aan. Hunne gereedheid om mei vreugde het out rooveu hunner goederen Ie dulden werd als een bewijs aangemerkt, dat groote tijdelijke bclooniugeu hun door de zendelingen aangeboden waren, en hun onwankelbaar vertrouwen op Christus werd als hardnekkigheid aangezien. Heiligen, die aan den kant der kerk waren, en eerst blijkbaar in ijverte kort. schoten, wi rdeu tot ijverige vervolgers aangezet, door hetgeen hun in hunne ouverschilligheidaaugaaude de godsdienst, als stijfhoofdigheid van den kant der Protestanten toescheen. De voornaamste mannen in de verschillende handcls-
ligchamcn toonden zich meer vastberaden dan cenige andere klasse in hunne pogingen, om dl evangelische broederen te dwingen tot toegeving aan de eischeu vanden patriarch; ook kouden/ij redenen aanvoeren, die krachtiger waren dan bijna cenige andere van wcreldsehcu aard. Tot welke wijze van dwang men ook zijne toevlugt nam, overal werd openlijk, hetzij door priesters of leekcu, verklaard, dat het geschiedde op uitdrukkelijk bevel van den patriarch Matteos. lu de week nadat het eerste anathecm voorgelezen
was, was nog niet een er toe gebragt om afstand van zijn geloof I e doen, hoewel velen niet geweld uit hunne huizen en winkels verdreven, en verhinderd waren om hunne bezigheden voort Ie zetten, ten einde zich zelve en hunne huisgezinnen te onderhouden, en ecnigen uit bet ouderlijke huis waren gejaagd en op andere wijze in droefenis waren. Op th-i\\ volgenden Sabbath werden de hartstogtcu van cenc onwetende en bijgc- loovige menigte nog meer opgewekt door een tweede anathecm, dat, gelijk lief eerste, in alle kerken werd |
|||||||||
|
209
|
||||||||||
|
ARM KX1SCHK KERK.
|
||||||||||
|
thie, vergezeld van ruime ondersteuningen in geld,
van alle hoeken der Christen-wereld in. De Britschc afgezant stelde de zaak van de verdrukte en vervolgde Armenische bekeerden aan den sultan voor. en door zijne ernstige en volhardende pogingen Ie hunnen behoeve gal\' Reschid Pacha, minister van Buitenlauil- scho zaken, bevel, dat de Protestanten hunne bezig- hedeu zonden hervatten, op voorwaarde dal zij borg voor elkander zouden worden. Deze schikking bepaalde de kwestie van godsdienstvrijheid voor de Protestanten in Turkije. Alhoewel openbare vervolging aldus op hoog gezag verboden was, waren de broederen nog blootgesteld aan vele geheime inbreuken op hunne vrijheid en rust. Het gouvernement was echter beslo- len om de beginselen van vrijheid 1 e handhaven, die liel eenmaal aangenomen had, en daarom werd in .Innij lb4(> een vizieriale brief uitgevaardigd, waarbij aan den pacha van Erzerum bevolen werd om me ie zien. dal de burgerregteu der Protestanten behoorlijk ge- eerbiedigd werden, zoo lang zij getrouwe onderdanen van den sultan waren. Dit was liet eerste keizerlijke deereet, dat door het Turksche bewind tol bescherming zijner Protestantsche onderdanen uitgevaardigd werd. De patriarcli Matteos was vast besloten om zijne uiterste pogingen in hel werk te stellen, ten einde den Proleslautschen geest, die in de Armenische kerk nu zoo sterk heerschte, te onderdrukken. Daarom vaar- diirde hij eeue nieuwe bulle van excommunicatie uil tegen allen, die gel rouw bleven aan hunne evangelische beginselen, en maakte bekend, dat zij elk jaar op den- zelfden dag, in al de Armenische kerken door hel | geheide Turksche rijk, in liet openbaar voorgelezen | zou worden. Dil gaf den laatsten slag aan het werk der vervolging, en door de Proteslanten plegtig af te snijden en uit de kerk te werpen, bewerkte liij juist de organisatie van de Evangelische Protestantsche kerken in Turkije. Op den D\'1" Julij iSH\'i werd de eerste Evangelische Armenische kerk te Constantinopel ge- vestigd. In de volgende week werd een herder over de nieuwe kerk gewijd, cu de leden verloren geen lijd om aan de wereld de verklaring van hun geloof eu hunne redenen voor den stap, dien zij genomen hadden, te ge- ven. Indenloopvandcnzelfden zomer werden erkerkeu gesticht Ie Nicomedië, Adabazar eu Trebizonde. De patriarch was onvermoeibaar in hel uitdenken van alle mogelijke middelen om het ligchaam te kwellen, dat zich aldus van de Armenische kerk had afgescheiden. De stelling, die de Protestanten nu innamen, was eenigzins zonderling. Afgescheiden van de Armenische gemeente waren zij met gceno andere vereenigd. Zij |
||||||||||
|
Daai dit eerste stuk niel duidelijk genoeg was voor
eenigen van de vervolgingspartij, werd een ander opgemaakt in den vorm eener geloofsbelijdenis, dat allen moesten onderteekenen als de eenige voorwaarde, waarop zij in de gunst van den patriarch, dat is, in hunne burgervoorregten konden hersteld worden. 1 Deze geloofsbelijdenis hield hoofdzakelijk al de dwa- lingen der Roomsche kerk in. Zij erkende, dat goede werken iemand regtvaardigen zoowel als het geloof; dat de Kerk onfeilbaar is; dat er zeven sacramenten zijn; dal doop door water, en biecht aan een priester noodig zijn voor de zaligmaking; dal deziel van iemand, die sterft zonder volle boetedoening voor zijne zonden, na den dood dooi\' de gebeden der Kerk, dooi- de niel bloedige offerande der mis, en door hel geven van aal- moezen dooi\'zijne vrienden gezuiverd wordt ; dut hel brood en de wijn der communie het ware Hirchaanieu
...
bloed van Christus zijn; dal .Maria de moeder Gods is; dat de heilige gezalfde kruisen der aanbidding waardig
zijn, alsook reliquiën en schilderijen; dat detussehen-
komst der heiligen voor God aannemelijk is; dal de patriarchen als de vertegenwoordigers van Christus de Kerk besturen. Zij vereischte ook van hen, die haar onderteekenden, dal zij ook al degenen uls in den ban zouden beschouwen, die de aanbidding van liet heilige kruis en van reliquiën en schilderijen afgoderij noemden, en de ceremoniën der Kerk als bijfre.loovijr- heden verwierpen. Het bewijs der terugroeping en de nieuwe geloofsbc-
1 ij den is werden door den patriarch door hel landgezon- den, en de evangelische broeders werden opgeroepen, om voor hunne wederzijdsche kerkelijke bestuurders te verschijnen en het te leekenen. Zij, die weigerden, werden met zware teekencn van het misnoegen des patriarchs bezocht. Van nagenoeg veertig personen te Constantinopel werden de winkels gesloten, en hun werden de verlol\'slukken om handel Ie drijven ontno- men, zoodat zij beroofd werden van de middelen om hun levensonderhoud op eerlijke wijze te verdienen. Na- genoeg zeventig waren verpligl om hun huis en hunne betrekkingen om der wille van Christus te verlaten. De bakkersmogtenhennietvanbrood, de waterdragers niet van wal er voorzien. Gedurende weken achtereen weerklonken de Armenische kerken van Sabbath tol Sabbath van anathema\'s legen al degenen, die lol de nieuwe secte waren overgegaan. Lasteringen van allerlei aard worden legen de Protestanten v erspreid. De broederenkonden niet langs de straten gaan zonder beleedigd en bespogen Ie worden. Onder deze moei- jelijke omstandigheden kwamen brieven van synipa- |
||||||||||
|
\'T
|
||||||||||
|
\'210 AKMKXIsrn-CATHOUKKI\': KKUK.
|
|||||||
|
stonden dus alleen en afgezonderd. Hel gouvernement !
was besloten om hen te beschermen, maar de wijze oin die bescherming Ie verleeaen ging van veelmoeijelijk-
lieid vergezeld. Volgens de stadsreglemcute.il van Constant inopel kon er geen huwelijk,doop of begrafenis plaats hebben, /.onder dat de burgerlijke autoriteiten doormiddel van den patriarch er kennis van kregen. ! Kn bovendien kon niemand in hel land reizen zonder een paspoort, en dat paspoort moest vergezeld gaan van een bewijs van den patriarch, dal de man eerlijk was. De Arineiiisehe Protestanten waren derhalve in de moeijelijkste omstandigheden geplaatst, /ij bleven langer dan anderhalfjaar in dezen toestand, en - droegen met geduld het Icrd en zelfs de onderdrukking, waaraanzij blootgesteld waren.Eindelijk echter kregen zij verlof om te begraven, te trouwen en een paspoort te krijgen om te reizen, zouder tiissehcukoinst van den patriarch. Zij kwamen nu onderde onmiddellijke be- seherniing van de Turksche autoriteiten, en werden in geestelijke en tijdelijke zaken onafhankelijk van den j patriarch van Constantinopel; en tot. grootc vreugde j der broederen vaardigde het Turksche bewind, voor- namelijk o|i nanzi Hing van Lord C\'owlcy, die tijdelijk Britseh afgezant bij de 1\'orte was, op den 1 .V1\'\'11 Xo- vcmber Istj ren keizerlijk decreet uit, waarbij de Protestantscho inboorlingen in Turkije als cene afzon- derlijkc en nuafhaukelijke gemeente erkend werden. Dit belangrijke olfieiëelc stuk bevatte cene zinsnede, > waarin gezegd werd, dat volstrekt geene inmenging in hunne tijdelijke of geestelijke belangen van den kant der patriarchen, monniken en priesters van an- dere secten geoorloofd was. Dit decreet, dat door de Armenische Protcstantschc kerk in Turkije als de grondslag harer vrijheden beschouwd werd, werd aan alle paeha\'s in hel land gezonden; en om nog verder te zorgen, dat de bepalingen van hel decreet volkomen en onpartijdig ten uitvoer gelegd zouden worden, werd iemand, door de nieuwe gemeente gekozen, door het gouvcnienie.nl formeel erkend als de agent en representant van de Protestanten. Dit was bet begin van een nieuw tijdperk voorbet Christendom in Turkije en in hel Oosten. Eeue Protcstantsche kerk is aldus gevestigd in de staten van den sultan, en wordt door het Turksche bewind behoorlijk erkend en beschermd. De plannen, die de patriarch Mat! cos voor de uit- rocijing van bet Protestantisinus in hel land gevormd had, waren nu duidelijk mislukt. Het nur der vcrgel- ding was gekomen. Hij werd schuldig bevonden aan verschillende beroovingen van de schatkist en aan onregtvaardige handelingen, die onbestaanbaar waren |
|||||||
|
mei de patriarchale waardigheid, en dien ten gevolge
werd hij van zijn ambl ontzei en lol verbanning veroordeeld. Keu vriendelijk bankier te Constauti- nopel kwam echter t.nsschenbeideii, en verkreeg zijne ontheffing van het laatste gedeelte der straf, en de vervolgziekc geestelijke kreeg verlof om zich aan de kusten van den Bospborus met der woon te vestigen. De Armenische Protestanten hebben veel vervolging
ondergaan, dochhunne vrijheden zijnnn verzekerd, niet alleen lijdelijk maar blijvend. Op den I8dcn bVbruarij IS5G vaardigde de sultan ecu ll.iüi-Houmayouu of hoog decreet uit, waarbij gelijke regl en, burgerlijke en godsdienstige, a.v. al de onderdanen van zijn rijk verleend werden. ])i: slnk waarborg! de oude kerke- lijke voorreglen, die door de Gricksche en de Armeni- sclie kerk genoten worden. Hel ontneemt aan de patriarchen alle lijdelijk e en regterlijkc mag!, en maakt hel hunonmogelijk wederlevervolgen. Hel verkondigt de volkomen gelijkheid van alle godsdiensten voor het oog der wet. liet verklaart, dat Christenen voor alle staatsambten verkiesbaar zijn. liet verzekert aan Turksche Christenen hel regl om plaatsen te beklcc- den, waarin zij burgerlijk gezag uitoefenen, en geeft hun regl oji militaire eerbewijzingen. ARMENISCH-CATHOLIEKE KERK. De Ar-
menischc kerk had zich afgescheiden, gelijk wij in het vorige artikel gezien hebhen, van de andere Cbriste- lijke kerken in hel Oosten, door Monophysielische leerstellingen aan te nemen en de besluiten van het concilie van Chalcedon, in 530, te verwerpen. Van dien tijd al\' waren er veelvuldige pogingen in hel werk gesteld, om cene vereeniging met Rome te bewerken. In de tiende en de elfde eeuw deden de Armenische patriarchen, ten gevolge van den inval waarmede hun land door de Saraccnen bedreigd werd, openingen aan de pausen, ten einde dooi- hunnen invloed onder- steuuiug van de Westelijke mogend heden t e verkrijgen. Zoo zond (Iregorius, de Armenische patriarch, in 1080 een gezantschap naar Home, ten einde zijn hoogen eerbied voordien zetel uil te drukken; hij ontving een gunstig antwoord. In 1 145 bood een andere, patriarch aan, oin de Armenische kerk aan de pauselijke mag! Ie onderwerpen, liet voorstel werd in overweging genomen, maar geene krachtige stappen werden tot de volvoering van cene vereeniging gedaan, totdal Leo, koning van Armenië, die wenschte dal zijne krooning door den paus bekrachtigd zou worden, zich met den catholieos en ecu groot aantal geestelijken bepaaldelijk geneigd verklaarde voor de aanhechting |
|||||||
|
ARM1LLUS. 211
|
|||||||
|
thans als cene gevestigde Christcn-sccte onder het
bestuur van den sultan erkend. A11M1 LLUS, de naam dien deJooilschc Rabbijnen
aan den Antichrist geven, wiens verschijning, zooals zij loeren, een van de teckcuen der komst van den .Messias zal zijn. \'/.ij zeggen, dat er te Rome een mar- nicrcn standbeeld isiudenvonn van ecue zeer schooue jonge vrouw, dat niet door mcuschcnliandcu gemaakt, maar door Goddelijke magt geschapen werd. God zal in dit standbeeld een schepsel maken in den vorm van een kind, en einde lijk zal hel standbeeld, vaneen bcr- stende, een wezen iu lucusehcngedaaute voortbrengen, wiens naam Arniillus zal zijn, en die door de Heidenen Antichrist genoemd zal worden. Zijne lengte, zoowel als zijne breedte, zal t waalf ellcboogslcngteu bedragen; zijne oogen, die ecu span van elkander staan, zullen bol en rood zijn; zijn haar zal van ecue gouden kleur, en de zooien van zijne voelen zullen groen zijn, en op zijn hoofd zal hij twee krooucn hebben. Deze reus- achtigc bedrieger zal aan de Heidenen verklaren, dal hij de Messias is, en zij zullen in heingcloovcnen hem tol hunnen koning aanstellen. Hij zal zich iudezclfde hoedanigheid aan de Joden verlootten, doch Nehemia, de zoon van Chuziël, zal opstaau met dertigduizend j der dapperste zonen van Ephraïiu, zal mei henArmillus slag leveren, en 200,000 man van zijne lcgermagt verslaan. De overwonnen Antichrist zal dan zijne gehecle lcgermagt verzamelen iu het „dal des dorsch- wagens" (Joel I i I : 1 i), en zal daar ten tweeden male met Israël strijden, wanneer vele van de Heidenen verslagen zullen worden. Weinige Israëlieten zullen iu dit gevecht vallen, maar onder de dooden zal hun aanvoerder Xebeiuia gevonden worden, dien de Rab- bijuen dvn Messias des lleeren noemen. Arniillus zal niet bewust zijn van den dood van dezen eersten Mes- sias. Op dezen tijd zullen al de natiën der wereld de Israëlieten uil hunne staten verdrijven, en zij zullen niet dulden, dal zij langer onder hen wonen. Israël zal zooveel treurigheid ondervinden, als te voren nog nooit gekend is, en uu zal hel gezegde van Daniël ven uld worden: „En te dier tijd zal Michaël opstaau, die groote vorst, die voor de kinderen des volks slaat, als bet zulk een lijd der benaauwdheid zijn zal, .als er niet geweest is, sinls dat er een volk geweest is, tot op dienzelvcn lijd toe; en te dier lijd /al uw volk verlost worden, al wie gevonden wordt geschreven Ie zijn in bel boek." Dadelijk zullen al de Israëlieten naar woeste plaatsen vlieden, waar zij vijl\'en veertig dagen zullen blijven, gedurende welken tijd al de goddelooze Israëlieten, die niet waardig zijn «nu de |
|||||||
|
aan Rome, en er daarom in slaagde ucuafzonderlijken
Armcnischcn tak van de Roomsche kerk teorganisc- reu. Op het concilie van Adina in 131 I werd de vcreeuiging openlijk afgekondigd. De pausen hebben
sedert dien tijd, dooi- hei afvaardigen van ijverigezen- dclingcn, vele pogingen gedaan om het aantal hunner aanhangers in dat land te vennee nieren. De Arnicnisch- Catholickc kerk is echter altijd een klein ligchaam geldeven. In Syrië zijn hare aanhangers volstrekt niet talrijk, en worden /.ij bestuurd door een patriarch, die in een klooster op den berg Libanon woont, drie bisschoppen en ongeveer vijftig monniken. Tc Con- stautinopel en in Kleiu-Azié\' vormen /.ij een grooter ligchaam. De volgende opgave wordt door Holmes, een Amerikaanseh zendeling, gegeven: „De. Armeuisch- Catholieken in de siad worden op een aantal van 111,1)00 Int 13,1(00 zielen gesehat. Zij worden nuk te Siuyrna, Angora, ïokat, ïrebizonde en in kleinen getalle in verschillende deelen van Armenië gevonden. Ur zijn misschien 250 huisgezinnen te Mardin, welke van hun eigen patriarch afhangen, die in een klooster op den berg Libanon woont; deze patriarch bestuurt de Arme- uisch-C\'atholiekc bevolking van Alcppo en Syrië. De kerkelijke inrigting dezer bevolking is in zich zelve volkomen; zij heeft een politiek patriarch, dien /.ij uil haar midden verkiest omhaarbij den snit ante \\ ertcgen- woordigen, terwijl haar geestelijk patriarch door den paus aangesteld wordt. Dcgroo te reden van hcii,diezich hij de Catholickc Armeniërs aansluiten, is de meerdere bescherming, die zij als Catholiekcu genieten, wegens de belangstelling van vele Catholickc afgezanten en de hulp, die deze aan de scete verseliall\'cu. De Ai me- ïiiscli-Catholickcn hebben ccucgroote kerk te Galata en cene kerk te Orta Koi. Er is eeue openbare ge- nieeutcschool aan de kerk verbonden, en er wordt uu cene hoogere inrigting te l\'cra gebouwd, in verband met de monniken van het Yencliaansche klooster. Ken vrij groot aantal jonge uieiiseheu zei ook zijne studiën te l\'cra voort, om zich lot priester voor te bereiden. Vele faiuiliëu zenden bare dochters naar de kost- ol\' dagscholen van de zusters van liefdadigheid Ie Galata." Tc Constantiuopcl werden in 1S28 de Catholickc Armeniërs op 27,000 geschat. Daar echter de Perzische Armeniërs deel hadden genomen aan den oorlog tusschen Rusland en ferzië, verbande de sultan, vrcezende dal bij spoedig zelf in een strijd zou worden gewikkeld met dezelfde Christcn-mogcndheid, al de Catholickc Armeniërs uil de stad en bare voorsteden. Later werd hun echter veroorloofd terug Ie keeren, en ouder hun eigen patriarch worden zij : |
|||||||
|
AllMINIUS.
|
|||||||||
|
21 i
|
|||||||||
|
verlossing te zien, zullen sterven. Arniillus zal dan
Egypte vermeesteren en in bezit nemen, waarna hij zijn gekat naar Jeruzalem zal keeren, om het ten tweeden male ie verwoesten. Üp dit inoeijelijke oogeublik zal Michacl opstaan en driemaal op de trompet blazen, en bij liet eerste geselial zullen geopenbaard worden Messias Ben David en Eliade profeet, om wie zich de zuivere Israëlieten zullen verzamelen, die Jeruzalem zullen binnentreden, wanneer de Zoon van David, in het verlaten paleis gaande, zijne woonplaats daar zal vestigen. Arniillus, vernemende dat er een koning iu Israël is, zal de legermagten van al de natiën der wereld verzamelen, en zal tegen Gods Messias ten strijde trekken. Dadelijk zal God zelf tegen de v ij - andeuvan Zijn volk strijden, en vuur en zwavel uit deu hemel op ben doen nederdalen. Dan zal degoddelooze Arniillus mot zijn geheele leger omkomen, en het ge- zegde van Obadja: „Jakobs buis zal een vuur zijn, en Jozefs buis eene vlam, en Ezaus buis tot een stoppel," zal bewaarheid worden. Zoodanig zijn de vreemde inzigten, die de Liabbinisten aangaande de natuur en de handelingen van deu Antichrist koesteren, en die alleen gegrondvest zijn op eene verkeerde verklaring van talrijke gedeelten der Schriften van het Oude Testament. Zie Antichrist. ARMINIUS, een uitstekend godgeleerde op liet
einde der zestiende en het begin der zeventiende eeuw. Hij was in 1 50U te Oudcwater iu Zuid-Holland gebo- ren. Toen hij nog een kind was, slierf zijn vader, en hij kwam onder de hoede van een predikant, die hein tol zich nam, en bet toezigt hield over zijne opvoeding, totdat hij gereed was om naar de hoogeschool te Utrecht te vertrekken. Terwijl hij daar zijn studiën voortzette, ontnam de dood hem zijn weldadigen beschermer, maar door de tiisselienkoinst der Voorzienigheid stond een ander vriend voor hem op, die hem iu 1575 naarMar- burg zond. Uier bleef bij verscheidene jaren, en hield er zich voornamelijk bezig met het opdoen van kennis. Eindelijk vertrok hij, ten einde zijne studiën te voltooi- jen, in 15S2 naar Genève, waar hij het hooge voorregt genoot van te studeren onder den beroemden Theodo- rus Beza. Arminius bezat een opmerkelijken smaak voor abstracte beschouwingen, en de leerstellingen van liamus ingezogen hebbende, onderwees hij ze in het openbaar en bet bijzonder, tegenover die van Aristo- tcles, welke de heerschende meeningen van zijn lijd waren. Zoo groot was zijn ijver om de nieuwe wijsbe- geerte in te scherpen, dat hij zich genoodzaakt zag de wijk te nemen naar Bazel, uit hoofde van de vervolging, waaraan zijne wijsgecrigemceningen hem blootstelden. |
Te I$azel vond bij eene rustiger woonplaats, en zoo groot
was de naam, dien hij zich spoedig aan de hoogeschool van die stad verwierf, dat bij, schoon slechts twee en twintig jaar oud, gedrongen werd om den graad van doctor iu de godgeleerdheid aan te nemen, dien bij echter zediglijk weigerde. In 15S8 werd Arminius als predikant te Amsterdam ingezegend, waar bij er in slaagde om eene toegenegene en bewonderende schare rondom zich te verzamelen. Spoedig nadat hij zijn leeraarswerk bad aangevangen, werd zijne aandacht getrokken op een scherpen strijd, die in Holland j tusseheu de Suhlapsarische en de Niipralapsarisohc Calvinisten ontstaan was, over liet zwaar te doorgron- den onderwerp der Goddelijke besluiten. Twee predi- kanten, die tot de eerstgeuoemdenbehoorden, hadden | een werk over het onderwerp in bet licht gegeven, dat wegens zijne geleerdheid de algeineene aandacht in geenegeringe mate trok. De tegenovergestelde partij [ oordeelde bel noodzakelijk, dat geen lijd verloren zou worden om den nadeeligeu invloed van deze geleerde j verhandeling tegen te gaan. Met algemeene toestein- i ining werd deze taak aan Arminius opgedragen. Maar j uaauwelijks bad hij haar ondernomen, en was hij bc- I gonneu om de argumenten aan beide kanten te wegen, ; of bij werd overtuigd van de waarheid dier zelfde ge- | voclens, die hij zoude weerleggen. Niet dat hij de j leerstellingen, die sedert door Arminianen onder den j dekmantel van zijn naam geleerd zijn, in hare volle uitgebreidheid aannam. In tegendeel, bij bleef tot bel ; einde toe een vast geloovige in de onafhankelijkheid der Goddelijke besluiten en de krachtdadige werking der Goddelijke genade. Op het laatste punt was bij van de Geneefsche inzigten afgeweken, en had hij de Luthersche leer der genade aangenomen, welke nie- mand geheel en al van de zaligheid uitsluit, terwijl bij ten opzigte van de Goddelijke besluiten staande hield, dat: de voorwerpen van het eeuwige doel niet, bloot als schepselen, maar als zondaren beschouwd werden. Zoo verre was Arminius echter van de inzigten van Calvijn afgeweken, dat hij een voorwerp van achter- docht en afkeer werd voor vele zijner broederen in Holland en elders. Kn toch was de overgroote invloed van zijne talenten, geleerdheid en karakter zoodanig, dat hij, hoewel hij in 1591 zijne Suhlapsarische gevoelens beleed, voortging met iu Amsterdam met onverminderde achting en goedkeuring te arbeiden; en na een dienst werk van\'vijftien jaar was zijn naam als i theologant zoo groot, dat hij in 1603 geroepen werd om deu leerstoel in de godgeleerdheid te Leiden te vervullen. Zijne lezingen trokken een tal van toehoor- |
||||||||
|
AllMINIANISMUS.
|
|||||||||
|
213
|
|||||||||
|
ders, eu hij werd niet minder populair als hooglceraar,
dan liij reeds Iihilt als predikant geweest was. Na kuiten tijd werden echter de theologische mec-
ningen van den nieuwen professor eeu onderwerp van onderzoek in de universiteit, en hevige geschillen werden zoowel binnen als buiten hare mureu er over gevoerd. De zaken hadden nu zulk een ernstig voor- komen aangenomen, dat «Ie Staten zieli geroepen gevoelden om tusschenbeiden te treden, en er werden zamenkomsten voor openbare geschilvoeriug tus- I scheii Arniinius en zijne tegenstanders bepaald. De voornaamste dezer was Franciscus Gomarus, een Hollaudscli godgeleerde van grooten naaui. Deze strijdv oeringen en de angst, die er op volgde, benevens zijne menigvuldige werkzaamheden en de lasteringen, die men aangaande hem verspreidde, ondermijnden hel gestel van Arminius, dal nooit sterk geweest was, ] eu bragten ccue hevige ziekte teweeg, die hein op den ïyden October 1609 ten grave deed dalen. Aldus I eindigde de loopbaan van een bekwaam en geleerd man, die door zijne vrienden bemind en door zijne vijanden geëerbiedigd werd. A R M 1XIA NISMUS, deleer van den grootengodge- !
leerde, wiens le\\ en in liet voorgaande artikel kortclijk geschetst is. Na zijn dood werd de strijd, die gedurende cenige jaren in Holland gewoed had, mei onvermindcr- den ijver voortgezet. In 1010 dienden de Arminianen een verloog, dal zij hunne Remonstrantie noemden, bij de Stalen van Holland in, teneinde hunne bescherming Ie verzoeken en hunne vriendelijke tussehenkoiust in te roepen, om den vrede in de kerk en liet land te herstellen. De Goinaristcn ot\' beschermers van liet Calvinismus boden ook een adres tol hetzelfde einde eu van gelijke beteekenis aan; daarom kregen de Arminianen den naam van Remonstranten, en de Calvinisten dien van Contra-Remonstranten. Ver- schillende pogingen werden er in liet werk gesteld om de twistende partij met elkander te verzoenen, maar te vergeefs. Aan beide kanten toonde men de grootste verbittering. Eindelijk besloten de Algemeene Stalen | met meerderheid van stemmen, daar zij bevonden, dal alle andere middelen geheel en al zonder uitwerking waren, dat eene nationale vergadering of synode bij- eengeroepen zou worden, om over de betwiste punten ■ uitspraak te doen. Resehrijvingsbricvcn werden daarom uitgevaardigd, en op den 13llen November Kil 8 werd de synode in de oude stad Dordrecht geopend. Hare zittingen hielden lot het einde des volgenden jaars aan. Deze synode waszamengestelduit 5 hoogleeraren, 38 predikanten, i\\ ouderlingen, 2s godgeleerden uit En- |
geland, de l\'aliz, Hessen, Zwitserland,Brandenburg,
Nassau, Oost-Frieslanden Bremcn, beuevens is gc- magtigden vaudcStaten-Generaal.Tot voorzitter werd benoemd Joliannes liogernian, predikant te Lceuwar-
dcu, een bekwaam godgeleerde maar tevens zeer onver- draagzaam man. De Arminianen klaagden luide, dal zij met onregtvaardigheid behandeld werden, /.ij eiseiil en, dal zij eu hunne tegenstanders door de synode als gelijken zouden beschouwd worden; maar deze besloot met bijna algemeene stemmen, dat de Arminianen voor haar zouden verschijnen om zieli te verdedigen, om hunne bijzondere gevoelens uil te leggen, daar zij van de grondslagen der Nederlaudschc Hervormde kerk, eu van de leerstellingen der Hervormde kerken in hel algemeen, waren algeweken. Deze beslissing beleedigde de Arniiuiaansche parlij ten hoogste, die daarop de synode verliet om niet weder Ie kecveu. De aandacht der synode rigttc zieh toen op de vijf puii- ten, die de Arminianen als de voornaamste stellingen van hun geloof opgaven. Deze punten of artikelen werden in geregelde orde behandeld, eu de buitcn- landsche godgeleerden werden uitgenoodigd om hunne meening er over te kennen te geven, dat zij schriftelijk deilen. De afgevaardigden van de Ncderlandsche kcr- ken spraken toen hunne gevoelens uit. Elk lid der synode, van zijne zitplaats opstaande, deed een pleg- tigen eed, dal hij zich hij alle punten, waarover hij zijn oordeel uitsprak, door geen ander gezag dan het Woord Gods in de Heilige Schriften vervat zou laten leiden. Bij de beraadslagingen liecrsehtcn de grootste eensgezindheid en goede orde, en terwijl de stellingen inde vijf Ariuitiiaansehe punten vervat eenparig veroor- deeld werden, werd (\'ene algemeene geloofsbelijdenis opgemaakt in zulke bewoordingen, dat al de leden haar gcreedelijk onderteekenden. Xadal de synode van Dordrecht hare zittingen ge-
sloten had, werden hare besluiten in de verschillende deelen der Vereenigde Nederlanden zeer verschillend opgenomen. In cenige provinciën werd de veroordee- ling, die zij over de Arminiaansche leerstellingen uitgesproken had, met onvermengde voldoening toe- gejuicht; maar in andere werden hare uitspraken met verontwaardiging verworpen. De Algemeene Staten vaardigden echter gestrenge wellen tegen de Aruiini- anen uit, en veroordeelden al degenen, die weigerden zich te onderwerpen aan de uitspraak der synode, tot verbanning, boete of gevangenschap. De kerk ontzette hen van hun geestelijk ambt, en ontsloeg beu als on- derwijzers in scholen en collegieu. Engeland ging over naar den kam der Arminianen, voornamelijk |
||||||||
|
211
|
|||||||||
|
AUM1NIANISMUS.
|
|||||||||
|
door den invloed van den aartsbisschop Laud, en hoewel
de negen en der! ij,\' art ikelen van de Kerk van Engeland
bepaald Calvinist iseh zijn, hebben op den huldigen dag de leerstellingen, die van vele harer kansels onderwezen worden, cene Arininiaanselie strekking. Dr vijf punten of artikelen, die de Armiuiancn in
I G 1 lden Algeiuecnen Staten iu den Haag aanboden, en die de voornaamste stellingen van hun geloof bevatten, zijn de volgende: — „I. Dat. God van alle eeuwigheid besloten had de zoodanigen te zaligen, die hij voorzag, dat ten einde toe zouden volharden in het geloof in Jezus Christus, en ter eeuwige straffe te verwijzen allen, die in liet ongeloof verbleven, en ten einde toe de Goddelijke ondersteuning wederstonden. II. Dat Jezus Christus door Zijn dood en lijden cene verzoening Icwceggcbragt had voor de zonden de;- nienschdoms in het algemeen, en van eiken mensch in liet bijzonder; dat echter geene dan die in Hem gelooveu, dcelgcnoo- ten dier Goddelijke weldaad kunnen worden. III. Dat lul ware geloof niet kan voortkomen uil liet gebruik onzer natuurlijke bekwaamheden en vermogens, noch ook uit de kracht en de werking van den vrijen wil, naardeniaal de mensch, uit hoofde zijner natuurlijke verdorvenheid, niet in staat is iets goeds te deuken of te doen, en dal het derhalvenoodigzij te zijner bekec- ring en zaligheid, dat hij wedergeboren en vernieuwd worde door de werking van i\'vn Heiligen Geest, die cene gave Gods is door Jezus Christus. IV. Dat deze Goddelijke genade of kracht van den Heiligen Geest, welke de wanorde der bedorven natuur tcregtbreiigt, alles wat goed in den mensch genaamd kan worden aanvangt, voortzet en voltooit; en dat bij gevolg alle goede werken zonder onderscheid aan Gode en de werking Zijner genade alleen moeten worden toege- schreven; dat nogtans deze genade den mensch niet dwingt om tegen zijne genegenheden te handelen, maar wederstaal] en krachteloos gemaakt kan worden door den verkeerden wil van den onboet vaardigen zon- daar. V. Dat zij, die door het geloof met Christus zijn vereenigd, daardoor voorzien zijn met overvloedige kracht en geimegza.....ondersteuning om hen iu staat
te stellen, om ie zegepralen over de verleiding van den
Satan en de verlokselen en verzoekingen der zonde: maar dat de vraag of zulke menschen van het geloof ai- en uil den slaat der genade kunnen vervallen nog mei geene voldoende blijkbaarheid beantwoord is, en dit stuk daarom zorgvuldiger onderzocht moei worden door cene aandachtige overweging van hetgeeu de Heilige Schriften wegens cene zoo aangelegen zaak verklaren." |
|||||||||
|
Op deze art ikelen kunnen de nieuwere Arminiauen
cchtcrmoeijclijk wijzcnals op cene juiste uiteenzetting van hun geloof. Vele van hen kunnen niet meer juist- lieid Pelagianen, Half-Pelagianen of zelfs Sociuianen genoemd worden. Dat deze vijl\'artikelen de Ariuiui- aansche theorie niet geheel en al ontwikkelden, bleek kort na de synode van Dordrecht uit de Jpologie coor •li\' Afiiiii/M/ieii, door hun hoofd tëpiseopius uitgegeven, waarin hij het Ariuinianismus in zijn grofsteu vorm belijdt. Het voornaamste punt van verschil tusschen de
Calvinisten en Armiuiancn is te vinden indctegon- ovcr elkander staande antwoorden, die zij geven op de vraag: Waarom wordt de cene nicnsch behouden en de andere niet? De cene partij beweert, dat liet geheid en al een gevolg is van de almagtigc genade Gods; en de andere, dat hel alleen afhangt van den vrijen wil des mensehen. Dit is het groote onderscheid, waarop men zeggen kan, dal de geheide twist draait. De Ar- ininianen gelooveu, dat de krachtdadigheid der genade van den menschclijkeu wil afhangt; de Calvinisten gelooveu daarentegen, dal het de krachtdadigheid eu besturende inagt der Goddelijke genade is, die den mensch doet wensehen om behouden te worden op do wijze, die God zidf aangewezen heeft. De Aruiinianeii beweren de zedelijke bekwaamheid van den mensch om het evangelie te omhelzen; de Calvinisten beweren de zedelijke onbekwaamheid des menschen om het evangelie te omhelzen, ten gevolge van de ingewor- telde verdorvenheid zijner natuur. Do Ariiiinianen verzekeren, dat iemand heden berouw kan hebben en gelooveu, en dat hij toch morgen een ongcloovige en onboetvaardige kan zijn; de Calvinisten beweren, dat een bekeerde tot het einde loc in een staal van genade zal volharden eu voortgaan. De Ariiiinianen loeren, dat de uitverkorenheid af hangt van Gods voor- wetenschap van geloof en heiligheid in het schepsel; de Calvinisten beweren, dat de uitverkorenheid vol- strekt en onafhankelijk is. De Armiuiancn gelooveu, dat Christus evenzeer voor alle menschen stierf, en evenzeer de zaligheid van alle menschen ten doel had; de Calviuistengclooven, dat Christus in hel bijzonder voor Zijn eigen volk stierf, eu de zaligheid in het bij- zonder voor hen bestemde. De twee stelsels, het Calvinistische eu hel Arininiaansche, staan derhalve lijnregt tegenover elkander. De grootste inoeijelijkheid in de Arniiniaausche
theorie is, om haar in overeenstemming te brengen met de taal der Schrift, i\\vn aard van hel Christelijk gebed en de Christelijke dankzegging, eu met duide- |
|||||||||
|
215
|
|||||||
|
Arminiaan was. De volgelingen van Wcsley erkennen
| dezelfde beginselen te zijn toegedaan, terwijl die vau \' Whiteuchl strenge Calvinisten zijn. Toen door de onophoudelijke inspanningen vau Ja-
eobus I. de bisschoppelijke waardigheid in Schotland ingevoerd werd, begon hel Arniiniauisnius zich uil Kngelaud in da! land te verbreiden, met hetgeen voor het volk ten noorden van de Tweed een aanstootelijkc vorm van kerkbestuur was. Maar niet vóór dat de artikelen van 1\'crth, in 1021, bekrachtigd waren, slechts drie jaar nadat het Arniiniauisnius door de synode van Dordrecht veroordeeld was, werd het stelsel openlijk aangenomen door vide aanhangers van Land i u de llooge kerkpartij. De jonge Seliotsehe prelaten verdedigden met warmtcdcArminiaauschc beginselen, en verwijdden dus slechts de breuk, die reeds i iissehen hen en de Protcstantschc bevolking vau Schotland bestond. Dezelfde uitwerking werd in hel begin der achttiende eeuw doorliet prediken van vele leeraars in de Kerk van Schotland onder den invloed der lire- laten tewceggebragt. Om dr\\i voortgang der Armini- aauschc beginselen te bevorderen, gal\' de predikant llamiltou van Airth cen catechismus over het Werk- en het Genadeverbond in liet licht, hetgeen ieiddc tot iiel aannemen van ecu besluit door de Algemeeue Vergadering van 171U, dat leu doel had om de leer- stellingen van llaniiltous cathechismus af te keuren \' en te havenen. Zulk ccuc beweging van den kant vau liet opperste hof der kerk toonde, tol welk cene groote mate de Arniiniaanschc leer zich Ie dier tijde onder de Schotschcgeestelijkheid had uitgebreid. Hel gebruik, dat reeds vóór de omwenteling van llis^ bestaan had, om jonge menschen uil Schotland naar de Nederlanden te zenden, ten einde aan de hoogc- scholen vau ons vaderland in de t hcologic I e st aderen, stelde hen bloot aan hel aannemen van de Arminiaan- sche leer, die sedert de dagen van Armiuius hier steeds bekwame advocaten vond. De geschriften van IJaxtcr, die aan beide kanten van de Tweed in hoogc achting worden gehouden, bragten niet weinig bij tol de aan- bcvcling van Arniiniaanschc leerstellingen over hel, onderwerp der genade, voornamelijk in den gewijzig- den vorm, waarin de werken vau dien beroemden godgeleerde ze mcdcdcclcu. Om den stroom van bet Anninianismus tegen te houden, die zich snel over het land verspreidde, werden vide werken van groote waarde geschreven, onder andere de populaire ge- schril ieu vau Boston, die er veel toe hebben bijgedra- gen, om zuiverheid van leer onder de groote menigte van het Schotschc volk te bewaren. In 17 IS werd cen |
|||||||
|
lijkc feiten. Bij voorbeeld, als God evenzeer <le zalig-
lieid vau hel gehcelc niniischclijk geslacht bedoeld had, zon Hij dan niel evenzeer alle nieiischcn in alle eeuwen van liet evangelie en andere middelen van genade voorzien hebben? Kan men met waarheid zeggen, dal 11 ij voldoende genade aanallc I leidenen verleend heeft, om hen tot de zaligheid te brengen? En de mogclijk- lieid alleen vau het behoud vau cenigc hunner, als dit als waar aangenomen mag worden, is niet genoeg. Volgens de beginselen vau het Armiuianismus moesten alle menschen gelijke voordeelen genieten; ofdeza- liglieid moest ten minste niet zoo onwaarschijnlijk < n moeijclijk zijn, als zij voor verreweg het grootste ge- deelte van lul niensehdom is. Men heeft zijne toe- vlngt genomen tol verschillende middelen om deze inoeijelijkhcid te ontwijken, geen van welke voldoende is om het erkende feit bestaanbaar te maken met de leer der nlgeinccne en voldoende genade. Dezelfde moeijclijkheid wordt ten deele gevonden in de bckec- ring van velen, die de middelen van genade genieten. Als de bekecring door zedelijke overtuiging tewecg- gebragt wordt, waaraan de zondaar zich kan onder- werpen, of die hij kan verwerpen, waarom wordt zij dan wedergeboorte genoemd, en waarom worden de bcnihmelijken en zcdelijken dan dikwijls niet bekeerd, terwijl de loshaudigcn en zelfs godlaslcrcndc ongcloo- vigi n tot voorwerpen vau genade gemaakt worden? Wanneer wij bijzondere gevallen van Christelijke 011- dervinding onderzoekeu, kunnen wij niet gemakkelijk de gevolgtrekking vermijden, dat de genade onafhan- kclijk en krachtdadig is, en dat de hardnekkige wil des nieiischcn steeds weerstand biedt, totdat hij door de zacht noodzakende inagt van God overwonnen wordt, liet staandchouden van Arniiniaausehe lccrstcUin- gen tegenover die van Augustinus, welke overecn- komstig de leerstellingen waren, die lang daarna door Calvijn onderwezen werden, maakte het groote onder- werp van den strijd uil tusschen de Jczuïtcn en Jansc- nistcn opliet einde der zeventiende en in het begin der achttiende eeuw, welke voor cen tijd de Rootnschc kerk dreigde vaneen Ie scheuren. Slechts in ons vaderland bestaat cene afzonderlijke scetc vau Arminiaucn, lle- monstrautcn gchectcn, maar er zijn velen, zoowel geest (dijken als leeken, in bijna elke Christelijke kerk, die aan de Arniiniaausehe leer in meerdere of mindere mate gclooven en haar lcercn. fu den loop der vorige eeuw werd de Arniiniaanschc strijd weder in hel leven geroepen door Wcsley, den stichter van de scetc der -Methodisten in Kngelaud, die zijn naam draagt. Zijne werken bewijzen duidelijk, dat hij een open en verklaard |
|||||||
|
ARMOEDE (VRIJWILLIGE).
|
|||||||||
|
2 IC
|
|||||||||
|
werk, dat liet Merg dei\' Nieuwere Godgeleerdheid Uil
titel had, herdrukt, met het doel om gezonde leer onder het volk te verbreiden, en aldus den nadeeligen invloed te voorkomen van dat Arminianismus, dat door de geestelijkheid zoo algemeen geleerd werd. De herdrukkiug van dit onschatbare werk gaf aanleiding tot een scherpen en langdurigen strijd in de hoven der kerk en van de pers. De gewijzigd Arminiaansche of Neonomiaanschc partij poogde, in plaats van te i rachtende meeningen van liare tegenstanders te wcêr- leggen, zoowel legen hel Merg als de Merginannen eene beschuldiging van Antinomianismus in te bren- gen. Deze si rijd maakte eene van de reeks van ge- heiirtcnisscn uit, die weldra tot de eerste afscheiding leidden. (Zie Vereenigti Presbyterium). Zelfs na die belangrijke gebeurtenis herstelde de kerk zich niet van hare Arminiaansche gezindheid, in tegendeel, vele harer geestelijken beleden niet alleen liet Armi- iiianismus, maar ten laatste, sloop ook het 1\'clagiauis- inus in, en zelfs gevoelens, die naanw verwant waren aan een grof Soeinianisnms. Hel feit is, dat tegen het einde der achttiende eeuw een Arininiaiiismus van den meest onbewimpelde» aard onderde hoogere standen in Schotland in de mode was, en de geestelijkheid maakte geen geheim van de voorkeur, die zij aan deze leerstellingen gaf hoven de geheel schrift matige en evangelische leerstellingen der geloofsbelijdenis van Westminstcr. liet is altijd een onderwerp van innige dankzegging van den kant der vrienden van waarheid in Schotland geweest, dat, hoe verre ook eenige geestelijken der vastgestelde kerk in hunne persoonlijke onderrigting van de gezonde leer mogen zijn afgeweken, de standaards der kerk zich kenmerken door eene juiste overeenstemming met de zuivere leer van Gods woord. Zie Remonstranten, Methodisten (Calvinistische), Methodisten (Weslevsche). ARMOEDE (Vrijwillige), eene van de drie ge-
lofteneens monniks inde Rooinsche kerk. Tot zekeren graad werd deze verpligtingvanden eersten oorsprong van het kloosterleven af erkend; zij werd echter met veel grooter gestrengheid dan te voren geëischt door de twee groote Bedelorden, de Franciscanen vaDmnini- canen, die in het begin der dertiende eeuw ontstonden. Ken der grondregels dezer orden was, dal. hare leden geene eigendommen mogten bezitten, maar voor hun onderhoud geheel eu al van aalmoezen zouden afhan- gen. Tol de opkomst der Bedelmonniken waren de leden der verschillende kloosterorden vcrpligl zich hel genot van persoonlijk eigendom te ontzeggen, maar het ligchaam, waartoe zij behoorden, mogt groote |
inkomsten bezitten. Zelfs de Dominicanen stonden,
hoewel zij onder eene strenge gelofte van armoede waren, aan hunne kloosters toe om kleine inkomsten in geld te genieten. .Maar St. Krauciscus verbood aan zijne monniken om een persoonlijk of gezamenlijk inkomen te bezitten, en cisehtc eene gelofte van vol- strekte armoede. Toen hem gevraagd werd welke aller deugden hij dacht, dal: Gode hel aangenaamste was, antwoordde hij: „Armoede is de weg des behouds, de voedster dei- nederigheid en de wortel der volmaking. Hare vruchten zijn verborgen, maarzij vermeerderen zich in wegen, die oneindig zijn." In overeenstemming met deze beschouwing van de belangrijkheid en de waarde der armoede, hielden zich de Franciscanen een tijd lang ten sterkst e aan den regel van den slicht er hunner orde; er brak echter eene verdeeldheid onder hen uit over de juiste verklaring van den regel, en dien ten gevolge werd eerst door Gregorius IX. in 1231, eu daarna door Innocentius IV. in 12 15, eene verslapping van zijne gestrengheid toegestaan. Onge- veer eene eeuw later ontstond er een I wist. tusschen de Franciscanen en Dominicanen over de armoede van Christus en Zijne Apostelen; de Franciscanen | beweerden, dal zij noch bijzonder eigendom, noch een gezamenlijkeu schal bezaten, terwijl de Dominicanen de tegenovergestelde ïnecniug toegedaan waren. De paus besliste ten voordeele van de volgelingen van Dominicus, en vele Franciscanen, die nog aan hunne meeningen gel rouw bleven, werden tol den brnudsta- pel veroordeeld. De gelofte van armoede wordl door de Rooinsche.
kerk beschouwd als eene verpligting, die op allen rust, welke een kloosterleven gaan leiden, en de regc- lingeu op dii punt zijn van den meest naauwgezetten aard, zooals uit de volgende aanhalingen uit een Roomsch schrijver blijken zal: —„Reguliere geest (dij- ken van beiderlei sekse kunnen noch door verlof, noch door vrijstelling van dim kloostervoogd een bijzonder eigendom hebben. Feu verlof daartoe kan, hoewelhet verkregen kan worden van de generalen der orden, die beweren, dal zij het kunnen toestaan, de monniken of nonnen niet verschoonen van den misslag en de zoude door het concilie van Trcnte er aan toegeschreven." „Ken regulier geestelijke, die op zijn sterfbed in het bezit van eenigeu rijkdom gevonden wordt, moet dien mei zich laten begraven op den grond buiten het kloos- ler, in een mesthoop, als teeken van zijn verderf en eeuwige verdoemenis, omdat hij in eene doodzonde stierf." „Geene reguliere geestelijken, hetzij klooster- voogdeu of minderen, kunnen ecu testament maken; en |
||||||||
|
:
|
|||||||||||
|
217
|
|||||||||||
|
UtNOLDÏSTEN.
|
|||||||||||
|
Al{.\\< HJMSTK.V, eene seele in de twaalfde eeuw
ontstaan, en genoemd naar Aruoht van Krescia, een
jong priester, die het waagde zijne slem te doen hooren
tegen hel bezit van wereldsche goederen door de kerk,
en de tijdelijke niagt van den [lans. Deze vurige jonge
geestelijke was een leerling van den beroemden Abc-
lard, van uien hij waarschijnlijk die geestelijke neiging
I had overgenomen, die hem er toe leidde om te verlau-
I geil naar eene zuivere kerk. vrij van die wereldsche
; zorg. die de geestelijken en monniken van zijn tijd
keilinerkle. Hij verkondigde zijne incciiiugc.....el
onvermoeide vlijt, en leerde de noodzakelijkheid van
eene burgerlijke en geestelijke omwenteling, liet was niet waarschijnlijk, dal hei belijden en verspreiden van zulke meeningen lang geduld zouden worden. Ar- uold en zijne zoogenaamde revolutionaire gevoelens werden door hel Latcraausclic concilie van 1 l-\'V.I ver- I oordeeld; hij zeil\' werd door paus luuoeentins II. uil Italië verbannen, en inogl niel Icrugkecrcn zonder verlof van //ijnc Heiligheid. Arnold, aldus uil zijn ; geboorteland verdreven, gingeersl naar frankrijk naar Ahclard, en vuil dezen naar (tiiido, tlcw pauselijken legaat, die niet lang daarna lol paus, onder den naam vanCielestines 11. verkozen werd. Hij werd echter door den abt P.ernard gevolgd en nagespoord, die hem vervolgde, waar hij hem kon vinden, en hem dwong. 1 ten einde gevangenschap Ie ontkomen, om naar /iirich li1 vlugteil, waar hij mei gord gevolg onderwijzer werd. Dadelijk werd door den abt Meruard een liriel naar den bisschop van (\'onslanz gezonden, om dezen Ie vermanen \\rnold uil zijne diocees te verbannen. Nadal hij ongeveer vijfjaar ie Xurich gewoond had, keerde hi| in 11 t-\'i naai lionu terug Iu een tijd. waarin de burger" een unrsielflrijd voerden oiu hel .....|r |.(jiisn|»iiv hcsiuur o- herstellen, mi /.ieh van de
drukkende heerscili.|<|iij > au lleil KoolnSi-.heii Ii|*s.-.||.i|i
i, ontdoen. VrnoUl wierp /.!• h i«d geestdrift iu di
staatkundige beweging, en zette onder liet achtervol- gende bestuur van Kngenius III. en Vnastasius l\\. de opgewondenheid met al zijne kracht aan. Maar na den laatstgenoemde bekloi......u paus i\\cu stoel van
den II. IVirus, ouder den naam van Vdriaau 1 \\ ., die
besloten had den revolutionairen geest, welke zieh snel over de staten der kerk iu Italië verspreidde, te onderdrukken, en zijn dwangstelsel begon met de excommunicatie van Arnold. en het hevel om zich in ballingschap te begeven. De burgers verzamelden zich rondom den stoutmoedige!! hervormer, maar Adriaan was voornemens zijn gezag te handhaven; hij leide dadelijk de geheele stad Home ouder een interdict, en |
|||||||||||
|
de reden hiervan is, dal zij zich. wegens de geloften
van gehoorzaamheid en armoede, van alle vrijheid en eigendom ontdoen, zoodat zij niel meer de niagt om te kiezen of te weigeren (net: celle, nee nolle) kunnen hebben, waardoor zij er over konden bescliikken."„llel is zelfs aan regulieren niet geoorloofd om, bij wijze van verklaring, hel testament te wijzigen, dal door hen vóór hunne opneming in de orde gemaakt was." De Fakirs en Deruisehen in Mohamcdaansclif lauden zijn ouder de gelofte van an.....\'de, en gaan
rond om in den naam van God aalmoezen te vragen,
daar zij voor hun onderhoud geheel afhangen van de liefdadigheid der geloovigen. De Moliamedaausche monniken rekenen hun oorsprong van het eerste jaar der Hedsjrah af, en meuzcgl, dat er niet minder dan iwee en dertig verschillende orden in hel Tnrkselie rijk beslaan, die allen de voorkeur, welke zij aan hel streng vrome leven geven, op het gezegde van Moha- med grondvesten: „armoede is mijn roem." De iiion- niken van het (tosten, voornamelijk die van Roeddha. mogen geene enkele bete vnedsels gebruiken, dat niel door hen als aalmoes ontvangen is, tenzij wal e rol\'iels. dat gebruikt wordt om de tanden schoon te maken. Daarom ziel men den Uoeddhistisclien monnik dage- lijks zijn aalmoesbeker in hel dorp, waarbij hij woont, van huis lol huis ronddragen, De Agyrteu van de oude (Irieken waren hedelpricsters van (\'i/fielr, en men vcr- oudersleli, dal hun oorsprong in hel Oosten Ie vinden is. Ook hij de Romeinen gingen zij dagelijks hunne ronden doen om aalmoezen te ontvangen. De inslel- lingen van Manu geven duidelijke regels voor den bedelpi\'iesler hij de lirahmiiicu: „tCIkcn dag moei een Hrahminseh st iidenl- zijn voedsel ontvangen, door mei behoorlijke zorg Ie bedelen aan de huizen van personen. die bekend /.ijl.....I het ver\\ ulleil hunner oligteu. Jinlicii
\'■f •.\'\'......■ dezer huizen re linden zijn. |.-,,ii hem dan
door de geheele streek rondom hei ilurp gaan bedelen.
terwijl hij zijne organen in onderwerping houdt en si il blijft; maar iaat hem zieh afwenden van dezulken, die cene doodzonde begaan hebben___ Laat den student
standvastig in zulk bedelen volharden, maar laai hem
hel voedsel van één persoon alleen niet eten; hel be- staau van een student door bedelen wordt als gods- dienstige verdienste met vasten gelijkgesteld... Deze pligt van den wijze wordt alleen aan een liralnnin opgelegd, maar zulk eene handeling wordt den krijgs- of koopman niel bevolen." In betzelfde heilige boek wordt den huishouder geboden, om volgens zijn toe- stand geschenken te geven aan den godsdieustigen bedelaar, wat zijne meeningen (jok zijn mogen. |
|||||||||||
|
\'.\'
|
|||||||||||
|
\'IS AROTENMA
|
DT— ARSCH.
strijd tusschen de pausen en de keizers uit hetHohen-
staufsehe huis begon. Aldus had de geringe maar krachtige priester eengeest van hervorming in de Kerk in hel leven geroepen, die niet den tijd voortging kracht te verzamelen, totdat hij zich, na verloop van eeuwen, met onweerstaanbare kracht in de glorierijke Hervorming der zestiende eeuw openbaarde. VK» )T en MAROT, twee engelen die, volgens den
koran, door God gezonden werden om den meiisehen te leeren geen moord Ie begaan, geen ouregt vaardig oordeel uil te spreken, en geen wijn te drinken. AKl\'PAXA. Rijde Boeddhisten wordl het van hel
grootste belang beschouwd, dal iemand, voornamelijk een priester, ecu volkomen beheer over zijne liarls- j togfeuheeft, en ze in volkomen bedwang houdt. Deze
volkomen zelfbeheersehing wordt sumitdhi genoemd, en is tweesoort ig. De krachtigste is de afjipaua, en om dit kalme zelfbeheer te verkrijgen is het, volgens de leer der Boeddhisten, noodig, dat ecu man voor de vol- gendc zeven zaken zorgt: — I. Zijne woning, die vrij moet zijn van hetgeen hem onaangenaam is; i. Den weg dien hij gaal, als hij niet zijn aalinocsbeker ver- trek! om voedsel te gaan opzoeken, die binnen den ; afstand van ?.")0 bogen moei zijn; •\'!. Zijn gesprek, iu
den loop van hetwelk hij uiel moet spreken over de twee en dertig dingen, die door den priester niet op- \' gemerkt mogen worden: ook moet hij niet te veel
zeggen, zelfs over onderwerpen die geoorloofd zijn: I. Zijn gezelschap, «lat alleen moet beslaan uil beu, die mii)iiiil/i! of zelf beheer zoeken of hebbeu verkregen; .">. Zijn voedsel, dat van die soort moet zijn, die hem bet aangenaamste is; b. Het jaargetijde; ook hierin moet de tijd, die den persoon het aangenaamste is, gekozen worden; "i■ Uv\\i stand van het ligcliaain, j welke die tuoel zijn, welke het aangenaamste is, hetzij
| wandelen, slaan, zitten of liggen; opdal de priester
dit moge ontdekken, moet hij elk van die standen gedurende drie dagen aannemen. Door op deze ze\\ en zaken te letten zal (irppu)ia saMad/ü verkregen wor- i den; maar als dil nog niet verkregen wordt, moeten
de tien welvocgclijkhedeu met meer naauwgezetheid in aehl worden genomen, waarvan eene der belang- rijkste is, dal de persoon en het gewaad vanden priester steeds zindelijk blijven, want als liet haar lang, eu het ligcliaain, hel gewaad of de aalmoesbeker vuil is, kan de ziel uiel zuiver gehouden worden. Zie Boeddhisten. ARSCH, ecu naam door de Mohamedanen aan den
[ troon van Godgegeven, dien zij als den lioogsteu hemel
beschouwen. Mohamed noem! hem iu den koran den |
||||||||
|
dwong ili.\' burgers om hunne ondersteuning aan Arnold
te onttrekken. De hervormer werd daardoor genood-zaakl Kome te verlaten, en ging naar (\'ampania,waar liij met de grootste vriendelijkheid ontvangen, en behandeld werd met den eerbied, die iemand toekomt, welke door het volk als een man van God beschouwd wordt, lu 1 IJÓ trok keizer Frederik I. naar Rome, i\'U trad ia onderhandeling met den paus over zijne naderende krooning. L)e. paus gebruikte die gelegeu- lieid om te bepalen, dat Arnold in zijne handen overge- leverd zou worden. De bepaling werd door Frederik ven iihl, en .Vruold werd op aaustookeii van den paus gewurgd: zijn lijk werd verbrand, en zijne aseh inden Tiber gew orpen. De eeuige misdaad, waaraan Arnold schuldig was
geweest, was de onvergeeflijke misdaad van zich te verheffen tegen de misbruiken en bedorvenheid van de Kerk van Kome. Hij had durven eischen, dat de kerk afstand zou doen van de groote inkomsten en de werehlsehe bezittingen, en dat deze overgegeven zouden worden in de handen van de wercldsche inagt, terwijl de geestelijkheid zich tevreden zou stellen niet de vrijwillige giften van hel volk, de offergaven, de eerstelingen en de tienden. Hij verklaarde, dat de verdorven bisschoppen en priesters dien naam niet waardig waren, en dal hel verwereldlijkte ligchaaui, dal zich de Kerk noemde, niet langer het huis Gods was. Deze hervormer lang vóór de Hervorming schijnt van geene andere leerstellingen, die op ketterij gelekeu, beschuldigd geweest te zijn. Slechts één schrijver, Otto van r\'reysingen, waagt hel hem te beschuldigen van den kinderdoop Ie verwerpen; hij schijnt hiervoor echter geen beteren grond te hebbeu dan zijne eigene onzekere, ongegronde vermoedens. Had Arnold eene enkele leerstelling verkondigd, die de Kerk verwierp, dan zou hij zich reeds veel vroeger de banbliksems \\an hel \\ al icaan op den hals gehaald hebben. De redeneringen van een jong, gevoelvol hervor-
mer als Arnold maakten ecu sterken indruk op de van nature ontvankelijke gemoederen van hel Italiaansche volk. De godsdienstig-staatkundige opgewondenheid dreigde zich over hel gcheclc land Ie verspreiden. \\ ooral Ie Kome werd de trots van bel volk gevleid door hel denkbeeld, van zich Ie ontdoen van hel pau- selijke juk en de herstelling der oude republiek. Zelfs na den dood van Arnold bleven de denkbeelden van hervorming, waarvoor bij tot het laatste toe gestreden had, in den volksgeest gisten. Dezelfde keizer l\'Yede- nk 1., die Arnold in de inagt zijner vijanden overge- geveu had, was de persoon met wien de honderdjarige |
|||||||||
|
\\I!skmam;\\. vM\'.i
|
|||||||
|
Afsvh AJhim, den grootcu troon. Van zijne, schepping
sprekendezegl hij, dal God licmopdc wateren plaatste, en al Zijne magl gebruikte om hem voort te brengen. I)i\' Mohamcdanen bevvereu, volgens de overlevcriu- geu, dal Zijn troon ondersteund wordt door s,t)0O pilaren, dat deze bestegen wolden langs 300,000 trappen, dat de ruimte tussclien twee dezer trappen 300,000 jaren reizens is, en dat elke dezer ruimten vol engelen is, in bataljons gerangschikt, van welke sommige aangesteld worden um dra troou Ie dragen, en daarom Hamiiielna ui Arm-h genoemd worden. ARSEXIAXEX, ecne partij die in de dertiende
rcuv in de Grieksche kerk ontstond, /.ij kreeg haar naam naar Arsenins, een vroom monnik. De omstan- dighedeu, die aan de partij haar oorsprong gaven, waren de/.e : — Onder de regering van Tlieodorns Lascaris 1!. werd Arsenins. die tot hiertoe als mouuik zeer in aanzien was, overgehaald om het patriarchaat van (\'onstanlinopel aan te nemen: en bij zijn sterven benoemde de keizer Arsenins tot voogd over zijn zoon, een kind van zes jaar. Gedurende Je minderjarigheid nam Micbaël L\'aheologus met geweld bezit van het bestuur. Arscuius stemde er al leen in toe om den over- weldiger te kroonen, wanneer hij zich door een pleg- tigen eed wilde verbinden, om hel bewind niet langer dan tol de meerderjarigheid vauJohauncs l.asearis te behouden. Den eed afgelegd hebbende weigerde Mi- chaél er door gebonden te zijn, en om den wettigen op- volger nog krachtdadiger van den troon uil te sluiten, liet hij hem van zijn gezigt bcrooven. De patriarch, over deze wrecde handelwijs vertoornd, deed I\'ahco- logus in den ban. Hel anatheem der kerk verontrustte den overweldiger, en hij bood aan zich nederig ie on- ilerwerpenaaniie boetedoening, die vau hem gevorderd zon worden, mits de patriarch hem slechts de absolut ie wilde schenken. Uit werd echter geweigerd, waarop lic keizer te (\'oustaitl inopel eene synode bijeenriep, die door zijn invloed hel vonnis der verwijdering win Arsenins uit het patriarchaal uitsprak. Arscuius begaf zich weder in de afzondering in een klooster, en werd opgevolgd door Gennauus, bisschop van Adriauopcl, die een gereed werktuig vau den keizer «as. Eene groote partij, wier aanhangers den naam van Arse- nianen kregen, bleef echter den afge/.el ten patriarch ge- trouw, en weigerde den anderen Ir erkennen. Germanus vond ten laatste zijne stelling zoo onhoudbaar, dat hij afstand deed van zijn ambt, hetwelk door Jozef, een oud en ongeletterd monnik, aanvaard werd. I\'aheolo- gus vond nu geene moeijelijkheid om de absolutie te verkrijgen, die1 hij zoo lang Ie vergeefs had gezocht. |
„In het midden ecnergroote schaar vau bisschoppen,"
zooals Xcauder verhaalt, „wierp zich l\'alaologus, na In i i iudigcii der mis, voor de trappen van hei altaar ter aarde, en beleed, dal hij zieb aan twee zonden, aan meineed en het uitsteken Ca-,- oogen van den zoon zijns voorgangers, schuldig had gemaakt. Na hei uitspreken van die belijdenis door den vorst, verrees hel eerst de patriarch van zijn zetel, en deelde den ter aarde liggeudeu keizer eene schriftelijke kwijlsehel- ding vau zijne zouden mede, die vervolgens door al de bisschoppen in de volgorde vau hunnen rang werd \\ oorgelezeu. Daarop ontving de licerscher hel avond- maal, en na dal gebruikt te hebben, verliel hij met een verligt geweten, als kon hij zich van de genade Gods verzekerd houden, ten hoogste verblijd, hei heiligdom der kerk." liet buigzame gedrag vau den nieuwen patriarch wekle de .Vrscniaausehe partij sleehls tot grooler verontwaardiging op, en maakte haar heviger tegen den regcrendcu keizer. Hel was een geliefkoosd plan vau L\'alii\'ologus, om
eene vereeuiging van de (irieksche en de llooinsehc kerk mi stand te brengen. De gelegenheid om deze zaak tol een gelukkig einde Ie brengen was nu bij- zonder schoon, daar Gregorius, die den pauselijkeu zetel beklommen had, als gunstig gestemd voor zulk eene vereeuiging bekend stond. De patriarch Jozef, hel algciuccuc gevoelen kennende, dal er in de Griek- sehe kerk heersehte, bood den meest bepaalden we- dcrsland tegen hel plan, dat den keizer en den paus zoo na aan hei harte lag, eu verbond zich zelfs bij eede, u:ii zich tot hei laatste toe tegen de ontworpen vcr- ceniging te verzetten. De keizer bad echter besloten de zaak ten einde te brengen, in ecu gezantschap met kostbare geschenken naar Rome zendende, werd hel werk dei\' vereeuiging, volgens de wijze door den paus Voorgeschreven, in 1:2/ t te Lyon volbragt. De tegenstand legen deze vereeuiging was hevig vau den kant van ecu groot gedeelte der Gricksche kerk, eu de keizer vond het noodzakelijk zijne toevlugl Ie nemen tol de gestreugste maatregelen, die evenwel volstrekt niet voldoende waren, om hel heerscheude misnoegen te onderdrukken. Middelerwijl had .loze!\', ten gevolge der vereeuiging, zijn patriarchaal ucder- gelegd, en was hij opgevolgd geworden door lieccns, I een van hare warmste voorstanders. Unconigheden over de betwiste punten tussehen de twee kerken, voornamelijk over den voordureuden uitgang dt^ llei- ligen Geestes uil. den \\ ader eu den Zoon, begonnen in de huisgezinnen te ontslaan eu diegenen v in elkander ti\' vervreemden, die hel niec-t aan elkander gehecht |
||||||
|
AKTÜVÜS.
|
|||||||||
|
22(1
|
|||||||||
|
opdat Hij door een mirakel mogt beslissen. De keizer
stond hun eindelijk hun verzoek loc, hopende daar- door den vrede te verzekeren. Te dien einde mocsl een groot vuur ontstoken, en ecu geschrift, door elke der partijen opgesteld, volgeus hare beginselen, daarin geworpen worden, en die partij, waarvan het geschrift onbeschadigd bleef, zou beschouwd worden als gelijk | te hebben; indien beide geschriften verteerd werden, zouden de twee partijen het als eene aanwijzing van (iod beschouwen, dat zij vrede met elkander moesten maken. De keizer gaf bevel, dat eene groote zilveren vaas te dien einde gemaakt zou worden. Dit beroep op den Hemel zou op den grootcn Sabbath vóór Pascheu plaats hebben, welke dag voor bijzonder heilig werd gehouden. De bepaalde dag brak aan, en in tegen- woordigheid van eeue groote vergadering, en vanden keizer iu persoon, werd het vuur ontstoken, en de documenten werden er in geworpen. De uitslag was, z.ooals men had kunnen verwachten, dat zij beiden spoedig tot asch waren verbrand. De Arsenianen verklaarden zich, in de eerste opgewondenheid van bet oogenblik, gereed om den patriarch te erkennen, en zich weder met het overige gedeelte der kerk te vereenigen. De keizer, verheugd over het vooruitzigl van den vrede weder in zijne verscheurde kerk en zijn verscheurd land hersteld te zien, geleidde hen, hoewel laat in deu avond, en te midden \\ au ijs en sneeuw, naar den patriarch, die hun zijn zegen gaf. Xa ver- loop van een paar dagen, toen de opgewondenheid geweken was, keerden de Arsenianen echter tot hun vorig gevoelen terug, en gedurende langen tijd hield de behandeling, die Arsenius ondervonden had, een staat van twecdragt in de. Grieksclie kerk iu leven, die alleen door den tijd eindelijk geheeld werd. AHTRMIS, eene van de groote godheden bij de
oude Grieken. Zij was de zuster van Apollo (zie ald.) en de dochter van Zeus, en werd gewoonlijk afgebeeld met een boog, een pijlkoker en pijlen. De jonge menschen en dieren waren de bijzondere voorwerpen harcr zorg. Zij was ook de godin derjagt, en waak:e over de kudden. Zij werd dikwijls te gelijk met Apollo aangebeden, en de laurier was aan beiden gewijd. (tnder de latere Grieken werd zij als de godin der maan beschouwd, gelijk Apollo als de god der zon beschouwd werd. Tn verschillende deelen van Grie- kenland werd Artemis ouder versdhillende gedaanten aangebeden. Zoo waren in Arcadië hare tempels nabij meeren en rivieren gebouwd, en werd zij beschouwd als hel bestuur te hebben over nimfen, en vergezeld te zijn door twintig harcr op de jagt, en door zestig |
|||||||||
|
geweest wareu. Hel gevoelen van vijandschap jegens
de vcreeuiging, die der ürieksche kerk opgedrongen was, werd eiken dag sterker, en eindelijk vertoonde /.ieli bij deu dood van Michae] Palteologus in 1282, en de opvolging van zijn zoon Andronicus, de haat van de Grieken jegens de Koomsche kerk met grooter hevigheid dan ooit. De nieuwe keizer was der ver- eeniging nooil gunstig geweest. Jozef werd nu als de wettige patriarch beschouwd, en ook door den keizer begunstigd, terwijl Ueccus in een klooster ging. De zaken waren uu geheel veranderd. Al degenen, die betrokken wareu geweest in liet bewerken van de verecniging, werden beschouwd als in den ban te ver- keeren, en aan kerkelijke straffen onderworpen. De muren der kerken en de heilige gereedschappen wer- den voor besmet gehouden, en ceremoniën werden verrigt om ze te zuiveren. .Maar in het bijzonder was de verontwaardiging gerigt tegen Beccus. Hij werd voorgesteld als ren vijand van de Grieksene natie en kerk, die verachting verdiende, en na vele vrachtelooze pogingen.....hem te verdedigen tegen de lasteringen,
die aangaande hem uitgestrooid werden, werd hij op
bevel des keizers naar een kasteel in Bithynië ver- bannen, waar hij na veertien jaren gevangenschap in Uiis stierf. Te midden van de bewegingen, die op den dood
van Palieologus volgden, en de herstelling van den ouden patriarch Jozef, kwamen de Arsenianen weder uit hunnen schuilhoek. Zij waren hevig in hun tegen- stand legen Jozef en zijne aanhangers. Zij weuschten te (\'oiislantinopel eeue kerk voor zich te hebben, en slaagden er in de Allerheiligen kerk van den keizer Ie verkrijgen, oin er hunne vergaderingen in te houden. Zoo overtuigd waren zij van de regtvaardigheid hun- uer zaak, dat zij geloofden, dal God door ecu wonder ten voordecle van Arseuius als den wettigen patriarch zou beslissen. De keizer, die den vrede in de kerk wensclilc te bewaren, gaf in zoo verre aan hunne wenschen toe, dat hij beval, dat de beenderen van Johannes van Damascus hun gegeven zouden worden om een mirakel Ie bewerken; maar berouw gevoelende over den stap dien hij genomen had, verbood hij het gerigt door een beroep op den heilige, liet welk de Arsenianen vertrouwden, dat te hunner gunste zou uitvallen. Eindelijk stierf de patriarch Jozef in het jaar 1283,
en Gegorgius werd in zijne plaats aangesteld. De keizer hoopte, dat de Arsenianen nu zouden toegeven. Zij hielden er evenwel op aan. dat hunne zaak op de proef zon worden gesteld door een beroep op God, |
|||||||||
|
ARTEMONIKTKN — AKTIKELKN . LAMBETHSCHE). 2Ü1
|
|||||||
|
andere op hare vrolijke dansen in de wouden, In
Tan ris werd deze godin onder een hardvochtiger voorkomen vereerd, en in den eersten tijd werden haar inensehenoffera gebragl, hetgeen een gedeelte. van hare vereering uitmaakte. Men zegt, dat Lycur- gus deze menschenoifers afschafte, en dat hij daarvoor te Sparta het geeselen van jongens aan haar altaar in de plaats stelde, totdat het met bloed bevlekt was. De naam, dien zij te Sparta ontving, was Orthia, en in sommige gedeelten van Griekenland werd zij Iphi- geuia genoemd. Te Ephcsus schijnt Artemis de voedende krachten der natuur voorgesteld te hebben, en daarom werd haar beeld in Am prachtigen tempel, Ie harer cere opgerigt, met vele borsten gemaakt. Het moest op eene mumie gelijken, met, het hoofd gedekt door eene muurkroon; het ligchaam, dat bijna in eene puilt uitliep, was bedekt met, eene ver- scheidenheid van verschillende gedaanten van dieren. Bij de Romeinen werd Artemis met hunne godin Diana (zie ald.) vereenzelvigd, maar als Artemis werd zij door geheel Griekenland, op Delos.Creta, Sicilië en in het zuiden van Italië, en meer bijzonder in Arcadië en den geheelen Peleponncsus, aangebeden. Verschillende dieren waren haar gewijd, vooral het hert, de beer en de hond. De dennenboom was haar insgelijks geheiligd. Op Sicilië werd een feest te harer cere gevierd. Het heette Aktkmisia en duurde drie dagen, gedurende welken tijd er aanhoudend feest- maaltijden en vermakelijkheden van verschillende soorten plaats hadden. Feesten van denzelfden naam werden ook te harer eerc in verschillende deelen van Griekenland gevierd, n>eer voornamelijk te Delphi, Bphesus en Cyreue. ARTEMONIETEN, eene Christcn-sccte dietegen
het einde der tweede eeuw ontstond, en zich te Rome tot laat in de derde eeuw uitbreidde. Zij werd aldus genoemd naar Artemon of Artemas, die van een door en door practischen, maar niet van een nadenkenden geest was. Hij en zijne volgelingen waren dan ook meer gehecht aan de Aristoteliaansche dan aan de Platonische wijsbegeerte. De ketterij, die hem te laste gelegd wordt, is eene ontkenning van de God- beid van Christus en liet beweren, dat Hij slechts een mensch was geweest, geboren uit eene maagd en meerdei- dan de profeten, omdat Hij een meer bij- zondereu invloed van den Goddelijken Geest genoot. De Artemonieten schijnen de werking van den Geest ouder het Nieuwe Testament als verschillend van die onder het Oude beschouwd te hebben. Zij werden door hunne tegenstanders beschuldigd van zich over |
|||||||
|
te geven, om hunne bijzondere leerstellingen, die zoo
geheel en al van de aangenomen kerkleer verschilden, te schragen, aan eene geheid verkeerde criliek der Schriften, die zij zoo verklaarden, dat deze hunuc ideën aangaande de menschheid van Christus sche- nen te regtvaardigen. Zie Socinianen. ARTIKELEN (Lambethsche), eene reeks vanar-
tikelen tijdens de regering van koningin Elizalieth in het Lambet h paleis opgemaakt, onder het oppertoezigt en met de bepaalde goedkeuring van den aartsbisschop Whitgift, den bisschop Bancroft, den bisschop Vau- ghan en andere voorname dignitarissen van de Kerk van Engeland. Deze artikelen werden opgemaakt, ten gevolge van een geschil, dat te Cambridge over de predestinatie ontstaan was, daar deze leerstelling be- streden werd door sommigen, die tot de universiteit behoorden. De Lambethsche artikelen, die eene be- paalde belijdenis van deze belangrijke leer bevatteden, werden, zoodra zij voltooid waren, naar Cambridge gezonden, met het bepaalde bevel, dat alle studenten in de godgeleerdheid ze zouden onderteekenen. Zij waren de volgende: — 1. God heeft van eeuwigheid zekere personen tot het eeuwige leven voorbeschikt, en heeft zekere personen tot den eeuwigen dood ver- worpen; 2. De werkende oorzaak der voorbeschikking tot het leven is niet het vooruitzigt van het geloof, of van de volharding, of van goede werken, of van iets dat in de voorbeschikte personen is, maar alleen het goedvinden van God; :i. Do voorbeschikten zijn een voorafbepaald en zeker getal, dat noch verminderd noch vermeerderd kan worden; 4. Dezulken, die niet lot behoud zijn voorbeschikt, zullen onvermijdelijk wegens hunne zouden veroordeeld worden; 5. Het ware, levende eu regtvaardigmakende geloof en de regt- vaardiginakende Geest van God worden in dcuitvcr- koreneu niet uitgedoofd, ontbreken niet geheel en al, verdwijnen niet in hen, hetzij gedeeltelijk of geheel; 6. Een waar geloovige, d. i., iemand die begaafd is niet reglvaardigmakend geloof, wordt door de volle zekerheid des geloofs overtuigd, dat zijne zonden ver- geven zijn, en dat hij door Christus voor altijd gered zal wezen; 7. Reddende genade, waardoor zij, als zij willen, behouden kunnen worden, wordt niet toegc- staan, wordt niet medegedeeld aan alle menschen; 8. Niemand kan tol Christus komen, tenzij het hem gegeven zij, en tenzij de Vader hem trekke; en alle menschen worden door den \\ ader niet getrokken, opdat zij tot Zijn Zoon mogen komen; 9. Het is niet in den wil of de magt van iedereen om gered te worden. Het is onmogelijk om deze artikelen te door- |
|||||||
|
\\RTIKELEN(NEGEN EN DERTIG)—ARTIKELEN VAK PERTH.
|
|||||||
|
loopen, zonder getroffen Ie worden iloui\' de lielderc
en duidelijke wijze, waarop dr/c godgeleerdeu van ilc Engclschc kerk de Calvinistische tegenover tic Arininiaausehe leer belijden. VRTIKELEX (Nw;es es ukktigj. kort iiadal,
tijdens de regering van Hendrik VIII., de Hervorming in Engeland begonnen was, haalde d<\' aartsbisschop Cranmcr den kouiug over, urn ile uitgave \\;m twee boeken loc te staan, waarin de belangrijkste punten der Hervormde h-er verval waren. Deze beidt werken werden loeuo|i bevel uitgegeven, cuzamcngesteld door een. ei ui in lis.\'-ie uil de (\'ouvocatie (zie ald.). Het eene was getiteld : De Goddelijke en vrome opvoeding van een Christen, in I53Ï uitgegeven, en hel andere: Eene Wetenschap en Geleerdheid voor elk (\'hristen, hetwelk eene verbeterde uitgave van het eerstgenoemde werk was, euiii 1 j KIen 15-13 uitgegeven werd. Dcwcrkeu, die wij genoemd hebben, bevatten cenigt der bclang- rijk.sle roriniiliereu, zooals: hel Gebed des Heeren, hel Vvi Maria, de Geloofsbelijdenis,de Tien Geboden, eene verklaring van de Zeven Sacramenten, enz. In 1510 werd nok eeue commissie van bisschoppen en godgeleerden door Hendrik VIII., op verzoek van de Convocatie, benoemd, ten einde de ritualen en diensten der kerk Ie lu rvormen. Evenwel werden eerst na den dood van Hendrik, toen Eduard \\ I. den l rooubeklom, krachtdadige slappen gedaan, om eene reeks vanarti- kelen oj) te stellen, die het geloof van de Hervormde knk van Engeland uitdrukten. In 1552 werd een stuk \\ a m ie/.en aard opgemaakt, wan rse ii ij n lijk door (\'ra inner en Hidlev, dal gegrondvest was op de Ai i.sunn.M uk ( \'ü.n i\'KssiK (zie ald.). De arlikelen, die tik u op k<mi uk- lijk gezag uitgegeven werden, bedroegen een aantal san twee en veertig, i n werden later, in den lijd van Maria, herroepen. Spoedig ua de Iroousbeklimiuing van Elizabeth werd eeue nieuwe v,et aaugenoinen, waarbij hel kerkelijk oppergezag van tic koningin bc- paald werd, en le\\eus al de wellen om de Roomsche kerk Ie herstellen herroepen werden. Op voorstel van di uaartsbisschop L\'arkerwerdendeartikelcuvan 1552 Ie r/.ieu, en van twee en vcerlig tol negen en dertig greb ragt. De artikelen van hel wetboek van Kduard. die bij de herzieuiug waren weggelaten, hadden be- trekking op de opstanding der dooden, de ou\\ erganke- lijkt- nat uur der ziel, (Ie Millei ia risten en de algi inecne zaligheid. De negen en dertig artikelen ontvingen in 1511:2, in hun verbeterden vorm, de bekrachtiging van de beide huizen der Convocatie, en werden doofde prelaten en de overige geestelijken onderleckend. /ij werden eest alleen in hel Latijn uitgegeven, cu uiel |
|||||||
|
vóór I5J1 verscheen eeue authentieke Engclschc uil-
gave, die wederom herzien w as door de (\'ouvocatie,en waarin wederom ecnige kleine veranderingen gemaakt waren. De artikelen werden uu in het Latijn cu liet Eugelseli aan hel publiek gegeven, en in den vorm waarin zij thans in gebruik zijn. Koningin Klizabelb vaardigde hare bekrachtiging dezer plegtige bekend- uiaking van hel geloof der kerk uit, eene handeling, die door Kaïel !. in Hiiü hernieuwd, en bij de Kestoratie in lM>i bekrachtigd werd. De Kerk van Engeland eischl eene uuderteekeiiing
van deze artikelen <:r «aiiiiu van al degenen, die iu geestelijke orden opgenomen worden of eene prebende verkrijgen. L)czc ouderteekcning vvordl echter niet iu Ierland veieischt. Hel is onmogelijk om de negen en dertig artikelen ie doorloopeu, zonder getroffen te norden door hun cchl Calvinistisch karakter, enalhoe- wel velen iu de kerk leerstellingen onderwijzen, die meer niet hel Armiuiaauschc dan het Calvinistische stelsel In overeenstemming zijn, is toch geen grond voor zulke onderriguiigcii of geenc bekrachtiging er van iu hare artikelen Ie v inden. ARTIKELEN VAX l\'ERTH. Toen Jacobus VI.
van Schotland, alsopv olger van koningin Elizabeth, den Engelschcn troon beklom, wilde hij ook de prclatuur iu Schotland invoeren. In den loop zijner pogingen inii dit doe! te bereiken, vaardigde hij eeue koninklijke verordening uit, dat de Algeiueeue vergadering van de Kerk vun Schotland op den iJ58t<!" Augustus llils ie l\'erlli zou bijeenkomen. Vooraf waren door i\\vn listigcu inouarch zorgvuldig maatregelen genomen, om zich van de tegenwoordigheid van die leden Ie verzekeren, die voorde instelling der prclatuurgiuistig gestemd waren. Spotswood, die verscheidene jaren te voren zicli in /.on verre naar de koninklijke wenscheu bad geschikt, dat hij de wijding int het bisschopsambt bad aangenomen, Inkleedde de plaats van voorzitter. Gecne redeneringen werden er veroorloofd, protesten werden verworpen, en de onwelgevallige artikelen, vijf iu getal, werden haastig in stemming gebral;\'!, en mei meerderheid van stemmen aangenomen. Deze Vijf Aflikeleit, waren: het knielen bij de communie; het vieren van Kerstijd, Goeden Vrijdag, l\'aschen en l\'iuk- sleren als heilige dagen; In-t bisschoppelijk vormsel: afzonderlijke doop; afzonderlijke avondmaalsviering. Deze artikelen, die niet geweld lu lid hoogste kerkelijke hof er door waren gcdreveu, werden bekrachtigd door bet l\'revotale hof. .Na verloop van drie jaar werd bel pari"iui Hi ie Edinhitrgli bijeengeroepen, v oornanielijk om de vijf artikelen van l\'eri.li ie bekrachtigen. \'I\'c |
|||||||
|
ARTIKELEN (SU AlAAI.DISCHKi - AKTZKRFriST. 223
|
|||||||
|
dat hij een paus kou aanucmeu, mits deze slechts wilde
toestaan dat het zuivere evangelie gepredikt werd,
al zijn voorgeven op een Goddelijk regt om de Kerk te besturen wilde opgeven, en zijne aanspraken alleen deed berusten op geschiktheid en de toestemming der Kerk. Ten gevolge vau dit verschilleninet Luther, went Melanthou verzocht een artikel over de magt en de opperheerschappij vau den paus op ie maken. Dil werd gedaan, en toen hel door de Protestanten goedgekeurd was, werd hel door hen ouderteekeud. Dil artikel is, zooals wij gezegd hebben, aan de Smal- kaldiselie artikelen toegevoegd, en maakt als hel ware een deel er van uit. ARTIKELEN (Zes), de gewone naam voor eene
parlemcutsactc in Engeland, die door heide huizen aangenomen werd, en de goedkeuring verkreeg vau Hendrik VUL, waarbij de Itoomsehc leer in hoofd- zaak hersteld werd, nadat de Hervorming begonnen was. De punten, waaruit de acte bestond, waren: - - Dal in hel sacrament des allaars, na de wijding, er gceu brood en wijn overblijft, maar hel natuurlijke ligchaam en bloed vau Christus; dat communie iu beiderlei gedaanten niet uoodig is: dal priesters vol- , geus di\' wei van t iod niel trouwen mogen : dal geloften
van kuischheid gehouden moeien worden: dal af- t zonderlijke missen i.....Men blijven beslaan: dal de
oorbiecht nuttig en noodzakelijk is, en in de kerk
\' behouden behoort te blijven. De aartsbisschop (\'rau-
nier stelde al zijne pogingen in Int werk om Ie voor- komen, dal deze aele aangenomen werd: alles was \' echter vruchteloos, en voor een lijd werden zij de wet
vau het land. AUTUTÏRIET.EN (Gr. art,,», brood, tit,-o*, kaas),
eene (\'hristeu-secle die iu de tweede eeuw ontstond, van welke Kpiphauius, mi na hem Aiignsliniis, ver- meldt, dal zij haren naam ontleende aan het vreemde gebruik, dat zij in acht nam, om brood en kaas bij het avondmaal Ie offeren. ,\\ls grond voor dit gebruik gal\' zij aan, dal de ecrsle offers, die door de ïnensehcii in ■ de kiudschheid tU\'i wereld gedaan werden, vau de
vruchten der aarde en schapen waren. Naaralle waar- schijnlijkhcid was deze seete een lak vau de Mo.vrv- NtsTK.N (zicald.). De Arlol vriclen lieten ook vrouwen lol de priester-en hisschopswaarcliglieid loe, en Epi- phanius zegt vau hen, dal hel zeer gewoon was eene groep vau zeven meisjes, iu liet wil gekleed en niet toortsen iu de handen, de kerk te zien binnentreden, ten einde de bedorvenheid van het niensehelijk ge- slacht ie beweeueu en te betreuren. AIO\'ZKIÜ HST I Arnieniseh, een bode), een naam
|
|||||||
|
vergeefs bragten vele geestelijken hunne vertoogen
hiertegen in. Hel parlement hechtte, hoewel mei slechts eene kleine meerderheid en zonder voorafge- gane beraadslagingen, op Zaturdag t Augustus 162] er zijn zegel aan, en vervulde aldus de vurige wenschen \\;111 den koning\', om de prelatuur iu de Kerk vau Schotland in te voeren. De dag, waarop de artikelen door hel parlement weiden aangenomen, is een van de gedenkwaardigste in de geschiedenis van Schol- land, en was lang bij de bewoners bekend onder den naam van den Zwarten Zaturdag. Zie SCHOTLAND i Ki:iik \\ AM. ARTIKELEN (Smalkaldische). Deze naam
werd aan eene reeks van artikelen gegeven, die door Luther te Sninlkalden, bij gelegenheid eener zameu- komsl \\an de kenrvorslen, vorsten en staten, opge- maakl werden. Zij waren in hel Duitscli geschreven, en in den krachtigen, kemachtigen stijl, die Luther eigen was. Zno zeggen zij aangaande de mis, dal ,.|)e Paapsche mis is de grootste en afgrijselijkste gruwel, daar /.ij regelregl en geweldig legen deze artikelen strijdt; en toch is zij de voornaamste en prachtigste van alle Paapsche afgoderijen geworden." De Smalkaldische artikelen bedragen achl en twintig l\'olio-bladzijden, behalve een voorberigl, en (ene ver- handeling over de magt en het oppergezag \\an den paus als aanhangsel, liet eerste gedeelte beslaat mi verscheidene artikelen, waarin de Protestanten ver- klaarden in II- stemmen met de lioomschgezinden, namelijk die aangaande liod, de Driecenhcid, de vleesehwording, liet lijden en de hemelvaart vauChris- tns, in overeenstemming met de Apostolische en de Alhanasisclie geloofsbelijdenis, liet tweede gedeelte bestaai ook uit vijl\' artikelen van hel allergrootste belang, maar bevallen punten, waarop de Protestanten en Itoonischgczinden geheel en al in meening \\ ersehil- len. Zij hebben betrekking op den aard en den grond der reglvaardigmakiug, de mis en heiligeudienst, kerkelijke en monniken-instellingen en de aanspraken van den paus. liet derde gedeelte beval vijftien artikelen, welke de Protestanten als zeer belangrijk beschouwden, maar waaraan de liooinseligezinden weinig waaide hechtten. De onderwerpen zijn zoude, de wel, berouw, bel evangelie, de doop, liel sacrament des altaars, de sleutelmagt, biecht, excommunicatie, wijding, ongehuwde staal der geestelijkheid, kerken, goede werken, kloostergeloften en mcnschclijke gc- noegdocniugen voor zonde. Toen de Protestanten deze artikelen onderteekeudeu, hechtte Melanthou ecu voorbehoud aan zijne uaamteekening, daarbij zeide, |
|||||||
|
224
|
ARIJSPIfl\'IS — ASf\'HTKN.
|
||||||||
|
in ili\' Gricksehe knk aan den Woensdag bh Vrijdag
in do elfde weck vóór Paschon gegeven, welke niet als vastendagen gehouden worden, alhoewel deze da- gen hel gchorle jaar dooi- in elke andere week als zoodanig worden beschouwd. Ken Grieksch schrijver zegt aangaande deze uitzondering hel volgende: — „Toen een geliefkoosde hond, die aan eenige Arine- nische ketters tol bode of post diende, gestorven was. beschuldigden zijne eigenaars de orthodoxe Grieken dadelijk van den dood des honds \\ croorzaakl Ie hebben. De Armeniërs bestemden twee dagen van de elfde week vóór l\'aselien als vastendagen, om de goede diensten van den hond te herdenken, en Int een openbaar bewijs \\an hunne ongeveinsde droefheid over zijn ontijdig linde. De Grieken werden, opdat zij zelfs niet zniiden schijnen zieli ie schikken naar dit gebruik der Armenische keilers, duur de Grickschc kerk ver- sehoond vanop deze (weedagen Ie vasten, die voortaan Artzebttrst, hel Armenische woord voor bode, genoemd werden." Sommige geschiedschrijvers zeggen, dal dit gebruik der Grickschc kerk in navolging was van de vasten door de Ai ne\\ iel en gehouden; andere wederom, dat liet eein gedachtenisviering is van Adams straf en verdrijving uil hel paradijs na zijn val. AKI Sl\'ll KS, waarzeggers of wigchelaars bij de
oude ilniiieineii. Alen veronderstelt, dat zij oorspron- kelijk van t.lrurie naar Uonic kwamen, en dat hun voornaamste pligt was den w il dergoilen te vernemen. Tacitus spreekt van een collcgie van Ariispiccs ten tijde der keizers; de tijd der oprigtiug daarvan blijkl er echter uiel uit. liiiuue kun.sl , die den naam \\ ;ui tinixjiiriiin ontving, bestond iu het verklaren van den wil der goden uit het voorkomen, dat de ingewanden \\ an dieren hadden. « anueer /,ij op de altaren ^eiiflerd wcriii\'il. /.ij M aren echler Miei lul ile/.e wij/.ciiru hunne k llll>! IIII :■.....l\'-iieu beperkt : men \\ er\\l .iilll Ie \\ ;, il ilen.
li.O ZIJ alle soorlCII Irill tt\'ilnielVu ut\' \\ t\'l^M iinlfj\'l I |ke
voorkomens in de natuur zouden onderzoeken. I \'icero
berigl ons in zijn werk De Divinatione, dat de senaat eens bepaalde, dal een aantal jonge nienselieii van
Klruiie behoorlijk /.ouden opgevoed worden, om als \\ruspiees up te treden. In ile latere tijdperken van hel liiiineilisebe rijk viel ile/.e bijgeloovige kunsl trapsgewijze iu onbruik, en verdween zij geheel en al. Onder verscheidene onbeschaafde natiën in nieuwere lijden bestaan dergelijke waarzeggers en wigchelaars. /ie VV AAUZE(.(iKKIJ. AHVAI.KS l-\'UATUKS (Latijn artum, veld, en
frater, broeder), een collcgie van priesters bij de oude Romeinen, wier dienst was offeranden voor de |
|||||||||
|
vruchtbaarheid des velds Ie offeren, /ij waren twaalf
iu getal, en men zegt, dat zij hunne oorspronkelijke aanstelling aan lloiuiilus verschuldigd waren. Hun kenmerkend dienstteeken was eene krans van koren- aren, die mei een wit lint rondom hun hoofd werd vastgemaakt. Eens in het jaar, \\v^t:n bet einde van Mei. vierden zij een feest van drie dagen Ier eere van (\'< les. (luder de keizers w erdeu zij dikwijls gebezigd om openbare dankzeggingen te doen, en ook om de Am mm \\ i.i ia izie ald.i, ter eere van Ceres, te vieren. ARÏA, een van de vier paden, dal. volgens de
godsdienst der Boeddhisten, als hel betreden is, of onmiddellijk of langzamer naar bet bereiken van nirwana of een ophouden des beslaans geleidt, (/ie V\'kuniktiuisg.) Hij, die den Arva of Arvahul be- Ircedl , heeft alle kwade begeerten eu alle gehecht- heid aan bel leven overkomen of vernietigd. Hij wordt verondersteld de gedachten van een ieder, iu welke omstandigheid ook, te kennen, /ie, JIukiidiustkn. ARZA. Volgens sommigen een lleidenscli afgod,
waarop gedoeld wordt in 1. Kon. XVJ :\'■>: „Eli Ziuiri zijn knecht, oversfeVau de helft derwagenen, maakte eene verbilidlenis legen hein, als bij te Thirza was, zich dronken drinkende in liet buis van Arza. den hofmeester Ie Thirza.\' Det.\'haldeenwsche paraphrast vertaalt de uitdrukking aldus: ..Toen hij zieb dronken dronk in den tempel van Arza, een afgodsbeeld dal nabij hel paleis te Thirza stond." Die Joodsche mee- iiiug schijnt echter de meest waarschijnlijke ie zijn, udgens welke Arza als de voornaamste man van hel. buis, ol\'de hofmeester van den koningvan Israël te. Thirza besehouwd wordt. \\S<\'KTI\'!\\\' (\'Gr. tmlriu. oefenen), een naam aan
hen gegeven, die zi«-11 vhii rh\' wereld afzonderden, ten linde /.ieh o- kwellen en re bidden. 11, sjeest van a>eelisiiiu> begon reeiis i rueg in de 1\'lirisrelijke kerk o- verschijnen. I ie godsdienstige gevoelens van velen in de eerste eeuwen der Kerk waren warm en dweep- ziek: zij hielden er dikwijls van alleen te zijn, en zich Voor een lijd aan overdenking en gebed over te geven. Zulk een gebruik was prijzenswaardig en goed. Maar trapsgewijze werden buitensporige denkbeelden over het onderwerp gekoesterd. Afzondering van de drukte en de bezigheden der nienselieii werd als bijzonder gunstig voor hel zieleleven beschouwd, en door een gemakkclijkcn overgang werden-zij, die de gewoonte aannamen om zich van de wereld af te zonderen, be- schouwd als mei meer dan gewone heiligland bekleed. „Hel Christendom," het is wel opgemerkt, „was be- steiud om hel wereld-onderwerpende beginsel te worden. |
|||||||||
|
STEN. 225
wereld met de eenzijdige negatieve neiging, die, zooais
wij gezien hebben, zich het eerst in de ontwikkeling ! des Christelijkcu levens vertoonde, en op deze wijze een Christelijken vorm en eene Christelijke kleur aannam. Uel Ascelismus, meer bijzonder iu denover- dreveu vorm, waarin het zich op een later tijdperk onder den naam van Monachismus vertoonde, is eene blijkbare verdraaijing van een duidelijk en algemeen erkend Christelijk beginsel. Dat de geloovige zich van de wereld moet afscheiden, zoodut hij van alle dcelhebbiug of zelfs lusi iu hare goddel loze grondre- gels en grinniken afstand doei, is een ontwijfelbaar voorsehrifl van hel Woord (ioils. „En wordt dezer wereld niet gelijkvormig", zegt de Apostel Paulus, als hij ware Christenen aanspreekt. ..maar wordt veranderd door de vernieuwing uws gemoeds, opdal gij moogt beproeven, welke de goede, en welbehagc- lijke. en volmaakte wil van Cd zij." Uit is evenwel duidelijk, dal dil betrekking heeft op eene geestelijke, maar niet op eene letterlijke afscheid ing van de wereld. 1 lel bevel der Schriften is echter in zeer vide gevallen geweldig verdraaid. De Ësseuers der Joodsehekerk navolgende, ontstonden er eersi enkele personen, en lat er vereen igingcu van asceten, iu de Christelijke kerk, die zich aan volkomen zelfverloochening overgaven. De asceten der eerste Kelk zijn dikwijls verward met de monniken van latere lijden, vooral door Kooinscli- C\'atholickc schrijvers, die natuurlijk hel kloosterleven lol de Apostolische tijden willen doen opklimmen. Maar er waren vele punten van wezenlijk belang, waarop de eerste asceten van de latere monniken geheel en al verschilden. De eerste asceten -..aren ijverige nieiischcn, die zich iu hel maatschappelijke leven mengden, eu hoofdzakelijk van anderen verschil- den in de grootc vorderingen, die zij iu het innerlijke leven eu de zelfverloochening gemaakt hadden, /ij waren zoow clgeestelijken alsleeken, aan grein bij/.on- dcre regels van bestuur onderworpen, en door geene voorschriften behalve die van hel evangelie gebonden. Er waren dus altijd eeiiige asceten in de Kerk, maar niet altijd monniken, die naarde woestijnen of bergen trokken, of, zooais in latere eeuwen, in kloosters en cellen woonden. Hel eigenlijk gezegde monnikenleven dagteekenl eerst van hel luidden der derde eeuw, daar de eerste ware monnik een Egyptisch Christen «as. J\'aiiius gehceten, die de woede der vervolging onder üeeius in 2-V2 ontvlood, en in de woestijn van ïhcbaïs eene schuilplaats zocht, waar bij zeer lang — volgens de overlevering negentig jaar--in de grootste afzondering leefde. Reeds vroeg trachtten Christen- |
||||||||
|
ASf\'
|
||||||||
|
Hel moest alles wal den mcnsch behoort, alles wat
van ili\' wereld is. in zich zelf opneini n en voor zijne eigene doeleinden geschikt maken. Maar out dit ten uitvoer te brengen was liet noodig, dal liet eerst in een strijd trad met hetgeen tot nog loc liet wereld- onderwerpende beginsel geweest was, dal liet in een strijd trad met de zonde en liet beginsel van Heidendom, en alles daarmede verbonden. Het wegruimen van deze hinderpalen moes! daarom het eerste doel van lii\'1 Christendom zijn, alhoewel <lil een plan was, dat in werkelijkheid niet kon volvoerd worden zonder de stellige toeëigening van liet zuiver meusclielijke element. In de ontwikkeling, met den tijd, moest de negatieve, vijandelijke strekking noodzakelijk liet eerst verschijnen, en hieruit kou gemakkelijk een ongepast overwigt ontstaan, terwijl het stellige toe- eigencude element, zonder hetwelk hel probleem des (,\'hristendoins nooit opgelost kou worden, uil hel gezigl kon verdwijnen. Daarom sloop eeneeenzijdige ascetische strekking gemakkelijk in de vroegste tijd- perken, iu hel eerste stadium, van doontwikkclin l \'hristclijkcn levens, en meer bijzonder bij hen. die hel Christendom mei hunne gein ele ziel omhelsden. Waar deze godsdienst in de eerste plaats afkeer van de wcreldschc najagiugcii, dii Ie voren hel leven hadden ingenomen, had cioen ontslaan, de heilige liefdevlam voor het Goddelijke had ontstoken, < ;i haking naar het eeuwige leven had teweeggebragt, nam deze eerste beweging gereedelijk een ascotischen vorm aan. Uier- in ede vermengden zich nu andere elementen, die zich. onafhankelijk van hel Christendom, uil het voorafge- gane ontwikkelingsproces der wereld gevormd hadden. en die, zonder den scheppenden invloed van hel Chris- tendom, eenveel minieren invloed zouden uil geoefend hebben, en eindelijk alleen onderworpen konden wor- den door de mag! van dit nieuwe levensbeginsel. Hel vrolijke, jeugdige leven van de Heidcnsehe wereldwas Ion laatste overgegaan in hel gevoel van inwendige oncenigheid, van scheuring, en had plaats gemaakt voor de dualistische en ascetische neigingen, die uil het Oosten kwamen. Derhalve vond lui Cliristendom bij zijn eerste verschijnen zulke neigingen alrccilc, en deze, die een punl van aanraking en vereeuiging vonden in de diep gevoelde breuk, zouden zich nog veel meer uitgestrekt hebben, zoo hel bewustzijn van verlossing, uit hel Christendom voortspruitende, haar niet, naar mate het zich uitbreidde, meer en meer van dit vereenigingspunl had beroofd. Maai-buiten allen twijfel vermengde zich deze reeds bestaue neiging naar ecu verkeerd begrepen vaarwi Izeggcn van de |
||||||||
|
ASCETEN.
|
|||||||||
|
226
|
|||||||||
|
onderscheidt n. Gedurende deze eeuw hielden zij, die
deze strenge levenswijze verkozen, al deze kwellingen I en doodiugen van het vleesch voor zich zelve, zonder
de banden derzamenleviug te verbreken, ofzicb aan de ; gemeenschap der nienschcn te onttrekken. Doch inliet
vervolg van lijd begaven zij zich naai1 afgelegen oorden eu woeste plaatsen, en vormden zich, naar hel voorbeeld I dcr£\'ww/vien Therapeuten, Lol zekeregeuootschappen.
riet valt zeir ligt de oorzaken Ie ontdekken, die gelegenhei 1 gaven tot dezen sin ngl.-veildenaanhang. tëeni ,\\rv voornaamste was de sleehl beredeneerde eerzuehl dei- l\'hrislcnen, om naar de Grieken en Romeinen ie gelijken, ouder welke vele beroemde mannen en vrouwen zich van hel gros des volks af- zonderdeu, door de grondregels, de kleeding eu de geheele levenswijze, die zij voor zich zelve hadden aangenoineu, en waardoor zij groote eer en achting verwierven. .Men weet ook, dal van al deze wijsgeeren hij de oude Christenen, zoo ten aanzien van leer als van zeden, de l\'latouisteii en de l\'vthagoristen den voorrang hadden. Deze uu schreven in hunne lessen twee regels van gedrag voor, de eene geschikt voor de «ijzen, die ten toppunt van deugd zochten op ie klimmen, de andere enkel betrekkelijk tot het volk, in de zorgen < u beslommeringen des levens gewikkeld. De L\'latonistcii spreken van het gedrag, hetwelk een v. ijsgeer betaamt, in dezer voege : De ziel eens wijzen moet, zooveel mogelijk, van dc\\[ besmellenden invloed des ligchaanis worden afgehouden. En daar het ne- derdrukkend gewint des ligchaanis, de kracht der begeerlijkheden en de \\ erblndlenis van hetzelve aan de bedorven wereld lijuregl tegenover deze vcrpligting staan, behoort hij alle zinnelijke lusten zorgvuldig te vermijden; een schrale ectrcgel moet hel ligchaani slechts in stand houden of liever verzwakken. De eenzaamheid heeft hij, als de verblijfplaats der deugd, te zoeken, en steeds in bespiegeling te leven, als hei beste middel om de ziel zo,o eel mogelijk in de verhe- velisle vrijheid Ie.stellen, alle ligehaamsbauden te slaken, en edelmoedig boven alle aardsche v oorwerpen te vcrhefi\'eu. \\\\ ie op deze wijze leeft, zal zelfs in dezen tegen woord igen staal eene zekere male van geinccii- schap mei de Godheid genieten, en wanneer deze stoffelijke klomp ontbonden wordt, terstond lol de hoogere gewesteu van ^eluk eu volmaaktheid opstij- gen, zonder dooreen staal van zuiveringen beproeving te gaan, die hel gros des menschdoms wacht. Het is gemakkelijk Ie begrijpen, dal die :strenge levenswijze het nat uurlijk gevolg was van de bijzondere begrippen, door deze w ijsg< eren enaudere. hun gel ijk. gekoesterd, |
|||||||||
|
schrijvers van aanzien en gewigt de verkeerde asce-
tisclie strekking tegen te gaan. In den Herder van Hennas, een werk van veel gezag in de eersteeeuwen der Kerk, vinden wij vele opmerkingen, die een ge< si aanduiden, welke geheel en al in strijd is met dien van het ascetisinus. Clemens van .Ylexan Irh- redeneert niet groote krach! tegen dt asceten, en run hen van ineeuiug te doen veranderen, die geloofden, dal af- stand ie dun, van alle wereldsche goederen de ware Christelijke volmaaktheid «i-, schreef hij een »i r handeling overdevraa r: .,W . moei het kenmerkende van den rijken man zijn, oixktl hij behouden moge wordenï\' In deze kleine maar uitmuntende verliandc- ling toonl hij aan, dat inliet Christendom de gcstcld- lieid des hanen het eeuige «are is. „Een man." merkt hij aan. ..kan zijne aardschc bezittingen wegge worpen hebben, en toch de begeerte er naar in zijn hart behouden, en zich aldus onderwerpen aan de dubbele onnisl van zijne kwistigheid Ie betreuren te hebben, eu zich beroofd te gevoelen van de noodzakelijkheden des levens." Hel ontslaan van hel Ascetisinus iu de tweede
eeuw, eu de oorzaken, die het in bel leven riepen, worden aldus door Mosheini beschreven: — ..Hel haast bragt deze tweevoudige leer eeu nieuw slag van ïm nse hen teweeg, die belijdenis deden van eene nu ir dan gewom deugd eu heiligheid, en hun voornamen verklaarden om al de raadgevingen van Christus te gehoorzamen, opdat zij hier op aarde reeds de go- meenschap van God iiioglen genieten, en na de sloopiug hunner ligchamen te gemakkelijker tol Hem opvaren en niets vinden niogten, dal hen in het naderen tot het middelpunt van geluk eu volmaakt- heid verhinderde. Zij merkten hel gebruik van \\ lei scli en « ij 11, liet aangaan van een huw, lijk. het ih-ij\\ en van koophandel en andere dingen, die de overige ( hris- tenen vrijelijk tnogten doen, als hun ongeoorloofd aan. Zij hielden Int kwellen des ligchaanis door va- keu, \\asteu, arbeiden rnz. voor een onvtrmijdc lijken jdigi. In afgelegene en woeste plaatsen zich leout- h uden, t-11 daar door ernstige eu gedurige pogingen de ziel boven de zienlijke voorwerpen en de zinlijke lusten Ie verheffen, was bij hen een zonderling geluk. .Ma uilen eu vrouwen heiden stelden zich die moei lelijke taak, die harde levenswijze voor, welke, schoon bel gevolg van een goed oogmerk, voor de zaak der (\'liris- tenheid ten uiterste nadeelig was. Deze menseden droegen den naam van \\sceteu, Spoiiduini, Eklcktoi eu Jf ij.igeeivn, en waren niet alleen door die namen, maar ook door hun gewand van de andere < hii-leneti |
|||||||||
|
\'II. 227
zijn Ier bewaring voor de vergadering van de kinderen
Israéls, tot hei water der afzondering: het is ontzon- diging. Ivi die de asch do/er vaars verzameld heelt, zal zijne klcederen vvasscheu, en onrein zijn tot aan den avond. Dit zal den kinderen \\<n \'Is, en den vreem- deling, die in hel midden van hen als vreemdeling verkeert, tol eene eeuwige inzetling zijn." Sommige scbrijv ers hebben vcrondi rsteld il;.\' de reden van deze bepaling te \\ inden is in de ho ge v ereering, waarin de ossi i: door de Ëgvptenaren gehouden werden, en om den [sraclioteiito lielelten de afgodendienaars in hunne koe-aanbidding na ie volgen, moesten zij eene vaars offeren, om mei hare asch een reinigiugswater te nia- ken, dal htm van hunne onzniverheden zon zuiveren, aldus in hunne gemoederen eene verfoeijing van de afgodische aanbidding van dal dier verwekkende. Ouder de Hindoes wordt de asch vaukoeniesl als van
een zeer heiligen uu I bescl >uwd, on daarom bespren- gen zij eiken morgen lom vóórboord, hunne schouders en hunne borst er mede. De/o asch v ,.Jt dagelijks aan de goden geofferd, en de Youis fzie ald.) hebben er gewoonlijk een grooten voorraad van, ojidal zij de o ervan kunnen voorzien, die hen inildelijk met aalmoezen bclo men. De Yogis bedekkeii zich o ik hel aangezigf en het ligebaam mot deze asch, en strooijen ilie ov i .\' hunne i fg idsbeelden. Voi de hi i\\ en van vcr- seheidenc Indiaan-.-he vorsten bcv inden zich personen, die de asch van koemest, iu een weiuigwatergeklutst <ni op de bladeren van een Indiaansehen vijgeboom gelegd, den vorsi moeten aanbieden. Deze plegtigheid vvi i\'dl de- morgens in hel openbaar verrigt. Iu \' >ostersohe landen is het een gewoon teeken van
rouw, om hel hoofd en zelfs hel ligebaam met asch te bedekken. ()p deze wijze drukte Thamar hare droef- heid uil, toen zij door Amnon verkracht was: „Toen nam Thamar asch op haar hoofd." En toen Morde cl ia i hoorde, dat de Joden verdelgd zouden worden, ver- scheurde hij zijne klcederen, en „hij trok penen zak aan met asch." Onze Heer doelf op bet/elfde gebruik, ! als Hij zegt: „Wee u, Chorazin! wee u, Bethsaïda! want zoo iu Tyrus en Sidon de krachten naren ge- sehied, die in u geschied zijn, zij zouden zich eertijds in zak en asschc bekeerd hebben." Onder de eerste Christenen was het vrcen ongewoon gebruik voor boe- telingen, uls zij aan de straften der kerk onderworpen waren, om geheele dagen e)t nachten achtereen aan de deur der kerk Ie staan in zak ca asch. Op dezelfde wijs wordt door dr rtoomseh-Catholieken op Ast hdag (zie ald.) asch gebruikt, ten teeken van vernedering en droefenis. |
||||||
|
aangaande de natuur dor ziel, <It-n invloed der stof,
de werkingen van de onzigtbare wezens of geesten, en de wording dor wereld. Kn daar deze denkbeelden door de geleerdsteu onder de Christenen omhelsd werden, was het noodzakelijk gevolg, dat /ij ook de zedeleer, «lic daaruit voortvloeit, aannamen." T)e Mojjtanistes (/.ie uld.) scherpten op hel einde
der tweede eeuw aan hunne volgelingen het iuachtue- meu van verschillende voorschriften in, die eigenlijk van ecuascetischeu aard waren. I itwendigaseetisnius werd over lul algemeen boe langer zoo *iioer gewaar- deerd, en er ontstonden vele asceten van beiderlei sekse, hoewel /ij door geene ouheiToepelijke gelofte gebonden warcu. Het Alexaiidrijnsche onderscheid van eene hoogere en eene lagere deugd had een bijzonderen invloed in het aanbevelen van hei aseefisnnis. Het is i waai\', dat hel afstanddocu van zinnelijke genietingen ; slechts het middel was om die hoogere deugd te be- reikeu, dat is, dienhartslogteloi zen staat, waardoor de I mensen aan üod gelijk gemaakt en mei I [em v ereeuigd | wordt, zoodaf hij, die dit ]>imi horeikl had, goenc behoefte meer had aan da! vaarwelzeggen van /in- j ■lelijke genietingen. Maai- later verkreeg de ineening, dal de hoogere deugd zich hij/onder kenbaar moet ; maken iu uitwendig ascetisnius, naar het voorbeeld van Origenes, toegang tot de (\'liristelijke school ie Alexandrië, zoowel als onder de nieuwe Platouislcii. Tot nog toe hadden de asceten verspreid geleefd onder de andere Christenen, zondi r eeuig uitwendig onderscheid; maar de vervolging .mier Decitis was oorzaak, dat eenige P]gypfische Chrislcnen naar de woestijn vloden, en zich daar in do eenzaamheid o\\ er- gaven aan oen ascetisnius, dal in de hoogste male buitensporig was. Dit nieuwe ascetisnius begon meer de aandacht tetrekken, tot n, tijdens de vervolging van Maximinus in 311, de kluizenaar Antonius in eene \\-\\iwe kleedij Ie Alexandrië kwam. Deze man vond navolgers, en zoo gaf hel ascetismus oorsprong aan een anderen en nog meer buitensporigen geest, dien van monachismus of monnikerij. \\SCH. 1)>\' meest opmerkenswaardigegodsdiensl igc
plegtigheid, ten opzigte van het gebniik van asch, was die, welke op den eersten verzoendag in acht genomen werd, toen de asch van eene jonge koe, bespreugeude de onreiuen, hen heiligde tol de reinigheid des vlee- | sclies, gelijk een Apostel zich uitdrukt. De reiniging bij die plegtige gelegenheid wordt in de Joodschc j wet (Xiim. XIX : \'.), 10) aldus beschreven : „En een rein man zal de asch dezer vaars verzamelen, en buiten | het leger in eene reine plaats wegleggen; en het zal , |
||||||
|
ASCHDAG.
|
|||||||||
|
22H
|
|||||||||
|
Tn de Rooinsche kerk moei er, volgens het Pontili-
cale Kouiaiiuiii, bij de wijding ceuerkcrk een pot mei asch staan, waarmede de vloer van liet gebouw in I wee lijnen van ongeveer een span breedte, in den vorm van een krui; dal schuins van den eencn hoek der kerk tot den anderen loopt, bestrooid wordt. Daarna maakt de priester, terwijl hei lienedielns gezongen wordt, inel de punt van /.iju herderlijken staf op cene van \'1\' breede lijnen van asch de letters van liet (irieksche, en op ile andere die van hel Lalijusche alphabet. X; dal er verschillende ceremoniën verrigi zijn, zegeni de priesler de aseh. waarmede hel volk zieli moet be- sprengen voor de verlossing van zijne /.ouden, op deze wijze: „O Aliuagtig, eeuwig (i >d, spaarde boet- vaardigen, wees Uwe smockeliiigeii genadig, en ver- waardig l- I wen heiligen engel van den hemel Ie zende u om deze asch te wij f den en Ir hei f ligen, opdat zij ecu reddend middel moge zijn voor allen, die nederig I w heiligen naam inroepen, en zich van hunne zonden beschuldigen voor den regtbank van het geweten, die hunne ongeregtighedeu in lui gezigl van [."wc Goddelijke genade In t rcuren, ol\' Uw genadig medelijden, smeekend en ernstig inroepen, en sta toe, door ile aanroeping van Uwen heiligen naam, dat al degenen, die zich zuilen besprongen met deze asch voorde verlossing van hunne /.ouden, gezondheid van ligehaam en bescherming van ziel mogen verkrijgen door Christus onzen lieer." Daarop zegent hij het water, Icn wijn, hel zout en de asch en vermengt ze te zamen, en zegl dan, met zijn gelaal naar liet hoog- altanr gekeerd en zijn mijter op hei hoofd, hei volgende tol de aanwezigen: „Dierbare broedereu, wij smeekeu nederig God den Almagtigeu Vader, in wiens huis vele woningen zijn, dal Hij zich verwaardige deze Zijne woning te ze •)• genen en te behouden door het besprengen met dit mengsel van water, wijn, zout en asch." De Grieken en Itomeineu waren gewoon de asch
hunner overleden vrienden van de begrafenis mede naai- huis te nemen, en ze eenigen tijd in urnen te bewaren, alvorens zij in den grond werd begraven. Onder de Perzen werd oudtijds tot slrafoefeuhiir van aseh gebruik gemaakt. Ken verhaal daarvan wordt gegeven in hel dertiende hoofdstuk van het tweede boek der Makkabeën, dat op het volgende neder- komt: — Ken hooge turen werd lot zekere hoogte met aseh gevuld, en de misdadiger daarin geworpen zijnde, werd de aseh aanhoudend door een rad om hem hei n gedraaid, totdat hij er door stikte. AS( H DAG. de eerste dae ^<r Vasten, die voorna-
|
|||||||||
|
meiijk in de Roomsche kerk, en over het algemeen
in bisschoppelijke kerken, gevierd wordt. Eenigen hebbeu beweerd, dal hel zelfs in de eerste eeuwen der Christelijke kerk voor boetelingen de gewoonte was, om op dien i\\;<^ in zak cu asch te verschijnen en de absolutie Ie ontvangen. Daarom wen! Iiij diesci/ier/nu, de dag van asch, Kncrtptitjejuuii, liet begin der Vasten, ge.....iid. Maar de oude schrijvers, wel verre van te
verhalen, dat deze gewoonte tot aschdag behoort, bc-
wareii een volkomen stilzwijgen over het onderwerp. Ook was Aschdag in deoudc Kerk de eerste dag der Vasten niet. Grcgorius de Grootc was de eerste, die hem met nog drie andere dagen bij de Vasten voegde, »m hel aantal vastendagen, dat vroeger zes en dertig gewi esl was, veertig te doen bedragen, en aldus gelijk te makel\', aan liet aantal dagen, gedurende welke onze Verlosser in de woesl iju vastte. Somtijds wordt echter liet voegen van Asehdag eu de drie andere dagen bij de Vasten in de Itoomsche kerk aan Grcgorius 11., in her begin der achtste eeuw, toegeschreven. Gedurende hel pausschap van Urbauus I!.. in het jaar 1001, werd op een concilie, te Ueucvcnl o gehouden, bevolen, dat op den Woensdag, die de eerst!\' dag van de Vasten was. de gcloovige leeken en geestelijken, man icn eu vrouwen, zich het hoofd met aseh zouden laten bespren- gen, eene plegtigheid die. zooals Bower in zijn Leven van de pausen zegt, tot op dezen dag in acht genomen wordt. De aseh bij deze plegtigheid gebruikt moet gemaakt zijn van de takken van den olijf of palm, die op Palmzondag van hel vorige jaar gewijd is. De priester zegeni de asch door het teeken des kruises er over tu maken, en ze mei reukwerk te berooken. Als deze plegtigheid verrigt is, wordt de asch, in den vorm van een kruis, door een anderen priester liet eerst op het hoofd van den dienstdoeuden priester gelegd, die, terwijl hij aldus bezig is, deze woorden in het Latijn zegt: „Herinner u, o mensch, dat gij slot\' zijt." eu/.. Xadat de priester zelf de asch ont- vangeil heeft, geefl hij ze op dezelfde wijze aan zijne medehelpers eu de andere tegenwoordig zijnde gecs- tclijken, waarna de vergaderden, vrouwenen mannen, een voor ecu liet altaar naderen, voor den priester nederknielen, en op het voorhoofd niet de aseh het teeken ontvangen. Ken bisschop outvangt, zittende en zonder den
mijter op het hoofd, de asch uit-de handen vanden dienstdoende!) kanunnik; waarna de prelaat, zijn mijter opzettende eu mei een wil \'aken voor zich, de aseh aan don dienstdoende» kanunnik geeft, die voor hem buigt. Hel is dr dienst vaneen bisschop om de |
|||||||||
|
ASCOÜRUTEX. ■H\'è
|
|||||||
|
VSCIIARIERS -
ascli aan oon hooger geplaatsten kerkvoogd te geven,
zooals aan een aartsbisschop of patriarch. Vorsten, afgezanten en andere personen van aanzien ontvangen de ascli un ileu kanunnik. De kanunniken en lioogerc geestelijken huigen liet ligchaain, als zij de ascli out- vangen, maar de mindere geestelijken en de leeken krijgen ze geknield. De paus ontvang! de ascli van den dienstdoenden kardinaal, die hel uiemfuto tot Zijne Heiligheid uiet zegt, maar de kardinaal huigl een weinig, «vanneer liij ze van deu paus ontvangt. Als ecu keizer deze plegtigheid van vernedering bij- «voont, moot hij de aseh na al do kardinalen ontvangen., omdat do vorsten der kerk als verheven boven alle «vereldsche vorsten beschouwd worden. ASCHARlERS, eenc Mohamedaansche secte, de
leerlingen van Ascliari, die in hel begin \\ au de \\\' eeuw der Uedsjrali stierf. Zij gelooveu, dat God alleen naar algcinecne wetten handelt, cu hieropgrond« zij de vrijheid van den nicnsch en de verdienste van goede werken. Maar daar Hij de Schepper is, moet Hij, volgens hunne beschouwing, deel hebben aan alle .\'aden dermenschen. „Onze daden," zeggen zij, „wor- den werkelijk en wezenlijk door den Schepper voort- gebragt; maar de toepassing er van op het gehoorzaam ui\' ongehoorzaam zijn aan de «vet komt van ons." De nieeniugen van de Aschariërs slaan luist tegenover die van do Motagalejj (zie ald.). ASOHHOR, vier der maanden die, zoowel bij de
Mohamedaucii als oude Arabieren, als heilig werden beschouwd. Deze maanden waren Moharram, Resjcle, Dulkadlia on Dulhaggia. (ieen oorlog, geeue vijande- lijke oudcrueniingen kenden in deze maanden wettig begonnen of voortgezet worden, en do meeste Ara- bische stammen namen dit gebruik zoo letterlijk in acht, dar zelfs de moordenaar «\'au een vader of broeder gedurende dien tijd niet to --traliën «vas, of dat hem geweld aangedaau kou worden. Mohamod keurt deze instelling van de heilige maanden in i\\c\\\\ koran goed, daar hij die Arabieren berisp\', die, moede van zoo lang zonder roeven te leven, de heiliging van Mo- harram tot de volgende maand uitstelden. Hij legt liet zorgvuldig iuachtnemen van de heilige maanden op, behalve in hot geval van eeu oorlog tegen de ongeloovigen. ASCHOI" i<. de tiende dag óf de tiende nacht van
Moharram, do eerste maand van hel Arabische jaar. Het woord beteekent evenzeer tien dagen als tier. nachten. Mohamod voert, in hot negen on tachtigste hoofdstuk van den koran, God in, zwerende bij de tien nachten. De Mohamedanen «\'asten op dezen dag ge- |
|||||||
|
woonlijk om drie redenen: 1. Omdat de oude Arabieren
op dien dag lang voor deu tijd van Mohamcd vast- ten; ■\'.. Omdat op dien dag Noaoh de ark verliet; •">. Omdat Go 1 op dien dag aan de Niuevieten vergif- feuis schonk. De Perzen en andi Igelingcu van Ali hebben nog e. nc reden \'.oor de inachtnomiug van
dezen dag, want zij gelooven, da\' Hossein, de zoon van Ali. op dien dag in hel gevecht werd gedood. De gedachtenisviering van zijn dood wordt jaarlijks met grootcn rouw on jaminerklagten gehouden. ASCLEPIE1A, feesten bij de oudo Grieken gc-
vierd, ter eere van .Est i.LArus (zie ald.), deu god der geneeskunde. Hel beroemdste dezer feesten was ech- ter dat, hetwelk om de vijfjaar te Epidaums gevierd word, «vaaroji een strij<l plaats had onder dichters en muzikanten, die Jen naam van rAw heiHt/eu strijd ontving-. Ken dergelijk feest werd te Athene gevierd. ASt\'LEPIODOTEAXEN, eene kleine Chrisreu-
secte die in de derde eeuw, tijdens de regering van den Romeinschen keizer Hcliogubalus, ontstond. Zij kreeg haar naam naar Asclcpiodotus, die. gelijk de ! nieuwereSocinianen,leerde,datJ /.u-I hristnsslei ts een ïnensch geweest was. Zij, die aan deze ketterij schuldig waren, werden door Vibanus, bissehoji van Rome in ~ .\'J, in den ban gedaan. ASCODROGIETEX, eenc Christen-sectc ten tijde J
van keizer C\'ommodus, legen de tweede eeuw. Zij waren een lak van de Mon\'tamstes (zie ald.), on hadden zoor zonderliugo mceuingcu. Hun naam is ; afgeleid van hel Grieksche woord etstw, eeu zak, ton , gevolge van hot «Teemde gebruik, dat onder hou I nd, om in hunne kerken zakken of huiden, mot
wijn gevuld, mede ie brengen, die bestemd waren om do nieuwe zakkenen don nieuwen wijn voor te stel- len, uaarvau Christus spreekt. Men zegt ook, dat zij rondom deze zakken dansten, en zich met den wijn dronken maakten. Zij werden ook .kciten genoemd. «volk woord van denzelfdeu wortel ais Aicudrui/ieteii afgeleid is. Het is zeer waarschijnlijk, dat deze secte door hare vijanden iu een belagehclijk daglicht ge- stold is. ASCODRUTEN.ei ue Gnostische si cte die meende,
dal allegodsdienstalleenbcstondiu kennis of abstracte theorie, en ouder voorwendsel van zieli alleen aan geestelijke verecring te houden, volstrekt geene uit- weudige of ligchamelijke symbolen wilde aannemen. Theodoretus vern» Idt, dal de- Ascodrutenbeweerden, I dat deGoddelijke mysteriën, dewijl zij do beelden van onzigtbare dingen zijn, niet door ziglbare dingen konden worden aangeduid, en dat ouligchamelijke |
|||||||
|
•2:*n
|
ASHANTIS (GODSDIENST DER).
|
||||||||
|
dingen niet door tapbare en ligchamelijkc dingen
konden «orden voorgesteld. Daarom doopten zij nooit iemand, die vanliunuc sectewas, en hielden zijonder- ling ook geene avondmaalsviering, want /ij zeiden, dal de kennis aller dingen hunne verlossing was. \\SllA.\\ÏIS (Gonsuikxst dkii). liet land door de
Ashantis bewoond lig! in West-Afrika en grenst aan de Goudkust. De gehcele bevolking van Ashantee bedraagl ongeveer vier millioen zielen. ITet is niet zoo zeer één staat als wel eene vereeiiiging van staten, die allen aan den koning van Ashantee onderworpen zijn. Huiselijke slavernij bestaat dooi- het geheele koningrijk, en het leven en de diensten der slaven zijn geluid en al ter beschikking van hunne meesters. Veclwijverij heerscht er in buitengewone mate, daar de koning niet minder dan :i.:!.\'i)! vrouwen mag lie- zitteu. Deze vorstinnen worden tot verschillende diensten gebezigd, en moeten zelfs de diensten, die bij ons op de geringste dienstboden neerkomen, verrigten. Slechts weinige vrouwen blijven in het paleis, en de overige wonen op de plantaadjen of in de hoofdstad, waar twee straten geheel door haar alleen bewoond worden; geene andere personen mo- gen dat gedeelte der stad binnentreden. De edelen mogen zooveel vrouwen hebben, als zij kunnen onder- houden. De man leeft afgezonderd van zijne vrouwen, die in vierkante huizen of schuren wonen, welke aan elkander palen, /ij koken voedsel voor hunnen man en brengen het hem, maar mogen niet met hem eten. De godsdienst der Ashantis heeft zeerveel van die.
welke over de geheele westkust van Afrika heerscht. Ten grondslag er van ligt het denkbeeld van een Op- perwezen, dat zij Yankumpon, den Grooten Vriend, noemen, /-ij geven Hem ook een titel, die eeuwig bestaan beteekent. Hunne denkbeelden over de schep- ping van den menseh zijn zonderling. Zij gclooven op overlevering, dat Yankumpon drie witte en drie zwarte mannen schiep, met hetzelfde aantal vrouwen van elke kleur, en dat zij hun eigen lot mogtenbepalen, door het goede of lief booze te verkiezen. De wijze, waarop zij kozen, was deze:— Eene doos, gemaakt van een nitgeholden pompoen, eu een verzegeld papier werden op den grond gelegd. De zwarten, die de eerste keus hadden, namen de doos, waarin zij slechts een stuk goud, eenig ijzer en andere metalen vonden, die zij niet wisten te gebruiken. De blanken, daaren- tcgen, kozen het verzegelde papier, dat zij openden, en waaruit zij alles leerden. De zwarten werden in Afrika achtergelaten onder de zorg van mindere go- |
|||||||||
|
den; de blanken werden naar de kusten der zee med. -
genomen, en leerden daar schepen bouwen, die hen naar andere dcelen der wereld overbragtcn. De gods- dienst der Ashantis is een stelsel van veelgodendom, en behalve dat zij fallooze goden erkennen, aanbidden zij de beelden, die deze voorstellen, daar, zooals zij zieh verbeelden, de geestelijke wezens hunne woon- plaats e,- in ie men. Zij gelooven aan een toekomstigen staat van bewustzijn en werkzaamheid, waarin deziel bij den dood overgaat. Zij zenden gebeden op aan hunne afgestorven vrienden, die, zooals zij gelooven, over hen waken, evenwel niet als beschermgeestcn, maar als wezens, die stoffelijk voedsel, klcedeivu en andere dingen behoeven, juist alstoenzij nog op aarde waren. Zij verbeelden zieh ook, dat, daar een groot aantal bijzitten, slaven en ondergeschikten op aarde de voornaamste teekenen van meerderheid ouder hei; ; zijn, hel in een toekomstigen staat ook zoo wezen moet. Dit is eene reden voor het offeren van menschen, dat onder de Ashantis heerscht. Zij kennen geen hooger teeken van eerbied, dat zij aan hunne overleden vrieu- den kunnen toonen, dan door eenaantal menschelijke wezens om hunnentwille op te offeren, die, zo< als zij zich zelven diets maken, hen als bedienden in eene toekomstige wereld zullen vergezellen. Kr zijn twee bepaalde tijdperken in het jaar, de grooteen de kleine Adai gebruiken geheeteu, waarop deze barbaarschc offeranden meer bijzonder plaats hebben. Bij den dood, van eeu groot man komen honderden, en hij den dood van eeu koning zelfs duizenden hnlpelooze slagtotTers om. Behalve het vermoorden van menschelijke wezens bij zulke gelegenheden, zijn er ook gebruiken, die Ge- bruiken voor de dooden genoemd worden, en muzijk, dans en zeer bovenmatig drinken in zieh sluiten. Toen Bowdich te Coomassie, de hoofdstad van bet land, was, offerde de koning niet minder dan 3,000 slagtoffere t er eere zijner moeder, die kort te voren gestorven was. Het volgende korte uittreksel uit het dagboek vaneen Wesleyschen zendeling, in 18KI, toont de hardvochtige gevoelens van het volk, ten gevolge van dit verfoeijc- lijkegebruik: — „Heden werd eeu andermangeofferd, wegens den dood van iemand van aanzien in de stad. i Toen ik in de koelte van den avond uit de stad ging. I zag ik lic\' arme schepsel op den grond liggen. Het j hoofd was van het ligchaam gescheiden, en lag op korten afstand er van; verscheidene grootemuize valken vergastten zich aan de wonden, en rolden letterlijk het hoofd inhetstof, Dit ongelukkige schepsel scheen | ongeveer achttien jaar oud te zijn; het was een sterke, i gezonde jongeling, die naar alle waarschijnlijkheid |
|||||||||
|
UITEN. 231
van dat van een paljas: zijn gelaal was niet witte klei
beklad; hij had eene groote ijzeren keten rondom zijn hals hangen, die als een halssnoer scheen gedragen te worden; aan zijne beeneii waren bossen Fetiscli gebonden; In zijne band hield bij een zi er groot mes, dal ongeveer i ij ft ieu duim lang en twee en een halven duim breed was. Nu eens danste hij onder hel maken van vele dolzinnige gebaarden, en dan weder stond hij stil, omroudom zich Ie zien met allerlei aanduidingen van gedachteloosheid. Terwijl ik op een afstand naar hem I stond te kijken, liep hij plotseling ongeveer hcuderd el ver. Daar ik verlangend was om hem iu hel oog te boliden, wandelde ik voorbij eene kleine schuur, die hem voor mij verborgen zou hebbeu, en zag hem incl een geweer staan, mikkende oji een muizevalk op ecu boom, die er digi bij stond. Gevuurd hebbende zonder zijn doel te treffen, keerde bij terug naar den boom, van welken hij vertrokken was, en begon eene rede- voering tot hel volk te bonden. Op deze openbare bijeenkomsten ïi\'ii\'ii deze nicusehcn aan hei arme. misleide volk de bcrigteu, die zij beweren van de Fetiscli ontvangen te hebben: deze bcrigteu worden door het groolstc gedeelte van het \\olk als zuivere waarheid opgenomen." Ken ander gebruik bij de Ashautis, in verband
! mei den Fetiscli, is de beproeving door den eeddrank, | bestaande in hel drinken van een vergiftigen drank, als een bewijs van schuld of onsehuid, waarbij zij veronderstellen, dat de geesi of Fetiscli met dvn drank naar beneden gaat, en hel hart van den beschuldigde doorzoekt. Als hei hart onschuldig bevonden wordt, gaai de l\'Ytiseh weder met den drank uil den man, wanneer hij dien uitspuwt; maar als hij schuldig is, blijfl de Fetiscli om hem te vernietigen. Sedert 1811 heel\'l bet VVeslcyschc zendelingsge-
nootschap zendelingen naarde Ashautis gezonden, die mei een bemoedigenden uitslag werkzaam zijn. Een zendingshuis en eene school zijn te Coomassie, dal eene bevolking van ongeveer 100,1100 zielen telt, geslicht. Hel evangelie wordt zonder verhindering op de mark- ten en in de straten der slad gepredikt, en alhoewel hel aantal van hen, die vormelijk van het Heidendom tol bet Christendom overgegaan zijn, tol nogtoeklein is, is het toeli een aangenaam feit, dat duizend of twaalfhonderd inenseben des Zondags de Christelijke godsdienstoefening aandachtig bijwonen. ASIARCHEN, de Heideusche priesters in de Ro-
ineinsehe provinciën van \\\\ est-Azië. Zij worden iu Hand. XIX: 3] vernield ouder den naam van „de oversten win Azië." Hunne anibtsbczigheid was de |
||||||
|
veertig, vijftig of zelfs zestig jaar langer kon geleefd
hebben. Latei- in de Mail terugkecrcnde, zag ik tiat zij het lijk in de sloot baddcu geworpen, waarin de arme vrouw niet lang te voren geworpen was. Toen ik mei eenige inboorlingen over liet verschrikkelijke van inensehcnoil\'ers sprak, zeiden zij, dat zij zelve er niet van hielden en wenschten, dat zij gemist konden worden. Terwijl de arme man op den openbaren weg lag, zagen verscheidene meiischeii niet de grootste onverschilligheid naar hem; zij schijnen zoo genieeu- zaani te zijn niet deze ijselijke en bloedige toomden, dal zij er niet meer bij denken ; ja zij denken er zooveel niet bij, als /.ij doen zouden, wanneer zij een schaap, hond of aap dood zagen liggen." Bij deze grinniken koor de doodenzijnde priesters
altijd tegenwoordig, en trachten zij door verschillende listen en bedriegerijen hel volkom den tuin te leiden, en hunne eigene belangrijkheid te vermeerderen. De ïetisc HiiiKNsï (zie ald.) is eene bijzonderheid van de godsdienst van gein e! VVest-Afrika. De Ashautis geven zich aan deze f iort van afgoderij cu bijgeloof in ruime mate over. Hel woord Fetiscli wordt door hen gebruikt als ren algemeene naam om heilige dingen aan te duiden; het wordt zoowel van de godheden zelve, als van de plegtighedcn die in achl genomen, en de offers die aangeboden worden, gebezigd, liet w>lk viert dagelijks deze soort van eeredieust, behalve dat er nog zekere bepaalde tijden zijn, die Fetischdagen genoemd «orden. De godheden worden door middel van godsprakeu geraadpleegd; en bij bijzondere gcle- genheden, wanneer de kwestien, die behandeld moeten worden, van algemeen belang zijn, worden incnschen in grooten gctalle geofferd. Wanneer zij op hunne vijanden eene overwinning behaald hebben, wordt het als een godsdienstige pligt beschouwd, om de krijgsgevangenen te offeren, ilet voorkomen van een Fetischniau of priester bij de Ashautis wordt aldus beschreven door Freeman, die mei goi 1 gevolg onder het volk als zendeling werkzaam was.. \\\\ ij nemen uil zijn dagboek hel volgende over: — „Vroeg in den morgen werd hel Fetiscldied door de stad gespeeld, om hel volk Ie verzamelen voor bel eindigen van het Gebruik voor Corintehies zuster, lu den namiddag waren nagenoeg al de \\ oornaauiste personen inde stad in bun schoonst gewaad gekleed; eene groote groep van hen was onder den Fetisehboom verzameld, om den Fetischman te zien en te hooreu, terwijl bij zijne redevoeringen hield, en danste bij hel geluid van verscheidene trommels, die door vrouwen bespeeld werden, ilet voorkomen vanden fc\'et ischniau had veel |
||||||
|
232 VS1M.V— AS
godsdienstige plegtighedou en de heilige spcLii Ie
besturen. Zij scliijucn ia hun ambt vau Asiarchcu de magistratuur en liei priesterambt te hebben vereenigd. Zij hadden hel I nczigt over alle heilige gebouwen, en moesten op eigen kosten voor de openbare spelen zorgen, die t< t eere der goden gehouden weiden. Zij werden elk jaar omstreeks de helft der herfst-irquinox uit de rijkste familiën gekoz u, ei dezelfde p< werdi u dikwijls herkozen. Zij droogi n < i nc goudeu kroon en ren tos -I goud en purper versierd was. Strabo zegt. dal de Asiarchen uil de inwoners
van Tralies, crue van de rijkste steden van Klcin- Azië, gekozen werden. De Asiarel en waren iien in getal, een liuunei had het bestuur over de andere, en werd de voornaaiiiste Asiarch genoemd; hij woi udc gewoonlijk te Ephcsus. De naam Asiarch schijnt aan te duiden, dat het gezag van dezen ambtenaar zich over geheel KJein-Azic uitstrekte; maar wal ook het geval in een vroeger tijdperk geweest moge zijn, later was zijne maj, lol eonc enkele provincie beperkt. Hel ambt bleet\' zelfs i mier de C\'hristen-keizi rs ;. toen de heilige spelen der Heidensehe eerediensl af- gesehafl waren, en kerken in do plaats vvareu gesteld voor Heidensehe tempels. ASTMA, de naam van eeue godin id, die door de
lianiathiolen. «< Ike in Samaria gevestigd waren, gebeden werd. Deze god wordt in i. Kon. XVI1 : \'M) vermeld. Kenige der Itabbijnen beweren, dal Acima voorgesteld werd onder de gedaante van een bok; andere, dal hij afgebeeld werd iu den vorm van een j aap. De .loden zeggen, dat dit een van die valsohc mis, van welke in Lev. XVII: i gesprokenwo
„Kn zij zullen ook niet meer hunne slagtoffercn den . duivelen, welke /,ij nahoereren, offeren: dat zal hun
eeue eeuwige inzet tiug zijnvo ir hunne geslachten ;"en ook in Deul. XXXII: IJ : „Zij hebben aan de dui\\ elen geofferd, niet aan God; aan de goden, die zij niet kenden: nieuwe, die \\a>i nabij gekomen waren, voor dewelke uwe vaders niet geschrikt hebben." Maimo- nides zegt, dat ereenigenzijn, di<\'duivelen aanbidden iu den vorm van hokken: daarom gaven zij aan de duivelen dezen naam. Jurieu denkt, dat het woord Asima van twee Hebrceuwschc woorden afgeleid is, ■ die „dagelijkseh vunr" bcteekeuen, en daarom de zou kan aanduiden, waarvan het vunr het zinnebeeld i--. Kn het is wel hekend, merkl hij aan, dat de zon en het vuur in Syrië, waaruit de llamathieteu verdreven waren, aangebeden werden. ASMODI of Asmodée , de Joodsehe naam van
I een boozen geest, demon des Satans, man of engel
|
MOMEDEN.
dos doods, die volgens liet apoeryphe boek Tobias de
\'j \\. ii mannen vau Sara doodde. ASMOXLEDEN\', een titel aan de Makkabeesche
vorsten gegeven, omdat Mattathias, met wiende reeks begon, van Asmoneüs, een priester vau de orde van .ti arib, afstamde. Tijdens de regi ring vau Antiochus lipiphaues, koning van Syrië, werd doordien monarch een besluit uitgevaardigd, bij hetwelk alle natiën, die ■ aan zijne magt onderworpen waren, bevolen werd om hare oudi godsdienstplegtigheden en gebruiken te laten varen, en zich Ie schikken naar de godsdienst van haren overwinnaar. Dit edict was voornamelijk legen de .loden gerigt, eu daarom moesten de offer- anden gesiaaki. de andere godsdienstige gebruiken nagelaten, het beeld van Jupiter Olynipias op het allaar des brandoffers geplaatst, <\'n de tempel aan dien Heidenschen afgod gewijd worden, aan wien een ieder np straffe des doods offeren moest. Door deze bedrei- ging verschrikt en aan zware \\ crvolgingonderworpen, werden vi Ie Joden afvallig van de dienst vau d< n waren ■ in openlijk afgodendienaars te worden; andere blevi n cehter il)uigzaain, en wilden liever den dood und< rgaan, dan afvallig worden van hun oud geloof. In di zen crisis behaagde liet God Mattathias te verwek- ken, die, vereenigd niet een aaulal vrome Joden, uit de sli rkte trok, waarheen deze zieh begeven hadden, en stoutmoedig tegeu de vijanden vau Gods volk nprukkende, de altaren der afgoderij vernielde en de verecring vau God herstelde. Aldus een groot werk vi rrigt hebbende, riep Mattathias vóór zijn dood zijne vijf zonen tol zieh, en vermaande hen om standvastig te blijven in hel geloof en de dienst van den God hunner vaderen, en Zijne zaak legen allen wederstand te ronlc ligen. Julianncs. de zoon van Mattathias, die den hij naam
droeg van Judas den Makkabi ■ r, erfde den geest zijns vaders. Hij stelde zich aan het hoofd eener kleine maar dappere bciulo van .loden, versloeg het groote leger van Antiochus, doodde vijf duizend man, en joeg het overige gedeelte op de vlugt. Ti rwijl de Syrische monarch i p wraak bedacht was, werd aau zijne wreede regering dooi- zijn dood een einde gemaakt. Zijn zoon en opvolger, Antiochus Eupator, was miuderjarig, toen zijn vader sliert\', en hel bestuur werd toever- trouwd aan Lysias, den generaal die te voren zoo geheel vei e was. Deze zet Ie de vervolging der Joden met onveimindci-d geweld voort. Judas was
oven gelukkig iu lul veld,.als hij onder de vorige regering gcweesl was, totdat hij eindelijk, door een gr ;ot aantal vijanden overmand, in hel gevecht ver- 1 |
|||||
|
ASMOUU — ASSAMEZEN. t™
slagen, en zijuc kleine maar onverschrokken bende iu ASSAMEZEN (Godsdienst van ue). Do Assu
depaugehakt werd. I)cdappere Joodsclickrijger werd mezen bewonen ecu laud, dai in licl zuidoostelijk in hel bevel opgevolgd door zijn broeder Jonathan, gedeelte van Azië ligt, en sedert 1>^0 aan Kn- die ook zulke voordeden op den vijand b.-haalde, dat geland onderworpen is. Hunne godsdienst is vaii deze genoodzaakt was in ecne schikking te treden. een vrij zonderlingen aard. Ten tijde van Aurung- Van de dagteekeuing van dal verdrag, lC>-> v. (\'... zebe hadden zij geen bepaald geloof\'. Omstreeks hel wordthet begin der Asnionicdischc dj nastic gerekend, begin der achttiende eeuw werd door de Lirahniincii welke tot den dood van Antigoiius, 37 v. (.\'.. regeerde, van Bengalen eeue poging gedaan, om hunne gods- derhalvc in het gebeel honderd zes en twintig jaar, dienst in Assani in Ie voeren, maar niet zeer weinig il\', gelijk sommigen rekenen, van den tijd van Judas gevolg. De Assainczen hebben geene errcdienst, du- den Makkabccr af, honderd negen en twintig jaar. aan de Heidenen of de Mohaniedanen eigen is; zij Gedurende dil geheele lijdvak waren de .loden in hebben liuiiue eigene tempels en godheden. Somtijds aanhoudende oorlogen gewikkeld, en was Palestina heeft inen verondersteld, dat zij .....iisclien offerden.
aan vreeselijke verwoestiugen door de aanvallen van maar dit is zeer twijfelachtig, tenzij misschien bij den
verschillende natiën en de strooptogteu van naburige dood van bloedverwanten,— een gebruik dal in groote
volkeren, voornamelijk de Arabieren, blootgesteld. mate onderde volkeren van Azic en Afrika gcliccrselil
V.\'u Jodbn. heeft. Dr sehrijvei\' van het artikel Assani, in de
ASMOUG, de naam van ceu boozeu geest onder Kncvelopoedia Britaunica, beweert,dat dezi otl\'ersaan
de inagi van oud J.\'eizie, die voorgesteld werd als de schimmen der dooden ouder de inboorlingen van
oorsprong ie geven aan al de boosheid, welke in de Assani In-slaan hebben. Hij beschrijft do handeling
wereld geschiedde. De voornaamste bezigheid van aldus: - „Hij lui overlijden van een radjali ol een
dezen denion was -mi ouecuigheid in de huisgeziuuen ander aanzienlijk persoon werd eem ruime pui gereed
en onder de buren u- verwekken, zoowel als om oor- gemaakt, waarin niet alleen zijn eigen ligchaani, maar
logen onder nat ieu te doen ontstaan. ook vele zijnei vrouwen en In dienden begraven wer-
ASl\'KKdl I.LI\'M of Wijkwast, eeue kwast die den. (Jnder de laatstgenoemden was een toorlsdrager,
inde Roomsch-t.\'al ludieke kerk gebruikl wordt, i.....nel eeue hoeveelheid olie en lampen, omdat deze voor
wijwater te sprengen op voorwerpen, die gewijd moe- zijn gemak in ecu loekomstigen staat noodig waren,
ten worden. Ken voorwerp van denzclfdcn aard, ge- Keu gedeelte van zijn sierlijkst en nuttig huisraad,
wooulijk bestaande uil een laurier- of olijftak, werd tapijten en kleedercn werd ook in de pui gedaan, en
bij de reinigingen van de oude Heidenen gebruikt, zelfs vormden olifanten, goud en zilver een gedeelte
Di- aspergilla, die op Donderdag van de Heilige week van dn\\ verwarden hoop. Ken sterk dak, dat op dikke
! in de St. Pieterskerk Ie Home gebruikl worden, bij slaken rustte, werd dan boven do put geplaatst, en
de plegtigheid van hel wusschen van het hoogaltaar de ongelukkige slagtoflers, die nog in li ven warm..
met wijn, zijn van eeue bijzondere soort, daar zij in moesten een langzameii dood sterven.\'
den vorm van een diadeem zijn, lol herinnering van Door de Amerikaansehe Doopsgezinde vereeniging
de doornenkroon, die Jezus droeg, /.ij worden dooi- werd eeue krachtige poging gedaan om hel ( hristeu-
bei volk zeer gezocht. don; onderde Assainczen te vestigen. In I s3t> werd
ASl\'llALU\'S, een toenaam van Poseidou, ouder bel oog geslagen op Sadya, ongeveer vierhonderd
welken bij in verscheidene steden van Griekenland mijlen ten noorden van Ava, en dadelijk bezet als eeni
aangebeden werd. liet tirieksche woord, dal „veilig- gunstige plaats, om met de handelingen der zendelin
beid" beteekent, toont aan, dat t\\v/.v god aangebeden m\'U een aanvang te maken. Scholen wi rdTu gesticht.
werd als de beschermer vanschepeu van allerlei soort, eeue drukpers werd er gevestigd, en schoolboeken en
ASRAEL, een engel aan welken, zooals de Aio- , andere nuttige werken werden in de Assainesche en
hamedauen geloovcu, de zielen dergenen worden de Nhyaanschc laai gedrukl en verspreid. Toen het
toevertrouwd, die uil dit leven gaan. : aantal zendelingen in l.V\'iï vermeerderd was,zochten
ASltAll,de geheimziiinigliedeu van den koran, die de zendelingen in de n ordelijke doelen van Bunnali
zoo diepzinnig zijn, gelijk sommige Mohumedaauscbe I cnSiaiu, en ook in China, door (e dringen. Umi arbeid leeraars beweren, dal zij. die er kennis van hebben werd in 1S3\'J ecu lijd lang afgebroken door een op- gekregen, niet in staat zijn, oio ze, hetzij door long I stand ouder de Khamtis, die gedeelten van andere of door pen, aan .ui.leren uit te leggen. stammen overhaalden, om zich ineen bondgenoot schap |
|||||
|
.!\'
|
|||||
|
234
|
ASSASSI.LNKY
|
||||||||
|
tegen de Engelsclieu te vereenigcu. [u korten tijd
werd echter de opstand onderdrukt, en daar de zen- deliugen het goed dachten om Sadya te verlaten, bragicu zij den zetel van hunne onderneming naar Jaipoer over. Een audere zendingspost werd iu I S i I te Sibsagor, ongeveer drie dagreizen leu zuiden van Jaipoer, g( vestigd; en naar die plaat» werden, als < en meer centraal punt, de meeste zendelingen spoedig overgeplaatst. Ken van de broederen ging echter te Nowgong, eenc aanzienlijke .stad in Midden-Assam, eenc nieuwe standplaats betrekken, waai\' ecne groote zeudingssehool spoedig geopend werd, die den inboor- lingen groot voordcel aanbragt; een ander vertrok naar (iowahatti, de belangrijkste Mail in de provincie. Dus bepaalden zich al de pogingen der zendelingen tol de Assamcsche bevolking, en op elke der drie plaatsen was spoedig eenc kerk gesticht, die van tijd tot tijd door nieuwe bekeerden van het Heiden- tol het Christendom in aantal leden toenam. De zciitle- lingen hebben zich met den meesten ijver op hel werk der prediking, vertaling en onderwijzing toegelegd. Scholen werden er gevestigd, uiel alleen op elke standplaats, maar ook in vele dorpen in het land. 1 tel belangrijkste dezer nuttige semiuaricn is de instelling voor weezen te Nowgong, die van alle deelcn van het land liulpelooze weezen verzamelt, welke opgeleid worden voor nuttige beroepen, en ouderrigl werden iu de kennis der (Ihristelijkc waarheid. < >p hel einde van lst/ bedroeg hel aantal bekeerden op de drie zendingsplaatsen doorelkander zestig. In het volgcudc jaar kwam eenc nieuwe versterking van zendelingen uit de Vereenigde Staten aan. De vertaling van hel .Nieuwe Testament werd iu 1849 volbragt en te Sib- sagor gedrukt. Sedert dien lijd zijn verscheidene uil- gaven er van iu het licht gekomen, en zijn er ook verscheidene boeken van lui Oude Testament gedrukt, mei eene lange lijst van werken, die op de scheden gebruikt moeten worden. Hel rtrahiuaïsmus en andere vormen vau het [leideudom verliezen langzamerhand hun invlocjj op t\\rn volksgeest, en de indruk hcerschl aloin onder de inboorlingen, dat het Christendom ten laatste zal zegevieren. ASSASSIJNEN, een kleine stam iu Syrië, ook
[smaivilah of [smai-lieten genoemd. .Misschien ont- lceuen zij hun naam aan Ismaël, den zoon vau Abraham bij Hngar, maar meel waarschijnlijk zijn zij hun oor- sprong verschuldigd aan Ismail ibu lufar Sadik, den zesden Imam of hoofd van de Mohamedaanschc scclc der Si iiiïktkn (zie ald.). liet was in den lijd der kruistogten, dat zij voorutimelijk bekend waren onder |
|||||||||
|
den naam van Assassijnen of volgelingen van den
„Ouden Man van den Berg."\' Sommigen deuken, dat de naam eene verbastering is van Hussanieten, de volgeliugen vau llussau: doclf volgens \\ olney is hij afgeleid van het Turksche noord Umswsüh, stil en bij verrassing dooden, en van dezelfde beteekenis als een nachtelijk roever. Hunne dienst was iedereen te ver- moorden, dien linnScheik aanwees. Gedurende eenigen lijd bewoonden zij een aanzienlijk si uk ia mts temidden van den Libanon, dat zich nagenoeg van Antiochië tot Damascus uitstrekte, en waren zij, wegens hunne gewoontcu om te roovcu en Ie moorden, gevreesd door allen, die binnen hun bereik kwamen; eenigc koningen betaalden zelfs aan den Scheik (h-r Assas- sijncn ecu geheim pensioen, om zich van zijne vriend- schap en hunne cigi ue veiligheid Ie verzekeren. Hel eerste opperhoofd van dezen slani was llassan Hen Sabah, die er in slaagde, om zijne volgelingen lot ecu staat vau onbepaalde onderwerping aan zijne bevelen ie brengen. De godsdienst van de Assassijnen was eene zou-
derlingi mengeling vau het Zon ast( rschc, Joodsche, (\'hristclijkc en Mohamcdaauschcgeloof, maar de voor- naaniste leei stelling der secte was de vereeuiging der Godheid met. hun opperhoofd, wiens bevelen daarom spoedig en zonder aarzelen, als vau den hemel komende, gehoorzaamd weiden. Geen wonder derhalve, dal een dapp i volk, doorzidk eendweepziek beginsel aange- vuurd, wijd en zijd schrik \\ erwckte. Keus schijnen zij, om welke reden is onbekend, den wensch uitgedrukl te hebben om Christenen te werden. Omstreeks hel midden der dertiende eeuw werden zij aangevallen dooi- de Tartaren, en hunne mag! w erd zoo verzwakt, dat zij in 1272 door den sultan Bibaris geheel en al onderworpen werden. Von Hammer steil benvoorals eene militaire en godsdienstige orde, die, gelijk de Tempeliers, onderworpen was aan hei bestuur van een grootmeester. Dil heeft zonder Iwijiel betrekking op den tijd hunner grootheid, toen zij voor de geheide wereld voorwerpen van schrik waren. Nu zijn zij eene kleine, onbeduidende scclc, die haar voornaanisien zelel iu hel kasteel Masyad, op de bergen ten westen van Hama, heeft. Niebuhr zegt vau hen: „Aangaande de godsdienst der Ism.v lieten heb ik niets zekers ver- nomen. De Mohamedaneu en deOostcrsche Christenen vertellen ongelooflijke dingen\'van hen. liet aantal Isniaelii leu i- niet groot. Zij wonen voornamelijk te Killis, eene stad tusschcu Shugr en [lama; ook op Gebcl Kalbil, ecu berg niet verre van Latachië, tusschcu Aleppo en Antiochië. Zij worden Kcftun |
|||||||||
|
ASS0NNA — ASSYRIËRS (GODSDIENST DER OUDE). 235
genoemd, de naam vau een dorp in dit land." De is Let duidelijk, dat eerstgenoemde zijn naam aan
opmerking van Niebuhr, dat weinig van do beginselen hel land gegeven moet hebben, hunner godsdienst bekend is, is nog waar, daar zeer De chronologie van bet rijk schijnt onder de ge- weinigen van Inin eigen volk in de geheimen van hun leerden aanleiding gegeven Ie hebben tot even tegen-
geloof ingewijd ziju; ook nemen zij bovendien, als zij , strijdige meeningen als zijn oorsprong, daar eenigo onder Turken wonen, het voorkomen van Muzelman- j zijn begin eau een vroeger, en andere aan een later nenaan, ten einde vervolging als afvalligen te ontgaan. | tijdperk toeschrijven. Volgens de Hebreeuwsche jaar- Zie Lsmailyh.au. telling had de gebeurtenis, waarvan in tien. X : 11 ASSOX.VA, een werk bij de Mohamedanen, dat | zoo kort gewag gemaakt wordt, inliet jaar 312 S v. C. overeenkomt met den Joodscheu talmud, en al de ! plaats. De oude geschiedenis spreekt ons van Bolus, overleveringen bevat, die zij moeten volgeu. Zij heb- • Ninns en Semiraniis, als souvereiuen van Ninovo en ben ook aanteekeningen op dit boekdeel met overlc- \' Babyion in bel eerste tijdperk der grootheid van veringen, waarin zij onvoorwaardelijk toestemmen, en | het Assyrische rijk. Dan volgt eenc lange lijst van onderscheiden bovendien vrpligtemlc voorschriften \' /.es en dertig koningen, van wier regeringen geene van hetgeen slechts goede raadge\\ iugen zijn. gebeurtenis; en verhaald worden. \\ ervolgensontmoe- ASSURITIJNEN, cene f.\'hristcu-secte die in het . ten wij Sardanapahis, den opstand der Mediërs, hel midden der vierde eeuw, tijdens de regering van ■ treurige uiteinde vau dien verwijfden kei/er, enden Constautius en hel pausschap van Niborius, ontstond. vul vau hel Assyrische rijk. Hel is niet onwaarschijn- Zij schijnt cene loot van de partij dor Donatistcn in lijk, dal hel Assyrische en hel Egyptische koningrijk Afrika geweest te zijn. Hare kenmerkende leerstel- \' nagenoeg op denzelfdcn tijd ontstonden. Volgens den lingwas, dat de Zoon minder was dan d Vader, en do bijbel en de ongewijde geschiedenis hebben ermenig- Heilige Geesl minder dan de Zoon, zoodat zij eeuc vuldige vijandelijkheden liisschen de beide lauden ondergeschiktheid onder de personen der Drieöenheid i plaatsgehad; ook moet eeno Egyptische dynastie van aannamen. Zie Donatistex. j koningen op den i-cnvn of den anderen tijd overhel \\SS\\\'l{lfcTÏS ((JoDsDiKxsT iij.:: Oude). Assyrië : Assyrische rijk geregeerd hebben. Dit wordt in ruime is een vau de oudste rijken der aarde. Zijne oorspron- ; male bevestigd dom de nasprorigen van Dr. Layard, kelijke grenzen zijn waarschijnlijk die, welke door J die onder de puinhoopen van Niueve verschillende Ptolcnueüs aangegeven worden, die het voorstel! als overblijfselen gevonden heeft, welke klaarblijkelijk ten noorden begrensd door een gedeelte van Armenië, van Egyptischon oorsprong zijn. Eersl ouder Pul, die vau don berg Nipbales tol aan liet meer Van, ten I in den bijbol vermeld wordt, werd het Assyrische rijk westen door den Tiger, ten zuiden doorSusiana, en geheel onafhankelijk, eu herkreeg het ecne voorname ton oosten door eeu gedeelte van Medië en de bergen plaats ouder de Aziatische koningrijken. Sir lzaak (\'hoairas en Zagros. Volgens de ineening vau Roscn- , Newton beweert zelfs, dat Pul als de eerste vcrover- inüller komt hel overeen met het nieuwe Kurdistan, i aar en stichter van het rijk beschouwd mag worden, of misschien juister, met hel pachalik Mosoul. Er Van dien tijd at\' regeerde gedurende ongeveer 150 bestaat veel verschil van meening over den stichter jaar cenv reeks vau magtige Assyrische koningen, van dit groot e rijk, daar de woorden van Gen. X : 11, ! totdat eindelijk, door den inval der vereeuigdc Mo- waar over don oorsprong van het Assyrische rijk ge- , diers en Babyloniërs, Niueve in OOG v. f\', gcuomeu sproken wordt, voor twee vertalingen vatbaar zijn. j en geheel verwoest werd. De ontdekkingen van Dr. Vele geleerden ueincn de vertaling aan: „Uit ditzelve ! Layard hebben overblijfselen aan het licht gebragt, land is Assur uitgegaan, en heeft gebouwd Niueve," | die klaarblijkelijk op twee achtervolgende tijdperken dat do hoofdstad van het oude Assyrië was. Andere i van beurtelingsche magt on verwoesting wijzen, en echter, en onder deze mannen van groote vermaard- waarvan hel cene tot ecne hoogo oudheid, on hei beid, verkiezende vertaling: „Uit dal land ging hij andere lot eeno veel latere dagtcekening behoort. (Nimrod) tot Assur of Assyrië." Volgens deze laatste Uil zijne onderzoekingen maakt hij deze gevolgtrek- lozing wordt de geweldige jager voorgesteld als do kingen: grondlegger van twee groote rijken, hol Assyrische : „1. Kr zijn gebouwen iu Assyrië, die zoo zeer
on bot Babylonische. Hot komt er weinig op aan, of in hun beeldhouwwerk, in hunne mythologische en de oorsprong van het Assyrische rijk aan Assur of aan heilige symbolen verschillen, alsook in den aard oude Nimrod toegeschreven moot worden-, in allen gevalle taal hunner inschriften, dal zij lot de gevolgtrekking |
||||
|
•>:;r, ASSYRIERS (GODSDIENST DER O^DE).
leiden, dal er len minste twee afzonderlijke tijdper- ! woning des konings eii de godsdieustteinpel schijnt
ken der Assvrische geschiedenis «uren. Bovendien geweest te zijn:—
mogen wij de gevolgtrekking in:ikt-u. dal liet volk. „Het was eerst uoodig ccuc hoogte te maken, opdat
hetwelk het huid gedurende deze afzonderlijke tijd- het gebouw hoven de vlakte zou uitsteken en van verre perken bewoonde, van verschillende rassen was, of zou gezien worden. Deze hoogte was niet haastig ge- van velschillende takken van hetzelfde ras, of dat, door maakt door aarde op te hoopen, maar was regel-en vermenging met vreemdelingen, misschien Egypte- stelselmatig van in de zon gedroogde stecnen gc- iijtren, grimt.\' veranderingen in di taal, godsdienst bonwd. Zoo was een ten-as, dertig of veertig voel in gewoonten liissehcn het bouwen van liet eerste hoog, gemaakt, cu daarop plaatsten zij het koninklijke pal Is van Niinroud en dat van de gebouwen te of heilige gebouw. Khorsabad en Kouyuiijik hadden plaats gegrepen. „De muren der kamers, vau vijf tot vijftien voet .,•-. De namen der koningen op de monumenten dik. waren eersl van in de zon gedroogde stecnen
tonnen een lijdsverh op aan van zelfs cenige ecuwen, gebouwd. De albasten platen waren als paueelen ge-
tusschen hel stichten vau liet oudste cu dat van liet bruikt. Zij waren regtop tegen de muren geplaatst,
nieuwste dezer gebouwen. terwijl uien eerst zorg gedragen had om op den rug
,.\'■>. Uil de symbolen, die in de: beeldhouwwerken vau elke plaat een iuschrift te snijden, dat den naam,
van hef tweede Assvrische tijdvak ingevoerd zijn, en den titel en de afkomst van den koning, die het werk uit liet Egyptische voorkomen van de kleine vuur- ondernam, vermeldde. Zij werden op hunne plaats werpen, die in de aaide boven de puinhoopen der aaneengebonden door ijzeren, koperen of houten gebouwen van bet umlxle tijdperk gei ouden zijn, blijkt, krammen of stoppen. De krammen waren in den vorm dat er ceni groi te verwantschap met Egypte bestond, van dubbele zwaluwstaarten, en pasten in kerven in hetzij door verovering of vriendschappelijk verkeer, twee aangrenzende platen. De hoeken der kamers lusschcn de tijden van <lc oprigting der eerste en der waren gewoonlijk gevormd door ecu hoekstee,1, en laatste paleizen-, en de monumenten van Egypte, de alle muren waren of regthoekig of evenwijdig met namen van koningen in zekere Egyptische dynastien, elkander. Nadat de platen tegen de muren bevestigd de ivoren van Nimroud, de invoering van verscheidene waren, werden de onderwerpen, die er op voorgesteld Assvrische godheden in liet Egyptische pantheon zonden worden, ontworpen en gehouwen, en de in- en andere getuigenissen wijzen de veertiende eeuw schriften gegraveerd. aan als den waarschijulijkcn tijd vau liet begin, en , „De voornaamste ingangen der kamers waren door
de negende als het tijdperk van het einde van dat i reusachtige gevleugelde stieren en leeuwen met inen-
verkcer. schenhoofdengevormd. Aan de kanten vau de kleinere
„I. De eerste paleizen van Nimroud waren reeds doorgangen stonden zeer groote figuren van godheden
in puin begraven vóór de stichting der laatste: en ! of priesters, licene overblijfselen van deuren, poorten
liet is waarschijnlijk, dat zij vernield zijn omstreeks I of hengsels werden ontdekt; het iscehterwaarschijnhjk,
ilen tijd (\\rv veertiende Egyptische dynastie. . dat de ingangen er van voorzien waren. IV platen, die
„5. Het bestaan van twee afzonderlijke dynastien als paueelen voor de muren der ongebakken steencn
in Assyrie, en de stichting, ongeveer twee duizend gebruiktwerden, waren zelden hooger dan twaalfvoet,
jaren voor Christus, van eenc Assvrische monarchie en iu het eerste paleis vau Nimroud waren zij gewoon-
kunnen afgeleid worden uil het getuigenis der oudste lijk weinig groot er dan negen voet, terwijl de leeuwen
schrijvers, en is in overeenkomst met het getuigenis . met menschcnlioofdeii en stieren, die de ingangen uit-
der Schrift en der Egyptische monumenten." j maakten, vau tien tot zestien voet hoogte hadden. Zelfs
De opgravingen , die reeds gedaan zijn, werpen j deze reusachtige gedaanten voltooiden de hoogte der
veel licht over Ie oude godsdienst van Assyrie. Een j kamer niet, daar de muur cenige voeten er boven
groot aantal gebeeldhouwde figuren zijn ontdekt, gebouwd was. Deze boveumuur was gebouwd vau
welke aautoonen, dat de aanbidding van dieren, hetzij gebakken, rijk gekleurd\'\' steenen, of vau in de zon
in haar ruw of enkel zinnebeeldig karakter, in dat gedroogde steenen, die dooreene dunne laag pleister,
land gehe.Tscht heeft. Tot opheldering van dit punt ■ waarop men verschillende sieraden geschilderd bad.
kiezen wij uit het sehooiie werk van I,avant, getiteld: bedekt waren. Hel pleister, dat er afgevallen was,
Nimve en zijne overblijfselen, de volgende beschrij- ( bleet\'dikwijls in bet puin bewaard, en toen het voor
\\ing van een Vssyrisch paleis, dat te <»elijker tijd de hel eersl gevonden werd, hadden de kleuren er op
|
||||
|
\\ SS V \\{ I Klis ((iO|)S DIENST DKli OUDE).
|
|||||||
|
weinig van hare oorspronkelijke frisuhheid en sehitte-
ring verloren. Aan deze bovenmnren mag hel gelieele behoud van het gebouw, en de daaruit volgende bewa- ring van liet beeldhouwwerk, toegesclireven worden, want als eens het gebouw verlaten was vielen zij in. en de ongebakken steenen, wederom aarde wordende, omsloten den geheelen puinhoop, liet dak was waar- schijnlijk van balken gemaakt, die treheel en aldoor de muren gedragen werden; kleinere balkeu, planken of boomtakken werden er dwars overgelegd, en hel geheel was aan de buitenzijde bestreken niet leen:. Zoo zijn ook <!e daken in nieuwere Arabische steden van Assyrië. De grootc cugte van al de kamers, in vergelijking van hare lengte, schijn; te bewijzen, dat de Assyriërs geen middel hadden om een dak te bouwen, dat andere ondersteuning noodig had dan die, welke de zijmuren verschaften. De met de meeste zorg ver- sierde zaal Ie Nimroud was, hoc wel meer dan honderd zestig vi et lang, slechts vijf en dertig voet breed. Dezelfde ongelijkheid is in het gebouw te Kouyujik zigtbaar. De vloer der kamers was van albasten platen, bedekt met iusohriften, die den naam en de genealogie van den koning, en waarschijnlijk de voornaamste gi beurtenisseu van zijne regering vermeldden, of van in een oven gebakkeu steenen, die elk ook een kort inschrifl hadden. „Hel inwendige van het .Vssyrische paleis uk.et
even prachtig als indrnkwekken 1 geweest zijn. Ik hch den lezer door zijne puiuhoopen geleid, en hij kan oordeelen over den indruk, dien zijne zalen inoesh • maken (>|> den vreemdeling, die, in de dagen van ouds, voor de eerste maal de woningen der Assyrische ko- ningen binnentrad. Hij werd binnengeleid door hel portaal, dat door de reusachtige leeuwen of stieren van wit albast bewaakt werd. In de eerste zaal zag hij zieh omringd door de gebeeldhouwde voorvallen van hel rijk. Gevechten, belegeringen, overwinningen, de heldendaden der jagt, de plegtigheden der gods- dienst waren op de muren afgebeeld, in albast gehou- wen, en in prachtige kleuren geschilderd. Onder elke schilderij waren de inschriften gegrift in letters, die met helder koper opgevuld waren, welke de tooneelcu, die voorgesteld werden, beschreven. Boven hel beeld- bouwwerk waren andere gebeurtenissen geschilderd, zooals de ontvangst van de krijgsgevangenen door den koning, vergezeld vanzijnegesnedenenen krijgslieden, het aangaan van bondgenootschappen met andere monarchen, of hei verrigten van een heiligen pligt. Deze voorstellingen waren besloten in geschilderde lijsten, die met zore- bewerkt en sierlijk waren. IX |
|||||||
|
zinnebeeldige boom, gevleugelde stieren, de mons-
i drachtige dieren hekleeddi n onder de sieraden ecne
eerste plaats. Aan liet boveneinde der zaal was de
i ... reusachtige afbeelding van den koning, terwijl hij het
< tpperwezen aanbad ofvan zijn gesnedene den heiligen
beker aannam. Ilijwerd bewaak: door krijgslieden, die
zijne wapenen droegen, en door de priesters ofbestu-
rende godheden. Zijne kleederen en die zijner volgc-
\' lingen waren versierd mei groepen figuren, dieren en
: bloemen, die allen in schitterende kleuren geschilderd
reu.
,.!>;• i reemdeling trad op albasten platen, die allen
een inschrifl hadden, dat de litels, de genealogie en de daden van den grooten koning vermeldde. \\ er- seheidene doorgangen, door reusachlige gevleugelde leeuwen of stieren of door de afbeeldingen van bc- ! scliermgodcn gevormd, leidden in andere vertrekken, die op hunne beun in meer verwijderde zalen uit liepen. In alle zalen waren nieuwe beeldhouwwerken. Op de muren van eeuijre waren processiën van groote gedaan- ten, zooals gcwaticnde mannen, gesnedenen, diedeu kuiiim; volgden, krijgslieden niet buit beladen, die 1 gevangenen geleidden of geschenken en offergaven ; aan de goden bragten. < )p de muren van andere waren j de gevleugelde, priesters of besturende godheden afge- beeld, staande voor «Ie heilige boomen. De zolderingen waren in vierkanten verdeeld, en beschilderd met bloemen of gedaanten van dieren. Benige waren met | ivoor ingelegd, en elk . ierkanl was omringd met sier- lijke randen en lijstwerk. De balken, zoowel als de kantelt der kauiei s, v aren verguld, %f zelfs belegd met goud en zilver, en de zeldzaamste houtsoorten, waar- end er de ceder vooral uitstak, waren voorliet houtwerk gebruikt. \\ ierkante openingen in de zolderingen der ! kamers lieten liet daglicht toe. (Van vensters werden er geeue aanwijzingen gevonden.) Eenc aangename schaduw wen! over de gebeeldhouwde meren gewor- pen, en gaf een statig voorkomen aan de inensclielijke trekken van de reusachtige gedaanten, die de ingangen bewaakten. Door deze openingen werd hel heldere blaauw van een Oosterschen hemel gezien, gesloten in eene lijst waarop, in levendige kiemen, de gevleu- gelde cirkel in het midden van schoon? sieraden, en de bevallige vormen van denkbeeldige dieren afge- schilderd waren. „ Deze gebouwen waren, zooals aangetoond is, groote
nationale monumenten, op welks muren de kronijken in beeldhouwwerk voorgesteld, of in alpbabetisebe lettersgegrifl waren. Hij, die ze binnentrad, kon dus de geschied» nis lezen, en den roem en de zegepralen |
|||||||
|
AS8YRIÊRS (GODSDIENST DET1 OUDE).
|
|||||||||
|
238
|
|||||||||
|
der natie vernemen, /.ij dienden te zelfder lijd om
aanhoudend de daden hnnner voorvaderen en de magl on majesteit liunncr goden in de herinnering terug te brengen van hen, die hij feestelijke gelegenheden of voor de viering van godsdienstige plegtigheden er in te zanien kwamen."\' ])e stieraanbidding, die, volgens deze beschrijving,
cenc voorname plaats in de godsdienst der oude Assy- l\'ièrs bekleed moet hebhen, is blijkbaar van Egypti- schen oorsprong, en komt overeen niet de aanbidding van Apis en Muevis. De heilige slier der Egv ptenaren wordt gewoonlijk beschouwd als de zou voor te stellen, wier aanbidding waarschijnlijk de oorspronkelijke vorm der Heidensche afgodendienst was. De zon, maan en andere lieiiielligelianicii waren waarschijnlijk de eerste voorwerpen van aanbidding in Assyrië, en de stieraaubidding der Ëgyptcnaron werd zonder twijfel in een veel later tijdperk ingevoerd, toen dat volk hel Assyrischc koningrijk in lie/.it nam. Wij vinden dan ook, dat Eusebius, in de vierde eeuw, den voortgang der afgoderij onder de Assyriërs van hel Tsabaïsmus en de vuuraanbiddiiig tot liet aannemen van de goden der Egyptcnaren aldus beschrijft : — .,Ur, da! vuur bcteekent, was de afgod, dien /.ij aanbaden, endaar het vuur over hel algemeen \\ erteert, wal eringeworpen wordt, zoo verkondigden de Assyriërs, dal de goden van andere natiën niet voor dr hunnen konden staan. Vele pi"o\\ en werden er genomen, en een groot aantal afgodsbeelden werd uit vreemde oorden aangebragt, maar daar zij van hout waren, werden zij door den allesverslindenden god Ur op liet vuur verteerd. Ein- delijk vond een Egyptisch priester de kunst uil, om don naam van dien magtigen afgod te vernietigen. Hij liet liet beeld van een afgod maken van poreuse aarde, on den buik er van met water vullen. Aan elke zijde van den buik werden gaten gemaakt, maar met was opgevuld. Dil gedaan zijnde daagde hij den god TIr uil, om zieli Ie stellen tegenover zijn god Canopus, hetgeen door de f\'haldeeuwsche priesters aangenomen werd; maar naauwelijkc begon hel was, dat de gaten in den buik van Canopus vulde, te smelten, of bot water liep er door, en doofde hel vuur uit." Wij vinden, dal de Assvriërs op zekeren tijd A on \\-
mblech en Anamelecii (zie ald. i aanbaden, en ter ccro van deze godheden hunne kinden-u doorliet vuur lieten gaan. Van deze afgoden wordt gezegd, dat zij behoorden aan de inwoners van Sepharvaïm, op den tijd waarop eene kolonie van Assyriers gezonden word om die bewoners van Palestina te vervangen, diegevan- gen naar Assyriëgevoerd waren. In een later tijdperk |
|||||||||
|
der geschiedenis van Assyrië, vóór hel vereenigd was
met het Babylonische rijk, wordt Xisroeh of Assur, die allerwaarseliijnlijkst hun voornaamste god was, als een afgod vermeld, die te \\ineve werd aangebeden, en in den tempel van dozen afgod, misschien een gedeelte van het vorstelijk palcis, werd Sennaeberib door zijne twee zonen vermoord. Van deze godheid wordt gezegd, dat zij in de gedaante van een arend voorgesteld werd; on het is niet onwaarschijnlijk, dat dit kan dienen om dat gedeelte van de beschrijving, die Dr. Layard van hel voornaamste gebouw te Xini- roud geeft, te verklaren, waar hij spreekt van hol binneut reilen eener groot e kamer, die door gedaanten met arendskoppen omringd was. De zaamgestoldo vorm, dien do uitgehouwen gedaanten dikwijlsaanuc- meu, zooals verbazend groot e leeuwen niet vleugels en nu nseh. nlioofden. reusachl ige gevleugelde gedaanten, cenigc met arendskoppen, andere geheel en al met een inensehelijk voorkomen on geheimzinnige symbolen in de band, heeft betrekking op eer. tijdperk, waarin de afgoderij geheel en al symbolisch was. daar elk gedeelte van don afgod bestemd was, om eene bijzun- dcro hoedanigheid of eigenschap van den afgod aan te duiden. Uit haren aard getuigt deze soort van afgoderij vau een later tijdperk in de geschiedenis eener natie. Tn haar eerste voorkomen is de afgoderij eenvoudig, on bot is alleen, wanneer de menscheu meer in hol bijzonder beginnen te redeneren over de hoedanigheid van die wezens,die zij aanbidden, dat zij zamengestcld van aard wordt. \\ls de afgodendienaar eene door de uiterlijke zinnen waar Ie nemen afbeelding van het alwetende, alles doordringende oog der Godheid wilde geven, welk meer beteekenend zinnebeeld kon dan uitgekozen worden dan een arend? Als hij liet alomte- genwoordige vau 1 faro. natuur wilde voorstellen, welk gescbiklcr zinnebeeld dan vleugels aan zijn afgod Ie geven? Wilde bij kracht afmalen, hij kiest den leeuw, of alles voortbrengend nut, den os of stier. Eene. ver- ceuiiring van deze zinnebeeldige figuren kan, wanneer zij na eeuwen uit do aarde opgedolven wordt, aan df delvors eene vreemde, zonderlinge gedaante toeschij- nen.entoob aan ben, die baar aanbaden, eene duidelijke mythische voorstelling van eigenschappen vertoond hebben, die aan hel Goddelijke Wezen behoorden. Sir Henry Rawlinson noemt twintig andere goden
op, die hij vereenzelvigt niet eenige van de klassieke godheden. Dr. Layard geeft eene lijst van twaalf op, maar merkt aan: „eenige hunner kunnen mogelijk ver- eenzelvigd worden met de godheden van het Grieksche pantheon, boewei bet niet zoor wijs is om gissingen |
|||||||||
|
— ASTORETH. 23!)
de Sidoniörs vernield in I. Kon. \\| ; .">, 33 en 2. Kon.
XXIIl : 13, en Sidou was, zooals wel bekend is, ecnc van de voornaamste .steden van Phn\'iiicië. De naam, waaronder deze godin bij de oude Grieken en Koniei- ! non bekend was, was Astarte, dal somtijds met .luuo
en op andere tijden niet Diana of Vcuus verward wordt, liiieianus beschouwt haar als de maan, en als dat zoo is, is zij waarschijnlijk dezelfde als de Hei- densche godin, die in Jer. VII : iS en XLIV : 1/, 1 S, 111 Meléclieth, d. i. Koningin, des hemels ge- noemd wordl, voor welke de Hebreen „geheelde koeken" maakten, om als een offer aau haar allaar ! aangeboden te worden. Het beeld van Astorcth was
bij de Phooniciors do kop van een os met hoornen. Porphyrius zeido, dat zij somtijds afgebeeld werd mot i een kockop, waarvan de hoornen te gelijker tijd als
i het gewone symbool van groot e magl eu als ecnc
voorstelling van de wassende maan dienden. De aan- bidding van Astoreth werd door Salomo ouder zijn volk ingevoerd; hij bouwde een tempel te harer eere op den Olijfberg. Voornamelijk gaf echter Izehel, de dochter van den koning van Tyrus, in Palestina aanmoediging tot bet aanbidden van eene godin, die zij gewoon was in haar geboorteland te vereeren; zij slaagde dan ook zoo zeer iu bel vestigen van deze soort van afgoderij iu hel land dor Hebreen, dat zij vier honderd afgodische priesters in hare dienst had. Augustinus zegt ons, dat de Carthagcrs, dio van de Phreuiciërs afstamden, beweerden, dat Astarie Juno was. Cicero noemt, haar de vierde V enus van de Syriërs. De vereering van Astoreth werd in Israël door den goeden koning Josia vernietigd, gelijk wij uit 2. Kon. XXI11. : 13, l l vernemen. Hare aanbidding wordt gewoonlijk met die van Baiil (zie ald.) gelijk- gcsteld. liet gewone oll\'er, dat. deze godin gi\'bragt werd, was een geitenbok, eu daarom heelt mengegist, dat de reden, waarom .luila aau de boer een geitenbok beloofde, was, dal zij hem aan Astoreth zoude ulieren. Augustinus spreekt mei afkeer over de sehamlelijkheid van hare vereering, zooals die hij de (\'arthagers plaats had. Haar tempel te Aphac op den berg Libanon le- verde een tooneclop van de grootste ongebondeuheid en boosheid. (iecne godheid uit den ouden tijd heeft onder de
geleerden tot meer verschillende wijzen van beschou- wing aanleiding gegeven dan Astoreth. (\'nmberland spreekt ten gunste van hel denkbeeld, dat zij Najima, de zuster van Tubal-Kaïu, is, de eeuigc vrouw van hel geslacht van Kaïn, waarvan Aiozes melding maakt, en de laatste, die iu die linie vermeld wordl. Sancho- |
||||||
|
A8TKIUSCUS
te wagen, die men spoedig weder moei laten varen."
Behalve deze waren er nog vele, mindere goden, die volgens ééne beschrijving vier duizend bedroegen. In een van de wigvormige inscliriftcu, die tot de tiende eeuw v. (_\'. beliooren, vinden wij den monarch Sardanapalus, die als bij toeval aan eene van de voor- naainste godhedeu der Assyriërs meldt: „Ik ging naar de wouden en hakte ze omver, en maakte halken van het hout voor Ishtar, de mcesteresse der siail Xineve, mijne beschermster.\'\' Hel is moeijelijk Ie gissen, wie deze godin is. Ecnc andere bijzonderheid in de mythologie dei-
oude Assyriërs is door de onderzoekingen van i.ayanl gestaafd. Ken zeer grool ei, waren zij gewnou te zeggen, was uil den hemel in den Kupliraal gevallen, en op dit ei hadden zich \'enige dnhen nedergezet, nadat het dom- de visschen naar den oever gerold was. Vernis, daarna Doa Si//i/i geheeten, kwam uit dit ei te voorschijn. Deze godin was deAtargatis van Ascalon, door Diodorus Siculus beschreven als van boven eene vrouw en van onderin een visch. liet is eenigzius opmerkenswaardig, ilat Laxard bij zijne laatsle opdel- vingen werkelijk eene oude godin ontdekt heeft, die juist met deze beschrijving overeenkomt. Kolonel Rawlinson is op ethnologische gronden tot de gevolg- t rekking gekomen, dat de oude Assysiërs onder Nimrod vandenScytischeu en niet van den Seinitischcn stam waren. Het bijzonder voorkomen van hunne gods- iliensl schijnt gunstig voor ilit denkbeeld. -Vaar alle waarschijnlijkheid zal de waarheid hiervan, als de onderzoekingen in de overblijfselen voortduren, dui- delijker aan het liclil komen, en op een hechteren grondslag blijken !o berusten. ASTMtlSCUS, de zilveren ster waarmede, in
de Grieksche kerk, do priester hel gewijde brood bedekt, terwijl hij zegt: „De ster stond siil boven de plaats, waar het kind was." Deze handeling gaal vergezeld van andere gebeden. De asteriscus is ook eeuslnijer, waarop ecnc ster gesellilderd ol\'gebordiiurd is. Deze. sluijer of deze ster betcekent, dat het brood, hetwelk er door bedekt, wordt, werkelijk van den hemel is nedergedaald. De asteriscus is, volgens Tournefort en eeuigc andere schrijvers, een zilveren of tinnen kruis, dat de dienstdoende priester op het schoteltje legt, waarop de, stukjes brood voor de wijding gereed liggen. Dit kruis verhindert, dat de sluijer oji het brood drukt, /ie Grikkscuë kkrk. ASTORKTJ1, Asiakotu of Astahtk, eene godin
der oude Phceniciërs, wier aanbidding onder de Is- raëlieten ingevoerd word. Zij wordt als godin van |
||||||
|
240 ASTII.r.A
uinlhou /egt mis, dm ..(ir l\'hicnicicrs zeggen, dal
AstartL\' Vcnus is, e» op eene andere plaats, (lal ..Astarlc (li moede) van Cupido was.\'\' Ilucl gist, zonderling genoeg, dal Astoretli gecne andere nas dan Zippora, de vrouw van Mozcs, die zoo genoemd werd, omdat zij eene lierderin of de vrouw van een herder was. Selden beschouwt haar daareutcgen als (Abele, demoeder der goden. Jurieu gelooft, dal /.ij •liiuo was, hetgeen hc, waarschijnlijkste is, daar zij di koningin der goden en de vrouw van Jupiter was, die gewoonlijk beschouwd wordt als dezelfde met Haal. w icus aanbidding in liet oude Testaineni steeds aan die van Astore!Il verbonden i.-. AbTR^E.V, dochter van ZeuscuThcmis. /.ij was de
godin der gcregtigheid, die in de gouden eeuw uil den hemel op de aarde ucderdaaldc, en door haar verblijf onder de mciischcii hen zegende. Zoodra die eeuw voorbij was, verliet zij de aarde, en werd ouder o> ■-tenen geplaatst. ASUMAX, de naam vmi eeu engel of genius, die,
volgens de oude Alagi van 1\'erzii . den zeven en twiiitigsten dan- van elkc/.onneinaand inliet Perzische jaar bestuurde, welke daarom den naam van dezen genius draagt. IK ilagi gelooven, dal Asiinian de engel des doods is, die de ziel des nienselieu van het ligchaam scheidt. De J\'crzeu geven ook den naam van Asiinian aan den licinel. AS\\\\ AT1IA, de wereldbooiu der Jliudoes, volgeus
wil r mythologie liet heelal afgebeeld wordt als een boom, wiens lakken zich naar beneden uitstrekken, terwijl de wortel naar boven steekt. De takken wordi u de ledematen of organen genoemd, de za mens tellende deeleii van de zigtbaie of zinnelijke wereld, en de bladeren duiden de Veda\'s aan, welke de zinnebecl- den zijn van liet heelal in zijn intellectueel karakter. I Deze boom komt overeen niet den ïgyduasili, of heiligen esschenbooin der oude Scaudiuaviers, en den tiiioARD of boom des levens van de oude Perzen, die beiden mythen van een zeer geheimzinnige!] aard waren. ATALAVi\'E. Gewoonlijk meent men, dat erin de
oude mythologie twee vrouwen zijn, die dezen naam dragen, de eene behoorcude lot Arcadic, de andere tot j iiii\'otic. Versehillcudcschrijvcrsjcsi bouwenze echter als dezelfde. Van deze mouw uil de faiiellcci wordt \'■ verhaald, dat zij in de woestijn gezoogd werd, en dat | zij, toen zij de volwassenheid bereikt bad, de centauren doodde, door welke zij vervolgd werd. Hare schoon- lieid verwierf haar vele minnaars, maar zij wilde aan niemand bare band geven, behalve aan hein, die baar |
||||||
|
AT KIK IA\'CIS.
op een wedloop overtrof. Mcilanitm, een van de mede-
dingers naar den schoonen prijs, won haar door eene list. Hij liel op de baan drie gouden appelen vallen, i
die hij van Aphrodite gekregen had, en deze trokken Atalante zoo zeer aan, dal zij >lil hield om ze op Ie rapen en Ie bewonderen. ()p deze wijze verloor zij den wedloop, en was zij gedwongen den gelukkigen minnaar ie huwen. Hij werd later in eeu leeuw en Atalante in eene leeuwin herschapen, omdat zij, op zekeren dag den tempel van (Abele ingaande, dooi niinnedrill den eerbied vergaten, die men aan die go- diu verschuldigd was. Dil schijnt eene mythe van liva. ATA-Sl L, ecu naam aan de acid eerste \\ au de der- tien verpligtingeu of Si/» voorschriften gegeven, die bindend zijn voor de Boeddhistische priesters. De tien voorschriften verbieden: 1. Het ontnemen van bet leven; 1. Hel nemen van hetgeen niet gegeven is; \'■>. Gemeenschap der seksen; J. Het zeggen van het- geeu niet waar is; ö. Het gebruik vau sterke dranken; . li. Het eten van vaste spijzen na den middag; /. liet tegenwoordig zijn bij dansen,zingen, inuzijk eu inaske- raden; V Hei versiereu van het ligchaam met bloemen, en hel gebruik vau reukwerken eu zalvingen; \'.). liet. gebruik vau zitplaatsen ol liedden boven de voorge- M\'inev -il hoogte; 1". He onlvangcu van goud ol\' zilver. J)e ii/ii-sii (.1\' acht eersic worden op póya ol\' ieest la^cn voorgelezen. Als een Jeek zich verbindt ze te
. . . . . . • :
vervullen, is hij genoodzaakt van zijne familie geschei- ;
den Ie leven, Gewooulijk geschiedt deze verbinding
in tegenwoordigheid vau een priester, somtijds ook
zouder diens tusscheukoinst. De Boeddhisten ineenen,
dal er meer voordeel ontstaat uil hel houden vau de
utu-nl gedurende ecu kort tijdsverloop, dan uil liet
bezit van alle wereldstelsels, al waren die ook niet
schatten opgevuld. Zie Boeddhisten.
AT E, de godin des kwaads bij de oude Grieken, die
de menschen aanzette tot het leiden van een ongere- geld en onbehoorlijk gedrag. Als wij Homerus mogen geloov en, was zij de dochter van Keus, die haar uit de woonplaatsen der goden verbande, ten einde haar ie strafl\'cn, omdat zij hem bij de geboorte vauHeracles lot een onoverdachten eed bad aangezet. ATEltGATlS, eene oude Syrische godin te Asea-
lou aangebeden. Meu veronderstelt, dat zij dezelfde is als Venu* of de DeitSyria. Het bovenste gedeelte van haar beeld stelde eene vrouw voor,het onderste gedeelte eeu risch. Vossius leidt den naam dezer godin van de Hebreeuwsche woorden uddir, groot, en duy, visch, af. Maerobius bescho tw I haar als een symbool vau de aarde, die, gelijk de vrouw eu de visch, vrucht |
||||||
|
ATHAXASIUS.
|
|||||||||||||
|
-\'M
|
|||||||||||||
|
baar is. In 2 Makk. XT1 : 2fi wordt van een tempevoor de vereering van Atergatis, waarschijnlijk te
Asteroth-Karnaim, gesproken. Luciauus, gevolgd door Diodorus Sieulus, beschouwt deze godin als dezelfde als Dereeto, die te Asealon inPhrenicië, onder hetzelfde zamcugestt 1de beeld vau i ene vrouw cu een visoh, aangebeden word. Op dergelijke gronden is het ook duidelijk, dat er eenig- betrekking beslaan moei hebben tusschen Atergatis en den Dagon van lie! Oude Testnment, die cene godheid der Philist ijnen geweest, is, van wier land Asoalr.it eene win de rijf heerlijkheden wasPlinius zegt. da< Atergatis in de stad Bombyce of Hiërapolis aangebeden werd, en dit wordt bevestigt do< rStrabo, aauwieu .,. ■ ..< lijk zijuberigl ontleend is ATUAXAMl .--, hel beroemde hoofd van de ortho-
doxe partij in den Ariaanschen twist, die in de \\ ierde eeuw de Christelijke kerk schokte. Hij wasteAlexmi- drie geboren : in welk jaar is twijfelachtig, waarschiju- lijk omstreeks 290. Reeds vroeg gaf liij bewijzen van grooieu aanleg, waarom Alcxauder, primaat van l i- v j>- te, in wiens huisgezin hij opgevoed werd, item voor hel ambt van Christen-h eraar opleidde. Veel tijd 1)ragt hij door mei de beoefening van de Heilige Si lirift, waar- van hij eene diepe kennis verkreeg, dieper dan zijne tijdgenoofen overhel algcmecu bezaten, /.ijne nilge- breide theologische kundigheden en zijn vurige ijver en vroomheid bevalen hem vroeg der aandaehl van de i \'hristenen zijner geboortestad aan, cu de hooge neh- ting, waarin hij gehouden werd, blijkl daaruit, dal hij, terwijl hij nog zeer jong was, tol diaken der kerk werd verkozen, en afgevaardigd werd om het beroemde concilie van Xieiea in 325 bij tcwotieu, waar hij zich onderscheidde door de bekwaamheid en kracht, waar- mede hij de Arianen weerlegde, en de orthodoxe leer van de eenswezendheid vau den Vader met den Zoon verdedigde. Men mag hem niet regl beschouwen als den kampioen van de Anti-Ariaa.isehe partij, niet alleen op hel concilie van Nieten, maar g durende ongeveer eene halve eeuw, daar bij hoofdzakelijk de oorzaak was van de zegepraal de;-leer van hel Homoon- sioH in de Oostersche kerk. Het betwiste onderwerp was. naar zijn inzigt, niet enkel een punl vau abstracte beschouwing, maareen allervooruaamst dogma vau het Christelijk.geloof. Daarom streed bij er voor met den mecsten ernst en mei onvermoeide volharding. De roem van Athanasius als bekwaam en orthodox
godgelt : f Ie v as uu g< vesligd, c u \',!,■ :»■■ Ier in .\'iüó gestorven zijnde, werd de zetel van Alexnndrië on- middellijk aan den gelukkigen tegenstander van Arius op het concilie van Xictra geschonken. Zijne bevorde- |
ringwerd bekrachtigd door de eenparige en hartelijke
goedkeuring vau de Christen-bevolking, en hij ver- vulde de gewigtige pligten van zijn hoog ambt op eene uitstekende wijze. In den loop van eenige jaren begonnen echter beproevingen van _ . ngt wonen aard zijn pad te omringen. Kort na de veroordecliug der leerstellingen van Arius door In I concilie van Nicsea, werd de aartskett.ee zelf door Constant.ijn \\er- banneu; maar nadat hij betuigingen gedaan had van zich aan het Catludieke geloof te onderwerpen, werd hij door den keizer teruggeroepen. Athanasius werd uu door (ie vrienden vau Arius aangezet en uiig. uoo- l digd, otn item weder in ile gemeenschap der kerk op te nemen, doelt alle verzoeken van dezen aard baatten niets. l)t- keizer vaardigde ten laatste een bevel aan Athanasius uil, nut alleen om Arius op te nemen, ntati rook al zijne vrienden, die hunne wederverbinding mei de kerk wenschlen. Hel keizerlijk maudaat ging vergezeld van bedreigingen van onmiddellijke at\'zet- ting en verbanning, in geval van ongehoorzaamheid. De aartsbisschop weigerde eerbiedig maar stellig, om de onderwijzers van valsche leer iu de kerk toe te lati n, en legde te zelfder tijd den keizer in een brief de gronden vau zijne weigering bloot. Constantijn was in zoo verre voldaan, dat hij geene pogingen deed om zijne bedreigingen ten uitvoer Ie brengen, hoewel int niet onwaarschijnlijk is. dat hij een ongunstigen iudruk van den geloovigen godgeleerd" kreeg. ])e vijanden van Athanasius, voornamelijk die der
Mcletiaaiisehe secte te Alexandrië, waren sterk op Iu\' e gebeten, i u zij lieteu geene gelegenheid om ge- ruehlcn tot zijn nadeel uit te strooijen, ongebruikt voorbijgaan. Te midden van al zulke boosaardige pogingen om zijn naam Ie b-zwalken, bleef de goede man onwankelbaar. Teleurgesteld en vertoornd brag- ten zijne vijanden l\'oriiiecle klagteu tegen hem bij den keizer in. De krachtigste beschuldiging was, dat hij de plannen van iemand iu Egypte, die eene zaïuen- /.wering tegen hel gouvernement had ontworpen, begunstigd en werkelijk bevorderd had. Zulk eene beschuldiging kon niet ligtelijk overliet hoofd gezien worden, en daarom beval Constantijn aan Athanasius in het jaar 832, om persoonlijk te l\'sammaihia, eene voorstad van Xicomcdië, waar de keizer toen zijn verblijf hield, voor hem te verschijnen. De aartsbis- sehop voldeed aan het bevel, en verdedigde zich zoo gelukkig tegen al de beschul ligingeu, die tegen Item ingebragl waren,dal hij volkomen vrijgesproken werd. Zijne vijanden toefden echter niet, out andere gronden vau beschuldiging te smeden. De keizer, die den |
||||||||||||
|
31
|
|||||||||||||
|
ij 242 ATHA
vrede iu de kerk van Alexaudrië wenschte te hcrstel-
len, bepaal\'!: d. rhalvc, dat inliet jaar 335 eene synode
zoude gehouden worden, onder het voorzitterschap
van Eusebius van Ctesarea, niet volkomene magt om
de beschuldigingen tepren Atlianasius ingebragt te
onderzoeken. Wegens de vertuogeu, die iiein gedaan
werden, verhinderde de keizer de bijeenkomst dezer
synode, en gaf bevel, dal er iu lietzi Ifdejaar te Tyrus
I cene audere zoude gehouden «orden. Atlianasius
: verscheen - . ■ ■ , -■• reatbauk, en slaafde ei in om
een gcdeeite van ili e,,-. , ,.n, die door zijne
vijanden . .. ingeW.gï «aren, te neerleggen.
I Met betrekking tol . I ige werd eene commissie
benoemd, om naar Egypte ie gaan en op de plaats
zelve oinicrz ekingeu in Ie stellen. Uit de partijdige
wijze, waarop de Uden dezer commissie verkozen
! werden, zag Atlianasius duidelijk, dat er geene regl-
vaardigheid te venvachteu was vau een ligcliaam, dat
I zoo zamena;csteld wai i n da n om deed hij een onniid-
deliijk b.roep op den keizer en vertrok naar Constan-
i tiuopel. Constantiju wei:;. .Mr aanvankelijk om hem
: gehoor te mie mn. maar eindelijk werd hij overge-
haald om d liandi ling( u der synode ven Tyrii over
ie zien. De vi; rail Ithi lasius volgden lieni tot
vo\' . den Iroi n, en werkten zoodanig op hel gein ied
vanC dat deze denbi la^ti i .e naarl \'•■ ■ sein p
ni ar Gallie v. rbaude.
Waars; ijnlijk werd . ioxe prelaat niet in
! ballingschap gez inden, omdat Constantiju van zijne
; schuld overtuigd v as, want deze « eigerde om iemand
\' op den opengevallen zetel te plaatsen, maar om de
i rust aan de ontstelde kerk in Egypte weder te geven.
Kort daarna stierf Arius plotseling; ook keizer Con-
; stantijn overleed iu 336, en zijn zoon en opvolger
Constantiju 1 [., die door en door anti-Ariaanscli was,
kenmerkte liet begiu zijner regering door Atlianasius
uit zijne verbanning terug te roepen, en ln.11 v\\ nier op
zijnen zetf 1 te Alexandrie te plaatsen. De waardige
aartsbisschop werd bij zijne terugkomst door gecste-
lijken en leeken met de grootste geestdrift ontvangen.
Maar niiauwi lijks had bijzijn ambt weder aanvaard, of
; de Ariaansche parlij hernieu wde hare pogingen, om /.iju
vrede te storen en\'l nul dat bij stichtte ie verminderen.
Zoo verre gingen zijne vijanden iu hunne bittere vij-
andsehap, dal zij werkelijk een concilie te Antiochië
bijcenri, . i i . \'..... ■ jizij Vil :u ;i ius : i\'z.-n. u.eii i\'i-lus
K.t nai - ■ • . ■ inziji • plaat-- aanstelden. Tegenover
dii e iiciiii werd er li Uexaudrië door Atlianasius een ander bijr-ngi r,.epeu. waai >p een stuk werd op- gemaakt, dal eene verdediging van liet gedrag van |
||||||
|
NASIUS.
den Egyptisclien primaat bevatte, en waarin iu sterke
bewoordingen geklaagd werd over de behandeling, die hij van den kant der Arianen ondervonden had. Beide partijen zonden afgevaardigden naar Julius, bisschop van Home, die, blijde dat zijn gezag erkend werd, haar door hare afgevaardigden uituoodigde om de zaak voor eene synode te brengen, die ouder zijn eigen voorzitterschap gehouden zou worden. DeOos- tersehe kerk weigerde oin de betwiste zaak te onder- werpen aan eene synode, die door den Koomschen bisschop was bijeengeroepen, en waarop hij hei voorzitterschap zou bekleedeu, daarbij blijkbaar naar liet oppergezag over de Oostersche en Westersche I kerken streefde. Middelerwij] benoemde het concilie, dat te Antio-
eliië verzameld was, en bemerkte, dat Pistus volstrekt niet in staat was om zijn gezag iu het ambt, waarmede ■ hij bekleed was, stiaude te houden, zekeren Grego- \\\\ rins, een C\'appadocièr en een man van een vurigen en liardnekkigeu aard, tot aartsbisschop van Alexandrie. Deze nieuwe prelaat werd door eene gewapendemagt oji zijn zetel geplaatst, en allen, die weigerden om hem te erkennen, werden als oproerlingen tegen het gezag van den keizer beschouwd. Atlianasius, die de gunsteling van het volk was, waarvan velen hem als hun geestelijken vader beschouwden, weigerde zich te schikken naar de burgerlijke autoriteiten in eene zaak van dezen aard. Tooneelen vau wanorde eu . verwarring «aren bet natuurlijke gevolg van dit be- I sluit vau den kant des keizers, om aan de Egyptische \' Christenen een bisschop op te dringen, tegen wien il zij op godsdienstige zoowel als andere gronden, hevig gestemd waren. Atlianasius ontsnapte, ie midden van i eene beweging, naar eene schuilplaats in de nabijheid ! van Alexandrie, van waar hij een rondgaanden brief aan alle bisschoppen zond, waarin zijne zaak uiteen- j gezet, en de onivgtvaardigheid van de behandeling, I waaraan hij blootgesteld was geweest, aangetoond ! werd. Toen de bisschop van Home hem uitgenoodigd I had om in die stad te komen, trok hij erheen; en nadat ! hij daar anderhalf jaar gewoond bad, werd hij door eene synode, die iu \'M2 bijeenkwam, als bisschop erkend, niettegenstaande zijne afzetting door het eon- cilic van Antiochië. Deze beslissing van het concilie, dat te Home gehouden werd, werd in een rondgaanden biief aan de Vriaansclie geestelijken berigt, die zich van liet concilie verwijderd hadden, daar zij weigerden • ■iii aan de oproeping van den bisschop van Itome te gehoorzamen. De Weslerschc kerk poogde al degenen, die zich
|
||||||
|
ATHANASIËRS.
|
|||||||||
|
243
|
|||||||||
|
tegen Athanasius aankanttcn, als Arianen voor te
stellen, terwijl deze van hunnen kant evenzeer tracht- ten, om zich van liet verwijt te zuiveren. Vele van hen hadden echter, sedert den dood van Arius, llalf- Aria tnsche leerstellingen beleden, — beginselen die eene plaats tussehenhet Ariauismus en de Nica uische geloofsbelijdenis innamen. De Westersche kerk hield zich echter gestreng aan de geloofsbelijdenis van het concilie van Xicsra, en hoewel niet minder dan vijf geloofsbelijdenissen door dr Oostcrsche bisschoppen opgemaakt waren cm vergaderiugeu te Antiochië in 3 tl en o I5 gehouden, werd geenc er van aangenomen als vrij v,m een Ariaanscli element. De twee keizers, Constantius en Constans, verlangden nu zin om de breuk te heelen, die duidelijk tusscheu de Oostcrsche en de Westersche kerken bestond, en daarom riepen zij in 317 een concilie teSardiea in lllyric bijeen, ten einde eene beslissing te nemen over de betwiste pun- teu. De Arianen stonden er op, als eene voorloopige voorwaard\'\' voor hunne tegenwoordigheid, dat Atha- nasius en al zijne volgelingen van het concilie uitge- sloten zouden worden. Dit werd echter geweigerd, en de Arianen verwijderden zich uil de vergadering. Het concilie besliste, na behoorlijk de zaak van beide kanten onderzocht te hebben, ten gunste van Atha- nasius en de orthodoxe partij, herstelde den vervolg- den primaat te Alexaudrië, en veroordeelde allen, die zich tegen hem aankantteu, als vijanden der waarheid. In het volgende jaar, 31 \'J, werd Gregorhis de (\'appa- dociër, die in het ambt van aartsbisschop geduwd was, te Alexaudrië vermoord, en dus was de weg geopend voor de terugkomst van Athanasius, die nogmaals met de uiterste geestdrift ontvangen werd. De Ariaansche parlij was uu meer verwoed dan ooit, en hernieuwde hare vroegere beschuldigingen tegen den herstelden aartsbisschop met nog groot er aandrang dan te voren. Constans, de vriend van Athanasius, was overleden, en Constantius weid door de Ari- aansebe partij gewonnen. Wederom werd derhalve Athanasius op twee verschillende couciliëu, het eeuc te Arlcs in 353 en het andere te Milaan iu 355 ge- houden, veroordeeld. Vervolging wachtte allen, die hem gunstig waren, en de primaat was genoodzaakt om naar de Egyptische woestijnen te vlugten. Uit deze plaats van afzondering rigtte hij een troostenden brief aan zijne bedroefde en vervolgde kudde, die nu aan meer dan gewone beproevingen blootstond door de aanstelling, in plaats van Athanasius, van een prelaat, die de orthodoxe partij hevig vervolgde. Eindelijk stierf, in 301, f\'onstantius, de beschermer |
|||||||||
|
van de Arianen. Julianus, gewoonlijk de Afvallige bij-
genaamd, volgde hem op, die i m zijne volkomene on- verschilligheid ten opzigtevande theologische kwestie te toonen, de herstelling beval vau de bisschoppen, die door Constant ius verbant en waren. Nogmaals werd derhalve Athanasius iu zijn ambt h. rsteld, en aan z>jn hem toegenegen volk wedergegeven. Kr ontstond nu echter tegenstand van een anderen kant. Xu waren het niet de Arianen, maar de Heidenen van Alexaudrië, ! die de pogingen vau Athanasius oin de zaak der Chris- j lelijke waarheid te bevorderen, weerstonden. Zij wisten \' wel, dat de keizer, die nu op den troon zat, ernstig verlangde om het Christendom iu hel : \' Itomein- i sclie rijk af te s hallen, en het Hei leudom in zijne j plaats ie herstellen. Daarom verloren zij j;i:cn tijd om hunne klagteu tegen Athanasius - . de voeten van Julianus te leggen, die met een gunstig oor naar alle beschuldigingen luisterde, en den waardigen prelaat nogmaals verbande, uu niel alleen uit Alexaudrië, maar ook uit Egypte; cen Christen-schrijver berigtons, dat Julianus werkelijk geheim bevel had gegeven, om i eu einde Ie maken aan het leven \\ au de .i n ge rouwen dienaar v.iu Christus. Athanasius vlugtle echter, even als te voren, naar de woestijnen, waarbij verscheidene maanden bleet\', totdat de dood van Julianus hem in staal stelde, om veilig naar zijne geliefde kudde te Alexandrië terug te keeren. De nieuwe keizer Jovia- uus was zijn vriend, en hield Item iu h \'oge achting, niettegenstaande alle pogingen door zijne vijanden gedaan, om den keizer legen hem in Ie nemen. Het leven vau Jovianus was echter slechts kort, ei: hoewel Athanasius gedurende drie jaar na de opvolging van Valens zijn dienstwerk in vrede mogt verrigteu, werd hij iu 3fi7 door een ediel des keizers wederom uit Alexandrië verbannen. Deze ballingschap was echter vau korten duur, vv.ini in den loop van weinige inaan- den werd hij door Valens zelven teru \'il, eu werd hem zonder verdere verhindering veroorloofd
zijn herderlijken arbeid voor! te zetten, totdat hij in 373 van zijn werk hier op aarde tot zijne rust in den hemel werd opgeroepen. Dus eindig Ie < en i> r< n van nut en beproevingen, zooals slechts weinigen op deze- aarde ten deel valt. Gedurende zes i u veertig jaar had hij het hooge eu eervoile ambt van primaat van Alexaudrië bekleed, cu gedurende dien tijd had hij voor de zaak zijns Meesters gewerkt en geleden met eene kracht, eene liefde eu een ijver, die hem t:\'n aanzienlijken eu wel verdienden naam in de jaarboeken der Christelijke kerk hebben doen verwerven. ATHANASIËRS, de volgelingen van Athanasius,
|
|||||||||
|
ï>44
|
ATJIAXASIAAXSCHE
|
||||||||||
|
GELOOFSBELIJDENIS.
|
|||||||||||
|
die in rif vierde eeuw het hoofd der orthodoxe partij
tegenover fle Arianen was. Het verschil tusschen de
twee partijen la;,\' hierin, dat de Ariiip.ru geloofden aan het homoioiisiiiii, of degelijkwezendheid van den Vader en den Zoon, terwijl de Athanasiërs geloofden aan het huitiuui\'&iun, of de ecuswezeiidhcid vanden Vader met den Zoon. Aan den patriarch van Uexandrië was als hei ware toevertrouwd, om deze laatste ten- te ver- dcdigen, en de vervolging, die lig daarom verduurde, strekte zieli ook tot allen uit. die met hem van dezelfde meening waren. Waar ook de magt en de invloed van de Arianen konden reiken, werden de AlhauaMërs aan een lijden van de ergste soort oTiderworpen. Viermaal werd Paulus. his><-!i\'iji van (\'onstaniinopel, door de kuiperijen der Vriauen uit zijne kerk verdreven. Kiu- delijk bezegelde hij zijne gcirouvi iieid aan de waarheid door het verduren van het martelaarschap. Zijn opvol- ger op den zetel van (\'onstanttjn was een Half-A liaan, die de Athanasiërs met verbeurdverklaring hunner goederen, verbanning, brandmerk, kwellingen dood strafte. De vrouwen en kinderen werden met geweld gedoript.cn toendeXovatianen.die aan het huMoousiou geloofden, weigerden oin met hem het avondmaal te gebruikeu, werden zij gegrepen en gegeeseld, en de gewijde elementen met geweld hun in den mond gestopt. De kerk te Hadriauopel bestond voornamelijk uit Athanasiërs, en hel lijden, dat deze dien ten gevolge ondergingen, was zwaar. Vele geestelijken werden onthoofd. Ltieius, hun bisschop, werd tweemaal met ketenen beladen on in ballingschap gezonden, waarin hij stierf, terwijl drie andere bisschoppen uit de nabuurschap door een keizerlijk edict verbannen werden. Gedurende de langdurige vervolging, die Athauasius onderging, waren zijne volgelingen overal, maar voornamelijk te Alexandric, aan aanhoudend lijden blootgi «teld; en loen hij eindelijk in de wilder- nis was gedreven, die loen bewoond werd door rle als monniken levende volgelingen van Paulus en Anto- nius, werden ook de Athanasiérs in de beproevingen van hun opperhoofd en kampioen gewikkeld. Dertig hunner werden verbannen, negentig \\ an hunne kerken beroofd, en vele van de mindere geestelijken leden met hen. Ziekte en dood was de gewone uilslag van de ontberingen, die van de ballingschap hel gevolg waren; dadelijk geweld ven ing echter in vrij groote mate eene langdurige cuonzekere wraak. George.derepresentant van d? Arianen, was de aanvoerder in eene reeks van giuwelcn, die hij in alle fangen en standen van de Catholiekc bevolking bedreef; en de Joden en Heide- nen van Alexandrié, die met zijne oumenschelijkheid |
|||||||||||
|
instemden, onderwierpen zich aan zijne leiding, en
stelden hein in staat om den omtrek zijner misdaden in fdke rigting uit Ie breiden, [luizen werden gcpluu- derd, kerken werden verbrand of aan de walgelijkste out wijding onderworpen, en kerkhoven werden om- gcwoeld. In de week wan Pinksteren overviel George zelf eene gemeente, die geweigerd had om met hem te communiceren. Hij haalde er eenigevau de gewijde maagden uit, en dreigde haar mei verbranding, zoo zij niet dadelijk Vrianen werden. Toen hij hare standvastigheid bemerkte, ontdeed hij ze van hare kleederen, eu sloeg /;• «oobarbaarsch in het aaugezigt, dat hare trekken gedurende eeuigen tijd niet te on- dersclieiden waren. \\*an de mannen werden er veertig gegeeseld ; ceuigc stien en aan hunne wouden, andere werden verbannen. Dit is een van vele schandelijke feiten, die te dier tijde openlijk verkondigd werden, eu niet zijn weersproken. En deze feiten waren niet enkel de ongewettigde buitensporigheden van een onopgevoed Cappadoeiër, maar weiden door de Ari- aansehe partij in ecu staatspapier van het keizerlijke hof als de hunnen erkend, die verrigt waren om den \\ rede der kerk eu eene goede verstandhouding te bi waren onder allen, die in het gezag van de Heilige Schriften overeenstemden. De naam Athaxasikrs is echter niet beperkt tot
de onmiddellijke volgelingen van Athauasius zelven, maar wordl nok gegeven aan allen, die zijne leerstel- lingen aannemen, zooals zij vervat zijn in hetgeen gewoonlijk de Athaxasj \\ ws( heGeloofsbelijdenis genoemd wordl. ATHAXASIAANSCHE (IELOOFSBELIJDE-
XIS. Deze geloofsbelijdenis wvrd gedurende langen tijd beschouwd als opgemaakt door den aartsbisschop Athanasius in de vierde eeuw, ten einde zich te ver- dedigen tegen de lasteringen der Arianen. Vossius was de eerste, die het waagde om tic algemeen aauge- nomen denkbceHeti over het onderwerp in twijfel te trekken. Hij beweerde, dat de geloofsbelijdenis, die den naam vau Athanasius draagt, niet het voortbreng- -e! was vau den bisschop van Alexandrië, maaroor- spronkclijk in hel Latijn geschreven was, waarschijnlijk niet vóór 600, en nooit als de geloofsbelijdenis van Athanasius werd aangehaald vóór het jaar lió\'i, toen de legaten van paus Gregorius IX. zulk-deden. De aaitsbissehop Usher ontkent de juistheid van dit laatste beweren van Vossius, en verzekert, dat zij in een veel vroeger tijdperk aan Athanasius tocgeschre- ven werd. Quesuel, de Franschc Jansenist, zegt, dat deze geloofsbelijdenis in de vijfde eeuw is opgemaakt, |
|||||||||||
|
ATHANASIAANSCHE (
en schrijft haar toe aan Virgilius Tapsensis, een Afri-
kaansch godgeleerde. Het stuk werd in Frankrijk
omstreeks 1570 erkend, en in Spanje in Dititschland
omstreeks dienzelfden tijd aangenomen. Er is eenig j
bewijs, dat deze geloofsbelijdenis eene eeuw vroeger
in de kerken van Engeland gezongen werd. In cenigc !
gedeelten van [talie geraakte zij in 1)00 bekend;
omstreeks 930 werd zij te Rome aangenomen. l)c i
Grieksche kerken weigeren haai\' te erkennen, doch
. . . . in llusland en in verscheidene andere districten, die j
tot de Üostcrsche kerk behooren, wordt zij aangi im-
men, hoewel nooil in het opeubaar gelezen.
Ecue zeergeleerde (\'ritische Geschiedenis van de i
Athanasiaansche geloofsbelijdenis is geschreven door ! Dr. Waterland, waarin hij tracht te bewijzen, dal /ij vóór de dagen van Nestorius en vóór hel concilie \\ :io Ephesus, in hei jaar 131, zamengesteld moet zijn. Hij meent, dat de schrijver er van Hilarius, bisschop van Arles en een voornaam prelaat van de Gallicaansche I kerk, geweest i>. Ouder de velschillende redenen, waarop Dr. Waterland zijne ineening grondvest, is de eenige, die een weinig kracht heel\':, het feit, hetwelk : hij uit liet leven van Hilarius aanhaalt, dal eene uii- eeuzetting van de geloofsbelijdenis doordien schrijver j geschreven was, en bovendien beweert hij, dal er eene . groote overeenkomst in stijl is tussclien do Alhauasi- ! aansche geloofsbelijdenis en de overige werken van den bisschop van Arles. Dit zijn cchterslechtsgeriiigc gronden om de geloofsbelijdenis aan een Gallieaansch j bisschop toe te schrijven. De Athanasiaansche geloofsbelijdenis is de vol-
gendc: —„Wie wil zalig zijn, dien is vuur alle dingen noodig, dat hij het algciueene geloof houdc. Hetwelk, zoo wie niet geheel en ongeschonden bewaart , die zal zonder twijfel eeuwiglijk verderven. Het alge- meeue geloof is dit: Dat wij den eenigeu God in de . Drieëenheid, en de Drieëenheid in de eenheid ecren, zonder de. personen te. vermengen of het wezen en de substantie te deeleu. Want het is een ander persoon des Vaders, een ander des Zoons, een ander des llei- ligeuGeestes. Maar de Vader, Zoon en Heilige Geest hebben eene Godheid, gelijke eer en gelijke eeuwige heerlijkheid. Hoedanig de Vader is, zoodanig is ook I de Zoon, zoodanig is ook de Heilige f leest. De Vader is ongeschapen, de Zoon is ongeschapen, de Heilige Geest is ongeschapen. Onmetelijk is de Vader, onnie- ! telijk is de Zoon, onmetelijk is de Heilige Geest. De ! Vader is eeuwig, de Zoon is eeuwig, de Heilige Geest is eeuwig. Nogtaus zijn het niet drie eeuwigen, maar , een eeuwige. Gelijk ook niet drie ongeschapenen, |
||||||
|
JELOOFSBELIJDEXIS. 24,5
noch drie onmetelijken, maar een ongeschapene en
een onmetelijke. Desgelijks is d<- Vader almagtig, de Zoon almagtig, de Heilige Geest almagtig. Kn Uogtans zijn hel niei drie \\!\' i . ;tigen. maar een Umagtige. Zoo is ook de Vader God, de Zoon God, de Heilige Gcesl God. E.i uogtans niet drie Goden, maar hel is ecu God. Zoo is de Vader Hrere, de Zoon Hecrc, de Heilige \'lees! Ileerc. Eu uogtans zijn liet niet drie Hecren, maar een Heer. Want gelijk wij door de Christelijke waarheid gedwongen worden om een iegelijken peisoon bijzonder God of Heere Ie Uociiicu, zoo i-~ ons iok door ;i■ -i algemeen geloof ver- boden drie Goden of Hecren te erkennen. De Vader is van niemand gemaakt, noch geschapen, noch gc- geuereerd. De Zoon is van din Va li r alleen niet gemaakt, uocli geschapen, maar gegenereerd. De Heilige Geesl is van den Vader en den Zoon niet gemaakt, noch geschapen, noch gegeui rcerd, maai\' ilitg \'komen. Zoo is er dan een Vader, niet drie Va- ders; ecu Zoon, uiel drie Zonen: e, ■ : Heilige Geest, niei drie Heilige Geesten. En in deze dricëenheid is niemand het eerste, noch hel laatste, niei hei meeste, noch het minste. Maar de gausche drie personen hebben gelijke eeuwigheid, en zijn elkander allezins gelijk. Zoodat alom. gelijk gezegd is, de Eenheid in de Drieheid, en de Drieheid in de Eenheid zij te oereu. Daarom, zoo wie wil zalig zijn, die moet aldus \'. :m de Drievuldigheid gevoelen. .Maar het is lol de eeuwige zaligheid noodig, dat hij ook (Ie mensohwor- diug onzes Hecreu Jezus Christus tromvelijk geloovc. Zoo is dan hel regl geloof, dat wij gelonveu en belij- den, dat onze Heer Jezus Christus, Gods Zoon, God en ineiiseh is. Hij is (Iod uil de substantie des Vaders voor alle tijden gegenereerd, en ineusch uit de sub- stautie Zijner moeder in den tijd geboren. Volkomen (iod, volkomen ineusch, hebbende eene verstandige ziel en mensehelijk vleesch. Deo Vader gelijk naar di- Godheid, minder dan dr Vader naar de meusch beid. Dewelke, hoewel Hij (iod is en meusch, zoo i.s Hij nogtans niet twee, maar rei Christus. Hij ;> een, niet door verandering der Godheid in het vleesch, maar door de aanneming der nieuschheid in (iod. Hij is een, niet door de vermenging der Mibstautie, maar door de eenheid des persoons. VVaut gelijk de ver- standige ziel en hel vleesch een meusch zijn, zoo is God en de meusch een Christus. Dewelke geleden heeft om onzer zaligheid wille, nedergedaald is ter helle, ten derden dage weder opgestaan is uit de dooden, opgeklommen is ten hemel, en zit ter regter- hand Gods, des Almagtigen Vaders. Eu zal van daar |
||||||
|
ATHEÏSTEN.
|
||||||||||
|
246
|
||||||||||
|
trekking is; het eerste is cene bepaalde ontkenning
vau bet bestaau van God ; het laatste bevat gevoelens, die, zoo niet door den opwerperzelven, in allen gevalle dooi anderen, beschouwd worden als overeen te komen met de ontkenning van het Goddelijk bestaan, of noodzakelijk er toe te leiden, hoewel die gevoelens het niet duidelijk uitdrukken. Van deze twee soorten van atheïsmus is het alleen de eerste, het duidelijk en openlijk beleden atheïsmus. wier bestaan betwijfeld en zelfs ontkend is door velt: wijze en goede mcusuu.cn in oude en nieuwere rijden. Lord Bacon gebruikt in zijne Proeve over het Atheïsmus deze sterke bcwoor- dingen: „Ik zou liever al de labelen in de legenden en den Talmud en den Koran gelooveu, dan dat dit algenieciieligebaam zouder geest is; en daarom wrocht God nooit wouderen om bet atheïsmus te overtuigen, dewijl Zijne gewone werken het overtuigen.\'\' Door dezen uitstekenden denker werd het atheïsmus be- schouwd als „verbonden en vereenigd niet dwaasheid en onkunde." Dr. Arnold /egt: „Ik verklaar, dat ik geloof, dal een opregl aiheïsmus niet beslaat,\'\' en de Fransehe wijsgeer Cousin zegt, dat atheïsmus onino- gelijk is. Bovendien verkondigen eeuige van de uit- stekendste ongeloovige schrijvers in nieuwere tijden luide hunne ontkenning van het bestaan van een waar atheïsmus, waardoor zij echier klaarblijkelijk niets meer bedoelen, dau de ontkenning van het bestaan van eeu werkend beginsel in de natuur. Ken persoonlijk, levend God te loochenen heeft, naar het inzigt van vele ougehlovigeu, geen regt om als atheïsmus be- schouwd te worden, mits slechts eene eerste oorzaak aangenomen worde, al ware die oorzaak ook de stof zelve. Wegens het veranderd voorkomen, dat do bevvijs-
grond van ongeloovigen in nieuwere tijden aangeno- nien heeft, wordt het noodzakelijk, dat het atheïsmus, als staande tegenover hef theïsmus, meernaauwkcurig en duidelijk bepaald worde als de ontkenning vau bet bestaan, de voorzienigheid en het bestuur van een levend, persoonlijk en heilig God. üc verscheidenhe- deu van bet atheïsmus kunnen in vier klassen gerang- scbikt worden: — 1. De Aristoteliaansche hypothese, volgens welke de tegenwoordige orde der natuur, of de wereld zooals zij nu is zatï ingesteld, van eeuwigheid bestaan heeft, en nooit een einde hebben zal; 2. De Epicurischc hypothese, die het eeuwig bestaan van de stol\' en de beweging beweert, en de oorsprong der wereld, hetzij met Epicurus, aan eene toevallige ver- eeuiging van atomen, of met eeuige nieuwere schrij- vers, aan eene wet van toenemende ontwikkeling |
||||||||||
|
komen oordeclen rle levenden en de dooden. Bij wiens
komst alle menschon weder zullen opstaan mei hunne ligehamen, en van hunne eigene werken rekenschap zullen geven. lm die goed gedaan hebben, zullen in het eeuwige leven gaan, maar die kwaad gedaan heb- ben in het eeuwige vuur. Dit is het algemeen geloof, hetwelk, zoo wie niet trouwelijk en vasl gelooft, die zal niet mogen zalig zijn." Uit den geheeleu gang van deze geloofsbelijdenis
bbjkt duidelijk, dat zij gemaakt is om de Ariaausche en de Sabelliaausche ketterij ie. weerstreven, daar zij rle catholieke of orthodoxe leer over den persoon van Christus uiteenzet. De Sabellianen beschouwden den Vader, Zoon en Heiligen Geest als één in persoon. Dit was de personen der Godheid met elkander verwarren. De Arianen beschouwden hen als verschillende- in wezen, en dus als drie wezens. Dit was de substantie verdeelen. Tegen deze twee dwalingen was de ge- loofsbelijdenis opgemaakt. De orthodoxe leer, zooals zij daarin ontvouwd is, wordt door alle Triuilaris^en van den tegenwoordigen tijd aangekleefd. De voor- naaniste aanmerkingen er tegen ziju hare verdoe- menszinnen, die waarin zij eeuwige verdoemenis uitspreekt over hen, die hel Catholieke geloof niet aannemen, zooals het daar uileengezet is. \\\\ ij weten, dat verschillende personen verschillende en zelfs te- geustrijdige leerstellingen uit de woorden der Schrift hebben afgeleid, en dien tengevolge moeten er vele dwalingen onder de Christenen beslaan; maar het evangelie leert ons nergens, welke graad van dwaling ons van de eeuwige gelukzaligheid zal uitsluiten. In welke mensehelijke samenstelling het, ook zij, het is geheel en al onbestaanbaar met die zedigheid en uedc- righcid, die altijd de voortbrengselen van Christenen moeien kenmerken, om banbliksems te slingeren over hen, die, hoe wijd ook, van hen in gevoelen verschillen. ATHEÏSTEN (Gr. «niet, *«, God), zij die het
bestaan van het Goddelijk Wezen loochenen. Hoezeer zulk ecne stoute en verwaande ontkenning ook strijdt mei de gevoelens van de menschen in het algemeen, hebben er toch waarschijnlijk in elke eeuw atheïsten bc- staan. Het bestaan van praktische atheïsten, die leven en handelen, alsof er geen God is, wordt gereedclijk aangenomen; maar niet zelden is het als een punt beschouwd, dat wel in twijfel mag getrokken worden, of een echt nadenkend atheïst ooit beslaan heeft, of met mogelijkheid bestaan kan. Op dit punt moet men opmerken, dat er een duidelijk en openlijk be- leden atheïsmus, en ook een atheïsmus bij gevolg- |
||||||||||
|
I !
|
||||||||||
|
■m
|
|||||||||
|
ATH KISTEN.
|
|||||||||
|
uit het negatieve karakter van hunne meeuing; meer
echter nog misschien, uit eeue geheime overtuiging, dat hunne beginselen geene voldoende vastheid en za- meuhanghebben,om den vorm eeuergelo ifsbelijdenis aan te nemen. Van alle godsdienstige gezindheden, die ooit op het v\\ereldtooueel zijn verschenen, zoude zonderlingste zekerlijk eeue secte van atheïsten zijn, die deu God, die hen schiep, loochende, eu hun geloof in alle ongeloof beleed. Dit zou de verschri^kelijk-ie vereeniging van negatieve denkcis zijn, die men zich met mogelijkheid deuken kan. In een huid vinden wij. dat op zeker, n tijd de groote menigte des volks van het atheïsmns doortrokken i--. \\\\ ij hebben het oog ..o d< eerste Fransche omwenteling legen het einde der vorige eeuw. „Hel groote juhiheiiui van liet atlieïsmus," zcgi een vve]s|)rckcnd schrijver, „was de Fransehe omwenteling. Toen brak lui vulkanisch vuur. dat zich iit stille had opgehoopt, terwijl de wereld in slaap was, met de woede uit van een laug eketeud element, en veranderde een geheel huid gedurende eeniiren tijd in een brandend veld van verwoesting, liet was juNi toen Frankrijk bekend maakte, dal hei zonder een God was, eu dal het er geen hebben wilde; toen liet op zijne grafzerken en op de poorten zijner begraafplaatsen schreef: „Dood een eeuwige slaap;\'- toen hel hel atlieïsmus iu triomf in alle plaatsen liel rond lijden, en hel Christendom iu de holen en spelonken der aarde dreef; liel was jnisl loco, dal zijn bloed als eeue rivier vloeide, eu dat de guillotine di - daags noeh des nachts van haar werk rustte. Ik behoef u niet te zeggen, hoe de ach- Icidoclil de plaats van het v ert rouwen in nam: hoe alles, dal vriendelijk en edelmoedig is, in het menschelijk hart verwelkte, en alles, dal zelfzuchtig, laag eu wreed i>, wel\'u\' opschoot eu bloeide: hoe de lceders!e betrek- kingen van hel leven al hare heiligheid verloren, eu het bloed des hanen dikwijls uitvloeide do,ir de hand, on- lot vriendschapsdiens-tcu vva- verbonden: boe de zelfmoord zijne slagtoiTcrs hij duizenden vermenig- vuliligde, alsof hij mei de guillotine wedijverde; hoe hel laatste spoor van huiselijk geluk uitgewischl werd, en wet, orde en beschaving iu hei graf zoukeu. en elkeen beefde bij de aanraking van zijn ine.lt- niensch , uit vreezc dat het volgende «ogenblik een dolk Iu zijne borst zou gestoken worden. Hel was alsof de hemelen stroomen blocds deden nederdalen; alsof de aarde golven van vuur uitbraakte; alsof de dampkring bezwangerd vva-. met de elementen des doods, zoo lang het .ijk van hel uiheïsinils aanhield. Andere natiën zagen den mok der strafoel\'ening, |
|||||||||
|
toeschrijft; 3. Het Stoïcijnsche stelsel, dat bet mede-
bestaan en de mede-eeu wigheid van God en de wereld beweert, eii God voorstelt als de ziel der wereld, ver- beven boven de stof, maar noch ouder dan deze, noch onafhankelijk van deze, en onderworpen, gelijk dr- stof zelve is, aan de wetten der noodzakelijkheid en van het noodlot: 4. De Pantheïstische hypothese, die het onderscheid tusschen God en de wereld loochent, en begeert, dat alles God is, en God alles is. Volgeus deze beschouwing is hei heelal God, en God het heelal. Deze vier theorién van het at heisinus hebben in
verschillende tijden getracht, om liet gelooi\' in een levend, persoonlijk God te vernietigen; zij stellen andere voorwerpen in Zijne plaat- en ontrooven Hem van het bestuur de-- heclals. De ooi sprong van al de gedaanten, die hel aiheismus ooit aangeuomen heeft, is te vinden in de verdorvenheid van liet nienschclijk hart. De niensch houdt er niet van om God in zijne keunis te bewaren. Hij bemint de duisternis boven het licht, omdat zijne daden boos zijn. en daarom zegt hij in zijn hart, zelfs al durft hij het niet met zijne lippen uiten: „Er is geen God." Maar terwijl de oor- sproukelijke oorzaak van deze en elke andere soort van ongeloof toegeschreven moet worden aan de aau- geboren misleiding en degroote boosheid van het hart des menschen, zijn er zekere naaste aanh idingen tot het atlieïsmus, die men met geene mogelijkheid ovi r het hoofd mag zien. ()uder deze rangschikken n ij ene i ongodsdienstige opvoeding in den vroegsten leeftijd. den invloed van een slecht voorbeeld en ontheiligend gesprek, en het gezag van eenige groote namen in de letterkuude of wetenschappen, die verhouden zijn aan do zaak der ongeloovigheid. • Indcr de waarschijnlijke voorwendselen voor het atheïsmns rekenen wij de ver- anderlijkheid van vele erkende geloovigen, bovenal van de geestelijken, deu verdeelden slaat der gods- dienstige wereld, gelijk de menigvuldigheid di rseeteu ons aantoont, de bitterheid van godsdiensttwisten, deu vermeenden weerstand der kerk tegen den voort- gang der wetenschappen en de uitbreiding der vrijheid in hel burgerlijke en het godsdienstige, beneveo> het grove bijgeloof, dal in eenige van de oudste en mag- tigsle stateii van Europa de Christelijke godsdienst is binnengedrongen. Van al deze oorzaken van het atheïsmns is de laatst v eriueldc ontwijfelbaar de krach tig-ste, en daarom worden de stoutste en meest schaani- leiooze atheïsten in die landen gevonden, waar het Hoomschr bijgeloof in de ruimste mate heerseht. Atheïsten lubben zich echter nooit tol eene afzon-
derlijke secte gevormd. Dit is feu deel e voortgekomen |
|||||||||
|
ATHEÏSTEN.
|
|||||||||
|
j 24S
|
|||||||||
|
wanneer hij opsteeg, en beefden uit vrceze, dal ook onweersprekelijk argument pogen de tSecularisten,
voor hen de dag der wrake naakte." gelijk zij zich noemen, van onzqntijd op eene schran- üil was de eerste poging op uitgebreide seliaal, die dere wijze ie weérleggeu en uit den weg te ruimen,
men noii gezien heeft, om de beginselen van hel door een standpunt in te nemen, dat zeer veel verschilt atiieïsmus Ie grondvesten; de eerste poging, die door van dat der atheïsten vau andere tijden. Zij beweren de geschiedenis vermeid wordt, om hei geloof aan alle rikt langer, dat er geen God is, want zij nemen met hoogere inagten te vernietigen en uit te dooven. De Fustt-r aan, dal dit zou /.\'.ui aanspraak maken op on- groote proel leed op eene ellendige wijze schipbreuk. eindig-r kennis; maar zij vergenoegen zich met de De volksgeest deinsde terug voor het ijselijke stelsel, bewering, dal hel bewijs, aangevoerd voor het bestaan toen hij dal stelsel in volle werking zag; en juist di : van een Opperwezen onafhankelijk van de Xaluur, on- couveinie, die openlijk verkondigd had, dal er geen ! voldoende is. „De atheïst," zeggen zij, „W\'erkt niet om Li id is. was evenzeer gedwongen om Zijn beslaan ie , aan te loonen, dal er geen God is; maar hij werkt om erkennen. Kon maar ml vreselijke rampen was de aan Ie tooncn, dat er geen volkomen bewijs be.-taat, heerschappij van iiel atheïsmiis in .Frankrijk, op een dal er een is. [lij verzekert niet stellig, dat God niet tijd van wild revolutionaire doizinnigheid. beslaat; maar hij beweert hel gebrek aan bewijs voor Daar het atheisnms bepaaldelijk een negatief sl<d- de stelling, dat U id bestaat. Te oordeclen naar de
•el is. be])alcn zijm aanhangers zich wijselijk in: strekking en de toepassing zijner argumenten,blijkt stoute beweringen in p\'aatv van bewijzen. .Ini>l uit het niet, dal eeualiicïsl stellig weiger! aau te nemen, den aard der zaak is liet onmogelijk, dal /.ij duidelijk dat er een God kan zijn; maar hij houdt vol, dat Hij en juist hunne Ier. dal er geen God is, kunnen hand- ; zieh niet geopenbaard heeft, hetzij door de uiting van haven. < >p dil punt is de redenering van Kost ei ; Zijucstem in hoorbare openbaring, of doordeu indruk onweerlegbaar. „Het wonder draait, om hel groole I vau Zijne band op de: zigtbare natuur. Zijn vonnis over proces, w.iarduor ecu mensch lol het bewustzijn kan ge- de leer van een God is slechts, dal zij niel bewezeu raken, dal eigven God is. Wat al eeuwen, wat al lichten is; hel is niet, dal zij weerlegd is. Hij is slechts een zijn er n mdig. oio .lil te bereiken! Dit bi-vwstzijn j atheïst, hij is geen antit\'icïst." Dit is juist de houding omval jnisl il iirtribiiteu der Godheid, terwijl een i.-11 opzigte der kweslie over hel Goddelijk beslaan, Goil cui\'keiiil v.ordl. \\\\ nut zoo deze mciisch niet alnm- die door de nieuwere Secularisten aangenomen is, fgenw ioi lig, /..ui iiij niei (iji ilit oogeublik in elke zooals /.ij voorgesteld worden door Holyoake, don plaats des heelals aanwezig is, kan hij niet weten, of bekwaamsten en selierpzinnigstcu schrijver, die tol de partij behoort. Mei schijnbare, zedigheid weigert
deze schrijver te beweren, dat er geen God is, of zelfs dal ei geen kan zijn, maar hij verklaart eenvoudig, dal er geen voldoende grond tol nog loc i-- aangevoerd om te bewijzen, dat God best.nl. Dez.e ongeloovige zal zich door de sterkste en onweerstaanbaarste bewij- z"u niet laten overtuigen. De vreeselijke verantwoor- delijkheid van het standpunt van zulk een man is mei gi ene mogelijkheid geheel en al te begrijpen. De mensch is niet te laken, als hij atheïst is, wegens ge- brek aan bewijs; maar hij is te laken, als hij atheïst is omdat hij zijne oogen gesloten heeft. Hij is niet te laken, omdat hel bewijs voor een (iod door hem niet gezien is. als er zulk een bewijs jii.-l was binnen hel veld zijner waarneming; maar hij is te laken, als hij hel bewijs niet gezien heeft, omdat hij zijne aandacht er van afkeerde. Opdat de vralg van een fjod onop- uv e. t in zijn gccsl blijve, is alles, wat hij Ie doen In tc weigeren om naar de vraag i.e hooren. Hij kan, ah iiij het verkiest, zonder de overtuiging blijven, dat er ecu God is; maar deze zijne keuze is redcu lot veroor- |
|||||||||
|
z
z
h
h
a
i G
, b
G
l
e
h
u
b
|
|||||||||
|
240
|
||||||||||
|
! deeling. God te weerstaan, nadat Hij bekend is, is
misdadigheid jegens Hem; maar Ie willen, dal -Hij onbekend zal blijven, is even groote misdadigheid. Er is pene zedelijke snoodheid van geest bij hem, die in het midden van vele voorwerpen van gunstbewijs wil, dat er niet één voorwerp van dankbaarheid zou zijn. Het is aldus, dat er, zelfs bij het niet kennen van God, • eeue verantwoordelijkheid jegens Hem zijn kan. De Doorzockcr des harten ziel, cd\' Hij, voor de tallooze zegeningen waarmede Hij bet [>ad van een ieder heeft bezaaid, behandeld wordt als de onbekende weldoener, die ijverig gezocht werd, of als de onbekende weldoe- \'j uer, om wieu men zieli nimmer bekommerde. Ten ] opzigtc ten minste van begeerte naar God, kan hei-
zelfde onderscheid van karakter tussehen den eeuen mensen en den anderen opgemerkt worden, hetzij God in geheimzinnigheid gewikkeld is, of in volle ontwik- l keling aan onze wereld verschijnt. Zelfs al lag er een
mantel van de diepste duisternis over de kwestie van Zijn bestaan, zou dit hel ondeisebeid niet uitw issehen tussehen de vroomheid aan den eeuen kant, die werkte I en haakte om Hem te kennen, en de goddeloosheid
aan den anderen kant. die nooit hel bewijs miste, waarom zij zich niet bekommerde, en zoo kroop in hare eigene zinnelijkheid en zelfzucht. Hel oog van een Hemelsch getuige gaat over al deze verscheid u- heden, en hetzij duisternis of afkeer oorzaak is, dat een volk God niet kent, b\'j Hem is een helder beginsel van oordeel, dat Hij zelfs tot de buitengrenzen van lul atheïsinus kan uitstrekken. Holyoake beweert stoutweg, dat het onmogelijk is
om voldoende Ie bewijzen, dat God bestaat, maar gelukkig zijn wij zoo geschapen, dat het onmogelijk is om voldoende te bewijzen, dat God niet beslaat. Kt is een aangeboren beginsel in de ziel van elk ïuenseli. dat hem dwingt om eene Groote tëerslc Oorzaak te erkennen, waaruit alle dingen bun oorsprong hadden. Dit is het oorspronkelijke geloof des inenseheu. I in wat heeft hel atheïsinus anders Ie leeren dan ontkeu- ïiingen\'r—- Wat anders, dan dat ergcene Eerste Oor- zaak, geen Schepper, geen doel in al de sehoone en weldadige schikkingen der natuur is; dal iets gelijk ziel of geest in bet heelal niet bestaat; dat er geen God, geen engel, geen hiernamaals voor den menseh, geen toekomstig oordcel, geen hemel of hel, gecne beloonin- gen voor de deugd of straften voor de ondeugd buiten dit leven zijn? Zijn doel is eigenlijk, om don nicnsehen te leeren niet tegelooven, wat inalleeeuwengeloofdis. Er zijn twee bewijzen om tegenover de atheïsten het bestaan van God aan te tooncn, hel eeue <tpr\'wri, |
||||||||||
|
I het andere o poxfn\'iufi. Hel eene loon! aan, dal er
; noodzakelijk een God zijn moet, en het andere, dat er
een God is. De overweging van den aard en de kracht van deze twee bewijzen voor het beslaan van een God, behoort, met meer juistheid tot bet artikel ThkïstkX (zie ald ). De Schriften beredeneren nooit het onder- werp van bel bestaan des Goddelijkcu Wezens, maar nemen bet steeds als erkend aan. Zoo lezen wij in bet eerste vers van den bijbel: ,,In bel begin schiep God den hemel en de aarde," eene verklaring waarbij aan genomen wordt, dal God beslaat, en waardoor Hij eenvoudig als de Schepper iles heelals aangekondigd wordt. Kil wanneer de atheïst in hel Heilige Boekdeel aangeduid wordt, wordl zijn geloof als de uiterste dwaasheid voorgesteld, en er wordt van gezegd, dat liet zijn oorsprong eerder ia bet hart dan iu bel boof.l heeft. „De dwaas zegt in zijn hart: er is geen God." Zijn oordeel des onderseheids is dooi- de zoude ten kwade veranderd, en daarom slni! hij zijne oogen voor bet licht, en geeft zich aan een staal van volkomen en onveranderlijke duisternis over. A\'l\'ll EXA, eene van de voornaamste godinnen der
oude Grieken. ]n volle wapeurilsliiig kwam zij uit hel hoofd vaii Zeus. üerodotus slell baar voor ais slechts de aangenomen dochter van Zeus, volgens deL\\ bisehe overlevering, dat zij uit 1\'oseidon euTrifonis voortgc- snrolen is. Verschillende districten van Griekenland maakten er aanspraak op bare geboorteplaats te zijn. iu baar was, zooals zij lioordc oude schrijversvoorge- | sleld wordt, eene vereeiiiging van kracht en wijsheid.
. Zij besluurde de staten in Iminie staatkundige iurig-
tinu;. Zij was ook de godin van Arn akkerbouw en de uitvindsjcr van vei-ebillende werktuigen daarvoor, voornamelijk van den ploegen de hark ; ook onderwees i zij het volk iu verscheidene handelingen betreffende
den landbouw. Van haar word\', ook verhaald, dat zij verscheidene muzijkinstrumcnteii heeft uitgevonden, , zooals de Huil en de trompet, en verscheidene nuttige
! kunst en, meer bijzonder die, welke aan vrouwen passen.
Kortom, zij was de godin van alle wijsheid, kennis en bekwaamheid. De Atheners beschouwden haar als de beschermster van bunnen staat en meenden, dal zij aan haar hun beroemden raad, Aiikopaüus (zie ald.) geheeten, verschuldigd waren. Zoowel de inwendige schikkingen als de uitwendige verdediging van den staal waren onder bare bescherming en haar invloed. Aan haar waren de helden hunne veiligheid inden slag verschuldigd. Iu den Trojaansellen oorlog schaarde I zij zich aan de zijde der Grieken.
Atlieim werd door geheid (iriekenlaud aangebeden.
|
||||||||||
|
■i-i
|
||||||||||
|
250 ATHIXGAXEX — ATO( I
In Attica wild zij als dr nat ionalo godin van de stad
en liet land beschouwd. De dieren, die haar geofferd Morden, waren gewoonlijk slieren, rammen en kocijeu. Onder de booinen was de olijf haar gewijd; onderde levende schepselen de uil, de haan en de slang. Hij de Romeinen droeg AHienit den naam van Wnirrm. A\'l\'ll INGA N KN (Gr.//, \\\\n\\,thi»goaanraken), eeiie
Christen-secte door de liyzantijuschc geschiedschrij- vers als eene en dezelfde met de Pavmciaxen (zie ald.) voorgesteld. De naam is waarschijnlijk afgeleid van hunne navolging der Gnostieken of Manicluvcrs in liet besehouwen van vele dingen als onrein, die /ij daarom niet aanraakten. Deze sectc had haar voornaanisten zetel in de stad Aniorion in Opper- , Phrygië, waar vele.loden woonden, en daarom schrijft Xeandcr haar oorsprong toe aan eene vermenging van de Joodsche met de Christelijke godsdienst, eene mecning die in zoo verre bekrachtigd wordt door hel gebruik der secte om den doop te vermengen niet het iuaehtnemen van al de plegtighedon der Joodsche godsdienst behalve de besnijdenis. Jlet is zeer mogelijk, dat eenige. overblijfsels van de oudere jndaïserende (\'hristenen, legen wie de A]iostel Paulus de (\'olfisselizcn lil : - ! ) waarschuwt, in Phrygië tol aan de I iende eeuw hebben beslaan, oji welken tijd de Bvzantijnsehc geschiedschrijvers van de Athinganon spreken als bestaande. Deze secte had de verdienste i van te weigert u om die] Ie nemen aan de niisbruiken der lijden, voornamelijk liet aanbidden van beelden en de vereering van het kruis en van dr hiërarchie der j regerende partij. VTJIOf\'l \\XEX, eene Christen-sectc in de derde
eeuw ontstaan, die de sterfelijkheid derziel beweerde. Zij /.ijn waarschijnlijk dezelfde als de Arahiëks (zie ald.). ATIIOR of Vthvr, eene oude Egyptische godin,
als de \\ ciiiis der Kgypfennren beschouwd, tot wier eer eene heilige koe, gelijk Strabo vermeldt, te Mo- ini niphis gevoed werd. Athyri wordt door Plutarchus onder de verschillende namen van lsis vermeld. ATIIOS (Moxxikex van iü:n rkkc). Deze berg
van Griekenland isinChalcidiëgelegcn.cnomdateenc menigte kloosters op zijne kanten gebouwd zijn, en hij een veelvuldig toevlugtsoord van vrome pelgrims ! w;i>. kreeg hij reeds hing geleden den naam van den Heiligen berg. dien hij tot op den hilidigen dag bcliou- I den heeft. Voorde Grieksclie omwenteling woonden er ongeveer vijfduizend (irieksehe monniken of C.v- i.OYKüs (zie ald.) op dezen berg. /ij leven in den ongehuwden staat, en zijn gewoonlijk van de orde |
A(OXZE VROUWE VAX).
|
||||||
|
van St. Basilius. Het aantal kloosters bedraagt on-
geveer twintig, maar verscheidene er van verkeeren iu puin. en slechts drie of vier zijn iu weelde onder- honden. Al de kloosters op den berg Athos trekken hun onderhoud uit bezittingen, die hun in Macedonië, Thcssalië en andere deelen van Griekenland toeko- men, en waarover personen, die aan de orde verbonden zijn, het oppertoezigt hebben. Al die opzieners, die liilll bedroegen, werden in IS22 plotseling door de Turken gegrepen, en zonder eenige reden wreed ter dood gebragt. De meeste (irieksehe monniken van den berg Athos zijn geheel ongeletterd, daar zij alleen hel tceken des kruises moeten maken, en gereedelijk de Melaaoitii moeten verrigten, ii. i., hunne neder- buigingen na het opzeggen van eenige bijzondere psalmen, niet hei Gloria Pulri aan het einde er van. Benige dezer monniken moeten hun Metanoiai elke vierentwintig uur drie honderd maal herhalen, tenzij /.ij ongesteld zijn, in welk geval een priester \\n\\ pligt in hunne plaats vervullen moet. De Caloycrs van den berg Athos bezitten een stalen kraag mei een kruis er aan, dat ongeveer drieën een half Xed. pond weegt. Deze kraag, die bij liet opnemen van ecu nieuwen i.i-1 iii i i k in hunne orde gebruikt wordt, heeft, zeggen zij, aan Si. Athanasiiis behoord, die iu de negende eeuw leefde, en de stichting van een hunner voornaamste kloosters, Ijmron geheet en, teweegbragt. Deed van ilezen heilige en de witte marmeren steen, waarop hij gewoonlijk zijne gebeden opzeide, worden alshezions- waardigheden aangewezen; de steen heeft eene bolle van ongeveer vier of vijl\' duim diepte, veroorzaakt, zonals beweerd wordt, omdat de heilige er zoo dik- wijls op knielde, liet verblijf van monniken op den Heiligen berg moert zeer oud zijn ; men veronderstelt, dat hij als eene plaats voor kloosters uitgekozen werd omstreeks de regering van (\'onstantijn den Groote iu de vierde eeuw. ATLAS, eene godheid bij de oude Grieken, vol-
gens llesiodus een zoon van Japetns en (\'lymenc. Homerus zegt van hem in zijne Odvssea, dat hij de pilaren van de aarde en den hemel draagt, hetgeen, zooals eenige schrijvers veronderstellen, eene liguur- lijke voorstelling is en beteckent, dat Atlas in de sterrekunde ervaren was en het eerst leerde, dat de aarde ileu vorm had van c< n bol. Alen meende over hel algemeen, dal hij iu bet noordwestelijk gedeelte van A t\'rika woonde; daarom draagt nog eene bergketen iu die streek zijn naam. ATOCHA (Ox/.k Vrouwe van), een naam aan de
Maagd Maria gegeven, onder welken eene kapel haar |
|||||||
|
251
|
|||||||||
|
ATOMISTEX — ATTI1AKATHA.
|
|||||||||
|
deeltjes, waarvan liet eindelooze aantal homogeen is
in hoedanigheid, maar heterogeen in vorm. Daar gelijke dingen elkander aantrekken, vormen deze deeltjes, zich te zau.cu verbindende, werkelijke dingen en wezens. Zoo wordt alle deukbeeld van ecn.God- delijk Schepper weggenomen. De Atomistische wijs- gecren der oudheid moeien zorgvuldig onderscheiden worden van de Atomistische wijsgeeren van onzen tijd, die de wet vanbcjiaalde verhoudingen leereii, en dus, iu plaats van de atheïstische leer te ondersteunen, een meerderen cu /.eer kraehtigen bewijsgrond aau- voeren voor het bestaan van een God, getrokken uil de wcttcu en rangschikking der stof. ATRIUM (Latijn, eeue znal), een naam door de
eerste Christenen aan de plaats gegeven, die van liet voorportaal naar de kerk geleidde. Gedurende <enigen tijd was hel een bijzonder vo n/legt der koningen en keizers, om in het tt!ïin„i begraven te worden; daarom merkt l\'lirysostomus aan, dat keizer (\'oustuntius zijn vader Constant ij u eeue groote eer bewees, doorhem eene begraafplaats in bet voorportaal der kerk te geven. Dit gebruik hield tot de zesde eeuw aan, toen \' dit voorregt aan liet volk in het algemeen werd toegc- staan, hoewel bet nog steeds door burgerlijke en ker- kelijke wellen verboden bleef, om in het inwendige gedeelte der kerk te begraven. ATKOi\'i \'S (Gr. «, niet, d-epu, draaijeu), eeue di r
drie schikgodinnen, die, volgens de oude Ueideiisehe j mythologie, bel lot van den ineusch bepaalden. De Ali-opus schijul dat noodlot geweest te zijn, dat niet j vermeden k.m worden, en wordt gewoonlijk voorgc- steld met een paar schalen, een zonnewijzer of ecu snijdend werktuig. ATTHAKATIIA, een coinmeiilair op de heilige
boeken der Boeddhisten bij de Singalezeu, welke lol voor korten tijd van evenveel gezag als de tekst werd beschouwd. De tekst werd mondeling bewaard tot aan de regering van den Siugalezisehen monarch VVatta- gauiaui, die van lot tot 76 v. (\'. regeerde, toen hij | op het eiland Ceylon te boek gesteld werd. De coni- j meutair werd door Boeddhngosha, iu de oude stad Anuradhapoera op Ceylon, iu hel jaar I-M) geschreven. | Hardy zegt van de Atthakatha bet volgende: „Toen Mahiudo, zoon van den monarch Asoka, de godsdienst van Boeddha op Ceylon invoerde, bragt bij erin zijn geheugen al de coininentariëii heen, en vertaalde die iu bet Singaleesch. Door Boeddhagosha werden zij omstreeks Il\'0 weder uit het Singaleesch inliet l\'ali overgebragt, en dit is de eenige vertaling, die nu bc- slaal, daar de oorspronkelijke l\'ali-overzetting en de |
|||||||||
|
te Madrid gewijd is. Men zegt, dat zij daar cvcuvccl
wonderen verrigt als in eenige andere harer kapellen. Zij wordt daar voorgesteld in de kleed ij eeuer weduwe, met een rnzekrans in hare handen, en op feestdagen wordl zij gekroond niet de zon en bedekt me\' de schoonste klecderen, versierd met de rijkste juweelen. De kapel wordt, volgens liet verhaal, niet honderd gouden en zilveren lampen verlicht. Zie Mama, Maagd. ATOMISTEX, eeue seete van wijsgeeren in hel
oude Griekenland, die niet zouder goedeu grond onder de atheïsten zijn gerangschikt. De stichter van het stelsel schijnt Leucippus geweest te zijn; hel werd echter tot een meer volledigcn stclselniatigen vorm gebragt door Democritiis. Hei grondbeginsel van het stelsel was het eeuwig bestaan der stof in den vorm van een oneindig aantal atomen of volstrekt oudcel- bare ligchamelijkc bcstanddeeltjes der stof, die in de onbegrensde ruimte bestonden. Anaxagoras en de vroegere school der Atomisten hadden ook de eeuwig- lieid der slof in dvn vorm van atomen geleerd, maar voor de zamenstelling van werelden oordeelden zij, dat ereenehcersclieu\'le magt noodigwas, namelijk de Geest of het Verstand. In de handen van Democritiis, gevolgd door Epicurus, verdwijnt echter de Geest, en de Stof alleen wordt beschouwd als werkelijk te be- siaau. Door onbeperkte vereenigingen van atomen worden de verschillende vormen der voorwerpen tc- weeggebragt. Zelfs onze eigene waarneming van uit- wendige voorwerpen, die wij gewoonlijk beschouwen als strikt geestelijk iu haar karakter, word! in dit stelsel dooreene zonderling materialistische hypothese verklaard. Alle dingen werpen, iu dit stelsel, aan- houdend beelden van zich zelve af, die, nadat zij de omringende lucht niet zich vereenzelvigen, de ziel binnendringen door de poriën van het ligchaam. Het oog, b. v., is zamengesteld uit waterig vocht, en het water ziet. Maar hoe ziet het water? Het is door- j schijnend en neemt het beeld op van alles, wat het aangeboden wordt. Zelfs de ziel was, volgens Demo- critus, uit de fijnste vuuratoincn zamengesteld, en al hare kennis ontstond door ligchamelijkc aanraking, door de indrukken welke uitwendige voorwerpen op de uitwendige zinnen maken. Alle kennis was, oin de taal van Kan\' te gebruiken, naar zijn inzigt plucuome- Himl, en daarom beschouwde hij alle ineusehelijkc kennis als onzeker, en niet volstrekt, maar slechts j betrekkelijk waar. De geheele natuur, volgens de Atomistische hypothese, beslaat uit een ji!<;/h„i en een tacuuM ; het plenum bestaat uil oorspronkelijke |
|||||||||
|
:>:>-\'
|
AUD.EANEX of <U DIANKN — AUWKNTKS.
|
||||||||
|
vertaling in het Singaleesch te gelijk verloren geraakt
zijn. Uit de weinige gelegenheden, ilie ik gehad heb om met den inhoud dezer coinmentariën bekend te rakep, zon ik afleiden, dal zij veel meer overvloede» van bijzonderheden aangaande wonderdadige lu-- selienkonisl dan de 1\'itakas, die zij moeien verklaren. In de Mahawansu, hoofdst. XXVII. word! gezegd, dat al di\' thcros en aeluirivns lleciaars\') deze conipi- latie in dezelfde achling hielden als den oorspronke- 1 ijken tekst. .Niet lang geleden naren de priesters van Ceylon nok van dit gev uden : maar toen de inonigvul- dige dwalingen, waarvan zij overvloeit, liiin aan het verstand werden gobragt, trokken zij zich terug, en nu beweren zij. dat zij alleen de woorden van Koeddha als ontwijfelbare wauheid aannemen. Te dien einde bestaat er het gezegde, dat de woerden \\an de pries- tersehap goed, die van de rabat.- beter, maar die van den alwetende de beste zijn. Van Colebrooke verne- iiicn wij, dat Ift eene algemeen aangenomen en goed gegrondveste mecning \\an de geleerden in Indië is, dat geen boek geheid en al vrij van veranderingen en tn-seheniiistellingen is. voordat er eommcnlariën op gemaakt zijn: maar als eens een coininentaii\' in he! Hebt gegeven is, kan gecne vervalsehing meer slagen, dewijl de blijvende einnmentaii\' elk gedeelte nptee- kent, en overhel algi meen elk woord verklaart." Dv.e commentair beeft in de schatting van de priesters van Boeddha in de laat-fe tijden veel van zijne belangrijk- heid verloren, en zij geven gewoonlijk de voorkeur aan eene dadelijke verwijzing naar den tekst van de H \\N\' \\ (zie ald.\'l of heilige boeken. AUD.EANEX ofAudiam:x. eene (\'hristen-seetc in
de vierde eeuw ontstaan, die. haren naam kreeg naar Audreaus of Andins, of in bet Syrisch naar Udo. een inboorling van Mesopotamië. Deze schijnt een man van grotde vroomheid en naauwgezetheid geweest te zijn, en getreurd tehebbenover de wercldsgezindheid, die onder de geestelijken van zijutijdheerschte. Zijne veelvuldige vertoogen over dit punt stelden hem bloot aan veelvuldige vervolging, en ten laatste aan oxeom- munieatie. Aldus uit de heersebende kerk gesloten, slaagde bij er in om rondom zich eene partij ie veiva- melen, die mei hem in inzigten en gevoelens ovcrecn- stemde, en met welke hij afzonderlijke bijeenkomsten voor geestelijke stichting hield. De geestelijken, ziende dat de nieuwe seete in belangrijkheid toenam, wendden zicb nu tot de burgerlijke overheid, en de Audianen werden met gestrenge straffen bezocht, die evenwel slechts dienden oni bun aantal te doen toe- nemen, en het gevoel des volks te hunner gun Ie op |
|||||||||
|
ie wekken. Verscheidene bisschoppen cugeestelijken
van verschillende graden schaarden zich nu aan hunne zijde, en Audius had invloed genoeg, om zich als his-chop met geestelijk gezag over de parlij te doen w ij.Ion. Deze stap voltooide hunne afscheid ing van de hcerschendo kerk, met welke zij niet. alleen weigerden om gemeenschap te houden, maar zich zelfs in het gebod te verecnigen. De orthodoxe bisschoppen klaag- den 1111 bij den keizer, die in zoo verre aan hunne ver- toogen toegaf, dat hij Audius op gevorderden leeftijd naar Scvthië verbande. De fiothen hadden zicb in dat verre land gevestigil, en Audius stelde nu ijverig zijne pogingen in het werk, om dat volk tot bet Christendom te bekecien. Hij bouwde kloosters onder ben, wijdde bisschoppen, en het gelukte hem niet weinigen van het Heidendom tot bet aannemen van het Christelijk geloof te brengen. De Audianen worden beschuldigd van op ecnige punten van gezonde inzigten aangaande de waarheid te zijn afgeweken. Iliiune tegenstanders beschuldigden hen, en waarschijnlijk niet zonder grond, van te deeleu in de dwalingen der Axtiiropo- jiokfiiikten ("zie ald.\'l, en te beweren, dat God eene nienscbelijke gedaante bezat, en dat de uitdrukking in (ien. I. : il: „God schiep den mensch naar Zijn beeld", letterlijk opgenomen moest worden, en moest bctcekenen, dat bet ligchaaui des meuschen naar den vorm van het Goddelijk Wezen gemaakt was. Een ander punt, waarop de Audianen van de heerschende kerk verschilden, was ten opzigte van den tijd, waarop hei Paaschfeest gevierd moest worden. In deze zaak waren zij Quarlodecitnanen en geloofden zij, dat bet Paaschfeest gehouden moest worden op denzelfden dag, waarop de Joden het vierden. Dus keerden zij in dit opzigl tot het oude gebruik lenig, dat door het concilie van Niccea in 325 veroordeeld was; zij beschuldigden dat concilie van het Paaschfeest verzet te hebben om keizer Constantijn te vleijen, en liet mei zijn geboortedag Ie doen zaineu\\ allen. De Audianen verdedigden hunne meeningen over het onderwerp, door zicb te beroepen op de Apostolische constitutiën. Deze secte, die haar vöornuainsten invloed verkregen had door de vervolging, waaraan zij was blootgesteld, verdween trapsgewijze tegen het einde der vierde eeuw. AUDI E NT ES (Lat ij u howeadea), eene van de klas-
sen van catechumenen of gcloofslcerlingen in de eerste Christelijke kerk. /dj kregen hun naam wegens de omstandigheid, dat zij toegelaten werden om preéken te. hooren en de Schriften in de kerk te hooien voorle- zen, maarzij inogten bij de gebeden niet tegenwoordig |
|||||||||
|
Al mTKTTR —AUfiSHUKGSOHR CONFESSIE.
|
|||||||
|
wordt een aantal secretarissen cu klerken gebezigd.
I )(•/.(• posl i^ zeer winstgevend. AUfiSIM\'1KJSCI-IE CONFESSIE, .ene geloofs-
belijdenis die in 1530 door Melauthon, geholpen door \' Liither. opgemaakt, en in naam \\ all de l\'rolestaut.schc
partij aau den rijksdag te Augsburg, waarbij keizer Kar- I V. voorzat, aangeboden werd. Eenige Roomsche godgeleerden werden er benoemd om haar te onder- /.oeken, en toen deze met hunne aanmerkingen voor den dag kwamen, ontstond er een geschil tusschen hen rn Melauthon, die door eenige zijner partij geholpen werd. Dil leidde lot verscheidene wijzigingen van de belijdenis, niet het doel om de Kooniscbgezinden (e gelieven; alle pogingen om de eensgezindheid te be- vorderen waren echter vruchteloos. De Augsburgschc eimfessie bestaat uil acht en twintig hoofdstukken, .vaarvan een en twintig gewijd zijn aan de uiteenzetting van de hoofdpunten der Protestantsehe leer, en zeven aan eene blootleggiug van de dwalingen cu misbrui- ken, welke lot de afscheiding van de Kerk van Rome geleid hadden. De belijdenis werd op eene volledige vergadering vau den rijksdag voorgelezen, en getcc- kend door i\\r\\i keurvorst van Saksen en drie andere vorsten van hei Duitsehc rijk. Johannes ïfaber, later aartsbisschop van Weeiien, en twee andere Roomsche godgeleerden maakten een antwoord op dil si uk op, hetwelk de ooizaak was, dat Melauthon in 1 53 I zijne Apologie voor de Augsburgsche confessie vervaar- . digde. Deze belijdenis is sedert den tijd vau Luther
lot heden als de standaard van de leer inde T.utiicrsche kerk aangenomen. De uitgave vau 1530 is het wct- ; tige geloofsformulicr; eeue eenig/ins veranderde nit
gave werd door Melauthon in 1540 bezorgd. Hel tiende artikel leert, dar het werkelijke ligchaain en o! icd van Christus aanwezig zijn in het avondmaal, onder het brood eu den wijn, cu uitgedeeld en ont- vangen worden. Ten gevolge van deze duidelijke ver- klaring van de Luthersche leer der consubslautiatie, weigerde de Hervormde of Zwingliaansche partij om de Augsburgsche confessie te ouderteekeuen. Daarom boden de keizerlijke steden Straatsburg, Constanz, Liiulau en Memmingen eeue afzonderlijke geloofs- belijdenis aan, die door Bucer opgemaakt was, en I Coiifessio Teti\'/ipolitfiiia, de belijdenis der vier steden,
I genoemd werd. Tiet eenige punt, waarop deze hoofd-
zakelijk van de Augsburgsche confessie verschilde, was dat over de ligehainelijke tegenwoordigheid van Christus in het avondmaal, dat door eene werkelijke en toch geestelijke of sacramentale tegenwoordigheid vervangen werd. Deze confessie \\\\v\\-\'\\ den keizer in |
|||||||
|
zijn. T)e schrijvi\'i\' vhu de Vpo>1 <>li>ciic eonstiinticn
zegt, dal voor dat de gebeden dei- kerk beguiiiieu. onmiddellijk na de preek, de diaken het bevel moesl uitvaardigen: N* r/ui» innlieulinui, ,■ ■ t/i\'h iiiji>leli,ii.i. Laai niemand der /luilien/e», lnal niemand der nngcloe.- vigen tegenwoordig zijn. en dadelijk verlieten zijde kerk. De boetelingen werden oudtijds door de kerk in vier klassen verdeeld, die door de Latijnen//.•//\'«. t.reurders .f weeners, umlienfex, hoorders, mi//s(,nH, liggendeu, cu ro/ixisfeu/rx, inedeslaauders, genoemd werden. Maldonatus verdeell hen in drie klassen, r!e viiiUeiitf, de co/iijjr/e/tfrt en de iinnili-.ik*. Suiecr, die hen sic* 1\'!-■ in l\\\\ cc klassen, de iniilie,ife» en de nii.i/ie- leute» verdeelt, zegt, dal er _\'cci>c vermelding is van de orde der boetelingen, hoorders gelieeten, vóói den lijd van Novatus: hoewel er anders eeue plaats voor hel houren der Schriften en der preek in de kerk toegestaan was aan Heidenen, .loden, keilers, scheur- makers en den tweeden rang der catechumenen, die daarom gewoonlijk hoorders genoemd werden, lang vóór den lijd, waarop die naam aan boetelingen al- eeue afzonderlijke orde gegeven werd. Toen hij op hoetelingeii werd loegepast, word iiii gegeven aan hen, die liet iweede gedeelte, der lucht ondergingen; hel was hun geoorloofd de kerk binnen Ie treden. Grtgorius Thaumaturgus wijs! hun hunne plaats aan in den ,i\'trthejr, den voortempel of hel laagste gedeelte der kerk, waar zij naar de preek stonden te luisteren ; zij wenlen weggezonden, zoodra deze geëindigd was. De lijd der beproeving, waaraan de (imlieute» onder- worpen waren, hing af van de verschillende toestanden der personen, doch het concilie vau Rlvira bepaalde, dat hij gewoonlijk twee jaar duren zou. Al DITEI\'R, een reglcrlijk beambte van de Apos-
tolisehe kamer te Rome, die, wanneer hij ingeroepen wordt, de onmiddellijke gewoneregter is in alle zaken behoorend^ tot lul gebied dei- kerk. Hij heeft met uitsluiting van elk ander het regt, om beslag te leggen op de goederen van hen, die bij overeenkomst aan de Apostolische kamer schulden te voldoen hebben. Hij heeft met de beambten der kamer dezelfde rnagt over alles, wa* bel rekking heefl op de Apostolische brieven, o|i alle contracten, die wettiglijk aangegaan zijn, en eenvoudige beloften tusschen man en man. De audi- teur heefl ook eene groote magt en hel regt vau besehuldiging in alle erimincele zaken,en heeft onder zich een provoost en verscheidene advocaten. Aan hem ondergeschikt zijn twee rollers in burgerlijke zaken, die altijd prelaten zijn, en een halsregter met twee assessoren. Op hel kantoor van den auditeur |
|||||||
|
254 AUGUR — A.UGUSTINÜS.
|
|||||||
|
liet Latijn on hel Duitsch aangeboden, maar hij wei-
genie Ie veroorloven, dal zij inliet openbaar gelezen werd, hoewel hij er in toestemde, om te luisteren naar ecue weerlegging er van door Roouische priesters. Toen (leze afgdoopen was, eischtc hij, zonder rede- twistcu toe te slaan of aan de weigerachtige steden te veroorloven ecne eopij van de wederlegging Ie be- zitten, onderwerping van deze aan de Kerk van Home; zij weigerden echter hieraan te voldoen. De vier steden gingen gedurende een aanmerkelijk tijdvak voort met hare eigene geloofsbelijdenis aan te kleven; eindelijk gaven zij echter toe en ondcrtcckcnden de Augs- burgsehc confessieiu Mei 153(i bij de Witteubergsche coucordia, waardoor zij een gedeelte der Lutherscbe kerk werden. AUGUR, een waarzegger uit de vlugl en hel ge-
schreeuw der vogelen bij de Romeinen. De oorsprong van hel ambt is gewikkeld iu de duisternis en fabelen van liet eerste tijdperk derRomeiusche republiek. Ro- lliulus, de eerste koning, heeft, naar verhaald wordt, een collegie van drie Aiigiireningesteld. Numavoegde er later twee bij. De Oguluiaausche wet, die iu 300 V. (.\'. aangenomen werd, vermeerderde het aantal tot negen, waarvanervijf uit de Plebejers of burgerliedcu gekozen werden. Ten tijde van den dictator Sulla klommen zij tot vijftien, een aantal dat bestaan bleef tol aan de regering van Augustus, toen bun aantal voor onbepaald werd verklaard, engeheel afhankelijk werd van den wil des keizers. Keu augur behield zijn ambt gedurende zijn leven, en was onderscheiden door ei n lang purpcrklced, dat tot zijne voeten reikte, en over den linkerschouder geworpen werd. liij plegtige ge- legenheden droeg bij ecne guirlande op het hoofd. Zijne voornaamstepligten waren bovennatuurlijke tee- kenen gade te slaan en die bekend te maken. Hij was ook de bewaarder der ceremonicelc wet, en moest zijn raad geven over de boetedoening voor wondert eekenen en andere zaken, die de godsdienstige plegtigheden betroffen. De bronnen voor zijne kunst waren drie- voudig: 1. de formulieren en overleveringen van het collegie, dat iu oude tijden op de nonen van elke maand vergaderde; .!. de uiiguralea libri, boeken der augureu, die zelfs ten tijde van Seueca bestonden; •">. ilceom- mentatii atigur/i»i, commentariên van de augureu, zooals die van Messala en van AppiusC\'lodiusPuleer, die van devorigeu onderscheiden schijnen geweest te zijn, als de verhandelingen van geleerden van aauge- nouien heilige schriften. De auguren moesten ook magistraten en generaals bijstaan iu lief gadeslaan der Ausriciks izie alil.). In de errstc tijden werd bij de |
|||||||
|
Romeinen aan de voortcekenen veel belang gehecht,
en werden de Auguren, die i■ene invloedrijke unie iu
den Romeinschen slaat uitmaakten, in groote achting gehouden. Gedurende vele eeuwen hield deze staal van zaken aan, en eerst tijdens de regering van keizer Tbeod: sius werd liet collegie van Auguren geheel en al afgeschaft. AUGUSTALES, ecne priesterorde door keizer
Augustus ingesteld, naar wien zij hunnen naam kre-
gen, wier pligt bet Was de vereering Ie bestureu,
j die aan de Laren en Penaten, welke geplaatst waren,
waar twee of meer wegen te zanien kwamen, bewezen
] werd. Dezelfde naam werd door eeuc andere pries-
j terorde gedragen, die door Tiberius ingesteld werd,
i om de vereering, aan Augustus bewezen, te besturen.
| O» n
Deze Augustales werden door bet lot uit de voornaam-
; ste personen van Rome gekozen, en waren vijf en
twintig in getal. Dergelijke priesters werden ook
! aangesteld, om tegenwoordig Ie zijn bij de vereering
van andere keizers, die na hunnen dood vergood wer-
! den. liet blijkt, dal Augustus inde provinciën, hoewel
niet in Rome zelf, gedurende zijn leven aangebeden
werd. Het leiden der vereering werd aan de Sodales
Aiiyuslalestoevertrouwd, terwijl de offeranden en an-
dcre declen der vereering door de Mtiuii/ies August/tiet
verrigt werden.
AUGUSTALEN, spelen te Home en overliet ge-
lieele Romcinsche rijk, ter eere van Augustus, gevierd. Xa den slag van Aetium werd er een feest ingesteld, dat om de vijf jaar gevierd zou worden; ook werd de geboortedag van Augustus als een godsdienstige fcest- dag gevierd. Tempelen eu altaren werden iu de pro- viuciën te zijner cere opgerigt, en de Augustalen werden met de meeste naauwgezethcid iu acht gcuo- men. De dag der terugkomst van Augustus te Rome, nadat hij Griekenland bezocht had, 10 v. (\'., werd als een heilig feest gevierd, dat den naam van Augustalen ontving. De senaat bepaalde echter in bel jaar 11 \\.(\'., dat de Augustalen op den geboortedag des keizers gehouden zouden worden, en deze spelen hadden bij voortduring in verschillende deden van liet Romein- sebe rijk, gedurende meer dan twee eeuwen na den dood van Augustus, plaats. AUGUSTINUS, de uitstekendstc der Latijnsche
kerkvaders, ecu inau wiens leven en werken een belang- rijk tijdperk in de geschiedenis der Christelijke kerk uitmaken. Deze waarlijk groote mauwen! tcTagastc, eene stad van Numidic iu Noord-Afrika, in het jaar 354 geboren. Aan zijne ouders, maar voornamelijk aan zijne moeder Mouiea, was hij eene zorgvuldige |
|||||||
|
AI\'GI\'STINLS. 355
|
|||||||
|
opleidine in de kennis der Christelijke leer v;m zijne
eerste jaren af verschuldigd. De geschiedenis van het eerste lijdvak zijns levens wordt aldus kortelijk door
Neander gegeven : — „Ongevoelig ontwikkelden de eerste kiemen des geestelijken levens zieh in de ziel van den vromen knaap, die dagelijks iti het voorbeeld zijner godvruchtige moeder zag, welken rijkdom het leven des geloofs ook aan den niet wetenschappelijk gevormden menseli vermag mede te deelen. Maar negentien jaar oud, liet hij zich te Carthagn door de verstrooiingen en liet verderf dier groote stad vcrlei- den om de rigting, die eene vrome opvoeding aan zijn leven gegeven had, te verlaten, en volgde er bij liein op het tijdperk van kinderlijke godsvrucht een tijd van innerlijkcn tweespalt en strijd. Eer hij de ware rust kon vinden, moest het vuur van zijn krachtig gestel door den invloed der godsdienst gelouterd en veredeld, moesten de groote, van alle banden al\'keerige krach- ten, die in hem lagen, na hem in den maalstroom des levens geworpen te hebben, door eene hoogere he- nielsehe magt beteugeld en geregeld, eenen hoogeren geest geheiligd worden. Maar gelijk het woord eens tijdgenoots of voorzaats niet zelden een grooteu iu- vloed uitoefent op liet leven des menschen, omdat, het weerklank vindt in neigingen en idecn, die tot hiertoe in zijne ziel sluimerden, en daardoor nu eensklaps gewekt en lol helderheid gebragt worden, zoo maakte ook eene uitspraak in den Horteasitts van Cicero over de waarde en verhevenheid der wijsbegeerte, die Toe- val lig de aandacht, van August inus tol zieh trok en in zijn binnenste weerklank vond, een diepen indruk op zijne ziel. Plotseling werd daardoor zijn oog geopend voor de geestelijke en zedelijke behoeften zijner na- tuur, en een onbeschrijfelijk verlangen naar het ware en goede in zijn hart gewekt. Diep in zijn binnenste ontwaakte de bewustheid van een hoogste goed, als het eenig waardige doel van \'s meusehen streven, waarbij alles, wat hem tot hiertoe bezig gehouden en verblijd had, nietig was. Maar ofschoon dal verlangen naar het hoogere, eenmaal zoo krachtig in zijne ziel gewekt, daaruit niet gansch weder verdrongen kon worden, waren de onreine en sterke driften van zijn vurig karakter nogtans te magtig, om hem nu reeds te veroorlooveu zich daaraan geheel over Ie geven, en de verlokselen van het nietige, dat hij gaarne verachten en ontvlieden wilde, te wederstaau. Kr begon van nu af een strijd in zijn binnenste, die elf jaar lang aanhield." Augustinus werd, terwijl hij nog jong was, door eene
zware en gevaarlijke ziekte aangegrepen, in den loop |
waarvan hij eene ernstige begeerte ie kennen gaf, om
door de plegtigheid des doops in de Christelijke kerk opgenomen te worden; ten gevolge van zijne herstel- ling werd echter het volvoeren dev plegtigheid nitge- sleld. Alvorens zijn geest tot rijpheid gekomen was, en terwijl hij nog een vreemdeling was aan liet inner- lijke Christelijke leven, hoewel geen vreemdeling aan de openbaringen van den bijbel, nam hij de dwalingen der Mrttiickreitrs (zie ald.) aan, en werd bij plcgt igals een lid der scetc aangenomen; hij trad eerst in de klasse der hoorders, die slechts eeue gedeeltelijke en onvol- maakte kennis van hare bijzondere leer verkregen. Daarbij van nature van eene vurige geaardheid was, I kon hij niet tevreden blijven met de weinige kennis,
die hij als nieuweling kon opdoen, liet was zijne j vurige begeerte, om in de klasse der iiUrcAoreuen
opgenomen te worden, en dus bekend te worden met de mysteriën der secte. Na vele bijeenkomsten met Faustus, een van de voornaamste Manielueïsehe leeraars, kon hij zelfs van die leerstellingen, die ile secte verklaarde te gelooven, geenc voldoende, kennis verkrijgen, en na tien jaar van zijn leven in ijdele en vruehtelooze pogingen om liet stelsel magtig te wor- ! den doorgebragt te hebben, werd hij in een staal van
volkomen onzekerheid geworpen. Daarom van hel Manielneïsmus afstand doende, rigttc hij zijn geest op een vurig streven naar de waarheid. Gedurende eenigen tijd was hij in gevaar van Int volkomen seep- licisinus te vervallen: door de Christelijke opvoeding zijner eerste jaren werd hij er echter van gered. Een heetc si rijd volgde er nu in zijn gemoed, die aldus door Neander beschreven wordt: — „ I5ij dien strijd in zijn binnenste verkregen de w rken der Platonische en Nieuw-Platonische wijsbegeerte, die hij uit Latijnsehe vertalingen kende, een grooteu invloed op zijnen geest, Hij zelf zegt er van, dat zij een ongelooflijk vuur in hem ontstaken, /.ij vonden weerklank in zijne godsdienstige overtuiging, en inderdaad slechts eene wijsbegeerte, die, gelijk deze, zich aansloot zoowel aan de uitspraken der ingeschapen bewustheid van (iod, als aan de behoeften van het godsdienstige hart, en daarbij .te gelijk, zooals het nieuwere J\'lalonisinus, in haren vorm zoo menige wezenlijke of schijnbare overeenkomst bezal niet het Christelijke, dat van zijne jeugd al\' hem was ingeplant, — slechts zulk eene wijsbegeerte kon bij zijne toenmalige stemming des gemoeds zoo groote aantrekkingskracht voor hem be- zitten. Ccwiglig was de beoefening dier wijsbegeerte in de gevolgen voor hem, daar zij hem van het scep- ticismus tot de helder ontwikkelde bewustheid van |
||||||
|
vTlNUS.
getuigenis harcr Goddelijkheid. Zijn godsdienstig en
zedelijk bewustzijn was nu voldaan; zijne begeerte i naar kennis alleen zocht nog voldoening. Gedurende eenigen tijd waren zijne ideén aangaande het Christen- dom, in dit tijdvak der geschiedenis vau ziju gemoed, i met de bijzondere leerstellingen van de Platonische I wijsbegeerte vermengd; van deze vreemde, oniiaiunr- ; lijke verceuiging werd hij trapsgewijze en in i\\^n loop des 1 ijds geheel \\ crlost. De persoon, aan wien Augustiuus waarschijnlijk
meer dan aan eenig ander zijne heldere en sehriftma-
li;:o inzigteu in de Christelijke waarheid verschuldigd
was, was de uitstekende .Vmbrosius, bisschop van
.Milaan, aan wiens omgang en prediking hij steeds
■ zeide de grootste verpligling !.• hebben. Door de
i medewerking- van dezen prelaat kreeg hij ernstige
indrukken, en na door verscheidene weifelingen van
gedachte en gevoel gegaan Ie zijn, kwam hij tot het
besluit, om openlijk zijn gelooi in de Christelijke gods-
diensl ie belijden, en toen hij zijne begeerte aan
Ainbrosius kenbaar gemaakt bad, werd hij in osï Ie
Milaan gedoopt. Deze gebeurtenis verschafte zijne
moeder Mouica de grootste vreugde, daar zij de
vervulling was van haar ernstig verlangen en geïnd
len behoeve haai-- zoons. Dikwijls had zij met al de
1 bezorgdheid en den ernst eenci u-ome moeder bij
! hem aangedrongen op hel van harte aannemen van
die plcglige waarheden, die gedurende haar gehcele
! leven de lroost en de vcrligting harcr eigene ziel ge-
weest waren. Nu was zij gereed om niel ^\\cii bejaarden
Sinieon uit te roepen: ...Nu laat (iij, llcerc! Uwen
dienstknecht gaan in vrede, naar IV woord: want
mijne oogen hebben I we zaligheid gezien.\'\' Zij over-
leefde de blijde gebeurtenis ook niel lang, want op
haar terugtogl naar Afrika met Auguslinus, na diens
doop, werd zij te Os! ia, aan de hoorden van den \'fiber,
| door eene plotselinge ziekte aangegrepen, en stierf zij
aldaar na weinige dagen.
A ngiistinus gevoelde diep het onherstelbare \\ erlies,
dat hij nu geroepen was om te ondergaan. In plaats vau zijne reis naar huis voort te zetten, bleef hij een aanmcrkclijken tijd te ftome, en bragl dien aldaar door mei hel schrijven van verscheidene uitstekende theologische verhandelingen, die voornamelijk tegen de Maniclneïsche ketterij gcrigt waren. Zijne inzigten in de Goddelijke waarheid waren nu veel juister en schriftmatiger, en hij keerde naar Carthago terug, in den lusten zin der uitdrukking, als een veranderd mensch, een nieuwmenschinChristusJezus. Zijneuit- inunleinle geschril\'ten werden niet weiiiiggcwaardeerd. |
||||||
|
i50 \\i (il ;
eene onloochenbare objfctierr waai hei il Leidde, zijn
geest, door hel MauicheÏMitnx aan zinnelijke heelden gewoon, tot afgetrokkenc bespiegeling vormde, zijn denken, door de verbeelding beheerscht, tot strenge wetenschappelijke redenering verhief, en hem van het Jitalisuiii.i bragt tot de ruusn/ueiite erkentenis \\an één oorspronkelijk wezen; hoewel ook daarbij weder het gevaar voor hem ontstond, van tol hel andere uiterste, een eenzijdig moiiixuiut, gevoerd te worden. Aanvan- kelijk kwam hij langs de/en wegrot een godsdienstig, Christelijk gekleurd idealismus, en eerst later ging hij daarvan over tol het eenvoudige Evangelische gc- 1 lof. In den beginne was de Platonische wijsbegeerte hein alles, en zocht hij niets hoogers. Allecu de kracht van de godsdienst zijner jeugd, die zoo diep in hel binnenste zijner ziel was geprent, hok hein, gelijk hij zelf zegt, toi de Schriften heen. die van haar getuigen. Hel\'stond hij hem vast, dal, gelijk er maar ééiu waarheid is, /.uu ook deze godsdienst mei die hoogste wijsheid niel in strijd kan zijn, en dat Paiilus niet zulk een voortreffelijk leven had kunnen leiden, als men in hem bewonderde, indien de hoogste waarheid hem ontbroken had. Daarom meende hij in den be- ginne, dal het Christendom hein niets anders scheuken kon, dan oji zijn hoogst een nienv.cn vorm voorde waarheden, welke hij reeds uit de Platonische wijsbc- geerte had lecreu kennen. Christus stelde hij zich voor als een profei I, die in verlichting en heiligheid alle vroegere profeten overtrof, en door God in de wereld was gezonden om de waarheden, welke langs den weg van wijsgeerige onderzoekingen slechts aan weinigen waren bekend geworden, door autoriteitsge- loof lot hel gemeengoed des ganschcn mensehdonis Ie maken. (lp dil standpunt wisl hij alle waarheden des Christcndoins uil zijn Platonisch idealismus af te leiden. Hij meende die Ie verslaan en sprak er over gelijk een kenner, die van zijne zaak zeker is; maar hem ontbrak daarbij, zooals hij later zelf betuigde, hel eenige noodige om een helder inzigl in het < \'hris- tendom Ie verkrijgen, bij welks gemis men steeds aan t\\f\\i schelp er van blijft hangen, zonder immer tol den parel door Ie dringen: de liefde die uil de bron des ootmoeds vloeit." De inwendige strijd, dien Augustinus aldus on-
derging, maakte hem des te heler gereed ..... de ondervinding van Paulus te begrijpen, wiens Brieven
hij op dezen tijd mei ijver begon te beoefenen, liet Christendom verscheen hem nu in eengeheel nieuw licht. 11 ij gev (.chic de voor zich zelve getuigende kracht der waarheid, en dit was voor hein eene subjectieve |
||||||
|
\\U(4USTIXUS.
|
||||||||||
|
•257
|
||||||||||
|
De oogen van vele erustigemannen riglteiiziehop hem
als op iemand, die naar alle menschelijkc waarschijn- Iijklicid bestemd was. om aan de /.aak der waarheid goede diensten te bewijzen. Op ernstig aanhouden der vrienden van ware godsdienst in zijn geboorte- district, werd hij overgehaald om de wijding te onder- gaan, en hij werd dan nok in •\'!\'.! I tol presbyter, en in •\'}\'.>.") tot bisschop van llippo, nabij t\'avthago, gewijd. De verheffing van Augustiuus tot het bisschoppelijk : amlii had kort na den dood van kei/er Thendosiiis
plaats. Van dien lijd al\' neeinl liij ecne vournamr plaats in de kerkelijke geschiedenis van hel lijdwik in, en gedurende vijf en dertig jaar e,in:;- hij, do ir zijne schriftenen prediking, voort mei een onvcrgankel ijken indruk te maken op de eeuw, waarin hij leefde, en in geene geringe maio invloed uil Ie oefenen op de theologiselu! nieeuingen van velen, gedurende ecu aau- lal eeuwen, nadat hij bij zijne vaderen verzameld «as. De twee groot e twisten waarin hij, van zijne wijding tot zijn dood, een werkzaam en voornaam aandeel nam, waren eerst die mei de Do\\\\\\risTKx(zicald.), en daarna die mei de Pkiagi.vnkn izieald.). DeDouatis- lisehe Iwisl had bel rekking op de belangrijke vraag: Wal maakt de ware kerk uil: - een puul dal een ruim veld voor beredenering in elke eeuw, \\ au die van i .Vugiisliuus tot de tegenwoordige, opgeleverd heen.
• \'|i Uil puul was de bisschop van llippo iu zijne in zigteu niet weinig onder den invloed van de leer, die ; in zijne eerste levensjaren iu zijn gemoed gegrift was,
want hij was zorgvuldig opgevoed in hel denkbeeld, dal de weg naar den hemel slechts Ie vinden was in de l\'atholieke kerk. Kerst na zijne bckecriiig, op een gevorderden leeftijd, kwam hij tol ecu juist begrip van de ware kerk, als bestaande uil echt geestelijke gcloovigcu. De Doiiatisteu leerden, dat eike kerk, die onwaardige leden iu haren boezem verdroeg, door hen besmet werd, en ophield ceue ware Christelijke kerk te zijn. /.ij weien derhalve de l\'atholieke kerk aan als iu dit opzigl gebrekkig, en verdedigden hunne afscheiding er van als gewettigd door de rede en het V\\ oord Gods. August ions, de kerk tegen de verkeerde voorstellingen der Douatisteu verdedigende, wees mei de grootste duidelijkheid ecu belangrijk onderscheid aan, dal der aandacht van beide partijen iu den strijd ontsuapl was - het onderscheid tusscheu de uitwen digc, zigtbare kerk en de inwendige, ouziglbare kerk. Dit belangrijke punt van verschil wordt volledig ver- klaard iu zijn groot werk over de Stad Gods. Deze merkwaardige verhandeling werd iu I l.\'i begonnen, maar eerst in l~l> voltooid, en blijft tol op den |
||||||||||
|
huidigeu dag ceue der meest buitengewone voort-
brougsclcu, die ooit uit de menschelijkc pen gevloeid zijn. Kort voordat .Vugiisliuus dit beroemde werk begon,
werd hij opgeroepen om legen ecne oudere soort van ketters de wapenen aan te gorden, wier hoofd Pelagius, een monnik uit Uritlanje, was, die de leer van den vrijen wil des meuseben tegenover de voorbeschik- keiide cu de vrije genade Gods onderwees. Pelagius en zijn vriend (\'eleslius verschenen iu 111 Ie (\'arthago, en poogden hunne bijzondere leerstellingen voort te planten. Door den invloed van .Vugiisliuus, die iu dat jedcelte overheersehcud v-as, werden twee vcrschil- lende coucilicn bijeengeroepen, het ceue in Ui, het andere iu lid, om de leerstellingen van l\'clagius te veroordeelen, en Ie zclfder tijd de leer van Gods ge- nade jegens Zijne ware kerk plcgtig ledoen erkennen. De bisschop van llippo gevoelde,dat de leerstellingen, die de Pelagianen aanvielen, den grondslag van het \' Christelijke stelsel betroffen. Daarom begon hij de I zaak met de. uiterste geestdrift en den meesten ijver : ie behandelen, iu ecu brief aan den presbvtcrSixtus, later bisschop van liomc, leide iij de leerstellingen aangaande genade en voorbeschikking niet /.nik cene onwankelbare eerlijkheid en stoutheid uit, dat er geene geringe opgewondenheid towceggebragt werd, alsof loor zulke leer de bijl gelegd werd aan dcu wortel der verantwoordelijkheid des ineiischen. liet antwoord van Angnstinns, gelijk het door Neauderopgegeven wordt, geeft ceue duidelijke verklaring van het Au- gustiuiuanschc stelsel. „Hij doen daarin zien, dat de onvoorwaardelijke voorbeschikking onjuist wordt op- gevat, wan neer men haar \\ e rlaagl toteene willekeurige handeling van God, waardoor 11 ij deu menscli, hoe ook niet zonden beladen, de eeuwige zaligheid schenkt, daar aan haar uoodzakclijk de mededeel!ng der genade vooraf moet gaan. De/eis, volgens hem, de bron van het Goddelijke leven in allen, die haar bezitten, en dal (duidelijke leven openbaart zich door iuuerlijkeu drang iu hel volbrengen van liet goede. Doch hel is niet mogelijk de grenzen aan te wijzen, waar de God- delijkc werkzaamheid in d^\\[ niensch hier aanvangt cu ophoudt, en waar de menschelijkc begint cu eindigt, maar de ecne slaal mei de andere iu onafscheidelijk verband. De menschelijkc wil, door de Goddelijke genade bezield, werkt, herboren en geheiligd zijnde, iu vrijheid het goede, cu de g< nade kan niet werken dan door den wil, die haar tot werktuig dient. Daarom zegt Augustiuus: „Zoo wie een kind is van God, moet zich ook door dcu Geest gedwongen gevoelen, |
||||||||||
|
33
|
||||||||||
|
258 AUGUST
|
|||||||||
|
IANEX.
|
|||||||||
|
om te doen, wat regt is, en wanueer hij hol gedaau
heeft, zoo danke hij er (Joil voor, dio hem daartoe kracht en lust heeft geschonken. Maar wie niet doet, I wat regt is, of dat niet uit het regie beginsel, uiel uit liefde doet, die wendt zich biddend tol God, opdat de genade, welke hij nog niet ontvangen heeft, hem geschonken worde." Op grond \\ au het inwendige verband, hetwelk August in us aannam tussehen de eerste zonde en de zonde van alle volgende inenschen, beweerde hij, dat niemand zich niet de algemccm- zondigheid verontschuldigen kan, en dat de zonde daarom niet te minder aan een ieder als schuld kan toegerekend worden. Wel kon, zeide hij voorts, God door Zijne genade op het binnenste des inenschen werken, al ware hij te voren niet vermaand, teregt- gewezen of bestraft, en al hadden wij niet voor hem gebeden. Ook kouden al die middelen de bedoelde werking alleen voortbrengen onder de dubbele voor- waarde, dat de Goddelijke genade, die zich van die incusehelijkelusschenkonisl bediende, en zonder welke zij niets vermogt, daaraan door hare medewerking kracht verleende, en dat demensch, wiens behoudenis men zocht, tot het getal der uitverkorenen behoorde. Maar daar God meermalen die menschelijke lussehen- komst gebruikte als een middel, om Zijne genade aan de inenschen te schenken, daar er, zoo lang dit aardsche leven duurde, geene zekere kenteekenen hestonden, waaraan men de uitverkorenen van de uiet uitverko- renen onderscheiden kon, en daar men in den geest der liefde weu.scheu moest, dal allen inoglen behouden worden, zoo behoorde men ook, door die liefde ge- drongen, en in de veronderstelling, dat God zich van inenschen wil bedienen om inenschen van hunne zouden Ie hekeereii en te behouden , daartoe alle middelen, waarover uien beschikken kon, in hel werk te stellen, terwijl men den uilslag Gode overliet." Het einde van het leven \\an Augustinus werd door-
gebragt te midden van opstand en bloedvergieting. De Vandalen, die zich over liet Noorden van Afrika hadden verspreid, sloegen in Uil) het beleg om llippo. De oude bisschop werd diep getroffen doorliet aan- schouwen van de moordtooueeleu die volgden, en hij bad vurig, dat, als hel (iods wil was, hij naar zijne hemelsche woning overgevoerd mogt worden. Zijn verzoek werd hein toegestaan; hij trad in de derde maand van het beleg in het zes en zeventigste jaar zijns levens in zijne eeuwige rust. Zoo stierf een van de iiilslekendste lichten, die ooit hel kerkelijk finna- inent lubben opgeluisterd. In kracht van verstand, in scherpte van onderscheid, inkunsl des woordenstrijd*, |
|||||||||
|
wordt hij ouder de de eersle theologische schrijvers
naar verdienste gerangschikt. AUGUSTINIANEN, een naam somtijds aan hen
gegeven, die de leerstellingen van Ai ui stini s aaune- meii, vooral die ovei de vrije genade, uil lerkorenhe.id j en voorbeschikking. Hel grondbeginsel, waarop hel Augustijuschc theologische stelsel berusl, is de vol- komen verdorvenheid van den aard des inenschen, en zijne algeheele onbekwaamheid uil hem zelveu, om goed ie zijn of goed Ie doen. Indien I nol and vanzede- lijke hulpeloosheid is hij geheel afhankelijk vanden invloed der Goddelijke genade, zonder welke hij van zijn verdorven aard uiel kan worden verlost. In dezen staat van zaken is hel duidelijk, dal alles wal goed is inden Indisch, voortkomt uil de \\ rije en onverdiende genade van God. En volgeus beginselen als deze, wordt delaal van den Apostel Pawlus In Kom. IX geheel duidelijk en verstaanbaar. In dal hoofdstuk veron- (leiM.lt de schrijver duidelijk noeh ecne verkiezing van God gegrondvest op de voorwetenschap van het geloof, noch ecne verkiezing gegrondvest op de voor- kennis der werken, uit hotgcloofvoortkonionde, wanl Paulusdoet met nadruk uil komen, dal Gods verkiezing een onderscheid maakte, vóór dat de kinderen geboren waren, en dus vóór dal zij gelooven konden, en vóór dat zij iets goeds of iets kwaads konden doen. „Ook laai hij uiet langer", om de schoone uiteenzetting van hel stelsel door Neanderlegebruiken, „de verdienste lijk beid des geloof* voorafgaan aan de out ferm ing van God, maar beweert, dal de eerste de laatste reeds ver- onderstelt, om,lal hel geloof mede behoort tot de gaven der Goddelijke genade. In hetgeen Paulus aangaande .lakoh en Kzau schrijft t Kom. IX : 1 l), zegt August i- niis, stelt hij niet tegenover de werken hel geloof, als den grond der roeping, maar hij steil de roeping tegenover de werken. De Goddelijke roeping is hier dus, gaat hij voort, de eerste oorzaak, en het geloof veronderstelt de roeping. Hoe toch kom! het, vraagt hij, dal de roeping door de verkondiging van hel evangelie en door de uitwendige onistandighedi u, die voor (leze den weg hanen, lol den ecne doordringt, en tot den andere niet ; dal dezelfde invloeden van buiten op onderscheidene menseheu ecu anderen indruk ma- ken, ja, dal de indruk, dien zij bij dezelfde inenschen teweegbrengen, op verschillende lijden verschillend is? De almagtige en alwijzc God kan immers de mid- delen vinden, geschikt om onder alle omstandigheden niet oiiwederslaanbarc kracht op de inenschen lewer- ken, zoodat zij, opgewekt, aangetrokken, gevoed en verlicht, zouden moeten volgen, zonder in zich ecnig |
|||||||||
|
AUGUSTINIANEN.
|
|||||||||
|
259
|
|||||||||
|
verzcl Ie ontwaren lego» de genade van (iod, die op
hunnen wil invloed uitoefende. Wanl ofschoon men naai\' waarheid zeggen kan: hel willen des menschen is niets zonder de ontferming van God; zoo kan uieu toch niet zeggen: de ontferming en genade van God zijn niets, zonder liet willen des menschen, daar God de middelen in Zijne niagl heeft, om iederen niensehc- 1 ijken wil op zulk eeue wijze te buigen, als voor een iegelijk hei geschiktste is; en daarop antwoordt hij: Wiens [lij zich in waarheid ontfermt, wien Hij in waar- hcid verkiest, dien roept Hij op zoodanige wijze, dal hij, mei onweerstaanbare kracht tol den Roepende getrokken, dezen, hoewel in vrijheid, volgt." De Augustiuiauen stonden in hunne leerstellingen
voornamelijk tegenover de Pelagianen. Ten opzigtc van de vrijheid van dn\\ wil beweerden de laai si en, dat zedelijke \\ rijheid eene vrijheid van ken/e van goed of kwaad was. Dit denkbeeld over de nicnschelijkc vrij- heid werd echter bestreden door de Augustinianen, die bcwreiden, dal znlk eene \\rijheid volkomen onlx - staanbaar en onvercenigbaar was mot de volkomene verdorvenheid van den aard des menschen. De neiging \\an den inenseh is van nature tot het kwade, hoc kan zij dan hel goede kiezen? Dezelfde fontein kan niel zoel en bitter water voortbrengen. „Wie zal eeueu reine geven uit den onreine? Niel een.\' Indenvei- dorvcu staat dvr nicnschelijkc natuur vonden derhalve de Augustinianen een volkomen tegenstand tegen hel l\'elagiaanschc denkbeeld der mensehelijke vrijheid. Van daar de noodzakelijkheid van een Goddelijk b< vennatuurlijk leven, dat de natuur van den meusch hervormt, en die -.au de genade Gods onderwerpt. Hel toerekenen van Adams eerste zonde aan zijne
geheele nakomelingschap, zoowel wat de schuld als de daarop volgende straf aangaat, was eeue andere ken- merkende leer der Augustiuiauen. Zij geloofden, dal alleen de schuld van Adams eeffle zonde aan zijne nakomelingschap werd toegerekend, en niel desehuid zijner volgende zonden. De gronden voor deze tocre- keuing zijn, dat Adam de natuurlijke oorzaak en de vertegenwoordiger vauzijuegeheele nakomelingschap was. Men kan de algemceue verdorvenheid der men- sehelijke natuur niel verklaren, tenzij aangenomen worde, dal alle menschen in de schuld der eerste o ver- treding detden. De leer der t oei ekening wordt duidelijk in de Schrift onderwezen: zij wordt voornamelijk in Itotn. V zoo duidelijk en zoo herhaaldelijk uilecngi zei en in duidelijke woorden bewezen, dat men onmogelijk ontkennen kan, dal zij de leer van den Apostel is. Sprekende over hel onderwerp der toerekening van |
Adams eersle zonde merkteen zeker godgeleerde aan :
„Gelijk de veroordeeling van Adam tot ons komt, zoo komt ook de regt vanrdigmaking door (\'hristustot ons. Nu weten wij, dal de verdienste van den Zaligmaker aan uns toegekend wordt , anders zal geene boete- doening voor bet verledene, en geene hernieuwing van hart of van leven ooit voor onze aanneming bij (iod voldoende zijn. Zoo ook moet de schuld van Adam aan ons toegeschreven zijn geworden. De overeenkomst, in deze verzen bevestigd, leidt onweerstaanbaar tol deze gevolgtrekking. Hel oordeel, dat wij schuldig zijn, wordt op ons overgebragl door de werkelijke schuld van den eenen vertegenwoordiger, gelijk het oordcel, dal wij regtrmifdig zijn, op ons overgebragl wordt door de werkelijke regt vaardigheid van den anderen vertegenwoordiger. Wij zijn zondaren kracll- tens de ongehoorzaamheid van éénen man. onafhan- kelijk van onze eigene persoonlijke zonden; wij zijn regtvaardig krachtens de gehoorzaamheid van een ander, i nafhankelijk van onze eigene persoonlijke hoedanigheden. Wij zeggen niet, dat wij door Adam persoonlijk zondig worden, hoewel wij zijne verdorven natuur erven; wij zeggen ook niet, dat wij door Christus persoonlijk heilig worden, hoewel uit Zijne volkoinen- heid onze onvolkomenheid aangevuld wordt. Maar daar het op zijn best eene besmette heiligheid is, die wij aan deze zijde des doods bezitten, moeien wij iets meer dan deze hebben, waarin wij voor (iod kunnen verschijnen, en de regt vaardigheid van Christus, ons toegerekend en in ons beloond, is dal iels. Hel iels, dal daarmede in Adam overeenkomt, is zijne schuld, ons toegerekend en in ons gestraft, zoodat, om de overeenkomst geheel te maken, wij ook van hemde toerekening zijner schuld verkrijgen, gelijk wij van hem zijne verdorvenheid verkrijgen.\'\' De leer der regtvnardigmaking. volgeus de Augus-
tinianeu, berustte niet op iets inden mensen,maar op de innige betrekkingtusschen (\'liristus en geloovigcu. De regt vaardigheid van Christus wordt aatidengeloo- vige toegekend, gelijk de schuld van Adams eerste overtreding aan alle menseden wordt toegeschreven. \' „Want gelijk door de ongehoorzaamheid van dien éénen menseh velen lot zondaars gesteld zijn geworden, alzoo zullen ook door de gehoorzaamheid van éénen velen lol regtvaai\'digen gesteld worden." Door bet geloof verkrijgt de inenseh niet alleen vergeving van zouden, maar treedt hij ook iu de gemeenschap des Goddelijkeu levens met den Verlosser; hij komt lot de genade, waardooi zijne ziel van de ziekte der zonde genezen wordt. Hij is niel langer onder de slavernij |
||||||||
|
260 AUGUSTIJNER MONNIKEN.
|
|||||||
|
der zoude, die tot den dood leidt; maar hij is uu de
dienstknecht der regtvaardigheid, die tol liciliglu id leidt. Dus wordt in hel Augustijnsche stelsel de gc- nadc in overeenstemming gebragt met deversehillende stadiën, waardoor hel Goddelijke leun in de ziel des mensehen gaat. Als zij eersl den uict-wcdeigcborcn menseli aantrekt, eu in liem de eerste aandrift lot goedheid doei ontstaan. en hem doel ontwaken lot een bewustzijn van zijn zondigen, verloren toestand, krijgl zij den naam van voorafgaande1 of voorbereidende ge- nade. Nu gaat zij voort om in hein eene begeerte en neiging te doen ontstaan tot hetgeen goed is, en wordt dan werkende genade genoemd. De genade, die liet Goddelijke leven onderhoudt te midden \\ na\'lever- zoekingeu en beproevingen, die hein overst el) len.wordl medewerkende genade geheet en. \\ \'an hier de Augus- tijnschc leer van de volharding dor heiligen, welke klaar en duidelijk in liet Woord Gods onderwezen wordt. Een van de voornaamste kenmerken der Augus-
tinianen, als onderscheiden van de Pelagianen en Semi-1\'elagianen , was hun geloof aan de leer der voorbeschikking en volstrekte verkiezing. Zij her- den, dat God een zeker en bepaald aantal inonscheu tot hel eeuwigdurende leven uitverkoos en \\oor- beschikte. Dii is de duidelijke leer der Schrift. In 2. Tim. II: 19 wordt gezegd: ..!>\' Heer kent degenen, die de Zijnen zijn." Hij weet h<>e velen en wie zij zijn. Daarom wordt er ook van hen ge- zegd, dat hunne namen geschreven zijn „in hel bock des levens des Lams." Deze voorbeschikking had plaats van alle eeuwigheid. Dil wordt verklaard in Eph. 1:1: „Gelijk Ilij ons uitverkoren heefl in Hem. vóór de grondlegging der wereld;" en ook in \'2. Thess. TI: 13 : „Maar wij zijn schuldig altijd God te danken over u, broeders! die van den Ileerc bemind zijt, dal u God van den beginne verkoren heeft tot zaligheid. in heiligmaking desGeestes, en geloof der waarheid." T)e handeling der verkiezing vloeide voort uil den onafhankelijken wil Gods. en daarom wordt zij. met uitsluiting van goede werken, in de Schrift aan de genade toegeschreven. In Rom. XI: 5 en fi lezen wij: „Alzoo is er dan ook in dezen legenwoordigen tijd een overblijfsel geworden, naarde verkiezing der genade. En indien het door do genade is, zoo is het niet meer uit de werken: auderzius is de genade gecne genade meer: en indien het is uit de werken, zoo is hel ge.euc genade meer: anderzius is hel werk geen werk meer." Gods voorbeschikking is onveranderlijk, gelijk gezegd wordt in I\'s. XXXIII: 11 : ..Maar do raad des Hei-ren |
bestaai iu eeuwigheid, do gedachten Zijns harten van
: i slat hl e tot geslachte." Zoowel de middelen als hel doel zijn in het eeuwig besluit vervat. Gevolgelijk, Gods volk is „verkoren tol zaligheid," en, gelijk er geschreven staat, „uil verkoren in ( hristus."\' I lel cene is e\\ eu volkomeu \\ an alle eeuw igheid bepaald als het andere. Hoewel de bemiddeling van Christus niet de reden der uitverkorenheid «as waren lot-ll Zijne gr- hoorzaandieid en Zijn dood de groot e middelen, die voor de uitvoering van dat genadevolle doel bepaald waren; eu hoewel de Alinagtige niemand lol heerlijk- hei d uitkoos, uithoofde \\ au zijn toekomstig geloof en heiligheid, werd er toch in het eeuwige doch unGodge- zorgd voor hel geloof en de heiligmaking van al Zijne uitverkorenen, vóór hunne genieting der zaligheid. Spoedig na zijne bekendmaking gevoelde men, dat hel Augustijusche leerstelsel geheel en al tegenover dal van Rome stond. Xadal de Harbarcu uil het Noor- den het Romeinschc rijk hadden overvallen , werd er dan ook eenc tweevoudige leer in de Kerk gedurende de opvolgende eeuwen voortgeplant; de cene de ritualistische kerkelijke leer van de meesteu, die tot de lioomsehc kerk behoorden, eu de andere de Augus- t ijusche geestelijke leer van reddende genade, beleden door een aantal geloovigen, die, hoewel zij uiterlijk lot di Kerk van Kome behoordeu, van eeuw lot eeuw lol aan de Hervorming voortgingen om tegen Itoomsche dwaling te protesteren, terwijl zij de Augustijnsehc leerstellingen der genade beleden en onderwezen. De lioomsehc kerken zijn voor liet grootste deel Pelagiaansch; de Hervormde kerken zijn over het algemeen Augustijnseh. AUGUSTIJNER MONNIKEN, cene heilige orde
iu de Kerk van Itonie. Men heeft getracht den oor- sprong dezer broederschap aan Augustinus zelven kic te schrijven. Men heefl beweerd, dat hij, toen hij te Milaan was. in een klooster ging, en dat hij bij zijne terugkeering naar Afrika twaalf monniken met zich nam. die hij te Hippo, waar zijn bisschopszetel was, plaatste. Het behoeft niet gezegd je wolden, da\' dil slechts ecne legende is. De waarheid is, dat het denkbeeld om zulk cene orde ie stichten door paus lunoeentius IV. opgevat, maar eersl in l2S(idoor zijn opvolger Alcxander] V. len uitvoer gebragl werd, j die verscheidene afzonderlijke vcrecnigingen, welke I op verschillende plaatsen verspreid waren, in cene orde, onder één hoofd, vereenigde, en den monniken al* kleeding een langen mantel mei wijde mouwen en eme lijn lakcnsehe kap voorschreef, en onder die zwarte kliederen, andere wille, die niet een lederen |
||||||
|
AUGUSTINES (Si.) LEDEHEN GORDEL(BROEDERSCHAP VAN; — AUGUSTINUS. sJii]
|
|||||||
|
ouders een lederen gordel droegen; voor de geschre-
ven wel, dat Klia omgord was met ecu gordel van deze soort: voor de wet der genade, dal Johannes de Doopcr op dezelfde wijze gekleed was. Aan zulk ecu gordel hechten derhalv c vele \\ romen niet weinig waarde ; zij beschouwen hem als een krachtig middel lol opwek- king van vroomheid. Al (il S\'J\'INI S, een werk dal niet weinig invloed
had op hel bewaren van de waarheid Gods, te midden van de duisternis der Koomschc godsdienst in de zeventiende eeuw. Hel kwam van de pen van den beroemden Jansknils (zie ald.), die zijn naam gal\'aan de welbekende partij der .Iansknistkn (zie ahl.\'i in de Roomsehe kerk. Jauseuius, bisschop van Vperen, had twintig jaar van zijn leven aan de bestudering der werken van Augustinus gewijd. De uitslag van zijne langdurige onderzoekingen in de talrijke geschriften van dezen beroemden kerkvader was de uitgave van den Augustinus, eeu werk dal de leer <ier vrije genade, die gedurende dertien eeuwen zorgvuldig voor hel \\olk verborgen was gehouden, in ecu helder daglicht plaatste, .lausenius leefde om dit grootc werk te voleindigen, en op zijn sterfbed schreef hij een brief aan paus I rbanus \\ III.. om het voor de voelen van Zijne Heiligheid te leggen. Door zijne executeurs werd de brief verborgen gehouden, en zijn bestaan zou waarschijnlijk nooit bekend zijn geworden, als hij uicl lang daarna in handen van den grooteu (oude was gevallen, door wien hij bekend gemaakt werd. Naauwelijks wasJ au senius gestorven, o f er werd aan-
gekoudigd, dat Int werk voor de pers gereed gemaakt werd. Twee jaar verliepen er, voor hel in hel licht kwam. gedurende welken tijd de Jezuïten onvermoeide pogingen deden om eene uitgave te voorkomt n. waar- door zij vreesden, dat hunne dwalingen in de leer zouden worden blootgelegd, en hun invloed bij gevolg vernietigd zou worden. Vele pogingen werden er door de pers gedaan, om den algemecncn geest tegen den verwachten Augustinus in ie nemen. Mies was ijdel en vruchteloos. Hel volk brandde van verlangen, en des te meer omdat de .Ie/u ten zoo hc\\ ig waren in hunne vcroordeeling van het boek. en niet alleen van het boek, maar ook van den schrijver, dien zij uu, hoewel zij verklaard hadden hem Ie vereeren, terwijl hij leefde, met vreemde tegenstrijdigheid na zijn dood voor een aarlskcttcr uitkreten. Eindelijk verscheen het langverwachte werk van .lausenius. Tot nog toe hadden de vrienden van St. Cvran en de Port-llova- lislcu over hel algemeen openlijk verklaard, dat zij de leerlingen van St. Augustinus waren. \\n echter |
|||||||
|
gordel, vastgemaakt mei een hoornen gesp, om hel
midden gebonden werden. Deze orde werd vervolgens door verscheidene pausen bevestigd, en liet aantal monniken nam zoodanig toe, dal zij meer dan 2000 kloosters hadden, die allen voorgaven volgeus de voor- gewende regels van SI. Augustinus te leven. In het vervolg van tijd ontaardde de orde, en men bevond, dat eeue hervorming noodig was, die dan ook eerst in Portugal in L57 I, en later in Spanje, Italië en Frankrijk plaats had. f\'lemens Ylll. bevestigde de hervormde orde in 1000. Deze orde is eene van die, welke Bedelmonniken genoemd worden. De Her- vormde Augustijnen dragen sandalen en worden bar- revoelers genoemd, om hen te onderscheiden van de oorspronkelijke niet hervormde Augustijnen. Te Parijs worden zij de monniken van SI. Genoveva genoemd, daar die abdij hel hoofd der orde is. Er zijn nok nonnen, die lot de orde der Augustijnsche kluizenaars belmoren; in bet begin der zestiende o\'im hadden zij 30<i kloosters. De drie regels van St. Augustinus, welke aan de monniken dezer orde elke week in alle kloosters worden voorgelezen, he- vatten eene reeks van artikelen, die opgesteld zijn niet het doel, om lot in het kleine het zedelijk gedrag en de algemeene gedragingen der monniken te re- gelen. De/e orde werd in 1 l\'J\'A naarde Nederlanden overgebragt. In dal jaar werd te Haarlem een Augus- tijner klooster gesticht, en weldra verrees er ook een te Enkhui/.en, toenmaals eene der meest welvarende Hollandsche sleden. Den hoogsten roem behaalden de Antwerpsehe Augustijnen, die hunne gevoelens uit Wittenbcrg in die koopstad overplautten. En gelijk de Hervorming uitliet Augustijner klooster te Witteuberg te voorschijn trad. zoo ontving zij in den marteldood der Autwerpsche Augustijnen Ie Brussel den vuurdoop. De orde der August ijneu is tegenwoordig het kraeh-
tigstc in Sardinië en in Amerika. In ons vaderland worden ook twee vrouwenkloosters gevonden, die tot de genoemde orde behooren, het eene Ie St. Oedci- roile, in 1S01 gesticht, mei 35 nonnen, en hel andere te liavestein, in 181-5 opgerigt. met 20 leden. AUGUSTINES (St.) LEDEREN GORDEL
rlïnoi:iu:us( uw van), eene verceniging tol bevordc- ring van vroomheid in Rooinseh-Catholieke landen. Men beweert, dat de Heilige Maagd dezen gordel om hare lendenen droeg, en dal hel gebruik ervan bevolen wordt door de wet der natuur, de geschreven wet en de wet der genade. Voor de wel der natuur wordt opgegeven, dal hel waarschijnlijk is, dat onze eerste |
|||||||
|
■V i
|
\\l\'(il STI\\I>.
|
||||||||
|
<lc Augustinus verscheucu was, stelden de Jezuïten
elke poging in liet werk, om de algeiuceue aandacht van de oudheid der meeniugeu, die door hel werk verspreid werden, af Ie trekken, en ze te bestempelen als de enkel individucelc gevoelens vaneen man. die slechts voor! kort liet tooneel verlaten had. hit was eeue nieuwe ketterij, poogden zij hel volk diets te maken, die hel eerst door Jansenius uitgedacht was. en daarom werden allen, die aan deze bijzondere leerstellingen geloofden, Jansenisten bijgenaamd,— eene benaming die, hoe boosaardig ook de geest moge geweest zijn, die er oorsprong aan gaf,-niet langer een schaad- maar een eerenaam is. Het Jauseuismus is lijuregt hel tegenovergestelde van liet Jezuïtisinus, in leer. in geest en in zijne geheele natuur. Het is eene worsteling om in de verbasterde en afvallige Kerk van Kome het Protestantismus staande te lmn- deu; en iiauuwelijks begint zich liet geringste kra- leeken van zijn bestaan te vertoonen, of er worden onmiddellijk pogingen gedaan, om het in de kiem te smooren. De werking van liet leven, hoe zwak die werking ook zijn moge, kan niet verdragen worden Ie midden van den volkomen dood, die in de nfval- lige Kerk lieerseht. \\ervulging, excommunicatie, tiitroeijiug zijn de wapenen, waardoor die Kerk, als zij eene Kerk mag genoemd worden, hare geroemde eenheid in wezen houdt. Zij maakt eene woestijn, en noemt die vrede. De .lezniten gevoelden, dal de uitgave van den
Augnsiiiiiis een noodlottige slag was, toegebragl aan den invloed, dien zij lang in de Kerk en in de wereld uitgeoefend hadden. Kr was daarom geen tijd te verliezen om lui boek, zou mogelijk, in ongenade Ie doen vallen. Te dien einde werd de pers met verdub- belde kracht aan het werk gezet. Maar elk geschrift van de Jezuïten werd onmiddellijk door een tegenge- sehril\'t van de Jansenisten beantwoord. Pamphlettcu werden aan beide zijden in grooteu getallc gedrukt. De strijd werd met eiken dag woedender en lieeter. Ten laatste kwam Cornet, een .leznii van cenige be- keudheid Ie dier tijde, met eene l\'orineele aanklagl \\au ketterij tegen den Augustinus te voorschijn, die hij bij de Sorbonuc en den paus indiende. De aanklagl wasover vijf stellingen, die, zeide bij, uil hel werk van ■lansenius getrokken waren. De vijf stellingen door Cornet opgemaakt waren de volgende: — I. Kenige bevelen van God zijn voorde regtvaardigen niwitvoer- baar, eu somtijds zelfs, wanneer zij gehoorzaamheid beproeven, ontbreekt de noodige genade; i. Niemand kan inwendige genade weerstaan in den staal der |
|||||||||
|
natuur; \'S. Voor zedelijke verantwoordelijkheid is bet-
niet noodig om vrij Ie zijn van inwendige noodzake- lijkheid, maar slechts van iiilwendigcn dwang; I. De Scnii-l\'clagiauen namen de noodzakelijkheid aan van eene inwendige voorafgaande genade voor elke goede daad, en zelfs voor de ontvangst van hel geloof; maar hierin waren zij kettersch,dal zij beweerden, dal deze genade zoodanig is, dal de wil des meusclieu zich onverschillig aan haar kan overgeven of haar kan wedcrslaan; j. liet is Semi-l\'clagiaansehe leer om te zeggen, (lal Christus vooralle mensehen stierf of Zijn bloed vergoot. Deze stellingen zijn met de listigheid, waardoor de .lezniten spreekwoordelijk gekenmerkt i zijn, in de dubbclzinnigsle eu twijfelachtigste termen
uitgedrukt, lic! plan slaagde naar wensch. De be- schuldiging van ketterij werd eerst door de Sorbonuc volgehouden, en daarna door paus [mioccuiitis X., die dadelijk eene bulleuitvaardigde, waarbij de Augus- tinus veroordeeld werd, en de gcloovigcu er tegen gewaarschuwd werden als een boek, dat gevaarlijke, valsclie en kettersche leer bevatte. Ook werd er eene vergadering van de Gallieaaiischc geestelijkheid bij- eengeroepen, waarop de nieuwe ketterij eenstemmig verworpen werd. De .Ie/uiten hadden nu hun doel bereikt, en zonder
i dralen werd er een formulier opgemaakt, dal de vijf
stellingen van Cornel bevatte, en ze als kettersch ; veroordeelde. Op hevel moesten alle onderwijzers der
jeugd en alle candidatcn voor heilige orden dit l\'or- inulier teekeuen, eene schikking die me! voordacht : gemaakt was, om de Jansenisten in den val Ie lokken.
! In dit gedeelte van hun plan werden de Jezuïten echter
teleurgesteld. liet papier werd gereedelijk ondertee- kend door allen, die aan de veroordeelde leerstellingen geloofden; elk voegde er echter eene plegtigc verkla- ring bij, dat de vijf stellingen niet te vinden waren in den Augustinus, eu wees aan, waarin de verkeerde voorstelling lag. De Jezuïten waren woedend, omdat zij in hunne poging om hunne tegenstanders inden strik te lokken teleurgesteld waren, /.ij lieten zirb echter niet weerhouden, om nog verdere pogingen in dezelfde rigtiug in liet werk te stellen. Daarom vroegen en verkregen zij van het bof van Kome rene andere bulle, die de eerste bevestigde en verder ver- klaarde, dal de vijf .stellingen niet alleen kettersch waren, maar ook uil .lansenius waren getrokken; en bovendien, dai de zin, waarin zij veroordeeld waren, die was, waarin zij in zijn Augustinus waren opge- gevcn. Toen de bisschoppen deze bulle verkregen liadileii, maakten zij. door de Jezuïten aangezet, een |
|||||||||
|
AULIS —AUSPICIËN. 263
|
|||||||
|
en als een menseh gevormd. In elke doos doen de iu-
boorliugen eene zeken: hoeveelheid poeder van eenige bijzondere wortelen, met vet en honig vermengd, dat zij van lijd tot tijd aanvullen, naar mate de gelegenheid hei vereischl. Zij drageu deze Au lis aan hunne gordels, en wagen bel nooit zonder dezelve eene reis Ie land of ter zee te ondernemen. Drie-of viermaal per dag raadplegen zij ze, en spreken zij vrijelijk er mede, alsof zij er eeuige gepaste antwoorden van verwachten. In geval zij echter eene teleurstelling ondervinden of een antwoord, dat in strijd is niet hunne inziglen, overladen zij ze mei al de schandelijke benamingen, die zij kunnen uitdenken. De wijze waarop zij deze Aiilis raadplegen, is de volgenderzij gaan slapen, nadat zij een gemeenzaam onderhoud met beu gedurende twee of drie uur gehad hebben, eu ile bet eekenis van den droom, die hunne verbeelding gedurende den slaap treft , wordt als hel antwoord van bel orakel beschouwd. Al M of Om. de heilige naam waardoor Brahm,
het Opperwezen in zijn oiigeopcnbaarden staal be- schouwd, aangeduid wordt. Geen Hindoe spreekt dien uit. AIB.K, in de Romcinschc mythologie de nimfen
der lucht, ligtc en luchtige schepselen, die in het liieblgewelf vrolijk rondfladderen, zelve gelukkig, en geluk aan den menseh tocwensebende. AURORA, de godin v.-ni den morgen In de llo-
iiieiiisehe mythologie, bij de (Iriekcn Eu* geheetcu. Ilesioilus noemt haar de dochter van Hyperion en Theïa, en Ovidius noemt haar de dochter van 1\'allas. Hare bezigheid was het licht van den dag binnen Ie leiden, en daarom wordt zij dooi- de Hcideusche dich- lers voorgesteld als verrijzende nil den Oceaan in een wagen, die somtijds door vier, en op andere tijdendoor slechts twee paarden gelrokken wordt. In werken van kunst verschijnt zij als eene gevleugelde godin. Hel woord aurora wordt dikwijls poëtisch gebruikt om den morgen aan te duiden. AUSPICIËN il.ai. ani», vogel,entpieere,beschou-
wen). Debeteckenis van dit Moord was oorspronkelijk een teeken van vogels, maar werd later zoo ver uitge- breid, dat het op bovennatuurlijke leekenen in hel algemeen werd toegepast. Het achtgeven op voortee- kenen, hoewel nu met juistheid als een dwaas bijgeloof beschouwd, maakte ecu zeer belangrijk deel uit van de godsdienst der oude Romeinen. Hel zingen van vogels, de rigting van hunne vlugt en de beweging huu- ner vleugelen werden beschouwd als eene beteekenis te hebben, die iu sommige gevallen door allen, maar in andere slechts door de geregeld aangestelde AüGlRKJï |
|||||||
|
tweede formuliiT op, in deze woorden: ,,lk veroordeel
uit liet binnenste mijner ziel, zoowel als mondeling, de leer van de vijf stellingen, die vervat zijn in liet werk van Cornelius Jausenins, pene leer welke niet : die is \\an St. Augustiuus, wiens gevoelens .lansenins verkeerd voorgesteld heeft." Dit formulier was blijk- baar zoo opgemaakt, dal liet duel bereikt werd, dal zijne boosaardige ontwerpers beoogden De Jansenisten \' weigerden hunne onderteekening, en uu hadden de Jezuïteu eene verontschuldiging gevonden, nm eene biltere en meédoogenloozc vervolging te begiiiiien. Te vergeefs verklaarden de beseliuliligden, dal liel niel liet ketterscli karakter van de vijf stellingen was, dal i zij loochenden, maar u el bel beweren, dat ile/.e slelliu- gen vervat waren in hel werk van ilauscnius; en daar dit laatste slechts eene daadzaak, titel een punt van leer was, viel het, zelfs volgens Roomschc beginselen. binnen het persoonlijk oordeel, liet eeuigeantwoord, dat op deze verdediging gegeven werd, was gedurende | langen tijd eene onafgebroken reeks van uitbanningen, beboetingcii, verbanningen en gevangennemingen. De staatsgevangenissen waren opgepropt. De Rastillc was vol slagloffers van Jezuïtische boosaardigheid i en wreedheid, liet klooster Port-Royal, dal ouder j bet geestelijk bestuur van de St. (\'vran eene van de i hoofdplaatsen van hel .lausenisnins geworden was, werd niet de hc\\ igste verontwaardiging der vervolgers bezocht. De nonnen werdeu over verschillende kloos- \', Iers verspreid, waar zij in enge cellen werden opgc- slolen, en zelfs van de noodzakelijkheden des levens weiden beroofd, terwijl haar bovendien bel ontvangen van bel avondmaal ontzegd weid. Moeder Angelica en hare zuster Agnes poogden de ziislcren onder de zware beproevingen, waaraan zij blootgeslcld waren, te Iroosten, dooi- haar er aan indachtig te maken, dat zij voor de zaak van Christus leden. Ku zoo was het ook, want de Aiignstiniis, het vasthouden aan welks leerstellingen de bron al harer kwellingen was, ver- kondigde de groote seliriflmatige leerstellingen van onafhankelijke verkiezing, geheele verdorvenheid en eene bepaalde boetedoening, leerstellingen die met hel geheele stelsel der ttoomsche theologie in strijd zijn. Al LIS, eene van de godinnen bij de oude (I rieken,
die over de eeden waakte. Zij gaf haren naam aan eene stad in Boeotië. AULIS, een naam door de inboorlingen van Alada-
gascaraau huisgeeslen gegeven, liet zijn ligtc wezens, die in kleine doozeu gesloten worden, opgesierd mei \' eene verscheidenheid van glazen kleiuoodiën en tanden van krokodillen. Benige er van zijn van hout gemaakt |
|||||||
|
ACSTKIt — AUTODA-I\'K.
|
|||||||||
|
iCi
|
|||||||||
|
(zie ald.J verklaart! kun worden. Auspiciën werden
bij elke /.aak van belang, hetzij openbare of bijzon
dere, waargenomen, (teen togl werd cl- begonnen, geen huwelijk gevierd, geeuc magistraten werden er verkozen, zonder In-t iuaclitnemen van dit bijgeloovigc gebruik. Als men op hul punt was van een oorlog te ondernemen, of zelfs wanneer men eene vergadering \\an liet volk /\'in houden, moesten eerst ileaiigurendc auspieiëu waarnemen. Keus in hel jaar, in vredestijd, werden de auspiciën voor hel algemeeue welzijn -ade- geslagen. De wijze, waarop deze plegtiglieid verrigl werd, zullen wij in hel kort mededcelen. /eer vroeg, gewoonlijk vóór hei aanbreken van den (lag, ging de augiir naai- eene openc plaals op den l\'alatijiischcu heuvel, ui\' misschien in hel kapitool, en nul hel hoofd gcslnijerd en eene mede in «ie hand wees iiij de vertlccliugeu des hemels aan, en bepaalde hij plcgtig overeenkomstige aftleelingen op de aarde. De/.eaugu- rale tempel, gelijk hij genoemd werd, werd daarop in vier decleu verdeeld, oost en west, noord en zuid. Daar onverbrokeu stilte in de lucht volstrekt nnodig was voorliet behoorlijk gadeslaan van de auspieiëu, droegen de augiireu lanlaarueu, waarin de wind kou spelen. tëeiic ullcraudc weid daarop gehouden, aan hel einde waarvan een bepaald gebed opgezegd weid. en uu verwachtte de augur, dal de leekenen zouden verschijnen. Op zijn weg naar huis herhaalde hij, als hij aan een vlietenden stroom kwam. hetzelfde gebed, en zuiverde zich in hel water. Dil was ook onmisbaar voor het welslagen dm\' auspiciën. Somtijds werden op ecu krijgstogt de auspieiëu uitliet voeden vaut a m me vogels iu eene kooi gadegeslagen. Als zij. wanneer men bun peulvruchten toewierp, weigerden ie eten, "I schreeuwden, of met hunne vleugels lladderdeii, werd het toeken als ongunstig beschouwd; maar als zij in tegendeel mei gretigheid aten, en den grond snel en scherp met hunne snavels sloegen, «as hel teeken gunstig. Dil laatste voortceken werd in sommige gc\\ allen verkregen, door de vogels vooraf ceuigen lij.l zonder voedsel te laten. Al STER, de zuidewiud bij de Ouden, die meer
bijzonder door de Atheners als eene godheid aangebe- den werd, welke den regen en alle zware buijen.schonk. AI\'\'l\'0(\'K!,IIAI,l((ir../«A/v,/,elf,en/e/,/„,A-, hoofd i,
bisschoppen in de eerste Christelijke kerk, die nicl aan het gezag van een prelaat onderworpen waren. De vier volgende klassen ontvingen dezen titel: — I. Oudtijds alle. metropolilanen; •.\'. Heilige inctro- poliianen, die onafhankelijk bleven na de vestiging der patriarchale magt, zooals die \\ au Cyprus, Iberië, |
Armenië eu liriltanje, vóór de bekceringdcr Angel-
Saksers door den monnik Augiistiiiiis; o. Die bis-
schoppen, welke geenc onderwerping aan metropoli- tanen erkenden, maar slechts aan den patriarch der diocees; I. Die, welke geheel onafhankelijk waren, : en volstrekt geen hoofd erkenden. Dceenigeeigenlijk
gezegde aiil■iccphalisehc bisschop is ile bisschop of paus van Home, il ie geen hoofd op aarde erkent, maar I zich als den hoogsteu gezaghebber cu het hoofd van
alle lijdelijke en geestelijke bestuurders op do geheide wereld beschouwt. De Indische kerk behield hare onafhankelijkheid gedurende langen tijd. De bisschop \\ au (\'acrlcon had zeven bisschoppen ouder zich, maar i erkenilcgccnoppcrgezagvau den patriarch van Home,
en weerstreefde hem gcdnrcu.de langen tijd. Iu Wallis, iu Schol land en Ierland duurde deze onafhankelijk beid vele eeuwen. Sozoincuus zegt, dal er eeuigcbisschop- pen waren, zooals de bisschop van Tonus in Scythië, I die noch aan een aartsbisschop, noch aan een patriarch
onderworpen waren. Deze waren volkome un/tho\'/iAtr/i. De kerken eu lauden, welke buiten hel llomeinsche i ijk lagen, hadden eerst geeuc bisschoppen, die ouder de bisschoppen iu dat rijk stonden, zooals, b. v., de kerken in l\'erzie, L\'arthic en onder de (iothenjeu deze kwamen eerst onder de magt van Itoomschc patriar- chen, toe u /.ij onder hel gezag der Koiiiriiicn kwamen. Alle inelropolilaiu 11 waren eigenlijk ttutucep/iitti vóór hel aanstellen van patriarchen; zij bestuurden de zaken hunner eigene provincie met de bisschoppen, die daartoe behoorden, en waren aan geen hoofd, maar aan eene synode rekenschap verschuldigd, eu dal alleen iu geval van ketterij, of van eene groot e misdaad legen de godsdienst of de regels der Kerk begaan. Al\'L\'t J-DA-FÈ (Latijn AHus tïdei, daad des geloof»), : ilc plegtiglieid van het uitvoeren der vonnissen, door
de geregtshoveu der Inquisitie over misdadigers uit- ! gesproken. Deze plegtiglieid kreeg den naam van
Daad destlcloufs, omdat daardoor ecu van de sterkste bewijzen van ijver voorliet Koomsch-( \'alholieke geloof gegeven werd. liet woord wordt over het algemeen op bef verbranden van ketters toegepast, die door de Inquisitie veroordeeld waren, en aan At- wereldlijke magt overgegeven werden om de doodstraf te onder- ■ gaan. Om aan de handeling des Ie meer plegtiglieid
bij te zeilen, werd hel u reede vonnis altijd op een dag des Hoeren len uil voer gelegd. "De oiigelukkigen, die veroordeeld waren om Ie sterven, werden iu processie naarde plaats derstrafoefeninggeleid. De handeling wordt aldus door Dowling beschreven: — „ De slagl- oll\'ers, die de processie uil maken, dragen ecu san |
||||||||
|
AVADOUTAS.
|
26 £
|
|||||||||
|
benilo, een eorozu en een koord 0111 den hals, en in de
liaud eene kaars van gele was. Hel aan beaitu is een boetekleed of tunica van geel laken, dat tol aan de knieën reikten beschilderd is mei het portret van den persoon, die hel draagt, brandende in de vlammen, met afbeeldingen van draken en duivelen, die de vlammen aanwakkeren. Dit cos tuil in du idl aan, dat de drager als een onverbeterlijke ketter levend verbrand /.ai wolden. Als de persoon slechts boete moet doen, is erop iiel san lieiiilo een kruis, doch geene besehil- deriiigcn ol\' vlammen. Als e.-n onboetvaardige, juist voor hij weggeleid wordt, zich bekeert, wordt liet san beuilo met de vlammen naar heneden beschilderd. Dit uordiyVv//</ï\'..v//-/A;genoemd, en duidt aan, dat de drager niet levend verbrand wordt, maar de gunst zal genieten van eerst gewurgd te worden. Vroeger werden deze kleederen in de kerken opgehangen, ais eeuwige monumenten van schande voor hen. die ze gedragen hadden, en als de trophcëi! der Inquisitie. Hei curoza is een bordpapieren ka)), drie voel hoog, iiitloopende in eene punt. Daarop zijn evenzeer kruisen, vlammen en duivelen geschilderd. In Spaansch Amerika had uien de gewoonte om lange gcsi rengclde staarten aan de corozas Ie hinden. Kenige slagtoffere hebben sloten inden mond. waarvan ecu aantal in gereedheid word I gehouden, in geval de ongelukkige!!, als zij in lic: openbaar voortwandelen, woedend moglen worden, de regtbank moglen beleedigingeii,of geheimen inog- (en trachten te openbaren. „I)e gevangenen, die levend verbrand moeien wor-
deu, hebben aan elke zijde een Jeziiit. die hun aanhoii- dend zegt, dal zij hunne ketterij moeten afzweren, en zoo iemand een woord lot verdediging van de leer. waarvoor hij op het punt is den dood te ondergaan. poogl te zeggen, wordt zijn mond oogeublikkelijk gesloten. Dit zag ik aan ecu gevangene doen, zcgl e. ii ooggetuige, dadelijk nadat hij uil de poorten der Inquisitie kwam, toen hij, naar de zon opziende, die bij gedurende verscheidene jaren niet aanschouwd had, in verrukking uiiriep: „Hoe is het mogelijk voor niensehcu, die dal glansrijke ligchaain aanschouwen, om een ander wezen te aanbidden dan dat, hetwelk i bet schiep." „Als de processie op de plaats aankomt, waar eene |
groote slellaadje voor hare ontvangst is opgerigt, wor- I den, vreemd genoeg, op een troon van genade gebeden opgezonden en eene preek gehouden, die uit godde- loozc loftuitingen op de Inquisitie en bittere smaad- redenen legen alle ketters beslaat; daarna beklimt een priester ecu lessenaar en leest hel vonnis voor. |
„\\ls .!e \'_• vangene zegl, wauueei hei hem gevraagd
wordt, dal bij in hel Catholiekc geloof wil sterven, heef! hij hel voorregt van eerst gewurgd en dan ver- brand te worden; maar als hij in het 1\'rotestaulsehe ol\' ecilig ander gelooi\', dat van hel Catholiekc verschilt, wil sterven, moet hij levend verbrand worden: en als zijne geestelijke lroo*ters, de Jeznïten, afscheid van hem nemen, zeggen zij hem, dal zij hein aan den duivel overlaten, die aanzijn elleboog staat om zijne ziel Ie ontvangen, en die naar de vlammen der hel overtc brengen, zoodra de geesl zijn ligchaain verlaat. Wanneer alles gereed is, word) hel vuur op den grootcu brandstapel gelegd, en de lijdende martelaren, die stevig aan hunne palen zijn gebonden, worden levend verbrand, terwijl iiel levende vleeseh van de onderste deden dikwijls door de vlammen, die door den wind heen en weder worden gedreven, verbrand en opgetrokken wordt, alvorens de h vensdeelen worden aangedaan; en terwijl de arme lijdeis van oiibegrij- pelijke pijnen ineenkrimpen, doel de vreugde der groote menigte, door Roomsch bijgeloof en wreedheid ontvlamd, de lucht van juichtoonen weergalmen. De bovenvermelde ooggetuige zegt, dal de slagtoffere ongeveer vier voel boven den grond aan de palen geketend werden. Kene hoeveelheid doornachtigc brem, die rondom den bodem der palen lag, werd in brand gestoken; door eene windvlaag kon de vlam in sommige gevallen niet hoven de laagste deden van het ligchaain reiken. Sommigen werden dus gedurende ecu paar uren gemarteld, en werden dood gebraden, maarniet verbrand. Dil toonecl.zegl hij, wordt aau- schouwd door nieiisehcn van beiderlei kunne en alle leeftijden, niet zulke vervoeringen van vreugde en voldoening, als bij geene andere gelegenheid te zien zijn. Enopdal de lezer niet moge denken, dat de/c oiinienselielijke vreugde de uitwerking is van eene natuurlijke wreedheid, en niet de geest hunner gods- dieiist, verzekeren wij hem, dat van alle boosdoeners, met uitzondering van ketters, de gewelddadige dood nergens anders tcederder betreurd wordt dan ouder hetzelfde volk, zelfs wanneer er in de wijze van hun dood niets is, dal onnienschelijk ol\' wreed schijnt." /.ie lso.wsn.iK. AVADOUTAS, eene bijzondere soort van nnneho-
reten bij de Hindoesche Brahmanen, die eene zeer gestrenge levenswijze hebben, hunne vrouwen en kin- deren verlaten, de grootste onthouding in acht nemen. en zich al de gemakken en in groote mate ook de noodzakelijkheden des levens ontzeggen. Zij doen afstand van alle aardsche bezittingen van allerlei soort, |
|||||||||
|
34
|
||||||||||
|
?(•.« AYATA IJS — AVKRROISTKX.
|
|||||||
|
belangrijke plaats in den Roomschen rozekrans dan
zelfs het Paternoster of Gebed des lleeren. Ave- Maria\'s worden dikwijls gebeden als boetedoening, verzoening en uitdelging van zonden. Ouder de ge- beJen door de eerste Christelijke kerk gebruikt , worden geeue Ave-Maria\'s gevonden. Men riglte zieb steeds tol (jlod, nooit lot de Maagd. Zelfs Roomsche schrijvers zijn niet in slaat, om zijn oorsprong verder dan de vijftiende eeuw na te gaan. \\ inccutius Ferre- rins schijnt de eerste geweest te zijn, die dit formulier vóór zijne preêkcu gebruikte. Zijn voorbeeld vond hoc langer zoo meer navolging, en ten laalsle werd bel in hel Brevier te gelijk mei hel Gebed des Heeren opgenomen. Krasmns, wijzende op de gewoonte om een Ave-Maria te bidden voor hel begin der preek, zegt, dat de predikers gewoon waren om de Maagd iu te roepen in lul begin van liunue redevoeringen, elijk de llcidenscbe dichters hunue muzen plagten !. doen. AVERNUS, een ïneerin < \'auipauië, dat, volgens de
Latijusche dichters, de ingang lol de helsehe oorden was. Daarom werd bel woord ook dikwijls gebruikt voorde onderwereld zelve. Zie Ta ut .\\ ui s, II un>. AYERROlSTEN, zij die de leerstellingen aanna-
mell van Averroes, een uitstekend wijsgeer, die in de twaafde eeuw Ie Cordovageboren werd en iu 1 198 ie Marokko stierf. Wegens de vertalingen en de coni- meiitariën, die hij op de werken van Aristoteles schreef, kreeg hij den naam van den l\'erklaardet. Zijn eigen wijsgecrig stelsel was op dal van Aristoteles gebouwd ; ten opziglc van den oorsprong der dingen nam bij cehler de Oostcrsehe leer dor einanatiëu aan. Men maakte de tegenwerping, dat zijne wijsbegeerte on- bestaanbaar was met de leerstellingen van den koran; maar om wijsgeerige stelsels staande Ie bonden zonder den schijn aan te nemen van theologische leerstellingen te vernietigen, hield bij zieb aan hel beginsel, dal eene stelling, die in de theologie waar is, iu de philosophie valseh kan zijn, en omgekeerd. Ken kenmerkende trek van de wijsbegeerte \\an
Averroes was, dal zij een onderscheid maakte lussehen den geest en de ziel. Door den geosl kout de nienseh algemeene en eeuwige waarheden; door de ziel is hij iu betrekking met de verschijnselen der tastbare wereld. De gcesl is werkend verstand; de ziel is lijdelijk verstand. De geest is eeuwig, onvergankelijk; de ziel is vergankelijk en sterfelijk. De verceniging van de twee beginselen breng de gedachte voort, zooals die iu den nienseh bestaat. Do godsdienst is waarheid voor de ziel; de wijsbegeerte is waarheid |
|||||||
|
en dragon niets anden dan een stuk linnen om hun
midden, /ij wrijven lniii ligckaam in met ascli, en als /.ij liongcr hebben, luupen zij een huis binnen en steken,/onder een enkel woord te spreken, de banden uit; zij eten onmiddellijk, wat Imn gegeven wordt. Sommige hunner geven zich zelfs niet eens de moeite om op deze wijze aalmoezen te vragen, maar gaan aan den oever van de eene of andere rivier liggen, waar bel landvolk, dat deze rivieren als heilig beschouwt, nooit nalaat Imn melk en vruchten in overvloed te brengen. Zij trachten op de/e wijze in een slaat van luiheid te leven, en tocli al bet noodige voor hun dagelijkse!) onderhoud te krijgen. A VAT.VItS, de gedaanteverwisselingen of vleesch-
wordingen van Vischnoe, een van de personen der liiudoesche drieëenheid. Deze avalars zijn tien in getal, negen er van zijn reeds voorbij, en de laatste moet nog komen. Denegen verledenaeaiarsstellen de godheid voor, die eene menschelijke gedaante aanneemt, om, wat de drie eerste aangaat, zekere belangrijke gebeurtenissen te vervullen; wal de vijl\' volgende aangaat, om een einde Ie maken aan godslas- terende ondeugd, om reusachtige dwingelaudij omver te werpen en de onderdrukte onsehuid Ie wreken; en wal de negende betreft, om de mensclienoflers af ie schallen. De tien avatars of geboorten van Vischnoe waren: — 1. Als een viseb; i. Als een schildpad : .\'!. Als een varken; I. Als een leeuw; ."). Als een dwerg; (>. Als 1\'oeroeslioe-rani; 7. Als Ram; 8. Als Krislina; \'.I. Als Boeddha; 10. Als Knlkee, ol\' in de gedaante van een paard. De /es eerste de/er vlecsch- wordingen builden plaats in de satya-yug ol\' gouden eeuw; de andere zijn van latere dagteekening. De tiende, die nog komen moet, zal plaats hebben aan het einde van de ijzeren eeuw der wereld. Behalve de/e tien avalars worden er iu depurauas vele andere vermeld. Om kort te gaan, elke beid en elke heilige wordt dooi1 liindoesche schrijvers als eene vleeschge- worden godheid aangemerkt. Zie Vischnoe. AVE-MARIA, een formulier-gebed dal in de
Roorasche kerk gebruikt wordt. Het beslaat gedcel- tebjk ili 1 den groet door den engel (iabriel aan de .Maagd Maria gebragt (Luk. 1:18), waaraan een gebed aan de Maagd gevoegd is. Hel geheel is als volgt:— ! „Wees gegroet, Maria, vol van genade, de Heer is niet n, gezegend zijl gij boven alle vrouwen, en ge- j zegend is de vrucht uws ligchaanis, Jezus". Heilige j Maria, Moeder (lods, bid voor ons, arme zondaars, nu en in bet uur van onzen dood. Amen.\'\' Hit Ave- ! Maria of Wees gegroet, Maria, beslaat eene meer i |
|||||||
|
AVIGNONISTEN — AVONDDIENST. 267
|
|||||||
|
voor den geest. De Averroïsteu maakten derhalve
ecu zeer groot onderscheid tnsschen rede en geloot\', hetgeen de godgeleerden van dien tijd opwekte, om luide tegen de seete op te komen. De aanstootelijkstc hunner meeningen werden eindelijk, in liet begin der zestiende eeuw, doorliet laatste Latcraansche concilie ouder paus Leo X. volkomen veroordeeld. In de achtste zitting van dat concilie werd plegtig door ten decreet verklaard, dat de /iel des menscheu onster- felijk is, eu dat verschillende ligchamen niet door een gedeelte van dezelfde ziel in beweging worden gebragt, maar dat elk ligcliaam eene ziel voor zich heeft. AVIGNONISTEN, eene secte van Roomschge-
zinden in cle vorige eeuw te Avignou in Frankrijk ontstaan, die de dwalingen der Collgridiaueit weder in liet leven riep, welke zieli in de vierde eeuw door eene buitengewone vereeriiig van de .Maagd Maria onder- scheiden hadden. De stichters der Avignonisten waren Grabiauca, een L\'oolseli edelman, en Pernety, abt van Burgal, een Benedictijner monnik, aan wieneen werk wordt toegeschreven, dat in 17\'JO liet licht zag en getiteld is: De deugden, magt, goedertierenheid en heerlijkheid van Maria, de moeder Gods. AVONDDIENST. In de eerst.\' Christelijke kerk
werden de avond- en de Mohgendiesst (zie ald.) op dezelfde wijze gehouden, maar met zulke veraude- ringeu in het psalmgezang eu «Ie gebeden, als met den tijd en do omstandigheden overeenkwamen. De morgeudienst begon mei den drie en zestigsten psalm, terwijl de avonddienst met den honderd een en veer- tigsten begon, welke daarom door den schrijver van de Apostolische constituticu de Avoudps.ilm genoemd wordt. Chiysostoiniis zegt, dat deze psalm voor het begin der dienst aangenomen werd, als een heilzaam medicijn om ons van zonde te zuiveren; dat welken smet wij ook gedurende deu geheclen dag builen \'s liuis, op de markt, Ie huis, of in welke plaats ook, op ons mogen geladen hebben, wij, wanneer de avond valt, alles door dit gei stelijk gezang kunnen wcgwer- pen, dat een medicijn is om ons van al zulke bevlek- kingen te zuiveren. Na dezen psalm volgden dezelfde gebeden, die bij de morgeudienst gebruikt werden, aan liet einde van welke het avondgebed werd gebezigd in deze woorden: — „Laat ons bidden tot den lieer (on Zijne goedertierenheid cu /.iju incdedoogen, cu Hem smeeken ons den engel des vredes te zenden, en alle goede dingen die voor ons gepast zijn, en dal Hij ons een Christelijk uiteinde moge verleeiicu. I.aat ons bidden, dat deze avond en 11 elit in vrede en |
|||||||
|
zonder zonde mogen voorbijgaan, en ons leven steeds
onlaakbaar en onberispelijk moge zijn. I.aat ons ons zelve en elkander aanbevelen aan deu levenden God door Zijnen Christus." Dan werd de avonddankzeg- giug in deze woorden opgezonden: —„O God, die zouder begin eu zonder einde zijl, die de Maker en Bestuurder van alle dingen door Christus zijt, de God en Vader van Hem vóór alle dingen, de lieer vanden Geest, eu de Koning aller dingen, zoowel onligchanic- lijke als ligchamclijke; die den dag voor werken van licht gemaakt hebt, en deu nacht om rust aan onze zwakheid te geven: want de dag is van L\' en de nacht is van U; Gij hebt bel licht eu de zon gemaakt: ont- vaug nu, goedertieren en genadige Heer, deze onze avonddankzegging. (Jij, die ons geleid hebt door de lengte van den dag, en ons gebragt hebt aan het begin van den nacht, bewaar en behoed ons door Uwen Christus; sla toe, dat wij dezen avond in vrede, eu dezen nacht zouder zoude doorbrengen; en verwaardig : I. ons lot liet eeuwige; levcu te brengen door Uwen Christus, door wien U lof, eer en aanbidding zij in den Heiligen Geest, lol in eeuwigheid. Amen." Als deze dankzegging geëindigd was, zeide de diaken tot de j gemeente, dat zij zieb moest nederbuigen om den zegen Ie out vangen, waarop het volgende gebed werd uitgesproken: „O God onzer vadereu eu lieer van geuade, die door Uwe wijsheid deu menseh als een re- delijk wezen geschapen hebt, en van al Uwe schepselen op aarde aan U hel dierbaarste; die hem heerschappij lubt gegeven over de aarde, eu ons gemaakt hebt, door Uw welgevallen, lol koningen eu priesters, hel eene om ons leven te verzekeren, en hel andere om Uwc wettige eeredienst te behouden: verwaardig U uu, o Alniagtigc Heer, U neder te buigen en het schijnsel Uws gelaats aan Uw volk te vertoonen, dat deu nek | des harten voor U buigt; en zegen het door Christus, door wien Gij ons verlicht hebt mei hel licht der kennis, en U aan ons hebt geopenbaard: niet wien aan U en deu Heiligen Geest deu Trooster, alle waardige aanbidding van elke redelijke en heilige natuur tot iu \' eeuwigheid toekomt, Amen." Bij het einde van dil gebed zond de diaken de gemeente weg op de gewone i wijze, gelijk bij de morgeudieusi: „(iaat henen in vrede." Behalve de/r gewone wijze om de avonddienst te
houden, wordt ook nog een avondgezang door vele oude schrijvers vernield, dat bij het plaatsen der lichten gebruikt werd. „Hel kwam onzen voorvaderen goed voor\', zeg! Si. Basilius, „om de gave van het avondlicht niet geheel eu al iu stilte te out vangen, |
|||||||
|
268 A\\
|
MAAL.
gegeven, maar door den Apostel Paulus wordt bet iu
1. Cor. XI:20„des Heereuavondmaal"genoemd,als zijnde ingesteld door Christus in deu nacht, waarin Hij door Judas verraden werd. De naam, waardoor dit sacrameul in alle eeuwen der Kerk, en onder al hare verschillende afdcelingen, aangeduid is, is de Comml\'NIK (zie ald.). liet is ook de ExrhariMe ge- noemd, als zijnde eene zinnebeeldige uitdrukking van dankzegging voor verlossende genade. Het innige verband tusschen hel avondmaal en hel
Joodsehe l\'aaschfeesl werd zoo sterk door de eerste bekeerlingen van het Joden- lot liet Christendom erkend, dat zij, gelijk Epiphauius aangetoond heeft, vele jaren lang voortgingen mei beide feesten in ach! te nemen, en zelfs in de Christelijke kerk iu hel alge- meen werd het avondmaal met bijzondere plcgtighcid op hel Paaschfeesl gevierd, dal mei hel Joodsehe feest overeenkwam. Dal de (wee iiizellingen echter in werkelijkheid van elkander geseheide II waren, blijkl duidelijk uil hel lei\', dal Paulus iu I. Cor. XI geeiie melding vuu het Joodsehe Paosclifeest maakt, terwijl hij d^[\\ aard en de- instelling van het avondmaal uaauw- keurig beschrijft, en er als eene gewone\' plcgtighcid enen- spreek) iu de\'ze\' woorden: „Wanl zoo dikwijls als gij dil brood zuil eten, en dezen drinkbeker zuil drinken, zoo verkondigt den dood des Heereu, totdal I lij komt." .Men heeft elc vraag gesteld, of Christus zelf aan
deze heilige plcgtighcid bij hare\' eerste instelling eicel nam. ((ver dit punt wordt noch door lie-t verhaal iu elc Evangeliën, noch door dat iu den eersten brief aan de gemeente van Coriuthc eenig lichl geworpen. Daarom heeft er veel verschil van mecning, zelfs van de vroegste tijden al\', over dil onderwerp bestaan. Chrysostomus en Augustinus beweren van ja; hel schijnt echter zeer onwaarschijnlijk, dat Jezus, hoewel Hij deed nam aan het typische leest van het Joodsehe Pascha, eh\'cl zeui hebben genomen aan cen feest, dat niet voor Hem, maar voor Zijn volk bestemd was. Hij spreekt van hel brood als „dat voor u gebroken wordl", meenende voor Zijne1 discipelen, en len op- zigti\' van den wijn zeide Hij: „Drinkt allen daaruit." De gewijde elementen en de wijdingshaudeliugcn heb- ben eene volkomeue betrekking op hel avondmaal als een feest, waarvan Hij het voorwerp was, waarvan genomeu moest worden, en waaraan Hij in gcenen dcele een deelnemer was. Eene andere vraag is gedaan, waarover gorigclccr-
den in alle eeuwen verschillende gevoelens gehad hebben, namelijk: of Judas de verrader aan hel |
|||||||
|
maar onmiddellijk hij zijn verschijnen daarvoor te
danken." Ken gezang van deze soort komt in hel Alexaudrijusche manuscript van de Septuaginta voor, hetwelk is als volgt: ..\' > Jezus Christus, Gij vrolijk lielit van den heiligen glans des onstcrfclijkeu, licmel- scheu, heiligen, gezegenden Vaders! wij loven en prijzen uu, daar wij gekomen zijn bij hel ondergaan der zon en liet avondlicht zien, den Vader, den Zoon en den Heiligen (leest van (ioil (ofden Vader, Zoon en Heiligen (ieest, die (iod is), fiij zijl «aardig, dat te allen tijde lofzangen tol I gezongen worden mei heilige stemmen, o Zoen van (tod, die hel leven geeft. Daarom prijst l\'de wereld." De bepalingen voor de avonddienst :rhijnen in onderscheidene kerken aan- merkelijk van elkander verschild Ie hebhen; in alle was echter een v i ij grool aantal psalmen en gezangen met de gebeden \\ erniengd. AVONDMAAL, een Christelijk sacrament, door
onzen gezegenden Verlosser ingesteld in den nacht, waarin Hij verraden werd, ter gedachtenis van Zijn lijden en dood. Mei verhaal van de eerste instelling er van wordl aldus door den Evangelist Matlheüs gegeven: — ..En als zij alen. nam Jezus hel brood, en gaf hel den discipelen, enzeide: Neemt, eet, dal is mijn ligchaain. En hij nam den drinkbeker, en gedankt hebbende, gat\'hun dien, zeggende: Drinkt allen daaruit. Wanl dal is mijn bloed, hei bloed des nieuwen testaments, hetwelk voor velen vergoten wordt, lot vergev ing der zouden. En ik zeg u, dat ik : van nu aan niet zal drinken van deze vrucht des wijnstok- tot op dien dag, wanneer ik mei u dezelve nieuw zal drinken in het koningrijk mijns Naders." Jezus had juist Zijn laatste Paaschfeesl op aarde gevierd, Zijne laatste handeling van het inachtueineu \' der Joodsehe cci\'cinonieélc wei. De type had hare dienst gedaan, en maakte uu plaats voor de antitype. Daar liet l\'aaschfeesl iu verloopcne eeuwen eene voorstellinggeweesl was van dien dood, dien Jezus op liet punt was van Ie ondergaan, ging Hij er toe over : om eene overeenstemmende plcgtighcid iu ie stellen, die van liet Avondmaal, ten einde in alle toekomstige eeuwen een blijvend gedeukleckcn te zijn van dezelfde plegtige gi heurtenis. Jezus, hel typische Pnaschfcesl gevierd hebbende, nam de overblijfselen van hel Paasebbrood en v an den Paa-chw ijn. en vv ijddc /.r op nieuw als de elementen van dal grootc feest, dal Zijn ; vutk voortaan zou vieren lol gedachtenis van Hem j als bel l\'aaschlani, dal voor hetzelve geofferd was. (leen naam wordl door (Ie Evangelisten, die de \'
insli Hing i r van xcrmcldc.i, aan dil (\'hrislelijke feesl |
||||||||
|
AVONDMAAL.
|
|||||||||
|
26\'J
|
|||||||||
|
avondmaal ded nam. De Apostolische constitutiën
verklaren, dal hij bij de plegtige gelegenheid niet tegenwoordig was. De voorstanders van deze meeuing grondvesten zich voornamelijk op Joh. Xllf : .\'{0 : „Hij dan, de bete genomen hebbende, ging terstond uit. tëu het was uaclit." /.ij, die de tegenovergestelde meening aankleven, beroepen zich op Luk. XXII : 11 : „En gij zuil zeggen tol den huisvader van dat huis: De Meester zegt u: Waar is de eet/aal, daar ik liet pascha met mijne discipelen eten zal?" en ook op het gezegde van onzen Heer, toen Hij den beker aan Zijne discipelen overgaf: „Drinkt allen daaruit," hetgeen aanduidt, gelijk men veronderstelt, dat de twaalf discipelen allen van de gewijde elementen gebruikten, liet lieerseliemle gevoelen der Kerk in alle eeuwen is geweest, dat Judas tegenwoordig was en niet de andere discipelen van de elementen gebruikte. Hel is eenigzins vreemd, dat wij hij de Apostolische
Vaderen Baniabas, Polycarpus en Clemens van Rome gcenc vermelding van het avondmaal vinden. Slechts in de geschriften van fgnatius vindt men iets aan- gaandc dit onderwerp, en aannemende dat die gedeel- ten et-hl zijn, hetgeen men betwijfeld heeft, dan zijn toch nog de wenken geling en zeer algemeen. De meeste \\an de eerste apologeten voor bel Christen- dom bewaren ook liet stilzwijgen over deze inzetting. .Iiistiinis Martvr lieeft echter twee beschrijvingen er van in nagenoeg dezelfde bewoordingen gegeven. ..Op Zondag," zegt hij, „komen wij allen op eene plaats bijeen, zoowel zij die in de stad, als zij die op het Iaml wonen, en de geschriften der Apostelen en Profeten worden zoo lang gelezeu, als de tijd zulks veroorlooft. Als de voorlezer ophoudt, houdt de voor- zitter van de vergadering eene aanspraak, waarin hij de roemrijke dingen herhaald die voorgelezen zijn, en de aanwozendon vermaant ze te volgen. Dan staan wij allen op en bidden. Na het gebed wordt er brood, wijn cu water binnengebragt. De voorzitter van de vergadering bidt wederom naar zijne bekwaamheid, en zegt dank, waarop de aanwezigen antwoorden „Amen". Hierna worden het brood, de wijn en het water aan hen, die tegenwoordig zijn, uitgedeeld, en de diakenen brengen gedeelten er van aan hen, die door noodzaak verhinderd zijn om de bijeenkomst hij Ie wonen. Zij, die kunnen en willen, brengen in geld aan wat bun behaagt, hetgeen aan den voorzitter van <le vergadering gegeven wordt , en gebuikt wordt voor ile ondersteuning van weduwen en wezen, zieken, armen eu al wie behoeftig is." In de zamenspraak niet Trypho den Jood, die gewoonlijk aan Justinus |
toegeschreven wordt, vinden wij uitdrukkingen als
deze: „de offerande van het brood der dankzegging," „hel eucharistische maal van brood en wijn;" maar geen verhaal wordt gegeven van de wijze, waarop de plegtigheid gevierd weid. Iremeus beweert iu zijne twistgeschrifteu, dal hel avondmaal als eene offerande beschouwd moest worden, tegenover de Gnostieken, die zeiden, dal alle offeranden opgehouden hadden. Hij draag! echter zorg om het te ouderscheideu : van de Joodsche offeranden, en zegt, dat bet van een
hoogerou cu meer edelen aard is dan deze enkel typische inzet tingen. Clemens van Alexandrië, Origc- nes, Tcrtiillianus eu C\'yprianus maken allen veelvul- digc toespelingen op het avondmaal als eene blijvende inzetting in de Kerk. De Apostolische constitutiën, welk werk het oudste liturgische document is dat bestaat, eu den grondslag uitmaakt van de lilurgiën der Uosterschc en VVcstersche kerken, geven echter hel belangrijkste berigt aangaande hef avondmaal, zooals het in de eerste Christelijke kerk gevierd werd. De bijzondere dienst dergeloovigen werd steeds bc- gonneu mei een afzonderlijk en stil gebed, dat ge- woonlijk gevolgd werd door een algemeen gebed voor de Kerk eu bet geheclc meuschelijk geslacht; daarna kwam elk der broederen naar voren om eene vrijwillige ga> i, volgens zijn vermogen, in de schatkist der kerk te werpen, en de rijken droegen altijd zorg om een gedeelte van de bunnen in brood en wijn aan ie breu- gcu. lil deze verzameling werden de beide elementen voor het avondmaal genomen; hel eene bestond van ■ het begin af uil het gewone brood, dal iu hel land
gebruikt werd, en het andere uil wijn met water ver- niengd, volgens het algemeenc gebruik der Ouden. Vóór de tiitdecling dezer elementen werden twee pleglighedeu altijd mei de grootste naauwgezetheid in acht genomen, — de eene een zinnebeeld van de zuiverheid, die bij de inzettiug paste, de andere van de liefde, die onder al de discipelen van Christus | heerscheu moest. De diakenen bragten een kom met
water, waarin de voorzittende dienaren de handen waschten, in tegenwoordigheid en ten behoeve van \\ de geheele gemeente, — een gebruik gegrond op de
| woorden van den Psalmist: „Ik waseh mijne handen
in onschuld, en ik ga rondom Uw altaar, o Heerc!" — en daarna gaven de vereenigde broederen op een gegeven teckeu, tol bewijs van hunne wederzijdschc vriendschap en goeden wil, elkander een heiligen kus; dienaren begroetcdeu dienaren, de mannen hunne niedeniaiinen, en de vrouwen de vrouwelijke leden, die naast haar stonden. T»ij dit gedeelte der dienst |
||||||||
|
270
|
|||||||||
|
AVONDMAAL.
|
|||||||||
|
werd eeu ander gebed van een algcinceuen aard opge-
zonden, bij liet einde waarvan de dienaar, de aanwe- zigcu aansprekende, zeidc: „Vrede zij u" waarop zij antwoordden: „en niet I\'wen geest." Een weinig stil
gehouden hebbende, zeide hij: „Heft uwc harten op lol God," waarop zij antwoordden: „Wij hellen ze op tot God;" en dan ging hij na cene andere korte tusschenpoozing voort met: „Laat ons (iod dankzeg- gen,\'\' waarop zij onmiddellijk ten antwoord gaven: „Hel is gepast en betamelijk dat te doen." Deze voorafgaande vermaningen al\'geloopen zijnde, zond de dienaar de grootc dankzegging voor alle zegeningen, zoowel tijdelijke als geestelijke, op, voorna mei ijk voor de onuitsprekelijke liefde van God, geopenbaard inden dood, de opstanding en de hemelvaart van Christus, en voor die heilige in/cltiug, waarin Hij, in genadige vereenigingiiiel de nat uur des meuselien,klaarblijkelijk voorgesteld wordt als gekruisigd en gedood; terwijl hij eindigde met eene ernstige begeerte, dat zij, die van voornemen waren het avondmaal Ie gebruiken, deel mogteu hebbeu aan al de voordeden, die hel bestemd was om mede te dcelen, waarop alle aanwezigen luide „Amen" zeiden. Wanneer de gemeenteleden op hel punt «aren om naar de voor liet avondmaal bestemde plaats Ie gaan, — want tol dien tijd was die niet bezet, — riep de dienaar uit : „Heilige dingen voor heilige pcr.soueu," hclgeeu overeenkwam met een verbod voor allen, die onheilig waren. De uituoodigiug om aan het avondmaal deel te nemen geschiedde door het zingen van ecnigc gepaste l\'salnien, zooals het gedeelte uit den 3t,u": „Smaakt en ziet, dal de Heere goed is," en het l.\'53,te, dat begint mei: „Ziel, hoe goed en hoe liefelijk is hel, dal broeders ook zamen wonen !"Als de elementen door eeu gebed gewijd waren, dat voornamelijk uit de woorden der instelling bestond, nam de dienaar het brood op, en hel brc- kende tol gedachtenis van het ligehaain van Christus, dal gebroken werd, deelde hij het aan zijne niedehel- pende broederen naast hein uit, en op dezelfde wijze ook den beker, waarop het brood eu de beker door de diakenen in geregelde orde aan eik der communicanten werden gebragl met deze woorden: „Hetligehaain van Christus,\'„liet bloed van Christus," waarop de C iinmuuicaiil eeu vroom „Amen\'\' uitsprak. De wijze, waan p de communicanten hel element ontvingen, was door hel in de rcglerhaud te nemen en de linker er onder te houden, om t e verhinderen dat er iels van vallen zoude. Als hel avondmaal al\'geloopen was, werd een dankzeggend gezang gezongen, en een gepast gebed uitgesproken, waarna de broederen elkander wederom |
|||||||||
|
den heiligen kus gaven eu, na den zegen huns herders
ontvangen te hebben, vermaand werden om zich te verwijderen niet: „Gaat in vrede." Het avondmaal werd oorspronkelijk des avonds of
des nachts gevierd; in de Apostolische eeuw schijnt het somtijds gedurende den nacht, somtijds gedurende deu dag plaats gehad te hebben. Justiuus Martyr maakt geeue melding van den\'pusten tijd, waarop het gevierd werd. Tcrtulliauus spreekt van l\'aaschavond als een bijzonder tijdstip voor de toediening van dit sacrament. Dit gebruik hield gedurende vele eeuwen aan. In de elfde eeuw werd het naar deu avond, eu daarna naar deu namiddag van den dag vóór 1\'asehen, eu later naar den morgen van dien dag overgebragt. : De viering van het avondmaal op Kersavond hield
lol een laat tijdvak aan. Aan het oude gebruik, om deze plegtigheid bij nacht Ie vieren, is waarschijnlijk het nieuwere gebruik, om bij zulke gelegenheden waskaarsen te branden, toe te schrijven. In de vijfde eeuw werd negen uur des morgens het canonieke uur, en werd er bepaald, dat het avondmaal des Zondags eu op hooge feestdagen op dit uur zou gevierd worden, en bij andere gelegenheden te twaalf ure. in de eerste Kerk was het eene algenieene gewoonte om dit sacra- meut op Donderdag vóór 1\'asehen, zijnde de dag zijner oorspronkelijke instelling, toe te dienen; som- inigeu beweerden zelfs, dal uien zich slechts tol eene jaarlijksehe viering van dezen dag bepalen moest, hoewel het beerschende gevoelen der Kerk ten gunste 1 van veelvuldige avondmaalsviering was. Wekelijksehe
en zelfs dagelijksche communie schijnt in de eerste Kerk vrij algemeen plaatsgehad te hebben. De eerste dag der week kreeg dikwijls den naam van diespaui», dag des broods, met blijkbareziuspelingopde viering van het sacrament op dien dagi Dat dagelijksche \' avondmaalsviering door de Apostelen plaats had, is
\', somtijds afgeleid uil Hand. 11 : 12, Mi: „En zij
1 waren volhardende in de leer der Apostelen, en in de
gemeenschap, en in de breking des broods, en in de ; gebeden. Eu dagelijks cendragtelijk in den tempel
volhardende, en van huis tot huis brood brekende, alen zij te zaaien met verheuging en eenvoudigheid des harten.\'\' Hei avondmaal werd ingesteld in de opperzaal van
ecu bijzonder huis, en uil het zoo even aangehaalde gedeelte vau ile Handelingen der Apostelen blijkt, dat het door de eerste volgelingen van Christus in de huizen vau gcloovigcn gevierd werd. Lil 1. Cor. XI : \' 2(1 is duidelijk, dat de Corinthiërs eene afzonderlijke
plaatsgehad moeien hebben, die aan de inachtneming |
|||||||||
|
AVONDMAAL. 271
|
|||||||
|
gedurende langen tijd stand, om bet sacrament aan
kinderen t >r Ie dienen (zie Co mui Mt, KlNDKR-). Hel avondmaal werd ook dikwijls aan de zieken toege- diend, wanneer zij iu eeue ijlende koorts waren, eu aan boetelingen, als zij op bun Stelt bed lagen. Heiligen hadden ook de gewoonte om een gedeelte van het gewijde brood naar huis mede te nemen, en tot toe- komst ig gebruik in een kistje te bewaren, dat alleen voor dat doel bestemd was; als zij niet iu de gele- genheid waren om de inorgeudieust bij Ie wonen, namen zij een gedeelte van het brood. Wanneer een Christen-vreemdeling van hunne gastvrijheid gebruik kwam maken, was eeue van de eerste handelingen van vriendelijkheid, om een gedeelte van liet gewijde brood voor den dag Ie halen en hel liissehen hen te breken, ten einde hunne gemeenschap te bekrachtigen door zich te vcrecnigeu in eeue plegtigheid, die /.j iu de grootste eere hielden, en de inachtneming waarvan zij als noodzakelijk beschouwden voor hun geluk zoo- wel hier als hiernamaals. In de eerste Christelijke kerk namen, zooals wij
gezien hebben, alle geloovigeu aan hel avondmaal deel, en de regel van St. Ambrosius: „AlleChristenen behooren op eiken dag desHeeren aan hel avondmaal deel ie nemen," werd beschouwd als gecne uitzonde- ring te dulden. Kerst iu de zesde eeuw werd het onderscheid erkend tnsschen communicanten en niet- coininiiuieanleu. Hieruit ontstond later hel gebruik om gewijd brood, Eulogia (zie ald.) gehectcn, te bewaren, ten einde het aan dezulken aan te bieden, die er gebruik van wensolilcii Ie maken, in plaats van deel Ie nemen aan de geregelde communie met de Kerk. Deze personen werden llalfirey-coiiimuiiU\'antett genoemd. Na de algemeene invoering van den kiu- derdoop ging men voort met het avondmaal toe Ie dienen aan allen, die gedoopt waren, hetzij kinderen of volwassenen. Iu de Afrikaansehe kerk had men de gewoonte, om hel aan de doodeu toe Ie dienen, eu zelfs om een gedeelte van de gewijde elementen niet hen te begraven. Communicanten droegen in de eerste kerk eene bijzondere kleeding, wanneer zij aan bel sacrament deel namen, waarschijnlijk een wit kleed : de vrouwen droegen witte sluijers, (lominiritlit-H gc- heeteu. Alle geloovigeu moesten zekere offergaven of geschenken van brood eu wijn medebrengen. Het brood werd iu een laken van wit linnen gewikkeld; de wijn was ineen drinkval, ama of (lm lila genoemd. Deze offergaven werden naar het altaar gebragt, nadat de diakeu gezegd bad: „Laat ous bidden," en terwijl de vergadering bezig was niet een lied te zingen, dat |
|||||||
|
van deze plegtigheid en aan de uitoefening der open-
bare eeredicust gewijd was. In lijden van vervolging vierden de eerste Christenen hel avondmaal, waar zulks veilig geschieden kon, o|> geheime plaatsen, op .de kerkhoven, in holen en galen der aarde. Maar als
hel gedaan kon worden, couimuuiceerden zij gezamen- lijk in de gehouwen, die voor de openbare ceredicnsl li.slenid waren. Do wijding der elementen in bijzon- dore woningen werd door hel concilie vin Laodieea verboden. Niels wordt in het Nieuwe Testament aangaande
den persoon gezegd, door wien het avondmaal bediend moei worden. Onze Heer zelf was de eerste, die zulks volbragt, en hel is waarschijnlijk, dal, dezelfde dienst later door de Apostelen vervuld werd. Wij vernemen van de schrijvers der tweede en der derde eeuw, dal hel de bijzondere diensl van den bisschop of voor- gangcr der vergadering was, om hel avondmaal Ie bedienen. Volgens hel reeds aangehaalde verhaal der plegtigheid van .lusliuusMartyr sprak de voorganger der broederen hel bid- en dank- of lolformulier over de elementen uit, en verdeelden de diakenen ze onder de tegenwoordig zijnde communicant en, en braglen zij ze naar hen, die afwezig waren. Ignat ius berigl ons, dal de viering gedurei de de afwezigheid van den bisschop niet kou plaats hebbeu. In de Apostolische constituticn wordt iic bediening van hel avondmaal nu eens aan den \\ooruaamsteu priester, dan weder aan den bis- schop toegeschreven. Jlij moet met de presbyters en diakenen voorliet all aar slaan, en de dienst der wijding vervullen. Gedurende langen tijd was hel aan een presbyter verboden om, als de bisschop tegenwoordig was, de elementen te wijden, daar die dienst aan den bisschop alleen behoorde. -Maar in de Middeleeuwen deden de bisschoppen zelden diensl aan de tafel des llcercn. De algemeene regel in de eerste Kerk was, dal de bisschop de elementen wijdde, bijgestaan dooi\' den presbyter, eu dal de presbyter hel brood uitdeelde, en de diaken den beker aanbood. Jiij afwezigheid van den bisschop geschiedde de wijding door den pres- byter, en iu zulk geval werden het brood en de beker door de diakenen rondgebragt. Somtijds namen de diakenen de wijding der elementen op zich; dit gebruik werd echter door verschillende kerkvergaderingen verboden. Gedurende de viering van bet avondmaal iu de
eerste Christelijke kerk inogten slechts geloovigèn in volle gemeenschap met «Ie kerk tegenwoordig zijn; allen, die tegenwoordig waren, namen aan de plcgtig- beid deel. De gewoonte ontstond eindelijk, en hield |
|||||||
|
272 AVONDMAAL.
|
|||||||
|
in de twaalfde, en in Duitschiand in de dertiende
eeuw ingevoerd. Heide elementen werden tot ongeveerde twaalfde
eeuw aan geestelijken en leeken toegediend, toen men In de Westersche kerk den beker langzamerhand aan de leeken begon Ie onthouden, (/ie Kklk). De Grieken behouden iu de hoofdzaak hel oude gebruik, en de Protestanten ge\\ en algemeen hel sacrament aan geestelijken en leeken. \\\\ ij zagen reeds boven, dat de elementen aan de aanwezigen gegeven werden mei de woorden : „Hel ligchaam van Christus," en „liet bloed van ( hrislus," en dal deze telkens ..Amen\'" zeiden. In den lijd van (iregorius den Oroote vinden wij dll formulier cenigzius uitgebreid, aldus: „Hel ligchaam van onzen Heer Jezus Christus beware uwe ziel," en vóór den lijd van Karcl den Groote bestond hei uil de woorden: „Het ligebaain van onzen lieer Jezus Christus behoede uwe ziel voor hel eeuwige leven.\'\' In de eerste Christelijke kerk werd hel avondmaal
in zijne oorspronkelijke eenvoudigheid behouden, en de plegtigheid werd beschouwd als ecne gedachtenis- viering van hel lijden en den dood van (\'hrislus. cu een middel om hel geloof Ie versterken en de liefde Zijner volgelingen Ie vermeerden. Iu den loop des lijds begon men zeer figuurlijke ia:d ie gebruiken, welke, als zij letterlijk opgevat werd, de ligcbainclijke tegenwoordigheid van (\'hrislus bcleekeude. Kvcuwel werd eerst inde negende eeuw delecrccnerwezenlijke verandering van substantie van de elementen In hel avondmaal verspreid. (ZieTiiANssuBSTANïiAïij:). Dii leidde natuurlijk lot de aanbidding van (\'hrislus iu hel sacrament (zie Hostik, Aanbidding van dk) en de daarmede verinaagschaplc leer, dal. hel avondmaal eene u are en geschikte offerande is voor de zoude der levenden en der doodeil, of der zielen iu hel vagevuur. (Zie Mis). I!ij de Hervorming iu de zestiende eeuw werden deze leerstukkeu van Home door de Prote?- tantsche partij \\ erworpeu ;maar Lul her, nog hechtende aan de letterlijke verklaring van de woorden onzes Zaligmakers: „Uil is mijn bloed\'\', voerde de leer der C(iNsi;iisTANTIATii:(zie ald.) in, welke bcteckent, dal, hoewel de elementen onveranderd blijven, bet werkc- lijke ligebaain en hel werkelijke bloed van (\'hrislus door de communicanten met de symbolen ontvangen worden. Zwiugli, die evenzeer de Koomsche leer der Transsubstantiatie als de Luthcrsche leer der Cmtsab- slanliafie afkeurde, beweerde echter, dal het brood en de wijn niet meer dan ecne voorstelling waren van hel ligchaam en bloed van Christus, en dat er inde plegtigheid niets was dan ecne gedachtenisviering |
|||||||
|
voor de gi in .ut ■ gi schikt «as. In il ■ Iwa; lfdc eeuw
werd dit gebruik afgeschaft. Van August mus vernemen wij, dat gedurende de
viering van hol avondmaal de communicanten nut lmn gelaal naar liet oosten stonden. Kerst ontvingen de geestelijken de elementen, daarna de mannen, en hei laatst van allen de v: mwcn. De communicanten gingen twee ie gelijk naar liet allaar. Zij namen liet brood en den beker in de baud, herbaalden na den geestelijke bet sacramentale formulier, en eindigden mei een luid „Amen. I)i\' mannen ontvingen de elementen met ongedekte banden, die Ie voren gewasseben waren; de vrouwen maakten \\au den willen avondmaalsdock gebruik. In de negende eeuw begon liet gebruik, dal de dirnstdoi iele geestelijke bel brood in den mond der eomiiinuieanlen deed, om bun te belellen bet mede naar buis Ie nemen, liet gebruik, om bij de wijding en uitdeeling der elementen te knielen, werd eerst in de twaalfde en de dertiende eeuw ingevoerd, en werd eerst in een veel lal er tijdperk algemeen. Ten opzigtc van den aard van bet brood, dal bij bel
avondmaal gebruikt behoorde Ie worden, werd een lange en scherpe strijd gedurende langen lijd Lusseben de (irieksebc en de Latijnsche kerk gevoerd, de eerste streed \\ oorbel gebruik van gezuurd, en de la al si e voor dal van ongezuurd brood. Van de zevende eeuw al\' begon de Kerk van Home ongezuurd brood ie gebrui- ken, een gebruik dal bij de Hervorming door de Protestanten, mei uitzondering van de Luthcrsehcii, werd afgeschaft. Het avondmaalsbroodder Koomschcii Wordt de Hostie (zie abl.i genoemd. De wijn, dien onze Heer bij hel avondmaal ge-
bruikle, was natuurlijk de gewone wijn van Palestina, maar de oude kerken mengden steeds water onderden sacramentalen wijn. De Armeniërs gebruikten allecu wijn, en de Ai/uafinnen alleen water, beide seeteu weiden echt er als keilers beschouwd. De verhouding van bet water lot den wijn verschilde op verschillende lijden, daar hel somtijds een vierde, somtijds een derde van hei mengsel bedroeg. De AYcsIcrsche kerk mengde kond water niet den wijn; de (iricksclie kerk deed zulks in bet eerst ook, maar voegde er later, een oogeublik voor de uitdeeling, warm water bij. In de derde of vierde eeuw werd hel in de Oosterschc kerk de gewoonte, om de gewijde elementen voor de ge- nieentc in de hoogte te houden, ten einde haar eerbied voor het sacrament op te wekken. In de Middeleeuwen werd het in de Latijiische kerk de gewoonte, om de hostie te aanbidden, doordien hel dogma der transsub- j siantiat ie aangenomen werd. Dit dogma werd in (iallië |
|||||||
|
AMNOMAXTIK MAAI..
|
•in
|
||||||||||||||
|
van Christus. De Zwitsersche hervormer, de zaak aldus
uitleggende, heeft evenwel den waren aard van het avondmaal, zooals hel door de meeste Protestantsche kerken opgevat wordt, misschien niet volkomen be- selircven. De elementen worden ongetwijfeld als zin- nebeeldeu of teekenen erkend, maar voor den waren geloovige zijn zij iels meer, v.aut zij zijn zegels van liet genadeverbond, die al deszelfs zegeningen bekraoh- ligen als overgegeven door Christus aan Zijn volk. en van den kanl van dat volk ontvangen door de uitoefe- ning van een levend geloof. AXINOMANTIE (Gr. a.rine, eene bijl, cntuautrii\',
waarzeggerij), eene soort van waarzeggerij bij de onde Grieken in gebruik, waarbij zij toekomstige gebeurte- nissen door middel eenerbijl voorzeiden. Arolgensdeze wijze werd eene bijl op een ronden paal in evenwigt geplaatst, en de man, naar wien zij zich bewoog, werd als de schuldige persoon beschouwd. Indien personen, die onder verdenking lagen,niet tegenwoordig waren, werden hunne namen afgelezen, en de man. bij de vermelding van wiens naam de bijl zich bewoog, werd als schuldig beschouwd aan de misdaad, waarvan hij verdacht werd. Eene andere wijze, om de geliefkoosde kunst der axinomantie uit te oefenen, was dooreen agaatsteen op eene gloeijeude bijl te leggen, en zorg- vuldig de rigling zijner bewegingen gade Ie slaan. AZYMIETEN ((ir. n, niet, ziiiuê zuurdeeg), een
naam in de elfde eeuw door de Grieksche kerk aan de aanhangers der Latijnsche kerk gegeven, omdat ;:ij ongezuurd brood in hel avondmaal gebruikten. Vele jaren lang werd er over dit puin strijd gevoerd. Hel schijnt, dal de aandacht der Oostersehe kerk hel eerst opdil punl gcrigt werddoorhetgebruikderArmeniërs, die in deze zaak het rituaal der Westersehekerk volg- |
|||||||||||||||
|
den, zooals zij nog doen. Alichaël (\'erularius (1051)
was de eerste, die de Latijnen beschuldigde van in dit. gebruik van de eerste Christelijke kerk al\' te wijken ; hij ging zelfs zoo verre, dat hij de kracht van een sacrament ontkende, waarbij ongezuurd brood gebruikt werd. De strijd tusschen de Iwee partijen werd hevig; de Grieksche Christenen bestempelden de Catholieke met den ketterschen naam van Azymieten, en deze gaven lmu den naam van I\'rozyniiclcn of Ferment ariërs. De Grieken voelden zich geroepen om bun gebruik van gewoon brood te verdedigen. l\'et rus, de patriarch van Autiochië, poogde te bewijzen, dat Christus liet avondmaal den dag vóór het I\'aaseh- feesl instelde, en daarom geen ongezuurd brood gc- bruikl kou hebben. Theopliylaetus, bisschop van Aehrida, die legen hel einde der elfde eeuw over bel onderwerp schreef, en met deze verklaring niet tevreden was, dacht het noodzakelijk aan te nemen , dal Christus, die mei Zijne discipelen een geregeld l\'aasehfeest vierde, ongezuurd brood moest gebruikt hebben. Maar terwijl hij dil aannam, beweerde hij, dat men daardoor nicl gebonden was om in alle toekomstige tijden ongezuurd brood te gebruiken. Dit zou zijn Ie beweren, dat het voorbeeld van Christus in al de kleine bijzonderheden der plegtigheid nage- volgd moes! worden, waarop nooit eene kerk geslaan bad. Dcmenschcn waren, krachtens hunne Christel ijk e vrijheid, bevrijd van de verpligting om eenvormigheid iu deze zaken in acht Ie nemen, en daarom moesten zij zich niet langer gebonden rekenen om ongezuurd brood te bruiken. De Ijatijnsche of rtoomseho kerk is echter nog gelrouw aau haar oud gebruik om onge- y.uunl brood bij het avondmaal te bezigen. |
|||||||||||||||
|
B.
|
|||||||||||||||
|
MAAL, Bei, of Belüs (//e, r of Meester), ecu afgod
uit de oudheid, de naam waaronder de zon onder de Chaldeëii en l\'houiieiërs aangebeden werd, van welke volkeren de Hebreen deze afgoderij overnamen. Deze afgod wordt meer dan eeuige andere iu de Heilige Schrift vermeld. De Moabietcnhadden hunne hoogten van Baiil. Zoo lezen wij in Niim. XXII : Il : „Eu het geschiedde des morgens, dal Malak Bileam nam, en voerde hem op de hoogten van Maiil, dat hij van daar zag het uiterste des volks." Iu de geschiedenis van |
|||||||||||||||
|
Gideon komt de naam van dezen afgod dikwijls voor,
zooals, b. v., Rigt. VI : 25, 30 en 31 : „En het ge- schiedde in dienzelvcn nacht, dal de Heere tot hem zeide: Neem eeneu var van de ossen, die van uwen vader zij ii, Ie weden, den tweeden var, van zeven jaren; en breek afbel allaar van Maiil, dal van uwen vader is, eu houw af den bosch, die daarbij is. Toen zeiden de mannen van die stad lid Joas: Breng uwen zoon uil, dal hij sterve, omdat hij het altaar van Baiil heeft omvergeworpen, en omdat bij de hage, die daarbij |
|||||||||||||||
|
35
|
|||||||||||||||
|
274
|
|||||||||||||
|
HAAL.
|
|||||||||||||
|
eene godin Haalt is, de eerste was de zon, de laatstede
maan. Deze afgod schijnt onder denzelfden naam over
geheel Azië bekend te zijn geweest. Hij is dezelfde als de Bel der f\'ahvlouicrs, die meermalen in hel Oude Testament vermeld wordt. Zoo lezen wij iu .les. X L\\ 1: 1 :„Bcl is gekromd, Xcbowordl ucdergehogen, hunne afgoden zijn geworden voor de dieren en voor de beesten ; uwc opgcladene pakken zijn een last voor de vermoeide beesten;" en in Jer. L: 2 : „Verkondigt onder de Heidenen, en doet hooren, en werpi eene banier oj>, laat hooren, vcrbcrgl lol niet; zegt : Hahel is ingenomen, Hel is beschaamd, Mcrodach is verpletterd, hare afgoden zijn beschaamd, haredrekgodenzijn ver- nlcttcrd." De eeredienst v au Baiil werd uil het Oosten naar hei Westen overgebragt. Daarom vinden wij, dal deze god onder de Galliërs den naam van Belleuus droeg. Hel is waarschijnlijk, dal de eeredienst van Haiil als de zon, en van Baültis of Astorktii (zieald.) | als de maan, de eerste bekende vorm van afgoderij ,-eweesl is, en dal deze afgoderij hel mees! algemeen : was. Haiil was de naam van den voornaamste)! god bij Ie oude leren, en ook de oude Klitten aanbaden de zon onder den naam van Hel en Beliims. Daarom draagt in Schotland en Ierland de eerste Mei, de dag Ier eerc dezer godheid gevierd, lo! op den liuidigcn dag den naam van Beltauc of Hels vuur. Behalve de hoven aangehaalde, vinden wij ook nog
in andere gedeelten van de gewijde en ongewijde schrijvers cenigc aanduidingen aangaande de wijze waarop Haiil gewoonlijk aangebeden werd. Ilooge plaatsen werden altijd voorde tempels en altaren dezer godheid gekozen, en op deze werd altijd een vuur brau- dende gehouden. Uit,.Ier. XIX : 5 vernemen wij, dat haar kinderen geofferd werden : „Wanl zij hebben de hoogten van Haiil gebouwd, om hunne zonen inel vuur Ie verbranden, aan Haiil lot braudoneren; hetwelk Ik niet geboden, noch gesproken heli, noch in mijn hart is opgekomen. Dit wreedegebruik is nergens anders, voor zoo verre ons bekend is, met deeeredienst van Baiil verbonden, en daarom houden wij het voorniel onwaarschijnlijk, dat de Haiil door Jcreniia vernield de .Moloch der Ainmoniclcii is. Of dit al dan uiel hel geval is, zooveel is zeker, dal de afgodische priesters van Haal hunne eeredienst op eene dolzinnige en woc- dende wijze uitoefenden, en tegen de altaren sprongen en, terwijl de slagtoffere geofferd werden, er om heen dansten mei wilde gebaarden, en hunligchaam met messen en priemen sneden. De Haiil van de Pheenicicrs was hun hoogste God;
|
|||||||||||||
|
was. afgehouwen heeft. Joas daarentegen zeide lol
allen, die hij hem stonden: Zult gij voor den Baiil twisten? Zult gij hem verlossen? Die voor hem zal twisten,zal nog dezen morgen gedood worden! Indien hij een God is, hij Iwistc voor zich zelven, omdat men zijn altaar heeft omgeworpen.\'\' Deeeredienst van Baiil hecrsehlc onder de .loden ten tijde van Achab, voor- uamclijk door den invloed zijner vrouw [zebel. la I. Kon. XVIU vinden wij een belangwekkend verhaal ccjicr beproeving, die gedaan werd, of de God van Klia ol\'liaiil de ware God was. Niet minder dan vier honderd en vijftig priesters \\an Baiil waren hij die gelegenheid tegenwoordig, hetgeen aantoont, in wrik eene groote male de vereering van Haal zieh onder |
|||||||||||||
|
11383575
|
|||||||||||||
|
de Israëlieten uitgebreid had. In de verzen üd, il
en 1?^ wordt ons eenigzins aangetoond, hoe deze afgodische eeredienst plaats had: „En zij namenden var, dien hij hun gegeven had, en bereidden hem en riepen den naam van Haal aan, van den morgen tot op Avn middag, zeggende: < l Haal, antwoord ons! Maar ei\' « as geene stem i ;i geen antwoorder. En zij sprongen legen het altaar, dal men gemaakt had. Kil hel gi - sehieddc op den middag, dal Klia met hen spotte ril :cidc: Koepl mei luider slem, wanl hij is een God ; oindal hij in gepeins is, of omdat hij wal Ie doen beeft, of omdat hij eene reize lieefl ; misseliien slaapt hij en zal wakker worden. Kn zij riepen mei luider stem, en zij sneden zieh zelve mei messen en mei priemen, naar hunne wijze, totdat zij bloed over zich uitstort- li-n." Alen moei opmerken, dat wij in verschillende gedeelten hel meervoud Baiiliui of Kaals in plaats van hel enkelvoudige l\'aiil \\ inden. Tot voorbeelden hier- \\ au verwijzen wij naar Rigt. II : II: „Toen deden de kinderen Israëls dal kwaad was in de oogen des llee- ren, en zij dienden de Baiils;" en I. Sam. XII : Hl: „Wij hebben gezondigd, dewijl wij den [Icercverla- tcn, en de Haiils en Vslaroths gediend hebben; en uu, ruk ons uit de liauil onzer vijanden, en wij zullen n dienen." I il ilit en andere gedeelten van dcuzelfden aard blijkt, dat er of verschillende goden waren, die den naam van Haiil droegen, of dat er verschillende heidden waren, die op verschillende plaatsen te zijner eerc opgerigt waren, liet is eenigzins zonderling, dal de Septuaginta Haal zoowel als een god als ccuc godin voorgesteld hebben. Hetzelfde wordt door Pau- lus iu Hom. XI : ! gedaan, welk vers aldus letterlijk uil hel Gricksch vertaald kan worden: „Ik heb mij zelve zeven duizend man overgelaten, die de knie voorde godin Haiil niet gebogen hebben." Het lle- breenwsehe woord Haiil is mannelijk , doch er was |
|||||||||||||
|
BAAL-BERITH
|
|||||||||
|
ISAAL-ZEBUB. 275
|
|||||||||
|
hij komt derhalve overeen met den Zeus der Grieken
en dm Jupiter der Romeinen. In de fragmenten van Sanchoniathon, door Euscbius bewaard, wordl gezegd, dal deze God der Phreniciërs Baiil-Samin of lieer des Hemels genoemd werd; en Augustinus, die in de nabijheid van Carthago, eene Phcenicischc kolonie, woonde, zegt, dat Jupiter Baal-Samin weid gchceten. Ook iu Plautus komt hetzelfde voor. Hel is eenetref- fcude omstandigheid, dat in de Heilige Schriften Baal gewoonlijk met Astoreth (zie aki.) op eene lijn wordi geschaard. Kr kan derhalve wcinigtwijfel bestaan, of Baiil \\vas de zon, het grootste en eerste aller voorwer- pen van afgodische aanbidding. Reukwerk werd hem geofferd, gelijk wij in i. Kon. XXIII : 5, en varren, gelijk wij in 1. Kon. XVII] : H\\ lezen. Gcsenius bc- schonwt Baiil als de planeet Jupiter, eerder dan als de zon. Verscheidene critici zijn van oordeel, dat de God Bclus van de C\'haldcën en Baby lomer* Nimrod, bun eerste Koning, was; andere, dal hij was Bclus de Assy- riër, vader van Xiniis; nog andere, dat hij een zoon van Seriniamis was. BAAL-BERITH. (Hebr. lieer dr» Verlmndi), een
god van de Sichcmicten, die, naar men uit zijn naam opmaakt, het bestuur had over verbindtcnissen en verbonden. Hij kandcrhalvi beschouwd worden ovcr- een te komen mei den Zen* Orkioi van de Grieken en den Jupiter Ficliiis van de Romeinen. Eenigc gelecr- den, voornamelijk Kot-hart, vereenzelvigen dezen god met eene Grieksche godin Beroë, dochter van Venus en Adonis, en beschernigodin der stad Bcrifus in Phoeuicië, waaraan zij haar naam gegeven had. Andere gissen, dat deze afgod de Cybelc der Grieken en Ro- meinen voorstelde. De afgodische Israëlieten maakten, zooalsons iu Rigt. VIIJ: 33 berigt wordt, Baiil-Berith tot hunnen god. Men deukt, dat hem menschenoffers j gebragt werden; hij werd gewoonlijk als getuige en regter in alle twist/aken aangeroepen. De ijver, waar- mede deze afgod vereerd werd, blijkt uil den schal, die iu zijn tempel werd bewaard, en waaruil aan Abi- melech zeventig zilverlingen verstrekt werden. BAAL-PEOR. Men veronderstelt, dat deze afgod
dezelfde is als Kanios, iu Xttin. XXL : iO en Jer. \\l.\\lll : 7 vermeld. Salomo bouwde op den Olijfberg ecu tempel voor dezen god (1. Kon. XI: 7). Bossehen waren voor zijne dienst geplant, en altaren waren opge- rigi op den (op van een berg iu Moab, Pcor gehecten, waarnaar hij zijn naam gekregen heeft, of, wat waar- schijnlijker is, waaraan hij zijn naam gegeven heeft. Menschenoffers werden hem gebragt, en men gist, dal . van hel vlcesch der slagtoffer* gegeten werd. Deze |
niceniug is waarschijidijk ontstaan door hetgeen in
Psalm CV] : 28 gezegd wordt: „Ook hebben zij zich
gekoppeld aan Baiil-Pcor, en zij hebben de offeranden
der doodeu gegeten." Iu de Septuaginta windt deze
godheid Bcël-Phegor genoemd. Wegens de oukiiisch-
hcid, die iu zijne tempels plaats had, wordl hij dikwijls
niet den Priapus der Grieken vergeleken. Seldcn vcr-
nioedt, dat iiij dezelfde is als Pluto, en hij grondt deze
niceniug op de uitdrukking: „offeranden der doodeu,"
hetgeen volgens hem bcteekent : offeranden aan de liel-
schc goden. Caliucl zegt, dal hij en Adonis dezelfde
waren. Kr zijn er ook, die gissen, dal Baiil-Pcor en
Baiil-Mcon,die iiiNum. XXXI] :3Scnandere plaatsen
vermeld wordl, dezelfde zijn. Zij zoggen, dal Meon
dezelfde is als Meues of Mizraïm, de eerste koning van
Egypte, die na zijn dood goddelijke cerhew ijzingen
genooi onder den naam van lïaiil-l\'eor, Bueehus, l\'ri-
apus, Osiris en Adonis. Juricu treedt iii eene lange
beschouwing om aan te tooncn, dat Baiil-Pcor de aarts-
vadcr Noach was.
... BAALTIS, een naam door Sanchoniathon aan de Plia-nicisehe godin gegeven, die niet den god Baiil
overeenkomt. Iu Pausaiiias wordt zij Ammonia, de
vrouw van Aniinon, genoemd. Sommigen vcroudcr-
stellen, dat zij Xaiiiua, de zuster van Tubal-Kaïu, iu
Gen. IV : -2-> vermeld, geweest is. Als deze gissing
juist is, is Naiiina dezelfde als Astoreth of Astarte. Iu
de mythologie der oude natiën vindt men gewoonlijk,
dal (dke god zijne godin heeft.
BAAL-ZEBUB, een god te Kkron, (ene oude Phi-
listijuschc stad, aangebeden (2 Kon. I : r>). Iu hel
Nieuwe Testament wordt hij „de overste der duivelen"
genoemd. Gewoonlijk is men van oordeel, dat hel
woord Baiil-Zebub vliegeuliecr betcekent, een naam
aan dezen valschen god gegeven, omdat hij de Garo-
nieten van ninggcn of vliegen bevrijdde; hij werd
daarom somtijds afgebeeld indegedaaute ccnergroole
vlieg, of van een man mei ecu vlieg op hel hoofd of in
de hand. Iu gevallen van groot en nood werd hel orakel
van dezen man geraadpleegd. Zoo wendde zich Ahazia.
koning van Israël, lot Baiil-Zebub, om naar den uitslag
zijner ziekte Ie vragen (2 Kon. 1 : >, ö). In Matth
X : x\'ö is de naam veranderd in Beëlzebul ofdrekgod,
waarschijnlijk om verachting aan te duiden. Heiligen
hebben zelfs verondersteld, dal de oorspronkelijke
naam Baiil-Zebub als spotternij aan den god gegeven
werd; zulk een denkbeeld heeft echter zijn oorsprong
in de volkoiucuc onbewustheid van de groolc plaag,
die de vliegen, meer bijzonder iu hel Oosten, zijn. De
vlieg, in hel bijzonder die welke zeóiiö, in hel Arabisch
|
||||||||
|
üiC> BAAI.-ZKI\'IIOX- BABIA.
|
|||||||
|
zulk een hoog denkbeeld van hem, dal zij in menigte
kwamen om hem te aanbidden. Mozes, zeggen zij, de populariteit van dezen god ziende, verzocht Pharao, dat ook hij met zijne Israëlietischc landgeuoolcii eene reis mogt doen naar de plaats van dezen afgod. Pharao si oud Mozes zijn verzoek toe, maar terwijl de Israëlieten op den oever der Roode zee bezig waren met kostbare steenenop te rapen, werden zij door Pharao ingehaald, en daar de/.e naliet beu Ie dier tijde aan te vallen, trokken zij de Roode zee over, na aan den afgod Baal- Zephon geofferd te hebben, en ontsnapten. Zoodanig waren de verhalen, waarmede de Joodsehe rabbijnen oudtijds bun volk om dcu tuin leidden. HAM, een woord dat vader bctcckcut, en door de
oude Perzische magi gebruikt werd om het vuur aan Ie duiden, dat zij als de vader en het eerste beginsel al hl ■dingen, gelijk Zoroast er leerde, beschouwden. De- zelfde leer werd later door Auaxagoras, een Griekseh wijsgeer, omhelsd. BABA of Papa, een titel door de Oostcrschckerken
aan den patriarch van Alcxandric gegeven, die de eerste was, welke met deze benaming vereerd werd. Baba was ook de naam van ecu Moliamcdaan, die zich in de zevende eeuw van de llcdsjrah voor ecu profeet verklaarde, cu in Turkije vele volgelingen lot zich trok. Hij en zijn volgeling Izak predikten mei het zwaard in de baud aan Christenen cu Mohaniedancn: „Er is maar één Cv >d en Baba is Zijn apostel." BABA-LALIS, eene Hindocsche secte. Zij worden
somtijds ouder de Vaislinavas gerekend. In wcrkelijk- beid bidden zij slechts één god aan, zetten alle vormen van vereering ter zijde, cu regelen bunuc godsdienst- oefeningen naar de Vedantaen de Suti leerstellingen, die zij met elkander vcrinengen. BABEK, het hoofd ecner kettersche secte ouder
de Mohaniedancn, die in het begin van de tweede eeuw der Hcdsjrah ontstond. Deze manlcidc openlijk belijdenis van goddeloosheid af, en omhelsde gcenc godsdienst of secte, die toen in Azië bekend was. Hij wordt de stichter der vrolijke godsdienst genoemd, en hel is waarschijnlijk, dal hij aan zijne volgelingen bet toegeven aan ruwe, zinnelijke vermaken inscheepte, en hen noch tot matiging, noch lot zelfbehccrscbiug aanzette. BA l!l \\.cenc godin van de oude Syricrs, die ouder
de gedaante van een kind aangebeden werd. Hel was bij hen de gewoonte om bunnen kinderen balen naam te geven, voornamelijk aan dezulken, die zij tol bel priesterschap wenschten op ie leiden. Jonge kinderen werden aan deze godin geofferd, terwijl de moeders |
|||||||
|
ziuib, genoemd wordt, was zoo vernielend, dal afgo-
dendicnaars, die g-oden luidden, welke bijna over elk voorwerp in de natuur waakten, wel eene merkwaar- dige kracht en belangrijkheid aan Baiil-Zcbub, den vliegenheer, mogtcn toeschrijven. Bruce, de reiziger in Abyssinië, z< gl mis, dat wanneer de zebuh of zimb in zwermen verschijnt, gelijk altijd geschiedt, al het vee zijn voedsel laai varen en wild rondloopt, totdat het, door vennoeijonis, schrik en honger uitgeput, sterft. De vermeende bevrijder van zulk eene ramp kon niet andcis dan in hooge eei gehouden worden door een bijgeloovig volk. Deze hoog vereerde god wordt somtijds met den Egyptischen Amenthcscnden Jupitor Apomuios der Grieken voor een en deuzelfden gehouden. Zij worden allen beschouwd als vcrschil- lende namen voorden heer derdooden, en dus overeen ie komen met den Pluto der Itoineinsche mythologie. Dit is ouder anderen de meening van Patrick, Le C\'lerek en Jurieu. Anderen zijn eene geheel tegen- overgcstelde meening toegedaan; /.ij denken, dat lnj, door de .loden de overste der duivelen genoemd wor- dende, dezelfde was als Baid-Samin, dien de Phccniciërs als heer des hemels aanbaden. De Jodenwaren ge- woon de goden van afgodische natiën als duivelen te beschouwen, en liet was daarom natuurlijk, dat /.ij hun opperhoofd niet als ISaiil-Sainiu, den god des hemels, maar als Baiil-Zcbul, den drekgod, of Baiil-Zcbub, den god der vliegen, beschouwden. BAAL-ZEPHON, een afgodsbeeld dal, zooals de
Joodsehe rabbijnen beweren, door Pharao\'s tooveuaars onder zekere gesternten gemaakt en nabij de Roode zee geplaatst werd, ten einde over de Israëlieten te waken, en ben op hunne reis door de woestijn op le houden. De eenige grond, waarop deze zonderlinge gissing steunt, is de naam Zephou, welke afgeleid is vaneen Hebreeuwsch woord, dat gadeslaanbctcckcut, en daarom veronderstellen /.ij, dat hij de gadeslaande srod geweest is. De taal, waarin in het Oude Testament over BaSl-Zcphon gesproken wordt, toont duidelijk aan, dat deze naam niet die van een god is, zooals de rabbijnen denken, maar van eene plaats. De woorden zijn deze (Exod. XIV: 1, 1): „Toen sprak de lieer lot Mozes, zeggende: Spreek lot de kinderen Israëls, dat zij wederkeeren, en zich legeren voor Pi-Hachiröth, lusschon Migdal ent ussohen do zee: voor lialil-Zcphon, daar tegenover zult gij u legeren aan de zee. De rab- bijnsche overlevering aangaande dezen vermeenden god is, dal loco de engel der vernieling over Egypte ging, al de afgodsbeelden, behalve Ratd-Zephon, ver- nicld werden, en daarom vormden de Egyptenareu |
|||||||
|
BABYL0NIER8(GODSDIENST v.\\.\\ DE OUDE). 277
|
|||||||
|
zouder uicdcdoogen de opoffering van Imii hulpeloos
kroost aanschouwden. BABYLONIKRS (Godsdienst vax de oude).
Bahylonië <>1\' Clialdca, in de Schriften van hel Oude Testament het land Sincar genoemd, werd besproeid door den Tiger en don Kiiphrnnt, en had Mcsopotamië ten noorden, de Perzische golf ten zuiden, een deel van Arabia Dcserta ten westen, en de Perzische pro- vincic Susiana ten oosten. Deze eens beroemde streek is uu (ene Turkschc provincie, met Bagdad als voor- naamstc slad. De vlakte, waaruit liet laad bestaat, is overal bedekt met aanzienlijke en uitgestrekte kunst- matige hoogten, welke op den anders eenvormigen platten grond verrijzen; muren, wallen van slijk en dijkeu doorsnijden elkander; de oude beddingen van kanalen zijn in elke rigting zigtbaar. In onzen tijd zijn door Hich, Bottacu I.ayard vele onderzoekingen naar de oudheden, zeden en gewoonten van Babylouië ingesteld. De mythologie der oude Chaldcëu begint, gelijk die
van de andere Oostcrsclic natiën, in een tijdperk van hoogc oudheid, lang vóór den tijd van Mozes. Bcrosus, een van de oudste schrijvers, wiens fragmenten door Knsebius bewaard zijn, geeft een omstandig verhaal van hunne leer der wcrcldwording. In het begin was er, naar hun inzigt, een oorspronkelijke chaos, die uit niets dan duisternis en een afgrond van water, dat monsterachtige dieren bevatte, bestond. De natuur was in dezen oorsproukclijken staat gepersonificicerd ouder het beeld van eene vrouw, ()ntn,-ett genaamd, (iod verscheen in liet luidden van den chaos, en ver- dcelde het ligchaam der allereerste vrouw of natuur, ten einde uit de eene helft den hemel, en uit de andere helft de aarde te vormen. Hij bragt het licht voort,dat de monsters, kinderen van den chaos, vernietigt, deed toen de wanorde der elementen, door deze monsters voorgesteld, plaats maken voor orde en regelmaat, en schiep ten slotte uit Zijn eigen bloed en dat van ïnin- dere godheden, niet aarde vermengd, de zielen van nienscheu en dieren, die dus van Goddelijkeu oorsprong zijn, terwijl de heiuclsclie en de aardsebe ligchamcn uit de zelfstaudigheid van Omorea, of uit de stoffelijke zelfstandigheid, gevormd zijn. Dat was de vreemde wijze, waarop, zooals de oude Balivloniëis meenden, de schepping had plaats gehad. Zij geloofden, dat ecu mythisch wezen, Oauncs genaamd, half-visch, half- nieusch, het eerst aan de C\'lialdeën het gebruik van letters, de kennis van kunsten en wetenschappen, en de plcgtighcdcn der godsdienst mededeelde. Benige schrijvers veronderstellen, dat Oauncs niemand anders |
was dan Noach, die zich onmiddellijk na den zond-
vloed in Sincar of (\'haldea vestigde. De voornaamste God der Babylouiërs was Bel,
Belus of Baal (zie ald.), voor wien ecu allerprach- tigstc tempel opgerigt was, en die naar de niccning van sommigen Nimrod, naar die van anderen Ninus, de zoon van Nimrod, die de stichter van hunne stad en hun koningrijk was, geweest is. De grootc tempel van Belus was, naar men zegt, op de puiuhoopen van den toren van Babel gebouwd. Herodotus verklaart, dat hij ecu van de prachtigste tempels der wereld was. De geleerde Dr. Pridcaus geeft het volgende verbaal van dit prachtige gebouw: —„Het volgende grootc werk vau Nebukaduezar te Babyion was de tempel van Belus. .Maar dat, wat er liet merkwaardigste in was, was niet zijn werk, maar was vele eeuwen te voren gebouwd, liet was ecu verwonderlijke toren, die in het midden er van stond. Aan den voet was hij een vierkant, waarvan elke zijde eene stadie lang was, en liij bestond uit acht torens, die boven elkander gebouwd waren. Sommigen, die geen acht slaan op eene fout in de Latijnselie vertaling vau Herodotus, waarin van den laagsden dezer torens gezegd wordt, dat hij eene stadie dik en eene stadie hoog is, willen, dat elk dezer torens eene stadie hoog geweest is. Maar het Grieksch van Herodotus, dat de authentieke tekst vau den schrijver is, zegt dit niet, maar alleen, dat hij eene stadie lang en eene stadie breed was, zonder iets van zijne hoogte te melden. Eu Strabo zegt van het geheel in zijne beschrijving er vau, waarin hij het eene pyramide noemt, omdat het bij eiken toren in lengte cu breedte afnam, dat liet eene stadie hoog en eene stadie aan elke zijde was. Om voor eiken toren eene stadie te rekenen, en voor het geheel eene mijl hoogte, zou lege1, clks geloof indruischen, al ware ook het gezag van deze beide schrijvers er voor, veel meer dan, als er volstrekt geen gezag voor is. Als wij den toren slechts nemen, zooals hij door Strabo beschreven is, dan was hij verwonderlijk genoeg, want alleen vol- geus zijne afmetingen, zonder er iets bij te voegen, was hij een van de bewonderenswaardigste werken op de wereld, en was hij veel grooter dan de grootste pyramide van tëgypte, die, naar men gemeend heeft, alle werken op de wereld in grootte overtrof. Het was derhalve niet zonder grond, dat Bochart beweerde, dal dit dezelfde toreu was, dien men bij de verwarring der spraken daar bouwde, want hij was groot genoeg om niet de beschrijving er van inde Schriften overeen Ie komen. ()ok wordt door verscheidene schrijvers ten stelligste verzekerd, dat hij geheel van tigchcls en lijm |
||||||
|
BABYL< (NIBRS (GODSDIENST VAX DK OUDE).
|
|||||||||
|
278
|
|||||||||
|
gebouwd was, en de Schriften verhalen ons, dat de
toren van Babel daaruit bestond. Berodotus zegt, dat men erlangd trappen aan <lc buitenzijde opklom, waar- door het zeer waarschijnlijk schijnt, dat de gebeele opgang gevormd was door trappen, die van den bodem lot den top er achtmaal ineenc schuine rigting omheen liepen, en dat deze er het voorkomen van acht torens aan gaven, die boven elkander gebouwd waren, juist zooals wij den toren van Babel gewoonlijk op platen ziv\'n afgebeeld, behalve alleen, dal de afbeeldingen hem .•Is rond voorstellen, terwijl de ware toren vierkant was. Deze acht torens, die als zoovele verdiepingen boven elkander waren, hadden elk 75 voet hoogte, en in dezelve waren vele grootc kamers met gewelfde daken, ondersteund door pilaren, die allen tot deelen vanden tempel werden gemaakt, toen de toren aan het afgodisch gebruik gewijd werd. De hoogste verdieping was die, welke het heiligste was, en waar de voor- naaiustegodsdicnstplegtighedcn verrigt werden. ((ver het geheel, op den top van den toren, was een observa- lorium, dat bevorderlijk was voor de beoefening der sterrekuude, waarin de Babylonicrs boven alle andere natiën uitmuntten. Tot op den tijd van Nebukadnezar bestond de tempel van Bclus alleen uil dezen toren, en de kamers er in dienden voor alles, wat zijne afgo- dische cercdicust betrof. Nebukadnezar vergrootte hem echter met gebouwen, die er om heen opgerigt werden in een vierkant van twee stadiën aan elke zijde en eenc mijl in omtrek, hetgeen 1,800 voet meer was dan het vierkant van den tempel te Jeruzalem, want dit was slechts 3,01X1 voel in omtrek, terwijl, volgens deze berekening, het vierkant van den tempel van Bclus 4,800 voet was. Aan de buitenzijde van al deze gebouwen was ecu muur, die het geheel omsloot, en die, gelijk men veronderstellen mag, van gelijke uitgebreidheid was als liet vierkant, waarin het stond, dat is, twee en eenc halve mijl in omvang, waarin verscheidene poorten waren, die naar den tempel ge- leidden, allen van massief koper. De koperen zee, de koperen pilaren en de andere koperen vaten, die uit den tempel van Jeruzalem naar Babyion overgebragt werden, schijnen voor het maken er van gebezigd Ie zijn, want men zegt, dat Nebukadnezar al de heilige vaten, die hij uit Jeruzalem wegvoerde, in hel huis van zijnen god te Babyion plaatste, dat is, in dit buis of dc- zen tempel van Bel, deiigrooten god der Babylonicrs." Deze beroemde tempel stond tot op den tijd van Xcrxes; die krijgsman vernielde hem echter, toen hij van zijn togi legen de Grieken terugkeerde, nadat hij hem vooral\' van de beelden en heilige gereedschappen, |
die allen van massief goud waren, beroofd had. Alcxan-
dcr de Grootc besloot, bij zijn terugkeer van zijn [ndischen togt, om den tempel van Bclus weder op te houwen, maar twee maanden nadat de onderneming begonnen was, werd zij door zijn dood afgebroken. De aanbidding der hcniclligchamcn, de eerste vorm
van afgoderij onder de raenscheu, had waarschijnlijk haar oorsprong in Babylonië. Dat was de mecniug van Cicero, die als den waal-schijnlijken oorsprong er van de vlakheid van het land opgeeft, die aan elke zijde een volkomen overzigt der hemelen toestond. Iu volkomen overeenstemming met dit denkbeeld is Belus of Baal algemeen als de zon beschouwd, hel grootste en ziglhaarsle van allehenielligchameu. Hel was daarom natuurlijk, dat cle tempel, ter eere van deze astronomische godheid opgerigt, een gebouw van geene gewone pracht en belangrijkheid moest zijn. Behalve Belus aanbaden de Babylonicrs vide andere
goden, waarvan ecuige in den bijhei vermeld worden. Merodach, b. v., wordt in Jer. L : - genoemd: „Ver- kondigt onder de Heidenen, en doet hooren, en werpt eene banier op, laat hooren, verbergt liet niet; zegt: Babel is ingenomen, Bel is beschaamd, .Merodach is verpletterd, hare afgoden zijn beschaamd, hare drek- goden ziji» verpletterd!\'\' Hel is niocijclijk Ie zeggen, wie deze god werkelijk was, maar het is niel onwaar- schijnlijk, dat bij een koning van liet land geweest is, die, zooals dikwijls met populaire monarchen plaats had, na zijn dood vergood werd. Wij vinden dan ouk, dat andere koningen van Babyion naar hem genoemd worden, zooals Merodach-Baladan, Ëvil-Mc- rodach en andere. In 2 Kon. XVII : 2\'J en 30 vinden wij nog eenc andere godheid vermeld, die door de i Babylonicrs aangebeden werd: „Maareik volk maakte
zijne goden; en zij stelden ze in de huizen der hoogten, I die de Samaritanen gemaakt hadden, elk volk in hunne
j steden, waarin zij woonachtig waren. Want de lieden
van Babel maakten SukkothBenoth, en de lieden van Chut maakten Xergal, en de lieden van llamath maak- tcn Asima." Voor de godin Sukkoth-Benoth, die I voorgesteld werd als cene hen en kiekens, was, zooals
lleroilotus verhaalt, ecu tempel opgerigt. De priesters van de oude Babyloniërs, die in hunnen
tijd de incest, zooniet de ceuige, geleerde lieden waren, wijdden veel van hun tijd en hunne aandacht aan de beoefening der sterrekuude en, wat toen eenc ver- want sehapte wetenschap was, aan de sterrewigchelarij. In liet hoek van Daniël worden dan ook de woorden Chaldeër en sterrekijker zonder onderscheid gebruikt om dezelfde klasse aan Ie duiden. Hoewel hunne bc- |
||||||||
|
BACCHUS — B.VCCHALALIËN.
|
|||||||||
|
279
|
|||||||||
|
oefening dor waarzeggerij eeue nnttelooze oefening
was, schijnen hunuc wetenschappelijke onderzoekin- gen met ongewone bekwaamheid plaats gehad te hebben. Zoo grool was dau ook hunne kennis in astronomische zaken, dal toen Alexauderde Grootc Babyion in bezit nam, Callisthencs de wijsgeer, die hem vergezelde bij liet doen van onderzoek naar de schatten der Babylonische geleerdheid, bevond, dat de C\'haldcën eeue reeks van astronomische waarnc- iningcn hadden, die zich over een tijdperk van 1,903 jaren uitstrekte, d. i., van liet 1771stc jaar na de schepping der wereld. Mei zulk eenc aanhoudende beschouwing en bestudering der licmelligchaineu in de eerste eeuwen is het niet te verwonderen, dat zij, toen zij de kennis van den waren God verloren, tot de aanbidding dier ligchamcn overgingen. Deze vorm van afgoderij, die gewoonlijk Tsabianismus (zioald.) genoemd wordt, en in Ghaldea ontstond, breidde zich snel over al de huiden van het Oosten uit. BAGCI1US, oorspronkelijk Dionysus geheelen,
was in de oude Grieksche en Romeinsche mythologie de god des wijns. .11 ij was de zoon van Jupiter en Seniele. Zijne moeder vond nog voor zijne geboorte den dood, daar zij door het vuur van Jupiter werd verteerd, omdat zij zich tot het dwaze verzoek ver- leiden liet, om haren echtgenoot in zijne ware gedaante te zien. Om de vrucht te redden en te laten rijpen, sloot Jupiter ze in zijiieheup. Toen hij man geworden was, vervolgde de toorn van Juuo hem zoodanig, dat hij tot dolzinnighoid gedreven werd, en van liet eeue land naar het andere zwierf. Vide legenden worden van hem verhaald, b. v., dal hij Indië ver- overde; dat hij zich in de gedaante van een leeuw veranderde, om de goden in hunnen oorlog togen de reuzen bij te staan; dat hij Ariadne huwde, die hij tot den rang eeuer godin verhief, en wier kroon hij onder de sterren plaatste. Homerus spreekt te naau- wernood van Bacchus; eerst later rees de ceredienst van dezen god in belangrijkheid. Hij werd voorna- nielijk te Thcbc aangebeden, dat als zijne geboorte- plaats beschouwd werd. De feesten van Bacchus werden onder den naam van Dionïsikn ook te Athene met grootc pracht gevierd. De hok en het klimop warenaan Bacchus gewijd, en zijne aanbidders droegen gewoonlijk thyrsi of slaven mei klimop en wijnranken omwonden. Bacchus wordt gewoonlijk voorgesteld als een jong man van wellust ige schoonheid, vergezeld door Pan, Silenus en de Satyrs. Deze god had niet alleen het bestuur over den wijn en de feesten in het algemeen, maar ook over het theater en de tooneel- |
kuust. In de eerste tijden werden hem menschenoffers
gcbragl, maar later werden dieren in de plaats van menschen gesteld. Het dier, dat men gewoonlijk aan hem offerde, was een ram. BACCHJ3 of Bacchanten, priesteressen van den
god Bacchus. Zij werden ook Mtenades (van hel (ir. Mainomai, dol zijuj genoemd, \\v\\i gevolge van de dolzinnige ceremoniën, die zij bij de feesten in acht namen. Zij wonden zich op tot een hoogen graad van geestdrift, en dan namen zij met loshangende haren en half naakte ligchamcn, met hare hoofden gekroond met klimop en een tliyrsus met klimop en wijnranken omwonden in hare hand, de belagclielijkstc houdingen aan, en vierden de heilige orgiën met de akeligste kreten en de woedendsie gebaarden. Op deze wijze verbeeldden zich de Bacchanten aan haren godin de Bacchanamëx eer te bewijzen. BACGIIANALIËN, feesten ter eerc van Bacchus
gevierd. Bij de Romeinen hadden deze feesten in hel geheim en gedurende den nacht plaats, wanneer de vereerders van den god des wijns zich aan alle soorten van brasserij en overdaad overgaven. Bij de eerste instelling dezer feesten werden alleen vrouwen toege- laten, en de orgiën werden elk jaar gedurende drie dagen gehouden. .Maar na ecnigen tijd werd de viering van den dag naar den nacht overgebragt, en de feesten werden elke maand gedurende vijf nachten gevierd. .Mannen werden nu zoowel als vrouwen toegelaten, en losbandigheid van don grofst en en walgelijksten aard werd bij deze gelegenheden gepleegd. Zoo geheim werden deze schandelijke vergaderingen gehouden, dal haar beslaan te Rome langen tijd aan de autoriteiten onbekend bleef. In het jaar lSti v. f\', werd aan den senaat bekend gemaakt, dal zulke nachtelijke hijeen- konisten door een grool aantal menschen uit de stad bezocht werden, en ecu decreet van dcu st rengstenaard werd onmiddellijk uitgevaardigd, waarbij de consuls gcregtigd werden om naar haren aard onderzoek te doen, de priesters en priesteressen, dicze bestuurden, te arresteren, en een ieder, niet alleen te Rome, maar door geheel Italië, op cone zware boete te verbieden, om in de mysteriën van Bacchus ingewijd te worden, of bijeeu te komen om ze te vieren. Een gestreng onderzoek naar de geheide zaak werd derhalve iugc- steld, en men ontdekte, dat de ingewijden hel grootc aantal van zeven duizend bedroegen. \\ elen werden gevat en in de gevangenis geworpen, terwijl de sehul- digsten ter dood gebrag! werden. V\'audieu tijd af niogl de viering der Bacchaualiën niet meer plaats hebben, of als zij gevierd werden, moest bet verlof van de" |
||||||||
|
28<i BACTASCHiKTKX
proetor der stad vooraf verkregen worden, en niet
meer dan vijf jiersonen mogteii daarbij tegenwoordig zijn. Dit belangrijke decreet maakte een einde aan de Bacchanalicn, die hierdoor geheel ophielden. Gen eenvoudiger en onschuldiger feest tcreerevan Bacchus werd evenwel voortdurend elk jaar te Rome onderden naam van I.ii-.kk vukx gevierd, welke naam afgeleid is van Lirer, gelijk riacchus bij de Romeinen somtijds j genoemd werd.
BACTASCHIETKX, eene orde van Mohainedann-
schc monniken l)ij de Turken, die dezen naam aannam [ naar haren stichter Baetasch. De monniken van deze
| orde dragen wille mutsen van verschillende stukken,
met tulbanden van wol,dat als een touw iucengcdraaid is; ook zijn hunne kleederen wit. Mohamedaanschc schrijvers zeggen, dat Baetasch bij zijn sterven eene i der mouwen van zijn kleed afsneed en op het hoofd
van een monnik zijner orde plaatste, zoodat een van ; de einden op zijne schouders hing. Terwijl hij dit deed,
zeide hij: „Voortaan zult gij .lanitsaren of nieuwe j soldaten zijn." Daarom droegen de Jauitsaren mutsen, ; die als eene mouw achterover hingen. BACULAUISTEN (Lat. baat/urn, een stok), eene
pari ij van de X\\ ederdoopers in de zcsl iende eeuw, die het voor verkeerd hield om iets anders dan ecu stok | te dragen, volgens het beginsel, dal het zondig is om wapenen te dragen lot verdediging van de godsdienst. | l)i- Bucularistcn verklaarden streng gehoorzaam te
| zijn aan het voorschrift van Christus, dat het onze
pligl is om, wanneer wij op de eene wang geslagen worden, ook de andere toe te keereu. Gelijk het Ge- i zelschap der Vrienden (Kwakers) in nieuwere tijden,
geloofden zij, dat de oorlog onwettig is, en weigerden zij daarom, om zelfs tot zelfverdediging te vechten. HAD MI\'.SSIII, de wind of adem van den Messias.
Dit is de uitdrukking, die de Perzen gebruikten om de wonderkracht des Heercn Jezus Christus uit te drukken. Zij zeggen, dal Hij door Zijn adem niet alleen de dooden opwekte, maar ook aan leveulooze dingen het leven mededeelde. BAETYLIA, gezalfde, kegelvormige steenen, die
door de oude 1\'ha-niciers aangebeden werden. Saucho- niathon schrijft den oorsprong er van aan Uranus toe, en dit is in overeenstemming mei de verklaring, die er ilikwijK van gegeven wordt, dal zij metcoorstccncn zijn,die, uit den hemel komende, verondersteld werden met den ceucii of anderen god verbonden te zijn gc- weesl. Het eerste voorbeeld, dat wij van gezalfde steenen opgetcekeml vinden, is dat van Jakob te Lu/., \\ Gen. XXVI II : Is, l!l, die den steen opzette, dien hij : |
— BAGNOLEZEN.
als hoofdpeluw gebruikt had, en waarover hij olie goot;
hij wijdde hem aldus aan God, eu noemde die plaats Beth-el of het huis Gods. Van ecu van de oudste liaetvlia is reeds in hel artikel AllvoiREs gesproken. Eusebins berigt ons, dat men geloofde, dat zulke steenen met zielen begiftigd waren. Hel is daarom gemakkelijk Ie begrijpen, dat zij in bijzondere verce- ring gehouden werden. Verschillende commentators beweren, dat de „geheelde steenen," die in Lev. XXVI : I verboden worden, liaetvlia waren. Zulke gcdeukslceucn zijn uog op den huidigen dag in Oos- tersche landen menigvuldig. Morier zegt ons: „Hier \\ en daar merkte ik op, dal mijn oude gids een steen op een inliet oog vallend rotsblok plaatste, of twee steenen op elkander, te /.elfder tijd cenige woorden uitende, die, naar ik vernam, gebeden waren voor onze veilige terugkomst. Dit verklaarde mij, wat ik dikwijls te voren in het Oosten gezien had, en voornamelijk op een weg, die naar eene groot e stad geleid, van waal- de stad het eerst gezien wordt, waar di: Ooslcrschc reiziger zijn steen opzet, vergezeld van een vromen uitroep, tot teeken als het ware van zijne veilige aan- komst." Vossius beweert, dat de si een van Jakob naar Jeruzalem overgcbragl werd, eu daar iu hooge eer werd gehouden. Hij zegt ons, dat toen Jeruzalem door de Romeinen in hel jaar ïi\\ x. (\'. vernield weid, Tilus den Jodcu veroorloofde dien steen met groot gejaiu- iner en rouw te gaan zalven. Men veronderstelde, dat de Baeljfliumci een gedeelte dergodheid bezield waren; zij werden geraadpleegd bij gelegenheden van groot en eu dringenden nood. Bochart denkt, dal de naam afgeleid is van Beth-el, waar Jakob hel eerst censteen als ecu heilig gedenkteekeu zalfde. BAGE, een woord gebruikt om de geheimzinnige
stilt e aan Ie du iden, die de volgelingen van Zoroaster als ei n gedeelte hunner godsdienst in acht moeten nemen, wanneer zij vvassehen of eten, nadat zij iu het geheim |
|||||||||||
|
zekere woorden gezeg
|
08118325
|
d hebben. Ook den volgelingen
|
||||||||||
|
van l\'vthagoras, den Griekschen wijsgeer, werd door
hunnen meester bevolen eene diepe stilte te bewaren. BAGNOLEZEN, een tak van desecteder Cathari
(zie ald.), die in de twaalfde eeuw ontstond en zijn naam outlecude aan Bagnolo, eene stad van Proveuce, waarbij zijn oorsprong had. De ISaguolczcn beweerden, tegenover de Manicha-ischc leer, dat er slechts eene eerste om-zaak is. de Vader van Jezus Christus en de Hoogste God, door wieu de eerste stof voortgebragt werd; maar hierbij voegden zij, dat de duivel, na zijn opstand tegen God, deze stof in de vier elementen scheidde, zoodal zij lot eene wereld gemaakt konwor- |
||||||||||||
|
HAM—BALKÏI. 281
dag van hetBairam wordt er voor bet serail een prach-
tig vuurwerk afgestoken, dal alles overtreft, wat er van dien aard in Kuropa te zien is, daar het-bekend is, dat de Aziaten in deze. knust uitmunten. De Perzen, die volgelingen van Ali zijn, vieren hel lïairam even stipt als de andere Mohamedanen. BAIVA, ecne der voornaamste godheden van de ;
Laplanden», die gewoonlijk als de zou of bet vuur wordt beschouwd. Geen afzonderlijk afgodsbeeld wordt gebruikt voor de aanbidding van dezen god, eu daarom wordl hij dikwijls verward me! bun grooten god Thor (zie ald.), het opperwezen dat de wereld door zijn donder doet beven. Zie Ij.U\'I.vmikrs ((iul)s- IHKNST \\A.\\\' DE). !
KAK AN\'l\'llÜ \'I of \\ .u.a.vi\'1 vi. een naam door. \'enige
oude Christen-schrijvers aan zwervende geestelijken gegeven, die, hunne eigene kerken verlaten hebbende, zieb in geene andere wilden vestigen, maar van plaats tot plaals zwierven. Volgeus de wetten der kerk mog- ten de bisschoppen aau dezulken niet toestaan, om in hunne diocees dienst te doen, zelfs niet om in buuue keikeu bet avondmaal te gebruiken. BA LA li A M, een van de twee beelden, die aan beide
zijden van hel llindocsche afgodsbeeld Jioi.kun.vtii, (zie ald.) in den beroemden tempel die aan de zeekust van < Irissa in hel dislrikt Cuttack staat, geplaatst zijn. Aan elke zijde van bel groote afgodsbeeld is een ander beeld, waarvan hel cene gedeelte wit en het andere geel geschilderd is. liet cene is het beeld vanShubudra, de zuster van .luggeruatli, het andere dat van Balaram, . zijn broeder, liet beeld van Balaram, wit geschilderd, j bevindt zich ook in sommige tempels alleen. Bij de \' aanbidding van Juggernat h, eu ook bij die van Rrishna, - wordt eeue kerkdienst In den naam van Balaram gc- hiiudeu. BALDUR., een der zonen van Om N (zie ald.), den
grooten god der oude Scandinaviërs, eu de godin t\'rigga. Hij was wijs eu welsprekend, en de schoonste en zachtaardigste der goden. Door den boozeu god l.oki in den strik gelokt, werd hij door den blinden god llodur gedood, die ecu marentak naar hein wierp, welke hem geheel doorboorde. Toen Baldur viel, werden de iËsir of Scandinavische godheden sprake- loos van afgrijzen, en waren zij allen van oordeel, dal deze vrceselijkc daad gewroken moest worden, dat dan ook gedaan werd, daar zij Loki doodden. Al de goden treurden over Baldur, maar hoewel zij zijn moor- denaar straften, hadden zij geeue magt om hem in het leven terug te roepen. BALK II, in oude lijdt u de heilige stad der Perzen,
|
||||||||
|
BAIRAMof BE
|
||||||||
|
den. Deze sectc geloofde ook. dat Christus in Maria,
hoewel niet van Maria, ecu ligchaam aannam, dat aiel
| i . werkelijk, maar denkbeeldig was. Zie Aj.baneN7.en.
KAIRAM of Beiram. Do Mohamedanen hebben
twee feesten, die zij geregeld onderden naam van liet
Groote en liet Kleine Bairavn vieren. Hel eerste wordt gehouden op ilcn tienden dag der laatste maand van het Arabische jaar; hel laatste sluit de vasten van den Ramadan. Dit laatste feest wordt, vooral te Coustauti- nopel, mei groote vreugdebedrijven gevierd, en wordt doorliet volk voor bun grootste feest gehouden. Hel losbranden van hel kanon, het geroffel van trommels en helgcschal van trompetten kondigen bet aan. Hel kond ocnigzias overeen met ons nieuwjaarsfeest, daar er cene algemceuc wisseling van goede wenschen plaals beeft, eu al de slaatsanibtenarcn zich naar hel paleis spoe- deli, om hunne linhle aan den snllan te bewijzen, liet l\'eesl duur! drie dagen, en gedurende dien lijd biedt (\'onstantinopel een schouwspel aan van vrolijkheid en feestvreugde van allerlei aard. Op een der feestdagen gaal de snllan in statigcu oplogt van hel serail naar eenc van" de moskeen. De processie wordt dan roor- afgegaau dom- vele schoone paarden, rijk getuigd en door stalknechten geleid. Dan volgen er verscheidene pacba\'s, die allen op uitmuntende paarden zitten en hedieuden bij zieb hebben. Vervolgens komt de kapi- Iciu pacha, hel hoofd der vloot, en andere leden van den raad. Na hk\'in volgen eonige van de paarden des sultans, vergezeld door stalknechten, en daarna komt, omgeven door een aantal officieren te voel, de snllan /.elf, gezeten opeen edel ros. De sultan en zijn jrehcelc gevolg dragen nu gewone tarboeseben, blaauwe over- jassen en wijde broeken, en bet cenige verschil tusschen . de kleeding van den monarch en die zijner volgelingen is een korte militaire mantel, door eerstgenoemden gedragen, die met een kostbaren juweel om den hals is vastgemaakt. Deze processie heeft veel van hare vroegere pracht verloren, doorbel verwisselen van de weelderige,losse en bevallige Aziatische kleeder Irngi voor ecne gesloten balf-Europcesche uniform. [Iel gezigl was veel meer indrukwekkend, toen de sultan omringd was door zijne jauitsaren, die gekleed waren in rijke wijde klcetlcren; maar de tijd van den getul- banden Turk is voorbij, en de rijke Oosterling van den tegenwoordigen tijd is slechts door ecne roodc muts, fez geheeten, vaneen Europeaan onderscheiden. De Oostersclic klccdij is echter nog onder de lagere klas- se» in zwang, voornamelijk in het binnenste van hel land, en de priesters blijven ook nog steeds bel sier- Üjke gewaad en (In tulband dragen. Op dm laatsteu |
||||||||
|
M
|
||||||||
|
OSJ
|
|||||||||
|
BALSEMEN — BAMBTNO.
|
|||||||||
|
en hut middelpunt hunner godsdienst. Hel was de
plaats, waar liun voornaamste Pyneum of vuurtempel stond, en de woonplaats van iiuimeii Archiinagus of voornaamsteu priester. Toendc Moliamedaucn l\'crzië veroverden, gingen de Gehkkkn (zie ald.) naar de provincie Kermau, waar zij nog, hoewel in gering aantal, gevonden worden. 15ALSEM EN, eene handelwijs van zeer oude lijden
.-il\' verrigt, (en einde te beletten, dal de lijken tot be-
derf overgingen. Ju de Heilige Schrifteu wordt er
dikwijls \\ an gesproken. In (ien. L: 2 eu 3,1). v., lezen
« ij: „En Jozef gebood zijnen kneebtcu, den mcdicijn-
meesters, dat zij zijnen vader balsemen zouden; en de
mcdicijnmecstcrs balsemden Israël. En veertig dagen
werden aan hem vervuld: waut alzoo werden vervuld
de dagen dergenen, die gebalsemd werden; eu de
Kgyptcuaars beweenden hem zeventig dagen." tiet
gebruik om te balsemen schijnt in Egypte van zeer
vroeg aT beslaan te hebben, zooals duidelijk blijkt uil
de gewoonte, door Herodotus vermeld, om de lijken
met een Ethiopisclicn steen tesnijden. Eenigc niumiëii
liragen ook het jaartal der oudste koningen. Hel ambt
van Ie balsemen, dat van vader op zoon overging,
behoorde aan eenc geregeld georganiseerde klasse van
nienschen in Egypte, van welke, volgens Diodorus
Siculus, de Tariebelitcn de voornaamste waren. Ten
tijde van Jozef werd het balsemen aan geiiecslieeren
loev ertrouwd. De handeling schijnt beslaan Ie hebben
in hel opvullen van hel lijk mei specerijen. Door
Diodorus wordt zij op de volgende wijze beschreven:
„Zij bereiden bel ligchaaiii eerst mei cedcrolic en
\\ erschillende andere zelfstandighcden, meer dan der-
lig (of volgenseeneandere lezing,veertig)dagenlang;
dan, nadat zij er ïnyrrhe, kaneel en andere specerijen
hebben bijgevoegd, die niet alleen de kracht hebben
om hel lijk langen tijd te bewaren, maar ook om er
een aangenanien geur aan te geven, overhandigen zij
het aan de betrekkingen van den overledene." Met
gebruik om te balsemen was niet tol de Egyptenaren
bepaald, maar schijnt aangenomen te zijn door de
.loden, l\'er/en, Arabieren en Ethiopiër*. Til hel
N ieuwe Testament v ornoiiien wij, dat Nicodeuius spe-
eerijeu aanbragl om hetligehaaiuvaiionzen Heer Ie
balsemen. In Joh. XIX : 80, 10 lezen wij: „En
Nïeodemus kwam ook (die des nachts tol Jezus eerst
gekomen was), brengende een mengsel van ïnyrrhe
ui aloë, omtrent honderd ponden gewigts. Zij namen
dan het ligebaam van Jezus, en bonden dal in linnen
doeken niet de specerij en, gelijk de Joden de gewoonte
hebben van begraven." in Egypte werd het balsemen
|
|||||||||
|
door verschillende personen verrigt, die allen hun
: bepaalden werkkring er bij hadden. De een begon
nut de juiste inaiiicr aan Ie wijzen, waarop de insnij- I ding In de linkerzijde geschiede:! moest, terwijl een
ander als operateur dienst drvi\\t en na de insnijding op lui lijk vnlbragl te hebben terstond van de plaats vlood, alsof bij eene misdaad Ingaan had. Nu begon lul eigenlijk gezegde balsemen, dat door de erfelijke kaste, waarvan wij reeds gesproken hebben, verrigt werd. De ligchaanisdeelen, die bet meest aan bederf onderhevig waren, werden eerst weggenomen, het \' overige werd niet palmwijll gewassebeu, en de bin-
nenzijdc werd opgevuld niet ïnyrrhe, kaneel eu andere soorten van specerijen. Dan werd het lijk gedurende ongeveer veertig dagen in zou! of salpeter gelegd, aan liet einde van welken tijd het in fijn linnen doeken, die niet eene soort van gom vastgemaakt werden, ge- zvv.ichteld werd. Het geheid werd uu mei de rijksle reukwerken overdekt. De handeling nu voleindigd zijnde, werd bet lijk aan de betrekkingen gegeven; al de trekken waren er nog op, zelfs hel haar der oog- leden was ongeschonden. Algemeen heeft men bc- weerd, dat bij het balsemen onderde Egyptenaren de ingewanden werden weggenomen; maar dit schijnt niet algemeen hel geval geweest Ie zijn, daar 1\'etligrew iu zijn verhaal van eene miiiuie, die hij niet lang ge- leden ontrold heeft, vermeldt, dal hij ook de ingewan- i\'eu gebalsemd en ondel de doeken geplaatst, vond, en hij voegt er bij: „zij waren iu bet ligebaam bij de meeste mumiën, die ik ontrold heb, eu altijd in vier gedeelten." Dal het wegnemen der ingewanden echter dikwijls plaats had, is duidelijk uit de omstandigheid, dal llerodolus en Diodorus bel uitdrukkelijk vernul- dcn. I.\'orphyrius gecl\'i ecu gebed op, dal. zooals hij zegt, door hen, die balsemden, uil naam van den overledene werd uitgesproken, waarin i\\m goden gcsmeekl werd, om de ziel op Ie nemen iu de verblijf- plaat siler goeden, end ie organen iu den Nijl Ie wei pen, die hen belecdigd konden hebbeu, en de ziel door onmatig eten eu drinken schade konden hebben ge- daan, hetgeen duidelijk betrekking heeft op de maag eu de ingewanden. BAMBINO (Hal. kimt), een beeldje van hel kind
Jezus in de kerk Ara Cieli te Konie, dat, zooals de
Itooinschgczindcn meeiicu, de wonderdadige inagl bezit om de zieken Ie genezen. Hel wordt gewoonlijk 11 SautisaiiHo Bambino, hel allerheiligste kind, ge- uoemd, en wordt niet den grootsten eerbied genaderd. Het is ecu houten beeldje, ongeveer achttien duim lang, gehuld in luijers, die het, niet uitzondering van |
|||||||||
|
;\\Mli()K/j;\\ BRUG.
|
|||||||||
|
i^S
|
|||||||||
|
te Jeruzalem dooreen monnik van Si. Fraiioiscus uit
cen olijfboom gesneden, die nabij den\' Mijfherggroeide. De goede monnik had verw uoodig on kon die niet
vinden. Door gebod en vasten verzocht hij ze van don hemel. (>p zekeren dag viel hij in slaap, en ziel ! toen hij ontwaakte, was de kleine pop geheel geschilderd, en het hout zager juist als vlceseli uit! De faam van dil wonder verspreidde zich over hel gehcelc land, on was oorzaak, dat vele ongcloovigoii bekeerd werden. Hel was voor Itome gemaakt, en de maker scheepte zich er mode naar Italië, in. Maar hel schip veronge- Inkte, en toon allen hel heilige beeld verloren waanden, ziel! daar verscheen do kist, waarin hel was, plotseling en op wonderdadig" wijze te Livoruo! Dil vermeer- derde sierk zijn room on de vereeriug van het volk. Van daar werd hel spoedig naar Koiue overgebragt, en loen hol voor het eerst op den f\'apitolijnsehen heuvel aan den vromen blik der geloovigeu vertoond werd, rezen hunne vreugdekreten eu levendige hallc- lujah\'s lol de sterren op. Men zegt, dal bij zekere gelegenheid eene vrome dainc den mooijen pop mot zich naar huis nam; maar binnen weinige dagen koorde hij weder op wonderdadige wijze naar zijn kapelletje terug, en luidde alle klokken der kloosters, die hij voorbijging. De klokken verzamelden al do monniken, en toen deze in de kerk drongen, was daar. lot hunne grenzclooze vreugde, Bambino op hel altaar gezeten."\' „Men verzekerde mij,?\' zegt een ander schrijver, „dat het beeld, ongeveer honderd of twee honderd jaar go- lodeu, uit hol klooster van de A.ra Cceli gestolen werd; maar zulk een verwonderlijk beeld kon natuurlijk zijne eigene woonplaats kiezen, on niet tegen zijn wil weggevoerd worden. Omstreeks elf uur des avonds klingelde dan ook de deurschel, waarop eenige mon- nikon do deur openden eu tot hunne verbazing zagen, dat Bambino barrevoets teruggewandeld was van de plaats, waarheen hij gebragt was: lot gedachtenis aan deze geheurton is zij n do voel en al tijd on Ik-dekt gelaten. De gewone fooi aan den Bambino is een dollar, terwijl aan den eersten geneesheer te Rome voor elke visite een halve dollar gegeven wordt. Eene onzer dioust- hoden, die.stellig aan zijne kracht gelooft, heeft gezien, dal hei beeld bij vele gelegenheden gebruik! werd, en gewoonlijk met goed gevolg; wanneer de genezing bewerkstelligd wordt, neemt hei gelaat, volgens haar /.eggen, eeue allerliefste rozcnkleiir aan; zoo niet, dan blijft hot onveranderd of wordt bleek." BAMBOEZEN BRUG. Do bewoners van hol eiland
b\'ormoza verbeelden zich, dal de zielen der boozen na den dood gekweld, en mol hel hoofd naar heneden in |
|||||||||
|
hel hoofd en de voeten, geheel bedekken. Ophot hoofd
is eene koninklijke kroon, glinsterende vandiainanteii, en van top tol teen is hel bedekl mei robijnen, siua ragden endiainanlen. De volgende beschrijving er van wordt door ecu ooggetuige gegeven:—„Een monnik opende voor ons de groole deur, en bragi ons in eene kleine kamer, waaruit een andere monnik ons naar de wondcrvolle kapel geleidde. Drie arme vrou wen mei een ziek kind knielden voor liet allaar, Ier- wijl de priester, die hierbij dienst deed, mei de eene of andere ceremonie bezig was. Spoedig sloeg hij regtsom, en opende met eene plegtighoid, die ge- veinsd en daardoor belagehelijk was, eeue kleine wieg, waarin do glinsterende pop lag. Hij bad er over, en Int beeldje loen in de handen nemende, alsof zij on- waardig waren hel aan te raken, plaatste hij hel in eene slaande houding op hel allaar. Hier had hij weder. Toen nam hij hel in zijne handen, raakte mei deszelfs leen hel hoofd van hel zieke kind aan, en maakte hel teckeil des kruises er mede op het hoofd van het kind. Toen bragl hij den teen aan de lippen van hel kind, dal dien moest kussen. Kn toen klisten de vrouwen,die al dien tijd op hare knieën lagen, den voei van het beeldje. Xa nog eenige ceremoniën werd Bambino weder in de sehoone wieg gelegd, en de vroii- wen verwijderden zich.Toen de kapel dooide Italianen verlaten was, noodigde de priester ons binnen. Wij werden naar de wieg gebragt. Hij sprak ons over de onmetelijke waarde der jnweelcn, waarvan vele giften van koningen waren, over de vele wonderen door Bani- bino uitgewerkt, en wees op de vele zilveren en gouden harten, waardoor het beeld, lot bewijs daarvan, om- riugd was. De wieg staal onder ecu draagheinel; aan de eene zijde er van is Jozef, aan de andere de Maagd Maria, en er hoven een beeld van God den Vader\'\'\' Men veronderstelt, dat dit beeldje de wonderbaar- 1 ijkt- kracht bezit, om de onmiddellijke beterschap der zieken te bewerkstelligen. Op aanvrage wordt het in een prachtig rijtuig, door priesters in volledig plegt- gewaad begeleid, naar hel huis van don pal i;nl over- gebragt. Als bet door de stralen gaat, wordt elk hoofd ontbloot, en elke knie gebogen. Dit verwonderlijke beeld wordt elk jaar, van den 25»\'en December tol don 26»tcn Jamiarij, in eene voorstelling van den stal te Itcthlchcni, voor de openbare vereering ten toon ge- steld. Gedurende dien lijd bevinden zich tien diiizcu- den nicnschen in do.\\ ra (\'rol ion op den (\'apitolijiisehen heuvel, om aan Bambino oer te bewijzen. De geschiedenis van dil beeld is wetenswaardig als
een voorbeeld van de legenden van Rome. „Hel werd |
|||||||||
|
BANA — BANIANEN.
|
|||||||||
|
981
|
|||||||||
|
een bodemloozen put vol modder en vuil geworpen
worden. Zij meenen, dal de zielen der dcugdzamcn verheugd en veilig over eene smalle bamboezen brui) den put overtrekken, en dal die brug dadelijk naar een vrolijk paradijs geleidt, waar zij zich in alle soorten van zinnelijke genoegens baden. Maar als de zielen der boozen deze brug pogen over te trekken, vallen zij er at\' en storten in den inodderigen afgrond. Dit zonderling bijgeloovigc denkbeeld beeft eene sterke gelijkenis o]i den A i.-Sm \\\'i\'(zieald. iderMohaincdanen. BANA, hel iroord, de naam die in liet dagclijksche gesprek aau de heilige schriften der Boeddhisten ge- geven wordt. De boeken, waarin de geschriften verval zijn, lieeteu Band-Put, en bet gebouw, waarin de waar- beid gepredikt of verklaard wordt, beet Bana-Madiitra. ... jl De loftuitingen op de Banu maken een geliefkoosd onderwerp van de inlandsche schrijvers uil, en de laai,
waarin zij zieb uitdrukken, is van den verhevensten aard. De\'volgende uittrekselcu mogen hiervan tot voorbeeld dienen: — „De redeneringen van Boeddha zijn als een goddelijk toovermiddel, om van liet vergif dei- booze begeerte te genezen ; een goddelijk genecs- niiddel, om de ziekte des toorus te heelen : eene lamp in liet midden van de duisternis der onkunde; een vuur gelijk aan dal, hetwelk aaij bet einde van een kalpa brandt, om de herhaalde boosheden te vernietigen; eene middagzon, om het slijk der gierigheid op te droogen ; een zware regen, om de vlam der zinnelijkheid uit te dooven; een kreupelbosch, 0111 den weg te versperren, die naar de uarakas geleidt; een schip, om daarmede naar de overzijde van den oceaan des bestaans I e zeilen; een eollvrium, om het oogvlies der ketterij weg te nemen; eene maan, om den \'s nachts zwellenden lotus der verdienste Ie verlichten; eene opeenvolging van boomen, die onsterfelijke vruchten dragen, en bier en daar geplaatst zijn, opdat de reiziger in staat moge wezen,om de woestijn des bestaans over te t rekken; een ladder, om daar langs naar cle dewalókas te stijgen; een regte weg, om naar de onvergankelijke wijsheid te trekken; eene deur, om iu te gaan tot de eeuwige stad van nirwana: een tooverboom, om te geven wat gevraagd wordt; eene geur, iiitgezoehter dan ecnige andere in de drie werelden: een schat van de beste dingen, die men met mogelijkheid verkrijgen kan; eene magt, waardoor het verdriet van elk gevoelig wezen gestild kan worden." De grootste voordeden komen voort, naar liet ge-
loof der Boeddhisten, uit bet lioorcn naar de Banu: een dergelijk gevoel heerscht over bet gebeeleOosten aangaande het voordeel, dat uit het lezen van heilige |
|||||||||
|
boeken voortspruit. In de eerste eeuwen van het
Boeddhismus was de Bana in de landtaal, en men kan gemakkelijk begrijpen, dat doorliet voorlezen ervan groote uitwerkingen verkregen konden worden; maar Dn is bet overlezen iu eeu niets bcleekeiienden vorm ontaard, waaruit geen werkelijk, maar slechts een denkbeeldig goed verkregen kan worden. De heilige boeken worden letterlijk aangebeden, en men verwacht, dat uit deze aanbidding evenveel voordeden zullen ontspruiten, als uit de aanbidding van eeu verstandig wezeu. De boeken worden gewoonlijk in doek gewik- keld, en dikwijls op een ruw altaar aan den kant van den weg geplaatst, opdat de voorbijgangers geld er op zullen leggen en verdiensten verwerven. BANÏANEN, eene seetein Yoor-ludië. liet woord
wordt somtijds in eeu algetneenen zin gebruikt, om de afgodendienaars van ludié, als onderscheiden van de Mohamedancii; aan te duiden. Doch in een meer beperkten zin wordt het toegepast op de Vaishya of die van de vier Hindoesehe kasten, die alle voort - brcugende kapitalisten, hetzij herders, landbouwers of kooplieden, bevat. In den Miaster wordende Bani- anen Shuddery genoemd. Twee van de acht algemeene voorschriften van Brahma worden als voornamelijk verbindend voor hen, ten gevolge van hun beroep, bc- schouwd, namelijk dat, hetwelk waarheid iu woorden i ii handelingen gebiedt, en dat, hetwelk bedrog van ! wel keu aai dook in handelszaken verbiedt. Zij geloovcn , aan de zielsverhuizing, en ten gevolge van hun vast j geloof daaraan, beschouwen zij den man, die vrijwillig j het verachtelijkste insect doodt, als een moordenaar. Zij hebben een bijzonderen eerbied voorde koe, die zij als een heilig dier beschouwen. De Baniauen zweren slechts met den uitersten weerzin. Sommige hunner willen liever hunne zaak verliezen dan eeu eed nlleg- gen, zelfs in een geregtshof. Als de nood headwingt om te uweren, leggen zij hunne beide handen op de pleg- tigste wijze oji den rug eener koe en zeggen: „Moge ik bet vleeseli van dit heilige dier proeven, indien enz. Wanneer proselieten voor liet Baniaansche stelsel gewonnen worden, brengen zij, tot voorbereiding, zes maanden als nieuwelingen door, gedurende welken tijd de Brahininen hun bevelen koedrek te vermengen met alles, wat zij eten. De gewone hoeveelheid is ongeveer een pond; na de eerste drie maanden wordt deze gewone hoeveelheid trapsgewijze verminderd. Daar de koe beschouwd wordt iets goddelijks te heb- ben, kan, zooals zij zieb verbeelden, niets zoo geschikt zijn als de uitwerpselen van dit dier, om ligehaam en ziel te zuiveren. Eene zonderlinge plegtigbeid wordt |
|||||||||
|
BARA — BARBARIJE (GODSDIENST VAN). 285
|
|||||||
|
door de Banianen uitgeoefend, namelijk die van eeu
naam aan een kind te geven, als liet tien dagen oud is. Te dien einde leencn /.ij een dozijn kinderen van
hunne buren, en plaatsen die in een cirkel rondom een groot laken, dat over den grond is uitgespreid. De dienstdoende Bralimiu legt eene zekere hoeveelheid rijst op het midden van hel laken, en hel kind, dat eeu naam moet ontvangen, op do rijst. De bedienden, die de hoeken van het laken aanvatten, ligteu het van den grond, en schudden liet een kwartier vuur en achterwaarts. Als zij het kind en de rijst genoeg ge- schud hebhen, geeft de zuster van het kind, die er hij is, haar broeder zulk een naam als haar goeddunkt. Twee maanden daarna wordt het kind in hunne gods- dieusi ingewijd, dat is, zij brengen het naai\' eene pagode, waar de Brahmin, wiens dienst het is, eeniijc spaanders sandelhout, een weinig kamfer, kruiduuire-
i > o > _ i
len en andere specerijen over het hoofd van hel jonge
kind werpt. Als deze plegtighcid geëindigd is, is het kindeen Banianen lid dergodsdienst, die zij belijden. Als eeu Banian zijilc handelszaken terzijde zei, en zich geheid aan hei verrigteu van godsdienstpligleu wijdt, dan wordt hij als eeu Brahmin van eene meer vrome soort beschouwd. De Banianen zijn de grootc handelaren, in wier handen hel grootste gedeelte van den handel van Indië is. Zij beschouwen het bijna als een heilig regt,dat alle handelszaken door hen moeien geschieden, /.ij worden derhalve overal in Azië gevon- tlen, waar zij niet alleen kooplieden zijn, maar als ban- kiers dienst doen, en geven wissels op de meestesteden in Hindostan. Hunne wijze van koopen en verkoopen is zeer zonderling; zij geschiedl in diepe stilte, alleen door elkanders vingers aan te raken. De kooper, zijn gordel losmakende, spreidt dien uil over zijne knie, waarna hij en de verkooper met hunne handen er onder den koop sluiten, door teekeneu met hunne vingers te maken, die ponden, schellingen en stuivers aanduiden, en op deze wijze komen zij, zonder een woord tcspre- ken, tot eene overeenkomst. Als de verkooper de geheide hand van tien kooper neemt, duidt zulks dui- zend aan, en het aantal malen, dat hij de hand schudt, duidt het aantal duizenden pagoden of ropveu aan, naar mate er kwest ie van de geldsoort is, dat gevraagd wordt. Als hij de vijf vingers neemt, duidt zulks vijf honderd aan, en neemt hij er slechts een, honderd; een halve vinger lot het tweede gewricht beteekent vijftig, en de top van den vinger tot het eerste gewricht duidt tien aan. Op deze vreemde wijze drijven in vele deelen vau het Oosten de kooplieden de grootste handelszaken. |
|||||||
|
BA KA, eeu leest dat vroeger mei veel pracht Ie
Mcssina op Sicilië gevierd werd, Ier eere vau de He- meivaart van de Maagd Maria. I lei woord Hum werd, behalve dat hel gebruikt werd om hel leest zelf aan Ie duiden, ook gebezigd voor eene grootc machine, die gedurende het feest vertoond werd. Deze machine was vijftig voel hoog, en op deu top er vau was eeu meisje van veertien jaar, dal de Maagd voorstelde en op de hand stond vau eeu beeld vau Jezus Christus. BARALLOTTEX, ecu secte te Bologna, waarvan
de aanhangers alle dingen gemeen hadden, zelfs vrou- «cii en kinderen. BARBA (St.) (Feest VAN), een feesl door de
Grieksche kerk op deu t\'i<» December gevierd. BARBAKA\'S(St.) DAG. Op den 7,liu Maart viert
de Roomsen*1 kerk hel feesl vau St. Barbara Ie gelijk ! niet dat van St. Thomas Aniiiuas. Van deze heiliirc vrouw wordt verhaald, dal haar vader 1 leiden was, en dat deze, toen hij uit haar gesprek bemerkte, dat zij hel Christelijk geloof omhelsd had, in grootc veront- waardiging zijn zwaard trok, en haar met den dood \' bedreigde. Maar daar zij in dit uur vau groot gevaar tot God bad, opende zich een grootc steen, die haar ! geheele ligchaam in de holle opnam, en haar naar een berg vol holen bragt, waar zij meende zich verborgen Ie hebben; zij werd echter door een herder ontdekt. Om deze onbeschaamde daad werd de herder op eene i voorbeeldeloozc wijze gestraft, want hij werd in een marmeren steen, en al zijne schapen in sprinkhanen veranderd, of, zooals anderen zeggen, in torren, die jaarlijks het graf dezer heilige bezoeken. \\ ersehil- ! lende andere zoiuh rliuge geschiedenissen worden van St. Barbara verhaald: het is echter noodeloos die mede te deelen. BARBARIJE (Godsdienst van}. De Barbarijsche
staten beslaan de geheele noordkusl van Afrika, mei uitzondering van Egypte. De bewoners zijn voorna- melijk dweepzieke en bijgeloovige Mohamedanen, dweepzieker en bijgcloovigcr dan de belijders vau den Islam iu eenig ander land. Vau hunnen tulbas of gces- lelijke onderwijzers leeren zij weinig. Er is geen ver- band tiisseheu de dienaars der godsdienst en het gou- vernement, gelijk in andere Mohamedaausche landen hel geval is, en er is ook geen ligchaam, gelijk de nlemn in Turkije, om de leer en tucht der kerk te bewaren en Ie handhaven. De vereering des volks wordt bijna uitsluitend bewezen aan eene klasse vau ïuensehen, ! die zich, door hunne persoonlijke pogingen, tot het karakter van heiligeii verheffen. Eu dit karakter wordt i niet verkregen door eene bijzondere zuiverheid van |
|||||||
|
BAR13E.
|
|||||||||
|
2 Mi
|
|||||||||
|
leven, of getrouwheid in hel inachtncnien dergods-
dienstplcgtighedcu, maai\'door de buitensporigstc en ! ongerijmdstc aanspraken opboveuuatuurlijkcmagt,en
opcene gemeenschap met onzigtbare wezens. Op deze wijze hebben de Maraboets, gelijk /ij genoemd worden, een aanzienlijk overwiart over de gemoederen der ligt- i gcloovigc menigte verkregen. Overliet geheelenoor-
(len van Afrika worden idioten en krankzinnigen algemeen als heilig beschouwd, en vele gevallen heb- ben er plaatsgehad van personen, die veinsden in hun verstand geschokt te zijn, ten einde den eerbied en de vereering van hel volk te verwerven. De heiligen of i Marabocfs van de hoogste klasse zijn bepaaldelijk de
personen van den tweeden rang in bet land, als zij zelfs den monarch niet evenaren. De keizers van Marokko zijn langen tijd gewoon geweest om, door lioogc aanspraken op heiligheid, den eerbied hunner onderdanen te vcrhoogeii. Mulev Isniael bragt, naar verhaald wordt, ecu groot gedeelte van zijn tijd in bijgcloovige gebruiken door, die hel volk het denk- \\ beeld moesten geven, dal hij het voorregt had van
in dadelijke gemeenschap met God en Mohamed te staan,eudat hij met hovenmciiseliclijkc niagt begiftigd was. Eene tëngelsche vrouw, die vroeger zes jaar in Algcric heeft gewoond, vermeldt, dat zij een van de beroemdste Maraboets heeft ontmoet, die beweerde zooveel niagt l<\' bezitten, dat hij meer dau eens naar hel paleis was gegaan en den dev geslagen had. Zij beschrijft dezen vermeenden heilige als „een kleinen, wild kijkenden, ouden man met een grijzen baard, ge- kleed in een lang gewaad van prachtige brocade, niet een tulband van gelijke pracht, maar op eene zeer ongewone wijze opgezet. Hij werd gevolgd door een zwarten slaaf niet een kruiwagen, waarop blijkbaar goed gevulde manden waren." Een Maraboet vervult de diensten van priester, van een al\'weerder des kwaads, en een maker van tooverriiigen en amuletten; ook doet hij vele /.ouderlijke streken, ten einde verwondc- | ring en bewondering op te wekken, llij heeft bei
voorregt om eene schuilplaats aan een beschuldigde, j hetzij schuldig of onschuldig, toe te staan, euzelfsoni
bescherming te verlecncn aan oen ieder, die zich bel misnoegen van den souvereiii op den hals gehaald heeft. De misdadiger is veilig, zoodra hij dvn drempel van den kiosk des Maraboets overschreden heeft. De kiosk is de woonplaats van den Maraboet tijdens zijn leven, en zijn graf na zijn dood, en behoudt zelfs dau nog zijn beschermend karakter, lu de Barbarijsche . staten heersehen, gelijk !u alle onverlichte landen,
, bijgelovigheden van verschillenden aard. De grootc
|
|||||||||
|
menigte van liet volk gelooft sterk aan de kracht
van een ziek oog. Slangciihe/wccrders \\ iudt men er, I die de bewondering van alle aanschouwer»opwekken. : Zij vertooneu zich voor het oog der bewonderende menigte halfnaakt, in zonderlinge houdingen en vcr- wringiugen van hel ligchaaui, en met slangen om zich gewonden, die zij van hunne kracht om te schaden unldaan hebben. Ouder de bewoners van de noord- kust van Afrika worden overleden betrekkingen iu grootc eer gehouden. Eiken Vrijdagavond wordt „hel l\'ccst der doeden" gevierd, wanneer de nienschon naar de graven hunner voorouders gaan, die, zooals zij denken, op dien avond tegenwoordig zijn eu aanhef feest, dal daar gevierd wordt, deelnemen. BAltliK, een naam door de Waldcnzcn aan een
leeraar gegeven, liet aantal harben schijnt /.eer aau- zieulijk geweest Ie zijn. Zoo vernemen wij, dal er in (!,• zestiende eeuw, op eene synode inde Valdi Clusone gehouden, zeker niet minder dan honderd veertig barben tegenwoordig waren. Deze leeraars voegden gewoonlijk bij hunne andere diensten de opvoeding der jeugd aan het collegic van Angrogua enopanderc plaatsen. Tegenwoordig is hel aantal barben slechts vijftig, overeenkomstig hei aantal kerkgemeenten. De herderlijke diensten der leeraren zijn talrijk, daar al de kerken viermaal elke week vuur de eene of andere dienst geopend zijn. De godsdienstoefening wordt des Zondags gehouden; des Maandags en des Woensdags zijn er catcchisaticn, die met gebeden beginnen en eindigen; des Vrijdags wordt er ook gepredikt. Dr. Thomson had, op een niet lang geleden bezoek aan de valleijen, ruimschoots de gelegenheid, om niet den tegenwoordigeu staat der Waldcnzcn bekend te wor- deu. Van hunne herders geeft hij de volgende loffelijke getuigenis: — „Weinige dingen verschaffen zooveel "genoegens aan hem, die deze kerken in de Alpen be- zoekl, als de omgang met hare herders. Zij zijn nien- schen, die door hunne vroomheid en opvoeding de vergelijking kunnen doorstaan met de leeraars van alle Protestautsche kerken op de wereld. Gedurende cenigc jaren opgeleid aan de eene of andere academie, b. v. van Berlijn, Lausannc, Moutaubaii of Gcnèvc, brengen zij naar hunne gemeenten niet alleen die levende vroomheid lenig, die zij er van medenamen, maar ook die omwikkeling van den geest en meerdere sympathie, die gewoonlijk door si mieren en reizen in den vreemde verworven worden. Hoewel zij minder prediken dau de leeraars van ons eigen land, wordt hun herderlijke arbeid toch niet overtroffen. De herder van het stormachtige llodorel, Daniël liull\'o, |
|||||||||
|
283
|
|||||||||
|
BARCHOOHAB.
|
|||||||||
|
bragt eengroot leger op de been, nam Bitltcr in, en
liet een groot aantal .loden ter dood brengen, /.ij
voegen er bij, dal de kleinzoon door zijne eigene 011- derdanen in de stad Uil her omgchragl werd, omdat zij onl dekten, dal hein het ware keuteekeu van den Messias ontbrak, dal, volgens hen, was om aan den reuk Ie welen, of een man schuldig is. \\\\ elke waarheid er ook moge zijn in de opgaven der
Joodschc schrijvers, dat er twee bedriegers waren, die den naam Barchochab droegen, zeker is het, dat de merkwaardigste Coziba is, die zich omstreeks 130 voor den Messias begon uit te geven, ilij trachtte dit karakter door drie middelen staande Ie bonden. Ten eerste nam hij den titel van Barchochab, zoon der ster, aan, om het volk te overtuigen, dal hij de sier was, die Bileam de profeet zag. Jiij hield slaande, dat hij cene vau de sterreu des hemels was, uitgezonden om zijne natie bij te staan, en haar vau het wreedc juk der Romeinen te verlossen. Ten tweede trachtte hij, zooals Hiëronynius zegt, bet volk te bedriegen, door vuur en vlammen door middel vau brandende teer uit zijn mond Ie laten gaan. Ten derde koos hij een voorlooper uit, met gevoelens eu neigingen gelijk de zijnen, die in zijne bcdriegclijkc plannen voor hem ecu krachtig helper was. Deze voorlooper was Aki ba (zieald.), van wien de Joodschc schrijvers vele vreemde geschiedenissen verbalen. Barchochab eu zijn mede- helper Akiba slaagden er in, om een leger vau 200,000 mail rondom zich te verzamelen. De stad Bitherwerd als de hoofdstad vau het koningrijk van den Messias uitgekozen, en daar werd de bedrieger tol koning ge- zalld, daar sloeg hij geld om het in omloop te brengen en daar wachtte hij om zich als den bevrijder der onderdrukte natie te doen kennen. De troepen der opstandelingen waren veel talrijker dan die der Ro- llieincn, eu daarom versloegen zij hen in verscheidene veldslagen. Hadrianus zag nu, dat er krachtige maat- regelen genomen moesten worden, en zond derhalve om Jiilius Scverus, ecu van de grootste generaals dier eeuw, die zich in Brittauje bevond, die dan ook met aanmerkelijke versterkingen tegen de Joden optrok. Daar de Ronieiusche veldheer bemerkte, dat de Iroe- pen van Barchochab talrijker waren dan de zijnen, ontweek bij een beslisscuden veldslag, maar viel hen bij gedeelten aan, bestormde hunne legerplaats, en dwong ben naar Bil her terug te trekken, dal hij dade- lijk belegerde; hoewel de stad zich langen tijd ver- dedigde, gelukte het hein haar te bemagtigen. Dit maakte een einde aan den oorlog, en daar Barchochab en zijne medehelpers gevallen waren, werden de Joden |
|||||||||
|
kwam, niet vele jaren geleden, met zijn gcbcele liuis-
geziu door hel ncdcrvallcn van ecuc lawine om. In de valleijeu verliaalt men, dat niet lang geleden een leeraar des middernachts den Cluson overzwom, toen deze buiten zijne oevers getreden was, om, volgens af- spraak, eene bijeenkomsl te hebben met oen llooinsch- (\'atholiek, ten einde hem in den weg des levens Ie oiidcrrigtcn. Onze lezer stelle zich een hunner voor, die oj) een namiddag in den winter uil zijne nederige pastorijo[>pivxij/lèfe vertrekt,om een stervende eenigc mijlen oji de bergen te bezoeken. Mei den ulpcuslok in de hand en holblokkcu aan de voeten, volgeslagcn niet ijzeren spijkers van nagenoeg een duim lengte, trekt hij opwaarts door diepe kloven, langs den rand van afgronden vol ijs, somtijds op zijne knieën van rots lol rots klimmende op plaatsen, waar eenigc ver- keerde schreden vernietiging is, hel geheel misschien bcsloteu door een nachtelijken storm, die terugkeer onmogelijk maakt, en hem dagen achtereen ia de ehulel van den stervende ophoudt, — en bij zal hierin eene van de vide schilderijen der ondervindingen eens A\\ al- denzisehen herders aanschouwen." ISAKC1H )CIIA1! (Sjt. /muu eeue.-xter), een Joodsch
bedrieger tijdens de regering van den Boinciiischeu keizer Hadrianus, die zich voor den Messias uitgaf en beweerde, dat hij de ster van David was, door Bi- leam voorspeld, die de .loden zou bevrijden eu de llei- denen zon onderwerpen, of gelijk er geschreven slaat: „Er zal eene ster (coca//) voortgaan uil Jakob, en er zal een schepti r uil Israël opkomen." Weinig is er van de vroegere geschiedenis van dezen man bekend. Volgens de geruchten moet hij ceuigen tijd roover geweest zijn: zijn gedrag toonl dan ook aan, dat hij gewoon was aan tooucelcn van roof eu blocdstortiug. Ilij had kracht en dapperheid genoeg, om de Joden in een opstand legen de Romeinen aan te voeren, en hij trachtte de Christenen in Palestina over te halen, 0111 afstand Ie doen van hun geloof en ziidi Ilij den opstauil te voegen. Daar hij in zijn plan niet slaagde, liet hij hen, die in zijne handen vielen, op de wreedst e wijze ter dood brcu- geu. De Joodschc schrijvers deden mede, dat er iwav bedriegers waren, die den naam Barchochab droegen, de grootvader en de kleinzoon. Barchochab [., zeggen zij, werd twee jaar na de verwoesting des tempels tot koning der Joden verkozen, en stierf Ie Bither, eenr stad in de nabijheid van Jeruzalem en hoofdstad van zijn rijk. Zijn kleinzoon van denzelfdeu naam volgde hem als Barchochab II. op. De Joden, zich onder zijne vanen genarende, erkenden hem als bunnen Messias; maar Hadrianus, van dezen opstand bcrigt krijgende, |
|||||||||
|
288 BARDE8ANISTEN
zoo ontmoedigd, dat zij zich gezamenlijk aan den
Koiueinschcn keizer onderwierpen, lladriauus was uu in liet rustig bezit van Palestina, en de eerste slap, dien hij deed, nadat de vijandelijkheden hadden opge- lioudeu, was een decreet uitte vaardigen, waarbij den .Inden verhodeii werd om Jeruzalem binnen te heden. Hij gebruikte de sleejinn des tempels om ccuschnuw- burg 1e bonwen, en zette standbeelden van valsche gilden op de plaats des tempels en oude plekken, waar Christus gekruisigd en begraven was. rlieron.Yinus berigt ons ook, dal de kei/er het beeld van een zwijn hoven de ücthlchenische jioort der stad liet plaatsen. waarschijiUijk om de Joden te weerhouden binnen ie i reden, daar zij de poort: en de stad als besmet be- schouwden door het beeld van dal onzuivere en ver- loeide dier. Zie Messiasnkx (V.vi.si uk). BARDESANISTEN, eene secte van Gnostische
keilers in de l wrede eeuw ontstaan, zoogeheeteunaar üardesanes, haar hoofd. Deze man Mas ;e Kdessa In Mesopotamië geboren, en kenmerkte zich door zijne grootc geleerdheid. Kusebius zegl . dal hij in de beginselen van den Gnoslischcn leeraar Valenliiins opgevoed werd; Kpiphauius veronderslell, dal hij oorspronkelijk grootgebragl werd in het regtziuuige ( hrislelijke gcluof, en dal hij later de leerstellingen der Valkntimaxkn (zie .ild.) aangenomen heeft, die hij sjioedig weder liel varen, om zelf eene school te -.lichten. De niecuingen van de Bardcsanistcn worden aldus door Xeandcr beschreven: — „Met Valenlinus nam Hardcsaues iets aan in de mensehelijke natuur, dat boven de geheide wereld, waarin de inensch aau- vaukelijk tot bewustheid van zich zelven komt, ver- heven en in zich zelf onbegrijpelijk was. In de mensehelijke ziel zag hij een zaad uit het. Pleroma. Haar wezen en hare krachten, (lic in honger sfeer hun oorsprong hebben, blijven daarom voor haar zelve verborgen, totdat zij in het Pleroiuaio\\ vuile bcvvusl- lieid en het volle gebruik van deze komen zal. Volgens hel Gnostische leerstelsel kon dit eigenlijk alleen van de geestelijk gezinden, depueumatici, gezegd worden; maar Bardesaues zag zich hierdoor gedrongen, om ook aan de jw/c/tici eene zedelijke vrijheid toe (e kennen, die boven de magt vau de invloeden der natuur, of boven de magt der stof verheven was. Hij bestreed daarom, hoewel, gelijk andere Gnostieken dezer school, de astrologie beoefenende, de leer vau een invloed der sterren op \'s menseden leven en handelingen, waar- door deze mei noodzakcl ijkheid bepaald werden. Eu.se- bius heeft ons een belangrijk gedeelte bewaard vau hel merkwaardige creschrift, waarin üardesanes zich |
- HARLAAMTETKN.
tegen die leer verzet. In dal werk beroept hij zich, om
de nietigheid aan te iooneu cener onwederstaaubare heerschappij der sterren over hel karakter der volken, onder anderen op de Christenen, die in zoovele lauden
verstrooid leefden. „Waar zij zijn," zegt hij vau ben, „worden zij noch overwonnen door de slechte wellen en zeden, noch gedwongen door den invloed der ster- ren, die hunne geboorte bepaalden, om het slechte Ie doen, hetwelk de Meester verbiedt, Aan ziekte echter, aan armoede, aan lijden en dalgene, wal door de nicnselien voor smaad wordt geacht, zijn zij onder- worpen; want evenzeer als onze inwendige inensch zich niet door dwang van zijne vrijheid laat herooven, en weerstand biedt aan hetgeen hem dwingen wil, evenzeer kan, aan den anderen kant, onze uitwendige inensch, tot dienst baarheid bestemd, zich inocijelijk aan de onderwerping onttrekken. Immers, vermogten wij alles, zoo waren wij het Al, gelijk wij, indien wij niets vermogten, werktuigen van anderen zouden zijn, eu niet ons zelven toebehooreu. Met de hulp vau God zijn echter alle dingen mogelijk, en blijft er geen hinderpaal over, want aan Zijnen wil kau niets we- derstaan. Eu indien iels zich legen Hem schijnt Ie verzeilen, zoo kont dal, omdat Hij de Goede is, en aan elk wezen zijne eigenaardige natuur, en zijnen vrijen wil laat behouden." Door deze overtuiging bc- zield, zocht üardesanes onder alle volken de sporen der waarheid op, en zoo leerde hij in Oost-Indie eene klasse van wijzen (Rrahminen, Saniah\'s) kennen, die, in strenge onthouding levende, zich te midden der afgodendienaars van de afgoderij vrij bewaarden, en alleen den éénen God vereerden." Bardesaues verkondigde verder, dat Jezus uit, de
bovciigewcs1.cn nedcrdaalde, niet met een werkelijk, maar met een hemelsei) en luchlaardig ligchaam be- kleed, en den nicnselien leerde dal aan bederf onder- hevige ligchaam te onderwerpen,dal zij indil aardschc leven met zich dragen, en door oirlhoiuliii", vasten eu
.... .
bespiegeling zich los te maken vau de slavernij en
heerschappij dier boosaardige stol\', die de ziel aan
lage eu schandelijke najagingen ketent. Zie Gxos-
TIEKKX.
BAR JUCHNE, een fabelachtige vogel door de
rabbijnschc schrijvers beschreven. Ecu van de bc- roemdste rabbijnen zegl. dat. als zij haar vleugel uit- strekl, zij eene volkomenc zonsverduistering veroor- zaakt. De Talmud verklaart, dat ecu harcr eijeren eens uit haar nest viel, en drie honderd cederen brak eu zestig dorpen overstroomde. T5.VHI.AAiM 1KTKX, ecneChristen-sccteiiideveer-
|
|||||
|
BARMHARTIGIlRin VAX ONZE LIEVE VROUWE (f )KDE VAN !)¥,) — BARXAB1ETEN. 2S9
|
||||||||
|
Iu 1339 werd Barlaiim door den paus naar Avignon
gezonden, omeene vcreeniging vau de Grieksche niet de Latijnsche kerk te bewerkstelligen. Twee jaar later verliet hij Constantinopel, ten gevolge van eeue v cranderingiu hel bestuur, ging naar lialié, omhelsde wederom de zaak der Latijnen tegenover de Grieken, eu werd bisschop van Gcraci iu Napels, waar hij omstreeks |:ih stierf. De dood van hun hoofd eu de ucderlaag, die zij kort daarna, in 1350, leden, maakten een einde aan den twist door de Barlaiimietcu verwekt, eu verstrooiden de secte. BARMHARTIGHEID VAX ONZE LIEVE
VROUWE (OiiDE van de), eenc monniksorde tegen liet einde der dertiende eeuw gesticht. Zij ontstond door de oprigting vau oen hospitaal voor de zieken eu armen in de diocees vau Chalon iu Frankrijk. De orde werd door Bonifacius VIII. in LiUU bevestigd en bloeide cenigen tijd, maar werd losbandig en bedorven, en stierf daarom langzamerhand, uit. BARMHARTIGHEID VAX ONZE LIEVE
VROUWE (HoSPITAAL-NON\'NEN VAX DE), COUC 11011-
ncuordc in lüi 1 door Franciscus de laCroixtc Parijs
gesticht. Do nonnen dezer orde waren door eenc ge- loftc vcrpligt, om in de noodzakelijke behoeften van arme en zieke vrouwen te voorzien. Zij waren onder- scheiden door eenc kleeding van grijze sergie. De regelingen dezer orde werden iu 1628 door den aarts- bisschop vau Parijs opgemaakt, en in 1633 doorpaus Urbanus VIII. goedgekeurd. BARMHARTIGHEID VAX St.HIPPOLYTUS
(Hospitaal-monniken van de), eenc orde doorBer- n ar dijn Alvarez in 1585 in .Mexico gesticht. Deze liefdadige Mexicaan rigtle een hospitaal voorde armen op, i\'n wijdde het aan St. Hippolytus den martelaar. Bernardijn maakte regelingen voor het bestuur der orde, die de goedkeuring van paus Gregorius XIII. ontvingen. Later werden er conige andcro hospitalen vau denzclfden aard gebouwd, eu met het bovenge- noemdo vercenigd zijnde, kreeg de orde den naam vau do Barmhartigheid van St. Hippolytus. BARNABAS (St.) DAG, een Roomsche feestdag
op den i l(l0" Junij ter eerc van Barnabas gevierd, die zoo dikwijls en zoo eervol in do Handelingen der Apostelen vermeld wordt. BARNABIETEN, eenc Roomsche monniksorde
door demons \\ II. in 1 532 goedgekeurd, en in 15:55 door 1\'aulus III. bevestigd. De leden dezer orde uanien den naam van Reguliere Geestelijken van St. Paulus aan, dien zij voor hun beschermheer verkozen, en wiens Brieven zij ijverig lazen; zij werden echter |
||||||||
|
tiende eeuw. Zij waren de volgelingen van Barlaiim,
een inboorling vau (\'alabric in Italie, die monnik van de orde van SI. Basilius werd, Ie Constantinopel woonde, en een zeer golf ml, eerzuchtig en woelzick man was. Daar lu\'j onderde Latijnen geboren en op- gevoed was, stemde hij eerst met hen in om zich tegen de Grieksche kerk aan ie kanten; maar daarna van pari ij veranderende, werd hij onder de Grieken een magtig kampvcchtcr tegen de Latijnschc kerk. Terwijl hij nogal)! te Constantinopel was, drvA hij onderzoek naar den staat der monniken op den berg Athos, en bragl bij eenc formecle aauklagt tegen do llesycbisten aldaar bij den patriarch van Constantinopel in. De /.aak kwam in 131! voor een concilie, en de monniken werden vrijgesproken; de ecnigc beschuldiging, die tegen hen was ingebragl, nas die van mysticismus in hel zoeken naar rust voor i\\vn geest, en deuitdooving van alle hartstogten door middel van overpeinzing. Do uitslag was, dat niet alleen de monniken vrij van alle blaam werden verklaard, maar dat Barlaiim, hun beschuldiger, veroordeeld werd, waarop hij Grieken- land verliet en naar ltali\'1 terugkeerde. Niet lang daarna w. rd de strijd doorren anderen monnik, Grc- gorius Acindyuus, hernieuwd, die ontkende wat Pala- mas had beweerd, namelijk, dat God in een eenwig lichl woont, afgescheiden van Zijn wezen, eu dat dit In l lieht was, dat door de discipelen op den berg Tliabor was gezien. Nu veranderde de twist van karakter. Hij had niet langer betrekking op de mon- niken van den berg Athos, maar op hel lieht op den berg Thabor. Over dit punt werd een ander -concilie gehouden, dat met de veroordeeling van Gregorius als een volgeling van Barlaiim eindigde. Verscheidene achtereenvolgende concilicii kwamen te Constantino- pel bijeen, om over dit punt Ie beraadslagen, waarvan het voornaamste iu 1350 gehouden werd, waarop de Barlaiimicten en hunne vrienden zoo hevig berispt werden, dat zij allcngskens ophielden met zich te verdedigen en Palamas overwinnaar lieten. De ïnee- ningen, door dit concilie bekrachtigd, waren, dal de kracht, ol" werking Gods vau Zijne zelfstandigheid onderscheiden is, en dal niemand deelhebber kan worden aan bot wezen of de zelfstandigheid van God, maar dal het mogelijk is voor eindigende naturen, om deelhebbers te worden aan dit Goddelijke licht of deze Goddelijke werking. De Barlaiiinieten ontkenden daar- entegen deze stellingen en beweerden, dal de Godde- lijkc werkingen of attributen van hel wezen vau God niet verschillen, en dat er alleen verschil is iu onze wijze van ze op te vatten onderde dingen, die in God zijn. |
||||||||
|
37
|
||||||||
|
.".mi i:\\liSWl\\NK\\
gewoonlijk Barnahieten genoemd, waarschijnlijk om
liuiuic vereering van St. Barnabas. De Barnabieten dellen in don beginne afstand van alle bezittingen en
eigendommen, gelijk de Thcatijuen, en leefden alleen van de vrijwillige giften der vromen; later echter oor- deelden zij liet geschikt, om eigendommen te bezitten en zekere inkomsten te hebben, llnnne voornaamste bezigheid was, om als predikers tot het bekerren van I zondaren te arbeiden. Verscheidene geleerde mannen hebben lot de/e orde behoord, die verscheidene kloos- lers in Frankrijk, Italië en Savoije heeft. Hare mon- niken wijden zich aan het onderwijs, liet catechiseren i ii hei zcndolinirswi rk; hunne klceding is zwart. I!A liSAX IANK.V, eenc secte in do zesde eeuw
ontstaan. Hare leden namen de dwalingen der Kaï- xi i i i.n (zie ald.jaan, alsmede die dertiü aiianaïi/ikn (zieald.i. Ilunuc olTerandenbestonden in liet nemen van larwemeel op de toppen der vingers, die zij ver- viilgens aan hunnen mond bragten. Zij weigerden met andere menschen aan ial\'el te zitten, en men zeul, dat zij den I [eiligen < ieesl als een schepsel beschouw- den. Zij werden ook S^midiilielen genoemd. BARTIIOLOMEÏ"S(St.) DAG, een feestdag door
de Koomsehe kerk op den i I"\'\'" Augustus gevierd, tor oero van St. liartholonicüs, een van de twaalf \\post olen onzes] leeren. Deze dag is in de geschiedenis bijzonder merkwaardig geworden door dm wreeden moord van de l\'ransche Protestanten in den St. Bar- i h nl ome iis nacht van \\\'üi. Het bloedige toonccl hegon des iniilderiiaehls, en hield te Parijs drie dagen aan. De admiraal (\'oligny, oen aanzienlijk I lugenoot, was het eerste slagtoffer. Met hem werden alleen in Parijs vijf honderd edelen en ongeveer zes duizend andere Protestanten vermoord. Naar alle dooien van het rijk waren hevelen gezonden, om de Protestanten om te brengen. Aleer dan .\'10,1100, sommigen zeggen 70,000, kwamen, met goedkeuring van Karcl IX. en de ko- niugin-moeder, door de handen der moordenaren om. Ten toeken van vreugde over dezen moord schreef de paus een juhihcuni door de geheele Christenheid uit. St. Bartholnmciisdag is ook om eene andere treurige gebeurtenis bekend, daarop dien dag in 1000 de ï.....conformiteits-acte in werking kwam , waardoor I
:.\',imi0 predikanten van de Kerk van Engeland hunne !
posten verloren. HAKTIIOLOMIETKN, oom\' Koomsehe orde te
fienua In I30J gesticht. Lenige jaren te voren had !
tle sultan van Egypte vele Christenen, maar voorna-
inelijk de monniken van St. ISasilius in Moute-Negro,
\'■ vervolgd, een aantal hunner ter dood gebragt en de
|
BACILICE.
overige gedwongen, om hunne veiligheid in de vlugt
te zoeken. Eeuigedezer monniken vonden eene schuil- plaats in Genua, waar een klooster gevestigd was. Gedurende cenigen tijtl bloeide de orde, en verschei- tUno kloosters werden iu verschillende doelen van Italië voor haar gebouwd. Eindelijk begon zij te ont- aarden. De monniken veranderden hunne kleedij voor die van de orde van St. Dominions, en logden dcu regel van St. Basilius voor dien van St. Augustinus ter zijde. De orde, ging echter trapsgewijze achteruit, en in 1G50 werd zij door paus [nuocentius X. geheel , opgeheven; de goedereu der monniken werden ver- beurd verklaard. li.VKI\' LI ETEN, eene Christen-sectc der twaalfde
eeuw, dus genoemd naar iïarulus, die leerde, dat Christus geen werkelijk vleesch en bloed had gehad, dat de zielen reeds vóór de wereld gesebapcu werden en gezondigd hadden, en neer andere ongerijmdheden. li.VCI LICK (Cr. /inxi/f/ix, koning), gebouwen door
de oude Itomoinenalsgeregtshovcnof handelsplaatsen gebruikt. l!ij de bckeering vanden keizerConstantiju werden vele dezer openbare zalen aan de Christenen afgestaan om godsdienstoefeningen te houden. i)c Hasi/ira; worden dus in vele gevallen in kerken ver- auderd, en in latere eeuwen word het woord gebruikt om kerken aan te duiden. Lenige schrijvers hebben verondersteld, dat de naam aan deze gebouwen gegeven werd, omdat zij plaatsen waren, waar hulde bewezen word aan Hem, die de Koning der geheele aardeis. Eene Basilica bestond uit vier doelen: — 1. liet voorportaal of de ingang; i. liet schip, dat van de twee zijvleugels afgescheiden was door eene rij kolom- men aan elke zijde. In dit gedode der Basilica vcr- zamclde zich hot volk voor de openbare eerodienst; 3. De ambon, oen gedeelte van het benedeneinde van het schip, hooger dan het overige gedeelte, waarnaar men langs ecnige trappen opklom; 1. Het sauel uarium, in welks midden het hoogaltaar ondereen altaarheiucl stond, waaraan de priester dienst deed mol zijn gelaat naar hel volk gekoerd. Om ditaltaar, en iu dcvleu- gelen van het sanctuarium, waren zitplaatsen voor de medehelpende geestelijken ofouderlingeu; de zetel, welke in het midden van den kring stond, was hooger dan i\\r overige, en bestemd voor den bisschop of her- der. Het woord Basilica wordt thans alleen gebruikt voor die kerken, die, gelijk bot Lateraan te Rome, door hare grootte en pracht onderscheiden zijn. Tc Rome zijn zeven kerken, welke dezen naam dragen, die allen kanunniken hebben en bijzondere voorregten genieten. Zie K.ERKEN. |
|||||
|
BASILI1
.
BASIL1 DIANEN, eene Christen-secte in de tweede
eeuw. Zij kreeg haar naam uaarBaailidcs van Mcxaii- drië, een van de eerste en voornaamste hoofden der Gnostieken. Deze man bragl eenigeii (ijd te Autiochië door, en ging van daar uaar Perzië, waar hij Guosl ische leerstellingen verkondigde. Hot voornaamste veld, waarop hij als lecraar eeuer ketterij arbeidde, «as echter Alexandric, waar liij een aantal jaren scliijul gewoond te liebbcu, hoewel, volgens tëpiphanius, Syrië /.iju geboorteland was. Hij was cru leerling van Alcxandcr, doch breidde diens leerstellingen uit, en legde den grondslag van eene eigene school. Zijn stelsel heeft tot veel twist onder de geleerden aanlei- diug gegeven. C\'leinens van Alcxaudrië zegt, dat Basilidcs beweerde van Glaueias, een leerling van den Apostel Petrus, de esoterische leer van dien uit- stekenden volgeling van Christus te hebben vernomen, (icon ander Christen-schrijver maakt echter de gc- riugste melding van Glaueias. De leer der cmauatiën lag bij het geheelc stelsel vau Basilides ten grondslag. Aan het hoofd van alle cmauat iënstoudde Hoogste God, de oorsprong des levens en van al hel geschapene. Uil dil eindeloos verheven wezen kwamen /.even alleruit- |
HANEN. >\'.t|
van al liet overige was, en waaruit het redelijke leven
zich op alle t rappen \\ au hel bestaan al verder en verder in dier voege ontwikkelde, dal iedere lagere trap het afdruksel en tegenbeeld van den hoogeren werd." Dus was er volgens het stelsel der lUsilidiaueu
eene zekere Irapsgcwijze opeeuvolging eu verbinding in de schepping der dingen; elke schakel in den ket- tiiig der wezens was verbonden met de voorafgaande en de volgende. Hij meende, dat er ■>t>~> trappen in de geestelijke wereld waren, overeenkomende mei het aantal dagen des jaars. Deze waarheid vverduitgeib\'iikl door het mvstieke woord Abuaxas (zie ald.), dat, volgens de Grieksehe wijze om niet de letters van het alphabet te rekenen, de geheele geëmaucerde wereld als eene oio wikkeling vau het Goddelijke Wezen nit- drukte. basilidcs leerde een dualistisch stelsel, waarin
Legeustrijdige bcginscli n vau hel begin afin werking zijn geweest. Licht, leven, de ziel, hel goede aan den reuen, en duisternis, dood, de stof, bel kwade aan den anderen ka ut, hebben zich over dengeheeleii loop der wereld uil gebreid, die, juist door den aard der dingen, een zuiveringsproces moet vervullen, en goed vau kwaad, licht van duisternis, leven van dood. en ziel van stof mo< i sclu idcu. Het leven \\ au een ieder op aarde staat in hef groote zuiveringsproces ver- bonden met de voorafgaande reeks vau levens, leder brengt uit een vroegercu staat van beslaan het kwade met zich, en van dit kwade moei hij zich in het tegen- woordigc leven zuiveren, en zich aldus voor een bc- teren toestand in ecu volgenden staat van bestaan geschikt maken. .Men heeft gevraagd, of Basilidcs aan de verhuizing der zielen iu wilde dieren gedoofde. Zijne eigene taal toont duidelijk aan, dat hij zulk een denkbeeld koesterde, en hij kon het bij het ontwikkelen vau de grondbeginselen sijns stelsels dan ook uioeije- lijk vermijden. Een engel, dien hij Arciios (zie ald.) noemt, had,
volgens dezen Guostischen leeraar, het bestuur over het geheele zuiveringsproces der natuur eu der ge. sehiedeuis. Zijn zoon Isidorus gaf later eene belang- rijke toevoeging aan deze leer. Deze leerde, dal aan elke ziel, die iu een ligchaam woont, ecu begeleidend engel v\\as aangewezen, aan wien hel bestuur vau haar bijzonder zuiveringsproces en van hare bijzondere opvoeding was toevertrouwd, en die waarsehijulijk dit\' ziel, na hare scheiding vau het ligchaam, naar hare bestemmingsplaats moest vergezellen. Wat de verlossing des nicusehcii aangaat, geloofde
Basilidcs, dat de Verlosser slechts een .Kon was, |
|||||||||||
|
m
|
07118825
|
unteudste wezens, JEoken (zie ald.) geheet en, voort.
|
||||||||||
|
De aard dezer wezens of krachten wordt aldus door
Neander beschreven: — „• \'m leven voort te brengen, aldus redeneerde hij, moet eerst hel Hoogste A\\ ozon, dat alle volkoinenheden in zich besluit, zich ontwik- kelen in de afzonderlijke eigenschappen, die tezamen het begrip der volstrekte volkomenheid uitdrukken, t en in de plaats der afgetrokken eigenschapsbegrippen, j bij de < tosterliugon weinig geliefd, stelde hij levende, J ! tot zelfstandigheid verhevene en als zoodanig wer- ! kende krachten. In de rangordening dier krachten namen de verstandelijke, de geest, de rede, het denk- vermogen en de wijsheid, de eerste plaats in; daarop volgde de mast, die God in staal stelt de besluiten Zijner wijsheid te volvoeren; voorts de zedelijke eigen- schappen, de heiligheid of zedelijke volkomenheid, zonder welke de almagt van God zich nimmer werk- [ zaam betoont, en eindelijk de innerlijke rust cd\'vrede. Zeer juist erkende Basilidcs, dat die rust, hel eigenlijke kenmerk van hel Goddelijke leven, slechts daar kan gevonden worden, waar heiligheid is, en stelde haar uit dien hoofde aan het einde der innerlijke ontwik- keling vau dal leven. Daar hij eindelijk hel getal zeven niet vele (AeosopAeu zijner tingen voor heilig hield, rond hij in dezevendooronsgenoemdekrachten, vereenigdmel de Grondoorzaak, die zich daarin als hel ware had uitgebreid, hel eerste achttal, dal de wortel |
||||||||||||
|
202 BASILISCHE MONNIKEN — BASILIUS (St.) LITURGIE.
|
|||||||
|
Godheid, op een tijd waarop Christenen den grootsten
afkeer van alle soorten vau beelden, zelfs de onschul- digste, hadden." Irciucus beschuldigt de Basilidiauen van het Oude Testament te minachten, of ten minste van daaraan niet bet\'.elfde gezag als aau het Nieuwe toe te kennen. Voor deze bewering wordt geen bewijs aangevoerd, dat sterk genoeg is om zulk eene zware beschuldiging te staven. Epiphanius en Hiëronyinus verklaren, dal de Basilidiaansche ketterij tot op bun- non tijd bestond; kort daarna schijnt zij echter geheel verdwenen te zijn. BASIL1SCHE MONNIKEN, monniken van de
orde van St. Basilius. De monniken derjariekschc kerk behooreii tot deze orde; zij zijn in drie rangen verdeeld: nieuwelingen, gevorderden en volmaakten. Men zegt, dat er alleen in de verschillende verblijf- plaatsen van den berg Albos niet minder dan veertig duizend monniken en kluizenaars zijn. De Basilische monniken dragen zwarte kleedcren, ellen en zouder ecnig sieraad, die uit een langen lij f rok en een grool overkleed met wijde mouwen bestaan. Op het hoofd dragen zij een kap, die op de schouders nederhaugt. Zij dragen geen linnen, slapen op stroo zonder lakens, eten geen vlccsch, vasten zeer dikwijls, en om wroeten den grond met hunne eigene banden. De orde werd in de vierde eeuw door Basilius den Groote gesticht, die, naar eene woestijn in de provincie Poutusgegaan zijnde, een klooster bouwde tot gemak van hem en zijne talrijke volgelingen, en eene reeks van regels opmaakte, die hij weuschte, dal alle monniken zijner orde zorgvuldig zouden in acht nemen. Heilige sebrij- vers hebben beweerd, dal er, tijdens liet leven van Basilius, alleen iu het Oosten 90,000 monniken van zijne orde waren. In 1057 werd deze orde naar hel Westen overgebragt; zij werd iu 156Ü door paus Gregorius XIII. hervormd, die de Basilische n.onni- ken vau Italië, Spanje en Sicilië in i\'i\'ne congregatie vcreenigde, aan wier hoofd het klooster vau d<-u II. Zaligmaker te Mcssina slond. Deze orde heeft 11 pausen, 1,805 bisschoppen, 3.010 abten en 11,085 martelaren voortgebragt, behalve een zeer groot aantal biechtvaders en nonnen. Zij roemt ook op verschei- denc keizers, koningen en prinsen, die haar regel omhelsden. BASILIUS (St.) LITUIIGIE, eene vau de talrijke
liturgiëii door de Grickschc kerk gebruikt. Zij is ze r lang, en wordt op al de Zondagen iu de Vasten, behalve Palmzondag, op Donderdag en Zatnr.lag van de Lij- densweck, op Kersavond on Driekoningenavond, on op St. Basiliusdag gebezigd. Deze liturgie werd door |
|||||||
|
hoewel zonder twijfel do hoogste -Kon, die door den
Hoogsten God naar beneden was gezonden om hel werk van Verlosser te verrijd en. Dit wezen vcroenigde zich met den mensch Jezus bij diens doopindeJordaan. Christus verschilde, volgens bet stelsel van Basilides, slecht - in rang van andere menseben, en kon mocijclijk als zondeloos beschouwd worden, maar bad zelf vor- lossing noodig. Zijn lijden stond niet in verband nut de verlossing van den mensch ; voor ieders zonde werd geboet door zijn eigen persoonlijk lijden. Dus werd de leer der regtvaardigmaking, gelijk die door den Apostel Paulus verklaard wordt, ontkend, en het si ellen van (\'hristits in de jilrsats der schuldigen weid geheel terzijde gezet. [Iel zedelijke stelsel der Basilidiauen is zeer ver-
keerd voorgesteld door verscheidene oude schrijvers, die over beu spreken, alsof zij slechte gebruiken van allerlei aard goedkeurden. Zulk cene beschouwing van de leerstellingen dezer seclc kon alleen ontslaan uit eenr volkomen onwetendheid van de gelicclc theorie. De ïneiisch heeft in zich, naar bel inzigt van Basilidcs, : uover elkander staande en tegenstrijdige elcmen-
tcn van Iwec tegenover elkander staande i"ijkcn. Hij beeft cene hoogere en Goddelijke natuur, en hij heeft ecne lagere natuur, die uit elementen bestaat, welke vreemd zijn aan zijne hoogere natuur. Maar bet is zijn pligt te trachten en te bidden, dal de lagere natuur in volkomen onderwerping aan de hoogere gehouden nu igc wi irden, en dat aldus liet zuiveringsproces plaats kunne hebben, dat den mensch voor een beteren slaat aan de andere zijde van hel graf zal geschikt maken. Vele schrijvers beschuldigen de Basilidiauen van
bezwerings-formuliereu gebruikt, en amuletten of too- vermiddelen bij zich gedragen te hebben, om ziekten en rampen van allerlei soorl al\' te wenden. Zonder twijfel zijn er, gelijk alreeds in liet artikel Alüt.vXAs is opgemerkt, verscheidene kostbare steeuen en klei- nonrlii"n met insein il\'ten, welke tot op dit uur bestaan, die dikwijls aan de secte worden toegekend, die wij nu beschrijven. Het is echter waarschijnlijk, dal deze kleinoodiën van Heidcnscheu oorsprong zijn, en dat zij nooit in bel beziteeuer Christcn-secte waren. „Het koml mij teneencnmale ongelooflijk voor," zegt Bcau- sobre, van deze steeuen sprekende, „dat cene secte, die voorgaf het Christendom te belijden, ooit de ïnon- sters zou hebben aangenomen, diedoorde Egyptenaren aangebeden werden; of dal ecu man, die er zich op b\'-r. ie ii !(lc zij ne leer aau Mal! Ilias e naan een verklaarder van Petnis te ontlcenen, en die de Evangeliën en do Mi ic\\ < n win Paulus aannam, beelden zou maken van de |
|||||||
|
I! AT KI. MM -
Basilius, bisschop van Ciesarea in Cappadocie, (lic
gewoonlijk do Grootc bijgenaamd wordt, zamenge- stdd. Basilius werd in \'M\'J in genoemde stad \\iit edele Christen-oudcrs geboren. Van kindsbeen af bragtcn deze lieni op in de kennis van het Christelijke geloof; vooral echter deed zulks zijne grootmoeder Macriua, die onder het gehoor van Gregorius Thaumaturgus gezeten had. Daarbij, volgens de gewoonte dier lijden, verscheidene jaren in een klooster bad doorgebragt, vatte hij eeue sterke genegenheid voor liet al\'gczon- derdclcvcu op, stichtte verscheidene nieuwe kloosters, waarvoor hij een wetboek zamcusteldc, en is sedert als de beschermheer van Oosterschc streng vromen beschouwd. Nadat hij tot bisschop zijner geboortestad verheven was, hield hij zich, geholpi n door zijn broeder Gregorius van Nyssa en zijn vriend Gregorius van Nazianzc, voornamelijk bezig niet de zegepraal der Nicienischc leerstellingen in de Oosterschc kerk te bewerken. Eu toen keizer Valens lïasilius wcuschte te nopen, om Ariancn in de gemeenschap zijner kerk op te nemen, bood de waardige- bisschop een edelen weerstand aan den eisch van den dwingeland. Hij ; antwoordde, dat hij niets te vreezen had; bezittingen, : waarvan de mensellen hem kouden beroovcn, had hij niet, behalve zijne weinige boeken en zijn mantel; verbanning was voor hem geenc verbanning, daar hij wist, dal de gcheele aarde des Heeren is. Als er mei pijniging gedreigd werd, dan zou zijn zwak ligebaain onder de eerste slagen bezwijken, en de dood zou hem [ nader brengen aan zijn God, naar wien hij verlangde. Valens was getroffen door de grootmoedigheid van den Christen-herder. Dikwijls was hij op het punt om hein tot verbanning te veroordeelen, maar hij waagde dien stap niet. Door zijne gematigdheid en voorbcel- deloozc zachtmoedigheid bragt Basilius er niet weinig toe bij, om de vereeniging van de Oosterschc met de VVesterschc kerk te bevorderen, die door de Vutio- eluscke scheuring wijder van elkander gescheiden waren. Tot het laatste toe behield hij zijne klooster- gewooulen en godvruchtige levenswijze, waardoor zijn gestel, dat nooit sterk geweest was, werd uitgeput. Hij stierf op den l\'te»Januarij 379. UATKLNIM, een woord vroeger door de Joden
gebruikt om meerderjarige personen aan te duiden, die zich in een onafhankelijken toestand bevonden, ! en tijd hadden om zich niet de dienst in de synagoge bezig te houden. Het was een regel, dal eene synagoge opgerigt moesi worden op elke plaats, waar tien Ba- tel nims waren, want minder dan tien maakten geenc vereeniging uil, en waar geene vereeniging bestond, |
-JUTH-KOL. WA
kon geenc synagoge gebouwd worden. .Met minder
menschen kon de dienst in ecne synagoge niet ge- houden worden. Dit had zijn oorsprong in hel deuk- becld, dat God de gebeden niet wilde hooien, als er minder dan tien tegenwoordig waren. Hot is zeer waarschijnlijk, dat deze uicening ontstaan is door Gods verklaring aan Abraham, dal ais er tien regt- vaardigen in Sodom en Gom ara gevonden werden, deze goddelooze steden gespaard zouden worden. Zie Synagoge. BATil-KOL (llebr. Dochter eeue,- ste„i). Toonde
Geest van God ophield te spreken door Aen mond der profeten van het Oude Testament, beweerden de Joden, dat de Ualh-Kol er voor in de plaats werd gesteld, of eeue stem uit den hemel, die somtijds, zooals zij beweerden, van donder vergezeld ging. Deze slem werd de dochter eener stem genoemd, omdat zij in de plaats trad van de goiispraakachtige stem, die van liet verzoendeksel kwam, toen God door l.\'riin en Thuiinniiti geraadpleegd werd. Eigenlijk was het niets meer dan eene soorl van waarzeggerij, die zij uitvonden. De rabbijnen beweerden, dat zij ecne geheime stem tot hunne harten hoorden spreken, er dat zij door deze uitwendige raadgevingen hun gedrag regelden, \'/.ij maakten dus het volk diets, dal God nog tot hen sprak, gelijk Hij tot hunne vadereu deed. Maar geiijk de Iraditioneelc wet tot bevestiging van de geschreven wet diende, en dienstig wasvoor vele doeleinden der Joodsehe priesters, zoo diende de Bath-Kol tot bevestiging van de overlevering. Haar bijstand was van groot voordcel voor rabbi llillel eu rabbi Sainuèl, daar zij hen, in tegenwoordigheid van al hunne discipelen, waardig oordeelde 0111 den Heiligen Geest te ontvangen. De Geest der profetie wordt ook aan de Bath-Kul toegeschreven. Zoo wist Hyrcanus, door hare ingevingen, de nederlaag van Antiochusop denzelfden dag, waarop de slag geleverd werd. He rabbijnen koesterden de meest bijgeloovigc gevoelens en vooroordeclen aangaande dit orakel. Siuicon en Jochauan, b. v., die begeerig waren om Samuël te zien, welke te Babyion onderwees, hadden besloten om de Bath-Kol over hunne reis te raadplegen. Zij luisterden daarom, toen zij een* school voorbijgingen, en hoorden een kind deze woorden uil de Schrift lezen: „Samuël is dood." Daaruit maakten zij de gevolg- trekking, dal hun vriend te Habylon gestorven moest zijn, cu daar het feit niet hunnen indruk toevallig overeenkwam, werden zij bevestigd iu bun geloot\'aan het onbepaalde vertrouwen, dat aan bet berigt ge- schonken moest worden, dal hun door de godspraak- |
|||||
|
294 BAXTERIANEN
achtige slem werd medegedeeld, die, zij kunden erniei
langer aan twijfelen, hun geheime mededeelingen uit den hemel gaf. Maiinouides zegt, dat het de Bath-Kol is, „wanneer iemand zulk eene sterke verbeelding heeft, dat hij gelooft eene stem buiten zich te hooreu." Heilige Joodschc schrijvers liewereu echter, dat zij eene duidelijk sprekende slem was, die te midden van ilen donder uit den hemel gehoord werd. De Talmud beval eene menigte ongelooflijke verhalen ten opzigtc van deze stem, welke klaarblijkelijk niets anders dan nielsheiluidende rabbiuistische vertelselen zijn. BAXTEll 1 A.NEX. zij die, in de zeventiende eeuw,
\'Ie mecningen omlielsden van Richard Baxter, een voornaam Xoncoiiforniistisch godgeleerde, die door eene somt van tusschcnstclsel de gevoelens der .Yrme- nianen en die der Calvinisten mei elkanderiuover- eenstemming zocht te brengen. Deze uitmuntende en waarlijk vrome dienaar van (\'hristus was op den .1 2&en November L\'113, te Rowton in Shropshire, geboren. /.\'in geest hield zich reeds vroeg mei de beoefeuingder godgeleerdheid bezig, eu daar hij voor de kerk opge- voed was, was hij een van de bekwaamste godsdienst- leeraars van zijn lijd. Zijn lot had hem in tijden van onrust geworpen, en de Kerk van Engeland verlaten hebbende, voegde hij zich bij de Nonconformistcn, met welke hij veel arbeidde en diep leed op een tijdperk, dal zieli meer dan eeuig ander in de geschiedenis van Engeland door onverdraagzaamheid eu vervolging om des gewetens wille onderscheidt. Baxter was eeu bijzonder zachtaardig en vredelievend man. liet deed hem derhalve leed, dat bitterheid, door scheuring veroorzaakt, in zoo grootemate rondom hem heerschte. Tc Kidderminster, waar hij vele jaren als herder ar- bciddc, hield hij zich rustig mei het werk zijns Meest eis bezigonderceucheni toegenegen kuilde, totdat hij, tot hare groote droefheid, door de vervolging gedwongen werd om haar te verlaten. Zijne letterkundige voort- brcngseleu waren zeer talrijk, daar niet minder dan honderd vijl\'en veertig verhandelingen uit zijne pen gevloeid zijn. Hel stelsel der gevoelens, dat naar hem Baxtcrianismus genoemd is, kan beschouwd worden als een stelsel van genuttigd Calvinismus, dat sterk naar het Arminianismus overhelde. Baxter leerde, I). v., dal (iod eenigenuitgekozen bad om behouden Ie worden, zonder voorwetenschap van voorafgaand geloof, terwijl anderen, aan wie het evangcliegepredikl wordt,algemeene genade hebben, en als zij daarvan partij lukken, zullen zij reddende genade genieten. Hij beweerde inel Calvijn, dal de verdiensten van den dood van Christus alleen voor geloovigeu dienen; maar |
||||||
|
- BEATIFICATIE.
hij beweerde ook me; Arminius, dat alle inenscheuin
een slaat zijn, die voorbehoud vatbaar is. Hij geloofde
met Calvijn aan de volharding der heiligen; en toch geloofde hij mei Arminius, dat iemand reddende genade kan hebben in zulk eene geringe maat, dat hij die weder verliest. Hij verzekerde met Calvijn, dat er zekere vruchten van Christus dood zijn, die alleen voor de uitverkorenen dieucu; eu toch verzekerde hij met Arminius, dal Christus eene voorwaardelijke gifl van deze weldaden aan alle menseheu gedaan beeft, terwijl de uitkorcuen alleen ze aannemen en bezitten. Hij streed sterk voor de predestinatie en even sterk legen de verwerping. Zoo poogde Baxter, door eeu aantal blijkbaar tegenover elkander staande leerstellingen, de stelsels der Cal vin i si enen der Armi- uiainen mei elkander in overeenstemming te brengen. Dr. Williams, eeu bekwaam verdediger van het Bax- teriaansche doel, leerde, dat liet evangelie eerder eene wet openbaart, die gehoorzaamd moet worden, dan beloften, die geloofd, en zegeningen, die aangenomen moeten worden. Daarom kregen de Baxteriaucn den naam van Keouomianeii of advocaten van eene nieuwe wel. Zij beschouwden zekere hoedanigheden als on- misbaar, om ons geschikt te maken om door de regt- vaardigheid van Christus geregtvaardigd te worden. Dezelfde leer werd op het vasteland van Europa door Camcron en Amyraut (zie Ajivu.vi.disten), en later iu Amerika door Dr. Hopkins (zie Hopkixsiaxes) verkondigd. De onderstelling evenwel, die door Bax- tcr opgeworpen en door Williams en anderen onder- steuud werd, wordt nu algemeen voor geheel ongeschikt gehouden, om de mocijelijkhedcn van dit geheimzin- uige onderwerp op te lossen. Zie Arminianismus, Calvinisten. BEATIFICATIE, zaligspreking, het opnemen van
iemand door den paus onder het getal der zaligen. De beatificatie is de eerste stap tot de Canomsatu: (zie ald.). Niemand kan zaliggesproken worden, voor er vijftig jaar na zijn dood verloopen zijn. Hij, die de eerste aanleiding geeft om iemand zalig te doen spre- ken, moet de bisschop van de diocees zijn, waartoe de candidaat behoorde. Hij moet twee stukken opmaken en leekenen, waarvan hel eene behelst, dal de overle- deue bekend is om zijne heiligheid en wonderen, en het andere, dat aan de decreten van Urbanus V11J. voldaan is, die verbieden om openbaren cultus te bewijzen zonder verlof van den Heiligen stoel. Deze twee stukken worden naar Home naar de
Congregatie voor de plegtighedcn gezonden. Tien jaren mogen er verloopen, alvorens de deugden en |
||||||
|
-----------jj
295
|
||||||||||||
|
BECKET (KEEST VAN THOMAS A).
|
||||||||||||
|
van Canterbury gedurende de regering van Hendrik II.
van Engeland. Vóór zijne verhelliug tot het primaat- schap van de Eugelsche kerk ha l hij geveinsd den belangen van zijn koninklijken meester volkomen toegedaan Ie zijn; maal\' van het oogenblik, waarop hij tot aartsbisschop van Canterbury was verheven, veranderde hij zijne wijze van handelen geheel en al, en wijdde hij zich uitsluitend aan de belangen van het kerkbewind. De souvercin had maatregelen genomen, om de burgerlijke magt tegen de ingrijpiiigeu vau de kerkelijke te verzekeren. Becket, gesteund door den paus, weigerde in deze zaak op te geven, wat hij de regten der kerk noemde. Dil was hel begin van een woedenden en langdurigen strijd tusschen den aarts- bisschop en den koning. Becket vlood naar Frankrijk, waar hij nagenoeg zeven jaar in ballingschap bleet\'. Eindelijk schenen de zaken tot zekere mate vereffend, en in 117U keerde hij naar Engeland terug. Dever- zoeuiug was echter slechts vau korten duur, en daar Becket voortging met op dezelfde wijze als te voren te handelen, werd hij door den koning en de meeste van diens onderdanen als een verrader van koning en vaderland aangezien. Vier ridders beschouwden eene haastige opmerking, door den koning bij zekere gcle- genhcid gedaan, als eene uitnoodiging oin den aarts- bisschop voor den twist te straffen, en de prelaat werd in de kerk vanden IL. Benedict us, waarheen hij gegaan was oin de mis bij Ie wonen, door hen vermoord. Nu Becket als slagtoffer voor zijn ijver voor hel kerkbc- wind gevallen was, werd hij door velen ais een mar- telaar en een heilige beschouwd. Geheele scharen trokken naar zijn graf, en men zeide, dat er wonderen verrigl werden. De koning was zeer aangedaan, toen hij den dood van den aartsbisschop vernam. Zijne eigene onoverdachte woorden waren de oorzaak van den uoodlottigcn dood geweest, en daarom haastte hij zich om voor zijne misdaad boete te doen, dooreen pelgrimstogt naar het graf vau Becket te ondernemen, en zich daar aan boetedoeningen te onderwerpen. De dag, waarop de moord vau den aartsbisschop had plaats gehad, werd van dien tijd al\'als ecu feestdag gevierd, ter cere vau iemand, die als een heilige mar- telaar voor de zaak vau God en diens Kerk beschouwd werd. De nagedachtenis vau Thomas a Becket ol Thomas vau Canterbury werd door de monniken in groote eer gehouden. Zij rigtten zijn lijk eens in het jaar met groote statie op, en de dag, waarop deze plegtigheid geschiedde, was een algemeene feestdag. Zoo groot was de achting, waarin hij gehouden wen!, dat de dienst van God te Canterbury bijna geheel ver- |
||||||||||||
|
wonderen van den candidaat door <lat ligchaam bc-
lioorlijk onderzocht zijn. Het onderzoek duurt dan ook dikwijls verscheidene jaren, daar bewijzen van allerlei aard, voor en tegen den persoon, te voorschijn gebragt en zorgvuldig gewogen worden. Drie verschillende consistoriën worden voor elke dertwee hoedanigheden, de deugden en de wonderen, gehouden. Deze consis- toriën worden respectievelijk liet anU-praparatorische, \\\\e\\,pr<eparaturische en liet algemeene. genoemd. Hij liet laatstgenoemde is de paus zelf tegenwoordig. Als drie vierde gedeelte van de Congregatie beslist, dal de candidaat deugden lx zat inden/}eAM«^<?»^ra/</,zooals die graad genoemd wordt, wordt de /aak ten voordeele van den candidaat beslist; de paus stelt echter het uitspreken zijner beslissing uit, en verzoekt hun, die tegenwoordig zijn, om zich met hem in liet gebed te vereenigeu, ten eind e het licht van God over zijne over- wegingen til\' Ie smeckcu, en eerst eeuigen tijd daarna wordt het pauselijk decreet tenopzigtc van de deugden des caudidaats bekendgemaakt, liet volgende punt, dat overwogen moet worden, is zijne w-onderen, en hieraan worden ook drie bijeenkomsten gewijd, en een dergelijk uitstel heeft er ten aanzien van liet uitspreken der beslissing plaats. Als deze eindelijk bekend gemaakt wordt, wordt er eene algemeene bij- eenkomst gehouden, waarop de vraag gesteld wordt: „Of het, nu alle andere zaken voldoende uitgemaakt zijn, goed is om tot de beatificatie over te gaan." Als deze vraag bevestigend beantwoord wordt, wordt er door den paus ecu dag bepaald voor de beatificatie van den vermeenden heilige, die dan den titel van Beaius of zalige ontvangt, liet lijk en de reliquiën van den tockomstigen heilige worden nu voor du ver- eering van de geloovigen ten toon gesteld; zijn beeld wordt mei stralen bekroond, eneene bijzondere dienst wordt voor hem bepaald; zijn lijk en zijne reliquiën worden echter niet in processie rondgedragen. Op den dag zijner beatificatie worden er ook aflaten ver- leeiul. Volgens kardinaal Wiseman is het voornaam- ste punt van verschil tusschen de beatificatie en de canonisatie, dat de eerste gewoonlijk beperkt is tot eene bijzondere diocees, eene godsdienstige orde of eene provincie, terwijl de laatste zich over de geheele wereld uitstrekt. Eenige monuiksorden hebben zich de magt om zalig te spreken aangematigd; zoo werd Octavia Melchiorica door de Dominicanen zalig ge- sproken. Zie EIeiligen. BECKET (Feest van Thomas a). Dit feest wordt
door de Kerk van Rome op den 293\'™ December ge- vieid, ter cere van Thomas a Becket, aartsbisschop |
||||||||||||
|
BEDELORDEN.
|
|||||||||
|
■il tl\',
|
|||||||||
|
vangen werd door do geboden aan zijn altaar gedaan.
Hendrik VIII. e\\ cm wel plunderde bij de Hervorming dit rijke allanr niel alleen, maar gaf ook bevel, dal de lieilige zelf als ecu verrader zon worden veroordeeld, dal zijn naam uil den kalender zou worden geschrapt, en da! zijne beenderen verbrand, en zijne asch in den wind gestrooid zoude worden. BKDRLORDKN. In hel begin der dertiende eeuw
vatten twee mannen op verschillende plaatsen liet denkbeeld op, om ecne nieuwe geestelijke vcreeniging naar een geheel nieuw beginsel te stichten, hetwelk was, dal al de leden uitsluitend van aalmoezen zonden bestaan. Om deze soort van comnmnismus in het leven te roepen, stichtte Franeiscus van Asisi ecne broederschap van Bedelmonniken iu Italië onder den naam van Fl!AXTls< vnkx (zie aki.), en korten tijd daarna vormde Dominions, een inboorling van Castilie in Spanje, eene andere broederschap van denzelfden aard in het zuiden van frankrijk, welke den naam van DoMIXN\'AXEX (zie ald.) ontving. Deze beide ver- conigingon verbonden zich oin geen eigendom, hetzij persoonlijk of gozami nlijk, te bezitten, maar om voor hun bestaan geheel en al af te hangen van het bedelen, en zelfs op deze wijze nooit meer te verkrijgen dan uoodig was voor (\'énen dag. De paus wilde in het eerst de beweging niel begunstigen, maarzij werd zoo algemeen door het volk goedgekeurd, dat hnio\'centius lil. zien in 1203 verpligt zag om de vcreeniging en den regel der Franciscanen te erkennen, en in liet jaar 1210 bevestigde zijn opvolger Honorius 111. do orde der Dominicanen. Deze vercenigingen ver- kregen spoedig eene zeer grootc populariteit. De bedelmonniken vonden een gereeden toegang bij alle klassen van de maatschappij, zelfs de geringste. Zij klopten aan elke deur, traden elke hut binnen, en seliik- ten zich naar de manieren en zelfs de vooroordeclcn van de werkende klassen. Om hunnen invloed nog meer uit te breiden, namen zij het besluit om ook leeken aan hunne vcreeniging te verbinden, die den naam van Tertiakikkkkregen. Zulke personen waren door geeue kloostergelofte gebonden, maar beloofden alleen om, zooveel hun mogelijk was, de belangen van de orde, « aaraan zij verbonden waren, te bevorderen, terwijl zij zelve in de wereld leefden, en zieh mei hunne gewone zaken bezighielden. Inliet midden der dertiende eeuw was er bijnagcenoplaats,zekergecneprovincie, waarin de Franciscanen en Dominicanen hunne Tertiarièn niet hadden, en dus overtroffen de bedelmonniken alle andere monniken in invloed. Dehooge achting, waarin de nieuwe orden gehouden
|
|||||||||
|
werden, leidde tot de vermeerdering van haar aantal
in zulk eene grootc mate, dal geheid Europa wemelde
van bedelmonniken, en zij een last werden niet alleen voor het volk, maai zelfs voor de kerk. Spoedig bleek het, dat het volstrekt noodzakelijk was om de ontzag i gelijke toeneming van deze kloosterinstcllingentegen I te gaan. l\'aus (Iregorius X. bepaalde daarom op een I concilie, dal hij in 1272 te Lyon bijeenriep, de ophef- ling van a\'de monniksorden, die sedert de dagen van ■. luuocentius III. ontstaan waren, en dus werddeovcr- groote meuigte van bedelmonniken, zooals (iregorius hen beschrijft, binnen naauwere grenzen beperkt, en bleven er slechts de D.ihtiiiiiutiicn, de Franciscanen, de i armelielen en de Augustijnen over. De reden voor deze pauselijke tusscheukomst was zoo dringend ge- worden, dat zelfs de onverschilligste aanschouwer haar inzag. Hunne toeneming, zoowel wat getal als invloed aangaat, ging niet alleen snel, maar was een tijd lang onrustbarend. Jonge menschen, zelfs van de hoogste klasse der maatschappij, verbonden zich met geestdrift aan de ecne of andere bedelorde. De bedelmonniken dreigden werkelijk de vastgestelde inrigting der kerk en de grondregelen der universiteiten om ver te werpen. De universiteit van Parijs begon eindelijk aan de - onredelijke aanmatigingen van de bedelmonniken weerstand Ie bieden. Paus Alexauder IV. vaardigde verscheidene bullen uit, die te hunner gunste tegen de Parijsche universiteit beslisten, welke op hare beurt op bekwame wijze verdedigd werd door Willem van St. Amour, die de monniken aanklaagde als voorloopers van den Anl ichrist, als valsche heiligen en huichelaars, die geen ander doel hadden, dan om den gebeden invloed der kerk ouder hunne heerschappij te brengen. Nu volgde er oeu strijd, waarin de zaak der bedelmon- niken ondersteund werd door cenige hunner bekwaam- si e mannen, zooals Bonaventura, Albcrlus .Magnus en Thomas Aquinas. De monniken zegepraalden, en het werk, dat Willem van St. Amoiir tegen hen schreef, werd in 1255 door Alexauder IV. veroordeeld, terwijl hij zelf uit Frankrijk verbannen werd; bij werd echter onder (\'leiiiens IV. teruggeroepen. De strijd over het onderwerp der bedelmonniken hield nu op, maar de universiteit van Parijs handhaafde steeds denzelfden geest van vrijheid, die hare geleerde mannen lang gekenmerkt had. .Misbruiken van den zwaarsten aard ontstonden er
onder de bedelmonniken, die zelfs de aandacht van hunne warmste bewonderaars en vrienden lot zieh (rokken. Toen Bonaventura in 1250 lot generaal zijner orde aangesteld werd, zond hij een rondgaan- |
|||||||||
|
297
|
||||||||
|
BEDELC
dcii brief aan de hoofden in de verschillende provinciën,
om hen te vermanen hun best tedocnoindciAisbruikcn, die ingekropen waren, te doen ophouden. Tc midden van al hel bederf, dat trapsgewijze in de bedelorden sloop, werd hel hoofddenkbceld, waarmede zij ges! ichl
waren, dal van evangelische arnioi de, zoo heerschend in zijn invloed, dal velen weigerden liet saerament uit andere handen dan die van bedelmonniken Ie ontvan- gen. De gewone priesters werden derhalve geheel en al Ier zijde gezet, en gedurende drie eeuwen oefenden del wee voornaamste orden, die de gelofte van armoede allegden, del )ominicancn en de Franciscanen, een vol- komen gezag in de kerk en den staal uit, vervulden zijde aanzienlijkste kerkelijke en burgerlijke ambten, leerdenzij inde universiteiten en kerken met onbctwisl gezag, (ui bevorderden zij de belangen van hel pauselijk bewind mei den grootst mogclijkcn ijveren liet beste gevolg. Niettegenstaande do lioogc achting, waarin de bc-
dclmonniken stonden, vinden wij, dat Nicolaas van Clemangis in zijn boek over liet Verderf der Kerk, in 1 lul geschreven, «leze zelfde monniken voorstelt als de ware opvolgers der 1\'liarizeëu, in de Evangeliën beschreven, die onderden schijn van heiligheid allerlei boosheid verborgen. Zij waren, zegt hij, verslindende wolven in scliapcnvachtcn, die lot uitwendig vertoon gestrengheid van levenswijze,kuischheid,nederigheid en heilige eenvoudigheid aannamen, maar zich inliet geliei.....vergaven aan do uitgezochtste vermaken,
aan cene aangename verscheidenheid van weelderige
genietingen. Zoo was liet karakter van de bcdclinou- nikeu, die elk land van Europa in de dertiende eeuw alliepen. In Engeland werden zij, hoewel met geringen uilslag, weerstaan door de universiteit van Oxford. Een der eerste kenteckenen van den geest om teller- vormen in dal land, was de vijandschap tegen de bedel- monniken. IVyclifTc was van den beginne af hun ver- klaarde vijand, en zij waren aan den anderen kant de ijverigste en invloedrijkste werktuigen van de Hoorn- sche hiërarchie. In hel jaar 1370 Irokken zij uit de lezingen, geschriften on prcêken vanden onversaagden Engclsclien hervormer negentien stellingen, die zij ; voor kettersch hielden, en zouden die naar Home, ten ! einde daar veroordeeld te worden. In den loop van het volgende jaar vaardigde Gregorius XI. drie bullen uil, waarin hij verklaarde, dat de negentien stellingen | kettersch waren, en dat sommige er van niet alleen j onbestaanbaar waren mof het Catholiekc geloof, maar i ook do openbare orde omkeerden. Op aanstoken van de I bedelmonniken gebood de paus aan den koning, de bis- [ |
||||||||
|
schoppen on de universiteit van Oxford, om tegen
Wycliffc te werk te gaan, en had niet de hertog vau Lancaster zich aan hot hoofd zijner beschermers ge- plaatst, dan zoude de loopbaan van den hervormer tot oen onmiddellijk en gewelddadig einde gebragt zijn. Tol hel laatste toe kantte hij zich luide tegen de bedelorden aan. Toen hij in i.\'!?\'.l op het ziekbed lag, zouden zij eenigo afgevaardigden tot hem om hom te vermanen, nu liij op het punt was vau te sterven, om te herroepen, wal hij tegen hen gezegd had. Te zwak om van zijn bed op te staan, liet Wycliffc zich door zijne bedienden oprigtcn, en zijne laatste krachten verzamelende, sprak hij de monniken in deze woorden aan: „Ik zal niet sterven maar leven, en altijd voort- gaan met de kwade praktijken vau do bedelmonniken bloot te loggen." Tegen de verwachtingen zijner vrienden werd zijn kostbaar leven verlengd, en met eiken dag werd hij heviger in zijn tegenstand tegen de bedelmonniken, [n oen geschrift van 1 .\'$S^ ver- klaarde hij, dat hij vijftig en meer ketterijen in hunne orde kon aanwijzen. Hij legde hun te laste, dal zij instellingen van menschen boven de bevelen van den levenden God stolden; dat zij eene levenswijze leidden, die geheid en al verschilde vau hel voorbeeld van Chris tus, de vrijheid verkortte, waarmede Christus Zijn volk had vrijgemaakt , en de ware priesters in liet uitoefenen van hun heilig beroep belemmerde. De Isilltinleii\'m Engeland en de Jfusielen in Ijohcmcn
bevond,\'ii, dal de bedelmonniken hunne bitterste engc- weldigsto tegenstanders waren. De monniken werden op hunne beurt niet de meeste achterdocht en afkeer aangezien, ui( t alleen door de bisschoppen en priesters, maar zelfs door de pausen. Dit was vooral het geval met de Dominicanen en tVatieiscunen. Do strongsten van de laatstgenoemde orde, die gewoonlijk Trutrieelli genoemd worden, stonden op togen den paus en de lloomschc kerk, on haalden zich de banbliksems vau hot Valieaau op don hals. Omstreeks liet midden der vijftiende eeuw werden zij door Nicolaus V. hevig \\ crvolgd, en vide van hen werden zelfs aan de vlammen prijs gegeven. Volgende pausen betraden dcnzelfdcn weg, geen hunner echter met meer vastberadenheid dan Paulus II., die eenaantal deroproerige Fralricelli met gevangenschap en verbanning strafte. f)o twee voornaamste secten der bedelmonniken hadden tal- loo/.o loden in elk gedeelte van Europa, die echter door hunne aanmatiging en onbeschaamdheid, hun bijgeloof en hunne wreedheid, de gemoederen vau bet volk in liet algemeen van zich vervreemden. Zij bc- kleedden do hoogste ambten in de kerk, waren biecht- |
||||||||
|
■\'\'
|
||||||||
|
208
|
|||||||||
|
KEELDEN.
|
|||||||||
|
vaders ann de hoven van alle koningen en vorsten van
Europa, en vervulden de voornaamste-leerstoelen in de universiteiten en scholen; en toch waren deze
zelfde bedelorden, door hare vervolging van de ge- leerden en goeden, bij voorbeeld Erasnius, Rcuchlin en anderen, door do bevordering van hare eigene bc- langen ten koste van anderen, door haar hoogmoed, onbeschaamdheid en schandelijk gedrag, voorname- lijk werkzaam om velen er toe te brengen bevrijding te zoeken van de tirannij van Rome, en de hervor- ming te cischen van eene bedorven en ontaarde hiërarchie. Van de allereerste instelling harer vereenigingen
af, hadden de bedelorden onderling en met andere kloostcrinstcHingcn, voornamelijk de Jezuïten, een aauhoudenden oorlog gevoerd. Naaiiwelijks had de dood aan de Dominicanen en Franciscanen hunne wcdcrzijdsclic stichters ontnomen, of die hoogst ongc- paste strijd over de inecrdcrlicid, die eeuwen aanhield, begon. Dit langdurige oorlogvocren was voorafge- gaan door een strijd van dertig jaren tusschen de Sorbonne en de bedelmonniken, die slechts geëindigd was door de lusschcukomst van den paus, welke aan de ii ui v ersiteit bevel gaf om al de eisenen der monniken in to willigen. De Moliiiischc strijd tusschen de Doiuinieanen in de Jezuïten, de scherpe twist onder de Franciscanen over den oorspronkelijkcn regel van St. 1\'raneisi us, en daarna over de profetiën van Joaehim, en het laatst van alles de woedende legen- stand van de Fratricelli tegen de niagt en hel, gezag van den pauselijken stoel, dit alles toont aan, dal [{ome geenn heviger vijanden dan de bedelorden gehad heeft, die het een tijd lang liefderijk koesterde, totdat, zij, tot leven en kracht ontwikkeld, den onder- gang van hunnen weldoener en vriend zochten. Maar te midden van al liet onregt, dat zij der Roomsehe kerk aandeden, vond men deze lutje bedelmouni- ken bij menigten in elk land bedelen, en aanspraak maken op een karakter van heiligheid, dat op hunne lompen in ellende steunde. St. Kranciscns was gewoon het vragen om aalmoezen „de tafel des llecivn" te noemen. Gedurende eenigen tijd waren vele steden van Europa in vier dcelcn verdeeld; liet eerste gedeelte was den Dominicanen, het tweede den Franciscanen, het derde den (\'armelictcn en het vierde den Augustijner monniken aangewezen. Lutlicr zelf was, toen hij tot laatstgenoemde orde behoorde, verpligt, om dagelijks in de stad Erfurth om aalmoezen te vragen. Hoewel de bedelmonniken voorgaven aan hunne gelofte van armoede getrouw te zijn, wekte toeh hunne roofzuclil |
|||||||||
|
op vele plaatsen algemeen afkeer op. En die zelfde
roofzicke. en bcgcerigc geest heeft de bedelmonniken tot op den huidigen dag gekenmerkt. Reizigers in Roomsehe landen in het •dgemeen, maar meer hijzon- der in Italië, zijn welsprekend in hunne klagten over deze luije, nutteloozc monniken, die zich wijden aan ceu leven van lage en schandelijke afhankelijkheid van het nijvere doel der bevolking. BEELDEN. De kerkgescliiedschrijvers hebben
steeds onderscheid gemaakt tusschen afgodsbeelden en beoW\'eii; de eersten zijn de voorstellingen van deuk- beeldige wezens; de laatsten stellen wezenlijke en werkelijk bestaande of beslaan hebbende voorwerpen voor. Gewoonlijk worden echter de woorden zonder onderscheid gebruikt om ecu en hetzelfde aan te duiden. ()nder de vroegere (Christenen werden godsdienst igc
beelden aanvankelijk gebruikt als huis-, maar niet als kerksicraad. De Heidenen, met welke zij zich in den gewonen gang van het dagclijkschc leven vermengden, waren gewoon beelden hunner goden in hunne huizen en winkels te hebben, en ze zelfs bij zich te dragen. De < Christenen werden derhalve gewoon aan het gezigt van zulke voorwerpen, en zij dachten er natuurlijk aan, om deze leekenen van eene valsehecuafgodische ceredienst te vervangen door zinnebeelden, die met hunne eigene, zuivere godsdienst meer in overcen- stciuniiiig waren. De duif als eene voorstelling van den Heiligen Geest, de visch als een teeken van den [ciITHUS (zie ald.) of anagram van den naam van Christus, een schip als ecu symbool der kerk, of een anker als een symbool der hoop, werd somtijds op hunne ringen gegraveerd, of op eene andere wijze als ecu persoonlijk of als een huissieraad gebruikt. Niet vóór het einde der derde eeuw werden beidden van deze soort in Christen-kerken gevonden. In het jaar .\'5015 vaardigde het concilie van Elvira een decreet uit, waarbij verboden werd om „de voorwerpen van ver- eering en aanbidding op de muren te schilderen." Waarschijnlijk kwamen vóór dezen tijd afbeeldingen van het kruis in huizen en kerken in gebruik, daar dezcalshet meest belcckoncndezinnebeeld beschouwd werden van dat geloof in den gekruisigden Christus, waarin zij hunnen roem stelden. Zelfs in de vierde eeuw hebben wij ecu treffend bewijs van den afkeer, die er van het gebruik van beelden in de kerken bestond, in een merkwaardigen brief van Epiphanins aan Johannes van Jeruzalem, waarin hij zegt: „Toen ik in eene kerk van ecu dorp in Palestina, Anablatha gebeden, gegaan was, vond ik er eene gordijn, die aan de deur was opgehangen, en beschilderd was met |
|||||||||
|
BEELDEN.
|
||||||||||||||||
|
299
|
||||||||||||||||
|
de menigte, en na den ondergang van het Ecidcndoni
werden zij niet langer weerhouden door de vees voor
ecue schandelijke gelijkheid, liet eerste teeken van
cenc symbolische aanbidding was de verecriug van
| het kruis en van reliquien. De heiligen eu martelaren,
wier tusschcukomst ingeroepen werd, waren gezeten
aan de regterhaud Gods; maar de genadige eu dikwijls
! bovennatuurlijke gunsten, welke, in het volksgeloof,
I rondom hunne graven gestrooid werden, gaven out wij-
| felbaar ecne heiligheid aan de vrome pelgrims, welke
|
||||||||||||||||
|
cenc voorstelling van Christus of van den cenen of
anderen heilige, want ik herinner mij niet wiens beeld het was; maar ziende, dat er, tegen het gezag der Schrift, ceu mcnschelijk beeld in de kerk van Jezus Christus was, scheurde ik liet in stukken en gaf bevel aan hen, die de zorg over die kerk hadden, om het ligchaam met de\'gordijn te begraven." Uit dezen brief blijkt duidelijk, dat tegen het einde der vierde eeuw, toen hij geschreven werd, het gebruik vanbeel- den in de kerken, zelfs alleen als sieraad, als ouschrift- niaiig en daarom Onwettig werd beschouwd. Eenigc kerkvaders, b. v. Tertulliauus, Clemens
Alexandrinus en Origenes, dreven hunnen tegenstand tegen alle soorten van beelden zoo verre, dat zij leer- den, dat de Schrift hel beoefenen der beeldhouw-en schilderkunst verbiedt. „Het is ecne belcediging van God," zegt Justinus Martyr, „om een beeld van Hem van verachtelijk hout of steen te maken." Au- gustinus zegt, dat „God aangebeden behoort tcwor- deu zonder een beeld, daar beelden slechts dienen om de Godheid in verachting te brengen." Dezelfde kerkvader zegt, dat „hel goddeloos zou zijn vaneen Christen, om ceu ligehainelijk beeld van God in ecne kerk tv\' plaatsen, en dat hij daardoor schuldig zou zijn aan tic heiligschennis, door 1\'aulus veroordeeld, van de heerlijkheid des onverderfclijken Gods te vcran- deren in de gelijkenis eens bcclds van een verder- felijk mensch." „De eerste Christenen," zegt een geschiedschrijver, „hadden een onoverkomclijken afkeer van het gebruik eu misbruik van beelden, en deze afkeer kan toegeschreven worden aan hunne af- komst van de Joden en hunnen afkeer van de Grieken. De Mozaïsche wet had alle voorstellingen van de God- hcid gestreng verboden, en dat voorschrift was diep geworteld in de beginselen en gebruiken van het uil ver- koren volk. Het vernuft van de apologeten des Chris- tendoms was gerigt tegen de dwaze afgodendienaars, die zich gebogen hadden voor het maaksel hunner eigene handen, voorbeelden van koperen marnier, die, als zij met verstand en beweging begiftigd waren, eerder van het voetstuk gesprongen zouden zijn, om de scheppende raagt van den kunstenaar Ie aanbidden. De openbare godsdienst der Christenen was steeds oeinoiidigcn geest dijken de eerste vermelding van het gebruik van schilderijen viudl men in de berisping van liet concilie van lllibcris, d\'ie honderd jaar na de (\'hris- telijke jaartelling. Onderde opvolgers van Constantijn, in den vrede en de weelde der zegevierende kerk, stem- J den de meer voorzigtigc bisschoppen er in toe, om cenc I zigtbare bijgeloovighcid loc te staan tot welzijn van t |
||||||||||||||||
|
die leveulooze overblijfselen bezochten, aanraakten
en kusten, die de gede iktcekcncn hunner verdien- sten en van hun lijden waren. Maar een gcdcuktcc- kcu, belangwekkender dan de schedel of de sandalen van een afgestorvene, is ecne getrouwe afbeelding \\ an zijn persoon en zijne trekken, door de schilder- of beeldhouwkunst geschetst. Kerst werd de proef met zorg en angst genomen, en de afbeeldingen, op voor- ziglige wijze gebruikt, dienden om de onwetenden te ouderrigten, de kouden ie doen ontwaken, en de vooroordeelen der proselieten van hel Heidendom Ie begunstigen. Langzamerhand, hoewel onvermijdelijk, werden de cerbe wij zingen, aan het oorspronkelijke bewezen, op de afbeelding ovcrgebragl ; de vrome Christen bad voor hel beeld van een heilige, en de Ueidensche plegtigheden van de knieën te buigen, lichten te ontsteken en reukwerk te branden, slopen ook iu de Catholieke kerk." De innige liefde voor de kunst, die onder de Hei-
densche Romeinen heersehte, en die hen er toe bragt om de standbeelden en beelden hunner goden nu i [esthetische beschaving eu bekwaamheid te maken, aam eeue geheel andere rigting, toen hei Christen- dom als d.e godsdienst van het keizerrijk werd inge- voerd. De knust putte hare hulpbronnen niet langer uit op cenc valsehe godsdienst, maar zocht de ware op te sieren. Tu plaats van de overblijfselen der oude Ueidensche kunst, stelde Constantijn op de monumenten, waarmede hij de keizerlijke stad vcr- fraaide, personen en tooneclcn uil hei (ludeen Nieuwe Testament genomen. Abraham op het punt vaitlzak te offeren, Daniël in den leeuwenkuil, de goede lier- der en dergelijke tooneclcn waren op .ie/en lijd bevoorregte onderwerpen der kunst. (\'•.-usiauiia, de zuster van (\'ouslantijil den (iroole, wendde zich tot Kusebiu-, bisseho|i van Ciesarea, om een beeld, van Christus. Becldcu en martelaren, monniken eu bis- schoppen werden dikwijls op do zegels van Christenen gegrift, en op hunne bekers, driukschalenende muren hunner vertrekken geschilderd. Zelfs op hunne klee- |
||||||||||||||||
|
; i
|
||||||||||||||||
|
HEELDENDIENST.
|
|||||||||
|
30ii
|
|||||||||
|
deren waren dikwijls tooncclcn uit de Schrift gebor-
duurd; zij beschouwden dit als een bewijs van hoogc vroomheid in den drager. Geen beter voorbeeld van bepaalden afkeer van beelden kan uit de schrijvers der vierde eeuw gekozen worden, dan ons gegeven wordt in den brief van Euscbius in antwoord op Constan- tia\'saanvraag om een beeld van Christus. „Veroorloof mij om te vragen," /.est hij, „wat irij verstaat dooreen beeld van Christus\':" „Gij kun! zekerlijk niets anders meenen dan eenc voorstelling van de aardsehc ge- daantc eens dicnstlaieebts, die Hij, om des menschcu wille, voor een korten tijd aannam. Zelfs toen Iüj daarin was, straalde Zijne Goddelijke Majesteit bij de vervorming uit, waren Zijne discipelen niet in staat om liet gezigt van zulk ecuc heerlijkheid te verdragen; maar nu is de gedaante van Christus geheel vergoud en vergeestelijkt geworden, veranderd in cene ge- daante, die overeenkomt mei Zijne Goddelijke natuur. Wie d;:u heeft de magt om bet beeld te, makeu van zulk cene heerlijkheid, verheven boven eiken aardsehen vorm? Wie, om iu levcnlooze kleuren den glans af te malen, die uit zulk eeue verheven Majesteit straalt? < )f zul) gij tevreden kunnen zijn mei zulk een beeld, als de Heidenen van htiuuc goden en belden maakten, [lal gcciic. gelijkenis bad op het voorwerp, dat voor- gesteld moest wordeu? Maar als gij gceu beeld zoekt van de veranderde, God gelijkende gedaante, maar een van hel aardsehe, sterfelijke ligehnani, z.ooals hel was vóór deze verandering, dan moet gij die gedeelten uil het Oude Testament vergeten hebben, die ons verbieden om een beeld te maken van hetgeen hoven in den hemel is. of van hetgeen ouder op de aaide is. Waar hebt gij ooit zulk een beeld iu de kerk ge- zien, of van anderen gehoord, dal er zulk een was? Zijn zulke dingen (afbeeldingen van godsdienstige voorwerpen) niet ver van de kerken over de wereld verbannen?" Eu aan het einde van den brief maakt hij deze schooue aanmerking: „Maar wij, die belijden, dat onze lieer God is, wij moeien al het verlangen ouzes harten gerigl houden op de innerlijke aanschuu- wiug van Hem iu Zijn Goddelijk karakter; \\\\ ij moeten daarom ons hart met allen ernst zuiveren, daar nie- maud behalve de zuiveren van harte God kan zien. Maar als iemand toch verlangend is om een beeld van den Zaligmaker te zien, iu plaats vau Hein van aau- gezigt tot aaiigezigl te aausehoiiwen, «elk beter beeld zou hij dan kunnen bebbi u dan dal, hetwelk Hij zelf in de Heilige Schriften gel eekend heeft?" Asterius kantle zieh in dezelfde eeuw even sterk
aN Kusebiiis tegen alle beidden aan. die bestemd |
|||||||||
|
waren om Christus voor te stellen, maar tezelfdertijd
drukte hij zijne goedkeuring uit over de afbeeldingen vau lijdende martelaren, [n de preêkcn vau Chrysos- tonius word\', over beelden in de kerken niet in het minste gesproken. In de vierde eeuw schijnt echter de gewoonte om de kerken met beelden te versieren trapsgewijze ingeslopen te zijn, hoewel zij eerst tegen liet einde dier vvmv algemeen werd. Meer iu het bijzonder werden die kerken, die ter gedachtenis van bijzondere martelaren gebouwd waren, dikwijls met schilderijen opgesierd, die hun lijden voorstelden, en met treilende toonceleu uit dvn bijbel. Tegen dil ge- bruik, zoowel bij zijne eerste invoering als gedurende eenigen tijd daarna, kantten zieh vele vrome Cliris- teaen op de sterkste wijze aan; maar in spijt van alle vertoogen werd het gebruik van beelden in de kerken hoe langer boe meer algemeen, en zou werd de deur geopend voor die afgoderij, die in den loop vau weinige ecuwen elk spoor van ware. geestelijke, Christelijke vereering verdreef. REELDEXDIliNST. liij de iuvocring van beelden
en schilderijen iu de Christelijke kerken schijnt het eenige doel vau zulk eene groote afwijking van de eenvoudigheid des oorspronkelijkeii Christendom?ge- ueest te zijn, om gebouwen, die voorde Christelijke eercdiensl opgerigt werden, te verfraaijen. Kerken werden somtijds alleen ten koste van lijken gebouwd, die niet alleen Iraehtlen om nette en stevige en zelfs sierlijke gebouwen op Ie rigien, maar om ze ook Ie verfraaijen nut de rijke en aantrekkelijke versierselen van beelden en schilderijen. En bovendien werd bc- wecrd.dat deze voortbrengselen der kunst dienst baar waren voor een allerbelangrijkst doel, daar zij de onwetenden eu onbeschaafden ouder de Christenen vermaakten en onderrigtteu, die niet in de gelegen- beid waren om door middel vau boeken ondcrrigl op te doen. Schilderijen vau heiligen en martelaren, zelfs van den Verlosser onder het beeld van een vricudelij- ken en zorgvuldig! n herder, trokken natuurlijk de ongeletterde menigte aan, die zemel verrukkingen bewondering leerde aanschouwen als werken vau kiiii.il, eu mei eerbied voorde heilige personen en voorwerpen, die aldus levendig aan hel oog werden tentoongesteld. De geringste kennis der mensehelijke geaardheid zal onze verwondering matigen, dal de vereering vau heiligeu op hunne afbeeldingen over- gebiagt werd. Reeds op het einde der vierde eeuw vinden wij dan ook, dal Aiigustinus klaagt, dat vele aanbidders vau beelden ouder de ruwe Chrislen-ine- nigtc gevonden werden; zoo ver had dil gebruik zieh |
|||||||||
|
r.KKDDENDIKXST.
|
30]
|
||||||||
|
uitgestrekt, dat de Montanisteu liet aan de gcheclc
Kerk te laste legden.
In de ()oslcrsehe kerk verspreidde zich de verecring
van beelden, zooals te verwachten is van de wanne ver- bcchlingskracht der Oosterlingen en van hunne liefde vour schilderijen, met groote snelheid; zij werd zelfs door de geestelijken met veel spitsvondigheid en aau- acmclijkhcid verdedigd. Inden loop der zesde eeuw was liet reeds eenc algemeen aangenomen gewoonte in de Gricksehe kerk geworden, om zich neder te huigen voor heelden als een teckeu van eerbied jegens hen, die er door voorgesteld werden. Dit maakte een schijnbaren grond uit voorde beschuldiging van den kant der .loden tegen de Christenen, dat deze schuldig waren aan afgoderij en aan cene duidelijke overtreding | van de Goddelijke hevelen. Tol verdediging der Chris* tenen werd aangevoerd, dal de heelden hunne goden ! niet waren, maar alleen afbeeldingen van Christus en diens heiligen, welke om hunnentwille en tol hunne eer vereerd werden, maar niet met Goddelijke hulde- bcwijzing werden aangebeden. Hel ontbrak echter iiiii aan mensehen, die van het begin af, zelfs in hel ()oslen, de invoering der gevaarlijke nieuw igheid van nelerbuiging voor beelden trachtten Ie weerstaan: eenige geestelijken Helen /dis, om hel kwaad tevoor- konien, de beelden uil de kerken, wegnemen. Mei alleen in lul Oosten, maar ook in hel Westen
waren in de zesde eeuw heelden in de kerken in alge- mceu gebmik, evenwel uiel om aangebeden ie worden, maar als hulpmiddelen voor hel geheugen, en als boe- ken om de onwetenden ie onderrigteu. .Mei dit doel veroorloofde Grcgorius de Groote, in hel begin dei ze\\ ende eeuw, aan de barbaarsche franken, bij hunne bekecring tol hel Christendom, om voort Ie gaan niet hel gebruik van beelden in hunne kerken, opdat /.ij uiel plotseling en zonder behoorlijke voorbereiding van hunne afgodische gebruiken /ouden worden afge- Irokken. De Vveslersehe kerken deden haar voordeel met deze onoverdachte handelwijs van den paus, en vóór het begin dei- achtste eeuw was de aanbidding van heelden over alle Christen-landen algemeen gc- worden. In liet jaar 713 vaardigde paus Constantijn een deereel uit, tfaarbij eenanatheeni werd uilgespro- !.cn over allen, die aan de heilige beelden die vcr- eering, welke door de kerk bepaald werd, niet wilden bewijzen. In de Latijnsehc en Gricksehe kerken was nu het gebruik om beelden Ie aanbidden geheel gc- vestigd; meer bijzonder nog was hel onder de leden ; der Gricksehe kerk niel alleen mei hunne openbare (eredienst, maar ook met hunne maatschappelijke en |
|||||||||
|
huiselijke gewoonten vermengd. „Niet alleen," zegt
Ncandcr, „waren er de kerken en kerkboeken met afbeeldingen van Christus, van .Maria en de heiligen versierd, maar men vond deze ook voorde paleizen der keizers, op de muren der bijzondere woningen, ja, op huiselijke gereedschappen co kloederen, terwijl de kunstenaars, ouder welke vele monniken waren, wcd- ijverden om uit kostbare stoffen en uil was zulke afbeeldingen te vervaardigen. Die verecring der heel- den stond in naauw verband niet de overdreven ver- eer ing, welke aan Maria en de heiligen werd toegel) ragt. Wal in «Ie \\\\ estersehe kerk de relifpiicn der heiligen waren, dal waren in de Oostersche hunne heelden. In menigen nood wierp men zich voor die heelden neder, en vele van deze hadden den naam van wonderbare genezingen te verrigten. Men maakte ze lol doopge- t ui gen, en noemde de kinderen naar hen, terwijl het godsdienstig gevoel zich de heiligen zelve in hen als tegenwoordig dacht, en in dien onoordeelkundig! u tijd dienden vele zonder onderzoek aangenomen overleveringen, om den eerbied er voor nog hooger te stemmen. Onder die heelden waren er, die den naam hadden van uiel door lucnselieuhandeli gemaakt Ie zijn, en daarom als de werkzaamste amuletten be- selioiiwd werden; andere, waarvan men zeide, dal Christus /elf/e door een wonder had gemaakt; nog andere, van wier oorsprong gecne bepaalde overlcve- ring bestond." Hel kwaad had uu eenc groote hoogte bereikt.
Joden, Moliaincdaucu, kelteis \\au allerlei aard, ver- i weten der Christelijke kerk luide, dal/ij de Goddelijke wet schond door zich neder Ie buigen voor gesneden heelden. Het hcerschen dezer afgoderij in zoo groote mal e trok de aandacht vandenGrickscheu keizer Deo, den Isaurier. Hij besloot derhalve om, zoo mogelijk, dil toenemende bijgeloof tegen Ie gaan en de oor- sproukelijke eenvoudigheid in de t hristelijke eere- diensl te herstellen. In 7-ti vaardigde hij daarom een bevelschrift uil, waarin hij verbood om heelden te anti- bidden, maar zouder te hevelen om /e te verbreken of uil de kerken ie verwijderen. Xaauwclijks was dil ediel uitgevaardigd, of er ontstond eeuc beweging van den crnsligsten en meest onrustbareiuleu aard. I.eo werd door zijne onderdanen ais een liran en vervolger gebrandmerkt. Gerinaiius, bisschop van Coustantiuopcl, gaf zijn voornemen te kennen om zich tegen den keizer Ie verzeilen, en zonder uitstel riep hij den bijstand iu van Grcgorius 11., den toen- nialigcu paus. Van dien lijd al begon er liisschen de Gricksehe keizers en de pausen van Itonic ecu strijd |
|||||||||
|
302
|
BEELDEXDIENST.
|
||||||||
|
De nieuwe keizer drukte de voetstappen zijns vaders
en gebruikte alle middelen, die in zijne magt waren, om de aanbidding van beelden uit te roeijcu. Zijne pogingen om het land van afgoderij te zuiveren wer- deii voor korten tijd echter afgebroken door de over- weldigingen van zijn schoonbroedcr Artabasdus, die, zich bedienende van C\'onstautijns afwezigheid op een logt tegen de Saraceuen, bet volk tot opstand aanzette, den troon iu bezit nam, de vereering van beelden herstelde, en iedereen verbood hare wettigheid iu twijfel te trekken, op straffe van verbanning of dood. De overweldiging van Artabasdus «rasechter raukor- ten duur. In weinige maanden kreeg Constantiju zijn j troon terug, en hernieuwde hij zijne vorige edicten tegen liet aanbidden van beelden, terwijl hij tczelfdcr tijd het volk beloofde, dat hij zoospoedig mogelijk de geheide zaak voor een algemeen concilie zou brengen. Omdczc belofte te vervullen riep de keizer in 751,gc- durende liet pausschap van Stephanus 11., ecu concilie te Coustautinopel bijeen. Dit concilie, het grootste waarvan de geschiedenis tot nog toe gewag had ge- maakt, bestond uil 3SV> bisschoppen. Op deu I0dcM Fibruarij kwam het bijeen, en zette zijne zittingen tot >\\rn 17llc" Augustus voort, toen de vergadering een- [Uirig liet gebruik en de vercering van beelden vcr- uordeelde en verklaarde, dat „die of eeuig ander maaksel te aanbidden is God beroovcn van de hulde, die Hem alleen toekomt, en tot afgoderij vervallen." Dit concilie wordt door de Grieksehe kerk voor het zc- vende algemccuc concilie gehouden; zijne aanspraken op dezen naam worden echter door de Koomsche kerk betwist,omdat het de aanbidding van beelden verbood. De keizer, bevindende dat zijne iuzigtcn ondersteund werden door zulk ecu talrijk concilie, ging voort met de beelden te verbranden en de muren der kerken, waar p afbeeldingen van Christus, van de Maagd en van heiligen geschilderd waren, af Ie breken. I!ij den dood van Constantijn in 7 7 J ging de Grick-
sche keizerskroon op zijn zoon Leo IV. over, die, ge- lijk zijn vader en groot vuile:, een bepaald beeldstormer was, terwijl zijne vrouw Irene eeue even bepaalde be- guustigstcr was van de aanbidding der beelden. De regering van Leo was kort, en zijn uiteinde plotseling, veroorzaak!, zooals eeuige schrijvers geloovcn CU Mosheiin si el lig verzekert, door vergif, dat zijne vrouw hem toediende, om zich Ie wreken over zijn tegenstand legen haar voorstel om de vercering van beelden in hel paleis iu te voeren. De natuurlijke opvolger was Constant iju VI., zoon van den overleden keizer, doch om het bestuur voor zich te verkrijgen liet Irene, niet |
|||||||||
|
! over de bccldeiulicust, die meer dan cene halve eeuw
aauliicld. De handelingen van Leo, in het begin der worsteling, kenmerkten zich duur de uiterste voor- j zigtigheid en gcuiatigdlieid. Hij begon met een con-
cilie van senatoren en bisschoppen bijeen te roepen, en met hunne goedkeuring vaardigde hij liet bevel uit, dal alle beelden in de kerken tut op zulk eeue hoogte tegen de muren geplaatst zouden worden, dat liet volk, hoewel het ze zien kon, erniet voor kon knielen. Deze schikking der zaak bragt geen goeds teweeg, maar ver- wekte slechts grootere vijandschap tegen den keizer, en zelfs zijne vrienden drongen erbij hem op aan, datbij hel vast beradeugedrag van Uiskiazou navolgen,il ie de koperen slaug, welke ecu voorwerp van afgodische aanbidding voor de Joden geworden was, in stukken brak. Dekeizer, die mei zachtaardigheid en gematigdheid
weiischte Ie handelen, trachtte Germanus, bisschop van (\'oiisiantinopcl, voor zijne iuzigtcn te winnen. Toen hij echter bevond, dat al zijne pogingen vruchteloos waren, zei Ie hij hem af en stelde Anastasius, die tegen hel aanbidden van beelden was, in zijne plaats. In liet jaar 7 31) werd een keizerlijk bevel uitgevaardigd, waar- bij hel verbreken der beelden of hunne verwijdering uit de kerken gewettigd en bevolen werd. Toen dit edict Koinc bereikte, werden de standbeelden des kei- zers omvergehaald en onder de voelen vertreden, Gc- heel Italië was in een staat van gisting, en de paus vaardigde het bevel aan zijn volk uit, om Leo niel langer schalt ing te betalen. Tc midden dezer opge- wondeuheid stierf Gregorius, 731; hij werd in zijne waardigheid opgevolgd door Civgorius 111., die van dezi Ifde geaardheid was en dergelijke mecuingen koesterde. Toen de nieuwe paus den zetel beklom, ligt ie 11 ij een trotsehen brief tot den keizer, en ver- maande hij hein om niet de vervolging van bceldcnoptc houden. Au was alle hoop op verzoening geheel ver- ijdeld. Gregurius d^wl op een concilie, in 732 gchou- den, allen in den ban, die beelden wegnamen of er met verachting over spraken. En om zijne volkomcne iniu- aehtiugvaii hel keizerlijke hevel te toouen, besteedde hij ontzaggelijke geldsommen aan schilderijen en heel- den, om de kerken van Home op te sieren. Scherp was (!(• vijandelijkheid en bitter de si rijd tusscheu Grego- n\'iis en Leo; de dood van beiden, die omstreeks den- y.elfden tijd in 711 plaatshad, maakte echter een einde aan hunne onecnighedeu. Keizer Leo werd door zijn zoon Constant ijn V., bijgenaamd Coprouyinus, en paus Gregorius door Zacharias, een inboorling van Grie- kenland, opgevolgd. |
|||||||||
|
ENRT. 303
|
|||||||
|
HEELDE]
ccnebarbaarsohheid en wreedheid, waarvan bijnagecne
wederga gevonden wordt, den jongeling grijpen en diens oogen uitsteken, „fn de ziel van Irene," zegt Gibbon, „had eerzucht alle gevoel vanïmenschelijk- heid verstikt, en in haar bloedigcn raad werd bevolen, dat Constantijn voor den troon ongeschikt gemaakt zou worden; hare afgevaardigden vielen den slapenden vorst aan, en staken hunne duiken niet zooveel geweld en overhaast ing in zijne oogen, alsof zij van voornemen waren een doodvonnis ten uitvoer te brengen. De meest bijgeloovige orthodoxie heeft de onnatuurlijke moeder te regt verfoeid, die in de geschiedenis der misdaden niet gemakkelijk geëvenaard kan worden. Op aarde werd de misdaad van Irene vijfjaar ongestraft gelaten, en alsof zij de stem des gewetens tot zwijgen kon brengen, hoorde noch achtte zij do verwijtingen der menschen." Irene had zicli nu op den troon geplaatst door den
moord, zoo niet van haar echtgenoot, dan toch van haar zoon, en haar st erktst verlangen was nu om te ontdoen, wat gedurende verscheidene regeringen iu de zaak der becldendicnst gedaan was. Met paus Adriaan riep zij te Nic&\'a een concilie bijeen, om de aanbidding van heelden goed te keuren. Dit beruchte concilie, dat de Roomschgeziudcnhet zevende algeme.ene concilie noc- men, terwijl de Grieksche kerk liet niet erkent, werd in7>S7 gehouden, liet aantal bisschoppen, dal bij die gelegenheid tegenwoordig was, bedroeg 350, en de uitslag hunner beraadslagingen was, gelijk men dan ook van den vereenigden invloed van Irene en den paus verwachten kon, gunstig voor de volkomen vestiging der becldendicnst. Het decreet der kerkvergadering was van den volgenden inhoud: „Dat heilige afbcel- dingen van het kruis gewijd en geplaatst moesten worden op de heilige vaten en kleedercn, en op muren en planken, in afzonderlijke huizen en op openbare wegen. Eu dat er voornamelijk beelden van den Heer God, onzen Zaligmaker Jezus Christus, van onze gc- lukzalige Lieve Vrouwe, de moeder Gods, van de eer- waarde engelen en van al de heiligen opgerigt moesten worden. En dat al degenen, die zich mogten vermeten om anders te denken of te loeren, of om beschilderde boeken, of de gedaante van het kruis, of een beeld of schilderij, of echte roliquión van de martelaren weg te werpen, als zij bisschoppon of geestelijken waren, af- gezet, en als zij monniken of leeken waren, in den ban gedaan zouden worden." Toen spraken zij banbliksems uit over al degenen, die geene beelden wilden aanuc- nien, of die op de heilige beelden mogten toepassen, wat de Schriften over afgodsbeelden zeggen, of ze af- |
|||||||
|
goden mogten noemen, of vrijwillig gemeenschap li iel-
den met hen, die ze verwierpen en verachtten, er bij voegende volgeus de gewoontj : „Lang leven Constan- tijn en Irene, zijne moeder-—verdoemenis over alle ketters — verdoemenis over het concilie, dat legen eerwaardige beelden uit vaarde — de heilige Drioëeu- heid heeft hen afgezet." Dus was het aanbidden van beelden eindelijk bij de wet vastgesteld en door het tweede concilie van Nicoca bekrachtigd, dat hel decreet van het concilie van Constantinopcl vernietigde, en de kerkvergadering zelve cene onwettige noemde. Dit decreet, bepaald en duidelijk als het was, bleef in het Westen en het Oosten niet lang onbetwist. In 791 riep Karel de\'Groote een concilie, uit 300 bisschoppen bestaande, te Frankfort bijeen, dal de beslissing van liet tweede Nicffinischc concilie verwierp, cu eenparig de vereering van beelden veroordeelde, in SI 1- ver- zamelde Leo, Karel den Groote navolgende, een ander concilie te Constantinopcl, dat de vernietiging van het decreet van het tweede Xicaiiische concilie en de afschaffing der beeldendienst in de Oostcrschc kerken uitsprak. Toch werd er in 842 door de keizerin Theo- dora, die gedurende de minderjarigheid van haar zoon de teugels des bewinds iu handen hield, een ander concilie te Constantinopcl bijeengeroepen; deze ver. gadering herstelde, overeenkomstig de keizerlijke wenschen, de decreten van het tweede Nicienische concilie, en hernieuwde in S79 weder de beelden dienst in liet Oosten. Om deze beslissing te bevestigen werd er cene synode te Constantinopcl gehouden, die de decreten van liet tweede Nicienische concilie bekrach- tigdc en hernieuwde. Zoo verheugd waren de Grieken over de beslissing dezer synode, dat er een feest ingc- steld werd om haar Ie gedenken, aanhetwclk de naam van het feest der orthodoxie gegeven werd. Ook in het Westen is de beslissing van het concilie
van Frankfort tegen de becldendicnst, hoewel op cene synode, door Lodcwijk den Vrome te l\'arijsinS2t vergaderd, bevestigd, door de Kerk van Rome geheel ter zijde gezet, en heeft zij hare bepaalde goedkeuring gegeven aan de decreten van het tweede concilie van Nicsca. Het concilie van Trcnte, aan welks uitspraken zij zich onverbrcekbaar gebonden acht, bepaalde in zijne vijf en twintigste zitting: „Beelden moeten niet alleen in tempels geplaatst, maar ook aangebeden worden, alsof de personen, daardoor voor- gesteld, tegenwoordig waren." In de geloofsbelijdenis vanPius IV., die bij Iloomschgczindcn evenveel gezag heeft als de besluiten der Heilige Synode van Trcnte, wordt iu het negende artikel gezegd : „Ik bepaal ten |
|||||||
|
U KEK-AANBIDDING.
|
|||||||||
|
:\',u|.
|
|||||||||
|
stelligste, dal (ie hielden van Christus en van de
moeder Gods, altijd Maagd, en ook van andere hcili- gen, verkregen en behouden moeten worden; en dat daaraan behoorlijke eer en vererving moei worden ge- geven." Hoomsclie godgeleerden zijn het volstrekt niet mei elkander eens over den_.aard der vereering, die aan heelden bewezen moei worden. Eenigc den- ken, en hel denkbeeld is ontleend aan het Trentschc decreet, dal /.ij dezelfde vcreering moeten ontvangen, die de partijen, welke zij voorstellen, ontvangen zou- den hebben, als zij tegenwoordig geweest waren; andere willen aan allen de Lutria, of den hoogstcn vcr- ccringsgraad, geven; terwijl nog andere hun alleen de Didin, of den laagsten graad van vereering, die naiiie- lijk, welke aan heiligen en engelen bewezen wordt, willen toekennen. In de Grieksche kerk worden geene beelden, maar
schilderijen van heiligen in de kerken gebruikt, en de vcreering aan deze bewezen is, zooalszij leert, slechts betrekkelijk, niet volstrekt. De volgende bepaling aangaande (lil onderwerp, doorbel tweedeNicftuischc of zevende alircmccuc concilie, aan welks uitspraken zij verklaart zich Ie honden, gegeven, toont wat de aard der vcreering was, welke die belangrijke, synode als voor de beelden der heiligen gepast beschouwde. „Wij bepalen met alle juistheid en duidelijkheid, dat dr eerwaardige en heilige beelden, behoorlijk mol klcu- ren, inlegwerk of met iels anders toebereid, volgens de wijze (il den vorm van hel eerwaardige eu leven gevende kruis, gewijd en geplaatst mi gehouden moe- ten «orden in de heilige tempels van (iod, alsook op heilige vaten en klcederen, op muren en tafelen, in afzonderlijke huizen en op openbare wegen; maar voornamelijk het beeld van den lieer eu (Iod onzen Zaligmaker Jezus Christus, en daarna, dat van onze onbevlekte Lieve Vrouwe, de moeder Gods, die van de verecronswnardige engelen, en alle heilige en zui- vere inenschen. Want zoo dikwijls deze geschilderde beelden aangezien worden, worden zij, die ze beschou- wcn, opgewekt tol de gedachtenis en herinnering en liefde van de prototypen, en mogen zij deze begroeting en eene vercerende aanbidding aanbieden: niet die, welke volgens ons geloof ware aanbidding, latria, is, endiealleen aan hel Goddelijke Wezen toekomt, maar o)) dezelfde wijze als wij mei eerbied de type van bet eerbiedwaardige en leven gevende kruis en de heilige Evangeliën eu de andere heilige dingen naderen, met oblatiën van wierook val en en ontstoken kaarsen, gel ijk deze gewoonte door de Ouden vromclijk ingesteld werd. Want de eer, aan het beeld bewezen, valt terug |
|||||||||
|
op de prototype, eu hij, die het beeld begroet, begroet
daardoor evenzeer hel onderwerp, dat voorgesteld wordt." Hoewel alleen schilderijen in de Grieksche kerken
gcbruikl mogen worden, wordt deze regel toch som- tijds overschreden, en vooral in Rusland worden soni- lijds gesneden beelden gevonden. Dezelfde graden van vereering, die in de Uoomschekerk erkend worden, worden ook door de Grieken in acht genomen. Zij gelooven, dal de .Maagd Maria niet hgperdnlia aangc- bcden moei worden; heiligen en engelen met directe didiii, die zoowel bef rekking beeft, op hunne betrek- king tot (iod als op hunne eigene heiligheid; eu de schilderijen en reliqniën der heiligen, heilige plaatsen en voorwerpen, zooals kruisen en sacrainenlsvazen, met indirecte d/dia, terwijl latria uitsluitend voov het Goddelijke Wezen bewaard moet worden. De schrijver, wiens gevoelens op het punt der bceldendienst het meest met die der Grieksche kerk in overeenstemming zijn, is Johaunes van Damascus, cendevsohevpzinnig- ste en bekwaamste kampioenen van hetgeen zij op dit punt orthodoxie noemen. „De Heer noemde Zijne I discipelen gelukkig," zegt hij, „omdat hunne oogen zulke dingen gezien, en hunne ooren ze gehoord had- : den. De Apostelen zagen met ligchaiuelijke oogen | Christus, Zijn lijden, Zijne wonderen, en zij hoorden \\ Zijne woorden. Wij verlangen ook zulke dingen te zien en te hooren, en zoo gelukkig gerekend te worden. Maar daar Hij nu niet ligchamclijk tegenwoordig is, en wij Zijn woord door boeken hooren en die boeken verceren, zoo zien wij ook, door middel van beelden, ; de. voorstelling van Zijn ligehamclijken vorm, van Zijne wouderen en Zijn lijden, en wij worden daardoor ge- heiligd, en met vertrouwen eu verrukking vervuld. j Maar terwijl wij de ligchamelijko gedaante zien, den- • ken wij, zooveel mogelijk, aan de heerlijkheid Zijner : Godheid. Daar bovendien onze natuur tweevoudig is, — niel alleen geesl, maar ligchaam eu geest,— kunnen wij hel geestelijke niet bereiken zonder tast- bare hulpmiddelen; en dus, gelijk wij nu hooren met de ooren, en door middel van tastbare woorden leeven denken aan hetgeen geestelijk is, zoo komen wij nu ! door tastbare voorstellingen tot de beschouw ing van hetgeen geestelijk is. Zoo nam ook Christus een lig- ehaam en cene ziel aan, omdat de menscli uit beiden bestaat; de doop en hel avondmaal, en gebed, gezang, lichten, reukwerk, kortom, alles is tweevoudig, en is te zelfder tijd ligchamclijk en geestelijk." BE V. Et-A ANBIDDING. Ouder de Osl iaksche Tar-
taren in Siberië wordt de beer iu groote eer gehouden. |
|||||||||
|
.:«:,
|
|||||||||
|
liKGIIAllDEN.
|
|||||||||
|
stonden tezamen ondereen hoofd; zijgebruikten hunne
maaltijden gezamenlijk, eu kwamen dagelijks op een bepaald uur bijeen om te bidden, /ij droegen cene bij- zondere kleed ing van cene grove stofeu donkere kleur, eu hielden zieh zooveel mogelijk mei werken van licf- dadigheid bezig. Zij bezochten de zieken en pasten hen op, voorzagen in hunne behoeften, eu zorgden voor de begrafenis des doodcu. Zoo vlekkeloos en nuttig was aanvankelijk hun leven, dal zij door hel volk bc iniud, en d< or vorsten eu magistraten beschermd «er- den. Zij werden door eenige pausen erkend, zooals door Johannes XXII. in DUS, door Grcgorius XI. in L37 I- en 1377, en later door Pixlus IV. in 1172 en .Tiilius II. in 150f>, in zoo verre ten minste, als zij streng getrouw bleven aan het geloof der kerk, eu de kettersche leer niet aanmoedigden. Deze vereeniging schijnt echter reeds vroeg leeke-
nen van ontaarding eu verval vertoond t e hebben. Zelfs reeds tegen hei einde der dertiende eeuw werden den Begharden zekere ongeregeldheden en buitensp >rig- hcdeu Ie laste gelegd, liet concilie, te Bczières in 12U!I gehouden, klaagt, dat zij het volk opwonden door de aannadering van hel einde der wereld aan ie kondigen; dal zij nieuwe en aanstootelijke plcgtig- heden en vasten invoerden, onwillige zamenkomsten hielden, des nachts vergaderden om ie jircdiken onder voorwendsel, dal hei eigenlijk niel was om Ie predi- ken, maar om over de godsdienst ie spreken De zui- verheid en eenvoud der vereeniging werden niet weinig bezoedeld, doordien de Fiiatrickli.1 (zie ald.) zich bij haar aansloten, zoodal van het midden dor veertiende eeuw de Iwee seeten dikwijls als dezelfde vernield worden. In de voorafga inde eeuw was zij ook ver- ecnigd mei ecne andere seele, de Broederen van den Vrijen Geest (zie ald.) gchcctcn. Hei gevolg van de vermenging dezer vreemde elementen met een ligchaam, dat veel goeds gedaan bad, was, dat de Begharden ecu afkeer kregen van allen nuttigen arbeid, en cene neiging opvattcden voor bedelarij en luiheid, voor een oumatigcu geesl van verzet tegen de kerk, en ecu sceptisch en meer of min pliant horst isch inysti- eisniiis. Del voorkomen, dal de vereeniging in haar ont-
aarden staal aannam, wordt aldus door Uil manu in zijne Hervormers vóór de Hervorming beschreven; „Meestal stevige ineiiselieu van eene goede gezonil- liciil, maar ruw eu onwetend, bclionrcmle tot de lagere klassen, en boereu en werklieden van hun ambacht, lieten zij hunne tijdelijke bezigheden varen, en eene bijzondere kleeding aannemende met eene kap op het |
|||||||||
|
Hij wordt aan hunne goden geofferd als het aanneme-
lijksle slagtoffer, «lal /.ij kunnen uitkiezen. Zoodra zij het dier gedood hebben, strijken zij zijne huid af, en hangen die in tegenwoordigheid van hunnen afgod aan een zeer hoogen boom. Nu bewijzen zij er hulde aan, uiten treurige klaagtoonen over den doodcu beer, en verontschuldigen zich, omdat zij hem ter dood gebragl hebben, door de noodlottige daad aan den pijl, eu niet aan dengene, die hem afschoot, toe te schrijven. Dit gedeelte hunner verecriug komt voort uil liel denk- beeld, dat de ziel des beers van d( eerste gelcgenlu id gebruik zal maken, om zicli op de moordenaars Ie wreken. Zoo grool is de vrees, die «ij voor dit gcwel- dige dier koesteren, dat als zij hun eed van getrouw- hcid aan hel Russische gouvernement, waaraan zij onderworpen zijn, afleggen, zij hun v t-iscli te kennen geven, dat, als z;j dien niel gi stand doen, z.\'j \'looi- ren beer verslonden mogen worden. De wijze van zweren bij de Oostiakcn is zonderling. Ecne beerenhuid wordt over den grond uitgespreid, en daarop worden cene bijl, een nies en een stuk brood gelegd. Hel brood word! hem, die den eed moei afleggen, aangeboden, en alvorens hel Ie elenlegl hij ecne volle verklaringaf van alles, wal hij over de zaak in kwestie \\i eet, en bcvi stigl dan zijne verklaring door de volgende vervloeking: „Moge deze heer mij in stukken scheuren, dit brood mij doen slikken, dit mes mijn dood zijn, en deze bijl mij hel hoofd van hel ligchaam scheiden, als ik de waar- heid niet spreek." lu twijfelachtige gevallen stellen zij zich voor een afgodsbeeld en spreken denzelfden eed uit, met deze bijkomende < mstandigheid, dal hij, die den eed doet, incl zijn mes een stukje vanden neus ven het afgodsbeeld afsnijdt en verklaart: „Als ik een meiueedige ben, moge dan dit mes mijn eigen neus op dezelfde wijze afsnijden." BEGHARDEN, cene klasse vanincnschcnin lialie,
gelijk Moslteim veronderstelt, ontstaan, die zich geheel aan het gebed overgaven; van daar hun naam, diebid- dende broederen of liever gebcdenmakers beteckent. Uit Italië verspreidden zij zich over Diiitschlaud, en in den loopdes tijds over gcheclEuropa. De naamwerd dik- wijls gebruikt als een term van verwijt voor hen, die meer dan gewonen ijver voor de godsdienst aan den dag legden. Evenwel niel vóór de dertiende eeuw ver- scheen er cene bepaalde scetc in Duitschlaud en de Nederlanden, die den naam van Begharden droeg. De oudste seele van dezen aard werd, voor zoo verre be- kend is, in 1220 ie Leuven geslicht. De broederen waren ongehuwde handwerkslieden, \\ ooi namelijk we- vers; zij hielden in afzonderlijke huizen verblijf, maar |
|||||||||
|
BKGI.1XKN.
|
|||||||||
|
30(1
|
|||||||||
|
hoofd, zwierven zij hel land door, zochten cene ver-
blijfplaats in de huizen der broederen en zusters, hielden geheime bijeenkomsten, plantten hunne leer- stellingen voort, en leidden reu lui en gemakkelijk leven. Op deze wijze werden zij, in plaats van door hunne nijverheid voor het algemeen \\;\\n nut te zijn, eene grootc plaag, en daarom werden zij, voornamelijk door den uitmuntenden Felix Henmierlein, iu verschel- dene verhandelingen hevig aangevallen. Tc zolfdcr lijd werkten de meeste hunner bcdektclijk cd\' openlijk tot om verwerping der kerk. Hunne ongezonde geestcs- neigiug en hunne verwerping van alle wet voer-den lnu noodzakelijk tot dcusclierpsten wederstand tegen de hccrschciidc wetgevende magl in de kerk. /ij be- weerden, dat deze bedorven was. verklaarden dal de lijd van tli\'U Antichrist was gekomen, en poogden van alle kanten het volk met zijuc geestelijke leiders in onmin Ie br< ugen. Hun eigen vermeend doel was, om den zuiveren oorspronkelijkenslaal, het Goddelijke leven van vrijheid, onschuld in natuur Ie herstellen. liet denkbeeld, dal zij van dien staal vormden, was, dat de ineuseh, in en door zieh /elven ecu met (iod zijnde, slechts uoodig heeft in het bewustzijn dezer eenheid te werken, en onbeteugeld de door G ui ingi • plant i aandrift en en neigingen zijner natuur I volgen, ten einde goei! en Goddelijk te zijn; il at \\ i\'iór den val hij zulk een bewustzijn (en volle bezat, maar dat dil do. ir die gebeurtenis gestoord was; dal de wei verschil onder de inciischcu teweeg had gebragt, ilie nor: pron- kelijk gelijk waren, maar dat dil verschil nu Ier zijde gesteld, en de Paradijsstaat van eenheid en gelijkheid weder hersteld moest worden. Oni dit Ie volvoeren, trots de ontzaggelijke niagt der kerk, was de eenige weg, die hun open stond, door geheime verceuigingeii en bijeenkomsten in het verborgen te werken. Daarom bouwden zij voor zich afgelegene en dikw ijls onderaard- sch e woningen, die zij Paradijzen noemden, cu waardes nachts, en voornamelijk gedurende nachten van feest- dagen, personen van beiderlei kunne gewoonlijk bijecu- kwamen. liij zulke gelegenheden Irad een hunner apostelen (e voorschijn, enzijnc klcederen afleggende en in zijn eigen persoon den staal dor onschuld voor- stellende, hield hij cene redevoering over de vrije gemeenscha]) der seksen, welke, tegen de natuur, door de wet des huwelijks vervangen was. liet gevolg was, als wij de berigten mogen gelooven, van een aard, welken de kicsehheid ons v erbiedl te beschrijven." .Men kan er uiei aan twijfelen, of veel van hetgeen
hiei\'aan de Hefbarden toegeschreven wordt, is go- kleurd door de vooroordeclen van de vijandige schrij- |
|||||||||
|
vers van dien tijd. Zooveel is echter zeker, dat de
geschriften van Eckart, den wijsgeerigen stichter van hel slelsel van mecningen, waaraan zij geloofden, het opcnsteeiionbewimpcldstc pantheïsmus bevatten, dat, als zijn natuurlijk en onvermijdelijk gevolg, niet nala- ten kou te leiden tol een gedrag van den bctreurens- waardigsten aard. Ken ieder geloofde, dat hij mei God vereenigd was, en dus één was met God, zoodat wat God in den ineuseh wil datgene is, waartoe de menseh de sterkste neiging heef t, en waartoe hij zich inwendig het krachtigsl aangezet, gevoelt, en daarom behoef! de menseh slechts de inwendige slem te volgen, ten einde den Goddelijken wil te volvoeren. Zulk cene leer was ten uiterste gevaarlijk, en daar zij door de latere Begliarden beleden werd. is liet niet ie verwon- deren, dal zij, in (e vele gevallen, tot cene volkomen onverschilligheid aangaande hel zedelijk karakter hunner handelingen leidde. Eindelijk had er te Keulen omstreeks 1325 cene bloot legging van hun gedrag plaats. Ken man. die in vermomming zijne vrouw achterna ging, wclkcmcl de Begliarden invi rbindteuis s\' md, ontdekte hun paradijs en klaagde hen aan. Vele vanhen werden gestraft, aan de vlammen prijs gegeven, of iu den Rijn verdronken. Drie jaar vroeger was Wallcr, een van de hoofden hunner partij, levend ver- brand. In 132\'J vaardigde Johanues XXL!., die hen, zooals wij hier boven zagen, in l-\'i 1 S erkend had, eene bulle uil, waarin de gevoelens der Begliarden veroor- deehl werden. Gedurende de veertiende eeuw werden zij echter te Keulen, Straatsburg en verschillende andere steden van Diiitsohland gevonden. Overal ver- kondigden zij den oorlog aan de kerk, en deze zocht op hare beurt hunne vernietiging. In de vijftiende eeuw vinden wij hen in Italië, waar Nicolaus V. hen hevig vervolgde; iu I 1-10 veroordeelde bij vele huii- ner lot den brandstapel, wegens hunne volhardende stijfhoofdigheid. Achtervolgende pausen gingen voort met hen te onderdrukken, voornamelijk I\'aulus II., die vele van hen tol gevangenschap cu verbanning veroordeelde. Toch bleven er nog overblijfselen van hen in Italië, Duitsehland en verschillende andere landen van Kuropa bestaan, totdat zij iu de llervor- miug onder LuthcrindeProtestantschc kerk verloren gingen. Zie (\'athari, Fkatkn ku,i, Broederen (BoiIKEMSt UK), BROEDEREN UKS GïMKENEN IiEVENS.
BEGIJNEN, geestelijke dochters die zich in de
elfde eeuw in de Nederlanden tol vereenigiugen vorm- den. De Begijnen namen op vele plaatsen snel in aantal loc; zoo bedroeg haar aantal te Keulen in 1 250 meer dan duizend. Slechts vrouwen van een goeden |
|||||||||
|
BEGBAEEXLSlM.l\'lGTIGIIEDEN.
|
307
|
||||||||
|
was om een lijk lang onbegraven Ie laten, dewijl elk,
die het aanraakte, door de- Levietischc wel onrein gc- aehi weid, en bijgevolg beroofd was van de geestelijke koorregteu, en afgesneden was van alle gemeenschap , met vrieuden en naburen. Gedurende bun verblijf iu Egypte stelden de Hebreen dr begrafeuis uit, en waar- schijnlijk ten g( volge van dat gebruik bepaalde Mozes den tijd der onreinheid, door eeu lijk verkregen, op zeven dagen, opdat het volk er toe genoopt zoude wor- lien, om de begrafenis hunner dooden te verhaasten. De Joden gebriiiktengecne doodkist, maar slechts eeue baar of smal lied, waarop bet \'ijk geplaatst, en aldus doordragi r naar In i graf gedragen werd. Iu2. Kron. XVI: 11 lezen wij aangaande de baar ufhet bed, waar- in koning Asa na zijn dood gelegd werd: „Eu zij \' c- groeven hein in zijn graf, dal hij voor zich gegraven had in de si ad Davids, en leiden hem op bei bed, hel welk bij gevuld had met speccrijen,eu dat van verscheidene ioorten, naar apothekerskunst toebereid; en zij brnud- deuovcrhcni eeneganseli groote branding." De dood- kisl werd niet gebruikl behalve in Babyion of Egypte. T,.jks!aaisi\':n hadden eronder dcoudcl Instellingen dikwijls op eeue groote schaal plaats, meer bijzonder wanneer de overledene een pc rsoon van hoogen rang was. Zoo lezen wij een verbaal van de begrafenis van Jakob iu Gen. 1, : 7—\'.): „Eu Jozef loog op om zijn vader ie begraven; en me; hem togen op alle Bharaö\'s knechten, de oudsten vaif zijn buis, en al de oudsten des lands van Egypte; daartoe het gansebc huis van Jozef, en zijne bloeders, en bet buis zijns vaders; alleen hunne kleine kinderen, en hunne schapen, en hunne runderen lieten zij iu bet land Goscn. Eu niet hem logen op, zoo wagencn als ruiteren; en het was een /.eer zwaar licir." i\'-ij bc\' begraven va:, personen van minderen rang werd hei lijk naar Ie i graf gevolgd door de vrienden van den overledene, eu ook door schreijers, die voor die gelegenheid gehuurd werden. Bij vele oude natiën was In! de gewoonte, om goud- en zilverstukken benevens andere kostbare artikelen in bet graf te werpen, onmiddellijk nadat hel lijk daarin was nedcrgelateu. Iu zeer vroege lijden wcr- den de dooden iu holen begraven; later werden de meer nederige klassen in gaten, iu den grond gegra- ven, gelegd, terwijl de rijkere iuonderaardschc kelders, hetzij natuurlijke of kunstmatige, weiden bijgezet. .Wen bereikte i\\cn ingang lot deze laatste begraafplaat- sen door middel van een aantal treden, die naar ver- schillende vertrekken geleidden. De lijkeu werden in nissen in de muren ucder-elegd. De porlalen dezer graven werden zorgvuldig gesloten gebonden, cu de |
|||||||||
|
naam konden in ilc voreeniging opgenomen worden,
eu niemand die, ten minste volgeus eene vcrordi uiug iii 1211 voor het aartsbisdom M< utz uitgevaardigd, beneden den ouderdom van veertig jaar was. Zij waren niet lot cenc volstrekte kloosterafzonderiug gebon- den, maar toch tot een staat van afsebeidiiig. J)e nieuweling moest, boewei zij geeu eed aflegde, die voor baar leven bindend was, gehoorzaamheid eu knisehbeiil beloven. De iurigtingen voor de Begijnen, welke BeguïuasiëuofHegijucnkofj es genoemd werden, voornamelijk die in de belangrijkste steden, waren groot en rijk. In Mechelcn, waar vele duizenden l>c- gijncn woonden, was liet Begijiicnhofjc omgeven door een riugiuuur, en geleek bet op cenc kleine stad. Jïin- nen deze omheining sleten zij een leven van de uiterste gcregeldlicid eu stiptheid. Aan het hoofd der verecui- giug stond ecuc der zusters, die zij uil baar midden verkozen; zij had de inagt om de ougchoorzanicn met opsluiting en zweepslagen te straffen, eu ingeval van zedeloosheid of hardnekkige weerspannigheid weg te /.endrii. De kleeding der Begijnen bestond uit een ge- waad van cene ruwe bruine stof en een willen sluijer. Zij gebruikten hare maaltijden aan cene gemcenschap- [iclijke latei, en vcrceiiigdeuzich dagelijks op bepaalde tijden om te bidden eu elkander te vermanen. 1I< t ovc- rigevan den dag werd doorgebragt in handenarbeid, eu in bel bezoeken van de armen ei. zieken. Elke der zus- ters liad eene cel, eu er waren gemeenschappelijke slaap- eu eetzalen. De huishoudelijke zaken weiden geregeld door eeue zuster, die wegens haar ambt Marl ba genoemd werd, of door meerdere, als zulks uoodig was; de algemeenc zaken werden bestuurd door eeu geestelijk \\ erzorger, eu liet geheel was oudenvor- pcnaanhetloezigt vaudcburgcrlijkeovi rhcid.Dever- cenigingen van de Begijnen verspreidden zich sneller en in veel grootcr mate dan die van de Begbardcn. De meeste verdwenen na de tiervorming. Kr beslaan echter nog in ons vaderland vcreeuigiugen van vrou- wen, die zich Begijnen noemen en beweren, dal zij haar naam en bare instelling oiitleeuen aan St. Bcgga, hertogin van Brabant iu de zevende eeuw, die zij als hare patronessc vcreercu cu als eene soort van bc- schermcude Godheid beschouwen. Zij, die een afkeer van de Begijnen hebben, beweren, dal zij haar oor- spong ontleenden aan Lambert Ie Bègue, priester Ie Luik in de twaalfde eeuw. BEGR 1FENISPLEGTIGHEDEX. Het schijn!
bij de Hebreen reeds vroeg de gewoonte geweest te zijn, om hunne dooden ecnige dagen, nadat de laalslo levensvonkuilgedoofdwas, te begraven, daarliet lastig |
|||||||||
|
30^ liKGRAFKXlSl\'
deuren weiden in de laatste maand van eik jaar,
denmand Adar, wil geschilderd, waarschijnlijk om te voorkomen, dat zij, die liet Paaschfecst kwamen vieren, ze aanraakIen en daardoor onrein werden. Zich een familiegraf aan te koopen werd onder de .loden als reuc zaak van groot belang beschouwd, en daarom wordt in liet boek Genesis eeu uaauw keurig verhaal gegeven van Abrahams aankoop eens grafs van de zonen van llelh. Aan begrafenis beroofd te zijn werd voor eene der gruoisie rampen gehouden ; l/.ebel moest onbegraven blijven, lot straf voor hare misdaden (-\'. Kon. I\\ : ld: „Knerzal ni.....and zijn, . die haar begrave."). De familiegraven der .loden
waren gewoonlijk nabij hunne huizen rn dikwijls in hunne tuinen. Dit was het geval met hei graf vau Jozef van Ariinathea, waarin liet iijk van onzen Heer gelegd werd. Te Jeruzalem bestond eene afzouder- 1\'jke begraafplaats voor de Joodsche koningen, en gi en grootere afkeer kon aan eeu hunner monar- elien getoond «orden, dan hem uil te sluiten vande/e \'nevooiregte begraafplaats. De nieuwere Joden gebruiken, in plaats van geslo-
u n doodkisten, vier elfen planken los tezamen ver- bonden; de Rabbijnen zeggen, dat de bodem slechts uit latten moet bestaan, opdat de wormen het lijk des te spoediger mogen vernietigen, waul volgeus rabbi Izak is een worm in een dood ligchaaiu even pijnlijk als eene naald in een levoud. Als liet lijk binnen de vier ellen planken gelegd is, wordt over de andere lijkkleederen de Talletk of het vierkante kleed mei franjes g( plaatst, dal de overledene gewoon was inde synagoge te dragen. De lijkplegtighedcn worden aldus door Allen beschreven: -- „Als het lijk naar de bc- graafplaats gebragt is, wordl de doodkist geopend, en eeiiigc aarde, die verondersteld wordl van Jeruzalem g< bragt te zijn, wordl in een kleinen zak, als een be- hocdiniddel, onder het hoofd geplaatst of om het lijk \' gestrooid. De betrekkingen en vrienden van den ovcr-
i ledene naderen dan na elkander liet lijk, houden iu
idke baud een zijner sToote tcenen, en sinceken hem hun al de beleedigiugen te vergeven, die zij hem ge- durende zijn leven aangedaan hebben, en geen kwaad vau hem in de andere wereld te vertellen; de naaste bloedverwanten scheuren hunne kleederen. „Onder de Joden iu eeltige landen is liet de ge-
woonte voor tien mannen, om, nadat de doodkist toe- genageld is, er zevenmaal in plegtige processie om been te gaan, terwijl zij te zelfder lijd gebeden uiten i voor de zie! van dm overledene; deze gewoonte is
echter niet algemeen." |
.KtiTKMlKDK.N.
„Als de doodkist in deu grond geplaatst is, werpt elk
der bloedverwanten er eenigc aarde op, en zoodra het graf gevuld is, loopen alle. personen, die de begrafenis vergezeld hebben, zoo suei mogelijk weg, uil vrcezc dat zij liet kloppen vau d< n engel zouden hoorcu, die, gelijk ver\' uderstehl wordt, op de kist komt kloppen, in hei llebreeuwscli zeggende: Goddeloozc! Goddc- looze! wat is uw /\'iis/ii\':" ZieDuuiiKN (Si.aan \\ \\n de). „Als de bloedverwanten van de begrafenis terug-
keeren, gaan zij aileu op den grond zitten, en een stoel wordl voor hen geplaatst, waarop hard gekookte eijc- ti ii. een weinig zout eu een klein brood liggen. Elk hunner eet daarvan een klein gedeelte, teneinde de vasten ie breken, die zij, zooals zij /.eggen, van het oogenbiik des ovcilijdens af gehouden hebben. Tien Joden, die boven den ouderdom vau dertien jaar zijn, zeggen i\'n-^ morgens en des avonds gebeden voor den doode o)), en aan het einde dezer gebeden lezen de zonen of naaste mannelijke bloedverwanten vau deu oveiicdeiieden Kudesh, een gebed dal beschouw d wordt voldoende kracht te bezitten, om den afgestorvene uil de lied te \\\\.••lossen." Ouder de nieuwere Joden is iiet geloof algemeen,
dal <ii\' eindelijkc opstanding in Kanaan plaats zal heb- ben, in dal zij, die in andere lauden begraven zijn door oiideraardschc beien geteld zullen worden, ■•>(- dat zij dal heilige land bereiken. Een vau de grootste dingen, waarnaar elk Israëliet verlangt, is derhalve, dat bij, als het uitvoerbaar is, zijn laatsteu adem iu l\'alestina moge uitblazen; en bet is niet ongewoon voor hen, die daartoe in slaat zijn, oiu in hun ouder- doin daarheen te gaan, ten einde op deu heiligen grond te sterven, en zich dus na den dood de lange reis te bespareu, die zij, zooals zij zich verbeelden, andeis genoodzaakt zijn om te ondernemen. Als de nieuwere Joden bij cene begrafenis de begraafplaats naderen, wordl ccue aanspraak tot den doode gehou- den oji deze wijze : „Gezegend zij God, die u gemaakt, gevoed en onderhouden heeft, en u bet leven heeft ontnomen. O doode! hij kent uw getal, en zal u ecu- maal het leven wedergeven. Gezegend zij Hij, die het levi 11 wcgnei ml en liet teruggeeft." 1 lijdi eersteiiivoeringvanhetClirislendomlieerschtc
de gewoonte om de doodcu te verbranden door het gein elc Romeiusehe rijk. De eerste Christenen kwa- ■ men tegen dit gebruik op, eu gaven cenc bepaalde
voorkeur te kennen voor liet gebruik om, volgens liet i voorbeeld der Joden, de lijken te begraven. In den
■ beginne hadden zij geenc afzonderlijke begraafplaal-
sen, maar legden zij hunne dooden in de openbare |
|||||
|
LEGTIGHEDKN. oti\'.l
de zegepraal des overledenen over den dood, en van
zijne verceuigiiig met Christus, gelijk inliet feest des
I Lamsiu de ()penbariug. De(\'hristeueu \\. rwicrpcu hel
| gebruik van bet lijk eu de doodkist m< i guirlandes te
bekrooucii, daar dit naar afgoderij riekte. Zij hadden
echter dc gewoonte 0111 bloem en op i iel graf lest rooijen.
„Psalmen eugezaugen werden gezongen, terwijl iiet
lijk boven aarde stond, en terwijl hei iu processie on;
het graf werd gedragen. In verscheidene schrijvers
worden aanduidingen van dit gebruik gevonden. Deze
gezangen waren van een vrolijken aard. Maar liet is
j ivcl opgemerkt, dat wij niet verwachten kunnen, dat
1 hiervan veel iu de eerste eeuwen ijevoudcu werd, toen
I , • . .
de Christenen iu een slaat van vervolging waren; zoo-
dra echter hunne vreedzame tijden gekomen waru, vinden wij hel bij eiken schrijver. De schrijver \\aii de Apostolische constitutiéiizcgt, dat zij hunne dooden met gezaag moesten dragen, indien deze geloovigen waren. „Want kostelijk inliet oog des Ileercu is de dood Zijner heiligen;" i n v-rder wordt gezegd: „Keer terug toi uwe rust, o mijne ziel, waai de Hei i\' hei f\' n beloond. En de nagedachtenis der regtvaardigen zal gezegend zijn, en de zielen der regl vaardigen zijn in de hand des Heeren." Dit waren waarschijnlijk eeltige der verzen, die bij zulke gclegeuhi den gezongen wcr- Ji\'ii. \\\\ ant ClirysDstoinus, over deze /.::,\'-. sprekende, zeg: oi:s niet allee:; ie\' re-een van hun gezang, maar ook van welke bijzondere gezangen of gedeelten ervan zij zich bij deze plegtigheid bedienden. „AVat betec- kenen onze gezangen ""zegt hij, „verheerlijken wij God niet, eu danken wij Hem niet, omdat Hij hem, die af- gest irvi u is, gekroond heeft, omdat llii hem van alle vrees bevrijd heeft: Overweeg wat gij op dien tijd zingt: Keer terug t il uwe rust, o mijne ziel, want de Heer heeft u beloond. En wederom : Ik zal geen kwaad vreezen, omdat Gij niet mij zijt. Eu wederom: (lij zijl mijne toevlugl van dc droefenis, die mij omgeeft. Overweeg wal deze psalmen beduiden. Indien gij ge- looft, dat de dingen, die gij zegt, waar zijn, waarom weent en klaagt gij dan, en maakt u-ij cenc ijdele ver- tooning eu spotternij van uw gezang . Indien gij niet ! gelooft, dat zij waar zijn, waarom speelt gij dat den
j huichelaar zoo zeer, dal gij zingt\': „II ij zegt ditloth.n,
die bij begrafenissen bovenmatig i leurden, om hun de onbestaanbaarheid daarvan met dit psalmgezang der kerk aan \'e toonen. „Lijkgebeden maakten ook een gepast gedeelte van
de begrafeuisplegtighcden uit. „Lijkii «lenen, waarin deovcrlcuh ne herdacht weid,
I werden ook uitgesproken. Verscheidene dczei beslaan
|
||||||
|
ISKdlt.U\'KNISl
kerkhoven, die, volgens de Joodsche en dr Itonieiusehe
wetten, Ijniten de steden gelegen waren. N\'iel voorde vierde eeuw werd eeue opene plaats roudoin de kerk duur de Christenen uitgekozen als ecue plek, die voor j het hegraven, eerst van de geestelijken, daarna van de
leden der kerk, geschikt was. Kerst in de zesde eeuw werd het gebruik ingevoerd om begraafplaatsen te wijden. In de negende eeuw begon men de dooden ■<• begraven binnen de muren der kerken. Zie Kkkkuoi . Begraafplaatsen werden door de eerste Christenen dikwijls slaapplaatsen genoemd, daar de dood van ge- loovigen beschouwd werd als een inslaapvallen in den lieer. De kerk keurde afzonderlijk e familiegraven niel goed, maar gaf er de voorkeur aan, dat al de broede- ren te zaraen zouden rusten in cenc algemeene begraaf- plaats. Jn tijden van vervolging waren de ( liristcncn gewoon de doodeii des nachts en in de uiterste stilte te begraven. Maar in tijden van vrede, zooals ouder i Constant ijn en zijne zonen, hadden de begrafenissen
bij dag plaats, en met niet weinig praal en ceremoniën. Ouder Julianus den Afvallige werd hel gebruik om onder de beschutting van den nacht te Ingraven door de wet hersteld. liet volgende uitvoerige verhaal van de begrafenis-
plcgtighedcu der eerste Christenen zal onzen lezers niet ongevallig zijn: — „Het lijk werd op cenc baar naar de begraafplaats gedragen, en gevolgd door de bloedverwanten en vrienden van den overledene, onder welke de geestelijken waren, als schreijers. Be- halve deze voegden zich nog vele andere personen als aausehouwers bij den optogt. Deze optogten waren j dikwijls zoo talrijk, dat zij ernstige ongevallen veroor-
zaakten, zelfs het verlies van menschenlevens. Het was de pligt van de acoluthen om den optogt te gelei- den. De baar werd somtijds op de schouders, en soni- tijds in dc handen gedragen. De naaste betrekkingen, of personen van rang eu aanzien, waren de dragers. Zelfs de bisschoppen en geestelijken deden dikwijls Ttls zoodanig dienst. „Het luiden dei klokken bij begrafenissen werd iu
de achtste en de negende eeuw ingevoerd. Vóór het gebruik van klokken werden de trompet en houten kleppers tot dergelijk doeleinde gebezigd. „Palmen en olijftakken werden voor het eerst in de
vierde eeuw bij lijkstaatsicli gedragen, om den zegc- vierendeu intogl van Christus in Jeruzalem te herden- ken. Dc cypres werd verworpen, omdat deze ren sym- bool van rouw was. Jfet dragen van brandende lampen en waskaarsen werd vroeger ingevoerd, en was meer algemeen. Dit was cenc feestelijke voorstelling van |
||||||
|
LEGTIG1IEDEN.
wonden niet ecue strook linnen of ncteldoek, gewoon-
lijk blaauw, waarin van achteren een st rik is, en waarvan de einden eenige duimcuneerhangen. Ouder de lagere klassen bedekkeu de treurende vrouwen zich dikwijls hei gelaal, het hoofd en den boezem met leem. Bij begrafenissen van rijken wordt de stoet somtijds voor- afgegaan door verscheidene kameelen, die levens- voorraad dragen, welke bij hel graf aan de armen j uitgedeeld moet worden. De baar wordt eerst gebragt naar de moskee, waar
de dienst voor de dooden wordt gelezen, aan heleinde waarvan de oplogt wederom gevormd wurdt en lang- zaam naar de begraafplaats gaat, waar liet ligehaain in het graf wordt gelegd, met het gelaat naar Mekka gekeerd, liet is niet zelden de gewooutc, om eene kruik met water op bet graf achter te laten, eulonipeu vau verschillende kleuren als offeranden op de lakken der booinen ie hangen. De laatste begrafeuisplegtig- heid is eene bijzondere, die ouder het artikel Dooden (Ondkrzoi.ki.m; dek) behandeld zal worden. De Tur- ken geloovcu gewoonlijk, dat de ziel na den dood in een staat van kwelling is, totdat hel ligehaain inliet graf is nedcrgelegd, i n daarom gaan /.ij bij hunne lijkstaat- sit:n, iu plaats vau langzaam en statig voorl te wandelen, met een vluggen en levcudigcu tred. Tu den koran wordt verklaard, dat hij, die een lijk veertig passen draagt, voor zich boete doet voor ceue groote zonde. De lijkplegtigheden der Moutcuegrijuen gelijken
eenig/.ins op die der Oostersche natiën. Deoverkdenc wordt vieren twintig uren in liet buis, waarin hij sterft, met het gelaat onbedekt gelaten, en wordt, volgeus de gewoonte der Ouden, welriekend gemaakt en bestrooid met bloemen en aromatische bladereu. De jammer- klagten worden elk oogenblik hernieuwd, voornamelijk bij de aankomst vau een nieuw persoon, eu bovenal vau den priester. Men oogenblik voor dat de overledene uil huis gedragen wordt, fluisteren zijne bloi dverwan- tcn aan ziju oor, eu geven hein boodschappen voor de andere wereld aan hunne afgestorven betrekkingen en vrienden. Na deze zonderlinge aanspraak wordt ecu lijklaken over den doode geworpen, wiens gelaat on- bedekt blijft, eu hij wordt naarde kerk gebragt, terwijl op den weg daarheen, vrouwen, te dien einde gehuurd, zijn lof te midden harer tranen zingen. Alvorens hem in den grond neder te leggen, bindt ziju naaste blocd- vcrwaut een stukje koek om zijn hals, eu legt hij een stukje geld iu zijne hand, volgens do wijze der oude Grieken. Gedurende, deze plegtiglicid, en ook terwijl zij hem naar de begraafplaats brengen, wordt tot den overledene eene verscheidenheid van aanspraken ge- |
||||||
|
310 ISKGRAI\'KXISP
nog, zooals die van Eusebius bij de begrafenis van
Constant ijn; die vau Ambrosius bij den dood van Thco- dosius, van Valculiiiianus en van ziju eigen broeder Salvrus; die vau Grcgorius van Xazianze op zijn vader, /.ijn broedt i\' < trsarius en zijuc zuster Gorgonia. .. i [cl avoudinaa] werd bij begrafenissen bediend, en
dikwijls ook aan bel graf zelf. Dooi- deze plegtiglicid weid aangeduid, dat de gemeenschap derhciligen nog voortgezet werd ttisscbcu de levenden en de dooden. LLct was een geliefkoosd denkbeeld, dat beiden nog voortgingen leden te/ijn van hetzelfde geheimzinnige ligehaain, een en heizelfde op aarde en in den hemel. Deze wijze "in het avoudinaa] Ie vieren was ook ceue eervol!., getuigenis van het gel lof des overledenen, en \\ .-tii ziju aauhouticuden Christelijken wandel iu het leven. De Kooinseh-Catboliekc bijgeloovighcid van oiferaiideu en missen voor de doeden had haar oor- sprong iu dit oude gebruik. Eenigcn tijd vóór de zesde eeuw werd \'iet de gewoonte om de elementen aan deu doode ioe Ie dienen, om een gedeelte van de elementen in de doodkisl neder Ie leggen, oin ceue laatste liefde- kus ie geven, en om de begrafeuisplegtigheden te bc- sluilen met iels, dut op de liefdcmaaltijdeu geleek. Van do/.e gebruiken weid het eerstgenoemde spoedig afgeschaft, en mol hel laatste trapsgewijze opgehouden. Algemeen was hel onder de Christenen de gewoonte, om bei lijk in hel graf neder te leggen niet het gtdaat naar het oosten, gelijk in nieuwere tijden, en in dezelfde houding als tegenwoordig." Hij de Moliai.iodanc\'i wordt het lijk altijd op den
dag van het overlijden begraven, of ongeveer twaalf uren daarna, terwijl het vooraf zorgvuldig gewasschcu en in lijkkleederen gewikkeld wordt, eu geplaatst wordt op eene baar niet een sjaal bedekt; het is bij hen geene gewoonte om in doodkisten te begraven. Voor den stoel gaan zes of meer armen uit,gewoonlijk blinden, die langzaam voortwaudeleii, eu op treuren- den toon de MoltaiucdaauscliC geloofsbelijdenis zin- gen: „Kr is geen andere God dan God, en Mohamed is Zijn profeet." Dan volgen de mannelijke blocdver- w anten des ovt liedenen mei twee of drie deiwischcn, die de vlaggen hunner orde dragen. Daarna een aau- tal jongens, die eene kopij van den koran dragen, en luide gedeelten zingen vau een gedicht, dal betrekking heeft op den oordeelsdag. Onmiddellijk daarop vo!gt_ de haar, waarop hof lijk mei hei hoofd naar voren ligt, i n die gi dragen wordt door de vrienden van den over- j li dene, en achter de baarkoineiidesclireisters enwoe- nende vrouwen, die luide schreeuwen. De vrouwelijke bloeilverwauten eu «riendinucn hclibi n het hoofd om- |
||||||
|
ISKGHAFENiSPLEGTIGIlEÜKX. 311
|
|||||||
|
het gelaat ontbloot, en het hoofd versierd met eene
kroon van verguld papier of van eene meer kostbare stof, naar de omstandigheden van den overledene. ! Na hel sluiten der kist wordt datgene, dal spottend het.
1 patpoort genoemd wordt, na door den dienstdoenden
priester over het lijk gelezen Ie zijn, in de hand van den overledene gestoken. De oude Xoordsche natiën waren gewoon hunne
dooden (e verbranden, een gebruik dat ook door de oude ISritlen werd nagevolgd, waarna de asch van de overledenen zorgvuldig verzameld en in hoogten gelegd werd. Somtijds echter werden de overblijfselen in eene kist geplaatst, en laterin eeuelijkurn; de gewoonte om de dooden te begraven bestond echter bij de Angel- Sakscrs, toen hunne geschiedenis voor hel eerst door de Christen-geestelijken geschreven werd, en hield daarna nooit weder op. De gewone doodkisten waren van hout, en de beten; van steen. Koningen werden in steencn kisten begraven; hunne lijken werden in limit u gewikkeld, maar de geestelijken werden in hunne prieslerklecderen begraven. Alscenheld of opperhoofd roemrijk in den strijd viel, hadden zijne lijkplegtig- heden met de meest mogelijke pracht plaats. Zijne wapenen, zijn goud en zilver, zijn strijdros, alles wal hem het dierbaarste was, werd met hem op den hoop gelegd. Zijne onderhoorigen en vrienden maakten er dikwijls een punl van eer van, om met hun aanvoerder Ie sterven, ten einde zijne schim in het paleis van üdin te dienen. Xiets scheen hun grootschcr en edeler toe, dan niet een talrijk gevolg in de schoonste wapenrusting en het rijkst gewaad het Walhalla binnen te treden. \\ eisten en edelen ontbrak hel uooil aan zulke volge- lingcn. Di\' wapenen en de beenderen van het paard, waaropChilpericl. meende, dat hij aan dezen oorlogs- god zou voorgesteld worden, zijn in zijn graf gevonden. In waarheid geloofden zij, en Odin zelf had liet hun verzekerd, dat wat mei de dooden begraven of verteerd werd, hen naar zijn palcis vergezelde. De armeren namen, wegens dezelfde overtuiging, tenminste hunne noodzakelijkste gereedschappen en een weinig geld mede, om in de andere wereld niet geheel en al ont- bloot te zijn. Om eene dergelijke reden slaken de Grieken en Romeinen een zilverstuk in den mond van den doode, om zijnovertogt over den Stvx te betalen. De Laplanden voorzien nog heden hunne dooden van een vuurstccu en al het uondiirc, om licht te maken op den donkeren weg, dien zij na den dool moeten overtrekken. Bij de Chinezen zijn de bcgrafenisplcgtighedcn van
een zeer zonderlingen aard. Zoodra iemand sterft, |
|||||||
|
houden, die slechts door treurig snikken worden afgc-
b rok en. Zij vragen hem, waarom hij hen verliet; waarom hij zijne familie verliet, hij wiens arme vrouw hem zoo lecder beminde, en alles voor hem ge- reed maakte om te eten; wiens kinderen hem met zoo- veel eerbied gehoorzaamden, terwijl zijne vrienden hem bijstonden, wanneer hij bijstand noodig had; die zulke schoone kudden bezat, en al wiens ondernemin- gen door den Hemel gezegend werden. Het is eene eigenschap van de Oostersche begrafe-
nissen, dat overdenking en klagend gezang ovcrvloc- diger zijn dan dcandere diensten. Treffende aanspraken worden ook als het ware door den doodc tot zijne overlevende betrekkingen gehouden, die tot beaut- woording jammerklagtcu over hem uiten, als \'zij ccdc afscheidskus aan het ijskoude lijk geven. Hij de Chris- teiicn, die tot de Griekschc kerk behooren, hecrsehl de gewoonte om bij de begrafenis in de hand van den overledene een geschreven formulier van absolutie te plaatsen, dat, zooals zij gelooven, eene volledige ontheffing is van al de zonden, die hij gedurende zijn leven begaan heeft. De bcgrafenisplcgtighedcn inde ttussisch-Gricksche kerk in acht genomen, zijn de volgende: — Zoodra een Kus sterft, wordt hel lijk met laauw water gewassehen, de ledenvan het ligehaam worden allen in hun natuurlijken stand gelegd, de oogleden en de lippen zorgvuldig gesloten, zijn beste gewaad wordt hem aangetrokken, en het lijk wordt geplaatst op eene baar, bij de rijken in eene ledige kamer, in de hutten der armen ouder de heilige sehil- derijen. Nacht en dag worden de Psalmen bij hel lijk gelezen, totdat het op den dag der begrafenis naar de kerk wordt gebragt, vergezeld door de geestelijken, die portretten van de heiligen in de hand dragen, door de naaste vrienden en door een koor van zangers, die psalmen zingen, terwijl de optogt langzaam door de straten trekt. Onder alle rangen, maar voornamelijk onder de lagere, is het nog het gebruik om over den doodc te weenen en luide jammertooneu te slaken, en onzameuhangeude zinnen lot zijn lof te uiten. Gedu- rende den optogt vertoont zich hunne overmaat van droefheid dikwijls op deze wijze. Schrcijers te huren, ten einde bij zulke gelegenheden dienst te doen, is echter in Groot-Rusland niet de gewoonte, en in Klein- Rusland heef! het nagenoeg opgehouden. Aan de kerk wordt de lijkdienst, waarvan eenige gedeelten zeer gevoelvol en schoon zijn, over het lijk gelezen, waarna de bloedverwanten en vrienden het omhelzen en, ver- ge ving vragende,(zooalszij zich uitdrukken)hun laatste afscheid nemen. Gedurende de geheele plegligheid is |
|||||||
|
BEGRAFENTSPLEGTIGIIEDEN.
|
|||||||||
|
::!■>
|
|||||||||
|
wordt zijn lijk ni eene luchtdigtc m>i gelogd en /.oven
weken in huis gehouden, in don loop waarvan elke vierde das; aan bijzondere lijkplegtigheden gewijd wordt. Voedsel wordl den doode aangeboden, waar- van men veronderstelt, dat hij de kracht gebruikt, eu gebeden worden door Boeddhistische en Tauïstische priesters voor het geluk huniicr geesten opgezonden. I\'nj de Chinezen geschiedt liet voornaamste treuren door vrouwen, en het is dikwijls een zeer aand.....dijk
gozigt om haar op afgelegene begraafplaatsen bij do
graven liarer eohtgenooten en kinderen te zien knie- Ion en weenon. Hunne begraafplaatsen zijn in kale heuvelen en kanten van bergen; somtijds echter wordt aan gewelven do voorkeur gogeveu. Vele lijken wor- den iu planken koffers gelegd, en een aantal jaren boven den grond gehouden. Somtijds kan. men de afgestorven leden van dezelfde familie, t"ii gotalle van vijftien of twintig, in open schuren naast elkander zien liggen. De Boeddhistische priesters verbranden de lijken hunner dooden, en plaatsende asch in gewone gewelven. De ilnpanezen verbranden of begraven het lijk,
volgens den wonsch van den overledene, welken hij gewoonlijk <iji zijn sterfbed ie kennen geeft. Van de begrafeuisplegtighoden, die te Xaugasaki in acht genomen worden, geeft Titsingli, een oud schrijver, het volgende verhaal: — „Het lijk wordt, nadat het door een geliel\'koosden bediende zorgvuldig gewas- sehen, en nadat het hoofd geschoren is, naar den staat van het weder aangekleed, (is het cene vrouw, iu bare beste klcederen) juist als tijdens het leven, behalve dal de sjerp niet in een strik, maar stevig met twee knoopeu gebonden wordt, om aan te tonnen, dat hij nooit weder losgemaakt zal worden. Dan wordt het lijk met een stuk lianen overdekt, dat op eene bijzondere wijze gevouwen is. en wordl het op eeue mat in het midden der zaal, met het hoofd naar liet noorden, geplaatst. Voedsel wordt het lijk aangebo- den, en de gelieele familie treurt. .,Nadat het lijk acht eu veertig uren aldus gehon-
den is, wordl het op de knieën in eene tonvormign doodkist geplaatst, welke omsloten wordt door eene langwerpig vierkante doos, 1/111111 genaamd, waarvan het deksel dakvormig is. Twee if/ti/s, plankjes van een bijzonderen vorm, worden nok gereedgemaakt, die iuschriften bevatten, welke den naam des overle- denen, den tijd van zijn overlijden en den naam. hom sedert die gebeurtenis gegeven, vermelden. „De ifays en quan, gevolgd door den oudsten zcon
en liet huisgezin, bedienden, vrienden en kennissen, |
worden met vlaggen, lantaarnen enz. naar ei 11 van de
; naburige tempels gebragt., van waar zij, na zekere : ceremoniën, waarin de priesters de hoofdrol spelen, I alleen door de bloedverwanten naar het graf worden ■ gedragen, waar een priester zekere gezangen opzegt,
terwijl hij hunne aankomst afwacht. Zoodra zij aan- komen, wordt de ton, die het lijk bevat, uit den quan genomen en iu het graf nedcrgelaten, dat dan met aarde aangevuld en met een platten steen overdekt wordt, die wederom met aarde wordt bedekt, en over het geheid worden de quan en een der ifays geplaatst, die bij het einde van zeven weken worden weggenomen, om plaats te maken voor den ««■/■ of grafstoen. Als \' de overledene er de voorkeur aan heeft gegeven om
verbrand te worden, wordt de quan naar de kruin van een van twee naburige bergen gebragt, op wier toppen eene soort van fornuis is, te dien einde ge- maakt, dat zich in eene kleine hut bevindt. De dood- kist wordt dan van den quan genomen, eu op het for- nnis geplaatst zijnde, wordt er een groot vuur aange- stoken. De oudste zoon krijgt eene aarden urne, waarin eerst de beenderen en daarna de asch gelegd worden, waarna de mond der urne verzegeld wordt. Terwijl hel lijk verbrand wordt, zegt een priester gezangen op. | De unie wordl vervolgens naar hel graf gebragt en
daarin nedergezet, en het graf aangevuld zijnde, wordt de f/umi er over geplaatst. „De oudste zoon en zijne broeders kleeden zich iu
een wit gewaad van eene ongeverwde slof van hennip; 1 z;io ook de dragers en alle vrouwen, die de begrafenis
bijwonen, hetzij bloedverwanten of niet: de anderen dragen hunne gewone klcederen. De vrouwen wierden in norimons gedragen, achter het mannelijke gedeelte der processie, dat te voet gaat met de bloedverwanten ■ vooraan. De oudste dochter gaat vóór de vrouw. De
oudste zoon en erfgenaam, hetzij door bloed of door aanneming, die de voornaamste schrcijcr is, draagt \' nok een hoed met een broeden rand van rieten, die
0111 zijne schouders hangen, en in dit gewaad herkent noch groet hij iemand. „In hel westelijk gedeelte van Afrika hebbende
begrafenissen met veel staatsie en praalvcrtooniug plaats. ()ver dit onderwerp zegl Wilson, die vele jaren zendeling iu dat land was: — „Hot lijk wordt gewas* schen, beschilderd enb"dekt mei de fraaiste klcederen eu met zooveel koralen, als er maar gevonden kunnen worden, 011 wordt dan op eene zigtbarc plaats iu eene ruwe doodkist gelegd, terwijl de gewone bcgrafenis- plegtighedcn worden verrigt. Natuurlijk hangen de aard en de pracht der ceremoniën van den ouderdom |
||||||||
|
REGRAFEXTSPLEGTIGHEDEN.
|
||||||||||
|
31 3
|
||||||||||
|
en don stand vanden overledene af. Als hij een belang-
rijk persoon geweest is, verzamelen zich zijne vrienden en de lieden der slad vroeg tegenover het huis, waar het lijk rust, en vormen zij zich in een kring, die eene groote openc ruimte omgeeft. Ken levende jonge stier, aan de vier pooten gebonden, wordt dan in het mid- den van dien kring geplaatst, en moet op den bepaalden tijd geslagt worden, in naam voor den doode, maar werkelijk voor de bezoekers, die komen om deel te nemen aan de ceremoniën. Men verwacht, dal een ieder geschenken voor den doode zal aanbrengen, welke kunnen bestaan uil een snoer koralen, een mes, een bord, eene pijp of een spiegel. Dit alles wordt in de kist of er naast gelegd, om naar het graf mcdege- nomen te worden. De meeste menschen moeten een goeden voorraad buskruid medebrengen, en hun eer- bied voor dv\\[ doode toonei] door het aantal malen, dat zij hunne geweren in de openc ruimte afschieten. Somtijds schieten vijftig of honderd inenschen te gelijk hunne geweren af, en verdooven daardoor niet alleen de ooren van allen in het rond, maar omgeven zich ook zoo geheel en al van rook, dat zij niet te zien zijn behalve bij den lichtstraal van de pan. De eeuige voorzorg, die zij in acht nemen, is om de trompen hunner geweren boven het hoofd te houden van die- genen, welke niet in den kring zijn. „Als deze ceremoniën geëindigd zijn, nemen twee
personen de doodkist op, ten einde die naarde begraaf- plaats te brengen. Somtijds weigert het lijk de stad te verlaten, en worden de dragers heen en weder ge- dreven door eene nmgt, die zij voorgeven niet tekuu- ïion weerstaan. Zij gaan eeuige oogcnblikkcn vooruit, en worden dan plotseling rondgeslingerd en zoo snel mogelijk teruggevoerd. Dan nadert de voornaamste bloedverwant de baar, on spreekt klagend en vert eede- rend tot den doode, vraagt waarom hij niet naar de bc- graa f plaats gaan wil, herinnert hem er aan, dat reeds vele zijner vrienden en bloedverwanten daar zijn, en verzekert hein, dat door zijne achterblijvende vrienden alle aandacht aan zijne toekomst ige behoeften verleend zal worden. „Onderden invloed van deze verzekering worden
de beletselen, die den dragers waren opgelegd, weg- genomen, en nogmaals trekken zij naar de begraaf- plaals. Zij zijn echter nog niet verre gegaan, of zij worden met kracht tegen het huis van dezen of genen geworpen, hetgeen ceuc beschuldiging is, dat- de eige- naarof eenander lid vandal huishouden de oorzaak van zijn dood geweest is. De v« rdachte persoon wordt da- delijk gegrepen en moet de rood waterproef ondergaan. |
Hierna wordt het lijk rustig naar zijne rustplaats ge-
dragen, waarop de dragers naarden kant van hel water snellen, en eene volkomen wasschingondergaan, alvo- rens zij de stad weder mogen binnentreden. Gcwercu uordeu, eenigc weken achtereen, des morgens en des avonds ter ecre van den doode afgeschoten, mits hij een man van aanzien en invloed geweest zij. Gedurende maanden en jaren wordt er uog van tijd tot tijd voedsel naar de begraafplaats gebragt, waar een klein huis boven bet graf gezel is, voorzien van een sloel of ceuc mat, een kruik om water te bevatten, een staf om te gebruiken, wanneer hij rondwandelt, een spiegel en bijna eik ander stuk huisraad of klccding, dat een levende noodig zou hebben. Alle bloedverwanten moeten zich het hoofd scheren, en dragen gedurende eene maand gecne andere dan de armoedigste klecde- rcu. De vrouwen mot feu eiken morgen en eiken avond bijeenkomen, en ecu uur doorbrengen om huuechtgc- nool ie bewccuen." De lijkplegtighcdcn bij de bewoners van Zuid-
Afrika zijn zeer zonderling. Zij worden aldus door Molfut, een zendeling in dat land, beschreven: — ,,\\\\ ainiccr zij aanduidingen van een naderend sterven bemerken in aanvallen van llaauwte of stuiptrekkin- gen, werpen zij een net over liet ligchaain, en houden het in eene zittende houding, nut de knieën aan de kin, totdat het leven weggegaan is. liet graf, dat | zich dikwijls bevindt in de omheining om de plaats, waar hel vee gebonden wordt, of in die plaats zelve, is, als hel voor een man moet dienen, ongeveer drie voet in diameter en zes voet diep. liet lijk wordt niet \' door de deur van den voorhof gedragen, die aan elk j huis verbonden is, maar er wordt te dien einde eene , opening iu de omheining gemaakt, liet wordt naar j het graf gedragen met het hoofd bedekt door eene huid, en wordt iu eene zittende houding geplaatst. Er wordt veel lijd besteed om hel lijk juist naar het noor- den te plaatsen, en hoewel zij geen kompas hebben, slagen zij er toch in, na eeuige beraadslaging, om het vrij goed in de vereischte rigtingte leggen. Gcdccltcu van een mierenhoop worden om de voeten geplaatst, waarop hot net, waarin bet lijk was, langzaam wordt weggetrokken. Als bel graf gevuld wordt, wordt de aarde met bekers aangereikt,, terwijl twee mannen in hel gat staan, om ze om het lijk te trappen; groote voorzorg wordt gebruikt om wortelen, koisteeucn enz. weg te nemen. Wanneer de aarde de hoogte van den mond bereikt, wordt er een kleine tak vanecnaeeacia ingeworpen, en op de kruin van het hoofd worden eeuige graswortelen geplaatst: wanneer het graf nagenoeg |
|||||||||
|
II)
|
||||||||||
|
BEGRAVEN\' [SrLEGTIGJTEDEN.
|
|||||||||
|
314
|
|||||||||
|
gebruik was dat, hetwelk door de wetten van Solon
ingevoerd werd, namelijk, om het lijk vroeg in den
morgen van den derden dag, vóór zonsopgang, te begraven. Gehuurde schreijers vergezelden de lijk- staatsie en speelden klaagliederen op de fluit. Het lijk werd voorafgegaan door de mannen en gevolgd door de vrouwen. De gebruiken om de dooden te begraven eu te verbranden schijnen evenzeer in den eersten tijd van liet bestaan der Grieken geheerseht te hebben. De laatste gewoonte zal besproken worden in het artikel Dooden (Verbranden der). Als bet lijk niet verbrand werd, werd hef in eene doodkist geplaatst, welke gewoonlijk gemaakt was van gebak- keu klei of aarde, en naar de begraafplaats buiten de stad geliragt werd, waar somtijds een hoop aarde of steenen de rustplaats aanduidde, terwijl in andere gevallen een prachtig graf boven den doode werd opgerigt niet een gepast Gricksch opschrift. Aan bet einde der begrafeuisplegtiglieid werd er een feest gillenden in het huis van den naasten bloedverwant ; op den tweeden dag werd den doode eene offerande gebragt. De oude Romeinen begroeven, zelfs in de eerste
tijden, hunne dooden, hoewel uit de Twaalf Tafelen blijkt, dat zij ze ook verbrandden. Gedurendeeenigen tijd hadden alle begrafenissen onder de beschutting van den nacht plaats, maar later werd dit gebruik alleen voor de armen in achl genomen. Gewoonlijk geschiedde de begrafenis op den achtsten dag na bet overlijden. Voor de rijken werd de optogt gcrang- sebikt door iemand daartoe verkozen. Vooraan gingen muzikanten van allerlei aard, die treurwijzen speelden, en achter deze volgden gehuurde sehreisters, die den lijkzang tot lof van den overledene zongen. Dan kwamen er in eenige gevallen narren, een van welke de handelingen en zelfs de gebaarden van den overle- denc nabootste. De slaven, die de afgestorvene in vrijheid gesteld had, volgden, elk met de muts der vrijheid. Het lijk werd voorafgegaan door beelden van den overledene en van zijne voorouders, beuevens de kroonen of militaire decoraticn, die hij gewonnen bad. Hij de Iijkstaatsiën der oude Romeinen werd het
lijk van een arme op eene baar of doodkist gelegd; wanneer echter de overledene rijk was, werd het opeen bed geplaatst, dat somtijds van ivoor gemaakt was, bedekt met goud en purper, en dat op de schouders zijner naaste betrekkingen, of in sommige gevallen van zijne vrijgelatenen, naar het graf gedragen werd. De andere verwanten en vrienden des overledenen |
|||||||||
|
gevuld is, wordt een andere graswortel onmiddellijk
boven liet lioofd gezet, waarvan een gedeelte boven den grond uitsteekt. Als alles gedaan is, buigen zich de mannen en vrouwen, en krabben mei hunne handen den lossen grond naar de kleine hoogte. Een groote beker met water, waarin bloembollen geworpen zijn, wordt dan aangebragt, waarop de mannen en vrouwen hunne handen en het bovengcdeclte hunner voeten wassebeu en uitroepen: „piila, piila,"\' regen, regen. Eene oude vrouw, waarschijnlijk eenc bloedverwante, brengt dan zijne wapenen, bogen, pijlen, strijdbijl en speren aan, alsook graan en tninzaden vauversehil- lende soorten, en zei I\'s het been van een ouden draagos, benevens andere dingen, en spreekt het graf aan niet deze woorden : „(laarzijn al uwe eigendommen." Deze worden dan weggenomen, en bekers water worden over het graf uitgestort, waarop allen heengaan, tcr- wijl de vrouwen „yo, yo, yo" roepen en een treurzang aanheffen. Deze ceremoniën verschillen op ondcr- scheidene plaatsen en naar den rang van den persoon, die aan het stof is overgeleverd. Het is opmerkelijk, dat zij den doode aanspreken, en ik heb deze gelegen- beid vurig omhelsd om hun te bewijzen, dat, als zij niet aan de onsterfelijkheid der ziel geloofden, hel uit deze voor hen nu niets beteekcneude gewoonte dui- delijk is, dat hunne voorvaderen zulks deden. Kenigou wilden wel aannemen, dat dit mogelijk hel geval ge- weest is, maar betwijfelden toch, of zij zoo dwaas konden geweest zijn. Maar met weinige uitzonderingen komt het redeneren met zulke menschen spoedig tot een einde, of wordt het belagehelijk voorgesteld, en men heeft de grootste moeite om overtuiging teweeg te brengen, waargcenc overdenking bestaat." Dit zijn eenige staaltjes van de lijkplegtigheden
van het nieuwere Heidendom. Wij zullen nu overgaan tot de bijzondere gebruiken van de oude Heidenen. Hij de oude Grieken werd bet begraven der dooden voor zóó belangrijk gebonden, dat zij geloofden, dat eenc ziel de Elysesche velden niet kon binnentreden, alvorens het ligchaam begraven was; wanneer derhalve een lijk onbegraven werd gevonden, rekende een ieder, die het langsging, het tot zijn heiligen pligt, om er aarde op te werpen. Ken bloedverwant onbegraven te laten was bij de Grieken eene der afgrijselijkste misdaden, waaraan men zich kon schuldig maken, en hoe spoediger iemand schikkingen kon maken voor het begraven zijner dooden, hoe grooter eer hij hun meende te bewijzen. Op .sommige plaatsen had de begrafenis plaats op den dag onmiddellijk volgende op dien van het overlijden, liet meest algemcene |
|||||||||
|
BEIIMENISÏEX
\' volgden onmiddellijk achter het lijk, en uitten luide
janimertooueu; de vrouwen sloegen zich op do borst. De zonen des overledenen gingen in den optogt met het hoofd omsluijerd, de dochters met liet hoofd ont- hloot en loshangende haren, liet was ecu oud gebruik om het lijk door liet forum te dragen, waar do stoet voor een oogenblik stil hield, en ccuc redevoering uitgesproken werd, wanneer de doode een man van aanzien geweest was. Aan het einde van deze openbare lofspraak ging de optogt langzaam naar de begraaf- plaats buiten de stad. i)e lloineiusehe begraafplaatsen bestonden uit
openbare en afzonderlijke. De eerstgeuoemdcu waren van tweeërlei aard, namelijk voor voorname burgers, die, als een teekeu van eerbied, op algcineenc kosten gewoonlijk in den Campus Martius begraven werden, en voor armen, die niet in staat waren om gronden voor zich te koopen. Afzonderlijke begraafplaatsen waren gewoonlijk gelegen aan de kanten der wegen, die naar Rome geleidden. Voor de rijken was het niet ongewoon om marmeren graven van verschillen.\'.e grootte en gedaante te hebben, volgens den rijkdom en den smaak van den eigenaar. Voor de familie was het de gewoonte om een feest ter eere vanden overledene te geven, somtijds op den dag der begra- I fenis, somtijds ook aan het eiude der rouw van negen dagen. BEUMENISTEN of Bóhmknistex , ceue secte
van mystieken in Duitschlaud iu het begin der zc- ventiende eeuw ontstaan. De Böbmenistcn kregen hunnen naam naar Jakob Bchmen of ISöhnieu, een Duitseh sc\'ioenmaker, wiens godsdienstige gevoeleus zij aannaaien. Bchmen was in 1570 te Oud-Seiden- berg, nabij Görlitz, geboren. Reeds vroeg vertoonde zich bij hem ecu denkende geest. Daar hij gewoon was om de Schriften met groote zorg te lezen, schijnt hij zeer getroffen geweest te zijn door de belofte van Jezus, dal de Heilige Geesl gegeven zou worden aan hen, die er om vragen. Ernstig verlangde hij naar de vervulling dezer belofte, en bad hij er om, lotdat hij eindelijk, op den leeftijd van vijf en twintig jaar, bij zekere gelegenheid, zooals hij zich uitdrukte, gedu- rende zeven dagen omringd werd door een Goddelijk licht, en in de hoogste aanschouwing van God en het hoogste koningrijk der vreugde stond, llij kreeg een dergelijk visioen in het jaar iGOO, toeu hij doormiddel eener inwendige verlichting een inzigl kreeg in de natuur, het gebruik en de eigenschappen van natuur- lij ke voorwerpen. Tien jaar later geuoo! hij eeuc derde bijzondere verlichting, waarin hem nog verder uys- |
oi\' I501IMENISTEN. 315
|
||||||
|
terien geopenbaard werden. In IC 12 bragt hij deze
openbaringen op schrift. De werken van Boliiuen zijn doortrokken van een
geest van wijsgecrig mysticismus, dat hem niet weinige bewonderaars verworven heeft, meer bijzonder onder zijne eigene landgenoot en, terwijl zijne zwaar te door- gronden beschouwingen voor de meeste lezers weinig of gecue beteekenis lubben. De eerste verhandeling, die hij schreef, droeg den naam van Aurora; zij werd door den senaat van Görlitz in beslag genomen, alvorens zij geheel voltooid was. Zijn volgend voortbrengsel, waarin hij zij nc mystieke iüzigtcn out vouwt, is getiteld: Het boek der drie Beginselen, door welke hij de dou- kerc wereld of hel, de lichte wereld of den hemel, en do zigtbare wereld, die wij bewonen, aanduidt. In den meuseh zijn, volgens Bchmen, de drie poorten, die ingang vcrleencn tot de drie werelden. De inhoud dezer verhandeling kan verdeeld worden als volgt: 1. Hoe alle dingen kwamen uit een werkend willen van den heiligen, dricccuigcn, onbcgrijpelijken God, die zich door ceue uitwendig merkbare, werkende dricéenige magt van vuur, licht en geest iu het koning- rijk der hemelen als Vader, Zoon en Heiligen Geest kenbaar maakt; 2. Hoe en wat engelen en meusehen waren in hunne schepping; dat zij in en van God zijn, Zijn wezenlijk kroost; dat hun leven iu en van dit Goddelijk vuur begon, dat de Vader van het licht is, en eeuc geboorte van licht in hunne zielen teweegbragt, terwijl uit beidende Heilige Geest ofadpmderGodde- 1 ijkt: liefde in het drieeenige schepsel voortkomt, gelijk zulks iu den driecenigen Schepper geschiedt; 3. Hoe eeuige engelen en alle menschen van God cu hun eersten staat van een Goddelijk, drieëenig leven iu Hem zijn afgevallen, wat zij zijn in hun gevallen staat, en het verschil tussebeu den val van engelen en dien van den ïnenscli; 1. Hoe de aarde, de sterreu en de elementen geschapen werden ten gevolge van de ge- vallen engelen; 5. Vau waar er goed en kwaad in deze gehcele tijdelijke wereld is, in al hare schepselen, be- zielde en onbezielde, en wat bedoeld wordt door den vloek, die er overal in woont; 0. Van het koningrijk van Christus; hoe het in tegenstand geplaatst is met het rijk der hel, en daartegen vecht en strijdt; 7. Hoe de menseh, door geloof in Christus, iu staat is om bet rijk der bel te overwinnen, en er over te zegepralen in de Goddelijke magt, en daardoor eeuwig behoud te verwerven; ook hoc hij zich, door te werken in het helsche beginsel, in hei verderf stort; S. Hoe en waar- om zonde en ellende, wraak en dood, slechts voor een tijd zulle:: regeren, toldal de liefde, de wijsheid en |
|||||||
|
31« IJKIT
de magt Gods op eene bovennatuurlijke wijze zullen
zegepralen over zonde, ellende en dood, eu den geval- len mensch zullen doen verrijzen t;>t de heerlijkheid van engelen, en dit stoffelijk omhulsel zijn vloek zullen doen afschudden on doen binnengaan inecuealtijddu- rende verecniging met dien hemel, waaruil liet viel. He! jaar na de uitgave van Het bock der drie Be-
ginselen schreef Belimcn een ander werk, dat hel Drievoudige leven der Mensch en tol titel had. In deze verhandeling bespreekt liij den staat des uu uscheu in deze wereld en toonl aan: !. Dat hij die onsterfelijke levensvonk heeft, die menschen eu duivelen geineen liebbeu; 2. Dal hij een Goddelijk lcvei: heeft, daarbij het licht en den geest Gods bezit, hetgeen het wczen- lijke verschil tusschen een engelen ecu duivel uitmaakt; 3. Dat hij bet leven heeft dezer uitwendige en zigt bare wereld. TTet eerste en liet laatste dezer punten zijn allen menschen eigen; hel tweede behoort alleen aan den waren Christen. Behmen gaf verscheidene andere werken in hel licht, die allen de beginselen ten gr >ud- slag liebbeu, welke in de reeds vermelde ontvouwd zijn. In 1C2I stierf hij. Benige zijner bewonderaars hebben hem den Duitsehen Theosophisl genoemd, daar zijne beschouwingen gcrigt waren op de natuur van hel Goddelijke Wezen, eu de wijze waarop God gemeenschap houd! niet engelen eu menschen, «oowel als de wijze waarop zij mei elkander gemeenschap bobben. Veel van de verwarring, die in de werken van dezen mystieken schrijver gevonden wordt, komt voort uit zijne ongerijmde pogingen, om overeeukom- sien te maken tusschen de natuurlijke en de geestelijke wereld, en om de wetten der eerste toepasselijk Ie maken op de laatste. TT»j geloofde inderdaad, dat de Goddelijke genade volgens dezelfde regels handelt en dezelfde wijzen volgt, die de Goddelijke Voorzienig- heid in de natuurlijke wereld in aelit neemt, en dat de gemoederen der menschen van hunne ondeugden eu verdorvenheden gezuiverd worden op dezelfde wijze, als de metalen van hun schuim. De volgelingen van Behmen vertoonden zicli in
Engeland ten tijde der Republiek in groot getal. Zij zeiden innige gemeenschap te houden met engelen, en zelve Ie wachten op hel nederdalen van den Heiligen (leest op hen, opdat zij als door den Ileinel geïuspi- reerde zendelingen mogten uitgaan om de kerken te verlichten en te vernieuwen. Zij geloofden, wat ook hun hoofd zelf leerde, dal hel onmogelijk is om tot de waarheid te komen, door eenig ander middel dan door dadelijke verlichting van hoven. De mystieke ideen van l\'ehiueu werden in de vorisre eeuw door |
|||||||
|
IJ.AII.
|
|||||||
|
Williaui Law aangenomen, die eenc vertaling van
zijne werken in hel licbl gaf, en zoo verre ging in het verspreiden van dergelijke inceuingeu, dal hij de vader van de nieuwere Mïstiekes genoemd kan worden. I )p gezag \\ an Law wordt verhaald, dat vele door eigen hand geschreven uittrekselen van Behuicn\'s werken ouder de papieren van Xewton na diens overlijden 1 gevonden werden. Law beweert zelfs, dat Newton de grondbeginselen van zijn stelsel aan Behmeu\'s schrif- ten ontleende, maar da! hij het niet wilde erkennen, uit vreeze dat hij zich belagchelijk zou maken. De Bchmcuisten bestaan thans niet als eene secte; de naaste overeenkomst met hunne mceningeu is waar- schijnlijk bij de Swcdenborgiancn te vinden. UEITULLAH (Arab. Uethuh Gods), de naam door
ile Mohamedancn aan den tempel van Mekka gegeven, die bijzonder merkwaardig is, daarbij de Kaab.v (zie ald.) bevat. D ■ tempel van .Mekka vormt een zeer ruim vierkant, ongeveer vierhonderd Xed. el in elke rigting, mei eene drie- of viervoudige rij kolommen. Een aantal trappen geleidt naar het binucngedeelte, waarin de Kaiiba of het huis van den proleet staal, en daarmede de zwarte steen, die door Avn engel Gabriël naar beneden gebragt werd om haar grondslag uit Ie maken. Dezen heiligen ste( n te kussen, zevenmaal er om heen te gaan, ge paste gezangen op te zeggen, dit alles maakt de voltooijng uit van de plegtigheden aan den pclgrimstogt naar Mekka verbonden, liet laatste ceremonieel is de wassching in den put Zcmzem, waardoor, gelijk men veronderstelt, de pelgrim van alle zonde gezuiverd wordt. Een pelgrimstogt naar den berg Ai: vi al (zie ald.) voleindigt de godsdienstige plegtigheden. Mohamed zegt in den koran: „Wij hebben een buis of tempel gestii ht als een middel, waardoor de menschcu groote verdienste kunnen ver- werven;" van welk gezegde een Mohamcdaausehschrij- vcr de volgend:\' omschrijving geleverd heeft: „Wij hebben het vierkante huis, dat de tempel van Mekka is, bestemd voor de dienst van God, opdat gij het zekere middel moogt hebben om groote verdienste te verwerven, zoowel door de mocijelijke reis, die gij zuil ondernemen om er te komen, als door het godsdien- stige bezoek, dat gij er aan zult afleggen. Wij hebben het gemaakt om eene heilige en bevoorregte plaats te zijn, waarin het niet geoorloofd is iemand Ie doeden of Ie kwellen: daarom, o gij geloovigcn, zendt uwe gebeden er in op, gelijk Abraham deed, nadat gij de waardigheid en de uitmuntendheid van dezen tem- pel gekend zult hebben. Wij bevalen hem en zijn zoon Ismaël, om dit huis te zuiveren van al hel vuil eu hel |
|||||||
|
A.ALS-) — BEMA. 317
versierd met inschrifteu cii geschilderde voorstelliu-
gcu. In de zevende eeuw werd het voor elke kerk ecu vcreischte, om ten minste één beker en één bord van zilver te hebben. Eindelijk kwam u twee bekers niet ooien in algemeen gebruik, de cene voor de gcestelij- kcu alleen, en de andere, die grooter was, voor de leeken. Toen de leer van de werkelijke tegcuwoordig- beid ingevoerd werd, begon nieu eeuc bijgeloovige vrees te koesteren, dat er een druppel van den wijn verloren zou gaan, en daarom werden de bekers in ücnigc. gevallen met een pijpje gemaakt, gelijk de tuit van eeu trekpot, en de wijn werd niet uit den beker gedronken, maar gezogen. Sommige Luthcrsehe ker- ken hebben nog dergelijke bekers. In Engeland ver- bood de synode van C\'alcuth, 787, liet gebruik van hoornen bekers bij I: . avondmaal, hetgeen aantoont, dal zulke bekers vóór dien tijd gewoonlijk gebruikt werden. BELENÜS, dezelfde als Al\'OLLO (zie; ald.), en de
beschermgod van de oude inwoners van Arjuileia iu Italië, van de Galliërs cu van de lllyeiers. Tertulliauus en Herodiauus vermelden Belenus ..f Bclis, en Butt- nian houdt hem voor denzclfdcn als Ahei.lio (zie ald. i, en ook als den Gallisehen Apollo van C&\'sars Coinmen- tarien. Vossius denkt, dat Belenus dezelfde is als Deel of Baiil. BELIAL, een woord dat iu verschillende dccleu
der Schriften gebruikt wordt om ecue vcrpcrsoonlij- kiug der goddeloosheid aan te duide .. „Kinderen Belials" is dus cene uitdrukking, die goddelooze ïneu- schen betcekent. l\'aulus geeft den naam van Bclial aan Satan. „Ka wat zamensteiumiug heeft Christus mei lielial\':\'\' .Men beweert, dat Bclial de naam is van een afgod, die door de oude\' Sidouiers aangebeden werd. BELLOXA, de godin des oorlogs bij de oude Ko-
meiucn, die baar van de Sabijuen overnamen. Een tempel werd haar te Home in den Campus Marlius opgerigt, welke als cene vergaderplaats voor den senaat bij groote staatkundige gebeurtenissen gebc- zigd werd. Voor den ingang van di-n tempel stond een pilaar, waarover ecue speer werd geworpen, ten teekcu van de openbare oorlogsverklaring. BEMA, het inwendige gedeelte der kerken iu d<
eerste lijden van hel Christendom. Hel werd ook hei StiiicliiariKM genoemd, en was ecue omtralicde ver- hoogde plaats, die voor de geestelijkheid bestemd was. Noch leeken noch vrouwen mogtcu er binncutreiicu; koningen en keizers werden begunstigd mei een zei el binnen deze heilige plaats, die daarom den naam van |
||||||||
|
BEKER (AVOXDM
|
||||||||
|
bijgeloof der afgodendienaars, opdal bet geschikt zou
zijn voor de bidpluatsen, processicn, aanbiddingen en alle andere oefeningen van de wart; dienstknechten van God." Zoo groot is de eerbied, dien de Mobarae- daucu voor den Beitullah koesteren, dat alle inisda- digors er veilig in zijn, en reeds het gezigt zijner muren op een afstand deelt verdienste mede. Onder de afgodische Arabieren vóór den tijd van Mohamcd bestond de overlevering, dat Abraham, gereed zijnde ora zijn zoon Ismaël op een der bergen van Arabic- Ie offeren, door den engel Gabriël verhinderd werd om zijn plan ten uitvoer te brengen, en dal tezelfdertijd Abraham en Ismaël hel bevel kregen, om een tempel te bouwen op dezelfde plaats, waar Adam er vroeger eeu gebouwd had, Sorah gehceten, hetgeen bcteekeut een kasteel. Gehoorzaam aan dit bevel bouwden zij dan ook den tempel te .Mekka. De oude Arabieren waren gewoon dit gebouw op te sieren, door op de buitenzijde er van de werken hunner voornaamste dichters in gouden of zijden letteren te griften. De Mobamcduncu hebben zijne muren en zijn dak steeds mei goud en rijke zijden stoffen overdekt, die vroeger door de kalifen en daarna door de landvoogden van Egypte geleverd werden. De moskee of tempel beeft negentien poorten, en is van binnen versierd niet zeven minarcts, die onregelmatig geplaatst zijn. De tempel wordt iu de hoogste verecring gehouden, en is vereerd met den titel van.Matjitd al VMutfem, dat is, heiligen of ousebcudbarcu tempel. Men verzekert,dat een indruk : van Abrahams voeten nog op een der steenen te zien ! is. De Mohamedauen moeten, in welk gedeelte der wereld zij zich ook bevinden, hun gelaat naar den Beitullah te Mekka keereu, wanneer zij hunne gebeden opzeggen. Zie Mekka (Pelgrimstogt naak). BEKER (AVONDMAALS), de beker die bij het
avondmaal aan de communicanten gegeven wordt. In hel Nieuwe Testament wordt gecne beschrijving gege- ven van den beker, dien onze Verlosser gebruikte bij de instelling van de plegl ighcid; naar alle waarschijn- ; lijkheid was bet echter eenvoudig de gewone beker, die door de Joden bij feestelijke gelegenheden gebruikt j werd. Ouder de eerste Christenen was de avondinaals- bekcr niet altijd van denzclfdcn vorm of van dezelfde stof. 1 Lij was van hout, hoorn, glas of marmer, naar de omstandigheden. In den loop des tijds, toen uit- I w endige vertoouing en pracht meer in de kerk op prijs j gesteld werden, was de beker, die den wijn voor bet avondmaal moest bevatten, met de grootste zorg bc- werkt en van kostbare materialen, zooals zilver en j goud, gemaakt, bezet met edelsteencn, en somtijds |
||||||||
|
31S BEN/
|
|||||||
|
andere Hindoesche gebouwen, op eene schaal, die
overeenkomt niet liet grootschc van de stad en het omliggende land. De grootste er van werd door Aurcugzcbc met den grond gelijkgemaakt, die op zijne plaats eene moskee oprigttc, welke uu het voor- uaamste sieraad van Beuares uitmaakt. De ingang rot de moskee te (\'liunarghur, in de nabijheid der stad, wordt voor een van de schoonste voortbrengselen van dezen bouwtrant gehouden. De volgende beschrijving van de heilige stad wordt door den schrijver van het artikel Beuares in de Eucyclopaidia Brittamiica gege- ven: — „Deze huizen (van de Brahmincn) zijn opge- sierd met afgodsbeelden, en laten een onophoudelijk geluid van alle soorten vanwanluidende instrumenten hooren, terwijl godsdienstige bedelaars der Hindoc- sehe secte, niet elke denkbare mismaaktheid, welke kalk, koemest, ziekte, gestrengeld haar, verwrongen ledematen en walgelijke en afzigtelijke houdingen van boetedoening kunnen vertooneu, de voornaamste stra- ten letterlijk aan beide zijden onizoonien. Men ziet er sommige, die hunne armen of beencn verwrongen heb- ben door lang in dezelfde houding te blijven; andere, wier nagels door de rug vau hunne handen zijn gc- groeid, door deze steeds gesloten te houden. Als een vreemdeling door de straten trekt, wordt hij begroet met de klagendstc uitroepen van die zwermen van bedelaars. .Maar behalve dat een onmetelijk aantal arme pelgrims van elk gedeelte vau lndië cu van Thibet en Birma naar Beuares stroomt, trekken ook zeer vele rijken op het einde huns levens, en bijna alle grooten, die in ongenade gevallen of van huis verbannen zijn door de staatkundige omwentelingen, welke ecuigen tijd geleden zoo menigvuldig geweest zijn onder dellindocschc staten, naar deze heilige stad, om hunne zouden in het heilige water van den Ganges af te wasscheu, of hun tijd in de ijdele plegtigheden hunner godsdienst door te brengen. Al deze vromen geven groote sommen als liefdadigheidsgifteu zonder onderscheid weg, sommige hunner jaarlijks £ 8,000 of £ \'.1,000, en bet is de hoop om deel te hebben aan die vrome uitdecliugcu, welke zulk een toevloed van godsdienstige bedelaars vau alle (■orden te zameu brengt. Stieren worden door den Hindoe als heilig aangezien, en daar zij tam gemaakt en niet schuw zijn, wandelen zij op hun gemak de straten door, of lig- gen er dwars over eu beletten den doorgang, en worden te naauwcr nood opgewekt, daar zij, volgens de vooroordeelen vau de dweepzicke bevolking, op de zachtaardigste wijze behandeld moeten worden. Men ziel apen, die ook vooi heilig worden gehouden, aan |
|||||||
|
koninklijke plaats outviug. Dit gedeelte der kerk had
den vorm van een halven cirkel of van eeue ellips, mei een boog er o\\er heen, en was van liet overige gedceltl der kerk gescheiden dooreen traliewerk, dat kunstig als netwerk gemaakt was. In het bema stond de troon van den bisschop, met lagere zitplaatsen aan de regter- cn linkerhand voor de andere geestelijken. De bis- schopszetel was gewoonlijk met een sluijer overdekt, liet h\'utii moet onderscheiden worden vanden A.miiox (zie ald.), die in het schip der kerk was. In het bema stond het altaar of de comuiunietafel, waarop de elc- menten geplaatst werden, en daar deze plaats voor de geestelijkheid bestemd was, word: deze door Grc- gorius van Xaziacze de orde van het bema of sanc- tuarium genoemd. Door de Grieken werd het bema liet heilige genoemd, terwijl het altaar het heilige der heiligen werd gehcetcn. Cypriauus geeft aan het bema den naam van hel presbyterium, waarschijnlijk omdat de presbyters daar zaten, liet was somtijds door gordijnen, die in hel luidden als vouwdeuren opengingen, van het andere gedeelte der kerk ge- scheiden. Deze gordijnen dienden deels om dit ge- deelte voor de catechumenen en ougeloovigen te verbergen, deels om de elementen in den tijd der wijding te dekken. Hel woord bema duidde ook somtijds den bisschopszetel aan, die in een halfcirkel- voruiig gebouw aan het boveneinde van hel sanctua- riuin stond; op andere tijden duidde het het gehcele sanctuariuui aan. Sozomenes spreekt over den umljuii of lessenaar als het bema der voorlezers. BENARES. De heiligste stad der Hindoes, de
kerkelijke hoofdstad van Lndië, en de plaats waarheen pelgrims uit alle oorden trekken. Zij is gelegen op den noordelijken oever van den Ganges in de provincie Allahabad en het presidentschap Bengalen, en kan gezegd worden de groote hoofdzetel der godsdienst en geleerdheid van Hindostan te zijn. Deze stad wordt voor zoo heilig gehouden, dat het behoud verzekerd wordt van al degenen, die binnen hare grenzen sterven, en daarom is het getal van hen, die er heen trekken, verbazend groot. Er zijn ongeveer ^,000 huizen in Hcnarcs, die door ISrahminen bewoond worden, welke van de aalmoezen en offergaven der pelgrims leven. De Hindoes gclooven, dat de stad geen gedeelte van den aardbol uitmaakt, maar op de punt van Shiva\'s drietand rust; daarom, zeggen zij, kan zij nooit door eeue aardbeving getroffen worden. De oevers der ri- vier zijn in deze plaats overal bezaaid met altaren cu tempels, en in de stad zelve bemerkt men eengroot i aantal koepels en minaret», hoewel niet, gelijk bij |
|||||||
|
-BENEDICTUS. 310
niet in staat zag om zouder levensgevaar de strenge
dichtregels, die hij in het klooster had ingevoerd, te handhaven, verliet hij die plaats met afkeer, en ging hij weder naar zijne afgelegene grol. Benedictus word uu een voorwerp van mcerbelang-
* stelling dan ooit. Velen drongen zich om hem, ten | einde zich onder zijne leiding te bekwamen vooreen afgezonderd leven. Mannen van rijkdom en invloed te Rome plaatsten hunne zonen onder zijne zorg ten einde opgevoed en opgeleid te worden lol gewoonten van ontbering en zelfverloochening. Eindelijk hadden er zoo velen dezelfde beginselen en gewoonten inge- z \'gen, dat hij twaalf kloosters kou stichten, die allen uit tnaalf monniken onder een voogd bestonden. Ecnige dezer kloosters behield hij onder zijn eigen bestuur. Daar hij er nu zoo verre in geslaagd was, om het oogmerk van zijn verblijf in die streek te ver- vullen, on door de lastige tusschenkomsl van Floren- tius, cm naburig priester, gekweld werd, trok hij, door ecnige z\'jner volgelingen vergezeld, naar de puinhoo- pen van een oud kasteel, op denhoogenberg Castrum Cassinum gelogen, waar hij den grondslag legde van eene dor beroemdste kloosterinstellingcn, waaruit la- ter de rijke abdij van Montc Cassino ontstond. Torn Benedictus en zijne vrienden zich het eerst op die I plaats vestigden, vonden zij oen boschje en oen tempel : aan Apollo gewijd, waarin de boeren offerden. Het Heidendom weck echter voor het prediken van den I monnik, en er werd cene kapel, aan den heiligen Martinns gewijd, opgerigt. Do pogingen van Benc- dictus om te prediken, de jongeren op te voeden en hot land te bebouwen, werden met den gelukkigstcn uitslag bekroond, en zoo groot was de eerbied, waarin hij bij alle klassen van mensehen stond, dat hij een invloed verkreeg, die zelfs door Totila, koning der Ostro-Gothen, gevoeld werd. Do groote daad van het leven dezes merkwaardigen mans was echter het ver- vaardigen van zijne wijd i n zijd beroemde klooster- regelingcn, die een geheel nieuw karakter aan don monnikenstand vauln t Westen gaven. Neander maakt de volgende opmerkingen over den aard en den geest der regelen van Bcnedictus, die een sterk contrast i opleveren met het laauwc karakter der tucht, die vroeger in kloosterinstellingcn gehcerschl had. „Aan het bandcloozo leven dor verbasterde mou-
niken, die overal rondzwierven on, waar zij kwamen, ligchamelijk en zedelijk verderf medebragten, wilde Benedictus door een geest van strenge tucht on orde paal en perk stollen. De abt moest, zoo verordende hij, voor de monniken de plaatsbekleeder van Christus |
||||||||
|
ÜKNKDICITE
|
||||||||
|
.il de daken en vooruitstekende gedeelten van den
tempel hangen." Zoodanig is de toestand van de oudste en heiligste stad inlndië. BENEDICITE, een gezang in de eerste Christelijke
kerk in gebruik, het gezang van de, drie. mannen in den vurigen oven. Athanasius beveelt, de maagden aan, om het bij hare afzonderlijke godsdienstocfenin- gen te gebruiken, liet vierde concilie van Toledo zegt, dat het toen over de gchecle wereld in de kerk gebruikt, werd, en beveelt daarom, op straffe van ex- communicatie, dat hel gezongen moet worden door de geestelijken van Spanje en Gallicië op eiken dag des Hoeren en op de gedenkdagen van martelaren. Chrysostoimis loefde twee eeuwen, vóór het concilie van Toledo plaats had, en ook hij getuigt, dat liet Benedicite in al de kerken in gebruik was. BENEDICTUS, een merkwaardig man die in het
begin der zesde eeuw, tijdens de regering van Justi- nianus, de eerste was, die geest en leven aan den monnikenstand in het Westen gaf. Hij werd in ISO in de provincie Nursiain Italië uit aanzienlijke ouders geboren. Reeds vroeg werd hij naar Rome gezonden om opgevoed te worden, maar do zedeloosheid, welke in die stad heerschte, hoewel zij juist do verblijfplaats der pausen was, vervulde hem zoodanig mei walging, dat hij zijn leven als een kluizenaar verre van de bezighe- den en het gewoel der menschen wenschte door te brengen. In plaats van bij het einde van zijn verblijf te Rome naar zijne ouders terug te koeren, trok hij naar ceno afgelegen grot, ongeveer veertig mijl van Home, die allen onbekend was, behalve aan Romauns, oen monnik die tot een naburig klooster behoorde, on hem van brood voorzag door een gedeelte van zijn eigen dagelijkschen voorraad voor hem ie besparen. Daar eene steile rots tusschen bot klooster van den monnik en de grot van Benedictuslag, word het, brood door middel van een lang touw van den top der rots nedergelatcn. Aan het touw was cene schel verbon- den, door wier geluid Bcnedictus zich rigten kon naar do plok, waar het don grond bereikte. Nadat hij drie jaar in deze grot had doorgebragt, word hij toe- vallig door cenige herders ontdekt, die do woonplaats des kluizenaars door het omliggende land bekend maakten. Benedictus werd dadelijk oen voorwerp van vereering on van groote nieuwsgierigheid. Velen snelden toe om hom van de noodzakelijkheden en zelfs de gemakken dos levens te voorzien. Zoo groot werd zijn roem, dat hij tot abt van een naburig klooster verkozen werd. He monniken hadden echter spoedig berouw over hunne keuze, en daar hij zich volstrekt |
||||||||
|
RENEDICTUS.
|
|||||||||
|
•ï-jo
|
|||||||||
|
te aller uur met gebogen hoofd en ter aarde geriglen
blik over zijne zonde zich aan te klagen, en steeds te moede te zijn, als moest hij op dat oogenblik voorde vreeselijke vierschaar van God verschijnen. Maar toch stelde Benedietus dit alles slechts vooralseen middel, om lot den hoogsten trap der vrijmakende liefde te geraken, en treffend beschrijf) hij deze, als hij zegt: „Wanneer de monnik langs al deze trappen .les ootinocds is opgeklommen, zal hij zieh weldra verheffen tol die liefde van God,die, als de volmaakte, de vreezc buitendrijft, en hein voortaan hetzelfde, dat hij vroeger niet zonder vrees onderhield, uu zonder eenige moeite, als van nature en uil gewoonte, zal doen volbrengen, uicl meer uit vrees voor de hel, maar uit liefde lot Christus, uit de kracht der goede gewoonte zelve, en uit behagen in het goede." Dus wijselijk afwijkende van de strenge tucht, die
lol nog toe de kloosterorden van het Oosten geken- nierkt had, maakte Benedietus voor zijne monniken geene beperkingen van eten en drinken, mei uitzonde- ring van denalgemccnen dwang van mat igheid.cn stond bij hun zidfs hel gebruik van wijn in voorgeschreven hoeveelheid loe. Om te voorkomen, dal zij eenc lage liefdevoor winst aannamen, beval hij hun, datzij hunne voortbrengselen van nijverheid ecnigzins goedkooper dan anderen zouden afleveren. De geheele geest van de kloosterregels door Benedietus ingevoerd, was wel geschikt om de vooroordeelen te doen ophouden, die lang door velen tegen de monnikerij als cen stelsel gekoesterd waren, en om van hel leven eens monniks veel weg te nemen van dien afkeer, waarmede het bc- schouwd werd. liet gevolg was, dat sedert den tijd van Benedietus de kloostcrinstcllingen zich snel in het Westen uilbreidden, gelijk zij reeds lang in groot aantal in het Oosten bestaan hadden. Het volgende overzigl der regels van Benedietus zal voor den lezer niet zonder belang zijn : „Volgens den regel van Benedietus moesten de monniken in den winter des morgens te 1 ure opslaan (eu in den zomer op die uren, welke de abt mogl bepalen |, naar de kapel gaan voor de vigiliën, en daar het overige gedeelte vanden nacht doorbrengen met hel zingen van psalmen, over- denking en lezen. Bij zonsopgang verzamelden zij zieh voor de metten, bragten dan vier uren met den arbeid door, vervolgens twee uren met lezen, aten daarna, eu lazen weder afzonderlijk tol hall\'I wee ure iu dfii namiddag, wanneer zij weder voor de goils- dieustoefening bijeenkwamen; /ij werkten vervolgens tot de \\esper. Dagelijks moesten bij hunne vigiliën en metten vier en twintig Psalmen gezongen worden, |
|||||||||
|
, zijn. Aan den wil van dien c\'éue moesten allen hunnen
wil onderwerpen, en onvoorwaardelijk, niet geheele verloocliening van zicli zelve, zijn bestuur en zijne leiding volgen. Niemand mogt onder de monniken opgenomen worden, vóór dal zijn proefjaar was afge-
loopcu, de moeijelijke pligten, die op den monnik
rusten, hom-mcermalcn voorgehouden waren, en bij
onderscheidene proeven zijne geschiktheid voor hel
monnikenleven gebleken was; en zelfs dan mogl hij
niet worden toegelaten, alvorens zich hij cene plegtigc
gelofte, welke hij me.Ie schriftelijk moest afleggen,
verhouden te hebben om altijd in het klooster te
blijven, in alles zich naar den ordesregel Ie gedragen,
enaandenabl gehoorzaamheid te betoonen. Den laai si e
, schreef die regel voor, om de gestrengheid tot hand-
havingderordenoodzakclijk.doorliefdc ie verzachten.
Hij behoorde zich in het straffen meer door barmhar-
tigheid dan door gestrengheid te laten besturen, opdat
hij ook barmhartigheid vinden mogt. De ondeugd
moest hij halen, maar de broeders lief lubben. Waar
hij genoodzaakt was te straffen, behoorde hij zulks niet
oinzigtigheid Ie doen, en zich ie wachten om daarin
de maat te overschrijden. Gedachtig aan zijne eigene
gebrekkigheid, behoorde hij steeds iu het oog te hou-
den, dal hel gekrookte rii\' niet mag verbroken wordeu.
Wel mogt hij nimmer voel aan de ondeugd geven,
maar toch moest hij haar met voorzigtigheid en liefde,
zooalshij begreep, dat vooreen ieder het meest nuttig
was, zoeken nif Ie roeijen, en er moer naar trachten
om bemind dan om gevreesd Ie worden. Hij behoorde
niet ernstig, niet angstvallig, ingcenczaak overdreven
of eigenzinnig, niet naijverig of ergdeukend te zijn,
omdat hij anders nimmer rust zou vinden. Bij hel j
geven van bevelen, ook bij het voorschrijven van j
dezulken, die op wcreldsehe werkzaamheden betrek- ■
king hadden, moest hij steeds met wijs beleid te werk j
gaan. De taak, welke hij opleido, moest onderscheiden !
zijn en naar ieders krachten berekend. Steeds behoorde
hem daarbij de bedachtzaamheid voor den geest te
slaan, door den heiligen Jakob aan den dag gelegd in
de woorden (Gen. XXX f II: 13): „Indien men dezelve
maar cenen dag afdrijft, zoo zal de geheele kudde
sterven.." .Met oordcel des onderschcids, die moeder j
aller (lengden, behoorde hij alles zoo te regelen, dat
aanbel verlangen van den sterke voldaan, en de zwakke
uogtans niet afgeschrikt werd. Wel werd ook hier,
gelijk zulk:j in hel algemeen tot de gebreken van de
zedeleer der monniken behoorde, het wezen des ooi-
moeds te veel in het uitwendige gezocht. Zoo werd
den monnik onder anderen voorgeschreven, om ook J
1
|
|||||||||
|
BENEDICTIJNERS. 321
zoodat elke week hetgehcelc Psalmboek doorloopeu I oudste leden; in elk geval echter hing de beslissing,
werd. Behalve hunne gezamenlijke (.\'eredienst waren | nadat hij gehoord had, wat elk wilde zeggen, van hem eiken dag zeven uren aan den arbeid, twee tenminste alleen af. Om tot de verceniging toegelaten te wor- aan afzonderlijke studie, een aan afzonderlijke over- ! den, mocstinenccnproeftijdvantwaalfinaandendoor- denking, en de overige, aan maaltijden, slapen en \' .«laan, gedurende welken tijd de kandidaat gevoed, verpoozing gewijd. De arbeid wa* land- en tuinbouw j gekleed en gebezigd werd voor de mindere diensten en verschillende handwerken, én ieder werd aan dien der monniken, en streng bewaakt werd. Na het einde arbeid gezel, dien zijn kloostervoogd voor hem ge- ! van zijn proeftijd legde hij, als hij aangenomen werd, schikt dacht, wantzij deden allen geheel en al afstand ; plegt ige en onherroepelijke gelofteu af van volkomen van persoonlijke vrijheid. Twecmaldaags aten zij aan ! kuischheid, volstrekte armoede en onbepaalde ge- eene gemeenschappelijke tafel, eerst omstreeks den ! hoorzaamhc.id in alles aan zijne meerderen. Als hij middag, en daarna des avonds. De hoedanigheid en eigendommen had, mocsl hij die allen weggeven aan de hoeveelheid van hun voedsel waren bepaald. Aan zijne vrienden, de armen of het klooster, en nooit elk was een pond brood en eene kleine hoeveelheid daarna mogt hij het minste bezitten, of aanspraak wijn per dag toegestaan. Aan de openbare tafel werd maken op persoonlijke regteu of vrijheden. Voor ; geen vlecsch toegediend, maar altijd twee soorten van geringe overtredingen moest licin cene berisping ge- soep. De zieken mogten vlecsch eten. Aan tafel was I geven worden door een ondergeschikte. Voorgrootc alle gesprek verboden; een las er al dien tijd overluid | werden hem, na twee waarschuwingen, zijne voorreg- voor. Elk diende op zijne beurt eene weck als kok en \' ten ontnomen; hij mogt op zijne beurt niet lezen, hij knecht. Hunne klceding was grof en eenvoudig, en mogt uiet aan tafel zitten, of zijne geringe gemakken geregeld naar welgevallen van den abt. Elk had twee : genieten. Als hij nog weêrspanning bleef, werd hij ! pakken, een nies, eene naald en andere benoodigdhe- : uit het klooster verdreven, maar mogt toch na berouw den. Zij sliepen in gemeenschappelijke slaapzalen : terugkeeren." Benedictus stierf in 542, in zijn 62,tc van tien of twintig, in afzonderlijke bedden, zondi r levensjaar. zieh te ontklecdeu; in elke slaapzaal brandde een liehl \\ BEN EDICTIJNEKS, eene. monniksordc door Be-
cii sliep een opziener. Nadat, zij naar bed waren ge- ! nedictus gesticht. Deze orde verspreidde zich wijd
gaan, mogten zij niet praten; nooit mogten zij voor : en zijd. Waarde Benedictijners kwamen, veranderden
!j vermaak schertsen of spreken. Niemand mogt een zij de wildernis in een bebouwd land; zij fokten vee
geschenk van ecnigerlei aard aannemen, zelfs niet ; op, beoefenden den landbouw, werkten met eigene
: van een bloedverwant, noeh briefwisseling houden liauden, maakten moerassen droog, en hakten bosschen
! met personen buiten hei klooster, behalve wanneer omver. Verschillende doelen van Europa, maarvoor-
I deze onder toczigtvan den abt geschiedde. Een por- namelijk Duitsclüand, trokken derhalve veel voordeel
tier zat altijd aan de. poort, die dag en nacht gesloten van hunnen arbeid op het veld en in het woud. Ook
i gehouden werd; geen vreemdeling werd toegelaten \\ trok de letterkunde niet weinig voordeel van de
zonder verlof van den abt, en geen monnik kon er uit diensten der Benedictijner monniken. Eenige hielden
gaan, tenzij hij van den abt verlof had. De school : zieh bezig met het overschrijven van de boeken der
voor de kinderen uit de nabuurschap werd buiten de [ ouden, en van daar de handschriften, die nog hier en
muren gehouden. De gehcele inrigting was onder j (\'aar in de bibliotheken van kloosters bestaan. De
een abt, wiens magl despotisch was. Zijne ouderhoo- ! wetenschappen werden nergens dan in hunne kloosters
rigca waren reu prior of afgevaardigde, een rem mees- ] beoefend. Edelen werden binnen hunne muren opge-
! ter, een toeziener over de zieken in het hospitaal, \', voed, en uit deze kloosters kwamen de geleerdste
; iemand die de bezoekers afwachtte, een portier enz., \' mannen van den tijd, en zij die tot de hoogste ambten
i met de noodzakelijke mcdehelpers en een aantal in kerk en staat rezen. De Benedictijners werden
: (lokenen ol\' opzieners over tien, die bij de monniken voor heiligen gehouden, en hunne gebeden werden
. t<\' allen tijde tegenwoordig waren. De abtwerdgeko- I als bijzonder krachtdadig beschouwd. Slechts weinig
■ zen door de algemceue stemming van de broederschap; tijd was erna de. eerste instelling dezer nieuwe kloos-
alshij ingezegend was, stelde Lij zijneondergesehikten tcrordcverloopen.toenzijreedsineen zeerbloeijenden
j naar welgevallen aan, of zette hij die af. Bij groote , staat in alle landen van het Westen verkeerde. In
I gevaren riep hij de gehcele broederschap in een raad i Gallië werd zij voortgeplant door Manrus; op Sicilië
i bijeen, en bij meer gewone gelegenheden alleen dn en Sardinië door Plaeidus en anderen; in Engeland
|
||||
|
■M2 BENEDI
door Augustinus euMcllilus; in Italië door Grcgorius
den Qroote, die, naar men zegt; zelf tot deze orde behoord had. Hare groot e eu snelle verspreiding was verwonderlijk, eu de Benedictijners zelve waren gc- woon ze aan de wonderen \\an St. Benedictus toe te schrijven. Vele versehillcudc orden, van elkander onderscheiden door hare kleedij, hare kappen, en vormen van bestuur, ontstonden er uit. De Carthui- zers, Cistercienzen, Camaldulenzen waren slechts takken van den oorsproukelijkcu boom. Hospiniauus telt drie en twintig orden op, welke uit deze eenc ontstonden, en üOO kardinalen, 1,000 aartsbisschop- pen, 1,000 bisschoppen en 15,700 abten en geleerde mannen, die tol de/e orde behoorden. In de negeudi eeuw weken alle andere regels en vcrceuigingeu voor de Benedictijner orden. Naauwclijks echter werden de monniken van St. Benedictus rijk en weelderig, of zij begonnen af te wijken van de beginselen huns stichters. Zij gaven zich over aan luiheid en allerlei ondeugden; zij werden gewikkeld in burgerlijke zaken en de kahalcn der hoven, en zochten slechts het gezag eu de magt der pausen te bevorderen. Gedurende /.es honderd jaar werd het grootste aantal der klooster- instellingen in Europa bestuurd volgens den regel van St. Benedictus, totdat, omstreeks 12-20 de Domi- uicanen en Franciscanen andere regels van hunne hoofden ontvingen. In den loop van dit lange tijdperk ontaardde echt er hei monnikendom in geweldige mat e. Maar in de eerste helft der negende eeuw stond er eeu hervormer van het kloosterleven op in den persoon van Benedictus van Aniune. Deze was omstreeks 730 uit eene aanzienlijke familie in Langucdoc gebo- ren. Hij diende eerst aau het hof van koning Pepijn, en daarna aan dat van Karel üt-n Grootc. Een afkeer gevoelende van het hofleven, besloot hij hel vaarwel te /.eggen, eu zich over te geven aan eeu leven van toewijding aan God. Gedurende ecnigen tijd aarzelde hij het monnikenleven te omhelzen, maai\' eenc onver- waehte ontsnapping uit een gevaar bepaalde zijn bc- sluit. In 7 / t, toen hij in een pui dook om eeu broeder, die op het punt van te verdrinken was, te redden, had hij zelf nagenoeg het leven verloren; maar zijn broeder gered hebbende en zelf er uit gekomen, besloot hij van toen af afstand te doen van de wereld. Dadelijk nadat hij de gelofte eens mouniks had afgelegd, wijdde hij zich aan de hervorming van het ontaarde kloosterleven zijner eeuw, en trachtte hij den regel van Benedictus weder te herstellen. Daar velen zich bij hem voegden, stichtte hij een klooster te Aniane in Langucdoc, hel- wclk overeenkwam met het hoogc denkbeeld, dat hij |
DTIJNERS.
zich van het doel eeucr kloostcrinstclling gevormd had.
Hij poogde de gewoonlijke luiheid der monniken te verbeteren, en hen te gewennen aan daden van welda- dighcid en vriendelijkheid. „Bij ecu grooteu hongers- uood," zegt Neander, „verzamelde hij eene menigte armen rondom zijn klooster eu sloeg, vol medelijden bij het zien van hun vermagerd gelaal en gedreven door den wensch om allen te helpen, daartoe in vertrouwen oji God de handen aan het werk, hoewel hij niet wist, van waar hij het uoodige tot verzorging van zoo velen verkrijgen zou. IJ ij begon met van den voorraad van koren zooveel af te zonderen, als de monniken voor hun levensonderhoud tot den volgenden oogst behoef- den, en hel overige liet hij door daartoe aangestelde kloostcrbroeders dagelijks onder de armen verdeelen. Ook vleeseh en melk werden hun dagelijks uitgereikt, zoodat de armen van alle zijden toestroomden, eu zich rondom het klooster hutten opsloegen, om daarin tot den eerst komenden oogst ie wonen. Toen de voorraad : van koren voor de armen bestemd was uitgeput, liet i Benedictus nog tol driemaal toe van het voor demon- uiken weggelegde een gedeelte voor hcu afzondereu, en door zijn voorbeeld aangespoord beijverden alle : monniken zich, om van het hun toegedeelde zooveel ! mogelijk te besparen, en dat in stille aan de armen te geven. Te gelijk maakte hij de kloosters tot zetels van geestelijke oefeningen, en leidc hij te dien einde in het zijne eene bockverzauicling aan. Zijn waarlijk Christelijke geesl openbaarde zich mede daarin, dat hij weigerde lijfeigenen aan te nemen, wanneer deze aan zijn klooster geschonken werden, maar verlangde, dat dezulken in vrijheid gesteld zouden worden." De roem van Benedictus als hervormer verspreidde
zich snel, eu koning Lodcwijk de Vrome plaatste al
de West-Frankische kloosters ouder zijn oppert oezigt.
Op den rijksdag te Aken in Sl7 kondigde hij een
kloosterregel al\', naar het voorbeeld van den regel van
St. Benedictus opgesteld, tot regeling van alle kloos-
ters van het Frankische rijk. Hij besteedde vervolgens
zijn geheide leven aau het werk der klooslerhcrvor-
I ming, en stierf in diw ouderdom van zeventig jaar,
j nadat hij gecne onbelangrijke verandering in het mou-
, nikenleveu van zijn tijd had tewecggebragt.
De lijdelijke verbeteringen, die Benedictus vau
Aniane en anderen van tijd tol tijd invoerden, waren \' echter volstrekt niet voldoende, om den toenemendeu achteruitgang dezer instellingen tegen te gaai). Zoo klaagde eenc svnode te Trosley in 1*09 over het ulge- ïneeue verval van den monnikenstand, die nu bij de lcekcn in verachting gekomen was. De regel van |
|||||
|
b\'IfïE. 323 j
-
Talrijke vrouwelijke vercenigingen, die meer of min i erkennen in verband te slaan met de Benedictijners, zijn op verschillende lijden gesticht. De Benedictij- uer orde heeft oorsprong gegeven aan verscheidene andere orden, die den regel des stichters volgen, zooals, b. v., de Camaldi lenzen, de Carthuizebs, de i \'f.i.kvi i.iNKN, deSrivKsTuixKXon andere, die allen | iu afzonderlijke artikelen beschreven zullen worden. BENEFICIE. Dit woord duidde in de oude betee- kenis van hel Latijnsche woord elke soort van gift of begunstiging aan. In den loop des lijds werd het echter in zijne beteekenis beperkt tot de landen, die koningen gewoon waren aan hen te geven, die in de oorlogen dapper gevochten hadden. Deze beteekenis had het, toeu de Gothcn en Longobarden in Italië regeerden. Wanneer het woord beneficie voor het eerst , als ecu kerkelijke term aangenomen werd, kan moei- jelijk bepaald worden. .Maar het. schijnt als zoodanig niet gebruikt geworden te zijn, voor dat de tijdelijke bezittingen der kerk werden verdeeld, en uit de. hauden der bisschoppen genomen werden, om aan bijzondere personen te worden toegekend. De bisschoppen be- zaten de kerkelijke inkomsten tot aan de vierde eeuw; , zij bestonden alleen uit aalmoezen en vrijwillige bij- dragen. Maar toen de kerk in het bezit kwam van . erfelijke goederen, werd er een gedeelte, van aangewc- zen voor het onderhoud der geestelijken. Tn de lloomsche kerk moet iemand veertien jaar oud zijn, alvorens hij regl kan hebben op eene beneficie; hij moet te voren de tonsuur ontvangen hebben. Volgeus | de canonieke wet is het koopen van benefieten of SiMouie, gelijk hel genoemd wordt, eene zeer schandc- lijke misdaad, en gaat het altijd van een meineed ver- j gezcld, daar de persoon, voorgedragen tot eene prove, I vcrpligt is een eed af te leggen, dat hij van geene simonie gebruik gemaakt heeft. (Zie Simonie.) Maar behalve de simonie zijn er nog andere ongepaste ge- bruiken in de lioomschc kerk om zich beneficiën te verschaffen, namelijk: 1. Dat van confidentie, hetwelk daarin bestaat, dal iemand afstand doel van eene beneficie of er eene verkrijgt, niet het doel of de over- cenkomst om haar aan een bloedverwant of een ander i persoon Ie geven; of ook wanneer bij iemand anders de vruchten er van laai genieten, en alleen den titel voor zich behoudt; 2. Yerrniling van de eene beneficie voor de andere uit zelfzuchtige beweegredenen; 3. Bedrie- gelijke verruiling of het bewerken eener vcrruilingop bedricgelijke wijze; 4. Voorgewende afstand; 5. Het uitdenken van middelen om zich eene beneficie te verzekeren; <ï. De fundatie van een obit (zielmis), i |
||||||
|
BENE
Benedictus viel ook bef rekkelijk iu onbruik, on hoe-
wel hij in naam als in gebruik erkend werd, was hij weinig moer dan cene doode letter. Omstreeks (lezen tijd voerde Odo, aht van Cluny in Bourgondië, cene hervorming in zijn eigen klooster in, die door meer dan 2,000 kloosters nagevolgd werd en Cluny zoo beroemd maakte, dat er van tijd tot lijd monniken uit verkozen werden om de Kerk van Rome te besturen. Tn de twaalfde eeuw was ereen scherpe strijd tusscheu den abt van Moute Cassino en den abt van Cluny over den titel van Abt der Abten, waarop de laatstgenoemde aanspraak maakte. Op een concilie te Rome besliste paus Paschalis XI. ten voordeele van den abt van Cassino, daar deze aan het hoofd eens kloosters stond, dat de grondslag en de qprsprong der geliefde orde was. Later voerde de aht van St. Justina te Padua zoovele verbeteringen in zijn klooster in, dat zijn voor- beeld gevolgd werd door vele andere; dat van Mout e Cassino werd er daarna in 1 50 t mede vereenigd, daar er een decreet door paus .Tulius Tl. was uitgevaardigd, dal. de geheide orde van dien lijd af den naam van de vcreeuiging van Moute Cassino of St. Justiua dragen zou. In de zeventiende eeuw begon de orde der Benedictijners, voornamelijk in Frankrijk, tot hare oorspronkelijke doeleinden terug te keeren; haar letterkundige arbeid was bijzonder lofwaardig yj de uitgave van schoone editiéu van de Kerkvaders. In de zeventiende en do achttiende eeuw hadden de Benedictijners een aantal abdijen in Frankrijk. Zij bestaan nog in Italië, Sicilië, Spanje, Duitschland en Oostenrijk, maar zijn verre van zich aan de gestreng- heid van den regel van St. Benedictus te houden. De monniken dezer orde zijn gemakkelijk aan hunne kleeding ie. onderkennen. Zij dragen een langen zwarten mantel met grootc wijde mouwen, eneene kap op hel hoofd, die van achteren in cene punt uitloopt. Door de monniken dezer or.le werd het Christendom het eerst iu Engeland ingevoerd. Zij stichtten er verscheidene kloosters en de ruetropolitaansehe kerk van Cautcrbury, zoowel als al de hoofdkerken, die later opgerigt werden. De orde heeft een groot aantal gedeerde mannen opgeleverd. Kr zijn ook nonnen van de orde van Benedictus; eenige dezer mogen driemaal per week vleesch eten, des Zondags, üingsdags cu Donderdags; andere houden den regel iu zijne volle kracht en eten geen vleesch, tenzij het volstrekt noodzakelijk is. Deze vrouwelijke orde werd in 530 gesticht door Scholast iea, de zuster van St. Benedictus. De Benedictijner nonnen van de orde van Cluny wer- den omstreeks9 lOdoorOdo.abt vanClnny, ingesteld. |
||||||
|
BEN-EPHRAÏM es BEN-DAVID — BENI-ISRAËL.
|
|||||||||
|
324
|
|||||||||
|
door Alet op do volgende wijze verklaard : „Iemand
verlangende om eene beneficie voor zich of voor een bloedverwant (e verwerven, zet cene som gelds uit of koopt een stuk grond?, op voorwaarde van de rente van liet geld cf de inkomsten van bet land aan zeker iemand te geven voor bel vieren eencr wekclijkschc mis; en den naam van beneficie aan deze fundatie gevende, die bij otil noemt, verruilt bij baar met een ander voor eene prebende of cene pastoorsplaats." Beneficiën worden door de canonisten v erdeeld in eenvoudige va priesterlijke. De eenvoudige omval geenc andere verpligtingen dan ie lezen, te zingen enz., gelijk kanunniken, kapellanen enz. doen. Aan de priesterlijke is de verzorging van zielen verbonden, gelijk door kloostervoogdcn, pastoors enz. gesebiedt. De canonisten vermelden ook drie wijzen, waarop eene beneficie vacant komt, de jure, de facto en door hel vonnis run een regter. Ecue beneficie is de jure vacant, wanneer ten gevolge van eene misdaad, b. v. ketterij, simonie en dergelijke, de beneficiarius van zijne beneficie ontzet word*. Eene beneficie is de facto i a de jure open, door den natuurlijken dood of den afstand van den beneficiarius. En eindelijk is cene beneficie door het vonnis run den regier open, wanneer de bene- ficiarius afgezet wordt, als straf voor zedeloosbeid of misdaad tegen den staat. Roomscbe schrijvers verdee- Itnbeneficiëainreguliereenteefeldlijh-e. Deeerslenwor- den gegeven aan reguliere geestelijken of monniken, en de Iaatsten aan de wereldlijke priesters. De groole beneficiën worden in de Roomscbe kerk consistoriale beneficiën genoemd, omdat zij door den paus geschon- ken worden, nadat hij bet consistorie van kardinalen geraadpleegd beeft; in verschillendeRoomsch-Catho- lieke landen wordt bet regt van benoeming tot zulke beneficiën door den souverein geëisebt en uitgeoefend. Dit is eene voortdurende bron van oneenigheid ge wee -t tusseben de pausen van Rome en de lijdelijke vorsten van Roomscbe staten. En gedurende langen tijd is het voor de pausen noodig geweest, ten einde zich bet regt van aanstelling tot bisdommen te verzekeren als een regt van den bisschop van Rome, dat een concordaat gesloten werd tusseben ben en de wederzijdsche sou- vereinen van Roomscli-Calholieke landen. Dikwijls is het echter voor den paus eene noodzakelijkheid ge- weest, om de magt tot benoeming van bisschoppen aan de wereldlijke autoriteiten over te laten, ten einde zich andere voorregten te verzekeren. Zie Bisscuor. BEN-EPHRAÏM en BEN-DAVID, de namen der twee Messiussen door de nieuwere Joden verwacht. Om de bepaalde voorzeggingen van de profeten des |
|||||||||
|
Ouden Testaments aangaande den geringen staat van
den Messias te ontwijken, zeggen zij, dat zij uitzien naar bet verschijnen van twee Messiassen, namelijk Ben-Ephraïm, dien zij erkennen, dat ecu man van ncderigen en annoedigen staal zal zijn, en Ben-David, die eeu maglig en overwinnend vorst wezen zal. BENI-ISRAËL, eene bijzondere klasse van men-
schen in Ludië, die een mengsel van Joodsche en Hindocschc gebruiken in acht nemen. Hunne voor- vaders, zeggen zij, kwamen ongeveer zestien honderd jaar geleden, uit een land meer noordelijk gelegeu naar de kusten van ludië. Zij waren zeven mannen en zeven vrouwen in getal, die uit eeu graf in de golven gered werden bij gelegenheid eenerschipbreuk, die nabij Chaul, ongeveer dertig mijlen ten zuidoosten van Bombay, plaats had. De plaats, waar zij eene schuilplaats vonden, heet Navagaum. Daar bun ver- oorloofd werd zich daar te vesligen, en zij van de vorsten des lands vele gunsten genoten, namen zij trapsgewijze in aantal toe, en verspreidden zich over de d jrpen van den Koukan, voornamelijk die nabij de kust. In die plaatsen en ook te Bombay, waar zij zich begonnen Ie vestigen, nadat bet in het bezit der En- gclscben was gekomen, zijn hunne afstammelingen nog ie vinden. Wilson berekent bun aantal op 5,225, maar de inboorlingen bewei en. dal er ongeveer 3,000 : meer zijn. De Beni-Israël gelijken in hun gelaal op ! de Arabische Joden; zij beschouwen echter den naam i Jebudi, als die bun gegeven wordt, als een term van ! verwijt. Zij zijn sehooner dan de andere inboorlingen I van denzelfden rang, maar gelijken hun eenigzins in kleeding. Zij hebben geeue shendi op du kruin van hun hoofd, gelijk de Hindoes, maar behouden een bosje haarbovenelkoor. Hunne tulbauds en schoenen gelijken op die der Hindoes, en hunne broeken op die der Muzelmannen. Hunne sieraden zijn als die, welke door de middelste klasse der inboorlingeu in de Mahratten-landen gedragen worden. Zij willen niet eten met personen, die tot andere gezindheden behooren, maar z\'j hebben er niet tegen om te drin- ken uit vaatwerk, dat aan Christenen, Muzelmannen of Hindoes behoort. Zij vragen in de Hebreeuwsche taal bij het begin en het einde hunner maaltijden een zegen van God. Elk der Beni-Israël heeft gc- woonlijk twee namen, waarvan de eene aan iemand in de Schriften\' ontleend is, terwijl de andere van. Hindoesehen oorsprong is. De Hebreeuwsche namen worden het eerst gegeven, bij gelegenheid der besnij- denis; die van Hindoesehen oorsprong worden onge- veer eene maand na de geboorte geschonken. |
|||||||||
|
BENMSHAËL. 325
|
|||||||
|
De Beni-Israël zeggen allen Jnliovah, den God van
Abraham, van Izak en vau Jakob, te aanbidden. Vele hunner aanbaden echter tot voor kort, en sommige nog lieden, iu het geheim de goden der Hindoes, en voornamelijk die, welke verondersteld worden een kwaaddoend karakter te bezitten; eenige weinige oefenen waarzeggerij uit, volgeus de gebruiken der Hindoes. Hoewel zij geheel afgescheiden zijn geble- ven van het volk, ouder hetwelk zij zoo verspreid zijn, verwezenlijken zij nog de voorzegging in Peut. XXVIII: 04 : „Kn de Hecre zal u verstrooijen onder alle volken, van het eeue einde der aarde tot aan het andere einde der aarde; en aldaar zult gij andere goden dienen, die gij niet gekend hebt, noch uwe vaders, hout en steen." Allekwestiën aangaande de godsdienst onder dit volk worden oj> eenc vergadering vau du volwassen leden der vereeniging in elk dorp door hun Mukadam of hoofd uitgemaakt, die eeue soort van magistraat is, en door den Kazi, die iu godsdienstzaken de voorzitter is en de openbare eeredienst bestuurt. Op deze bijeenkomsten worden Je Mukadam en Kazi bijgestaan door vier chogale of ouderlingen. Elk der aanwezigen mag echter zijne meening zeggen, zijne afkeuring voorlezen, en zelfs een nieuw verhoor vragen. In de synagogen der Beni-Israël is geen Scpher-
Torah of manuscript der wel, gelijk de Joden hebben. Zij erkennen echter het Goddelijke gezag van al de boeken des Ouden Testaments. Slechts onlangs zijn zij bekend gewoiden met het grootste gedeelte der namen van de geïnspireerde schrijvers, en niet zouder aarzeling stemden zij er in toe om de latere profeten te erkennen. Van de Arabische Joden hebben zij de Hebrecuwsche liiurgie vau de Sephardini ontvangen, die zij gedeeltelijk bij hunne godsdienstoefeningen gebruiken. De vijf boeken Mozes vormen den stan- daard vau de godsdienstige wet der Beni-Israël. De Goddelijke instellingen worden echter slechts gedeel- telijk in acht genomen. Perkamenten, waarop kleine gedeelten der Schrift geschreven zijn, dragen zij som- tijds op verschillende deelen van het ligchaam. Een tijd lang hielden zij veel van toovenniddelen, maar daarvau hebben zij niet lang geleden afstand gedaan. Als er eeue geboorte plaats heeft in een dorp,
waarin de Beni-Israël niet zeer talrijk zijn, bezoeken zij bijna allen het huis, en worden zij onthaald op suikergoed of vruchten. De besnijdenis wordt verrigt door den Kazi, op den dag door de wet van Mozes vastgesteld. Daarbij spreekt hij deze woorden uit: — „Gezegend zijt Gij, o Jehovah onze God, de algemeene |
|||||||
|
Koning, die ons heiligt door Zijne geboden en ons
wijdt door de besnijdenis." Hij roept ook den profeet Elia en den verwachten Messias aan, en neemt daarbij i ecnigc bijgeloovige plegtigheden iu acht. De besnij- j denis wordt beschouwd als cene aanduiding vau de afkomst der Beni-Israël van Abraham; geenc gceste- lijke beteekenis wordt er echter aan gehecht, behalve ; \'■ bij personen, die gemeenschap met Christen-zende- : lingen gehad kuuncn hebben. De plegligheid wordt , bijgewoond door een vrij groot aantal menschen, die | g\'.sivrij onthaald worden, en die de gezondheid van het kind inroepen bij het eenvoudige sap vau de druif. De Kazi ontvangt gewoonlijk van acht annas tot twee ropijen (van 04 tot 240 cents) voor zijne diensten. Aan Je kinderen worden ook somtijds kleine \' geschenken gegeven. De huwelijken der Beni-Israël hebben gewoonlijk
even vroeg iu het leven als bij de Hindoes plaats.
De huwelijksplegtigheden duren vijf in plaats van
zeven dagen, zooals onder de oude Joden, cu zij zijn
van een ecnigzins Heidensch karakter. Het volgende
verhaal er vau wordt door Dr. Wilson gegeven: —
„Op den eersten dag mag de bruidegom uiet uitgaan,
hij gaat in het bad, [en zijne handen worden rood ge-
vcrwd niet de bladeren vau den Metidi (Lawsonia
inermis), en het voorste gedeelte vau zijn tulband
wordt versierd met geel of wit papier, gesneden in
den vorm der bloemen van den c/itmpd (Michelia
[ chainpaea), terwijl hij door zijne bloedverwanten be-
! zocht wordt, die beginnen feest te viereuen zich vrolijk
j te maken. Op den tweeden dag worden zijne buren
zouder onderscheid uitgenoodigd, om deel te nemen
aan de gastvrijheid van het huis zijns vaders, terwijl
hij zijn haar moet laten opmaken, en zich moet kleeden
in zijn best gewaad en zijne schoonste sieraden. Daar
na wordt hij op een paard gezet, en niet het gewone
gedruisch en gekletter der inboorlingen naar de plaats
voor de eeredienst best emd gebragt, waar een gedeelte
vau de huwelijksgebedeu der liturgie gelezen wordt,
\' en een zegen door den Kazi wordt uitgesproken. Van ;
den inasjid wordt hij, op dezelfde wijze als toen hij er
heenging, naar het huis der bruid overgebragt, waar ,
j hij ontvangen wordt door haar vader, en onder de j
| verzamelde menigte wordt geplaatst. Een kleed en
sieraden voor de bruid, zoo kostbaar als de ouistan-
digheden zijner familie het veroorloven, worden uit
\' zijn naam en door de handen zijns vaders der bruid
aangeboden, die ze onmiddellijk in gebruik stelt. Dau
word; een bed, mot een schoon laken bedekt, voorden
dag gehaald, en daarop zet het gelukkige paar zich
|
|||||||
|
326 BENI-K
neder. Al de bezoeker»staan voor hen. De Kazi neemt
een beker op met het sap der druif, dat als een teeken van liet verbond beschouwd wordt, hetwelk zij op het punt zijn van e sluiten, roept denzcgeu van God er over
in, en plaatst dien in de handen eersl \\;m den bruide- gom en daarna van de bruid, die er beiden een weinig van drinken, zoodra bun gevraagd is, of het bun wil is in den buvvclijksstaat te treden, en getrouw hunne wederzijdsche pligten Ie vervullen, liet huwelijks- verdrag, opgemaakt in den vorm, die gewoonlijk door de Joden in acht genomen wordt, wordt dan te voor- schijn gehaald en voorgelezen, en nadat hetgeteekend is door den p( rsoon, die het geschreven heeft, en drie andere getuigen, wordt het door den bruidegom in de handen der bruid geplaatst, /.ij houdt het eeue einde er van vast, terwijl hij het andere er van vast- t houdt, en verklaart, dat het eene wettige acte is. Hij vouwt het nu open geeft het haar over, en zij vertrouwt bet toe aan de zorg baars vaders. Wederom wordt de beker geproefd, zekere gedeelten der Psalmen j worden gelezen, een ring wordt door den bruidegom aan den voorviugcr van de regterhand der bruid ge- stoken, en bet godsdienstige gedeelte derplcgtighedeii wordt verklaard afgeloopen te zijn. De Kazi zegent de gehuwden, die te zamen gezeten zijn, en zij out- vangen offergaven, voornamelijk in kleine sommen gelds, van hunne kennissen. Brasserij en gejuich j eindigen dcplegfighcdeu van den dag. Den volgenden avond verlaten de bruidegom en de bruid het huis der laatste - - de eerste gezeten op een paard, de laatste in een palanquin — cu trekken, onder het afsteken van voetzoekers en vuurpijlen, naar den masjid, waar zij vanden Kazi een nieuwen zegen ontvangen, alvo- ; reus naar bet buis van den bruidegom te gaan, waar zij met hunne verzamelde vrienden eten. Vermaken en fccsl maaltijden houden gedurende de twee volgende dagen aan." De begrafenissen van de Beni-lsraël volgen spoedig
op liet overlijden. Zij begraven zonder doodkisten, in graven van drie of vier voet diepte. Het hoofd van hel lijk wordt naar het oosten geplaatst. Somtijds offer u «ij aan de zielen der overledenen rijst, melk en kokos- ! noten, en sprengen water mei meel vermengd op den t ijd der begrafenis; zij bezoeken het graf op den derden, vijfden en zevenden dag, nadal hel gesloten is, ten einde te bidden. Zij hebben ook eene jaarlijksebe plegtigheid ten behoeve der doodeu, gelijk die der Hindoesehe Slii-i\'nHi. De formeele rouw over de doodrn duurt zeven dagen. Eenige hunner denken, dat er een ; vagevuur is, (mi de zielen na den dood op te nemen. |
||||||
|
KAKI..
De Beui-lsraël rekenen hunnen dag, gelijk de Jo-
deu, van zonsondergang tot zonsondergang. Hunne
maanden hebhen ook Hebreeuwsche namen. I)c weke- lij ksebe Sabbath wordt eenigermate in acht genomen door ongeveer een derde der bevolking. Te zes ure
des morgens verzamelen zij zich voor de eeredienst in den masjid, waar zij twee of drie uur blijven, en zich voornamelijk bezighouden door gebeden of ge- deelten uit de Schrift den Ihtzzun of voorlezer na te zeggen en de knieën te buigen. Eenige vromen onder hen kunnen omstreeks den middag, of omstreeks twee of drie ure in den namiddag, in den masjid gezien worden. De avonddienst, die omstreeks zes ure begint, wordt het meest bijgewoond. Zij duurt ongeveer twee uren, en wordt dikwijls besloten, doordien de tcgen- woordig zijnde personen met hunne lippen den beker der zegening slechts aanraken. Na hel vernemen dezer feilen zal bij velen de vraag
opkomen: „Zijn de Bcui-Israël Joden of Israëlieten:" Op deze vraag geeft Wilson liet volgende antwoord: „liet korte overzigt, dat vrij uu van de gebruiken der Beni-lsraël gegeven hebben, schijnt de gevolgtrck- king te regtvaardigen, dat zij Jmi-u zijn, die iiici in betrekking staan tot de afstammelingen van de Rube- nietcn en de Gadieten en den halven stam van Manas- se, die gevankclijk weggevoerd werden naar Flalah, Habor, Hara en aan de rivier Gozan, door Pul en Ïiglath-Pilnezer, koningen van Assyrië, en ook niet met de afstammelingen der tien stammen, die tijdens de regering vau llozea, na den val van Samaria, door Saliiiaucser gevankclijk gevoerd werden naar dezelfde en naburige plaatsen; want zij gedenken gebeurtenis- sen, lot welke men moeijelijk begrijpen kan, op welke wijze deze bannelingen in betrekking kunnen hebben gestaan, en waarvan er eenige plaats hadden, nadat de Joden uit, Babyion, waarheen zij door Nebukadne- zar gevoerd waren, naar hun eigen land waren terug- gekeerd. Het is echter slechts op het eerste gezigl, dal zulk eene gevolgtrekkinggeregtvaardigd schijnt. De Beni-lsraël erkennen zeer gercedelijk, dat zij tot de aanneming hunner tegenwoordige gebruiken geleid zijn door het voorbeeld en de voorschriften der Joden vau Arabië en Cochin, die hen van tijd tol tijd zijn komen bezoeken of iu hunne nahuiirseliap zijn komen wonen. Juisl het feil, dat zij noodig hadden om door vreemdelingen onderrigt te worden in de hoogste en belangrijkste plegtigheden hunner godsdienst, zoowel als in andere gebruiken, die algemeen door de Joden over de geheele wereld in acht genomen worden, doet ons vermoeden, dat zij gedurende vide eeuwen in dit |
||||||
|
.!•-\'?
|
|||||||||
|
BENI-KHAIBIR —BENIN (GODSDIENST VAX).
|
|||||||||
|
Joodselie zendeling, zegt, dat zij aan de wet van Mozes
bij overlevering gclooven en baar in acht nemen, want zij bezitten de gesebreven wet niet, alsook dat zij zich onthouden van wijn. Zie RECHABIETEN. BENIN (Godsdienst van). Het land, dat den
I naam van Benin draagt, is eeue groote kuststreek in
VVest-Afrika, die zich over meer dau twee honderd mijl uitstrekt. Het is een land van groote bedrijvig- | beid in den handel, en van meer belang dau Asbautee
of Dahomey. De koning is niet alleen onbepaald iieerseber, maar een fetiscli of een god in de oogen zijner onderdanen, en alle misdaden tegen hem worden op de wreedste wijze gestraft, niet alleen als verraderij maar als goddeloosheid. Het is eene misdaad te ge- looven, dat bij eet of slaapt, en bij zijn dood worden er, gelijk bij de Asuaxtis (zieald.), talrijke meiisehen geotterd, opdat zij hem naar de andere wereld mogen vergezellen en hem daar dienen. Elk jaar worden er drie of vier inenselienotl\'ers aan den mond der rivier gebragl, ten einde schepen eti koophandel aan te Irekken. Hoewel niet zoo menigvuldig als bij de Ashantis, geschied! toch bet offeren van mcnschclijkc wezens bij beu in vrij groote mate, en de haaijeu, die voor heilig gebonden worden, komen bijna eiken dag in seinden aan den kant der rivier, om te zien of bun ookcenofferbereidis. Het t\'etischuiusendeduivelaau- bidding zijn de hoofdvormen der godsdienst van Benin, zoowel als onder al de andere Heideusche stammen van Afrika. De inwoners ontkennen niet het bestaan van één opperwezen, maar zij hebben een gering denkbeeld van zijne allesbcslurcude voorzienigheid, en roepen bet zelden aan behalve bij groote gebeurte- uisscu, wanneer zij zijn naam, die bij beu Canon is, driemaal met luider stemme uitspreken. Zij stellen een onbepaald vertrouwen in fetischen of toovermid- delen, die zij aan het lijf dragen, of aan een gedeelte hunner buizen ophangen, en zij hebben ook hunne l\'ethset\'Q of lëtisehmannen, met wier bijstand zij hunne fetischen bij alle belangrijke gebeurtenissen raadple- gen. Zij bidden plcgtig lot de geesten der dooden, die, zooals zij wanen, een groot belangstellen in alles, wat hier op aarde gebeurt. I >e tegenwoordigheid van lenige geesten wordt steeds gezocht: buizen worden voor hen gebouwd, en van tijd tol lijd wordt er voedsel, drinken, kleedereii en huisraad voor hun gebruik naar die huizen gebragt. Zij plaatsen groote hoeveelheden laken, koralen, messen, pijpen, tabak en sieraden in de doodkist, en groote stukkeu huisraad van buiten rondom bet graf, ten gebruikt\' voor de dooden. Zij v erbceldeu zieii, dal elke geest de bewaker is van zijne |
|||||||||
|
land gevestigd zijn geweest, en werkelijk belmoren
tot de lang verbannen en v erloren stammen van Israël. De Judeu van Cocbin, die /eggen, dat /.ij onmiddellijk na de verwoesting van den tweeden tempel naar lndië kwamen, of volgens liuniie eigene geschiedkundige .•laiiteekeniugeu in liet G8*u\'jaar der Christelijke jaar- : \'Hing, hebben zich stecda afgescheiden beschouwd \\au de Beni-Israël van Bonibay, van wier omstandig- lieden zij sedert onheugelijke tijden wel bewust zijn geweest; en de zwarte Joden van Cochin, afstam melin- gen van proselieten onder de Hindoes en de Joodselie familié\'u, die zich met hen vermengden, berigtteu aan Dr. (\'laudius Buchauan, toen deze naar de Tien Stammen onderzoek deed, dat men onder hen alge- ineen geloofde, dat de groote menigte der Israëlieten in Chaldea te vinden is, maar dal eenigc weinige huisgezinnen naar meer verwijderde streken waren getrokken, zooals naar Cochin en ïïtijapoet in lndie. De laatst vermelde plaats is de landstreek grenzende aan de Nagotna kreek, waarin zelfs tegenwoordig vele van de Bcui-Israël gevestigd zijn. Het gebrek. aan een manuscript vanden Sepher-Toruh of Boek der Wet ouder de Beui-luaël plaatst ben in een toestand, waarin wij geene vereeuiging van Joden op de wereld zien. De verwerping, tot op dezen dag nagenoeg algemeen onder hen, van den naam van Joden, waarop zij zonder twijfel trotseh geweest zouden zijn, als zij dien verdiend hadden; de kenmerkende naam van Beni-Israël, dien zij voor zich aannemen; bel outbre- ken onder ben van de gelief koosden namen Juda en Esther, en bet dikwijls voorkomen van den naam Kuben en andere namen, die voornamelijk verhouden zijn aan de eerste geschiedenis van Gods hoog be- guustigd volk:al deze dingen schijnen mij omstandig- bedeu toe, die de meening sterk ondersteunen, dat zij werkelijk Israëlieten zijn cu ecu overblijfsel van de nakomelingen der stammen, die door de Assyrische koningen uit hunne woonplaatsen verdreven werden." BENI-KHAIBIR (Hebr. Zonen tan Keber). Men veronderstelt, dal de Beui-Khaibir de afstammelingen zijn van de Rechabieten, aan wie de belofte gedaan werd (Jer. XXXV : 19): „Daarom alzoo zegt de Heere der heirsebareu, de God Israëls: Er zal Jona- dab, den zoon van Recbah, niet worden afgesneden een niau, die voor mijn aangezigt sta al dedagen." Men zegt, dat zij hunne oude regelingen en gewoonten nog in acht nemen; zij zaaijen noch planten, en bou- wcu gceuc buizen maar wonen in tenten, en trekken dikwijls met al hun eigendom en hunne huisgezinnen van de eeue plaats naar de andere. Dr. Wol 11\', de |
|||||||||
|
BENSAITEN — BEREAXEX.
|
|||||||||
|
328
|
|||||||||
|
cigcuc bloedverwanten, en wanneer derhalve iemand,
zelfs de koning, op het punt is vau zich in eene bc-
langrijkc onderneming te steken, begint, hij niet de geesten zijner voorouders aan te roepen. De geesten wonen, naar hunne meening, in de bossehen, en daarom gaat hij, die zich iu moeite of gevaar bevindt, uaar de eenzame schuilhoekeu van het boscli, om de hulp dei- zielen van overleden vrienden af te smeeken. Zij otteren aan den duivel of den boozeu geest, ten einde zijne wraak te stilleu en te voorkomen, dat hij straffen oplegt. Zij zenden somtijds boodschappen naar iiunnc vrienden in ernc andere wereld met iemand, die op \'net punt is van ie sterven. liet iseeneomstandigheid, die der aandacht wel waardig is, dat in Benin en in alle andere gedeelten van Wcst-Afrika, behalve de lYperkust, de besnijdenis in gebruik is; dr verwaar- looziiig er van is eene zaak, die verwijt en bespotting verdient. De bewoners van dit gedeelte van Afrika hebben ook nog een andi r Joodsch gebruik, namelijk dat om het bloed vau dieren op dn deurposten hunner huizen 1e sprengen, en op al de plaatsen waar hunne fetischen gehouden worden. Als eeu inboorling ziek is, zendl hij om zijn fetisehnian, die te zijnen behoeve een bok of een ander dier offert, en den liuisfetisch met het bloed van hel slagtoffer besprcugl A\'s liij sterft, wordt een jonge stier, die aan de voorposten gebonden is, anngebragt, om bij zijne begrafenis ge- offerd ie worden, en men verwaelit, dat elk bezoeker een geschenk zal aanbrengen, len einde iu of naast de doodkist gelegd te worden. De vrouwelijke bloed- verwanten konicu eene maand hing des morgens en des avonds bijeen, om over de doeden te treuren; aan het einde vau dien tijd wassehen zij zich, leggen alle teekenen vau rouw af. en hervatten hare gewoue bc- zighcdeu. BEXSAITEN, de godin dei\' rijkdommen bij de
bewoners van Japan. De legende, die zij aangaa nli haar verhalen, is zonderling. Toen de godin nog op aarde was, droeg zij den naam vau Buuso, en daar zij hij haar echtgenoot gceue kinderen had, bad zij ernstig aan de goden van liet land, om haar met eenig kroi\'-l te zegenen. Haar gebed werd verhoord, doch op eene zeer verwonderlijke wijze, daar zij niet minder " i vijf honderd cijeren voortbragt. Hare ongerustheid was daardoor opgewekl , en vreezende, dat uit die eijeren, als zij uitgebroeid «erdeu, monsterachtige sehepsrlcn mogtcnvoorl komen, pak!- zij ze zorgvuldig in een»\' doos, welke zij in de rivier wierp, nadat zij eerst de zorg genomen had, om op de doos het woord 1\'osgoroo Ie schrijven. Xa ecuigen tijd vond een oud |
|||||||||
|
; visseher de doos drijvende, en toen hij ze opende en
bevond, dat zij vol eijeren was, bragt hij den nieuw ■ gevonden schat aan zijne vrouw, die de eijeren in een
oven legde, en tot verbazing van het eenvoudige paar bragt eik ei een kind vau het mannelijke geslacht ... .r!. De twee oude nienschen voedden al deze kin- deren op, en spijzigden hen met rijst en lijn gehakte 5t. Janskruid bladeren. Maar toen zij volwassen, en de visseber en zijne vrouw niet iu staat waren om langer voor hen te zorgen, werden zij struikroovers. Bunso, .ia onderzoek vernenieude, dat liet woord Fosgoroo ,.p de doos gesehreveu was, erkende beu dadelijk als hare eigene kinderen, en ontving zo als zoodanig. Daler werd zij iu den hemel onder de goden opgeno- nien, waar zij, zooals de Japanczen nieeuen, nog is, vergezeld door hare vijf honderd zonen, ifurd, deze ongerijmde geschiedenis verhalende, beschouwt haar als eene allegorie, die Ie kennen moet geven, dat wij, hetzij in liet openbare of het bijzondere leven, door ■ volharding veel meer kunnen verkrijgen, dan wij ooit
te voren verwachtten. BEREAXEX, eene kleine secte iu Schotland iu
1773 ontslaan. Daar stichter was zekere Barclay, die cenige jan n met goed gevolg als hulpprediker te Fellercairn in Kincardinc werkzaam was. Toen door (ion dood van den predikant de plaats vacant werd, vroegen de bewoners met aandrang, dat Barclay als predikanl aangesteld zou worden. De plaats werd i,-liter aan e. n ander gegeven, tol groote teleurstelling vau den hulpprediker en de gemeenteleden. Dadelijk hierop scheidden zich Barclay en velen, die hem aan- hinge,;i, van de Schotsene kerk af, en vormden zij zie!: ! >t eene afzonderlijke secte onder dcu naam van Beïcanen, dien zij aannamen, daar zij beweerden het voorbeeld der oude Bereancn te volgen, die iu Hand. X\\Il : 1] op de volgende eervolle wijze vermeld worden: „En deze waren edeler dan die te Thcssalo- uica waren, als die bel woord ontvingen met alletoc- genegenhcid, onderzoekende dagelijks de Schriften, of deze dingen alzoo waren.\'\' De volgelingen van Barclay namen als grondregel aan, dat hun stelsel van geloof en gebruiken op de Schriften alleen gebouwd morst worden, en alle menschclijk gezag ter zijde moest worden gezet. De eerste Bereaauschc kerk werd te Kdinburgh in 11 73 gesticht, en spoedig daar- na ontstond ir eene andere, volgens dezelfde begin- selen, Ie Feticrcairii, waar Barclay vele vriendenen bewonderaars had. Over de leerstellingen derDrie- ecuheid en de groote punten vau hel Calvinistische stelsel, zooals de predestinatie, uitverkiezing en |
|||||||||
|
BERENG\\.RITJS.
|
||||||||||
|
329
|
||||||||||
|
boetedoening, was deze seete het volkomen eens met
de Schotschc kerk; op sommige punten verschilde zij echter van alle andere secten. Zoo verwierp zij, wal gewoonlijk natuurlijke godsdienst genoemd wordt, op grond dat haar aan te nemen zou zijn liet gezag ondermijnen der geopenbaarde godsdienst, daar zij deze onnoodigen overtollig maakt. I)it,zeide Barclay, zon eene regtvaardiging zijn der opmerking van den ongeloovigen Paine in zijne Eeuw der Rede, waar deze verklaart, dat „er geene reden is voor eene open- baring of een Woord (iods, als de menseh Zijne natuur en volmaaktheden uit Zijne werken alleen ontdekken kan.\'\' In zulk eene wijze van redeneren was klaar- blijkelijk veel verwarring van gedachte. Niemand beweert, dal de godsdienst der natuur zoo volledig is, dat zij geene geschreven openbaring behoeft. In 1e- gendeel, het ouderrigt aangaande geestelijke en God- delijke onderwerpen, dat wij van de natuur out vangen hebben, is noodzakelijker wijze gering en onvolmaakt, en toch is het voldoende om ons te overtuigen, dat j het in onzen naakten en Indpcloozen toestand verre Ij van God e onwaardig is, om eene openbaring aan ons bekend te maken, welke aan de begeerten van onze zedelijke gesteldheid voldoet, en ons uit een staat van duisternis en twijfel redt. Eene geschreven openba- ring is derhalve noodzakelijk voor den menseh en fiode niet onwaardig; daarom is zij gegeven. De Bereanen beweerden ook, dat hei geloof in
Christus en de verzekering van ons eigen persoonlijk ; behoud onafscheidelijk of liever gelijkbeteekenend zijn, daar in hel woord Gods duidelijk verklaard wordt: „Die geloofd zal hebben, zal zalig worden.\'\' Als ik dan, zegt Barclay, aan deze verklaring geloof, zou het goddeloos zijn om aan mijne eigene zaligheid te twijfelen. Dit was de gevaarlijkste van al de bij- zondere meeningen, die doorde Bereanen aangekleefd werden, daar zij niets minder beteekcut dan dat, als iemand zich zelven overreedt, dat hij een geloovige is, hij er ook in werkelijkheid een is. Eene andere bijzondere leerstelling, die door de
Bereanen onderwezen werd, was, dat niet alleen een groot gedeelte van de profetion des (hiden Testaments, maar ook al de Psal men begrepen moesten worden als alleen op Christus en niet op geloovigrn betrekking te hebben. De aanhangers dezer seete waren getrouw aan het
gebruik van den kinderdoop. Zij gebruikten over hot algemeen eeumaal in de maand het avondmaal: som- tijds echter meermalen, en somtijds minder dikwijls. Zij waren tegen het inachtnemen van vastendagen en |
||||||||||
|
tegen de voorbereiding voor het avondmaal, als zijnde
slechts menschelijke instellingen. Zij verwierpen bet gebruik om de elementen in het avondmaal of het water voor den doop te wijden, zeggende, dat geene woorden van een menseh eene. verandering in liet een of ander kan teweegbrengen. Zij kantten zieh aan tegen liet gebruik van hot woord sacrament voor den doop en het avondmaal. Zij leerden, dat niemand dan een waar Christen kan of moet bidden, en dat het voor een ongeloovige ongerijmd is om te bidden, om deel te hebben aan Christus of om eene andere zegening, die hij weten moest, dat hij reeds heeft. Om zulke zaken te bidden, beweerden zij, zou zijn aan haar bezit te twijfelen, hetgeen overeen zou komen met een twijfelen aan dr getuigenis van God. De Bereanen zijn altijd eene zier kleine en zwakke
seete geweest, die slechts uit eenige weinige, gemcen- I en in Schotland, eene of i wee in Engeland en een klein aantal in Amerika bestond. Sedert de laatste jaren worden er niet meer gevonden. \'BEI! ËNGABIUS, een beroemd kerk hervormer in
de elfde eeuw. Hij was geboortig van Tours en ont- ving zijne theologische opvoeding in eene van de bloeijendste scholen van dien tijd, die van Fulbertte Chartres, waar hij onder dien wijzen en vromen leer- meester die warme vroomheid en die vurige liefde voor zuivere schriflinatigo waarheid verkreeg, die zulk ecu voornamen trek van zijn godsdienstig karak- ter uitmaakte. J\'ulberi had de gewoonte om den dagclijkschen arbeid te eindigen met cene avondwan- deling in gezelschap zijner leerlingen in den tuin, met hen dan te spieken over hun hemelsch vaderland, en er bij lieu op aan ie dringen, om zelfs niet te schijnen er niet rijp voor Ie zijn. Iteeds in dat vroege tijdperk zijns levens begon Bercngarius in geene geringe mate die onafhankelijkheid van geest te toonen, die bemin zijn verder leven zoo bijzonder kenmerkte. Nadat hij dr school van Fulbert verlaten had, bragl hij eenigen lijd te Tours, zijne geboortestad, door, en bestudeerde en onderwees hij er maatschappelijke kundigheden; daarna wijdde hij zich echter geheel aau de studie der Heilige Schriften en aan die der Kerkvaders. De groote naam, dien hij reeds door zijne geleerdheid en braafheid verkregen had, deed hem het ambt verwer- ven van bestuurder der domschool bij de kerk van Tours, en later het ambt van aartsdiaken te Angers. Uit alle hoeken van Frankrijk kwamen er leerlingen tot hem. Spoedig bleek hot echter, dat Bercngarius over wereldlijke en godsdienstzaken inzigten had, en die aau zijne leerlingen mededeelde, welke niet weinig |
||||||||||
|
>i
|
||||||||||
|
BERENGARIUS.
|
||||||||||
|
330
|
||||||||||
|
avondmaal tegenwoordig waren, maar een symbool er
van. üp dit punt erkende hij zich een volgeling van Johauucs Seotus. Verschillende geestelijken traden tegen Berengarius in het strijdperk. -Hij bleef center vast in het geloof, dat hij beleden had, dat de tegeu- wo >rdigheid van Christus in het avondmaal niet eeue vleeschelijke eu ligchamelijke, maar eeue geestelijke tegenwoordigheid was. Do tijding, dat deze leer open- lijk verkondigd werd, bereikte Rome, eu op een concilie, door paus Leo IX.. iu 1050 gehouden, werd Bereugarius, hoewel afwezig, ais ketter veoorJceld. Daar de paus de oiiregt vaardigheid dezer handelwijze gevoelde, riep iiij iie n op om voor een concilie te verschijnen, dat hetzelfde jaar te Vereelli onderzijn eigen voorzitterschap gehouden zou worden. Beren- garius was besloten om aau dr oproeping I" gviioor- zamen, maar toen hij Hendrik II. vau Frankrijk verlof vroeg om het concilie iiij te u men, liet de kouiug, parlij trekken.!:\' vau Int vonnis, dat te Rome over hem uitgesproken was, hein inde gevangenis werpen, ajo leren verbeurd verklaard werden. De paus deed zelfs geene poging om Ie klagen over deze minacht ing van ziju gezag van den kant des tYauschen ïnonaiv\'i»; hij stelde hel concilie te Vereelli ook niet uit, maar liet de zaken haar gang gaan. Hei gevolg «as, dat de leer vau Sentus, waaraan Ueri iigarius ge- loofde, op liet concilie werd veroordeeld, eu dal de tegenovergestelde leer, die vau de werkelijke tegen- woordigbeid, plegtig werd erkend. Al de vervolgiugeu, die Berengarius verduurd had,
matigden ziju ijver \\ oen\' de /.aak vau God en de u aar heid niet. liij verlangde naar eeue gelegenheid om zijne meeniugeu te verdedigen voor eene openbare kerkvergadering, nu hij door den itivloedzijncr vrieu- tlen uit de gevangenis was verlost. De koning van Frankrijk riep daarom zulk eene vergadering te l\'arijs bijeen, zonder ie wachten op de toestemming vau ten paus. Berengarius v er!rok om daarvoor te verschijnen, maar op weg vernoineu hebbende, dal eene zanieu- spanning legen liem door zijne vijanden gesmeed was, oordeelde hij bet voorzigtig om zich te verwijderen. Zijne vrees was ook uiei oii^egrc ud. Hel concilie van Parijs veroordeelde niet alleen Bereugarius eu zijne vrienden als keilers, maar bepaalde ook, dat zij, zoo zij hunne dwalingen niet herriepen, met den dood gi rafi zouden worden. Zoo was de siaai van zaken, toen kardinaal Hilde-
braud met eene zending van den paus iu Frankrijk aankwam. Te Tours werd er in 1054- eene kerkverga- deriug gehouden, waarop Berengarius zijne meeningen |
||||||||||
|
vau de heerschende gevoelens var. ziju tijd verschilden.
Hij had de werken van Augustinus met zorg bestudeerd, en had den geest van dien bewonderenswaardige!] man diep ingezogen. Ten bewijze hiervan nemen wij liet volgen Ie over uit een brief, door Neauder aangehaald, dien Berengarius aan de monniken van zijn district rigtte: — „De kluizenaar is alleen in zijne kluis, maar de zonde waakt met verlokkende woorden voor zijne deur, en zoekt hij hem binnenge- laten te worden. Ik, zegt zij, beu uwe beminde, mei wie gij in de wereld b iclcerdet. Ik z;it naasl u aan tafel, ik sliep met u op uw leger, zonder mij deedl gij niets. Hoe «raagde! gij mij te willen verlaten? Ik ben u op den voef gevolgd, en gij z.mdt niLCiicuzond r mij in uwe kluis verborgen te blijven\'r Ik was met u in de wereld, toen gij vleesch aal en wijudronkt; ik zal met u zijn in de woestijn, waargij alleen vau brood en water leeft. In de hel zijn uiel alleen purper eu zijde, maar ook de monnikspij wordt daar gevonden, (lij hebt, o kluizenaar, iets vau hel mijne. Dr natuur vau het vleesch, da .:, is mijne zuster, \'. gelijk met mij verwekt ca met mij opgegroeid. /a>o
lang hel vleesch, vleesch blijft, zoo lang zal ik i uw vleesch wonen. Overwint gij bc\' vleesch door onthouding, zoo wordt gij hoogmoedig, en zie, de zoude is daar. Wordt gij door het vleesch overwoimi il zoodat gij ii aan uwc lusten overgeeft, zie, de zonde is daar. Misschien maakl gij n ni t aaucenigc mensehe- lijke zonde schuldig, ik bcdi • 1 de zoodanige, die van de zinnelijkheid uitgaat; maar wacht u dan voi rilc duivelsche zonden. De hoogmoed is eene zonde aan booze g.....-ton eu kluizenaars geineen.\' Daarop bc-
veelt bij hun het aanroepen der genade of het aanliou-
dendc gebed aan, dat hei reine hart niet toelaat in te sluimeren, als het eeuigc beproefde wapen tegen de zonde, eu gaat dan voort : ,,ik vernaam u niet op uwe krachten ie vertrouwen, zooals Julianus de ketter in den Demetrias deed. Ik denk anders; wanl daarop berust de Christelijke strijd, dal een ieder in liet gevoel zijner eigene gebrekkigheid zich geheel op de genade verlate en erkenne, dat hij mei zijne eigene krachten niets dan het kwade vermag te doen." Hel theologische punt, dat de zorgv iddige aandacht
van Berengarius meer dan eenig ander scheen bezig te houden, was echter het avondmaal. Tusseheu de jaren 1010 en 1050 begon hij do leer der transsub- Btautiatie te bestrijden, die zoo lang als de erkende leer der Kerk was volgehouden, terwijl hij met, do meest mogelijke vrijmoedigheid leerde, dat niet hel werkelijke ligchaam mi bloed vau Christus in het |
||||||||||
|
1=
|
||||||||||
|
BERENGARIUS.
|
331
|
||||||||
|
weifelde, en de geloofsbelijdenis in zijne handen
nemende wierp hij zich er mede op den grond, ten
teekeu van onderwerpingen berouw. Met eigene hand
wierp hij daarop zijne geschriften in de vlammen. Dit
was alles, wat Home verlancrdc, en terstond werd het
. ... I
blijde nieuws der terugroeping vau Berengarius ijverig
loor Duitschland, Frankrijk en Italië verspreid.
Maar de triomf van Rome was van korten duur.
"slechts voor een oogenblik was Berengarius geweken voorde vrees voorden dood. Hij herstelde zich spoedig, en uaauwclijks had hij weder den voet in Frankrijk . of hij onderwees da leer der geestelijke tegen- woordigheid niet dezelfde kracht als tevoren, en voer i:i de hevigste taal tegen den pausen al zijne afge- vaardigden ui;. Hij noemde de Roomscue kerk geen Vpostolischen zetel, maar ecu zetel van Satan. Aan- gaande zjiie terugroeping te Rome zeide hij: „L)e menschelijke goddeloosheid kou door uitwendige Rrachl aan de menschelijke zwakheid eene andere belijdenis afpersen; maar cene verandering van over- l alleen Gods almagtigc werking ten uitvoer brengen." Al- men hem beschuldigde van den eed, dien hij plcgtig afgelegd had, te schenden, was zijn I antwoord: „Een eed te doen, dien men nooit gedaan
moest hebben, is zich van God vervreemden; maar dat terug te nemen, wat men ten ouregte bezworen heeft, is tot God terugkeeren. Petrus zwoer eens, dat : hij Christus niet kende. Had hij in dien goddcloozen
eed volhard, dan moest hij opgehouden hebben een \\postel te zijn." Genadiglijk hersteld van zijn tijde- 1 ijken val, ging Berengarius met zijn werk voort, en verbreidde hij zijne mceniugen op uitgebreide schaal in Frankrijk en in andere lauden van Europa. Geene verdere stappen werden tegen hem te Rome gedaan, als wij eene zachtaardige vermaning uitzonderen, die i hein door paus Alexander 11. gegeven werd, om zijne
secte te verlaten en bij de Kerk niet langer argwaan ! te verwekken. Maar gelijk hij /.elf zi ide, hij konzijue
I ware overtuigingen niet verloochenen.
Spoedig daarop werd Hildebrand, de vriend van
I Berengarius, paus onder den naam vau Gregorius VU.
Eene zijner eerste ofGciëele daden was het bijeenroe- | pen in 1070 vau een concilie te Poitiers in Frankrijk,
ten einde den strijd uit te maken, die zoo lang over het onderwerp der transsubstantiatie in dat land ge- woed had. Zoodanig was echter de opgewondenheid, die op het concilie heerschtc, dat Berengarius bijna als slagtoffer er van gevallen was. Daar Gregorius schipbreuk geleden had in zijne poging om aan den theologischen twist een einde te maken, riep hij |
|||||||||
|
kalm mogt blootleggen, en de valsche beschuldiging
mogt weerleggen, die vele geestelijken tegeu hem inbragteu, van te gelooven, dat slechts brood en wijn, maar niet het ligchaam en bloed vau Christus in het avondmaal tegenwoordig Maren. Ifet gelukte hem o:n tot voldoening van Hildebrand aan te toonen, dat hij het brood en den wijn na de wijding als het lig- ehaani en bloed van Christus erkende. De legaal j deed nu stappen om liet misnoegen, dat door geheel
j Frankrijk over het onderwerp ontstaan was, te doen
ophouden. Bercngarius herhaalde de belijdenis van zijn geloof aan de werkelijke tegenwoordigheid van Christus in het avondmaal voor een concilie van Fran- I sche bisschoppen; en tien cenige hunner aan de op-
regthcid van zijne belijdenis twijfelden, stemde hij er \' in toe om bij ecde te erkennen, dat hij met zijn hari
geloofde, wat hij met zijn mond gezegd had. Daar zijnetegenstandersnict instaat waren om te begrijpen, dat cene geestelijke tegenwoordigheid evenveel regl heeft urn werkelijk genoemd te worden als eene lig- chamelijke, vatten zij den verkeerden indruk op, dal Berengarius door vrees er toe gebragt was, om zijne mceaingen ie herroepen en zijn geloof aan dr trans- I s:\\ibstaiitiatic te belijden. Tocu zij nu bevonden, dat
hij de leer der Kerk even scherp bestreed, als hij te voren gedaan had, beschuldigden zij hem van zijne belijdenis te verloochenen, een meinecdige te zijn, en tul zijne oude dwaling te vervallen. Hildebrand had gehoopt den storm te doen bedaren, door Berengarius met zich naar Home te nemen; dil plan werd echter door den dood van Leo IX. verijdeld. Eindelijk trok Berengarius in 105\'J naar Rome, van voornemen zijnde om zijne zaak voor den toenmaligcn paus Ni- colaas H. te brengen. \'Hij verwachtte natuurlijk, dal hij door Hildebrand beschermd zou worden, doch hierin vond hij zich teleurgesteld. Hij werd opgeroc- pen om voor eenc vergaderingvan 113 bisschoppen te verschijnen. Eene geloofsbelijdenis, dooi- kardinaal liiiniberi opgemaakt, werd hem voorgelegd, /ij was in zulke uitdrukkingen vervat, dat alle mogelijkheid voor eene geestelijke verklaring afgesneden was, daar zij in hoofdzaak het volgende, bevatte : „dat het brood en de wijn na de wijding niet enkel een sacrament zijn, maar liet werkelijke ligchaam en Kei werkelijke bloed van Christus, en dat dit ligchaam door de han- ■ den der priesters aangeraakt en gebroken wordt, en
1 door de tanden der geloovigen wordt fijn gemalen,
nnjt enkel up e< ne sacramentale wijze, maar in waar- heid." De uitslag was vernederend. De goede man werd door de vrees voor den dood overmand. Hij |
|||||||||
|
BERENGARIËRS.
|
|||||||||
|
332
|
|||||||||
|
Berengarius naar Rome. Hij ging er heen, en op eeue
vergadering, op Allerheiligcndag gehouden, bragt hij eene geloofsbelijdenis, gelijk aan die welke hij vroeger te Tours aangenomen had, voor den dag, welke in- hield, dat hij aan de werkelijke tegenwoordigheid van Christus in het avondmaal geloofde, zonder verwijzing op het ware twistpunt, of liet eene geestelijke of eene ligchamelijke tegenwoordigheid was. Gregorius ver- klaarde zich, even als vroeger, voldaan, en gebruikte elk middel om Berengarius uit de magt zijner tegen- standers te verlossen. \\ 1 zijne pogingen waren echter vergeefsch. De eiseh werd gedaan, en de paus was niet in staat om dien Ie weerstaan, dat Berengarius openlijk een eed zou afleggen, dal hij in waarheid de geloofsbelijdenis, die hij opgemaakt had, aannam, en als een bewijs voor zijne waarheidsliefde, dat hij zich aan de vuurproef zou onderwerpen. Do paus zond hem echter een bijzonder berigt, dat hij de wreedc proef, die men voorstelde, niet zou ondergaen; en waarschijnlijk om de onverdragelijke geestelijken tc- vreden te stellen, gaf hij bevel, dat een monnik, in wieu hij het grootste vertrouwen stelde, door een streng vasten en gebed den wil van de Maagd Maria op dit punt zou vernemen. Het antwoord was, zooals de paus begeerd had, eene geheel e regt vaardiging van Berengarius, waarbij verklaard werd, dat zijne leer in overstemming was met de Schrift, en dat het geheel voldoende was om te zeggen, dat het brood na de wijding het werkelijke ligehaam van Christus was. De tegenovergestelde partij hield zich middelerwijl
onledig met pogingen te doen, om de plannen van Gregorius te verijdelen. Zij slaagde er in om Beren- garius te "Rome te doen ophouden tot de bijeenkomst der synode, die daar gewoonlijk in de Vasten verga- dert. Hel plan slaagde maar al te goed. Gregorius zag, dat hij verdacht werd van den ketter te bcgun- stigen, door de oogen voor zijne ketterij te sluiten, en daar hij een zeer listig man was, zonder beginselen, aarzelde hij niet om zijn vriend op te oil\'crcn, ten einde de achterdocht van zich af te koeren; hij beval derhalve, dat Berengarius zich voor de verzamelde geestelijken op den grond zou werpen en zou belijden, dal hij tot nog toe gedwaald had. Nogmaals zag men het treurige schouwspel, dat een Christen, die zich een dapper verdediger der waarheid betoond had, plotseling door de kracht der verzoeking overmand werd, zich op den grond wierp en goddeloos beleed, dat hij gedwaald had. De vijand juichte zouder twijfel over zijne schijnbare zegepraal. De paus verklaarde aan den vernederden mm. dat de vergadering met |
|||||||||
|
zijne terugroeping volkomen tevreden was, en ver-
maande hem om niet langer over het avondmaal met iemand te twisten, tenzij met het doel om de dwalenden tot liet geloof der Kerk terug te brengen. Berengarius keerde naar Frankrijk terug met brieven
van bescherming van den paus, die hem den geloovi- gen aanbeval als een zoon der Roomsche kerk, dien voortaan niemand moest kwellenof eenketternoemen. Hij maakte een verslag van zijn verhoor te Rome op, en wees in taal van het diepste berouw op zijne schandelijke ontkenning van hetgeen hij wist, dat de waarheid was; hij besloot het treurige verhaal met deze treilende woorden: „God van alle magt, Gij die Uwc Almagtige magt voornamelijk openbaart door vergeving en mededoogen, heb genade met hem, die zich schuldig belijdt aan zulk eene groote goddeloos- heid; en gij ook Christen-broederen, in wier handen dit geschrift komen mogt, toont uwc Christelijke liefde: leent uw medegevoel aan de tranen mijner belijdenis; bidt voor mij, dat deze tranen mij het medelijden van den Almagtige mogen verwerven." Berengarius ge- voelde zonder twijfel, dat voortaan in hem als openbaar man geen vertrouwen meer gesteld kon worden. Hij besloot derhalve zich van het wereldtooneel te ver- wijderen, en de jaren, die hem op aarde nog mogten overblijven, in eenzaamheid eu afzondering door te brengen. Hij zette zich daarom op het eiland St. Cosmas nabij Tours met der woon neder, waar hij in 1088 in hoogen ouderdom overleed. Welk een smar- lelijk voorbeeld biedt het leven van dezen grooten man aan van de noodzakelijkheid voor een ieder, om de vermaning te overwegen: „Zoo dan die meent te staan, zie toe, dat hij niet valle." De kanunniken van Tours houden de nagedachtenis van Berengarius nog in groote ccr. Op den derden dag van Paschcn gaan zij jaarlijks naar zijn graf op het eiland St. Cosmas, eu zeggen daar plegtig zekere gebeden op. BElU\'LNTGARTfiRS, Christenen in Frankrijk en
andere landen in de elfde eeuw, die de gevoelens van
\' Berengarius over het avondmaal aannamen. Zij wei-
! gerdeu hardnekkig om de leer der transsubstantiatie
: aan te nemen, en beweerden stoutmoedig tegenover
; de heerseheude meeningen van dien tijd, dat het brood
! en de wijn bij het avondmaal niet werkelijk en in
j substantie in het ligehaam en bloed van Christus
veranderd worden. Zij kantten zich aan tegen elk
i begrip van eene ligchamelijke tegenwoordigheid van
Christus in het avondmaal, zeggende dat Christus, die
de waarheid is, zich zon tegenspreken, zoo het brood
en de wijn, welke hij als tegenwoordig aanneemt, niet
|
|||||||||
|
883
|
|||||||||
|
BEREN.
|
|||||||||
|
wordt bij het avondmaal ten hemel opgeheven. Het
ligchaam van Christus wordt geheel ontvangen door- den inwendigeu mensch, met het hart, niet met den mond der geloovigen. Het ware ligchaam wordt op het altaar vertoond, maar op geestelijke wijze voor den inwendigeu mensch. Het waarachtige, onvergan- kelijke ligchaam van Christus wordt op geestelijke wijze allecu gegeten door hen, die leden van Christus zijn. Do vromen ontvangen met het zigtbare uitwen- dige teeken (sacrament) te gelijk de onzigtbare zaak, die door het tecken wordt uitgedrukt, maardegod- deloozen worden alleen de teekenen deelachtig." Zooals het gewoonlijk gaat met, hen, die tegen de
hcersehende meeuingen van den lijd, waarin/.ij leven, oproeijen, werden ook aan de Bercngariërs gevoelens toegeschreven, die z\'j nooit koesterden. Zoo werden zij beschuldigd van de wonderen te ontkennen, alleen omdat zij weigerden de leugenachtige, wonderen te erkennen, die zoo ruimschoots door de bijgcloovige schrijvers der Middeleeuwen verhaald werden, euvau de waarheid der Evangelische verhalen te loochenen, omdat zij nicl toestemden in de verklaring, die door de moederkerk van ecnige gedeelten er van gegeven werd. Maar terwijl al de tegenstanders der transsub- stantiatie in de elfde eeuw onder den naam van Bc- reugariers gerangschikt werden, moet men toch niet begrijpen, dut zij allen do meeuingen van Bereugarius gestreng aannamen. In tegendeel, sommige hunner weken zoo zeer van zijne inzigteu af, dut zij, terwijl zij de transformatie van het brood ontkenden, vcrou- derstelden, dat liet ligchaam van Christus met de onveranderde substantie van het brood vereenigd werd. Andere daarentegen vergenoegden zich met zich aan te kanten tegen de leer, dat zelfs onwaardigecommu- nicauteu hei ligchaam vau Christus ontvingen, en waren vau meening, dat zulke communicanten slechts brood en wijn ontvingen. Onder vele verschillende wijzigingen vau verklaring werd de transsubstantiatie verworpen door velen, die, toen de bijzondere naam van Berengariërs verdween, eeuw na eeuw inverschil- leude deelen vau Europa voortgingen met dciuzigten der Kerk op dit puntte bestrijden, hoewel zij steeds in haren boezem bleven. De Hervorming der zestiende eeuw bragt de zaken tot een crisis, en van dien tijd af heeft het aanuernen of het verwerpen van het leer- stuk der transsubstantiatie een belangrijk punt van onderscheid tussehen de Roomsch-Catholieke en de Protestantsche kerken uitgemaakt. Zie Tbaxssü\'B- siantiatie. BEREN", monniken van Miugrelië in den Caucasus.
|
|||||||||
|
langer daar waren. Wat het ligchaam van Christus
aangaat, wordt de wijze, waarop Berengarius, en naar hem zijne volgelingen, redeneerde, door Neander aldus opgegeven: „Het ligchaam van Christus, zeidehij,is thans verheerlijkt in den hemel, en kan aan ziunelijke aandoeningen niet langer onderworpen zijn. Het kan daaruin noch in zijn geheel, noch ten deele c»j> nieuw geboren of op eigenlijke wijze medegedeeld worden, terwijl het bovendien een onwaardig spel zou zijn, dat het, daar het avondmaal millioenen malen wordl uit- gereikt, millioenen malen van den hemel nederdaalde en derwaarts wederkeerde. Een zijner lievelingsge- zegden, waarvan hij zich meermalen bedient, is hei woord van Paulus (2. Cor. V:4f>): Indien wij ook Christus naar het vleeseh gekend hebben, nogtans keuuen wij Hem nu niet meer naar het vleeseh; en zoo beroept hij /.ie!, ook op de verzekering van Petrus, dat Christus, de Verheerlijkte, eerst bij de wederoprigl ing aller dingen weder zigtbaar verschijnen zal. Met dat al meende Kereiurarius, in een zekeren, of zooals hij zelf zegt, figuurlijken zin te kunnen zeggen, dat brood en wijn het ligchaam van Christus waren. Maar ofschoon hij in die uitdrukking dus mei Ratramnus overeenstemde, zoo verstond hij daarmede toeli niet, even als deze, dat de Goddelijke Logos door brood en wijn zich mededeelde, en dat die teekenen in zoo verre gelijk werden aan het ligchaam van Christus, hetwelk den Logos bij zijne verschijning in de wereld ten voertuig gediend had, en de plaats ervan vervangen konden: maar hij wilde daarmede te kennen geven, dat deze teekenen door Christus ingesteld waren met het doel, om de geloovigcu op eene levendige wijze te herinneren, dat Hij voor hunne behoudenis Zijn leven gegeven heeft, en dat allen, die zich dat behoudende lijden van Christus toeëigenen, en daarbij door den invloed van Gods geest tot eenc waarlijk bovennatuur- lijke gemeenschap met Hem verheven worden, zoo levendig Zijne tegenwoordigheid gevoelen, alsof Hij nog ligcharaelijk bij hen was. Tot die geestelijke toeëigening van het lijden van Christus bij de gcloo- vige herinnering Zijns doods bragt hij terug, wat de Heer in het. zesde hoofdstuk van het evangelie van Johannes zegt, hoewel hij ontkende, dat daar van het avondmaal gesproken werd. Ook wees hij er op, dat het beeld van eten en drinken zeer dikwijls in het dagelijksehe leven ter aanduiding van eene geestelijke toeëigeuing werd gebruikt, en toonde hij in frettende voorbeelden aan, dat dit met name in het Nieuwe Testament zeer gewoon was. Christus, zeide hij, daalt niet van den hemel neder, maar het hart der geloovigen |
|||||||||
|
BERESCHIÏH.
|
|||||||||
|
334
|
|||||||||
|
Deze monniken worden in de orde opgenomen door
het zetten van een kalotje oflederen kap op hun hoofd, en van dien tijd afzijn zij verpligt om zich te onthou- den van dierlijk voedsel en hun onderrigt te ontvangen van de andere Beren. Zij lezen de mis in de taal van Georgië. De priester, die zijn gewaad in een ledere» valies, ecne hoeveelheid wijns in eene kalebas, een klein brood onder den arm en eene waskaars in de hand heeft, begint zijn oremus nabij de kerk, waarin hij de mis zal vieren. Zoodra bij aan de kerkdeur ge- komen is, legl hij zijne bagaadje neder, cu bogiul op het heilige bout te slaan, iiamel ijk op ecu klein plankje van de lengte en breedte ecner palet, ten einde eene verecniging te zaïnoti te roepen. Als het volk biieen is, beweegt hij eene kleine schel, stecktzijne waskaars aan en gaal, zijne bagaadje opnemende, in de kerk, waar hij zijn priestergewaad aautrekt, en gedurende dien tijd met hoorbare stem degewouegebedenopzegt. Zoodra hij uitgerust is, spreidt bij ecu sehoon linnen laken over het altaar of de commnuietafel, zei oen bord, dat bij als eene palene gebruikt, aan den kut. waar de Evangeliën, en ecne kntik aan den kant, «aar do Zendbrieven liggen, terwijl hij het brood, dal hij van voornemen is te wijden, er tusschen plaatst. Nu L\'iei hij wijn in den kelk, neemt het brood en snijdt bet in kleine stukjes, Icl;; die op de paleue, i n plaatst daarover de camera, d. i., eene ster van h halve cirkels gemaakt. Als hij toevallig Te veel brood gesneden heeft, legt bij het overtollige ter zijde, < n bedekt de patene met een sehoonen linnen doek cu den wijn met ecu anderen. Daarna gaat hij naar eene zijde van het allaar, laat zijne kasuifel, als hij er eene heeft, achter zich vallen, zegt hel Paternoster op, leest den Zendbrief en daarna het Evangelie, cu zingt mot het misboek in de hand bet credo in bet midden der kerk, met nog eenige gebeden voor l.c> misofler. Dan tcrugkeerende naar de eommunietafel, uceinl bij den sluijer, waarmede de patene bedekl was, en werpt dien over zijn hoofd, vat de patene in zijne linkerhand, brengt die ter hoogte van zijn voorhoofd, en den kolk in zijne regterhand, en houdt dien tegen zijne borst, Dan gaat bij met een langzamen on statigen tred naar de verzamelden, totdat hij hel midden der kerk bereik! heeft, en gaat dan met de elementen van beiderlei soort rond, terwijl bij een gezang zingt, en degcmi ent e ter aarde ligt of verscheidene diepe buigingen maakt. Zoodra hij weden- aan bet altaar teruggekeerd is, zot hij den kelk on de patene op hunne plaats, neemt den sluijer, dien hij over ziju hoofd ltad geworpen, weg, houdt dien voor de elementen, zesrt verscheidene jre- |
|||||||||
|
beden op, on spreekt eindelijk met hoorbare stem en
op een zingenden toon het formulier der wijding over liet brood en dcu wijn uit. Met de ster, waarmede hij over de patenc^n den kelk bet toeken des kruises beeft gemaakt, maakt hij verscheidene andere teckenenover beide elementen. Mot bet gewijde brood, dat bij eerst boven zijn hoofd opligt, terwijl hij verscheidene ge- beden opzegt, maakt bij neg driemaal bet teekeu des kruises, on slcekl hel dan in /.ju mond en eet bet op. Als er e .\';e_r ■ ki uimels op de patene blijven, verzamelt bij ze zorgt uldig en eet die insgelijks op. Als bij den wijn drinkt, houdt bij den kelk met beide handen vast. Al deze ceremoniën verligt bij met zijn gelaat naarde nte. Het brood, dal bij de mis gebruikt wordt, is rond. weegt ongeveer oen ons, en is gemaakt van meel, water, tarwe en wijn. liet toeken, dat op het brood wordt gezet, is gelijk aan dat van de Grieken te Constautiti ipel. De Beren vasten zeer dikwijls, en als zij zulk een belangrijken pligl nalaten, verbeelden :-,ij ziele dal de schuld van zulk eeue zonde slechts door een tweedeu doop weggenomen kan worden. Zij ver- bieden liet eten van vleesob. van welke soort ook. Zij veronderstellen, dal onze Verlosser gedurende Ziju gcheele levennooil dierlijk voedsel geproefd hoeft, on .la\' Mij lei paasobinaal met viseh alleen vierde. De Beren zijn gewooulijk als Icekcu gekleed, met dit onderscheid, dal /.ij bel baar on den baard laten groeijen, en van hunne kindsebheid af aan onthouding gewend worden. De naam Boren wordt ook aan verschillende Min-
grelische nonnen gegeven. Menige dezer ziju jonge vrouwen, die van het huwelijk afstand gedaan hebben; andere zijn dienstboden, die na den dood van baar meester me\' harcr meesteressen Beren worden; nog andere /.ju weduwen, die nooit weder huwen, of, in sommige gevallen, van bare echtgenoot en gescheiden ziju, terwijl niet weinige bet leven van eeue Bore uit armoede omhelzen. \\1 die nonnen van Mingrelië ziju in bc; zwart gekleed, en bedekken zich bet hoofd met een zwarten sluijer. Zij zij unietin kloosters opgesloten, en kunnen bel nonnenleven vaarwel zoggen, zonder dat men baar te laste kan leggen dat zij eeue gelofte gebroken hebben. BERESCHITH (Hebr. in het begin), de naam door
de Joden aan liet boek Genesis gegeven, omdat bol in hot Hebrecuwsch met dit woord begint. Salomo Meii\\ oen beroemd Cabbalistisch Jood in .1 606 geboren, die door de Joden van zijn tijd, niet alleen in Judea, maar over de geheele wereld, als oen orakel goraad- plcegd werd. tot bet Christendom bekeerd ongedoopt |
|||||||||
|
BERESCHITH • - BERNARD.
|
|||||||||
|
335
|
|||||||||
|
zijnde onder den naam van Prospcrus, verklaarde
de drijfveêren zijner bekcoring uit dit enkele woord Bereschitli, waarin hij al de geheimenissen derChris- telijke godsdienst ontdekte. De wijze, waarop hij tot deze zonderlinge gevolgtrekking kwam, zal onzen lezers misschien niet onwelkom zijn. „Het. woord Bercsehith, in het begin," zeide hij, „maaktgeen volle- digen zin uit. Er ontbreekt iets aan, dat de Cabbalis- tisclio leeraars op deze wijze aanvullen : „In het begin aller dingen," of, „in het; begin der schepping." God gebruikte deze ellipsis om aan te duiden, dat er eene geheimenis in deze woorden was, die het voor de (,\'abbalisten weggelegd was om te ontdekken. Eerst, door dit woord te verdcelen, verkrijgen wij Bar Asehit, dat beteckeut: Hij plaatste dcn7>oii. Dus ontdekken wij lui bestaan van den Zoon van God in het eerste woord \\au het Heilige Boek. Verder. God noemt hem Bar, dat ook tarwekorrel beteekent, omdat die Zoon in iiel brood des avondmaal* aangebeden moest worden. Voor Prospcrus was deze redenering afdoend. Maar God heeft drie namen gegeven aan de tarwe, met juiste belrekking op de drie toestanden van den meusch. Tarwebrood werd degau genoemd, dat is, uit den tuin genomen, omdat, in den slaat der on- schuld, de menseh zijn voedsel moest ontvangen van den boom, dien God iu het aardschc paradijs plantte. Het wordi ook ehilta genoemd, een woord afgeleid van een ander, dat zoude beteekent, omdat de menseh het eten moest na i\\m val. En in de dm\\c plaats, onder het evangelie, moest de Zoon hel brood des tevens voor gcloovigen zijn; het kwam llem daarom goed voor, dat de namen voor het brood en den Zoon dezelfde zonden zijn, en dal beide evenzeer afgeleid zouden worden van het eerste woord van bet boek Genesis. Verder, door zes woorden te stellen in de plaats van de zes letters, vond Prospcrus den Zoon in de eerste letter, den Heiligen Geest in de tweede, den Vader in de derde, en in de drie overige letters de woorden: ,.De Dricëcnhcid is eene volmaakte eenheid." Derhalve vond deze Jood, door eene enkele inspanning en door een enkel woord, de leer der Drie- ëenheid. Verder inerkl hij aan, dat de Zoon het eerst gemeld wordl, omdat Hij het was, door wien alle dingen gemaakt werden; dat de Heilige Geest vervol- geus gemeld wordt, omdat hef de Zoon was, die hem zond, gelijk blijkt uit de woorden: „Indien ik niet wegga, zoo zal de Trooster tot u niet komen; maar indien ik heenga, zoo zal ik hem tot u zenden;" en dat deze schikking overeenkomt met liet gebruik der Christelijke kerken, die het Paaschfeest eu den He- |
|||||||||
|
melvaartsdag vóór Pinkstereu vieren, en dan het feest
der Drieëenueid. BERESCHITH, het tweede gedeelte van deJood-
schc Cubbala, zoo genoemd ter cere vau het eerste woord, dat in het Boek Gods voorkomt. Dit gedeelte vau de Cabbala omvat de studie vau het stoffelijk heelal, waarschijnlijk omdat de eerste woorden in Genesis zijn Bereschith it/ra, in het begin schiep Hij. Zie Cabbala. BERXARD. Deze groote man werd in het jaar
1091 te Fontaiues iu Bourgondië geboren. Aan de vroomheid zijner moeder was hij veel van dien god- vruchligen geest verschuldigd, die hem zoo zeer kenmerkte. Zelfs toen bij nog een kind was, gaf hij reeds bewijzen van een diep godsdienstig gevoel. De dood zijner moeder werd- echter voor een tijd lang gevolgd door ecu achteruitgang van zijn geestelijk leven en zijne geestelijke kracht, die spoedig plaats maakte voor eene volkomene reactie, en hem er loc leidde, om het besluit te nemen zich vau de wereld af te zondereu en een monnik te worden. De gedachte aan de innige vroomheid zijner moeder deed hem dikwijls iliepaau, cui>ij zekere gelegenheid, terwijl idj op reis was, overmande hem de gedachte aan haar zoo zeer, dat hij zich gedwongen gevoelde om eene kerk op den weg binnen Ie treden, waarin hij onder een tranenvloed zijn hart voor God uitstort Ie, en de gelofte ileed om van dat oogenblik af zich uitsluitend aan Zijne dieust te wijden. De invloed vau zijn heiligen ijver werd spoedig gevoeld door de andere leden van zijn huisgezin en door verscheidene bloedverwanten en keunissen. Xaar den geest zijns tijds zich verbeel- deude, dat God het best gediend wordt door een monnikenleven te leiden, trad hij in 1113 het klooster van Citëaux binnen, en voegde hij zich mei dertig zijner medgezelleu bij de gestrenge orde der Cisterciënzen, die slechts weinige jaren te voren gesticht was. Bemant was door en door een monnik. Hij dreef
het ascetismus veel te ver, en verzwakte zijn ligehaam zoo zeer, dat hij laterniet in slaat was om zijne pligten volkomen te vervullen. Slechts drie jaar bleef hij te Citeaux, doch gedurende dien tijd verwierf hij zich zulk een grooten naam. dat hij, hoewel nog slechts vijfen twintig jaar oud, tot abtvaneen nieuw klooster benoemd werd, dat te Clairvaux was gesticht. Dit was het begin van een nieuw tijdperk in de geschiedenis vau het kloosterleven. Mensehen vau allerlei rang werden tot de, Cistcreisehc orde aangetrokken, met- tegenstaande hare bekende gestrengheid. Talrijke kloosters ontstonden er iu de woestijnen, naar het |
|||||||||
|
- BERYLLIÊR8.
waren onderscheiden door hunne witte kappcu, die
der eerstgenoemde door hunne zwarte. Om de onge- pastc gevoelens van beide partijen jegens elkander j te doen ophouden, stelde Bernard een stuk op, dal de i betrekkin-- lusschen de iwee orden aanwees. Becds in zijn tijd was men begonnen met bijzondere eer te bewijzen aan de Maagd .Maria, voortkomende uitliet denkbeeld, dat zij zonder zonde ontvangen was. Ken feest, een gevolg van deze mcening, werd ter ccre der Onbevlekte Ontvangenis ingesteld. Zulk een stap maakte de heilige verontwaardiging van den vromen Bernard gaande, en over dat onderwerp rigtte hij een vertoog tot de kanunniken van de kerk te Lyon, die hel feesl hadden ingesteld. De scherpste strijd, waarin deze waakzame beschermer der waarheid gewikkeld werd, was die, welken bij tegen Ahclard voerde, over hetgeen hij als de grondslagen van het Christelijke stelsel beschouwde. Hierop volgde een geschil van een eenigzins dcrgelijken aard met een veel minderen, maar toch bekwamen tegen kantcr, Gil bert de la I\'oirec, aartsbisschop van Poitiers. De inzigten van Bernard over de bijzouderc leerstellingen van Int (\'hristendoni waren bijzonder bepaald en duidelijk. Hij was niet alleen een van de eerste godgeleerden van zijn eigen tijd, maar ook van verscheidene eeuwen vroeger en later. Hij was streng Augustijnsch op hel punt van de meeste voorname leerstellingen van het Christelijke stelsel. Hetzij men hem als een hervormer van het kloosterleven, als godgeleerde, of als Christen bc- schouwt, de abt van Clairvaux beeft het regtom eene voorname plaats te beklceden onder die mannen, die de indrukken hunner voetstappen op het zand destijds i hebben achtergelaten. B KKS \\ H DIJ N EN. \'/ie CistertiLxzen.
BKK YLLlh\'KS, eene (\'bristen-seete iu de derde
eeuw. Zij ontleenden hun naam aan hun stichter licrvllus, bisschop van Mostra in Arabic, een der geleerdste mannen van zijn tijd, die in 2150 leefde. Hij onderwees eene wijziging van de Monarchiaamehe leer over de natuur van Christus, en beweerde, dat de Zoon van God geen afzonderlijk persoonlijk bestaan had vóór de geboorte van Christus, toen de f ioddelijkc natuur Hem als eene uitvlocijing vanden Vader mede- gedeeld werd. De voortplanting dezer leer verwekte een scherpen strijd in de kerk, en in het jaar 244 kwam ereene synode te Bostra bijeen, om over het onderwerp te beraadslagen. De grootc Origenes, die op dien tijd te Ciesarea Stratonis in Palestina woonde, de tegen* overgestelde leer van den Logos bepleit hebbende, zag zich in dezen nieuwen strijd geroepen. Hij trad |
||||||
|
33(J BER.NARD1JNEN
voorbeeld van dat van Clairvaux. Binnen den korten
tijd van zeven en dertig jaar vermeerderde hel aantal kloosters dezer orde tot zeven en zestig; en bij den dood van Bernard, in 1153,bestondcn er honderd zes) ig kloosters, die in alle deelen van i!nroj>a onder zijn \' invloed geslicht waren. Souvercinen, vuisten ;\'ii pa usen raadpleegden hem evenzeer. Hij verschillende gele- i genheden drongen zeer belangrijke sleden bij hem op het aannemen van het, bisschoppelijk ambt aan ; maar j hij was zoo gehecht aan hel monnikenleven, dat hij al zulke uitnoodigiugen van de hand wees. Allen rondom hem zetle hü lot werken van weldadigheid en liefde aan. Jlij legde den monniken onder zijne zorg eene voortdurende arbeidzaamheid op, en in plaats vandie blinde onderwerping Ie eischeu, die bijna altijd als eene noodzakelijke deugd van een monnik gevraagd j is, noodigdc hij zijne ondergeschikten in bet klooster uit, om hun eigen naaiiwgczcl oordeel te gebruiken overal de bevelen \\nu hun voogd, terwijl hij trachtte de Apostolische vermaning bij ben ingang Ie doen j vinden: „Beproeft alle dingen; behoudt het goede." Hij aarzelde in zijne briefwisseling niet paus funo-
centius II. niet om hem mede Ie dcelcn, dat de pausen . I hun gezag door niets meer verzwakt hadden dan door er misbruik van te maken, liet is ecnigzins vreemd, dat een man van zulke blijkbare talent en enervarenheid in vele zaken in het denkbeeld verviel, dal God door hem wonderen verrigt had. i\'hi toch is liet mogelijk, i dat zulk een indruk ontstaan is uil den buitengewoncu invloed, dien hij wist, dat hij over de geinocd< ren der \'■• menschen bezat. De wonderdadige gaven van Bernard j werden echter betwijfeld, zoo niet ontkend, dooreen j man van grootc onderscheiding in zijn tijd, Abelard, ! gevolgd door zijn leerling Bercngarins. Maar de abt van Clairvaux was met te verheven beginselen bezield, ! om veel belang te hechten aan het ingebeelde bezit van wonderdadige kracht. De deugden en de bemin- nelijke geaardheid van den waren Christen stonden bij hein in veel hooger achting. Liefde beschouwde i hij, en beval hij zijnen monniken aan, als de ziel van alle volmaaktheid, en daarom ontving hij den naam 1 van den man der liefde. Christus, de openbaring van ! de liefde Gods, was bij hem alles en alles, en eene [ verwijzing op Chris! us de ziel van lul Christelijk leven, j ])e zuiverheid van lïernards vermaningen verhin- l
derde niet, dat zelfs gedurende zijn leven d" meesl ongepaste onecnigheden onderde monniken ontston- den. Gevoelens van naijver en haal ontstonden lusschen de oude orde der Cluniacenzcn en de nieuwe orde der Cisterciënzer. De monniken der laatstgenoemde |
||||||
|
BESNBDENEN (DY,) — BESNIIDENIS.
|
||||||||||
|
337
|
||||||||||
|
daarom met Bcryllus in oen geschil, en ile uitslag
hiiMvnu was, da) deze van zijne dwaling overtuigd werd. Dit is het verhaal van Eusebius, en Tliëronymus berigt ons verder, dat Bcryllus een In-iel\'van dankbe- tuiging aan Origenes zond voor het onderrigt, dal hij van hem omvangen had. Be werken van Bcryllus bestaan thans niet meer. BESNEDENEN (De), eene sectc van judaïscrende
Christenen, welke in de twaalfde eeuw in Lombardije ontstond. T)e BeMiedcnen kregen dien naam, omdat zij, met andere Joodscbe gebruiken, ook do besnijdenis In acht namen.Zij werden ook PASA(;i\\i(zicald.)genocin 1. BESNIJDENIS, een gebruik door de Joden en
verschillende andere natiën van zeer vroege tijden af in acht genomen. Veelhecfl men getwist over den tijd, waarop zij het eerst werd ingesteld. liet eerst e authen- tieke verhaal van hare instelling wordt gevonden in Gen.XVII : 10,11: „Dit is Mijnverlc nd,datgijlicden houden znlt tiissclien Mij en tusschrn n, en tussehen uw zaad na u: dal al wat mannelijk is, u besneden worde. En gij zult het vlecsch uwer voorhuid besnijden; en dal zal tot een terken zijn van hel verhoud (ussclicn Mij en tussehen u." Hieruit blijkl (liiidclijLil.il hel gebruik ingesteld werd, om door Abraham en zijne mannelijke nakomelingen in alle geslachten iu aeiit genomen te worden, als liet treken van een verbond, da! (iod mei de Joden sloot. Ilerodotus, die meer "dan duizend jaar na de dagen van Mozes leefde, is de oudste ongewijde schrijver, die op hel gebruik verwijst, en hij verklaart, dat het lang vóór zijn lijd beslaan inrit hij verscheidene natiën, inzonderheid hij de Egyptenaren en de Ethiopiërs. Eenigen hebben bewei rd, dal hel gebruik eerst onder deEgyptenaren bekend was; maar men moet bedenken, dal wij in het verhaal \\-m\\ Mozes lezen, dal de Israëlieten besneden werden, vóór zij naar Egypte gingen, en derhalve van de Egyptenaren de besnijdenis niet overgenomen kunnen hebben. Bo- vendien blijkt het niet uil de gesclmttcn vau Mozes, die men, om niet te spreken van hunne inspiratie, algemeen als de oudste gesehiedrollen, die bestaan, aanneemt, dat de Egyptenaren de besnijdenis vóór bare instelling ten tijde vau Abraham uitoefenden. In tegendeel, ons wordt berigt, dat Abraham de knechten besneed, die hij met zich uit Egypte had gchragt. Jeremia en Ezechiël rangschikten beiden de Egypte- nareu onder de onbesnedencu. Zoo lezen wij in Ezech. XXXI : 1 S : „W ien zijt gij alzoo gelijk in heerlijkheid en grootheid, onder de hoornen van Eden ? ja gij zult ucdergevoerd worden, met de boomen van Edeu, tot het onderste deraarde; in liet midden der onbesnedenen |
zult gij liggen, met de verslagenen dooi- het zwaard.
Dat is Pharaö en zijne gansche gemeente, spreekt de Heere Heere." .Ier. IX : 2~>, ld: „Ziet, de dagen komen, spreekt de Heere, da! Ik bezoeking zal doen over alle besuedeneu, nu! liegenen, die de voorhuid ii \'bbcn: over Egypte, en over Juda, en over Edom, en over de kinderen Ammons, en over Moab, en over allen, die aan de boeken afgckorl zijn, die iudewoestiju wonen; want al de Heidenen hebben de voorhuid, maar bet gansehn buis Israëls heeft de voorhuid des harten." liet schijnt derhalve veel waarschijnlijker, dal oc Egyptenaren het gebruik van de Israëlieten overgenomen hebben. Natuurlijk kunt de vraag op: Mei welk doel werd
de besnijdenis ingesteld? Men kan het als tweeledig beschouwen, als een teeken en eene bezegeling. Tiet eerste en duidelijkste doel van dit gebruik was, om een teeken Ie zijn van liet verbond, dat (iod met tic Joden in den persoon van hunnen voorvader Abraham sloot. Hei was een onderscheidend teeken bij elk mannelijk Israëliet, dat de natie van de overige wereld afscheidde, en hare bijzondere betrekking mei den waren God aanduidde, als Zijn eigen gekozen ver- bondsvolk. En nog meer. dil gebruik was eene herin- neriug voor Abraham en zijne nakomelingschap vau hunne verbindtenis om (jiods volk te zijn, aan Zijne dienst gewijd. De Israëliet, dit kenmerkend leeken aan zijn ligchaam ronddragende, werd daardoor er sleeds aan herinnerd, dat hij onder de heiligste vorpligl ing \\vas, om aan oen roem van zijn verbonden (led gewijd te zijn. Uil vele gedeelten der Heilige Schril\'l blijkl ook, dat de besnijdenis ten doel gehad heeft, om, als in eene figuur, cenige /.eer belangrijke zedelijke waarheden aan te duiden. Zoo wees zij de noodzakelijkheid aan vau „de uittrekking van het ligchaam der zonden des vleesehes," „hel vleesehte kruisigen met de bewegingen en begeerlijk bei len,"„het hart te besnijden om den Heer lief Ie hebben mei het gansche hart en met de gansche ziel." Eu Jeremia drukt de figuurlijke beteckenis vau de inzetting nog sterker uit (IV : I) : „Besnijdt u den Heere, en doet weg de voorhuiden uwer harten, gij mannen van Juda en inwoners van Jeruzalem! opdat mijne grimmigheid niet uitvare als een vuur, en bramle, dat niemand blusseheii kunne, van wege de boosheid uwer liandc- lingen." Paulus leert ons iu Hom. i\\ :9—13 nog verder, dat de besnijdenis is ..een zegel der regtvaar- digheid des geloofs," of met andere woorden, eene figuurlijke voorstelling vau die besnijdenis des harten, welke een inwendig zegel is van regtvaardigheid door |
|||||||||
|
>i
|
||||||||||
|
JDENIS.
het volk afgesneden te worden, en het Brt/i-Dm of Huis
des gcrigts moest toezien, dat zulks geschiedde. De vader van een kind mag de bewerking der besnijdenis, als hij wil, verrigtcn, doch in elke synagoge is iemand, aan wien het ambt vau besnijder gewoonlijk opgedra- gen wordt, die een Jood en een man vau ondervinding, waakzaamheid en ijver zijn moet. Daar de vrouwen zelve niet besneden zijn, kunnen zij ook niet besinj- den, tenzij het volstrekt noodig zij, dewijl geen man bij de hand is. Voor een Christen is het niet wettig om te besnijden ; maar indien te eeniger tijd de pleg- tigheid door een Christen rerrigt is, moet later ecnig bloed door een Israëliet uit hel besneden deel getrok- I : ken worden, alvorens hef sacrament van kracht kan
worden beschouwd. Een besnijder is te herkennen aan zijne lange en scherpe nagels, die hef teeken van zijn ambt zijn. Het gereedschap, dat voor de besnijdenis gebruikt wordt, mag van die materialen zijn, welke om te snijden gebruikt worden, zooals steen, glas of hout, doch gewoonlijk wordt een scherp stalen mes gebezigd. Onder de rijkere Joden is hef heft somtijds van zilver met juweelen bezet. Bij de plegtigheid wordt behalve de besnijder nog
een persoon gebezigd, die gewoonlijk de HacU-Berilh of heer des verbuiuls genoemd wordt. De juiste tijd voor het verrigtcn der bewerking is tusschen ;onsop- : en ondergang, gewoonlijk des morgens, wanneer het,
! kind nuchteren is. De besnijdenis mag in de synagoge
of in eene kamer van het huis des vaders verrigt worden. Wij nemen de volgende beschrijving vau de . plegtigheid over: — „Als de morgen van denachtsten
dag aangebroken is, en alle dingen gereed zijn, worden
er twee stoelen, met rijke klecdcn bedekt, geplaatst,
als het in de synagoge is, nabij de heilige ark. Dan
komt de heer des verbonds en gaat op een der twee
stoelen zitten, terwijl de Sfohcl of besnijder naast hem
staat. Daarna volgen verscheidene Joden, van welke
een met luider stemme roept, dat men alle dingen moet
....
aanbrengen, die voor de plcgtige operatie noodig zijn. Verscheidene jongens volgen. Een hunner draagt eene
groote toorts, waarin twaalf kaarsen geplaatst worden, die de twaalf stammen van de kinderen Israëls voor- stellen; dan twee jongens, die bekers met rooden wijn dragen; een vierde, die het besnijdenismes draagt, dat van steen, glas of ijzer is, gewoonlijk gelijk aan een scheermes en, onder de rijken, gezet in zilver of versierd met edelsteenen; een vijfde brengt een bord met zand aan, terwijl de laatste een bord met olie aanbrengt, waarin schoone doekjes liggen om op de woud gelegd te worden. Alvorens hef, kind besneden wordt, wordt |
||||||
|
338 besn
het geloof. Dat waren ecuige vau de doeleinden, die
God op het oog schijnt gehad te hebben, toen Hij het inachtnemen van dit gebruik aan Abraham en diens nakomelingschap beval. De Jodcu worden in de Schrift meermalen ,.de besnijdenis" genoemd, terwijl de Hei- i deuen „de onbesnedenen"\' worden gehecten. Jezus Christus zelf. een Jood zijnde, was besneden, opdat Hij ; onderde wet zon zijn, en dus in staat zou wezen om hen te verlossen, die onder de wet waren. Geene onbesne- denen werden als leden der Joodsche kerk aangemerkt, of kon len deelnemen aan de groo\'c feesten, voonia- mclijk het Paaschfeest. De Joodsche natie ging /.onder uitzondering vol-
I standig voort met de bi snijdenis in aclit te nemen. Spoedig na de stichting der Christelijke kerk ontstond \'er eene judaïserende partij onder de bekeerlingen van het Joden- tot het Christendom, die de voortdurende ! verpligting van de wet van Mozcs beweerde. Gedu- rende ecnigeu tijd ontstelde zij do Kerk niet weinig; zij poogde I\'aulus todv\\ingcu,omzichnaarhareinzig- ten te schikken en Titus, een bekeerden Heiden, te besnijden, die hem naar Jeruzalem vergezeld had. Paulus weerstond haar met goed gevolg, doch spoedig daarna werd hij naar Auiioehie gevolgd door eenigen van de partij, die een twist verwekten, welke eene scheuring in de Kerk dreigde te veroorzaken. De zaak werd verwezen naar een raad vau de Apostelen en ouderliugen ie Jeruzalem. Na eene overweging van \' het onderwerp bc Juot de raad, dat de besnijdenis niet beschouwd moest worden als bindend voor de Heide- nen, en niets meer werd van hen geéischt, dan dat zij zich zouden onthouden vau hetgeen den afgoden geofferd is, en van bloed, en van het verstikte, en van hoererij. Dit besluit, dat zich door de hoogste wijsheid kenmerkte, was blijkbaar bestemd voor een tijdperk van overgang, en moest slechts voor een tijd vau kracht zijn, gelijk dan ook uit den aard van het geval blijkt, daar het op eene slechts tijdelijke moeijelijkheid betrekking had, en uit het gedrag van I\'aulus, die in het laatste gedeelte van zijn npostelschap, zooals wij uit Hom. XIV : 2, en 1. Cor. VII] vernemen, niet op de voort- I durende inachtneming er van in elke bijzonderheid schijnt te hebben aangedrongen. De besnijdenis moest op den achtsten dag na de
geboorte plaats hebhen, en de Joden zijn zoo naauw- gezet in di ven ulliug van deze in/.eiting, dat zij haar verrigtcn, zelfs als die dag toevallig op den Sabbath valt, volgens het gewone spreekwoord, (lat de Sabbath wijkt voor do besnijdenis. De ouders, die haar ver- waarloosden, werden oudtijds veroordeeld om van |
||||||
|
DENIS. 339 j
moeder, en geef, dat zijn naam onder hef volk van
Israël genoemd moge worden Tzak, (hier noemt hij het kind; die de zoon was van Abraham, f.aat den vader zich verheugen in hem, die uit zijne lendenen kwam. Laai de moeder zieli verbeugen in de vrucht van haren schoot, gelijk gcsclu\'cveu is: ,,\' w vaderen uwe moeder zullen blijde zijn, en zij, die u baarde, zal zieli verheugen." En God zegt door deu profeet: „Als Ik bij u voorbijging, zoo zag Ik u; veil reden zijnde in uw bloed, en Ik zeide tot u in uw bloed: l.eefjja ! Ik zeide tot u in uw bloed: Leef!" Hier steekt de ; besnijder den vinger in den andere;! beker, waarin hij het bloed gedaan bad, en maakt de lippen van het kind driemaal vochtig met dien wijn, inde vcrondcr- stelling, dat het, uithoofde van het bloed zijner besnij- j denis, langer leven zal. Dan nabij de ark slaande, bidt hij vooral de vergaderden, eu voornamelijk om een lang leven voor de ouder.-, en deu joegen. Het . afgesneden gedeelte wordt in liet zand geworpen, als eene zinspeling op de belofte: „Ik zal uw zaad •■tellen als liet ./.and der zee;" en hel gezegde van liilcam: I „Wie zal bet stof van Jakob tellen\'\'" dal is, zijne nakomelingschap, wier voorhuid in hel stof geworpen is. Zij zeggen, dat hierdoor ook de vloek over de slang j wordt vervuld: „Stof zult gij eten," dat is, deze voor- huid in het stuf, zoodat de slang er niet meer magt over hebben kan. Daar de jongen uu tol Joodgemaakt is, keereu zij naar huis terug, en brengen hem weder iu de armen zijner moeder." Als Let kind op den achtsten dag ziek is, wordt de
besnijdenis uitgesteld. In geval van zware ziekte, die L het geheele ligchaain aandoet, wordt zij uitgesteld tot zeven dagen, nadat het kind volkomen hersteld is, maar als de ziekte gering of gedeeltelijk is, wordt de besnijdenis onmiddellijk na de herstelling verrigt. Als \\ het kind vóór deu achtsten dag sterft, en uiet besneden ; is, geschiedt de bewerking op het lijk op de begraaf- j plaats, opdat bet verwijt \\an onbesneden te zijn weg- genomen en niet met hetzelve hen-raven worde. Bij zulk eene gelegenheid worden er geene gebeden op- gezegd, maar een naam wordt aan het kind gegeven, opdat bij de opstanding, als het met de overige Joden j opgewekt zal worden, en een ieder zijn eigen vader, i moeder en bloedverwant zal kennen, dit kind door zijn naam ook door zijne ouders zal herkend worden. Onechte kinderen worden op dczi Ifde wijze als wet- tige kinderen besneden, maar ecnigc gedeelten van de gewone zegening worden weggelaten. Tn geval twee zonen te gelijk geboren worden, zijn er twee i besnijders, en de loebereidselen worden allen verdub- |
||||||
|
het zorgvuldig gewasschcn en in schoone doeken
gelegd, omdat geene gebeden voor hetzelve gedaan kannen worden, terwijl het vuil is. Alle dingen dus gereed zijnde, gaan de jongens en allen, die tegcu- woordig zijn, in een kring staan, en «ie besnijder in het midden. Ëenigeu brengen gewoonlijk specerijen, kruidnagelen, kaneel en wijn mede, om aan hem te geven, die gedurende de bewerking iu eenc flaauwte mogt vallen. „De [jeetoom gaat daarna op een der stoelen zitten,
en de besnijder voor hem, die het gezang van Mozes zingt, nadat Israël door de Roode zee gegaan was. De vrouwen brengen dan het kind naar de deur der synagoge, maar mogen uiet naar binnen gaan; de peetoom gaat het aannemen, gaat er mede op zijn stoel zitten, en roept met luider stemme uit: „Gcze- gendzij hij, die komt", waardoor Elias verstaan wordt, die, zooals deJoden veronderstellen, den ledigen stoel komt. bezetten, omdat zij eene overlevering Lebben, dat hij bij de besnijdenis van elk kind tegenwoordig is; voor hem wordt de ledige stoel nedergezet. Als derhalve die stoel gereed gemaakt wordt, zeggen zij: „Deze stoel is voor deu profeet Elias." Zij mcencn ook, dat, als hij niet uitgenoodigd wordt, hij niet komen zal. „Het kind wordt dan op de knieën van den peetoom
gelegd, en de besnijder noemt het mes van den jongen Cii zegt luide: „Gezegend zijt Gij, o God, onze Heer, Koning der Wereld, die ons geheiligd hebt door Uwe geboden, en ons het verbond der besnijdenis gegeven hebt." Middelerwijl verrigt hij de bewerking, werpt het afgesneden deel in het zand, en gcefl hei mes uau deu jongen terug. Van een anderen jongen neemt hij den beker met rooden wijn, drinkt een mondvol, spuit er iets van op het kind, waseht er mede het bloed weg, en verbindt de wond, nadat Lij die mei olie gezalfd heeft. 1).\' plegtighcid geëindigd zijnde, zegt de vader van het kind: „Gezegend zijt Gij, o God, onze Heer, Koning der Wereld, die ons geheiligd hebt in Uwe geboden, en ons bevolen hebt om op te volgen in liet verbond van onzen vader Abraham." Hierop antwoordt de geheele vereeniging: „Gelijk dit kind gelukkig opgevolgd is in het verbond van onzen vader Abraham, zoo moge hij ook gelukkig opvolgen in het bezit dei- wet van Mozes, ook in het huwelijk en andere goede werken." Dan waseht de besnijder zich, en de peet- oom, opstaande en staande tegenover den besnijder, neemt deu anderen beker met wijn, en bidt voor het kind, zeggende: „O onze God, God onzer vaderen, sterk en behoud dit kind voor zijnen vader en zijne |
||||||
|
340 BESNIJDENIS (DE GUOO
bold. De plegtigheid der bcsnijdeuis wordt in elk
Joodsch huisgezin, dal de kosten dragen kan, gecin- digd met een rijken maaltijd, waarop talrijke vrienden en kennissen genoodigd worden. !>e besnijdenis is niet alleen ouder de Joden in
gebruik, maar ook ouder verschillende natiën, die op geen Joodschcu oorsprong aanspraak maken. Zoo oefenen de AbïssisiËus (zie AllïssmsiiiE kükk) de besnijdenis uit op kinderen van beiderlei geslacht, tusschen den derden en den achtsten dag na hunne geboorte. Hel bestaan van deze zjuderliuge gewoonte
il .. . . ■ . .
j bij de Abyssiniërs kan inissehieii voorikoineu uil de
omstandigheid, dat eeuige der Kthiopiërs, die liet
eersl het Christendom omhelsden, vooral\' Joodsche
! proselieten geweest kunnen zijn. Dal de .loden in dat
land eenmaal talrijk waren, is duidelijk uit het feit, dat hunne afstammelingen, door Dr. Wolffop 200,000 geschat, uog in Abyssinië bekend zijn onder den naam van Felashas. De Copten nemen ook het gebruik der ; besnijdenis in acht; maar Dr. Wilsou verklaart, dal
de patriarch hem berigt had, dat hei meer een bur- gerlijk dan een godsdienstig gebruik is. /-ij besnijden in het afgezonderde, zonder een bepaalden leeft ij.! voor het verrigteu ervan. Het is een zonderling feit, dar, hoewel in den koran zelfs niet eenmaal van de besnijdenis gesproken wordt, de Mohamedauen toch gelooven, dat zij eene oude Goddelijke inzettiug is, en hoewel zij haar in alle gevallen niet als volstrekt uood- zakelijk beschouwen, nemen /ij toch de plegtigheid als goed e ii gcpasl in acht. Zij \\(dgcn echter de Joden niet na, door haar op den achtsten dagte doeuj>laats hebben, maar stellen haar uit, totdat het kind in .staat is om duidelijk de twee hoofdartikelen van hun geloof uit te spreken: „Er is geen God dan God, en Mohamed is Zijn profeet," of tot eengeschikten tijd tnsscheuden ouderdom van zes en zestien jaar. Onder alle stammen in westelijk Afrika wortli de besnijdenis uitgeoefend, met uitzondering van die op de Peperkust, en de vcr- waarloozing er van stelt een man aan veel bespotting bloot. Andere sporen van het Jodendom worden ook onder deze stammen gevonden. Zoo nemen zj het Joodsche gebruik in acht., om het bloed van dieren te sprengen op de deurposten hunner huizen en om de plaatsen, waar hunne fetischen beuaard worden; en in het huis van hun hoogepriester is een altaar mei twee lioorneu, waarheen misdadigers vlugtcn om deze hoornen aan te grijpen, gelijk oudtijds de Joden deden, en niemand kan hen van daar nemen dan de hooge- priester zelf. BESNIJDFAIS (De Groote), een naam somtijds
|
|||||||
|
PEJ — BETJI-IIAMMIDKAS.
|
|||||||
|
door de eerste Christen-schrijvers aan den doop gege-
ven, omdat hij in de plaats der besnijdenis treedt, en hel zegel is van het Christelijk verbond, gelijk de
besnijdenis het zegel was van hel verbond, dat met Abraham gesloten werd. Zoo zegt Epiphanius: „De vleeschelijke besnijdenis diende voor een tijd, totdat de groote besnijdenis, d. i. de doop, kwam, welke ons ! van onze //unie besnijdt, en ons in den naam van God verzegelt." BESNIJDENIS (Feest dek), op den l8tc"Januarij
gevii rd, tol herdenking van de besnijdenis van Chris- tus. Kerst ia de elfde eeuw kreeg het dien naam, daar hel \'.oor dien tijd de Octarc \'Ir,- Ocboorle genoemd weid, omdat het. de achtste dag na die gebeurtenis was. in de zesde eeuw werd de dag voor het eerst als een feestdag gevierd. Oudtijds werd hij doordeChris- tenen als een vastendag gehouden, omdal de Heidenen op dien dag fc st vierden Ier eerc van den god Janus. BLTH-DIN (Hcbr. Utiisdesgerigts), eeucregtbank
in heilige of godsdienst /.aken bij de Joden. De, Jood- sche kerk werd altijd door een rabbijn bestuurd. Hij verbond gewoonlijk twee andere rabbijnen aan zich, en deze drie vormden te zaïiien hel Beth-Din. Deze regtbank deed ook dikwijls uitspraak in bijzondere twisten tusschen leden van de synagoge, en ie /elfder tijd droeg zij zorg, tlal de eeredieust behoorlijk verrigt werd. De uiagl der rabbijnen was deels burgerlijk, deels kerkelijk, en zij ontvingen den naam van Be- stuurders d< rsynagoge, omdat zij met het voornaamste bestuur belasl waren, llcl Beth-Din had de magt om ligchamelijke straffen, zooals gecseleu, op te leggen, maar mogt niet ter dood veroordeelen. ZieSïSAGOGE. I! ET1 i-11AI M (11 ebr. Huis der Leceaden), een naam
door de nieuwere Joden aan eene begraafplaats gege- vcn, daar de dooden als levenden beschouwd worden. Men veronderstelt, dat de naam door de I\'h.uizcëu uit- gevonden is, als een protest tegen de ougeloovige leer der Sadduceën, en dat hij eene blijvende verklaring is van hun geloof, dat de onsterfelijke ziel leefde, nadat zij van het ligchaani gescheiden was. en dat het ligchaam hij de algeineeni opstanding weder zal verrijzen. BETH-HAMMIDRAR(Hebr. Uimder Verklaring),
de naam door de Joden aan die scholen gegeven, waarin de mondelinge wet of de Rabbijnsche overle- vcringeu verklaard werden. De Joden gelooven, dat zij twee soorten van wet bezitten, die heiden, zooals zij beweren, op don berg Siuaï aan Mozes gegeven werden. Deze heide wetten zijn de Geschreven Wet, die in het Oude Testament vervat is, en de Mondelinge A\\"t-t, die hunne overleveringen bevat. < ludtijds waren |
|||||||
|
BETHLEIIEMIETEX — BEZWEERT) EK.
|
|||||||||
|
:ui
|
|||||||||
|
„bezweerder," door de Septuaginta overgezet door
„iemand die zijn gezang zingt." Aan dit bijgeloof waren de Joden een tijd lang zeer overgegeven, en toen zij hunne eigenetooverwoordcu verwierpen, plaatsten zij de woorden der Schrift er voorin de plaats. Zoo wendden zij voor om wonden te genezen , door uit Exod. XV : .\'() voor te lezen: „Zoo zal ik geenc van de kraukhcden op u leggen." -Men dacht gewoonlijk, dat con bezweerder gemeenschap had met hooze geesten, ouder wier invloed hij handelde. Ludnlph vertaalt, in plaats van „bezweerder," „te zamen in gezelschap vergaderende." Hij veronderstelt, dat er eene verwij- zing is op eene oude soorl van bezwering, waardoor verschillende soorten van dieren op ééue plaats te zamen werdengebragt. De Rabbijnen onderscheidden deze voreenigiugen van dieren in de groote en de kleine verecniging; de eerste gaf te kennen, dat een groot aantal van de grootere diersoorten, en de laatste, dal een even groot aantal van de kleinere diersoorten, zooals slangen, schorpioenen en dergelijke dieren, bijeen was. Zoowel in de oude als in de nieuwe tijden worden bezweerders van verschillenden aard bij vele natiën gevonden. In de Levant zjjn door verscheidene reizigers vooral slangenbezwcerdcrs aangetroffen. De beroemdste slangenbczweerders der oudheid waren de l\'sylli, een volk van f\'yrenaiea, wier magt Pliuius toeschrijft aan een bijzondereu geur van hun ligchaam, waarvan de slangen ecu af keer hadden. Roberts zegt, dat het krachtigste formulier, dat in Lndië tegen slan- ■ gen gebruikt wordt, is: „O, slang, gij die op mijn pad gekronkeld ligt, ga uit mijn wi-is; want rondom u zijn i de niougoos, hel stekelvarken en de kiekendief, gereed : om u in zijue kringen mede te nemen." In Egypte j worden de volgende woorden gebruikt om slangen uit j hare schuilhoeken te lokken: „Ik bezweer u bij God, j indien gij boven, of indien gij beneden zijt, dat gij te voorschijn komt: ik bezweer u bij den Allergrootsten naam, indien gij gehoorzaam zijt, dat gij te voorschijn kond ; eu indien gij ongehoorzaam zijt, sterf! sterf! sterf!" Bij alle Heidensche volkeren, maar voorna- meiijk in Zuid- en West-Afrika, oefenen bezweerders een merkwaardige!! invloed uit op de gemoederen van het volk. De Fetisch (zie ald.) van vele Negerstam- men wordt mei deu grootsten eerbied beschouwd. De geheele godsdienstige geschiedenis van het mensche- lijk geslacht, in zoo verre de Goddelijke openbaring er geen invloed op geluid heeft, vertoont eene opmer- kelijke geneigdheid, om de meeste voorwerpen en ver- scbijuselen der uitwendige natuur als tooverkrachten, die leven en mag! hebben, te beschouwen. Over dit |
|||||||||
|
er te Jeruzalem vier honderd en zestig synagogen, die
allen twee afzonderlijke huizen hadden; in hel eene werd de Schrift gelezen, en in het andere werden de overleveringen onderwezen. BETHLEHEMIETEN, eene geestelijke orde,
waarvan de monniken zich kenmerkten door eene roode ster me! vijf stralen op de borst, die zij de ster van Bethlehein noemden en Ier gedachtenis droegen van de ster, die aan de wijzen in het Oosten verscheen en hen naar Bcthlehem geleidde. In de \\Vest-Iudiën is eene andere orde vaudcnzelf-
den naam. Hare leden zijn gekleed als Capucijuen, met dit onderscheid, dat zij een lederen gordel in plaats van een koord, en aan hunne regterzijde een schild dragen, dat de geboorte van onzen Zaligmaker voorstelt. De stichter dezer orde was de monnik Pe- trus Betauc mrt, geboortig van Teneriffe, ecu der Ca- narisehe eilanden. Van kindsbeen afwas iiij in al de gestrengheid van liet kloosterleven opgevoed. Tn 1650 vertrok hij naar de West-Indien en vestigde zich te Guatemala, waar hij het gewaad van de derde orde van Si. Fraueiscus aannam. Daar hij een zeer weldoend man was, stichtte hij een hospitaal voorde zieke armen, waarbij ten laatste een volledig klooster gevoegd werd. Van den eeuen stap tot den anderen gaande, werden zijne plannen uitgebreider, totdat er eene congregatie van Bethlehemieteu gevormd was, die haar naam kreeg naar liet hospitaal, dat aan onze Lieve Vrouwe van Bethlehein gewijd was. Hij stierfin 1CC7. De eon- gregatie verstrooide zieli echter niet bij den dood van haar stichter, maar ontving de bevestiging van den koningvan Spanje, ei^de voorschriften der orde werden in \'tiet jaar 1 673 door paus Clemeus X. goedgekeurd. De orde werd in 1087 door Iunoccntius XI. geheel georganiseerd, die haar onder den regel van Si. Au- gustiuus stelde, en haar veroorloofde een generaal te hebben. Er zijn ook nonnen van deze orde, die de gelofte van armoede, gehoorzaamheid en gastvrijheid afleggen, en bestuurd worden door eene voogdes, die den titel van oudere zuster draagt. BEZWEERDER. De Joden verstaan door dit
woord, gelijk het in Deut, XVIII : 1 I gebruikt wordt, iemand die toovenarij uitoefent door hel gebruik van zekere woorden en geluiden, zoowel als door teekeiieu en ceremoniën, welke, zooals zij beweren, dooi\' den duivel ingesteld zijn, oui te vervullen wat buiten de magt van den mensch is. om eene slang, b. v., te bezweren, zoodat zij verhindert wordt om te steken of cenig letsel te doen. In oude tijden spraken de bezweerders in verzen, en daarom wordt het woord, dat wij vertalen |
|||||||||
|
342
|
REZAVERIXGÜN.
|
||||||||
|
onderwerp merkl Gross aan, in zijn werk over de
Ileidensclic godsdienst: „Ue wind klaagt of huilt; de stroom spring! of loopt; de boom knikt of wenkt; de regens zijn tranen, die de hemel, uit verdriet of uit toorn, op de aarde stort; en de fantastische vormen
der wolken zijn zoovele geestelijke krijgers, die on- heilspellend over de ineuschelijkc woning zweven. Bovendien, liet vuur hijt; zijne vlammen zijn tongen, die, uelijk de slangen van Meduza, zich o : haar offer slingeren en hel veileren. [lage] is de koude werpspies van ceu langharige» of knorri^en ijsk ming, den Joetuu liime, b. v., uit ile Scandinavische iuj tho- logie. De aarde i> eenc moeder, die eeiie talloozc nakomelingschap voortbrengt en voedt, en daarom Ceresof Alma Xostragenoemd w ordt. Uier vinden wij niet alleen verpersoonlijking, maai\'ook vergoding; en de reilen is, dat demensch, meer zinnelijk dan redelijk, in de ontwikkeling van zijn innerlijk leven beperkt is tot de gemeenschap met de tastbare voorwerpen, en voorliet tegenwoordige nognicl instaat is, om zich tot afgetrokken denkbeelden ie verheffen, „(lij herinm rt u," zeg! /..\'kef schrijver, „die voorstelling van Aristo- teles van een man. die, op eene donkere plaats tol volwassenheid opgegroeid, eens plotseling in de open lucht gebragt weid om de zon te zien opgaan. Hoe groot zon zijne verbazing zijn. zegt de wijsgeer, op het gezigt, «lat wij dagelijks mei onverschillig! i aanschouwen ! Met liet ontvankelijk, open gemoed van een kind, en toch met het rijpe verstand van een man. zou zijn gehecle hart doordat gezigt getroffen worden, zou bij hel «el als Goddelijk aanzien, en zon zijne ziel in aanbidding er voor nedervallcn. Juist zulk eene kinderlijke grootheid bestond bij de eerste volkeren. De eerste Heideusche denker onder ruwe uienschen, de eerste man die begon te denken, was juist de kiiid- man van Aristoteles. Eenvoudig, open als een kind, en toch begaafd mei de diepte en kracht van een man. Tol nog toe had de natuur voor hem geen naam; tol nog toe bad hij de cindelooze verscheidenheid van gezigten, geluiden, vormen en bewegingen, die wij nu gezamenlijk heelal, natuur of zoo iels noemen, en zoo met een naam van ons zenden, niet met een naam vereenigd. Vuur den wilden gevoeligen man was alles nog nieuw, niel gesluijerdonder namen of formulieren; bet stond daar naakt, schoon, ontzagwekkend, ouuit- sprekelijk voorhein. De natuur was voor dezen man, wat zij voor den denkeren profeet altijd is, bownnatunrlijk. Deze groene, bloemrijke aarde, de boomen, bergen, rivieren, de zeeën met bare vele geluiden, die erroote diepe azuurzee boven ons, de winden die er doorheen |
|||||||||
|
zweepen, de zwarte wolk die zich vormt, en nu eens
\\ uut\', dan weder hagel en regen uitstort: wat is het? Ja, wat? Op den keper beschouwd weten wij het nog niet; wij kunnen bet nooit weten. Het is niet door ons meerder inzigt, dat wij aan de raoeijelijkheid ont- koineti; het is door onze meerdere Iigtzinuigheid, onze onoplettendheid, ons gebrek aan inzigt. Het is door niet te deuken, dat wij ophouden om ons er over te verwonderen. Wij noemen dat vuur van de zwarte donderwolk clcctricitcit, houden er geleerde voor- lezingen over, en halen hetzelfde uit glas en zijde: maar tcalishet? Wat maakt.\' het F Van waar komt het? Waarheen gaat bet? De wetenschap heeft veel voor in- gedaan; maar het is eene arme wetenschap, die voor on? de groote, diepe, heilige oneindigheid der Nescientie zou willen verbergen, waartoe wij nooit kunnen doordringen, waarop alle wetenschap drijft als cene oppervlakkige wolk. Deze wereld is, naai onze kennis, nog een wonder, wondervol, ondoorgron- delijk, lootcfktachlig en meer voor dengene, die er over wil denken." BEZWI\' R ING EN, een woord dikwijls in het Oude
Testament gebruikt, maar in verschillende betceke- nissen. Toen Mozes zijn staf op den grond wierp voor Pharaó, en deze eene slang werd, vinden wij, dat „de Egyptische tooveuaars ook alzoo deden met hunne bezweringen." Ken verbod tegen bezweringen wordt gevonden in Lev. XIX : 2<): „Gij zult niets met het. bloed eten. Gij zul! ou/t gee/ie hezwering gebruik maken, iiochguichelarij plegen." Tn de Staten-vertaling lezen wij hiervoor: „Gij zuil\'vpgeeneogelyesehreiachtgeoeu." Hel woord in dit gedeelte is in het Hebreeuwse!) „leutichesk, waarvan de juiste bctcekenis inoeijelijk te verklaren is. Eenigen veronderstellen, dat bet diegenen aanwijst, die voorteekenen afleiden uit de onderzoeking der ingewanden van offerdieren, terwijl anderen het beschouwen, als waarzeggers in hel algemeen te be- li ■•kenen. Zij, die de Septuaginta en de Latijnsche Vulgata volgen, beschouwen het woord als betrekking te hebben op waarzeggerij uit de vlugt, het eten, sjilpen en andere handelingen van vogels. De wortel van bet woord meiiachesh schijnt, echter meer bepaald eeni slang aan te duiden, zoodat bel eerder op waar- zeggerij door slangen belrekking heeft. Dcaspisslang der oude Egyptcnareu weid door het gehecle land als heilig beschouwd en, volgens Plutarchus, aangebeden, wegi ns eene zekere overeenkomst tussehen haar en de werkingen der Goddelijke inagt. De Psylli of nieuwere slangenbi zweerders van Egypte worden nog met verwondering aanschouwd. Minutoli zegt in zijne |
|||||||||
|
— BHAVANI. 343 I
volstrekt niei, aan welke partij hij een goeden uitslag
ïnoettocwenschen, daar hij voor vele personen in beide legers eene sterke gehechtheid gevoelt. Krislma be- rispt hem om zijne besluiteloosheid, en herinnert hem | er aan, dat zijne handelingen nooil geregeld moeten worden met hef oog op de gevolgen, maar dat het de hoogste pligt eens mans is. om eene volkomen onverschilligheid vooralle inenschelijk gevoel te be- warcu. lii de Bhagavat-Gita wordl Krislma vcrecnzel- vigd mei den god Vischnoe, en van den god Vischnoc wordt gezegd, dat hij het Opperwezen is, van hetwelk alle dingen zijn uitgegaan, en in hetwelk alles zal opgenomen worden. Dil gedicht wordt toegeschreven aan de zevende of achtste eeuw van onze jaartelling, terwijl de Mahabharata ten minste acht honderd jaar vrocgcrgcschrevenmocl zijn. Professor fl ilsondoetdc overeenkomst van de leerstellingen der Bhagavat-Gita mei die van eenige afdeelingen der eerste Christen- i scholen opmerken en vermoedt, dat de verspreiding der (\'hristelijke godsdienst een dadelijken invloed had op hel hervormen van de oude Tlindoesche stelsels en | in hel bijzonder op de groote belangrijkheid des ge- loofs. Professor Lassen gelooft, dat de Apostel Paulus werkelijk [ndië bezocht beeft, en hij ziel gecne reden oin er aan Ie twijfelen, dat Christelijke kerken in Zuid-Afrika in de eerste vier of vijf eeuwen van onze jaartelling gesticht werden. De hoogste staat van geluk, waarop de Bhagavat-
Gita wijst, i^ eene eeuwige opneming in Brahm (zie : Oi\'XKMIXg); zulk een staat, dal, als de man sterft, hij nooil weder in eenigerlei gedaante op aarde herboren zal worden. Er is eene klasse van mensehen onder de \\ Hindoes, die zich genei 1 en al toewijden aan de voor- bereiding voor deze opneming. Dit zijn de Yogis (zie ald.), die in gepeins verzonken zitten, met hunne oogen op de punt van hun neus gevestigd. Zie Br vim, HlNllOKÏSMtS.
I\'II A 1 l!AVA, een feest door de Hindoes gevierd,
Ier eerc van Jihairao, eene van de vleesehwordiiigen van Sliiva, den derden persoon iu deHindoesche triade. Op dit feest hangen, volgens belofte, zijne vereerders zich op aan baken, die door de spieren van den rug gaan, en aldus laten zij zich te zijner eer rondom een cirkel van vijftig of zestig voet in omtrek slingeren. Zie Durga Pijvir. BHAVAX1, de moeder der Hindoesche triade.
Verschillende verhalen worden voor den oorsprong dezer triade gegeven, waarvan het meest algemeen aangenomene is, dat Bhavani, door vreugde vervoerd bij de gedachte van te bestaan, hare vreugde inspron- |
||||||
|
BHADRÜATH
Reizen: „Het volk beschouwt ze als lieilig. < )]i zekere
feestdagen, b. v. op den dag vódr het vertrek van de groote karavaan naar de Heilige Kaaba, gaan zij in processie rond, mei levende slangen om hun hals en , hunne armen, en mei hel gelaat verwrongen gelijk zinneloo7.cn, totdat het schuim uil den mond valt. Somtijds verscheuren zij ook de slangen niet hunne tanden. Als zij in dezen toestand zijn, dringt het volk zich rondom hen, voornamelijk de vrouwen,om, indien het mogelijk is, hun sehuimenden mond met hare handen aan Ie raken." Maimonidcs is van oordeel, dat het woord menaehesh de kunst der oude Heidensche Aruspicesa&ndmdt, die van voortcekenen uit toevallige gebeurtenissen af Ie leiden, zooals hel gekras van kraaijen, de onverwachte verschijning van een haas op den \\\\\'C^, en dergelijke dingen. Anderen wederom meenen, dat het woord waarzeggerij door het lol aan- duidt. Te midden van zulk eencgroolu verscheidenheid van meening is het echter inoeijelijk om de juiste be- j trekcais van \'iet woord te bepalen. BHADRÜATH (tle Heet tiet Zuirerheid), een god
der Hindoes, die in groote achting gehouden wordt. TT ij wordt Ie Hhadrinath in de provincie Serinaghur aangebeden, waar een beroemde tempel is, die door eene groote menigte Hindoesche pelgrims bezocht wordt. Deze tempel, die als eene plaats van groote j heiligheid beschouwd wordt, is in den vorm van een kegel gebouwd, mei koper overdekt, en beeft eene spits met een gouden bal er op. In den tempel zit een beeld van Bhadruath, eene gedaante ininenschelijken ! vorm van zwarten steen, ongeveer drie voet hoos, mcl een rijk gewaad van zijden goud-en zilverstof. Men heeft berekend, dal jaarlijks niet minder dan 50,000 personen naar dezen heiligen tempel trekken. Een \'■ zilveren schaal gaat onder de pelgrims rond om hunne offergaven te ontvangen, die men verwacht, dat mild zullen zijn. Er zijn ook verscheidene koude en heete bronnen, die allen eene heiligende kracht hebben, welke de pelgrims voor een aanzienlijken prijs gretig koopen. BHAGAVAT-GITA, eene wijsgeerige episode uit
de Mahabharata, een gedicht waarin de oorlogen van de Kouroes en de Pandoes, twee familiën die tot het geslacht van de kindereu der Maan behooren, bezon- gen worden. .Men is van meening, dat de Bhagavat- Gitahel volledigste overzigt van het oude Oostersche mysficismus bevat. Zij bestaat uil eene samenspraak tusscheii den god Krislma en den held Arjoun. Een burgeroorlog wordt verondersteld te woeden, en een slag is op het punt van te beginnen. De held weet |
||||||
|
:m lïlIUTA — BIBLIOMANTIE.
|
|||||||
|
bijbel, de meeningen der kerkvaders en de uitspraken
der conciliën, maar zonder zich door enkel ïneusche- lijke redeneringen te laten leiden. Deze klasse van godgeleerden werden Biblisten genoemd, in tegen- ovcrstclling van de wijsgecrigc of scholastieke theo- loganten, die ook de Seutentiarii werden geheeten. De voornaamste Biblisten waren St. Bcrnard, Petrus Canlor en Wal ter van Si. Yietor. De philosophische theologanten werden echter voor scherpzinniger en bekwamer in hunne nitleggingengehoudon, en daarom woonde "en groot aantal studenten hunne lezingen bij, terwijl weinige leerlingen in de scholen der Biblisten gevonden werden. Hoger Bacon, in de der- tiende eeuw, zegt ons, dat „de godgeleerde, die over den tekst der Schriften leest, plaats maakt, voor den lezer over de volzinnen, aan wien overal de voorkeur wordt gegeven, en die door allen geëerd wordt.\'\' Deze slaat van zaken bleef over hel algemeen in de theo- logischc scholen van Europa lot aan den t ijd van Luther lieerscben. I\'.IIÏLK )M A Ml II ((ir. /lii/io», de bijbel, en Man-
fel/f, waarzeggi .ij), eene soort van waarzeggerij die door de eerste Christenen somtijds uitgeoefend werd, door dv;\\ bijbel open te slaan en den eersten volzin, die hun nog trof, op de bijzondere omstandigheden van den persoon toe te passen. Onder de Heidenen was liet de gewoonte, om de dichters op deze wijze te raadplegen. Homerus voornamelijk werd door de oude Grieken voor dit doel gebruikt, en Virgilius door de Romeinen. Hel is onzeker op welken tijd dit hoogst ongepast gebruik van de Heilige Schriften onder de Christenen ontstond. Augustinus spreekt er over in de vierde eeuw; ecnigcu hebben beweerd, dat zelfs hij zich gedurende eenigen lijd aan dit gebruik overgaf, en da! zijne bekeering plaatshad, toen hij met deze soort van waarzeggerij bezig was. Zijne eigene vcr- klaring is echter voldoende om zulk een dwaas denk- bccld weg li\' neiiien. Hij zegt, dat hij eene stem uit eene onbekende plaats boorde, die hein vermaande om den bijbel op te nemen en daarin te lezen; dat hij daarom hel Woord Gods opende, en dat het eerste, wat zich aan zijn oog voordeed, Kom.XIII : 1:\'., 1 twas: „Laat ons,als in den dag, eerlijk wandelen; niet in brasserijen eu dronkenschappen, niet in slaapkamcren en ontueh- tighcden, niet in twist en nijdigheid; maar doet aan den Heerc Jezus Christus, en verzorgt het vleeseh niet tol begeerlijkheden." Hij zag deze woorden aan, als door God tot hem gcrigt, en in allen gevalle op hem van toepassing. Door Gods voorzienigheid werd hij er derhalve toe geleid, om een nieuw leven van |
|||||||
|
gen uitdrukte, en dal, terwijl zij zoo vrolijk bczigwas,
drie eijeren uit haar boezem vielen, waaruit de Tri- moerti ofHindoeschedrieëcnhcid te voorschijn kwam. BTH\'TA, de algemeenc naam waardoor kwaad-
doende of vernielende geesten onder de Hindoes aan- geduid worden. liet woord bcteekenl ook element, en daaruit mag men opmaken, dal zij als heeren der elementen aangebeden zijn. F)e aanbidding van deze geesten is de eenige vorm van godsdienst, die in vele deelei i van lm! ie bekend is, endoor sommige se li rijvers wordt zij als de oudste godsdienst van dat land be- seliouwd, die lang voor de zamenstclling der A edas bestond. De offers, die gewoonlijk aan den Bhülagc- bragt worden, zijn buffels, /.wijnen, rammen en lianen. Alser rijst geofferd wordt, moet zij mei blocdgeklenrd zijn, en alleen roodc of op bloed gelijkende bloemen kunnen aan den Blwtagcofferd worden. Bedwelmende dranken worden ook bij deze vercering van duivelen gebruikl. Deze soort van afgoderij wordt voornamelijk op woeste, eenzame plaatsenen in de ruwe bergstreken gevonden. Dubois, sprekende over de bewoners van die lange bergketen, die zich ten westen van Mysove uitstrekt, zegt, dat bet grootste gedeelte der bewoners gecne andere eercdienst kent. dan die van den duivel. Kik buis en elke familie beefl zijn eigen Bhiita, die in de plaats treedt van t]cn beschermgod, en aan wien dagelijks gebeden en zoenoffers gebragl worden, ni ■: alleen om hem over te halen zijne eigene streken terug te houden, maar ook om hen te verdedigen tegen de rampen, die de Biiütas hunner naburen of vijandin mogten aanbrengen. In die streken is het beeld van den duivel overal te zien, die in eene al/.igt.elijke gedaante, en dikwijls door een vormeloozen sfeen, voorgesteld wordt. BIANCHI(Ital. Blanken), een naam aan eene afdce-
liug van de FLAGELLANTEN (zie ald.) inde veertiende eeuw gegeven. Deze Flagellanten daalden van de Alpen in Italië af en gceselden zich onder het gaan. Bijna overal werden zij, zoowel door geestelijken als leekrn, met geestdrift ontvangen; maar nadat hun aanvoerder op het pauselijk grondgebied ter dood gebragt was, verstrooide zich de troep. De voornaamst e aanzetter van den boetpclgrimstogl der Bianebi was waarschijnlijk Viucenlius Ferrcrius, ecu Spaansch D.....inicaan, die echter genoodzaakt was zijne predi-
kingen te staken, dewijl de bewegingen der Biauchi
doorliet concilie van Constanz sterk afgekeurd werden. BIBLISTEN, godgeleerden van de twaalfde eeuw,
die hunne godsdienstige leerstellingen alleen sehraag- den door zich te beroepen op de verklaringen van den |
|||||||
|
P1BLI0MA.NTIK.
|
||||||||||
|
345
|
||||||||||
|
zuiverheid en getrouwheid aan de dienst van God te
beginnen. Wel verre van de bibliomantie op eenig
tijdperk zijns levens te begunstigen, keurde Augusti-
i nus haar ten sterkste af. „Wat hen aangaat," zegt
hij, „die uit liet Evangelie waarzeggen, door het zoo
i maar op te slaan, hoewel het wenschelijker is, dat zij
dit doen, dan den raad van duivelen te gaan vragen,
toch mishaagt mij die gewoonte, welke de Goddelijke
uitspraken, die over dingen spieken, welke tol een
ander leven belmoren, op de zaken dezer wereld eu
de ijdelheden van het tegenwoordige leven toepast.\'\'
Er waren twee wijzen, waarop de eerste ( hristencn
de bibliomantie uitoefenden. De cene was door gebc-
den op te zenden en langer of korter te vasten, naar
mate liet geval scheen te vereischeii, en daarna de
Psalmen of misschien de Evangeliën en de Zendbrieven
op te slaan; de eerste zin, die dan het oog trol\', werd
als het antwoord beschouwd, dat te dien einde van
den hemel gezonden werd. De andere wijze bestond
in het naar de kerk gaan op een bijzondereu dag,
en de eerste woorden der Psalmen op te vangen, die
| de gemeente bij hel binnenkomen vau den persoon
zong, welke woorden al.-- (ie oplossing van zijne moei-
\' jelijkheid of hel antwoord op zijn gebed beschouwd
; werden. Zulk eene bijgeloovige gewoonte was men-
1 schen, die den naam vau Christenen droegen, ten
eeuen male onwaardig, eu loeh vernemen wij vau
kerkgeschiedschrijvers, dat dit ongerijmde en goddc-
looze gebruik gedurende vele eeuwen heerschtc.
De aard en de invloed der bibliomantie in de kerk
worden aldus dooreen welsprekend schrijverbeschre- ven: — „Er was niet cenc enkele gebeurtenis van eenig belang in den gewonen loop van hel nienschelijk leven, niet belrekking tot welke de Schriften, als eene zekere en onfeilbare godspraak in alle zaken van we- reldlijken aard, niet werden ingeroepen. Gregorius vau Tours is de eerste geschiedschrijver, die deze waarzeggerij als ecu heerschcud gebruik in zijn tijd be.-ehrijft; eene omstandigheid, die hij als eeue hag- chelijke zaak in zijn eigen leven vermeldt, verschaft hem cene gelegenheid om de godsdienstige gebruiken, waarmede zij iu de eerste eeuwen plaats had, tebc- schrijvcn. Hij was lang de meest geliefde minister van koningin Fredegonda geweest, toen hij een berigt ontving, dat cene gevaarlijke zamenzwering gevormd was, aan wier hoofd de graaf vau Tours stond, om hem vau zijne niagt te berooven, door hem iu de oogen zijner koninklijke meesteres te verlagen en, zoo noodig, hein het leven te benemen. Door vrees voor zijn gevaar overstelpt, ging hij in de grootsle |
||||||||||
|
neêrslagtigheid naar een kabinetje, en nam de Psalmen
van David niet zich, in de hoop van daarin eenige aanwijzing te vinden hoe te handelen, of eenige glin- steringen van hoop iu zijne treurige omstandigheden. „Groot," voegt hij erbij, „was de troost, dien hij vond, want toen bij cenigen tijd in hel gebed had doorge- bragt, opende hij het boekdeel, en hel eerste vers, dat zijn oog ontmoette, was liet 53stevanden 785tcnPsalm: „Ja Hij leidde hen zeker, zoodal zij niet vreesden, want de zee had hunne vijanden overdekt." Hij nam dit op als ecu gelukkig voortecken voor zijne veilig- lieid, eu verliet zijne kamer met liet ligte hart en den vluggen tred van iemand, die de zekere hoop op eene \' zegepraal verkregen had." „Gregorius Nicephoras verhaalt, dal keizer Audro-
hicus, toen hij zijn neef Constautijn in de gevangenis geworpen bad, die overtuigd was van tegen liet leven vau zijn keizerlijken oom te hebben zaamgespannen, lang overwoog, ol\' hij den misdadiger vergiffenis moest j schenken of hem moesl straffen, zooals zijne misdaden verdieuden, en dat hij ten laatste bewogen werd tot het uitoefenen van genade, door een beroep dat hij op de Schriften deed. Toen hij het boek der Psalmen opensloeg, was het eerste vers, dat hij ontmoette, het 15\'1" van den GS8\'"1 Psalm: „Al-, de Almagtigc de j koningen daarin verstrooide." „Door dit gedeelte," /.egt de geschiedschrijver, ..overtuigd, dat, hoeweide iiieuschen onkundig zijn vau de geheime drijfveêren der Voorzienigheid, en onafhankelijk daarvan haudc- leu, tii\' twisten en beroeringen, die in de koningrijken der wereld uitbreken, een gedeelte uitmaken van de Goddelijke In-sluiten, besloot hij van toen af, om zich mei den oproerigeu prins Ie verzoenen." „Ei-u ander geschiedschrijver meldt ons, dal keizer I
Ilcraclius, na eene reeks vau glansrijke overwinningen over C\'osroes, koning vau Perzic, behaald te hebben, sterk verlangde Ie welen, waar hij zijne winterkwar- ticren moest opslaan, en dat bij, nadat hij een dagvau buitengemeen vasten en gebed vóór zijne voorgenomen raadpleging door zijn geheele leger had laten iu acht nemen, plcgtigin tegenwoordigheid zijner voornaam - sle officieren het boek der Psalmen opnam, eu eene uitdrukking vond, die hem deed besluiten om in Al- i
..... • . „
bauie te overwinteren.
„Een vierde schrijver maakt gewag van eene jonge
dame, die, tegen hare eigene neigingen, door hare
familie bestemd was om een rijk en edel minnaar te
huwen. Toen zij hare toestemming, zoo lang zij kon,
teruggehouden had, en hel onmogelijk vond om door de j
gewone middelen te ontsnappen aan eene vereeniging, j
|
||||||||||
|
,i
|
||||||||||
|
BUVLIOMAXTIE.
|
||||||||||
|
346
|
||||||||||
|
der Voorzienigheid was. Als een ander voorbeeld van
dcrgclijkeu aard wordt in het. leven van Laufranc, aartsbisschop van (\'anterbury, vermeld, dat toen die prelaat bij oeuc verkiezing voor den bisschopszetel van Rochcsier voorzat, de gelukkige kandidaat zijne aanstelling verkreeg, doordien hij dezen zin opsloeg: „Brengt hier voort, het beste kleed, en doet het hem aan." Verscheidene andere voorbeelden zijn er van per-
sonen, die, hoewel men zich niet tegen hunne aan- stelliug aankant te, toch door vrees voor rampen of misdaad gedurende hun overig leven \\ crvolgd werden, omdat zij zoo ongelukkig waren van een ongunstig voorteeken te hebben. Ecnige gevallen hiervan zullen wij vermelden. Het eerste is dat van een bisschop, die bij zijne wijding onverwachts dat vers inliet Evangelie van Markus opsloeg, dat op Johannes den Doopcr betrekking heeft, waarin gezegd wordt: „De koning zond terstond een scherpregter, en gebood zijn hoofd te brengen. Deze nu ging heen, en onthoofde hem in de gevangenis." Dit voorteeken trof den dienstdoeudeu priester zeer, cu leidde hem er toe om den nieuw verkozen bisschop aan te spreken als iemand, die bestemd was om een vroegen eu gewclddadigen dood te sterven. Een tweede is dat van een diakeu, die bij het openen van den bijbel bevond, dat er een blad aan ontbrak; ecne omstandigheid die bij zijnebijgcloovige landgenootcu algemeen de vrees verwekte, dat er ecne geheime reden was, eene belangrijke eigenschap ontbrak, die hem voor het heilige ambt ongeschikt maakte. Eu een derde is dat van een bisschop, die een zeer onzedelijk leven geleid had, en door zijne gemeente voor een concilie van ccuc verschciden- hcid van misdaden beschuldigd werd. Dit, zeiden zijne beschuldigers, zijn w ij gedwongen om voor de wereld bloot te. leggen, in overeenstemming met hei voorteeken, dat bij zijne wijding werd gegeven, en genomen werd uit dit gedeelte van bet Evangelie: „En hij, het lijnwaad verlatende, is uaakl van hen gevloden."" Zoo sterk heerschte de bibliomantie alom. dat ver-
schcidcue kerkvergaderingen hel noodzakelijk vonden om haar in de sterkste bewoordingen te verbieden. liet concilie van Vannes in Kiö bepaalde, dat „al wie van de geestelijken of leekenbetrapt werdop het uitoefenen van deze kunst, hetzij haar raadplegende of leerende, uit de gemeenschap der kerk zou geworpen worden." Het concilie van Agde nam ongeveer zestig jaar later hetzelfde besluit, dat omstreeks vijfjaar daarna met weinig verandering door het eerste concilie van Or- |
||||||||||
|
waarvan zij zou afkeerig was, berigtte zij ten laatste
aan haar minnaar en liarc bloedverwanten, dal zij de
zaak in de handen van God stelde, en zich mei vreugde
zou houden aan den uitslag van een beroep op het
Heilige Boek. Toen alle partijen hierin hadden toegc-
stemd als een vroom en lofwaardig voorstel, werd de
bijbel geopend, en liet > ers, dat men vond, was dat
gedeelte van het Evangelie, waar onze lieer zegt:
I „Die vader of moeder liefheeft boven mij, is mijns
niet waardig." De dame riep daarop uil, dat het
huwelijk derhalve door den Hemel verboden was, en
II... wijdde zich van toen af aan een ongehuwd leven, dat
men op den toeumaligen lijd in groote achting begon
te houden.
„Een vijfde geschiedschrijver verhaalt, dat de bc-
roenidc kluizenaar, die. zich op een hoogen pilaar geplaatst hebbende, den bijnaam van Siylites verkreeg, in zijne kindsehheid Daniël geheeten werd om de vol- geudc reden. Toen zijne ouders hem naar den dorps- geestelijke gebragt hadden om gedoopt te worden, verlangden zij. dat de priester hem een naam zou geven, en daar d</\'- zulks weigerde, werd er voorgc- steld oui te vernemen, wal de wil van God was. Toen de Schriften dien ten gevolge opgeslagen werden, gingen zij juist open bij hel begin van het boek van Daniël, welke naam wegens die omstandigheid de naam van het kind werd. „Niet alleen bij de gew me gebeurtenissen des
levens werd hel gebruik om uit de Schriften waar te zeggou in ach! genomen, maar nicn deed er ook een beroep op, om zich bij benoemingen tot de hoogste ambten der kerk Ie laten leiden. Zoo werd bij ecne verkiezing te Orlcans, toen de partijgeest sterk out- waakt was, en de inwoners zeer verdeeld waren in hunne keuze van (ten ojivolger tol den open bisschops- stoel, het denkbeeld aan de hand gegeven, dat, inde moeijelijkc omstandigheden en als de waarschijnlijkst! wijze om de eensgezindheid te herstellen en algemcene medewerking in de benoeming teweeg te brengen, de zaak aan de beslissing van het lot door de Schrift overgelaten zou worden. Onmiddellijk werd hel voor- stel goedgekeurd, en toen aan elk en kandidaat op zijne beurt verzocht weid, om zijne fortuin te beproeven door het openen van hei boek der Psalmen, ontmoette niemand hunner ecne passage, die in de verste vcite cenigc betrekking op de zaak had, behalve een die, dit vers in den bö"\'11 Psalm lezende: „AVclgelukzaiig is hij, dien Gij verkiest en doet naderen, dat hij wone in Uwe voorhoven,\'" verkozen werd, daar er door dit gepaste vers duidelijk werd aangetoond, dat hij de keus |
||||||||||
|
1 —BIECHT. 347
de Scilly eilanden verbannen. Spoedig daarna kreeg hij
zijne vrijheideen tijd lang terug, maar bij deRestoratic werd hij weder naar dezelfde eilanden verbannen, waar hij in lfltili als gevangene stierf. Zijn Tweevoudige catechismus veroorzaakte groote opgewondenheid, zoowel in Engeland als op het vasteland van Europa. Verscheidene godgeleerden van dien tijd gaven er op bekwame wijze een antwoord op, vooral Dr. Johannes Owen iu zijne Vtwliche EcaaijeVue. De gevoelens van Biddle over den persoon van Christus worden aldus door hem zelven beschreven in eene Geloofsbelijdenis aangaande de Heilige Drieüenheid, die hij in 104S uitgaf: — „Tk geloof, dat er een voornaamste Zoon is van den Hoogsten God, of geestelijk, hemelsei) en ecuwig Heer en Koning, geplaatst \'.ver de Kerk door God, on tweede oorzaak van alle dingen, die tot ons behoud belmoren, en bij gevolg het tusschengeplaatste voorwerp van ons geloof en onze vereering; en dat die Zoon van den Hoogsten God niemand anders is dan Trzus Christus, de tweede persoon der Heilige Drie- ëeuheid." Biddle noemt derhalve, gelijk de andere Socinianen, Christus den Zoon van God, niet wegens Zijne natuur, maar wegens de Goddelijke oppermagt, waarmede Hij als Koning en Hoofd der Kerk bekleed is. Zie Soi ixi \\m:n. RIECHT, het gebruik van afzonderlijke engeheime
belijdenis der zonde in het oor van een priester af te leggen, met het doel om de absolutie te ontvangen. Dit wordt door de Roomschc kerk als een heilige pligt bcoleu, dien ieder ten minste eenmaal in het jaar vervullen moet, en daarom bepaalde het concilie van Trcute o]) dit punt: „Al wie ontkent, dat desaeramen- t ale biecht ingesteld werd op Goddelijk b\' vel, of dat zij noodig is vo< ir de zaligheid, of beweert, dat bet gebruik om in liet geheim aan den priester alleen te biechten, zooalshet van het begin af door de Catholieke kerk in acht genomen is en nog inacht genomen wordt, vreemd is aan de instelling en liet gebod van Christus, eneene menschelijke uil vinding is, die zij vervloekt." De wijze, waarop een Roomseh boeteling biecht, is de volgende: Hij moei aan de zijde van den priester knielen en bet tceken des kruises maken, zeggende: „[uden naam des Vaders, des Zoons en des Heiligen Geestes. Amen." Daarna moet hij zeggen: „ Vader, geel\'mij uwen zegen, want ik heb gezondigd." Als hij den zegen ontvangen heeft, zegt hij het eerstegi dccltcvunhct C\'0NFlT£0n(zie ald.) op, tot aan de woorden: „mijne grootste schuld," en daarna: „Mijne laatste biecht is geweest voor.....
(hier in te vullen, hoe lang het geleden is). Sedert
dien tijd heb ik de volgeode zonden bedreven." Nu |
||||||||
|
biddl
|
||||||||
|
leans bekrachtigd werd. Het gebruik hoerschte vooral
in bet Westen, voornamelijk in Frankrijk, waar het gedurende verscheidene eeuwen bij de wijding van een nieuwen bisschop de gewoonte was, om aangaande hemden bijbel te raadplegen. Uit Frankrijk werd, bij de verovering door de Normandiërs, de biblioinantie in Engeland ingevoerd. Bij de wijding van Willem, den i wecden Normandischen bisschop van de diocees van Norwich, werd de bijbel geopend bij deze woorden: „Niet dezen, maar Bar-abbas!," waaruit opgemaakt werd, dat deze bisschop niet lang leven zou, cii dat een roover in zijne plaats zou komen. Willem stierf kort na zijne wijding, en werd opgevolgd doorHcrbert de Loziuga, ook eenNormandiër, die het voornaamste werktuig was in de handen van koning Willem Rufus in het openlijk verkoopen van alle kerkelijke preben- den. Deze simoniaciis had de abdij van Winchester en die van Ramsay voor zich zelven gekocht. Door dezelfde onwettige middelen had hij ook liet bisdom Norwich verkregen, en bij zijne wijding word de bijbel geopend bij de woorden, die Christus sprak tol Judas, die Hem verraden heeft: „Vriend! waartoe zijt gij hier?" Deze woorden, in verband genomen niet die, welke hij de wijding van zijn voorganger waren voor- gelezen, troffen hein geweldig, en bragten hem er toe aan zijn vorig gedrag te denken. Ten tcekeu ^an zijn berouw bouwde hij de calhcdialc kerk van Norwich, waarvan hij in 109(5 den eersten steen legde. Zijn bisschopszetel was Ie Thetford, maar hij bragt dien over naar Norwich, waar hij tot op den huldigen dag gebleven is. Zie Waarzeggerij. BIDDLTANEX, de volgelingen van JohannesBid-
dle, den vader van het Engelsche Socinianismus. Biddle werd in 1\'iliite Wottou-under-Edge geboren en te Oxford opgevoed, waar hij iu Ui il den graad van meester in de vrije kunsten verwierf. Benige jaren daarna gaf hij een geschrift in het licht, waarin hij voor bet eerst beginselen verkondigde., die de leer der Drieccnheid omverwierpen. Wegens deze misdaad werd hij in de gevangenis geworpen. Zelfs werd er in 10IS eene parlementsacte aangenomen, waarin verklaard werd, dal het eene misdaad was, waarop de dood stond, om iets in liet licht te geven, dal tegen het wezen en de volmaaktheden van God, de Godheid van den Zoon en die van den Geest streed. Deze acte kwam echter nooit in werking. Biddle stond om zijne ■, gevoelens aan gestrenge vervolging bloot. In Dijö werd hij voor het geregt gedaagd wegens ceue mis- daad, waarop de dood stond; hij werd echter door Cromwell uit zijn gevaarlijken toestand gered, en naar |
||||||||
|
34 S HIK\'
|
|||||||
|
moet de boeteling zijne zonden, doodzonden, het getal
en de omstandigheden, die de zonden veranderen of bezwaren, opnoemen en, na geantwoord te hebben op j de onderrigtingeu van den biechtvader, met een ver- \' uotmoedigdeu geest cu een vermorzeld hart zeggen: „Deze en alle andere zonden, die ik niet indachtig beu, zijn inij van harte leed, omdat ik er God door vergramd heb. Ik neem mij vast voor die niet meer ; te bedrijven, en bid God om vergiffenis door hel bloed van Jezus Christus. fk rraag vau u, eerwaarde vader, cenc zalige boete en vrijspraak.\'- Hierna volgt het tweede gedeelte van liet ConCtcor. De noodzakelijkheid vau de zouden te belijden wordt
door Protestanten en Roomsch-Catholieken erkend, maar zij verschillen zeer over de partij, waaraan dr belijdenis gedaan moet worden. De Roomschen be- weren, dat rncn aan den priester zijne zonden moei belijden, de Protestanten aan God. De laat sten schra- gen hunne meeningen door talrijke gedeelten uil liet Oude en liet Nieuwe Testament aan te halen, waarin •alleen aan God de belijdenis der zoude gedaan wordt. Bij voorbeeld .loz. Vil : 10: „Toen zeide Jozua tot \\chan: Mijn /.ion, geef toch den lleere, den God van Israël, de eer, en doe voor Hem belijdenis; engeefmij toch te kennen, wal gij gedaan hebt, verberg hel voor mij niet." Kzra X : 10, 11: „Toen stond Kzra, de I priester, op en zeide tot hen: Gijlieden hebt overtreden en vreemde vrouwen bij u doen wonen, om Israéls ] selnild te vermeerderen. N\'u dan, doet den lleere, uwer vaderen God, belijdenis, en doet Zijn welgevallen, en scheidt u af van de volken des lauds en van de vreemde vrouwen." Ps. XXXII: 5: „"Mijne zuiden maakte ik U bekend, en mijne ongcregtigheid bedekte ik niet. Ik zeide: Ik zal belijdenis van mijne overtre- dingen doen voor den lleere, en Gij vergaaft dconge- regtigheid mijner zonde." 1. Joh. 1:8, \'J: „Indien wij zeggen, dal wij geene zonde hebben, zoo verleiden wij ons zelve, en de waarheid is in ons niet. Indien wij onze zouden belijden, Hij is getrouw en regtvaardig, dat Hij ons de zonden vergeve, en ons reinige van alle ongeregtigheid." De tekst, dien de Roomschen uit Jakobus V: 10 aanhalen: „Belijdt elkander de misda- den, en bidt voor elk ander, opdat gij gezond wordt: een \\ kraehtiggebed des regtvaardigen vermag veel," wordt door Protestanten uitgelegd als betrekking te hebben niet op de oorbiecht, maar op de wederzijdsche belij- denis van fouten van den kant der Christenen. Twee andere uitspraken worden somtijds aangehaald, om het gebruik van belijdenis aan een priester te regtvaardi- geri, namelijk Matth. ITI:0: „En werden van hem f Joh. I |
|||||||
|
den Dooper) gedoopt in de Jordaan, belijdende hunne
zonden.\'\' en Hand. XIX :1S: „En velen dergenen,
die geloofden, kwamen, belijdende en verkondigende hunne daden." Deze verzen beschouwen de Protes- t au ten echter als bet rekking te hebben niet op geheime biecht aan een priester, een ambt dat Johaunes de Don i\' in allen gevalle nooit bekleedde, die noch Joodseh noch Christen-priester was, maar op eeueopene en openbare belijdenis der zonden van hun afgelegd leven. In de geschriften van ltoomsch Catholieke schrijvers wordt dikwijls beweerd, dat, hoewel zelfs geenc didclijkc uitspraak aangaande hei onderwerp der oorbiecht in den bijbel gevonden inoge worden, men toch de leer beschouwen moe! als gegrondvest op de Schrift, daar zij een natuurlijk en noodzakelijk gevolg i-> vau de mag! om zonden te vergeven, waar- mede zij veronderstellen, dat de Apostelen bekleed werden, Matth. XVII] : IS; XVI : 19; Joh. XX: 23. Hoewel Roomsche schrijvers gewoon zijn, om het
gezag der kerkvaders ten gunste van de oorbiecht aan te halen, erkennen toch de\' meer opregte geree lelijk, dal de belijdenis, waarvan de vaders spreken, slechts aan God en in gcencii deele aan inenschcu, hetzij de geheeleKerk of afzondcilijkegeestelijken, gedaan moet worden. Het is waar, dal in een vroeg tijdperk, zooals Socrates in Sozoincnes ons berigten, boetpresbyters, gelijk zij genoemd werden, aangesteld werden om zondebelijdenissen aan te hoorcu, die de openbare boetedoening voorafgingen. De bijzondere of oorbiecht van latere eeuwen is echter geheel verschillend van de biecht aan die boetpresbyters gedaan. Hun werd geene belijdenis der zouden afgelegd, met liet doel om vergif- fenis van God! e verkrijgen, maar om weder hersteld te worden in de vroegere voorregten der belcedigdc kerk. De instelling der afzonderlijke biecht en der ab-
solutic wordt gewoonlijk aan Leo den Grootc tocgc- schreven. Die paus liet echter de belijdenis der zonde aan elks bijzonder geweten over, en verklaarde ook niet, dat de pi ies! er de niagt had, hetzij uit zich zelveu of hem geschonken, om de zonde te vergeven. Zelfs lang na den tijd van Leo was het nog aan een ieder overgelaten, om aan een priester of aan G;,d alleen zijne zonden te belijden. Eerst in de dertiende eeuw werd er door de Kerk eeue bepaalde wet aangaande de afzonderlijke biecht uitgevaardigd. In het jaar 1215, onder het pausschap van Iunocentius KL, werd de oorbiecht door het vierde Lateraansche concilie aan de geloovigen van beiderlei sekse ten minste éénmaal in hel jaar bevolen. De Roomsche geschiedschrijver rieurv zegi: „Dit is de eerste canon, voor zoo verre |
|||||||
|
BIECHTVAD
mij bekend is. die de algemcene verpligtiug der sacra-
mentalc biecht oplegt." Van * I ï«* i 1 iijil tol op den tegen- woordigen is het als eene bepaald Goddelijke inzet i ing
beschouwd, dai een ieder aan een priester zijne zouden moet optellen en belijden; en weinige of gecne dogma; der Kerk vau Rome hebben er meer toe bijgedragen, om aan den eeneu kanl de magt en dcu invloed der priesterschap te vermeerderen, en aan den anderen kant de zedelijkheid vau liet volk te verminderen. De biecht is o ik in de Grieksche en de (\'optische kerk in gebruik, fêerslgcnocnule kerk schrijf! baar viermaal in het jaar aan al hare leden voor; de leeken biecht\' u echter gewoonlijk sleehls eenmaal in lul jaar, waai toe zij in Rusland door de wetten vau het land verpligl zijn. lu genoemd land is het de gewoonte, om gedu- rende de grootc vasten vóór Paschen te biechten. BIECHTVADER, een priester in de Roomschc
kerk, die de magt heeft om de biecht van boetelingen aan te hooren en hun de absolutie.....ehenken. ltel
Rubricaat is /.eer wijdloopig over de pligteu vanden
biechtvader. Hij moet zich beschouwen als iemand, die te gelijker tijd de plaats van regter en die vau geneesheer bekleedt. Daarom moe\' hij zooveel moge- lijk kennis en wijsheid verwerven, zoowel door aanhou- dend gebed tol God, als uil goedgekeurde schrijvers, voornamelijk den Roomsehen Catechismus, dat is, den Catechismus van het concilie van Treute. Inde uitoefening vau zijne dienst is de biechtvader verpligl, om uaauwgezel en omstandig in zijueondervragingen te zijn. Ten slotte, het Rubricaat beschouwt het als volstrekt noodzakelijk, dai hij aangaande de geheime biecht een streng en voortdurend stilzwijgen bewaart, en daarom moet hij nooit iets zeggen of doen, dat onmiddellijk of middellijk strekken kan om eeuige zonde of ecnig gebrek, alleen door de biecht aan hem bekend, te openbaren. Elk Jtoomsch priester is geen biechtvader, maar boven de magt door zijne wijding verkregen, moet de priester, die de biecht afneemt, een geestelijk gezag hebben over de personen, die zich in dit sacrament tot hem wenden. "Daar de biecht ten minste eenmaal in het jaar, zooals wij reeds inliet vorige artikel zagen, voor elk geloovigen Roomsch- Catholiek vcrpligtend is, is de uitgebreidheid vau den invloed, dien Rome aldns over zijne aanhangers verkrijgt, onberekenbaar groot. BIFROST, de schuddende en waggelende brug, die,
volgeus de Scandinavische mythologie, de aardsehc en de hemelsche wereld met elkander verbindt. Dit allerkunstigste maaksel, door den mensch regenboog genoemd, maakte den weg der goden uit, terwijl zijne |
— BIJBEL. 349
|
||||||
|
roode sneep, vlammen van vuur uil brakende, aan de
vorst en de bergreuzen belette om naar den hemel op
ie stijgen. Niet alleen daalden de goden door middel
van de Bifrost op de aarde neder, maar de ontlig-
! chaamde zielen der meuschen keerden langs denzelfden
i weg naar hare hemelsche woningen terug. In het
Scandinavische geloof was, gelijk in het Joodsehe en
Christelijke, de regenboog het zinnebeeld van de
veiligheid der wereld. Toen de zwarte reuzen, de
donderwolken, den hemel stormenderhand dreigden te
in ii, en de vonkelende eleetriekc slagen ben tegen
I had l -il geslingerd, vertoonde hij zich aan het
.,• oog der stervelingen in al zijne schitterende
j pracht, als het teeken der overwinning vau de .Ksir
| over hel kroost van Ymir, als het teeken der opperheer- :
j schappij vau het goed over het kwaad, en als de zekere
i belofte vau de eeuwigheid des heelals.
BIJBEL (Gr. Biblux, het boek), de naam van de
Heilige Boeken der Christenen. Deze worden ook de ■ Sehrifl if Schriften, de Heilige of Gewijde Schrift en het Oude én het Nieuwe Testatncn! genoemd. De j laatste dezer benamingen duidt aan, dat zij het Tes- laiuenl of de plegtige verklaring zijn van den wil vau God. De boeken van den bijbel worden Canonieke boeken genoemd, omdat zij opgenomen zijn in den catalogus van die boeken, die als heilig beschouwd worden, waaraan de naam van Canon gegeven is. In \' dezen zin staau zij tegenover die boeken, die Apucrj/phe geheeten worden , omdat zij niet als geïnspireerde schriften worden erkend. De bijbel bestaat uit twee afzonderlijke gedeelten,
het Oude Tcslameul of de Hebreeuwsehc, en hel
j Nieuwe Testament of de Grieksche Schriften. Alge-
I meen neemt men aan, dat de eerste boeken van het
Oudi Testament vau hooger mulheid zijn dan eenige
andere authentieke geschriften, die tot ons zijn
gekomen. Zelfs Hcrodotus, de vader der Grieksche
- geschiedenis, leefde lang na den tijd vau Aiozes, en
\' Homerus, de oudste Grieksche dichter, kan geene
aanspraak maken op eene oudheid, gelijk aan die van
den schrijver van den Pcntateuchus. De eerste cano-
nieke verzameling van de Heilige Sehrifl en bestond
uit den Pcntateuchus of de Vijf Boeken van Mozes.
Wij hebben het duidelijkste bewijs, dat door de He-
breén de grootste zorg gedragen werd om dit heilige
aanvertrouwde goed te bewaren. In Dcut. XXXI: 2G
wordt ons berigt, dat Mczes aan de Levieten beval,
om het aan de zijde van de ark des verbond te leggen.
De twee tafelen met de tien geboden werden in de
ark geplaatst; het Boek der Wet werd echter, naar
|
|||||||
|
.«50
|
|||||||||
|
BIJBEL.
|
|||||||||
|
men veronderstelt, in oen kleinen koffer gelegd, welke
er een aanhangsel van uitmaakte. Wat hiervan /.ij, zooveel is zeker, dal het Boek der Wel onveranderlijk medegenomen werd mei de ark des verbonds, die de Hebreen als hun kostbaarsten schat beschouwden, waarover zij met de groot >te z irgvuldigheid waakten. Op deze wijze werd hel oorspronkelijke iiiaiinscripl van den Pentateuchus, alsook dr andere Heilige Schriften, naar mate zij van tijd tot tijd verschenen, tol aan hel bouwen van deu tempel in de dagen vau Salomo bewaard. Vóór dien tijd was de ark des verhonds met hare bijbelioorende kostbare niaunseripten, hoewel met onophoudelijke zorg bewaard, zonder cene bc- paalde en voortdurende plaats geweest. Xn echter een grool en stevig geh iuw was opgerigt, dal geheel en al aan heilige doeleinden gewijd was, was er eene gelegenheid om aan den Heiligen Cauon cene zekere verblijfplaats «e -even. De ark des verbonds werd dan \'.uk. zooals wij uil 1. Kon. VIII : (i vernemen, in lief heilige der heiligen onder de vleugelen der cherubs geplaatst; naar alle waarschijnlijkheid we,-1 zij daarheen vergezeld door de geïnspireerde schriften, hoewel eenigeii beweren, dat zij van toen af in de schatkisl geplaatst werden. Maar hoewel de oorspronkelijke manuscripten dei
Hebrceuwschc geschriften steeds op hunne veilig- bewaarplaats in den tempel bleven, schijnen er toch kopijen ten gebruike vau hef volk van gemaakt Ie zijn. Zoo lezen wij in 2. Kron. XVII, dal Levieten en priesters door Josaphat werden uitgezonden met bet wetboek des Hoeren, om in de steden van Juda het volk te leeren. Bovendien moest alle zeven jaren de Wet in het openbaar gelezen worden; een gebruik dat strekte om de bewaring der Heilige Schriften te verzekeren, terwijl de verschillende kopijen, die er van gemaakt werden, strekten om de kennis er van te verbreiden. Het blijkt echter, dat, tijdens de regering van den eenen of anderen goddeloozeu koning van Juda, het Boek der Wet, om welke reden dan ook, van zijne plaats in den tempel weggenomen en verborgen werd in een onbekenden hoek van liet gebouw, lot dat ! het onverwachts, tijdens de regering van den goeden : koning Josia, ontdekt werd. Dehoogepriester llilkia. lezen wij in 2. Kon. XXII, vond hef Wetboek in Int huis des Heercn, —-waarschijnlijkhet handschrift van den Hebrccuwschen wetgever zelven. Spoedig daarna volgde de Babylonische ballingschap, toen de oorspron- kelijke manuscripten der Heilige Schriften verloren geraakt schijnen te zijn, doch niet voor authentieke kopijen er van in de handen van vele Hebreen waren. |
|||||||||
|
De herbouwing van den tempel, bij de terugkomst
der .loden uit Babyion in hun eigen land, maakt een belangrijk tijdperk uit in de geschiedenis der Schriften vanhi I Oude Testament. Tot dien tijdwasergcenever- zameling gemaakt van de afzonderlijke boeken in één deel, doch het algemeen aangenomen denkbeeld onder de Joden is, dal Ezra, de grootc hervormerder Joodsehe kerk, misschien geholpen door Nehemia, de eerste was, lic ze allen verzamelde, herzig en rangschikte, zooals wij ze nu bezitten. De Joden beschouwen daarom Ezra als een anderen Mozes, deu tweeden stichter der Wei, e : algemeen vindt men bij hunne schrijvers het gez \'gde.dat „alsdeWel niet door Mozes was gegeven, Ezra waardig zou geweest zijn om ze (e verklaren." De/e rangschikker van hei Oude Testament bragt ook nog andere verbeteringen aan. De Hebrceuwschc taal was onder de Joden gedurende hun zeventigjarig ver- blijf in Babyion betrekkelijk in onbruik geraakt, en ei nigen beweren, dat Ezra liet eerst de punten op de kliukletiers plaatste in de gewone kopij der Schriften, ten einde te beletten, dat de kennis van de bijzondere woordvoeging en vau de uitspraak der Hebreeuwsche taal verloren geraakte of bedorven werd. Men zegt, dal hij hef gebruik der \' \'haldccuwschcletters, in plaats van de oude Samaritaanschc, die vóór de gevangen- schap in gebruik waren, invoerde-. Hel groote voordeel echter, dat Ezra aan zijne Joodsehe laudgeuootcn schonk, was de schikking der heilige boeken. Men veronderstelt, dat hij ze in drie groote afdeelingcn verdeelde: de Wet, de Profeten en de Hagiographa i f Hi ilige Schriften. De Wet bevatte slechts den Pen- lateuchns of vijf boeken van Mozes: Genesis, Exodus, I.eviticus, Xuineri enDcuteronomium. De Profeten behelsden de voornaamste geschiedboeken: Fozua, tligteren, Samuël en Koningen, de vroegere Profeten genoemd, en de strikt Profetische boekeu, de latere Profeten geheeten, behalve dat zij onderscheiden wer- den in degroote, namelijk: Jesaja, Jcremia, Ez.;chiël, die voor drie, en de twaalf kleine Profeten, die voor één gerekend werden. De Hagiographa bevatteden alle overige boeken: Psalmen, Spreuken, Job, Hooglied, Uutli, Kronijken, Klaagliederen, Prediker, Esther, Dan ii 1, Ezra en Xehem ia. Deze drievoudige verdeel ing van de. boeken des Ouden Testaments wordt door onzen Verlosser en ook door Josephus, den Joodschenge- ; schiedschrijver, vermeld. De Hebreeuwsche Schriften waren oudtijds in afdeelingen of lessen verdeeld, waar- van er vier en vijftig in de wet van Mozes waren. De j verdeeling in hoofdstukken is betrekkelijk van nicu- were dagteekening, maar de verdeeling in verzen is |
|||||||||
|
BIJBEL.
|
351
|
||||||||
|
vau ouden oorsprong, waarschijnlijk kort na, zoo niet
gedurende, den tijd van Ezra. De Joden waakten met de naauwgezetstc zorg over
de Schriften van het Oude Testament, uit vreeze dat zij zelfs in de geringste mate bedorven of veranderd werden. Aan hel einde van elk hoek teekendcu zij liet juiste aantal verzen en afdeeliugcu op, die het beva\'te. Men berekende zelfs, hoe dikwijls elke letter van het alphabet in den Hebreeu» schen bijhei voorkomt. Zelfs de stand en grootte van al de letters, waarin cenc bijzonderheid te zien was, werden zorgvuldig vermeld. Geene veranderingen vau lezingen, zelfs niet de ver- plaatsing eener enkele letter, gingen onopgemerkt voorbij. Het middelste vers en de middelste letter in de verschillende boeken, de nietigste en schijnbaar on- belangrijkste bijzondol beid,die ge\\ ouden kon worden, werd met gretigheid aangegrepen als een middel te meer, om degrorJstejuistheidiudeHeilige Schriften te verzekeren. De Joden vereerden hunne Heilige Boeken ten hoogste, en hielden het voor eene zeer verfoeije- lijke zoude, om zelfs eene enkele letter er van af te nemen oferaau toe te voegen. Hoewel er hier en daar geringe afwijkingen in de verschillende kopijen van het Oude Testament gevonden wordt u.zijn deze klaar- blijkelijk onschuldige dwalingen van overschrijvers, en in geen geval doen zij iets aan eene lioofdlet rat\'. De boeken van het Nieuwe Testament worden ge-
wooulijk in drie klassen verdeeld, namelijk: de Histo- rhehe boekeu, bestaande uil de vier Evangeliën en de Handelingen der Apostelen; de Doetfitutfe boeken, die de veertien Brieven van Paulus en dezeven Algcim i ue Brieven bevatten, welke laatste aldus genoemd wnrdcii, omdat zij voornamelijk gerigt zijn aan de Inkeerde Joden over het Romeiusehe rijk verspreid; de 1\'rofe- tisehe boeken, waarvan er slechts één is, de < •penhariiig van Johannes. De orde, waarin de boekeu nu geplaatst zijn, is de oudste; zij werd doorEusebius, inliet begin der vierde eeuw, en waarschijnlijk door Iguatius aan- genoinen, die tegen hel einde der eerste en in de eerste helft der tweede eeuvt leefde. Kr zijn verschillende bewijzen voor de echtheid der evangelische boeken, waarvan de voornaamste zijn do getuigenissen vau Cleniens, Polycarpus en fapias, uil de eeuw derApos- telen, en die van J ust inus Martvr, Ircmeus en Origeues, uil de daarop volgende. Niet alleen hebben wij liet getuigenis vangcloof-
waardigc schrijvers voor de echtheid van de Schriften des Nieuwen Testaments, maar er is ook gegronde reden om te gelooveu, dat de oorspronkelijke mauu- scripten nog lang na de schrijvers er van bestonden, eu |
dus kon de juistheid van elke kopij nagegaan worden.
Zij werden ook in verscheidene talen overgezet, en tal- rijke kopijen van de oorspronkelijke geschriften eu de vertalingen werden over de gehecle beschaafde wereld verspreid. Vele der eerste kopijen bestaan nog, en het is aangenaam eene geheele overeenstemming te vinden tusschen deze en die, welke thans in omloop zijn. Maar bovendien isgeen verslag vau gebeurde zaken op aarde in zo i ruime mate hel onderwerp van beredenering geweest als dat, hetwelk gevonden wordl in het Nieuwe Testament, en daarom is geen zoo zeer het onder» crp geweesl vauuaauwgezette eu onophoudelijke aandacht van den kant vau vrienden en vijanden. De aanhou- dendc Iwisteu tusschen Christenen en ongeloovigeu, zoowel als tusschen tegenover elkander staande sectcu van Christenen, die zich allen op de Sehrifl beroepen om hare meeuiiigen te schragen, maakten hel nage- uoeg onmogelijk cm zelfs de geriugsle verandering W\' maken, zonder dat deze onmiddellijk ontdekt en blootgelegd werd. Maar als wij volstrekt niet aandc volkomen echtheid
vau dr bot ken des Nieuwen Testaments twijfelen, op welke gronden moeten wij dan nog de gcloofwaar- digbeid vau de opgaven, die zij bevatten, aannemen. Op dii punt moet hel sterkste en krachtigste beroep gedaan worden op de wonderen eu de profetie als bewijzen. Op welke wijze kan eene openbaring ge- schioden dan door wonderen: Op geene, welke wij met mogelijkheid kunnen begrijpen. Men moei altijd bedenken, dal het bewijs aan wonderen ontleend in de eerste plaals strekt, uiel om de waarheid der opgaven ie slaven, maar alleen de Goddelijke magl van Hem, door v ii\'u wondert u wenden volbragl; en van de < iod- dclijke inagt van Christus komijn wij, door een bijna oumiddellijkeuovergang, opde waarheid des Christen- doms. Had onze gezegende lieer geene woudereu verrigt, dan zouden wij geen behoorlijk bewijs gehad hebben, dat Hij vau (iod kwam, eu de Christelijke leer kon geene gezonde aanspraak maken op een God- d el ij ken oorsprong. Zulk eene tegenwerping kan echter niet tegen het evangelie gemaakt worden. Kr wordt verklaard, dat wonderen gedaan zijn: water werd in w ijn veranderd, de blinden werden ziende, de stommen spraken, de dooveu hoorden, tle lammen gingen, tic doodeu werden in het leven teruggeroepen. En het beginsel, waardoor Christus deze wonderen verrigtte, is duidelijk uil Zijne eigene verklaring: „De werken, tlie ik doe in iUm naam mijns \\ aders, die getuigen van mij." liet onderscheid tusschen die gebeurtenissen, tlie waarlijk wonderdadig zijn, en die, welke zelfs de |
||||||||
|
BIJBEL.
|
|||||||||
|
352
|
|||||||||
|
verrassendste der gewone natuurverschijnselen of de
verwonderlijkste ontdekkingen der wetenschap om- vatten, is voorden minst ontwikkelden geest duidelijk; en van daar de bijzondere waarde der wonderen als getuigen en bewijzen van een stelsel. dal tol den ongeletterde zoowel als tot den geleerde spreekt. Ten opzigte van het bewijs voor de waarheid des
Nieuwen Tcstameuts uit de profetie getrokken, heeft men dikwijls als een van zijne bijzondere voordeden aangemerkt, dat, daar deze trapsgewijze in hare ver- vulling voortgaat, de kracht van dit argument dagelijks toeneemt en overtuigender wordt. Het bewijs door de profetie en dat door de wonderen geleverd zijn tol zekere grens hei zei f Je; de profetie isslechtseenwouJer van kennis, hel wonderdoeu is een wonder van inagt. Verschillende voorspellingen worden in lul Xicuwc zoowel als in hel Oude Testament gevonden. De dui- delijkste en belangrijkste zijn die, welke betrekking hebben op het karakter, den toestand en hel werk van den beloofden Messias, en die, welk.1 betrekking hebbeu op den volgenden toestand der Christelijke kerk en der Joodschc natie. Boven het bewijs voor de geloofwaardigheid van de
verhalen in het Nieuwe \'J\'i - au ent aan de «onderen en de profetie ontleend kunnen wij ookn g op den snellen voortgang der Christelijke godsdienst in de eerste eeuwen wijzen, in spijl win de talrijke hi palen, die zij moes! ondervinden. Dal zij zich zelfs in de dagen der Apostelen sterk uitbreidde, blijkt duide- lijk uil de verklaring van Paulus, dat hij van Jeruzalem af, en rondom, tot lllyricnin loc, het evangelie van Christus vervuld had. Te Jeruzalem, Antiouhic, Ephe- sus, Athene, Corinthe, Thessalouica en zelfs" in de keizerlijke stad Rome, de ineestcresse der wereld, waren kerken gesticht, en werden de waarheden des Christendoms openlijk verbreid. De merkwaardige zegen, die opliet werk van de eerste verkondigers des Christendoms rustte, blijkt niet alleen uit hunne eigene opgaven, maar wordt I en volle door gelijktijdige achrij- vers bevestigd. \'M are hel mogelijk geweest voor hetfeit rekenschap te geven doorecue verwijzing op slechts ondergeschikte oorzaken, zulks zoude voorzeker door scherpzinnige schrijvers gedaan zijn. De omstandig- hedeu zijn echter voldoende om aan te toonen, dat de voort gang van het evangelie volst rekt aan geen e andere reden dan die zijner waarheid kan toegeschreven worden. In bet glansrijkste tijdperk der Romeinsche letterkunde namen eenigeu van hen, die den grootst en naam van geleerdheid hadden, de leerstellingen des Christeudoins aan, eu verkondigden zij openlijk hun |
|||||||||
|
geloof; en dat zonder de geringste hoop op eenig
wereldlijk voordeel, ja zelfs onder den zekeren indruk, dat zij zich daardoor aan de bespotting en de vervol- ging vau hunne laudgenootcn zouden blootstellen. Eu als dal liet gedrag was van verlichte mannen, ten opzigte van hetgeen, streng genomen, eene kwestie vau 1\'elien was, waarover elkeen rondom henkon oordeelen, en die een ieder had kunnen ontkennen, als zulks mo- gelijk geweest ware, tot welke andere gevolgtrekking kunnen wij dan met mogelijkheid geraken, dan dat het. evangelie waar is\'\' Alleen door de zuivere kracht der waarheid kwam liet den hevigst en wederstand te boven, en eiken hinderpaal vertredende, vond het zijn weg naar de poorten van hel paleis, en beklom liet zelfs den ki izerlijkcn troon der magtige Caesars. Eeuc audere reeks vau bewijzen voor de geloof-
waardigheid des Nieuwen Testaments kan getrokken worden uit eenzorgvuldig onderzoek van het boek zelf. Dit wordl gewoonlijk het innerlijke bewijs genoemd. Onder dit hoofd kau men de schoonegeschiktheid der waarheid, hetzij leerstellige of voorschriftmatige, voor den aard en den toestand des niensehen rekenen, en hare overeenstemming mei onze hoogste begrippen vau zedelijke uitmuntendheid, zoowel als den heiligen en zuivcreudeu invloed van hel evangelie op de ge- moederen en harten van ben, die het omhelsd hebben. De invloed des C\'hristi udoins is echter niet enkel te bemerken in net leven en hel gesprek vau een enkel incusch, maar is op treffende wijze zigtbaar in de wel- dadige uitwerking, die hel overgroote verecnigingen van menschenuitarcoefend heeft. Hoewel de beginselen des Christendoms tot nog toe op de wereld in het algemeen onvolmaakt in beoefening zijn gebragt, heeft het toch eene bepaalde verbetering tcweeggebragt in den zedclijken en staatkundigen toestand van die landen, die het tot hiertoe aangenomen hebben. Hunne wetten, instellingen en zeden hebben tegelijker tijd den verbeterenden invloed van het evangelie van Christus ondervonden; en hoewel de voortgang der hervorming op deze punten langzaam geweest moge zijn, is hij toch voldoende zigtbaar, om hem lot een argument van aanzienlijk gew igl te maken, ten gunste vau de waarheid en het Goddelijk gezag des Chris- tendoins. Terwijl de bijbel in twee groote afdeelingeu, het
Oude en het Nieuwe Testament, verdeeld is, vormen deze te zanien een schoon verbonden en vereenigd stelsel vau Goddelijke waarheid. De boeken, waaruit het geheele deel beslaat, ziju door vele verschillende schrijvers geschreven, en op zeer verschillende tijden, |
|||||||||
|
353
|
||||||||||
|
WJBKL
|
||||||||||
|
die zicli over een zeer groot tijdperk dor wercldge-
schiedenis uitstrekken, on toch is liot theologische stelsel, dat zij bevatten, volledig als éen geheel, on homogeen in al /.ijnc dooien, üii is op zich zelf een sterk bewijs, dal „de Schrift is van God ingegeven.\'" Er zijn zonder twijfel groote vcrselieidenhcden van laai, ideën en stijl in do verschillende boeken dos bijbels op lo merken, zoodal do persoonlijkheid dor schrijvers zich overal openbaart. Jcsaja heefl geen gevaar van mol Dan iel verward lo worden, noch Pauliisinet Jnhannes. Dit maak! echter geen grond uil tegen >\\r Goddelijke inspiratie der Heilige Schriften. ,,JIet is God, die daar tol ons spreekt," gelijk zeker schrijver welsprekend aanmerkt, „maar hol is levens do inensch; — hol is de menscli. maar liet is levens Cicid. bewonderenswaardig Woord van God! hel is menscli gemaakt op zijne eigene wijze, gelijk hol eeuwige Woord! Ja, God heefl hol ook lol ons doen komen vol van genade en waarheid, gelijk aan onze woorden in alle dingen, doch zonder dwaling on zonde! Bewonderenswaardig Woord, Goddelijk Woord, en toch vol van mciiseholijkheid, bcminnonswaardig Woord van mijn God! Ja, opdat \\\\ ij liet zonden hegrij- pen, moest hel noodzakelijk op sterfelijke lippen gelegd worden, opdat hel mensehelijko dingen zou verhali il; on opdal hel onze naudacht zou trekken, moest het zich bcklecdcn mol onze wijzen van denken en niet al de bewegingen onzer stem, want God wist wel. waarvan wij gemaakt zijn. ÜMaar wij hebben hel herkend als hel \\\\ oor I van den [leer, magtig, krachtdadig, scherper dan oen tweesnijdend zwaard, en de eenvoudigste onder ons kan, als hij het hoort, gelijk (\'leopas en zijn vriend zeggen: „Was ons hart niet brandende in ons, als hel tot ons sprak." Wel welk eene krachtige bctooveriiig herinneren ons de Schriften, dooi- dien overvloed van nonschclijkheid en door al die persoon- lijkheid, waarmede hare Goddelijkheid is bekleed, dat de Heer onzer zielen, wiens treilende slem zij zijn, zelf een menschelijk hart op den troon van God draai:!, hoewel Hij gezeten is op de hoogste plaats, waar de engelen Hem eeuwig dienen en aanbidden! Hel i-- ook aldus, dal zij ons niet alleen dal dubbele karakter van verscheidenheid en eenheid aanbieden, dat reeds al de andere werken van God, als Schepper der hemelen en der aarde, opluistert, maar ook die vermenging van gemeenzaamheid en gezag, van s\\. m- jiatliie en grootheid, van nederigheid en gohcimzin- nigc majesteit, vaumensohelijkheid en Goddelijkheid, die kenbaar is in al de beschikkingen vau denzell\'deu God, als Verlosser en Herder van Zijne Kerk. Het |
is dan aldus, dat de Vader dor goedertierenheden,
terwijl Hij in Zijne profeten spreekt, niet alleen hunne stom, hun stijl on hunne pen moest gebruiken, maar ook dikwijls hun uo gedachten en hun gevoel inwerking moest stellen. N\'u eens hoeft Hij het, om ons daar Zijne Goddelijke sympathie te toonen, geschikt geoordeeld om hunne eigene herinneringen, hunne monschelijke overtuigingen, hunne persoonlijke ondervinding cu hunne vrome aandoeningen aan de woorden te ver- bindon. die If ij liuu ingaf: dan weder heeft Hij, om ons te doen denken aan Zijne booge tussehcnkoinst, er de voorki uraan gegeven, onidie noodeloozc medewerking van hunne herinneringen, genegenheden en hun ver- stand Ier zijde te stellen. Zóó moest het Woord van God zij ii. Gel ijk Tm ma 11 ti el. vol van genade en waarheid, te zolfder tijd in den boezem van God en in liet hart van don menscli, inagtigensympathiseronde.heuielsch en aardsch, verhc\\cn on nederig, ontzagwekkend en gemeenzaam, God en niensch \'. Daarom heefl liet geene gelijkenis op den God der Itatinnalisten. Zij zouden wenschen. dal. nadat z.ij, gelijk de discipelen van Epi- curus, de Godheid \\ eire vanden meusoh in een dorden hemel verbannen lubben, de bijbel ook daar gebleven ware. „De \\v ijsbegoorto gebruikt de taal der goden," zegt de bekende SI rail ss vau Ludwigsburg, ..terwijl de godsdienst gebruik maakt van de laai der menschen." Zonder twijfel doei zij dal; zij neomt tot geene andere hare toevlugt: zij laai aan de wijsgeeren en aan de goden dezer wereld hun hemelrijk on hunne laai."\' \\h\' .loden verdeelden don Pontateuehus in vijftig
of vier en vijftig pi/ïtesr/i/ol/i of grootere afdeelingen, naar male hol maanjaar dor Joden eenvoudig was, of eene aanvullingsniaand (maand die om do drie jaren aan do maanjaren wordt toegevoegd) erbij kwam; op eiken Sabbatbilag werd eene dezerafdeelingeu inde synagoge gelezen. Konigo .loden schrijven deze ver- deeling aan Mozes, andere aan Kzra toe. Dogrootere afdeelingen werden In kleinere of Siderim verdeeld. Tol aan de vervolging van Autiochtis Dpiphaucs lazen do Joden sleohts de Wel ; maar daar hol voorlezen er van toen verboden werd, stelden zij er vier en vijftig llnpfifoïol/i, of afdeelingen van de Profeten, \\ oor in de plaats. Onderde Makkahccii werd hel lezen der Wet weder ingesteld en als de eerste lezing aangenomen, terwijl hol lezen uil de Profeten als de tweede lozing aangenomen werd. Deze afdeelingen werden wederom verdeeld in l\'ewl-im of verzen, die ook aan Ezrazijn toe- geschreven. Zulke koelere afdeelingen worden bijzon- der nut tig bevonden iiade Babylonische ballingschap, toen de Wet in het (\'lialdoeuwseh werd verklaard, dal |
|||||||||
|
ij
|
||||||||||
|
351.
|
|||||||||
|
ÜI.IIJKI..
|
|||||||||
|
te, dier tijde dr moedertaal was, hoewel men steeds
voortging haar in het Hebreeuwse!) voor te lezen. In den oorsproukelijken vorm was de tekst van den
llebrceuwsehen bijbel zonder afbrekingen of ver- deelingen in hoofdstukken, verzeil of zelfs woorden. Er bestaan nog een aantal onde handschriften, die op deze wijze geschreven zijn. IV .loden verklaren, dat toen God op den berg Sinaï de Wet aan Mozes gaf, zij in een tweevoudigen vorm gegeven weid. de ware tekst en du ware verklaring, en dat deze beide vormen van geslacht tol geslacht overgingen, totdat zij op schrift gesteld werden. De ware tekst is het onderwerp der Masorn, en de ware verklaring hel onderwerp der Mix/ma cu Gemara, De Masoreten waren de eersten, die de boeken en afdeelingen van de Hebreeuwsche Schriften in verzen verdeelden, en zorgvuldig het aantal verzen in elk hoek en elke afdeeling, en het middelste vers in elk dezer, met andere bijzonderheden van dergelijkeii aard, opteekenden. Het isnietonwaarsehijnlijk.dat de eerste Christenen
aan deze onde Joodschc verdeeling het denkbeeld ontleend hebben, om bet Nieuwe Testament op gelijke wijze te verdeden. Wie het plan het eerst uitvoerde is onbekend. Zeker is het echter, dat het Nieuwe Testament reeds vroeg verdeeld was, waarschijnlijk vóór de vierde eeuw, in twee soorten van hoofdstukken van ongelijke lengte. Daar deze verdeeling in hoofd- stukken niet door de Kerk bekrachtigd was, werd zij in geenen deele algemeen aangenomen. De belang- rijkste dezer waren de Am>iioniaan*ehe afdeelingen, zoo geheeten naar Ammonius, een geleerd Christen van Alexandrië in de derde eeuw. In de vierde eeuw werd eeue uitgave van de Briereu van 1\'aulus, als één boek beschouwd, in ééne onafgebroken reeks van hoofd- stukken verdeeld; cene schikking welke nog gevonden wordt in het Vaticaansehc manuscript en in eenige andere. De (\'odes Bezee en andere manuscripten waren in lessen verdeeld, behalve in hoofdstukkeu en afdeelingen. Evenwel werd eerst in de dertiende eeuw de verdeeling in hoofdstukkeu, die uu in gebruik is, voor bet eerst in de Westerscbe kerk ingevoerd, voor het Nieuwe Testament zoowel als voor het Oude. Voor zoo verre men weet, bestaan er geene Griekschc manuscripten, waarin hoofdstukken ge- vonden worden, van vroeger dan de vijftiende eeuw. Hij, die de nuttige verdeeling, «elke wij nu nog hebben, \\vu uitvoer bragt, was kardinaal llugo de Sancto Caro, die omstreeks het. midden der dertiende eeuw leefde. Keue concordantie der Latijnsche Vul- gata ontworpen hebbende, waardoor elke tekst ge- |
|||||||||
|
vonden kon worden, verdeelde hij het Oude en het
Nieuwe Testament tot grootergemak in hoofdstukken. Deze hoofdstukken verdeelde hij weder in kleinere gedeelten, welke hij onderscheidde door op den kant alle letters van het alphabe! op gelijke afstanden van elkander, volgens de lengte der hoofdst ukken, te plaat ■ sen.Dezelfde schikking werd inde vijftiende eeuw voor den ITebreeuwschcn bijbel aangenomen, door rabbi Mordechai Nathan, met dit verschil, dat hij, in plaats van Hugo\'s kantlettcr aan te nemen, elk vijfde vers niet een Hcbreeuwscli cijfer leekende. De invoering van \\eizen in den Hebreeuwschenbijbel geschiedde door Athias, een Jood van Amsterdam, in dezeven- tiende eeuw. De eerste verzameling van de verschillende lezingen
in de haudscln iftcn des (Inden Testaments, die wij ken- uen, is de Masora, die waarschijnlijk langzamerhand, en niet op eens, gemaakt werd ; de juiste tijd, waarop zij begonnen werd, is echter moeijelijk te bepalen. Nu eens werden zij oprolleu geschreven, afgescheiden van den tekst, eu dan weder aan bet einde van de kopij der Schriften; in lateren tijd echter gewoonlijk op den kant of aan den voel der bladzijde. Omstreeks 1030 gaven Aüron Beu Aser, president der academie te Tiberias, en Jakob Ben Xaphthali, president der aca- ilcuiie Ie Babyion, elk eenc afzonderlijke uitgave van liet Oude Testament in het licht, en van deze twee uitgaven, welke uit de twee groot e klassen van.loden, die vau het Oosten en die van het Westen, voortkwa- nien, zijn de volgende kopijen der Schriften over bet algemeen genomen. De eerste poging om een He- breeuwschen bijbel te drukken niet verschillende lezin- gen, door eenc vergelijking vau eenige manuscripten, geschiedde in I 06 I. I lierna hadden op verschillende lijden verscheidene andere vergelijkingen van niauu- scriptcu onderling plaats. Deze verdienen echter naauwelijks vermelding in vergelijking van hetdoor- wroebte werk van Dr. Kennieot, waarvan het eerste deel in 1770, en het tweede in 1780 verscheen. Dit werd gevolgd door den nog grooteren arbeid vau de Hossi, die in zijne eigene bibliotheek meer huudschrif- ten en uitgaven verzamelde, dan Kennieot iu al de groote bibliotheken van Europa verzameld had. Be- halve die door Kennieot en de lïossi verzameld, zijn er nog andere Hebreeuwsche manuscript en van groote waarde. In China bestaat eene kolonie van Joden, die zich, naar men zegt, omstreeks bet jaar 73 iu dal rijk vestigden. /,ij bezitten een aantal manuscripten. In hunne synagoge hebben zij dertig rolleu, die allen de geheeleWet bevatten. Iu deze handschriften zijn geeue |
|||||||||
|
•\'5 j j
|
|||||||
|
punten op de klinkletters; zij zijn in drie eu vijftig
afdeelingen verdeeld, maar zonderonderscheiding vau boeken, hoofdstukken of verzen. Eene dezer rollen, die zeer oud is, wordt in hooxe achting gehouden. De beroemde reiziger Dr. Eduard Clarke vond in
de Kriin een aantal Caraïctischc Joden, die een tal van oude manuscripten van den Hebreeuwschen bijbel bezaten, liet verbaal, dat hij geeft, is zeer belang- wekkend. „De kamer," zegt hij, „waar wij onthaald werden, was met manuscripten opgevuld, waarvan vele door onzen gastheer zeken, eu andere door zijne kinderen, allen niet zeer schoone Hebrecuwsche let- ters, geschreven waren. De Caraïeten rekenen het eene daad van vroomheid, om den bijbel eens iu het leven over te schrijve n. Al hunne handschriften beginnen met het boek van Jozua. De Pentateuehus bestaat afzou- dcrlijk, niet iu handschrift maar gedrukt, tengebruike op de scholen. Zij verwerpen den Talmud, elke soort vau overlevering, alle Rabbinistisohe geschriften-en meeuingen, alle kautteekeuingeu, eu laten zich alleen door de letter der Wet leiden. Zij beweren den tekst van het Oude Testament in zijn zuiversten Maat te bezitten." Men zegt, dat de Caraïeten zich spoedig na de Babylonische gevangenschap van bet grootc ligcliaani der Joden afscheidden. Dr. Buehanau beschrijft eeubezoek.dat hij aan eene i
kolonie van Zwarte Judeu iu Malabarbragt, die, naar : men veronderstelt, afstammelingen zijn van Joden, welke zieli na de eerste verstrooijing aldaar vestigden. Vau dat volk kreeg hij een zeer kostbaar manuscript vanden Pentateuehus, dat thans inde bibliotheek der universiteit vau Cambridgc is. Dit manuscript is op rood geschilderde geitenvelleu geschreven. Het is ongeveer veertien en eene halve Ned. cl lang, en zc< en vijftig Ned. duim breed. De afwijkingen vau den gewonen tekst bedragen ongeveer hel aantal van veertig, eu deze /iju van niet hel minste belang. Vier dezer afwijkingen zijn deze kopij alleen eigen. Dezelfde eerbied, dien de Joden iu alle eeuwen voor
het Oude Testament gehad hebben, is door Christenen aan hel Nieuwe Testament betoond. Elk spoor der oorspronkelijke manuscripten van hel laatste ver- dwecn echter in eene hcuge oudheid. Op verschillende wijzen kan men hiervan rekenschap geven. Naar alle waarschijnlijkheid bestonden zij uit zeer vergankelijke materialen, voornamelijk rollen vau ligt papyrus, waarop niet bet penseel of calamas, met zwarte inkt en in kolommen, geschreven was. liet schrift zelf bestond uit onciaal of grooto (één duim hooge) letters. In deze manuscripten waren de woorden niet van |
elkander gescheiden; zij waren zonder interpunctie,
zonder hoofdletters, zouder accenten. Vóór de gc- heele voltooijing vau deu cauon, tegen het einde der vierde eeuw, was er naauwelijks eene enkele kopij gemaakt, die bet geheele Nieuwe Testament bevatte. In volgende tijden bleven zulke kopijen nog steeds zeldzaam, en de meeste vau diegenen, welke heston- den, bevattedeu ook bet Grickschc Oude Testament. De vier Evangeliën werden het meuigvuldigst over- geschreven. De Brieven vau l\'aulus werden meer gekopieerd dan de Catholiekc of Algemeene brieven ; laatstgenoemde brieven maakten gewoonlijk mei de Handelingen der Apostelen één deel uit; dikwijls werden er echter ook de Brieven van l\'aulus aan toegevoegd. De Openbaring werd het minst overgc- schrevcn; door Athanasius, in de vierde eeuw, werd haar voor het eerst hare plaats ouder de canonieke boeken toegekend. In de eerste eeuwen der Christelijke jaartelling
verving het parkeinent den papyrus. Vau de vierde lol de elfde eeuw bleef het bijna uitsluitend in gebruik; vau toen af werd katoen papier inenigvuldigerdau par- kciucnt gebruikt, eu spoedig daarna werd linnen papier gebezigd. Met hel gebruik van den papyrus hield het bezigen vau den vorm der rol op, en werd de vorm \\ un hel boek ingevoerd. liet geheele aantal der ouciaal manuscript eu van het Nieuwe Testament, vau de vierde lot de tiende eeuw, die lol ons gekomen zijn, bedraagt een en veertig, eu slechts drie dezer bevallen het geheele Nieuwe Testament. \\ au deze drie is er geen zonder belangrijke uitlatingen. Wat deu gcdrukteu tekst aangaat, werd de eerste vergelijking vau Griek- sche manuscripten des Nieuwen Testament- door Kimenes, aartsbisschop vau Toledo, in het jaar I 51 I- volbragt; zij werd echter eersl in 1520 uitgegeven, toen zij verscheen als een gedeelte vau de Compluten- sisehe Polyglotte. Weinige jaren te voren, iu 1510, kwam vau de pers van r\'robenius, te Bazel, de eerste uitgave van hel Nieuwe Testament in het Grieksch eu het Latijn door deu beroemden Erasmus. Deze werd gevolgd door andere uitgaven dooi denzelfden geleerde, nadat hij verscheideue Grieksche inauu- scripten geraadpleegd had. Toen volgden de uitgave van Coiinciis eu de uitmuntende uitgave van deu Parijseben drukker Robertus Stephauus of Estienne. Kene Grieksch-Latijusche uitgave onder toezigtvan Stephauus, in 1551, is de eerste, waarin de Grieksche tekst iu verzen verdeeld is. Deze verdeeling, die hij reeds drie jaar te voren in de Vulgata had inge- voerd, en die spoedig daarna algemeen aangenomen |
||||||
|
IUJBEL.
|
|||||||||
|
356
|
|||||||||
|
of Septuaginta in de Grieksche taal. de Targunis of
vertalingen in het C\'haldeeuwscb, de Syrische verta- Iing en de \\ ulgata of Latijnsche vertaling- De Septuaginta wei d omstreeks 27 7 \\. <\'. volbragt. Josephuscti Philo geven op, dal zij Ie Alexaudrië onder de regering van drn iweeden Ptolenueus, gewoonlijk Ptolenueus Philudelphus geheeten, geschiedde. An- deren beweren, dal zij vcrrigl werd gedurende de regering vau den eersten Ptoleiuu.\'us, Soter genaamd, liet volledigste verhaal van den oorsprongen de wijze van uitvoering vau. het werk wordt door Joscphus ge- geveu, die hel verhaal aanneemt van Aristeüs, een van de personen die door Ptolenueus over die zaak uaar Jeruzalem gezoudeu werden. (Zie SkitlaiHNTa). De her icmdsle mauuscriptcu der Scptuugiuta zijn de Co- dex Vatieauus en de Codex Alcxaudrinus, en naar deze ziju de latere cditiën gedrukt. Behalve de overzt iting der zeventigen waren er echter nog verscheidene andere Grieksche vertalingen vau de Schriften des Ouden Tesiami nis, die allen na de Christelijke jaar- lelling volbragl werden. De beste zijn die vau Aquila, een Jood, en die van Syminachus en van Theodoliou, beiden Kbiouietisehe Christenen. Ue (\'lialdeeuwsebe vertalingen van bei Oude Tes-
laiuenl worden Targunis genoemd. Van deze zijn de beroemdste die van Onkelos en van Jonathan l\'.eii I zzicl. liet werk van Onkelos is ecuc vertaling van de vijl boeken vau Mozcs; dai vau Jonathan is eene overzetting vau Jo/ua, Riglcren, de twee boeken van Samuël,dci\\veeboekcnderKouiugcn,Jesaja,Jeremia, Kzechiileu de twaalf kleine Profeten. Deze beide ver- talingen zijn \\ rij oud. Kr is ook nog een Targum vau de Wet, diede Jeruzalcmsclie Targum genoemd wordt. De Syrische vertaling kan zich op groote oudheid beroemen, daal\' de bewoners van Syrië vroeg tol het Christendom bekeerd werden, en daarom eene verta- liug vau de Schriften des Ouden Testameuts in de Syrische taal uoodig hadden. Verscheidene over- zettingen werden er gemaakt, sommige dezer van de Septuaginta. De vertaling, die bet meest gewaardeerd wordt, is dadelijk uit het Hebreeuwsch, en draagt onmiskenbare tcekeneu vau booge otidbeid. De schrijver er van is, zooals men veronderstelt, een Joodsch bekeerde uit de eerste eeuw. Aan de Syri- sebe vertaling, die Buchauau uit Iudië medebragt en iu de universiteit van Cambridge plaatste, wordt door de Kossi boven alle andere overzettingen de voorkeur gegeven. „Deze zeer oude vertaling," merkt hij aan, ,,volgt den heiligen teksl op den voet. en is zuiverder dan eenijre andere.\'\' |
|||||||||
|
werd, scbijul uaar hel voorbeeld der Ilebreeuwscne
aitgave van het Uufli\' Testaineul geschied Ie zijn. Daarna kwamen de talrijke groote en kleine uitgav i n van Beza, en na een aantal jaren de Klzevier.selie uitgave, die nu algemeen in gebruik is nuder den naam vaudeu Testi" ftierpla* of aangenomen tekst. In 1G57 verscheen de Londensclie Polyglot re, uitgct oeril door den beroemden \\\\ altou. mei de vergelijking van zestien andere manuscripten. S|>oedig daarna kwam eene uitgave door Cureelheus mei verschillende leziu- geu in het licht, waarop liet kostbare werk van Dr. l\'Yll volgde, die daarbij \\eerlig andere manuscripten met elkander vergeleken had. Ken ander zeer belangrijk werk vau denzelt\'den aard nas de uitgave door Dr. Mill van Uxford, «elke in ITO?, na een arbeid vau dertig jaar, hel licht zag. Deze uitgave werd gevolgd door die vau Johanues Jacobus Wctsloin, welke ie Amsterdam, 1751-2, intwee folio doelen verscheen. I>e eerste edilie van Griesbach werd in 177/ uitgegeven; zijn groot werk was echter zijne tweede editie van liet Nieuwe Testament, die eerst in 18()ü voleindigd was. [n dil werk was Griesbach niet weinig \\erschuldigd aan den vroegeren arbeid van Beugel en Scnilcr. Xa den do.nl van dezen voornamen criticus werd hel eerste deel eeuer derde editie door Schulz in 1S2/ uitgegeven. Hei werk van («riesbach verwekte niet weinig si rijd onder de critici vau den bijbel. Zijn he\\ ig- ste tegenstander was Matthai, die, meer dau honderd manuscripten uit Moskou gekregen hebbende, in 17S2-17SS eene uitgave van bet Nieuwe Testament in twaalf deelen bezorgde. Griesbach werd opbekwame wijze tegen Matthai verdedigd door Hug en Eichhoru. De volgeude arbeider op hetzelfde veld was Augustinus Schob?, die <ene edilie vau bel Nieuwe Testament het licht deed zien, met volledige prolegomena verrijkt, waarvau het eerste deel iu 1830, en bet tweede en laatste iu 1836 verscheen. Bovendien verschenen er verscheidene kleineeditiëu, voornamelijk op Griesbach gegrond, waarvan de meest gezochte die \\ an Kuapp en Schott, en in lat eren tijd die van Theile waren. Carl I.aelnnanngaf, behalve eene kleine stereotype editie, die slechts den leksl bevatte, eene grootc Grieksche en Latijnsche iu het licht; bet eerste deel hiervan verscheen in 1842, het tweede in 1850. De nieuwste schrijvers, die den tekst van het Nieuwe Testament herzien hebben, zijn Tischcudorf en llciche iu Duitsch- land. en Tregellcs in Engeland. Nu de manuscripten van den bijbel volgen de \\ erta-
lingen in belangrijkheid. De voornaamste vertalingen van bel Oude Testament zon de AI»*xaiidriinscheversie |
|||||||||
|
I!IJ]5EL.
|
|||||||||
|
:{57
|
|||||||||
|
Er bestaat ook eene vertaliug vau de boeken der
Wet in de Samaritaansche of (\'haldeeuwsch-JSaiuari- taansche taal, naareene kopij van den llebreeuwschen Pentateuchus in Samaritaausche letters. Men heeft ook gebist, dal er eene (ïriekschc vertaling van deu Samaritaanscheu l\'entateiielius bestond. Kene der belangrijkste overzettingen, die in weèrv il
van bare gebreken in de Koomselie kerk in groote achting gehouden wordt, is de Latijusche vertaliug, somtijds de Italiaausclie genoemd, maar meer gc- woonlijk de \\ ulgata. Deze schijnt reeds in vroegen tijd ii:n gebruike der Latijusche kerk beslaan te hebben; in allen gevalle waren er verschillende ver- talingen in het Latijn, waarvan die, welke men de Italiaausclie noemde, hel ineesl o|> prijs gesteld werd. Op verlangen van Uamasns, bisschop van Ifome, ondernam [liërouymus de laak om haar Ie herzien; toen hij eehtcr bevond, dat het Oude Testament niet uil hel llebreenwseh, maar uil hel (iriekseh verlaald was, besloot hij eene geheel nieuwe over/.eltiug on- iniddellijk uil hei Hebreeuwsch te bewerkstelligen. Opdat deze nieuwe vertaliug zoo volmaakt mogelijk zou zijn, bragl Hiërouymus verseheideue jaren in Judea door, en ontving hij den bijstand van verscheidene geleerde Joden, die aan de school vau Tibcrias hun verblijf hielden. Sedert de zevende eeuw is de verta- ling van Hiërouymus in de ltooiusch-C\'atholicke kerk algemeen in gebruik geweest, behalve diederl\'salioeu, waarvan de oude overzetting nog gebezigd wordt, zoodat de tegenwoordige Vidjutabestaat uit de nieuwe l.atijnsehe vertaling van het Oude Testament door Hiërouymus, en de oude Latijusche vertaling vau bet Nieuwe Testament, door hein herzien. De andere Latijusche vertaling heel de Oude Vulguta, waarvan nog eenige manuscripten bestaan, die ook gedrukt zijn. Naar deze overzetting vertaalde Wickliffedcu bijbel, cu Luther werd er zeer door gebaat bij zijne vertaliug in de Hoogduitsche taal. De Latijusche is de oudste van de Westersche, en de Syrische de oudste van de Oustersche overzettingen. Augustiuus beschouwde de oude l.atijnsehe vertaling als de metst letterlijke, en Miehaëlis, een voornaam criticus van den nieuwen tijd, zeide, dat de oude Syrische vertaling de beste Mas, die hij ooit gelezen had. Behalve de oude Syri- sehc vertaliug, die Peshito of letterlijke heel, is er ook nog eene andere, de nieuwe of Philoxeiiische vertaling genoemd, door Philoxenus, bisschop van Hiërapolis, iu 508 bewerkstelligd. Deze is echter veel minder dan de eerstgenoemde. Onder de zeer goede overzettingen, hoewel niet zoo
|
|||||||||
|
oud als de Latijusche en Syrische,kunnen twecEgyp-
lisehe vertalingen gerekend worden, waarvan de eene de (\'optische en de andere de Saidische heet. De eerste is sedert onheugelijke lijden door de Egyptena- reu gebruikt, en hoewel, sedert den tijd der verovering door de Saraccneu, het Arabisch gewoonlijk iu Egypte gesproken en het (\'optisch er weinig verstaan wordt, wordt toch deze o verzeil ing bij de openbare godsdienst- oefening der Coptische kerk, iu verband met eene I Arabische vertaling, gebruikt. De Saidische vertaliug
i> iu hei dialect van Opper-Egypte of Saul, gelijk hei iu hel Arabisch heel. Eenmaal bevatte zij al de boeken van hel Nieuwe Testament, maar geen er vau schijut \' nu iu zijn geheel te zijn. Ten bewijze van de oudheid
de/er \\ erialiug heeft men aangevoerd, dal er ecu werk in hel Britschc musjuui is, iu de tweede eeuw door Valeutinus iu het Saidische dialect geschreven, dat , verseheideue gedeelten van het Nieuwe Testament
bevat, welke juist overeenkomen me! dezelfde gedecl- \' ten in dr Saidische vertaling. Erzijuook vele Arabische
overzettingen, maar deze zijn zeer waarschijnlijk na \' den tijd van Mohamed volbragl. Er is echter eene
zeer oude Ethiopische vertaling, die somtijds de Abys- sinischc genoemd wordt. Nog moeten wij als eene oude icrtaliug van het
Nieuwe Testament de Armenische noemen, die door Miesrob, tegen hei einde der vierde eeuw, volbragl werd; vóórdien tijd werd de godsdienstoefening ouder de Armeniërs in het UriekschofSyrisch gehouden. Hei volgende verhaal aangaande deze overzetting wordt door Buchauangegeven: — „De bijbel werd inde 1 J\'1\' eeuw iu de Armenische taal overgezet onder zeer gun- stige omstaudighedeu, waarvan de geschiedenis tot ons gekomen is. Bevoegde beoordeelaars der taal erkennen, dat zij eene zeer getrouwe overzetting i>. La (\'roze noemt haar „de koningin der vertalingen." Deze bijbel 1 is altijd inliet bezit van hei Armenische volk gebleven,
en vide sehoouc voorbeelden van echte en verlichte \' vroomheid komen in hunne geschiedenis voor. Daar
de manuscripten niet voldoende waren voor de aan- vraag, vergaderde er een concilie vau Armenische bisschoppen in 1002, waarop besloten werd om de hulp der boekdrukkunst iu te roepen, waarvan zij in Europa gehoord hadden. Te dien einde wendden zij zich eerst tot Frankrijk, maar de Catholieke kerk weigerde hun bijbel te drukken. Eindelijk werd bij Ie Amsterdam in 1060, en daarna iu 1068 en lü\'JS, gedrukt. Sedert dien tijd heeft het drukken te Venetië plaats gehad." De laatste vau de (Jostersehe vertalingen, waarop
|
|||||||||
|
BIJBEL.
|
||||||||||||||
|
35$
|
||||||||||||||
|
wij wijzeu zullen, zijn de twee Perzische vertalingen
van de vier Evangeliën, die, naai- men veronderstelt,
zeer oud zijn; de oudste dezer is uit liet Syriseli, de andere waarschijnlijk uit liet Grickscli. Dat de Chris- tel ij ke godsdienst vroeg iu l\'erzië ingevoerd werd, is duidelijk uit de oiustandighcid, dat een bisschop van dal land zitting had o[> het concilie van Xicsea iu \'M">. Chrysostomus zegt, dat de Perzen de leerstellingen van het evangelie iu hunne eigene taal overgebragt hadden. Ouder de vertalingen van het Westen i-, na de
Latijnschc, de Gothische eciie der oudste. De vertaler was de beroemde Ulphilas, bisschop der Moeso-Gothcu en lid van liet concilie van Constant inopcl in 31\'J. Men zegt, dat hij een Gothiseh alphabet, gelijk aan het Griekschc, uitgevonden heeft, en dal hij dadelijk uit liet Grickscli heeft overgezet. De vier Evangeliën in het Gothiseh zijn bewaard iu een welbekend manuscript, Codex -l/ye/i/e/is genaamd, omdat liet niet zilveren letters op velijn geschreven is. Niet lang geleden zijn ook de dertien brie ven van 1\'aulus, inde Gothische taal, iu de Ainbrosiaausehe bibliotheek te Milaan ontdekt. Ouder de nieuwere overzettingen in die van Luther de meest beroemde. Iu l\'ill begon hij dien arbeid op den Wart burg, dien hij aldaar, wal het .Nieuwe Testament aangaat, ook ten einde bragt. Ofschoon hij terstond daarna voortging met de vertaling van hel Oude Testament, mogt hij haar eerst in 1525 voltooid zien. Groot is de lof, dien hij er op heeft iugeoogst; nog is zij onder de Protestanten, die zich naar hem noemen, in gebruik. Bovendien is de bijbel iu den uieuwereu lijd in
bijna alle talen van Europa overgezet. Jlet is echter natuurlijk, dat de lezer een eenigzins omslagtig verhaal verwacht van de overzettingen des bijbels in onze eigene taal. Reeds iu 1 520 zag een Nederluildsche bijbel hel
licht van Jakob van Liesveldt. liet Oude Testament was naar den Keulschen bijbel bewerkt, het Nieuwe Testament uit het Duitsch van Dr. Luther vertaald. Iu 1550 werd tcEmbdeu voor de Hervormden een Ne- (lerlaiulselie bijbel, cene vertaling van den Zuriehscheu, uitgegeven. Toen de Hervormde kerk zich gevestigd had, gevoelde zij behoefte aan ecue vertaling, uil den grondtekst zclven vervaardigd. Reeds was aan Alde- goude en anderen die taak opgedragen, maarzij was nicl tut uit vijeriug gekomen. Hetzououvergecflijkgeweesl zijn, als de synode van Dordrecht zich die taak had laten ontglippen, /ij droeg den last aan bekwame mannen op, om cene Nederlaudsche bijbeloverzettiug |
||||||||||||||
|
naar den oorspronkclijkcn tekst te bewerken. De ovcr-
zetting van het Oude Testament werd aan Bogerman, Baudartius en Bucerus, predikanten te Leeuwarden, Zutpheu en Veere, en voorliet Xieuwc Testament aan liolandus, Faukelius en Cornelii, predikanten Ie Am- sterdam, Middelburg en Enkhuizeu, opgedragen. Uit billijke naauwgezetheid werd eeue breede commissie van recensie benoemd, bestaande uit de koogleeraren Polyandercu Thvsius, bijgestaan, voor het Oude Tcs- tament, door afgevaardigden uil elk gewest: Plaucius uit Noord-Hollaud, van Laren uit Zeeland, Lubbertus uit Friesland, Hrviu> uit Overijssel en Goinarus uit Staden Lande; voorliet Nieuwe Testament: Damman uit Gelderlaud, Hommius uit Zuidhollatid, Gcldorp uil Noord-Holland, Walaeus uit Zeeland, Fullenius uit Friesland, Langius uit Overijssel, Ubbo liinmius uit Groningen. Eerst in 1022 koos Utrecht hare reviseren,\'terwijl de Drenlsehe afgevaardigden zich van dit werk verschoond hadden/mulat de Hollaudsche taal iu hun gewest uiel wel bekend was. liet liep tot 10 -2 ó aan, voordat de voorbereidende werkzaamheden een aanvang namen. Faukelius en Cornelii, beiden tol de vertaling geroepen, waren reeds overleden, en iu hunne plaats traden Hommius en Walaeus op. Ouder den arbeid ontvielen ook llolaudus en Bucerus door den dood, en huuue plaatsen bleven, In weerwil van aangewende moeite, onvervuld. Inliet einde van 1032 werd de volbragte vertaling van hel Oude Testament aan de revisoren ter hand gesteld, en iu het volgende jaar luidden zij zich van hunnen pligt gekweten; iu 1(53Jr kwam de vertolking van het Nieuwe Testament iu gereedheid, benevens die der Apocrypbe boeken, welke, volgens synodaal besluit, achter het Nieuwe Testament zouden geplaatst worden, aan welk besluit reiner geen gevolg is gegeven, ten aanzien der zooge- naainde handbijbels. Den 10 October 1033 was de geheele arbeid voltooid, en iu den jarc 1037 werd deze overzetting, op last en onder bescherming der Algemeene Staten vervaardigd en uitgegeven, met hun octrooi voorzien. Van daar ontving deze over- zetting den naam van Staten-Bijbel. Thans houdt zich eeue door de synode der Hervormde kerk benoemde commissie onledig met het volbrengen van eene nieuwe overzetting, die vvelligt den naam van Syuodalen Bijbel zal ontvangen. De Staten-Bijbel werd ook bij de Remonstranten en Doopsgezinden kerkelijk aange- uonieu. Alleen de Luthersche kerk hield zich aan de overzetting van Adolf Visschcr, die laatstelijk doordc synode der Evangelisch-Luthersche kerk in 1822 werd herzien en uitgegeven. Behalve de olticiéele vertalingen |
||||||||||||||
|
I I
|
||||||||||||||
|
BIJ BELG EXOf
wijdden meerdan een hunne kracht en aan de vertolking
van liet Heilig Woord, zooals van Nuijs Klinkenberg, j W. A. van Vloten en Y. van Ilamelsveldl. Met ucest- drifl werd de smaakvolle vertaling van van der Palm begroet, en kortelings heefl (te lieer Vissering zieli ! verdienstelijk gemaakt, door de uitgave cener over- zetting van liet Nieuwe Testament. BIJBELGENOOTSCHAPPEN, verecnigingen ter
verbreiding van het Woord Gods. Wij zonden mogen deuken, dat de pligt om het wijd en zijd te verspreiden, \' die zoo duidelijk rust op allen, die gelooven, dat de i bijbel door de inspiratie Gods geschreven is en den inenseli wijs kan maken tot zaligheid, veel vroegerdan werkelijk het geval is, tot het oprigten van bijbelge- | uootsidiappen zon hebben geleid. De oudsle instelling van dezen aard is De \\ ercenigiug tot bevordering van Christelijke kennis, die in 169\'J gesticht werd en het Nieuwe Testament in hel Arabisch, en den geheelen bijbel in de taal van het eiland .Man, en viermaal in die van Wallis liet drukken, behalve verscheidene uitgaven in het Eiigclsch. Deze krachtige vereeuiging is nog steeds ijverig werkzaam. Te 1 jouden werd tegen het einde der vorige eeuw eenc vereeuiging gesticht, oiu soldaten en matrozen van exemplaren van den bijbel (e voorzien. Dit genootschap werd vervolgens hervormd, eu nam den naam aan van Bijbelgenootschap voor de Zee- en Landmagt, die zijn hoogst belang- rijken maar beperkten werkkring ten volle omschrijft. Eene maatschappij, ouder den naam van het Frausche Bijbelgenootschap, werd in li\'.l^ te Parijs gesticht, doch sleepte slechts weinige jaren haar zwak bestaan mei moeite voort, en werd iu 1803 ontbonden. Op den 7\'1™ Maart des volgeuden jaars werd eene natio- nalc instelling op eenc groote schaal te Londen ge- organiseerd, die den naam kreeg vau het Britsche en Buitenlandsche Bijbelgenootschap. Dadelijk werden er pogingen in hel werk gesteld, om de vrienden des bijbels niet al leen in Engeland, maar in geheel Europa, iu een heilig bondgenootschap ter bevordering van de belangen van dit edele genootschap te vereenigen. Andere steden volgden spoedig het voorbeeld door Londen gegeven. Tc Neurenberg in Duitschland werd eene dergelijke vereeniging gesticht, die na twee jaren den zetel van haar werkkring naar Bazel overbragt, en zich spoedig uitbreidde tot het Duitsche Bijbelge- Qootschap. Middelerwijl nam hel aanverwante genootschap in
kracht en belangrijkheid toe. Tien jaren na de stich- ling vau het Britsche en Buitenlandsche Bijbelge- nootschap waren niet minder dan twee en tachtig |
VI\'SCIIArTEN. 359
dergelijke vereeuigingcii in Europa opgerigt, waar-
van verscheidene hulpgeiiootschappeu hadden. Vijf belangrijke takken waren in Azië gevestigd; vier er van waren van het Britsche genootschap, namelijk te Cnleutta, Colombo, Bombay en op Java; de vijfde was ecu tak van het Russische Bijbelgenootschap, te Astrakan gevestigd. Twee hulpgenootschappen waren er in Afrika opgerigt, een op Mauritius en Bourbon, eu een op St. Helena. Honderd negen en twintig bijbel- genootschappen waren er op het vasteland van Amerika gesticht, buiten een te Qnebec eu een te Pictou, en het Nova Scotia Bijbelgenootschap en diens takken over de gcheele provincie. Twee hulpgenootschappen vande Ib\'itschc vereeuiging waren er inde West-Inden opgerigt, ecu te Jamaica en een te Antigua. Gedurende hetzelfde tijdvak van tien jaren sedert zijne instelling, waren er inde Britsche staten vau Europa vijf honderd negen en vijftig hiilpgeiioolsehappeu van hel Britsche en Buitenlandsche gevestigd. De voortgaande bloei van deze groote nationale
instelling en de uitgebreidheid van het nut, dal zij geslicht heeft, blijken uit hel bemoedigende feit, dat bij hel juhihruin, hetwelk op den V\'"Maart lS."i:i gevierd werd, toen hei genootschap het vijftigste jaar van zijn beslaan bereikt had, door de secretarissen berigt werd, dat de vereeniging, sedert hare instelling, niet minder dan 2~>, IHi.HI)\'.) bijbels en Testamenten, teu bedrage van/48,000,(100, verspreid had. Hel aantal talen en dialecten, waarin de Schriften gcdrukl waren, was 1 18. Hel aantal hiilpvcreenigiugeu, die met hel Britsche en Buitenlandsche Bijbelgenootschap verbonden waren, bedroeg ]-,•-■"\'\' • In de Vereenigde Stalen van Noord-Amerika werd
het eerste bijbelgenootschap in 1 SOS te Philadelphia gesticht. Bi uilen weinige jaren verspreidden dergelijke instellingen zich snel, zoodat er in lSlli. toen het Amerikaanschc Bijbelgenootschap op touw gezet werd, ongeveer vijftig genootschappen lot verspreiding van den bijbel in werking waren, waarvan niet minder dan drie en veertig hulpgcuootschappen van hel nationale werden. De stichting van het groote Transatlantische Bijbelgenootschap maakt een zeer belangrijk tijdperk uit in de geschiedenis van de verspreiding des bijbels over de wereld. Deze gebeurtenis had op Donderdag I 1 Mei 1810 plaats, op eene bijeenkomst te New- York, waarop een en zestig afgevaardigden verschenen van tieu verschillende stalen di r l\'nie, welke vau dertig lot veertig plaatselijke genootschappen verte- genwoordigen. Sedert den dag harer instelling tot op den ls,tM1 Mei 1Sj.\'5 bragt deze edele vereeniging |
|||||
|
BIJBELSCHE CHRISTENEN.
|
|||||||||
|
360
|
|||||||||
|
9,0öS,35s! exemplareu va» hel Woord (iods in ver- \'
schillende talen in omloop. Behalve de twee groote genootschappen aan beide
zijden van de Atlantische zee en hunne talrijke hnlp- gcnootschappeu, hebben de bijbelgenootschappen op het vasteland van Europa, in Azië en Afrika vijf of zes millioen exemplaren van de Heilige Schriften in verschillende talen in omloop gebragt, terwijl*het Amerikaansehc en Bnitenlaudsche Bijbelgenootschap ook reeds meer dan een half millioen exemplareu in vijf en dertig talen, en niej minder in de Engelsohc taal, heeft verspreid. (jieen land zoo ontvankelijk voor de opname van de
/.aden dcrbijbelvcrspreidingals Nederland. Steeds had liet daaraan zijne beste krachten gewijd; liet plaatste zelfs de afbeelding van den bijbel op zijne muntstuk- ken. Hoeveel zorg had liet. ook van staatswege, aan eene trouwe vertolking der II. S. besteed! ITet onder- steunde de bemoeijingen voor de Oost-Indischebezit- tingen, door de compagnie bevorderd. Hoeveel werd er bijgedragen aan de keurige uitgave van het X. \'I\'. in het Arnieniseii, door La < \'roze ..de koningin van al de vertalingen des Nieuwen Testaments" genoemd; aan den .Vrabischeubijbel dom- Krpcuiusbezorgd; aan de Syrische vertalingen van f/.idovions de Dien en Pocockc; aan de Ethiopische van LYtiirus en Xissc- lius: aan de Moscovische, aan de Spannsche. aan de i Ifongaarschc, aan de .Toodsehe lloogdiiitsehe, aai; de Hebreen\\vsche,oniniei vandc verscliilleudc Grieksche en Latijnsche uitgaven van den bijbel te gewagen. De verlossing van liet Fransclicjuk werkte heilzaam
op de zucht tot bijbelverspreiding; Nederland wilde bij Engeland niet ten achteren staan. Reeds had zich, zegt Chcvallier, op den 23*ten Maart desjaars 181 t. doorde ijverige bemoeijingen van den Eerw. Mackin- tosh, leeraar bij de Schotselie gemeente te Amsterdam, I een Engelschbijbelgenootschapaldaargevormd, onder het voorzitterschap van den graaf Clancarty en de bescherming van \'A. K. II. den rrfprins van Oranje. Ingevolge hiervan weid door genoemde maatschappij
een aantal leden der verschillende gezindheden bin- ncn Amsterdam, op den 20*"\'" Jnnij van dat jaar, bijeengeroepen, en de grondslag Int een Xederlandsch Bijbelgenootschap gelegd. In verschillende steden wei-d dit voorbeeld gevolgd, en deze maatschappijen vereenigden zich op den ss\'"i> November 1 S I .">, onder voorzitterschap van Air. W. I\'. Rocll, tot één Neder- landscb Bijbelgenootschap. Algemeen vond dit werk bijval, en iu duizenden
huisgezinnen werd de bijbel om niet gebragt. Op de |
|||||||||
|
vloot en in liet leger werd liet Woord des levens aan-
geboden. Iu den laatslen tijd is liet gebruik ingevoerd, om cchteliugen bij de godsdienstige bevestiging van hun huwelijk een bijbel op hunnen levensweg mede te geven. Sedert zijne stichting tot iu 1803 heeft het genootschap voor niet of tot. een lagen prijs ui! gedeeld: 270,7 t? bijbels, 33,D2S O. T., •">; r,M-> \\. T., iu hel geheel 888,507 exemplaren. De Oostersche bezil tingen trokken inzonderheid de
aaudachf van hel genootschap. Xagenocg ï\'< jaren arbeidde Gericke aan de beoefening van de Javaansche laai en letterkunde, die bij bij de Westerlingen in- heemsch maakte, en bragl bet woord der Hebreen over iu de taal der Javanen. Hardcland beeft te Palingkan, op de Zuidkust van Borneo, eene gelijke laak volbragt. Matthcs houdl zich reeds lang met de beoefening der Makassaarsche taal en letterkunde bezig, en heel\'i ook voor de Bocginczeu een leesboek iu gereedheid gebragt. Xeubronner van der Tuuk heefl reeds zijn Batakseh woonlenboek voltooid, en weldra zal zijne spraakkunst worden uitgegeven. De vertaling vau sommige boeken uil hel X. T. is volbragt. Weldra zal hij zich naar Bali begeven, om daar werkzaam te zijn. Dr. W. II. Engclmann zet te Leiden zijne voorbe-
reidendestudiën voorden arbeid iu de Soenda eilanden voort. Behalve hei Sanskril (de oude taal der Hindoes, die np de dialecten van den Archipel niet weinig invloed heefl gehad) is hij iu staat gesteld om bel Ja- vaansche regl grondig te beoefenen, doordien er zieb in de bibliotheek des genootschap-, eene belangrijke verzameling van handschriften bevindt, afkomstig uil de nalatenschap van onzen .Tavaanschen bijbelvertaler (jericke. Thans is men bezig ecu geschikt persoon Ie zoeken,
om eene nieuwe vertaling in het beschaafd Maleiseh tot stand Ie brengen, en men hoopt in den beer II. (\'. Klinkert, zendeling der Doopsgezinde verceniging, een geschikt voorwerp voor dien arbeid Ie vinden. Ilct genootschap telt Ihans 1 I 1 afdeelingen, en bij
bel vieren van zijn gouden jubeldag moge het een Ebcn llaïzcropriglcn, zoonis hel op zijn zilveren eeuwgel ijde door zijnen Amanuensis Chcvallier gedaan heeft. BIJBELSCHE CIITUSTEXEX, eene Christeu-
seeicio Engeland, \'/ij worden ook somtijds Bryanieten genoemd, naarden stichter der secte \\\\ illianiO\'Iiryan, Wesleyscb predikant in Cornwallis, die zich in 1813 van de Weslcvschc Methodisten afscheidde, om zelf vereenigingen volgens het Methodistische plan op te rigten. Zijn arbeid werd niet ecu zeer gelukkigen uitslag bekroond, en in den loop van weinige jaren |
|||||||||
|
13I.TWI.ir — BIJZONDER OORDEEL.
|
||||||||||||||||
|
301
|
||||||||||||||||
|
het huwelijksgoed. De kinderen van bijwijven hadden
! niet liet regt om van hunnen vader te erven; volgens
de wet en het gebruik kwam het erfdeel aau het kroost
van de voornaamste vrouw of vrouwen. Voorde kinde-
i- i dcrondergeschiktcvrouwenwcrd echter gedurende
; leven dos vaders gezorgd; zij kregen gewoonlijk
, geschenken, zooals wij uit het voorbeeld van Abraham
| kunnen zien, die aan de zonen zijner bijwij ven geschen-
ken gaf. fa bet (tostin gaan do zaken nog steeds op
nagenoeg dezelfde wijze haar gang. Behalve dat eeue
langdurigegewoi ut< hetucincn vanbijwijveutoestaat,
is hel ook volgens de Mohamcdaansche wet vooreen
man geoorloofd, om vier voornaamste vrouwen en
i i aantal slavinnen te nomen. Als eenc
de ondergeschikte vrouw liaars meesters wordt,
|
||||||||||||||||
|
nam de secte, vooral in Devonshirc en Cornwallis,
| zoodanig in tal van loden toe, dat er in 1810 reeds
• dertig rondreizende predikers waren. Telken jare j werd de seete blocijender, doch in IS;?\'.) werd zij van liaar hoofd beroofd, daar Rryanl haar verliet. In hunne algemeene inrigtingen verschillen de Bij-
bclsche Christenen zeer weinig van de IVosleyschc ji Methodisten. Zij hebben hetzelfde stelsel van ver- : eenigingcn, klassen, omkreifsen, plaatselijke en nmd- j reizende predikanten. Hunne zaken worden ooi cene jaarlijkschc conferentie geregeld, en zij hebben regels aangenomen, om tol leiddraad \\ mr linnue be- stuuiders en bij liinine bijeenk onston te strekk \'il, die nagenopg gelijk zi n i I ■■ der W eslevanen. !)■■ zanienstelliug der conferentie is echter van een nier pojmlairenaard dan ond-i d i el ngeuvan \\, daar zij beslaat uil een gel ij! aan al jke i en leeken, waar\\ au eerst ge m.einden de n i/.en
leu zijn, on laatstgenoemden af ile versehilleude vereenigi i \'zonden worden. Hetzelfde popnlaire karakter wordl ook
bijeenkomsten gegeven. \\ olgcns de regelingi verecuiging wordt het prediken in de open lucht goed- gekeurd en aanbevolen. De titel „Eerwaarde\'\' voor geestelijken wordl door haar afgekeurd, als zijnde onbestaanbaar mei de eenvoudigheid, die door Christus aan al zijne volgelingen aanbevolen wordt. \\ ronwi n mogen als rondreizende predikanten optreden, maar •j:ccn aandeel hebhen aan hei bestuurder kerk. In de leer zijn de [tijbel
met de A rniiniaauselie Met hodisfon.cn hunne openbare cerediensl wordl nagcnoegopdezi Ifdi liouden, behalve wat hel avondmaal aangaat, dat zijgew oulijk
! in cene zittende houding gebruiken, daar deze houding meer met de wijze overeenkomt, waarop het door de ,, Apostelen voor hel eerst werd ontvangen, Hel knielen isechterniel stellig verboden, als dil ineeroverei iikoint met de inzigten en gevoelens der communicanten. I>I,I\\\\ l.l !•\', eenc vrouw dit\' met een man leeft als
diens wettige vrouw, hoewel zij niet met hein gehuwd is. Bij de de oude Hebreen went echter die naam gegeven aan cour ondergeschikte vrouw. In den lijd dor aartsvadfrs en volgende eenwen was hol zeerge- woou om dergelijke vrouwen te hebben, voornamelijk wanneer hel buwelijkoiivrucht baar was, gelijk blijkt uit de geschiedenis van Abraham en die vauJakob. Zulke vrouwen werden als werkelijke vrouwen aangemerkt, daar de verbinding door de wet bekrachtigd was, en de minderheid vertoonde zich doorhol weglaten van zekere plegtighedeu en overeenkomsten aangaande |
||||||||||||||||
|
ais llagar Sara steeds als
|
||||||||||||||||
|
■lavin, even
|
||||||||||||||||
|
i
|
||||||||||||||||
|
i\'rcsse i rk ndo, nadat /ij Ismaol aan Abra-
lam ehonken had. Uil schijnt ook bij de oude
i li«\', geval geweest te zijn; de toestand cener
.laviu oiidorging bij hen geeuo verbetering, wanneer
;ij In ■!:\'• meesters word. Bij de Grieken
liing de wet ig id van eou huwelijk geheel af van de
tiistaudiglioid, of er ven huwelijksgoed al dan niet
jregevoii was. Ah . r geen huwelijksgoed gegeven was,
kou de vrouw geeuo aanspraak maken op huwelijks-
i. en hel kind van zulk cene vereeniging was
[UJZON\'DEll OORDEEL, hel regt waarop Pro-
iti i aanspraak maken, dat ieder den bijbel voor
i ii ! \'est, en zijn eigen oordeel heeft over deszelfs
beii i keni\'. Naar hun inzigl mag hij niet alleen, maar
;s liij zelfsverpligi om zijn eigen oordeel te gebruiken
nier de betcekcuis van de uitspraken der Schrift, onder
iu-t opzien naar den Heiligen (leest, die de onfeilbare
\'eermecster van alle ware geloovigen is, en hou in
i!.1 waarheid leiden zal. Do Itoomsche Kerk ontzegt
au een ieder liet regt, om zijn bijzonder oordeel over
i Schriften te hebben. Aangaande dit punt werd op het
concilie van Trcnteliet volgende besloten:—„Omligt-
vaardige gcinoederen te beteugelen maakt bet concilie
verder bekend, dat ia zaken van geloof, zedeleer en al
wal betrekking heeli op hel bewaren dor Christelijke
leer, niemand, veil rouwende op zijn eigen oordeel,
de Heilige Schriften naar zijne eigene opvatting er
van zal mogen verdraaijen, in strijd met die, welke
aangenomen is, en nog aangenomen wordt, door de
heilige moederkerk, wier regt het is om te oordeeleu
over de ware beteekenis en verklaring van de Heilige
Schrift, of ju strijd met di\' eenparige goedkeuring
dor kerkvaders, zelfs al werd zulk eenc verklaring
|
||||||||||||||||
|
16
|
||||||||||||||||
|
BILOCATIE — BINDACHTJL.
|
|||||||||
|
362
|
|||||||||
|
nimmer bekendgemaakt. Als er ongehoorzamon zijn,
laat hen dan aangeklaagd worden door de kerkregenten, en gestraft worden volgens de wet." Uit de woorden van dit decreet blijkt duidelijk, dat Roomscbgozinden gelooven, dat hunne kerk alleen geregligd is om over de ware betcekenis en verklaring van de Tlcilis-e Schriften te oordcclen. En tot hetzelfde einde ver- klaart de geloofsbelijdenis van paus Pius IV.: —„Ik vat ook de Heilige Schriften op in dien zin, dien onze heilige moeder de kerk aangenomen heeft on aanneemt, aan welke het regt behoort om te oordcclen over de ware betcekenis en verklaring der Schriften. Ook zal ik ze nooit anders opnemen en verklaren, dan volgens de eenstemmige goedkeuring der kerkvaders." Tegenover eene. leer als deze verklaart het Woord Gods uitdrukkelijk, dat een ieder voor zich zelven verpligt is, om over de ware betcekenis der Schrift te oordcclen, gelijk blijkt uit 1. Tlioss. V : 21 : „Beproeft alle dingen; behoudt het goede." Hand. XVII : 11 : „En deze waren edeler, dan die te Thcssalouiea waren. als die het woord ontvingen met alle toegenegenheid, onderzoekende dagelijks de Schriften, of deze dingen alzoo waren." -Mark. XI! : 21: „En Jezus autwoor- dende, zeide tot hen: Dwaalt gij niet, daarom dat gij de Schriften niet weet, noch de kracht Gods\'r" Lukas XVI: 20: „Abraham zeide tot hem: Zij hebben Mozos en de profeten; dat zij die lioorcn." .les. Vlli : 20: „Tot de wet en tot :1c getuigenis! zoo zij niet spreken naar dit woord, het zal zijn, dat zij geen dageraad zullen hebben." De pauselijke theorie strekt om persoonlijke ver-
antwoordelijkheid te vernietigen, maar de Kerk van Bome, bewerende dat zij de aangestelde verklaardster der Schrift is, is verpligt het regt van bijzonder oordeel in zoo verre toe te staan, dat wij voor ons zelve uit bet Goddelijk Woord moeten besluiten, dat wij verpligt zijn om in geestelijke zaken ons verstand aan haar bestuur te onderwerpen. Ongelukkiglijk vervalt hare theorie geheel en al, wanneer zij liet regt en den pligt, zelfs de noodzakelijkheid van liet gebruiken van ons bijzonder oordeel, tot zekere grens erkent. Iemand, die het besluit neemt om zich onder zekeren gids te plaatsen, ten einde dien onvoorwaardelijk te volgen, en aanneemt, dal deze of gene kerk die onfeilbare gids is, neemt naar zijn eigen bijzonder oordeel dat aller- belangrijkste punt aan, dat alle andere beslissingen betretl\'ende de godsdienst in zieh bevat. Indien hij, naar zijne meening, ongeschikt is om te oordcclen, kan hij geen grond hebben om te vertrouwen, dat bij op dat punt juist geoordeeld heeft. En als hij ook op |
dat punt zelf niet wil beslissen, maar besluit om zijn
priester of andere vrienden te raadplegen, en zich door hun oordeel te laten leiden, dan gebruikt hij toch zijn bijzonder oordeel, want hij oordeelt over de raads- licdcn, op welke hij zich verlaat. De verantwoorde, iijkheid voor cenig oordeel, dat, wij vormen, is eene verantwoordelijkheid,waarvan wij ons, hoc ongeschikt wij ons ook mogen rekenen om haar te dragen, niet kunucn ontdoen, /ij is ons opgelegd door God, en wij ; kunnen haar niet afschudden. Alvorens iemand rode-
lijk kan oordcclen, dat hij zijn oordeel in andere zaken aan de Kerk van Rome moet onderwerpen, moet hij | eerst geoordeeld hebben: 1. Dat er een God is; 2. Dat
liet Christendom van God komt; 3. Dat Christus be- loofd heeft een onfeilbaar gezag aan de Kerk te geven; i. Dat zulk een gezag berust bij de Kerk van Rome. Om nu te zeggen, dat menschen, die geschikt zijn om ge- zond te oordeelen over deze punten, geheel ongeschikt zijn om over andere zaken aangaande de godsdienst een gezond oordeel te hebben, is nagenoeg betzelfde alstezegïon, dat menschen voor zich zelve gezond oor- deelen, alvorens zij de Kerk van Rome binnentreden, maar da! zij hun gezond oordeel geheel verliezen van het oogenblik, dat zij haar ingaan. BILOCATIE, de wonderdadige eigenschap die,
naar beweerd wordt, sommige gecanoniseerd e heiligen van de Kerk van Rome bezaten, om op twee plaatsen te gelijk te verschijnen, of om niet de vlugheid van geesten van de eene plaats naar de andere te trekken. Zoo wordt van Alphonsus verhaald, dat God zijn ijver door verscheidene wonderen loonde; want eens, toon iemand ging biechten in het huis, waar Alphonsus woonde, vond hij hom daar juist op den tijd, waarop de preek in de kerk begon. Nadat hij zijne belijdenis geëindigd had, ging hij dadelijk naar de kerk, en vond Alphonsus reeds ver in zijne predikatie gevorderd. Flij was verbaasd over die omstandigheid, want bij zijn vertrek had hij Alphi uisus achtergelaten, bezig met de biecht van andere personen aan te booren. Daarom verhaalde ineu, dat Alphonsus de biecht te buis afnam, en dat hij te gelijker tijd in de kerk pre- dikte. BINDACHUL, ceno stad nabij Mirzapoer, in Hiu-
dostan, waareen tempel is aan de bloeddorstige godin Kali (zie ald.) gewijd. In dezen tempel wordengods- dienstige ceremoniën aanhoudend verrigt, en worden duizenden dieren geotterd. Voornamelijk trekken de Thugs (zie ald.) of verbondene moordenaars erheen, die zich, alvorens zij hunne wreedc togten aanvangen, naar den tempel der godin begeven, die zij als de |
||||||||
|
BISMILLAII — BISSCHOP. 363
|
|||||||
|
beschermster van den moord beschouwen. Zij zenden
hunne gebeden en smeckingen aan haar altaar op, en beloven haar, indien zij in hare dienst gelukkig zijn, een groot gedeelte van den buit. BISMILL AH, een plegtig formulier dat Mohamed
voor elk hoofdstuk van den koran, behalve het uc- gende, geplaatst heeft. Dit formulier is: „In den naam van den goedertieren en barmhartigen God." Verscheidene Mohamedaansche geleerden en commen tators van den koran geloovcn, dat het Bismillah van Goddelijkeu oorsprong is, gelijk ook de lekst van den koran,terwijl andere van meening zijn, dat de woorden, hoe plegtig ook, de uitvinding zijn van een mensch. Zie Koka.v. BISSCHOP (Gr. Episkoyus, een opzigter), iemand
die het opzigt over de geestelijken van ecne diocees heeft. De oorsprong eu ware aard van dit ambt hebben aanleiding gegeven lot vele twisicn tusschen bisschop- pelijke en niet-bisschoppelijkc kerken. Zij, die een bisschop aannemen, beroepen zich gewoonlijk, ten einde hunne inzigtcu te schragen, op de Schrift, de leer en het gebruik der eerste Christelijke kerk, en wel op de volgende wijze: 1. Zij vinden een grond in de zameustelliug der
Joodsehe kerk, waarin verschillende orden of graden waren. De Levieten waren aangesteld om verschil- leudc ondergeschikte diensten in den tabernakel en den tempel te verrigten; de priesters waren bestemd om te offeren; de hoogepriester was in rang verheven boven al de kerkelijke beambten, en oefende gezag over hen uit, terwijl bijzondere pligteu en voorregteu hem aangewezen waren. i. Zij zeggen, dat onze Heer zelf, in de uitoefening
van Zijn dienstwerk op aarde, een onderscheid van rangen ouder de ambtsbekleeders der kerk iustelde, waarbij de Apostelen aan het hoofd werden geplaatst en overeenkwamen met de bisschoppen, terwijl de zeventig discipelen met de presbyters overeenkwamen. o. Zij voeren de voorbeelden aan van ïimotheüs
en Titus, die, zooals zij zeggen, bisschoppcu geweest zijn, eerstgenoemde van Ephesus, laatstgenoemde van Creta. é. Zij beweren, dat door de uitdrukking „engelen
der genieenten," in de Openbaring van Johannes, niets anders dan bisschoppen bedoeld kan worden. Dit zijn de voornaamste gronden, die de bissehops-
geziuden uit het Woord Gods putten, om de leer te schragen, dat de bisschoppcu eene orde uitmaken, welke afgezonderd is van de orde der presbyters, en \\ boven deze verheven is. Maar nog eene reeks van |
argumentcu is, zooals zij verzekeren, in de leer en
het gebruik van de eerste Christelijke kerk te vinden. Het ambt van Apostel staat op zich zelf en behoorde uitsluitend aan de twaalf, die door onzen Heer zelven uitgekozen en afgezonderd waren. Krachtens het gezag, waarmede zij door hun Goddelijkeu Meester bekleed waren, benoemden de Apostelen hunne op- volgers, aau wie de naam van bisschoppen gegeven werd. Volgens Episcopaalsche schrijvers is de oudste onderscheiding onder de hoogere geestelijkheid die van bisschoppen, presbyters eu diakenen, hetgeeu blijkt uit cenige der eerste en meest geloofwaardige schrijvers van de Christelijke kerk. Ignatius, b. v., in zijn brief aan de Maguesiërs, vermaant hen om „alle dingen vcreeuigd te doen onder den bisschop, die in de plaats van God zit, de presbyters, die in de plaats van de Apostolische vergadering zitten, en de diakenen, aan wie de dicnsl en liet dienstwerk van Jezus Christus is toevertrouwd." Clemens Alexandriuus zegt, dat „er in de kerk de verschillende graden of opvolgingen zijn van bisschoppen, presbyters en diakenen, in navolging van de glorie der engelen." Origenes wijst in zijne werken tienmaal op zulk ecu onderscheid. „Iemand, die tweemaal gehuwd is," zegt hij, „kau noch tot bisschop, noch tot presbyter, noch tot diaken benoemd worden." Tertulliamts zegt in zijn werk over den doop: „Hel regt om te doopeu berust bij deuvoor- uaamsten priester, die de bisschop is; en na hein bij de presbyters en diakenen, maar toch niet zonder de goedkeuring van den bisschop, voor de eer der kerk, iii de bewaring waarvan de vrede der kerk bestaat." Clemens Alexandriuus, en na hem Tertullianus,
zegt, dat de eerste instelliug van de bisschopsorde door den Apostel Johannes geschiedde, die, toen hij te Ephesus gevestigd was, de omliggende streken door- trok om bisschoppen te wijden, eu zulke mannen tot geestelijken te bestemmen, als hem door den Heiligen Geest werden aangewezen. Ireuaius verklaart, dat er in de dagen der Apostelen zoowel bisschoppen als presbyters waren; hij en Tertullianus beweren, dal de Apostelen een bisschop te Rome wijdden. Volgeus de getuigenis van vele oude schrijvers wa*> Jaeobus, de broeder onzes Heeren, de eerste bisschop van Je- ruzalem. Hiëronyuius zegt, dat hij door de Apostelen gewijd werd onmiddellijk na de kruisiging onzes Hcc- reu. Epiphauius noemt hem den eersten bisschop; Chrysostomus zegt, dal hij door Christus zelven tot bisschop benoemd werd; de schrijver van de Aposto- lische verordeningen beweert, dat hij door Christus eu dien» Apostelen werd aangesteld. Volgens de oude |
||||||
|
BISSCHOP.
|
|||||||||
|
,",(\',!
|
|||||||||
|
schrijvers werd ook Euodius, en na hem Ignatius,
door de Apostelen tot bisschop van Antiochiü gewijd; zoo ook Polycarpus, de leerling van Johannes, tot bisschop van Smyrna, en Papias tot bisschop van Hiërapolis. De oude schrijvers beweren gewoonlijk. dat de Apostel Paulus Timotheiïs tot bisschop van Ephesus, Titus tot bisschop van Crcta, en I\'lpaphrodit us tot bisschop van Philippi wijdde. Tot staving van het beweren, dat de bisschoppen
van de vroegste tijden af als eeue orde, afgezonderd van en verheven boven de orde der presbyters, hcsl aan hebben, zijn de bisschopsgezinde schrijvers gewoon om op de eerotitels te wijzen, die in de eerste Kerk aan bisschoppen gewoonlijk gegeven werden. De oudste dezer is de titel van apostelen. Zoo zcgtThco- doretus uitdrukkelijk: „Dezelfde personen werden oudtijds door elkander bisschoppen en presbyters genoemd, terwijl zij, die nu bisschoppen heetten, apostelen genoemd werden." In een later tijdperk vergenoegden zij zich met de benaming van opvolger.- van de Apostelen. Een andere titel, dien z^j als een tceken van eerbied en van de hooge eer, waarin zij gehouden werden, ontvingen, was de benaming van vorsten des volks, of, zooals Optatus en Iliëronymus hen noemen, om hen van wereldlijke vorsten t e onder- scheiden, vorsten der kerk. Somtijds werden ;:ij presi- denten of bestuurders der kerk, voornaamste priesters en vorsten der geestelijkheid genoemd. Hiëronymu? en andere schrijvers gebruiken dikwijls den titel van pontifex maximus, d. i. voornaamste priester, voor een bisschop; een titel die, hoewel nu aangenomen al: uitsluitend het eigendom van den bisschop vauKomc, in vroegere tijden voor eiken bisschop gebezigd werd. Op dezelfde wijze vinden wij ook den titel van papa of paus, vader der kerk en vader der geestelijkheid, als een gewonen titel van bisschoppen, en niet uifslui- tend van den bisschop van Homo, door sommige oude schrijvers gebruikt. Somtijds wordt zelf« nog eene hoogere benam ing voorhen gebezigd, zooals vaders der vaders, bisschoppen der bisschoppen. Gregcrius van Nazianze noemt hen patriarchen, terwijl Cyprianus zegt, dat elke bisschop vertegenwoordiger van Chris- tus is. Niet alleen waren de bisschoppen in du eerste
Christelijke kerk in titel verheven boven de presbyters, maar ook, zooals Episcopaalsche schrijvers beweren, in hun dienstwerk. De bisschop was, naar hun inzigt, de volstrekt onafhankelijke bestuurder der kerk, terwijl de presbyters slechts zijne assistenten waren, die al hun gezag en hunne mact uit zijne .handen |
ontvingen. Ten bewijze hiervan wordt Ignatius aangc-
haald, die in zijn brief aan de kerk van Smyrna zegt: ,Laat niemand eene kerkelijke dienst zouder den ; bisschop verrigteu;" alsook de volgende bepaling van het concilie van Laodieea: „De presbyters zullen niets doen zonder de toeslemming van den bisschop." Deze beperking schijnt niet alleen betrekking gehad te hebben op den doop en liet avondmaal, maar ook op de prediking. Op de getuigenis van Iliëronymus, f\'hrysostomus en Epiphauius wordt geloofd, dat de magt om bisschoppen, presbyters en diakenen te wij- den, nooit aan de presbyters werd toevertrouwd, maar dat de wijding uitsluitend door de, bisschop- pen werd verrigt. C\'hrysostomus maakt dit tot het eeu,igc punt van verschil tusscheu de twee ambten. Bisschoppelijke schrijvers beweren ook, dat de bis- schoppeu in de eerste tijden steeds aan zich de magt behielden, om presbyters tot verantwoording op te roepen en, zoo noodig, te berispen, eene magt die duidelijk meerderheid in rang cu gezag aanduidde. Als antwoord op deze argumenten der bissehops-
geziuden zeggen de niet-bisschopsgezindcuin de eerste plaats, dat men niet moet begrijpen, dat zij het bc- slaan van bisschoppen, zelfs inde Apostolische tijden, ontkennen, maar in tegendeel, dat zij dat beslaan volkomen aannemen, evenwel niet in den zin, waarin de naam bisschop in bisschoppelijke kerken gebruikt wordt, d. i., ten dignitaris die over de geestelijkheid van zijne eigene diocees heerscht, maar alleen als een opzigter of\' herder eencr kudde, een onderwijzend presbyter, die in rang en gezag in de kerk met andere presbyters gelijkstond. Zij ontkennen niet het beslaan van presbyter-bisschoppen in de eerste kerken, maar alleen dat van diocesane bisschoppen, mannen wier eenige dienst het is gezag uit te oefenen, te wijden en te bevestigen. De gronden der bisschopsgezinden voorliet vermeend
bestaan in de eerste Christelijke kerk van diocesane bisschoppen, afgescheiden van de presbyters en gezag over hen uitoefenende, worden door hen, die een tegenovergesteld gevoelen aankleven, op ongeveer de volgende wijze weerlegd. 1. Tiet argument, dat in de Joodsche kerk de
priesterheersehappij bestond, wordt beantwoord door aan Ie voeren, dat het op zijn best niets meerit dan ten vermoeden ten gunste van het inzigt derbisschops- geziuden. Dat argument komt opliet volgende neder:— In de oude Joodsche kerk bestond eene opklimming van rangen in het priesterambt. Daaruit mag men afleiden, dal Jezus Christus bij het inrigtcu der Chris- |
||||||||
|
"HOP. :sr,5
de veronderstelling, dat zij bisschoppen van bepaalde
diocesen geweesl zijn. Wij lezen in 1. Tim. I : 3; „Gelijk ik u vermaand heb, dat gij Ie Ephesus zoudt blijven." Was hel noodzakelijk om ccn bisschop te vermanen iu zijne diocees te blijven!\' Als dat zoo is, dan had de priesterlijke reiszucht al een z< er vroegen oorsprong. Iu Titus 1: 5 vinden wij: „Out die oorzaak j heb ik u in C\'rcla gel,ten." Is een bisschop in zijue diocees, omdat hij daar gelaten is: en is hij daar ge- laten voor een bijzonder doel, en niet om al de pliglcn j van zijn bisschoppelijk ambt te vervullen\': De Brieven . duiden aan, dat Timotheüs en Titus medereizigers ! van Paulus geweest zijn, en hun wordt verzocht allen spoed te maken, om hun weder op zijne reizen te j vergezellen. Iu andere gedeelten van liet Nieuwe , Testament vinden wij hou met den Apostel op ver- i schillende plaatsen, doelende in al de veranderlijkheid van zijn gcheurtcuisvolleupclgrimstogt. In het laatste berigt, dat wij van Timotheüs hebben, gebiedt Paulus hem om te Home te komen, i;i woorden die bewijzen, dat Timotheüs ten minste toen nog niet bisschop van Ephesus of van cene ulidere stad was. Vele zinsneden bewijzen, dat Timotheüs niet aan eeuc bepaalde plaats gehouden was, maar reizen moest. Hat hem verzocht was om nog te Ephesus te blijven, blijkt uit 1. Tim. f : \'i: „Gelijk ik u vermaand heb, dat gij te Ephesus zoudt blijven." Hij trok derhalve op reis, als hij daartoe uitgeuoodigd werd. Zijn werk van evangelist (2. Tim. IV : \'t) bewijst hetzelfde. Zijne zoo talrijke reizen mcl Paulus, en de verbinding van } zijn naam aan dien van Paulus in het begin der Brie- : ven aan de Tliessalonicenseu, verschaffen dergelijke bewijzen. Op gelijke wijze beveelt Paulus ook aan Titus, en hein alleen, om op Crcta van stad tot stad ouderlingen te stellen. Paulus zegt, dat Titus achter- gelaten was, om teregt te brengen wat nog ontbrak; 1 hij moet derhalve een medgezel van Paulus geweest zijn, toen hij achtergelaten werd. Eu andere plaatsen l bewijzen ons ook, dat hij een medgezel van Paulus was, 1 en niet meer gebonden was aan cene bepaalde plaats, j dan de Apostel zelf. Hel is waar, dat Timotheüs te Ephesus was, en daar belangrijk werk deed. Maar • hetzelfde kan met evenveel waarheid van Paulus gc- zegil worden. „Daarom waak\', en gedenk\', dat ik drie jaren lang, nacht en dag, niel opgehouden heb ccn iegelijk niet tranen te vermanen." Als Paulus zoo tot de Ephesische ouderlingen spreken kon, waarom wordt hij dan niet als bisschop van Ephesus genoemd \': Iu die eerste tijden waren Paulus, Timotheüs cu andere medereizigers van tijd tot tijd tezamen op dezelfde |
||||||
|
tcbjkc kerk ccn dergelijk plan aannam. De bestrijders
der bisschopsgezinden beschouwen ilii argument ook als ccn, dat groote verwaandheid aanduidt, dewijl daardoor aait den Alwijze wurdt gezegd, welke ge- dragslijn Hij behoor! (e volgen. Eli bovendien is er zulk een groot en duidelijk verschil litssehen de Joodschc en de Christelijke wetgeving, dat men inoeijclijk uit de cene een argument voor de andere putten kan. Daarom wordt hel dan ook door sommige bisschoppelijke schrijvers als geheel krachteloos bc- schouwd. 2. Tot antwoord op het argument, dal onze Heer
zelf, toen Hij nog op aarde was, ecu onderscheid instelde onder de ambtsbeklcedcrs in de kerk, en dal de Apostelen overeenkwamen mei de bisschoppen en de zeven! ig discipelen mcl de presbyters, wurdt aan- gevoerd, dal de overeenkomst niel doorgaat, daar de zeventig luinii" aanstelling onmiddellijk van Christus on.vingen, even als de Apostelen, en dat, voor zo" verre bleek, hunne zending en hun gezag gelijk aan die der Apostelen waren. Maar bovendien wordt hel argument wederlcgd door het feit, dat de Christelijke kerk iu hare vastgestelde iurigtiug niet bestond, en ook niet bestaan kou, voorde opstanding van Christus uit de dooden, daar die groote gebeurtenis den grond- slag uitmaakt, waarop hare geheele leer rust. 3. Het argument, dat Timothciisen Titus bisschop-
pen geweest zijn, de eerste van Ephesus, de andere van Crcta, wordt van den kant der nietdjissehopsge- ziuden door cene bepaalde ontkenning vau dat beweren beantwoord. ITct ecuige bewijs, dat in de Schrift te vinden is, komt voor in de naschriften op de Brieven, door Paulus tot hen gcrigt, welke naschriften, zooals door iedereen erkend wordt, aan de Brieven zijn toe- gevoegd, lang uadat zij geschreven waren. Maar niet alleen ontbreekt het bewijs, dat Timotheüs en Titus met het ambt van diocesaan bekleed geweest zijn, maar al de getuigenis,die uit de Schrift over het onderwerp aangevoerd kan worden, strekt" om het denkbeeld te weerleggen, dat zij ooit zulk een ambt bekleedden. Timotheüs wordt, in de Brieven tot hem gcrigt, niet bisschop, maar evangelist genoemd,en derhalve volgde hij blijkbaar in rang op ecu Apostel, en had hij, gelijk zij, ecne algemeene zorg over de kerken. IIij werd aangesteld om ouderlingen te wijden, die ook iu elke stad bisschoppen genoemd werden. Hij was derhalve niet een bisschop, maar een aartsbisschop, een ambt dat, gelijk een ieder erkent, iu de Apostolische kerk niet bestond. Bovendien druischt de taal van Paulus, tot Timotheüs en Titus gcrigt, geheel en al in tegen |
||||||
|
366 BISSCHOP.
|
|||||||
|
voorzitter in den raad der presbyters oorspronkelijk
door een bijzondercu naam onderscheiden werd. Wat hiervan echter wezen moge, uil hetgeen in de tweede eeuw bestond blijkt voldoende, dat de raad der pres- byters reeds spoedig na den dood der Apostelen een vasten voorzitter verkregen heeft, en dat deze, als in , de eerste plaats met het toezigt over alles belast, bij uitnemendheid den naam van opziener (bisschop) droeg, en daardoor van de overige presbyters onder- | scheiden werd. Deze naam werd ten laatste bij uit- i sluiting aan dien voorzitter geg ven, hoewel hij dien van presbyter in den beginne nog met allen gemeen had. [minors da! voorzitterschap stelde hem niet in rang bi iveu de anderen; hij was slechts de eerste onder gelijken. llcefl nu de anstvcraUache regeringsvorm uit zijn
aard cene ovcrhelling tot den munarchcden, hij zal te eerder daarin overgaan, wanneer de tijdsomstandighc- den de krachten hot gezag van ecu eenhoofdig bestuur vereischeu. Aan zoodanige omstandigheden is het dan ook waarschijnlijk toe te schrijven, dat de voorzitter van den raad der presbyters tegen bel (inde der eerste en lui begin der tweede eeuw zulk een overwegenden invloed begon te krijgen, en als de opziener bij uitne- mendiiciil boven de andere begon gesteld te worden. \\ Wanneer wij reeds iu het laatste gedeelte van het Pauli- uische tijdvak menigvuldige wijzigingen in het bestuur der gemeenten opmerken, dan kan het niet bevreem- den, dat die door do veranderde omstandigheden, na den dood van i\'uulits en Johannes, nog meer bevorderd werden. Er ontstonden verschillende partijen, die strijd en scheuring verwekten, en de oorspronkelijke zuiverheid des Christendoms in gevaar bragteu. Om dal t v- kceren had de Apostel Johannes zich naar Klein- Azië begeven, en die landstreek tot den zetel zijner werkzaamheden gekozen. Maar onder zulke moeije- lijkc omstandigheden, bij zoo boeten strijd van binnen en van buiten, konden mannen van uitstekende vrooin- heid, standvastigheid en ij ver zich meer bijzonder doen gelden, en moesten zij daartoe inde algemccngevoeldc behoefte opwekking en aanmoediging vinden. Zoo kon \\ uit de tijdsomstandigheden, waaronder de gemeenten zich voortplantten, als van stelt\'de overwegende invloed van één eukelcn, die onder den naam van bisschop iu | den raad der presbyters het voorzitterschap bekleedde, geboren worden, zonder dat wij daartoe cene opzette- lijke verandering van baar bestuur behoeven aan te i nemen. Hiervoor pleit ook, dat de namen presbyter en bisschop nog ver in de tweede eeuw met elkander verwisseld werden.\'\' |
|||||||
|
plaats, zoodat cenc enkele gemeente tijdelijk de tegen-
woordigheid van oen geheel collcgie van diocesauen genoot. Maar legen tlii buitengewone voorregl wo ig weder op, dal die geestelijken van den eersten rang beengingen, zooals /.ij gekomen waren, gezamenlijk, en cene kerk in den droevigen toestand achterlieten van ijeeu bisschop ie hebben. ■L. Het argumeut, dat de uitdrukking „engelen der
gemeenten," in de Openbaring van Johannes, niets anders dan bisschoppen kan bctcckeucn, wordt beaut- woord door de verklaring, dal dit geheel en al zonder grond is, en zelfs aannemende, dal de uitdrukking bisschoppen aanduidt, blijft er no^ tj bewijzen, dat zij diocesane bisschoppen waren. In tegendeel, van J elke gemeente wordt verklaard, dat zij een „engel" heeft gehad, en dit schijnt eerder gunstig te zijn voor bel denkbeeld, dat er gcene diocesane bisschoppen bestonden. Ten opzigtc der argumenten, door bisschopsgeziu-
den aan de leering en hei gebruik der eerste Christc- lijkc kerk ontleend, geven de niet-bisschopsgezinden gereedelijk toe, dal de Kerkvaders van bisschoppen als ainbtsbcklceders in de kerk spreken, en er zijn ook lijsten van de achtervolgende bisschoppen van verschillende belangrijke plaatsen Ie vinden. Kr hangl echter veel onzekerheid over deze lijsten, ten gevolge van de verschillen, die de opgaven van verschillende schrijvers vertooncn. Maar zelfs aannemende, dat die lijsten juist zijn, blijft er nog over om te bewijzen, dal zij diocesane en niet presbyter-bisschoppen waren. Men beeft aangetoond, dat oorspronkelijk de naam van bisschop (opziener) gelijkluidend was niet dien van presbyter (ouderling). Dit blijkt duidelijk uit die plaatsen van het Nieuwe Testament, waarin beide beua- miugen met elkander verwisseld worden (Hand. XX : 17, 2S ; Tit. I: 7, 5), en uit die, waarin na het ambt van bisschop onmiddellijk dat van diaken genoemd wordt (Philipp. 1:1; l.Tim. 111:1,8). Maar nu is de vraag, wanneer de bisschop boven de andere presbyters ge- plaatst werd. Aangaande tlil onderwerp zegt Xeander het volgende: — „Daar do presbyters cenc bcraadsla geudc vergadering vormden, was bet natuurlijk, dat weldra één hunner met het voorzitterschap werd be- kloed. Dit zou nu naar eenczekere volgorde geschieden. zoodat het voorzitterschap bij afwisseling van den eencn op den andereu overging; en het, is allezins mogelijk, dat er in sommige gemeenten van den aanvang al\' iets dergelijks heeft plaatsgehad,ofschoon wij daarvan geen spoor in de geschiedenis vinden. Maar aan den anderen kant bestaat er evenmin ecuig bewijs, dut het ambt van |
|||||||
|
BTSSCHOP. 3C7
|
|||||||
|
De onschatbare geschriften van Hippolytustoonen
aan, dat in zijn tijd, dat is, het eerste gedeelte der derde eeuw, eene stad synoniem was met eene diocees, en dat een bisschop over elke stad was gesteld, en zelfs over eene kleine stad, waarin een aanzienlijk aantal Chris- tenen woonden. De steden, die aan Koine grensden, hadden allen, in plaats van in den Roomschen stoel begrepen te zijn, hare eigene bisschoppen. Hippolytus zelf, de schrijver der werken, waarvan wij spreken, was bisschop van Portus, dat slechts de haven van Home en eene voorstad van Ostia was. Diocesanp bisschoppen, of bisschoppen van provinciën, moeten derhalve later dan hel eerste gedeelte der derde eeuw aangesteld zijn. Men is algemeen van gevoelen, dat de eerste instelling van hel ambt een gevolg is van het rijzen vaneene klasse der geestelijkheid in gezag en invloed hovende overige. In de eerste eeuwen maakte het Christendom, zooals wel bekend is, voornamelijk in de steden groote vorderingen. Toen de Christenen in de steden in aantal en rijkdom toenamen, werden de stadshisschoppenineene nieuwe stelling geplaatst. Kik hunner werd de voortdurende bestuurder van een raad vankerkoudstcu, die gedeeltelijk uit gewijde geestelij- keu bestond, terwijl de bisschoppen van het platteland eenvoudig de herders van armeen misschien verspreide gemeenten waren. De stadsbisschoppen hadden, ten minste gedurende eene eeuw vóór deu tijd van Coustau- tijn, trapsgewijze een ongepasten invloed gekregen. De instelling van het Christendom, als de godsdienst van het Komeinsche rijk, vermeerderde hunne magl en hunnen rijkdom sterk. De groote stadsbisschoppen werden toegelaten tot het vertrouwen des keizers. De bisschoppen van het platteland zonken langzamerhand in belangrijkheid en gewigt. Op de regten der chore- piscopi of reizende geestelijken werd het eerst inbreuk gemaakt. Mosheim zegt ons, als hij over de vierde eeuw spreekt, dat die orde op de meeste plaatsen door de bisschoppen opgeheven werd, ten einde hun eigen gezag te vermeerderen en den omtrek van hun gebied en hunne regtsmagt uit (e breiden. De eerste aanval, die op hen gedaan werd, was op het concilie van Aucyra in 314, toen er bepaald werd, dat zij gcene presbyters of diakenen zouden mogen wijden. liet concilie van Antiochië in 342 ging een slap verder en bepaalde, dal de bisschoppen in dorpen en plattelands- districten, ofdie, welke chorepiscopi genoemd werden, zelfs al waren zij door bisschoppen gewijd, „de stout- heid nietmoeten hebben om een ouderlingof een diaken te wijden zonder deu bisschop in de stad, waaraan zij en hun district onderworpen zijn." Op het concilie |
van Laodicea in 300 werd nog verder bepaald, dat „bis-
schoppen niet aangesteld moeten worden in dorpen en plattelands-districten, maar periodentaioi bezoekende presbyters, en dat de reeds aangestelde niets moeten doen zouderde bekrachtiging vaudeustadsbissebop." Volgens den geschiedschrijver Du Pin was liet in de vierde eeuw, Ja\' hel onderscheid, de indceling en de ondergeschiktheid dn- kerken voor hel grootste gedeelte bepaald werden naar de inrigting van hel burgerlijk bestuur. De burgerlijke provinciën maakten het ligehaam uit van eeue kerkelijke provincie. De bisschop der burgerlijke hoofdstad werd aangemerkt als de eerste bisschop der provincie. Ecnigc regtcucn voorregten werden hem toegekend, en de zorg voorde geheele provincie werd hem opgedragen. Zoo werd trapsgewijze, en te dier tijde on merk baar, de diocesane bisschoppelijke waardigheid in de Kerk ingevoerd,en de bisschop cener stadsgemcente werd veranderd in den beheerscher eener geheele provincie, mei inbegrip van al hare gemeenten en geestelijken. Ten npzigte van hel beroep, dat bisschopsgezinden
op di\' oudheid doen, kaninen aanmerken, dal preshy- ters hel regt hadden om te prediken; dal zij doopten, liet avondmaal bedienden, en in de consjstoriën mei .li\' bisschoppen voorzalen; dal zij de niagi hadden om te excommuniceren, boetelingen weder aan Ie nemen, te vormen, en, ten laatste, dal zij de magl hadden om te wijden. Wij zullen, om dit te staven, eeuigc wei- nigc aanhalingen doen uit: de eerste schrijvers. Chry- :ostomus merkt aan: „Tusschen deu bisschop en den presbyter is weinig of geen verschil, en wa\' de Apostel aan den bisschop had toegekend is ook dienstig voor den presbyter, daar aan deu presbyter ook de zorg iver de Kerk is toevertrouwd." Theodoretus zegt: .,Di\' Apostelen noemen een presbyter een bisschop, gelijk wij aantoonden, toen wij den lïricl\'aan de 1\'hi- lippenzcn verklaarden, hetgeen ook uit deze plaats ifgeleid kan worden, want na de voorschriften voor Ie bisschoppen beschrijft hij de dingen, die eigenzijn aan diakenen. Maar gelijk ik zeide, oudtijds noemde men dezelfde mannen bisschoppen en presbyters.\'\' Uit de werken van Augiistinus kunnen verscheidene «tukken aangehaald worden om hetzelfde te bewijzen, lïéue aanhaling zij echter voldoende. „De Apostel faulus toon\' aan, dat hij dooreen presbyter een bis- schop verstond. Toen hij Timotheüs lot presbyter wijdde, zeide hij hem, welke soort van persoon hij tot bisschop aanstellen moest, want wat is een bisschop anders dan de eerste presbyter, dat is de voornaamste priester; om kort te gaan, hij noemt zijne inedepries- |
||||||
|
BISSCHOP.
|
|||||||||
|
308
|
|||||||||
|
tcrs niet anders dan zijne mc.dcpresbytcrs." Ook
Hiëronymus, dien Erasinus ,,den vorst der godge- leerdcu" noemt, zegl in woorden, die niet verkeerd opgevat kunnen worden: „Ken presinter is hetzelfde als een bisschop, en voor er, door de inblazingen van den duivel, partijen in de godsdienst waren, en er onder verschillende nieuschen gezegd werd: ik ben van Paulus, en ik van Apollos, en ik van Ccphas, werden de kerken door den algenicenen raad van pres- byters bestuurd." I\'\'n wederom ineen ander gedeelte: „Ons doel in deze opmerking is om aan te tonnen, dat onder de Ouden presbyters en bisschoppen juist de- zelfde waren. Maar opdat langzamerhand de planten van tweedragt uitgeplukl inogtcn worden, werd de geheel;1 zorg op één persoon overgebragl. (lelijk de presbyters derhalve weten, clat zij door de gewoonte der kerk aan hem onderworpen zijn, die hun voorzitter is, zoo laat de bisschoppen weien, dat zij meer door gewoonte dan door eene aanstelling van i\\v\\\\ Heer grooter zijn dan presbyters." De magt door een bisschop in de eerste eeuwen
der Kerk uitgeoefend was slrikl ge cslclijk ; zij matig- den zich geene aanspraak aan over de personen en het eigendom der niensehen. Zelfs de oude bisschoppen van Rome onderwierpen zich iu alle wereldlijke zaken aan liet gezag der keizers, en eerst in i\\i-n lijd van Gregorius VIL matigden zij zich de inagt aan om (\'hri-teu-vor>leu af Ie zetten. Zou lang echter de bis- schoppen zich alleen bepaalden tol geestelijke zaken, was de invloed, dien zij uitoefenden, en de eerbied, dien non jegens hen koesterde, zoo groot, dat geen Christen-reiziger het waagde om np eenigen afstand van zijn huis te gaan zonder geloofsbrieven van zijn eigen bisschop, die hem gcreedclijk toegang gaven tot eene Chrisien-gcniccnte, met welke hij in aanraking wciischlc te komen. De oude bisschoppen hadden de magt 0111 hunne
eigene liturgiëii zanten te stelleu, mitszij zich hielden aan de geloofsgelijkvormigheid en de gezonde leer; liet hing ook van hen af om vastendagen in hunne bijzondere kerken in te stellen. Zij werden dikwijls als sehcidsregters in wereldlijke zaken geroepen, en Constantijn vaardigde eene wet uit, waarbij hij de uitspraken van bisschoppen iu zulke zaken, zoo die in hunne consistorie» gedaan waren, bekrachtigde (Zie AimiTKiiv). De uitwendige leekenen van eerbied, aan een Christen-bisschop in de eerste tijden betoond, be- stonden in hel buigen van liet hoofd voor hein, om zijnen zegen te ontvangen, en in het kussen zijner handen. Hiëronymus meldt, dal in zijn tijd bel allervcrwcrpe- |
|||||||||
|
lijkstc gebruik bestond, dat het volk hosanna\'s voor
zijne bisschoppen zong, gelijk voor den Zaligmaker geschiedde, toen deze zijn inlogt iu Jeruzalem deed. Door de oude canons werd geëischf, dat geen gecste- 1 ijkebisschop zou worden, alvorens hij ten minste dertig jaar oud was, daar dit de leeftijd was, waarop onze I [eer Zijn werk aanvaardde. In den loop des tijds week men echter van deze schikking af; in de Rooinschc kerk is zij dikwijls zwaar geschonden, daar het ambt somtijds aan minderjarigen, zelfs aan jonge kinderen, geschonken is. Zulk ecu staal van zaken was in de eerste eeuwen der Kerk geheel en al onbekend, Tu de Kerk van Rome behoudt de paus aan zich
hei regl om bisschoppen Ie verkiezen, en zelfs in die gevallen, waarin.souvereine vorsten aanspraak maken op de magl om bisdommen weg te schenken, moet de keuze door dm paus gocdg< keuni en bekrachtigd worden. Kr zijn (wees.ionen van Rooinsehebisschop- pen, territoriale bisschoppen en bisschoppen inpar- lil/ui inf«h>linm. Om dit onderscheid wel ie begrijpen, moei men bedenken, dat Rome aanspraak maakt op de regtsmagl over de geheele aarde, en dat, in hel oog van Rome, de geheele inenscliheid verdeeld is iu de geloovigen {fidelex) en de ongcloovigen [iii/idelen). Als in een land de Rooinsch-Catholiekcgodsdieusl de nationale godsdiensl is, heslaal het bestuur der Kerk uit aartsbisschoppen, bisschoppen en priesters. Maai\' als in een land de aanhangers van Rome niet de niccr- derheid uitmaken, of als het gouvernement de Rooni- sche godsdiensl uiel als de godsdienst van den slaat erkent, wordt dal land onder de ongeloo\\ igengerang- sehikt, en eene provisioneelc of lijdelijke kerkelijke iurigting wordt ten opzigte daarvan gemaakt. Voor het geestelijk bestuur ervan worden apostolische \\ ica- rissen aangesteld, die, geene territoriale bisschoppen zijnde, slechts bisschoppen inpartibus injijelutm zijn, en geestelijk gezag over de geloovigen in die streken uitoefenen, maar niet in wettige synoden kunnen bijeenkomen, noch eeuigwereldlijk gezag, van welken aard ook, kunnen uitoefenen. De wijding van een Roomschcn bisschop heeft mei
groote pracht en plegtigheid plaals. Iu den luoji dier wijding leg! hij den eed van getrouwheid aan den paus en de (\'atholieke kerk af, en verbindt hij zich om, zoo- veel slechts in zijne magt is, alle ketters, schcurinakers en oproerlingen tegen den paus en diens opvolgers Ie vervolgen. \\iv zijn in de Kerk van Home ook eenige bisschoppen, die slechts titulaire bisschoppen zijn en geene diocees hebben. De paus wordt in de hiërarchie van do Roomsche kerk als algemceuc bisschop be- |
|||||||||
|
bisschop.
|
||||||||||
|
309
|
||||||||||
|
schouwd, m allo bisschoppen zijn suffraganen van de
Aaktsbisscuoi 1\'ex (zie aki.). Coadjutors worden die geestelijken genoemd, die Hangcstcld zijn om bisschop- pen bij te staan, welke door ouderdom of ecne andere reden niet moer in staat zijn, om de pligtcn van hun ambt te vervullen Deze hebben somtijds het rogt om den bisschop op te volgen, en somtijds niet. In de Griekschckcrk worden de bisschoppen alleen
uit de reguliere geestelijkheid of Caloyers gekozen; gewoonlijk valt do keuze op ecu archimandrict. Zij worden door andere bi - rlioppcu gewijd. In de Rus- sisch-Grieksche kerk is elke bisschop ia zijne eigene diocees onafhankelijk, of alleen afhankelijk van de synode. Onder de bisschoppen waren er twee, die vicaris-bisschoppen heetten, van welke de ecne Ie Nowogorod, en do andore te Moskou woonde.-Deze hadden ecne rogtsmagt, welke in eenigeopzigion 111:11- derwasdan die der overige bisschoppoii, daar men na hunne uitspraak een beroep kon doen op den bisschop van de di . si s, die liuu metropolitaan genoemd werd. liet ambt dezer vicaris-bisschoppen was waarschiju- lijk hetzelfde als dal der oude chorepiscopi onder de Grieken. Inde Lutli i lic kerken op hit vasteland van Eu-
ropa is hel oen punl van hare kerkelijke wet, dat de I.ulli.-. • ■\'. Calvinistische souvci\'eincndc/Vra i ipcrfiit of ivgteu van een bisschop over hunne
Luthersche onderdanen bezit I en. De Luthersche kerk gelooft echter niol aan liet Goddelijke regt van de bissch ighcid; en hoewel Pruissen, b. v., in verschillende diocesen verdeeld is, staan toch de
geestelijken van elke diocees niet onder een bisschop, maar onder hei toczigt van een u . die hoofd- intendant of inspecteur gen >emd wordt, en verschei-
dene dezer inspecteurs zijn onder een algemeenen hoofd-intendant geplaatst, die op zijne beurt nietsdoen kan zonder zijn consistorictc raadplegen. Ofschoonde Luthersche kerken de magt om te wijden aan eiken geestelijke toeslaan, wor.il die plegtigheid toch ge- wooulijk door oen inspecteur verrigt. In de Kerk van Zweden, die bisschoppelijk is, wordt
de wijding van een bisschop gewoonlijk verrigt door don aartsbisschop; elke bisschop heeft echter daartoe het regt. Het teekon van de bisschoppelijke waar- dighcid is een gouden kruis. Hij wijdingen wordt de priester bijgestaan door cenigc ouderlingen, en de gemeente voegt er hare bevestiging aan toe. Tn Zweden is elke bisschop ook tevens de horder ecner gemeente; om hem echter in staat te stellen zijne diocees beter te best uren, wordt hem ecu consistorie |
||||||||||
|
toegevoegd, dat uit geestelijken en lcekeuzaamgesteld
is, en in welks bijeenkomsten hij zelf voorzit. Elkcbis- scbop heeft het in zijne magt om, als het hem behaagt, zijue geestelijkheid tot ecne jaarlijksche synode bijeen te roepen. Hij is echter verpligl om in zijne diocees bezoeken af te leggen, Ion einde onderzoek te doen naarde kerkt ueht enden toestand der armen, en om de iiienling en dergelijke staatsbelangen te bevorderen. De verslagen van deze bezoeken worden in tegeuwoor- digheid van het volk voorgelezen, en daarna in de archieven van het kerspel geplaatst, om in alle toc- komstige tijden onderzocht te kunnen worden. Het jaarlijksche inkomen van de verschillende Zweedschc bisschoppen verschilt vau 3,500 tot ii,<J0ü gulden. Denemarken,met inbegrip van IJsland en de andere
bezittingen, heeft negen bisschoppen en éé.i hoofd- intendant, die allen door den koning aangesteld worden. De bisschop van Zeeland, die te Kopenhagen verblijf houdt, is de eigenlijke metropolitaan, die alleen de andere wijdt, eu zelf gewijd wordt door den bisschop van Füucu eu Langcland, wiens woonplaats het digst bij Kopenhagen gelegen i*. De koning wordt door den bisschop van Zeeland gezalfd, die de leekenen van de hoogste ridderorden mag dragen, en, dewijl hij de voornaamste dignitaris der kerk is, over alle kerkelijke zaken geraadpleegd wordt. Klke bisschop moet een jaarlijksch verslag van den staat der kerken en der scholen van zijue diocees opmaken on aan den koning indienen. Hunne traktementen bedragen van ƒ 4,000 tot/14,000. De Kerk vau Engeland is insgelijks bisschoppelijk.
De bisschoppen worden op de volgende wijze v erko- zeit: — Bij den dood eens bisschops verzoeken de deken en het kapittel der hoofdkerk in de open ge- vallen diocees, om de koninklijke vergunning om een opvolger te verkiezen. Die vergunning wordt naar de hoofdkerk gezonden, maar te zelfder tijd ontvangen de deken eu het kapittel brieven van de kroon, welke den naam vermelden van den persoon, die verkoz :n moet worden, en waarin hun verzocht wordt om dadelijk tot de keuze over te gaan. De toestemming van den persoon, die verkozen mooi worden, wordt dan verkre- geii, waarna brieven, die de keuze vermelden, naar de kroon worden gezondeu. De koninklijke bckrachti- ging wordt nu gevraagd, en de kroon zendt volniagtcn aan den aartsbisschop der provincie, en verzoekt hem om lot de wijding eu inzegening over te gaan. De persoon, die aldus verkozen weidt, moet den vollen ouderdom van dertig jaren bereikt hebben. Als de wijding afgeloopen is, moet de inzegening op een |
||||||||||
|
.7
|
||||||||||
|
370
|
|||||||||
|
BITTERE KRUIDEN— BLOED.
|
|||||||||
|
beide lauden in 1800 werden de twee kerken vereenigd,
onder den titel van de Vereenigde Kerk van Bugeland
en Ierland. De Kerk van Ierland bestaat uit twee aartsbisschoppen en twaalf bisschoppen, die allen jaarlijks elk gedeelte hunner diocesen bezoeken. De bezoeken van aartsdiakenen zijn daar onbekend. De eerste bisschop, die ooit een voet, in Amerika
zette, was Dr. Samucl Seabury, die in 17S1 te Abcr- deen door de Sehotsche Episcopale kerk voor de diocees van Connccticut gewijd werd. Na bet einde van den oorlog voor de onafhankelijkheid werd er iu 1787 ecne parlementsactc aangenomen, waarbij de aartsbisschop van Cauterbury en de bisschop van Londen geregtigd werden om drie bisschoppen te wijden voor de diocesen Pcnusylvauië, New Vork en Virginië. Dit was de oorsprong van de Protestant sche Episcopale kerk iu Amerika. BITTERE KRUIDEN. Bij de instelling van het
Paaschfeest werd den Joden bevolen om het paasch- lam met bittere kruiden te eten, gelijk wij uit Exod. XII: 8 en Num. IX : 11 vernemen. De Nederlandsche vertalers van den bijbel hebbeu echter de Hebrecuw- sche uitdrukking verkeerdelijk door „bittere saus" overgobragt. Du Mishua en Maiuionides vermelden vijf soorten van biltere kruiden, die afzonderlijk of gezamenlijk gegeten mogten worden. Volgens soin- niige Joodschc schrijvers waren chicorci, wilde latuw en inalrowe onderde kruiden, die bij het Paaschfeest gebruikt moesten worden. De nicuwcreJodengcbrui- ken gewoonlijk latuw, kervel, peterselie, selderij, wilde cichorei en wilde rammenas als bittere kruiden. Zie Paasciij\'kdsi\' (Joodsciik). BITTER WATER. Dit, water, dat. door Mozes
beschreven wordt als het water, hetwelk den vloek medebrengt, moest volgens de wet van Mozcsgedron- ken worden door eenc Israëlietische vrouw, die van ontrouw aan haar echtgenoot verdacht werd, doch hare schuld ontkende. De wijze om het te bereiden en toe te dienen wordt iu Num. V naauwkcurig besclne- ven. De priester moest de vloeken op een eedeltje schrijven en met bitter water uitdoen, hetwelk daar- door de vervloeking medebragt. De uitwerking op de verdachte vrouw teweeggebragt, die geroepen werd om dit water te drinken, was vrceselijk. De Rabbijnen zeggen ons, dat ecne vrouw, die in zulke omstandig- heden hare zonden bcLed, niet Ier dood gebragt werd, maar slechts zonder huwelijksgocd vanharen man werd gescheiden. BLOE D. (lumiddellijk na den zondvloed, toen het
gebruik van dierlijk voedsel voor het eerst aau den |
|||||||||
|
zou- of feestdag plaats hebben. Ten miuste drie bis-
schoppcn zijn bij deze plegtigheid tegenwoordig, die allen hunne handen op het hoofd van deu nieuwen
bisschop leggen. Engeland en Wallis zijn in acht en twintig bisdom-
men of diocesen verdeeld. Do bisschoppen van Londen, Durbam en Winchester volgen in rang onmiddellijk op de aartsbisschoppen; zij hebben altijd een zetel in het Hoogerhuis. De bisschop van Soder en Man is geen lid van het parlement, en wordt ook niet door den koning aangesteld; de hertog van Athol bezit het bescherm- heerschap ovei\' dezen zetel. Alleaudere Engclschepre- laten, behalve die welke het laatst, ingezegend is, zijn geestelijke pairs; zij hebben den voorrang bovenalle we- reldlijke baronnen. Een bisschop wordt aangesproken met „l\'wlordschap" en „Zeereerwaarde vader iuüod." I>ij de Hervorming in Schotland, toen de hiërarchie
van haren rijkdom ontdaan werd, waarvan de adel zich meester maakte, ontvingen de nieuwe bisschoppen, die de zetels zonder de inkomsten verkregen, den naam van tulchtin bisschoppen, als zinspeling op ecne gewoonte, die te dier tijde in de Hooglanden hcersehte, om eenc kalfshuid met stroo opgevuld, die tidchan werd gehecten, voor de koeijen te plaatsen, om deze aan te zetten melk te geven. De/.e vermeende bisschoppen, die slechts werktuigen van den adel waren, werden door eenc acte van de Algeincene vergadering der Sehotsche kerk, in Julij 1580 te Dundee gehouden, gedwongen om hiiune ambten neder te leggen. In 1 597 werden er door Jacobus VI. wederom bisschoppen in de Sehotsche kerk ingevoerd. Genoemde vorst stelde, nazijiie beklimming van deu Engclschen troon, al zijne pogingen iu het werk, omdeprelatuurinhetnoordelijk gedeelte zijner staten te vestigen; iu 1(138 werd zij echter wederom afgeschaft. Karel 11. hersteldein 166] de bisschopsordc in Schotland, doch in DiS\'J werd er eenc acte aangenomen, welke alle meerderheid van eenig ambt hoven dat van presbyter of kerkoudstc afschafte. Van dien lijd af heeft de Scliotschc Episco- pale kerk, hoewel zij is blijven bestaan, bisschoppeu gehad, die niet meer dan geestelijk gezag over hunne eigene kudden uitoefenen. Iu Ierland werd de Hervorming voornamelijk door-
gedreven door deu aartsbisschop Brown, een inboor- 1 ing van Engeland, il ie in 1535 tot bisschop van Dublin werd benoemd; van dien tijd af zocht de Kerk van Ierland .ene naauwc vereeniging met de Kerk van Engeland in het leven te roepen. Na de herstelling van Karel II. nam dan ook ecne lersche convocatie de Negen en dertig artikelen aan. liij de vereeniging der |
|||||||||
|
371
|
|||||||||
|
BLOED.
|
|||||||||
|
nioiisch werd toegestaan, vinden wij dat verlof vcr-
gezeld van liet verbod: „Doch Let vlcescli met zijne ziele, dat is zijn bloed, zult gij niet eten." In overecn- slemming met dit bevel moest bet bloed van elk dier uitgcgol en worden, alvorens bet vleesch werd gegeten, en de reden, waarom dit gedaan moest worden, was, omdat liet bloed de ziel is. Mozes maakt bier niet een duidelijk plivsiologisch feit bekend, dat bet bloed cene vloeistof is, noodzakelijk voor bet leven; doeb de Joodsebe geleerden vatten liet slechts op als een ver- bod, om een lid af te snijden van een levend dier en dat te eten, terwijl bet leven of bet levensbloed er in is. Volgens deze denkwijze was bet doel van dit voorschrift aait Noach gegeven, om wreedheid jegens dieren te voorkomen en aatibet volkeenafkeer vanbet blocdver- giel en in te boezemen. Een veel dieper en belangrijker grond voor bet bevel, om bet bloed van geslagte dieren uit te storten, wordt echter in een meer nitgebreiden vorm in Lev. XVII : 10—12 gevonden: „En een ieder uit bet buis Israéls, en de vreemdelingen, die in bet midden van ben als vreemdelingen verkeeren, die eenig bloed /.al gegeten hebben, tegen diens ziele""; die dat bloed zal gegeten hebben, zal Ik mijn aangezigt /.(•tien, en zal die uit liet midden baars volks uitroeijen. Want de ziel van bet vleesch is iu het bloed; daarom heb Ik bet u op bet altaar gegeven, om over uwe zielen verzoening te doen: want het is bet bloed, dat voor de ziele verzoening zal doen. Daarom heb Ik tot de kinderen Israéls gezegd: Gccne ziele van u zal bloed eten; noch de vreemdeling, die als vreemdeling iu bel midden van u verkeert, zal bloed eten." Tn deze woorden is de reden, die aangevoerd wordt voor de herbal ing van bet bevel, dat vroeger aan Noach gegc- veu werd, niet alleen, dat bet bloed de zie! of bet leven is, maai ook omovcr de zielen verzoening te doen. Het is dn- aandacht waardig, dat het bloed niet alleen niet mogt gegeten worden, maar op de aarde moest wor- den uitgegoten als water. Het schijnt, alsof den Israë- lieten geleerd werd, dat niet alleen het bloed van dieren, die geofferd werden, maar ook het bloed van I elk dier, dat zelfs voor gewone doeleinden gcslagt wen\', behandeld moest worden, alsof het een offerend karakter in zich had. Over dit onderwerp verspreid Maimonides zeer veel licht iu zijne opmerkingen over de wijze van het doodeu van dieren onder de oude Israëlieten. Hij zegt, dat bij, die het dier doodde, tot God bad iu deze woorden: „Gezegend is Hij, die ous geheiligd beeft door Zijne geboden, en ons Zijne in- zeltingen voor bel doodeu van dieren gegeven heeft." Hij voegt er ook bij, dat, de beesten, die tot voedsel |
gedood werden, buiten den tempel gedood moesten
worden, en als zij op ecne andere plaats gcslagt wer- den, moest bet lijk begraven, niet gegeten, worden. Bovendien werd door de Joden ecne bij/ uiderc cere- monie in acht genomen, als zij bet bloed met stof bedekten, nadat bel uitgegoten was. Alvorens zij bel bedekten, baden zij in deze woorden: „Gezegend zijl Gij, o Heer onze God en Eeuwige Koning, die ons geheiligd hebt door Uwc, geboden, en ons bevolen hebt om het bloed te bedekken." Maimonides voegl erbij, dal zelfs als het bloed met water vermengd was, zij verpligt waren om het te bedekken, als bet maar de kleur van bet bloed behield. Slechts bel bloed van reine dieren werd bedekt, daar deze alleen als geschikt om Ie eten weiden beschouwd. De bedekking van hel bloed geschiedde op de volgende wijze: — Hij, die liet dier doodde, maakte ecne soort van heuvel van stof, waarin bij het bloed wierp, dal bij daarna met meer stof bedekte. IIet bloed mogt bedekt worden met alles, dat, tot stof was gebragt, zooals aseh, fijn gemalensteenen of klei, maar niet met een si uk barden steen of hout. Deze plegtigheid moest niel met den voet, maar met de hand verrigt worden, door middel van een mes of een ander werktuig, waarmede lui stof op het bloed werd geworpen. In dit alles lag blijkbaareene beteek enis opgesloten,
die bet wel der moeite waardig is om na te gaan. Tiet groote geestelijke doel van het verbod om bloed ie eten was ongetwijfeld, om den Israëlieten bei groote beginsel der Goddelijke wetgeving teuopzigte eener gevallen wereld op het hart te drukken, dal er/ouder bloedvergieten geene vergiffenis van zonden is. Ken belangrijk, hoewel ongetwijfeld ondergeschikt, doel van de wet was, om afgoderij te voorkomen. De I [ei- densehe natiën waren gewoon om het bloed van dieren in een gat te werpen, tot voedsel voor hunne goden. Voornamelijk wanneerzij aan helschegoden of duivelen offerden, dronken zij dikwijls, als zij liet dier gcslagt hadden, een gedeelte van het bloed, wierpen hetoi erige in een put, en wijdden liet aan den duivel, tot wiens eere zij geofferd badden. Zij aten dan bei vlcescli boven of rondom bet bloed, dat zij aan den duivel overlieten, om zich daaraan te vergasten. In de Mo- zaïsehe wet was ruimschoots zorg gedragen, dat de Joden niet tot dit afgodische gebruik vervallen zouden. Zoo zegt God in Lev. XIX : 20: „Gij zult niets met het, bloed eten," of, gelijk het voorzetsel ook overgezet kan worden, „boven bel bloed,*\' hetgeen dadelijk be trekking heeft op de afgodische gewoonte, die wij beschreven hebben. |
||||||||
|
_ I
|
||||||||||
|
BLOED.
|
||||||||||
|
372
|
||||||||||
|
als het levensbloed gehouden, en daarom verdiende
hij, die er van at, alleen gccseliug. De Jodengelooven, dat van de zeveu voorschriften van Xoach, zooals deze genoemd worden, slechts het verbod legen het eten i van bloed aau Xoach gegeven werd, uu dat de andere \\ zes vroeger reeds aan Adam ^•\'z^xii\'n waren. De vraag is dikwijls opgeworpen, of het gebod om
I geen bloed te eten, dat aan Noach gegeven en in de wet
| van Mozcs herhaald werd, nog bindend is voor Christe-
nen. De grond, waarop deze vraag bev< stigend beant-
1 woord wordt, steun; op :i t b< luit \\ an de vergadering
te Jeruzalem, dat de Heidenen te Aiuiochië, in Syrië en
i Cilicië zich moesten onthouden vau hetgeen den afgo-
: dengeolferd is, en van bloed, en vau het verstikte, zooals
\' wij in Uaud.XV : 291ezen. Om de geheelc bctcekenis
| van dit Apostolisch besluit te begrijpen, moeten wij
ons de omstandigheden, waarin hel genomen werd,
voor den geest roepen. Terwijl Paulus eu Barnabas
i bezig waren met het evangelie te Antiochië te prediken,
: kwamen zekere Christenen, bekeerlingen van het Jo-
dendom, van Jeruzalem, en leerden dat, als een Jood
het Christendom omhelsde, hij te zelfder lijd verpligt
was om besneden te worden en de geheelc Mozaïsche
wet iu acht te nemen. De stad Antiochië, waar deze
judaïscrendc leerstellingen onderwezen werden, was
bijzonder gunstig voorliet verbreiden van zulke uiec-
ningen, want, zooals Josephus ons berigt, zij was de
zeul van eene beroemde Joodsche school, waarin vele
bekeerlingen van depoorl waren, zooals zij genoemd
werden. Zij, die aan den twist oorsprong gaven, waren
vau de seete der Pharizeëu, die het Christendom
aangenomen hadden, terwijl zij nog veel van hunne
vroegere Joodsche vouroordeelen behielden. De kwes-
tie had voornamelijk betrekking op de bekeerlingen
van de poort, die, hoewel zij van geboorte Heidenen
waren, in zoo verre afs: and vau het Heidendom gedaan
hadden, als de afgoderij betrof, en vóór zij onder de
Joden niogten leven, besneden moesten worden. Het
werd daarom een zeer natuurlijk onderwerp vat: twijfel,
of zulke bekeerlingen erkend konden worden als tot
de Christelijke kerk te behooreu, zonder het Mozaïsche
zegel der getuigenis te ontvangen. Toen nu de raad te
Jeruzalem bijeenkwam,deed de kwest ie zich in een zeer
bijzondcreu vorm voor, en onder een streng Joodsch
voorkomen. Zij werd daarom opgelost op de wijze, die
het best geschikt was om do vooroordeelen der Joden
tegen de Heidcnschc bekeerlingen tegen te gaan, en
om hen te verzoenen met de toelating vau deze tot de
Christelijke kerk, juist op denzelfden voet als waarop zij
toegelaten werden. Zulk ten besluit werd onder bijzon-
|
||||||||||
|
Maar God verbiedt niet alleen de afgodische gebrui-
kcn der Heidenen, voor zou verre het bloed aangaat, Ifij maakte ook eeue wet aangaande het dooden vau dieren, die geheel onbestaanbaar was met de inacht- neming van zulke gebruiken. De wet is verval iudeze woorden (Lev. XVII: •\'»—<i): „Een ieder van hei lm is Israëls, die een os, of lam, of geit in hc! leger slagten zal, of die ze slagtcn zal buiten het leger, en dezelve aan de deur van de tent der zaïnenkomst niet brengen zal, om eene offerande den Heere voor den tabernakel des Hccren te offeren; het bloed zal dienzelven man toegerekend worden, hij heeft bloed vergoten; daarom zal dezelve man uit het midden zijns volks uitgeroeid worden; opdat, wanneer de kinderen Israëls hunne slagioffcreubrengen, welke zij op het veldslagten, dat ■/\'] die den Ueere toebrengen, aan de (leur vau de tent der zameukomst tot den priester, en dezelve tol dank- < \'lieren don Heere slagten. Eu de priester zal het bloed op hel allaar des Ilccreu, aan de deur van de tent der zaïnenkomst, sprengen; en hij zal het vel aansteken, tol een liefelijkcn reuk den ueere." Volgens deze schikking moest niet de persoon, die het dierdoodde, hel bloed verzamelen, gelijk de Heidenen deden, maar hij moest liet bloed nemen en op het altaar sprengen. En als de Israëlieten op de jagt een dier of vogel vingen, moesten zij het bloed daarvan uitgieten en met stof bedekken, eene inzetting die, zooals wij uit Maimo- niiles gezien hebben, de Joden met veelplegtigheid opvolgden. Rn als een Israëliet een dierdoodde zonder hel naar de deur van den tabernakel te brengen, ver- onderstelde men, dal hij liet voor een afgodisch gebruik gedood bad, en daarom moest hij „uitgeroeid worden uitliet midden zijns volks." Ennadat Gods uitverkoren volk het beloofde land was binnengetrokken,beperkte Hij deszelfs offeranden tol éénc plaats, die Hij kiezen zoude;cn hoewel Hij bet veroorloofde om inaldeszelfs poorten te dooden en te eten, maakte Hij er toch de voorwaarde bij, dal liet niel lic! bloed zoude eten, maar het op de aarde zouden uitgieten, opdat het uls water in den grond zou zinken. Maimonides spreekt van twee verschillende soorten
van bloed: 1. het levensbloed of dat, hetwelk op het allaar gesprengd werd; 2. dat, hetwelk met grootc onstuimigheid uit bet dier springt, wanneer het geslagt wordt. Hij, die vau de eerste soort van bloedat, moest, zooals wij gezegd hebben, uit het midden zijns volks uitgeroeid worden. De andere soort van bloed, dat bet- welk uit hei gewonde dier komt, voor hel begonnen is te sterven, of dat bij druppelen uit het ligchaamloopt, nadat het dier gestorven is, werd niet voor zoo heilig |
||||||||||
|
373
|
|||||||
|
uog enkele Christenen gevonden, die het eten van
bloed voor zondig hooiden, maar zulke gevallen ziju volstrekt niet talrijk. Daaronder de oude Hebreen i: i bloed als bijzonder
heilig beschouwd werd, werd het besprengeu daarmede bij huuue olferandcn beschouwd als iets, dal alleen door den priester geschieden mogt. [Iel bloed, datge- sprengd moest worden, werd in een val gedaan, dat te dien einde gebruikl werd, endoor een priester in plegt- gi waad werd opgenomen, die bet in zijne regterhand ;. Het bloed van eenigc offerdieren werd naarde tent ;!•, :■ zamenkomst gebragt, zooals, b. v., van die, welke als zondoffers voor de geheele natie werden geofferd, van den var, die voor Aiiron en ziju huis, en vau dien, welke door den ho< geprieslerzelven geoil\'erd werd. Hei bloed van andere offerdieren werd of op de hoornen, of cp de wanden van het grootc altaar, dat builen stond, gesprengd. Dj wijze van besprengeu was deze: — De priester ging met het bloed in de hand de trappen van het altaar op, doopte dan, tusschen hol oosten en het zuiden staande, den voorvinger van zijne regierband in het bloed, eu het met zijn duim drukkende, raakte hij met het bloed den oostclijkcn hoorn vau het altaar aan; daarna doopte bij op dezelfde wijze zijn vinger bij eiken hoorn in het bloed, totdat bij aan den zuidwestelijken hoorn kwam, die de laatste was, welke bespreugd werd. Het bloed, dat na het besprengeu overbleef, werd aan den bodem van het | altaar uilgegoten, en werd door eeu ondcraardschen gang naar het dal van Kedron overgebragt, waar het als mesl verkocht werd. Hel bloed van dieren, die als brandoffers, sehuld-
! offers eu daukoffers werden gebruikt, wetd volgens
i deze wijze op de wanden vau het altaar gesprengd.
De priester moes!, terwijl hij op de oostzijde van het
altaar nabij den noordoost dijken hoek stond, het bloed
met zulk ecne kracht uil het vat werpen, dat een ge-
j deelte er vau op de oostzijde, waar hij stond, en een
] gedeelte er van op de noordzijde en aan beide zijden
! beneden d.e roode streep, die om het altaar liep, kon
| nedervallen. Hetzelfde werd gedaan, als de priester
i op de westzijde stond, nabij deuzuidwestelijken hoek,
■ opdat een gedeelte er van op de westzijde, en een
gedeelte er van op de zuidzijde zou vallen. Op deze
wijze meenden de Joodsche priesters, dat zij de wet
: vervulden, die beval, dat het bloed rondom op het
altaar zou gesprengd worden.
Het bloed van eenige offerdieren werd naar het
heilige gebragt, en op de hoernen van het gouden of reukaltaar gedaan. In zulk geval werd het bloed |
|||||||
|
derc omstandigheden genomen, en was, daar het voor
deze onistaudigheden alleen van dienst was, noodza- kelijk van een tijdelijken aard, en kou slechts van kracht blijven, zoo lang de Joodschc eu Heideusche bekeerlingen niet geheel eu al in één ligchaara v< r- eenigd waren, en niet evenzeer ouder den invloed van Christelijke beginselen waren gebragt. Xaardczc beschouwing der zaak is het duidelijk, da! bij de veranderde omstandigheden der Christelijke kerk, het besluit van Jeruzalem uiet langer van kracht kau ziju, daar de omstandighed :n, waarop hel toepasselijk was, ree Is lang opgehouden hebben te bestaan. De eerste Christelijke kerk ging echter verscheidene eeuwen voort met zieh streng te onthouden van het eten vau bloed, en geestelijken moesten hei Apostolische b sluit over dit onderwerp op straiój van afzetting in acht nemen. De Apostolische canons spreken duidelijk over dit punt; ook werden er op verschillende coucilién besluiten dienaangaande genomen. Augustinus meldt echter, dat in zijn tijd de Afrikaausche kerk het besluit van Jeruzalem niet langer van kracht rekende, eu weinigen, zegt hij, vonden er iets in om bloed te eten. De Ousfersche kerk heeft nooit opgehouden om het als een gebiedenden pligt te beschouwen, zieh te ont- liouden van het verstikte en van bloed. Ook de Molia- mcdaneu, wier godsdienst een mengsel van Jodendom en Christendom is, nemeu dezelfde onthouding in acht. De Roomsche en de Protestautsche kerken zijn het echter eens op dit punt, en beschouwen het voor Chris- teueu niet langer verpligtend, om zieh te houden aan hetgeen zij als ecne tijdelijke schikking beschouwden, die door de Apostelen gemaakt was onder omsiandig- hcden, bijzonder eigen aan den tijd, waan.)) het besluit genomen werd. Dit besluit, dat in een brief overgebragt werd door broederen, die er elke noodzakelijke ver- klaring van konden geven, was blijkbaar bestemd voor een overgangsstaat der Kerk, toen de oude Joodsche vooroordeelen en de heerseheude gewoonten van het Heidendom een beletsel waren voor de verbreiding des Chrislendoms. Het was wijselijk berekend om moeijelijkheden en hinderpalen van den kant der Joden uit den wvg te ruimen; en terwijl het geenwer- kelijkcn last oplegde, en van den kant der Heidenen tot geene verkeerde opvatting aanleiding kon geven, kon het niet nalaten eene gunstige uitwerking op Heideusche bekeerlingen teweeg te brengen, door ecne onderscheiding af te bakenen tusschen hen en hunne vroegere geloofsgenootcn, en hen te onttrekken aan den bes me ü enden invloed van Heideusche bijge- loovighedeu en verontreinigingen. Iliercndaar worden |
|||||||
|
BLOEDDOOP — BLOEM FEEST.
|
|||||||||||
|
374
|
|||||||||||
|
zevenmaal gesprengd voorden voorhang van het heilige
der heiligen, ui daarna werd er iels van op eiken hoorn van liet altaar gedaan, te beginnen met dien liisschen hel oosten en liet noorden, en te eindigen mei dien tnssehen het oosten en hel" zuiden, hetgeen juist liet tegenovergestelde was var <1<: orde, die bij liet besprengen der hoornen van het andere altaar in acht genomen werd. Het bloed van den vor, die, op den Verzoendag a\'s
een zoenoffer voor het huis van Aiiron, en ook dat van den bok, die voor geheel Israël geofferd werd, werd door dm hoogt-priester naar liet heilige der heiligen gebragt, waar het eenmaal op liet verzoe ideksel ooi t waarts, en zevenmaal vóór het verzoendeksel g; sprr-ngd werd. Dan keerde de hoogepricstcr er mede in het heilige weder, en sprengde het op dezelfde wijze naar den voorhang. Het bloed der offerdieren, dal tot nog toe in afzonderlijke vaten was bewaard, werd nu te zamcit in één vat vermengd, en de hoogepi iestcr be- sprengdc niet zijn vinger de hoornen van het gou len allaar daarmede, en zevenmaal stortte hij er iets van op liet bovengedeclte van hel altaar. liet overschot van hel, bloed werd aan de westzijde aan den bodem Tan het altaar des brandoffers uitgegeten. BLOEDDOOP. Een ieder, die tot hel martelaar-
schap gedoemd was, werd in de eerste Christelijke kerk onder de catechumenen of geloofslecrlingcn ;;■<•- rekeiid, daar het martelaarschap als cene volkomcne vervanging van den doop aangemerkt werd, en daarom blocddoop wen! genoemd. Deze mecniug was aan verschillende deelen van de Heilige Schriften ont- lecnd, zooals aan Mark. X : 30: „Doch Jezus zeide tot hem den drinkbeker, dien ik drink, zuil gij we\' drinken, en met den doop gedoopt worden, daar ik mede gedoopt word"; Luk. XII : 50: „Maar ik moet met ceneu doop gedoopt worden; en hoe worde ik geperst,totdat hel volbragt zij!" Hel martelaarschap werd als een paspoort voor den hemel beschouwd, en daarom werd liet tot plaatsvervanger voor den doop gemaakt. l\'.LOEDAVREKEIL Onmiddellijk na den zond-
vloed werd liet volgende voorschrift aan Xoach en zijne zonen gegeven: „Wie des nicnschen bloed ver- gict, zijn bloed zal door den ineiisch vergoten worden." In de eerste tijden waren de nicnschen van oordeel, dat de uitvoering van dit vonnis oji den broeder of naasten mannclijkcn bloedverwant van den verslagene nederkwam. Zoo iemand werd in liet TIcbrccuwscli de Goël of Wreker genoemd. Als de Goei zijn pligt niet volbragt, ging de verantwoordelijkheid over op |
|||||||||||
|
den volgenden bloedverwant, die in dit geval Met/oêf,
ofnaaste bloedverwant op één na, werd genoemd. Eeiic instelling, gelijk aan die van den Ilebrecuwseben bloedwrckcr, schijnt onder de Grieken in den bel- denlij 1 beslaan Ie hebben, en ook onder Scvthische ei, Tcutouisehe stammen. Hetzelfde gebruik wordt nog onder de nieuwere Arabieren in acht genomen. Xiebuhr vermeldt, dat liij op zijne reizen onder dat belangwekkende volk een man van aanzien ontmoet heeft, die eeue kleine lans bij zieli droeg, die hij nooit, zelfs niet in het gezelschap zijner vrienden, ter zijde legde. Toen de reiziger naar de reden vroeg, waarom de man dus Ie allen tijde gewapend was, vernam bij, dat verscheidene jaren te voren een zijner blocdvcr- wauten vt nnoord was, en dat hij derhalve, als naaste bloedverwant, verpligl was dien dood te wreken door niet den moordenaar een tweekamp aan te gaan. Viel lang daarna vond bij cene gelegenheid om zijn te- genstander ie doorsteken, ter»ijl deze onvoorbereid was. De wel van den wreker wordt door den koran bekrachtigd, die zegt: „Dwaze geloovigeu! de wel der wedervergelding wordt u voor den verslagene bevolen, de vrije zal sterven voor den vrije." Deze heilige pligt, want hij wordt als zoodanig beschouwd, heel tln\'ir of bloedwraak, üone slrafveraudering is echter geoorloofd, en de si.af, welke die des doods vervangt, bestaai in hel betalen van cene zekere som gclds, die bij de wei bepaald is. Volgcnsdc Mozaïsche wet was dit niet geoorloofd. Om te waken legen de misbruiken, die uit cene instelling als di bloedwraak kouden voorkomen, werden er onder de oude Israë- lieten vrijsteden aangewezen, waarin hij, die zonder opzet iemand gedood had, aan de wraak van den Goël kon ontsnappen. Indien echter de wreker bun in- baalde, alvorens bij cene vrijstad bereikt had, en hem doodde, of als de wreker hem buiten de grenzen van zijn toevlugtsoord vond en versloeg, was deze aan geenc straf onderworpen. Indien de toevallige muor- denaar in de vrijplaats kwam, alvorens !c wreker hem inhaalde, was hij voor diens wraak \'.ciüg, totdal hij behoorlijk in verhoor genomen was. BLOEMEEEST, een van de voornaamste feesten
der Hindoes, dat gedurende negen dagen door ilc Radsjepoeters Ier ecre van Gauri, de vrouw van Ma- heulend of h\'rara, gevierd wordt. De plegtighedcu beginnen bij het treden van de zon in Ariës, Int begin van hel Ilindoeschc jaar. Op dien tijd worden er van Bhavani of Gauri en Shiva beelden van klei gemaakt, die dadelijk i:ua>st elkander worden geplaatst. Daarna wordl er eeue kleine greppel in de aarde gemaakt, |
|||||||||||
|
HO-ÜOUM (AANBIDDING VAN DEN).
|
|||||||||
|
375
|
|||||||||
|
waarin gerst word! gezaaid. De grond wordt besproeid,
cu kunstmatige hitte wordt er aangcbragt, totdal de zadenbeginnen te ontkiemen, als wanneer de vrouwen met gevouwen handen rondom de greppel dansen, en den zegen van Bhavaui over hunne cchtgenootcn afsmcekcu. Daarna wordt lui jonge graai\' opgenomen, en door de vrouwen hunnen echtgeuooten aangebo- den, die het in hnnnc tulbanden dragen. Gedurende verscheidene «lagen worden er dan verschillende ceremoniën in de huizen in acht genomen, waarna de heelden versierd en gereed gemaakt worden om iu processie te worden rondgeleid. De overige plcgtigho- dcu worden door een ooggetuige aldus beschreven: — „Eindelijk breekt, het uur aan, de nikuras geven het teeken uau den kanonnier buiten, en de overdenking houdt op, als de kanonnen op den top van liet kasteel Kkling-ghocr aankondigen, dat Gauri haar logt be- gounen heeft. Zij die aan den ruiteroptogt deelnemen, komen op het prachtige terras bijeen, en deranagaat, omringd door zijne edelen, voorop naar de booten, die van zulk een oorspronkelijke!! vorm zijn als die, welke de Argonauten naar Colehis overbragtcn. Het land- schap is bijzonder geschikt voor deze feesten, daar de groi.d van den kant van hel meer ai\', dat hier cene sehoonc baai vormt, langzaam opklimt tot aan den top van de. hoogte, waarop het paleis en de woningen der rijksgrootcn gebouwd zijn. Elke toren, elk halkon van het puleis tot aan den kant van hel water is vol toeschouwers, en de grootc marmeren trappen van de Tripolia tol aan de booten zijn bedekt met ee.ie digtc menigte van vrouwen, in verschillende kleedercn, wier sluijers hare zwarte lokken, met de roos en de jasmijn versierd, slechts half bedekken. Een indrukwekkender of vervrolijkendcrgezigt kan men zich niet voorstellen, dan de gchccle bevolking eencr stad dus vereenigd te zien ten einde zien te vermaken, terwijl op clks gc- laat, van dal van den vorst tot dat van den boer, een lach te lezen staat, liigt het oog naar hoven, en het rust op een wolkeloozen hemel, beneden is het prach- lige meer, terwijl het gezigt begrensd wordt door schooi..\' bergen, wier kruinen boven elkander uitste- keu en een onmetelijk amphitheater vormen. Hier dringt de mismaaktheid der ondeugd niet biuncn, hier verlaagt zich niemand door dronkenschap, hier isgeene ontheiligende wanorde of oorverdoovend geraas, maar allen «achten geduldig, met deoogen naarde Tripolia gcr\'gt, het verschijnen van Gauri af. Eindelijk ziet nien de processie de helling afdalen, en in het midden, gedragen op een troon, iu gele klecdcreii gedosebt en schitterende van paarlen en goud, verschijnt de godin. |
Aan hare heide zijden wuiven twee schoonheden den
zilveren chïmiira of waaijer boven haar hoofd, terwijl de meer bevoorregte meisjes als voorloopsters dienst doen, en haar met zilveren stokjes voorafgaan; allen zingen gezangen. Als zij nadert, staan de raua, zijne rijksgrootcn en staatsdienaren op, en deze blijven staan, totdat de godin op baar troon nabij den kant des waters is gezeten, waarna allen buigen, en de vorst en diens hof inde hooien plaats nemen. De vrouwen vormen nu ecu kring om de godin, geven elkander de hand, en bewegen zich met een afgemeten tred en verschillende bevallige neigingen van bet ligeliaain rondom het beeld, terwijl zij liedereu zingen, ecuigei. r ecre van de godin des overvloeds, andere over de liefde en de ridderlijkheid, waarinzij kleine episoden mengen van nationale daden. Daar hel feest geheel en al een vrouwelijk feest is, vermengde zich geen enkel man i.i de tallooze groepen. Hel wordt als eeuc daadzaak aangenomen, dat de godin zich baadt gedurende al den tijd, dat zij daar blijft; cene oude overlevering zegt, dat iii- dood de straf was voor eiken man, die zich bij die plegtigheden vertoonde. Als eindelijk de wassching gedaan is, wordt de godin opgenomen en met dezelfde vormen naar het palcis teruggebragt. De randen zijne grooteu maken dan hunne booten los, en worden langs den zoom van het meer geroeid, om achtereenvolgens ile andere beelden van de godin te bezoeken, waarom groepen van vrouwen zingen en bidden. Met deze plegtigheid eindigt de avond, waarna het geheel bc- sloten wonlt met een groot vuurwerk." BO-Boi >M (Aanbidding van den). Het wasonder
den bo-boom, dat Gótama Boeddha het üoeddhaschap verwierf. De aanbidding van dezen boom op Cevlou is. van zeer oude dagteekening. De stad Boeddha Gaya, die, wegens de uitgebreidheid harerpuiuhoopen, groot en volkrijk schijnt geweest te zijn, werd nabij den bo-boom gebouwd, en op dezelfde plaats, waar deze stad eens stond, bloeit nog bedeu een bo-boom, die door de Boeddhisten voor denzelfden boom wordt gehouden als dien, waaronder Gótama meer dan twee il uizeud jaren geleden zat. Europesche reizigers denken echter, dat hij niet meer dan honderd jaar oud is. In den hof van nagenoeg elk klooster of eiken tempel op Ceylon is een bo-boom, die, zooals men zegt, van den boom te Anuradhapoera genomen is, welke in het begin der vierde eeuw voor Christus naar hel eiland overge- bragt werd. Algemeen denken de Boeddhisten, dat de plaats, waar de bo-boom staat, het middelpunt der wereld is. Wij nemen het volgende verhaal vanden oorsprong der aanbidding van dezen boom over: — |
||||||||
|
376
|
|||||||||
|
BOEDDHA.
|
|||||||||
|
„Ten tijde dat de gewone verblijfplaats van Gófama
nabij de stad Sewet was, bragten de mensehen bloemen en reukwerken, om hem als offergaven aan te bieden; daar hij echter afwezig was, wierpen zij ze bij den muur en gingen weg. Toen Anépidu en de ander!\' upa- sikas zagen, wat er gebeurd was, waren zij bedroefd, en wenschton zij, dal een blijvend voorwerp van ver- eering aangewezen zoude worden, waaraan zij hunne offergaven bij afwezigheid van den wijze konden aan- bieden. Daar dezelfde teleurstelling dikwijls plaats had, maakten zij hunne wenschen aan Ananda bekend, die ze Boeddha bij diens terugkomst mededeelde. Ten gevolge dezer mcdedeeliugzcide Boeddha tot .Vnauda; „De voorwerpen, die geschikt zijn om aanbidding te erlangen, zijn drieërlei: scririka, uddésika en parib- hógika. Tot de laatste afdeciing behoort de boom, aan welks voet ik Roeddha werd. Zend daarom om een tak van dien boom, en plaats dien in den hof van dezen wihiira. Hij, die dien aanbidt, zal dezelfde belooning erlangen, alsof hij mij in persoon aanbidt." Toen door den koning cenc plaats voordcszelfsontvaugst gereed gemaakt, was, ging Mugalan door de luehi naar de plaats in het bosch, waar tic bo-boom stond, eu bragl bij cenc vrucht mede, die begonnen was te ontkiemen, welke hij aan Ananda overhandigde, di<\' /e aan den koninggaf. De koning gaf daarop de vrucht aan Vik\'- pidu, die ze op een goudenschaal ontving. Naauwclijks was zij op de bestemde plaats in den hof geplant, of zij begon te groenen, cutoenhet volk in verwondering er naar staarde, werd zij een boom, zoo groot als een boom des wouds, vijftig el hoog, met vijf takken, die zich in vijf rigtingeu uitstrekten, en allen 50 el lang waren. Het volk gaf er vele kostelijke gaveu aan, en bouwde van de zeven loten er een muur om heen-. Daar de boom door middel van Ananda verkregen was. werd hij naar zijn naam genoemd. Aan Boeddha werd verzocht om hem te verceren, door aan deszelfs voet te gaan zitten, gelijk hij aan den voet des booms inliet woud Uruwclagezeten had; hij zeidc echter, dat toen hij aan den voet des booms in het woud gezeten had, hij Boeddha werd, en dat liet niet gepast was, dat bij op dezelfde wijze bij een anderen boom zou zitten. „De uitgebreidheid der puinlioopen bij Boeddha
Gay ais ook een bewijs, dat de oorspronkelijke bo-boom door talrijke pelgrims bezocht moei zijn geworden, en met bijzondere verecring moet zijn beschouwd. Men zegt, dat niet lang na den dood van Gótama een aantal priesters dezen boom ging aanbidden, onder welke er een was, die, door een dorp gaande, aangesproken werd door cenc vrouw, terwijl hij in de overdenkingszaal |
zat. Toen deze vrouw hoorde, waarheen hij reisde, en
welke voordeden verkregen konden worden door eene offergave aan dat heilige voorwerp te schenken, luis- terdc zij met veel vermaak en betreurde het, dat zij, arm zijnde, in eens anders huis oin loon arbeidde, en zelfs geen maal rijst voor den volgenden dag had, en dat zij derhalve gr cue andere gaveu kou doen dan het kleed, dat zij dneg. Dit kleed bood zij, na het gewasschen te b. bbcn, den priester aan met bet verzoek, om het uit haar naam aan den bo-boom te schenken, opdat zij de verdienste, die daaruit voorvlocide, mogt verwerven. De priester voldeed aan haar verzoek, en bood het kleed als eene banier aan. Drs middernachts stierf de vrouw, doch zij werd herboren in een drwa-lóka, waar zij in dr grootste pracht leefde, gekleed in de schoonste kleederen. Op den dag, nadat de priester den boom bezocht, trok hij naar een wond en viel inslaap, toen hein eene vrouw mei vele bedienden verscheen, die liefelijk zong en de heerlijkste muzijk speelde. De priester vroeg haar, wie zij was, waarop zij zeide: „Kent gij mij niet? Ik bendevrouw, uit wier uaain gij hel kleed aanboodl Gisteren was ik gering en vuil. maar heden ben ik zindelijk en schoon, en dat hel) ik verworven door do verdienste van de gave aan den bo-boom gedaan.\'\'\' Aan den bo-boom, of ficHsrd\'irjiom, ziet m en hetzelfde
schudden der bh leren als aan den esp van Syrië. De Boeddhisten beweren, dat de bladeren uit eerbied ,i ir den gr loten wijze zich zoo aanhoudend bewegen. Het is de gewoonie om een bo-boom te planten op den grafheuvcl, waaronder de asch van Kandische opperhoofden en priesters rust. BOEDDHA, een zeer oud woord dat inde Sans-
kritsche taal een dubbelen wortel heeft. De eene beteckent wezen, bestaan; (ie andere wijsheid. Ilct wordl in verschillende Oostersche landen gebezigd om ei u wezen aan te duiden, dat gedeeltelijk historisch en gedeeltelijk mythisch is, en, hoewel niet. als God beschouwd, al de attributen der Godheid bezit. Het. wordt ook gebezigd voor ben, die in de Godheid zoc- ken opgenomen te worden. De Boeddhas zijn wezens, die na tusschcnpoozcn van onbegrijpelijk langen duur verschijnen. Vóór zij hun Boeddhaschap aanvangen, moeten zij door tallooze phasen van aanzijn gaan. Nu eens bestaan zij als een. Goddelijk wezen, dan weder als een kikvorsch; maar al dien tijd doen zij meer cu meer verdienste op, en worden aldus des te beter geschikt voor de groote eer, die hun nog ten deel zal vallen. In het laatste tijdperk van hun bestaan, als zij op het punt zijn om Boeddhas te worden, moeten zij |
||||||||
|
(GÓTAMA). 377
|
||||||||||
|
BOEDDHA
|
||||||||||
|
bleef rustig, gelijk de ster in het midden van den storm,
en toen de duivelen hunue krachtigste pogingen te vergeefs in het werk gesteld hadden, gingen zij weg als de donderwolk, die, van voor de schijf der maan verdwijnende, haar in grootere schoonheid doet zien. Op het tieude uur van denzelfden nacht verkreeg hij de wijsheid, waardoor hij de juiste omstandigheden van al de wezens kende, die ooit in de eindelooze we- relden bestaan hebben; op het twintigste uur kreeg hij de goddelijke oogeu, waardoor hij de niagt had om aile dingen binnen de ruimte der eindelooze wc- reldstelscls even helder te zien, alsof zij digt bij de hand waren; op liet tiende uur van den volgenden morgen, of het einde van de derde nachtwake, verkreeg hij de kennis, waardoor hij in staat gesteld werd om de elkander opvolgende stadiën il.-s bestaaus, de reden van alle verdriet en van d< szelfs ophouden te begrijpen. i liet doel van zijn gcrekten arbeid en zijne talrijke
I opofferingen, dat zonder ophouden door myriaden
van eeuwen nagejaagd werd, was nu vervuld. Door- j dien hij een Boeddha geworden was, had hij eeue magt
gekregen, waardoor hij alle daden kon verrigteu, en eeuo wijsheid, waardoor hij elk voorwerp volkomen kou zien, of elke waarheid kou begrijpen, waarop hij zijne aandacht wilde bepalen. Van dien tijd af begon Gótama zijn dienstwerk; hij
verklaarde, dat hij de onderwijzer der drie werelden was, wijzer dan de wijsste en hoogcr dan de hoogste. Vier en twintig Boeddhas worden met name genoemd, als hein niet zeer gruote tussehenpoozeu te zijn voor- afgegaan, die allen Ks/tcilrj/a! geweest zijn, met uit- zondering van de drie laatste, die Brahmanen waren; tallooze Boeddhas hebben er echter bestaan, van wie niets, zelfs niet hunue namen, bekend is. De Boed- dhisten zijn echter bijzonder bjgeerig, om Gótama te ! verheffen boveu al dc Boeddhas, die er ooit bestaan heb-
ben. Hunne geschiedschrijvers beweren, dat zij zijne afkomst tot aan Malta Sanimata kuuncn nagaan, dien zij voor den eersten monarch der wereld en voor een afstammeling van de zou houden. ~\\\\ einig is er van de handelingen van Gótama bekend, nadat hij zijn Boeddhaschap aanvaardde. Hij reisde door verschei- denc deelen van Indië eu ging tut aan Cevlou, waar de indruk van zijn voet nog op eene rots te vinden is, die de Adamspiek heet, omdat, zooais de Muzelman- neu beweren, de voetstap daarop die van onzen eersten vader is. Maar de zwerftogten van Gótama waren niet tot deze lagere wereld beperkt, van tijd tot tijd bezocht hij ook de hemclschc oorden. Toen hij te Bcnarcs terugkwam, waar hij voornamelijk |
||||||||||
|
geboren worden als andere menschelijke wezens, moe-
ten zij gaan door kindsciiheid en jeugd, totdat zij op zekeren leeftijd de wereld verlaten en naar een wocs- tiju trekken, waar zij aan den voet van een heiligen booin de waardigheid ontvangen, waarop hunne eer- zucht gedurende tallooze eeuwen gerigt geweest is. In de uitoefening der hooge en eervolle pligten van Boeddhas verkrijgen zij bovennatuurlijke wijsheid, waardoor zij in staat gesteld worden om zinnelijke wezens op het pad te brengen, dat naar Xiu\\VAXA.(zic ald.) of vernietiging geleidt. Bij zijn dood houdt ecu Bocddiia op te bestaan; hij treedt niet in een verderen staat van aauziju. De Boeddhas worden door hunne aanhangers als de grootste wezens beschouwd, en de buitensporigste loftuitingen worden hun toegedeeld. BOEDDHA (Gótama), een geschiedkundig per-
soon, in Thibet, Tartarije, de Iudo-Chinesche lauden en China als eene Goddelijke vleeschwording, een God-mensch, vereerd, die in de wereld kwam om de menschen te verlichten, hen te verlossen, en hun den weg tot het eeuwige geluk aan te wijzen. Deze nierk- waardige man, die zijn loopbaan als bedelaar in het Oosten begon, heeft den oorsprong gegeven aan een godsdienststelsel, dat door niet minder dan 3o\'.),Ü()0,U00 nicuscheu aangekleefd wordt, en dat een sterker invloed over de wereld heeft uitgeoefend, dan de leerstellingen van cenig ander ongeïuspircerd schrijver. Gótama Boeddha werd in 624 v. C. te Kapilawast u,
op de grenzen van Nepaul, geboren. Reeds bij zijne geboorte kreeg hij iict volle bewustzijn van de groot- heid zijner zending, en rondom zich ziende riep iiij uit: „Ik ban de verhevenste op de wereld, ik ben opperhoofd op de wereld, ik ben de uilmunteudste op de wereld, dit is mijne laatste geboorte, hierna is er voor mij geen ander bestaan." In zijne vroegere sta- diën van bestaan was hij, gelijk zijne volgelingen gelooven, trapsgewijze voor de dienst van Boeddha voorbereid. Kort na zijn verschijnen op deze wereld toonde hij, dat hij eene bovennatuurlijke niagt bezat, want toen hij vijf maanden oud was, zat hij, gelijk verhaald wordt, zouder ceuigen steun bij een ploeg- feest in de open lucht. Toen hij zijn negen eutwintig- ste jaar bereikt had, zonderde hij zich van de wereld af, en bragt zes jaar in de bosschen van Uruwela door, waar hij zieli in de vroomheid oefende. Eindelijk werd hij, in dat zelfde boscheu ouder den Do-boom (zie ald.), tot de eer van het hoogste Boeddhaschap verheven. Terwijl hij ouder dien boom stond, werd hij aaugeval- len door eene geweldige menigte duivelen, docli hij |
||||||||||
|
48
|
||||||||||
|
BOEDDHA (LEVENDE).
|
|||||||||
|
378
|
|||||||||
|
te werpen. Het is daarom niet te verwonderen, da; hij
een sterken tegenstand bij de Brahmanen ontmoette; zijne volgelingen beroemen zich er evenwel op, dat hij in een rcdetwisl mei de geleerdste priesters van het oude gelooi\' zoo volkomen zegepraalde, dat zijn voornaamste bestrijder zich voor zijne voeten wierp, en zieh overwonnen gaf. Om deze overwinning te gedenken, werd er een feest ingesteld, dat gedurende de eerste vijftien dagen vau de eerste maand plaats heelt. Eeuc van de ii icJ Ihistisehc legenden, waar- schijidijk gegrondvest op de twisten van Boeddha met de Braam,.non, is, dat hij, toen hij nog uauuw elijks mei het Booddhaschap bekleed was, door zijn tegen- kantor -Vlaraya aangevallen werd, uie met een groot leger kwam opzetten, oiu hein, zoo mogelijk, te ver- hiudcreu heer der wereld te worden. .VLtiava bragt toen & ne diepe duisternis teweeg, maar het ligchauin van i).....iha scheen als uuizend z nnen. Uiu nog
verder zijn Goddelijk gezag kenbaar Leinaki u, schudde
ue aarde iiJ(.i,UUJ maal, en begon z.j rouu Ie draaijeu. Door uit wonder werd .Mara^a versenrikt, c u erkende iiij de meerueriieiu vau Boeddha, waarop dadelijk al do gudeu en Urahinas vau hel heelal tiein kwamen dienen. \\ au d; oogenblik al werd Gótama een vol- koineu 15 eddha, ing durende do vijlen vcirtigjarou, dal lij zijne waaraighcid beivioedac, sprak hij, geiijk beweerd wordt, i 1, i iU redevoering u uil, uie iu de Ba.na iy.ie aid.) of lleilige Bo. keu bewaard worden. Zij werden ui. i, In izij door ui i: oi\' ; ju. mmiddeliijke volgelingen, e Ouek gest lu, maar/.ij werden in het geheugen zijner aanhangers gedurende io\'J jaar be- waard, waarna zij op üel eiland (Jojlou op schrift gesteld werden, ilet is gemakkelijk te begrijpen, dat zeer weiuiic vertrouwen gesteld Kan worden in over- leveringen, die uu zu k eene lange tijdruimte zijn op- geschrovon. iiol is il i m i\'aarsouijulijk, dal de , leringen en wonderen, en Zelfs de gewone voor- valleu uit hel iev en van tiótuiua Boeddha, v. iuig .nee. dan labelen/.iji.. Zie Botujoi BuEt>.,\' i \\i..ni.i.;, . ■ ,i .i bij e jlou-
goolsehe Tartaren iu 1 ......ii i, uoui v . cdUcndc
n van bestaan gegaan zyudi \\ roudciatcluwordl
geschikt te zijn om een,\' LauasJüUJ (zie ald.j te be- stureu. Hij wordt ook t\'/tuücruit geuooind, en zulke regentt .i /.ju talrijk, en wordeu aan n. I hoofd vau de belangrijkste godsdienstige instellingen geplaatst. •\' ijds begint een iii zer üeilige persouenzijue loop- baan met slechts een klein aantal leerlingen; maar naar mate zijn naam aangroeit, neemt het aantal zijner i ■ liugeu toe,en wordt zijn tempel hel toe ilugtsoord |
|||||||||
|
woonde, outsluijerde liij zijn leerstelsel in tegenwoor-
tliyln-i»l van eeuc talloozc menigte hoorders van alle rangen. Zijne ouderrigtingeu zijn vervat in cene v< r- zuineling vau honderd acht grootc boekdcelen, bekend onder den naam van Gandsoer of mondeling ondcr- rigt. Dit uitgebreide werk wordt in alle bibliotliek n dor grootc Boeddhistische kloosters gevonden. Do schoonste uitgave is die, welke te Pekiu van de k<d- zcrlijke pers gekomen is. £ij is in de talen van Thibi \', .Mongolië, Muutsjoerië en China gedrukt. Vulgi us ii•• Siughaleschc jaartelling sliert Boeddha in j \'■> \\. <. ., in zijn tachtigste levensjaar. \\ uur zijn dood voor, deze grootc wijze, dut zijne leer vijfduizend jaar < ,> de wereld onderwezen zou warden; aan h einde :■ dien tijd zou er een andere Bocduha, e tl andi re God- luensch verschijnen, die eeuwen langde ondervt jz r van het mcnscnclijk geslacht z .u zijn. „Tot dien . j i toe, \' voegde lnj er hij, „zal mijne godsdii ast blootge- steld zijn aan vervolging, mijne volgelingen zuilen verpligt zijn liulic te verlaten en cene se tui . . zoeken in de bergstreken van Thibet, dat vaudii af het palcis, het heiligdom, . . tadvanli Iwar geloot za! wonleu." Groot verschil van meening
er beslaan over de eeuw, waarin Gótama L\'n i leefde. \\ erschilloude Uostersche autoriteiten ze dat hij omstreeks lOUl) jaar \\. C verscheen; eeuig weinige plaulsi n hem oinslri eks »i)0 jaar \\. (J. op d, wereld. W ij hclibcn aan de r. kcuiugdi r Singhah : olie schrijvers de voorkeur gegev. u, daar itczegi \\v >oulijk beschouwd wordt, als hel digtst aan de waai - nabij to komen. Hel is eenigzins onzeker, welke do juiste stelling
is, die Gótama inde acht ing zijner talrijke volg\' li . inneemt. Dal hij werkelijk oen historisch persoon i. , wordt door een ieder aangenomen. Lenigen besi wou hein als niets anders dan een gewoon nu n ei . wiens wijsheid zoo verre stond boven die zijner mi ei; ■ nicuschcu, niet alleen vau zijne eigene, maar ook , alle eeuwen, dat iiij regl becfL op de hoogste vei erin;,; anderen beschouwen hem als eeuc verpersoonlijkin,. van do Goddelijke wijsheid; nog andoren als cene Goddelijke vleeschwordiug, een God-nn nsch, die - zclider lijd cene Goddelijke\' en eene nicuschcliji> natuur bezat, en wederom anderen als iemand, oio, hoewel eens ecu ïncusch, toch, krachl \'ïisziju Boi seliap, zoo geheel en al in zijne Goddclijkli id vu • overgegaan, dal hij werkelijk (■ >d is, een nicuscii \'■ io :. De grootc zending, die Gótama Boeddha zieii zel-
vcn had aangewezou, schijul geweest te zijn om hel liraliinaiMiiiis, ileoudegudsdieustder Hindoes,omver |
|||||||||
|
(LEVENDE). 379 |
ben baar onsterfelijk hoofd." Als bet verwonderlijke
kind dus gesproken heeft, word! er spoedig aan de r.amas vau den aangewezen Soumi\' medegedeeld, dat Imn Chaberon op die en die plaats herboren is, en zij \' pgeroepen om hem te bezoeken en uit te .i lodigeu naar huis te komen. Op welke wijze de Tartaren de verblijfplaats vau
iiun Grooteu Lama ook ontdekken, hetzij door het
■ \'schijnen vau den regenboog, of door de plotselinge
ipenbariiig vau den Chaberon zelvcu, zij zijn bij die
ih \'id altijd v ! innige vreugde. Weldra is alles
n do ten!en in beweging, en de duizenden toehereid-
■iolen v mr eenc lange reis worden niet geestdrift ge-
inaakt, want z.\'j moeten bijna altijd in Thibel hun
\'evenden Boeddha zoeken, die zelden nalaat naar
■en ver en bijna ontoegankelijk land te verhuizen.
i brengl z:\'u aandeel bij tot de regeling der
heilig," reis. Als de koning des lands zich niet zelven
aan hel h h fd der karavaan plaatst, zend lij zijneigen
\'.urn of een der voornaamste leden der koninklijke
familie. De grootc mandarijnen of dienaren des ko-
niugs beschouwen het als e nc eer en een pligt om
et te vergezellen. Als alles eindelijk gereed
is, wordt een gunstige dag gekozen, en de karavaan
vertrekt.
i \\ > vallen deze arme Mongolen, naongelooflij- !
ke vennoeijenisseu in akelige woestijnen doorgestaan i .
te hebben, in de handen van roovers, die hen van top
t il teen bcroovcu. Als zij iudicvreeselijkc woestenijen
d ; sterven van honger en koude, als het hun gelukt
im naar de plaats terug te koeren, vau waar/ij kwa-
men, beginnen zij weder aan de toebereidseleu voor
eene nieuwe reis. Niets kan hen ontmoedigen. Alszij
; jk d • r inspanning van alle krachten en vol-
ardinghel euwigeheiligdom bereikt hebben, buigen
zij zich voor hel kind neder, dat hun aangewezen is
.•\'werden. !\'■ jonge Chaberon wordt echter niet als
•li ni .-. roepen, zonder dat een
voorafgaand onderzoek wordt ingesteld. Eencplegtige
/\'\' ting w n I1 er gehouden, waarop de herboren Boed-
tllia in hel penbaar mei naauwgezethcid onderzocht
wordt. De naam vau de Lamaserij, waarvan hij zegt
Ie Grootc Lama te zijn, wordt hein gevraagd, alsook
op welken afstand zij gelegen is, hoe groot liet aantal
Lanias is, dat er in woont. Hij wordt ondervraagd
over de gebruiken en gewoonten vau den overleden
Grooten Lama, en over de voornaamste onistandig-
heden van zijn dood. Na al die vragen worden er
verschillende gebedenboeken, stukken huisraad, trek-
potten, kopjes enz. voor hem geplaatst, en uit deze j
|
||||||
|
BOEDDHA
van vele pelgrims en vromen. De keuze en inthroni-
satie van een levenden Boeddha hebben op de volgende wijze plaats: — „Als een Grootc Lama sterft, is zulks geene reden van rouw ia ile rjaniasorij. Er zijn gecne tranen, geene kligton, wanl iedereen weet, ■ i Chaberon spoedig weder zal verschijnen. Deze, schijn- bare dood is slechts hel bc ;in v;.....n nieuw bestaan,
e \'ii ■■ \'Makel meer, als hel ware. van il -u onbepaaldcn,
onafgebroken ketting van ach erccnvols-endo levens. .\\i- :i ■• !: \'V\' ■ \'"ii /. i i Ie zeggen eeuo larve is, zijn zijne volg li 11 jeu éi il :n gr \'• \'■ u ; tl hel is voor hen eenc h ingsl belangrijke zaak om de plaat:
ie ontdekken, i meeseer zijn leven weder zal he jiun .i. i\'. ■ . .. -
word! als ecu toeken bci-chouwd, dal Inui doorhun-
nen \'m:! \'ii Gr uden Lama iv ir II i \'gez >n i 11,0111 hen ia hunne i \' . \'.\' . aan. ie daarop zijne gebeden op, en terwijl de Lamaserij, die
In r Boeddha veil ren hei ft, haar vasten en bidden lei
waarzegger ie raadplegen, die beroemd is om de kennis van dingen, welke voi ■ de ■ lenigte verborgen zijn. ld ui word! berigt, dat op dien of
dien dag van die of die maand de regenboog van den Chaberon zich aan den hemel vertoond heeft; dal die boog op !ie en die plaats v h ■ ■■<.: dal die meer of min lichtgevend, en zoo i n z io lang ziglbaar was; en dat liij onder die en die omstandigheden verdw en. Als de waarzegger alle iioodzakcl\'jkc annwijz ontvangen heeft, zegt hij eenige gebeden op, open! zijn waarzegK\'ersbeek, en spreekt einde] k zijn uit, terw jl de Tartaren, die hem zijn komen raad- plegen, geknield en vol aandacht naar lietn luisteren. „Uw (ir lii- ! lm»," z i\\ lij. „is weder in Thibel verschenen, op uien en dien af \' n uwe 1 nnia- serij. Gij zult hein in dat en dat huisgezin vinden " Als de arme 31 mg len dil o vak 1 gelioovd hebben, kceren zij vol vreugde (eng, (en einde aan hunne Lamaserij de blijde tijding te verkoudigen. He\' gebeurt ook dikwijls, dat de volgelingen van
den overledene zieh volstrekt niel behoeven te koinnicien, oin de nieuwe geboorlcplaais van bunnen Grooten Lama te ontdekken. Ilii ueeuit dikwijls zelf de moeite, om hun let geheim zijner transformatie te openbaren. Zoodra hij zijne gedaanteverwisseling in ïhibet volbrag! heeft, openbaart hij z.clt\' op den toon des gezags, opecaou le\'rdom waaropgi wonc kinderen nog geen enkel woord kunnen uiten: „Ik ben de Groote Lama. de levende Boeddha van dien en dien i tempel; brengt mij naar mijne oude Lamaserij. Ik |
||||||
|
380 BOEDDIIA-VISCHNOE — BOEDDHISTEN.
|
|||||||
|
voorworpen moot hij die aanwijzen, welke tot zijn rroe-
ger leven behoorden.
Gewoonlijk komt dit kind, hoogstens slechts vijf of
zes jaar ond, zegevierend uit al die beproevingen. Het antwoordt naauwgezet op al de vragen, die iiet gedaan worden, en wijst zonder verlegenheid zjnc goederen aan. „Hier", zegt liet, „zijn de gebcdon- boeken, die ik gebruikte, daar is de Japansche kom, waaruit ik thee dronk ;" enz. Als deze plegtighoid afgeloopen is, wordt de Cha-
bcrou of levende I! icddlin in triomf, te midden van de grootste opgewondenheid der aanschouwere, naar de Lamascrij gebragt, waarvan liij de Groote Lama moet. worden. Terwijl de processie zich langzaam voor- waarts beweegt, buigen de Tartaren zich neder, en bieden zij geschenken aan. Als het kind de Lamascrij bereikt, neemt het plaats op het altaar, en menschcu van allerlei rang, van de hoogsten tot de laagsteu, buigen het hoofd voor hetzelve. Van dien tijd af woont het in den tempel, ontvangt de aanbidding der vromen, en geeft hun zijnen zegen. Het is zijn pligt om het toezigt te hebben over alles, wat betrekking heeft op gebeden on heilige ceremoniën. BOEDDIIA-VISCHNOE, cenc van de Ayatars
(z\'c ald.) »f vlccschwordingcn van Visclinoc, den he- waardcr der wereld. Deze Boeddha is de openbaring dor eeuwige wijsheid en de negende der Avatars. Hij moet zorgvuldig onderscheiden worden van Gó- tama Boeddha, die den oorsprong gaf aan liet Bocd- dhislisehc godsdionststclscl. BOEDDHISTEN, de aanhangers van het gods-
dienststclscl van Gótaina Boeddha. De natiën, die het
Boeddhismus belijden, zijn de Birmancn, de Singha-
lezen, do Siamezen, de Nepaulczcn, de Chinezen en
i de Thibctancn, die te zamen oen errooteraantal uitnia-
i ken, dan de belijders van ccuige andere godsdienst
op den aardbodem.
! Het Boeddhistische stelsel leert, dat er tallooze
! wereldstelsels z\'jn, Sa&teala* gehectm, die allen hunne
i eigene aarde, zon en maan, en eenc reeks van hellen en
hemelen hebben. De sakwalas zijn in do ruimte in
afdeelingen van drie verspreid, en zijn allen door een
cirkelvorinigen rotsmuur omringd. De aarde, die door
den mensch bewoond wordt, is beurtelings aan vernie-
tigingen hernieuwing onderworpen in cenc reeks van
omwentelingen, waarvan noch begin noch einde te
ontdekken is. Er zijn drie wijzen van vernietiging. Do
sakwalas worden zevenmaal door vuur, en de achtste
maal door wator vernield. Elke vier en zestigste ver-
| nicliginggeschicdt door den wind. Al de wereldstelsels
|
zijn van cenerlei natuur, en zoo ook de orden van
wezens, die ze bewonen. Met uitzondering van die
i
wezens, die een der vier paden betreden hebben, welke naar nirwana geleiden, kan er cene verwisseling van
toestand zijn tusschen de hoogste en de laagste. Hij,
die nu de laagste der demons is, kan te ecnigertijd
den hoogsten der hemelen besturen; hij, die nu op den \'
eervolsten hemelschen troon gezeten is, kan teceuiger
tijd ineenkrimpen te midden van de hevige smarten
ccucr plaats van kwelling; on de worm, dien wij heden
onder onze voeten vertreden, kan in den loop der
eeuwen een hoogste Boeddha worden. Wanneer een
van de vier paden ingeslagen is, is er zekerheid, dat
in een b paald tijdsverloop, meer of minder uitgebreid,
nirwana verkregen zal worden; zij, die de paden bc-
i treden hebben, worden als de edelste van alle vernuf-
;rn in het heelal beschouwd. Daarom is onze aarde in den tijd van een hoogsten Boeddha, of als de heilige dliarm ma juist begrepen en getrouw in acht genomen wordt, de meest bevoorregte van alle werelden; de priesters, of zij die de voorschriften in acht nemen, zijn van ecu hoogereu rang dan ecnig ander wezen, en er is een onmetelijke afstand tusschen zelfs den ver- hevensten dewa of brahma en den onderwijzer der drie werelden, die liet verbevenst is. Het Boeddhismus erkent uiet.gelijk het Hixdoeïs-
mifs (zie ald), een schepper, ecu behouder of een ver- nietiger. De magt, die de wereld bestuurt, is Karma, letterlijk handeling bestaande uit verdienste en on- vordicustclijkheid. Deze Karma bestaat nog, nad.it de elementen des aanzijus verstrooid zijn. Iets als een onstoffelijke geest bestaat er niet, maar het oogcublik, waarop een mcusehelijk wezen sterft, worden zijne verdienste en onverdienstelijkheid in haar geheel naar een ander wezeif overgebragt, en het nieuwe wezen I ontspringt, in de Karma van het vorige, die ook al de
omstandigheden van zijn bestaan regelt, hetzij deze geschikt zijn oin geluk of ellende voort te brengen. Op één punt hebben de Boeddhisten altijd geheel
en al van de Brahmanen verschild, namelijk op het \' punt. der kaste. Volgens het. Boeddhismus was er
oorspronkelijk geen onderscheid onder de bewoners der aarde, daar alle van een geslacht waren, en hoewel er werkelijk verschillen onder de menschen bestaan, : die voortkomen uit de verdienste of onvcrdicnstclijk-
: hcid van vroegere geboorten, is er geen wezenlijk
verschil tusschen de vier stammen, maar hebben zij
allen regt op dezelfde behandeling, enmagelkper-
soon, die er toe behoort, naar het priesterschap streven.
Volgens Gótama is de zuivere onvermengde waar-
|
||||||
|
381
|
||||||
|
Nagenoeg hetzelfde verhaal van den oorsprong aller
dingen wordt in den Visehnoe Puraua der Brahmanen gegeven. Daarin wordt ons gezegd, dat, terwijl Brahma over de schepping nadacht, in het begin van den tegenwoordigen Kalpa, er crue schepping ver- scheen, die met onwetendheid begon en uit duisternis bestond. Uit dat groo; e wezen ontstond vijfvoudige on- wetendheid, bestaande uitduisternis, verblinding, zeer groote verblinding, donkerheid, volslagen donkerheid. Hel Boeddhistische stelsel is volkomen atheïstisch.
Het erkent geen Schepper; het spreekl van geen door zich zelf bestaand, eeuwig wezen. Het is ook een stelsel van volkomen materialismus, daar de mensen beschouwd wordt als in het bezit van alles, wat een zinnelijk wezen vormt, dat bij den dood ophoudt te bestaan; maar hij heeft geeue ziel, die afgescheiden is van het ligchaam, of den dood van liet ligchaam zal overleven. Een Boeddhist m.ig zeggen, en dat niet regt, ik besta als zinnelijk wezen op de wereld. Maar hij heeft ook op dezelfde wijze in vele vorige toestan- den des aauzijus bestaan, en zal nog in vele volgende voortgaan te bestaan, totdat hij nirwana of eene einde- lijke ophouding des bestaans (zie Anxiiiilationistex) bereikt, dat het hoogste doel is, waarnaar gestreefd moet worden. Tegen zulke inzigtcu heeft men dikwijls iugebragt, dat zij de zedelijke verantwoordelijkheid van personen geheid en al wegnemen. De wijze, waarop iii ecu van de, Boeddhistische werken geredeneerd wordt, om deze besehuldiging te weerleggen, is als volgt: „Een man plant een mango, en die vrucht brengt
een boom voort, welke boom aan den man behoort, hoewel dat, wat iiij plantte, geen boom, maar eene vrucht was. Een man huwclijkt een meisje uit, dat, als zij tot vrouw is opgegroeid, door den man wordt opge- cischt, hoewel dat, wat hij uithuwelijkte, gecne vrouw was, maar een meisje. Een man steekt een dorp in brand, en wordt daarvoor gestraft, hoewel hij het niet was, die het dorp verbrandde, maar het vuur. De boom kwam door middel van de vrucht, de vrouw kwam door middel van het meisje, en het vuur kwam door middel van den man; en dit „door middel van" is in al de gevallen de cenige tchakel tusschen de par- tijen, hetzij het de vrucht cu de man, het meisje eu de vrouw, of het vuur en hij, die het aanstak, zij. Op gdijkc wijze is er, als de elementen des bestaans ont- bonden worden, als er een ander wezen in bet bestaan treedt, door middel van de karma van dat bestaan, die al zijne verantwoordelijkheid erft, toch gecne ontsnap- ping van de gevolgen der zonde. Hierop konden wij |
||||||
|
hcid nergens anders te vinden dan in zijne eigene B.vna
(zie ald.). Om die reden worden op Ceylon on in andere landen, waar dit stelsel heerseht, de heilige boeken letterlijk aangeboden, en als Boeddhistische schrijvers er over spieken, is bet met de grootst mogelijke loftuitingen. Als een staaltje van de wijze, i waarop de heilige boeken hunne lezers verlichten, halen wij de volgende vreemde verklaring, niel van het bestaan, maar van het aanhoudend bestaan,aan:— j „Uil hoofde van onwetendheid worden verdienste en ( onverdienstelijkheid voortgebragt; uit hoofde van verdienste en onverdienstelijkheid, bewustzijn: uit hoofde van bewustzijn, ligchaam en geest; uit hoofde van ligchaam en geest, de zes zintuigen; uit hoofde van de zes zintuigen, aanraking; uithoofde van aan- : raking, begeerte; uit hoofde van begeerte, gevoel (van vermaak of smart); uit iioofde van gevoel, het hechten aan bestaande voorwerpen; uit hoofde van het hecli- ten aan bestaande voorwerpen, hernieuwd bestaan of wedervoortbrengiug na den dood; uit hoofde van wc- dervoortbrenging des bestaans, geboorte; uii hoofde van geboorte, verval, dood, verdriet, geschreeuw, pijn, afkeer en hartstogtelijke ontevredenheid. Zoo wordt al liet verdriet teweeggebragt. Door de volkomen afscheiding van de onwetendheid en de ophouding daarvan ontstaat de opbouding van verdienste en on- verdienstelijkheid; door de ophouding van de verdien- stc en onverdienstelijkheid ontslaat de ophouding van het bewustzijn; door de ophouding van liet bewustzijn ontstaat de ophouding van (liet bestaan van) ligchaam en geest; door de ophouding van (het bestaan van) ligchaam en geest ontstaat de ophouding van (de voortbrenging van) de zes organen; door de ophouding van (de voortbrenging van) de zes organen ontstaat de ophouding der aanraking; door de ophouding der aanraking ontstaat de ophouding der begeerte; door de ophouding der begeerte ontstaat de ophouding van (aangenaam of smartelijk) gevoel; door de ophouding des gcvoels ontstaat de ophouding van liet hechten aan bestaande voorwerpen; door de ophouding van liet hechten aan bestaande voorwerpen ontstaat, de ophouding van eenc wedervoortbrengiug des bestaans; door de ophouding van eene wedervoortbrengiug des bestaans ontstaat de ophouding van geboorte; i door cene ophouding van geboorte ontstaat de ophou- ding van verval. Zoo houdt al het verdriet op." De eerste term van deze reeks is dus atcidyah of ;
onwetendheid, hetgeen cene subjectieve wijze kan zijn om chaos of nacht uit te drukken, die de eerste trap : is in bijna alle oude stelsels van de vorming des hcelals. \' |
||||||
|
BOEDDHISTEN.
|
||||||||||||||||
|
382
|
||||||||||||||||
|
antwoorden, dat door dezen overgang de misdaad
gestraft wordt, doch in een ander persoon; en de bedrijver van die misdaad is minder verbonden met dien persoon, dan de vader met liet kind is. De vader kan het kind zien en liet kennen; maar de misdadiger heeft volstrekt geene kennis van het wezen, dat in zijne plaats gestraft wordt, en dat wezen heeft vol- strekt gecne kennis van den misdadiger. De leer der ZiELSVERnuiziNG (zie ald.) is, behalve
dal zij de persoonlijke verantwoordelijkheid vernietigt, van zoovele moeijelijkheden vergezeld, dat zij door vele nieuwere Boeddhistische schrijvers verworpen wordt; maar dat zij een dogma is, innig doorweven met het geheele stelsel, zooals het in hunne heilige hoeken ontvouwt is, is onmogelijk te ontkennen. On- der de aanhangers van Boeddha in Nepaul, China en op Ceylon is eenc volkomen harmonie over dit hoofd- punt huns stelsels. liet Boeddhismus is van volkomen afgodischen
aard. ITet aanbidden van beelden was in China onbe- kend vóór de invoering van het Boeddhismus in dat land, omstreeks de Christelijke jaartelling. Gótama Boeddha, de stichter van het stelsel, is een voorwerp van vereering, en tempels zijn te zijner eer opgerigt in alle landen, waarin zijn godsdicnststelsel aangeno- men is, hoewel het moeijelijk is te verklaren, hoe die verheven persoon eenigfi hulp aan zijne aanbidders kan vcrleeuen, of hunne gebeden kan aanhooren, daar hij, volgens de leer hunner heilige boeken, opge- honden heeft te bestaan. Het bouwen van tempels en het maken van beelden van Gótama Boeddha zijn de voornaamste bezigheden, waarop de nijverheid en smaak van de bewoners van Oostelijk Azië voornamc- lijk gerigt zijn. In dit werk worden arbeid noch kosten gespaard. Monarchen zijn ertrotsch op hunne schatten voor die heilige gebouwen te besteden. De tempels, die ook voor kloosters dienen, bevatten eenc grootc ruimte voor de ceredienst, ecne bewaarplaats voor de beelden van Gótama, eenc bibliotheek en woonplaatsen voor de geestelijken. De voornaamste tempel te Ava is ongeveer zes honderd voet lang, en het binnenste is opgeluisterd door ongeveer twee hou- derd pilaren, die vijftig of zestig voet hoog en geheel met bladgoud bedekt zijn. Het merkwaardigste van al die gebouwen is echter dat te Pe?u, dat de Tempel van het Gouden Opperwezen heet. Deze tempel s^aat op twee onmiddellijk op elkander volgende terrassen, waarvan het laagste tien voet boven den grond is, en bet hoogste, twintig voet boven bet laagste. Het ge- bouw is pvramidaal, zamcngcsteld uit steen of mortel, |
||||||||||||||||
|
en 301 voet hoog, zonder uitholling of opening van
eenigerlci aard; maar naar mate het verrijst, vermin- dert het sterk in omtrek, zoodat zijn vorm vergeleken is met dien van eene grootc spreektrompet. Het ge- heel is overdekt met een Ine of regenscherm, zes en vijftig voet in omtrek, waarvan het plaatsen cene zeer grootc godsdienstige plegtighcid uitmaakt, en aan den tempel zijn heilig karakter geeft. Zooals wij reeds zagen, maakt het vervaardigen \\ an beidden van Gó- tama Boeddha de voornaamste bezigheid van de Indo- Chinesche landen uit. Ecnige dezer beidden, voor de grootc tempels bestemd, zijn van rcusa htige afme- tingeu. Dat van oud Ava heeft ecu hoofd, dat in doorsnede acht voet groot is, en meet tien voet over de borst; de handen zijn ongeveer vijf voet lang, en de geheele hoogte is vier en twintig voet; en toch wordt het geheel beschreven, als uit ecu enkel blok uarmer te beslaan. Men zegt, dat een beeld in den grootcn tempel van Siam ung vcrvaarlijkcr is. lluc beschrijft de Boeddhistische tempels in Tartarijeeu ■ ie ceredienst daarin verrigt met deze woorden: — .,Het zijn steeds phantastische gebouwen van moustcr- achtige zuilengangen, zuileugallerijen, met gedraaide zuilen en ciudclooze verhevenheden. Tegenover de -rootc poorl is eenc soort \\ au houten ofsteencn altaar, gewoonlijk van den vorm van ecu omgekeerdcu kegel; hierop worden de afgodsbeelden geplaatst, dn meestal met de beenen over elkander zitten. De afgodsbeelden zijn van eene zeer grootc gestalte, maar hunne gezig- teu zijn schoon en regelmatig, behalve in de onge- evenredigde lengte der ooren; zij bchooren tot de Caucasische type, en zijn geheel en al onderscheiden van de monsterachtige, duivclsche gezigien der C\'lii- nesche Pou-Ssa. „Vóór het groote afgodsbeeld, en op dezelfde hoogte
daarmede, is een vergulde zetel, waarop de levende Fo, de Groote Lama van deLamaserij, gezeten is. Langs den geheelen tempel staan lange tafels, die bijna met den grond gelijk komen, eene soort van ottomanen met tapijten bedekt, en tusschen elke rei is eene opene ruimte, zoodat de Lamas vrijelijk rond kunnen gaan. „ Wanneer het uur des gebeds gekomen is, gaat een Lama, wiens dienst het is de gasten des kloosters bijeen te roepen, naar de groote poort des tempels, en blaast op eene zeeschelp, zoo luid hij maar kan, achter- eenvolgens naar de vier hoofdwindstreken. Als zij dit krachtige instrument hooren, dat eene mijl in de rondte hoorbaar is, trekken Ie Lamas den staatsiemantel aan, zetten de staatsiemuts op, en verzamelen zij zich in het groote binnenhof. Als de tijd gekomen is, wordt |
||||||||||||||||
|
II
|
||||||||||||||||
|
L"
|
||||||||||||||||
|
BOEDDHISTEN.
|
|||||||||
|
:ss:5
|
|||||||||
|
er weder op de schei]) geblazen, de groote poort wordl I
geopend, en de levende Fo treedt den tempel binnen. Zoodra liij op het altaar gezeten is, zetteu al de Lanias hunne roode laarzen aan den ingang, en naderen bar- revoets en in stilte. Als zij hem voorbijgaan, aanbid den zij den levenden i\'o door driemaal neder te buigen, en dau plaatsen zij zich op den divan, elk. volgens zijne waardigheid. Zij zitten met de becnen over elkander en altijd ia een kring. „£oodra de ceremoniemeester het tecken gegeven
beeft, door eenc kleine schel te bewegen, inonipeil een ieder met ceuc zachte stem een voorloopig gebed, | terwijl hij op zijne knieën de gebeden ontrolt, die duur de voorsehriiteu bevolen worden. Na dil korte gebed volgt een oogenblik van diepe stilte, de schel wordl weder bewogen, en daarna begint een psalm in een dubbel koor, ernstig en welluidend. De Thibet- ! sche gebeden, gewoonlijk in verzen en geschreven in een gebonden stijl, zijn verwonderlijk voor de wellui- I üeudheid geschikt. Bij zekere pauzen, door het ru- brieaal aangewezen, voeren de Lama muzikanten ecu muzijkstuk uit, dat weinig in overeenstemming is inet de welluidende delïigheid van het psalmgezang. 1 let is een verward en oon erdoovend gedruisch van schelleu, pauken, tamborijus, zeeschelpen, trompetten, duiten enz., terwijl eik muzikant met eenc soort van oustui- mige woede zju instrunieut bespeelt, en met zijne broederen wedijvert, wie het meeste geraas maken zal. „liet inwendige \\au deu tempel is gewoonlijk op-
gevuld met sieraden, standbeelden en schilderijen, die hei leven van Boeddha en verschillende ziolsvcrhui- ziugen van de meer verhevene Lamas voorstellen. \\ azen van koper, dat als goud blinkt, van de groote enden vorm van theekopjes, worden in groote menigte o]i trappi u, die als een auiphilheather boven elkander slaan, voorde afgodsbeelden geplaatst. In deze vazen legt het volk zijne offergaven van melk, boter, Mon- goolsehen wijn en meel. i)e uiteinden vau elke trede bestaan uit reukvatcn, waarin altijd welriekende krui- den branden, die op de heilige bergen van Thibet ge- plukt zijn. ltijke zijden stoffen, bedekt met klatergoud tu gouden borduurwerk, vormen boven de hoofden der afgoden hemels, waaraan wimpels en lanlaarnen van gekleurd papier of doorschijnend hoorn hangen. „De Lanias zijii de eenige kunstenaars, die iets
toebrengen lot de versiering der tempels. De schil- derstukken zijn geheel verschillend van deu smaak en de beginselen der kunst, zooals die in Europa begrepen Morden, liet phaniaslische en wonderbaarlijke heer- soheii van binnen en van buiten, zoowel in snij- als iii |
|||||||||
|
beeldhouwwerk, en de personen, die voorgesteld wor-
ileu, met uitzondering vau Boeddha, hebbeu over het algemeen ecu monsterachtig eu duivelsch voorkomen. De kleedereu schijnen volstrekt niet gemaakt voor de personen, op welke zij geplaatst zijn. liet denkbeeld, dat men van hen krijgt, is dat vau gebroken ledematen, verbolgen onder onbevalligc kleedereu.\'\' De vorm der beelden van Gótaina verschilt iu de
verschillende landen, naar deu bijzonderen smaak vau liet volk. Op Ceylou gelijken zij op een schoon, wei- gevormd inboorling; iu biani zijn zij van eene dun- uere gedaante, eu in N\'epaul hebben zij dikwijls drie hoofden eu zes of tien armen. De Bo-boom (zie ald.), waaronder Gótama zat, toen hij het Boeddhaschap nul ving, is ook een voorwerp vau vereering. De Kau- diérs zijn in het bezit van den liukerhondstand vau hunnen wijze, die door hen niet de meeste zorg be- wuard, eu als de beschermgod vau liuii laml beschouwd wor.il. De indrukken vau den voet vau Gótaina wor- den ook aangebeden. Eén indruk, die op deu top vau deu Adamspiek, -,^5U Ned. el hovende oppervlakte der zee, te zien is, is liet veelvuldig\' toevlugtsoord vau Boeddhistische pelgrims. Een der titels van deu ko- ning van t>iam is, de uitstekend genadige en weldadige, wiens voetzolen op die vau Boeddha gelijken. Behalve de Boeddhistische tempels worden er ook,
in de landen vau Oostelijk Azië, tijdelijke gebouwen iu groot aantal, in den vorm van pagoden, gevonden, die door de Boeddhistische priesters gebruikt worden om de Bana (zie ald.) of heilige hoekeu aan het volk voor te lezen. De Maduwa, gelijk zulk een gebouw genoemd wordt, is gebouwd vau ruwe materialen, waarvan echter geen gedeelte te zien is, daar de pila- reu en het dak bedekt zijn met wit doek, waarop mossen, bloemen eu de bladeren vau deu kokosnoot verschillende teckeningen vormen. In het midden van het binnengedeclte is eenc verhevenheid ten gebruik e der priesters, en het volk zit er 0111 heen op matten, die over den grond uitgespreid liggen. Lampen eu lantaarnen hangen in het gebouw iu groote menigte eu verscheidenheid. De tijd, door Boeddha voor het voorlezen vau de Bana aau het volk bepaald, is gedu- reude de drie maanden van den regentijd, liet tooneel is treffend en schoon. De vrouwen ziju in haar vrolijkst gewaad gekleed, en vlaggen, wimpels en zakdoekeu niet figuren er op wapperen van elk geschikt punt. Van tijd tot tijd wordt er op de tomtoins geslagen,op de trompetten geblazen, eu worden er geweren afge- sehoten, hetgeen alles te zameii genomen, met deu glans vau vele lampen, hel leutoonspreiden vau de |
|||||||||
|
3S4
|
BOEDDHISTEN.
|
||||||||||
|
rijkste bloemen en de uitroepen vau iict volk, ecne
zeer opwekkende eu verwilderende uitwerking heeft. De kopijen van de heilige boeken, die bij deze ge-
legenheden gebruikt worden, zijn in groote letters op talipot bladeren in het Pali, dat door het volk niet verstaan wordt, geschreven; en daar de Bana zelden in de landtaal verklaard wordt, is de kennis der Boed- dhislisclie beginselen, die de mecsten hebben, zeer onvolkomen. Eenc klasse vau weldadige personen, Upasakaa geheeten, tracht echter verlichting ouder het volk te verspreiden, door van huis tot huis te gaan en boekeu in de landtaal voor te lezen, en daaraan eenc begrijpelijke verklaring te verbinden. Het Boeddhismus verschilt eenigzins in de verschil-
lcndc lauden, waarin het beleden wordt. Hetstelscl.. dat op Ceylon geleerd wordt, wordt als de oudste, zoo niet de oorspronkelijke, vorm beschouwd, waarin het uit den mond van (iótamakwam. De Singhaleschc priesters, die het groote aantal vau 2,500 bedragen, hetgeen nagenoeg 1 op de MKi inwoners is, beroepen zich op den hoogen ouderdom van hunne orde, daar het Boeddhismus gedurende 2,000 jaar de godsdienst van het eiland geweest is. Zij zijn echte bedelpriesiers, en moeten hun onderhoud alleen door het gebruik van den Aalmoesuekek (zie ald.) zockeu. \\ olgens eenc legende, die door de inboorlingen gelooid wordt, vlugtte Gótania Boeddha, vau het vasteland vau Indic door de vervolging der Brahmanen verdreven, naar hun eiland, en voer hij van den top van den Adatnspiek ten hemel, waarbij hij den indruk van zijn voet op den berg achterliet, liet schijnt, dat tegen de zesde eeuw van onze jaartelling het Brahmaïsmus eeue bepaalde overwinning behaalde op de aanhangers van het Bocd- dhismus, en hen dwong om uit Hindostan te vlugten, den Ilimalaya over te trekken, en zich te verspreiden over Tliibet, Mongolië, China, het Birmanschc rijk, Japan en Ceylon. De nieuwe godsdienst trad in het volkomen bezit van deze landen, en is uu de hcer- schendc in de Indo-Chinesche staten en het geheele Oosten van Azië. De Mongolen zijn het meest aan hunne godsdienst gehecht, daarna volgen de bewoners van Tliibet, dan de Singbalezen van Ceylon, en ein- dolijk de Chinezen, die tot twijfclzucht vervallen zijn. De priesters van Boeddha zijn allen monniken; zij
wonen in tempels en leven in den ongehuwden staat. In het Birmansche rijk zijn zij zeer talrijk, veel talrij- ker dan op Ceylon, en in Siam, waar zij Talapoins heeten, is hun aantal nog grooter. In Tliibet dragen de hoogste priesters den naam van Lamas, en worden zij beschouwd als vlecschwordingen vau Boeddha; |
daarom worden zij Levende Bocddhas of Chaberons
genoemd. (Zie Boeddhas (Levende)). Priesters vau üezc soort zijn den Boeddhisten vau Thibet eu Japan bijzonder eigen. Het Boeddhismus van China is bc- kend ouder deu uaatn van de godsdienst van F«;in Japan heet liet de godsdienst vau Budsdo. In iSepaul worden de priesters Landat/a genoemd, van waar het Chinesche Hunze, dat in het Sanskrit iemand, die regt heeft op eerbied, belcckcnt. Zij worden in vier klassen verdeeld: Bltikshu of Bedelmonniken, Sraiettka of Lezers, Chuilaka of Slechtgekleeden en Arhanlu of Ingewijden. In sommige landen, waar het Boeddhismus beleden
wordt, is het voor alle personen de gewoonte, om gedu- rende eeuigcu tijd vau hun leven de verpligtingen des priesters op zich te nemen; dit is echter waarschijnlijk slechts ecne trede in het nieuwelingschap. < >p Ceylon is het minder de gewoonte om aldus het gele gewaad aan te nemen, al» men niet vau voornemen is om zijn geheele leven aan het ambt te wijden. Nagenoeg elk mannelijk iuwoner van Siam treedt eens in zijn leven in het priesterschap. De monarch van dat land werpt eens in het jaar, in de maaud Asarha, zijne koninklijke klecdereu af, scheert zich het hoofd, neemt het gele zakliuueu van een nieuweling aan, en doet met zija geheele hof boete in ecu vau tie wihurns. Te zclfticr tijd worden sla\\eu te voorschijn gebragt om geschoren en ingewijd te worden, als eenc handeling vau verdienste iu hunnen bekeerder. Hetzelfde ge- bi uik heerscht in Ava. Onder de Birinaueu bestaat (ie gewoonte om priester of non te worden, wanneer men zich ontdoen wil van vrouw of man, endekost- barc wijze van scheiden wil vermijden. De huwelijks- band is in zulk geval onmiddellijk verbroken. Zij mogen ieder oogenblik tot het wereldlijke leven terug- kceren en een ander huwen, maar om den schijn wordt hunne terngkecriug tot de wereld gewoonlijk ecnigc maanden uitgesteld. In China is het de gewoonte om drie jaar als abt te dienen, eu zich na dien tijd in de afzondering te begeven. De Boeddhistische priesters zijn onder ecne strenge
gelofte van armoede. Bij hunne wijding mogen zij slechts acht artikelen bezitten, die bestaan uit drie opperkleederen van verschillenden aard, een gordel voor de lendenen, een pi\'itara of aalinoesbeker, een scheermes, ecne naald en een watcrliltcr. Dit zijn de ecnigc voorwerpen, diccen priester als zijn persoonlijk eigendom hebben mag. Maar wat het oorspronkelijke plan van Cotatna Boeddha teil opzigtc van de priester- schap ook geweest moge zijn, de werkelijke toestand |
||||||||||
|
!l
|
|||||||||||
|
BOETE oi\'PCUN1TENTIE.
|
|||||||||
|
385
|
|||||||||
|
der priesters op Ceylon is zeer verschillend van dieu
van bedelmonniken, die vau allen eigendom afstautl doen. De n aarheid is, dat de bezittingen der tempels een groot gedeelte uitmaken vau de bebouwde lande- rijeu in de Kandiscke provinciën, en toch mag een priester, niet al dieu rijkdom, geen bete vocdselsin zij u mond nemen, dat niet als aalmoes gegeven is, tenzij water of eeuc zelfstandigheid, die gebruikt wordt om de tanden sehoon te maken. Vele vau de i ioeddhisten beschouwen liet als zeer verdienstelijk om de gelofte ai\' te leggen, dal /.ij nooit voedsel zullen gebruiken, zonder een gedeelte aan de priesters te geven. Hel scheren van hel hu >fd wordt van eiken priester ge- eischt. Hei haar mag niet langer groeijeu dan t\\ve< duim, eu daarom is het du gewoonte zich elke vcertii . dagen liet hoofd Ie scheren. De priesters verlaten hunne woning uu I de kale kruin ongedekt enblootge steld aan de brandende stralen ecuer tropische zou. Hunne drie kleederen dragen zij op de eenvoudigste wijs. Ue L\'hiuesehe Boeddhistische priester geeft de voorkeur aan de kleederen, diegeseheurd, versleten en door anderen afgelegd zijn. in hei Birinanisehe rijk scheuren zij de stof in een aan (al si uk ken, doch dragen zorg, dal hel van de fijnste hoedanigheid is. liet kleed. dal door de priesters op Ccylou gedragen wordt, is geheel van conc gele kleur, hoewel hel vau tijd toi tijd in doukertc verschilt. De Thibetsehe priester dragen zijden vesten mei afbeeldingen er op, eu in den sjaal een rand niet heilige teksten er iu geweven. De woonplaatsen vau de priesters op Ceylou zijn ge- woue onaanzienlijke gebouwen, gemaakt vau eeuc .. met klei aangevuld, terwijl liet dak uit slroo of de geplette bladereu van den kokosboom bestaat. Hunne woonplaatsen iu Birmau schijnen vaudcuzelfdenaard te zijn, maar die in Siam zijn veel beter, rijk besued, n ingangen en sierlijke daken. De pries- ters op (Vvlon ziel m in /. I : ,; iu ; i •! ■ anders dan den aalmoesbeker of den waaijer in de hand, die als eensehermwordtgedrageu, om te voorkomen ijdelheid Ie zien. Zij worden gewoonlijk gevolgd door een bc- diende, die de Abiilavahe I. Zindelijkheid wordi Imn iugescherpt; zij mogen zich echter niet meer dan i eu- inaal iu de veertien dagen baden, behalve gedurende zi. weken vau den zomer eu de eerste maand vau den regentijd. De priester moet geregc ld iu oen morgen een taudenstoker gebruiken. Deze is gewoonlijk vau \' cue vezelaehtigc zelfstandigheid gemaakt. De Boeddhas, de Heilige Koekeu eu de Priester-
schap maken de dricé\'enheid of hel heilige drietal van de Boeddhisten uit, waarin zij al hun vertrouwen |
|||||||||
|
stellen. De bijstand van deze drie kostbaarheden
wordt sarauu, bescherming, genoemd, die de vrees wegneemt voor wcdervoorlbreugiug, eu ook de vret s der ziel, de smart des iigehaams en de ellende der vier hellen. Door na te denken over de genoemde drieheid zullen twijfelzucht, twijfel en redenering verdreven, en zal de ziel helder eu kalm «orden. De Boeddhisten z;ju lijzonder gehecht aan reliquién, die zij iu groote eer houden, meer bijzonder de overblijfselen vau Go- taina. De beroemdste rcliquië, die nu bestaat, is de Ualada (zie ald.) of liukerhoudstaud van den wijze. De Daoijisv (zie ald.) of hel Boeddhistische mouumenl wordt ook vereerd, dewijl zulke gebouweu reliquién bevall \'u. Onder de inwoners vau Ncpaul wordthet rondgaan om den dagoba als eeuc der voornaamste han- delingen vau Boeddhistische vroomheid beschouwd. Stille gebeden worden «r gedurende dieu omgang opgezegd, eu een kleine cilinder, aan het boveneinde vau ecu kuilen itok vastgemaakt, wordt in de regier- ban I "ii in vo irtdureudc oinwcuteliug gehoudeu. Hei gn ,; el van den vroiueujioeddhist is om
Nis ■■hui of ecu ophouden des bestaauste verwerven. Hijst el: al zijne pogingen inliet werk, niet oin, gelijkt ilc Brahmaan, iu Brakuia opgenomcu, maar om ver- niuligd te worden, ilij verlangt eu tracht om in een slaat vau niet-bcstaaute treden, eueeu niets Ie vvardeu. I.r is iu de zcdeleer vau hei Bocddhismus veel, dat zuiver eu uitmuutendis; maar iu zijne groote groud- stellingeu is int een reusachtig stelsel van godloc- eheniug, ongeloof eu bijgeloof, dat zieli als een groote boom over onmetelijke slickcu van Oostelijk Azië uitstrekt, eu cene vernielende pest verspreidt over allen, die iu zijue schaduw wonen. BOETE of PuiMTEXTiE, straf voor kerkelijke
overtredingen. De invoering der boete in de Christe- lijke kerk dagteekent vun de eerste tijden. De ge- schiedeuis der oude Kerk gedurende de drie eerste eeuwen is vol berigteu op dit punt. De Apostolische vaderen handden dikwijls over de boete als een ge- deel ie der kciktueht, als onderscheiden van de geeste- lijke g made der bo< tvaardigheid. \'iVrluliiatius wijdde (•■ ue gcheele verhandeliug aan het onderwerp der boetedoeuiug, waaruit blijkt, dat reeds in de tweede eeuw een volledig stelsel van tucht en boete iu de Kerk bestond. Die kerk tucht beschrijft hij als te be- staau ui: vermaningen eu straffen en teekenen van Ooddelijk misnoegen. De boete had alleen betrek- kiug op hen, die van de kerk uitgesloten waren, eu haar doel was om den overtreder met de kerk te viizoeneu. Zij werd alleen opgelegd voor openc en |
|||||||||
|
BOETJi of KENITEKTIE.
|
|||||||||||||
|
3S6
|
|||||||||||||
|
„Bekeert u," maar „Doet boete, want het koningrijk
der hemelen is nabij gekomen;" en in Mark. 1:4: „Johannes was doopende in de woestijn, eupredikende deu doop der boete tot vergeving der zonden." Het concilie vau Trente ontvouwt in zijne canons
de leer der boete aldus: „Al wie beweert, dat boete, zooals zij iu de Catholicke kerk gebezigd wordt, niet in waarheid eu in deu eigenlijken zin ecu sacrament is, dat door Christus onzen Heer is ingesteld voor het welzijn der geloovigeu om heu met God te ver- zoenen, zoo dikwijls zij na den doop tol zonde verval- leu : die zij vervloekt. „Al wie ontkenI, dat voor de volle eu volledige
vergeving vau zonden drie handelingen van den boeteling noodig zijn, die als het ware de stof vau hel sacrament der boete uitmaken, namelijk hartelijk berouw, belijdenis en voldoening, die de drie deeleu der boete beeten, of beweert, dat er slechts twee deelender boete zijn, namelijk schrik, waardoor het geweten getroil\'en wordt door het gevoel vau zoude, en geloof, teweeggebragt door liet evangelie, of door kwijtschelding, waardoor de persoon gelooft, dat hem zijne zouden door Christus vergeven zij.i: die zij ver- vloekt." De drie deeleu der boete zijn dus, volgens de Itoom-
sclic kerk, hartelijk berouw, (contritie), belijdenis en r,,li/i,i;,i„ij. Hei hartelijk b.rouw wordt beschreven als een liartelijk verdriet over onze zonden, dat onmiddel- lijk voortkomt uit de liefde voor God boveu alle dingen, en gepaard gaat niet een vast voornemen om ons te beteren. Deze geestelijke genade is echter niet vol- si rekt noodzakelijk voor de behoorlijke ontvangst van het sacrament derpieniteutie; onvolkomen berouw of, gelijk Roomsche schrijvers zulks noemen, berouw uit vrees voor straf (attritie) is voldoende voor bet doel. Daarom verklaart bel concilie van Trente uitdrukke- lijk, dat „attritie bij het sacrament der boete den mcusch zal plaatsen iu een slaat van behoud." Het tweede gedeelte der boete is de belijdenis of,
zooals zij gewoonlijk genoemd wordt, de biecht of oorbiecht, dewijl zij de geheime belijdenis der zonden aan ecu priester is. De biechtstoel maakt derhalve een voornaam deel uil vau eike plaats voor de cere- dieusi bestemd,en In I Lateraauscbccouciliebepaalde: „Dat elke man en elke vrouw, als zij tot jaren vau onderscheid gekomen zijn, hunne zonden ten min- sie eenmaal in het jaar aau hun eigen priester af- zondcrlijk moeten belijden, en moeten trachten om getrouw de boele, die hun opgelegd wordt, te vervul- Ion; en hierna moeten zij het. sacrament des altaars |
|||||||||||||
|
schandelijke misdaden, daar liet ecu erkend beginsel
bij de oude Christenen was, dal de kerk geeue kennis nam van geheime zoudcu. Het aanmatigen vau de magt om zouden te vergevcu behoort tot een later tijdvak. \'vis in de eerste tijden der Christelijke kerk een
boeteling in hei. openbaar boete weuselite te doen, werd hom dit door de oplegging der banden plegtig veroorloofd. Hij was daarna verpligt om in zakliiinen li\' verschijnen, en werd, gelijk Euscbius er bij voegt. besj)rengd niet aseii. De voornaamste pers men waren vau deze plegtigheid niet uitgesloten, welke gedurende hunne geheele boetedoening aanhield; zij werden zelfs in dit \\ ernederend e waad gekleed, wanneer /ij voorde kerk verschenen om formeel vergiffcuis te ontvangen. Terwijl boetelingen verpligt waren een rouwkleed te dragen, bevalen eeuige geestelijken aan mannelijke boetelingen zich bet haar af te snijden of het hoofd te scheren, en aan vrouwelijke boetelingen een boete- sluijer te dragen, en zich of het haar af te snijden, of mol los over de schouders hangende haren te verscliij- uen. Alle !sl.ïs>.\'!i van boetelingen oefenden zich in onthouding, kwelling d< svleesches, vasten en zelfver- loochening. liet voorregt om in de kerk in het openbaar boete
te doen werd slechts éénmaal aan alle soorten van afvalligen verleend; dit gebruik hcerschte niet alleen gedurende de drie eerste eeuwen, maar ook uogecuigeu tijd daarna. De gewone tijd der boetedoening was tien, vijftien of twintig jaar, en voor cenige zonden zelfs de geheele levensduur, terwijl de boeteling slechts op bet punt vau te sterven vergiffenis ontving. Indien echter iu laatstgenoemd geval de boeteling, na met de kerk verzoend te zijn, vau zijne ziekte herstelde, was bij verpligt om ile geheele boete Ie vervullen, die van hem geéischl zou zijn geworden, als hij niet in genoemde bijzondere omstandigheden vergiffenis gekregeu liad. Ineen vroegeten tijd mogten zij, die schuldig geweest waren aau afgoderij, echtbreuk en moord, niet meer tot de gcmeeusciap der kerk toe- gelaten worden, zelfs niet iu hun laalste uur. Volgens de leerstellingen der Roomsche kerk is
de boele een sacrament, dat noodig is voor de vergif- feuis der zonden, die na deu doop begaan zijn. In de I >ou;nscho vertaling der Schriften wordt dan ook bet woord iue/cgeinei nlijk in de jilaals gesteld van belree- ring. Wij lezen daarin uicl: „.Maar indien gij u niet bekeert, zoo zult gij allen desgelijks vergaan," maar j wel: „Maar indien ^yja\'.iicbode. doel, zoo zult gij allen i |
|||||||||||||
|
desgelijl,
|
|||||||||||||
|
rtraaii;" iuMutth. lil: \'i staal daarniei:
|
|||||||||||||
|
RNITENTIE. 3S7 !
Trente is „voldoening de. geheelc betaling eeucr
schuld," of met andere woorden, de vergoeding door den ïncnsch aan God gegeven, door iets te doen als boete voor de zonden door hem bedreven. Deus ver- deelt de boete iu drie soorten: straffende, genezende, behoedende. Alle voldoeningswcrkeu beschouwt hij als te zijn verva! onder de drie hoofden: gebed, vasten en aalmoezen. „Het volgende,"\'zegt deze Etooinsche godgeleerde, „kan bevolen worden ouder het hoofd gebed, hetzij eens of meermalen, voor vele dagen of weken, te weten: I. Vijf Paternosters eu vijf Ave Maria\'s op te zeggen tol gedachtenis van de vijf wonden van Christus, hetzij met gebogen knieën of ; uitgestrekte armen, of voor een crucifix; -. Den Roze- ! krans te bidden, of Eilauiëu tot de Heilige Maagd ! Maria of tot de Heiligen enz.; :!. I)eu psalm Mis-rere of de zeven boetpsalmen te lezen; (. Uc mis, lofzan- \' gen of preêken aan te hooren; 5. Een hoofdstukiu ; ThomasiiKenipis te lezen; (i. Kerken te bezoeken, voor den tabernakel te bidden; 1. Op bepaalde uren, iles morgens, des avonds, gedurende den dag, of \\ zoo dikwijls zij liet geluid der klok hooren, monde- j liug of iu het hart, schietgebeden, handelingen van hartelijk berouw of liefde te doen, zooals: .,Ik bemin • , o Heer, boven alle dingen;" „Ik verfoei al mijne zonden, ik ben besloten niet meer te zondigen;" „O Jezus, voor mij gekruisigd, heb medelijden met mij!" enz.; 8. Op een bepaalden dag weder te biech- ten, of in allen gevalle tot den biechtvader terug te keeren. „Tot vasten kan alles gebragt worden, wat behoort
tot de kwelling des ligchaams, zoodat een geheel of gedeeltelijk vasten kan worden bevolen: — 1. Laat hem vasten (l\'eria sexta) op den zesden feestdag of meermalen; -. Laat hem slechts tot den middag van den dag vasten; ■!. Laat hem niet drinken voorden middag of in dea namiddag, tenzij bij het middag-of avondeten, hoewel hij dorstig zijn moge; laat hem zieh onthouden van wijn eu van cereoisia forti; I. Laat hem minder eten, en des avonds slechts de halve hoeveelheid nemen; 5. Laat hem vroeger van het bed opstaan, laat hem dikwijls en voor een langen tijd knielen, laat hem koude lijden, gedurende zekeren tijd stilte in acht ncincu, en zieh onthouden van vermaken en uitspanningen, enz. „Tot aalmoezen wordt gebragt, wat gebruikt kan
worden ten voordeelc van onzen naaste: —- L. Geld, kleederen, voedsel enz. te geven; 2. Persoonlijken bijstand te verschaffen, de zieken op te passen, te bidden voor de bekeuring van zondaren enz., en au- |
||||||||
|
BOETE of
|
||||||||
|
bijwonen, tcii minste op Paschen, tenz-j de priester,
wegens ceue redelijke (mi-zaak, liet voor hen geschikt oordeelt, om zich er op dien tijd van te onthouden. En al wie dit niet verrigf, moet uit de kerk gebannen worden, en als hij sterf\', moe! hem cene Christelijke begrafenis worden geweigerd." Eenmaal ten minste ia het jaar moet derhalve de Roomsch-Catholiek naar di n biechtstoel gaan; hij moet daar aan de zijde van den priester nedcrkuic.lcn en, na het teeken des kruises gemaakt te hebben, met outblooten hoofde, met gc- sloten en naar de aarde gerigte oogen en opgeheven handen, den zegen des priesters afvragen in deze I woorden: „Vader, geef mij uwen zegen, want ik heb gezondigd." De verdere gang der belijdenis is in liet artikel Bikcht naauwkcurig beschreven. Wan- neer de belijdenis afgeloopen is, moet de biechteling ootmoedig naar do onderrigtingen van den priester luisteren, en nadat hij niet nederigheid de boete, die deze voorschrijft, aangenomen heeft, spreekt de pries- ter, als deze met de belijdenis tevreden is, plegtig zijne vergiffenis uit in deze woorden: „Ik vergeef u
• i . ■■<■
iu den naam des Vaders, des Zoons en des Heiligen
Geestcs," waarna de boeteling uit den biechtstoel gaat,
zich verbeeldende, dat zijne zouden vergeven zijn.
liet derde gedeele van het sacrament der boete is
de cvlitufttiiig. Om deze te verklaren halen wij de drie volgende canons van het concilie vanTrcntc aan: „Al wie beweert, dat de geheelc straf altijd door God kwijtgescholden wordt, te gelijk met de schuld, en derhalve, dat boetelingen geei.e andere voldoening behoeven te geven dan liet geloof, waardoor zij (\'hris- tus oordeelen, die voldoening voor hen gedaan heeft: die zij vervloekt. „Al wie beweert, dat wij volstrekt geenc voldoening
aan Oud kunnen geven voor onze zonden door de verdiensten van Christus, voor zoo verre de tijdelijke straf betreft, hetzij door straffen ons door Hem op- gelegd en geduldig gedragen, of door den priester bevolen, hoewel niet uit eigen beweging ondernomen, zooals vasten, gebed, aalmoezen of andere werken van vroomheid; eu derhalve, dat de beste boete niets meer is dan een nieuw leven: die zij vervloekt. „Al wie beweert, dal de voldoeningen, waardoor
boetelingen zicli door Christus Jezus van zonde ver- lossen, geen deel uitmaken van de dienst van God, maar in tegendeel menschelijke overleveringen zijn, die de leer der genade, de ware eeredienst van God en de vruchten van den dood van (\'luistus duister maken: die zij vervloekt." Volgens den Catechismus van het concilie van
|
||||||||
|
BOETEDOENING (STRIJD OVER DE).
|
|||||||||
|
3SS
|
|||||||||
|
dcre werken van genade, hetzij ligchamelijke ofgees-
teüjke." Bij dezen ruimen catalogus van soorten van boete kan men nog voegen: pelgriinstoglen, geescliilg en ligchamelijke kwellingen van verschillenden aard. De eerste regelingen der Christelijke kerk ten
opzigte der boete schijnen tot aau de achtste eeuw bijna ongeschonden te zijn bewaard; omstreeks dien tijd werden er echter verscheideue misbruiken ingc- voerd. Afzonderlijke boetedoeniugeu kwamen in de plaats van openbare, en hel gebruik ontstond om den priester toe te slaan de absolutie onmiddellijk na de belijdenis ie geven aau hen, die liunue gereedheid betuigden «nu de bepaalde boete te vervullen, zelfs al waren ;:ij nicl gereed om aan de communie deel te nemen, liet was ook in dil tijdvak, dat bet betalen eener geldboete eene van de erkende si raffen der kerk werd; in vele gevallen werd eene voorgeschreven boete voor eene geldboete verwisseld, en het aldus betaalde geul werd gebezigd als aalmoezen voor de armen, of om gevangenen vrij te koopen, of om de gewone uit- gaven der kerk ie bestrijden. Verscheidene s> noden, zoowel in de achtste als de negende eeuw, kwamen op tegen deze misbruiken, terwijl de cdictcu, gedurende de regering van Karel den Groote uitgevaardigd, het onderwerp der boete in zijn ware licht trachtl stellen. In de elfde eeuw nam men in Italië zijne toovlugt tot zwaardere boetedoeningen, voornamelijk door den invloed van Petrus Damiani, die in de sterkste bewoordingen de zelfkastijding aanbeval, en haar voorstelde als eene vrijwillige navolging van het lijden van Christus en van dat der martelaren. BOETKDOEXING (Stuud over dej. Van de
vroegste lijden af heeft de Christelijke wereld geloofd, dat Je dood van Christus een verzoenend karakter had, of met andere woorden, dal hij bestemd was om te zijn, en ook in werkelijkheid was, eene boe- tedoeniug voor zonde, een offer geofferd om de God- delijke regtvaardigheid te voldoen, en zondaren met God te verzoenen. Op dit punt zijn al de groote seclcn, waarin de Christelijke wereld verdeeld is gc- wecst, het eens. Wij wijzen op de Oostcrsehcen AVes- tersche kerken, Roomschgezindeu en Protestanten, Calvinisten en Arminianen. Deze algemeen aangeno- men leer is echter door de Sociuiancn bestreden, die de Godheid van Christus ontkennen, en daarom de leer der boetedoening trachten weg fe cijferen. Hun gele- f op dit laatste punt kan aldus in hel kort bc- schreveu worden: — „Tiet groote doel van de zending en den dood van Christus was om liet volledigste bewvs te geven \\au een slaat van venrcldiuj», (en |
|||||||||
|
einde de sterkste beweegredenen tot de deugd te ver-
schaffen; en hel maken van eene opzettelijke verwij- /.iug op de leer van eene opstanding tot hei eeuwige •ven, de voornaamste, bekrachtiging van de wetten Ier deugd, is eeu voordeel aau het Christendom lijzonder eigen. Door dit voordeel hervormt het iraugelie de wereld, en de vergeving der zonde volgt e, de hervoimiug. Want hoewel er ceuige teksten ijn, waarin de 1 . rau zonde schijut te worden .oorges:.-! I als verleend ten gevolge van het lijden,
ie verdienstcu, de opstanding, het li vcnofdegehoor- lainb :e van Christus, kunnen wij iocli, na ecu rgvuldig onderzoek, geeue audere gevolgtrekking
;. ; il, dan dal ,.1 die beschouwingen er van gedeelte- jke voorstellingen zijn, en dal, volgens de algemecne trekking der Schrift, de vergeving van zonde in kerkelijkheid ahijd verleend wordt door de vrije, ge- tade van God, wegens de persoonlijke deugd des lenschen, een boetvaardig en opregl hart, en een icrvormd en voorbeeldig leven, zouder acht te slaan >p het lijden of de verdienste van cenig wezen." Door ;ulk eene verdraaijing van het gehecle Christelijke telsel trachten de Sociniaueu zich te ontdoen van tct verzoenend karakter van Christus e iod, en dien it ui( ts meer te maken dau tot eene getuigenis
.au de waarheid Zijner leer, en opdat (lij de uiagi nogt verwerven om de vergeving van zonden mede te Icelen. Tusschen de Sociniaansche eu de regt/.inuige be-
■chouwing der boetedoening ligt een stelsel, dat \'iet Middenstelscl genoemd wordt, hetwelk met het Sociniaansche overeenkomt in het verwerpen der iioetedoening, maar )■■ z.elfder lijd de regtzinuige beschouwing in zoo verre aanucemt, dat het beweert, lal hel God behaagd liccft vergiffenis te beloven door de bemiddeling van Christus. De/e meening wordt ge- i<oc sterd door eene partij, die Christus niet beschouwt .ds di n eeuwigen en consubstautieclcu Zoon van God, maar als bel eerste en glorierijkste, der geschapen wezens. De bemiddeling van Christus is derhalve bij hen geenc boetedoening, maai eene tussehenkoinst. Tegen deze theorie is, het is duidelijk, hetzelfde in te brengen als tegen de Sociniaansche, namelijk, dat zij geene voldoende rekenschap geeft \\ au het lijden van eeu onschuldig persoon. Waarom leed Jezus Christus, hoewel volgens beide thcorién vrij van alle schuld, hetzij persoonlijke of te last gelegde, zulk lijden als wij weten, dat hij door de Goddelijke bepaling onderging. Dit is eene vraag, die het onvoldoende van het Soci- niaanschc en liet middenstelselaantoont. De waarheid |
|||||||||
|
BOETEDOENING (STRIJD OVEK DE). 389
|
|||||||
|
is, dat ouder allo volkeren en in all<••■■. uwen het denk-
beeld vau boetedoeninggelieerselit heeft, gelijk duidc- lijk isuitdegrooteinate, waarin offers aangeboden zijn, inethctbepaaldedoeloinhetGoddelijkc~YV< zen gunstig te stemmen; en deze offers bestonden niet alleen uit redelooze diereu, maar in vele gevallen uit menschen. Eu welk beginsel is onvergankelijker op elke bladzijde vau liet Oude Testam \'nt geplant, dan dat erzondi r bloedstorting gecne vergeving van zonden i>\'r Boveu- dien verklaar! de Schrift in de duidelijkste taal, dat de dood van Christus i ene boetedoening voor zonden geweest is. Dit wordt verklaard 1112! woorden, die onmogelijk verke rd begrepen of opgevat kunnen worden, in Eph. V. -.\': „En wandelt in de \' gclijkerwijs ook Christus ons liefgehad heef;, en zich zelveu voor ms heeft overgegcvi u I cene offerande en een slagtoffer Gode, tot ecu welriekcnden reuk;" in 1. Joh. !1 : :.\': „Eu [lij is ee c verzoening voor onze zouden; en niet alleen voor de ouz n, maar ook voor de zonden der geheclc wereld;" Itom. V : 10: „Want indien wij, vijanden zijude, met God verzoend zijn door den dood Zijns Zoons, veel meer zullen wij, verzoend zijnde, behouden worden door Zijn leven;" Opeub. V: \'J: „Want Gij zijt geslagt, en hebt ons Gode gekocht met Uw bloed uit alle geslacht, en iaal, en volk, en natie." Deze duidelijke verklaringen kan zelfs de Sociniaan niet ontkennen, en hij wordt tot hel zonderlinge hulpmiddel gedreven van te beweren, dat Christus slechts een zinnebeeldig priester was, en dat Zijne offeraude eeue zinnebeeldige offerande was, en bij gevolg moet Zijne verlossing, die Hij voor Zijn volk gekocht heeft, slechts eeue zinnebeeldige verlos- siug zijn, dal is, volstrekt gcenc verlossing. De Swcdenborgiaiicnzijuvan gevoelen, dat Christus
Zijn lijden onderging 0111 der wille van Hem zelveu, cu niet om onzent wille; zij weigeren derhalve de leer der toerekening vau Zijue regtvaardigheid aan te ne- men. De nieuwere Uuiversalisten beweren, dat boe- ledoeniug alleen verzoening aanduidt, en dat Christus alleen stierf om liet mensehdom vau de onverauder- lijkheid van Gods algeiucene reddende liefde te overtuigen. De kwestie over het onderwerp der boetedoening,
die meer dan eenige andere onder de godgeleerden aanleiding tot strijd gegeven heeft, betreft de uitgc- breidheid harer kracht, of zij zich uitstrekte over alle menschen, of zich alleen bepaalde tot die, welke door den Vader aan Christus gegeven waren. Do Pelagia- neu en Arminianeu beweren het eerste, terwijl de Calvinisten even streng hel laatste volhouden. In de\' |
|||||||
|
latere tijden is er \\i,<^ eeue partij ontstaan, die niet
allecu bew.ert, dat Chris! us vooralle 1 ifuscheu stierf, maar da! ook ten gevolge van Zijn do< ! aan alle men- I scheu vergiffenis geschonken is. Het natuurlijk gevolg
vau zulk eeue leer is, dat, als alle menschen vergiffe- nis erlangd hebben, zij ook alleu gered moeien zijn; maar om te voorkomen, dat zulk eeue gevolgtrekking gemaakt worde, wordt beweerd, dat ui .namis vergif- fenis hem iets baten zal, zoo hij uii! gelooft, dat hij I .crgiü\'enis erlangd heeft. Zulk een g loof kan, vol-
geus deze theorie, niet uitblijven aa eiken mensch ie behooren, aangezien de gevolgtrc kiug noodzake- iijk ontstaat, dat elk individueel 111 usch vergiffenis ontvangen heeft, omdat hij een measch is. Om deze j olijkbare nioeijclijkheid weg te nemen wordt beweerd,
; dat wij het voordeel der vergiffenis niet zulleugeuie-
1, zoo wij niet, hoven ons geloof, geheiligd worden I ior ons ge oof. Volgens deze redenering hangt der- halve onze eiudelijkc zaligmaking van onze eigene heiligheid af, en niet uitsluitend vau de boetedoening onzes 1 loeren Jezus Christus. De Arniiniaansehe beschouwing \\ a\'n de uitgebreid-
in id dei\' b letedoeuing verschilt eenigzitis vau de zoo even verklaarde theorie. Zij leert,o ndei twijfel, dat Christus voor allen stierf, maar als grond hiervoor wordt aangegeven, dat er ten gevolge van den dood vau (\'lirisius cene wet van genade ingesteld is, waar- onderalleinenschcngcplaatsi zijn; een nieuw verbond i i met hen gesloten, dat hi t eeuwige leven belooft op eeue opregte in plaats van cene volmaakte gehoor- zaamheid, en zooveel bijstand word! hun verleend, als hen in staat sieileu zal om, zoo die bijstand be- hoorlijk benuttigd wordt, hunne zaligheid uit te werken. Deze theorie is in al hare deelen bepaalde- lij k in strijd met het Woord Gods. Van het begin tot het einde is zij eeue mcnschelijkc vinding, om een geliefkoosd denkbeeld te schragen. De wet, waar- ouder de menschen verondersteld worden geplaatst ie zijn ten gevolge van den dood van Christin;, is er cene, die opregte hoewel onvolmaakte gehoorzaain- heid in de plaats stelt van v ilmaaktc, en dus het ongerijmde beginsel ondersteunt, da! het Goddelijke Wezen kan afwijken van de naauv.gezetheid en zuiverheid van Zijne heilige wet, eii derhalve de esscntieelc heiligheid van Zijue natuur kan vcrluo- ehenen. Geen verbond, dat zulk een verkeerd beginsel in zich sluit, is in den bijbel te vinden. "Wat de beperkte uitgestrektheid der boetedoening
aangaat, op dit punt is de taal vau het Nieuwe Tcsta- oicnt duidelijk. On/c lieer zelf zegt (Joh. X : 15): |
|||||||
|
3;) o
|
B0ETPRIESTER8 — BOGS.
|
||||||||
|
„Tk stel mijn leven voor de schapen"; en verklarende
wie Zijne schapen zijn, zegt Hij: „Mijne schapen lioorcn mijne stem, en ik ken dezelve, eu zij volgen mij; en ik geef hun het eeuwige leven; eu zij zullen niet verloren gaan in der eeuwigheid, en niemand zal dezelve uit mijne hand rukken." Uit cene vergelijking van deze gedeelten blijkt duidelijk, dat Christusalleen voor Zijn volk sliert\', dat Hij Zijne schapen noemt, eu voor hetwelk bijzondere voorregtcu weggelegd zijn. Door allen wordt echter erkend, dat er gedeelten zijn iu het Nieuwe Testament, die op het eerste gezigt den indruk schijnen te geven, dat Christus voor allen stierf. Zoo lezen wij in Joh. I : 29: „Zie, het Lam (iods, dat de zonde der wereld wegneemt!" en in 1. Joh. II : 2 : wordt van Jezus gezegd, dat „Hij is cene verzoening voor onze zonden; en niet alleen voor de onzen, maar ook voor de zenden der gehcele wereld." Men moet echter het woord „wereld" in deze en andere plaatsen niet opvatten als te beteeke- ncn „alle menschen", maar de volkeren in het alge- meen, als onderscheiden van de Joden. Iu 2. Cor. V : 15 vinden wij ook de schijnbaar onbeperkte verklaring: „En Ilij is voor allen gestorven", doch onmiddellijk daarop volgt de beperking door de woor- den: „Opdat degenen, die leven, niet meer zich zei ven zouden leven, maar dien, die voor hen gestorven en opgewekt is;" hetgeen aantoont, dat door het woord ..allen" in het eerste zindeel niet alle menschen wordt bedoeld, maar allen, die door Christus leven. Op dezelfde wijze moeten al die uitdrukkingen, die iu den bijbel schijnbaar onbeperkt en algemeen zijn, zorgvuldig beschouwd worden in verband met andere gedeelten, die over hetzelfde onderwerp handelen, en moet men altijd den welbekenden en aangenomen regel van uitlegging in het oog houden, datdealge- mecne opgave verklaard moet worden door de bc- paalde, en niet de bepaalde door de algemcenc. Maar de vraag doet zich nog steeds voor: Kan
men in geenenzin met waarheid zeggen, dat Christus voor allen stierf? of met andere woorden: Heeft de gehcele wereld geen voordeel geplukt van het lijden en den dood des Ileeren Jezus? Tot antwoord op deze vraag merken wij aan, dat er «lyemeene zoowel als bijzondere voordeelen zijn van den dood van Christus. De ulyemeene voordeelen zijn de instelling eeucr wet van langmoedig geduld en verdraagzaamheid voor ecue goddelooze wereld, eu de invoering van een stelsel van middelen en inzettingen te gelijk niet de gewone werkingen uan den Geest. Deze belmoren zonder uitzondering aan alle inensehen, en het bezit |
|||||||||
|
er van plaatst de wereld oiid?r de zwaarste verant-
woordelijkheid. De bijzondere vruchten van den dood van Christus evenwel zijn alleen van een bepaaldelijk reddenden aard, eu behooren aan Zijn eigen geloovig volk. Zij zijn Zijne sehapen, en aan hen alleen geeft Ilij het eeuwige leven. De vcrwaarloozing van dit onderscheid tussehen de nlt/euieeHc en de bijzondere voordeelen van deu dood van Christus, heeft bij som- mige godgeleerden aanleiding gegeven tot verwarde inzigtcn in de leer der boetedoening. BOETPRIESTERS, priesters die in vele kerken
aangesteld werden, toen de afzonderlijke zoudeubclij- deuis ingesteld werd, ten einde die belijdenis aan te hooren en boete op te leggen. Het ambt van boet- priester ontstond, gelijk wij van Socrates, den kerkge- schiedschrijvcr, vernemen, in den tijd der vervolging onder Dccius, en bestond in de kerk tot aan de regering van keizer Thcodosius, toen het door Nectarius, bisschop van Constant! nopel, afgeschaft werd. Sozo- menes zegt, dat de pligten der boetpriesters gedeel- lelijk waren om ben, die in het openbaar boete moesten doen, aangaande de beste wijze om die te vervullen voor te lichten, en gedeeltelijk om afzon- derlijke boetedoeningen op te leggen aan hen, die j niet aan ecue openbare straf onderworpen waren.
| Het voorbeeld van Nectarius, die het ambt afschafte,
werd door bijna alle bisschoppen van het Oosten gevolgd; het bleef echter in de Westersche kerken, en voornamelijk te Rome, bestaan, ten einde de men- "clien voor te bereiden voor de openbare kerkboctc. De boetpriesters echter, die nu gebezigd worden, . ontstonden in de twaalfde eeuw, en het Latcraansche
| concilie van 1215 bepaalde, dat elke bisschop een
boetpriester moest hebben. BOGS, geliefkoosde heiligen bij de Russen. Eeuc
afbeelding van een beschermheilige, opkoper, wordt door de Russen in den zak gedragen of in ecue kleine kapel in het huis opgehangen. Dit gebruik doet ons natuurlijk denken aan de Laren en Penaten der oude Romeinen. De huisbog is gewoonlijk op houtgeschil- derd, en iu de huizen van menschen van rijkdom en aanzien is hij omringd van diamanten of cdclstcenen, en worden er waskaarsen voor gebrand. Chantreau vermeldt, dat hij op zijne reizen in Rusland ecu ka- binet van bogs in het bezit van een lid van den senaat heeft gezien, dat meer dan een millioen waard was. Onder de Russen hebben menschen van allerlei ran- gen hunne bogs, die zij iu de grootste vereering hou- den. De incest populaire van deze beschermheiligen zijn de II. Nioolaas, de II. Johannes de Dooper, de |
|||||||||
|
BOGAKDIJNKN — BOGOM1LEN of BONGOMILKN. 301
|
|||||||
|
hemel en eeue nieuwe aarde, en daarmede van eene
J nieuwe en Van den hoogsten God onafhankelijke schepping; want uog had de Vader hem zijne Godde- lijke gedaante niet ontnomen, nog had hij het „AT\'en zijne scheppingskracht niet verloren. Tot volvoering i van dat plan daalde hij met zijne dcelgenooteu aan den afval in den bajert neder. Door hunne medewer- kiug schiep hij den mensch, eu gaf hem een ligchaam, dat uit de aarde geformeerd was; maar toen hij dien mensch met een deel van zijn geest wilde bezielen, schoot zijne magt te kort. lu die verlegenheid wendde hij zich tot den hoogsten God, en bad Hem zich over zijn maaksel te ontfermen, terwijl hij zich verbond om het bezit, vau den mensch met Hem te deelen, en beloofde, dat door het geslacht, hetwelk uit dezen zou voortkomen, de plaatsen van de afgevallen Engelen in den hemel weder bezet zouden worden. Daardoor liet de hoogste God zich overhalen , om zich over j het maaksel van Satanaél te ontfermen. Hij deelde ! daaraan iets mede van Zijnen geest, eu aldus werd de mensch tot ecu levend wezen. Maar toen nu Adam eu Eva, die te gelijk geschapen waren, in glans en heer- lijkheid straalden door het Goddelijke leven, dal hun geschonken was, werd Satauaël van afgunst en nijd vervuld, en besloot hij de bestemming van den mensch, om de ledig gelaten plaatsen dier hoogere geesten in te nemen, weder te verijdelen. Hij verleidde Eva en vermengde zich met haar, ten einde eene nakomeling- schap te verwekken, die de nakomelingschap van Adam zou overweldigen en in het verderf storten. De vrucht van die vermenging was Kaïn, de vertegen- woordiger van het kwade beginsel, gelijk Abel, door Adam bij Eva verwekt, de vertegenwoordiger van het goede was. Satanaél heerschte nu in de wereld, door hem gc-
sehapen, eii wist hel grootste gedeelte der niensclieii te verleiden, zoodal maar weinige hunne bestemming bereikten. Aan de .loden openbaarde hij zich als den hoogsten God. Hij gebruikte Aiozes tot zijn werktuig, gaf bent de wel, waarvan de Apostel Paulus getuigt, dat zij eene oorzaak der zonde geworden is, eu ver- leende hem hel vermogen om wonderen te doen. Vele duizenden werden op die wijze door zijne dwingelandij I inliet verderf gestort. Maar eindelijk ontfermde de goede God zich over de hoogere, van Hem af komslige en aan Hem verwante natuur des incnschen, die door de arglisligheid vau Satauaël van hare bestemming was vervreemd. Hij besloot de menschen van de heerschappij van Satauaël te verlossen en dezen zijne magt te ontnemen. In het jaar 5500 na de schepping |
|||||||
|
H. Sergius eu de H. Alcxauder Xewski. I» de huizen
der armen wordt de bog somtijds in een klein en don- ker vertrek bewaard; zoodra echter een Rus een huis binnentreedt, en niet dadelijk den bog ziet, vraagt hij, waar deze is, eu alvorens een der bewoners te groeten, nadert hij den bog, en maakt daarvoor driemaal het teeken des kruises, terwijl bij zegt: „Heer, wees mij genadig/\' Wanneer de kostbare reliquié\' versleten is, wordt zij zorgvuldig op een kerkhof of in een tuin begraven. Somtijds wordt zij in eene snel vlietende rivier geworpen, opdat de stroom haar moge mede- slepen. BOGARDIJNEN. Zie Fkanciscankn.
BOGOMILEN of Bongomilek (Slav. Bog, God;
nrilci, erbarm u), eene Chriften-scctc der twaalfde eeuw, welke in het Grieksehe rijk, voornamelijk in den omtrek van Philippopolis, ontstond. Alen heeft beu somtijds beschouwd als in leer verwant aan de oudere Gnostieken, maar zij spreken niet \\audc .Konen, noch van een oorspronkelijk kwaad beginsel. Zij wcr- deu somtijds Phundaïeten genoemd, naar den phtwda of gordel, dien zij gewoon waren Ie dragen. Hun stel- sel van meeningen betrof voornamelijk de hoogere orde van geesten, aan het hoofd waarvan zij Satanaél plaatsten, wiens naam eenigzins gelijkt op dien van Sainniacl, den engel des doods bij de Rabbijnsche Joden. Volgens Euthymius stelden zij het Goddelijke Wezen voor ouder de gedaante van een oud man, en namen zij waarschijnlijk die gedaante aan om de uitdrukking van den profeet Daniël: „De Oude van dagen.7\' Wij kunnen de meeningen der Bogomileu niet duidelijker beschrijven, dan door de heldere uil- eenzetting van Neander over te nemen. „Tn Satanaél zagen zij den eerstgeboren Zoou van den hoogst e n God, die ter regterhand vau God zat, met Goddelijke magt was toegerust, en na Hem de tweede plaats bekleedde. Aan ieder der hoogere Geesten, leerden zij, had God een afzonderlijk bestuur opgedragen, maai Satauaël, als zijn algemeenen stadhouder, boven die allen gesteld, Daardoor liet deze zich tot hoogmoc- dige zelfverheffing vervoeren. Bedwelmd door bet gevoel vau zijne magt en waardigheid, wilde hij zich vau den hoogsten God onaf hankelijk maken, en zoehl hij niet alleen een eigen rijk voor zich te stichten, maar te gelijk de engelen, aan wie de hoogste God liet bestuur over de verschillende doelen der wereld-had toevertrouwd, tot afval te verleiden. Nadat hij daarin bij sommige hunner geslaagd was, riep hij dieafgeval- lcu engelen bijeen, en noodigde hcu uit zich met hem te vereenigen lot het voortbrengen van een nieuwen |
|||||||
|
BOGOMILEN of
|
DOXGOMILEN.
|
||||||||||
|
392
|
|||||||||||
|
worden, onderging vooraf eene geregelde voorberei-
diug, welke uit het belijden van zouden, vasten en bidden bestond. Daarop werd hij in de vergadering gebragt, waar de voorzitter het Evangelie van Johan- ues op zijn hoofd legde, de Heilige Geest over hem werd ingeroepci., en het Gebed des Heercu werd op- gezegd. Dan uiocsl hij ecu leven van beproeving leiden, in dv\\{ loop waarvan hij de strengste onthou- diug in aehl nam, en als hij getrouwelijk zijn proeftijd ■ i i irloopeii had, werd hij wederom inde vergadering geleid, mei het gelaat naar het oosten geplaatst, en hei Kvangciie van Johauues werd wederom op zijn gelegd. ))c geheele vergadering, niauucu en vrouwen, raakte ziju hoofd met de handen aan, en zong gezamenlijk een lied van dankzegging aan God, dewijl de man zien waardig geloond had als lid der gemeente toegelaten t,: kunnen worden. Gelijk de Bogomilen weigerden eene uiterlijke
viering van den doop aan te nemen, zoo schijnen zij zich ook evenzeer legen eene uiterlijke viering van hel avondmaal verzit Ie hebben. Zij streden legen de v i r< i ring van <i. Ma; gd Maria, legeu dit i au heiligen en beelden, en weigerden ook cenige hulde aan eencru- cili\\ ie bewijzen. I\'juthv mius zegt, dat zij de historische hoeken van iiei Uude Testament verwierpen, doeh de Psalmen en de l\'rofeteu cu alle geschriften van het Nieuwe Testament aannamen. Zij schijnen aan het i\'ivaugolio van Joliannes eene bijzondere waarde en h. langrijkheid gehecht te hebben. De beerschende kerk beschouwden zij als eene afvallige kerk,diedoor Satauaël werd bestuurd, terwijl zij zich zelve voor- steld< u als de ware volgelingen van Christus. De Bogomilen waren uaauwelijks ontstaan(1 l lf>),
of hunne leerstellingen werden zelfs door personen van de hoogste klassen der maatschappij aangenomen. Di- (irieksehe keizer .Vlexius Commenus, hoorende hoe snel de seule zich uitbreidde, besloot stappen te doen, ten einde de ware. leiders dei\'beweging te weten te komen. Te dien einde liet hij vele leden der gemeente geva\'jgen nemen en pijnigen, eu door dit wreede middel vernam hij. (ie ecu oude monnik, Basilius genaamd, aan hel hoi fd der partij stond. De keizer uoodigde nu dezen leider der Bogomilen tol eene afzonderlijke bijeenkomst in zijn poleis mi, onder voorwendsel dat hij de beginselen der secte weusclde u vcrncmi u, mei lol doel om zich bij haar aan Ie sluiten. De oude man, hoewel aanvankelijk achterdochtig, stemde eindelijk i;i het verzoek toe. Hij trok naarde keizerlijke woning, en terwijl hij de beginselen der verecniging, wier hoofd hij was, ont- |
|||||||||||
|
der wereld liet Hij een geest van zich uilvloeijcn, die
de Zoon van God, de Logos, de aartsengel Michaël, die boven alle engelen verlieven is, de geest des raads I en der sterkte werd genoemd, en de roeping ontving oui hel rijk van Satauaël te verniel igeu en de plaats van dezen !.■ vervullen. Dien Zoon deed lij in een ictheriseh ligchaam, dal slechts in schijn naar hei aardsche gel.\'ek, op aarde nederdalen, en Maria werd | daarbij alleen als doorgaugspu.nl gebruikt. Zij vond i het Goddelijke kind opliet onverwachts in windselen gewikkeld ie eene spelonk. Al het zinnelijke was hier natuurlijk niets (hm schijnvertoouing. Satauaël, die Jezus voor ni-ts dan nienseli hield, en zijn rijk onder de Joden, die hij tol afval had verleid, dom- Hem in gevaar /.i-- gebragt, bereidde Hem den dood. Maar ! Jezus, die aan geen ligchamelijk lijden onderworpen kon worden, misleidde hem. Hij, die voor dood ge- : houden werd, loewel llij boven alle lijden verheven was, kwam oj (\\f\\\\ derden dag weder in volle levens- kracht lenig, e.i vertoondezieh, nadat llij het aardsche schijnligchaain had afgelegd, aan Salauaël in zijne ware heiuclsche gedaante. Deze nioesl toen zijncover- magt erkennen, werd doof Hem van zijne Goddelijke magl beroofd, en bleef, nadat hij den naam ../.\'" moeten afleggen, alleen Satan. Christus werd daarna ter reglcrhaud Gods verheven, om de tweede na Hem te zijn, en de plaats van den vernederden Satauaël te vervullen. N; ai uu Christus de aarde heeft verlaten en (en hemel i.< opgeklointnen, heeft God eene tweede niagt, dcnHeiligeu Geest, van Zich laten uitgaan, en deze vervan t nu, door zijnen invloed op iedere zie! in het bijzonder en de gemeente der geloovigen in hei algemeen, de plaats van den ten heniel gevaren Chris- tus. ■— Het was gewis niet zonder beteekenis, dat de Bogomilen den Heiligen (Jeesl afbeeldden iudege- daante van ecu baardeloozen jongeling, maar aldus stelden zij hem ongetwijfeld voor als een zinnebeeld van zijne alle verjongende kracht. Als hel laalslc doel van alles, namen zij aan, dat God, nadat (\'lirisl us en èe Heilige (Jeesl hou geheelc werk zullen volbragl hebbeu, en alle gevolgen van den eersten afval weg- genomen, en de verloste zielen tol hunne bestemming zullen gekomen zijn, alsdan die beide van Item uitgc- vloeidc niagteu weder in zich terugtrekken, en alles weder lot de oorspronkelijke eenheid brengen /ai." De Hogomilen verwierpen den waterdoop, daar zij
meenden, dat de eenigc Christelijke doop eeudoop met den Geesl was, die slechts door aanroeping van den Heiligen (leest en hel opleggende!\'handen inedcge- dceld kon worden, llij, die op deze wijze gedoopt zou |
|||||||||||
|
393
|
||||||||||||
|
BOK.TE-YEREEIUNG — r.< )XZEX.
|
||||||||||||
|
geen voorbeeld van een dusdanig gebruik hebben
kunnen aanhalen. Dr. Cudworth zegt echter, dal in een ouden Caraïetischcncomincntairopdcn Pcntateii- chus vermeld wordt, dat het een gebruik was van de .inde Heidenen, als zij al hunne vruchten ingezameld haddeu, om een hokje te nemen en hel te koken iu de melk zijner moeder, eu met die nieik op (ene magische wijze hunne boonieu, velden, tuinen eu boomgaarden te bespreugen, in do gedachte dat zij door dit middel vruchtbaar zouden worden, en het volgende jaarover- vloedigcr vruchten zouden opleveren. Horatiusschijnt op eene gewoonte van dezen aard te zinspelen. Abar- b.niel spreekt ook van een dergelijk gebruik, dat zelfs in zijn tijd in cenige gedeelten van Spanje bestond. Spencer vermeldt eene dergelijke plegtighcid als in gebruik ouder de Sabijnen. Bloedige otters van hanen en bokjes worden gewoonlijk aan den Hiudocscheu God lisclmoe geofferd. •BONOSIË11S, eene Christen-seote der vierde eeuw,
aan wier hoofd Bouosns, een bisschop waarschijnlijk van Sardica in lliyrie, stond. Zij werden beschuldigd van te beweren, dat Maria, de moeder onzes Hecrcn, niet altijd cenc maagd bleef, maar na de geboorte van Jezus verscheidene andere kinderen ter wereld bragt. liet is echter zeer twijfelachtig, of Bonosus en zijne volgelingen beweerden, wat hun somtijds te laste ge- legd is, dat Christus niets anders dan ecu inensch, en slechts door aanneming de Zoon van God was. Toch waren er in de vijfde eu de zesde eeuw ketters in Frankrijk en Spanje, die den naam van Bonosicrs droegen, en de leer der Drieëcuheid en der Godheid van Christus verwierpen. Paus Gregorius zegt, dat de kerk hun doop niet aannam, dewijl zij niet doopten in den naam der drie Personen. Het concilie van Arles, in 452 gehouden, beval echter in zijn zeventienden canon, dat de Bonosicrs in de kerk zouden worden opgenomen door de heilige zalving, de oplegging der handen en eene belijdenis des gcloofs, daar het zeker was, dat zij in iivn naam der Drieëcuheid doopten. De Bonosicrs zijn somtijds verward met de Pjiotinia- nkx (zie ald.). BONZEN, priesters iu China, Tartarije enThibet.
Vroeger was een groot aantal dezer priesters aan elke pagode verbonden, eu hoewel zij iu kloosters vroon- den, hingen zij voor hun beslaan geheel en al van de openbare liefdadigheid af. De laatste reizigers berig- teu ons echter, dat de matige voorraad, dien zij door bedelen verzamelen, volstrekt niet voor hun onderhoud voldoende is. en daarom zijn zij verpligl om eenig handwerk uit te oefenen. De meeste bonzen doen als |
||||||||||||
|
vouwde, toekende iemand, die door deu keizer achter
eene gordijn was geplaatst, het gebcclc gesprek op. Toen er voldoende inlichtingen verkregen waren, om de veroordeeling van den i.iets kwaads vermoedenden monnikzekertcdoen zijn, werd de gordiju opgetrokken, en daar si uid voor lieni cenc schaar van geestelijken, die gereed waren 0111 een vonnis uil te spreken, dut waarschijnlijk liet bestaan der aaustootelijkc sectczou doen ophouden. Basilius weid dadelijk naar de gevan- gcuis geleid, en vele Bogomilcn werden gevangen genomen, alsook ccuigeu, die niet de secte ingeeu ver- band stonden. Om de onschuldigen van de schuldigen te scheiden, verzon de keizer hel volgende plan. Hij liet al degenen, die gegrepen waren, epecue openbare i plaats voor eene grootc vergadering verschijnen, in
hel inidden waarvan hij zich op een verheven troon nederzette. Twee groote vuren werden er ontstoken, en aan de zijde van het eene werd een kruis geplaatst, maar niet aan de zijde van hei andere. De keizer ver- klaarde uu, dal allen ter dood gebragt moesten worden, en dat zij, die als geloovigen weusehten te sterven, hunne hulde aan het kruis moesten bewijzen. Zij, die dit hevel gehoorzaamden, werden met ei ne eenvoudige wnuauiug weggezonden, terwijl zij, die weigerden aan liet kruis hulde te doen, tot cenc levenslange gevan- geuschap veroordeeld werden. Alleen Basilius kwam in 111 \'.l op den brandstapel om. De dood huushoofds verhinderde uiel, dat de Uogoinilenhunnemeeningeu ijverig voortplantten; zij verspreidden zich snel over liet gehcelc Griekschc rijk. De geschriften van een vereerden monnik, CoiistantiusChrysoinalos genaamd, bragten niet weinig tot, de verbreiding dezer leerstel- lingen bij. Echter .sprak eerst na zijn dood eene synode, in 1110 te Coustautinopel gehouden, de ver- oordeeling over hem en zijne volgelingen uit. Ju 11 !.\'5 werden twee Cappadociscbe bisschoppen, Cle- ineus en Leontius, als I! igoinilen ihiur eene synode te Coustautiuopel afgezet, eu omstreeks dien tijd eu om die zelfde reden werd Niplion, een monnik, tot gevangenschap veroordeeld. In hunne leer eu hunne tegenkanting legen de heerschende kerk geleken de Bogomilen veel op de Cathari en de Paulicianen. BOKJE-YEltEERING. In Exod. XXIII: 19 en
XXX.LV : 20, en in Dcut. XIV : 21 vinden wij het volgende gebod: ,,(!ij zult liet lijkje niet koken in de melk zijner moeder." Men heeti verondersteld, dat dit voorschrift ten doel had, om de Hebreen te;;en ecu afgodisch of bijgeloovig gebruik van de omliggende. Ilcideuscuc vollen te behoeden. Mei deze uitlegging \'\' stemmen cenige Joodschc verklaarders in, hoewel zij
|
||||||||||||
|
5ü
|
||||||||||||
|
304
|
|||||||||
|
BONZEN.
|
|||||||||
|
schoolmeesters dienst, en zij, die niet in staat zijn om
onderwijs te geven, zwerven rond en bedelen van deur tot deur. Huc berigfc ons in zijn L\'Empirc chinois, dat zij dagelijks in aantal afnemen. De wijze, waarop zij hunne gelederen aanvullen, is zonderling. De bonze, die aan eene pagode verbonden is, koopt voor eene kleine som ecu der kinderen van arme ouders. Hij scheert het hoofd van den knaap, en stelt hein aan \' als zijn leerling, of liever als zijn bediende. Het arme ■ kind bedient zijn meester bij alle gelegenheden, en wordt eindelijk gewoon aan liet leven van een bonze. I Mei der rijd volgt hij zijn meester op, en zoo wordt ! liet geslacht der bonzen voortgeplant. Vroeger oefcu- deu deze priesters een nmgtigen invloed uit over het volk, maar dit is nu niet meer liet geval, daar hun gezag en hunne belangrijkheid geheel en al hebbeu opgehouden. Een groot klooster, waarin de bonzen woonden, was
gewoonlijka:me!kep;ig).|ev.Tb):i.len. Deze kloosters, eens zoo beroemd, z ju uu b jna gcnccl vcriaten. Huc geeft liet verhaal van een bezoek, dat hij aan ecue der beroemdste dczcrpricsterlijke woningen, die welke op het eiland Fou-tou gelegen is, bragt. .Meer dan vijftig kloosters, zegt hij, zijn over de zijden der bergen en in de valleijeu van dit sehoone eu schilderachtige eiland verspreid. Die grootc kloosters, die eens vol waren met bonzen, zijn echter nu, zooals deze reiziger ons berigt, bijna geheel overgelaten aan heirlegcrs van ratten en aan grootc spinnen, die rustii: hunne webben in de verlaten cellen weven. Over elk der kloosters is een voogd aangesteld, die echter eerder een administrateur van tijdelijke goederen is dan ecu heerseher, aan wien al de andere bonzen, die daar wonen, vcrpligl zijn gehoorzaamheid tebetoonen. Zij zijn gewoonlijk niet alleen door de tonsuur, maar ook door een rozekraus, dien zij om den hals dragen, en die uit honderd koralen beslaat, van de leeken onder- scheiden; bovendien is aan het einde van hunnen stal\' een houten vogel. Hoewel zij zelve zeer arm zijn, zegt men toch, dat zij gewoonlijk liefdadig jegens andereu zijn. Zij verzamelen het volk voor de eeredieust door het klingelen van bijzondere schellen, en dikwijls ook door het blazen op trompetten. Als iemand een bonze worden wil, behoeft hij slechts zijn hoofd kaal te scheren, en een gewaad met lange eu wijde mouwen aan te trekken, en als bij van zijn ambt afstand wil doen, behoeft hij slechts van kleederen te veranderen en zijn haar te laten grocijen. In China worden ook, vooral in de zuidelijke pro-
Vinciëu, vele kloosters voor vrouwelijke bonzen gc- |
|||||||||
|
vonden. De kleederdragtdezerbouzen verschilt weinig
van die der mannelijke; haar hoofd is geheel kaal geschoren. Zij zijn niet tot hare kloosters beperkt, maar wandelen dikwijls op de openbare wegen. BOOM-VEH KERING. Weinige soorten van ver-
eering zijn meer algemeen geweest dan de vereering van booinen. Zij, die. bekend zijn niet de tabelleer der Grieken en Romeinen, weten, dat nagenoeg elke godheid een bijzonderen boom had, dien hij bijzonder beschermde, en dat nagenoeg elke boom aan een bijzondcren god gewijd was. Zoo was de eik aan Jupiter, de laurier aan Apollo opgedragen. De oude bewoners van Kanaan schijnen een hoogen eerbied gehad te hebben voor de heilige büsschen, waarin zij gewoon waren hunne eeredieust te verrigten, daar- om kregen de Israëlieten van Jehovah bevel om ze te vernietigen. Vele uitdrukkingen uit de Schriften kunnen aangevoerd worden ointe bewijzen, dat deze bosschen ecu strik waren voor het door Uod verkozen v dk. D.\' bewoners van Syrië, Samos, Athene, Dodona, Arcadie, Gjrmauië en andere plaatsen hadden hunne altaren in de bosschcu, en de reusachtige palmboom op het eiland DjIos was, zooals geloofd werd, het geliefkoosde voortbrengsel van de godin Latona. Onder de oude Scaudiiiaviërs werd een tempel soin- tijds Huff, ecu baschje. genoemd. Men zegt, dat er onder de uoorderlijke Eiuucn nog heilige booinen bestaan. Booinen werden ook door de oude Hessen en Friezen vereerd. Een zeer grootc eik, de eik van Thor gcheeten, werd op bevel van Bouifacius, den apostel der Duilsehers, omvergchonwen. Bij de oude Pruissen was de grond, waarop de eik en de lindeboom stonden, heilige grond. Onder den eik verrigtteu de oude Druïden hunne heiligste plegtighedcn; zij aan- baden het < )pncrwezen, dat zij iËsUSt zie ald.) noemden, onder de gedaante van zulk een boom. De eik was ook aan Baiil, den voornaamsten god van de oude (lostersche natiën, gewijd. I >it bijgeloof strekte zich van het Oosten naar het Westen uit, daar de eik op alle plaatsen als een heilige boom werd aangemerkt, meer voornamelijk nog onder de Galliërs, van wie Maximus Tyrius zegt, dat zij Jupiter aanbaden onder een grooten eik en zonder cenig standbeeld. Als een voorbeeld van ;ic vereering, waarin bonnen somtijds gehouden zijn, wijzen wij op de voorname plaats, die de Ygcdrasil (zie ald.) of\'heilige csch in de Scan- dinavischc mythologie inneemt. In de Boeddhistische godsdienst wordt de Bo-Koou (zie ald.) vereerd als de boom, waaronder Gótama Boeddha het hoogste Boeddhaschap ontving. Gelijk de bo-boom aan Gótama |
|||||||||
|
BOR —BORSTLAP.
|
|||||||||
|
3Ü5
|
|||||||||
|
zoo was ook de banaanboom aan zijn voorganger
gewijd. De Parsen in Ilindostau aanbidden ook, onder tallooze andere voorwerpen, boonieu, boom- stammen, liooge takken en vruchten. BOR, de vader der drie Scandinavische goden,
üdiu, Vili en Ve. Zijne vrouw was ceuc Jotcn of reuzin, wier naam was Besla, de dochter van fiölthoru. Volgens de oude Scandiuavicrs waren de scheppers vau bet eerste paar meuschen allen zonen van Por; de oudste, Odiu, gaf den man en de vrouw het leven en cene ziel; de tweede, Vili, beweging en kennis; de derde, Ve, spraak, schoonheid, gezigt en gehoor, en bovendien kleedercn. J)e wijze van ile schepping der menscheu was, volgens dit stelsel, zeer bijzonder. Eens toen de zonen van Bör, of de goden, aan liet strand cene wandeling deden, vonden zij twee stukken hout oj) het water drijven, die zij opnamen om daaruit een man en cene vrouw te maken. BORÜJ of, met liet lidwoord er voor, Alisokdj, de
mythische wercldbcrg der oude Perzen. Uit dezen berg, in Pcrzië gelegen, nam alle wereldseh bestaan zijn oorsprong, en sprongen de sterren in hare loop- banen. Kosmononiisch beschouwd is bij het zinue- becld der schepping, en maakt hij de verbinding uit tusschen deze en het Oneindige Opperwezen. De Perzen geloofden, dat de Bordj het middelpunt der wereld en de berg der bergen was; dat hij veel hooger was dan de hoogste gedeelten der aarde; en dat hij, boven de wolkeu uitstekende, den fijnen ether des hemels bereikte. Van den Bordj zijn profeten en wetgevers nedergedaald, die aan de meuschen de strn- len van een zuiverder licht mededeelden, en hun de hoop op cene betere toekomst openden. Om kort te gaan, hij was bet bevruchtende zaad en bet magtige middelpunt vau de godsdienstige lecrstelliugen en liturgische plegtigbeden der oude Perzen. BORKAS, de noordewiud, die, zooals de oude
Grieken geloofden, in een hol van den berg Ilicmus in Thraeië woonde. In den Perzischen oorlog gcvoel- dcu de Athencrs hunne verpligtiugen aan Borcas, omdat hij de schepen des vijauds vernielde. Zij stelden derhalve een feest te zijner ecre in, dat den uaarn kreeg van Boreasmus. Ook de inwoners van Mcgalo- polis vierden jaarlijks ter eere vau Boreas feest, om den bijstand te gedenken, dien zij in hunne oorlogen met de Spartanen van hem ontvingen. BOREELISTEN, ceuc secte in Nederland tegen
het midden der zeventiende eeuw ontstaan. De Bor- relistcn waren leerlingen van Adam Boreel, een llol- laudschc predikant, die in het Latijn, Griekscb en |
|||||||||
|
Bebreeuwsch zeer ervaren was. Zijn broeder was
Ilollandsch afgezant aan liet hof van Lodewijk XIV. De Boreelisten waren in gevoelens eenigzins verwant aan de Doopsgezinden, hoewel zij een afzonderlijk ligehaani uitmaakten. Zij waren bekend om hunne streng godsdienstige levenswijze. Zij meenden, dat, dewijl de godsdienst van een geestelijken aard was, alle uiterlijke gebruiken noodeloos, en zelfs onbe- staaubaar waren met eene ware ccredieust. Zij bcweer- den ook, dat het Woord Gods gelezen moet worden zonder eenige commentariéu, er. datallcmeuschelijkc uitleggingen de zuiverheid vau bet geïnspireerde boek slechts bedierven. In vele opzigteu geleek deze sectc op de Engclsche Kwakers. BORSTLAP, een der ambtskleedereu van deu
Joodschen h logepriester in oude tijden. Ilct heette borstlap des gerigts, waarschijnlijk omdat liet gedra- gen werd bij die plegtige gelegenheden, wanneer de hoogepriester in het heilige der heiligen ging, om (iod te raadplegen aangaande de regiszaken, die te moeijelijk waren voor de mindere regters, en betrek- king hadden op de meer gewigtige burgerlijke en godsdienstige belangen der natie. De borstlap was gemaakt vau dezelfde rijke stof als de Ephod (zie ald.), hij was cene span lang en cene span breed, derhalve vierkant, en verdubbeld of gevoerd. Aan de vier hoe- ken van den borst lap bevonden zich vier gouden ringen, om dezeu aan den ephod vast te hechten. De beide bovenste ringen werden aan twee gouden ketentjes vau gedraaid werk gehangen, die met hun ander einde boven aan het iuvatsel der beide schouderstecneu be- vcstigd waren, zoodat de borstlap eigenlijk van de schouders afhing en gedragen werd. Aan de beide onderste ringen hingen heinelsblaauwc draden, die naar beneden liepen en aau twee andere ringen van den ephod gehecht wareu, zoodat elke beweging of schudding voorkomen werd. De borstlap was bezet met twaalf edelstccnen in
vier rijen, drie op elke rij. De eerste rij bestond uit een sardis, een topaas en ecu karbonkel; de tweede rij was zameugcsteld uit ecu smaragd, een saffier en een diamant, de derde rij bevatte een hiacint, ecu agaat en een ametist. Door middel van deze stcenen werd God geraadpleegd, en werden antwoorden out- vangen. Onder den tweeden tempel werd er een borstlap gemaakt, er werden er steencu in gezet, doch deze werden nooit gebezigd om den wil vau God te vernemen. Op eiken steen werd de naam vau een der zonen van Jakob gegraveerd. De hoogepriester mogt de heilige plaats niet binnentreden, als hij uiet met |
|||||||||
|
BOSCH-VEREERING — BOURIGNONISTEN.
|
|||||||||
|
3\'JÜ
|
|||||||||
|
deu heiligen borstlap bekleed was, behalve op den
grooten verzoendag, wanneer hij niet zijne priester- kleedcrcn droeg, maar een kleed van wil linnen. üc steenen van den borstlap werden, zooals wij [ reeds zeiden, als medium gebruikt voor de mondc-
linge antwoorden, die de hoogepriester van Jehovab kreeg, wanneer bij Hem raadpleegde leu behoeve van liet Joodsche volk. Ecuige schrijvers, en onder deze Josepbus en 1\'hilo, veronderstellen, dat zij endcUitiM en TllUMMlM (zie ald.) hetzelfde zijn; andere, dat zij scheel en al van deze verschilden. Sir Gardner AVi 1 - kinsou spreekt iu zijn werk over de zeden en gewoon- teu der oude Egyptenaren van een borst sieraad, dat door de Egyptische regters gedragen werd, en juist met den borstlap der Joodsche priesters schijnt ovcr- ! een te komen. „Wanneer," zegt hij, „eene zaak voor
het gerigt gebragt werd, was het voor deu aartsprics- ter de gewoonte, om een gouden ketting om zijn hals te hangen, waaraan een klein beeldje der waarheid hing, dat met kostbare steenen opgesierd was. Dit was in werkelijkheid eene voorstelling van de godin, die aangebeden werd onder het dubbele karakter van waarheid en r/eregtigheid, en wier naam Tlimei de oor- sprong schijnt geweest te zijn van het Ilebreeuwscbe Thttmmim, een woord dat, volgens de Septuaginta, waarheid helcekcnt, en iu zijn meervoudigen uitgang eene verdere overeenkomst heeft. En wat hel des te opmerkelijker maakt, is, dat de hoogepriester der Joden, die vóór de verkiezing eens konings ook de regier der natie was, alleen geregligd was om dit eerefcoken te dragen, en de Thummiiu der Hebreen was, gelijk bet Egyptische beeldje, als met edelstee- nen bezaaid." Zie Hoogepriester. BOSCH-VEREERING. In een zeer vroegen tijd,
zelfs iu de aartsvaderlijke eeuwen, vinden wij bosschen iu verband niet de Goddelijke ccredienst vermeld. Zoo lezen wij in Gen. XK[: Ö.\'5: „En hij (Abraham)plantte j een boseh iu Ber-Séba, en riep aldaar den naam des llceren, des eeuwigen Gods aan." Verschillende mee- iiingen zijn ei\'over den oorsprong van heilige bosschen gekoesterd. Eenigcn hebben verondersteld, dal zulke plaatsen uitgekozen werden, omdat zij voor den aau- bidder de aangenaamste waren, en op deze reden schijnt de profeet Hosea te doelen, als hij zegt (Hos. 1\\ : 13): „Op de hoogt en (lerbergeuoflcreuzij, en op de heuvelen rooken zij, onder eenen eik en populieren ijpenboom, omdat derzelver schaduw goed is; daarom hoereren j uwc dochtcren, en uwc bruiden bedrijven overspel."
„Wij bewijzen eene soort van hulde," zegt J\'linius, „aan de stilte der plaats;" en Seneea merkt tot |
|||||||||
|
hetzelfde einde aan: „T)e groote hoogte der booinen,
de afzondering der plaats en de ontzag inboezemende schaduw dienen om het geloof in de Godheden te bevestigen." Strabo zegt, dut het zoo algemeen was om tempels en altaren in bosschen op te rieten, dat alle heilige plaatsen, zelfs die, waar goene boomen te zien waren, bosschen genoemd werden. Inliet vervolg van tijd werden deze bosschen bet tooneel van de goddeloosstc en verfocijelijkstc plegtigheden. Zoo i geheel en al werden zij eindelijk met de afgoderij
| verbonden, dat deu Israëlieten door God bevolen werd,
om hunne bosschen neder Ie houwen en met ruurte verbranden, en al hunne hooge plaatsen weg te maken. Men heeft ook aangevoerd., dat heilige bosschen met de aanbidding van duivelen ontstonden. Daar nu de heilige bosschen aanhoudend voorzien werden van liedden van helden \\^ goden, die er in aangebeden werden, werden eindelijk ecu boseh enccnafgodsbceld :ils bijna gelijkluidende w irdcn aangemerkt. Zoo lezen wij in i. Kun. XXIII: C: „Hij bragt ook bet j boseh uil het huis des Ilcereu weg, buiten Jeruzalem iot dit beek Kidro.t, en verbrandde het aan de beek tvidron, en vergruisde hei tot stuf; en hij wierp het stof daarvan op de, graven der kinderen des volks." (*) liet gebruik van zulke bosschen was dan ook deu \', Israëliet.mi streng verboden (Deuf. XVI : ;>l, -22):
„Gij zult u geen boseh planten van cenig geboomte, ! bij bel altaar des [Iecron, uws Gods, dat gij u maken j zult. (lok zuil gij ii geen opgerigl beeld stellen, hetwelk i ile Ileerc, uw God, haat." BOURIGNI INKTEN, do volgelingen van Antoi-
nette Bouriguon de la Ponte, die in 1010 te Itijssel het levenslicht aanschouwde. Reeds vroeg kenmerkte zij zich door eene sterke verbeeldingskracht, eene , levendige geaardheid vol geestdrift en een warmen j
geestvan vroomheid. Door hare natuurlijke jrcaard- beid en de bijzondere hoedanigheden van hare gecste- ; lijkc gesteldheid was zij derhalve volkomen geschikt,
om de leerstellingen der Mystieken aan te nemen en in bunnen geest in te dringen. Zij meende, dat zij door God geïnspireerd was, en dat Hij baar bestemd had i voor het belangrijke werk om deu geest des Cliristen-
doms weder in het leven te roepen, die, zooals zij zeide, uitgedoofd was door de theologische twisten, welke zoo lang de verschillende kerken hadden beroerd. ! \' "
(*) Iu den Stnten-bijbel zijn de woorden beeld van hel
in (lezen tekst ingelascbt, zoodat wij daar lezen: „llij bragt nok bet beeld van het boscb uit liet huis des llceren weg, en/. |
|||||||||
|
BOURIGXOXISTEN.
|
|||||||||
|
397
|
|||||||||
|
Antoinette Bourignon had gecne begeerte om eene
scete Ie stichten, daar zij geloofde, dat de verschei- deuheid van scctencenc der grootste kwalen was, die de Christelijke kerk was overkomen. Roomsch-Catho- lickcn en Protestanten waren in haar oog in deze zaak evenzeer te laken. Zij kantte zich even ster!-; tegcu heiden aan, en wenschte zich met, cenigc anderen van de wereld af te zonderen en door gecne gelofte gebonden en door gecne bijzondere klceding onder- schciden, zich over te geven aan een leven van kalme overdenking en gebed. De faam van haarasectisinusen haar vroom leven verspreidde zieh spoedig, en velen wendden ziek tot haar als hunne geestelijke gelei ds\' er. Zij geloofde, dat zij het groote voorredt genoot van de ware geestelijke bcteekcuis der Schriften Ie weten, en dat hel hare bijzondere roeping was, om de kerk tot de geestelijke ceredienstterugtcbrcngcu. liet gelukte haar verscheidene Christenen in Holland, Dnitschland, Frankrijk, Zwitscrlaud e:i Engeland, en onder ben personen van aanzien, I \' een meer crustigen gces van vroomheid op te wekken, ,üe wel ia waar niet dweeperij vermengd was, maar ; .ch niet weinig waar ( hristelijk leven inhield. Swaiiimerdam, de beroemde uatuuronderzocker, Mas hare mecningen toegedaan. Antoinette Bouriguon verspreidde hare bijzondere
inzigten niet alleen door hare gesprekken, maar ook door hare ge schriften, die achttien buckdceleu uil ma- ken. De belangrijkste harer voortbrengselen, en die welke het meest gewaardeerd worden, zijn: Licht in de Duisternis, De Getuigenis der Waarheid eu De Hernieuwing van den Gcesl les Evangelies. De vij- andigc houding, die zij tegenover de verschil] \'ude kerken aannam, verwekte haar eene sterke ven ulging, die haar door geheel Slecswijk en Holstcin van de eene schuilplaats naar de andere dreef. Eindelijk stierf zij in LOSO te Amsterdam, verarmd en verlaten, ver- borgen in eene ellendige woning. Hare meeningen overleefden haar echter lang, en de Quiëtistisehc eu Mystieke vroomheid, die zij iuscherpte, beef! zelfs in onzen tijd nog vele bewonderaars. De hoofdinhoud van haar stelsel is, dal de godsdienst in innerlijke aandoening eu innerlijk gevoel beslaat, on niet in keu- nis of gebruiken. De voornaamste verdediger der Honrignonsclic be-
ginselcn was Petrus Poirct, een Calvinistisch predi- kant, die zijn ambt vaarwel zcidc, eu zich wijdde aan de ontwikkeling, door de pers, van de mystieke godge- leerdheid, die hij omhelsd had. Hij gal\'een stelsel van godgeleerdheid in hel licht, waarin hij als grondslag aanneemt, dat het verstand des menschen, voor God |
|||||||||
|
gemaakt zijnde, in zekere mate oneindig is, zoodat het
eindelooze handelingen kan verrigten, dat is, zich verheffen tot de beschouwing van God als ondoor- groudelijk en oneindig. Poirct scherpt daarom een lijdelijk onbepaald geloof in; hij leert, dat wij het verstand aan God moeten onderwerpen, en ons aan i Zijne leering moeten overgeven, eu op deze wijze cr- l kennen wij, volgens zijne mcening, dat „Godeindeloos en ondoorgrondelijk is; dat Hij een Licht, eene Gocd- heid, eene Wijsheid, eene Magt, eene Regtvaardig- heid, kortom een Wezen is, boven alle bevatting en gedachte." Dus moet, volgens de beginselen van dit i stelsel, het verstand in alle godsdienstzaken geheel en 1 al werkeloos zijn, en wordt de mensen tol een lijdelijk ■ werktuig, zonder handeling en z inder vcrautwoorde- lijkhcid, gemaakt. Poirct tracht natuurlijk de tegen- werpingen te wederleggen, die moeten ontstaan, als de zaken in dit licht beschouwd worden. Hij zegt: — .,1L I kp.n zijn, dat men tegen hetgeen gezegd isaau- .....\'e, dat deze tweede toestand, hier van het verstand
i (dit, dal door het Geloof meent verlicht te zijn,
een slaat van luiheid, verloren tijd is, en dal. liet een ongerijmd iels is om geen gebruik te maken van het verstand eu de vermogens, die God ons heeft geschon- keu, en om zelfs niet te trachten in onze gemoederen roede on heldere gedachten op te wekken. Hier zijn verscheidene dingen tezamen verbonden, eu de meeste laarvan vreemd aan het doel. Want uu handel ik niet vci de middelen, waardoor men geleid, of liever als het v. u-e gebragt kan worden naar den drempel des geloofs, als ik dal eens zeggen mag; eu ook niet over dat onvolmaakte eu beginnende geloof, dat door mij \'iet werkende genoemd is. Ik zeg nu ook niet, dat, als men verlicht is door het licht Gods, men zijn geest niet noct riglcn op de beschouwing der lichten door God voorgehouden; maar wal ik zeg is dit: Ik veronderstel, dat iemand reeds een straal van het Goddelijke licht gehad heeft door den roep der voorkomende genade, eu dat hij daarmede ijverig heeft medegewerkt door zijn verstand er op te keeren, met bijzondere begeerte voor deze of gene lichten; en bovendien dal hij, om zieh daarin Ie bevestigen, in zijne rede en zijne mindere vermogens heeft afgeleid begrippen, verstandelijke beschouwingen, beidden, woorden eu andere bijzou- I dere oefeningen, waarin hij lang genoeg geoefend is, om tot den staal: van zuiver en volkomen Goddelijk geloof te kunnen opklimmen. Bij die veronderstelling is de vraag, of iemand, wiens geloof tot nog toe zwak geweest is, eu bij wien het weinige licht, dat hij gehad heeft, bewolkt en vermengd was met groote duisternis, |
|||||||||
|
BOURIGNONISTEN.
|
|||||||||
|
39S
|
|||||||||
|
maar die elkander opvolgen, daar elke toestand beur-
telings, na zeer groote tijdruimten, aangenomen wordt. Aangaande deze twee achtervolgende toestanden nc-
men wij het volgende over: „De oorspronkelijke en eigenlijke toestand van hot
wezen van Brahrn is die, waarin hij geheel zonder hoedanigheden of eigenschappen bestaat. Als hij zoo bestaat, is er geen zigtbaar, uitwendig heelal. Hij wordt dan met nadruk nu eenige genoemd, zonder een tweede. Niet slechts eenig, wat zijn geslacht aangaat, als z\'jndo werkelijk in het bezit van eene goddelijke natuur; niet slechts eenig in persoon, als zijnde eenvoudig, onzaniengesteld, en daarom zonder doelen; niet slechts eenig in getal, als zijnde de eenige werkelijk bestaande godheid. Neen, hij is eenvoudig, volstrekt en door de noodzakelijkheid der natuur eenig; en niet alleen dat, maar hij is eenig in dien zin, dat hij zelfs de mogelijkheid van het bestaan van een anderen god uitsluit. In zoo verre zouden Chris- tenen de bepaling van de Goddelijke eenheid kuunen beamen. Zij is, ia woorden, juist de bepaling, die de bijbel geeft van den eenig levenden en waarachtigen God. Maar de Hindoe gaat een stap verder. Hij meent, dat als Brahm iu zijn eigenlijken en eigenaar- digen toestand bestaat, hij eenig is; niet slechts in dien zin, dat hij andere goden uitsluit, maar ook in dien zin, dat, hij de mogelijkheid van het beslaan van eenig ander wezen uitsluit. Hij is derhalve nieteeniif, maar r/e eeltige, het eenige werkelijke bestaan iu het heelal, meer zelfs, het eenig mogelijke werkelijke bestaan, hetzij geschapen of ongeschapen. Zijne eenighcid is zoo volkomen, dat zij niet alleen de mogelijkheid van een anderen God, van denzelfden rang of ondergeschikt, uitsluit, maar ook de moge- lijkhcid van het bestaan van een ander wezen, men- schelijk of engelachtig, stoffelijk of onstoffelijk. De Hindoesche godgeleerde houdt ook zelfs hier
niet stil. Zijn Brahm bestaat, zooals reeds gezegd is, zonder hoedanigheden of eigenschappen. Wat, letterlijk en volstrekt, zonder hoedanigheden of eigen- schappen? Ja, letterlijk en volslrekt. Het bezit van hoedanigheden of eigenschappen duidt ïncnigvuldig- hcid en verscheidenheid van den oenen of anderen aard aan. Maar de eenheid van Brahm is zoo volkomen zuiver, zoo in werkelijkheid eene éénheid, dat zij menigvuldigheid of verscheidenheid van welken aard ook moet uitsluiten. Gevolgelijk wordt hij voorgesteld als bestaande zonder verstand, zonder oordeel, zelfs zonder het bewustzijn van zijn eigen bestaan! Zeker- lijk, dit is de ware bovenzinnelijke ecuheid. |
|||||||||
|
vcoroordeclcn en dwalingen, en die van voornemen
is om dn beginselen van het licht, die hij heeft, van de voorzegde mengeling te zuiveren, en dit Goddelijke licht in zijne zuiverheiden vollediger wenschtte zien, — of die iemand, zeg ik, tot dit doelde werkzaamheid van zijn verstand, van zijne overdenkingen, nagcdach- ten cu redeneringen moet gebruiken; of anders, of hij, met terzijdezetting van dit alles, zijn verstand in ledigheid e:t stilte aan den Zoon van God, de Zou der Regt vaardigheid cu het Ware Licht der zielen, moet, aanbieden? Eu dit laatste is het, wat wij beweren, en waartegen de aangevoerde tegeuwerpiugeu van gecuc kracht zijn." Na den dood van Antoinette Bourignou gingen de
bijzondere leerstellingen van het mysticisintis, dat zij en haar medehelper Poiretzoo ijverig geleerd hadden, voort met op het einde der zeventiende en in het begin der achttiende eeuw, vele aanhangers tot zich te trekken. Benige dezer sloten zich in de eenzaamheid op, en wijdde:; al hun tijd en hunne gedachten aangods- dienstoi feilingen; andere weigerden om gemeenschap Ie lubben met eene Christelijke vcreeuiging van wei- kon aard ook; zij deden daarom afstand van olie: openbare eercdienst, cu hielden zich alleen met afzou- derlijkc bezig. Piëtistische en mystieke schrijvers werden ijverig gelezen. Thomas a Kempis, Madame Gityon, Arudt en Spencr, en vooral de omvangrijke weiken van Antoinette Bourignon wekten bij vele Christenen een smaak op voor een afgetrokken spiri- tualismus, dat al zijne aandacht verkwistte op iuner- lijkc aanschouwingen en gevoelens, en de werkzame pligten van het uitwendige Christelijke leven bijna geheel verwaarloosde. Zie Mystieken. Bll.UIM, de benaming bij de Hindoes van den
hoogstcn, eeuwigen geest, beschouwd in zijne eigene, ongeschapene, onpersoonlijke natuur. Dit Opperwe- zen, als ongeopenbaard beschouwd, is bekend onder verschillende namen, zooals Brahrn, Parabrahma, Parafma, Ram of Bhagavat. Het wordt voorgesteld als zonder begin en zonder einde, eeuwig; als dat wat onveranderlijk is en blijven moet; als zonder afmetin- gen, eindeloos; als zonder deelcn, onstoffelijk, onzigt- baar; als almagtig, alwetend, alomtegenwoordig; als genietende onvergankelijk geluk. En toch wordt, met- tegenstaande deze beschrijving, dikwijls van Bralnu gezegd, dat hij zonder hoedanigheden of eigenschap- pen is. De twee voorstellingen schijnen elkander te weerspreken, doch zij worden door do Hindoes vcr- klaard als toestanden, die niet gelijktijdig plaats hebben, in welk gevalzij elkander zouden weerspreken, |
|||||||||
|
BRAHMA.
|
309
|
||||||||
|
waarvan individueel bestaan ontstond. Uit den boezem
van Brahm kwam de Trimoerti of Urieécuhcid der
Hindoes, bestaande uit Brahnia, den Schepper, Visch-
noe, den onderhouder, eu Shiva of Siwa, den Verwoes-
ter der vormen, die door deze zelfde verwoesting den
terugkeer der wezens tot de eenheid en hunne terug-
treding in Brahm teweegbrengt. Den Hindoes wordt
geleerd, na\'ir de opneming in hel goddelijke wezen
of Brahm uit te zien als de grootste belooning, als de
cindelijke gelukzaligheid. Zie het volgende artikel.
Bit All MA, de Schepper, liet eerste lid der Jliu-
doesehe Triade of Trimoerti. Hij wordt voorgesteld
als eene goudkleurige gedaante, met vier hoofden en
vier armen. De o irsproug van Brahma wordt door
Ilin locscneschrijvers verschillend opgegeven. Benige
berigtcu ons, dat toeu Brahm tot beu us;/,!Ju en werk-
zaamheid ontwaakte, Bralima en de twee andere perso-
neu der Dricéenlieid uit zijn wezen ontsprongen. Andere
beweren, dat de schepping ontstond uit een druppel,
eene kiem, die op het water viel, eu een goudglanzig
ei werd, waaruit Bra\'nna, de Schepper, werd geboren.
De eerste pogingen van Bra\'nna bij het scheppen van
de gedaanten van levende wezens, waren talrijk en
verre van gelukkig. Op den ecuen tijd verrigtte hij
eene lange en moeijelijke reeks van streng vrome
godsdienstoefeningen, om hem instaat te stellen zijn
wensch ten uitvoer te brengen, doch te vergeefs; op
een anderen tijd zat hij, vol toorn en drift over zijne
herhaalde ongelukkig,\' pogingen, neder en weende, en
uit de tranen, die hij bij stroomen vergooi, ontstond,
als zijne eerstgeborenen, eene menigte van gcestcu
en kwelduiveltjes van zulk een walgelijk en vreeselijk
voorkomen, dal hij op liet punt was van in zwijm te
vallen. I )p den eenen t ijd kwamen, na diepe overden-
king, verschillende wezens voort, een uit zijn duim,
een tweede uit zijn adem, een derde uit zijn oor, een
vierde uil zijne zijde, en andere uit verschillende leden
| van zijn ligehaam; op den audcren tijd nam hij vcr-
\' scheideue vreemde hoedanigheden aan om zijn plan
; Ie volvoeren, of hij vermenigvuldigde zieh in de
gcdaautcu van verschillende schepselen, redelijke eu
onredelijke. Als uilslag van al zijne moeitevolle wer- ;
, kingen en pogingen kwam er uit Brahma, middellijk
, of onmiddellijk, een talloos bcir van levende wezens
voort, die de veertien werelden, welke het heelal uit-
j maken, bevolken.
Nadat hij de hemelen hoven en de werelden beneden
bevolkt had, nadat hij de aarde opgevuld had met alle stilstaande eu beweegbare ligehamen, bestemd om. door aardsche geesten bezet te worden, ontsprong uit |
|||||||||
|
„Geen wonder derhalve, dat de Hindoe dikwijls
uitroept, dat zijn hoogste Brahm „niets\'\' is. In eiken zin binnen het bereik van het menschelijkc verstand is hij niets. Want de incest dos menschen kan zich geen denkbeeld vormen van stof of geest, afgescheiden van zijne eigenschappen of hoedanigheden. Laat Brahm derhalve, voorgesteld worden als geheel ontdaan van eigenschappen, en hij moet, voor de mcnschclijke bevatting, werkelijk ais niets zijn, — niets dan cene ontkenning, volslagencr dan daish-rnis, waarvan men heeft aangemerkt, dat zij begiftigd is met de eigen- schappen om op eiken tijd lieht toe te laten, oidanslille, die de hoedanigheid heeft van geluid toe te laten, of van ruim/e, die de eigenschap bezit van uitbreiding toe te staan. Geen wonder derhalve, dat de Hindoe met een bijzondcren nadruk bc.\'ijdt, dat zijn hoogste Brahm ondoorgrondelijk is. Zoo ontdaan van alle eigenschappen is Brahm ge-
heel en al werkeloos, en bestaat, hij in een tocstaud van onafgebroken slaap en onverstoorde rust. Deze diepe slaap duurt echter niet eeuwig. Na talloozc eeuwen ontwaakt hij plotseling, en tot een bewustzijn van zijn eigen bestaan komende, roept hij uit: „Brahm bestaat" of „ik besta.\'\' Van dat oogenblik af begint hij werkzame hoedanigheden en eigenschappen t. vertoonen. Eene begeerte naar dualiteit komt op in zijne ziel. Gehoorzaam aan deze begeerd\', biedt de ideale vorm des heelals zich voor hein aan. llicroj volgt cene handeling van den wil, die hel heelal tol werkelijk bestaan roept. Dit gedaan zijnde, keert Brahm tot zijn vroegeren toestand van rust terug, en doet, hij afstand van al zijne werkzame hoedanigheden en eigenschappen. Zoodanig is het denkbeeld van het Opperwezen bij de Hindoes, één Brahm zonder een tweede, gelijk hij gewoonlijk beschreven wordt. Aan de vercering van den Hindoesehen Brahm is
geen tempel gewijd, ook wordt hem nooit eene enkele handeling van aanbidding toegebragt. Dit. moge vreemd schijnen, doch de reden, die door de bewonde- raars van het liiudocïsnius voer het ontzeggen van alle vcreeriug aan Brahm gegeven wordt, is, dat het Opperwezen voor te .stellen door beelden, of hem te vereeren door de instelling van heilige gebruiken, en tempels voor hein op terigtcn, geheel en al oubcstaan- baar moet zijn met elk denkbaar begrip van een alles doorstroomenden, oustoffclijken, onligchamelijken geest. In Brahm bestond oorspronkelijk Swada of de gouden schoot, de vergaarplaats van al de typen der dingcu, toeu hij Maya, stof of zinbedrog, de bron van alle natuurverschijnselen, voortbragt, eu door middel |
|||||||||
|
BKAIIMA-LOKA — BRAHMANEN or BRAHMIiNEN.
|
|||||||||
|
100
|
|||||||||
|
de zelfstandigheid van zijn ligchaam het menschelijk
geslacht, dat oorspronkelijk uit vier klassen of kasten bestond. Uit zij 11 mond kwamen de Brahmanen, uit zijne armen de Kshattrya of militaire kaste, uit zijne horst de Vaishya of kaste van voortbrengende kapita- listcn, uil zijn voet de Soedra of kaste van handwerks- licden. Volgens de Hiudocschc geschriften zal het heelal even lang bestaan, als het leven van Brahma zal duren, dat üicli, volgens de Hiudocschc rekening, over ongeveer drie honderd billiocneu van onze jaren uit- slrekt. Een dag van Hraliuia wordt ei nkalpagenoemd, eu bestaat nit vier duizend drie honderd en twintig milliocn zonuejaren. Aan het einde van elk kalpa begint zijn nacht van rust, die even lang is als zijnd g. Gedurende dezen langen nacht zijuzon, maaueusterreu in duisternis gehuld. Wolkeu doen stroomen van regen nederdalen, en de golven van den oceaan, door hevige stormen bewogen, verrijzen tot eene verwonderlijke hoogte. De zeven lagere wercldcu worden terstond overstroomd, zoo ook de aarde, die wij bewonen, en zelfs de twee werelden, die liet naast boven de aarde zijn. In het midden van dezen geweldigen afgrond steunt Brahma met geslotenoogcu op de slang Auanta of eeuwigheid, en rust hij in gchcimzinnigcu slaap. Gedurende den langen nacht van Brahma komen de goddclooze bewoners der werelden geheel en al om. Wanneer hij ontwaakt, verdwijnt oogeublikkclijk de duisternis, en het heelal keert weder tot zijne oor- spronkelijke orde en schoonheid. Eene gedeeltelijke ontbinding der tien lagere wendden heeft er plaatsbij liet einde van elk kalpa of dag vau .Brahma, en eene dergelijke hernieuwing hij de opvolging vau eiken nacht. En daar er zes en dertig duizend dagen en hetzelfde aantal nachten iu zijn leven zijn, moeten er zes en dertig duizend gedeeltelijke vernieuwingen of ontbindingen van de grootste helft des heelals plaats hebben, en even zoovele herstellingen of wederop- bouwingen daarvan, gedurende het geheclc tijdperk van zijn duur. Wanneer het leven van Brahma ten einde isgekomen, zal er niet langer eene gedeeltelijke ontbinding, maar eene algeheclc vernietiging zijn. Deze wordt Mi/lm Pralaya, of grootc verniel iging van het heelal niet alles wat het bevat, genoemd, wanneer het geheel tot niet-bestaan zal tcruggebragt. worden, of in het wezen van Brahma weder zal worden opgo- ïiomen. Na dit groote ongeval outwaakf Brahma weder, dicnahetontstaanvanhctheelalinslaapwasgcvalllen, en die gedurende den gehcelen tijd van het beslaan er vangerusl had, eneeneanderesclieppingvanhcl heidal heeft er plaats, waarbij alle dingen als te voren weder |
|||||||||
|
voortgebragl worden, eu Brahma, de Schepper, een
nieuw bestaan begint. Derhalve is er, volgens de heilige hoeken der Hindoes, gedurende de verledene eeuwigheid, mei tusschentijden vau onbegrijpelijke lengte, eencbciirtelingschcopvolgingvan scheppingen en vernietigingen des heelals geweest, en zal die opvol- ging ook iu de toekomstige eeuwigheid plaats lubben, terwijl elke schepping gedurende een leven van Brahma aan houdt, dat zich over een tijdperk van driehonderd billiocneu van onze jaren uitstrekt. BRAUMA-LOKA, de hoogste der hemelsche we-
relileu, die, volgeus de Boeddhisten, zestien in getal zijn. Zij is de woonplaats van die wezens, die in hunne verschillende stadiën van bestaan ecu hoogeren graad vau verdienste bereikt hebben. BRAHMANEN ofBii ui mixen, in het Hiudocschc
stelsel de hoogste en edelste kaste, zij die het meest op Brahma zelven gelijken en hunnen naam aan hem outleeneu, omdat zij zijuczigtbarc vertegenwoordigers in nicnschclijkc gedaante zijn. Zij zijn aangesteld als de eenigc bewaarders, de eenige verklaarders, de cenige onderwijzers der Vedas of heilige boeken der Hindoes, en als zinnebeeld daarvan wordt van hen gezegd, dat zij uit den mond vau Brahma zijn voortge- koiuen. De gewone dagelijksche godsdienstige gebrui- ken, die een Brahmaan zijn voorgeschreven, zijn de volgende:- Als ren Brahmaan des morgens ontwaakt, is zijn eerste godsdiensrpligt zijne tanden schoon te maken. Dit is zulk een heilige pligt, dal het vergeten daarvan de straffe na zich sleept, datde Brahmaan het voordeel van alle andere gebruiken, die hij in acht genomen heeft, verliest. Het beslaat in hel wrijven lier tanden mi I een teentje of twijgje vau den vijgeboom met druifvormigc bloemen, terwijl hij iu zich zelven dit gebed uitspreekt: „Luister, Heerdes woutls; Soma, koning van kruiden en planten, is u genaderd; moogt gij en hij mijn mond schoon maken met roem en goede voorteckenen,opdat ik overvloedig voedsel mogecten. Hei r des wouds! geef mij leven, kracht, roem, pracht, kroost, vee, overvloedige!] rijkdom, deugd, kennis en verstand.\'" Op zekere dagen, wanneer het gebruik van hel teentje verboden is, dat is, op den dag der vereeuiging en op den eersten, zesden en negenden dag vau elke maanveeri iendagen, moet hij zijn mond twaalfmaal mei water spoelen. Zijn tweede pligt is zorgvuldig liet twijgje, dat hij
gebruikt heeft, weg te werpen. Jlrl mag volstrekt niel op eene plaats worden geworpen, die besmet is door eene vau die talrijke ouzuivcrlieden, die iu de heilige geschriften opgetcekend slaan. |
|||||||||
|
URAHMANEN
I
Zijn derde pligt is godsdienstige wassching. Dit is
een pligt, waarvan de juiste vervulling de kracht heeft, i om niet alleen ligchamelijke maar ook geestelijke
smetten weg te nemen. Hij uwy zich wasschcu met water, dat uit een put, eene fontein of uit de kom van | een waterval genomen is; maar hij moet de voorkeur
geven aan water, dat boven den grond ligt; hij moet ecu stroom verkiezen hoven stilstaand water, eene rivier boven eene kleine beek, een heiligen stroom boven eene onheilige rivier, en boven alles het water uit den Gauges. Eu als de Ganges buiten zijn bereik is, moot hij die heilige rivier inroepen, zeggende: — „O Ganga, hoor mijne gebeden; wees om mijnentwille met de andere heilige stroomen in deze kleine hoe\\ eel- heid waters besloten." Dan, in de rivier of in ander water staande, moet hij de voorgeuomene vervulling van zijn pligt heiligen, door het onhoorbaar opzeggen vau zekere heilige teksten. Daarna drinkt hij water bij kleine teugen, hetgeen eene groote voorbereiding voor elke godsdienstige handeling is, en nadat hij er iets van voor zich gesprengd heeft, werpt hij achtmaal water op de kruin van zijn hoofd, op de aarde, naar den hemel, ten tweeden male naar den hemel, op de aarde, op de kruin van zijn hoofd, en eindelijk op den grond, om de duivelen te vernielen, die met de goden oorlog voeren. Terwijl hij deze heilrijke wassching verrigt, moet hij deze gebeden opzeggen: „() wateren! verleent ons, daar gij vreugde verschaft, tegenwoordig geluk en het verrukkelijke gezigt vau hel Opperwezen. Maakt ons als teedcre moeders hier deelhebbers aan uwen allerweldadigsteu geest. Wij worden onderwor- pen aan uwen geest, waarmede gij het heelal verzadigt. Wateren! verleent het ons." Onmiddellijk na deze eerste wassching moet hij water bij kleine teugen in- i nemen, zonder het in te slikkeu, en stil in deze woorden
bidden: „Heer des offers! uw hart is in het midden der wateren vau den oceaan. Mogen heilzame kruiden en wateren u doorstroomen. Met offergezangen en nederige begroeting roepen wij uwe tegenwoordigheid in. Moge deze wassching krachtdadig zijn." Als dc/.e plcgtigheden en gebeden geëindigd zijn, dompelt hij ° zich driemaal in het water, en zegt hij telken male de
voorgeschreven boetctcksten op. Laatstelijk wascht hij zijn mantel, en uit het water opstaande, is zijne inorgenwassching afgeloopcn. Behalve de gebeden en teksten uit de Vedas en
andere heilige boeken, bijzonder bestemd voor de ver- schillende deden vau alle godsdienstige gebruiken, zijn er nog zekere gezegden van bijzondere kracht, die aanhoudend gedurende al de declen van alle gebruiken |
»-BRAHMINEN. iül
opgezegd moeten worden. Onder die, welke het me
j nigvuhligst voorkomen, moeten opgemerkt worden
! het uiten van de namen der zeceu hoogere werelden, het
I uit drie letters bestaande eenlettergrepige woord
Au.M, zaaingetrokken Om, het zinnebeeld der drie-
eenheid, en de Gayatri of heiligste tekst der Vedas,
I die aldus vertaald is: — „Wij denken na over het
aaubiddelijke licht van den schittereuden Schepper,
die ons verstand bestuurt."
De vierde morgeupligt, die onmiddellijk volgt en
< door den Brahmaan vervuld moet worden, is de belang- rijke pligt van het aanbidden der opgaande zon. Om j dezen pligt juist te vervullen, moet hij zich door ge- paste plegtigheden en gebed voorbereiden. Hij begint met den haarlok op de kruin vau zijn hoofd op te biu- deu, en houdt daarbij veel gras vau eene bijzondere soort in zijne linker- en drie scheutjes vau hetzelfde gras in zijne regterhand; in plaats daan au draagt hij ook wel een ring van gras aan den derden vinger der regter- liand. (iedurendedeze plegtigheid moei hij den Gayatri ; opzeggen. Daarna houdt het drinken vau water bij j kleine teugen zijne aandacht bezig, want dit is een ] noodzakelijk beginvan elk gebruik, dewijl zonder dil alle godsdienstige handelingen nietig zijn. Hij drinkt i derhalvedriemaal water, enzegl telken maledcgeheim- ziunige namen van de zeven werelden enden Gayatri I op, terwijl hij ook telkens zijne handen wrijft, alsof hij ze wascht; ten slotte raakt hij met zijne natte hand zijne voeten, zijn hoofd, zijne borst, zijne oogen, ooren. zijn neus en zijne schouders aan. Hierna moet hij weder driemaal water drinken en de voorgeschreven ! boel etekstcn in zich zei ven opzeggen, indien hij echter toevallig niest of spuwt, moet hij niet onmiddellijk daarop water drinken, maar eerst zijn regteroor aan- I raken, volgens den grondregel: -— „Na niezen, spu- ! wen, ncussnuiteu, slapen, aankleeden of storten vau tranen, moet iemand niet dadelijk water drinken, maar eerst zijn regteroor aanraken." Als het drinken van i water afgeloopcn is, slaat hij zijne hand, met water gevuld, vlug om zijn hals, en zegt dit gebed op: — „Mogen de wateren mij behoeden." Dan verliest hij zich in de diepste overpeinzing eu in de grootste stilt e. En wat is het, dat bij overpeinst!1 Hij tracht zich zelven diets te maken, dat Brahma met vier aaugezigten en eene roode gelaatskleur in zijn boezem woont; Visch- noc met vier armen en eene zwarte gelaatskleur in zijn hart; en Shiva met vijf gezigt en en eene witte gelaatskleur in zijn voorhoofd." Op deze verhevene overpeinzing volgt eene inhouding van den adem, die aldus plaats heeft: - Hij sluit het linkerueusgat met |
|||||
|
lïKAll.M.WKN eiJilJAIl.MINEN.
|
|||||||||||
|
iO-2
|
|||||||||||
|
schitterend licht, ■— geef dat ook aan mij/\' Als deze
gebeden geëindigd zijn, wordt de offergave aangebo-
den. Deze bestaat uit lila, bloemen, gerst, water en
rood saudelhout, in ecu schoou koperen vat, dat dva
■ vorm beeft eener boot. Dit vat plaatst de aanbidder
I ... op zijn hoofd, en biedt hij aan met de volgende heilige
teksten: — „Zij (de zon), die langs liet aangewezen
i pad reist, is tegenwoordig iu dien ziiiveicu vuurbol ; en iu het hemelsein: oord. Zij is de olferprieslercs | bij godsdienstige plegtighedcn; zij zil iu de heilige omheinde ruimte, blijft nooit een enkelen dag op dezelfde plaats, en is toch tegenwoordig in elk huis, in hel hart van elk menschelijk wezen, in de heiligste woning, in lijue lichtst of vooitgcbragt iu water, in aarde, in de woning der waarheid eu iu steenachtige bergen; zij is tegelijker tijd zeer klein en uitgestrekt." De oll\'ering wordt dan besloten door hel aanbidden der • zon met de volgende teksten:—■ „Hare stralen, de krachtige oorzaken van kennis, schijnen, als zij we- relden verlichten, gelijk ollervuren." Na de oll\'ering volgt de aanroeping vau den (lavatri iu deze woor- ilen: — „(iij zijt licht; gij zijl zaad; gij zijt ouslerfe- lijk leven; gij zijl schitterend, bemind door de goden, belasterd door niemand; gij zijt hel heiligste offer.\' Vervolgens wordt zij maat voor maat opgezegd; daarna tic twee eerste malen als één versregel, eu de derde maai als de andere; ten slotte de drie maten zonder afbreken. Dezelfde tekst wordt dan ingeroepen iu de/e woorden: — „Goddelijke tekst, die ouze beste wcnscheii verhoort, wiens naam drielettergrcpig is, wiens beteekenis de mag! vau bet opperwezen is; kom moeder der Vedas, die uil Brahma voorlkwaaiut, wees hier standvastig." Na deze aanspraak wordt de Gavatri zelf, benevens hel drielellci igc, ccnlcttcrgre- pigc woord en de namen van de drie lagere werelden, honderd of duizendmaal, of zoo dikwijls als doenlijk is, uilgesproken, terwijl op een rozekrans vau cdel- stecneu in goud gezet, of van wilde zaadkorrels, het aantal malen aaugetcekend wordt. Hieraan worden de volgende gebeden aan de zou toegevoegd: „Begroeting aan de zou, aan dat lichtgevendeligcbaani, o Brahuia, dal het licht is, dal alles doorstroom!, de ware sehep- per van het heelal, de oorzaak van krachtdadige ge- bruikeu. Ik buig voor de groolc oorzaak van den dag, het magligc lichtgevende ligcbaani, de vijandin der duisternis, de vernietigster\'van elke zonde." liet laatst van alles waudell de aanbidder naar het zuiden, en zegt hij dezen korten tekst op: „Ik volg den loop der zon. Gelijk de zon iu huren loop zich door de wereld beweegt langs den weg vau bet zuiden, zoo |
|||||||||||
|
«Ie twee langste vingers \\an zijne regterhaud en haalt
adem door het regtcrucusgal; daarna sluit hij ook dat neusgat niet dcu duim cu lioudt den adem in, terwijl liij in zich den Gavatri, de geheimzinnige namen der drie wendden, liet drieletterigc, eenlettergrepige «oord en den heiligen tekst vau liralima opzegt; het laatst van alles ligt hij beide vingers van het liuker- ueusgat, eu laat duur het regter den adem gaan, dien hij had ingehouden. Als de/e handelwijze drie ver- schillende malen geschied ir-, moet hij weder drie was- schingeu met het volgendegehed v errigleu : — „(ielijk de vermoeide man zvtreldruppelen achterlaat aan den voet eens booms; gelijk hij, die zich baadt, vau alle vuil wordt gereinigd; gelijk eene oll\'ering geheiligd wordt door heilig gras, zoo moge ook dit water mij van zonde zuiveren."\' Hierop volgen andere was- sehiugen met verschillende boeteteksten. Jlij moet daarna den palm zijner hand niet water vullen, en deze voor zijn neus houdende, hel water door het eene neusgat inzuigen, eu het, nadat hij het gedu- rende eenigen tijd ingehouden heeft, door het andere neusgat weder doen uitloopcu, cu naar het noordoosten wegwerpen. L)il wordt als eene inwendige wassehing beschouwd, die de zonde vegwascht. Hij besluit dan door water Ie drinken onder liet volgende gebed: — „"Water: gij doordringt alle dingen; gij bereikt de diepste holen der bergen; gij zijl de mond dcsbeelals; gij zijl offerande; gij zijl liet geheimzinnige woord rasha; gij zijt licht, smaak eu de onsterfelijke vloeistof." Daar al de voorbereidende handelingen uu afge- loopen zijn, mag hij overgaan tot de aanbidding vau de rijzende zon. Tot dezen heiligen pligl gaat hij aldus over: — Hij gaal op één voet slaan, eu laai den anderen rusten op zijn enkel of hiel, ziel naar het oosten, en houdt zijne opeue hand in een hollen vorm voor zich, en daarna zegt hij de volgende geiteden o]):- —„De licht stralen kondigen de glansrijke, vurige zon aan, die schoon opgaat om het heelal Ie verlichten. Zij. hel oog der zou, des waters en des vuiirs, de ge- zameulijke ïuagt der goden, gaal op, verwonderlijk. Zij vervult hemel, aarde eu lucht niet haar lichtgevend nel: zij is de ziel van alles, dat onbewegelijk of bewe- gelijk i>. Dat oog, len hoogste weldadig, verrijst zuiver uil het oosten; mogen wij haar honderd jaar aanschouwen; mogen wij honderd jaar leven; mogen wij honderd jaar hooien. Mogen wij, door de godde- lijke mag! behoed, den hemel boven het oord der duisternis beschouwende, de godheid, hei glansrijkste der lichtgevende ligchanien, naderen.\' lö bestaat door u zelve; gij zijl de uitiniinlendste lichtstraal; gij geeft |
|||||||||||
|
BH AI1MANENT of
moge ik, dat lichtgevende ligchaum volgende, hel
voordeel verwerven, dut ontspruil uit eeue reis rondom de aarde, langs den weg van hei zuiden." Met het opzeggen van dezen tekst eindig! de dage-
lijksche morgenwassching en de aanbidding der zon. Men zou kunnen veronderstellen, dat zulke vvas- schiugen en cereinoniüele gebuiken voor ééucu dag voldoende waren. Maar neen. Dein eeue klasse4lcr Brahmanen moeien zulke wasscliingen eu zulk eene aanbidding der zon op den middag hernieuwd Horden, en door eene hoogere klasse zoowel des middags als des avonds. In deze gevallen zijn de plegtigheden, daarbij gebruikelijk, dezelfde in geesl en inhoofdzaak i als die, welke reeds voor eiken dag van het jaar bc- schreven zijn; zij verschillen alleen eeuigzins inwoor- den cu vormen. Van kindsbeen af beslaat liet leven vaneen Brah-
maan uit eene aanhoudende reeks van bijgcloovige gebruiken. Eene der belangrijkste gebeurtenissen in zijne eerste levensjaren is het bckleeden met den heiligen of drievoudigeu draad, die hem lot een van de tweemaal geboren of volmaakt e Brahmanen maakt. Als hij student in de theologie wordl, moet hij zieli voorzien van een mantel, ecu gordel, een staf en andere noodzakelijkheden. De ware staf, van het canonieke hout gemaakt, moet van zidk eene lengte zijn, dat hij het haar van den student bereikt, regt, ronder breuk, van ecu schoon voorkomen, uiet zoodanig dat er tnenschen door verschrikt worden, met den bast vol- komen en onbeschadigd door vuur. Aangaande zijn huwelijk, zijne huishoudelijke zaken, de wijze waarop hij de Vedas moet bestuderen, den gewonen gang des levens, zijne zuivering en zijn dieet, zijn bepalingen tot in het geringe toe gemaakt. De aanwijzingen aan- gaaude dit laatste punt zijn zeer zonderling: — „Na- dat hij zijne handen en voeten gewasschen, en water bij kleine teugen gedronken heeft, zouder het in te slikken, zet hij zich neder op een stoel of kussen, maar niet op eene rust bank of op een bed, voor zijn bord, dat geplaatst moet zijn op eene sehoone plek van den grond, die afgeveegd en gelijk gemaakt is geworden in een vierhoekigen vorm. Wanneer het j voedsel binnengebragt wordt, moet hij er voor buigen, \' terwijl hij beide handen op de wijze ceuer nederige begroeting naar zijn voorhoofd brengt; en hij moet daarbij voegen: „Moge dit altijd het onze zijn," dat is, moge het, voedsel nimmer ontbreken. Wanneer hij zich nedergezet heeft, moet hij met zijne linkerband het bord opligten cu het voedsel zegenen, zeggende: ! „Gij zijt versterkend." Hij zei hel daarna neder, terwijl |
BR All.MIN KW -tos
hij de drie werelden noemt, of hij zegt, als het voed-
sel hem overhandigd wordl : „Moge de hemel u geven;" daarna neemt hij het aan met deze woorden: „De aarde neemt 11 aan." Voor hij begint te. eten, moet hij mei zijne hand rondo,n het bord gaan, om hel buiten verbinding te brengen met hetgeen daarbuiten is; hij moet ook met zijne hand cenc lijn in de rondte trekken, en den cirkel wijden door gepaste teksten. Waarom\'r Om zijn persoon gedurende den maaltijd van alles buiten hem af te zonderen, opdal hij niet besmet worde door de aanraking van een ongezien zondaar, die tegenwoordig kan zijn of Item zou kunnen overvallen. Vervolgens voltooit hij de wijding van hel voedsel, door vijf offergaven daarvan aan Btalima en andere goden te doen; elke offergave laaf hij vallen op hef vuur, op het water of\' op don grond, met de | gewone bijvoeging: „Moge deze offergave krachtda- dig zijn" Hij drinkt dan water en slokt het in; hij : doet dan vijf offergaven aan den adem, aan elk van de vijf verschillende namen er van eene, en ten slotte maakt hij zijne beide oogcit vochtig. Als deze belang- rijke en onmisbare voorbereidingen afgeloopen zijn, \' mag hij overgaan tof het gebruiken van zijn maaltijd; hij moet er echter in plegtige stilte toe overgaan, en het voedsel met de vingers van zijne rcgterliaud op- ligtctt. Nadat hel eten afgeloopen is, drinkt bij \\veder- om water, en besluit het geheel met te zeggen: „Overheerlijke vloeistof, gij zijl het rusthcd van Vischnoe en van het voedsel." Onder de Brahmanen zijn verschillende graden.
Vroeger hielden zij zich bezig met gestrenge gods- dicustoefciting, en leefden zij in onthouding, daar hun beroep hel aanbidden der goden was; te dier tijde werden zij door koningen en prinsen ondersteund, en schijn^ zij zich niet met wereldlijken arbeid te heb- ben beziggehouden. Thans wordt alleen een klein aantal door zulke middelen onderhouden, doch de meeste Brahmanen zijn vcrpligt alle soorten van wereldlijke beroepen uit te oefenen om hun onderhoud \' te verdienen, cu vele hunner verkrijgen ecu sober bestaan door te bedelen. Maar hoc arm de Brahmanen ook zijn mogen, zij worden in groote eer gehouden, en een gebrek aan eerbied jegens hen, voornamelijk door de laagste of Soedra klasse, wordt voor eeno der grootste misdaden gehouden, /ij zijn vrij van be- lasting en van de bloeddorstige wetten, waaraan de andere klassen onderworpen zijn. Noch aan het leven, noch aan het eigendom van een Brahmaan mag de hand geslagen worden, al ware hij ook schuldig aan de grootste misdaden. De pligten, die deze hooge en : |
|||||
|
BRAHMAISMIS - BRANOOFFF.KS.
|
||||||||||
|
•Kif
|
||||||||||
|
■
|
||||||||||
|
gemaakt aangaande de wijze, waarop de plcgtigheden
verrigt moesten worden. Bij het brandoffer was ieder verpligt zijn offerdier,
hel besle en schoonste dal hij bezat, naar de deur des tabernakels te brengen, ten einde op het Altaar des Brandoffers (zie ald.), dat in het midden van den voorhof stond, geofferd te worden. Als het dier zoo gebragt werd,heette het aan God geofferd te zijn, den lleere lol een liel\'elijken reuk. De tijd voor liet offe- ren aangewezen was overdag. De offerdieren waren gewoonlijk runderen, schapen, bokken en, in geval van armoede, ook tortelduiven of jonge duiven. Geen dier kou geofferd worden, alvorens het zeven dagen oud was, en bijzondere zorg werd er genomen, dat bet /onder gebrek was. De gebruiken bij hel brandoffer in acht te nemen waren de volgende: — De man, die een offerdier bragt, geleidde bel naar den voorhof van den tabernakel, en later naar den binnenhof des tempels, en stond er mede voor liet altaar, met zijn gelaat naar bel westen, als voor het aangezigt des llecren. De heiligste offers werden dooide noordelijke poort van den hof, de offcrpoorl gcheeten, geleid, en de minder heilige werden door de zuidelijke poort hinnengebragt; de jonge offerdieren waren aan de voeten gebonden, zij werden door de eigenaars bin- nengedragen. Daarna moest de offeraar zijne twee banden leggen
op den kop van hel offerdier, tusschen zijne beide
hoornen, en mei alle kracht daarop drukken, hoewel
sommigen nieencn, dat liet opleggen van ééne baud
voldoende was. liet gebruik van Aiiron, die op den
verzoendag zijne beide handen op den bok leidc, werd
echter eenealgemeene wet, endeoplegging geschiedde
gewoonlijk met beide banden. Deze handoplegging
werd gevolgd door eene zondebelijdenis op deze wijze:
„Ikhebgezondigd,oGod;ikhebUwewel overschreden
en ben opgestaan; ik heb dit of dat gedaan (noemende
de bijzondere overtreding); maar nu heb ik berouw,
en moge dit offerdier mijne boetedoening zijn; dat, is:
laat de straf, die ik verdiend heb, op het hoofd van
i dit mijn offer vallen.\'\' En deze zondebelijdenis werd
! voor zoo noodzakelijk gehouden, dat zonder haar liet
| offer geene reinigende hoedanigheden bezat en geheel
I krachteloos was.
< )pdezelfde plaats, waar de handen op het offerdier
: gelegd werden, werd het geslagt, en wel onmiddellijk daarna. liet offer werd gebonden aan de ringen, die aan de slagtplaats aan den noordkant van het altaar waren, als het een van de heiligste was; maar als liet dat niet was, mogl het iu elk gedeelte van den hof |
||||||||||
|
eerwaardige kaste vervullen moet, zijn over goddelijke
dingen na te. denken, de Vedas zorgvuldig en ijverig te lezen, de jonge. Brahmanen te onderrigten, en offeran- deu en andere godsdienstige handelingen te verrigten. De. misdadigste Brahmaan behoudt zijn rang ondanks zijne misdaden; maar hij verbeurt dien geheel en al door onzuiver voedsel aan te raken of eene dergc- lijke kleine overtreding. Niemand Jcan Brahmaan worden dan door geboorte, en de Instellingen van Manu verklaren, dat, „als een Brahmaan geen zoon heeft gewonnen, en toeh op eindelijke gelukzaligheid doelt, hij naar eene plaats van vernedering zal afda- len." BRAHMAÏSMUS. Zie Hindoeïsme.
BRANDENBURGSCHE CONFESSIE. Ken for-
mulier of geloofsbelijdenis in de stad Brandenburg op bevel van i\\fn keurvorst opgemaakt, ten einde de leerstellingen van Lnther in overeenstemming te brengen met die van (\'alviju, en een einde te maken aan de twisten, die door de Arositinosi in: confkssik (zie ald.) veroorzaakt waren. BRANDOFFERS. Deze soort vanoffersontsronden
het eerst, en worden door Heidenscbe schrijvers dik- wijl* vermeld. Xcnoplion zegt, dal men iuonde tijden gcheele brandoffers van ossen aan Jnpitcr, en van paarden aan de zon offerde. De offers van dieren waren bij de Grieken en Romeinen de meest alge- mecne. Maar het offer, dat ouder den naam van liet brandoffer bekend was, bestond vooral bij de Israëlieten. Er waren vier soorten van offers, waar- bij de dieren geheel of gedeeltelijk door vuur ver- teerd werden, te weten: de gehecle brandoffers, de zondoffers, schuldoffers en dankoffers. Hij liet eerste dezer werd alles verteerd behalve de huid. Bij hel tweede werden eenige deelen verbrand, en hel overige werd den priesters gegeven, die het in den^oorhof van den tabernakel moesten opeten. De schuldoffers, die de derde soort van brandoffers uitmaakten, werden ook gedeeltelijk door vuur verteerd en gedeeltelijk door de priesters gegeten. Ten opzigtc van bet dank- off\'er bad eene andere schikking plaats; een gedeelte ervan werd verbrand, terwijl de borst en de schouder aan den priester gegeven werden, en liet overige werd gegeten door den persoon, die het offerbragt, met zijne vrienden. liet eerste offer, waarbij liet gehecle dier door vuur verteerd werd, ontving eigenlijk den naam van bet brandoffer. In de eerste tijden werden brand- offers door elk hoofd van een huisgezin in zijne eigene woning geofferd; maar later, waarschijnlijk om afgo- derij Ie voorkomen, werden bijzondere regelingen |
||||||||||
|
BRANDOFFERS— BRE
zodood worde», hoewel gewoonlijk in hel oostelijk
gedeelte. De voor- en achterpooteu van het te slagten
offerdier werden te zamen gebonden, e» zoo gebonden werd liet niet den kop naar het /.uiden en hel gelaal naar het westen nedergelegd; hij, die het doodde. stond aan de oostzijde er van, niet het gelaat naar hel westen gekeerd, en sneed den keel en de luchtpijp mei één slag door. Ifel bloed werd dan door een ander in een bekken opgevangen, die hel. aan houdend ontroerde, opdal hel niet zou stolten, vóór bet gebruikt was om te besprongen, liet bloed van de roode koe werd altijd door den priester in zijne linkerhand opgevangen. Hei ilooden van het offerdier was gewoonlijk liet werk van den priester; het mogt echter ook door een ander geschieden, door eeuc vrouw, een dienstknecht of onreineu persoon, die, hoewel hij niet in den hof\'kon komen, toch buiten mogt staan, en door zijne hand naar binnen uit te strekken het offerdier mogl dooden. Deze plegtigheid mogt echter niet verrigl wordendoor iemand, die dool\', krankzinnig of minderjarig was, daar dezulken hel regt niet hadden om bij de heilige lian- deling tegenwoordig te zijn. Als het offerdier geslagt was, sprengde de priester
liet bloed. (Zie Bloed). Het dier werd dan van zijne, huid ontdaan en in stukken gesneden. Nu werd er hout naar bel allaar gebragt, waarna de priesters de verschillende vleosclisl uk keu zou (ten. Dit zout, dat bet zout des verbonds genoemd werd, was onmisbaar voor ile kracht van bet offer. (Zie Zout.) Als de deelcu van het offerdier gezouten waren, bragt de priester, die de offerande moes! verriglen, de verschillende stukken op bel altaar, en wierp ze daarmet hel vel in hel vuur. Dit vet, zeggen de Joden, werd op den kop van liet offerdier gelegd, wanneer die in het vuur werd gewor- pen, en liet geheelc dier werd aldus verleerd, behalve de huid, die aan den priester gegeven werd. Behalve de brandoffers bij verschillende gelegciihc-
den geofferd, waren er dagelijks geregeld twee brand- \' offers, waarvan hel eene eiken morgen te negen ure, I en het andere te drie ure in den namiddag geofferd werd. Elk bestond uil een eenjarig lam zonder gebrek, j Benige brandoffers waren bepaaldelijk door de wel ; bevolen; andere werden vrijwillig geofferd om aan j eene gelofte te voldoen, of als eene vrijwillige offering. ! De gedurige brandoffers waren de volgende: — Hel dagelijksehe offer van twee lamineren, die inct hun j spijsoffer en drankoffer op het altaar verbrand werden. Op eiken zevenden dag of Sabbalh vier lammeren. Bij elke nieuwe maan of eersten dag der maand twee jonge runderen of varren, één ram en zeven lamineren. I |
VARIILM of BREV1EH. Miö
Op den vijftienden dag der eerste uf paaseliinaatid,
welke dag de eerste was van de zeven dagen van dat groote feest na het paasehlam, twee jonge runderen, één ram en zeven lammeren, en zoo gedurende zeven dagen achtereen. In den schoof der eerstelingen een lam, een mannetje, Ilij hel feest der eerstelingen vin- den wij, als wij Leviticus raadplegen, zeven lamineren, één jong rund en Iwee rammen; in Xuimri lezen wij echter zeven lammeren, één ram en twee jonge run- deren. Op den eersten dag der zevende maand, of den dag des geklanks, één var. één ram en zeven lamme- ren. Op den tienden dag der zevende maand, of den verzoendag, eenjongriind,een ram en zeven lammeren. Behalve deze offerande was er een ram voor den hoo- gepriester zelven, en een ander voor liet geheelc volk. ()[) den vijftienden dag der zevende maand, hel begin van het loofhuttenfccst, dertien jonge runderen, twee rammen, veertien lam meren, en zoo aanhoudend gedu- rende zeven dagen; eiken dag verminderde echter hel aantal runderen mei één, zoodat er op den zevenden dag slechts zeven runderen geofferd werden. Op den achtsten en laalslen dag werden er slechts één rund, één ram en zeven lammeren geofferd. BUAUROXIA, een bijnaam van Artemis, waar-
onder zij in een tempel op den Acropolis te Athene aangebeden weid. Tc Braurou iu Attica was haar ook een standbeeld opgerigt, en een feest, BkauhukiËn geheetcn, werd aldaar om de vijfjaren te barer eere gevierd. Bij dit feest gingen verscheidene jonge \' meisjes van ongeveer tienjarigen leeftijd, in crocus- kleurige klecderen, iu plcgtigen optogl naar den tem- nel der godin, waar zij tot hare dienst werden gewijd. De priesters offerden daarop een bok, en de meisjes verrigttcn eene plegtigheid, waarbij zij boeren na- bootsten, waarschijnlijk omdat de beer, vooral iu Aroadië, aan Artemis was gewijd. Ken ander feest, dat denzelfden naam droog, werd om de vijfjaren te Brauron, ter eere van Diouysus, gevierd. Mannen en vrouwen namen daaraan deel. BREVARIUM of Brevier (Latijn bteeii, kort),
hel gebedenboek der priesters in de Kerk van Rome, dat, zooals beweerd wordt, iu de elfde eeuw werd zauicngesteld. Het bevat gebeden, psalmen on ge- zangen voor eiken dag dos jaars, alsook lessen uil de Schriften om dagelijks gelezen (e worden, met begelei- dende commentariën door de kerkvaders en anderen, en de legenden der heiligen en martelaren. Boeken voorliet bijzonder onderrigl der priesters bestonden lang vóór de Hervorming in bijna alle nationale ker- ken in Europa. De naam Brevarium moet duidelijk |
|||||
|
BUEVAIUUMniliUKVIKIt.
|
|||||||||
|
HJii
|
|||||||||
|
Hel Gebed der Meeren, hel Wees gegroet, Maria, of
de groeteuis des engels, de Apostolische geloofsbelij- denis en hel cuaftleOi- worden dikwijl:, gelezen. Iu elk biduiir wordt ook een gezang gelezen, dal dikwijls door Priideiilins of een anderen ouden vader /amen- gesteld is. Hel Brevier bevat ook cene kleine dienst ierecre der Maagd, en ook de dienst der overledenen. Bovendien vinden wij er ook de boet-en de trappsal- men, zooals zij genoemd worden, met de litanien tol alle heiligen en tol de maagd Maria van Loretto, welke de twee eenige zijn, die de kerk bekrachtigd heeft. Opdat de lezer zich ecu denkbeeld moge vormen
\\an de uitgebreidheid der dagelijksche bezigheden eens priesters, nemen wij het volgende verslag van den eersten Zondag in den Advent over: — „De priester slaat hel begin van het Brevier op en leesl het Gebed des Meeren, een Wees gegroet, Maria, een korl gebed aan Maria, dat uit ecu enkelen zin bestaat, de Apostolische geloofsbelijdenissen Hallelujah, en een vers, dal bet Invilalorium of opwekkingsgezang heet; Psalm XCV, „Komt, laat ons deu ILeere vrolijk zingen," enz. wordt dan gelezen of gezongen. Als hij de eerste nachtmette houdt, leest hij de vijftien eerste psalmen; houdt hij de tweede, dan leest hij Psalm XVI, XVII en XVIII; houdt hij de derde, Psalm XIX, XX, XXI, benevens cenige bijbelplaatsen en den lofzang Te Dciun. Als hij aan de lofzangen de voorkeur geeft, leest hij zeven Psalmen, benevens liet gezang van de drie mannen iu het vuur, uit het apoeryphe bock van Daniël, en liet gezang van Maria (Lukas ]). Verkiest hij bet eerste biduur, gewoonlijk des morgens te zes ure, dan leest of zingt hij, na het Gebed des Meeren, het Wees gegroet, Maria, en dr geloofsbelijdenis, ecu van de gezangen van het Bre- vier; daarna leest hij de geloofsbelijdenis van At lui uasiits, alsmede zekere gebeden, die voor ochtend godsdienstoefeningen gepast zijn. Als hij het officie vanden dag gelezen heeft, heeft hij nog dat vanden heiligendag voor zich, indien hij zich door pligt of neiging geroepen gevoel! om het te volbrengen, het- welke cene les uit de Schrift, cene homilia van een kerkvader of kerkleeraar en, als het een heiligendag is, ook eene kerklegendc benevens gebeden en gezan- gen in zich sluit.\'\' In plaats dat hel gcheele Woord Gods door deu
priester in ilvn loop van het jaar doorloopen wordt, worden slechts verminkte uitlrckseleu in hol Brevier gegeven, en gedeelten, die de voorname leerstellingen des (\'iiristcudoins bevatten, worden zorgvuldig weg- gelaten, y.oo bevat de Brief aan de Romeinen, die |
|||||||||
|
hel denkbeeld uitdrukken van een compendium,ilocli
lul Rnoiuschc Brevier ia hel grootste der boeken,die in de Hoomselie kerk gebruikt worden, zoodal naar alle waarschijnlijkheid de naam in vroegcren tijd gc- luuikt werd voor\'eene korte verzameling van gebeden en lessen uit de Schriften ten gebruike der priesters. /.u 1 k een kort ovcrzigl werd ten tijde van paus Dama- susvoorde monniken in Palestina zaniciigcstcld,en werd later dooi\' Gregorius den Groote uitgebreid. Gedurende de zittingen van het eoneilic van Trente werden er verscheidene pogingen in hel werk gesteld, om eene kerkelijk goedgekeurde vertaling van het Brevier Ie verkrijgen. Met concilie verschoof echter de zaak. en stelde haar ten laatste iu handen van den «■gerenden paus. Drie godgeleerden werden daarop in 1308 door l\'ius \\ . verkozen, om de moeijclijkc taak ten uitvoer ie brengen. Xa verloop van vele jaren was zij nog niet afgedaan. Kerst tvn tijde van paus l\'rbanus Vlll. verscheen in zijn eigen naam en dien zijner beide voorgangers het hervormde Brevier, zooals liet uu nog bestaat, niet uitzondering van cenige bijvoegselen van latereu tijd, waaronder de nieuwe feesten en nieuwe heiligen mei hunne dien- i sten en legenden. Keue uitgave van bet Brcvarium, met aanmerkelijke verbeteringen, weid door kardinaal Qniguonius, op verzoek van (\'lcmens \\ II. en met toestemming van 1\'aidus III., bewerkt. I)c dagelijk- sche Mariadienst werd daaruit gelaten, en hel was zoodanig ingerigt, dat het de gewoonte om elk jaar de Schrift en elke weck de Psalmen door te lezen weder in het leven moest roepen. Deze nieuwe uit- gave van het Brevier, die het doel, waarmede het zamcngesteld was, meer dan de tegenwoordig in ge- bruik zijnde uitgave verwezenlijkte, ondervond echter over bet algemeen de goedkeuring der kerk niet, daar zij beschouwd werd als naar ketterij Ie rieken, dewijl zij over het geheel te Protestantsoh en te weinig Roomschgezind was. Wij zullen nu overgaan tot het geven van een kort
overzigl van deu inhoud des Koomscbcn Brcvicrs. Wat zijne declcii aangaat, is hel nagenoeg op dezelfde wijze als bet Missaal ingedeeld. De Psalmen zijn zoo verdeeld, dat iu de wckelijkschc diensl (als de heiligen- dagen er niet tusschenkomen),hetgeheele Psalmboek doorgelezen wordt,hoewel verscheidene Psalmen, zoo- als de 11 S,u (alias ll\'J\'l\') enz., eiken dag gelezen worden. Voor de heiligendagen zijn gepaste Psalmen aangenomen. De lessen zijn deels uit hel Oude en hel Nieuwe Testament, en deels uit de handelingen der heiligen en geschriften der heilige vaderen genomen. |
|||||||||
|
UUTSCHEKERK. 40?
hoofden te slingeren, waardoor zij zoo volkomen ver-
slagen werden, dat zij in den Tuitarus of de hclsche i oorden werden geworpen. Door een ige schrijvers wordt
Briareüs als een zeegod beschouwd, terwijl de. meeste hein houden voor een der reuzen, dioden Olvuipusbe- ! stormden. Tlicocritus slclt, hem vooralseen vaudeCv-
clojicn, die onder den borg Jitna woonden. De waar sehijulijkstc meening over de natuur eu den oorsprong \\ au dit fabelachtige monster is, dat hij eeue verpersoon- lijking van vulkanische uitbarstingen of aardbevingen, of cene der meer geweldige krachten der natuur was. BRIGITÏA (Si.) (Oiidevan), cene geestelijke orde omstreeks 13G3 door de 11. Brigitla, eeue Zwcedscln dame, gesticht. Deze orde werd door Urbanus V. in 1370 bevestigd; zij verecuigde nonnen eu monniken op eenc bijzondere wijze in dezelfde huizen. Kik kloos- icr moest, volgens de schikkingen door de stichtster gemaakt, zestig zusters en dertig priesters voor de dieusl bevatten, benevens vier diakenen en acbl leeke- broeders. Deze mannelijke personen waren, hoewel zij met de zusters ouder hetzelfde dak vroonden, geheel eu al van haar gescheiden. De regel vnu St. Brignta is nagenoeg dezelfde als die van St. Augustiua. De leden dezer orde waren tot een leven van zelfkaslij- ding, armoede en zelfverloochening v erpiigl; zij mug- leu geeue eigendommen bezitten eu volstrekt geen geld aanraken, lu Zweden, Duilsehland eu Nederland breidde zij zich sterk uit. Te Uden in Noord-Brabaul, te Roermond en Ie Weert in Limburg beslaan nog kloosters dezer orde. Dal te Uden telt 41, dat te Roermond 1 I, en dat te Weert 23 leden. BRITSCHE KERK. Hel is moeijelijk om met
zekerheid hel juiste tijdperk te bepalen, waarop hel Christendom hel eerst in Brilianje gepredikt werd. 1\'it aanmerkingen, die in cenigc oude schrijv ers voor- komen, schijnt hel reeds tussclien ongeveer de jaren l-\'i en lil in dat land verkondigd te zijn. Terlulliauus verzekert in zijn bock tegen de Joden, hetwelk hij iu iü\'.l schreef, dal die deelcn van Brittuuje, waarin de Romeinen nooit waren doorgedrongen, aan Christus onderworpen waren geworden, eu daaruit heeft men gegist, dat het Christendom toen gedurende eeuigen tijd iu de Bonieinsclie provinciën in hel zuiden bekend was. Kusebius, die inliet begin der vierde eeuw leefde, noemt de Britsche eilanden onder de verre landen, waarin de Apostelen gepredikt hadden, eu Theodore- tus, die eeue eeuw later dan Kusebius leefde, zegt, dut visschers, Iculcninakers en lolpachters vele natiën overgehaald hadden om het evangelie van Christus Ie omhelzen, en o nier dez • uoe.nl hij de Britten. Ook |
||||||||||
|
BBIABKIS — ]
zoo duidelijk de groudlcer der regtvaardiginaking
door liet geloof ontvouwt, in liet geheel 4\'i\'.i ver/en,
waarvan 259 weggelaten zijn. Van den Brief aan Je Hebreen is meer dan de helft niet in het Brevier te vinden. De andere hoeken, zoowel van liet Üude als van liet Nieuwe Testament, ontvangen eeue dergelijke behandeling van de handen van Rome. Hel l\'snlui- b.n\'k evenwel wordt in zijn geheel gegeven. Behalve de aanhalingen nii de Schriften, bevat het
Brevier talrijke gedeelten uil de Kerkvaders, ten bedrage van niet minder dan I I\'.) aanhalingen of lessen uit acht en t wint ig verschillende \\ aderen en Leeraars der Kerk. \\ au deze zijn er 1 1 \'S uil de geschriften \\ au August iuus. De iiittrckseleu voor de priesters z:ju, li icvvel vele er van vei klaringen vaude Heilige Selirif- len moeten heeteu, verre van in overeenstemming met hel Woord (iods. Vele gedeelten, voornamelijk uit de geschriften van Iliëronymus, zijn blijkbaar er in gc- bragt, om de dwaalleer eu tic bijgeloov ige gebruiken van Home Ie bekrachtigen. Het Brevier bevat echter niet alleen gedeelten uit
de Schriften en aanhalingen uit de Kerkvaders, maar ook talrijke legeudeu van de heiligen, die in vele gevallen ongelooflijke en ongerijmde verhalen zijn van de wouderen, die zij hebben verrigi, en de vreemde gebeurtenissen, die hun zijn overkomen. Het lijden van verschillende martelaren wordt ook oji de over- drevcusle wijze er in verhaald. Zoodanig is hel kerkboek validen Itoomschcn pries-
ler, dat hij naarstig en me! onveranderlijke stiptheid eiken dag oji stratle van doodzonde moei doorloopen. I >cns beschouwt het als cene v oldocudc veroutschuldi- ging voor hel niet vervullen van zijne dagclijksche taak, als de priester met een noodzakelijk ofeenlief- |
||||||||||
|
08881210
|
||||||||||
|
dndighcidswerk bezig is, als hij geen Brevier heeft, of
zelfs als hij toevallig zijn pligt vergeten heeft. Hoewel hei Roomsehe Brevier het meest algemeen in de Kuomsch-C-atholicke kerk in gebruik is, zijn er ecli- ter verscheidene diocesen en godsdienstige ligehaincu, zelfs in die kink, die hunne afzonderlijke breviers hebben. BUI AKKUS, in de oudctiricksclic mythologie ecu
reus met vierhonderd armen en vijftig hoofden met vuurbrakende monden. Homerus zegt, dat hij ouder de inensehcn „Egeon heette, maar ouder de goden liri- areiis, en dat hij bij zekere gedegenheid Zeus kwam verlossen, toen deze bedreigd werd om door de ()lvm- pischc goden in ketens geslagen ie worden. Briarcüs en zijne broeders overwonnen de ïitaus, toen deze tegen Zeus opstonden, dooi drie honderd rotsen naar hunne |
||||||||||
|
BK1T8CHK KERK.
|
|||||||||
|
40S
|
|||||||||
|
Glldas schijnt, als hij over den opstand «mi de verdedi-
ging der Britten ouder Boadicea in (il spreekt, de invoering van hel Christendom op de Britsclie eilanden op dien tijd te bepalen. Ken andere grond ten gunste van de meen ing, dal hel evangelie reeds zoo vroeg lirit- lanje bereikte, wordt gevonden iu de omstandigheid, dat iu 43, toen eene Romeiusche provincie in het zuid- oostelijk gedeelte van het eiland gevestigd werd, Poni- ponia Gneeiua, de vrouw van den eersten landvoogd Aldus Plautius, beschuldigd werd van een zonderling en vreemd bijgeloof omhelsd te hebben, hetgeen vol- geus sommigen beteekent, dat zij eene Christin was, en misschien eene van de eersten, die de nieuwcgods- dieust in Brittanje invoerden. Men heeft ook gedacht, dat. Claudia, die met Pudeus iu i. Tim. IV : il ver- meld wordt, dezelfde Britsche dame was als die, welke door Martini iu zijne Puntdichten IV : 13, XI : 54 om hare schoonheid en deugden geroemd wordt. Niet weinig verschil van meeniug bestaat er onder
de geleerden over de vraag: Wie predikte het eerst liet evangelie in Brittanje? Velen beweren, dat de bekeering der Britten liet werk geweest, is van den Apostel Jacobus, die bet evangelie in Spanje, Brit- tanje en andere landen van het Westen predikte. De vroege marteldood van dezen Apostel, gelijk in Uaud. XII : 1 en i verhaald wordt, maakt zulk ecue vcron- derstelling echter zeer onwaarschijnlijk. Anderen hebhen Siiuon Zclotes als den eersten prediker in hel Westen, en voornamelijk iu Brittanje, vermeld, waar zij zeggen, dat hij den marteldood geleden heeft en begraven is. Deze onderstelling is ook niet waar- schijnlijk, daar men gewoonlijk aanneemt, dat. het tooneel van den arbeid dezes Apostels de Oost-Indien geweest is. Kun schrijver, die tot de tiende eeuw be- hoort, beweert ten sterkste, dat de Apostel Petrus de Britsebe kerk gesticht heeft. Hij zegt, dat de/.e Apos- tel drie mi twintig jaren in Brittanje doorbragt, waar hij verscheidene kerken stichtte, bisschoppen, priesters eu diakenen wijdde, en na bet Christendom daar gc- vesligd te hebben, iu li.") naar Rome terugkeerde. Om dit denkbeeld te weerleggen is bet echter voldoende zich te herinneren, dat Petrus de Apostel dcrbeajiijde- nis was, en derhalve zijne zending volbragt, zooals dan ook algemeen geloofd wordt, door in die landen te pre- diken, waar vele Joden waren. Als de invoering van het Christendom met geweld aan een Apostel moet worden toegeschreven, dan zouden wij zeggen, dat die Apostel Paultis geweest moet zijn, die, zooals vele schrijvers zeggen, de laatste jaren zijns levens in de westelijke provinciën van Home doorbragt, waarvan |
Brittanje er een was. Kr bestaat eene legende, door
de monniken van Glasloubury uitgedacht, volgeus welke Jozef van Arimathea, omstreeks 03, door Philippus naar Brittanje gezonden werd. Beda, een geschiedschrijver uit de achtste eeuw, i verhaalt, dat Lueius, een Britsch koning, den Rooni-
sehcu bisschop Elcutherus in de laatste helft der | tweede eeuw verzocht, om hem eenige zendelingen te
j doen toekomen. Hel doel van deze overlevering is
blijkbaar, om de Britsche kerk tot eene loot vau de j Roomsche Ie maken. Maar de bijzonderheden vau
de latere Britsche kerk druischen geheel en al tegen \'net denkbeeld iu, dat zij baar oorsprong uit Koine geluid heeft, want in vele decleu harcr gebruiken en plegtighedeu verschilde zij van de gebruiken der Roomsche kerk, eu naderde zij veel meer de gebrui- ken van de kerken van Klein-Azië. Bovendien is hel wel bekend, dat de Britsche kerk gedurende langen tijd bet gezag vau den Roomsehen stoel weerstand bood, terwijl de Angel-Saksische kerk (zie ald.i zich aan bet gezag vau den paus onderwierp. Maar hoewel hel tijdperk van de eerste invoering
des Christendoms iu Italië verre van volkomen zeker is, schijnen toch de Britsebe Christenen in de derde eeuw reeds een talrijk ligchaain geweest te zijn, en de Britsche kerk was te dier tijde eene georganiseerde gemeente. Tegen het einde der derde of bet begin der vierde eeuw waren de Christenen inde Romeiusche provinciën van Brittanje om hunne godsdienst aan vervolging blootgesteld; St. Albau, een inboorling van Vcrulaniium, was de eerste Britsebe martelaar iu de stad, welke Ihans naar hem St. Albans beet. Zijn marteldood bad omstreeks -\'^O plaats, en te /.elfder tijd werden Aiirou en Julius, twee burgers vau Caer- leon, eu verscheidene andere personen van beiderlei sekse in verschillende deelen vau het land ter dood gebrugt. Toen Constmitius Chlorus tot keizer werd uitgeroepen, 305, maakte hij een einde aan deze ver- volgiug der Britsche Christenen, en toen zijn zoon (\'onstantijn de Groote iu het volgende jaar den troon beklom, werd de vrede in de Kerk volkomen hersteld. „Toen," zegt (iildas, „kwamen de Britsebe (\'hristenen uil de schuilhoeken, waarheen zij getrokken waren, herbouwden hunne kerken,die iu puin verkeerden,en namen zij hunne heilige plegtighedeu met een zuiver en opgeruimd gemoed in acht." Omstreeks dezen tijd breidde zich de Ariaansche
twist (zie Akiaskn), die te Alexandrië uitgebroken was, en gedurende langen lijd de geheele Christelijke kerk schokte, lol aan de verre knslen vau de Britsebe |
||||||||
|
liHITTIXl WEN oi\' BRITiTMEKS — BROEDKHEX. 409
|
|||||||
|
eilanden uit, waar, zooals wij van (iililas vernemen,
«leze verderfelijke ketterij op zeer onrustbarende wijze vorderingen maakte. Het is echter aangenaam, dat wij tegenover dezen geschiedschrijver kunnen aan- voeren, dat Hiëronyinus en Chrysostouius in hunne geschriften dikwijls in sterke bewoordingen over du standvastigheid der Britsche kerk spreken. HctChris- tendom bleef, nadat liet vasten voet in Brittanje ver- kregen had, steeds bloeijeu, totdat de Romeinen dat land in 122 verlieten, toen de natie blootgesteld werd aan de invallen der Pieten en Schotten, üp dezen tijd ontstond ook de ketterij van Pelagius, een Britsen monnik, wiens werkelijke naam Morgan was. Daar hijecn inboorling vau het land was, verspreidden zich zijne mecningen (zie Pelagianen) in de Britsche kerk snel. De geestelijken, verontrust over het heerschen dezer noodlottige ketterij ouder hunne kudden, wend- den zieh tot de kerk in Gallic om bijstand, ten einde haar te onderdrukken, en deze kerk zond dadelijk twee regtzinnigc prelaten naar Brittanje. Deze pre- laten, Germanus, bisschop van Auxerre, en Lupus, bisschop van Troyes, waieu op hunne reis naar de Britsche kust aan een hevigcu storm blootgesteld, waaraan zij als door een wonder ontkwamen. Toen zij eindelijk hunne bestemming in veiligheid bereikt hadden, stelden zij hunne uiterste pogingen in het werk, om de dwaallx glippen van Pelagius bloot te leggen. Hunne prediking trok de aandacht en be- langstelling des volks; en zij, partij trekkende van de opgewondenheid door hunue komst veroorzaakt, ric- pen de Pelagianen tot een openbaren twist op, waarbij hunne gronden zoo overtuigend bevonden werden, dat de Pclagiaanschc kampioenen naauwelijks tegen de volkswoede beschermd konden worden. L)c prela- ten keerden, nadat zij ecnigen tijd in Engeland door- gebragt badden, naar (iallië terug, doch Germanus legde later een tweede bezoek aan Brittanje af, dewijl de Pclagiaanschc ketterij weder uitgebroken was. Zijne komst had dcuzelfden uitslag als te voren. Hierna handhaafde de Britsche kerk hare regtzinnig- heid gedurende langen tijd, totdat de Saksers in 449 in het land kwamen, en de natie ten tweeden male bijna tot het Heidendom gebragl werd. De Saksers maakten zieh op verraderlijke wijze
meester vau het land, dat zij waren komen helpen, /.ij lieten alleen het westelijke gedeelte van het eiland aan de oude bezitters over, en stichtten in het overige deel de zeven Angel-Saksische koningrijken. En niet tevreden niet de Britten in ecue beperkte landstreek teruggedrongen te hebben, toonden zij ook hun he- |
|||||||
|
vigen haat jegens de Britsche kerk door het ver
moorden der geestelijken en de vernieling der kerken. Toen het Christendom ook onder de Angel-Saksers ingang vond, en ecue Christelijke kerk onder hen gesticht werd, week deze bittere afkeer langzamer- hand, of veranderde zij ten minste van karakter. De Angel-Saksische kerk onderwierp zieh aan het gezag vau den bisschop van Rome, en verlangde, dal de oude Britsche kerk zulks ook zoude doen; deze weigerde echter ten sterkste aan dien eisch toe te geven. Daar de Britten liet Christendom niet u>t Rome, maar uil Int Oosten ontvangen hadden, beschouwden zij zieh als eene geheel onaf hankelijke Christelijke kerk. Op verschillende punten van hunne kerkelijke inrigtingeu verschilden zij ook zeer van Rome, voornamelijk wat den tijd van het vieren des Paaschfecsts, de tonsuur en de plegtiglieden hij den doop aanging. Rome was verontwaardigd over den weerstand door de Britsche kerk aan hare magt geboden, en de Angel-Saksische kerk, onwillig om eenc onafhankelijke kerk in hare nabijheid te verdragen, ontmoedigde zooveel moge- lijk de oude kerk vau Brittanje, die, beperkt, tot de bergachtige districten van Wales, trapsgewijze afnam en uitstierf. Zie Engeland (Keuk van). BRITTINTANEN of Bbittiniëks, eene verceni-
ging van Augustijner monniken, zoo gchecten omdat hunne eerste woonplaats Briltini, nabij Aneona, in [talie was. Hunne levenswijze was zeer streng; zij aten geen dierlijk voedsel, vastten vau de Kruisver- heffing tot aan Pasclien, en op andere tijden eiken Woensdag, Vrijdag en Zaturdag, behalve de vasten door de Kerk bevolen. Deze vereeniging weigerde zich te onderwerpen aan de bulle van paus Grego- rius IX., die den Augustijnen beval hunue grijze klce- deren af te leggen, en zwarte daarvoor in de plaats te nemen. Eindelijk vaardigde Gregorius in 1211 eene bulle ten gunste van hen uit, waarbij hun toegestaan 1 werd het grijze kleed te dragen, doch zonder den gor- | del, ten einde hen van de Minorieten te onderschei- den. Zij voegden zich bij de algemceuc congregatie vau Augustijner monniken, die door Alcxander I\\. in 1256 gevormd werd. BROEDEREN, eene klasse van Christenen in
i Engeland, die dezen naam voor zich aannemen om hun iudividiiëolcn staal als Christenen of broederen in Christus aan te duiden, terwijl zij zich niet als eene afzonderlijke godsdienstige secle willen beschou- wen. Zij ontstonden omstreeks 1830, en daar hunne eerste kerk te Plymoutb gesticht werd, zijn zij ge- woonlijk bekend onder den naam van Broederen van |
|||||||
|
BKOKDEltEX DER GEMEENSCHAP.
|
|||||||||
|
no
|
|||||||||
|
Plymouth. De bijzondere denkwijze, die zij aangaande
eene Christelijke kerk koesteren, is niet, dat zij cene bepaald gei steiijke inrigting is, maar eene erkende vcrecnigiug vau allen, die ware gcloovigen zijn. /ij kanten zich aan tegen alle secten en afzonderlijke benamingen. Zij zien volstrekt niet in, waarom bet ligchaani vau Christus, dat werkelijk een is, ook niet zigtbaar vereenigd zou zijn, daar het als zijn\'eenige band vau verceniging de erkenning heeft van dezelfde hoofd waarheden en de gemeenschap mei hetzelfde le\\ ende Hoofd. Afscheiding om verschil van nieening aangaande mindere en niet-essentiëele punten, be- schouwen zij als zondig en ongewettigd door het Woord Gods. Alle geloofsartikelen en geloofsbclijde- nissen beschouwen zij als cene ontkenning van de voldoendheid der Schrift, en de aanstelling vau be- paalde leeraren en het inachtnemen van rituëele cerc- moniën, als eene weigering om den Heiligen Geest als den algenoegzamcu geleider \\an Gods volk te erkennen. Zij verwerpen daarom alle mcnschelijke vormen en stelsels, en zeggen, dat /.ij zich alleen aan bet bestuur van deu Geest onderwerpen. Zij verwerpen ook alle onderscheid tusschen geestelijken en leeken in de Kerk vau God. leder der Broederen, die de gave bezit, mag niet alleen, maar is zedelijk gebonden, om die tot stichting der Kerk te gebruiken, dewijl alle gcloovigen ouder het Nieuwe Testament eene geestelijke priestervcrecniging uitmaken, die aan de leiding van den Heiligen Geest onderworpen is. Daar- om mag een ieder, die gelooft door deu Geest geleid te worden, bij hunne samenkomsten de vergadering tot stichting aanspreken. Als echter iemand meent, dat hij zulke bijzondere gaven bezit, dat hij het regt beeft zich aan het werk der prediking cu verklaring te wijden, dan moet hij zulks alleen op zijne eigene verantwoordelijkheid aan den Heer doen, zonder eenige aanstelling of bevestiging door de Broederen. Zij erkennen geenc leeraren, die door menschen gewijd zijn, en elk der Broederen mag den doop en het avond- maal, dat zij wekelijks vieren, bedienen. Aangaande de leer belijden de Broederen bcginse- i
len, weike vau die der meeste Christelijke kerken j verschillen. Zij geloovcn, dat een ieder, in wien de Heilige Geest woont, een lid is van de Algemeene kerk op de wereld, en daar hij gaven ontvangen heeft van den (ieest, welke die naar zijnen wil aan eiken menseh uitdeelt, mag hij wettiglijk prediken, zonder ecnig verlof van menschen ontvangen. Dewijl de Christen alreeds in een staat van genade is, behoeft hij, naar hun inzigt, niet om zegeningen te vragen, die hij reeds |
|||||||||
|
ontvangen heeft, maar slechts om de vermeerdering
er vau. Hij is niet langer ouder de wet als een levens- regel, omdat hij door Christus er vau bevrijd is. De wet aan ware gcloovigen te prediken is derhalve bepaaldelijk ongepast, en cene ontkenning van de volkomenheid vau Christus werk. \\ ele broederen ge- looveu aan de tweede komst van Christus, als cene komst in persoon, en aan zijn duizendjarig rijk op aarde. Dit is echt er geenszins het algemeene gevoelen der verceniging. liij den laatstcn census bezaten de Broederen 13:i
kerken. Dit is echter minder dan het ware getal, ten gevolge van hunnen onwil om a!s cene afzonderlijke secte erkend te worden. Hun aantal bedroeg toen 0,000 of 7,000, doch in de laatste jaren zijn zij aan- merkelijk toegenomen, cu thans maken zij een veel grooter ligchaani uit. Ook in Amerika maken de Broederen snelle vorderingen. BROEDEREN DER GEMEENSCHAP, eene
der twee partijen, waarin de orde der Franciscanen in het begin der veertiende eeuw verdeeld werd. In tegenstelling met de Spiritualen, waren zij sterk geneigd om de strenge gelofte, van armoede te ver- zachten, die buu door hun stichter St. Franciscus op- gelegd was. In 1310 riep pausClemens V. de hoofden vau heide partijen aan zijn hof, en gaf hij zich veel moeite om eene verzoening tot stand te brengen. Na verschillende bijeenkomsten vaardigde de paus, op het algemeene concilie van Vienne in 1311, eene buik- uit, waarin hij den twist trachtte te doen ophouden, door ecu middenweg in te slaan. Om aan de Spiri- tualen welgevallig te zijn, beval hij den Franciscanen zich streng aan hunnen ordesregel van armoede te houden, terwijl hij, om den Broederen der geineen- schap te heilagen, den Franciscanen toestond om, waar zij gecne gelegenheid hadden om zich door bedelen een bestaan te verschaffen, graanschuren te hebben en daarin te verzamelen, wat zij zich door bedelen konden verschaffen, terwijl de hoofden en opzieners der orde moesten oordcelen, wanneer en waar zulke graanzolders noodig waren. Deze uitspraak maakte voor een tijd een einde aan den twist, maar ongelukkig barstte hij bij den dood van Clcmens in Frankrijk niet vernieuwde woede uit, en in 131 I dreven de Spiritua- len de Broederen der gemeenschap uit de kloosters vau Narbonne en Beziers; zij stelden toen nieuwe kloostervoogden aan, leiden hunne vorige kleederen af, cu deden een kort, eng en onbehagelijk kleed aan. .lolianucs XXII. stelde, bij zijne verheffing tot de pau- selijke waardigheid, al zijne pogingen in het werk oin I |
|||||||||
|
BROEDEREN DUS GEMEENEN LEVENS.
|
|||||||||
|
■in
|
|||||||||
|
echter slechts cenigen tijd. Het behaagde God Groot
tot ernstiger en diepere gedachten te doen ontwaken, en hij werd een geheel ander niensch. Hij deed afstand van de ijdelheden der wereld, en besloot zich aan het welzijn zijner medemeuschen te wijden. Om zich voor te bereiden voor een leven vau de grootste nuttigheid, ging hij in ecu Carthuizer-klooster, waar hij zich ge- durende drie jaren aan de beoefening der Heilige Schriften en aan ernstige overdenkingen en gebed overgaf. Na verloop van dien tijd keerde hij tot het werkzame leven terug, echter niet als priester, maar als privaat persoon. „Vooral liet goud van Arabic," zeidc deze vrome, denkende man, „zoude ik de verzorging van zielen, zelfs voor een enkelen nacht, niet op mij willen nemen.\'\' Met zulke hooge denkbeelden van het heilige leeraarswerk, weigerde hij zich tot cenig hoo- ger ambt dan dat vau diaken te laten wijden. Dit ambt gaf hem het regt om het volk te onderrigten. Thans bekleed met de magt om te prediken, begon
Groot het werk eens evaugelists. Hij reisde door steden en dorpen, en riep als een andere Johannes de Dooper het volk op, om berouw te hebben over zijne zonden en zich tot den Heer te wenden. Hij predikte ook niet, gelijk de priesters vau zijn tijd, in het Latijn, maar iu de landtaal, en met eene welsprekendheid en eene kracht, die velen tot hem trok. Waar hij ook heenging, was hij onvermoeid inliet verkondigen vau het. evangelie; dikwijls predikte hij tweemaal daags eu drie uren achtereen. De uitslag was, dat velen, door nieuwsgierigheid uitgelokt om den verwonder- lijken prediker te hooren, door hem tot de reddende kennis der waarheid gebragt werden. De geestelijken, die hij om hunne bedorven zeden niet gestrengheid berispte, waren verontwaardigd over de getrouwheid, waarmede hunne ondeugden blootgelegd werden. Zij beklaagden zich bij den bisschop van Utrecht, en | haalden dien prelaat over, om Groot het verlof om te ! prediken te ontnemen. De goede man onderwierp zich aan de hevelen van zijn kerkelijken meerdere, en be- paaldc zich uu tot een rustigen en beperkten werk- kring, waarin hij ongemeen genoegen vond. Hij vestigde zich te Deventer en verzamelde, dewijl hij het gezelschap vau jonge nienschen beminde, een aantal ijverige jongelingen om zich, die hij bezigde om de Schriften en andere godsdienstige boeken over te schrijven. Dit leidde tot de instelling van de Broe- derschap des Genieenen Levens. De aard en het doel der vercenigiug worden door Ullmann, in zijne Her- vormen vóór de Hervorming, aldus beschreven: — „In hunne levenswijze en bezigheden maakten zij eene |
|||||||||
|
den twist te beslechten; hij riep de Fransche Spiritua-
len voor zich te Aviguuu, eu vermaande lien on» het kleed, dat zij aangenomen hadden, af te leggen. Eenige stemden hierin toe, sommige weigerden om zich aan den eiseh te onderwerpen. Verontwaardigd over dezen wederstand tegen zijn gezag, riep Johanues de hulp der Inquisiteurs in, die verscheidene oproerlingen op den brandstapel deden omkomen om geene andere misdaad, dan omdat zij den regel huns grondvesters, St. Franciscus, boven de magt der pausen stelden. De zoo scherp betwiste punten waren van zeer
ondergeschikt belang, daar zij uitsluitend betrekking luidden op den vorm der kleedden, die Franciscanen mogteu dragen, en op hun regt om graanschuren en kelders te hebben, ten einde hun voorraad te bewaren. De Broedereu der gemeenschap droegen lange, losse, eenigzins sierlijke kleederen, met groofe kappen over hunne hoofden, terwijl de Spiritualen korte, enge, onkostbare kleederen cu kleine kappen droegen. De Broederen der gemeenschap verzamelden ook, in den tijd van den oogst en van den wijnoogst, koren in hunne schuren en wijn in hunne kelders, doch de Spiritualen beweerden, dat zoo iets onbestaanbaar was met ware bedelarij. De twee partijen stonden vol bitterheid tegenover elkander. Paus Johannes XXII. vervolgde echter de Spiritualen niet de grootste gestrengheid, eu veroordeelde vele van hen zonder genade tot den brandstapel. Deze vervolging woedde gedurende lan- gen tijd, en van I.\'118 tot den tijd van Inuoccntius VI., 1352, werden niet minder dan honderd dertien men- sehen van beiderlei geslacht in Frankrijk eu Italië wreedelijk ter dood gebragt. „Bij deze," zegt Mos- heim, „konden uit de geschiedschrijvers cndocunicn- ten, gedrukt en in manuscript, nog zooveel andere gevoegd worden, dat ik geloof, dat men een catalogus van twee duizend vau zulke martelaren zou kunnen opmaken." Zie Franciscanen. BROEDEREN DESG BMEENEN LEVENS, eene
Christelijke vercenigiug in de veertiende eeuw iu Nederland ontslaan. De stichter van deze belangrijke instelling, die in de hand Gods den weg voor de Her- vorming baande, was Gerardus Groot of Groet, die te Deventer iu 1310 geboren werd. Nadat hij aan de hoogeschool te Parijs voor de kerk was opgevoed, werd hij kanunnik van Utrecht en van Aix. Daar hij iemand van rang en fortuin was, eu een volkomen vreemdeling aau den invloed der Goddelijke geuade, gaf hij zich geheel over aan wcreldsche vermaken, zon- der acht te geven op zijn geestelijk ambt en de groote verantwoordelijkheid daaraan verbonden. Dit duurde |
|||||||||
|
H 2 BROEDEREN DES GEM EENEN LEVENS.
|
|||||||
|
onderrigting van bet volk in de Christelijke leer, en
bet doen herleven en verbeteren van de opvoeding der jeugd. In dit laatste opzigt maakten zij hun tijd merkwaardig. Wel is waar, waren er in een veel vroe- ger tijdperk scholen in de voornaamste steden van Nederland gesticht, b. v. te \'s Gravesande in 1322, te Leiden in 1324, te Rotterdam in 132S, te Schiedam in 133G, te Delft, in 1312, te Hoorn in 1358, te Haarlem in 1389, en te Alkmaar in 131)0; maar voor bet grootste gedeelte waren deze scholen niet zuiver wetenschappelijk. Zij waren tegelijkertijd financieele ondernemingen der .-.leden, liet regt om eene school te openen werd verhuurd. Het gevolg was, dat zulk ! een schoolgeld van de scholieren werd gevorderd, als I slechts de rijkeren konden betalen, terwijl de gcheele inrigtingdcrscholenzeergebrekkigwas. liet onderwijs door de monniken in de kloosterscholen gegeven was niet meer voldoende. Hel was Ie oppervlakkig, en daar het algemeen vermengd was met lage enbijgc- loovige bestanddcelen, was het in vele opzigten in - strijd met ware verlichting. De Broederen des Ge- j meeuen Levens gaven in tegendeel niet alleen gratis onderwijs, en maakten daardoor de kunst van lezen en schrijven voor elk, rijk of arm, bereikbaar; zij bc- i vorderden niet enkel op elke wijze de vorderingen van de meer behoeftige klasse van leerlingen; maar wat van meer gewigt was, zij deden de opvoeding vergezeld gaan van ecu geheel nieuw leven en eeu zuiverder en edeler geest." Het opvoedingsstelsel door de Broederen des Ge-
meenen Levens gevolgd, was door en door godsdien- stig. Het was gegrondvest op het Woord Gods, en terwijl de beste kerkvaders op de scheden gebruikt werden, zoowel als nuttige uilgelezen stukken uit de Heidenscbe schrijvers over zedeleer, was alles gerigt op bet inseberpen van een geest van levende gods- vrucht. Deze inrigtingen bevalen zich weldra in de algemeenc guust aan. Binnen korten tijd en op ver- schillende plaatsen werden er in Holland, Gelderland, Brabrant, Friesland, Westphalen en zelfs in Saksen, Broederhuizen opgerigt. Hoewel Groot zich voor een streng en ijverig aan-
hanger van de Roonische kerk uitgaf, verhaastte hij, misschien zonder het te weten, de Hervorming. Hij drong met den grootsten ernst aan op het gebruik dei- Heilige Schriften, en op de vermeerderingen versprei- ding van afschrift en er van. Christus was voor hem het begin en bet einde des bijbels, de wortel en stam des levens, de eenige grondslag der kerk. Het verlangen van dezen uitmunt* nden man was, om de geestelijk- |
|||||||
|
vereeniging van broeders uit, gevormd, voor zoo verre
de omstandigheden der tijden veroorloofden, naar liet Apostolische model. Ycreenigd om echte vroomheid aan te kweeken, verschaften zij zich zelveu do midde- len voor een eenvoudig levensonderhoud, gedeeltelijk, gelijk de A postel Paulus, door handenarbeid en gedeel- telijk door hetontvangen van vrij willige giften, waarom echter niemnud verzoeken mogt, tenzij in geval van dringenden nood. Oinhun algemeen bestaan te verz. - keren, en ten teeken van hunne broederlijke genegen. beid, badden zij onder elkander bet beginsel cener gemeenschap van goederen ingevoerd. In de meeste gevallen gaf elk lid het eigendom, dat hij bezat, ten gebruike der vereeniging over. Er schijnt echter, ten minste in de kindschheid der instelling, geene strenge en algemeone wet aangaande dit punt beslaan I e hebben, zooals in de vercenigingen derPythagoristcnen Essc- nershet geval was. Alles moest voortkomen uit vrijheid en liefde. De kerk te Jeruzalem navolgende, en door broederlijke genegenheid gedreven, deelden zij weder- keerig hunne verdiensten en eigendommen met elkan- der, of wijdden zij ook hunne fortuin, als zij fortuin bezaten, aan de dienst der vereeniging. Uit deze bron, en uit giften en legaten hun vermaakt, ontstonden de Broederhuizen, in elk waai van een zeker aantal leden te zamen woonde, wel is waar in kleeding, dieet en algemcene levenswijze aan een bepaalden regel onder- worpen, maar toch niet volgens de regels en gebruiken van het kloosterleven van de wereld afgezonderd. waarmede zij aanhoudend gemeenschap bielden, en op zulk eene wijze, dat zij tegenover het monnikenle- ven het beginsel van persoonlijke vrijheid bewaarden. Hun gcheele regel moest niet uit dwang in acht ge- nomen worden, maar alleen door de beweegreden van aanhoudend hernieuwde goedwilligheid, en alle ge- boorzaaraheid, zelfs de onvoorwaardelijkste, moest vrijelijk, liefdevol en om der wille van God bewezen worden. „liet groote doel der vereenigingen was de vestiging,
ontwikkeling eu verspreiding van het werkdadige Christendom. Dit doel poogden zij in de eerste plaats onder elkander te vervullen door de gcheele inrigting hunner vereeniging, door de zedelijke kracht en ocn- voudigheid hunner levenswijze, door godsdienstige gesprekken, wcderzijdsche schuldbekentenissen, waar- schuwingen, vermaningen en gemeenschappelijke vroomheidsoefeningen. Om hetzelfde doel naar buiten te bevorderen, arbeidden zij door de Heilige Schift en geschikte godsdienstige verhandelingen over te schrijven eu te verspreiden; het meest echter door de |
|||||||
|
BliOEDEREN DES GEMEENEN LEVENS.
|
|||||||||
|
11.\'S
|
|||||||||
|
hciil tot tiet Apostolische leven en de Apostolische
leer terug te brengen. „Wie wenscht," zegt hij, „de genezing van zielen op eene waardige wijze Ie onder- nemen, moet bovenalleseenzuiver voornemen hebben. Een zuiver voornemen vereischt echter van hem, dat hij den roem van God en het behoud van zielen als zijn voornaamste doel zoekt, en het zal hiervan een bewijs zijn, als hij het herderlijk ambt onderneemt, zelfs als er gceu lijdelijk voordeel mede verbonden is, en alleen om der wille van het werk, mits bij uit andere bronnen voldoende middelen hebbe, om zich zelven en die, welke van hem afhangen, te onderhouden." Groot was van voornemen, a\'s zijn leven langer
geduurd had, om een klooster van reguliere kanun- nikeu te stichten, ten einde de levenswijze, die hij voor het voordeeligste hield, in beoefening te brengen. De dood verhinderde echter de volvoering van dit plan. De pest sleepte hem ten grave, en zijn dood was kalm, vreedzaam en onderworpen. Na den dood van Groot voltooide zijn leerlingTlo-
rentius Radewins het werk, dat hij begonnen had. door in 13S6 op het huis VVindesheim te Zwolle ecu kapittel van reguliere kanunniken te vestigen. Hij stond later aan de verceniging een Broederhuis te Deventer toe, waarin, onder liet oppertoezigt van priesters, jonge lieden voor Let heilige ambt werden voorbereid, en vrome leeken, die hunne verschillende handwerken uitoefenden, te zamen als broeders in gemeenschap van goederen leefden, hoewel zonder eene voortdurend bindende gelofte , en Christelijke vroomheid onder elkander en anderen, door geregelde oefeningen ia de godsdienst, waartoe een ieder vrijen toegang had, t rachtten aan te kweeken. Deze broederen verspreidden zich snel in de Nederlandeu en ook in Noord-üuitschland. Door hunne overeenkomst met de BegHARDEN (zie ald ) vielen zij spoedig onder de verdenking der inquisiteurs, en leden zij veel vervol- ging. In liet begin der vijftiende eeuw werden de Broed e-
ren des Gemeenen Levens aangevallen door Mattheüs Grabo, lector van het Dominicaner klooster te Gro- ningen, die hunne geheele wijze van leven onwettig en ketterscli noemde. De hervormde kanunniken van de Windesheimsche congregatie kwamen tusschen- beidcu om de Broederen te verdedigen. Grabo werd voor den bisschop van Utrecht beschuldigd, en deed een beroep op den paus. De kwestie werd voor het concilie van Constanz gebragt, waarvan de uitslag was, dat de voornaamste autoriteitenonmiddi Uijk ten gunste der Broedercuspraken, en Grabo veroordeelden |
om van zijne dwalingen afstand te doen. Na dien tijd
maakte de instelling des Gemeenen Levens snelle vor- deringen. Vele der Broederen werden in scholen ge- bezigd, en andere oefenden verschillende handwerken uit om hun levensonderhoud te verdienen. Het was een hoofddoel der verceniging, om de godsdienstige opvoedingdes volks te bevorderen, en in het bijzonder, om eene vrome geestelijkheid op te voeden. Zij werd derhalve spoedig eene vruchtbare ociciischool voor de kloosters. De ijverzucht der Bedelmonniken werd echter opgewekt, < n deze si rekten de hand der vervol- ging uit. Eugeuius IV. nam de Broederen echter onder zijne bescherming, en vele hunner vonden het noodzakelijk om zich te vereenigen met de ïertiariërs der Franciscanen, om vrede te verwerven. De vijand- schap der Bedelmonniken legen de Broederen begon echter in het vervolg van tijd te verminderen, toen zij zagen, dat de opleiding aan de jongen gegeven hun ook vele nieuwelingen aanbragt. In Opper-Duitschland en Zwitserland konden de Broederen des Gemeenen Levens geen vasten voet verkrijgen, en daar gaven de vcrcenigingeii der Bcgharden zich voortdurend aan bedelarij over, en werden zij kweekscholen van ket- terij. De Broederen des Gemeenen Levens waren l e zamen
in Broederhuizen verecnigd, die aldus door Lllmanu beschreven worden: — „Ongeveer twintig van hen woonden te zamen in één huis, bezaten eengemeen- schappelijk fonds, en gebruikten hun voedsel aan eene gemeenschappelijke tafel. Zij waren verdeeld in pries- ters, geestelijken eii leeken. Het aantal priesters was aanvankelijk zeer klein, omdat de eerste Broederen, naar het voorbeeld van Gerardus, het geestelijk ambt in zijne geheele grootte en verantwoordelijkheid be- sehouwden. Later ontvingen echter meerdere van hen de wijding als priesters, en verscheidene dezer namen geestelijke ambten aan, en hielden op met de Broederen te wonen, terwijl nog andere inwoners van hunne huizen bleven. Gewoonlijk waren er vier of zelfs ineerpries- ters inéén huis, en ongeveer tweemaal zooveel zooge- naanide clerici, onder welke de nieuwelingen en die lee- kcu gerangschikt werden, die voorcentijd de leefwijze der Broederen wenschten te volgen. De opname in de broederschap, gewoonlijk slechts toegestaan na herhaald en dringend verzoek (want de Broederen waren verheven boven het maken van proselieten, gelijk de Bedelmonniken), werd voorafgegaan door een jaar van beproeving, gedurende welken tijd de nieuwelingen aan eene zeer gestrenge behandeling onderworpen waren. Gedurende dezeu tusschentijd |
||||||||
|
I
|
|||||||||
|
11 t BROEDEBEN DER HEILIGE DRIEEENIIE1D — BROEDEREN VAN DEN VBI.1EN GEEST.
|
|||||||||
|
werd het voor den candidaat niet wcnschelijk geoor-
deeldom naar huis terug te koeren, uit vreeze dat liij weder in familiezaken en wereldsclic beslommeringen gewikkeld zou wonion. Als de candidaat iu de vcr- ecniging word opgenomen, verwachtte men van hem, dat liij van zijn erfgoed voor liet algemeene gebruik afs\'aud zou doen. Ouder de gezegden van Florentius vinden wij hel volgende: „"Wee hem, die, terwijl hij in eeue vereeniging woont, zijne eigene dingen zoekt, of zegt, dat iets hel zijne is!" Wie de beproevieg door- stond, on ihil; begeerig was om zich voortdurend aan de vereeniging aan te sluiten, werd clericus. Deze slaat kwam overeen met dien vaneen gewonen monnik, behalve dat er geene voor het leven bindende gelofte geëischt werd. Elk clericus mogt vrijelijk de verecni- ging verlaten, zonder kerkelijke straffen opteloopen; bij moest echter met de Broederen de rekening ver- effenen, en eene zekere geldsom achterlaten. Ook de vrijheid ten opzigte van kleediugeu levenswijze was grooter dan in kloosters. De gewone kloedij was een grijze mantel, roken broek, zonder sieraad. Een kapje van dezelfde kleur bedekte het hoofd, waarom zij caeuUali genoemd weiden; leerlingen moesten hot haar van de kruin laten scheren. Het leven der Rioc- deren was iu elk huis zeer methodisch, /ij hadden bepaalde uren voor godsdienstoefeningen, schrijven en handenarbeid. Gedurende de maaltijden werd eruit bet eene of andere hoek voorgelezen; beurtelings was zulks de pligt der Broederen. Mij zulke gelegenheden I was een hunner ook aangesteld om de onwelvoege- lijkhedeu te bestraffen, die aan tafel plaats konden hebben.Over hel algemeen heersehtc orcenegelijkheid, als die tussehon de leden van een zelfde huisgezin, iu ilc veroenigingen, hoewel hel voor de orde uoodig was, dat er afzonderlijke ambten waren. Over elk huis had een reetor, prior otpreepoiUut het bestuur, die uil de broederen verkozen en door een viec-rector bijgestaan werd." Omstreeks den tijd van hot begin der Broederhuizen
ontstonden er ook vrouwelijke veroenigingen des Gemeenen Levens. Groot had eene vereeniging van vrouwen gevormd, die een eenvoudig en afgezonderd leven leidden, en zich voornamelijk bezighielden met naaijen, weven, godsdienstoefeningen en het onder- wijzen van meisjes. Toen deze zustervereeniging eenmaal ontslaan was, breidde zij zich snel uit. Aan het hoofd van elk bnis was eene directrice geplaatst, Martha genaamd, met eene onder-Martha tot hare hulp. De voornaamste Martha in Utrecht had het oppertoezigt over alle vrouwelijke vereonigingon van |
hot district, on bezocht die eenmaal in het jaar. De
huizen hadden het beginsel van eene gemeenschap van goederen aangenomen. De Broederen des Geineeuen Levens bleven steeds
den weldadigsteu invloed op de maatschappij uitoefe- neu. waar hunne instclllingeu ook gevestigd werden. totdat zij indemanuender Hervorming verloren gingen. Luther erkende, dat zij getrouw het zuivere Woord bewaard, en het eerst liet evangelie onderwezen had- don. Zij baanden inderdaad den weg voor de Hcrvor- miug, en door de aanmoediging, die zij aan de beoefening der letterkunde gaven, zoowel als door den vromen, hoewel eenigzins mystieken geest, dien zij om zich verspreidden, bragten zij er veel toe bij om dat glansrijke tijdperk te verhaasten, waarop velen het juk van Rome afwierpen, en voor zich volkomene vrijheid van gedachte en handeling eischten. BROEDEREN DER HEILIGE DK1EËEN-
11 KID, eene monniksorde op het einde der twaalfde eeuw ontstaan, ten gevolge van de heilige oorlogen dor Christenen in Palestina, waarin vele van deze gev angenen werden van do Mohamedanen. Zij had haar oorsprong te danken aan Johannes de Mattia en Felix de Valois, twee vrome Fransehen, die te Cerfroy iu het bisdom Meaux een kluizenaarsleven leidden. De naam Broedereu der Heilige Drieenheid werd aan de orde gegeven, omdat al hare kerken aan de Heilige Dricëenheid gewijd waren, /.ij werden ook Broederen der Bevrijding van Gevangenen genoemd, om het werk waaraan zij al hunne krachten wijdden, de bevrijding van Christen-gevangenen uit de handen der Mohamedanen, aan welk doel zij een derde liun- ner inkomsten opofferden. Mosheim berigt ons, dat deze orde door sommige oude schrijvers de orde dei- Ezels genoemd wordt, omdathaar regel den broederen verbiedt op paarden te rijden, vn van hen eiseht van ezels gebruik te maken. Eene orde, gelijk aan die der Broederen der Heilige Drieëenheid, werd in 1228 door Paulus Nolasoo in Spanje gesticht, en kroeg den naam van de Orde van St. Maria voor hel Loskoopen van Gevangenen. BROEDEREN VAN DEN VRIJEN GEEST,
cene seetc iu do dertiende eeuw ontslaan, /ij had haar oorsprong iu het Pantheïstische stelsel, door Amalric van Bena (zie Amalkk i.vxkn) gesticht, dat zich na de vervolging, die. hot te Païijs in 1210 onderging, des te moer verbreidde. De secte dor Broederen van den Vrijen (leest verscheen het eerst te Straatsburg in 1212 onderden naam van Ortlibenzen of Ortlibarii. Deze benaming was waarschijnlijk afgeleid vauOrtlieb, |
||||||||
|
AI\' VAX GOD. 415
|
|||||||||
|
UROKDERSC
|
|||||||||
|
den naam van iemand, die de leerstellingen van Anial-
ric in dal gedeelte van Duitschland bekend maakte. Uit Straatsburg verspreidde zich de secte over het overige gedeelte van den Eizas en in Thurgau. In 12üü breidde zij zich uil ouder de Waidcnzenin Lyon; in 1250 verschenen zij Ie Keulen, rn weinige jaren later waren zij zoo talrijk onder de Begharden (zie ald.) aan den Rijn, dat /.ij dikwijls met deze verward werden. In het begin der veertiende eeuw verschenen zij in Italië, waar Mosheim verkeerdelijk zegt, dat zij hun oorsprong hadden. De bijzondere naam van Broe- dcren en Zusters van den Vrijen Geest schijnt ont- leendtczijn aan de woorden van den Apostel 1\'aulus, Rom. V11 i : -2, lt: „Want de wet des Geestes des levens in Christus Jezus lu cfl mij vrijgemaakt van de wet der zonde en des doods. Want zoo velen als er door den Geest Gods geleid worden, die zijn kinderen Guds." Zich grondvestende op deze teksten, beweer- den zij de ware kindereu Gods te zijn, die volkomen vrijgemaakt «aren van de wet. De mystieke theologie, die zij leerden, wordt door Mosheim op de volgende wijze beschreven: — „Zij hielden staande, dat alle dingen bij uitvlocijing van God voortkwamen, en eindelijk tot hun Goddelijken oorsprong zouden we- derkeeren; dat de redelijke zielen zooveel dcclcn waren van de opperste Godheid, en dat het heelal, als een groot geheel aangemerkt, God was; dat elk mensen, door de kracht der bespiegeling en door het gemoed van alle zinnelijke en aardsche voorwerpen af te trekken, op eeue onuitsprekelijke wijze met de Godheid kon vereenigd, en één worden met de bron en den oorsprong aller dingen; eu dat zij, die door lang en aanhoudend bespiegelen zich om zoo te spre- ken in den afgrond der Godheid gedompeld hadden, daardoor de roemrijkste en verhevenste vrijheid ver- kregen, eu niet alleen ontheven waren van het geweld der zondige lusten, maar ook van geniecue aandriften der natuur. Uit deze en dergelijke leerstellingentrok- keu de Broederen van den Vrijen Geest dit goddeloos en schrikkelijk besluit, dat een mensen, die op de gemelde wijze tot God was opgestegen, en door be- spiegeliug was verslonden in den afgrond der Godheid, een deel van de Godheid, ja God werd, en de Zoon van God was in denzelfden zin en even als Christus, en daardoor verheven tot eeue roemrijke onafhanke- lijkheid, en ontslagen van alle verpligting aan God- delijke eu mensehelijke wetten." Eenige aanhangers dezer scete beperkten hunne
denkwijze van de vrijmaking, waarop de Apostel doelde, tot eene vrijmaking van uitwendige eeredienst |
|||||||||
|
en kerkelijke wet, en deden derhalve de godsdienst
alleen bestaan in de innerlijke vereering des harten. Andere dreven daarentegen liet denkbeeld van vrij- heid zoo verre, dat zij beweerden, dat de vrijheid eenc volkomene vrijstelling van zelfs de mogelijkheid om j te zondigen in zich sloot, daar de geloovige zoo innig
verbonden w.ts mei God, dat al zijne daden eu wer- kingenbeschouwd moeten worden als door God zelven verrigl. Dat zulke meeningen door een gedeelte der Broederen gekoesterd werden is duidelijk uit hunne eigene geschriften. „Indien God wil," lezen wij in een hunner meest geliefde werken, „dat ik zal zondi- gen, moet ik volstrekt niet wenschen, dat ik niet gezondigd mogt lubben. Dit is ware boel vaardigheid. Eu indien iemand duizend doodzonden begaan heeft, eu hij goed bestuurd wordt en vereenigd is mei God, moet hij niet wenschen, dat hij die zonden niet be- gaan had, en hij moet het lijden van duizend dooden eerder verkiezen, dan een van die doodzonden te heb- hen nagelaten." De leeraars der sec te van den Vrijen Geest trokken,
in navolging van de Apostelen, van plaats tot plaats. Zij werden door hunne volgelingen ook apostelen ge- noemd, en werkten door onderwijzing eu geschriften voor de uitbreiding hunner secte. Van den ijver dezer secte was het gevolg, dal de inquisitie, na een langen tussehentijd, in de veertiende eeuw met vernieuwde kracht weder in het leven geroepen werd. Twee Do- minicaneu werden omstreeks J3I>7 tot inquisiteurs voor Duitschland aangesteld. Karel IV. verleende in 130\'J aan de inquisiteurs de krachtigste onder- steuning, doordien hij drie edicten te hunner gunste uitvaardigde. Grcgorius XL vermeerde het aantal in- quisiteurs voor Duitschland tot vijf, en Bonifacius IX. \\ stelde er zes voor Noord-Diiitsehland alleen aan. De
Broederen van den Vrijen Geest verdwenen niet ge- heel vóór de vijftiende eeuw. BROEDERSCHAP VAX GOD, eene Christen-
! secte iu de twaalfde eeuw ontstaan, die tot haar
voornaamste doel had, om het regt en de uitoefening ! van den afzonderlijken oorlog te beteugelen en af te
schatten. Zii werd te Guieune door een timmerman
i J
gesticht, die beweerde bijzondere gemeenschap niet
Jezus Christus eu de Maagd .Maria gehad te hebben. Hij werd als een geïnspireerde bode van God ontvan- gen. Vide prelaten en baronnen kwamen Ie 1\'uy bijeen, en verbonden zich bij eede om niet alleen met hunne eigene vijanden vrede te sluiten, maar ook om dezul- ken aan te vallen, die weigerden de wapenen neder te I leggen en zich mei hunne vijanden te verzoenen |
|||||||||
|
BROOD (AYOXDM.YALS).
|
|||||||||
|
tic
|
|||||||||
|
vraag, of gezuurd of ongezuurd brood bij het avond-
maal gebruikt moest worden. De eerstgenoemde kerk streed voor het gebruik van gezuurd, de laatstge- noemde voor dat van ongezuurd brood. De Grieken noemden daarom de Latijnen Azyuieten (zie ald.), terwijl de Latijnen den Grieken te laste leiden van FcrmenlatioiProzymieteH te zijn. Heide partijen ril pen het voorbeeld onzes Ilecren te harcr gunste in; de eene parlij beweerde, dat Hij gebruik maakte van het ongezuurde paaschbrood, en de andere, met evenveel hevigheid, dat Hij slechts gewoon brood gebruikte. Hei is onmogelijk om opditpnnt tol ecnigezekerheid te geraken. De Protestanten zijn van oordcel, dat de hoedanigheid van het brood van geen aanbelang is. Rij de Hervorming hielden de meeste hunner op onge- zuurd brood te gebruiken. De Luthcrschcn gaan echter nog met het gebruik voort. Het communie- brood hij de Kooinscheu bestaat uit meel en water, en beeft den vorm van dunne, kleine, cirkelvormige koekjes, gelijk ouwclen, die dcu naam van Ilosiir. (zie ald.) dragen. De Armenische kerk volgt het voor- beeld der Roomschc in het gebruiken van ongezuurd brood. De Nestorianen hechten bijzonder veel gewigt aan de jaarlijkschc hernieuwing van het heilige zuur- decg; eene plcgtigheid die zij op den Donderdag in aelil nemen, welke in de andere Oosterschc kerken voor de wijding van het chrisma bestemd is. Zij hebben de zonderlinge overlevering, dat Johauncs de Dooper ecnige druppelen van het water bewaarde, dat vim ile kleedden onzes Heercn droop, toen Hij uil de Jordaankwam, en dat deze toevertrouwd werden aan de zorg van Johanues, denzoon van Zebcdciis; dat dclaatstgenoemde Johanncsccncdiibbelcportiebrood bij het avondmaal van Christus ontving, en de eene portie opat en de andere bewaarde; dat hij, ook legcn- woordig zijnde bij de kruisiging, cenig bloed en water, dat uit de zijde onzes Zaligmakers vloeide, bewaarde, waarvan hij hel eerste op het brood deed, en liet andere met het doopwater vermengde; en dat bet water met olie vermengd zijnde, en hel brood tot poeder verma- lon, ouder de twaalve verdeeld werden, die zich allen naar verschillende nat ien begav en, voorzien van heilig water voor den doop en zuurdeeg voor het avond- maalsbrood. In overeenstemming met deze overlcvc- ring vermengen do Nestorianen olie, en de Jacobieten olie en zout met het meel voor het gewijde brood benoodigd. Het brood, dat de Grieken bij het avond- maal gebruiken, is rond, met een vierkant in het midden, dat liet Heilige Lam of het Heilige brood heet, cu hierop is een motto, dat bctcckcnt: „Jezus |
|||||||||
|
BROOD (AVONDMAALS-). In de eerste ecuwen
der Christelijke kerk was liet voor de geloovigeu op den lijd der avondmaalsviering de gewoonte, om eene vrijwillige gift voor de schatkist der kerk niet zicli te brengen. Dij de rijkeren bestonden deze offergaven gedeeltelijk uit brood en wijn, waarvan de elementen genomen werden. Het brood was dat, hetwelk ge- woonlijk in het, land werd gebruikt, en de wijn werd niet water vermengd, volgens de onveranderlijke gc- wooute der Ouden. Deze gaven mogtcii alleen door de coininiiuieanten geschonken worden, en /.e niet Ie mogen schenken werd als eene soort van kleinen kerk ba n beschouwd. Dat het brood, dat in de kerk bij hel avondmaal gebruikt werd, gewoon gerezen brood was, blijkt duidelijk uil de omstandigheid, dat het genomen werd van de olfergavcu door het volk aan- gebragt. En bovendien vermeldt Kpiphauius als eene van de bijzondere gebruiken der Ebionielen, dat zij on- gezuurd brood in In l avondmaal gebruikten, hetgeen hij niet als eene bijzonderheid zou hebben aangetec- kend, als de Christelijke kerk er gewoonlijk gebruik van maakte. De oude schrijvers spreken nooit van bet gebruik van ongezuurd brood bij hei avondmaal,maar dikwijls van gezuurd brood, en noemen zelfs daarom lul avondmaal fermeutam ol\'zuurdeeg. Hel is ecuig- zins opmerkelijk, dat geen (iiieksch schrijver vóór C\'eriilarius, welke klagteu hij ook tegen de Roomschc kerk moge aanheffen, ooit zegt, dat zij ongezuurd brood gebruikte, hetgeen ecu sterk bewijs is, dat vóór de elfde eeuw zulk een gebruik in die kerk geheel en al onbekend was. ili\'l is moegelijk om met zekerheid te zeggen, wat
tot de verandering van-gezuurd in ongezuurd brood geleid heeft. De gissing van Hona op dit punt is, dat hel gebruik werd ingevoerd, toen het volk ophield offergaven te brengen, en de priesters zelve voor de elementen zorg moesten dragen. Daar deze zorg nu op hen neerkwam, werd hel voor eerbiediger en pleg- tiger gehouden om ongezuurd in plaats van gezuurd brood te gebruiken, en te zelfder tijd veranderden zij waarschijnlijk hel gewone brood, dat gebroken moest worden, ir, een dunnen ouwel van den vorm van een deuarius, om, z.ioals sommigen deuken, de zilverlin- geu voor te stellen, waarvoor onze Zaligmaker verra- den wi ril. Maar of Bona\'s gissing al ol\'niel waarheid bevat, zooveel is zeker, dat gedurende meer dan dui- zend jaar het gebruik van ongezuurd brood in het sacrament des avoudmaals geheel en al onbekend was. Een scherpe strijd ontstond er in de elfde eeuw
tusschcu de Grieksche en de Latijnsche kerk over de |
|||||||||
|
HROVVNlSTJi.V
|
||||||||||
|
41/
|
||||||||||
|
is, dat ik gezien heb, of dat ik met gezien heb, zij hei
zonder kracht; zij het als het stof der aarde, of verga het geheel." Al het zuurdeeg, dat gevonden kan wor- den, wordt iu ceiie vaas verzameld, zorgvuldig gedu- icude den nacht bewaard, en met. de vaas, waarin het. is, den volgenden dag, ecu weinig voor deu middag, lerbraud. Geen vaatwerk mager gebruikt worden, at eenig zuurdeeg beval heeft, en daarom worden de gewone kciikeiigereedschappcu en hel vaatwerk weg- genomen, eu andere voorwerpen daarvoor iu de plaats gesteld, die op geen anderen lijd gebezigd worden. Ilel geheele keukcugaruituur wordt ook zorgvuldig, eerst mei heel eu daarna met koud water, ge wasseiien. Vnlai hel zuurdeeg verbrand is, worden de ouge-
zuurde koeken gereedgemaakt, Er worden zooveel koeken gebakkeu, ais er noouig zijn om gedurende liet feest de plaats van het gewone brood te vervau- gen. De koeken zijn gewoonlijk rond, dun en vol Kleine gaatjes. Gewoonlijk beslaan zij slechts uit meel en water; de rijkere Joden maken ze echter smakelij- ker met cijereu en suiker.hoewel zij steeds zorg dragen, om niets anders dan ile koekeu op den eersten feestdag ie gebruiken, ^mimigen hebben verondersteld, dat liet bevel om ongezuurd brood gedurende hei Paaseh- l\'eesl Ie gebruiken eene zedelijke beleekenis had, eu de Israëlieten moesl oproepen om zich van den ouden zuurdeesem van boosheid en goddeloosheid ie zuive- reu, eu de eenvoudige, zuivere hoedanigheden van npregtheid en waarheid aan te kweekeu. KKOUNIrs l\'E.V, eene seete in de zestiende eeuw
i, Engeland ontslaan, me zich hevig legen de Kerk van Kngelaud aan kantte en beweerde, dat divx liooiusch- ge/.ind eu antichristelijk was. /dj kreeg haar naam naar Roberl Brown, een geestelijke die vroeg de begin- seleu der Puriteinen ingezogen luid, en die, hoewel hij kapellaau van deu Lord-kanselier Burghley was, opeu- lijk zulk een sterken haal tegen de nationale kerk aan den dag legde, dal liij iu 15! 1 opgeroepen werd om voor den aartsbisschop Parker in hel Lambeth paleis te verschijnen; bij deze gelegenheid werd hij, door tusscheukomsl van zijn beschermheer eu bloedverwaul Burghley, van eene /.«are straf gev ruwaard, daar deze voor lirowu, als zijn kapellaau, eiselite, dal hij niet onder het gezag van hel hof zou slaan. De mceningeu van dezen Puriteinschen godgeleerde stonden geheel eu al tegenover die der Episcopaten eu I\'resbytcria- nen. Hij eu zijne volgelingen beweerden, dat de in- rigling van liet kerkbestuur democratisch moest zijn, dat elke afzonderlijke vereeniging e,eu ligchaaiu was, dat in zich de volle inagt haii om ledeu toe te iateu of |
||||||||||
|
Christus overwint." Hei motlo up hel brood bij de
Copten is: „Heilig, heilig, heilig; Heer van Sabaoth." BROOD (Ongezüukü). Onder de Joden is liet
Paaschfeest altijd met ongezuurd brood gevierd ge- worden, daar het paaschlaui inel deze soort van brood moest worden gegeten, ujj straffe van van Israël te worden afgesneden. De reden van dit bevel seliijnl gedeeltelijk geweest te zijn, om hen te herinneren aan de moeijclijkhedcu, die zij iu Egypte hadden onder- gaan, en daarom wordt het brood in Deut. X.VI: 3 liel „brood der ellende" genoemd. Gedeeltelijk Mas zij ook, om de Israëlieten ie doen denken aan de haast, waarmede zij uit Egypte waren getrokken, zoodat /ij geen tijd hadden om hun <lei g te doen rijzen, en (laar- om weid het bevel gegeven: ,,Zeven dagen zuil gij ongezuurde brooden op hetzelve el en, een broed der ellende; waul iu der haasl zijl gij uii Egyptcland uil- getogen. " De Joden zijn nog thaus zoo naauwgezet in het iuaclituenien dezer plcgtighcid, dat de grootste voorzorg genomen woidl bij hel bereiden van hel paaschbrood. \\ olgeus de Kabltijnseiie vooisehrifteu op dit punt, was hel van tarwe of gerst gemankt, en was liet noodzakelijk, dal deze \\an de allerbeste lioe- danigheid waren. De Joden zoehten alle vochtige korrels er uil, onderzoeliteu eiken zak, opdat niet een overblijfsel van oud meel er in gevondeu mogt wol den, en braglen liet graan op de ruggen van paarden, en onbedekt, naar dcu molen, opdat hei niet warm zou worden. Jlet mogt ook niet vermengd worden mei olie, zou) of boter. Geen kind, krankzinnige, doove. Heiden of < tuisten mogt lul aanraken. Alleen een Jood mogt het brood gereedmaken, en de Rabbijnen hielden liet voor eene bijzondere eer, om daarbij ge- bezigd Ie worden. De nieuwere Joden vreezen ten zeerste, alvorens
het Paaschfeest begint, dat het minste zuurdeeg in liunue huizen gevonden wordt. Op den dertienden dag der maand Nisan, nagenoeg met onze maand Maart overeenkomende, worden alle huizen met de grootste zorg onderzocht, eene kaars wordt aangeslo- ken, en alle hoeken en gaten worden doorsnuffeld. Alvorens lol de onderzoeking over Ie gaan, uil de lieer des huizes hel volgende schietgebed: „Gezegend zijl Gij, o Heer onze God, de altijddurende Koniug, die ons geheiligd hebt door L\'w gebod, en ons be- volen hebt het zuurdeeg weg Ie nemen." (reen woord wordt er iiissehen dil gebed eu de onderzoeking geuit, eu als er eenig zuurdeeg gevonden wordt, wordt het nutteloos genoemd, eu de heer des huizo spreekt dezen wenseh uil: „Al hel zuurdeeg, dat in mijn bezit |
||||||||||
|
U
|
||||||||||
|
ns browi
uit te sluiten, om auiblsbeklcedcrs Ie verkiezen eu te
wijden, en hen, als Int welzijn der vereeniging het vereischte, af te zetten, zonder dat het daarvan reken- schap behoefde te geven. Zij namen niet aan, dat de priesters eene afzonderlijke orde uitmaakten; elke leekebroeder had de vrijheid oin Ie profeteren of een woord van vermaning te spreken bij hunne bijceu- komsteu in de kerk ; het was na de predikatie vooreen iler leden de gewoonte om vragen voor Ie stellen, en met elkander te spreken over dr leerstellingen, die verkondigd waren, /ij verklaarden zich tegen alle voorgeschreven bidforniuliereu, en wat kerkstralien aangaat, waren zij voor eene geheide scheiding van hel kerkelijke en het burgerlijke zwaard. Ecnige der sdi ui n voor hunne afscheiding van de kerk zijn niet gemakkelijk te wcèrlegen. Zij beweerden, dat de wet- ten des rijks en de bevelen der koningin verscheidene ongewettigde iinvoegingen aan de instellingen van (.hristus haddeu gemaakt; dat er verscheidene grove dwalingen in de kerkdienst waren, en dal deze toc- vocgiugeu en dwalingen voor de communie waren op- gelegd en noodzakelijk gemaakt; dat, als de vervolging <wi des ui u eten-* wille het teekeu eener valsche kerk is, /.ij niet koniien gelooven, dat de Kerk van Engeland i ene ware was. Verder waren zij van oordeel, dat de ianieustelliug der hiërarchie te slecht was 0111 ver- hetenl ie worden; dat zelfs de pilaren er van verrot waren, en dal liet gebouw op nieuw opgetrokken niuesi worden. Haar nu alle Christenen verpligl zijn om de inzet tingen van Christus zuivel en onbesmet te liewaren. Insloten zij een nieuwen grond te leggen, in zieh zoo nabij mogelijk aan het oorspronkelijke voorbeeld te houden, hoewel op gevaar van alles te verliezen, wal hun in deze wereld dierbaar was. Brown oefende het dienstwerk verscheidene jaren
ie Horwich uit, maar werd bij verschillende gelegen- lieden gevangen genomen, wegens de ongepaste taal waarin hij over de Kerk van Engeland sprak. Eindelijk ilugtle hij, door vele zijner aanhangers vergezeld, naar de -Nederlanden, waar hij in löh8 eene kerk te Middelburg mogl openen. Daar deze vereeniging echter door inwendige twisten beroerd werd, werd /.ij spoedig ontbonden, en Brown, niet in staal zijnde > in de strijdende partijen met elkander Ie verzoenen, keerde in 1 5VJ naar Engeland terug, waar hij, afstand geilaan hebbende van zijne beginselen, door den in- vloed win zijn vrocgeren beschermer Lord Burghlcy, een rectoraal in Northainplonshire verkreeg. Zijne hevige geaardheid wikkelde hem echter voortdurend in vele moeijelijkheden, en zelfs toen hij ongeveer |
||||||
|
tachtig jaar oud was, werd hij naar de gevangenis
geleid, om een aanval op den konstabel der gemeente. In 1630stierf hij Ie N\'orthampton in de gevangenis, zich beroemende, zooals Fuller verzekert, dat hij in twee en dertig gevangenissen opgesloten was geweest, in eeltige van welke bij op lief midden van den dag zijne hand niet kon zien. Hoewel de Brownisten in de Nederlanden door hun
hoofd verlaten waren, bleven zij I och als eene afzon- dirlijke vereeniging bestaan. In 1592 hadden zij te Middelburg ecu bedehuis, de l\'ischmarktkerkgehce- ten. Benige jaren later kreeg de secle eene groote vermeerdering van leden, dewijl vele broederen uil Engeland overkwamen, die genoodzaakt waren uit dat land Ie wijken, ten gevolge van de zware vervolgingen, waaraan zij blootstonden. De vereeniging te Mid- delburg bloeide een aantal jaren onder het bestuur van Hendrik Jakob, en van de pers dier siad versehe- ucii tulrijke werken 0111 de beginselen der Brownisten te verdedigen. Op liet einde der zeventiende eeuw stierf zij uit. Middelerwijl waren de Brownisten in Engeland
aan de meest willekeurige behandeling onderworpen. lul5SOwerd er eene parlementsacte aangenomen, waarbij afwezigheid uil de gemeeulekerk niet eene boete van £ 20 maandelijks gestraft werd, cu gevan- genschap totdat de boete betaald was. Afwezigheid gedurende, eenjaar stelde den overtreder niet alleen aan eene boete bloot, maar twee borgen voor £ 20(1 werden er ook gevorderd, totdat hij zieh naar hel bevel schikte, üe uitslag van dezen maal regel van oudcr- drukking was, dal vele Brownisten naar de gevange- uisseu gezonden werden, waarin niet weinige hunner stierven; andere werden Ier dood veroordeeld om gcene andere misdaad, dan omdat zij de meeningen van Brown waren toegedaan en zijne geschrift en lazen, j (ielijk gewoonlijk bij zware vervolging geschiedt, breidde de scetc zieh snel uit, en in 1590 was zij zoo talrijk en belangrijk geworden, dat nog sterkere inaat- regelen door het gouvernement werden uitgedacht oin haren voortgang tegen te gaan. Eene nieuwe acte werd er aangenomen om personen te straffen, die hardnekkig weigerden om in de kerk Ie komen. i)e nieuwe si ra f was zeer zwaar en toont, dat de regten drs gewetens op dien tijd niet geëerbiedigd werden. De aete, waarop wij nu doelen, hield in, dat alle per- .siuien, die overtuigd werden van eene geheime bijeen- ; komst bij te wonen, of van te vergaderen om godsdienst- oefeningen te blinden, iu de gevangenis zouden wor- deu gezel, totdat zij zieh hadden gebeterd; als zij ! |
||||||
|
BRUMALlfÜN.
|
|||||||||||
|
1.1 !l
|
|||||||||||
|
; de leden zijner kleine gemeente, nu door haar herdei
verlaten, verstrooiden zich spoedig, of voegden zich bij de andere gemeente, die tot I 022 onder de herder- I lijke zorg van Ainsworth stond. Hij werd opgevolgd door Johauues (ai me, die door zijne kanttci keniiigen j op den bijbel zijn naam bekend gemaakt heeft, in tol zijn dood in 1 *>fï7" aan hel hoofd der Brownistischo gemeente stond. Nadat deze seete meer dan eene eeuw te Amsterdam bestaan had, werd de gemeente out bon- den, en hare laatste leden, zes in getal, vroegen in 1701 om als leden der Britschc Hervormde of 1\'res- byteriaansche kerk te Amsterdam te worden aangeno- men, hetgeen hun werd toegestaan. Alvorens zij dezen stap deden, droegen zij hunne kapel aan de Ifol- landsche diakenen over, op voorwaarde dat zij alleen gebruikt zou worden door leden der Hervormde god.— dienst. Tegen het einde der legering van Klizabe.lh werden
de Brownisten in Kngclaud met groote gestrengheid behandeld. De meeningeu, die zij op liet punt der geestelijke onafhankelijkheid koesterden,on waardoor zij de oppcrinagl der koningin in kerkelijke /alen ontkenden, maakten ben gebaat bij (Ie regerende part ij I van dien tijd. (ireemvood en Barrow, twee hoofden der seete, werden Ie Tvburn in Int openbaar opgr hangen. Nog iwm- andere herders der Brownisten werden omstreeks dien zelfden tijd ter dood veroor- dceld. Ken hunner onderging zijne straf: de andere stierf iu de gevangenis. In KiO-l trok Johannes Robinson . predikant iu
Norfolk, die de gevoelens der Brownisten toegedaan was, en dien ten gevolge veel vervolging had onder- gaan, naar Leiden, en stichtte daar eene gemeente. Algemeen deukt men, dat Robinson de vader der ludependenten is, waarin de Brownisten eindelijk overgingen. Van de Leidsche gemeente trokken er velen met hun predikant naar Amerika. De Brown- isten behielden vasten voet in Engeland, hoewel zij gecne groote vorderingen maakten, gedurende de regering van Jacobus 1. en Karcl I. Tijdens de repu- bliek gingen zij echter iu de ludependenten verloren, en na de herstelling van het koningschap is er geen spoor van lutu bestaan meer ie vinden. BltLMALIKN, Heidenschc leesten bij de oude
Romeinen, die door lïomulus ter eere van Racehns werden ingesteld. Zij werden tweemaal in liet jaar gevierd, op den 1 2ie" dag van de kalendeu van Maan. en op den achttienden van de kalenden van November. Tertulliauus vermeldt de Brumalien onder de Heiden- i selie feesten, die eeniffe f\'hrUtenen geneiard waren |
|||||||||||
|
bleven volhardeu, werden zij voor allijd velbannen,
en als zij naar huis terugkeerden, moesten zij met deu dood gestraft worden. De uitslag van dit ouverdra- gelijke bevel was, dat de Brownisten zich voor de dienaren des bisschops verbolgen, en dal die te Londen op eene afgelegene plaats in do velden van [slingtou bijeenkwamen, waar vroeger eene Protestantsclie ver- gadering, tijdens de regering van Maria, onderderge- lijke omstandigheden te zanien kwam. Ongeveer vijl\' en zestig werden er op den dag des lleeren, terwijl zij gezangen zongen, gevat, en twee aan twee naar verschillende gevangenissen te Londen gezonden. Zij ondergingen eene langdurige en hardegevangenschap; velen stierven onder de barbaarsclie behandel ing, onder welke Roger llippon. Hij stierf als gevangene in New- gate, < u zijne medegevangenen plaatsten hel volgende opschrift op zijne doodkist: — „Dit is lieflijk van Ro- ger Rippou, een dienaar van Christus en degelrouwe onderdaan harermajesteit, die de laatste isvanzcsl ien of zeventien, welke die groote vijand van God, de aartsbisschop van Canterbury, met zijne eoininissaris- sen in Newgate in de laatste vijfjaren vermoord heelt, klaarblijkelijk voor de getuigenis van Jezus Christus. Zijne ziel is uu bij den lieer, en zijn bloed roept om eene spoedige wraak over dien grooten vijand der heiligen " Onder beu, die door de vervolging gedwongen
werden om eene schuilplaats iu vreemde landen te zoeken, bevond zich Kranciscus Johnson, die in 1 ö1"1* van de hoogeschool van Cainbridge weggejaagd eu gevangen gezet werd, omdat hij Rrownistiseho begiu- selen beleed. Deze uitstekende dienaar van Chiisius vlood naarde Nederlanden, en werd in lOOtt door de Mrownisten, die te Amsterdam gevestigd waren, tot herder, en Henry Ainsworth tot leeraar verkozen. Benige leden werden uit de vereeniging verwijderd, omdat zij leerstellingen aannamen, gelijk aan die, welke later door Arniinius werden verbreid. Eene nieuwe scheuring had er te Amsterdam plaats, ten gevolge van verschil over de kerkelijke tncht. Kran- eiseus Johnson beweerde, dat het bestuur der kerk alleen bij de ouderlingen berustte, terwijl Ainsworth meende, dal het bij de kerk in het algemeen berustte, waarvan de ouderlingen slechts een deel uitmaakten. De strijd werd met veel hevigheid gevoerd , en ten j laatste had er eene afscheiding plaats; beide partijen bouwden afzonderlijke kerken, en noemden zicli naar hunne hoofden 1\'ranciscaausehe en A iusworthiaansche Brownisten. Spoedig daarna verliet Johnson Amster- dam, en vertrok hij naar Kmden in Oost-Friesland, en |
|||||||||||
|
42(1 RTJEASTIS -
|
rCIIANISTKY
|
|||||||
|
sprong ontleende aan eene vrouw, Buchan geheeten.
I)e/.e merkwaardige vrouw werd in 1.738 in Banffshire
uit geringe ouders geboren. Daar hare moeder stierf,
toen zij nog in hare eerste kindschheid was, en haar
vader kort daarop weder in den echt trad, werd Els-
peth Simpson, want zoo was haar eigenlijke naam, in
hare jeuird /eer verwaarloosd, en was zij aan de vrieu-
dclijkheid van eene verre bloedverwant harer moeder
de weinige kennis, die zij van het lezen en naaijen
bezat, verschuldigd. Daar zij cene jonge vrouw werd
I van weinig godsdienstige beginselen, verviel zij tot
\' gewoonten van ongebondenheid, en haalde zij een
1 pottcbakker te A.yr, met name Robert Buchan, over
om baar echtgenoot te wordeu, hoewel men het be-
twijfeld heeft, of zij ooit wettig gehuwd waren. Elspeth
en haar echtgenoot trokken toen naar Banffshire,
waar zij een pottewinkel opzetten, en daar deze niet
slaagde, ging Buchan naar Glasgow, en liet hij zijne
vrouw achter, die, om in de behoeften van haar en
hare drie kinderen te voorzien, eene school begon.
Omstreeks dozen tijd begon Elspeth Buchan ideëu
j aangaande godsdienstzaken van den zoudcrlingsten
; en hersenschimmigsten aard Ie koesteren en ijverig
i te verspreiden. Zij bezocht geregeld godsdienstige
i bijeenkomsten, waarop zij eenige harer vreemde in-
] zigten verkondigde, en niet onduidelijk te kennen gaf,
dat zij ze onmiddellijk van den hemel had ontvangen.
Nu werd zij eene erkende twistster over ingewikkelde
punten aangaande de godsdienst; hare school werd
| verwaarloosd, en hare leerlingen namen snel in aantal
| af. Op raad harer vrienden trokken Elspeth en haar
\' huisgezin naar Glasgow, waar zij zich bij haarechtge-
■ noot voegde, die in eene pottobakkcrij dier stad werk
: gevonden had.
Op het einde van 1782 was de predikant White,
: een geestelijke verbonden aan de Verligtingsgemeente
; te Trvine, toevallig tegenwoordig bij eene zamenkomst
in de nabijheid van Glasgow. Deze geestelijke bezat,
groote redenaarstalenten, en trok, waar hij ook preekte,
! een aantal menschen tot zich. Jufvrouw Buchan be
diende zich van de gelegenheid om White te hooren,
en verrukt over zijne welsprekendheid en getroffen
door de ideën over de Goddelijke waarheid, die hij
verkondigde, schreef zij aan hem in de vleijendste be-
woordi ngen, waarin hij zooveel behagen schepte, dat hij
baar uilnoodigde om te Trvine te komen, waarheen zij
; in 1 783 trok, om in zijn huis te wonen. Haar gesprek,
bare bezoeken van huis tot huis, hare gereede oplos-
sing van mocijelijkheden, en vooral hare verklaringen
! der Schrift deden haar zeer stijgen in de achting van
|
||||||||
|
te vieren, en hij maakt het den Christenen tot een
verwijt, dat zij niet zoo gehecht u-aren aan hunne godsdienst, als de Heidenen aan de hunne, daar deze nooit zouden deelnemen aan eene Christelijke plegtig- heid, opdat zij niet voor Christenen mogtcn gehouden worden: innar „wij," zegt hij, „zijn er niet bevreesd voor, dat men ons voor Heidenen aanziet." Eenigc geleerden denken, dat door de Brunxdien, door Ter- hillianus vernield, niet de feesten van Bacclnts wor- den bedoeld, maar de feesten van don wintor-zonne- stilstand. zoo gehecten naar bniiim of winter, naar aanleiding van welke zij gewoon waren cene gissim. te maken aangaande hun geluk of ongeluk gedurende het overige gedeelte van den winter. Deze bijgeloo- vige. plegtigheid schijnt onder de eerste Christenen aangehouden te hebben lot aan liet einde derzevendr eeuw, want wij vinden, dat het concilie van Trullo in 60 2 het bijwonen van de Briimalièn door de Christenen op straffe van excommunicatie verbiedt. BUBASTIS, eene godin door de oude Egypte
naren aangebeden, \'/ij was eene dochter van Osirif en Isis, en de zuster van Florus. De voornaamste zetel harer eeredienst was eene stad, die haar naam droeg, waar een tempel was opgerigt, en een feest te harer eere gevierd werd. Het dier aan haar gewijd was dr kat; zij werd zelve gewoonlijk afgebeeld met een kat- tekop. Herodotns zegt ons, dat, als de kaften stierven, zij gebalsemd en naar Bubastis gebragt werden. Deze \'godin komt overeen met Artemis fzie ald.) van de Grieken, die zoowel de maan als Lucina is. De kat is hier het symbool van den nacht van den chaos en van de, maan, die het doordringende oog van den nacht is; zij is ook het symbool der vruchtbaarheid, omdat deze godheid, gelijk Lucina, over accouchementcn het bestuur had. De Bubastis der Seandinavicrs was Freya (me ald.), wier wagen door iwa\' katten ge- trokken werd. Naar alle waarschijnlijkheid was Bubastis de godin der maan, en dit komt volkomen overeen met het gezegde van Plutarehus, dat de kat een zinnebeeld der maan was. Josephus vermeldt, dat Onias, de hoogepriester, aan Ptolemeüs en Cleo- patra verlof vroeg om een tempel van Bubastis te zui- veren, die te Leontopolis in verval was geraakt. Dit toont aan, dat zelfs tijdens de regering van Ptolemeüs Phiïometor de eeredienst dezer godin in Egypte bc- stond. Het is zeer waarschijnlijk, dat Bubastis, voort- gesproten uit Osiris of de zon en Tsi« of de maan. de nieuwe maan voorstelde. BTTCHANTSTEN, eene secte van geestdrijvers, in
17SM in Schotland ontstaan, die haar naam en oor- |
||||||||
|
NISTEN. 421
genheid gade, om de handen aan baar en hare misleide
volgelingen te slaan. Eindelijk grepen zij haar, slcep- tcu haar door al de stralen der stad. eu bragten baar met geweld lot aan Stewarton, een dorp acht mijlen van Irviue op den weg uaar Glasgow. Toen zij die plaats bereikte, kwamen velen bijeen om de beruchte vrouw te zien, en in de daaruit voortkomende verwar- ring ontsnapte zij, daar de nacht donker was, aan de handen harcr vervolgers. Eenige harer aanhangers gingen hunne ..Vriendin Moeder in den Heere," zoo- als zij haar gewoonlijk noemden, opzoeken, maar werden teleurgesteld. Zij keerden naar Irvine terug, en hoewel het na middernacht was, hielden zij eeue bijeenkomst in White\'s kamer, om hun verlies te be- i teu iv ii. Terwijl zij elkander echter zochten te (roosten door liet denkbeeld, dat zij ten hemel gevaren was, kwam zij tol hunne verbazing in de morgenschemering binnen, maar in een clleudigen toestand, /.ij was blootshoofds, blootsvoets, naauwelijks met eenige lompen overdekt, en geheel niet bloed bevlekt; zij was echter opgeruimd en zeide: „Ik lijd dil alles vrijelijk om der wille, van hen, die ik beuiiu." Den volgenden dag verzamelden zich weder velen
tegenover White\'s huis, waarop de overheid, die een opstand vreesde, jufvrouw Buchan beval om zonder dralen de stad Ie verlaten, /dj werd dien ten gevolge naar Glasgow gereden, door vele lieden uit de stad : gevolgd, die haar niet den dood dreigden, zoo zij terug-
1 keerde. Zij leide nu een bezoek aan Mulliill in Perth-
shire af, waar Andreas [unes, een der eerste enkloekste lïuchanisten. woonde; noch zij, noch White, die haar uaar die plaats volgde, ondervond echter de aanmoe- digiug, die zij verwachtten. Zij trokken daarom weder naar [rvine, liet hoofdkwartier der secte. Hetgraauw was woedend over de wcderverschijning van Moeder Buchan in de stad. De magistraten werden sterk aangezet om haar eu White te vatten, eu wegens gods- lastering te vervolgen. Zij waren echter onwillig om dezen grooten stap te doen, eu vergenoegden zich met jufvrouw Buchan uit de stad te verbannen, en haar te | b velen binnen twee uren over de grenzen te trekken.
Om baar \\ iorbclecdigingente vrijwaren, vergezelden j de magistraten haar ongeveer eene mijl buiten de stad;
maar ondanks al hunne inspanningen werd zij door de menigte grovelijk beleedigd, in sloten geworpen, en op andere wijzen langs den weg mishandeld. Omstreeks dezen tijd werd jufvrouw Ruchau van
baar echtgenoot wettig gescheiden. Mei dezen stap was zij geheel en al verzoend, daar het een regel harer vcreenigiug was om den huwelijksband niet te achten, |
||||||
|
de godsdienstige menschen dier plaats. Men luisterde
naar haar als uaar een orakel, eu hoewel zij hare ge- voclens uitsprak op den meest beslissende» toon en
met slecht verborgen ijdelheid, kwamen er velen oin niet haar te sjireken en bekend te worden met bare oplossing van de geheimenissen des bijbels. Het gelukte ook aan Jnfv rouw Buchan, om White tot bare eigene ideén over te halen, en hoewel eenige meer verstandige leden zijner gemeente spoedig hel ware karakter harcr meeniiigen als verkeerd eu gevaarlijk ontdekten, werd hij geheid en al de dupe dezer listige eu geslepene vrouw. De ketlerij en zelfs de godslas- tering, die hij nu van den kansel verkondigde, schok- ten de groote menigte zijner hoorders. Hij werd voor- bet Verligtingspresbvteriiini van Glasgow geroepen, om voor het prediken van kettersche leer te regl te staan, eu daar de bcsehuldiging ten volle bewaarheid werd, werd hij in zijn dienstwerk geschorst, tol groot verdriet van eeue menigte vrienden, die zijne talenten bewonderden eu hem als mensch beminden, terwijl zij zich over zijne liglgeloovigheid verwonderden, e". van harte medelijden met hein hadden. De dwalingen, die White door den invloed van jufvrouw Buchan had ingezogen, waren drie in getal: — J. Dat de zonde den geloovige niet aankleeft; 2. Dat Christus den dood vooralle meusehen onderging; 3. Dat terwijl de ligchamen van heiligen onder het Nieuwe Testa- ment de tempels zijn van den Heilige Geest, deheiligen onder hel Oude Testament met deze onderscheiding niet begunstigd waren. Een predikant, die beschuldigd werd zoo zeer af te
wijken van de leer van Gods Woord, kon niet in be- trekking blijven tot eeue erkend regtzinnige kerk; het was derhalve niel te verwonderen, dat Wliile als lecraar van de Verligtingskcrk (\'Relief chiirc.10 werd afgezet. Hoewel zoo verworpen, ging hij toch voort met al de funclien van het leeraarsambt uil te oefenen, en een aantal zijner vroegere gemeenteleden bleven hem getrouw. Kerst predikte hij iu zijn eigen tuin, en daarna, om de kwelling van slecht gezinde personen te ontkomen, in eeue kamer van zijn eigen huis, die altijd overvol was. Jufvrouw Buchan woonde deze bijeenkomsten geregeld bij, en gaf, wanneer het haar gevraagd werd, de verklaring van hare, inzigten aau- gaande verschillende gedeelten des bijbels, die onder behandeling mogtenzijn. Hetgraauw van [rvine was diep doordrongen van bet denkbeeld, dat eeue vrouw, die zulk een vreemden invloed kon uitoefenen over ecu bekwaam en lang geëerbiedigd predikant, niets anders dan eeue ton verhek s kon zijn. Hel sloeg elke gele- |
||||||
|
\\il
|
IU (\'IIWIsTIA
|
||||||||
|
op grond van een tcksl uit den bijbel, dien zij en hare
aanhangers zonderling verdraaiden, namelijk : „Opdat ook die vrouwen hebben, zouden zijn als niet heb- bende." Zelve vrij van alle wettelijke banden, drong liet vrouwelijke hoofd der Buchanisteu bij hare vol- gelingen er op aan, dat /.ij de huwelijksbanden ter zijde zouden stellen. I)e gemeenteleden, oordeelende dat zonde in hun geval onmogelijk was, gaven zich uu over aan de meest wettelooze losbandigheid. Toen de Buchanisteu [rvine verlieten, reisden zij
zuidwaarts naar Nithsdale. Zij waren zesenveertig in getal, maar eenigc keerden naar huis terug, zeg- gende, dat zij hunne zaken wensehten te regelen, om daarna terug te komen. De emigranten vonden ge- ilurendc cenigen tijd ecne rustplaats in eene ledig\' schuur te New-C\'amplc, eene hoeve nabij Thorubill. Uier begonnen de Buchanisteu, wal zij als hun apos- toliseh leven beschouwden: allen, die geloofden, waren bijeen, en hadden alle dingen geineen. Kenigen van het landvolk voegden zich hij hen. en daar de pachter der hoeve hun wilde toestaan 0111 Ie blij- ven, bouwden zij voor zich een huis. waarin zij, nu zestig in getal, verward door elkander woonden. White verkondigde nu openlijk, dat de stichtster der vcrecuigiug de vrouw was, die\' in hei boek der Opcu- baring wordt voorspeld, die gekomen was om de wereld Ie verlichten, en dal zij leven zou lot aan de tweede komst van Christus, wanneer zij naar den beniel zou worden overgebragt, om den Heer in de lucht te ontmoeten. Aran alle hoeken kwamen lal van menscheu om dr
Buchanisteu Ie zien. White predikte nu dagelijks, terwijl de dienst gewoonlijk besloten werd met eene korte aanspraak van Moeder Buchan. Toen de uieuws- gierigheid ecnigzins geweken was, werden de land- liedeu van Nithsdale, gelijk het graauw van [rvine, verontwaardigd over het verblijf van eene vereeniging van wettelooze dweepers te midden van hen. Daarom besloten zij hen uit het land te verdrijven, en opeen bepaalden dag kwamen velen bijeen, deden een aanval op hen, vernielden de deuren eu vensters van hun huis, en braken het weinige huisraad, dat zij bezaten, in stukken. De menigte zocht naar Buchan en White, om hare wraak op deze aanleggers der dweepzieke I beweging te koelen; schikkingen waren er echter vooraf voor de veiligheid der hoofden gemaakt, door | hen naar het kasteel Closeburn over Ie brengen waar zij blijven zouden, totdat de oproerigheid zou zijn geweken. Vele heethoofden werden geval, en hoewel de Buchanisteu weigerden um te vervolgen, en naau- |
wclijks konden overgehaald worden om getuigenis af
te leggen van den overval, dien zij ondergaan hadden, werden toch ongeveer twintig der voornaamstenen ijverigsten in den aanval te Dumfries voor i\\i\'i\\ laud-
regter van het. graafschap in verhoor genomen en in boete geslagen. De vijanden der Buchanisteu waren nu meer vast-
bcradcu dan ooil om hen te verdelgen. Hunne |ingingen mislukt eu echter. De seete werd boe langer zoo stoutmoediger in het voortplanten harer ongc- rijmde leer, en Vriendin Moeder kondigde openlijk aan, dat zij de Heilige Geest Gods, de Derde Persoon der heilige Drieëenheid was, en dat zij de magt had om den Heiligen Geest mede te deelen, door op iemand te blazen. White ondernam zelfde laak om • in werk te vervaardigen, dal eene duidelijke uiteen- zetting van het geloof en de gebruiken der vereeniging zou bevatten. Dit zonderlinge b iek vcvschecniu 17S5, Joch bragl lol spijl der seele, die alles zocht wat opzien baarde, volstrekt geene gisting teweeg. Dit belette echter niet, dat de twee hoofdenhunne vreemde aanspraken openlijk voor de wereld verkondigden. Jufvrouw Buchan verklaarde, dal zij de vrouw was uil ile Openbaring, die twaalf honderd zestig dageu in de woestijn moest blijven, terwijl zij verklaarde, dal White de mannelijke zoon was, die de natiën met eene ijzeren roede zou hoeden. De tijd van haar ver- blijf in (Ie woestijn begon, zeide zij, toen zij voor het eerst [rvine bezocht, toen White bekeerd werd eu zich hij haar voegde in de groote zending, die zij moest vervullen. De dagen, waarvan in Openb. XI1: • > gesproken wordt, waren, zeide zij, werkelijk, niet profetisch, dageu; en toen derhalve 1200 werkelijke dagen nagenoeg verloopen waren, brandden hare volgelingen van verlangen, dat zij met haar naar den hemel zouden varen, en dat zij, zonder den dood te ondergaan, naar (Ie heerlijkheid zouden worden overgebragt. De aannaderiug van deze vurig ver- waehte gebeurtenis bragl menscheu uit alle oorden naar de rijen der Buchanisteu. De grootste spanning heerschte er in de vereeniging. Wij nemen, oni deze Ie schetsen, de volgende beschrijving over uit eene geschiedenis der seete, geschreven door iemand, die er toe behoord heeft. „Keus 0]i ecu avond, toen wij, gelijk gewoonlijk,
allen bezig waren, sommigen op den zolder en velen beneden, was Vriendin Moeder iu de keuken door kinderen omringd, toen er plotseling, als uit de wolken, eene luide stem gehoord werd Al de leden beneden sprongen dadelijk op. eu die, welke op dcu |
||||||||
|
BI.CHAN1STEN.
|
|||||||||||||||||
|
4^3
|
|||||||||||||||||
|
zolder varen, haastten zich zoo snol mogelijk door De Buchauisteu wareu au vast overtuigd, dat
het luik naar beneden. Daar het ongeveer midder- Vriendin Moeder een goddelijk persoon was, na de
nacht was, en er geen licht was in het huis, viel middernachtelijke openbaring, waarvan zij juist ge-
Huuter, een zwak, oud man, in de ontsteltenis van tuige geweest waren, /ij kondigde hun aan, dat het
het oogenhlik, hals over kop den ladder af, terwijl hij voor hen uoodig was, ten einde zich voor Ie bereiden
trachtte van den zolder te komen, la een oogenhlik voor hunne aanstaande wegvoering naar den hemel,
echter sprong hij weder op, en nam, mei ene.\'stem zonder den dood te ondergaan, om zich gedurende
zoo luid als eene trompet, aan hel algemeeue koor veertig dagen van alle voedsel te onthouden. Hiertoe
van: „Haast u, opneming in den hemel/\' dat ieder in weid besloten; zij sloten zich op in hun huis. gren-
het huis met kracht medezong, deel. De opgewou- lelden alle deuren toe, spijkerden de ramen digt, en
ileulieid werd zoo groot doorliet klappen in de handen bragten den tijd door niet lezen en liet zingen van lie-
eu het zingen, dat het niet in mijne mag! is om op het dereu voor die gelegenheid gemaakt, terwijl zij al
papier een juist denkbeeld te geven van hel tooneel, dien tijd de tweede komst vau Christus verwachtten.
|
|||||||||||||||||
|
uu zij veroorzaakte; iedereen dacht, dat het gezegende
oogenhlik aangebroken was, en iedereen zong, sprong, klapte iu de handen en drong voorwaarts naarde keu- ken, waar Vriendin .Moeder niet groote bedaardheid zal, terwijl haar gelaat zoo wil scheen door den glans van (jod, dal het het gezigt verblindde van hen, die liet aanzagen; ook was hare kleeding zoo wit als sneeuw. „Hel gedruisch was zoo hevig, dal de lieden uit de buurt ontstelden. Thomas Davidsou, onze huisheer, kwam ais een zitinelooze aangeloopcn; hij klopte en schreeuwde aan de deur, toldat hij toegang verkreeg. Hij haasile zich ook naar de keuken, eu smeekte haar om hem en de menigte, die het huis omringde, te redden van de vernieling, die, zooals zij vreesden, de wereld zou vernietigen. Zij zeide bun opgeruimd te zijn, want noch hij, noch zijne vrienden zouden dien nacht eenig letsel lijden, daar zij nu zag, dat haar volk niet genoeg voorbereid was voor de groote ver- andering, die /.ij het wilde doen ondergaan. „Toen het licht van haar gelaal verdween, riep zij
otu eene tabakspijp eu rookte een weinig, en daar de buitengewone opgewondenheid verminderde, ging het volk builen rustig uiteen. Hoe lang de opschud- ding duurde, kan ik mij wegens mijn gemoedstoestand niet herinneren; ik herinner mij echter, dal ik, toen het daglicht aanbrak, den grond bezaaid zag mei horlogieu, gouden ringen eu een groot aantal kost- baarheden, die op hel oogenhlik der verwachte weg- voering naar den hemel, door de eigeuaars als uuttc- loos in ons verwacht iaud waren weggeworpen. Wij dedeu dat, omdat Elia zijn mantel wegwierp, toen hij oj) gelijke wijze op het punt was vau ten hemel Ie |
Een van de seele getuigde, dat er gedurende de vier
eerste weken vau de vasten niet zooveel voedsel door de gezamenlijke leden derven enigiug gebruikt werd, als hij één persoon hij een enkelen maaltijd had zien nuttigen. Het vermoeden ontstond in den omtrek, dal eenige Buchanisten vau honger gestorven wareu; maar toen erop bevel der overheid een onderzoek werd inge- stcld, kon men geen bewijs krijgen, dat er zulk eene gebeurtenis luid plaats gehad. En toch ging de tijding door het gehcele omliggende land, dat er kindermoord iu hunne woning gepleegd werd, en dil, gevoegd hij hetgeen bekend was vau hunne verwerping van den huwelijksband en hel geoorloofde onder hen vau de onderlinge gemeenschap der seksen, gaf aanleiding, dat het godsdienstige volk van Nithsdale de secte niet den meest inogclijken afkeer en zelfs afschrik aanzag. Alvorens de veertig vasteudageu voorbij waren,
geleidde jufvrouw Buchan hare volgelingen naar Teinplaud-henvel, vau waar zij ligchamelijk len henu I zouden stijgen. Er werden verhevenheden gemaakt, waarop zij stonden, terwijl die \\an Vriendin Moeder honger dan de overige was. leder lid tier vereeuiging had zich hel haar kort afgesneden, niet uitzondering vau een bosje op de kruin vau hel hoofd , opdat de engelen hem daaraan naar den hemel zouden kunnen trekken. \\\\ hile was iu volledig plegtgcwaad eu wan- delde rond, terwijl hij naar boven zag. Het gewigtigc uur, waarop de hemelvaart plaats zou hebben, brak aan; allen stonden op de verhevenheden, mei hel ge- zigt naar de zon gekeerd eu mei de handen naar boven uitgestrekt, daar zij elk oogenhlik verwachtten naar |
||||||||||||||||
|
varen. Mijn eigen horlogie was er onder, ik zag het hel paradijs daar boven gevoerd te worden. Zooals
nooit wéér, maar vernam later, dat Johaums Gibson, vooral\' Ie denken was, werden zij teleurgesteld, en onze schatbewaarder, alle horlogieu en kostbaarhc- jufvrouw Buchan, het mislukken der poging aan huu den, die toen weggeworpen werden, verzameld en in gebrek aan geloof toeschrijvende, leidde hen naar Duinfries verkocht bad.\' New -(\'ample terug, eu wees huu de noodzakelijkheid |
|||||||||||||||||
|
f_BUDNISTEN.
dagen wcderkeereu, om hen mei zich naar den heniel
ie nemen. Als zij niet geloofden, zou zij in geen tien jaar wederkceren, als zij dan nog onvoorbereid waren, zou zij iu geen \\ ijt\'i igjaar verschijnen, dan echter zou ■ zij zeker komen, om oordcel over de wereld te bren- gen. Kort na liet uiten dezer woorden blies jufvrouw Buchau met de groot-ie bedaardheid den laatsten adem uit. White, bevindende dat Vriendin Moeder werkelijk dood was, trachtte aan bare treurende volge- ; liugeu wijs te maken, dal zij slechts in eene geestverruk- king was, cu toen hem dat voorwendsel niet langer kou baten, liet hij het lijk in hel geheim begraven, en gaf voor, dat hij haar naar den hemel bad zien stij- gen. Hare dochters echter, di< de secte twee jaren te vuren verlaten hadden, wendden zich tol de overheid, ,t, White was tol zijne grootc >|>ijt vcrpligt om het lijk voor den daj; te breuken. De dood van haar hoofd kon uiet anders dan nood-
lottig zijn foor ib secte. White vond zijne stelling volstrekt niet meer aangenaam, deed afstand van de leerstellingen van jufvrouw Buchau, en week in 1792, niet eene partij die hem bleef aanhangen, naar de \\ crccnigdc Staten van Amerika, waarzij van elkandt r scheidden, en elk spooi van hunne vroegere meenin- gen verloren ging. Keu klein overblijfsel der seele bleef nog na White\'* vertrek aan de oude beginselen getrouw, en hoewel zij slechts veertien iu getal waren, resligdcn zij zich nu t der woon te Larghill, waar de mannen zich bezighielden met op hunne hoeve te arbeiden, cu de vrouwen mei spinnen. Trapsgewijze ; verdwenen minne kenmerkende bijzonderheden, eu | zij werden gelijk aan het volk, door hetwelk zij om- ringd waren. De weinige Buchanisten, die nog overig waren, kochten in 1S00 vijf morgen gronds te Croc- ketford, nabij Castle-Douglas, voor buizen en tuinen, waarheen zij echter niet trokken vóór 1 SOS, en daar bleven zij gel rouw aan hunne godsdienstige leerstel- liugeu, totdat zij de een na di-n ander van de aarde verdwenen, en geen enkelen erfgenaam nalieten om aanspraak te maken op de zonderling dweepzieke inceningen der volgelingen van moeder Buchau. BUDNISTEN, eene secte van SociKlANfS (zie ald.),
die in 1\'oleii inde zestiende eeuw ontstond, en Siniou Budny tot hoofd had, naar wien zij baar naam kreeg. Bndny en zijne volgelingen waren niet, gelijk andere Socinianen, tevreden mei de Godheid van Christus te loochenen, i n Ie beweren, dat Dij sleehls een ineusch was, maarzij ontkenden ook de inspiratie der Heilige Schriften. Budny, die vele aanhangers in Litthauen en Russisch Polen had, werd in 1 584 van het leeraars- |
|||||
|
-UU BUCHANISTE]
aan van berouw cu van een meer Ieveudig vertrouwen
in de vervulling der Goddelijke beloften.
Van dat oogenblik begonnen vele Bueliauistcn aan
de waarheid barer beweringen Ie twijfelen. L)c .-en verliet na den ander de vereeniging, en onder beu ook de schatbewaarder Gibson. Deze man bragl eenc aan- klagt tegen jufvrouw Buchau en White in, omdat /ij hein485 schuldig waren, die zij weigerden te betalen. Zij werden toen iu den kerker van Duinfries opgcslo- ten, maar iemand bood aan om borg voor hen (e blij- ven en zij werden wederom in vrijheid gesteld. In Januarij 1 TS/ werd A\\ liile voor een hof van
laudregters te Brownbill geroepen, om borglcstel- len dal niemand van de vcreeniging een last voorde armenkas zou worden. Hij kon eebterde vereischte som niet leveren, en de magistraten bepaalden, dat al de Buchaiiisteu het graafschap Dninfries vóór <>f op den |i)\'tivi Maart van dat jaar moesten verlaten. Door de vriendelijke tusschenkomst van bun hnishcer Davidson kregen zij echter eenc hoeve ie Auchengib- bert. Toen de seele naar bare nieuwe verblijfplaats trok. waren hare fondsen nagenoeg uitgeput, eu eik lid was vcrpligt om voor huur te werken, boewei zulk een stap geheel in strijd was mol hel beginsel, dal /.ij allen lang gehandhaafd hadden, dat hel voor Gods volk zondig is om aan de goddclooze wereld zijn onderhoud verschuldigd te zijn. Maar nood breekt wet, en de Buchauisten verhuurden zich, om in hunne behoeften te voorzien, aan een ieder, die ben wild gebruiken. De teleurstelling op Tcinpland-heuvcl veroorzaakte
niet weinig misnoegen onderde Buchauisten, en dit misnoegen vermeerderde mei den dag. White zeil zag men van dien lijd af jufvrouw Buchau mei grootc koelheid, bijna met verachting, behandelen. He Vriendin Moeder gevoelde diep deze blijkbare veran- deriug iu het gedrag van haar medehelper, eu hierbij kwam nog, dal zij bet bcrigl kreeg, dat bij en zijne vrouw dikwijls In het geheim over baar als eenc be- dricgster spraken. Dit alles knaagde aan hare ziel, en bet was spoedig duidelijk voor de geheele secte, dat de gezondheid van haar hoofd afnam. Zij ging hard achteruit, eu lag in weinige weken op baar sterf- bed. /ij riep toen bare volgelingen rondom zich, ver- maande ben om vast ie blijven in huil geloof aan de leerstellingen, die zij hun onderwezen bad, eu verze- kerde bun met baar laai stenademtogt, dat zij de Heilige Geest Gods was eu niet sterven kon. Zij gaf loe, dat zij bet voorkomen van dood te zijn kon hebben; maar als /.ij slechts wilden gelnoven, dan zou zij in zes |
|||||
|
VANDEN)—BUKTE. 425
|
|||||||||
|
BUFFEL(OFFERA>
|
|||||||||
|
J ambt ontzet, en werd met zijne aanhangen uit de
Kleine Hervormde kerk van Polen, gelijk de Socini- aanselie partij in dat land zicli noemde, gebannen. Het is een opmerkelijk feit, dat Budny\'s vertaling van het Oude Testament voor de beste wordt gehou- den, die ooit geleverd is, terwijl zijne commentarien op die Schriften en op bet Nieuwe Testament hem als een ongeloovige kenmerkten. Later deed hij afstand van zijne beginselen van ongeloof, en werd hij weder in gemeenschap met de Socinianen opgenomen. BUFFEL (Offerande van den), eene heilige
; plegtigheid die eigen schijnt aan de Maleische Moha- medanen aan de kusten van de straat van Malakka. De buffel voor de offerande verkozen moet zonder smet of ziekte zijn; zijne voor- en achterpooten en zijn ruggegraad mogen na zijn dood niet gebroken worden, eu zijne hoornen mogen niet voor gewone doeleinden worden gebezigd, liet dier. «lal geofferd inoet worden, wordt op eene geschikte plaats nabij di moskee nedergeworpeu; zijne voor- en achterpoo- ten zijn aaneengebonden; zijn kop wordt ook vastge- bonden en in de rigting van den Kiblah gekeerd, en daarna wordt er water over geworpen. De bilal of priester nadert nu niet hef oiferuies en zegt, nadat hij zich naarden Kiblah heeft gekeerd, viermaal achtereen een kort gebed op, en snijdt dan de luchtpijp en hel groote bloedvat van den nek des diers door. Xa zijn dood wordt de buffel gevild en in twee gelijke deelen verdeeld. De eene helft wordt onder de bewoners van den Mukini of het kerspel, dat uit vier en veertig huizen beslaat, uitgedeeld, terwijl de andere helft voor hcu is, die in de moskee dienst doen. De eerste helft wordt gewoonlijk op de plaats zelve gekookt en gegeten. Bij godsdienstige gelegenheden worden er altijd buffels op Vrijdag, Maandag of Donderdag ge- offerd. Zij worden ook geofferd bij huwelijken, ge- boorten en besnijdingen van rijke personen, zoo ook bij de Chukur Anuk of de plegtigheid van het scheren der hoofden van kindereu, eu len slotte, als zij ten oorlog optrekken. Bij die gelegenbeden behoeft de buffel niet zonder smet te zijn, eu wordt bij volgeus de gewone Mohamedaansche gewoonte van AdnZabbah gedood. BUKTE, de naam gegeven aan een Lama ofBoed-
dhistisehen priester in Tartarije, die zegt wonderen Ie kunnen doen, in bet bijzonder zich open te snijden, de ingewanden uit zijn ligehaam te nemen en voor zich te plaatsen, en dan zijn vorigen toestand te her- nemen, alsof er niets gebeurd ware. Dit schouwspel, zoo stuitend voorde toeschouwers, is in delamaserijen |
|||||||||
|
van Tartarije zeer gewoon. De Bukte, die zijne magt,
zooals de Mongolen zeggen, moet laten zien, maakt zich vooraf door vasten en gebed, gedurende een vrij langen tijd, waarin hij in volkomene afzondering leeft en eene geheele stilte in acht neemt, gereed. Als de bepaalde dag aangebroken is. verzamelt zich eene menigte pelgrims in den grooten hof der lamaserij, ■vaar een altaar tegenover de poort van den tempel is opgerigt. Eindelijk verschijnt de bukte. Hij nadert ernstig te midden van de toejuichingen der menigte, zet zich opliet altaar neder, en neemt uit zijn gordel een groot mes, dat hij op zijne knieën legt. Aan zijne voeten beginnen talrijke lamas, in een kring gerang- ^eliikt , de verschrikkelijke aanroepingen van deze vreesclijke plegtigheid. Onder het opzeggen der ge- ■■ beden ziet non den Bukte\' aan elk lid beven, en zich trapsgewijze opwerken tot geweldige stuiptrekkingen. , De lamas zelve worden opgewonden, hunne stemmen verbellen zich, hun gezang is zonder orde, en gaat eindelijk over in geschreeuw en getier. Dan werpt de bukte plotseling den sjaal, die hem omgeeft, ter zijde, maakt zijn gordel los, grijpt het heilige nies, en legt zijn maag met eene lange snede bloot. Terwijl bet bloed in elke rigting vloeit, knielt de menigte voor het verschrikkelijke schouwspel neder, en de geest- drijver wordt ondervraagd aangaande alle soorten van verborgen dingen, over toekomstige gebeurtenissen en over het lot van zekere personen. De antwoorden van den bukte op al deze vragen worden door een ieder als godspraken aangemerkt, Als de nieuwsgierigheid der talrijke pelgrims vol-
daan is, beginnen (ie lamas op nieuw, maar uu kalm en ernstig, aan het opzeggen hunner gebeden. De bukte neemt in zijne regterhand bloed uit zijne wond, brengt dal naar zijn mond, blaast er driemaal op, en | werpt het dan met luide kroelen in de lucht. Dan strijkt hij met zijne hand snel over zijne wond, sluil haar, en alles herneemt na eene poos zijn oorsprouke- lijken toestand, terwijl er geen spoor overblijft van de duivelsche operatie, behalve de groote verminde- ring der levenskrachten. De bukte rolt nogmaals zijn sjaal om zich, zegt zachtkens een kort gebed op, waarna alles afgeloopen is, en de menigte zich ver- | strooit, met uitzondering van eenige weinige bijzon- der vromen, die blijven om het met bloed bevlekte altaar, dat de heilige verlaten heelt, te beschouwen en te aanbidden. Zulke pijnlijke plegtighcden hebben erdikwijls plaats
in de groote lamaserijen van Tartarije en Thibet, en op zoo bekwame wijze geschiedt de operatie, dat zelfs |
|||||||||
|
BT7L — BTILLK.
|
|||||||||
|
I i>r,
|
|||||||||
|
nieke wet uitmaken, daar vele valselie bullen aan de
wereld opgedrongen zijn. In de twaalfde eeuw wer- deu er vele bullen onder den naam der pausen ver- vaardigd, ten einde dienstbaar te zijn voor bijzondere belangen. Meuschcn, die van een pelgrim stogt naar Kome terugkwamen, hadden nagemaakte bullen bij zich, en bragteu die in omloop. Ken namaker van deze soort verscheen er in /.weden ten tijde van Inuoccn- lius III., in de hoedanigheid van pauselijk legaat. Ecnige geestelijken waren bijzonder bedreven in het namaken van pauselijke bullen, en wonnen daardoor aanzienlijke sommen, lu Engeland werden tegen \'net einde iUr twaalfde eeuw zulke pogingen tot bedrog openlijk veroordeeld, en [nuoeentius lil. vaardigde \'.vetten uil, waarbij misdadigers van deze soort aan zware straffen onderworpen werden; te /.elfder tijd bepaalde hij bijzondere teekeueu, waardoor eeiite van ondergeschoven bullen onderscheiden konden worden. In deze omstandigheden gevoelde men, dat het noodzakelijk geworden was om eene nieuwe en vertrouwen verdienende verzameling van echte bullen Ie maken. Na vele pogingen om in deze gevoelde behoefte ie voor/ien, liet paus (jregorius IX. in 1234 zulk eene verzameling opmaken door den generaal der Dominicanen llayinond de I\'enneforte. De de- eretalen \\an ttaymond maakten eene zeer belangrijke toevoeging aan de pauselijke kerkelijke wet uit, en er werd bepaald, dat zij in alle scholen gelezen en in alle geestelijke geregtshoveu voor wet zouden aaugeno- nien worden. Een tweede deel niet Decretalen werd door paus Bonifacius VIII. verzameld en gerang- schikt, en omstreeks het jaar 12\'JS uitgegeven. Een derde deel werd door paus Clcmeus V. verzameld en zag in 1308 het licht. Deze laatste verzameling is gewoonlijk bekend onder den naam van Clementinen. Deze drie decleu met Decretalen of pauselijke bullen worden in alle Roomsche staten erkend als wettig gezag te bezitten, en worden door de geleerden in de kerkelijke wetten Patria Opedientia genoemd. Een commeutair op de Decretalen werd onder den titel van NocelUv door Johaunes Andreas, een beroemd canonist in de veertiende eeuw, uitgegeven. De pau- sclijke bullen, die na de Clementinen zijn uitgevaar- digd, zijn gewoonlijk bekend onder den naam van Extravaganten. De eerste reeks van deze is van paus Johannes XXIII., den onniiddcllijkcu opvolger van Clemens V.; zij kregen waarschijnlijk den vreemden naam van Extravaganten, omdat zij oorspronkelijk niet onder de andere pauselijke verordeningen geraug- schikt werden, hoewel zij later in de canonieke wet |
|||||||||
|
de. verstandigst\'\' Boeddhisten aan de werkelijkheid
van liet voorgewende wonder gelooven. Zekere dagen des jaars worden er bepaald, waarop zulke tooneelen vertoond worden, wanneei ecne groote menigte te zameu komt en offergaven van verschillende soorten met zich brengt, die de lamaserij moeten verrijken. De behoorlijk aangestelde lamas willen niels weten van schouwspelen van deze soort, die alleen verrigl worden door leekelainas, welke ondorhnnne broede- ren weinig geacht worden. liet zoogenaamde wonder, dal wij zoo even be-
schreveu hebben, wordt altijd in het openbaar mei groote praalvertooning verrigt. Kr zijn echter ook andere, die door een bukte in afzonderlijke huizen volvoerd worden. Onder deze mag men rekenen het gloeijen van ijzers, die zij daarna ongestraft likken, en het maken van insnijdingen in verschillende deelen van liet ligchaam, die het volgende oogcublik geen spoor na /.ieli laten. Bij de/e\' gelegenheden worden de operatien voorafgegaan door het opzeggen van een gebed aan een duivel gerigt; als de aanroeping zonder uitwerking is, wordt hel aangeroepen wezen met beleedigingen en vervloekingen overladen. BL\'L, de achtste maand van het kerkelijke en de
tweede maand van liet burgerlijke jaar bij de oude Hebreen, welke uit negen en twintig dagen bestond. Zij werd later Marchesvan genoemd, en komt overeen met een gedeelte van onze maanden October en No- vember. De zesde dag der maand Bul werd als vasteu- dag gehouden, omdat Xebukadnezar op dien dag de kinderen van Zedekia in de tegenwoordigheid huns vaders doodde, en hem, nadat hij het treurige schouw- spel aanschouwd had, de oogen liet uitsteken. BULLE, eene verordening, een voorschrift ofde-
creet van den paus, geschreven op de ruwe zijde van perkament, dat zijn naam ontleent aan het zegel (Jjulta) van lood, of somtijds van goud, waarvan het perkament voorzien is. Op het lood bevinden zich aan de eene zijde de hoofden van Petrus en J\'uulus, en op itu andere is de naam van den paus, door wien de bulle uitgevaardigd wordt, en het jaar van zijn pausschap, waarin de bulle verschijnt. Als de bulle betrekking heelt op eene zaak van regtsbcdceling, haugt het loodeu zegel aan een koord van liennip; maar als zij betrekking heeft op eene zaak van genade, liungt het aan een zijden draad. De pauselijke bullen maken een zeer groot eu belangrijk deel van de ker- kelijke wet uit, die in alle Roomsche landen in gebruik is. Veel onzekerheid bestaat er aangaande de ware bullen, die eigenlijk een gedeelte der cauo- |
|||||||||
|
BULLE IN (\'<ENA DUMINJ -CABJJALA. ii7
werden opgenomen. De verzameling van Decretalen \' het geheim hel werk had toegejuicht, ging hij, op j
van L483 werd de gewone Extravaganten genoemd. aanhouden der Jozuïtcu, er toch toe over, om in de BULLE IX CG3NA DOMINI. Kie Anathema. beruchte Bulle Unigeuitus honderd en een stellingen, BULLE UNAM SANCTAM, ecu beroemd pau- getrokken uit deauutcekcuingen vanQucsuel, te ver- selijk decreet door Bonifacius VIII. in liet begin dei- oordcclen. De uitvaardiging dezer bttllc veroorzaakte veertiende eeuw uitgevaardigd, hetwelk bestemd was i de grootste opschudding iu Frankrijk. Zij werd door om te verkondigen, dat het tijdelijke zoowel als hei veertig Gal! ieaauselie bisseb ippeu aangenomen, maar geesti lijk e gezag bij den paus beru."!. l\'li il ippus.de loei betreden door velu andere, voornamelijk door Noail- regerende koning van Frankrijk, wilde niet zijn adelen les, aartsbisschop van l\'arijs. Eene hevige vervolging zijne gemeenten het gezag van de»j paus, voorzoo verre ontstond daarop, en vide .1 ausenisten waren genood- de lijdelijke zaken aanging, niet erkcuueu; dien ten zaak! om uit Frankrijk te vlugte.u, ten einde aan de gevolge vaardigde Bonifacius, hui zijne dubbele mag \' «raak der Jezuïten te outkomcu. te verkondigen, deze bekende bulle uit, waarin hij ver- l!l STAMl, een Mohaiiicdaausch gchcimweterin klaart, dat de kerk een ligchaam is en een hoofd heeft, ■ de negende eeuw onzer jaartelling, die leerde, dat namelijk den paus: dal er onder baar bevel twee de erkenning van ons persoonlijk bestaan afgoderij n zwaarden zijn, hel eene een tijdelijk en hel andere was, die de ergste der misdaden is. Hij geloofde, dat een geestelijk. „Beide zwaarden," staat er iu de bulle, de rneusch iu God is opgenomen, en dal bij, als bij „het geestelijke en het stoffelijke, zijn iu de magi God aanbidt, zich zelven aanbidt. Hij beschouwde der kerk. Het eerste moet gebruikt, worden door dr \' zich /...\'Ken als vereenzelvigd mei de magt, de w ijs- kerk, en hel laatste voor de kerk. Het eene in de bami i he.id en de goedheid des heelals. Hij was gewoon te des priesters, hel andere in de hand van koningen en zeggeu: „Ik beu eene zee zonder bodem ,\'zonder soldaten, maar naar den wil en het welgevallen van ; begin, zonder einde. Ik bon cie troon van God, liet den priester. Het is billijk, dat liet tijdelijke zwaard woord van God. Ik ben Gabriel, Michaël, Israfil. Ik en gezag onderworpen zijn aan de geestelijke magt. ben Abraham, Mozes, Jezus." Zulk eene taal toont Bovendien verklaren, zeggen, bepalen en spreken wij aan, dat Bustami een pantheïst vun de ergste soort uit, dat het een noodzakelijk geloofsartikel is, dat elk geweest is. Dergelijke leerstellingen zijn in onzen menschelijk wezen onderworpen moet zijn aan der ; eigen tijd weder in het leven geroepen door een Ame- Rooinselien opperpriester." Dit was de eerste open j rikaanseh schrijver, die de volksgunst in hooge mate lijke verklaring in een formeel document, dat het \\ geniet. Zie Emeksonianen. pauselijk gezag van een tweevoudigen aard is, zoowel ■ BYZANTIJNSCHE RECENSIE, de naam die
tijdelijk als geestelijk. ! gewoonlijk aan den tekst van lief Grieksche Nieuwe BULLE UNIGENITUS, een decreet, door paus ! Testament gegeven wordt, welke te Constantinopel ClemensXI.iu 1713uitgevaardigd,tegendeFranscbe i gebruikt werd, nadat die stad de hoofdstad werd van vertaling van het Nieuwe Testament met aauteekenin het Oostersche rijk. Volgens de meeuii.g van Mi- gendoor den beroemden Jansenist PasquierQuesnel. | chaëlis zijn de meeste manuscripten in het klooster De uitgave van dit werk had veel twist veroorzaakt op den berg Athos g, vonden van de Byzantijnscue tusschen de twee partijen in de Kerk van Rome, de uitgave. Griesbach rekent, dat er ongeveer honderd Jezuïten en de Jansenisten; en hoewel Clemens in manuscripten van deze soort ziju. |
|||||||
|
(
|
|||||||
|
CABBALA (Hebr. overlevering, onloongene leer), overleveringen aan te duiden, die de Joden van hunne
een woord somtijds in ruimeren zin gebezigd om al de vaderen gekregen hebben; meermalen word! het
|
|||||||
|
•128 CA Ml
echter gebruikt om die geheimzinnige verklaringen
vau de Schrift en die bovennatuurkundige beschou- wingcn betreffende den aard eu de volmaaktheden vau God aan te duiden, die, zooals beweerd wordt, door cene geheime overlevering van de vroegste eeuwen af van den een op den ander zijn overgegaan. Dit geheimzinnige stelsel van theologie is door vele Joden in de hoosste achting gehouden, daar het, zoo- als zij beweren, den geest door een gemakkelijkcn overgang tot de kennis der verhevenste waarheden geleidt. De Cabbalistcu beschouwden de Mishnaals ■ de ziel der wet, eu gaven haarde voorkeur boven de
i geopenbaarde wet of het geschreven woord, terwijl zij
hunne eieeue C.\'abbala voor de ziel vau de ziel der wet hielden. Zij is voor hen eeue voor de oningewijden verborgen geheimzinnigheid, die voornamelijk bestaai in het beschouwen van de woorden der Heilige Schril- ten als verbolgen beteckenisseu te bevatten, welke men kan leereu kennen door de letters, waaruit zij zaïnengesteld zijn, op verschillende wijzen te verbin- den. Om de oudheid van dit stelsel te bewijzen, heeft | men beweerd, dat Mozes bij drie verschillende gele- \' genheden veert ig dagen op den berg Sinaï doorbragt;
j dat hij gedurende net eerste dezer tijdperken de ge-
schreveu wel ontving; dat hij gedurende het tweede in de Mishua werd onderwezen; eu dat de laatst; i veertig dagen doorgebragt werden in de beoefening van de Cabbala. De Joden verheelden zich, dat de grootc weigever de grondbeginselen dezer gehciui- ziunige wetenschap in de vier eerste boeken vau den Pcntatcuchus, welke over het bestaan en de eigen- j schappen vau God handelen, heeft verklaard, terwijl j inliet boek Deuteronomium de Cabbala niet te vinden j is. EenigeJoodsche schrijvers pleiten echter vooreene \' nog grootere oudheid van hunne geliefkoosde weten- schap; zij zeggen, dat zij onmiddellijk na den val des mens. hen door God aan engelen werd geleerd, eu \' dat de engel rlazicl uit den hemel gezonden werd, . mei hel doel om Adam in de geheimenissen der gods- !
dienst door middel van de Cabbala te onderrigten. | Verschillende engelen werden ook gebezigd om de latere patriarchen in deze moeijelijke wetenschap in te w ijden: Tophiël was dr: onderwijzer vau Sem, lia- phacl van Izak, Metatrou van Mozes. Miehael van , David. Gecne Cabbalistische geschriften zijn er echter te
vinden, die niet blijkbaar van latere dagtetkening dan de verwoesting vau den tweeden tempel zijn. De beroemdste er van zijn de Sepher Jehira of hel. boek der schepping, en de Srjj/ier Zohar of het boek der |
||||||
|
heerlijkheid. Het eerste wordt door sommige Joden
aan den patriarch Abraham toegeschreven; andere schrijven het echter met meer waarschijnlijkheid aan den berucht en rabbijn Akxba (zie ald.) toe. Men gelooft, dat de schrijver van den Zohar een leerling van Akiba geweest is, met name Simeon Hen Jochai, dien de Joden als den vorst der Cabbalistcu beschou- wen, en voor wiens gezag zij zich op elk punt, dat. in den Talmud niet weersproken wordt, stilzwijgend buigen. Men veronderstelt, dat Simeon eenige jaren na de verwoesting van Jeruzalem geleefd heeft. De Joden «eggen, dal keizer Tilus Vcspatianus hem ter dood veroordeelde, doch dat hij, ontsnapt zijnde,zich met zijn zoon in een bol verborg, waar zij, met behulp van Elias, die vau tijd tot tijd uil deu hemel neder- daalde om hen te onderrigten, den \'Auhar gereedmaak - ten. Genoemd werk is een zeer beroemd voortbrengsel, daar het de Cabbalistische geheimzinnigheden beval, die hierin vollediger dan in eenig ander verklaard zijn. Een kort overzigl van dit merkwaardige boek kan voor deu lezer van eenig belang zijn. Het eerste deel wordt geheimzinnigheid genoemd, en verdient dien h naam teregt wegens de geheimzinnige leerstellingen, die het onderwijst, welke allen door aanhalingen uit. : het Oude Testament geschraagd en op zeer bijzondere wijze verklaard worden, liet maakt gewag van den i Microproüopon, of het kleine gelaat, en deu Macro- prosopon, of het lange gelaat, met zijne echtgenoot, met de verschillende toestanden van zijn baard, euan- dere omstandigheden even beuzelachtig en ongerijmd. Het tweede deel wordt de Groote Synode genoemd en treedt meer in bijzonderheden; het verklaart de dauw- der hersenen van den ouden man en vau het groote gelaat. Hel onderzoekt vervolgens zijn schedel, zijn haar, zijn voorhoofd, oogen, neus eu elk gedeelte van het groote gelaat, maar voornamelijk zijn baard, die voorgesteld wordt als boven alle lofspraak verbeven. Noch profeet, uoch heilige kwam dien baard ooit nabij. Hij is wit als sneeuw, en reik! zelfs tot aau zijn mid- dcn. Hij is het sieraad der sieraden, de waarheid der waarheden; wee hem die dien aanraakt! Deze ver- wonderlijke baard bestaat uit niet minder dan dertien deelen, die niemand behalve de ingewijden kan be- grijpeu. Het derde deel van den Zohar wordt de Kleine Synode genoemd; het bevat het laatste afscheid, dal Simeon Ben Jochai van zijne leerlingen nam. De laatste woorden er van werden geschreven door rabbi Abba, en bevatten verdere verklaringen betreffende den ouden man, die het onderwerp der twee eerste deelen uitmaakt. „Zijn hoofd,\'" lezen wij daar, „is |
||||||
|
(WIJ
|
||||||||
|
IJALA. 42«J
waarheden van geene gewone belangrijkheid verhor-
\' gen zijn. Ons wordt berigt, dal rabbi Simeon stierf, toen hij
bezig was met deze geheimzinnige allegorién uitte
leggen en te verklaren. Terwijl hij zijne discipelen
onderrigtte, vervulde een helder licht het huis, dat
hen, die tegenwoordig waren, zoo zeer verblindde.
dat zij het gelaat van hunnen leermeester niet voort-
dureud konden aanschouwen. Ook zag men voor de
deur van het buis een vuur branden, dat het binnen-
komeu aan allen behalve Simeons meer onmiddellijke
leerlingen belet te; en I oen bet vuur en de verblindende
helderheid verdwenen waren, zagen zij, dat de lamp
van Israël uitgegaan was. De begrafenis van dezen
rabbijn bad geheel in stilte plaats, en men verhaalde,
dat, terwijl de laatste treurige [degtighcid verrigt
werd, en toen het lijk op hel punt was van in de groeve
nedergelaten te worden, er plotseling eene stem uit
den hemel gehoord werd, die uitriep: „Kern tol het
huwelijk van Simeon; hij zal den vrede ingaan en in
1 zijne kamer rusten." Kn toen de doodkist werkelijk
I in het graf werd nederlaten, werd er wederom eene
j stem gehoord, die zcide: „Dit is hij, die de aarde deed
] beven en de koningrijken schudden." Zulke legenden
i duiden op treffende wijze de hooge achting aan, waar-
| in rabbi Simeon onder de Joden gehouden wordt.
Men heeft de Cabbala gewoonlijk verdeeld in drie
I soorten: — J. De Genialrin, die bestaat in het nemen
| der letters ven een Ilebrceuwseh woord voor reken-
; kunstige getallen, en het verklaren van elk woord
door de rekenkunstige waarde zijner letters; 2. De
j Notaricun, die bestaat in het nemen van elke afzou-
; derlijke letter van een woord voor een geheel gezegde;
| 3. De T/ieni\'.irah, die bestaat in bet verplaatsen of vcr-
| anderen der letters. De Cabbalistische wetenschap
I was eene geliefkoosde studie der .loden in de Middel-
\\ eeuwen. In die donkere tijden werden er dikwijls
! figuren geteekend van bijzondere gedaanten en be-
schreven met geheimzinnige llebreeuwsche woorden,
of liever bijzondere vereenigingen van Hebrccuwsche
letters, die, zooals men veronderstelde, als amuletten
of toovermiddelen werkten, ziekten genazen, rampen
afkeerden, en ook op andere wijzen magischen invloed
uitoefenden. De volgende figuur, hel schild vanDavid
geheet en, kan den lezer eenig denkbeeld geven van deze
tooverkrachtige afbeeldingen. Hel llebreeuwsche
inschrifl Agla is zaniengesteld uit de aanvangsletters
| \\ an vier llebreeuwsche woorden, die vertaald kunnen
worden door: „Gij zijt s(eik voor altijd, o Heer," of
„Gij züt sterk in den eeuwigen God."
|
||||||||
|
verborgen op eene hoogere plaats, waar hel niet ge-
zien wordt; maar het vertoont zijn voorhoofd, dat gehoon en aangenaam is. Hel is de vreugde der ver- rakkingen, en daarom heeft het daar de gedaante van een voorhoofd, dat met het helderste licht verschijnt, en als het verschijnt, is. de vreugde u|> al de we- reldcn openbaar. De gebeden worden gehoord, hel voorkomen van het kleine gelaal is verlicht,de oogeu zijn even bewonderenswaardig als het voorhoofd. Zij zien altijd en slapen nooit, want de Psalmist zegt: „De bewaarder IsraëLs zal niet slapen,\'\' en daarom heeft hij noch oogleden, noch wenkbraauwen. Simeon spreekt op dezelfde duistere wijze over al de andeie declen van het kleine gelaat. Maar de vraag komt natuurlijk op: Wat kan de
beteekenis van dit alles zijn? liet is eene geheimzin- nige zinnebeeldige voorstelling vaneenige belangrijke waarheden. De volgende korte verklaring moge vol- doende zijn: — „De Cabbalisten onderscheiden drie soorten van wendden, en stellen die voor onder de gedaanten van drie mannen, die de hemelsehc man, de aardsche man en de aartstype, of het oorspronkelijke en model van de andere, heeteu. Aan elk dezer man- nen kennen zij eene vrouw en ai de deeleit van het men- schelijke ligchaam toe, en zij beweren, dat deze dei den zoo vele, zinrijke zinnebeelden zijn, die de werkingen en uitwerkselen der Godheid voorst ellen. Zij verbeel- den zich ook een lang en een klein gelaat, waaraan zij in do eerste plaats eenige vrouwen toekennen, omdat de voortbrenging aller dingen door verecnigii.g be- werkstelligd wordt, hl de tweede plaals schrijven zij hun hersenen toe, die verborgen zijn, waardoor zij wil- len te kennen geven, dat God alle dingen in Zijn ge- heimen raad besluit. In de derde plaats verzekeren zij, dat de schedel vol witte dauw is, zoo helder als kristal, waardoor zij bedoelen, dat alle kleuren een zeer lijn beginsel hebben, en dut alles wit is. fn de vierde plaats leeren zij, dat het kleine gelaat twee armen heeft, die zijne goedheid en gestrengheid voorstellen. Verder beschrijven zij zijn ligchaam als schoonheid, zijne regterdij als inagt, en zijne linkerdij als heerlijkheid. In de vijfde plaats schrijven zij hein overvloed van haar toe, dal een gedeelte van dien glans en die licht- uitstraling overschaduwt, welke de heiligen zouden verblinden en vernietigen, die in huutegenwoordigen onvohnaakten toestand niet in staat zijn om dien luis- ter te aanschouwen, die de Goddelijke volmaaktheid omgeeft." Uit deze onvolmaakte verklaring blijkt dui- dclijk, dat onder het gelaat van den ouden man, met de verschillende deelen van zijn ligchaam, Goddelijk\'1 |
||||||||
|
«il
|
||||||||||||||||||||||
|
CABJ5.W.A.
|
||||||||||||||||||||||
|
wordt eene grootere uitmuntendheid dan aan eene der
overige toegeschreven Zij komen het oneindige meer nabij, en maken Acw wagen Mercava uit, dien het on- wettig is aan iemand behalve de ingewijden te verkla- ren. Benige Christen-schrijvers denken, dat in deze drie bijzondere sephiroths het denkbeeld van eene Drieëenheid van Personen in de Godheid ligt opge- sloten. Hel is echter zeer waarschijnlijk, dat deze sephiroths, gelijk de andere, slechts eigenschappen van God waren, en niet Personen van de Godheid. Daarom vinden wij, dat de Cabbalisten deze heerlijk- lieden voorstellen als vereenigd met de Goddelijke natuur, en als daaruit voortvloeiende gelijk kleuren uil de vlam. „Om voor de mededeeling en ondergeschiktheid
der heerlijkheden zorg te dragen," zegt een verstandig schrijver, „hebben zij ook verondersteld, dat er tal- rijke kanalen zijn, waar looi\' de onderlinge invloed medegedeeld wordt. Overeenkomende met liet aantal der Hebreenwsehe letters, hebben zij twee en twintig kanalen gevormd, om den invloed van de meerdere op al de mindere heerlijkheden over te brengen. Van de kroon gaan er drie uit, waarvan de eene inde wijsheid, de tweed\'; in liet vi rstaud, en de derde in de schoon- lieid eindigt. Uil de wijsheid komt een vierde voort, dat zich ontlast in het verstand, een vijfde in de schoonheid, een zesde in de vrucht. Op deze wijze wordt het geheid geleid, en elk verrigt eene bijzon- dere werking. Elk kanaal heeft ook een bijzonder zegel, dat uit drie letters bestaat. De eerste is die letter, die het nonimer van het kanaal aanwijst, en duidt eene der volmaaktheden van God aan, en de twee andere letters zijn genomen uit den naam van God Ja/t. Twee voorbeelden zullen deze zaak ophel- deren. De letter L is het nummer van hot twaalfde kanaal, dat voorkomt uit de magt en in de schoonheid uitloopt. Met deze letter is vereenigd Ja, en deze drie letters maken den naam uit van den God van de dertig wegen der wijsheid. De letter Tis het nommer van het twee en twintigste kanaal, en de letters Ja daarbij gevoegd zijnde, krijgen wij: „de God die het einde aller dingen is." Aan elk kanaal is eene bcna- ming der Godheid verbonden, en de letters van den naam Jehotuh zijn op dergelijke wijze, als een der namen van God, aan elke heerlijkheid gehecht. De Cabbalisten, hun geheimzinnig stelsel verder
ontwikkelende, beschrijven twee en dertig wegen en vijftig poorten, die den mensch geleiden tot de kennis van alles, wat geheim en geheimzinnig is, hetzij inde natuur of in de godsdienst. Al de wegen komen uit |
||||||||||||||||||||||
|
\\ȣix
|
||||||||||||||||||||||
|
tOJiX
|
||||||||||||||||||||||
|
Nb3N
|
||||||||||||||||||||||
|
/ vbv*
|
||||||||||||||||||||||
|
\\ /
\\/ De Cabbala wordt gewoonlijk in twee takken vcr-
deeld. De eene handelt over de volmaaktheden van God en van de hemelgeesten, en draagt den naam van den wagen otMercaea, omdat de Joden veronderstellen, dat Ezechiël de voornaamste mysteriën in den wagen verklaarde, waarover hij in het begin zijner droomge- zigten spreekt. De andere wordt /ierr.ir/n\'t of het begin genoemd, en omvat de beoefening van het stof- fclijk heelal; hij draagt zijn naam naar het Hebreeuw- sche woord, waarmede het Mozaïsche sekeppingsver- liaal inliet boek Genesis begint. In hetCabbalistische stelsel zijn besloten tien sephiroths of heerlijkheden, tien namen van God, tien engeleukooren, tien plane- ten en tien leden van het ïnenschelijk ligchaam, en deze komen overeen met de tien geboden. De tien heerlijkheden worden genoemd de kroon, wijsheid, verstand, luisier, magt, schoonheid, overwinning, glorie, de grondlegging en het koningrijk. De tien namen van God, die overeenkomen met deze tien heerlijkheden, zijn: „Ik ben die Ik ben," Jahofhet Wezen, Jehovah, God de Schepper, de Magtige God, de Sterke God, luid der lleirscharen, de Heere God der Hcirscharen, de Almagiige, de Heere Adonai. De tien engeleukooren ziju: de seraphijnei:, de < hcrubij- nen, troonen, heerschappijen, deugden, magten, vor- stendommen, aartsengelen, engelen en zielen. De tien planeten zijn: de hoogste hemel, de eerste beweeg- kracht, het uitspansel, Saturnus, Jupiter, Mars, de Zon, Vcnns, Mercurius, de Maan. De tien leden van het menschelijk ligchaam zijn: de hersenen, de longen, het hart, de maag, de lever, de gal, de milt, de lendc- nen, de levensgeesten en de schoot. Het grootste geheim van do Cabbala wordt gevon-
den in de sephiroths of heerlijkheden, en ecne kennis van deze te verkrijgen vereischt veel ernstige en ijvc- rige studie. Aan de drie eersfe dezer heerlijkheden |
||||||||||||||||||||||
|
II
|
||||||||||||||||||||||
|
13 I
|
|||||||||
|
CACUS —CADMUS.
|
|||||||||
|
Je wijsheid voort, gelijk Salomo zegt: „Hare wegen
zijn wegen der liefelijkheid, en al hare paden vrede." üe vijftig poorten zijn graden van kennis, die nooit geheel bereikt zijn, daar niemand ooit de vijftigste poorl is binnengegaan. .Vlozes ging door de negen en veertigste, maar kon niet verder gaan, daar God lot hem gezegd had, dat hij Zijn aangezigt niet zien zonde; en de vijftigste poorl maakt den ingang uit tot de woning des Almagtigen, dien geen mcnscli gezien heeft, uocli zien kan. In hunne liefde voor het geheimzinnige ontdekken
de t abbalistisehe godgeleerden geheimzinnigheden in elke letter der Hebreeuwsche taal; elke letter heeft, volgens lieu, betrekking op de heerlijkheden of do werken der schepping. Het heelal «as, naar hunne meening, geschapen mei eene betrekking op de Hebreeuwsche letters, en daarom verbeelden /.ij zich, dat eene zekere verbinding van letters de schoonheid en uitmuntendheid des hcelals uitmaakt. Aldus is het, dat men door de hulp van éénc letter de kennis kan verkrijgen van vele dingen daarmede ver- bonden, liet getal zeven is bij hen hel volmaakte getal, waardoor alle dingen gevormd werden. Niel alleen hechten zij bijzondere waarde en belang aan de letters van het Hebreeuwsche alphabet, maar zelfs de accenten worden beschouwd in zich eene onaf- seheidelijke kracht te hebben. Woorden worden i.ok in duizend ongerijmde en phantastische meeningen verdraaid, eu als zij niet bcteekenen, wat zij wenschen, veranderen zij ze volgens zekere regels, zoodat zij do verlangde beleekenis er uithalen. Het woord Jehocah in het bijzonder houden zij in de grootste vereering; zij beweren, dat het eene onuitputtelijke fontein van wonderen cu geheimzinnigheden is. Het dient als een vereenigingsbaud voor al de heerlijkheden en maakt den pilaar uit, waarop zij allen rusten. Elke letter, waaruit deze onuitsprekelijke naam bestaat, is vol geheimzinnigheden, die alleen de ingewijden kun- nen begrijpen. Het sluit alle dingen in zich, cu hij, die dien naam uitspreekt, neemt het gchcele heelal in zijn mond. De Cabbalisteu gebruiken hunne geheimzinnige
wetenschap voor vijl verschillende doeleinden: voor het onderzoeken der natuur, daarom heet zij de na- tuurlijke Cabbala; voor hetontdekken van het schoone verband, dat er onder de werken Gods bestaat, cu dien ten gevolge wordt zij de verbindende Cabbala gcheeteu; voor het beschouwen van hemelsche oudcr- werpen, wanneer zij de besehouweude Cabbala wordt geuoeind; voor de doeleinden der sterrew igchelarij |
of astrologie, ui\'de astrologische cabbala; voor won-
derdadigc doeleinden of om te genczeu, hetgeen do magische Cabbala uitmaakt. CACUS, in de Romeinsche mythologie een reus,
zoou van Yulcanus of het vuur, door Ovidius iu zijue i\'asti voorgesteld als vuur en dwarlwinden tegen Hercules uitbrakende. Hij ontstal aan Hercules een gedeelte van diens \\ ee, en verborg dat in een hol; hij werd echter door zijue zuster Caca verraden, eu dien \' en gevolge door Hercules gedood. (\'aca werd om die incdedecling in den rang der goden geplaatst. Inhaal\' tempel werd een vuur steeds brau leude gehouden. CADIZADELIETËN, eene nieuwere seetc ouder
de Mohamedancn, wier leden over lot algemeen in hun gedrag eeuige gelijkenis hebben op de oude Grieksche Stoïcijnen, daar zij bijzonderen ernst eu gestrengheid van levenswijze iu acht nemen en alle feesten en vermaken vermijden. Zij hebben eeuige nieuwigheden in het Mohamedaansche stelsel iuge- voerd, in zoo verre de gebruiken betreft. Zoo hebben zij eenige nieuwe ceremoniën uitgevonden, door bij begrafeuissen te bidden voor de zielen der overlede- nen. Zij laten hun imam luide in de ooren van den doode roepen, om dezen eraan te herinneren, dat er slechts één God is, en dat er slechts één profeet van Hem is. Zij lezen den bijbel iu de Slavonische taal eu den koran inde Arabische. Zij drinken wijn gedurende de groote vasten van den Ramadan, doch doen er noch kaneel, noch andere kruiderijen in. Inhetopen- baar en het afgezonderde spreken zij aanhoudend over God, en herhalen onophoudelijk k\\vi\\ kreet van: „Er is maar één God." Eenige hunner brengen gcheele nachten op deze wijze door; zij gaan zitten en buigen het ligchaatn naar den grond. Deze sectc bemint eu beschermt de Christenen tegen alle bcleedigingeu van den kant van andere Mohamedanen. Hare leden gelooven, dat Mohained de Paraclect ot Trooster is, die, zooals Christus beloofd heeft, door den Vader gezonden zou worden, nadat Hij zelf de wereld zou hebben verlaten. Zij haten beelden en het tecken des kruises. Zij worden besneden, en verdedigen hunne getrouwheid aan deze gewoonte, door to wijzen op het voorbeeld van Christus. Um kort te gaan, de (\'adizadelieten schijnen een stelsel van geloof en ge- bruiken aangenomen te hebben, dat weinig anders is dan eene verwarde vermenging van Mohamedismus, Christelijke en Joodsche leer. CADMUS, eene godheid in oude lijden iu ver-
schillende deelen van Griekenland aangebeden. Door sommigen wordt hij voor eeu Pclasgisch, door andc- |
||||||||
|
CALÏXTI.TXKV.
|
|||||||||
|
r:.<
|
|||||||||
|
ren voor een Plicenieisch god gehouden. Hij was de
zoon van Agenor en Tclephassa. Toen hij door zijn vader was uitgezonden nm zijne zuster Europa op te zoeken, die door Zeus naar (\'reta was gevoerd, slaagde liij er niet in haar te vinden, en vestigde hij zich mei zijne moeder in Thracië. liet orakel Ie Delphi over den schuilhoek van Europa raadplegende, werd hem gezegd, dat hij zich van de onderzoeking moest ont- houden, en eene koe van eene bijzondere soort moest volgen, totdat hij eene plaats bereikte, waar liet dier van vernioeijcnis zou nedervallen, en dat hij op die plaats eene stad moest bouwen. Hij gehoorzaamde aan het bevel van het orakel, eu bouwde Thebe in Boeotië. Daar hij besloot om de koe aan Athcna te offeren, zond hij boden naar een naburigen put, ten einde wal er voor het ofi\'er te halen. De put werd echter door een draak bewaakt, die de boden doodde, terwijl het monster op zijne beurt door Cadinus ge- dood werd, die op aanzetten van Athcna de tanden van \' den draak zaaide, ten gevolge waarvan een troep ge- wapende lieden ontsproot,die elkander versloegen niet uitzondering van vijf, welke de voorvaders der The- banen waren. Toen hij bekleed was met het bestuur der stad. die hij gebouwd had, ontving hij van Zeus Harmonia tot vrouw, bij welke hij verscheidene kin- deren bad. Later vertrok Cadinus uit Thcbe en werd koning van de < \'encheliërs en eindelijk werden hij en zijne vrouw in draken veranderd, en door Zeus naar de Elysesche velden overgebragt. (\'adonis wordl door eenige schrijvers voor een
vereerder van Diom/sus gehouden, die zijne dochter Seniele huwde; zij gelooven tevens, dat hij de ver- eeiing van dien god met zijne beschaving in Grieken- land invoerde. De (biekeu zijn, zooals beweerd wordt, het oorspronkelijke alphabet hunner taal, dat uit zes- tien letters bestond en uit l\'lieenicic tot hen schijnt gekomen te zijn, aan Cadinus verschuldigd. Degeheele geschiedenis van dezen, welke op verschillende wijzen verhaald wordt, schijnt eene mythische voorstelling te zijn van de vestiging, ineen zeer vroegen tijd, cener kolonie in Griekenland, die uit Phoenicië kwaui en het gebruik van een geschreven alphabet en van ver- schillende belangrijke kunsten met zich bragt, die den grondslag uil maakten van die hooge beschaving en verfijning, waardoor de Griekeu zich later kenmerkten. CALIXTIJNEN (Lat. colU, een kelk), eene partij der Husieten of volgelingen van Johannes llus in Bohemen in de vijftiende eeuw, die zich van hunne broederen afscheidden ten gevolge van een verschil over het gebruik van den kelk of beker bij het avond- |
maal, liet concilie van Constanz in LUS had een
decreet aangenomen, dat daarna door het concilie van Trente bekrachtigd werd, bij hetwelk de kelk aan de Icekcn ontzegd wad, en de communie, in brood en wijn, tot den dienstdoenden priester alleen beperkte. De vadereu van het concilie ondervonden, vooral in Bohemen, de grootste nioeijelijkheid om het volk met dit verbod te verzoenen, dewijl de vertaling van het Nieuwe Testament door Wvclilfe, en waarschijnlijk ook andere overzettingen in andere talen, omstreeks dezen tijd stink in omloop was. Een van de meest geleerde Roomsche godgeleerden van dien t ijd schreef eene uitvoerige verhandeling tegen de dubbele com- niuiiie, waarin bij als ééucn grond voor zijne vrees, dat het ontzeggen van den beker aan de Icekcn voorde gemeente in bet algemeen onaannemelijk zou zijn , aangaf, dat er vele Icekcn onderde ketters waren, die ecue vertaling van den bijbel in de moedertaal be- zaten, tot groot nadeel en groote schade voor het Catholicke geloof. Vóór liet decreet van het concilie van Constanz
aangenomen was, dat de wettigheid der communie in i\'éne gedaante slechts, — een gebruik dat in de kerk geslopen was, alvorens het kerkelijk bekraeh- tigd werd — begon een ijverig eu vroom leeraar der hervormingspartij in Bohemen, Jacobcl de .Mise, openlijk over bet onderwerp te prediken, en bewees hij ontegenzeggelijk uit de Schrift, dat alle coniinuni- canten regt hadden om hel avondmaal in beiderlei gedaanten te ontvangen. Deze mecuing werd aange- nomen en ondersteund door Johannes Hus zelven en door een aantal priesters, met volle goedkeuring van liet volk over het algemeen. De communie werd dien ten gevolge in vele kerken van Praag in beiderlei gedaanten uitgedeeld. Dit gebruik verspreidde zich wijd en zijd over het koningrijk, en verscheidene geestelijken, die het gebruik van de kelk door deleeken afkeurden, vonden het noodzakelijk om diegenen hun- ner gemeente in den ban te doen, die het gebruik der hervormingspartij aanhingen. De uitslag was, dat er eene groote partij gevormd werd, die in 141 \'t naar een berg trok, waar zij eene tent oprigtlc in den vorm cener kapel, waarin zij godsdienstoefening hield en de communie in beide elementen aan het volk toediende. Wegens deze belangwekkende godsdienstoefening noemden de Husieten dien berg Tabor, dat in de Bo- heemschc taal eene teut: beteekent, en van daar dat de volgelingen van Hus TabokiïTEN (zie ald.) geheetcn werden. De berg, waarop zij aldus het voorregt hadden bijeen (e komen eu deel Ie nemen aan de communie, |
||||||||
|
CALIXTIJNEN.
|
||||||||||||
|
4315
|
||||||||||||
|
II
|
||||||||||||
|
op de wijze die in overeenstemming was met hare
oorspronkelijke instelling, werd eenc geliefkoosde plaats van bijeenkomst, Groote menigten kwamet
daar te zameu om godsdienstoefeningen te houden en des lleeren avondmaal te gebruiken. Op éénendag vereenigden zich daar meer dan twee en veertig hon- derd menseken. Niettegenstaande deze groote beweging ten gunste
van de schriftmatige leer en de schrift matige gebrui- ken onder de hervormingspartij in üohcineu, waren er zelfs onder liaarniet weinigen, die (inwillig waren om ecnigc van die leerstellingen en gebruiken op te geven, die de Roomselie kerk ingevoeld had. Hei leerstuk der transsubstantiatie, het vierender mis en hetgebruik der oorbiecht werden door ecnigc llusietcn behouden, terwijl zij door andere werden verworpen. Hel gevolg was, dal er eenc groote scheiding onder hou plaat.s had, die, beginnende met een verschil van meeuiug<\'n en gebruiken, in eene opene vrcdebreuk eindigde. De eeue partij nam den naam van Calixtijnen aan, uil hoofde der leer, dat de beker in liet sacrament des avondmaals niet aan de leeken moest onthouden wor- den, terwijl de andere partij den naam vanTaborieteu behield, die eerst aan de geheclc partij had behoord De oude stad Praag, de hoofdstad van Bohemen, met, den voornaamsten adel, behoorde tot de Calixtijnen ; de inwoners van Nieuw Praag en zij, die op den berg Tabor en in de omgeving woonden, waren de voornaams ten der andere partij. Heide partijen waren vereenigd in haren weerstand tegen Home en tegen de meesle zijner onsehriftmatige dogma\'s; de kracht harer aanvallen tegen den genicenen vijand was echter veel verminderd door hare kerkelijke afscheiding van elkander. Keizer Sigismund, opvolger van Wcnceslaus, koning
van Bohemen, had zich bepaaldelijk ten gunste van Rome en tegen de Husicten verklaard, Drie staat- kundige partijen verdeelden Bohemen op dien tijd: de Roomsch-Catholiek en en de meerderheid der edelen, zelfs diegenen hunner, die de Calixtijnen aanhingen, wensehtcn Sigismund in het bestuur te behouden; de partij van Praag, door vele Calixtijnen ondersteund, was er voor om een anderen keizer op den troon te plaatsen; terwijl de geheclc partij der Taborieten, met Ziska aan het hoofd, in het geheel geen koning wensch- te. De partij van Praag stelde voor om den troon den koning van Polen aan te bieden, en zoowel de Calix- tijuen als de Taborieten stemden er iu toe oin dezen voorslag aan te nemen. Gezantschappen werden her- haaldelijk te dien einde naar Polen gezonden. De |
||||||||||||
|
souverein, die toen op den troon van dat rijk zat, was
U ladislalf Jagello, groothertog van Litthauen, die bij zijn huwelijk met lledwig, koningin van Polen, in 1386 Christen was geworden. Toen het aanbod der kroon van Bohemen hem gedaan werd, was hij op gevorderden leeftijd, en daar hij van een eeuigzins besluiteloos karakter was, verliep er eeuige tijd, alvorens hij een besluit nam. Eindelijk besloot hij bet aanbod te weigeren, voornamelijk omdat zijne aan- iiemiug er van met kracht bestreden werd door de Roomsch-Calholieke geestelijken van Polen, die de llusietcn voor gevaarlijke ketters hielden. In veree- uiging nu\'! zijn neef, den groothertog van Litthauen, stemde Jagello er echter in toe, om de Hoheiners in hunne worsteling tegen hun eigen souverein, die hen aan de tcedere genade van Home wenschte over te .cv; ü, bij te slaan. ( oributt, ecu neef van den Pool- schen koning, werd met vijf duizend ruiters en eenc somine gelds afgezonden, om de llusietcn te helpen. De aankomst van (\'oributt niet zijne Poolsche ruiters !e Praag was eene bron van vreugde voor de hervor- iningspartij, maar eenc reden van onrust voor de aan- haugers van keizer Sigismund. De dappere vreemde- iing, in de (Iriekschc kerk opgevoed zijnde, was niet •reinig in gunst bij de Jlusieten, dewijl hij aan de communie in beiderlei gedaanten opregtelijk kondecl- nemen, terwijl de keizerlijke partij ijverig de onguu- stigste bcrigten aangaande hem rondstrooide, zooals, b. v., dat. hij niet in den naam der Drieeenheid gedoopt was, omdat iiij ecu Rus en vijand van den naam van Christen was. Eenc andere partij wenschte Coributl lot koning van Bohemen te Verkiezen, doch ten laatste werden de zaken in zoo verre geregeld, dat hij tot regent van het koningrijk werd aangesteld. Middelerwijl kwam het tusschen de beide partijen,
waarin de llusietcn verdeeld waren, de Calixtijnen cu de Taborieten, tot eene opene vrcdebreuk. De edelen en magistraten van Praag naint 11 in 11 lil hel besluit om tnct den keizer te onderhandelen. Ziska, het hoofd der Taborieten, weigerde aan deze onderhandeling deel te nemen en verliet Praag, verontwaardigd over het gedrag van den adel. Toen Sigismund de stad echter met een magtig leger aanviel, keerde Ziska terug om haar te verdedigen. De omstandigheden, die tot de afscheiding van de
I wee part ijen aanleiding gaven, waren de volgende: — Terwijl de Taborieten te Praag waren, hielden zij hunne godsdienstoefeningen volgens do wijze, die hun het meest schriftmatig toescheen. Hunne geestelijken droegen den baard gelijk andere menschen, lieten de |
||||||||||||
|
5.»
|
||||||||||||
|
434 CALIXTIJNEN.
|
|||||||
|
kruin niet scheren, gelijk du Roomsclie. priesters, en
droegen kleederen van eene grijze of bruine kleur. Zij zeiden de uurgcbeden niet op. Zij hielden hunne godsdienstoefening somtijds inde open lucht, somtijds in afzonderlijke huizen, en vermeden de kerken, omdat ; deze aan heiligen waren gewijd, of door heelden ont-
hciligd waren. De ceremoniën der mis mimen zij in het geheel niet in acht. Alvorens liet avondmaal Ie gebruiken, zeide de gchccle vergadering, op de knieën liggende, het Gebed des lierren op. Ui erop naderde de geestelijke, die het dienstwerk nu.est verrigten, eene tafel met wit linnen overdekt, waarop het brood en de wijn stonden. Het brood werd gesneden of gebro- ! i ken, want ouwclen waren niet in gebruik. De wijn was
j| niet in gouden of zilveren bekers, die gewijd waren,
maar in tinnen, houten of steenen vazen. De geeste-
lijke sprak met luider stemme en in de landtaal de
woorden der wijding uit. Als dit afgeloopen was,liet
hij de andere geestelijken, die tegenwoordig waren,
en de vergaderden het avondmaal gebruiken. Na de
wijding hieven zij de elementen niet op, en gcvolgelijk
aanbaden zij ze niet; zij bewaarden er ook niets van
voor den volgenden das».
Deze dienst, zoo eenvoudig, zoo nieuw, schokte de
universiteit en een aantal priesters in de stad Praaff.
I . . . Zij hadden de kostbare en overtollige sieraden ver- !
bannen, maar al de andere gebruiken behouden, en in
het bijzonder den canon der mis. Daar zij ijverden
voor de oude kerkgebruiken, kouden zij zich niet
weerhouden van openlijk tegen de Taborieten uit te ;
varen, omdat deze ze verwaarloosden. De Taborieten
laakten op hunne beurt de Roomschc godsdienstoefe-
ning, als niet in overeenstemming met de Schrift, en \\
brandmerkten hen, die er voor ijverden, als Pharize én.
Het volk mengde zich in den twist der priesters; de ,
eene partij keurde het Calixtijusche gebruik goed, de
andere verkoos dat der Taborieten. Ecnigc inwoners I
weigerden de communie uit de handen hunner priesters |
te ontvangen, tenzij deze hun priestergewaad aflegden,
en de vrouwen beletteden hun, op aanstoken harer
echtgenooten, door hare sieraden, om de godsdienst-
oefening te verrigten. Op deze wijze ontstond in 1 t20
de droevige verdeeldheid.
De beginselen dcrCalixtijnenwarenmisschicn meer
in strijd met die der Roomschc kerk, dan men op dien
lijd bad kunnen verwachten. Zij eischtcn, dal licl
\\\\ oord (iods niet alle eenvoudigheid en met bel doel
om te stichten aan het volk verklaard zou worden; dat
de comm unieonder beiderlei gedaanten zou worden u il -
gedeeld; dal de geestelijken zich uitsluitend aan hun
|
|||||||
|
dienstwerk zouden wijden, en zouden trachten een
goed en heilig voorbeeld aan hunne kudden te geven, ■ en dat, als zij de wet overtraden, /.ij diensvolgens ook gestraft zouden worden. Zij leerden, dat de onderge- schikte zaken der Goddelijke instellingen in vele geval- len door menschelijkc schikkingen geregeld moesten worden, en dal men de meeningen der kerkvaders alleen in aanmerking moest nemen, als /ij niet in strijd waren met de Schrift. Verschillende bijeenkomsten werden erlusschendc
Calixtijncn cu de Taborieten gehouden, met het doel om zich, zoo mogelijk, over de betwiste punten te verstaan. Maar al zulke bijeenkomsten waren vruch- teloos. Zij verschilden op verscheidene, zelfs op de hoofdpunten der Christelijke leer, meer bijzonder op hei jnitil des avoudmaals. De Calixtijncn stemden in met de Roomsclie kerk in de leer der transsubstantiatie en in verscheidene andere zaken aangaande het avondmaal, en verschilden van haar slechts op twee punten: zij dieuden de beide elementen toe, cu gaven die ook aan kinderen, terwijl zij dal gebruik verde- digden door de woorden van onzen Verlosser aan te halen (.fob. VI : 53): „.lezus dan zeide tot hen: Voor- waar, voorwaar zeg ik ulieden : ten/.ij dal gij bet vleesch des Zoons des menschen eet en Zijn bloed drinkt, zoo hcbl gij geen leven in u zei ven." De Calixtijnengingen verscheidene jaren voort met aan hunne bijzondere leerstellingen gel rouw te blijven, doch vcreenigdeu zich met de Taborieten in liuu verzet tegen de aanma- tigingen van Rome. Langen tijd had de oorlog in Rohcinen gewoed, totdat in 11315 het concilie van Bazel, dat een einde wenschtete maken aan de burger- lijke verdeeldheden van het land, de Bobemersuitnoo- \' digde om het concilie bij te wonen. Zij verschenen te (\'onstanz ten gctalle van drie honderd, en stelden in naam hunner landgenootcn de volgende artikelen voor: — 1. Wie gered wenscht te worden moet het avondmaal onder beiderlei gedaanten ontvangen; 2.
\'■ i
Wereldlijk gezag wordt door de Goddelijke wet aan de
geest el ij ken verboden; 3. Het prediken van het Woord van God moet voor iedcren inenseh vrij zijn; 4. Open- bare misdaden moeten volstrekt niet ongestraft blijven. Over deze punten twistten vier Bohecmsche godge- leerdeu en vier leden van het concilie gedurende vijftig dagen, liet concilie beantwoordde hunne cischen op zulk eene dubbelzinnige "wijze, dat zij plotseling de onderhandelingen afbraken en naarhuis terugkeerden. De Calixtijncn waren geneigd om den oorlog te eiudi- gen, doch de Taborieten weigerden halstarrig om toe te geven. 1 int er g(d ukt e het aan .i\'neasSvlvius, die door |
|||||||
|
CALIXTIJNEN — CALLIOPK.
|
|||||||||
|
135
|
|||||||||
|
Let concilie naar Bohemen gezonden was, oindeCalix-
tijncu met den Rooinsclicii Stoel Ie verzoenen, door alleen hun wensch in te willigen, dat hel gebruik van den beker aan de leeken zou worden toegestaan, liet- geen zij als het voornaamste punt beschouwden. Zie HüSIETE.N, TaBORIÏ 1 K N.
CALIXTIJNEN, de volgelingen van üeorge Ca-
lixtus, een aanzienlijk Luthersch godgeleerde inde zeventiende eeuw. Hij was in 15S6 te Mclby in Ilolsteiu geboren, en stierf, na cene schitterende loopbaan als godgeleerde en hoogleeraar, in het jaar ltjjl». Zijne verhandelingen over de verschillende twistpunten tussehen de Protestanten en Roomsch- gezinden werden ouder de scherpzinnigste, geleerdste eu meest afdoende twistschriften vau dien tijd gere- keud. Hij gaf oorsprong aau ecne klasse van Cliris- tenen, die deu tiaani van fyncretisteu ontvingen, en die beweerden, dat de punten van verschil tussehen de Calvinisten en Lutheranen van tuinder belang waren (lau de leerstellingen, waarin zij met elkaudi r overeenkwamen, en dat de leer der Drieëenheid min- der duidelijk in het Oude dan in het Nieuwe Tes- tameut was verklaard. Door deze gevoelens stelde Calixtus zich aau de vervolging der Lul hersehe godge- leerden bloot, tegen welke hij echter op den rijksdag van Regensburg, in 1055, door den keurvorst van Saksen George I. beschermd werd. De Calixtijiicn trachtten de Koomsehe, Calvinistische,eu Luthersche kerken door de banden der Christelijke liefde eu wcderzijdsche vriendschap te verecnigen, eu beweer- den daarom, dat de grondteer des Christendoms zuiver in de drie ligchameu bewaard was, eu dal de mecnin- gen der vijf eerste eeuwen als vau gelijke waarheid en gezag als de Schrift zelve aangenomen moesten worden CALIZA, de plegtigheid bij de Joden, die „hel uittrekken vau den schoen" genoemd wordt, hetgeen geschiedt, wanneer iemand weigert om de weduwe zijns broeders te huwen en zijnen broeder een naam te verwekken. In zulk geval moet volgens Dettt. XXV: 0,10hel volgeudegeschieden : — „Zoo zal zijns broe- ders vrouw voor de oogen der oudsten tot hom toe- treden, en zijnen schoen van zijnen voet uittrekken, en spuwen in zijn aangezigt, en zal betuigen en zeg- gen: Alzoo zal dien man gedaan worden, die zijns broeders huis niet zal houwen. En zijn naam zal in Israël genoemd worden: Het huis desgenen, diende schoen uilgetogen is." De plegtigheid geschiedt op de volgende wijze: — Drie rabbijnen gaan, door twee getuigen vergezeld, op deu vorigen avond uit, om eene geschikte plek op te zoeken, waar de han- |
|||||||||
|
deling plaats zal kunnen hebben. Deu volgenden
dag, bij het einde der inorgendienst, trekt de gemeente naar de bepaalde plaats, waarde rabbijnen de weduwe eu den schooubroeilcr voor zich roepen, die in tcgen- woordiglieid der vergadering eene openlijke verkla- ring alleggen, dat het doel hunner verschijning is, om hunne vrijheid en losmaking vau elkander Ie verkrij- gi\'ii. De vo iruaamstc rabbijn onderzoekt den man, redeneert met hem, en tracht hem (.ver te balen deze weduwe zijns broeders Ie trouwen. Indien hij weigert aan hel verzoek te voldoen, wordt hij weder aan een onderzoek op dat punt onderworpen, en als hij dan nog bij zijn besluit blijft volharden, trekt hij ecu schoen aan, die te groot voor hem is, en de vrouw, door een der rabbijnen bijgestaan, zegi wat in Detit. XXV : 7 geschreven staat: „Maar indicu dezen man zijns broeders vrouw niet bevallen zal te nemen, zoo /.al zijns broeders vrouw opgaan naar de poort tot de oudsten en zeggen: Mijns mans broeder weigert zijnen broeder een naam te verwekken in Israël, hij wil mij den pligt van eens mans broeder niet doen." Daarna antwoordt de sehoonbroeder onmiddellijk: „Hel bevalt mij niet haar te nemen;" hierop maakt de vrouw den schoen los en trekt dien uit, werpt hem dan op dvn grond met veel toorn en verachting, eu zegt met bijstand van den rabbijn: „Alzoo zal dien man gedaan worden, die zijns broeders huis niet. zal bouwen. En zijn naam zal in Israël genoemd worden: Het huis desgenen, dien de schoen uilgetogen is." Deze woorden herhaalt zij driemaal, en driemaal aut- woorden de getuigen: „Zijn schoen is uitgetogen." D.\' rabbijn zegt uu aau de weduwe, dal zij vrij is om te huwen., met wieu zij wil, eu als zij te dien einde een bewijs vraagt, wordt het haar onmiddellijk verleend. Het verlof om te trouwen word! door de Joden Caliza genoemd. In oude tijden werd de man, die het gebod opvolgde om de weduwe zijns broeders te huwen, iu groote achting gehouden; de gewoonte wordt echter onder de nieuwere Joden zelden opgevolgd. Als zij hunne dochter aan een van vele broeders uitlmwelij- ken, cischen zij gewoonlijk, dat vooraf ecu contract opgemaakt zal worden, hetwelk inhoudt, dat, zoo de man komt te overlijden, de weduwe iu vrijheid zal gesteld worden, zonder afstand te doen van ecne harer aanspraken. .Sommige Joden zijn gewoon om den echtgenoot te verpligten, als hij gevaarlijk ziek wordt, zijner echtgenoot eene echtscheiding toe te staan, opdat haar sehoonbroeder na zijn dood geene aan- spraken op haar hebben kan. CALIjIOPE, eene der negen muzen of zanggodin-
|
|||||||||
|
«6 CALOYERS.
|
|||||||
|
ncn in de oude mythologie der Grieken en Romeinen.
Zij was tic muze van het heldendicht endewelspre- kendheid, en wordt gewoonlijk afgebeeld in eenc statige houding, met een lauwerkrans op hel hoofd, i eene trompet in de regier- en een boek in de linker- | hand, terwijl aan hare voeten de Ilias, de Odyssea en de Encïde liggen. CALOYERS, de algemcene naam aan de monniken
der Grieksche kerk gegeven. Het woord is afgeleid van het Grieksche kulogeroi, goede oude mannen. Zij behooren algemeen tot de orde van Sr. Basilius (zie I ald. i. Onder hen zijn drie rangen of graden: de nieu- welingcn, Arr/iari gchecteu; de gevorderden, Müro • c/iemi genaamd; de volmaakten, die den naam van Megalwheiiii dragen. Diegenen hunner, die de mi.\' lezen, worden eigenlijk priesters genoemd; met dei tijd worden /.ij Ilieromo/iacM, gewijde monniken, en \' doen nooit anders dan bij plcgtige leesten dienst. De Caloyers worden ook verdeeld in Crenobieten, Am. choreten en Kluizenaars. Iemand, die liet voorregt wenselit te genieten van
Caloyer te worden, maakt zijn weuseb eerst bc- kend aan den Hieromonachns. fn vrocgeren tijd onderzocht de kloostervoogd of trchimantliiet den nieuweling altijd, en vei pligttc hij hem, bij wijze van beproeving, om drie jaar in liet klooster te verblijven, aan liet einde van welken tijd zijn hoofd in den vorm eener kroon geschoren werd. Deze gewoonte ontstond tijdens de regering en door bepaling van keizer Jus- tinianus. Later werd de proeftijd tot zes maanden beperkt; de nieuweling was, hoewel in de kleedij van een leek, vcrpligt om gedurende dien tijd de wetten en instellingen van het kloosterleven te volgen. Indien hij bij bet einde van zijn proeftijd bleef volharden bij zijn oorspronkelijk plan, vergezelde de klooster- voogd hem naar de kerk, waar deze hem, na plcgtig onderzoek gedaan te hebben naar de redenen, die hem aanzetteden om monnik te worden, de kleedij zijner orde gaf, en na verscheidene gebeden, voor die gelegenheid gepast, opgezegd te hebben, een lok van zijn haar afsneed, dien hij met een stukje was aan den kerkmuur digi bij hel altaar vastmaakte. De Crenobieten stonden vroeger onder eene zeer
strenge tucht, die echter nu veel verslapt is. Hunne j voornaamste bezigheid van middernacht tot zonson- | dergang is het opzeggen van hunne heilige dienst, i De Anachoreten wonen in afzonderlijke huizen nabij de kloosters, en brengen hunnen tijd door met een stukje gronds te bebouwen en vele godsdienstocfenin- gen te houden. De Kluizenaars sluiten zich op in grotten I |
|||||||
|
en holen op de toppen van bergen, en bestaan geheel
van aalmoezen, die hun uit de naburige kloosters ge- zonden worden. Die Caloyers, die in kloosters wonen, zijn bijna onophoudelijk bezig met hunne gebeden te herhalen. Zij beginnen te middernacht met eene dienst op te zeggen, die twee uur aanhoudt, en om den tijd, waarop zij opgezegd wordt, het Mesonyclion of de middernachtdienst heet. Dan gaan zij naar hunne cellen tot vijf uur in den morgen, wanneer zij de tertia, de sexta en de mis lezen ; daarna gaan zij naar de eet- zaal, waar tot hel etensuur eene lezing gehouden wordt. Te vier ure in den namiddag lezen zij de Vesper, en te zes ure gebruiken zij hel avondeten, waarna zij eene dienst opzeggen, die Apadipho genaamd wordt; te acht ure gaat elke monnik naar zijne kamer om tot middernacht te rusten. Eiken dag na de metten belij- den zij op de knieën hunne fouten aan den voogd. De kleediug der Caloyers is zwart of ten minste
donkerbruin; zij bestaat uit eene soort van overrok, met een gordel van dezelfde kleur o in het lij f gebonden. Zij dragen ook zwarte, platte kappen, met een stukje zwart laken aan de voering vastgenaaid, dat op de schouders nedeiliaugt. De kleediug verschilt eenigzins inde verschillende klassen van monniken. DeArcftari of nieuwelingen dragen niets dan cenc effene, donkere j tunica, van grof laken gemaakt. De Microchemi of gevorderden dragen eene grootere en veel sehoouere kleeding. De volmaakten of Megalochemi dragen een gewaad met wijde ue ui wen en een scapulier, en worden, als zij sterven, in die klcedcren begraven, als de tee- kenen van hunne waardigheid. Behalve de gewone kloosterkleeding dragen de Caloyers over hunne schouders een vierkant stuk van zekere stof, waarop het kruis en de andere teekenen van het lijden onzes Heeren zijn afgebeeld, met de letters J(\'. XC. NC, dat is: .Testis Christus cincit, Jezus Christus overwint. Tegenwoordig is het voornaamste klooster der Ca-
loyers in Azië dat van den berg Sinaï, dat door keizer Justinianus gesticht en met zeslig duizend krooncn inkomen begiftigd werd. De abt van dit klooster, die ook aartsbisschop is, hcefl Iwee honderd monniken onder zich. Dit klooster is een groot, vierkant gebouw, door vijftig voet hooge muren omgeven en met slechts eene poort, die toegemetseld is om het binnenkomen der Arabieren te beletten. Aan de oostzijde is een venster, waardoor zij, die in het klooster zijn, de pel- griins in eene mand, die zij door een katrol laten zakken, naar boven hijschen. Niet vele mijlen verder hebben zij een ander klooster, dat aan St. Catharina gewijd is. Het is gelegen op de plaats, waar Mozesde |
|||||||
|
CALOYERS
|
CALVUN. 137
|
||||||||
|
bittere watereu zoet maakte. Het heeft een tuin met eene
plantaadje va» meer dan tien duizend palmboomen, waarvan de monniken non aanzienlijk inkomen hebben-
Weinige mijlen van Jeruzalem is een klooster, dat in het onherbergzaamste oord, betwclk men zich denken kan, gelegen is. De poort van dit klooster is bedekt met de huiden van krokodillen, ten einde te beletten, dat de Arabieren haar in brand steken of mei steeuen in stukken breken. Het heeft een groot en toren, waarin altijd een monnik is, die door eene bel van de aanna- dering van Arabieren of van wilde dieren berigtgeeft. De Caloyers hebhen een groot aantal kloosters iu Europa, waaronder dal van Penteli, een berg nabij Athene, om zijne schoone ligging en /.eer goede bibliotheek bekend is. Dat van Callimachus, eene stad op het eiland Chios, is merkwaardig om zijne stichting. Het heet Niainogni, dat, is, decetüyc Maagd, dewijl zijne kerk gebouwd is ter eere van een beeld der Heilige Maagd, dat op een boom gevonden werd. die alleen was blijven staan, toen verscheidene andere door vuur verteerd werden. Constantijn Monomaclms, keizer van Cohstantinopel, van dit wonder ouderrigt zijnde, deed eene gelofte om eene kerk op die plaats te bouwen, als hij zijn troon, waarvan hij verdreven was, terugkreeg; hij volbragt zijne gelofte iu 1050. Het klooster is groot en op de wijze van een kasteel gebouwd. Het bestaat uit ongeveer twee honderd monniken, en zijne inkomsten bedragen zestig duizend piasters, waarvan zij jaarlijks vijf honderd aan den sultan van Turkije betalen. Op Amourga, een van de Sporaden, is een klooster van Caloyers aan de. Maagd gewijd; het is een groot en diep hol op den top van een zeer hoogen heuvel; men daalt er in af langs een ladder vin vijftien of twintig treden. De kerk, eetzaal en cellen der monniken, die deze grot bewonen, zijn ver- wonderlijk kunstig iu de kanten vau de rots gegraven. De beroemdste kloosters van Grieksche Caloyers zijn die van den berg At hos in Macedonië. Zij zijn ongeveer twintig in getal, maar slechts drie of vier hebbeu hun- ncn vorigen luister behouden. De monniken zijn onge- letterd, doch leven er zoo geregeld, dat zelfs de Turken grootc achting voor hen hebben en zich dikwijls in hunne gebeden aanbevelen. De voornaamste kloosters zijn De la Pasagia en Anna Laura. De monniken, die naar de hoogste waardigheden haken, komen uit alle hoeken vau hel Oosten om hier hun proeftijd door te brengen, en na een verblijf van eenige jaren worden zij, bij hunne terugkomst in hun eigen land, als apos- telen ontvangen. De Caloyers vau den berg Alhos hebben een grooten afkeer van den paus; zij verhalen, |
dat een paus, die hunne kloosters bezocht, eeuige er
van plunderde en verbrandde, omdat zij hem niet wil- den aanbidden. Behalve de Caloyers zijn er ook aan elk klooster
een aantal leekcbroeders verbonden, die zich bezig- houden met het bebouwen vau den grond, opdat de monniken ongestoord hunne godsdienstoefeningen kunnen verrigten. Over al de Caloyers zijn cxarehen of oppcrgeestelijkcu gesteld, die de kloosters onder hun bestuur bezoeken, met het voornaamste, zoo niet eenige doel om de schatting in te zamelen, die door de verschillende kloosters aan den patriarch betaald wordt. Kr zijn ook bedelmonniken, die door hel land zwerven om giften in te zamelen, ten einde hunne kloosters te onderhouden. Behalve de monniken- worden er ook nounenkloos-
ters gevonden, waarin zich vrouwelijke Caloyers be- vinden, die zich tusschen hare godsdienstoefeningen bezighouden met het naaijcu en breijen vau nuttige kleedingstukken, welke zij aan de Turken verknopen, die op bijzondere tijden vrijen toegang hebbeu, ten einde zieli de door de nonnen gemaakte artikelen aan te schallen. Vele dezer vrouwelijke Caloyers zijn weduwen. Zij doen gcene gelofte en zijn niet aan het klooster gebonden, daar zij het te allen tijde kunnen verlaten. De abt van het monnikenklooster, waaraan het nonnenklooster verbonden is, zendt een zijner eerwaardigste monniken om de nonnen eiken dag te bezoeken; hij handelt als haar priester en biechtvader. Aan alle andere priesters is het op zware straffen ver- boden om de nonnenkloosters binnen te treden. Zie Atiios (Moxmkkx \\.vx di:.\\ berg.) CALVUN (Johannes). Deze beroemde Fransche
hervormer werd den 10(lc" Julij 1">0!I te Noyou uit aanzienlijke ouders geboren. Hij genoot het voorregt van verscheidene jaren te studeren aan het collcgiede la Marche te Parijs, ouder de leiding van Maturin (\'ordier, een der voornaamste geleerden van dien tijd. Van kindsbeen afin het Roomsche geloof opgevoed, was hij warm daaraan gehecht, en liad hij een natuur- lijken afkeer vau die kottersene mecningeu, die reeds i ui eene bil i ere vervolging aanleiding gegeven hadden. Maar terwijl de jonge Calvijn in zijn hart een ijverig Ito mischgezinde was, gaf hij vroeg blijken, dat hij een naauwgezel geweien bezat, en dat de strengste zede- lijkheid iu zijn hart woonde. Ouder zijne niedestu- denlen muntte bij uit door zijn grooten ijver voor de studie, en door eene zeldzame vcroeniging vauscherp- zinuigheid en diepte van geest. Hij werd vervolgens naar het eollegie des Capcttes, iu de stad Noyou |
||||||||
|
Jal)niuie5 Caibijji
|
n
|
||||||
|
/,/,//■ ,,//> :>///:<////<■ ///«/// ///•/■/■ (•. \'(/////■rfj?
|
|||||||
|
J. C.de E ■;:. ri| \' "li-\'ivv-Ji<-;,
|
|||||||
|
CALVIJN.
|
|||||||||
|
i\'i 3
|
|||||||||
|
worden, en gevoelende dat zijn geweten hem niet i
langer toeliet om dienst te doen aan de altaren eener kerk, die, zooals hij geloofde, op een onsehriftmatigen grondslag gebouwd was, deed hij van alle betrekking lot haar afstand, eu wijdde hij zich middelerwijl aan wereldlijke si udiën. Hij maakte in de regtsgeleerdheid groote vorderingen, maar nog grootere iu de kennis der Schriften. In zijne brieven aan zijne vrienden maakte hij geen geheim van de verandering, die in zijne godsdienstige inzigten plaats had gegrepen; vele Hervormden kwamen om raad eu onderrigt tot hem. Hij trok vervolgeus weder naar Parijs, eu onderscheid- de zich daar iu de letterkunde, door op den jeugdigen ouderdom van vier en twintig jaar een commentair op Scneca\'s beroemde verhandeling over de goedertie- renheid uit te geven. De zaak der Hervorming had zich in de i\'ransche hoofdstad talrijke warme vrienden verzekerd, en Calvijn werd onder de ijverigste en werkzaamste van hen gevonden. Nicolaas Cop inliet bijzonder, die voor de autoriteiten geroepen werd om zich te verantwoorden, dewijl hij de dwalingen der nationalegodsdicnsl had blootgelegd, was zijn boezem- vriend. Dit maakte natuurlijk de achterdocht der Roomsch-Catholieke geestelijken gaande, die zich gereedmaakten om hem Ie vatten; hij vlugttc echter uit Parijs, en stelde zich ouder de bescherming van de koningin van Navarre, door wier lussehenkonist bij hel Frausclie gouvernement de storm der vervolging bedaarde. Calviju had nog niet formeel afstand gedaan van
zijne betrekking tot de Kerk van Rome, doch de hevige en bloedige vervolgingen, waardoor Frans I. de Hervormde partij in Frankrijk zocht uit te roeijcu, stuitten den jongen en vromen aanhanger der Her- vormde meeningen zoodanig tegeu de borst, dat hij besloot ecne Kerk te verlaten, die de marteling en zelfs den dood van vele der uitstekendste en vroomste mannen in het land kou goedkeuren. Hij verliet daarop Frankrijk ca trok naar Bazel in Zwitserland, waar hij zijne Christelijke Instellingen in het licht gaf, welk werk tot op den huidigen dag cene voor- name plaats in de theologische litteratuur heeft ingc- nomen, als een classiek werk over de voornaamste leerstellingen des Christendoms. Dit bewondcrens- waardige overzigt der schriftuurlijke, waarheid droeg hij aan Frans I. op, als cene hevige berisping van zijne neiging om de warme vrienden der Christelijke waarheid te vervolgen. Omstreeks dezen tijd begon het licht der Hervor-
ming in Italië aan te breken, en Calvijn, het blijde |
|||||||||
|
gesticht, gezonden. Hier bragt liij al zijn tijd in de
.studie door, en daar liij van kindsbeen af ecne bijzon- derc neiging voor de godgeleerdheid getoond had, bestemde zijn onderwijzer hem reeds vroeg voor de * kerk. In dien tijd was het zeer gebruikelijk om kerke- lijke titels cu inkomsten aan kinderen te verleenen Dien ten gevolge ontving Johannes Calvijn, toen hij slechts ongeveer twaalf jaar oud was, de kapellaans- prove van la Gcsine. ()p den avond voor Corpus Chridi dag sneed de bisschop plegtig liet haar van het kim! af, eu hierdoor werd Calviju opgeaomen onder de geestelijken, en kreeg hij het regt om ecne beneficie te bezitten zonder op de plaats zelve te wonen. Twee jaar later werd de stad Novon door eene hevige pest bezocht, die vele burgers wegnam. De vader van den jongen kapellaan, die zijn zoon wensehte te verwijderen van het tooueel van gevaar en dood, verzocht voor hem verlof, om zich gedurende de pest te verwijderen, en toen hij het verkregen had, werd Calvijn naar Parijs gezonden, om zijne studiën nog verder voort te zetten. Terwijl hij in de hoofdstad woonde, vond hij een ver- blij!\' in het huis eens ooms, Richard f\'auvin, waar hij zich met den grootsten ijver op zijne studiën toelegde en in de Latijusche \'aal en letterkunde groote vordc- riugen maakte. De vrienden der Hervorming waren iu Frankrijk en Duilsehland reeds talrijk, en de braud- stapels der vervolging brandden reeds met vreeselijk geweld, liet was niet waarschijnlijk, dat de deukende en doordringende geest van den jongen student niet zou nadenken over de twistpunten tusschen Roomseh- gezinden en Hervormden. -Maar wat ook zijn inwendige strijd geweest moge zijn, hij bleef nog sterk aan zijn eerste geloof gehecht, en op den ouderdom van twintig jaar verkreeg hij, door den invloed zijns vaders, het pastoorschap van Pont 1\'Evèque te Noyon en eene beneficie iu de hoofdkerk. Gedurende korten tijd be- klecdde hij deze dubbele betrekking, en deed hij als Roomsch priester in zijne geboortestad dienst. Het, duurde echter niet lang, of hij leide, met toestemming en, naar het schijnt, op raad van zijn vader, zijn ambt neder. Hij legde zich nu te Orleans onder een regts- geleerde van grooten naam, Pierre de 1\'Etoile, op de beoefening der regtsgeleerdheid toe Deze plotselinge verandering in zijne studiën zou vreemd schijnen, als wij geene reden hadden om te gelooven, dat de geest van den jongen Franschen pastoor trapsgewijze eene belangrijke omwenteling onderging. Doordezorgvul- dige beoefening der Schriften, vergezeld van diepe overdenking en ernst ig gebed, was hij van de verkeerd- lieid van vele Roomsche leerstellingen overtuigd ge- |
|||||||||
|
439
|
|||||||||
|
(\'ALYI.IN.
|
|||||||||
|
gen deze eigendunkelijke uitoefening van inagt van
deu kant der stedelijke overheden ingediend, maar zij baatten niets. De overheden weigerden halstarrig om het vonnis van verbanning, dat zij uitgesproken hadden, te herroepen. Middelerwijl zette Calvijn zijn werk als ijverig
professor en predikant te Straatsburg voort. Zijn roem als godgeleerde vermeerderde met eiken dag. Zijn arbeid werd hoogelijk gewaardeerd, en de bur- gerlijke overheden der plaats verleenden hem aan- moediging en ondersteuning. Terwijl hij daar verblijf hield, gaf\' hij eene meer uitgebreide uitgave van zijne Christelijke Instellingen in het licht, benevens een Conimeutair op iun Brief aan de Romeinen en eene verhandeling over het Avondmaal. Omstreeks dien tijd huwde hij, op aanraden van Bueer, Idolette van Buren, de weduwe van Jeau Storder, een aanvoerder \' onder de VVederdoopers. Iu 15 10 werd hij uitgenoo- digd om naar Genève terug te keeren, doch eerst in September des volgenden jaars gaf hij toe aan de herbaalde en dringende uituoodigingen van de bur- gers eu den raad. Hij verliet Straatsburg, waar zijn arbeid zoo verwonderlijk gezegend was geworden, met weerzin, en vestigde zich wederom te Genève, waar hij met groote volharding, ijver, voorzigtig- lieid eu belangeloosheid tot aan zijn dood in 1504 arbeidde. Alvorens hij er in toestemde om terug te , keeren. maakte hij het tot eene noodzakelijke voor- : waarde, dat de presbyteriaansche wijze van kerkbe- stuur door de Genecfsche kerken aangenomen zou worden. In overeenstemming met zijn wensch nam de senaat daartoe een besluit. Alle vastendagen en j feestdagen iu de weck werden nu afgeschaft. Het | consistorie eischte van de leeraars, dat zij niet alleen ! het evangelie zouden prediken, maardat zij ook ijverig i en geregeld hunne kudden zouden bezoeken eu iu de godsdienst zouden onderwijzen. Calvijuzelf verrigtte aanhoudend een nuttigen arbeid, veel meer dan de ligehamelijkc gesteldheid der meeste menschen zou hebben kunnen verdragen. Van elke twee weken predikte hij eenegchcele ; hij hield elke week driemaal voorlezingen, leidde eiken Donderdag do bijeenkomst van het consistorie, waarvan hij de voortdurende pre- sident was, en verklaarde eiken Vrijdag een gedeelte der Heilige Schrift aan zijne gemeente. Bovendien schreel hij commentariën op vele hoeken van den bij- j hel, gaf verschillende polemische schriften, die van groote bekwaamheid getuigden, iu het licht, en onder- hield eene zeer uitgebreide briefwisseling. Zijn huis was het veelvuldig toevlugtsoord van mannen van ge- |
|||||||||
|
nieuws vernemende, haastte zich naardal land, opdat
hij het sclioone werk zou kunnen bevorderen. Door de hertogin van Ferrara, die het Protestantschc ge- loof omhelsd had, bijgestaan, was hij werkzaam in het verbreiden va» de kennis des evangelies. Van Italië trok hij weder naar Frankrijk, van waar hij, na op cenigc zaken orde gesteld te hebben, van voorne- mcu was om naar Bazel of Straatsburg te reizen; ten gevolge van den oorlog, die toen langs zijn voorgc- nonien wcj; woedde, werden zijne schreden echter naar Genève gcrigt, welke stad bestemd was om het tooneel te worden van zijn nuttigen en krachtigen arbeid voor de zaak van Christus gedurende zijn geheel volgend leven. De groote Fransehe hervormer bereikte Genève
in den herfst van hel jaar 1 536. liet was een belang- wekkende tijd. liet evangelie had reeds zijn weg in de stad gevonden, daar het gedurende korten tijd door Willem Farel en Pieter Vire! getrouw gepredikt was. De aankomst van zulk een man op zulk een tijd gaf eene nieuwe geestkracht en een nieuw leven aan de zaak der Hervorming. Farel drong er op aan, dat hij zich in de stad zou vestigen en de goede zaak zou helpen bevorderen. Calvijn gaf aan het dringende verzoek toe, en begon onmiddellijk een ijverig dienst- werk, dat door God op wonderbaarlijke wij/e gezegend werd. De slappe zedelijkheid, die om hem beerschte, werd berispt door de gestrenge naauwgezetheid van zijn levenswandel. In vcrecniging met Farel en \\ irel kantte hij zich aan tegen de wederinvoering van bij- geloovige plegtighcdeu en feesten. De Roomschen waren woedend over den ijver der Hervormde leeraren en over den goeden uilslag, waarmede zij werkzaam waren, en dwongen hen om Genève te verlaten, waar- na Calvijn eene schuil plaats vond in Straatsburg, waar hij tot professor in de theologie eu leeraar eencr Fransehe kerk aangesteld werd. Hoewel zijn arbeid in de stad, die hij verlaten had, kort was geweest, was hij toch van een uitstekenden uitslag vergezeld ge- gaan. Hij had eene geloofsbelijdenis en een catechis- mus uitgegeven, en op zijn aanzetten zwoeren de burgers van Genève op den 20»tc" Julij 1539 openlijk de dwalingen der Rooinsche godsdienst af, en ver- klaarden zij hunne gehechtheid aan het Hervormde geloof. Nadat Calvijn naar Straatsburg gegaan was, had hij met zijne vorige vrienden eene geregelde briefwisseling onderhouden. De Hervormde kerken in Zwitserland en Duitschland gevoelden, dat de verbanning der Geueefsehe leeraars eene droevige ontmoediging was. Dringende vertoogen werden te- |
|||||||||
|
(\'AIAÏ.IN CALVINISME.
|
|||||||||||
|
HIJ
|
|||||||||||
|
| Calvijns aanhangers in den kleinen raad veroordeeld,
daar deze eene kleine minderheid uitmaakten, en vol-
i strekt niet iu staat waren om over dat ligchaam gezag
i uit te oefenen. De smet, die laug onregtvaardig ge-
kleefd heeft aan een van de bekwaamste en meest
geachte hooiden der Hervorming, moet derhalve be-
schouwd worden als nu geheel weggenomen door de
: bekendmaking van de authentieke documenten, die
Killiet aan het licht heeft gebragt.
Door Cicn roem en den invloed van dezen uitstcken-
den godgeleerde uaui de kerk van Genève snel in aantal leden toe, eu werd zij aangezien als hel middel- punt der Uervormingszaak. Op zijn voorstel werd in lööi door den senaat een collegie gesticht, waarin hij en ïheodorus Beza, bcucveus andere mannen van veel geleerdheid en groote talent en, de onderwijzers waren. Uit ( ollegic kreeg spoedig zulk ecu grooten naam, dal studenten uit tmgeland, Schotland, Frankrijk, Jlaliè en Duilsehlauil er heen trokken, om zoowel theologi- ; sehe als maatschappelijke kundigheden op te doen. Hierdoor verspreidden zich de beginselen der I [ervor- niiug wijd en zijd over de verschillende lauden van Kuropa. Aan Johauucs (\'alviju zijn de Protcstantschc kerken steeds veil dankbaarheid verschuldigd, eu ! onder de uict-bisschoppclijke in hel bijzonder zal zijne nagedaiditenis .steeds gezegend blijven, daar hij aan hunne kerkelijke inrigting hetgewigt van zijn invloed en grooten naam gegeven heeft. CALVINISMUS, de leer van den uitstekenden
l\'ranselien hervormer, wiens leven wij in korte trekken beschreven hebben. De ineeniugcu van Johanues (\'alviju werden het eerst door hem in de stad (ieuèvc verbreid, en van daar naar Duitschlaud, Frankrijk, de Vereenigde Nederlanden en Brittanje overge- bragt. Tegenover de leerstellingen, die door Calvijn in een stelsclmatigcn vorm in zijne lustellingen ziju nedergelegd, leerde AltMIMUS (zie ald.), een voornaam Ilollandseli godgeleerde, een stelsel van theologie, dat onderden naam zijns stichters (zie Akmimams- mus) bekend is, eu de hoofdpunten der Calvinistische theologie ontkende. De strijd, die er over de twee tegenover elkander staande leerstelsels ontstond, leidde tot de synode van Dordrecht iu lülS, waarop de leerstellingen van (\'alviju goedgekeurd en weten- schappelijk gerangschikt werden, waardoor het Calvi- nismus als een godsdienstig geloof werd gegrondvest, welks hoofdzaak in dt geschriften van den grooten hervormer te vinden is. De Calvinisten beweren echter, dat hunne meeningen reeds lang vóór Calvijn in de geschriften van Augustinus uiteengezet zijn. |
|||||||||||
|
leerdhcid en vroomheid uit alle oorden; en zoodanig
was de vriendelijkheid van dezen grootcnen goeden man, dat men nimmer te vergeefs om zijn raad en zijne voorlichting vroeg. In liet bijzonder was hij steeds gc- reed diii zijn bijstand te verlecnen aan hen, die om des gewetens wille vervolgd werden. In Genève vonden /.ij eene schuilplaats, eu in hel huis van Calvijuecu te Intis. Op één punt hebben de vijanden \\ au Calvijn liem
sterk aangevallen, als niel weinig den uitstekenden en anders oubcsmettcn naam van den groote Hervor- iner bezoedelende. \\\\ ij hebben hetoogop het aandeed, dal hij zou genomen hebben in de vervolging en den dood van Michaél Scrvetus. Gedurende eeuwen heb- ben zoowel itoomselie als Frotcslautsehc schrijvers den dood van dien ketter aan (\'alviju toegeschreven, en zooveel geheimzinnigheid heeft over de geheele zaak gehangen, dal zelfs de vurigste bewonderaars van den Hervormer liet mocijelijk hebben gevonden om liem voldoende vrij te spreken. In onzen lijd zijn echter documenten aan het lielil gekomen, die gcluk- kig de lang betwiste zaak volkomen hebben uitge- maakt. Al bert Rilliet, een geestelijke te Geuève, heefl de oorspronkelijke stukken over liet verhoor van Scrvetus voor den kleinen raad van Genève ont- dekt, en in 1S1 I eene kleine verhandeling over dat onderwerp het licht doen zien. Jn dat werkje worden voldoende bewijzen bijgebragt, om (\'alviju vrij te spreken van de lasterlijke beschuldiging, waaronder hij zoo lang gelegen heeft, dat hij in gcene geringe male heeft bijgedragen tot de veroordeeling van Ser- vetus tot den brandstapel. Na een zorgvuldig en naauwgezet onderzoek van al de omstandigheden, zooals zij in de oorspronkelijke stukken opgegeven worden, komt Hilliel tot de gevolgtrekking, dat Ser- vetus door de meerderheid zijner regters volstrekt uiet veroordeeld werd als de tegenstander van (\'alviju, te naamver nood als ketter, maar vooral als oproer- ling. Zijne gevoelens, zooals blijkt uit de bewijzen, die aangehaald worden, voornamelijk tegen het.einde van bet verhoor, waren niet alleen van < eu ongeloo- vigen en go^slasterlijken, maar ook van ecu revolu- tiouairen aard. liet laatste leidde hoofdzakelijk, zoo niet uitsluitend, tot zijne vcroordccling tot den brand- stapel. Jlet hof, dat de zaak behandelde, was eene burgerlijke, niet eene kerkelijke regtbauk; en (\'alviju was, behalve dat hij geen lid van den raad was, met de andere geestelijken van de staatkundige" regteu zelfs uitgesloten, dewijl hem eene jdaats in den algcinecnen raad was ontzegd. Bovendien werd Servctus niet door |
|||||||||||
|
,
|
|||||||||||
|
CALVINISMUS.
|
||||||||||||
|
441
|
||||||||||||
|
Mon heeft gewoonlijk dn Calvinisten beschouwd
als verdeeld in drie partijen, die bekend zijn onder den naam van Hyper-Calvinisten, strenge Calvinisten en Gematigde Calvinisten. De Hyper-Calvinisten geloo- ven nagenoeg hetzelfde alsdeAsTixoMlAXEN (zicald.). De Strenge Calvinisten nemen de gevoelens aan van Calvijn en van de Synode van Dordrecht, De Gema- tigde of Nieuwere Calvinisten verschillen van Calvijn en de Synode van Dordrecht op twee punten: de leer der verwerping en de uitgebreidheid van den dood van Christus. De Strenge Calvinisten zijn derhalve de ware vol-
gelingen van den grooten Hervormer, in hetgeen de hoofdpunt en der Christelijke leer aangaat. Oni niet het eerste der vijf punten te beginnen, /.ouden wij de aandacht van den lezer wenschen Ie bepalen op de veel betwiste leer der voorbeschikking ofhet eeuwige voornemen Gods, volgens hetwelk Hij voorafbepaalt, wat gebeuren zal. Jlet woord wordt echter dikwijls beperkt tot die voornemens, waarvan de geestelijke ; en eeuwige slaai van den mensch hel voorwerp is, of, met andere woorden, liet omval de leer der verkie- zing en die der verwerping. „De voorbeschikking," zegt Calvijn, „noemen wij het eeuwige besluit van God, waardoor Hij in zich besloten heeft, wat, Hij I wenscht, dat er van ieder wezen van hel menschelijk geslacht zal worden. Want zij zijn niet allen met cene j gclijkebestemininggcschapea, maar het eeuwige leven is voorbeschik t vooreenige,en de eeuwige verdoemenis ! voor andere. Daar derhalve elk mensch voor liet cene
i
of het andere dezer doeleinden geschapen is, zeggen
wij, dat hij of tot het leven, of tot den dood is voorbe- \'■ schikt." Dezelfde leer wordt in de artikelen der Synode van j
Dordrecht op cene meer uitvoerige wijze aldus ver- klaard: „Aangezien alle menschen in Adam gezondigd heb-
ben, en des vlocks en des eeuwigen doods zijn schuldig geworden, zoo zou God niemand ongelijk hebben gedaan, indien Hij het ganschc menschelijk geslacht in de zonde en de vervloeking had willen laten en om de zoude verdoemen, volgens deze spreuk des Apos- i tels: „De gansehe wereld is voor God verdoemelijk." „Zij hebben allen gezondigd, en zijn verhinderd te ] komen tot de heerlijkheid Gods." „De bezoldiging der zonde is de dood." Rom. 11F : 19, 23; VI: 23. „Dat God sommigen in der tijd met het geloof
begaaft, sommigen niet begaaft, komt voort van Zijn eeuwig besluit. „Want al zijne werken zijn Hem van eeuwigheid aan bekend." „En Hij doet alle dingen naar |
||||||||||||
|
den raad Zijns wils." (Hand. XV : 18; Eph. I : 1 1).
Naar welk besluit, Hij de harten der uitverkorenen,
hoewel zij hard zijn, genadiglijk vermurwt en buigt
om te gelooven, maar degenen, die niet zijn verkoren,
, .. . .
naar Zijn regtvaardig oordeel, in hunne boosheid en
verhardheid laat. En hier is het, dat. ons zich voorna-
inelijk opdoet die diepe, barmhartige en te zelfder I tijd regtvaardige onderscheiding der menschen, zijnde in gelijken staat des verderfs, of hel besluit van de verkiezing en verwerping, in bet Woord Gods geopen- baard. Hetwelk, gelijk als het de verkeerde, onreine en onvaste menschen verdraaijentol hun verderf, alzoo geel\'l bet de heilige en godvrcezende zielen een onuit- sprekelijken troost. „Deze verkiezing: is een onveranderlijk voornemen
Gods, door hetwelk Hij, vóór de grondlegging der wereld, eene zekere menigte menschen, niet beter of waardiger zijnde dan andere, maar in dezelfde ellende met andere liggende, uit het geheide menschelijk ge- slacht, van de eerste opregtheid door hun eigen schuld vervallen in de zonde en bet verderf, naar het vrije welbehagen Zijns wils, tot de zaligheid uil louter ge- , nadc uitverkoren heeft in Christus, dien Hij ook van eeuwigheid tol een Middelaar en Hoofd van alle uit- verkorenen en tot een f nu ia ment der zaligheid gesteld heeft. En opdat zij door Hem zouden zalig gemaakt worden, beeft llij ook besloten dezelve Hem te geven, en krachtiglijk tot deszelfs gemeenschap door Zijn woord en Geesl te roepen en te trekken; ofiuel hel ware geloof in Hem te begaven, te regtvaardigeu, te i heiligen, en in de gemeenschap Zijns Zoons krach- : liglijk beuaard zijnde ten laatste te verheerlijken, tot bewijs van Zijne barmhartigheid en ten prijs van de rijkdommen Zijner heerlijke genade. Gelijk geschre- ven is in Eph. 1 : 4—(>; Hom. VUL : ölt. „Deze zelfde verkiezing is geschied niet uit het
roori\'ilgezieii geloof en gehoorzaamheid des gcloofs, heiligheid of eenige andere goede hoedanigheid of geschiktheid, als eene oorzaak of conditie tevorenver- eixrA/in den mensch, die verkoren zou worden, enz. „Hij heeft ons verkoren, (niet omdat wij icareu) opdat wij zouden wezen heilig en oustraiielijk voor Hem in de liefde." Eph. 1:4; Kom. IX : 11 — J 3; Hand. X11L : 48. „Deze eeuwige en onverdiende genade van onze
verkiezing wijst en prijst ons de Heilige Schrift daar- mede allermeest aan, wan......r zij wijders getuigt, dal
alle menschen niet zijn verkoren, maar sommige niet
verkoren of in Godsectiwigc verkiezing voorbijgegaan zijn, namelijk die, welke God, naar zijn gansch vrij, regt- |
||||||||||||
|
56
|
||||||||||||
|
CALVINISMUS.
|
|||||||||
|
i 1-7
|
|||||||||
|
vaardig, onberispelijk en onveranderlijk welbehagen,
besloten beeft in de algemeene ellende te laten, waarin
zij zich zelve door kunne eigene schuld hebben gestort, en niet het zaligmakend geloof en de genade der be- keering uiet te begaven; maar dezelve in linnnc eigene wegen en ouder Zijnregt vaardig oordeel gelaten zijnde, eindelijk niet alleen om het ongeloof, maar ook om alle andere zonden, tot verklaring van Zijne gcregtig- heid te verdoemen en eeuwiglijk te straffen. Eu dit is het besluit der verwerping, hetwelk God geenszins maakt tot een untlieur van de zoude (hetwelk gods- lasterlijk is te denken), maar Hem stelt tut ceu ver- schrikkelijk, onberispelijk en regtvaardig Kegtcrcu \\\\ reker van dezelve." Tegenover dit alles ontkennen de Arniiniaucn de
volstrekte en 011 voorwaardelijke besluiten, en beweren zij, dat de besluiten Gods aangaande de inenscheu ge- gruiidvest zijngewordeuopde voorwetenschap vanhun gedrag. Zij gelooven , dat God, zonder eenig besluit voorzien lubbende, dal Adam zich en zijue uakome- liugscliap in zonde en haregevolgeuz >u wikkelen, hel voornemen opvatte om Zijn Zoon te zenden, teneinde voor het gelieele gevallen inensehclijk geslacht te Sterven, en om aan allen voldoende genade te vcrlce- ueu, ten einde van de middelen tot, behoud g\'-biu,k te maken; en dat itij, vooraf wetende wie tot het einde toe zouden gelooven en volharden, en wie da\', niet zou- den doen, ue eersten tot het eeuwige leven verkoos, en de laatst\'ji in een staat van veroordeeling liet. Calvinisten verschillen van Arminianen, in zoo
verre het de verkiezing betreft, hoofdzakelijk over den grond, waarop de verkiezing in het Goddelijk besluit geschiedt. De eersten gelooven, dat de verkiezing van zekere personen van alle eeuwigheid tot het eeuwige leven eene handeling is van zuivere opperheerschappij van den kant van God, terwijl de laatsten even vast gelooven, dat zij geschiedt op grond van hunne voor- uitgezieuc hoedanigheden. -Met andere woorden: de Calvinist en beweren, dat het beslui (onvoorwaardelijk, en de Arminianen daarentegen, dat hel voorwaarde- lijk is. Over deze belangrijke kwestie is de Schrift duidelijk. Zij schrijft de verkiezing geheel en al aan de genade toe, met uitsluiting van goede werken. Zoo lezen wij in Kom. XI : 5, R: „Alzoo is er dan ook in dezen tegen woord igen tijd een overblijfsel ge- worden, naar de verkiezing der genade. tën indien liet door genade is, zoo is het niet meer uit de werken; anderzins is de genade geene genade meer: en indien het is uit de werken, zoo is het geene genade meer; anderzins is het werk geen werk meer." Bovendien |
| is het der bijzondere aandacht waardig, dat geloof en
! heiligheid, die door de Arniiniaucn tot grond voorde I verkiezing gemaakt worden, in de Schrift als hare uitwerkselen worden vermeld. Dit wordt duidelijk geleerd in Eph. 1:4: „Gelijk Hij ons uitverkoren heeft in Hem, vóór de grondlegging der wereld, opdat wij zouden heilig en onberispelijk ziju voor Hem in de liefde." lm in Hom. IX : 10—13 haalt de Apostel 1\'aulus het geval van Jakob eu Ezau aan als een voorbeeld der waarheid, dat de verkiezing van perso- nen, hetzij tot geluk of (diende, aan de Goddelijke oppermagt, geheel en al onafhankelijk van hunne goede werken, toegeschreven moet worden: „En niet alleenlijk deze, maar ook Rcbekka is daarvan een bewijs, als zij uit céiieu bevrucht was, namelijk Izak, ■ onzen vader. Want als de kinderen nog niet geboren waren, noch iets goeds of kwaads gedaan liadden, opdat het voornemen Gods, dat naar de verkiezing is, vast bleve, niet uit de wei-ken, maar uit den roepen- de; zoo werd tot haar gezegd: De meerdere zal den mindere dienen. Gelijk geschreven is: „Jakob heb Ik liefgehad, en Ezau heb Ik gehaat." Een ander punt aangaande de verkiezing, waarop
Calvinisten van Arminianen verschillen, betreft de onveranderlijkheid van het Goddelijk besluit. De leer van Arminius eu zijne volgelingen was, dat de voornemens van God aan verandering onderworpen zijn, zoodat iemand, die heden een der uitverkorenen is, morgen een der verworpenen kan zijn. Calvijn eu allen, die zijn stelsel aannemen,gelooven daarentegen, dat het voornemen Gods ten opzigte van Zijn uitverko- reu volk niet omvergeworpenkan worden, daar het on- veranderlijk is. Ook op dit punt is het Woord Gods niet onduidelijk. Onze Zaligmaker verklaart in Zijn bemiddelend gebed aangaande Zijne volgelingen (Joh. XVII : (i, 12): ,,Ik heb Uwen u lam geopenbaard den nieiischen, die Gij mij uit de wereld gegeven hebt. Zij waren Uwe, en Gij hebt mij dezelve gegeven, en zij hebben L\'w woord bewaard. Toen ik met hen in de wereld was, bewaarde ik ze in Uwen naam. Die Gij mij gegeven hebt, heb ik bewaard, en niemand uit hen is verloren gegaan, dan de zoon der verderfenis, opdat de Schrifl vervuld worde." En het innige en onver- breekbare verband, dat lussehen de verkiezing en de eindelijke zaligmaking bestaai, wordt in deze duidc- lijke woorden verklaard (Kom. VI11 : .\'i(J): „En die Hij te voren vcrordineerd heeft, deze heeft Hij ook geroepen; eu die Hij geroepen heeft, deze heeft Hij ook geregtvaardigd; en die Hij geregtvaardigd heeft, deze heeft Hij ook verheerlijkt." |
||||||||
|
(\'ALVLMSM.IS.
|
||||||||||||
|
413
|
||||||||||||
|
!
|
||||||||||||
|
Keu ander kenmerkend artikel van hei Calvinis-
tisclie geloof is de leer der verwerping, of die haude-
liug van God, waardoor llij, terwijl llij vau alle eeuwigheid er eeuigeu verkoos, audereu verwierp. Deze geheimzinnige leer wordl niet alleen door de Arminianeu verworpen, maar ook door hen, die onder den naam van Gematigde of Nieuwere Calvinisten be- kcud zijn. Op tiii punt zegl (\'alvijn zelf, als hij wijst op het spreken van den Apostel over Jakob eu Kzau: „\\u, ten aanzien van deu verworpene, van wien de Apostel oji dezelfde plaats spreekt:—-gelijk Jakob, tol nog toe zonder ecnige verdienste door goede werken verkregen, tol een voorwerp vau genade ge- maakt wordt, zoo wordt Kzau, terwijl hij zieh tol nog toe door geeue misdaad bezoedeld had, tut een voor- werp van haat gemaakt, Hom. IX : 13. Als wij onze i.andaehl slaan op de //oei/i; icetkea, belecdigeu wij deu Apostel, alsof hij datgene niet zag, wat voor ons helder is. Dat hij ergeenc zag is duidelijk, omdat hij uitdrukkelijk verzekert, dat de ceue verkozen en de andere verworpen werd, terwijl zij nog niets goeds of uiets kwaads gedaan hadden, ten einde te bewijzen, dat de grondslag derGoddclijke voorbeschikking niet in de werken is. — Ten tweede, als hij de vraag- op- pert, of er onregtvaardigheid bij God is, voert hij niet aan, wat de meest volstrekte en duidelijke verdedi- ging van Zijne regtvaardigheid zou geweest zijn, dal God Kzau naar zijue goddeloosheid beloonde, maar vergenoegt hij zich met ecue andere oplossing: dat de verworpenen daarom verwekt worden, opdat de kracht Gods in hen bewezen worde. Ten slotte voegt hij er de opmerking aan toe, dat God zich ontfermt, diens llij wil, eu verhardt, dien Hij wil. Gij ziet, hoe hij beide all en aan den wil van God toeschrijft. In- dien wij derhalve gecne reden kunnen aanwijzen, waarom Jlij genade aan Zijn volk verleent, dewijl dat Zijn welbehagen is, zoo zullen wij ook geenc andere reilen dan Zijn wil voor de verwerping van audereu vinden; want als van God gezegd wordt, dat Hij ver- hardt, dien Hij wil, of zich ontfermt, diens Hij wil, wordt den menschen door deze verklaring geleerd geenc andere oorzaak dan Zijn wil te zoeken." De leer der verwerping volgt noodzakelijk uit die
der verkiezing. De twee woorden zijn uitdrukkingen, die eeue onderlinge betrekking te keuneugeven, zoodal het voor ecu ieder onmogelijk is, om met oordeel aau de verkiezing te gelooven, en toch de verwerping te ontkennen. Als uit een aantal mensebeu eenige ver- kozen zijn, volgt natuurlijk, dat de overige verworpen zijn. Maar aangaande dit onderwerp zijn wij niet enkel |
1 aan gevolgtrekking overgelaten. De Calvinist, doet
: vol vertrouwen een beroep op de Schrift. Als in het
i Woord Gods van sommigen gezegd wordt, dat huuiie
i namen geschreven zijn in het boek des levens, wij lezen
I er ook vau anderen, wier namen niei geschreven z:ju.
Als wij vinden, dal ecu Apostel spreekt over „de vaten
der barmhartigheid," wij vinden ook dat hij spreekt
over „de vaten des toorns tol het verderf toebereid."
Eu d<- verwerping wordt, zoowel als de verkiezing,
| door de Calvinisten aan den hoogen wil vau God toe-
j geschreven. Aangaande dit punt nemen wij het vol-
geudeoUT: — „Als wij onderzoek doen naar de reden,
waarom God in Ziju eeuwig raadsbesluit ecnigen
voorbijging, terwijl lij aan andere u genade verleende,
moeten wij ons vergenoegen met de woorden onzes
lleereu, die mei betrekking tot de uitvoering vau Ziju
raadsbesluit gesproken werden: „Ja Vader! wantalzoo
is geweest het welbehagen voor L." Men kan aaune-
men, dat wij het besluit der verwerping niet in de
opperheerschappij vau God als eent: voldoende reden
behoeven op te lussen, dewijl zij te vinden is in de
voorwerpen der verwerping, die, beschouwd wordende
als gevallen en schuldige schepselen, daarom verwor-
peu zijn. Maar ofschoon dit op het eerste gezigt de
oorzaak hunner vjrwerpiug moge schijnen, toch zullen
j wij bij nader inzigt reden vinden om vau meening te
veranderen. He! is duidelijk, dat, als zij niet als ge-
; vallen waren beschouwd, zij niet verworpen zouden
zijn, tenzij wij de Supralapsarischc hypothese aanue-
men, welke leert, dal zij slechts als schepselen werden
| beschouwd, en dat door die oubeheerschte magt, die
I het ecue vat ter eerc eu het andere ter oneere kau
maken, hunne aanwijzing tot verderf, ten (dode de
Goddelijke geregtigheid te tooncn, het voornemen
voorafging om toe te staan, dat zij vielen. Er isietsin
dit stelsel, dat iudruischl tegen onze denkbeelden vau
het karakter van God, dien het eerder als een despoot
dau als deu Vader des hcelals voorstelt. Maar ofschoon
men onderstelt, dat hun val hunne verwerping vooraf-
ging, zal het toch blijken, dat de eerste niet de reden
der laatste was, als wij ons herinneren, dat zij, die tot
behoud werden verkozen, juist in denzelfdeu toestand
waren. Beide klassen schenen in liet oog van God
schuldig, bezoedeld en Hes doods waardig. Hare zon-
digbeid kon derhalve in het eene geval de reden der
verwerping niet zijn, daar zij de verwerping in het
andere niet veroorzaakte. Als z j de reden was, waarom
eeuigeu werden verworpen, zou zij ook eene reden z ju,
waarom allen verworpen z .uien worden. Daar zij
derhalve de verkiezing van ecnigen niet belette, kon
|
|||||||||||
|
■
|
||||||||||||
|
4-14 CALV
|
|||||||
|
zij iiici de oorzaak zijn, die de verkiezing van anderen
verhinderde. Men moei niet denken, dal er te veel spitsvindigheid en gezochtheid in deze redenering is. Indien men aan liet ondenverp behoorlijke aandacht
wijdt, zal men bemerken, dat, daar de zedelijke toestand van allen dezelfde va*, hij niet de reden van het ver- schil in lninnc bestemming kon zijn. Als er zoude was in den verworpene; was er ook zonde in denuitverko- reue, en wij moeten derhalve hun tegenover elkander slaand deel aan den wil \\ au God locsuhrijven, die Zijne gunst naar Zijn welbehagen verleent en terughoudt : „Zoo ontfermt liij zich dan, diens Hij wil. en verhardt, dien Hij wil." _\\\'a dii vlugtigoverzigl van liet eerste lier vijf punten,
die door de Calvinisten staande gehouden worden — verkiezing en de daariue Ie in betrekkin"; staande verwerping — gaan wij tol het tweede punt over. Dil tweede punt omvat de leer der bijzondere ver-
lossing, helgeen bctcekeut, dat de dood van Christus, als ecue boetedoening voor de schuldigen, niet ecue algcineenckrachtdadigheid had. gelijk de Armiuiaiien beweren, of, met andere woorden, dat Christus niet ! voor alle uienschcu stierf, maar alleen voor diegenen,
die Hein door den Vader gegeven waren. Dil punt wordt door de synode \\ au Dordrecht aldus verklaard: „God heeft gewild, dat Christus, door hel bloed Zijns kruises, uil alle volkeren, stammen, geslachten en tongen al diegenen, en diegenen alleen, krachtiglijk \', zou verlossen, die van eeuwigheid tot de zaligheid
verkoren, en van den Vader Hem gegeven zijn." En de/elfde leer wordt op talrijke plaatsen in de Heilige Schriften onderwezen. Jezus zelf ze;jl in Ziin bemid- delend gebed: „Golijkerwijs Gij Hem (Jezus) magt gegeven hebt over alle \\ leeseli, opdat al wat Gij Hem gegeven hebt, Hij hun het eeuwige leven geve;" en vervolgeus: „Ik heb Uwen naam geopenbaard den I mensehen, die Gij mij uit de wereld gegeven hebt. Zij
waren Uwe, en Gij hebt mij dezelve gegeven, en zij hebben Uw woord bewaard." Nog verder de kracht- dadigheid van Zijne bemiddeling tuteenezekereklas.se bepalende, en derhalve verklarende, dal Zijne boete- doening, waarop Zijne bemiddeling was gegrondvest, evenzeer beperkt was. zegt hij: „Ik bid voor hen; ik bid niet voor de wereld, maar voor degenen, die Gij mij gegeven hebt, want zij zijn Uwe. En al het mijne is Uwc, en het Uwe is mijne; en ik beu in hen verhecr- lijkt." Jezus zegl van zieh zelven uitdrukkelijk: „Ik beu de goede Herder; de goede Herder stelt zijn leven voor de schapen." En opdat wij zijne schapen alscene beperkte klasse zouden kennen, vocgthij er bij: „Mijne |
i schapen liooren mijne stem, en ik keu dezelve, en zij
volgen mij. En ik geef huu het eeuwige leven; en zij
zullen niet verloren gaan in der eeuwigheid, en nio-
i
mand zal dezelve uit mijne hand rukken. Het valt niet te ontkennen, dat er in het Nieuwe
Testament cenige zinsneden zijn, die tegen de leer van
eeue beperkte boetedoening en ecue afzonderlijke
; verlossing, welke de Calvinisten zoo streng volhouden,
schijnen te strijden. Het is echt er even onloochenbaar,
dat er andere zinsneden zijn, die het doel van Christus
dood als beperkt voorstellen. Beide klassen van ziu-
sueden kunnen echter met elkander in overecustem-
niiiig gebragt worden, zooals reeds in ecu ander artikel
i< aangetoond. (Zie Boetedoexixg (Stuud overde)).
Men moet nimmer vergeten, dat wij niet altijd moeten
denken, dat de gewijde schrijvers algemcene uitdruk-
kingen in den streugsteu zin bezigen. „De wereld" l|
wordt door hen somtijds gebruikt in plaats van „ecu
gedeelte der wereld," en „allen\'\' wordt dikwijls gebe-
zigd voor „velen." Wij moeien derhalve door zulke
uitdrukkingen de uitgebreidheid der boetedoening
uiel bepalen, maar door cene zorgvuldige beschouwing
van de geheelc zaak in haar geheide voorkomen.
Hel derde hoofdpunt van het Calvinistische stelsel
is de zedelijke onbekwaamheid van den mensen om
te doen, wal goed en aannemelijk is in het oog van
God. Deze leer wordt door de synode van Dordrecht
aldus verklaard: — „Derhalve worden alle menschen
in zoude ontvangen en de kinderen des toorns geboren,
onbekwaam (inepti) tot eeuig zaligmakend goed, ge-
ncigd tot kwaad, dood in zonden en de slaven der
zouden. En zij willen noch kunnen tot God weder-
keeren, noch hunne verdorven natuur verbeteren, noch
zieh tot de verbetering derzelve schikken, zonder de
genade des wederbareuden Heiligen Gecstes." Om de
leer der zedelijke onbekwaamheid te schragen, halcu
de Calvinisten vele teksten uit het Woord Gods aan.
Zij wijzen op de beschrijving, die in de Mozaïsche
Schriften van den staat des meusehdoms vóór den
zondvloed gegeven wordt (Gen. VI: 5): „En de Heer
zag, dat de boosheid des menschen menigvuldig was
op de aarde, en al het gedichtsel der gedachten zijns
harten te allen dage alleenlijk boos was." Eu wederom,
onmiddellijk na den vloed (Gen. VIII : 21): „Het
gedichtsel van\'s menschen harte is boos vanzijne jeugd
aan." De laai van David aangaande hem zelven is
even duidelijk (I\'s. LI: 7): „Zie, ik ben in ongereg-
tigheid geboren, en in zonde heeft mij mijne moeder
oni vangen." Ook Job, sprekende over de boosheid en
clleudc des menschen, zegt (XIV :4): „Wiezal eencn
|
||||||
|
CALVINISMUS. 445
|
|||||||
|
reine geven uit den onreine? niet den."\' Hoe dikwijls
vinden wij niet, dat de Heilige Schriften op de uood- zakelijklieid der wedergeboorte aandringen? „Ver- wonder u niet," zcide de Heer tot Nicodenius, „dat ik u gezegd licb: Gijliedeu moet wederom geboren wor- den." Een Apostel roept ons op, om„deuouden mensch af te leggen en den nieuwen mensch aan te doen." 1 Van ons wordt, gezegd, dat wij zalig gemaakt zijn,
„uiet uit de werken derregtvaardigheid, die wij gedaan hadden, maar naar Zijne barmhartigheid, door het bad der wedergeboorte eu vernieuwing des Heiligen Gees- j tes; denwelkeu Hij over ons rijkelijk heeft uitgegoten
door Jezus Christus, onzen Zaligmaker." En dezelfde Apostel, die zoo op de noodzakelijkheid van eene afdoende verandering inde «rehecle natuur des inen- schen wijst, indien deze ooit de eeuwige zaligheid zal beërven, voegt er de getuigenis bij van de volkomene onbekwaamheid van zijn eigen persoon, om zelfs ééne goede gedachte uit zich zelveu te hebben (Rom. VII: 18—21): „Want ik weet, dat in mij, dat is, in mijn vleesch, geen goed woont: want het willen is wel bij mij, maar het goede te doen, dat vind ik niet. Want het goede, dat ik wil, doe ik niet, maar het kwade, dat ik niet wil, dat doe ik. Indien ik hetgene doe, dat ik niet wil, zoo doe ik uu hetzelve niet meer, maar de zoude, die in mij woont. Zoo vind ik dan deze wet in mij, als ik liet goede wildoen, dat hel kwade mij bijligt." Het oierde hoofdpunt van het Calvinismus is doleer der onweerstaanbare of lieveronverwinnelijkegcnadc, die aanduidt, dat, hoewel men de in de ziel werkende I genade voor een tijd weerstaan en bestrijden kan, zij
: eindelijk toch niet weerstaan kan worden, maar den
zondaar ten slotte willig zal maken op den dag van Gods magt. Deze leer volgt noodzakelijk uil die der almagt van Jehovah. Zijne magt kan niemand krachtdadig weerstand bieden. Hij kan niet alleen den weêrspan- nigste en ongehoorzaamste tot gehoorzaamheid nood- zaken, maar Hij kan ook den geest des weêrstands wegnemen, en zoodanig werken op het hart der men- schen, dat hunne onderwerping vrijwillig zal worden. Anders te beweren zou zijn het werk der bekeering uit de hand Gods wegnemen en aan den mensch zei ven overdragen, en derhalve in tegenspraak zijn met. de woorden van den Verlosser: „Niemand kan tot mij komen, tenzij dat de Vader, die mij gezonden heeft, hem trekke." Paulus zegt nadrukkelijk van God, dat Hij in ons werkt, niet. alleen het werken, maar „het willen" zoo wel als„liet werken, naar Zijn welbehagen;" en derhalve vervult Hij in ons „het werk des geloofs met kracht." „Want uit genade zijt gij zalig geworden |
|||||||
|
door het geloof;" zegt dezelfde Apostel, „en dat niet
uit u, het is Gods gave." De voornaamste tegenwerping, die men tegen de
onweerstaanbare genade gemaakt heeft, is, dat zulk eene leer strekt om de vrije werking van den mensch te vernietigen, en hem tot niets anders dan een werk- tuig te veranderen. Eene tegenwerping van dezen aard zoude eeuigen grond hebben, als de mensch dooreene uitwendige kracht genoodzaakt werd om iets tegen zijn wil te doen. Maar de magt, der genade is van een ge- heel anderen aard. Zij werkt niet uitwendig, maar inwendig; niet in tegenstrijd met onze innerlijke ge- ; steldheid, maar in volkomen overeenkomst daarmede; zij brengt er ons toe om te handelen, niet tegen ons willen, maar met de geheele medewerking daarvan. De ware vrijheid bestaat in het doen met kennis en uit keuze, wat wij doen; en zulk eene vrijheid is niet alleen bestaanbaar met de bekeering, maar daarvoor volstrekt noodzakelijk, want indien iemand zich tot God keert, moet hij met zijn hart zich tot Hem keeren. God leidt I ons zonder bewustzijn uiet tot zaligheid, als s teenendie van de eene plaats naar de andere overgebragt worden; en ook niet zonder onze toestemming, gelijk slaven die door de vrees voor straf tot hunnen arbeid worden gedreven. Hij geleidt ons op eene wijze, die aan onze redelijke en zedelijke natuur past. Hij verlicht ons , gemoed zoodanig, dat wij van ganschcr harte met Zijn voornemen zamenwerken. Zijne magt, hoewel in staat ; om tegenstand te onderdrukken, is van den zachtmoe- I digstenaard. Terwijl Hij beveelt,overtuigt Hij; terwijl Hij trekt, komt de zondaar zonder weerzin; en nooit in zijn leven is er eene meer vrije handeling van zijn wil, dan wanneer hij in Christus gelooft en zijne zalig- heid aanneemt. De wedergeboorte van de ziel of de instorting van het geestelijke leven is geheel en al het ! werk der Goddelijke genade; maar naauwelijks is dat nieuwe leven medegedeeld, of het, werkt ijverig in verecnigiiig met den Heiligen Geest in het, werk der i bekeering. De vernieuwde ziel werkt, dewijl op haar I gewerkt is. Zij keert zich volgaarne en gereedelijk tot God, omdat zij met zachtheid door de krachtdadige i werking van den Geest getrokken wordt. liet vijfde en laatste punt, van het Calvinistische
stelsel is de leer van de volharding der heiligen of I hunne voortduring in een staat van genade, totdat zij het koningrijk der heerlijkheid bereiken. Aangaande dit belangrijke punt, wordt de volgende verklaring door de synode van Dordrecht gegeven: „God, die rijk is in barmhartigheid, neemt, naar het onverander- lijke voornemen der verkiezing, den Heiligen Geest ! |
|||||||
|
CALVINISMÜS.
|
|||||||||
|
■110
|
|||||||||
|
van de Zijnen, ook zelfs iu droevige valleu, uiet ge-
heel weg, noch laat lien zoo verre vervallen (prolabij, dat zij vau de genade der aanneming en \\ au den staal der regtvaaidigmakiug uitvallen, of dat zij zondige* ter dood of tegen den Heiligen Geest, en vau Hem geheel verlaten zijnde, zich in het eeuwige verderf storten.....Mzoo bekomen zij dan dit, niet door
hunne verdiensten of krachten, maar uit de genadige
barmhartigheid Gods, dat zij n ichgaMehelijk van het geloof en de genade uiltalle/t, noch tot den einde toe in den val blijven of verloren gaan." De Arniinianen beweren daarentegen, dat de ware
gcloovigeu van liet ware gelojf kunnen afvallen, en lot zonden kunnen vervallen, die onbestaanbaar zijn niet waar en regtvaardigmakeud geloof; dat het niet alleen voor beu mogelijk is om dat te doen, maar dal het ook dikwijls gebeurt. De ware gcloovigeu kunnen door hunne eigene schuld schuldig worden aan groote en \\ erfoeijelijke misdaden en daarin volharden en ster- ven. en zich bij gevolg ten slotte in liet verderf storten. De Kooinschgezindeu zijn ook van dit gevoelen der Arniinianen, en het is Ie vinden in de decreten van het concilie vau Treute. Men moet opmerken, dat Calvinisten en Arniinianen oji één |>unt vau hetzelfde gevoelen zijn, namelijk, dal gcloovigcn aan schande- lijkeovcrt redingen schuldig kunnen worden, en dat ook van tijd tol tijd zijn. Het is voldoende om op üavid in het Oude en Petrus in het Nieuwe Testament te wijzen, die zich beiden aan de zwaarste misdaden schuldig maakten, en toch zal men vau beiden erken- nen, dat zij uitstekende heiligen waren. Deze gevallen worden door de bestrijders van de leer der volharding gretig aangegrepen, als gunstig voor hunne inzigten aangaande die leer. Maar hoe treffend deze gevallen ook zijn mogen als bewijzen voor het uitvallen van de genade, zij hebben geenc betrekking op de mogelijk- heid van den geheelen afval vau geloovigen, aangezien beiden vau hunnen val werden opgerigt, en hersteld werden in de vriendschap en de gunst van hunnen God. Talrijke uitspraken vau de Schrift worden door de
Calvinisten aangehaald als bewijzen voor de vol harding der heiligen in een staat van genade, alsook voor de onmogelijkheid van hun volkomen afv;d van het ge- loof. Zoo zegt Jezus van Zijne schapen (Joh. X : 2S, 20): „Eu ik geef hun het eeuwige leven; en zij zullen niet verloren gaan in der eeuwigheid, en niemand zal dezelve uit mijne hand rukken. Mijn Vader, die ze mij gegeven heeft, is meerder dan allen; en niemand kan ze rukken uit de hand mijns Vaders." Faulus leert duidelijk de volharding der heiligen, als hij in Kom. |
|||||||||
|
Vilt : .\'5-1, 37 zegt: „Wie zal ons scheiden van de
liefde van Christus? verdrukking, of benaauwdheid, of vervolging, of honger, of naaktheid, of gevaar, of zwaard \'r Maar in dit alles zijn wij meer dau overwiii- uaars, door Hem, die ons liefgehad beeft." lOu tot hetzelfde einde vinden wij iu .les. LIV :\'.(, 10:„M\'ant dat zal Mij zijn als de wateren vau Noach, toen Ik zwoer, dat de wateren van N\'oacll niet meer over de aarde zouden gaan; al/.oo heb Ik gezworen, dat Ik uiet meer op u toornen, noch u scheldenzal. Want bergen zullen wijken, en heuvelen wankelen; maar Mijne goeder! ie- renheid zal vau u niet wijken, en het verbond Mijns vredeszal niet wankelen,zegt de Hecre,uw Ontferiner." Tot verdediging van deze leer, zoo troostrijk voor den Christen, voeren de Calvinisten gewoonlijk vcr- scheidenc gronden aan: 1. Het Goddelijk besluit aangaande geloovigen, als zijnde uil zijn aard onver- auderlijk en eeuwig, i. Hel verbond, dat Jehovah met de Zijnen sloot, dal hun ten waarborg strekte vol ver- trouwen verzekerd te zijn, dal „Hij, die in hen een goed werk begonnen heeft, dat voleindigen zal tot op den dag vau Jezus Christus." Zijn verbond is in deze duidelijke woorden uitgedrukt (Jer. XXXII : 10): „En Ik zal een eeuwig verbond met hen maken, dat Ik van achter hen niet zal afkeeren, opdat Ik bun weldoe; en Ik zal Mijne vrcezc in hun hart geven, dal zij niet van Mij afwijken." .\'i. Jezus Christus beeft Zijn volk met Zijn eigen bloed gekocht, en te beweren, dat bet geheel en al vau de genade kou vervallen, zou zijn te beweren, dat de koop ongeldig en zonder uit- werking kon worden. 1. Het volk vau Christus moet eindelijk gered worden, want Zijne bemiddeling, gegrondvest op Zijn bocledocnciiden dood, heeft sieeils ten behoeve van dat volk bij den Vader plaats, opdat het voor het kwade bewaard cu veilig ten hemel geleid moge worden. .">. De belofte is gedaan, dat de Heilige Geest iu Zijn volk zal wonen, niet alleen voor een tijd, maar voor immer. Jezus verklaart het aan Zijne discipelen (Joh. XIV : 10): „En ik zal den Vader bidden, en Hij zal u een andereu Trooster geven, opdat hij bij u blijvc in der eeuwigheid." En iu Job. IV : 14 belooft Hij: „Maar zoo wie gedronken zal hebben van het water, dal ik hem geven zal, dien zal in eeuwigheid niet dorsten; maar het water, dat ik hem zal geven, zal in hein worden eene foutein van water, springende tof in het eeuwige leven." Vanden Heiligen Geest wordt ook gezegd, dat hij gcloovigcn „verzegelt tot den dag der verlossing," en dat hij in hen is „het onderpand vau de erfenis tot de verkre- gene verlossing." Een onderpand nu keen deel, dat als |
|||||||||
|
— CAMEROXIETEN. 447
|
|||||||||
|
CAMALDULEXZEX
|
|||||||||
|
cenc borgstelling voor het toekomstige bezit van bet
geheel gegeven wordt.
Dit zijn de vijf artikelen van bet Calvinistische
stelsel, zooals het door Calvijn zelven gestiolit, en later door de synode van Dordrecht tegenover de Ar- minianen of Remonstranten uiteengezet werd. De eerste eigenlijk zoo genoemde Calvinistische kerk was die, welke Calvijn te Straatsburg stichtte, doch de eerste, die door het burgerlijk gezag erkend werd, werd teGeucvciii 1341 opgerigt. De Calvinisten geloofden aan de werkelijke, hoewel geestelijke, tegenwoordig- luid van Christus in het sacrament des avondmaals, en verwierpen evenzeer de Koomschetranssubstantia- tie, de Luthcrscbc consubstantiaüe en de Helvetisclie denkwijze, doorZwiugli ingevoerd, dat het avondmaal niets meer dan cenc gedachtenisviering was. ((ver de betrekking tusscheu de Kerk en de burgerlijke magt was Calvijn bijzonder bepaald. Hetwaszijngevoelcu, dat de Kerk eeue afzonderlijke en onaf bankelijkc in- stelling was, die de magt om wetten te geven bezat, en slechts aan het gezag van Christus, als haar eenig hoofd en bestuurder, onderworpen was. Hij verde- digdc ten sterkste bet beginsel van eene volkomen gelijkheid ouder de leeraren van Christus, die, volgeus hem, allen gelijken rang en gelijke magt bezitten. Hij verwierp de bisschoppen en stelde een consistorie in, dat uit leeraren cnouderlingeu bestond, die op bepaalde bijeenkomsten de zaken van afzonderlijke kerken regelden, en alleen aan het toezigt van eene sy- uode, of verceniging van verschillende consistorien, onderworpen waren, welke ook te dien einde geregeld vergaderden. De Zwitsersche Hervormde kerken verschilden aau-
vankelijk over het onderwerp van het avondmaal en dat der voorbeschikking van de Calvinisten van tie- ueve. In korten tijd slaagde Calvijn er echter in om eeue geheele vereeuiging tusscheu de twee kerken tot stand te brengen, en niet lang duurde bet, of de Hervormde kerk had zich, in hare leer en inrigtiiig gevormd naar de model-kerk van Genève, over een groot gedeelte van Europa verbreid. De Eruissisohe Hervormde kerk heeft, sedert de Hervorming, I usschen het Calvinistische en het Luthersche stelsel gewau- keld. De Protestanten van Eranrijk sloten een innig verbond met Genève, en onder John Kuox, ecu leer- ling van Calvijn, werd de Kerk van Schotland naar het voorbeeld van die van Genève oorspronkelijk gesticht. .Maar in het vervolg van tijd viel deze kerk, die de moeder en meesteresse was van al de kerken der Her- vorming, van haar verheven standpunt. Het Ariauis- |
|||||||||
|
mus, Soeinianismus en in den laatsten tijd het Ka-
tionalismus hebben Genève van zijn ouden roem l beroofd, en het tot zulk een vernederden toestand
! gebragt, dat zijne burgers naauwelijks zelfs den schijn
van godsdienst hebben. ^Nlaar in de laatste veertig jaren is er, eerst door den arbeid van Robert Haldane en daarna door dien van Dr. Malau, Dr. Merle d\'Au- bigué, Dr. (iaussen en anderen, eeue vereeuiging van getrouw geloovige Christenen ontstaan, die door een weldadigen invloed uit te oefenen op allen, die hen omringen, hoop geven om onder den zegcu van God het werk van Christus in die stad weder in het leven te roepen. CAMALDULEXZEX, eene monniksorde die in
1012 door den Italiaan Romualdus, in liet dal Cainal- doli nabij Arezzoinde Apennijnen, gesticht werd. liet hoofddenkbeeld van den stichter dezer orde was het kloosterleven geheel te hervormen, door de eenvoudige gewoonten der Oosterscbe monniken in te voeren. Romualdus, die uit de familie der hertogen van Ra- venna gesproten was, schijnt ecu man geweest te zijn van eene strenge geaardheid, die zelfs keizers voor zich deed beven. Hij trok vele leerlingen om zich; zijne i vereeuiging van kluizenaars te Camaldoli was echter
de beroemdste der inrigtingen, die hij stichtte. Romual- dusstierf in 102/, naar men beweert in den ge vorderden ouderdom van honderd twintig jaar. De orde der Camaldulenzcn bestaat uit Coenobieteu en kluizenaars, die aan strenge regelingen onderworpen zijn. Deklce- | ding der Camaldulenzen is wit, en bestaat uit een
lijfrok, een lang scapulier en eene kap. Zij dragen ook een mantel mei wijde mouwen. De kluizenaars der i orde dragen slechts eene korte klceding, die uit een
lijfrok, een scapulier en eene kap bestaat. CAMENEN, vier godinnen die tot de godsdienst
t van het oude Italië belmoren. Zij waren profetische
nimfen,die de namen droegen van AiitcrorUt, Postrorta, \' Carmenta en sEgeria. De Roomsche dichters geven,
j zelfs in een vroegen tijd, den naam van Camcnen aan
i de Muzen, /.ie Mu/.EN*.
I CAMERONIETEX, de volgelingen van Johanues
Cameron. Deze werd in 1580 te Glasgow geboren, en trok, na in zijn geboorteland de theologie bestudeerd te hebben, naar Frankrijk, waar hij aehtervolgens te Bordeaux, Sedan en Saumur een voornaam hoog- Ieeraar werd. Dij werd als het hoofd eeuer partij Cal- viuisten in Frankrijk erkend, die geloofden, dat de wil des mensehen slechts bepaald wordt door het praktisch oordeel van den geest ; dat de oorzaak van des men- sehen goed- of kwaaddoenvoortkomt uit de kennis, die |
|||||||||
|
CAMIS — CAMISAKDEX.
|
||||||||||
|
lis
|
||||||||||
|
| den naam van den Camisarden oorlog, naarde witte
i overhemden, die de boeren, welke de voornaamste i personen in dien krijg waren, droegen. Vele Protes- i tauteu in Frankrijk en andere landen keurden dezen ge- wapenden opstand van de Hugcnootsche boeren af. ; Bene synode van de Zwitserscue kerk maakte er een openlijk en plcgtig vertoog tegen. Maar zoo hevig was de vervolging, waaraan de Protestanten gedurende vele jaren achtereen onderworpen waren, dat hunne lange verdraagzaamheid meer te bewoude- ren, dan hun ciudelijke weerstand te laki u is. De Camisanlcu telden van ö.OUU tot 10,000 per-
souen, die in staat waren om de wapenen te dragen. Zij waren over het land verdeeld in partijen van eenige houderden, en van nabij bekend met de bergpassen en schuilliocken, zoodat zij, met weinig gevaar voor zieh zelve, hunnen vervolgers veel nadeel konden toe- brengen. Zij werden niet door behoorlijk opgevoede kapiteins of godsdienst leeraars aangevoeld, maar door stoutmoedige, ongeoefende jongelieden, die den sol- daat en den prediker in denzelfden persoon vereenig- den. Door de warmste geestdrift aangevuurd, paarden zij het diepst godsdienstig gevoclaan.de worsteling; | eenige hunner waanden zieh zelfs door den hemel ; afgezondene boden. De vijand stond herhaaldelijk als verlamd voor hunnen godsdienstijver, en hun zedelijk karakter kwam overeen met hun godsdienstig bedrijf. | Er waren onder hen geene twisten of lasteringen; vloeken eu oukuische redenen waren bij henoubckend; de goedereu werden gezamenlijk bezeten, en hun opperhoofd spraken zij als broeder aan. Om kort te gaan, zij vertoonden hooge zedelijkheid en de grootste | broederlijke liefde. Zoo groot en algemeen was de geestdrift, dat vrouwen — echtgenooten en doch- ters — met een blij gemoed aandeel aan den oorlog namen, en zelfs bare vijanden verbaasden door daden van groote dapperheid; — en zwaar werden zij be- proefd. Deze godsdienstoorlog in de bergen duurde vier achtereenvolgende jaren, bij dagen bij nacht, in | den zomer en te midden van de sneeuw en de stormen ! vanden winter. Groote districten van vele vierkante mijlen in omtrek werden door de koninklijke troepen te vuur en te zwaard verwoest. Bij éene gelegenheid werden er l(i(i, hij eene andere IG(> gehuchten eu dorpen te gelijk verwoest, en de afgrijselijkheden van den winter werden gevoegd bij die van den brand. Schurken en struikroovers werden tegen de boeren losgelaten, en bet hof en de bisschop juichten, in plaats van ecnig medelijden te toonen, de wreedaardigste handelwijzen toe; de paus stond zelfs vergiffenis van |
||||||||||
|
Goii in hem legt; en dat God den wil niet natuurlijk,
maar slechts zedelijk bestuurt,uit hoofde van zijne al- hankelijklieid van het oordeel. De synode van Dord- recht verklaarde zieh ten sterkste tcgende inziglen van Cameron, die eerder in naam dan in werkelijkheid van de inzigten der synode verschilden, daar deze het beginsel beleed, dat God niet alleen hel verstand ver- licht, maar ook den wil bestuurt; terwijl Cameron leer- de, dat God het verstand verlicht, hetwelk den wil bestuurt en rigl. liet is derhalve niet te verwonderen, dat hij zijne eigene leerstellingen als geheel inover- censtemming met die der synode van Dordrecht bc- schouwde. CAMIS, de vereerde dooden onder de Japanezen,
die zij, als plaats nemende onderde goden, aanbidden. Als zij een lijk begraven, beschouwd)zij den ovcrle- deneals iemand, dicregl heeft op vereering, dewijl hij nu in gemeenschap met de goden getreden is; en zij gelooveu, dat de zielen van al de afgestorvenen in cene onmiddellijke betrekking tot de levenden staan, /.eer goede zielen, die de hoogepricster canoniseert, worden C,/,,//.* of beschermende geesten van mcnschcn. De Japanezen gclooven, dat deze de feesten der dooden bijwonen; maar opdat zij niet in hunne woningen zul- len blijven, geven de Japanczen voor, dat zij hen dwingen tegenwoordig te zijn doorstcenentc werpen. De zielen der goddcloozen zwerven, naar zij zieh verbeelden, door de lucht, terwijl zij van pijn en angst ineenkrimpen. De zielen van zeer slechte mcnschcn treden in de ligcharacn van vossen, of in die van men- schen, die zij ziek maken en geheel vernietigen. Volgens deze zonderlinge geloofsleer ishctlevenmctdcndond, lindes met de aarde vermengd, en is de voornaamste reden van vrees, dat de geesten der dooden zullen terugkeeren en schade doen aan de levenden. Onder de Siktoïsten (zie ald.) in Japan heerscht deze ver- cering der dooden, en daarom wordt hun stelsel somtijds de godsdienst der Camit genoemd. Ter eere van deze vergoode helden bouwen zij tempels en offeren zij; zij zweren bij hen, en smeeken on) hunne bescherming en hun bijstand in alle belangrijke ondernemingen, in de hoop dat zij van hen in dit leven voordeden zullen ontvangen, hoewel zij zulke verwachtingen aangaande de toekomstige wereld niet koesteren. CAMISARDEN, de naam aan deFransche Protes-
tanten in den t\'cvcnnes gegeven, die in het begin der achttiende eeuw de wapens opvatteden, om hunne burgerlijke en godsdienstige vrijheden te verdedigen. De strijd, die te dier tijde tussehcu de Hugenoten en hunne vervolgers ontstond, is gewoonlijk bekend onder |
||||||||||
|
V=z
|
||||||||||
|
140
|
|||||||
|
c.\\>
zonden tor aan allen, die hunne handen iu liet bloed
der boeren doopten. Maar ondanks dit alles waren de Camisarden in vele gevechten gelukkig, en in plaats van verdelgd te worden, omdat zij weerstand bo- den, verschafte die weerstand hun betere vredesvoor- waardeu, dan zij anders zouden hebben verworven. Er is inderdaad reden om te denken, dat als zij vroeger opgestaan waren, en voortdurend een verstandigen en krachtigen tegenstand hadden geboden, zij oen gun- | stigen vrede zouden hebben verkregen, niet alleen
voor zich zelve, maar voor de Protestanten van Frankrijk in het algemeen. Zelfs zooals bet nu was. werden zij niet overwonnen, /.ij gaven toe. maai- het was op aanraden van een Protestantse!) edelman. Hun aanvoerder Cavallicr, hoewel jong en van geringe afkomst, ontving eene belangrijke betrekking iu het Fransche leger, en stierf terwijl hij eene eervolle plaats in de Uritsche dienst bekleedde; en ten minste . gedurende ecnigeu tijd, die alleen door kwade trouw
werd afgebroken, bereikten de Camisarden hel groote doel, waarvoor zij arbeidden en alles opofferden, nn- melijk, vrijheid van eeredienst, —eene vrijheid die hen mei vreugde vervulde, en hel land van psalmgezang deed weergalmen. Zonder twijfel was hun worstel- strijd niet onbevlekt door bloedige wraak, doch deze wordt te regt toegeschreven aan de hevige vervolging, die zij ondergingen. De onderdrukker is. in hel oog der rede, verantwoordelijk voor de opgewekte harts- togten iler onderdrukten. Wat kou men verwachten van menschen, die wisten, dat een zekere dood hun lol i was op het oogenblik, waarop zij in de handen hunner
\' Itoomsche vijanden vielen; dat in de aanzienlijke
steden eu dorpen van het district de galg sieeds ge- reed stond, eu de beul binnen het bereik derstein was\': Wal kon men verwachten van menschen, die wisten, dat zelfs hun psalmgezang ecu grooten afkeer in- boezemde en, om de laai van een Roomsch generaal, die tegen hen gebezigd werd, te gebruiken, niet alleen de ooren, maar ook de huid blakerde van de (Room- sehe) geestelijkheid\': — of welken vrede of welke verdraagzaamheid kou men verwachten van menschcu, die door zulk een geest werden bezield? Welk ander uitzigt op veiligheid dan iu den wederstand\': Wij mogeu hier bijvoegen, dat Nederland en Engeland de worsteling der Camisarden voor zoo heilig hielden, dat er stappen gedaan werden om hen bij te staan, hoewel het goede voornemen niet ten uitvoer ge- bragt werd. De naam Camisarden is ook aan een aantal geest-
drijvers gegeven, die tegen het einde der zeventiende |
|||||||
|
eeuw onder de Protestanten van Danphiiu: onlston-
den. Zij verschenen in 16S8 ten getallevan vijf of zes honderd van beiderlei geslacht, en gaven zich uit voor profeten, die door den Heiligen Geest geïnspireerd waren. De overdrevenste verhalen worden aangaande deze voorgewende profeten doorRoorascheschrijvers gegeven. Omstreeks 170\'.) kwamen eenige dezer Ca- misarden in Engeland, waar bet hun gelukte een aan- zienlijk aantal volgelingen rondom zich te vereeni- gen. Zij verkondigden de naderende aankomst van liet koningrijk Gods, de gelukkige tijden der Kerk en het duizendjarige rijk. Zij voorspelden, maar op welke gronden wordt ons uicl medegedeeld, dat dezeschoone gebeurtenissen binnen drie jaren na den tijd hunner profetie zouden plaats hebben. Zij beweerden, dal zij de eave der talen hadden, de mairl om wonderen te doen, eu zelfs om de doodeu op te wekken. De rran- sehe l\'rolestantsehe predikanten Ie Londen poogden hunne dwalingen bloot te leggen, en zoowel van den kansel als van de pers werden vele waarschuwingen legen de ongelukkige dweepers gegeven; zij namen echter gedurende vele jaren in Engeland en Schotland >leeii< in aantal toe. Trapsgewijze echter, zooals altijd in gevallen van openbare geestdrift en opge- wondenheid gebeurt, werd hel ijvervuur van leiders en volgelingen uitgedoofd, eu verdwenen de Ca- inisarden. Zie Fra.nkri.ik (Protkstaxtsciik kekk V IN), Ill\'OICN\'O\'IT.N.
CANON, eene godheid iu Japan aangebeden, vol-
gens sommigen de zoon van Amidas (zie ald.), dichet bestuur heeft over de wateren en vissehen. Hij is de schepper van zon en maan. Deze afgod wordt voor- gesteld mei vier armen, gelijk zijn vader, wordt door een visch tol aan zijn luidden verzwolgen, en is met bloemen bekroond. Iu de eene hand heeft bij een scepter, in eene andere eene bloem, in de derde een ring, terwijl de vierde gesloten, en de arm uitgestrekt is. Canon wordt somtijds voorgesteld, zooals bij voor- beeld iu den tempel der tien duizend afgoden, met zeven hoofden op zijne borst eu dertig handen, die allen met pijlen gewapend zijn. Er zijn drie en dertig voornaamste pagoden, die in het bijzonder aan den god Quamwou of Canon gewijd zijn. Door sommige .lapanezen wordt het als een heilige godsdieust- pligt beschouwd, om achtervolgens een pelgrimstogt naar elke dezer pagoden te ondernemen. Als deze pelgrims van tempel tot tempel gaan, zingen zij een lied ter eere van hunnen god. Zij zijn in het wit ge- kleed, en dragen om den hals eene lijst van de verschil- lende tempels van Canon, die zij nog moeten bezoeken. |
|||||||
|
450 CA1S
: __ _ __ _ ___
CANON DER MIS. hot bepaalde en onvcrander-
lijke gedeelte der mis in de Roomsche kerk, waarin de consecratie geschiedt. Het wordt somtijds genoemd do handeling of het geheim, dal gedeelte dermisgebe- den, dat de Roomsehen noemen „het hart, als het ware, van de Goddelijke offeranden." Van Roomsch-Catho- iieke schrijvers zelve vernemen wij, dat de Canon der mis niet het werk van een, maar van verscheidene personen is. Paus InnocentiusIII.enDurandnsnahem zeggen: —..Dat het geheim, hetwelk volgens anderen de Canon en de handeling genoemd wordt, niet op eens door één persoon, maar van lieverlede door vele personen zamengesteld werd, blijkt onder anderen duidelijk uit dit bewijs, datde vermelding der heiligen erdriemaal in voorkomt, want inde tweedevermelding j zijn die oorspronkelijke heiligen opgenomen, die in de \' eerste schenen te ontbreken." De herziening en uit- breiding van den Canon is echter hoofdzakelijk het werk van Gregorius den Grootc, en eenige schrijvers, 1). v. Mosheim, gaan zoo verre, dat zij hein den schrijver \' noemen. Niettegenstaande de veranderingen, die door Gregorius in den Canon gemaakt werden, getuigen echter al de ritualisten, dat hij sedert zijn tijdnogvele andere bijvoegingen en tusseheninstellingen ontvan- gen heeft. Volgens het Roomsche Rubricaat moet de gcheele Canon gemompeld worden, met uitzondering van hier en daar een paar woorden, die luide moeten worden gezegd. De redenen, die hiervoor worden op- gegeven, zijn verschillend. Lnnocentius III. verklaart de zaak aldus: ,, De Canon wordt met eene zachte stem gevierd, opdat de heilige woorden niet algemeen be- i 1 kend worden, want men verhaalt, dat, toen oud! ijds de < \'anon in het openbaar en met luider stemme opgezegd :
I werd, bijna allen hem door dat gebruik te weten kwa- nien, en hem op de markten en in de straten pleegden , te zingen, en dat, toen zekere herders hem eens inliet veld opzeiden, en hun brood op een steen gelegd had- j den, dat brood, bij het uiten der woorden, in vleesch I werd veranderd, en zij zelve door een Goddelijk oordeel i met, vuur uil den hemel getroffen werden. Om welke reden de heilige vaderen overeenkwamen, dat die, woorden in stilte moesten worden geuit, en op straffe van uitbanning verboden, dat zij door iemand, behalve de priesters voor het altaar, in de mis en in hunne gewijde kleederen, uitgesproken zouden worden." De naam geheim, aan zekere gebeden in elke mis
gegeven, toont aan, dat er een tijd was, waarin de Kerk al hare diensten niet in eene onbegrepene doode laai hulde, en waarin geheimhouding de uitzondering, niet de regel was. In de gewone misgebeden moet de : |
||||||
|
priester zich naar de verzamelden keer en, en met, eene
kleine verheffing van stem tot hen zeggen: „ Bidt broe- deren, dat mijne en uwe offerande aannemelijk moge zijn voor God den Almagtigen Vader," hetgeen een tijd aanduidt, waarop de godsdienstoefening voor allen evenzeer verstaanbaar was. In den Canon der mis is een gebed, dat na de consecratie opgezonden wordt, als men veronderstelt, dat de elementen Christus zelf geworden zijn, waarin God gesmeekt wordt te bevelen, dat de elementen door de handen van engelen naar den hemel mogen worden gevoerd. Het denkbeeld van engelen, die Christus naar den hemel overbrengen, verraadt de oudheid van dit gebed, ten minste dat het de tegenwoordige sacramentale theorie van Rome voorafging, en is in zonderlinge tegenspraak mef het gebed in denzelfden Canon, dat door paus lnnocentius [IL ingelascht is, waarin gebeden wordt, dat de ele- menten aan zijne ingewanden mogen blijven kleven. Deze en vele dergelijke bewijzen tonnen de achtereen- volgende aangroeijingen der mis aan, van de zuiverste tijden en gevoelens tot de grofste bijgeloovigheden. Van den bisschop Ambrosius zijn gebeden en ge- zangen overgenomen, die de Kerk van Christus met ; stichting gebruiken kan. Daarna werd deNicionischc geloofsbelijdenis er aan toegevoegd, om het regtzin- nige geloof aangaande den persoon van Christus te verklaren. In de zesde eeuw voegde Gregorius de Groote het Gebed des Heereu bij de mis, als een vast gedeelte er van; hij schijnt het eerst het denkbeeld opgevat te hebbeu, om aan de kerken eene algemeene liturgie te geven. Dit kan hij gedaan hebben om in- geslopen misbruiken te verbeteren, zoowel als uit de begeerte om den invloed -au den Roomschen Stoel uit te breiden, welks oppergezag tot nog toe niet er- kend werd. Aan Gregorius worden vele kleine verset- ten, zooals herhalingen van .,Heer, ontferm u onzer; Christus, ontferm u onzer" enz. toegeschreven, alsook de zamenstelling en ordening van die gezangen, die nog zijn naam dragen. Maar welke pogingen die krachtige paus ook gedaan moge hebben om liturgische eenvormigheid in te voeren, het is zeker, dat hij zelfs in Italië zijn doel nooit bereikte. De Ambrosiaansche liturgie werd in de diocees van Milaan tot voor niet lang gebruikt, en zij wordt, misschien nog van tijd tot tijd in de beroemde hoofdkerk dier stad gebezigd. De Fransche kerk had hare Gallicaansche liturgie, en in Spanje werd de Gothisehe tot aan de elfde eeuw als canoniek aangenomen. Eerst na het concilie van Trente werd de Liturgie van St. Petrus aan de gehecle Koomsche kerkelijke wereld opgelegd; genoemd cou- |
||||||
|
CANONISATIE.
|
|||||||||
|
151
|
|||||||||
|
Een half-openbaar consistorie wordt er uu gehouden,
waarop de paus in zijn mijter en pluviale tegenwoordig is. De stemmen voor of tegen de canonisatie worden nu opgenomen, en zoodra door meerderheid van stern- men daartoe besloten is, bepaalt de paus den dag voor de plcgtigheid. • Op den dag der canonisatie is de paus in liet wit ge-
kleed, en hebben ook de kardinalen een gewaad van dezelfde kleur aan. De St. Pieterskerk te Rome wordt inet rijk tapijt werk behangen, waarop, in goud of zilver geborduurd, de wapenen van Zijne Heiligheid prijken, alsmede de wapenen van dien vorst of dien staat, die om de canonisatie verzocht heeft. De kerk wordt prach- tig verlicht door waskaarsen, en ecu prachtige troon wordt voorden paus opgerigt. bleue rijk uitgedoschtc processie trekt met wapperende banieren naarde St. Pieterskerk op. De plegtigheid, zooals die in I71"2 bij de canonisatie van vie_- Italiaauschc heiligen plaats had, wordt door Picart op de volgende wijze beschre- veu: — „De postulanten of verzoekers om de canoni- satie der heiliggesprokenen waren gezind geweest om in pracht te overtreffen, wat bij voorgaande canouisa- tiën gezien was, en de Heilige Vader weende hierover van vreugde. Vervolgens ging hij zich voorliet heilig sacrament in de kapel van de Heilige Drieeeniieid nederwerpen, nadat hij de waskaars en den mijter had overgegeven en afgelegd. De kerkelijke raad volgde hierin het voorbeeld van Zijne Heiligheid, die daarna den mijter en de waskaars weder opvatte, zich wederom in den draagstoei plaatste, en voor hel altaar der Apostelen dragen liet. Aldaar gaf de Heilige Vrader de waskaars aau een schenker over, die deze tot het einde vau de plegtigheid iu zijne hand hield. Zijne Heiligheid knielde uu iu zijn stoel en badeeuigen tijd, waarna hij eeuige nieuwe zegeningen aan de ver- gadering der geloovigen uitdeelde, op zijn troon klom om er zijn ambt als stedehouder \\ au Jezus Christus te bekleeden, en daarna de onderwerping van het gew ijde genootschap ontving. Na deze onderwerping klom de oudste der kardinaal-bisschoppen op den pauselijken troon, en nam zijue plaats ter regterzijde, en iu dier- voege, dat hij het gelaat naar de linkerzijde wendde. De kardinaal, afgezonden om de canonisatie te ver- zoeken, vertoonde zich voor de trappen vau den troon; hij had ter linkerzijde den kardinaal-legaat vau Bo- logua en een cousistorialei) advocaat ter regterzijde. De ceremoniemeester, die den kardinaal-verzoeker vergezelde, was ter linkerzijde van den legaat. Zij groetten het altaar en deu paus, waarna de kardinaal- verzoeker opstond, en de advocaat, zieli tol den paus |
|||||||||
|
cilie was hei eerste, dat verklaarde, dat „zoo iemand
zeggen mogt, dal de mis inde (aal drs lauds gevierd moet worden, die zij vervloekt. \' CANONISATIE, eene ceremonie in de Rooiusche
kerk, waardoor overleden personen gecanoniseerd worden of, wat hetzelfde is, tot den rang van heiligen worden verheven. De canonisatie volgt op de Beati- Flt.vru: (zie aki.). De eerste canonisatie door de 1\'au- sen, waarvan wij de echte oorkonden bezitten, is die van Ulrich, bisschop van Augsburg, die in 995 door Johannes XV". onder het getal der heiligen werd opge- nouien. Toch waren gedurende meer dau eene eeuw daarna bisschoppen, metropolitaneu en provinciale kerkvergaderingen in zulke handelingen betrokken. Eerst tijdens het pausschap van Alexauder 1II., in de twaalfde eeuw, maakten de pausen aanspraak op de uitsluitende inagt om nieuwe heiligen aan den kalen- der toe te voegen. Uit geschiedde op een concilie, te Rome in 1179 gehouden, en sedert dien tijd is de magt om te canoniseren beschouwd, als alleen bij Zijne Heiligheid te berusten. De canonisatie geschiedt na rijp overleg. Zoodra
er na de beatificatie reden is om te gelooveu, dat meerdere wonderen door den dienaar van God verrigl zijn, verzoeken de sollicitanten nederig aan de con- gregatie voor de plegtigheden om de onderteekening der commissie, ten einde de zaak weder op te nemen, en om nieuwe terugwijzingsbrieven aan dezelfde of andere gemagtigdeu te zenden, waarop hun de last gegeven wordt, om bewijzen in te winnen voor de wonderen, die, naar men beweert, plaats hebben ge- had. Twee wonderen zijn noodig voor debeatilieatie, | en twee andere voor de canonisatie. De paus, daartoe ; verzocht, neemt de zaak van den zaliggesprokene weder \'. op, ten einde zijne hoedanigheden voor den hoogeren j rang, die voor hem gevraagd wordt, te onderzoeken. Een geheim consistorie wordt er dau bijeengeroepen, waarop het verzoek ten gunste xan den voorgestelden heilige in overweging genomen en bepaald wordt, dat het door drie auditeurs van de Rota onderzocht moet worden; de kardinalen krijgen in last om al de docu- menten, die daarop betrekking hebben, over te zien. Eene tweede geheime bijeenkomst wordt er dan ge- houden, waarop de kardinalen hun rapport uit brengen. Als het rapport gunstig is, wordt er eene openbare bij- eenkomst van het consistorie gehouden, waarop de kar- diualen hunne hulde aau Zijne Heiligheid bewijzen, en onmiddellijk daarna wordt er eene lange lofrede gehouden over de deugden, de wonderen en de uitue- niendc hoedanigheden van den voorgesteldeu heilige. |
|||||||||
|
g
s
|
|||||
|
\'^
|
|||||
|
CANONISATIE— CANOMSCHE HOREN.
|
|||||||||
|
152
|
|||||||||
|
uitnaam van zijne eminentie wendende, verzocht,dat
hut Zijner Heiligheid mogt behagen, de vier zaligge-
sprokeuen in hel register van \'s Heeren heiligen te laten inschrijven. Naauwelijks had hij dit verzoek gedaan, of ecu der kamerdienaren van den paus, gc- heimsehrijvcr der brevetten Zijner Heiligheid, stond op om het woord te voeren; hij hield eene korte lofspraak over de verdiensten en deugden dezer zalig- gesprokeueu, alle vier in Italië geboren, die door hunne geestelijke ondernemingen onsterfelijk gewor- den waren. „De kamerdienaar, zijne aanspraak geëindigd heb-
bende, vermaande verder de vergadering bij deze zoo teederegelegenheid, om hel licht van den Geest Gods te smeekeu; toen stond de paus van zijn troon op, en al de geestelijken knielden; twee muzikanten van de kapel, koorkleedeu aan hebbende, zongen, mede gc- knield, de litauiën der heiligen, waarna men de ca- nonisatie weder hervatte om den kardinaal, die hel verzocht. Een gebed tot God volgde op deze herhaalde verzoekingen; men smeekte hem om Zijn Heiligen Geest, en de Heilige Vader zong het Veni Creator Spiritus, ecu lofzang aan den derden Persoon der Driecenheid. De twee muzikanten zongen het vers, dat met de woorden Euütte Spiritual begint. De paus riep den Heiligen Geest aan, terwijl zij voor de I rappen van den troon stonden, ieder met ecne waskaars in de haud. Een derde en laatste aanzoek, dat in dezelfde orde als de voorgaande geschiedde, volgde op deze aan roeping. Vervolgens hervatte de geheimschrijver der brevetten het woord, en verklaarde, dat het tijd wa.- zich aan de bevelen Gods te onderwerpen; Ue Heilige Vader, vervolgde hij, verleent ecu apostolisch decreet om tot heiligheid te verheffen Pius V., Audrcas d\'Avcl- liuo, Eclix de Cautalice en Catharina de Bologua, strekkende ter eere Gods en Zijner Catholieke kerk, opdat hunne namen in de toekomende eeuwen «orden aangeroepen. Na dit gezegd te hebben verwijderde zich de geheimschrijver, terwijl al de kardinalen op- stonden, en de stedehouder van Jezus Christus, door den Heiligen Geest gesterkt, het besluit van de cauo- nisatie verkondigde, en beval, dat zij voortaan voor heiligen in de Catholieke kerk zouden gehouden wor- den, en dat men hun feest op den dag hunner geboorte vieren zou. De protonolarisscn en apostolische 110- tarissen vervaardigden toen onmiddellijk een afschrift vau deze canonisatie, en men zong het Tc Deitni oiu God te danken." Het denkbeeld der canonisatie is blijkbaar van de
oude Heidenen overgenomen, die helden en groote |
mannen na hunnen dood vergoodden. (Zie AroTUEO-
sis). üe plegtigheid was, zelfs in de Roomsche kerk, vóór het einde der tiende eeuw onbekend. De magt om ie canoniseren berust in de Grieksche kerk bij de vergadering van de patriarchen en bisschoppen, die, hoewel zij zorg dragen oin de eer slechts aan hen te verleenen, die zich door hunne deugden en vroomheid onderscheiden hebbeu, evenwel den kalender vau heiligen zoo hebben doen aangroeijen, dat deze tal- rijker zijn dan de dagen des jaars. Op elk hunner feestdagen, en wegens hun aantal is er aan twee som- | tijds slechts één dag toegekend, worden er missen te hunner ecre gevierd, en wordt de geschiedenis van hun leven en hunne wondereu in het openbaar gelezen. j De levens der heiligen beslaan vier folio boekdeelen. CANONISCHE HOREN {bidureu, dagge-tijden). j Deze beginnen in de Roomsche kerk met de vesper of j het avondgebed, omstreeks zes ure of bij zonsonder- j gaug. Dan volgt de complete, en te middernacht de j drie uoctumeu of metten. Voor het hanengekraai, of vóór het aanbreken van den dag, zijulofgezangeu vast- gesteld; te zes ure of bij zonsopgang moet de prima j opgezegd worden, en om de drie uren daarna de tertia, de soxta en de nona. Onder de Joodsehe wet zijn de eenige bidurcu, waarvan wij lezen, die van het mor- gen- en het avondoffer, op het derde en het negende I uur, of negen ure des morgens en drie ure in den namiddag van onzen tijd. De profeet Daniël spreekt ! van God te bidden des morgens, middags en avonds. Blijkbaar in overeenstemming met het voorbeeld van ; den profeet, spreekt Tertullianus vau het derde, zesde I eu negende uur voor het gebed, en deze uren worden | door Cypiïanus den Christenen aanbevolen als ge- paste biduren, zonder daarbij te vermelden, dat de kerk daaromtrent eenigen regel gemaakt had. Cassianus berigt ons, dat de monniken van Egypte, met \\\\ elke het kloosterleven begon, nooit op andere tijden openbare godsdienstoefening hielden dan des morgens vóór het aanbreken van den dag en : des avonds. Niet lang daarna begouneu de monniken van Mesopotamië en Palestina op het derde, zesde en negende uur in het openbaar bijeen te komen, om I psalmen te zingen en godsdienstoefeningen te houden. De complete of bedtijddienst was in de oude kerk niet afgescheiden van de avonddienst. Die meerdere bid- urcu, die thans door de Room\'sch-Catholieke kerk in acht genomen worden, werden trapsgewijze van de gebruiken der Oostersche monniken overgenomen. I Chrysostomus vermeldt ook dikwijls de dagelijksche morgen- en avonddienst in de kerk. Als de schrij- |
||||||||
|
. t ■ <t.- ■ , :. i
|
|||||||||||
|
-
|
|||||||||||
|
\'■•
|
|||||||||||
|
^4S ■
|
|||||||||||
|
CANONIEK LEVEN — (ANUSIS.
|
|||||||||
|
Val
|
|||||||||
|
vers van de vierde eeuw van /.es of zeven biduren
spreken, hebben hunne aanmerkingen uitsluitend be- trekking op het gebruik der monniken, niet op de gehecle kerk. Zoo zegt Chrysostoinus ons, terwijl bij uooit van meer dan drie openbare vergaderingen in de kerk spreekt, als bij de monniken beschrijft, dat zij hunne middernachtelijke gezangen, hunne morgen- gebeden, hun derde, zesde en negende uur, eu het laatste van alles, hunne avondgebeden hadden. Daar echter de schrijver van de Constituties, die in het bc- gin der vierde eeuw leefde, bepalingen opgeeft aan- gaande deze verschillende biduren, is het niet onwaar- schijnlijk, dal zij in sommige Oostersche kerken reeds in gebruik waren gekomen. De biduren werden op zeven bepaald, naar het voorbeeld van den Psalmist David: „Ik loof u zevenmaal daags;" en urn in de verschillende diensten van den dag tot leiddraad te strekken, werd een geregeld formulier opgemaakt. CANONIEK LEVEN, de levenswijze door die
geestelijken van de oude Christelijke kerk gevolgd, die in gemeenschap leefden. Het hield eene soort van middelweg tusschen het kloosterleven en de clerikale levenswijze. Het canonieke leven der geestelijken schijnt zijn oorsprong verschuldigd te zijn aan Chro- degangus, bisschop van Mentz omstreeks het midden der achtste eeuw. Hij bepaalde, dat de Benedictijnsche regel het voorbeeld zou zijn, waarnaar de vereeniging ouder hen iugerigt moest worden, liet voornaamste punt, waarop zij vau de bedelorden verschilde, was het bezit vau eigendommen. „Allen woonden in hetzelfde buis," zegt Neauder, „bij elkander, allen aten aan céncn disch, aan een ieder werd ecne bepaalde mate vau spijs en drank volgeus denordesregel toegedeeld; op vastgestelde uren vereeuigden allen zich tot gebed en gezang, eu op bepaalde lijden waren er vergaderiu- gen vau al de leden, waarin gedeelten vau de Heilige Schrift en van den ordesregel voorgelezen, eu allen te regt gewezen werden, die zich aan overtreding van het voorgelezene hadden schuldig gemaakt." Deze nieuwe levenswijze werd zeer bewonderd, en werd met ecuige veranderingen op bet concilie van Aken iu Slü als de alg< ineene regel voor ile Frauselie kerk aangenomen. Deze verandering in het leven der geestelijkheid oefende, zoo lang zij aanhield, een zeer weldadigen invloed uit: maar naar mate de regel minder streng werd iuacht genomen, kroop bet bederf in, en viel hij eindelijk in onbruik. CANONICUS, een naam aan de geestelijken iu de
eerste Christelijke kerk gegeven, waarvoor twee rede- ncn aangevoerd worden: de eene, dat zij onderworpen |
|||||||||
|
waren aan de Canons (Kerkelijke) (zie ald.)ofal-
gemecne regels der kerk; de andere, dat zij gewoonlijk opgeschreven werden op de-u canon of lijst vau de aangestelde ambtsbekleeders. Wal ook zijn oorsprong moge zijn, de naam wordt dikwijls in de verslagen dei- oude eoncilien gevonden. Iu een later tijdperk werd hij toegepast op alleu, die regt hadden om on- derstand van de kerk te ontvangen, zooals monniken, maagden en weduwen, die allen als camnici iuge- schreven werden. Somtijds werd het woord Canon gebruikt om eene belasting aan te duiden, die voor ker- kelijke en zelfs voor burgerlijke zaken geheven werd. Zoo noemt Athanasius, als hij klaagt, dat hij onregt- vaardig beschuldigd is van Egypte eene belasting op te leggen voor bet onderhoud der kerk van Alcxaudrie, de belasting ecu Miiuu , en iu het Theodosiaansche wetboek wordt het woord gebezigd om de schatting van koren aan (e duiden, die vau de Afrikaansche pro- viucièn voor het gebruik der stad Rome geeiseht werd. De Apostolische Gei.ooïsj)kl,iji.>isnis (zie aki.) werd ook canon of regel geuoemd, omdat zij de erkende geloofsregel was. CANONS (Kekkeujkk), de regelen of wetten door
do eoncilien der Christelijke kerk vastgesteld, die de kracht eeuer kerkelijke wet hebben. Sedert den tijd vau Couslantijn, den eersten Christen-keizer, werden er kerkvergaderingen bijeengeroepen, die regels en regelingen maakten, niet alleen ten opzigte der leer, maar ook ten opzigte der tucht eu liet bestuur der kerk. Deze decreten, zooals zij genoemd werden, van de kerkvergaderingen werden door Ivo, bisschop van Chartres in Frankrijk, omstreeks 1114 iu drie boek- deelen verzameld. De verzameling vau decreten werd omstreeks vijf en dertig jaren later verbeterd door Gratiauus, ecu Benedictijner monnik, en in Engeland tijdens de regering van koning Stephanusuitgegeven. Deze decreten werden door de geestelijken vau de VVeslersebe of Latijusebe kerk, maar nooit door die xau de Oostersche of Grieksche kerk aangenomen. Doeh de gezamenlijke canonieke wet bevat niet
alleen de decreten, maar ook dcDeeretalen of brieven vau deu paus (zie Bclli:), die ook in drie boekdeclen verzameld zijn, en waarop Johannes Audreas een coinmentair geschreven heeft. Genoemde deereten en deeretalen maakten gedurende cenigen tijd de gehecle canonieke wet uit, doch later werden de deeretalen door paus Johannes XXI II. verzameld, die gewoonlijk de Extravaganten genoemd worden, er iu opgenomen en met de overige canons op dezelfde lijn gesteld. f ANTTSTS, eene orde van monniken of wereldlijke
|
|||||||||
|
I 15! CAPU
\'I
I priesters in Ja))an, «lic in de idias of tempels diens!
doen. Zij worden onderhouden door liet geld, dal oorspronkelijk gegeven was om deu\'t/iia te sticliten, waartoe zij belioorcn, ol\' door een jaargeld van den dairo ol\' opperpriester; hun voornaamste inkomen verkrijgen zij echter door de vrijwillige gif\'teu der vromen. De Canusia dragen over hunne gewonekleedij een wit of geel gewaad, ten teekeu van hun ambt. Hunne kap, die den vorm van ecne boot heeft, wordt mei zijden koorden onder de kin vastgemaakt, en daarop zijn kwasten niet franje, die langer of korter is, naar den rang van hem, die ze draagt. Hun baard is dikwijls geheel weggeschoren, maar hun haar is zeer lang. De hoofden der Canusis dragen het haar echter gekridd onder een stukje zwarte gaas. Bij elk oor is eeu groot stuk zijde, dat over het benedenste gedeelte vau het gelaat hangt. De orde der Canusis hangt, wat hare geestelijke zaken aangaat, van de beslissing van den dairo af, en voor wereldlijke zaken is zij, gelijk alle andere geestelijken, aan het gezag van een regter onderworpen, die den titel draagt van geestelijken regter van den tempel, en door den wereldlijken mo- nareh aangesteld wordt. De hoofden der Canusis zijn bekend om hunnen hoogmoed en hunne verachting vau het gewone volk. Men ziet hen in alle provinciën ; en steden van het rijk. De voornaamste monniken
! woueu te Miaco; zij hebben veel gezag en invloed over
| het volk.
Als de Canusis prediken, spreken zij tol het volk
voornamelijk over punten van zedeleer. Zij beklimmen eeu preekstoel, naast welken de beschermgod der secte of orde staaf, waartoe zij behooren, en aau dezen afgod bieden de vromen hunne vrijwillige offergaven aan. Aau elke zijde van den preekstoel hangt eene aan- gestoken lamp, en een weinig lager is een lessenaar ; of bank voor de jongere priesters, waarin sommige
hunner zitten, en andere staau. De prediker heeft op het hoofd een hoed, die den vorm vau eeu regen- scherm heeft, en in de hand een waaijer. Alvorens hij zijne predikatie begint, schijnt hij een weinig na te deuken; daarna beweegt hij eene kleine schel, om zijn gehoor stilte op te leggen, en als deze verkregen is, opent hij eeu bock, dat voor hem op een kussen ligt, en de zedekundige voorschriften en grondslagen vau de godsdienst zijner secte bevat. Als hij zijn tekst gekozen heeft, spreek! hij zijne redevoering uil, die gewoonlijk duidelijk en krachtig van taal en, wat hare inrigting aangaat, streng methodisch. De inleiding bestaat zeer dikwijls uit eene hoogdravende lofspraak np de orde. waartoe de prediker behoort. De toehoor- |
||||||
|
I.I.VKX.
ders worden, somtijds voor en somtijds na de preek,
door hel geluid der kleine schel opgeroepen om neder te knielen en te bidden. Op zekere dagen, die voor het bidden voor de dooden bestemd zijn, zingeu de Japansche priesters en monniken, bij het geluid van kleine schellen, het Namanda voor de rust van hunne overleden vrienden. CAPUCIJNEN, eene geestelijke instelling vau de
, orde van St. Franciscus. De naam Capucijnen isafge-
| leid van de groote spitse kappen (capucAons), die zij
dragen. De orde werd door Matco dcBosso ingesteld,
I die in 152 ó beweerde, dat hij door God geroepen was
I om ecu strengeren regel vau armoede in acht te nemen.
Hij trok daarom, door twaalf andere monniken verge-
■ zeld, naar eene eenzame plaats, en vormde, met toc-
\'■■ stemming vau den paus Clfcnieus VIL, eene nieuwe
| congregatie. De paus stond aan hare leden het voor-
regt toe van de vierkante kap ie gebruiken, en ecu
ieder, die er in toestemde om het bepaalde kleed te
dragen, werd onder hen opgenomen. De geloften
dezer orde waren van den striksten en strengsten aard,
en zoo groot was de bijval, dien zij ondervond, dat de
andere Franciscanen met den bittersten nijd en de
j grootste boosaardigheid op de Capucijnen nederzagen.
i De regels voor het bestuur der monniken, door de
Bosso opgemaakt, bevalen onder anderen, dat de mon-
uikcii hunne godsdienstoefening moesten verrigten
: zonder te zingen, en dat zij dagelijks in hunne kloosters
slechts eene mis zouden lezen. Voor innerlijke gebe-
. den werden des morgens en des avonds uren bepaald;
dagen van tuchtiging werden ingesteld, en ook dageu
van stilte. De monniken mogten de zondebelijdenissen
van wereldlijken uiel aauhooren ; zij moesten altijd te
voet reizen. De regels bevalen armoede in de sieraden
hunner kerk aan, en verboden het gebruik vau goud,
zilver en zijde daarbij; de voorhangen der altaren
moesten van geringe stof zijn, en de kelken van tin.
De orde der Capucijnen verspreidde zich spoedig
: over geheel [talie, en werd ook op Sicilië ingevoerd.
Zij werd in 1573 in Frankrijk gevestigd, met toestcni-
I ining vau paus Gregorius XIII. In den loop der vol-
i gende eeuw werd zij naar Spanje overgebragt, en zoo-
I danig is zij over de geheele wereld verspreid, dat zij
eene der grootste en meest uitgebreide orden in de
Roomschc kerk is; bovendien wordt deze orde het
meest geëerbiedigd, enonderal de kloostcrinstcllingen
hel meest in eer gehouden. Er is ook eene orde vau
(\'apucijner nonnen. Deze, die de regels van Sr. Cl.ara
("zie ald.) volgen, werden in 1 5H8 te N\'apels dooreene
vrome dame, die lol eene adellijke familie van Cata-
|
||||||
|
CARAÏETKKt
lonië in Spanje behuorde, gevestigd. Het klooster
werd door den paus onder liet bestuur dor Capucijnen geplaatst, en derhalve werden de nonnen, nadat zij de kleeding dier orde aangenomen hadden, Cupucinet- sen genoemd; ook ontvingen zij, wegens hare strenge oefeningen, den naam van Nonnen van het Lijden. Kloosters van denzelfden aard werden op verschillende plaatsen gesticht. CARAÏETEN of Car.skrs, eeue klciuesecte onder
de Joden, die zich stipt aan den tekst en de letter der Schrift houdt. Zij worden voornamelijk in de Krira, Litthauen en Perzië, en te Damascus, Constantinopcl en Cairo gevonden. De naam werd oorspronkelijk gegeven aan de school van Schammai, ongeveer dertig jaren vóór Christus, omdat zij de overleveringen der , i oudvaders verwierpen, die door de school van Hillel en de Pharizeën geloofd werden. Zij verwierpen ook i de zonderlinge verklaringen vau de Camiai.a (zioald.).
De Caraïeten zelve maken aanspraak op cene zeer hooge oudheid, en beweren, dal de echte opvolging in de Joodschc kerk slechts bij hen te vinden is; zij ver- toouen dan ook eeue lange lijst van leeraars, die in eene onafgebroken reeks lot Ezra den Schriftgeleerde opklimmen. Of deze aanspraak een goeden grond heeft of niet, men kan niet ontkennen, dat de, secte vele ecuwen bestaan heeft. De lïabbinielen zijn gewoon ben als Saddnceën te beschouwen, maar hunne leer- stellingen zijn volstrekt niet dezelfde, als die dezer ; ongeloovige sectc. Zij geloovcn aan de inspiratie dei
Schriften, de opstanding der dooden en het laatste oordeel. Zij ontkennen, dat de Messias reeds gekomen is, en verwerpen alle berekeningen aangaande den tijd ! van Zijn verschijnen; toch zeggen zij, dat hel natuurlijk
is, dat zij zelfs eiken dag hunne zaligheid door Messias, den Zoon vau David, erlangen. Zij verschillen van de Rabbinieten in verscheidene ceremoniën, in het vieren hunner feesten, en zijn veel stipter in Int houden van i\\m .Foodsehcn Sabbath. Hunne mecningen over de I heiligheid en den onontknoopbaren aard van den hu- welijksband verschillen van die der Rabbijnen. Het , voornaamste verschil tusschen de Caraïeten en de overige Joden is, dat zij zich gestreng houden aan den i tekst der Schriften, en alle ophelderende omschrijvin- gen, bijvoegingen en verklarende aanmerkingen der Rabbijnen verwerpen. De tien grondartikelen van het Caraïetischegeloof j
zijn de volgende: 1. Dal alles, wat stoffelijk bestaat, de werelden en
alles wat er op is, geschapen is. 2. Dat de Schepper dezer tl ingen zeil\' ongeschapen is. |
||||||
|
pCAKAKRS. 155
3. Dat Zijn gelijke niet bestaat, maar dat Hij in elk
opzigt een en alleen is. 4. Dat Mozes onze meester (vrede zij zijne nage-
dachtenis) door Hem gezonden werd. 5. Dat Hij mei en door Mozes ons Zijne volmaakte
wet zond. 6. Dat de geloovigeu verpligt zijn om delaal vau
onze wet en hare uitlegging, dat is, de Schrift en hare ; verklaring, te kennen. /. Dat de heilige (iod de andere profeten door den
profetischen geest geleidde. s. Dat de heilige God den kinderen der menschen
op den oordeelsdag liet leven zal wedergeven. \'.I. Dat de heilige God aan een ieder zal vergelden
naar zijne wegen en Je vrucht zijner daden. 10. Dat de heilige (iod Zijn volk in de gevangen-
schap, zelfs terwijl het onder Zijne kastijding lag, niet verworpen heeft; want het is natuurlijk, dal het zelfs eiken dag zijne zaligheid door Messias, den zoon van David, erlangt. Ken van de uitslekendsle geleerden der Caraiet isebe
secte, Caleb Aha, die legen het einde der vijftiende eeuw leefde, heeft een zeer duidelijk verhaal geleverd van hetgeen tol de scheuring t usschen de Caraïeten en de Rabbinieten leidde. Ilij geeft daarvoor de volgende drie redenen op : „Ten eerste. — De Rabbinieten deuken, dat vele
dingen mondeling aan .Mozes op den berg Sinaï wer- den medegedeeld, die niel in de geschreven wel vervat zijn: dat deze dingen weder door Mozes aan Jozua, zijn leerling, werden overgebragt-, door Jozua aan de oudsten, en door hen aan hunne opvolgers van geslacht lol geslacht; zoodal al die dingen nooil geschreven werden door de hand van Mozes, maar slechts door de : mondelinge overlevering werden overgedragen, totdal er een tijdperk aanbrak, waarin het, toen de mondelinge wet in gevaar was van geheel vergeten ie worden, door de menschen van dien lijd goed werd geoordeeld om op schrift Ie stellen, wat een ieder van zijn voorganger ontvangen had. — Maar wij Caraïeten gelooveu niets van deze dingen, maar slechts die, welke de heilige God aan hem beval, die getrouw was in Zijn huis, zelfs alle dingen die in de wet geschreven gevonden worden. „Ten tweede. ■— De Rabbinieten beweren, dal die \'
dingen, welke in de wet geschreven zijn, verklaringen door de Cabbala vcreisohen, die zij naar hunne eigene verbeelding verzinnen. Maar wij daarentegen geloo- ven, dat alle Schrift hare eigene verklaring met zich brengt, en dat, zoo zij op sommige plaatsen zeerbe- |
||||||
|
♦56 CARROXART — (
knopt is, er andere zijn. waarin hare bcteekenis vol-
lcdiger uiteengezet is, en dat men de Schrift moei beschouwen als gerigt tot wezens, die niet verstand begaafd zijn. „Ten derde. — Zij verklaren, dat de wei hun de
inagt gegeven heeft om aan die dingen, die tot de voorschriften en vermaningen der wet belmoren, iets bij te voegen of daarvan iets weg te laten, naarmate het aan de wijzen van elk geslacht rcgl zal schijnen; zelfs, zeggen zij, als die wijzen mogten bepalen, dat de regterhand de linker, of de linkerhand de regier is. Maar dit ontkennen wij geheel en al." De Caraïcten verschillen ook van de Kahbiimtcii
tenopzigtevan verscheidene der voornaamste Joodsche feesten. Zij verwerpen den Itabbijnsohen kalender, en vieren het feest der nieuwe maan alleen, wanneer zij dat liemclligchaam kunnen zien. Zij maken gebruik van de Tallith, doch hebben geene Mfzit;;o//io{ Tepliil- lim, daar zij beweren, dal de gedeelten, waarin de Rabbijnen gclooven, dat deze dingen bevolen worden, niet in een letterlijken, maar in een figuurlijken zin opgevat moeten worden. Zij hebben geene gedrukte kopijen van de Schriften, en daarom schaften zij de manuscripten hoog, en men verwacht van elk lid der synagoge, dal hij gedurende zijn leven ten minste ééns de geheide wei nf het grootste gedeelte daarvan zal overschrijven. Ken zeer geloofwaardig reiziger, die op zijne reizen
mei verschillende leden van de sectc der Caraïcten in aanraking\' kwam, geeft van hen de volgende getuige- nis: — „I ii alles, wat wij in persoonlijken omgang met deze zonen van Israël en met hunne buren konden opmerken , zoowel als uit hetgeen aangaande hen verhaald wordt, blijkt, dal zij het Joodsche geloof in grootc zuiverheid en eenvoudigheid bewaren. Zij honden zich zoo streng aan de letter der wel, dat, gelijk hun rabbijn ons verhaalde, zij niet toelaten, dat er op Sabbath vuur in hunne stad. hetzij voorlicht, warmte, keukengebruik, zelfs niel om te rooken, ge- zien wordt, hoewel het wel bekend is, dat de Talinudis- ten er weinig in vinden om het Levitische verbod ie schenden. Hunne zeden zijn ten hoogste onlaakbaar. Tc Odessa, waar verscheidene honderden Caraïcten als kooplieden gevestigd zijn, staan zij om hunne eer- lijkheid in liooge achting, en vormen zij ecu treilend contrast met de Joden van andere benamingen. In Polen bewijzen de stukken der politie, dal gedurende vier eeuwen geen Caraïet wegens eene misdaad tegen de wetten gestraft is: en in Gallicië heelt het gnuver- neinent hen om hun goed gedrag vrijgesteld van de |
||||||
|
:AHLSTA.M\'ERS.
belastingen, die van andere Hebreen geheven worden,
en hun al de voorregten verleend, die aan hunne Christen-laudgeuooten toegekend worden." Er is ecnig bewijs, dat de Caraïetcn, hoewel vijanden
van de overlevering, het gebruik der 1 febreeuwsehe punten zeer vroeg aannamen, hetgeen derhalve het gevoelen wcderlegt van hen, die meeuen, dat de pun- ten op de klinklctters betrekkelijk van nieuweren oorsprong zijn. (\'AH BON.IK I, eene nieuwere staatkundig-gods-
dienstige sectc in Italië, die, naar men veronderstelt, uit de 1\'rijmelselnar* ontstond, of in navolging van die instelling gevormd werd, en wier leden in het, geheim vergaderen en zekere geheimzinnige plegtig- lieden en leekenen in acht nemen, (ielijk de Vrijmet- sclaars wenden zij voor. dat zij hunne eerste beginselen aan de Schriften outleeneu, hoewel zij ze vooruarac- lijk op staatkundige doeleinden toepassen. In 1820 vaardigde de paus eene lange bulle tegen de (\'arbonari uit, welke talrijke gedeelten uit de Heilige Schriften bevatte, waarin gehoorzaamheid aan de beslaande autoriteiten als ecu voorschrift der Goddelijke wei bevolen wordt. Zijne Heiligheid merkte vervolgens aan. dat Clemens X 11. in I 738 en lienedictus XIV. in 1 \'i ."> I hei geheime genootschap der Vrijmetselaars, waarvan dat der (\'arbonari slechts een tak is, veroor- deeldcii verboden hadden, lid voorbeeld dezer pausen volgende, sprak de paus dezelfde, veroordeeling over deze nieuwe sectarisseu uit, en slingerde hij een han- hliksem overal degenen, die lid van hel genootschap der (\'arbonari mogten worden, of zich niet onmiddel- lijk daarvan losmaakten. Niettegenstaande den ban- vloek van den paus is het geheime genootschap nog in verschillende doelen van [talie krachtig werkzaam. CARLSTADTERS, de volgelingen van Andreas
Bodenstcin, heler bekend onder den naam van Carl- stadt,zijne geboorteplaats. Deze geleerde man was een van Luthers eerste en warmste vrienden en aanhan- gers. (iehecl en al aan de zaak der Hervorming gewijd, wilde Carlstadt, in het vuur en de onstuimigheid van zijn ijver, alle plegligliedeu der Roomsche godsdienst op eens afschaffen. Zich aan het hoofd stellende van eene partij, die door dezelfde vurige cu geestdriftige gevoelens als hij bezield was, trachtte hij met groot geweld eene verandering in de openbare eeredienst en hel rituaal der Kerk tol stand te brengen, en voornamelijk eene nieuwe wijze van avondmaalsvie- ring in te voeren. Lutlier deed onmiddellijk stappen om een einde aan deze handelwijze te maken, en door zijne voorzigtige en krachtige maatregelen slaagde hij |
||||||
|
0ARLS1
er in om de opgewondenheid te doen bedaren, die
ouder vele vrienden van de zaak. der Hervorming heersohtc. Maar Carlstadt, lioewel voor een tijd tol zwijgen gebragt, was niet overtuigd; en daarom zijn ambt van hoogleeraar te Wittenberg nederleggende, trok. hij naar Urlamuudc, waar hij nitgenoodigd werd om als herder dienst te doen, lm voortging om door middel van de pers de gevoelens, die hij koesterde, voort te piaU.cn. Bovendien moedigde hij zijne vol- gelingcu tot het vernielen van beelden aan. liet voor- ïiaamstc pnni, waarop hij van Luther verschilde, was het verwerpen van de werkelijke tegenwoordigheid van Christus in hel brood en den wijn van helavond- maai, ecue leer waaraan Luther nog bleef Krenten, hoewel niet in den vorm van transsubstantiatie, maar iu dien van consubstantiatie. De kwestie tusseheu de twee geleen! e theologen wordi door Piizerin zijn Leveu van Luther aldus beschreven: — „De leer in de t \'atho- liekc kerk, sedert hel eerste Latcraauschc concilie in 1215 aangenomen, (lat het brood en de wijn veranderd werden in het ligchaam en hel bloed van I liristus, door de priesterhjke wijding der elementen gedurende het avondmaal (of gedurende de mis^, was sleehts iu zoo verre door Luther veranderd, dat hij de uitdrukking vermeed; maar hij leerde, dal in heilnood en den wijn het ligchaam en bloed van Christus, in denstrengsten zin der woorden, ontvangen en genoten werden, vol- gens de woordeu der instelling: „Dit is mijn ligchaam,\'\' enz. Carlstadt meende, dat dit te zeer naar de Hoorn ■ sche leer riekte, en zijne verklaring van deze woorden bevattede eene ontkenning van de werkelijke tegeu- woordigheid en van het werkelijk gebruik van hel ligchaam van Christus iu hel sacrament. Uit deed hij door de kwetsen.te en eenigzius gedwongen verouder- stelling, dat Christus die woorden niet mei betrekking tot het urood gesproken had maarouderhel aanw ijzen van Zijn eigen ligchaam. Deze ineeuiug scheen Luther eene ontheiliging en schending van het sacrament toe, en hij verklaarde zijne verwerping er van iu de meest onoverdachte bewoordingen. Iu een vlugschrift, dat hij iu löiö tegen deze proleten in het licht gat, zegt hij: „Dr. Carlstadt is van ons afgevallen, en is onze bit- terste vijand geworden. Hoewel ik dit schandaal diep betreur, verheug ik er mij toch over, dat Salandeuge- kloofden voet heelt getoond, en dat hem schande aan- gedaan zal worden door deze zijne hemclsche profeten, die lang in het verborgen hebben geloerd en geniom- peld, maarniet behoorlijk voor den dag wilden komer, totdat ik beu met eeu gulden verlokte, die door de geuade Gods te goed voor mij is uitgezet om er berouw |
DTKK.1S. 45V j
uver te hebben. Maar toch is de at heele schande van
liet complot nog niet aan het licht gebragt, want nog | meer ligt er verborgen, dat ik lang vermoed iieb. Dit I /.al ook voor den dag komen, ais iii;! de wil va u God is. Voor altijd zij Zijn naam geloofd, dat de goede zaak iu zoo »eire gezegepraald heeft, dat mijne tussehenkomst niet volstrekt noodzakelijk is; er zijn mannen genoeg .111 met zuil; een gcesl te worstelen, ik wee! ook, dat Dr. Carlstadt die ketterij lang iu zijn geest overdacht heeft, hoewel hij tol nog toe geen moed gev ondi u In e ft .nu haar te verbreiden.\' Tol groote verbazing en grool leedue/.en >a;i Lu-
tner omhelsden andere geleerde eu vrome uiuuui n de gevoelens van Dr. Carlstadt; zij namen slechts eene andere wijze van verklaring aau en beweerden, dat iu at\' uitdrukking „Dit is mijn ligehaam\'hel woord ;- gelijkluidend was mei stelt rum-, of dal mijt/ liijrlmuid iel/, ll\'uc was ais het sguibovl van iniju ligehaam. Hoe verschillend de wijzen van verklaring ook waren, zij kwamen alleh overeen iu hel onderwijzen van deyc-w- ijk tcgeiiwoordigheid eu den gwtA\'ijken invloed
wtu Christus, iu plaats vau Zijn iijke tegeu- woordigheid iu het sacrament. Luther zag ile uit brei-
ding va u deze ge voelen s met onuitsprekelijke drocl heid eu weerzin, /eer velen van diegenen, vau welke hij den hoogsteu dunk had gekoesterd, na men de nieuwe inzigtcu aan, of wal genoeg was urn den I poru vau zulk een man ais Luther op te wekken, \\ uudeu ze niet zoo afschuwelijk en vcrwerpcusw aardig als hij, die er niets minder in zag dan de oneer eu verlaging van hel .•acrnmeul. Iu zijne brieven eu gesehritii il üiukl hij zich in de hevigste bewoordingen uil; hij noemt licn zijne Absuloms sacrameut-tooveuaars, vergeleken mei wier dolheid Inj zieii gedrongen gevoel) om de L\'apis- ten, die voor hem Satausche werktuigen van verzoe- kiug waren, zachtaardig eu tam te noemen. De saera mentale pest, zegt hij ook, gaat voort te woeden eu iu kracht eu geweld toe te iieineu." De gevoelens van Carlstadt werden dooi- vele lier-
vormden, voornamelijk iu /.w ilser.and, gedeeld, en op bekwame wijze door Zw iugli en tLcolainpadius \\ rde- digd. De kwestie over het sacrament hield dien ten gevolge de auudachl vau Luther zeer bi üig, en behalve dat lnj haar eene groote plaats iu zijne preèken gaf, gal\' hij iu iö-26 eene verhandeling in hel licht, die uitsluitend aan het onderwerp gewijd was, onderden titel vau Belijdenis van het Avondmaal van Christus tegen de dweepers. De strijd tussciicn de twee tcgen- over elkander staande partijen was scherp en lang- durig, en na verscheideue vruelitelooze pogingen vun |
|||||
|
458 CARMATHIË
den kant vau afzonderlijke personen, trachtte in 1520
de landgraaf Filips van Hessen, voornamelijk aangezet door staatkundige redenen, eene verzoening te bewer- ken. Met dit doel beval hij eene godsdienstige confe- rentie te Marburg aan. Xoeh Luther, noch Zwingli toonde veel begeerte naar de bijeenkomst, doeh ein- delijk gaven beiden aan den aandrar.g van vrienden toe. De uitslag was, dat eene lijst van artikelen opgc- uiaaki en uitgegeven werd, waarin de Zwitserschc kerken zich over het algemeen naar ile Lnthersche gevoelens schikten, behalve op het punt vanhetsacra- ment des avondmaals. De artikelen werden ondertee- kend door tien godgeleerden van elke partij. Men kwam ook overeen, dat de strijd, die cenigen tijd met zulk eene ongepaste hevigheid van beide zijden gevoerd was, voortaan zoude ophouden. CARMATHIERS, eene secte onder de Mohame-
dancn, zoo genoemd naar haar stichter Carmath, die . op het einde der negende eeuw zijne gevoelens ver-
breidde. Zelf een man van eene gestrenge levenswijze, beweerde hij, dat het de pligt van een ieder was, om des daags niet vijf maar vijftigmaal te bidden. Dit gebruik voerde hij onder zijne volgelingen in, die liet noodzakelijk vonden om hunne wereldsche zaken te verwaarloozen, ten einde zieli aan een leven van bijna onophoudelijke godsdienstoefening over te geven. Zij aten vele dingen, die door Mohanied verboden zijn, i en geloofden, dat de engelen de bestuurders van al
hunne daden waren. Zij beweerden, dat de koran eene allegorie is, en het gebed een symbool vau gehoor- zaamheid, aan den Imam of opperhoofd hunner seete : bewezen. Tn plaats van het tiende hunner goedereu.
zooals den Moliamedaneu geboden is, aan de armen te geven, leiden de Carmathiers het, vijfde gedeelte van hun inkomen voor den Imam terzijde. Destich- ler van hunne seete scherpte hun eene ouschend- bare geheimhouding in vau de leerstellingen, die hij onderwees. Zij niogtcn ze aan niemand dan de leden hunner eigene seete openbaren; en ;ds eene syniboli- sehe voorstelling van dit gedwongen stilzwijgen stelde \' hij een stelsel van vasten in. De zonderlinge leer werd
door hem gepredikt, dat getrouwheid aan den Imam aangeduid werd door dat bevel, dat hoererij verbiedt. Deze seete geleek ecnigzins op de Assassunex (zie alil.), zoo zij er geen tak vau was. De Carmathiers namen, door den ijver en de blijkbare heiligheid van I bunnen stichter, in den aanvang snel in aantal toe, en
deze, verlangend om de nieuwe meeningen zooveel mogelijk uit te breiden, koos twaalf van zijne voor- naamste volgelingen uit. die hij apostelen noemde, |
||||||
|
8 — OARMELEBTEN.
aan wie hij een bijzonder gezag over de leden der secte
gaf. De burgerlijke overheden, die de nieuwe leer als in strijd met den koran beschouwden, zett eden Carmath in de gevangenis; hij ontsnapte er echter uit, en nu verspreidden zijne volgelingen ijverig het gerucht, dat hij op wonderdadige wijze bevrijd en naar den hemel gevoerd was. Binnen korten tijd verscheen hij echter in een ander gedeelte van liet land, doeh daar hij door zijne vijanden hevig vervolgd werd , vlood hij naar Syrië, en liet nimmer weder iets van zieli hooren. Na de verdwijning van Carmath bleef echter de secte, die hij gesticht bad, in aanzijn, eu om den roem van liaar grondvester te verhoogen, leerde zij ijverig, dat hij een door God afgezonden profeet was, die naar de wereld werd afgevaardigd om eene nieuwe wet aan de raenschen te verkondigen, om de wettelijke plegtig- heden vau het Mohamcdismus te doeu ophouden, en om tegenover het dwaalgeloof der Muzelmannen den waren aard en de ware verpligting vau het gebed te verkondigen, liet bestaan dezer secte was slechts tijdelijk; zij bloeide eenigejaren, en stierfin den loop des tijds uit. CARMELI£TEN,eene monniksorde in de twaalfde
eeuw op den berg Carniel in Palestina gevestigd. Zij werd gesticht door Bcrthold, een Calabriër, die voor- gaf door een visioen van den profeet Elias geleid te zijn, om deze plek uit te kiezen als de plaats voor een toren en eene kerk, die hij met slechts tien niedgczel- len uring bewonen. Uit dit kleine begin ontstond de belangrijke orde der (\'armelieten, dieeenige schrijvers getracht hebben tot Elias te doeu opklimmen. Door sommige schrijvers wordt beweerd, dat er eene gere- gelde opvolging van kluizenaars up den berg Carinel, • van de zonen der profeten tot op den tijd van Christus, geweest is, eu dat die kluizenaars van een vroeg tijd- perk tot aan de twaalfde eeuw de opvolging hebben voortgezet. In het jaar 1205 kreeg deze orde een regel van den Latijnschen patriarch Albert vau Jeru- zaleni, die uit zestien artikelen bestond, welke onder andere diugen van hen eischten, dai zij zieli, behalve als zij aan het werk waren, in hunne cellen zouden opsluiten en bun tijd in gebed zouden doorbrengen; dat zij geen persoonlijk eigendom zonden bezitten; dat zij van bet feest der Kruisverheffing tol 1\'aschen zouden vasten, behalve op Zondagen; dal zij zich geheel van het eten van vleesch zouden onthouden; dat zij niet hunne eigene handen zouden arbeiden; dat zij eene algeheele stilte van de vesper totaande tertia van den volgenden dag zouden in acht nemen. Deze regel werd door fniioeeniius IV. aanmerkelijk ver- |
||||||
|
carmj: lieten (B a rr e vu
zacht, eu door llouorius III. werdeu de Canuelieteu
onder de erkende orden der Roomsche kerk opgeno- men, terwijl liij hun den naam van Broeders der Maagd Maria gaf. Mij Lel sluiten van den vrede mei de Sara- oenen in 1:2:29 verlieten de Canuelieteu Syrië, eu i rokken zij deels naar Cyprus, deels naar Sicilië eu deels naar Frankrijk, lu 1240 gingen zij ook naar Engeland. In de zestiende eeuw ondernam St. The- resa, eene Spaansche dame, om de orde te hervormen. Zij werden uu in twee klassen verdeeld. De Carnie- lieten van de oude observantie werdeu de gematigde genoemd; de hervormde, of die van de strikte obser- varitie, werden BaRKEVOETSUAASDE CaRMEUETEN (zie hel volgende artikel) of Barrevoetbroeders ge- heeten, omdat zij blootsvoets gingen. De eersten werden over veertig provinciën ouder één generaal verdeeld. De laatstcn twistteu ouder elkander, en werden verdeeld in de congregatie van Spanje, die zes provinciën, en de congregatie van Italië, die :i! de overige omvat. iJe orde der Canuelieteu is eeue der meest beroemde bedelorden in de Roomsche kerk; zij wordt dikwijls de orde van St. Maria van den berg Carmel genoemd. Door paus Johanues XXIII. wer- den de Canuelieteu vrijgesteld van de bisschoppelijke rcgtsnmgt en van de pijnen van het vagevuur. Urba- nus IV. gaf drie jaren aflaat aan hen, die de Carnie- lieteu Broederen van Maria noemden. Dal gedeelte van hun regel, dat hun verbood vleesch te eteu, werd door Eugenius VI. opgeheven, um hen te beloonen voor het levend verbranden van ecu lid hunner orde, die verklaard had, dal de Kerk van Rome zoo bedor- ven was geworden, dal zij eeue hervorming uoodig had. De monniken van de orde dor Canuelieteu dra- gen een lijfrok, een scapulier, eeue bruine kap, een witten mantel met plooijeu eu een zwarten hoed. Volgeus eeue overlevering der Canuelieteu ontving Simon Stock, de prior-generaal, in het jaar 1251 het scapulier van de Maagd. „De Maagd verscheen mij," laat men Stock zeggen, „met een groot gevolg en riep, terwijl zij het kleed der orde in de hoogte hield, luide uit: Dit zal eeu voorregt zijn voor u en voor al de Carmelieteu; wie er in sterft zal voor de eeuwige vlammen behoed zijn." Te Boxmeer in Noord-Brabant en te Bornc in
Overijssel wordt nog een klooster voor Carmelieteu gevonden. Te Boxmeer bestaat ook een klooster voor Carinelietesseu. CARMELTETEN (Barrevoetsgaande), eeu tak
van de orde der Carmelieteu, gelijk wij in het vorige artikel zagen. De stichtster dezer orde. Theresa, werd |
TSGAANDE; -CARNEIUS. 1-50
in 1515 te Avila iu Spanje geboren. Toen zij twintig
jaar oud was, trad zij iu een klooster van Carmclie- tessen, eu de noodzakelijkheid vau eene hervorming der orde inziende, bouwde zij te Avila een klein klooster onder den naam van St. Jozef, en bragt in het leven der uouuen vele verbeteringen aau, die snel door andere nagevolgd werden. Zeventien kloostcrinstellingeu werden naar hetzelfde voorbeeld gesticht, en in Iöü2 bevestigde pau» 1\'ius IV. haar regel en keurde dieu goed. Theresa stierfin 15S2, en werd in 1622 door GregoriusW . onder de heiligen opgenomen. De Barrevoetsgaaude Carmelieteu dra- gen de/elfde klccdij als de andere Carmelielcn.. maar van eene zeer grove stof; zij gaan barrevoets. CARMENTA, eeue van de Camknen (zie: ald.;.
Ken tempel werd haar te Rome aau den voet van deu (\'apitolijuscheu berg opgerigt, en eeu feest. Caruien- tal ir», genaamd, dat jaarlijks op den 11 <•<•\'» Jauuarij <ri\\ ierd werd, werd ie harcr eere ingesteld. Zij was de moeder van Evauder deu Arcadiër bij licnues, eu uadal zij haar zoon overgehaald had om zijn vader te dooden, \\lugttc zij met hem naar Italië, waar zij god- sprakeu aan het volk eu aau Heracles gaf. Zij werd op den gevorderden leeftijd van honderd tien jaar door baar zoon ouigebragt, eu van toen af onder de goden gerangschikt. De Grieksche naam was TAemis, cu de Latijnsene naam (\'armenta werd waarschijnlijk alge- leid van catmeit, eeu gedicht, omdat de profetiëii ge- wooulijk in verzen gegeven werden. CARNEIUS,eentoeuaam van Apollo, onder welken
bij van zeer vroege lijden in verschillende decleu vau Griekenland, en voornamelijk iu den 1\'elopouuesus, aangebeden werd. Eenigeu leiden den naam al\' \\an Carnus, een waarzegger dien Hippotes doodde, ten gevolge van welke daad Apollo eeue pest over hel leger , vau Hippotes zond, toen deze naar deu 1\'cloponuesus marcheerde. Om deu toorn van den god lestilleu werd de eeredieust vau Cameius Apollo ingesteld. Door au- ! deren wordt de toenaam afgeleid van Carnus of Car- neius, eeu zoon vanZeus en Europa, die eeu bijzondere gunsteling van Apollo was. Een gewoon nationaal feest werdonderde oude Spartanen ter eere vau Apollo Cameius gevierd, liet begon op den zevenden dag van de Grieksche maand Carncios en hield negen dagen aan, gedurende welke negen tenten inde nabijheid der : stad geplaatst werdeu, waarin negen niauueu als iuoor- logstijd leefden. Eene boot werd er ook rondgedragen, waarin ecu standbeeld van Appollo Carneius was, \\ er- sierd mei guirlandes. Gedurende het feest werden er ! offeranden geofferd door een priester, Agetesgeheeten, |
|||||
|
CARPOCRATIANEN.
|
|||||||||
|
460
|
|||||||||
|
aan wien vijf mannen, uit alle Spartaansche stammen
gekozen, werden toegestaan, die vier jaren in dienst bleven, gedurende welke zij niet mogtcu trouwen. Muzikale wedstrijden hadden er als een gedeelte van het feest plaats. CARPOCRATIANEN, eene üuostische scetc van
de tweede eeuw, zoo genoemd naar Carpocrates van Alexandrië, door wien zij ontstond. Zijn stelsel, dat in de handen van zijn zoon Epiphanes overging, was gcgroadv( -t op eene vereeniging van de leer \\ an Plato mei dit van het Christendom. !)■• ideën \\an I\'lal- over hel voorafbesfaan (h-r ziel en over die hoogere , die tot den niensch k\' uit in den vorm van eene herinnering van een vi.....geren staat van
aanzijn, heerschen in de gchccle Gfi,»is van Carpocra-
tes, die aldus door Neauder beschre\\en wordt: — „Hunne Grioxix stelden zij in de erkentenis van een lijk Hoogste Wezen, of van de hoogste een- heid, waarvan alle bestaan was uitgevloeid, eu waartoe ftlles zocht weder te keeren. De beperkti g( estcn, die over \'Ie afzonderlijke dcelcn der aarde heersehen.ziju er. volgens dat stelsel, steeds op uit dat algemeen streven naar eenheid tegen te werken. Hun invloed., hunne werken en instellingen zijn ■ orzaak van al her beperkende, \'.f van alles, waardo* rdc o< rspronkelijke gemeenschap, in de nat uur zoowel als in de openbaring dier hoogst e Eenheid aregrond, verstoord en belemmerd wordt. Deze geesten, van wie levens de verschillende volks:\'- : di\'ü-ten afkomstiL\' zijn. zoeken de zielen, die, van de hoogste Eenheid uitgevloeid en aan haar verwant, in de ligchamelijke wereld neergedaald en in den kerkerdesligehaamszijnopgesloten, gedurende den cirkelloop der zielsverhuizing aan zich onderwor- pen te houden. Die zielen echter, die, geholpen door rif. herinnering uit vroegeren toestand medegebragt, tot de beschouwing van die hoogste eenheid opklim- men, komen tol ware vrijheid en rust, door niets meer te beperken ofte verstoren, en verheffen zich meteen boven alle volksgodcu en volkstrodsdienstcn. Dezoo- danigenvonden de Carpocratianen onderde Heidenen in Pvthagoras, Platoen Aristotcles,en onderdeJoden ir Jezus Aan den laatste kenden zij slechts eene bijzon- der reine e:i sterke ziel toe, waardoor Hij zich, ten gevolge van Zijne herinnering uit een vroeger bestaan, totde hoogste bespiegeling verhief, aan de beperkende wetten van don God der Joden zich onttrok, en aan de godsdienst, door dezen ingesteld, hoewel Hij zelf ie 1\' ar opgevoed was, een einde maakte. Zijne gemeen- schap niet die Eenheid schonk Hem Goddelijke kracht. die Hem in slaat stelde deze wereldgeesten en hunne |
de natuur gebiedende wetten te overwinnen, wonderen
te doen, en in kalme rust het lijden te verdragen, zon- der zelfs daardoor aangedaan te worden; ja, door die Goddelijke kracht vermogt Hij zich daarna, in spijt van al het geweld en de magt dier wereldg» ;sten, ongehinderd weder tot die hoogste Eenheid te verhef- t\'en. Tussclicn Christus en de wijzen van alle andere volkeu namen deze Gnostieken dus geen onderscheid aan. Veeleer leerden zij, dat iedere ziel, die tot dezelfde hoogte der bespiegeling vermogl op te klimmen, niet Hem moest gelijkgesteld worden. Met 1\'aulus weér- spraken zij de verdienstelijkheid van bloot uitwendige werken in de godsdienst, doeh zij gingen daarbij van ecu tegenovergesteld beginsel, en niet, zooals hij, van i het geloof, maar van een pantheïsmus uit, dat tot weér-
spannigheid tegen alle wet en tol minachting van alle zedel ijkheid leidde. Om d il in zijne woorden aangaande de nietigheid der verdienstelijke werken en deregt- vaardiging niet uit de werken, maar uit het geloof alleen, te kunnen vinden, gaven zij aan dezen eenen zin. waaraan de Apostel nooit had gedacht. Onder geloof verstonden zij een verzinken van den geest in de oorspronkelijke Eenheid. Alleen op geloof en liefde, zeiden z\'j, komt het. aan. Al het uitwendige is geheel onverschillig. Wie aan het uitwendige eene zedelijke ■ waarde toekent, maakt zich daarvan afhankelijk. De-
zoodanige blijft onderworpen aan de heerschappij der wercldgecsten, van wie alle godsdienstige, zedelijke en staatkundige verordeningen afkomstig zijn, en kan zich na den dood niet boven den eirkelloop d"r ziels- verhuizing verheffen. Wie daarentegen aan alle lusten zich overgeeft, zonder zelf daardoor aangedaan te worden, die klimt na den dootl op tot eenheid met den oorspronkelijk Eéne, met wien hij reeds hier beneden in Bremcenschap was getreden door zich van alle boei- jen te ontslaan." De Carpocratianen maakten gebruik van bezwe-
ringsformulieren. Zij geloofden, dat de gewone wetten der natuur door de mindere geesten gemaakt waren, en dat hij, die verecnigd was met de Eenheid, en zich boven de ondergeschikte goden kon verheffen, bekleed was met de ma<rt om wonderen te doen. Op deze wijze verklaarden zij de wonderen van onzen Heer. Zij be- wezen Goddelijke eer aan een beeld van Christus, dat, zooals zij zeiden, oorspronkelijk van Pilatus kwam. Zij aanbaden ook de beelden van Heidenscue wijsgee- ren, en van Clemens van Alexandrie vernemen wij, dat re Samo op Cephalonia, een eiland in de .Tonische zee. een tempel, ecu museum en allaren gebouwd waren ter cere van Epiphanes, den zoon vau Carpo- |
||||||||
|
C VKTHÜIZERS — CA.SUÏSTEN. 461
|
|||||||
|
crates, rlie, hoewel hij in den jeugdigen leeftijd van
zeventien jaar stierf, een werk schreef, waarin het stelsel zijns vaders geheel ontvouwd werd. Twee op- schriflen zijn in den laatsten tijd Ie Cyrcne in Afrika ontdekt, welke de meening hebben doen ontstaan, dat de seete der Carpocratianen tot aan de zesde eeuw bestond, maar er bestaat, onder de geleerden veel twijfel over de echtheid dezer opschriften. Tiet is niet onwaarschijnlijk, dat de seete in een ecuigzins vroeger tijdperk verdween. CARTIIUIZERS, eene geestelijke ordein de elfde
eeuw ingesteld. De naam is afgeleid van Chartreux [Cartuxinm), niet verre van Grenoblc in Frankrijk . | eene vallei waarin Bruno van Keulen, cru geleerd man
en stichter der orde, zich omstreeks 10S4 met twaalf medgezellen vestigde. Op deze plaats werd een kloos- ter opgerigt, doch de f\'arthuizers woonden, in plaats van binnen de muren, in afzonderlijk\'\' cellen er naast, waarin een ieder den geheelen dag alleen en in stilte doorbragt, en zich met godsdienstoefeningen, studiën voorden geest ofligchamelijkcu arbeid bezig hield. Zij namen de uiterste eenvoudigheid en ge- strengheid van levenswijze in acht, en weigerden ecu enkel voorwerp van goud of zilver in hun bezit te i hebben, behalve den avondmaalsbeker. Zij bragten
hun tijd voornamelijk door met het overschrijven van boeken, vooral v.an den bijbel en oude werken over de ] godgeleerdheid. Zij waardeerden hunne bibliotheek
boven al hunne andere bezittingen. De Carthuizers zijn misschien stipter en strenger in hunne tucht dan alle andere kloostnrinstellingen van Rome, en dien ten gevolge zijn er altijd zeer weinige nonnen van die orde geweest. De Carthuizers dragen een ruw haren hemd op het bloote lijf; zij mogen geen dierlijk voed- sel gebruiken, moeten hunne eigene levensmiddelen ; bereiden en afzonderlijk, niet gezamenlijk, eten. Eene bijna aanhoudende stilte wordt van ben geëischt. Zij mogen onder geen voorwendsel uit het klooster gaan. Zij dragen allen witte kleederen, met uitzondering van een geplooiden mantel, die zwart is. De voogden dei- orde namen nimmer den naam van abten aan, maar zijn altijd priors genoemd. Kloosters van de Carthui- zer orde worden in Frankrijk, Italië, Duitschland en andere Roomseh-Catholieke landen gevonden. CASUISTEN, zij wier studie ten doel heeft de
gewetenszaken op te lossen, d. i. te beslissen, of eene daad goed of kwaad is. De casuïstiek met hare moeijelijke en spitsvindige onderscheidingen was een geliefkoosd onderwerp van onderzoek voor de scho- ; j lastieken in de Middeleeuwen. Hun doel was niet, |
|
|||||||
|
zoo zeer om de verschillende punten der zcdelecr te
behandelen, als wel om eene reeks van moeijelijke k westien op te werpen, waarvan de oplossing volstrekt geen praktisch voordeel kon aanbrengen. In denloop van deze doellooze beredeneringen verwarden zij «lik- wijls de natuurlijke beginselen van regt en onregt, en bewimpelden zij hunne misdrijven en die van anderen zoodanig, dat door hunne onderzoekingen de ondeugd aangemoedigd en de deugd afgekeurd werd. Hel handboek van deze wetenschap, gedurende een groot gedeelte van de donkere eeuwen, was de Summa Ray- tmindiaua, waaraan in de veertiende eeuw Summa Astcsana en Summa Bartholiua, Pisanella of Magis- trueoia werden toegevoegd. Vooral was het werk vau den Minderbroeder Astesanus zoo populair, dat het in den loop der vijftiende\' eeuw negenmaal gedrukt werd. Oorspronkelijk bestond de casuïstiek eenvoudig in de toepassing van de beginselen der Heilige Schrift op bijzondere gevallen. Maar in den loop des tijds ontaardde deze nuttige kundigheid in hetgeen Feore, de leermeester van Lodewijk XIII., de kunst om met God tchaarklovcn noemde. Aan den naam van gesle- pen casuïst werd do voorkeur gegeven boven dien van beminnaar der waarheid, De Jezuïten der Roomsche kerk slaagden er in om, door middel van de gekun- stelde onderscheidingen der oude easuïsteu, de zede- lijkheid in nagenoeg al hare ocdcrdeelen te bederven. Eeltige van de verkeerde beginselen van zedeleer, die sommige dezer menschen onderwezen, worden door Mosbeim op de volgende wijze vernield: — „Dat een slecht mensch, die een volkomen vreemdeling is aan de liefde Gods, mits hij slechts eeuige vrees gevoelt voor den Goddelijken toorn, en, uit vrees voor straf, grootere misdaden vermijdt, een geschikt kandidaat is voor de eeuwige zaligheid. Dat de metisclien veilig mogen zondigen, mits zij eene waarschijnlijke reden voor de zonde hebben, d. i., eenigen grond of gezag ten gunste er van. Hat daden, op zich zelve verkeerd en tegen de Goddelijke wet, geoorloofd zijn, mits iemand zijn eigen geest beheerschen, en in zijne ge- daehfen een goed doel met de misdadige daad ver- binden kan; of, zooals zij het uitdrukken, weet hoe zijn voornemen regt te besturen. Dat philosophische zonden, dat, is, daden die tegen de wetten der natuur en het gezond verstand zijn, in een persoon, die de geschreven wet van God niet kent, of twijfelt aangaande hare ware beteekenis, geringe, misdaden zijn, en de straffen der hel niet verdienen. Dar de daden, die een mensch begaat, wanneer hij geheel verblind is door zijne lusten en de hoogste graden der hartslogi, en |
|||||||
|
CATACOMBEN.
|
|||||||||
|
46-}
|
|||||||||
|
De Casuïsten worden somtijds verdeeld in Proba-
biihten tnProbabilioritten. Deeerstgenoemden, onder welke de Jezuïteu begrepen ziju, beweren, dat een zekere graad van waarschijnlijkheid aangaande de wettigheid eener handeling voldoende is om van zonde te vrijwaren. De laatstgenoemden, geschraagd door de Dominicanen en Jansenisten, dringen er op aan, dat men zich altijd aan de veiligste of meest waarschijn- lijke zijde moet scharen. De geschriften der Casuïsten zijn zeer talrijk. Escobar, de Jezuït, maakte cenever- zaïneling van de meeningen der Casuïsten vóór hem; en Mayer beeft eene bibliotheek van Casuïsten in het licht gegeven, die een verhaal bevat van al de schrijvers over gewetenszaken, onder drie hoofden gerangschikt, waarvan liet eerste de Luthersche, het tweede de Cal- vinistische, en liet derde de Hoomsche casuïsten bevat. CATACOMBEN, onderaardsche begraafplaatsen
waarin de eerste Christenen gewoonlijk begraven u er- den, meer voornamelijk in dagen van hevige vervol- ging. Zelfs iu dagen van uitwendige rust waren de gewone graven van bekeerlingen tot het Christendom op eenzame en afgezonderde plaatsen gelegen, waar het minder waarschijnlijk was, dat hunne overblijfselen aan schending zouden blootstaan. De Christenen waren, even als bun Meester, de laatste rustplaats hunner dooden dikwijls verschuldigd aan een vricn- delijken en medelijdenden onbekende, die hun een ongebruikt liggend stuk gronds gaf, waar zij veilig zouden ziju voor de ruwe behandelingen hunner Hei- deusehe vijanden. Verreweg het grootste aantal der eerste Christenen werd echter begraven in catacomben of begraafplaatsen onder den grond. Ten gevolge van uitgravingen zijn deze belangwekkende woningen der dooden, die zoo dikwijls eene schuilplaats aan de geloovige levenden verschaften, ten volle onderzocht. In deze duistere holen, die ouder de stad Rome liggen, waren de Christenen dikwijls gewoon hunne gods- dicustoefeniugeu te houden, zoowel als hunne dooden te begraven. De volgende korte beschrijving kan den lezer een denkbeeld van deze onderaardsche kerken geven: — „Men daalde er in af langs een ladder, waarvan de voet in een broeden en ruimen gang stond, die zich als eene straat door de geheele lengte dei- plaats uitstrekte. In dezen voornaamsten ingang wa- ren hier en daar kleinere gangen, die naar verschei- dene kamers geleidden, en aan beide zijden er van waren verscheidene rijen nissen in den muur gemaakt, die tot catacomben dienden en met doodkisten opge- vuld waren. De kamers wareu. voor het grootste gedeelte, even als de kerken beschilderd niet gedeelten |
|||||||||
|
wanneer hij ontdaan is van alle gevoel van godsdienst,
al zijn zij ook van den laagsteu en verfoeijclijksten aard, in geenen deele op zijue rekening kunnen ge- sclireveu worden in liet oordeel van God, omdat znlk ecu menschgelijk een dolzinnige is. Dat het geoorloofd is aan een mensch, als hij een eed aflegt of een contract aangaat, om stil iets te voegen bij de woorden van het verdrag of den eed, ten einde den regter te bedriegen en de geldigheid van het verdrag of den eed omver te werpen; en andere gevoelens van dergelijken aard/\' In hunne handelingen waren de Jezuïteu even be-
rispelijk als in hunne beginselen. Zoo meldt Pascal ons in zijne Provinciale brieven, dat als zij toevallig in een gedeelte der wereld zijn, waar de leer van een gekruisigden God voor dwaasheid wordt gehouden., zij hel schandaal van het kruis weglaten, en slechts een glorierijken, niet een lijdeuden Christus prediken. Zij deden dit in Indië en in China, waar zij (\'liristc- ncn veroorloofden om zelfs afgoderij te bedrijven, niet behulp van de volgende schrandere uitvinding: — Zij zeiden hunnen bekeerlingen een beeld van Jezus • Christus onder hunne kleederen te verbergen, en daaraan in den geest die hulde te bewijzen, die zij op zigtbare wijze aan de afgoden CachincboameuKeum- fucuin bewezen. Deze beschuldiging wordt tegen hen ingebragt door Graviua, een Dominicaan, en wordt ten volle bevestigd doorliet Spaausche verzoekschrift, dal doorde Franciscaner monniken derPhilippijusehe eilanden aan Filips IV., koning van Spanje, aauge- boden werd. Dit gebruik nam eindelijk zoo zeer toe, dat de congregatie De Propaganda verpligt was om den Jezuïteu uitdrukkelijk, op straffe van exeommuuica- i tie, te verbieden, om de aanbidding van afgoden, onder welk voorwendsel ook, toe te staan, ofomdegeheimzin- nigheid van het kruis voor hunne geloofslecrlingen te verbergen, en hun ten strengste te bevelen om niemand tot den doop toe te laten, die daarin niet onderwezen was, en de afbeelding van het kruis in liuune kerken op te hangen, hetgeen alles in liet breede omschreven is in het decreet dier congregatie, gedagfeekend 9 .Tulij 1646 en geteekeud door kardinaal Capponi. Zoowel de leerstellingen als de handelingen der I
Jczuïten werden in de zeventiende eeuw door de j Domiuicaueu en Jansenisten scherp veroordeeld, eu eindelijk werd de tegenstand tegen de Casuïsten zoo groot, dat paus Alexandcr VII. het noodzakelijk vond om in 1659 eene bulle uit te vaardigen, waarin zij tot zekere grens veroordeeld werden, en in 1690 veroor- ! deelde Alexandcr VI11. voornamelijk de wijsgeerige \'■ zonde der .Jezuïteu. |
|||||||||
|
MBKN. 403
heid van eene tegenwoordige werkelijkheid, die de
harten van allen met eene onuitsprekelijke en glorie- rijke vreugde vervulde, welke hunne verbanning uit de vrolijke verblijfplaatsen der menscheu veel meer dan vergoedde. Lang nadat hunne bijeenkomsten hadden opgehouden in het geheim plaats te hebben, bleven de begraafplaatsen de geliefkoosde plaatsen van bij- eenkomst der Christenen; en het was des te gemakke- lijker om ze voor bedehuizen en begraafplaatsen te gebruiken, omdat de volgelingen van Jezus geen ge- wijden tempel, geen prachtig altaar, gecne uitwendige praalveriooning, gecne zinnebeelden der godsdienst noodig hadden. Tn de zestiende eeuw werden de uitgestrekte cata-
combcn onder de stad Home aan een zorgvuldigon- derzoek onderworpen, en eene groote verzameling van de daarin ontdekte monumenten is mi weggenomen, en voornamelijk aan den ingang van het Vaticaanschc museum gerangschikt, waarvan de lange gangen ge- heel omzoomd zijn mei opschriften in den muur aan- gebragt, die hel aantal van meer dan drie duizend bedragen. Benige jaren geleden gaf Dr. Maitlaud een werk in her licht, De Kerk in de Catacomben getiteld, dat een algemeen overzigt van de opschriften bevat, die aldus aan de vergetelheid zijn ontrukt, en op de muren vau het Vatieaan voor slooping zijn be- waard. Ecu daarvan kiezen wij uit als ceu staaltje van het eenvoudige, ernstige, levende Christendom van die eerste tijden: — „In Christus is Alexander niet dood, maar leeft hij boven de sterren, eu zijn ligehaam rust in dit graf. Hij leefde onder keizer Anlouiiius , die, voorziende dat groot voordeel uit zijne diensten zou ontspruiten, goed met kwaad ver- gold. Waul terwijl hij op zijne knieën lag, op het punt om aan den waren God te offeren, werd hij ter strafplaats geleid. O droevige tijden ! waarin heilige gebruiken en gebeden, zelfs in holen, ons gecne bc- schermiug verschaffen. Wat kan ongelukkiger zijn dan zulk ecu leven: en wat dan zulk een dood? wan- neer zij door hunne vrienden en bloedverwanten niet begraven kouden worden. Eindelijk vonkelen zij in den hemel. Hij heeft te naauwernood geleefd, die in Christelijke tijden geleefd heeft.\'" De versierselen, die deze opschriften vergezellen,
zijn zeer eenvoudig; zij bestaan voornamelijk uit palm- Idadereu, olijftakken of de afbeelding van een ruw op den steen gekrast kruis. De volgende figuur wordt dikwijls hij die opschriften gebezigd voor de woorden In Christus, zooals Dr. Maitlaud met groote waar- schijnlijkheid veronderstelt: |
||||||
|
vau de geschiedenissen uit het Oude en liet Nieuwe
Testament. In liet midden van de groote straat was een open plein, groot en gemakkelijk als cene markt, waarop zij, die in tijden van onrust daarheen vloden, gewoonlijk voor de godsdienstoefening te zanten kwa- men, en de geschiktheid daarvan als woonplaats werd zeer bevorderd door het overvloedig gebruik, dat de Christenen bij hunne dooden vau specerijen en reuk- werken maakten. In de meer verwijderde dezer be- graafplaatsen, die door hare afgelegenheid minder aan verstoring blootgesteld waren, waren kleine openingen in de oppervlakte van den grond gemaakt, waardoor ! een flaauw schemerlicht werd toegelaten; de andere
waren echter geheel donker en alleen met behulp van lichten toegankelijk, zoodat de vlugtelingen bij eene plotselinge verrassing slechts hunne lampen bchoef- deu uit te doen, om veilig te zijn voor den overval hunner vijanden. De diepte dezer holen was somtijds zoo groot, dat er twee of drie verdiepingen boven elkander waren , en liet geheele voorkomen van de plaats gat\'den indruk vau eene onderaardsche stad."\' üok bewoonden de (christenen deze begraafplaatsen niet alleen voor een korten tijd, als de vervolging het heetst was. Zij waren dikwijls langen tijd vrrpligtom in de onafgebroken stilte dercatacomben te verblijven. Vele Christenen woonden wekeu eu maanden in deze sehuilhoeken, zonder zon, maan of sterren te zien. De ouden en de armen werden onderhouden door de lief- dadigheid van hen, door wier genegenheid voor hunne zaak het heiligdom geschonken was, of door de bij- dragen van de jongen en krachtigen, die de vruchten van hunnen arbeid in het algemeene fonds stortten, wanneer zij, onder de vriendelijke bescherming san den nacht, naar de verbannen geloovigen wederkeer- den. In deze diepe en ruime holen, wier duisternis en eenzaamheid slechts weinig verminderd werden door de glinstering van een honderdtal waskaarsen, en wier muren omzoomd waren met groote rijen catacomben, waarin de geliefde overblijfsels van hunne ouders en broeders rustten, die in het geloof gestorven waren, bragten zij hun middernachtelijk waken door met el- kander te stichten door de dingen, die tot de alge- ineene zaligheid behoorden; en terwijl de gewelven weergalmden van lofzangen, werd de vroomheid tot een meer heiligen ijver aangewakkerd, deed het geloot\' i de verhevenste aandoeningen ontstaan, en gaf de
naauwe aanraking der levenden met de eerwaarde dooden, wier geesten nog in gemeenscha]) waren met diegenen, welke hen op aarde overleefden, aan de ! hoop op onsterfelijkheid al de kracht en de levendig-
|
||||||
|
464 CATECHET
Wegens de algemeene kortheid dezer opschriften
kau meu er weinig aangaande de leerstellingen van liet Christendom uit lecren; ceuige hoogst belangrijke gevolgtrekkingen kan men echter maken uit het stil- zivijgen, dat zij bewaren, over dwalingen en bijgeloo- viglieden, die latei-in de Kerk van Home heersehten, en nog door de aanhangers der Hoomschc leer sterk aangekleefd worden. Over dit onderwerp merkt Dr. Maitlaud aan: ~ „Over hel algemeen zijn er inde opschriften in de Lapidarisehc gallerij, gekozen en gerangseliikl onder pauselijk oppertoezigt, geeue gc- beden voor de doodeu, geeue aanspraken tol de Maagd Maria, de Aposteleu of vroegste heiligen. Jl< t ken- merkende karakter van deze overblijfselen i> wezenlijk Christelijk; de naam van Christus wordl in cenecinde- loozc verscheidenheid van vormen herhaald; de tweede Persoon der Dricceuheid wordl nici in liel Joud che lichl vaneen lijdelijk Messias beschouwd, noch \\cr- laagd lot de Soeiiiiaausehc schatting van niets anders dan een voorbeeld, maar is bekleed mei al de eer van een Verlosser. Aangaande dil puul is ergeen voorbe- houd. Op tallooze steenen is de Goede Herder afgc- beehl, die de herkregen schapen op Zijne schouders draagt, waardoor menig ongeletterd geloovige zijn gevoelen van de persoonlijke zaligheid uitdrukte. De eeue „slaapt in Christus;" de andere is Ingraven met een gebed, dal „zij moge leven in den llecre Jezus." Maar het meest wordl het kruis in zijne eenvoudigste gedaante gebezigd om van het geloof der overledenen te getuigen; en welke onkunde er ook gchccr.-elil moge hebben aangaande de letter der Heilige Schrift of de meer duistere leer daarin vervat, er schijnt geen gebrek aan goede opvatting van dat offer geweest te zijn, waardoor wij alleen vergeving van onze zonden verkrijgen, en tot deelhebbers aan het koningrijk Gods worden gemaakt. De elementen van een zuiver geloof werden voor immer met eene ijzeren pen in de rots geschreven; en zoo de Kerk van latere tijden tcrugge- zien had naar hare ondcraardsche woning, naar het gat van den put, van waar zij werd gegraven, dan zou zij te vergeefs gezocht hebben naar sporen van ge- dwongen celibaat, van aanroeping van heiligen, en van de afbeelding dei- Godheid in schilder- ofbeeld- houwwerk.\'\' Deze monumenten werpen zeer veel licht over de
gewoonten en instellingen der Christenen inde eerste |
||||||
|
tijden. Zoo wordt er duidelijk gezinspeeld op de oor-
sproukelijke Agapen (zie ald.) of liefdemaaltijden, eu zijn zij werkelijk op verscheidene monumenten afgc- beeld. De maaltijd, zooals die in de catacomben gehouden werd, wordt voorgesteld op cenc schilderij, die in eeue onderaardsche kapel, in de begraafplaats \\ auMarcellinuscu Petrus, gevonden is. Op deze schil- derij ziet men de drie gasten zitten, en een bediende voorziet hen van voedsel van de kleine ronde tafel vooraan, waaropecu lam eu een bckerslaan. Dctwee matri ueu, die voorzitten en Vrede en Liefde voor- stellen, hebben, volgens het Etrurisehe gebruik, hare \' namen boven hare hoofden geschreven. CATECHETENSCHOLEN, seiniuarién in .Ie
: v. eedeeeuw opgerigt,di< lui doel hadden onderwijzers voor de Christelijke kerk op Ie voeden. Reeds vroeg bestond er eene school van dezen aard Ie Alcxandric in Egypte, en de eerste geloofsouderwijzcr, aan wien de zorg daarover werd toevertrouwd, was 1\'auticuus, een geleerd man die langs Cwn weg van wijsgeerig onderzoek tot hel Christendom gekomen was. Het onderwijs van dezen werd ten deele bijgewoond door welopgevoede Heidenen, die, na tol het Christendom bekeerd te zijn, de begeerte gevoelden ontstaan om zich aan de dienst er van te wijden, en ten deele door jongelingen, die, in de Christelijk kerk geboren en opgevoed, verder oiiderrigl wensehleii te ontvangen, j ten einde zieh voor hei Leeraarsainbt ie bekwamen. Dus ontstond er ie Alexandrie de eerste theologische school, hel eerste l hristelijke seminarium, waarin de godgeleerdheid als eene wetenschap werd onderwezen, en Zij evenzeer tegen de aanvallen van Ulieksclie Wljs- gecreualsdic mui Gnostische keilers lerdedigd werd. i\'autteuus werd door zijn leerling Clcuicns opgevolgd, die zich onderscheidde dooi- de zachtaardigheid en gc- niatigdlieid, waarmede hij de- vijanden der waarheid bestreed. Maar de tweede groote onderwijzer der Alexaudrijusche school was Origencs, die, door dcu } bijzonderen aard van zijn geest, aan bespiegeling bo- i ven toepassing de voorkeur gaf, eu deze neiging zoo verre dreef, dat hij de eenvoudigste eu duidelijkste waarlieden der Schrift tol niets anders dan figuurlijke voorstellingen maakte. Hij verloor de lel ter bijna geheel uil liet oog, zoo groot was zijn verlangen om den geest des bijbels Ie vatten. Hij nam wel is waar ; in woorden aan, dat meu zich aan den geest eu de \' letter moet houden, en dal het nooit goed is om de letter op te geven dan na hel zorgvuldigst onderzoek; maar in strijd hiermede verklaarde hij de zuiver histo- rische feiten van het Oude en het .Nieuwe Testament, |
||||||
|
CATECHISMUS.
|
||||||||||||||||
|
ir,-
|
||||||||||||||||
|
:•
|
||||||||||||||||
|
CATECHISMUS, een stelsel vau onderwijs door
vragen en antwoorden. De catccbctiscbc ondcrwijs- methode werd zelfs door de oude Ueidensclic wijs- gecreu gevolgd, als de incest geschikte om kennis aiedc te doelen en den Lcecst te oefenen van hen, die onderwijs ontvingen. Zij was de geliefkoosde leerwijze van Soeratcs, bij het opleiden zijner hoorders tol de kennis en het geloof der wijsgeerige waarheid. Van vroegen tijd af vond men haar de beste wijze, om aan de onwetenden de kennis vau de grondbeginselen der Christelijke leer mede te doelen. Men oordeelde, dal er veel tijd noodig was om geloofsleerlingen of ean- didafen voor den doop op te leiden. De schrijver van ■ie Apostolische verordeningen geen hei volgende overzigt vau ite voornaamste punten vau leer, die |
||||||||||||||||
|
door dip in de meeste gevallen als figuren en zinne-
beeldcu te behandelen. Hoewel de school van Aiexandrië de eerste en
aanzienlijkste der Christelijke oatechetenscholen was, ontstonden er tusselien de tweede en de vijfde eeuw verscheidene dergelijke inrigtingen in de Oostersche kerk. Somtijds zijn zij verward met eene andere klasse van scholen, die in de eerste Christelijke kerk ook talrijk waren, namelijk die, welke bestemd waren om geloofsleerlingen inde eenvoudige leerstellingen des Christcndoms te onderrigtcn. De scholen voor de geloofsleerlingen waren van een meer eenvoudigcu aard, terwijl op de eatecheteuselioleu meer uitgebreid onderwijs werd gegeven. Vooral nam de Alexandrijn- schc school eene zeer voorname plaats in, zoowel als eene theologische als eene letterkundige instelling. Gedurende langen tijd was zij de geliefkoosde plaats van studenten uit alle hoeken \\au Europa en uit de talrijke Afrikaauschc kerken. Maar in liet vervolg van tijd, toen Aiexandrië het middelpunt werd van den scherpen strijd I usschen de Ariauen eu de reglzinnige volgelingen vau Athanasius, weril de school dier stad opgebroken, en in het midden der vierde eeuw bestond dat eenmaal beroemde seminarium niet meer. De cateehetenschool, die, wal haar naam aangaat, op de Alexandrijnsche volgde, was die van Autiochie, welke vroeg in de derde eeuw iu drukke werking was. hoewel zij eerst in het laatste gedeelte der vierde eeuw haar toppunt vau roem bereikte, loeit die van Aiexandrië niet meer bestond. Deze twee scholen stonden inbaar onderwijs lijuregt tegenover elkander. Die van Antio- chié was streng getrouw aan de letterlijke verklaring van den bijbel, terwijl die van Aiexandrië evenstreng de allegorische aankleefde. Deinzigtcu van de school van Autiochie waren derhalve eenvoudiger en veiliger, die vau de school van Aiexandrië heiseuseliiinmiger en gevaarlijker. Eu toch waren beide scholen haren ondergang aan noodlottige kelterijen verschuldigd, want de Ncstoriaansche en de Entycliiaansche ketterij waren de oorzaak van den ondergang der school te Autiochie, gelijk de Ariaansebe ketterij de reden van den ondergang der Alexandrijnsche school werd. Van dergelijkcn aard als die van Autiochie en Aiexandrië was de school te Edessa inde derde eeuw, en die van Nisibis door de Nestorianen tegen het einde der vijfde eeuw gesticht. Op nog latereu lijd werden de cate- chetenscholen van de Oostersche kerk door de dom- en kloosterscholen vau de Westersche kerk opgevolgd, die, zelfs te Rome, tot aan de zesde oenw geene eatc- chetenseholen had opgerigt. |
||||||||||||||||
|
12831285
|
||||||||||||||||
|
aan geloofsleerlingen in de eerste kerk onderwezen
moesten worden: —- ..Laat den gcloofslcerling vóór I den doop de kennis van drn ongogeiicreerdeii Vader, ie kenni> van zijn ecnig-geb ireu Zoon cu van den Heiligt ii (reist onderwezen worden;laat hem de orde van de schepping der wereld loeren, do reeks van be- wijzcu voor de (ioddclijke voorzienigheid en de ver- schillende soorten van wetgeving: laat hein geleerd worden, waarom de wereld en de nienseb, de burger der wereld, geschapen werden; laat hem aangaande zijne eigene natuur onderwijs ontvangen, opdat hij begrijpt-, waarom hij zelf geschapen werd; laat hein geleerd worden, hoe üod de goddeloozen door water en vuur strafte, en hoc Jlij Zijne heiligen in elk geslachl mei heerlijkheid bekroonde, Ie weten: Seth, rJnos, lleuoeli. Xoach, Abraham en diens nakoine- lingsehap, Melchizedek, Job. Mozcs, Jozua, Caleb, 1\'biueas den priester, en dv heiligen vau elke eeuw; laai hem ook geleerd worden, hoe Gods voorzienig- hcid de nienscheu nooit verliet, maar beu op versehci- dene tijden van dwaling en ijdelheid tot de kennis der waarheid riep, hen van slavernij en goddeloosheid tut vrijheid en godsdienstigheid, van onbillijkheid tot regt- vaardigheid, van altijddurenden dood tot het. eeuwige loven leidde. Hierna moei hem de leer der vlecsch- wordingvau Christus, Zijn lijden, Zijne opstanding en hemelvaart onderwezen worden, en wat hel is afstand te doen van don duivel en in verbond niet < hristus te treden." Dit waren hoofdpunten van hei catechetisch onder-
wijs, dat vóór den doop gegeven werd, niet aan de i-at eehu menen zonder onderscheid, maar gerangschikt in verschillende klassen, waaraan die leerstellingen onderwezen werden, die als gepast voor hare bevatting en vordering werden beschouwd. Eenige gedeelten |
||||||||||||||||
|
S\'.t
|
||||||||||||||||
|
CATECHETEN — CATECHUMENEN.
|
||||||||||||||
|
I (iCi
|
||||||||||||||
|
der Christelijke waarheid, zooals b. v. die welke be-
trekking hadden op liet avondmaal, werden voorlater tijd bewaard, als de catechumeen met liet water van den doop gewasschenwas. Maar alvorens dezegeloofs- leerlingen tot den doop werden toegelaten, werden zij aan een zei r zorgvuldig en grondig onderzoek onder- worpcu, aangaande hunne vorderingen in de kennis der Christelijke waarheid, en als zij goedgekeurd waren, werden zij somtijds electi of verkorenen go- noemd. Hij hun laatste onderzot k, vóór de toediening van den doop, moesten zij de Geloofsbelijdenis en het Gebed des Heercn opzeggen. In alle eenwen der Kerk is het catechetisch onderwijs zeer in gebruik geweest, in overeenstemming gebragt met de verschillende bc- vattingen en de verschillende trappen van keunis. Zeer vroeg na de Hervorming wer h u door nagenoeg al de Hervormde kerken in Europa catechismussen npgi - maakt. Daar liei verspreiden van gezonde sohriftma- tige leer het hoofdkenmerk van hel Protestantismus is,bevond men, dal de catechismussen een onschatbaar middel zijn om dit belangrijke doel te bereiken. Kn niet alleen hebben regtzinnige keiken zich van dit belangrijke middel bediend oui de kennis harer he- ginselen te verbreiden, maar ook kettersche kerken hebben de noodzakelijkheid ingezien van catcchis- mussen zaïncu te stellen, ten einde hare bijzondere leerstellingen, meer voornamelijk onder de jongeren, Ie verbreiden. CATECHETEN, ambtsbeklecders in de eerste
Christelijke kerk, wier pligt het was de Catk< iiume- nf.x (zie ald.) te onderrigten in tle grondbeginselen der godsdienst, en hen daardoor voor te bereiden om den doop te ontvangen. Dit ambt werd in den beginne door den bisschop of herder zelven vervuld. Op 1\'alin- zondag was liet voorden bisschop de gewoonte, om aan die catechumenen godsdienstig onderwijs te geven, die op Paaschavond gedoopt zouden worden. In het ver- volg van tijd werd die dienst niet door den bisschop alleen, maar ook door presbyters en diakenen vervuld. Eindelijk werd het ambt van catecheet, zooals in de kerk van Carthago, aan den eeuen of anderen persoon toevertrouwd, die zich onder de voorlezers in de kerk toevallig onderscheidde. Te Alexandrië was liet echter noodzakelijk, dal zij, die dit ambt bekleedden, nicn- schen van bekwaamheid en geleerdheid waren, en ten gevolge van den grootcn naam van hen, die als eatccheten werden aangesteld, werd de school van Alexandrië, in plaats van eene lagere school vooreate- chuinenen, eene C.vte< iiktf.nsi hooi. f/.io ald.) voor het onderwijs in de meer nioeijelijke punten der god- |
gelcerdheid. De eigenlijke dienst van den catecheet
was om aan de catechumenen niet openlijk in de kerk, maar gewoonlijk op eene afgezonderde plaats, b. v. het doophuis. de bijzondere verpligtingen aan te wijzen, waaronder zij komen zouden, als zij de Chris- telijke kerk binnentraden, en de pligten, die zij als leden dier kerk moesten vervullen. Diakonessen wer- den ook als catecheten gebezigd, om de vrouwelijke catechumenen te onderrigten. Nog wordt iemand, die den naam van cateheet draagt, in de Grieksche kerk gevonden; zijn dienstwerk is om al diegenen te onderrigten en voor den doop voor te bereiden, die afstand doen van kettersche leer en in de kerk wen- schen opgenomen te worden. CATECHUMENEN, kandidaten voor den doop in
de eerste Christelijke kerk. Aan deze orde werd te regt veel behing gehecht, zooals blijkt uit het feit, dat seinden voor hun ouderrigt werden opgerigt, waarover Catecheten (zie ald.) aangesteld werden. Eén gc- |
|||||||||||||
|
leeltc
|
kerkdienst was voor hen bestemd, en als
|
|||||||||||||
|
dat afgeloopen was, werden zij weggezonden. De oni-
slandigheden, waardoor de orde der Catechumenen ontstond, worden door Dr. Jamicsonaldus beschre- veu: — „Terwijl zij, die regt hadden otn deel te nemen aan hel avondmaal, uitsluitend de gelootigen werden genoemd, en beschouwd werden als den rang van volmaakte of aroedgrekeurde Christenen tcbeklee- den, waren er verscheidene andere klassen van per- soncn, die, hoewel aan de kerk verbonden en deelen daarvan uitmakende, toch van de eerst en afgescheiden en hunne minderen waren,daar de trappen van vorde- ring, waaropzij stonden, om geschikt te zijn voor de hei- lige plegtighedcn des evangelies, niet dezelfde waren. Deze klassen, bekend onder den naam van catechu- nienen, waren van elkander onderscheiden door lijnen van afscheiding, waarover niemand mogt gaan zonder eene ange en trapsgewijze voorbereiding; en tnsschen een nieuwe catechumeen en een Christen in de gelcdc- ren der geloovigen was in het oog der eerste Kerk een i ven groot verschil, als tusschen een kind van één dag en hem, die de volwassenheid had bereikt. In de ver- slagen der Apostolische tijden trachten wij te vergeefs cenige sporen dezer onderscheiding te ontdekken, want zoodia toen een Heiden de belijdenis van zijn geloof in Christus aflegde, onderging hij de plegtigheid der inwijding iu het Christendom. Zijne bekeeriug werd onmiddellijk gevolgd door zijn doop, en welke verschillen er ook mogten bestaan in de kennis der nieuwbekeerden, zij werden allen beschouwd als even- zeer regt te hebben op het uitwendige teeken, gelijk |
||||||||||||||
|
JMENEN. 407
den, die voor de catechumenen zorgvuldig verborgen
werden. Deze waren gewoonlijk bekend onder den naam van Akcajji Dist iru>.\\ (zicald.j. Ërwasgccne bepaalde regcliug aangaande den juisteu ouderdom, waarop Joodschc eu lieidcuschc bekeerlingen onder de catechumenen werden opgenomen. In zulk ecu tijd warende mei st e bekeerlingen natuurlijk volwassenen, en somtijds, zooals Constantijn de Groote, stelden zij het ontvangen van den doop ui\', totdal zij op hun sterfbed lagen. /.:j waren niet verpligl om een bc- paalden tijd onder de catechumenen te blijven; veel hing al\' van hunne gevorderdheid. Door bel concilie van llliberis iu G73 werd de tijd vau onderwijs op twee jaren bepaald; door dat vau Agatua in 30G was hij tot acht maanden beperkt. Cyrillus van Jeruzalem en liicroii} muscischlen, daf catechumenen gedurende veertig dagen /.ouden vasten < n bidden. L)c catechumenen werden reeds vroeg iu ul\'zoudei-
lijkc klassen verdeeld, naar hunne vordering in de Christelijke kennis Do meest algeineeue en de ceu- vuudigste indeel ing was inde ou\\ o 1 maakten en de vol- maakten, ol\'de beginners eu de gevorderden. Iemand, die op de lijst der catechumenen werd geplaatst, werd toegelaten door de oplegging der handen. De oplei- diug, die hij vervolgens onderging, alvorens hij lot den doop werd toegelaten, wordt aldus door Dr. Jamicsou beschreven: — „Zoodia een Heiden ziju besluit ie kennen gal\', om de godsdiensl zijner vaderen vaarwel te zeggen en die van Jezus te omhelzen, werd hij bij den leeraar der plaats gebragi, die, na de hand op ziju hoofd gelegd te hebben, (ccneplegtigheid die dikwijls in de oude Kerk plaats had; vu na gebeden Ie hebben, dat hij een deelhebber inogt wurden aan de genade vau hel evangelie, hem aan de zorg van ceuige zeilde- liugen overgaf\', wier pligl hel was hem van tijd tol tijd allecu in zijn eigen huis te bezoeken, ten einde bemin de grondbeginselen vau liet Christelijkgeloofte onderwijzen. O}) een bepaalden lijd, en als hij aan zijne afzonderlijke onderwijzers bewijzen had gegeven van zijne vorderingen om vau de diensten der kerk voor- deel i" trekken, mogt hij iu de vergadering komen, waar hij op eene bijzondere plaats stond, die bestemd was voor de hoorders, d. i. voor hen, die toegelaten werden om de Schriften te hooien voorlezen, en te luisteren uaar de redevoeringen over de grondartikc- len des geloofs en over de verpliglingeii, die altijd hei onderwerp uitmaakten vau de eerste vermaningen dei kerk. Als de vorderingen eu liet g< drag van dcucale- chuniecn, terwijl hij in dien lageren rang verkeerde, goedgekeurd werden, vurd hij op een bepaalden lijd |
||||||
|
zij rcgt hadden op do uitwendige en geestelijke wcl-
daden der instelling. Muur iu In-t vervolg van tijd, toen de Kerk door een dagelijks tocnemendeu vloed van leden uit hel Heidendom uitgebreid werd, eu voer hare zuiverheid uiel langer gewaakt werd door de zorg van hou, die de wonderdadige ga\\e be- zaten oin over geesten Ie oordcelen, gal\' de vrome bezorgdheid liarer leiders aanleiding tot de gewoonte, om de toelating van bekeerlingen tot gemeenschap niet de Kerk te verschuiven, totdat een duidelijk en voldoend bewijs geleverd was van hunne geschiktheid < iu kennis en opregtheid, om in de rijen der discipcleu | opgenomen te worden. De duurgekochte ondervin- j ding der eerste Christenen had hun de o\\ erluigiug geschonken, dat mcii in vele gevallen de gewoonten van afgodendienaars niet gemakkelijk en op eens liet varen voor de zuivere eu geestelijke begin- seleu van het evangelie, eu dat velen, die liet Christelijk geloof\' hadden omhelsd, door zulk een dunnen band daaraan verbonden waren, dal de ge- ringstc verzoeking hen op nieuw tot hunne vroegere zinnelijkheid tcrugbragt, en het eerste alarm hen naai het vijandelijke kamp terugdreef. Om zulke treurige voorbeelden vau afval, die den vrede en den voorspoed der Christen-maatschappij belemmerden eu een vlek op den naaui van Christen wierpen, te verminderen eu, kou het zijn, te voorkomen, werd door de vrome vadereu der eerste Kerk naar een middel gezocht, eu daarom namen zij, bezield door een heiligen naijver, den regel aan, die spoedig in algemeen gebruik kwam, om een gestreng eu langdurig onderzoek iu te stellcu uaar het karakter en de inzigten der kandidaten, die tot gemeenschap met de Kerk toegelaten wcuschtcn te worden, en om hen niet plotseling tot dieneervollen graad te verheffen, maar hen een bepaalden tijd in ecu staat vau beproeving te houden. Aldus ontstond de orde der catechumenen, eene orde die, hoewel in den tijd vau Petrus en Paulus onbekend, zich toch op eene zeer vroege invoering in de eerste Kerk beroe- menkaujeuin welken tijd haar oorsprong ook geplaatsl ! moge worden, hij is toe te schrijven aan de prijzeus- i waardige begeerte, om jongen bekeerlingen meer vol- \'. ledig onderwijs te geven in de leerstellingen van hef Christelijk geloof, eu om hun te zelfder tijd eene ge- legenheid te verschaffen, om getuigenis af\' te leggen van de opregtheid hunner belijdenis, dooi\' de verau- deriug hunner levenswijze en de heiligheid vau hun gesprek.\'\' Benige der eerste kerkvaders spreken vau zekere
j mysteriën, meer bijzonder met het avondmaal v< rbon- |
||||||
|
468 * CATECHUMENEN.
|
|||||||
|
tot eene hoogere klasse bevorderd, die liet voorregt had
van nicl alleen tegenwoordig te zijn l)ij het voorlezen der Schriften en het uitspreken der preêken, maar ook bij de gebeden, die de eerste dienst besloten. Nadat hij den bepaalden tijd in dezen meer gevorderden staat had dooigebragt, kreeg hij trapsgewijze het voorregt van tegenwoordig te zijn bij de openbare gebeden dei- kerk, van de redevoeringen aan te hooren, die tot de geloovigen werden gerigt, over de hoogere en meer afgetrokkene leerstellingen des Chris: endoins, en zelf: van op een uederigen afstand van de uitreiking van het avondmaal getuige Ie ziju. Dan werd hij rijp voor den doop beschouwd, en onmiddellijk daarna kwam , hij onder eeue nieuwe leiding, 0111 hem voor te berei- deu voor de deelneming aan de heilige mysteiieu bij de volgende viering der plegtigheid. Tot nog toe was [ hij, door catechetisch onderwijs in het afgezonderde, j tot de kennis van de voornaamste leerstellingen en ! pligten van liet evangelie opgeleid, nu werd hij onder- worpen aan veelvuldige en uaauwgezette onderzoc- 1 kingen in het openbaar, over eiken tak van zijne \' godsdienstige opvoeding. Als hij aangenomen was, kreeg hij terstond onderrigt in eenige van de mee; I verhevene punten \\ au het Christendom, die tot nog toe voor hem verborgen waren gehouden, zooals de leer der Drieéenheid, de vereeuigiug van de Goddelijke en de menschelijke natuur in Christus, den invloed 1 van den Heiligen Geest, en den weg langs welken eene deelhebbing aan de symbolen van de liefde censZalig- makers geestelijk voedsel aan de ziel geeft. Hij niogt het Gebed des Heereu uitsproken, waarvan het gc- bruik als het uitsluitend voorregt Zijner aangenomen kinderen werd beschouwd, en hij moest dcGeloofsbc- lijdenis uit het hoofd lecren, als een formulier dat in kleinen omvang al de groote artikelen der geopen- ! baarde waarheid bevatte, wier onderwijzing het doel j I was geweest van zijne langdurige opleiding. Gedu- reude twintig achtereenvolgende dagen moest hij j gedeeltelijk vasten, en in dien tijd bad hij dagclijkschc bijeenkomsten niet zijn leeraar, die, zonder dat iemand I j anders daarbij tegenwoordig was, door een ernstig \' ; gesprek in zijn geest een gevoel van den belangrijken j stap trachtte te drukken, dien hij op het punt was van te doen. Vooral bad hij niet hem op de gewone plegtigc wijze, door oplegging der handen, dat hij bevrijd mogt worden van eiken boozeu geest, die ziju hart iu bezit had, en dat hij in staat, mogt ziju om zich tot eene levende offerande aan God en den Zaligmaker te wijden. Zoodanig was de opleiding der catechumenen, eene opleiding waaraan alle klassen |
|||||||
|
van uienschen, die in den boezem der Kerk weuschten
opgenomen te worden, in oude tijden zonder onder- scheid onderworpen waren. Niemand mogt de voor- regten der geloovigen genieten, alvorens hij die op zekere wijze verdiend had, hetgeen dan plaats had, als hij, gedurende een gcruinicn tijd van beproeving, de zuiverheid zijns haften door de heiligheid en zui- verheid van zijn leven getoond had. Als hij zijne levenswijze veranderd had en van zijne vroegere ge- vvooutcu afstand had gedaan, werd hij gewasschen met bet water des doops, en niet vóór dien tijd." De catechumenen iu de eerste Kerk niogtentegcn-
woordig zijn bij een gedeelte der openbare gebeden, die onmiddellijk na de preek volgden, en daaraan deelnemen; zij waren echter uitgesloten vandiegebe- den, die alleen voor de geloovigen of communicanten ; waren, Hij het einde der predikatie, alvorens ecu der gebeden in de dienst der catechumenen begon, gebood : een diaken gewoonlijk aan alle Joden enongcloovigen, cu aan die catechumenen en boetelingen, die slechts in de klasse der aiidi.eiif.es of hoorders waren, om zich te verwijderen. Gebeden werden er dan, voornamelijk ten behoeve der catechumenen, opgezonden, die be- gonuen met eene vermaning en inlichting, hoe de gemeente voor ben moest bidden, en bij elk verzoek waren de aanwezigen, en voornamelijk de kinderen, gewoon om daaraan toe te voegen: „Ileere, wees j hun genadig." Daarna gebood hun de diakeu om zich neder te buigen en den zegen des bisschops te ontvangen. Chrysostomus meldt ons, dat den catc- chuinencn ook verzocht werd, om te bidden om de bescherming\' en leiding van den Engel des Veedes (zie ald.j, om vrede voor allen, die hem dienden, vrede in het tegenwoordige, vrede in het toekomende, en om een Christelijk uiteinde. Ten gevolge van het buigen der knie voor den bisschop, werden de eate- cbumenen iu dit tijdperk somtijds genufledeutes of knieiers genoemd. Als zij uit deze klasse gingen, werden zij als kandidaten voor den doop beschouwd, en als zoodanig werden hunne namen opgeteekend iu de diplycha of doopboeken. Op dit gebruik zinspeelt Gregorius van Nyssa, als hij in zijne verhandeling zegt, dat, „gelijk hij de namen met inkt schreef op de aardsche rol, de vinger Gods hen mogt schrijven in Ziju onvergankelijk bock." Iu de Noord-Afrikaau- schc kerk gaf de bisschop aan hen, die hij als compe- \'enten ontving of tot den doop voorbereidde, terwijl hij hel teeken des kruises over hen maakte als eeu zinnebeeld der wijding, ecnig zout, waarover een zegen was uitgesproken. Dit moest het Goddelijke |
|||||||
|
t ATHATUXA (Sr.) (FEEST VAX; - CATHAHJ or CATHAR13N.
|
|||||||||
|
40\'J
|
|||||||||
|
woord voorstellen, dat aan de doopelingeu word me-
degedeeld, als hel ware zout, voor de rnenschelijke natuur.
Uit verschillende oude schrijvers blijkt, dui gedu-
rende twintig dagen voordat de catechumenen den doop ontvingen, de duivel uit hen gebannen werd. (Zie Duivelbezwering.) Dooi- de ceremoniën bij deze gelegenheid gevolgd, die uit gebed, inblazing, oplegging van handen en het teeken des kruises beston- den, werden booze geesten uit het hart gedreven; en gedurende denzelfden tijd werden de catechumenen in onthouding en vasten geoefend. Op dezen tijd werd hun geleerd de woorden der Geloofsbelijdenis en daarna het Gebed des Ileeren op te zeggen, behalve dat hun de antwoorden ten volle geleerd werden, die zij bij den doop moesten geven. Als zij voor de pleg- tiglieid gereed waren, gingen zij gesluijerd, of niet liet gelaat gedurende eenigc dagen voorde toediening van den doop gedekt. Xog eeue ceremonie, die wij moeten vermelden, was de gewoonte om deoorcuder catechumenen aan te raken, en daaraan te zeggen „Ephplialfia," Wcesf geopend, hetgeen de opening \\ au het verstand om de waarheid Gods te ontvangen aau- duidcle. Ambrosius vermeldt ook een ander gebruik, dat ten opzigte der catechumenen in acht genomen werd, dat van de oogen met sl\'jk Ie zalven, in navol- ging van de wijze, waarop onze I leer de oogen van den blinde opende, gelijk in Joh. IX : (! verhaald wordt: „Dit gezegd hebbende, spoog hij op de aarde, en maakte slijk uit dat speeksel, en streek dat slijk op de oogen des blinden.\'\' In de Afrikaanschc kerk werd gedurende de duivelbezwering eeue aangestoken kaars in de handen der catechumenen geplaatst. Men zegt ook, dat, hoewel de catechumenen niet aan het avond- maal inogten deelnemen, zij toch iets hadden, dat zij gewijd brood noemden, uit dezelfde offergaven genomen, die de elementen van hel avondmaal uit - maakten. Dit gebruik is mogelijk de oorsprong van het Axtihouos (zie ald.l der Grieksche kerk. De straf, die gewoonlijk aan catechumenen opge-
legd werd, als zij gedurende hunne opleiding tol zware en schandelijke misdaden vervielen, was het verlengeu van den tijd van hun onderwijs. Terwijl de gewone lijd twee jaar was, waren overtreders somtijds verpligl om drie of wel vijfjaar dat onderwijs bij te wonen, en in hel geval van zeer zware zonden, tot aan het uur van hunnen dood. In geval catechumenen stierven zonder gedoopt te zijn, door nalatigheid of hun eigen misslag, werden zij veroordeeld om in stilte begraven te wor- den, en geene melding werd er ooit van hen onder |
andereu in de gebeden der kerk gemaakt. Maar als
zij plotseling werden weggenomen, terwijl zij zich tot dcu doop voorbereidden, werden zij, even als de martelaren, als geheel voorbereid voor den dood be- schouwd. (\'AÏHAKINA (Sr.) (Eeest van), in de rloomsche
kerk ter eere van (\'athariua van Sieunagevierd, die tegen het einde der veertiende eeuw leefde. Zij schijnt zieh sterk aan de mystiek te hebben overgegeven; haar gehcelc leven bragt zij te midden der meest valsche inbeeldingen door. Hare visioenen begonnen, toen zij zes jaar oud was. Zij gaf voor, dal zij bij zekere gelc- geuheid ecu visioen gehad had, waarin de Zaligmaker haar verscheen, vergezeld door de Heilige Moederen talrijke heiligen, in wier tegenwoordigheid Hij haar plegtig huwde, en aan haar vinger een gouden ring niet vier paarlen en een diamant stak. Nadat het visioen verdwenen was, bleef de ring, allecu voor haar zigtbaar, nog over. Zij beroemde er zich ook op, dat zij het bloed gezogen had uit de wonde in de zijde van den Verlosser, dat zij Zijn hart inruil voor het hare gekregen had, en dat zij aan haar ligchaam de leekenen droeg Zijner wonden, hoewel deze voor aller oogen, behalve de haren, onzigtbaar waren. Zij reisde geheel Ttalie door, loerende, waarschuwende en vermanende, en verkondigde aan tallooze menigten de wonderen, die zij in den hemel en in de hel gedurende de zinsver- rukking, waarin allen baardood waanden, aanschouwd had. Gedurende vijfjaar legde zij zieh de strengste ontbering op, en werd zij door duivelen gekweld. Het was ten deelc ten gevolge van de voorgewende open- baringcu van (\'alharina, dat Gregorius XL, de laatste der Aviguousche pausen, overgehaald werd om in ] S7 t zijn hof naar Rome over te brengen, waar hij in 137S stierf. CATHARI of Catiiarex (Gr. Katharut, rein), een
naam in verschillende eeuwen aan hen gegeven, die bijzondere zuiverheid in leer en leven zeiden in acht te nemen. liet woord Mter is waarschijnlijk van dezen naam afgeleid. Hij went uit schimp gegeven, zooals bij ons zekere lieden als lijnen gebrandmerkt worden. De Novatiauen werden in de vierde eeuw Cathari ge- noemd. Iu het bijzonder kregen de l\'.ui.n iaxkx (zie ald.) van de zevende en volgende eeuwen, bij wijze van verwijl, dezen naam, omdat zij vandc leerstellingen der heerschende kerk waren afgeweken. De sectcn, die den naam van Catharen droegen, waren onder verschillende benamingen over verschillende landen verspreid. De bijzondere nieeningeu, die zij schijnen gekoesterd te hebben, voornamelijk in de dertiende |
||||||||
|
17U
|
|||||||||
|
CAT1IA1U ui CATHA11EN.
|
|||||||||
|
en de veertiende eeuw, dragen, wegens de overeen-
komst met die der Gnostische seeten, duidelijk den Oosterschen stempel, hoewel zij tot een onafhankelijk i stelsel zijn verwerkt. De eene partij nam het bestuur
aan van twee oorspronkelijke, tegenover elkander ■-taande beginselen, en van twee scheppingen, over- eenkoinende met deze twee beginselen; terwijl de andere partij slechts aau een betrekkelijk dualismus geloofde, eu het booze beginsel als een van God alge- vallen geest beschouwde, die oorsprong iiad gegeven I aan eene omwenteling in hel heelal. Deze leerstellin-
gen kunnen beschouwd wordeu als die, welke de twee afdeelingen der Catharen van elkander scheidden, hoewel zij door hare bestrijding van de Kerk van Rome door een vasten bami vereenigd waren. De meer gestrenge Catharen gingen in hun ihcolo-
giseh stelsel van een volstrekt dualismus uit. Zij ge- loofden aan het bestaan, van alle eeuwigheid, van twee beginselen en twee scheppingen. De goede God gaf oorsprong aau alle onvergankelijk bestaan, maar aan dr booze godheid moest al het vergankelijke bestaan toegeschreven worden. Deze lagere wereld, vergan- kclijk zijnde, is het werk van het booze beginsel, en de hoogere wereld, onvergankelijk zijnde, is het werk I van het goede beginsel. Volgens dit stelsel verklaarden
zij talrijke gedeelten van het Oude en het Nieuwe Testament, waarin gesproken wordl van een strijd tussehen de wereld en God, tusseheu het vleesch ei den Geest. En niet tevreden met de Schriften in te ; roepen om hunne leerstellingen te schragen, riepen
zij ook Aristotelcs, als gunstig voor hunne inzigten. te hulp. Satan, beweerden zij, was ook in den hemel der goeden gedrongen, eu bad een derde gedeelte der heuielsche zielen lot afval verleid. Deze hemelsche zielen waren middenwezens tusseheu eene hoogere en eene lagere klasse. Elke ziel stond in verband niet een geest en een henielsch ligehaani. Om haar voor haren afval te straffen, weiden zij met Satau, haar opperhoofd, uit den hemel gedreven, eu van hare geesten en de hemelsche ligchanieu gescheiden. Daar- oni verschijnen zij altijd onder het omhulsel van een mensehclijk ligchaain, waarin Satan haar heeft opge- sloteu. Zij geloofden aan verschillende trappen van hemelsche zielen, naar mate zij aan verschillende vorsten des hemels behoorden; de hoogste er vau was zamengesteld uit die, welke als het geestelijke Israël waren beschreven, en voor wier zaligmaking nicei iu het bijzonder Christus in de wereld kwam. De Catharen geloofden, dat Christus na God de
hoogste geest was, maar dat Hij van dezen in wezen |
I verschilde, eu aan Hem ondergeschikt was. Zij waren
van oordeel, dat de Heilige Geest op gelijke wijze van den Zoon verschilde, en aau dezen onderdanig was. ^Vau den laatste leerden zij," om de taal vau Neander te gebruiken, „dat Hij op aarde werd gezonden om het rijk vau deu Satan te vernietigen, de gevallen zielen uit de boeijen van de stoffelijke wereld en den Satan , te verlossen, ze tot de gemeenschap met den hemel
terug te brengen, en aldus iu haren oorspronkelijken , staat te herstellen. Te dien einde had de Zoon van
God in de hemelsche wereld, waartoe Hij behoorde, met geest, ziel en ligehaani zieh vereenigd, en was Hij, tegelijk met de aankondiging van Zijne geboorte door deu engel, iu Maria nedergedaald en vau haar weder uitgegaan. Maar ook deze was, volgens hen, eenhoo- gerc Geest, op aarde verschenen om voor den Zoon Gods, bij Zijne, komst in de wereld, een voertuig en punt vau doorgang te worden. Met de Valeutiniaaen namen zij aau, dat God door Zijne wondermagt aan het hemelsche ligehaani van Christus eene gedaante gegeven had, waardoor het aau een aardsch ligehaani gelijk scheen te zijn, eu door de zintuigen kon waarge- uomen worden, hoewel alle zinnelijke handelingen en aandoeningen, waaraan Christus zich onderwierp, bij Hem alleen iu schijn bestonden. Ook beweerden zij, dat alles, wat van de wonderen van Christus wordt verhaald, in geestelijken zin verstaan, en dat daarin ecu zinnebeeld van de geestelijke wonderen, door Hein volbragt, gezien moest worden." Eeuc partij ouder de Catharen beschouwde den
Apostel Johauues, dien zij bijzonder vereerden, als een engel, die nog op aarde was, daar hij bestemd was om tot aan do tweede komst van Christus hier te blijven. Eene andere parlij, Oiuhuaku (zie ald.) genaamd, leerde, dat ecue Drieëenheid eerst bij de geboorte van Christus begon te bestaan. De nienseh Jezus werd Zoon van God, door Zijue ontvangenis van het Woord, dat Hem werd verkondigd, en Hij was de zoon I van Maria niet in eeu ligehanielijkcn, maar iu een
geestelijken zin, daar Hij door de boodschap van hel Woord uit haar was geboren; eu toen door het prediken vau Jezus anderen aangetrokken werden, begon de Heilige Geest te beslaan. De nieuwe geboorte was, iu het oog der strengere Catharen, eene herstelling vau de betrekking tusseheu de ziel eu haar geest, waarvan zij door den afval gescheiden was. Zijgeloof- | den aan een drievoudig oordeel: ten eerste, de verdrij-
ving van afvallige zielen uit den hemel; ten tweede, dat, hetwelk begon met de verschijning van Christus; ten derde, als Christus Zijue verlosten totdenhoogeren |
||||||||
|
CATHARI of CATHAREN.
|
|||||||||
|
I- 71
|
|||||||||
|
het. ligchaam en het bloed van Christus. Bij hunne
liefdemaaltijden, die zij ook hielden, deelde de voor- zittende leeraar der secte den ze<;cn mede, door het Gebed des Heeren op te zeggen. De Catharen weken van eenige hoofdleeringen der
I heerschende kerk openlijk af. Zij kantten zich aan tegen het .sacrament der boete, en ontkenden denood- zakelijkheid van eene voldoening voor zonde naden doop bedreven. Als de leden der seetc hunne zonden aan den bisschop beleden, knielden zij voor hem, naar Oosterschc wijze, neder, eu baden in deze woorden : „Heb medelijden met ons, o Heer. Ik moet nooit sterven, maar l\' hicboven beerven, opdat ik een goed einde hebben moge." De bisschop verleende dan aan elk het consolamentum, met de oplegging der handen, terwijl hij driemaal zeide : „En dat gij een goed ïnenseb i moogt zijn." Rainer zegt, dat zij de geschriften der ■ kerkvaders niet aannamen. De vier evangelisten er- kenden ;ij gireedelijk, zeggende, dat zij geschreven | hadden op eene zaligmakende wij/e, dewijl zij op het ! hart gesebreven hadden, terwijl de vier andere ■— ! Hicronymus, Augustiuus, Ambrosius en Bernard — doelloos geschreven hadden, omdat zij slechts op het levcnlooze perkament schreven. Zij verwierpen het gezag der kerkoverlcveriug, de hiërarchie, de vereering van heiligen en beelden, en de waarde van een pel- grimstogt, en verdedigden derhalve in dien vroegen tijd eenige dier zelfde beginselen, die in later tijd den grondslag van de Protestantsche Hervorming uit- maakten. Op één belangrijk punt verschilden zij echter geheel van de stellingen, die later de Protestantsche leer als in strijd mei de Kerk van Rome uitmaakten. Wij bedoelen de hooge plaats, die de Catharen iu de zaligmakiug aan goede werken toekenden. Men verwachtte, dat de volmaakten, zooals zij genoemd werden, of strengere Catharen, eene zedelijkheid van den strengst aseetisehen aard in acht zouden nemen. Zij moesten zich onthouden van vleesch, eijereuen kaas. Het huwelijk werd verworpen, daar het, in hun oog, tot zonde leidde. De secte was iu twee klassen verdeeld, waarvan de
eene uit de Volmaak ten of goede nienschcn.eudeandere uit geloovigen bestond. De eerste klasse kwam overeen niet de uitverkorenen in de secte der Maniclueers. Zij stelden zich zelve voor als rondzwervende, blootgesteld aan vervolging en zonder eene bepaalde woning, levende gelijk de Zaligmaker, die niet wist waar Zijn hoofd neder te leggen. Uit de Volmaakten werden de bestuurders der secte gekozen : eerst, een bisschop en daarna, onder hem, ecu grootere en een mindere zoon, |
|||||||||
|
staat zal verheffen, ui\', met andere woorden, als de
zielen zich weder zullen voegen bij de geesten en de liemelsche ligchamen, die zij in den hemel achtergela- ten hadden. Men beweert, dat de strengere Catharen het gehecle Oude Testament verwierpen, met uitzou- dering van Jesaja. Men beweert ook tevens, dat zij eene bijzondere waarde hechtten aan een apocryph boek, de Hemelvaart van .fesajagohceten, dat gunstig is vooreenige hunner voornaamste leerstellingen. De meer gematigde Catharen beweerden niet het
bestaan van alle eeuwigheid van een boozcu geest, maar geloofden in tegendeel, dat al liet kwaad zijn oorsprong had in den afval van een goeden geest. De stof, veronderstelden zij, was van God gekomen, en de vorm daaraan gegeven van Satan. Zij beschouwden de zou, maan en sterren als geesten, die gevallen waren, en geloofden, dat uil deeeuc hemelsche ziel van Adam alle andere zielen waren voortgekomen. Zij ontkenden de erfzonde, daar zij die als onmogelijk beschouwden, dewijl de meuschen slechts ligcliamelijk van Adam afstamden. Satan was voor hen dn god van het Oude Testament, die zich aan Abraham openbaarde en den zondvloed over de wereld bragt, terwijl de bevrijding van Xoaeh uit God voortkwam. Mozes en de profeten waren, in hun oog, de dienstknechten van Satan, eu zij beschouwden liet Umie en het Nieuwe Testament als tegenover elkander staande. Zij ontkenden dewet- tigheid van den oorlog, kantten zich aan tegen de doodstraf, en wilden geene andere getuigenis aanne- inen dan een eenvoudig ja of nvi\'n. Mei de strengere Catharen waren zij aangaande de Drieëenheid van dezelfde denkwijze. Zij geloofden, dal .Maria niet werkelijk de moeder van Christus was, maar slechts het kanaal waardoor Hij in de wereld kwam. Zij ont- kenden de opstanding van het ligchaam, streden tegen den kinderdoop, en beschouwden zelfs den waterdoop over het algemeen als eene uitvinding van Satan, om den waren doop niet den Geest te onderdrukken, die, zooals zij meenden, verrigt moest worden door de op- leggiug der handen en gebed. Deze plegtigheid nocm- dcu zij Consolamentum (zie ald.), en zij beweerden, dat de Heilige Geest daarbij medegedeeld werd, niet door de /.igtbare, maar door eene onzigt bare hand, die zich onder dezigtbare bevond. Aangaande het Avond- maal waren zij van meening, dat Christus, toen Hij de woorden „dit is" uitsprak, op Zijn eigen ligchaam wees; ofzij verklaarden de woorden der instelling in ecu zinnebeeldigen zin, en zeiden, dat „dit is" hetzelfde is, als „dit beteekent." Zij geloofden aan de transsubstan- tiatie of d(; verandering van luit brood en den wijn in |
|||||||||
|
(ATIIOLIEKF. KERK.
|
|||||||||
|
71
|
|||||||||
|
mede de l \'atharen een wreeden dood te gemoet gingen,
en deze schreven de zeldzame uilzonderingen aan de magt van Satan toe. Het bloed der martelaren was bij hen, gelijk bij elke andere Christen-secte, het zaad der kerk. Gelijk oudtijds de Israëlieten, vermenigvul- digden zij, hoe meer zij onderdrukt werden. Hoewel vele (\'atharen genoodzaakt waren om iu de gaten en holen der aarde eene schuilplaats te zoeken, nam de secte, zoowol in Italië als iu Frankrijk, toch dage- lijks in aantal leden toe, en zoo gingen de (\'atharen, onder verschillende benamingen, maar met dezelfde beginselen, ten minste iu hoofdzaak, voort mettegen- over allen weerstand staande te blijven, totdat de glorierijke Hervorming der zestiende eeuw hunne hoofdbeginselen in verschillende staten van Europa l"t de hcerschendc maakte. CATHOL1EKE KEKK ((.ir. kiitholU-o»,algemeen),
een naam aan de Christelijke Kerk gegeven, die bijna zoo oud als de Kerk zelve is. Ilij werd in de eerste tijden gebezigd om de Kerk van kettersche secten te onderscheiden, die gewoonlijk bepaald waren lot bij- zoudere districten of ecne beperkte partij raenschen, , en daarom niet als Catholiek beschouwd konden wor- den. De Kerk van ( hristus had wel aanspraak opdien I naam , daar zij algemeen over de gcheele bekende wereld verspreid was. Ook werd in de eerste eeuwen van lul Christendom niemand als Christen erkend, \' tenzij hij beleed, dat hij tot de (\'atholieke kerk bc- j hoorde, die van het begin af eene levende, inwendige. . vcrecniging onder al hare leden, hoe ver deze ook van elkander geseheiden nioglen zijn, erkende. Ju vide \' districten maakte het Christendom op het platteland \' zeer vroeg vorderingen, en zoodra een voldoend aantal \' bekeerden tezamen was, werd eene geregelde gemeente ! gesticht, met hare bestuurders, presbyters of bisschop- pen, die even onafhankelijk waren als de bestuurders der stadskerken. Deze bisschoppen van het platteland of CilOEEPIscoPI (zie ald.), zooals zij later genoemd weiden, bestonden waarschijnlijk in de eerste tijden der Kerk, hoewel wij hen vóór de vierde eeuw niet bij name vermeld vinden. Naar alle waarschijnlijkheid breidde zich hel Christendom uil de steden over de plat telands-dist riet en uil, zoodat de gemeenten en hare opzieners van het platteland gewoonlijk aan den stads- bisschop ondergeschikt waren. O]) dezelfde wijze ver- breidde zich ook hel Christendom uit de voornaamste naar de andere sleden. Toen de bekeerlingen verme- nigvuhligden, maakten de kerken der provincie een geheel uit, aan het hoofd waarvan de kerk uit de hoofdstad stond, wier bisschop, met betrekking tot de |
|||||||||
|
en ten slotte een diaken. Verscheidene werden van
kindsbeen af voorliet ambt van bisschop bestemd en daarvoor opgevoed. Eén belangrijk gedeelte hunner opvoeding bestond in de regeling van liini voedsel, dat uil geene andere melk dan de melk van amandelen, en uit geen vleesch, maar viseh bestond. In andere opzigten moesten zij de gestrenge leefwijze der Vol- maakten in aebt nemen. De Catharen waren ijverig in liet alom verspreiden
hunner beginselen: zij reisden van dorp tot dorpen van huis lot huis, grepen elke gelegenheid aan om de : Schriften te verklaren, en onderwezen hunne leerstel- lingen aan de oningewijdeu. Waar zij ook gingen, waren zij bijna zeker van cene vriendelijke en harte- lijkc ontvangst te vinden van personen, die met hunne beginselen instemden. In In-t bijzonder werden de Volmaakten niet grooten eerbied in de huizen van geloovigen opgenomen. De bewoners bogen driemaal de knie om hunnen zegen te ontvangen. De leden der secte, die in de nabijheid mogten wonen, verzamelden zich spoedig; ecne preek werd dan in hunne tcgen- woordigheid uitgesproken, waarin niet alleen de waar- heid van God, zooals die in de Schriften te vinden is, verklaard werd, maar ook haar verschil van de leer der hcerschendc kerk. Om nog verder hunne bijzou- dere leerstellingen voor! Ie planten, namen zij de dochters van behoeftige edellieden aan, en voedden zij die kosteloos op, terwijl zij te ze]hier tijd in hare gemoederen cene kennis van het Woord Gods trachtten te stollen. De openlijke wederstand der Catharen tegen de leer
en de hiërarchie van de Kerk van Rome, wekte natuur- lijk de ijverzucht en de verontwaardiging der geestelijk- heid op. De ongeriimdste verhalen werden aangaande de gebruiken de/er aanstootclijke .secte gedaan; en het onkundige gemeen, door de lasterlijke voorstcl- lingcn der geestelijken tot woede aangezet, bragt vele onschuldige Catharen naar den brandstapel, lu de landen aan den Rijn en in Frankrijk werden vele dezer zoogenaamde ketters veroordeeld om de wreedste en onregtvaardigste behandeling t.c ondergaan, en werden zij zelfs tot den dood loc vervolgd. Dit was vooral tegen hei einde der dertiende en het begin der vcer- tiende eeuw lui geval. Te vergeefs stelde Bernard, abt. van Clairvaux, zich in de bres, voor hetgeen hij als eene klasse van welmeenendc, hoewel misleide, scheurinakers beschouwde. Zijne vertoogen hielden den stroom der vervolging slechts gedeeltelijk tegen. De mcédoogenlooze vervolgers waren getroffen van verbazing over de kalmte en onversaagdheid, waar- |
|||||||||
|
473
|
||||||||||
|
rVTIIOLIEKEKEHK.
|
||||||||||
|
andere bisschoppen der provincie, de voornaamste
werd onder zijne, gelijken. In liet vervolg van tijd werden de kerken, die door Apostelen gesticht waren, en waaraan zij hunne Zendbrieven gerigt hadden, in bijzondere eer gehouden, en wanneer er twist wasten opzigte van de leer of van gebruiken, werden deze Apostolische kerken, zooals zij genoemd werden, in de eerste plaats geraadpleegd. Vooral zocht men dan zijne toevlugt tot de kerken van Rome, Antioehië, Alexandrië, Ephesus en Corinthe. De meerderheid, aldus aan bijzondere kerken boven
de andere toegekend, hield daarmede niet op. De kerk van Rome, de groote hoofdstad der wereld, en de slad waarin Petrus en Paulus den marteldood o«- dergingen, rees natuurlijk in belangrijkheid boven de. andere *ede> apuxloliae of kerken, die hel voorregl geliad hadden van de tegenwoordigheid eu hel predi- ken der Apostelen te genieten, üil de kerk van Home waren vele kerken van hel Westen voortgesproten, en Iremcus spreekt over deze kerk in bewoordingen, die duidelijk aantooneu, als wij de oude Latijnsehe vertaling van uegeschriften vau dieiioii len kerkvader mogen gelooven, daar de oorspronkelijke (jlrieksehc tekst ongelukkiglijk verloren geraakt is, op welk een vroegen lijd de kerk van Rome op eene meerderheid boven de andere keikeu aanspraak maakte, Ircnieus eu ïertiillianus spreken over Petrus en Paulus als de stichters dier kerk, doch geen van heiden meende, dal de Roomschc kerk regl had op den naam van catkedra Pt;/,-/, stotd van Petrus, ol om heerschappij en gezag over alle andere Apostolische kerken uit Ie oefenen. Dit denkbeeld schijnt echter trapsgewijze ontstaan en aangenomen te zijn, want. wij vinden, dat (\'yprianus de Rouinsehe kerk den sloel van Petrus, tic voor- naamste kerk waaruit priesterlijke eenheid ontstaan is, noemt. In een veel vroegeren t jd dan in de dagen van Cyprianus vinden wij reeds eene duidelijke nei- ging bij de Roomschc bisschoppen, om overde kerken gezag uit Ie oefenen. Zoo ging omstreeks 19U Victor, bisschop van Home, zoo verre in deze rigting, dat hij de kerken van klein-Azic in den ban deed, om een onbelangrijk verschil over (hm lijd der viering van liet Paasehl\'ecst. In de geschriften van Tcrtullianus kunnen sporen van denzelfden geest gevonden worden, diende Roomschc bisschoppen van zijn lijd aan den dag legden, welke beslissende edicten over kerkelijke zaken uitvaardigden, en zich zelfs als bisschoppen der bisschoppen trachtten Ie doen beschouwen. Deze aanmatigende en stoute eischen ontmoetten eenbe- paalden tegenstand bij al de Oostersclic en vele Wcs- |
lersche kerken. Zelfs Cyprianus, die de Roomschc
kerk als den stoel van Petrus beschouwde, streed met de uiterste standvastigheid en geestkracht voor bet onafhankelijke regt der bisschoppen, om de zaken der kerken naar hunne eigene beginselen te besturen, en hij ontkende openlijk het regt, dat door de kerk van Home geéiscbt werd, om alle zaken van verschil in
de kerk te regelen. Omstreeks dezen tijd, het midden \'er derde eeuw, werden twee Spaausclie bisschoppen
om zekere ernstige misdaden door eene synode afge- zet. Zij deden een beroep op Stcphaniis, bisschop van Rome, die. bewerende dat hij de hoogste regtsmagt bezat, hel vonnis van hel Spaausche kerkelijke hof vernietigde, eu Je afgezette bisschoppen in hun ambt herstelde. Dit gal\'in Spanje onmiddellijk aanleiding lol de kwestie, of het eene vonnis of hel andere geëerbiedigd moest worden, en men wendde zich tot de ( hrislclijke kerken van N\'ooi\'d-Afrika, om haar gevoelen te hooren. Eene synode kwam dien ten gevolge ie Cartbago bijeen, en Cyprianus werd door deze synode afgezonden om te antwoorden, dat vol- geus hare meening de beslissing van den Roomschen bisschop zonder kracht was, eu dal de twee afgezette bisschoppen volstrekt niet weder in hun ambt hersteld mogten worden. liet eerste kerkelijke besluit, dat ten gunste van
net aangematigde gezag der Roomsche kerk aange- nomen werd, was dal van een gering concilie, te Öardis in.\'H7, ten tijde van de Ariaausche i wisten, gehouden. Onder andere dingen verklaarde dit concilie, dat „in geval een bisschop meende, dar hem onregl aangedaan was door het vonnis van de bisschoppeu zijner provin- eie, hij zich tot den bisschop van Home kon wen- den, die aan de bisschoppen in de nabuiirschap van de provincie des verongelijkten bisschops schrijven zoude, om de zaak weder in behandeling te nemen; en die ook, als hel wenscliclijk scheen dat Ie doen. eenigc presbyters van zijne eigene kerk zoude zenden, om bij het nieuwe verhoor behulpzaam te zijn." Een tweede slap lot de oppermagt van den bisschop van Home was eene wet, die in \'Ui door keizer Valenti- nianus uitgevaardigd werd, waarbij den bisschoppen van Home de magt geschonken werd om andere bis- schoppen te onderzoeken en te oordeelen. Tegen het einde der vierde eeuw werd de gewoonte cenigzins algemeen,om allekwestiënaaugaandede Apostolische gebruiken en leerstellingen aan de beslissing der Roomsche bisschoppen over te laten. Dit gaf hun gelegenheid om een aantal decrelalen, zooals zij ge- noemd werden, uil te vaardigen, die spoedig een toou |
|||||||||
|
c i
|
||||||||||
|
\'., i
|
|||||||||
|
( vniouKKK i;kik\\ k\\ 01 vegrmrene i:!;ik\\ en.
|
|||||||||
|
win Apostolisch gezag aannamen, en met voel eerbied
in liet Westen ontvangen werden. ..Van dezen tijd af," zegt Gieseler, „was er geen twist in liet Oosten, waarin niet elke partij den bisschop van Rome, en door dezen de Westersche kerk, voor hare zaak zocht te winnen; zij wedijverden inel elkander in vleijerij en onderworpenheid. Op de eonciliën werden zijne legaten altijd met de grootste onderscheiding behan- deld, en op het concilie van Chalcedon zalen zij voor de eerste maal voor." ITet concilie van Chalcedon, waarvan hier gesproken wordt, kwam in 4-51 bijeen, en tol niet weiuig verdriel van Leo den Groote, den loennialigen bisschop van Rome, werd een canon aangenomen, die verklaarde, dat dezelfde regfen, eerhewijzingen en voorregten, die tot nog toe aan den bisschop van Rome waren toegestaan, ook aan den bisschop van Constanlinopel toegekend moesten wor- den; hetzelfde concilie bevestigde ook den bisschop van Constanlinopel in het geestelijk bestuur over die provinciën, waarover bij de meerderheid had geëischt. Van dit tijdstip af begon de strijd om de meerder- heid tnssehen Constantinopel en Rome, de hoofdste- den van het Oosten en het Westen. Verschillende omstandigheden liepen echter zamen, om den invloed en het gezag van den Hoonisehen stoel te doen toene- men, waarvan niet de geringste was de gereedheid, waarmede de cischen van meerderheid, door dn bis- schoppen van Homo gedaan, door de Heidensehe stammen, die nu hel Romeinsche rijk overstroomden, toegestaan werden. De oude hoofdstad viel in de handen der overweldigende barbaren, en werd dus plotseling van hare staatkundige belangrijkheid be- roofd, en de Roomsche bisschoppen vonden het der- halve noodzakelijk, als zij hel gezag, dat zij verkregen hadden, wilden handhaven, om hunne cischen met meer stoutheid dan ooit te doen gelden. Daarom wendden zij een Goddelijk real op de oppermagt voor, en beweerden zij, dat zij de opvolgers inderegtclinie van den Apostel Petrus waren, die, /ooals zij zonder een schriftelijk of een historisch bewijs verklaarden, da eerste bisschop van Rome was, en door Christus tof het hoofd der Kerk op aarde was aangesteld. Zij gevoelden, dat het des Ie noodzakelijk er was om hunne aanspraken op kerkelijke opperheerschappij Ie doen gelden, nu Rome zijne staatkundige, belangrijkheid verloren had, en de stad Constantinopel, wat haren invloed en hare waardigheid aangaat, snel lot den hoogsten rang sloeg. Gedurende de vijfde eeuw werd de strijd om de meerderheid tnssehen den bisschop van Home enden patriarch van Constantinopel met |
|||||||||
|
de uiterste hevigheid gevoerd, en tegen het einde dier
zelfde eeuw nam Johannes de Vaster, bisschop van Constantinopel, den titel van algemeen bisschop aan. Deze stoute daad van den Oosterschcn patriarch wekte den naijver van zijn Westerschen mededinger op, en Gregorius de Groote, die te dier tijde bisschop van Rome was, vond, om zijn eigen gezag des te steviger Ie vestigen, de onwaarheid uit , dal de sleutelmagt toevertrouwd was aan den opvolger van den Apostel Petrus, en niet aan de gezamenlijke bisschoppen, zooals tot nog toe verondersteld was. Behalve deze stoute poging om hoogere aanspraken te hebben dan zijn mededinger, verklaarde Gregorius in de sterkste bewoordingen, dat hel aannemen van den titel van algemeen bisschop hoovaardigheid, godslastering, antichristelijk ei> verfoeijelijk was. De vertoogen van den Koomsehen bisschop hielpen echter niets. De patriarch Johannes ging voort den aanstootelijken titel te gebruiken, en na zijn dood nam zijn opvolger (\'ynacus dcnzclfden hongdraveudcii naam aan. Maar dezelfde titel, welks aanneming door den patriarch van Constantinopel de verontwaardiging van Grego- rius den Groote had opgewekt, werd op ernstig-ver- zoek van zijn opvolger Bonifacius 111. aan dezen verleend door keizer Phocas, ecu wreed en blocd- dorstig tiran, die den troon van het Grieksche rijk door den moord van zijn voorganger bestegen had. Van daf belangrijke tijdstip, 006, afnam de bisschop van Rome den titel van algemeen bisschop aan, en toonde hij, dal hij do Antichrist (zie ald.) of de mensch der zonde was, die in het Woord Gods wordt voorspeld, en van dien tijd af maakte de Roomsche kerk aanspraak op den naam van Catholifke of Algemeene kerk, met uilsluiting van allen uit den schoot iler kerk en de zaligmaking van Christus, die weigeren hunne onderwerping aan den paus van Rome te belijden. De naam Vatholiek is echter in gecnen decle op de Roomsche kerk vantoepassing, daar zij in waarheid niet kan voorgeven algemeen te zijn, aan- gezien een grootergedeelte van de Christelijke wereld zelve dien eisch verwerpt, waaronder niet alleen allo Protestanten zijn begrepen, maar ook de geheele Grieksche of Oosterscho kerk, die cenc veel grootere aanspraak op oudheid en afkomsl in de regte linie van de Apostolische kerk heeft, dan Rome ooit kan doen gelden. CATHOLiEKK RRIEVEN of Algkmkknk hrik-
vf.n, een naam aan zekere brieven van het Nieuwe Testament gegeven. Zij zijn zeven in getal, te weten: één van Jacobus. twee van Petrus, drie van Johannes |
|||||||||
|
CATHOLICOS — CELIBAAT. 11 5
|
|||||||
|
sagau eu de twee catholikin opzieners over alles, en
zorgden zij, dat de schat behoorlijk gebruikt werd voor deu tempel, en dat de heilige dicustverrigt werd, zooals gepast was. CELESTIJNEN, eene Itoomschc uiouuiksorde,
ingesteld door Petrus de Meudou, ecu monnik uit de dertiende eeuw, die in li\'.tl tot paus werd verkozen onder den naam vau Celestinus V. Op-het tweede algemceuc concilie van Lyou, lil\'6, werd de orde door paus Gregorius X. bevestigd. De Cclestijuen namen in Italië spoedig sterk iuaautal toe; door Philippus den Schoonc werden zij ook naar Klankrijk overgebragi. Kcnigen beweren, dat deze orde m 1 "< s door Petrus Damien werd ingesteld, en datdekleedij dezer monniken vau eene blaauwc kleur, de kleur des hemels, was, waarom zij den naam van Celestijiieu ontvingen. Er zijn negen en dertig kloosters van de/c orde iu Italië en een eu twintig in Frankrijk. De monniken dragen een witten lijfrok, niet een scapulier, eene kleine en eene groote kap vau eene zwarte kleur. CELIBAAT, de ongehuwde staat. „Verbiedende
te huwelijken\'\' wordt in de Heilige Schriften vooreen der leekenen van deu grouten afval verklaard, door den Apostel L\'aulus voorspeld. Met hel oog hierop is het eeuigzius opmerkelijk, dal ^c lloomsche kerk alleen zieh kenmerki door het beweren, dat Iu i lui weiijk in bijzondere omstandigheden onwettig eu zondig is. Zoo verklaard) bel concilie vau Trentc: „Al wie beweert, dat persoucu in heilige orden ofrcgulic- icn, die eene plegtige gelofte van kuischheid hebben afgelegd, huwen mogen, die zij vervloekt.\'\' Hel- zelfde concilie verklaarde ook: ,, Al wie beween, dat de huwelijksstaat te verkiezen is boven den iiiaagdc- lijkeu of ongehuwden staal, eu dat het niet beter eu meer bevorderlijk voor het geluk is om in den inaag- delijken of ongehuwden staal te blijven dan gehuwd te zijn, die zij vervloekt." Deze poging om deu ge- huwden slaat iu minachting ie brengen is geheel in strijd met de uitdrukkelijke bepalingen van het woord Gods. De instelling des huwelijks, toen de ineuscli uog ineen staat van onschuld was, onbezoedeld door de slechte uitwerkingen mui den val, toont aan, dal het iu zijn oorspronkelijk karakter zonder zoude moi i zijn. Buitendien waren de iiitstekendslc der oude heiligen gehuwd, zooals Uenoeli, Noach, Abraham ui Alozi^. Vulgcus de uitdrukkelijke bepaling van God moest de hoogepriester onder de Mozaïsche wetge- buwd zijn, zooals wij iu Lev. XXI : 12—14 lezen. De Apostel Petrus en de Evangelist Philippus waren beiden gehuwd, en onze \\ erlosser vereerde, toen Hij |
|||||||
|
1 uu céu vau Judas. De naam van Calholiekc uf Algc-
i meene brieveu is hun gegeven, omdat zij niet, gelijk
de andere Zendbrieven, aau bijzondere kei ken, maar
| aau Christenen in het algemeen gerigt zijn. Hei
ivoord Catholiek, werd voor deze brieven hel eerst
door £uscbius gebezigd, als eene algemceuc benaming
1 in de vierde eeuw; in een vrocgcren tijd werd echter
! de eerste brief van Johuunes door Origeues en door
Dionvsius, bisschop vau Alcxaiidrio, herhaaldelijk
een Catholieke brief genoemd.
CATHOLICOS, een naam aan de hoofden of pa-
triarehen der Ahjiekisciie kerk (zie ald.) gegeven,
vau welke er thans drie zijn, hoewel er oorspronkelijk
slechts een was, die gewoonlijk in de keizerlijke
residentie zijn verblijf hield. De hoogste dignitaris
is de catholicos vau Echmiadziu, die geheel Turko-
manie of Groot-Armenië onder zijne rcgtsmagl hei ft.
Sedert lb2S wordt liij dom- den czaar van Rusland
aangesteld, en ouder zieh heeft hij eene synode en
... . ■ een keizerlijk vertegenwoordiger. ()|> hem volgt de
catholicos van Sis, eene stad in Cilicië, die eene
kleine provincie in Syrië en het zuiden van Auatolië
heeft De derde catholicos, die van Aghtamar, een
eiland in het meer Van,heerscht over Kurdistan, doch
zijn gezag is eeuigzius twijfelachtig. Deze waardig-
heidsbeklceder nam in 1114 den titel vau catholicos
aan, die, hoewel gedurende, twee eeuwen niet erkend,
eindelijk toegestaan werd; tol op den huidigcu dag
wordt zijn gezag echter met gceue gunstige oogeu
aangezien. De catholicos alleen kau bisschoppen
wijden en den zegen uitspreken over de heilige olie,
die bij verschillende ceremoniën der kerk gebruikt
. . .
wordt. De Christenen vau Georgië en die van Miu-
trrelie hebbeu ook een priester aan hun hoofd, die den
! titel van catholicos draagt, doch aan den patriarch
vau Constantiuopel schatting betaalt.
CAT1IOLIK1N, twee auibtsbekleeders in den
i
. ouden Joodselien tempel, de voornaamste sehatbc-
waarders, die alleen minder gezag hadden dan de
hoogepriester en de Sagan. Maiuionides zegt van de
catholikin, dat zij voor den sagan moesten zijn, wat de
sagan was voor den hoogeprletter, plaatsvervangers eu
helpers, eu op hem volgende in rang en eer. De
pligten aangaande den tempel te vervullen, bestonden
meer bijzonder in de bediening er van en in het beheer
zijner inkomsten. Daar er nu mindere priesters wa- ,
j reu, die de dagelijkschc dienst verrigtten , en ook j
•■ schatbewaarders van lagercu rang, die de offergaven
ontvingen, en wat voor üvu algemeeuen voorraad
aaugebragt werd, zou «aren de hoogepriester, de
|
|||||||
|
CELIBAAT.
|
|||||||||
|
47D
|
|||||||||
|
\\ rij van alle straffen verklaard, omdat zij zulks dcdeu.
Als een kandidaat vóór de wijding reeds gehuwd was, behoefde hij niet van zijne vrouw geseheiden te wor- deu, tenzij hij eene weduwe had gehuwd, of iemand die van haar echtgenoot gescheiden was, of eene hoer, of eene slavin, of eene tooneelspcelster. Op het con- cilie van Nica\'a in 325 werd eene poging gedaan, maar zonder goed gevolg, om een besluit te doen aannemen, dat alle geestelijken, die vóór hunne wijding gehuwd waren, van hunne vrouwen zouden scheiden. Het meeste, dat de voorstanders van het celibaat van het concilie konden verkrijgen, was eene nieuwe bekrachtiging van den vastgestelden regel, dat niemand na de wijding mogt huwen. Uit de ge- schriften der Nicsenische vaderen, zelfs uit die der uitstckendste, blijkt duidelijk, dat in de vierde eeuw de buiteusporigsle denkbeelden heerschten over de heiligheid en de verdienste van den ongehuwden staat. Eindelijk vaardigde Siricius, die den Roomschen stoel van 3S5 tot 39S bezette, zijne decreten uil, waarbij aan tic geestelijkheid het celibaat bevolen werd. Deze decreten werden gercedelijk door verscheidene syno- den van het ^Vestel] aangenomen en toegejuicht, doch met de grootste standvastigheid door de synoden van het Oosten verworpen. En eerst verscheidene eeuwen later werd de leer van het celibaat door de groote menigte der Fransche, Duitschc, Spaansche en En- gelsche geestelijken aangenomen. In .i\' Kooinsche kerk moge i derhalve de bisschop,
de priefter en de diaken niet huwen, lïoomsche schrij- vers zijn het echter verre van eens over de kwestie, of het celibaat eene Goddelijke of eene menschelijke instelling is. De eene partij beschouwt het als door God bevolen, en daarom eene zaak van geloof en zedelijke verpligting, die noch de paus, noch de Kerk veranderen of wijzigen kan. Van deze meening waren Hiëronymus, Epiphanius, Siricius en Iunoccntius. Eene andere partij houdt het celibaat der geestelijken voor eene zaak van enkel menschelijke instelling, en daarom niet voor een punt van geloof, maar van kerk- tucht, dat door menschelijk gezag veranderd en zelfs herroepen kan worden. Deze zienswijze wordt in de lioomsche kerk vrij algemeen aangenomen. Ecne derde partij bestaat er onder de Roomsebgezinden, die de leer van het celibaat der geestelijken ten sterkste afkeurt, en haar niet alleen als nutteloos, maar als schadelijk beschouwt. De tegenstand tegen het ver- bod om te huwen, die zich zelfs in den boezem der Roomsche kerk geopenbaard heeft, is in elke eeuw sterk en krachtig sreweest. Het celibaat der geeste- |
|||||||||
|
nog op aarde was, een huwelijksfeest met Zijne tcgcn-
woordigheid, en verrigtte Zijn eerste wonder bij die gelegenheid. Aiiron, de hoogepriester, was gehuwd, Exod. VI: 23. Paulus spreekt van zijne vrijheid om te trouwen, indien hij verkoos, 1 Cor. IX: 5. De Kerk van Rome leert echter, dat dn geestelijken niet huwen mogen. Terwijl liet Oude en het Nieuwe Testament evenzeer het celibaat verwerpen, en gunstig over den gehuwden staat spreken, is het vreemd, dat onschrift- niatigc ideën over dit onderwerp reeds vroeg in de Christelijke kerk begonnen te heersenen. Uit de ge- schriften van Tertullianus vernemen wij, dal zelfs reeds in het begin der derde eeuw het celibaat als zeer verdienstelijk werd beschouwd, en het huwelijk als, tot zekere grens, ecne oneer of schande voor Chris- tenen van beiderlei geslacht. Zoo zegt deze oudste der Latijnsche kerkvaders, als hij het tweede huwelijk ontraadt: „Is lic\' u niet voldoende, dal gij van dien hoogen rang van onbevlekte maagdelijkheid zijl ver- vallen door eens f e trouwen, en zoo tot ecu tweeden trap van eer af te dalen" Mosheiru zegt, dat het denkbeeld reeds zeer vroeg heerschte, dal de gehuw- den meer blootgesteld waren aan den invloed van booze geesten dan de ongehuwden. Dit ongerijmde denkbeeld leidde, als een natuurlek gevolg, tot het wijd en zijd verbreiden van de ineening, dat onge huwde mannen veel beter geschikt waren voor het heilige dienstwerk, dan dezulken die de bevlekking des huwelijks hadden aangegaan. Ten tijde van Cv- prianus, bisschop van Carlhago, die in 258 den marteldood onderging, waren vele jonge vrouwen overgehaald om de gelofte af te leggen, dat zij steeds in den ongehuwden staat zouden leven, en de taal, waarin deze schrijver haar aanspreekt, toont aan, in welke achting deze geloften gehouden werden. „Groot is het loon," zegt, hij, „dat u wacht; de groote beloo- ning der deugd, de groote beloouing, die aan de kuischheid zal worden verleend. Niet alleen zullen uw deel en erfdeel gelijk zijn aan die der andere sekse, maar gij zult gelijk zijn aan de engelen van God." Het eerste decreet, waarbij formeel aan de gees-
telijken verboden werd om na de wijding te huwen, werd op een concilie, te Ancvra in Galalië in 314 gehouden, aangenomen. Dit decreet was echter nog niet bepaald en algemeen in zijne toepassing, want het zonderde hen uit, die ten tijde hunner wijdiug eene duidelijke verklaring aflegden, dat het hun voor- nemen was te huwen, daar dit in hun geval onver- mijdelijk was. Geestelijken, die in dezen toestand verkeerden, kregen verlof om te trouwen, en werden |
|||||||||
|
CELLIETEN —
|
KTENui nHNOWKTEN. 477
|
|||||||
|
lijken, zegt Pius IL, wordt door sterke redenen ge-
schraagd, maar door nog sterken- bestreden. De Duitsene keizer en geestelijkheid smeekten Pius IV. om de besluiten op dil punt te herroepen. Augnstüius, de Beijersche afgevaardigde te Trente, diende ophet concilie een verzoekschrift in, om liet celibaat der geestelijken op te heffen, dat, zooals liij verklaarde, geen Goddelijk regt luid, en niet door God bevolen was. De Fransche koning en geestelijkheid boden in 1501 den paus een dergelijk verzoekschrift aan. Gecne leerstelling der Roomschc kerk heeft meer algemeen misnoegen eu grooter kwaad in haren schoot, veroorzaakt, dan de leer van het celibaat der \' geestelijken.
CELLIETEN, ceue secte te Antwerpen inde veer-
tiende eeuw ontstaan. Hare leden werden ook Alexi- ii\'ien of broederen en zusters van Alexis genoemd, omdai zij Alexis voor hun beschermheilige hadden. De naam Cellietea was afgeleid van de cellen, waarin zij woonden. Zij bragten hunnen lijd voornamelijk door met het bezoeken en troosten der zieken, hel spreken en bidden met de stervenden, en het zorgen voor de begrafenis der dooden, inzonderheid van die, welke aan de pest gestorven waren, eu zij volgden hun overschot met lijkzangen naar het graf. Wegens de langzame en plegligc wijzen, waarop zij deze lijk- zaugen zongen, sprak het volk over hen ouder de gemeenzame benaming van Loi.i.akden (zieald.). Zij waren leeken, die zich aan werken van liefdadigheid wijdden, en vulden daardoor het slecht vervulde dienstwerk der geestelijken aan, die op dien tijd hunne pligtcn grovelijk verwaarloosden. CENOBIETEX of ClEXOBIETEN, een naam aan
monniken gegeven, die in vereeuigintren leefden, als onderscheiden van kluizenaars of Anachoreten (zie | ald.), die alleen leefden. De stichter van het f\'eno- bietische stelsel was Pachomius, die in het begin der \' vierde eeuw eeue vereeniging van monniken op Ta-
benna, een eiland van den Nijl in Opper-Egypte, ves- tigde. Deze nieuwe eu vrijere wijze van het ascetische leven werd zoo populair, dat de aanhangers van Pa- chomius, gedurende zijn leven, 3,000 bedroegen, en vervolgens 7,000. Zoo snel namen de Cenobieten iu aantal toe, dat zij in de eerste helft der vijfde eeuw niet minder dan 50,000 leden tellen. I)c geheele ver- eeniging werd een ceenobiuni genoemd, welke naam vervolgens op enkele kloosters werd toegepast. Pa- : ehomius stond oorspronkelijk aan het hoofd der ge- heeleinstelling, eu daarna werden nog zijne opvolgers, de abten van het klooster waarin de stichting haar |
oorsprong had, als de voogden van het geheele encno-
bitun beschouwd. Oe titel, dien de voogd ontving, was abt ofabbas-generaal, of, gelijk hij in hel Griekseh genoemd werd, Archmandriet (zie ald.). De oor- spronkelijke iurigting van eencccnobiuiu wordt aldus door Neauder beschreven: „De geheele broederschap was, naar de letters van
het alphabct, in vier eu twintig klassen verdeeld, die dienen moesten om de verschillende trappen aan te « ijzen, waarop hare leden in geestelijke ontwikkeling stonden. Ieder van deze klassen had haar eigen hoofd, gelijk daaraan ook bijzondere w< rkzaaudiedeu waren opgedragen. De laatsten bestonden iu de gewone- bedrijven der monniken, zooals in het vlechten van korven, waartoe zij het riet van deu Nijl gebruikten, en hel weven van matten of dekkleeden. Te gelijk beoefenden zij echter alle andere soorten van haud- wi rki ii, en leiden zij zich mede op den landbouw eu het bouwen van schepen toe, zoodat aan het einde der vierde eeuw elk klooster zijn eigen schip bezat, hetwelk door de monniken, die er toe behoorden, gc- bouwd was. Toen Palladius om dezen tijd de Egyp- tisehe kloosters bezocht, vond hij iu dat te Panapolis, ! \':. tgeeu mede tot deze monniken verecniginggcrekend werd, eu drie honderd bewoners telde, vijftien kleêr- inakers, zeven smeden, vier timmerlieden, twaalf kameeldrijvers en vijftien lecrlooijcrs. Ook bad ieder klooster zijn eigen rentmeester, die voor de ligcha- melijke behoeften van allen zorg droeg en het afge- maakte werk in ontvangst nam, terwijl al die afzon- derlijke rentmeesters weder ondergeschikt waren aan deu algemeenen rent meesier der geheele vereeniging, die bij het hoofdklooster aangesteld was. Deze hield bet toezigt over de ontvangsten eu uitgaven van hef geheele ceenobiuni. Aan hem werden alle voortbreng- seleu van deu gemeenschappelijke!! arbeid overgege- ven, welke hij te scheep naar Alexandrie zond, om ze daar Ie gelde te maken, en voor de opbrengst er van den noodigen voorraad ten dienste der kloosters in te koopen. Wat er daarna van den koopprijs overbleef, werd verdeeld onder de armen, zieken of grijsaards van deze volkrijke, maar behoeftige streken, of aan j de gevangenissen gezonden. Tweemaal iu het jaar, en wel op het Paasehfecst en in de maand Meson\', kwamen de hoofden der afzonderlijke kloosters bijeen. Pij de laatste zameukoinst deden allen rekenschap van hun gehouden bestuur, en dit was mede de tijd, waarin de verzoening van allen met God en met elkander werd gevierd. Wanneer iemand iu de vereeniging opgenomen
|
|||||||
|
•i?s f\'K\\|;.\'
|
|||||||
|
wenschte te worden, dun werd hem, eer hij toegelaten
werd, gevraagd, of hij zich ouk aan eeiiigc misdaad huil schuldig gemaakt, eu uit vrees voor regterlijke vervolging ouder de monniken ccue wijkplaats zoeht; of hij zijn eigeu heer eu meester was, en dus vrij over zijne levenswijze beschikken kou. eu of hij genoeg- zame kracht iu zich gevoelde, «nu zijne bloedverwanten vaarwel te zeggen eu van zijne bezittingen afstand Ie doen? Vervolgens moest liij zich, alvorens aangenomen te worden, aan een proeftijd onderwerpen eu, na hel doorstaan van dezen, pleglig beloven, dal hij zijn leven zon inrigteu overeenkomstig de verordeningen der broederschap. Ook stichtte Pachomius reeds uouneu- kloosters, die door de monnikenkloosters van hel noodigc verzorgd werden."\' De omstandigheden, die Pachomius op het denk-
beeld bragten om de eerste kloostcriustelling voor vrouwen te stichten, waren deze: — Gedurende zijne afzondering op hel eiland Tabenna werd hij door zijne ecnige zuster bezochl, die een broeder verlangde te zien, van vticn zij zo o laug gescheiden was geweest. Maar de gestrenge kluizenaar weigerde, dewijl hij de gelofte gedaan had van nooit tot eene vrouw Ie spre- ken, niettegenstaande hare herhaalde aanzoeken, haar een onderhoud toe te staan, liijzoiul haar echter eene aanmaning om zijn voorbeeld te volgen, door zich van de. wereld al\' te scheiden en eene instelling te vormen voor leden harcr eigene sekse, gelijk aan die, welke hij zelf gesticht had. Zij stemde hierin toe, en onder liet oppertoezigl van Pachomius werd iu korten tijd eene plaats van afzondering voor vrouwelijke kluizenaars, waarover zij het bestuur had, op het naburige eiland Tismcue gevestigd. Daar Pachomius in 348 stierf, kan men den tijd der oprigting van dit i eiste vrouwenklooster tusschen de jaren \'i K) en 350 stellen, liet kloosterleven schijnt echter op dezen tijd niet zoo populair geweest 1e zijn onder de vrou- wen als onder de mannen. In 150 bevatte het kloos- ter van Tismene sleehls 100 bewoonsters, terwijl het monnikenklooster van Tabenna daarentegen, zelfs t\'jdens het leven van zijn stichter, ecnige duizenden bewoners telde. De tijd hier aangegeven voor de eerste stichting
van kloostcrinstcllingcn voor vrouwen, valt eenigzius later dan die. welken de Roomscbc schrijvers opgeven. Volgens de geleerden ouder deze betwistten twee vrouwelijke heiligen, Syncletica en Basilissa, die beiden ongeveer eene halve eeuw vóór de zuster van Pachomius leefden, aan deze de eer, die wij haar toegekend hebben. Hei blijkt echter niet uil cenig |
|||||||
|
bewijs, waartoe wij toegang gehad hebben, dat eene
dezer vrouwen, hoewel voorname kluizeuaarsters van haar t\'jd, eene poging deden om ei ue kloostcrinstcl-
ling te stichten. (Jok is hot zeer onwaarschijnlijk, dat
hei vrouwenklooster liet mannenklooster zou zijn
voorafgegaan, daar hel eene minder populaire instel
liug dan het laatstgenoemde was. Het regt op de eer
iu kwestie moet, volgens ons gevoelen, aan de uaani-
looze zuster van den abt van Tabenna toegekend
I I
worden. Talrijke vereenigiugeu gelijk aan die, welke Pa-
chomius gesticht had, ontstonden weldra in alle deelcn van Egypte, en nanieu zijn regel aan, die, in het Oosten algemeen iu eer schijnt gehouden te zijn, totdal hij door dien van Basilius werd verdrongen. Zelfs na dien tijd werd hij nog door ecnige klooster- vereenigiugeu gevolgd, wanl Anselmus, bisschop van Havelberg iu het midden der elfde eeuw, verhaalt, dal hij in de nabijheid van Coustautiuopel i en mon- uikenklooster van deze oude orde zag, dat eene broc- derschap van vijf honderd monniken bevatte. Van Egr> pi e "her het Cenobiet ische stelsel over naar Syrië, en van daar naar Perzië, waar het onder de bckrach- ligiugvan hel Mohamedismus nog bestaat. Vóór het linde der vierde eeuw had het stelsel zich op groote schaal lang--di zuidelijke kusten der Middcllaudsche zee uitgebreid, en bloeijcnde kloosters «aren iu de provinciën Carthago, Thagaste en Hippo, en zuidelij- ker in de streken van Abyssiuië en Ethiopië gesticht. Zoo had, in ecu ongelooflijk korten tijd, deze nieuwe en zonderlinge instelling zich over het geheeletol het . Christendom bekeerde gedeelte van Afrika gevestigd, eu in elk gedeelte van die groote eu volkrijke streek, die zich van den Xijl en den Euphraat tot de Zwarte zee eu den Archipel uitstrekt. CENRAWATH, eene secte der Basiankx (zie
ald.) in Hindostau, wier leden zoo sterk aan de ziels- verhuizing geloovcu, dat zij het kleinste insect niet willen dooden. Hunne Brahmanen of priesters dragen ecu stukje linnen op den mond, opdat gceue vlieger in moge komen. De lellen der secte drinken geen water, zonder het eerst gekookt te hebbeu, uit vreeze dat zij ecnige insecten mogteu inslikken. Zijgelooven niet aan een hemel en eene hel, maar wel aau de on- sterfelijkhcid der ziel, die, zooals zij beweren, tut het eene ligchaam van een iricuseh of dier in ecu ander overgaat, naar gelang van hare verdiensten. Zij ver- branden de lijken der ouden, doch hegraven die van kinderen ouder den leeftijd van driejaar. Hunne wc- duwen zon niel verpligt om zich met ken te begraven, j |
|||||||
|
CERBERUS — CEREMONIËN.
|
|||||||||
|
t7f>
|
|||||||||
|
zonder bloedvergieten geene vergeving van /ouden
is. [11 al de verschillende en belangwekkende plcg- tigheden der Joden lagen de groote leerstellingen van hel Christendom opgesloten, die aldus met bij- zondere kracht op de gemoederen des volks moesten werken. Zigtbarc symbolen of leekenen waren, ge- durende het beslaan der Joden als een afzonderlijk volk, liet middel van gemeenschap tusschen den hemel en de aarde. Zelfs later dande komst onzes Heeren vinden wij, dat dezelfde wijze van onderrigting aan- genomen werd; en de toestand der Joden op dien tijd maakte de aanneming er van des te geschikter. Zoo ruw en onbeschaafd waren zij, zoodanig hadden zij de geestelijkheid der zedelijke en liet groote doel t\\cv cereinouiëclc wet uit het oog verloren, dal uiter- lijke leekenen volstrekt noodzakelijk waren om gods- dienstigc denkbeelden aan hmitic gemoederen over te brengen. Zij, ten minste de groote menigte, ver- trouwden op hunne offers eu uitwendige offeranden - voor de vergiffenis van zonde, en stelden derhalve de
letter vu ir den geest, de type voordeautitj pe. In die omstandigheden nam onze Heer Zijne toevlugt tol eenc wijze van onderrigting, die uitnemend geschikt was voor de behoeften: wij bedoelen het bezigen van ge- lijkcnisscu. Gewoon, als de Joden van die dagen waren, om te denken, dat de godsdienst slechts in uitwendige gebruiken bestond, en druk bezig, als zij waren, om hei tiende gedeelte van hunne munt, anijs en komijn lei\' zijde te leggen, me! verwaarloozing \\ an : dc gewigliger zaken der wel, was onderrigl door ge-
lijkenisscn de eenvoudigste en gemakkelijkste wijze, ; om hun gemoed van zulk eenc valschc beschouwing
der Goddelijke waarheid tot dc geestelijke opvatting [ er van te leiden. Hunne ceremoniën waren oorsprou-
I keiijk bestemd om hunne gedachten op eenc hoogere
i en edeler wetgeving te bepalen. Toen derhalve onze
lieer op aarde verscheen, niet liet bepaalde voornemen om eenc nieuwe wet in te voeren, was er eenc schoonc eigenaardigheid in Zijne aanneming van een onder- wijsslelscl, dat iets van den stoffelijken a\'ard der oude met de geestelijkheid der nieuwe leer verbond. Onder eenc eenvoudige en mogelijke geschiedenis, in al hare i bijzonderheden lijn uitgewerkt, openbaarde dcGoddc-
lijke onderwijzer eene verhevene leer, of leidc Hij een noodzakclijken pligt op; en velen, zonder twijfel, die met belangstelling luisterden, herinnerden zich zeker met voordeel de leer in het eene geval en de pligt in het andere, lang nadat dc verhalen zelve vergelen waren. Deze verbinding van de waarheid met onze phv-
|
|||||||||
|
doch leggen du gelofte af van altijd in deuweduwstaal
to blijven. Vrouwen en mannen kunnen in den pries- terstand opgenomen worden, doeli de vrouwen moe- ten meer dan twintig jaar oud zijn, terwijl deinnnneu <>l> negenjarigen leeftijd tot liet heilige ambt worden toegelaten. Iedereen, die priester wordt, moet het priesterlijk gewaad aannemen, de gelofte vankuisch- heid afleggen, en zulk eenc gestrenge levenswijze in acht nemen, dat hij somtijds negen dagen achtereen niets dan water gebruikt, met een zeker bitter hout er in geraspt. Deze secte wordt door alle andere secten van Banianen zeer veracht. CERBERUS, de vcelhoofdigc houd uit de oude
tabelleer, die den ingang 1 fit het schimmenrijk be- waakte. Volgens Hesiodns had hij vijftig hoofden. doch latere schrijvers kennen hem er slechts drie toe. terwijl sommige dichters hem houderdhoofdig en veelhoofdig noemen. Dit fabelachtige monster moest de schimmen in de onderwereld toelaten, terwijl het verhinderde, dat zij naar de woningen der levenden wederkeerden. CERDOXIANEX, eenc Gnostische secte uil de
tweede eeuw, welke haar naam kreeg naar Cerdo, een leeraar van Autiochië in Syrië. Volgens Ircwcus leerde hij te Rome, dal de God der.roden zorgvuldig onder- scheiden moet worden van den God der Christenen. Epiphanius zegt, dat Cerdo beweerde, dat Christus niet geboren was, maar slechts den schijn van een ligcliaam had, dat hij de opstanding der duoden out- kende, en het Oude Testament verwierp. Hij schijnt een der eersten geweest te zijn, die het ongehuwde leven aanbevalen. Mareion, een dei- voornaamste hoofden der Gnostieken, heeft, zooals men algemeen gelooft, een aanzienlijk aantal der bijzondere leerst el- lingen van zijn stelsel aan de onderligt iugen van Cerdo ontleend. Zie Mabcionietex. CEREMONIËN, uiterlijke handelingen bij de
godsdienstoefening, ten einde op het gemoed indruk ie maken, en dooreen beroep op de uitwendige zinnen belangrijke waarheden aan liet verstand en hel hart mede te doelen. Wegens hel innige verband, dat er tusschen de physiekc gesteldheid van den mouscli en zijne verstandelijke en zedelijke natuur bestaat, heb- ben de ceremoniën te allen tijde en in alle landen een noodzakelijk gedeelte der godsdienstoefening uit- gemaakt. Van de vroegste tijden af, toen de gelofte van een Middelaar werd gedaan om den mensch in de gunst en de vriendschap van God Ie herstellen, vinden wij de ceremonie der offerande ingesteld, waarin hel groote beginsel lag opgesloten, dat er |
|||||||||
|
cebemonïëw
|
|||||||||
|
4S0
|
|||||||||
|
sickc natuur schijnt zorgvuldig in liet oog gehouden
te zijn bij de instelling van de blijvende inzet tingen dor kerk. Tn de sacramentale symbolen wordt aan onze ligchamelijke zinnen eene treffende voorstelling ge- geven van eenige der meest belangrijke en belang- wekkende waarheden des Christendoms;eu niet alleen zijn die waarheden betcekenisvol voorgesteld, zij zijn ook krachtig gestempeld op de geloovige kinderen Gods. Met andere woorden, bij de ziglbare voorstel- ling in de plegtige inzettingen van den doop en het avondmaal gegeven, is ruimschoots gezorgd voorde zinnebeeldige voorstelling van de waarheden oxxhan- delingen van God ten opzigte van Zijn volk. Beiden werden in de oude wetgeving onder eene gedaante voorgesteld; alles, wai betrekking had opliet plan van verzoening, werd op zigtbarc wijze geleerd in de zou- ding en bemiddeling van den God-meusch, Christus Jezus. De volkomcue ontwikkeling vaii het plan. in zijne toepassing op individnëelc gcloovigeu , moest echter nog bekend gemaakt worden. J)e algenieene bcginse- len, als wij zoo mogen spreken, van het plan der zalig- making werden ten volle in den bijbel geleerd, doch de toepassing dezer beginselen op geloovigcu afzondcr- lijk. kou alleen voorgesteld worden door een blijvend cedenkteckeu. Van daar de instelling der sacramen- tale inzet tingen, waarin, door uitwendige symbolen, de hoofdwaarhedcu van liet evangelie werden ten toon gespreid, zoowel wat hare afgetrokken betei !<enis als hare betrekking op individnéelc Christenen aangaat. Maarterwijlzekere blijvende ceremoniën indcChris- telijkc kerk ingesteld zijn, is de vraag dikwijls gesteld, of de Kerk geregligd is ceremoniën in te stellen, die oorspronkelijk niet door onzen lieer en diens Aposte- len bevolen of in acht genomen werden. Kón ding is zeker, dat liet gedrag der .loden in dit opzigt, in de dagen onzes lleeren, Zijne onbewimpelde en bepaalde afkeuring ondervond. Zoo verklaart Hij duidelijk ten opzigte van alle ceremoniën van enkel niensehelijke vinding (Matt. XV : !»): „Doch te vergeefs eeren zij mij, loerende lecringen, die geboden van monschen zijn." Door het woord leeringen, doelt Jezus op zekere ceremoniën, zoonis het Pharizeïsche wassoiieu der handen, bekers, tafels en andere uiterlijke zinnobcel- den waardoor men heiligheid wenschte te leeren en aan te duiden. Alle kerkelijke ceremoniën van mensche- lijke vinding zijn derhalve duidelijk te veroordeelon als eene toevoeging tot het Woord Gods; zij zijn niet minder te veroordcelen dan eene afneming er van. In de kerk onder liet Oude Testament was eene bijna volkomeiie eenvormigheid in de gebruiken in de dienst |
van God in acht genomen. En in de oude Christelijke
kerk was er eene opmerkenswaardige eenvormigheid in de verschillende kerken, zelfs in vele dingen, die tot het kerkbestuur en de wijze van vereering behoor- den, hoewel er eenige verschillen waren, zooals op het punt van vasten, daar eenige des Zondags vastten, andere niet, eenige het avondmaal nuchterengebruik- ten, andere niet, en hoewel er groot verschil bestond tusschen verschillende kerken aangaande den tijd en de wijze der avondmaalsviering, liet gevaar, dat de invoering van onschriftmatige en ongewettigde cere- monicn vergezelt, is op treffende wijze in degeschie- denis der ltoomsche kerk te zien, die vele nieuwigheden heeft uitgedacht, niet alleen op zich zelve onverschil- iig, maar zeer ongerijmd en nadeclig voor de gods- dicnsl. Veel overeenkomst iser tusschen de I leidcnsche ceremoniën en die van de Kerk van Home, die er ook enige van het Jodendom overgenomen heeft. "Wij wijzen slecht sop het gebruik van reuk werk en wij wat i r, op liet plaatsen van lampen en kaarsen voor <le altaren van heiligen, en van offergaven rondom de altaren der overledenen, en andere ceremoniën. liet zal misschien voor den lezer niet onbelangrijk
zijn, \'on de trapsgewijze toeneming der nieuwigheden in de ceremoniën der Christelijke ceredieust na te gaan. \\\\ ij vernemen van Kusebius, dat er reeds in dederdeen vierde eeuw onderde! \'h rist enen aanmerkelijk verschil bestond in de wijze, waarop de openbare godsdienst- oefening gehouden werd. Er schijnt eenig verschil van meening bestaan Ie hebben aangaande de juiste wijze, waarop zeken- gebruiken iu de Apostolische tijden iu acht genomen werden : want als er iu de tweede eeuw tusschen de Ooslersehe en de. Westersche Christenen een twist ontstond over den dag, waarop het Paascll- fecst gevierd moest worden, dan beweerden de eerst- genoemden, zooals Kusebius ons berigt, dat Johannes de insteller was van hunne gewoonte, eu de laatstge- noeinden, dal Petrus en J\'aulus de instellcrs waren van de hunne. Later twistten de Grieksche en de La- tijusolie kerken over hel punt, of gezuurd of ongezuurd brood bij het avondmaal gebezigd moest worden; beide kerken beweerden, dat hare meeningen door hot. ge- bruik der Apostelen gewettigd waren. Wegens het bijzonder voorkomen, dat de Christelijke kerk inbaar oorspronkclijken staal aanbood, daar de bekeerden deels uit ile Joden, deels uil de Heidenen waren voort- gekomen, is het duidelijk, dat de Apostelen eenig verschil in de uiterlijke ceremoniën toestonden, naar mate do Joodsche of de I leidcnsche bekeerlingen in bijzondere kerken het talrijkst waren. Verschillende |
||||||||
|
ONIËN. 481 |
op de Apostelen. De tijd. die er tusschen Pasehen en
Pinksteren verliep, werd ook als eenigzins heilig beschouwd. Gedurende dien tijd werd er niet gevast, | i de gebeden werden gedaan in de staande en niet in de knieleude bonding, en in vele kerken schijnt dagelijks dienst gehouden te zijn, waarbij het avondmaal gevierd werd. De dagen, waarop martelaren stierven, werden ook reeds vroeg voor heilig gehouden. In de tweede eeuw werden zij vooral gevierd, en door Tertnllianns en Cyprianus worden zij dikwijls vermeld. Tweemaal in het jaar, op Paselien en Pinksteren,
werd de doop in de oude Christelijke kerk in het openbaar toegediend. Zij, die gedoopt werden, werden geheel iu het water gedompeld, onder aanroeping der Heilige Driecenlieid, nadat zij de geloofsbelijdenis hadden opgezegd, en afstand hadden gedaan van hunne zonden en overtredingen. De gedoopt en werden ge- teekend met bet kruis, gezalfd, door gebed en opleg- ging der banden aan God aanbevolen , en moesten ten slotte ecnige melk en honig proeven. Het avond- maal werd hoofdzakelijk op den dag des lleeren gevierd, met brood en wijn door gebed gewijd. De wijn werd niet water vermengd, en het brood werd in kleine stukjes verdeeld. Gedeelten van het gewijde brood en den wijn werden gewoonlijk naar de zieken en afwezigen gezonden. In zeer oude tijden werd bet avondmaal ook aan kleine kinderen toegediend. De eerste Christenen vereenigden zich ook aan de Aba- pf.x (zie ald.) of liefdemaaltijden. De openbare eeredienst werd oorspronkelijk in de
kamer van een lid der kerk gehouden. Allengskens, naar mate de omstandigheden het vereisehten, werd de plaats in orde gebragt op eenc voor het doel pas- seude wijze. .Men maakte een hoogen stoel voorliet lezen van de Schriften en bet uitspreken der preek, en plaatste eenc tafel voor de nitdceling van bet avondmaal, welke reeds in den tijd van Tertnllianns den naam van altaar ontving. Toen de gemeenten in aantal eu rijkdom toenamen, werden er gebouwen, alleen voorde dienst van God bestemd,opgerigt. Dit was zelfs in de derde eeuw liet geval. Ten tijde van den uitwciidigeii voorspoed der kerk. onder de rege- ring van Diocletiaan, waren er reeds vele prachtige kerken iu de groote steden verrezen. De invoering van beidden was tegen den geheelen
geest van het Christendom, doch de bekeerlingen van hel Heidendom, die aan zulke wijzen van eeredienst gewoon waren, waren de eersten, die beelden van \\ Christus maakten, zooals, b. v., de Gnostische secte j der Carpocratianen, die beelden van den Verlosser |
|||||||
|
schrijvers verklaren, dat in de eerste tijden van liet
Christendom de Joodsclie en de Christelijke Sabbatli als heilig werden gebonden; en het is niet onwaar- schijnlijk, dat dit het geval geweest is in die kerken, die voornamelijk uit bekeerlingen van het Jodendom i waren zaaingesteld. Bovendien werden de Dondcrda- gen en Vrijdagen, maar voornamelijk de britsten, als dagen van vasten en gebed beschouwd, gewijd aan de nagedachtenis van het lijden van Christus, en van het- geen dat lijden voorafging. Op die dagen werden er bijeenkomsten om te bidden en te vasten, tot drie me in den namiddag, gehouden. Deze schikkingen waren echter voor niemand voridigtend, maar werden door elk lid der kerk . naar gelang van zijne bijzondere behoeften en neigingen in acht genomen. In de Oos- tersehe kerk waren de Joodsclie en de Christelijke Sabbath van de Statie-dagen, zooals Donderdag en \\ rijdag genoemd werden, onderscheiden . doordien men niet vastte en de staande houding bij bet gebed aannam. Maar in de Westenene kerk, vooral te llonie, werd de Joodsclie Sabbat h ais een vastendag gebonden. De strijd, die zich vroeg tusschen de vereenigingen, welke uit Joodsclie, en die, welke uit Heidcnsehe bekeerlingen zaaingesteld waren, openbaarde, had een belangrijken invloed op de ceremoniën der godsver- eering. De kerken, waarin Joodsclie bekeerlingen hel talrijkst waren, behielden met de gcheele Joodsclie ccremoniëele wet al de Joodsclie feesten, hoewel zij er trapsgewijze eenc Christelijke beteekenis aan toeken- den. Daarentegen waren er onder de kerken van rlei- densehe Christenen, waarschijnlijk van den beginne af, volstrekt gecne jaarlijksche feesten. Tusschen de Kerk van Klein-Azië en die van Rome ontstonden zeer vroeg geschillen over den tijd der viering van het Paaschfeest, daar de eerste beweerde, dat de veertiende dag der maand Nisan als de dag van het lijden van Christus moest worden beschouwd, op welken dag der week hij ook vallen mogt; de laatste beweerde daarentegen, dat een Vrijdag altijd aan de nagedachtenis van het lijden van Christus moest wor- den gewijd, en ecu Zondag aan de nagedachtenis van Zijne opstanding. Van beide zijden werd de strijd gedurende langen tijd met veel bitterheid gevoerd. Op het einde der derde eeuw werd de twist zoo hevig, dat Viclor, bisschop van Rome, om dit geringe twistpunt een vonnis van excommunicatie over de kerken van Klein-Azië uitsprak. Ken ander jaar- lijksch leest, dat vroeg in de Christelijke kerk in- gevoerd werd, was liet Pinksterfeest, gevierd tot gedachtenis van de nederdaling des Heiligen Geesten |
|||||||
|
fit
|
|||||||
|
CEREMONIËN.
|
|||||||||||
|
48-2
|
|||||||||||
|
naast de busten van Plato en Aristoteles plaatste.
Niet in de kerken, maar in liet huisgezin, kwamen de beelden voor het eerst onder de Christenen in gebruik. Gewoon om de voorwerpen der Heidensche mythologie overal rondom zich te zien, waren zij natuurlijk verlangend om andere zinnebeelden, meer overeenkomende met hunne godsdienst en zedelijk gevoel, daarvoor in de plaats te stellen, zooals b. v. een herder, die een lam op zijne schouders draagt, om onzen Verlosser voorte stellen, die den bcrouwhebbcn- den zondaar verlost, of eene duif, het symbool vanden Heiligen Geest, of een anker, het tecken van de hoop eens Cluistens. Godsdienstige zinnebeelden gingen, waarschijnlijk reeds in de derde eeuw, van het huis in de kerk over, want het concilie van Elvira verbood in 303,dat de voorwerpen van vereeringen aanbidding op de muren geschilderd zonden worden. De zigtbare voorstelling van het kruis moet reeds vroeg onder de Christenen, in hun huiselijk en in hun kerkelijk leven, haar weg gevonden hebben. Dit teeken werd door hen bij bijna elke gelegenheid gebezigd. Het was het teeken der zegening, als zij des morgens opstonden, en wanneer zij zich des avonds te ruste legden, als zij uitgingen, en als zij terugkeerden. Zoodanig is de neiging onzer gevallene natuur, om het zinnebeeld met de werkelijkheid te verwanen, dat het ons niet verwonderen kan, dat zelfs reeds in de derde eeuw het teeken des kruises voor bijgcloovigc doeleinden misbruikt werd. Het gebruik van reukwerk werdom- streeks denzelfden tijd in vele Christen-kerken inge- voerd, waarschijnlijk in navolging van de heerschende gewoonte der Heidenen hij hunne eeredienst. Uit dezelfde bron schijnen duivelbezweringen, het vermc- nigvuldigeu der vasten en de afkeer van het huwelijk te zijn voortgesproten. In navolging der Heidensche mysteriën werd het avondmaal in zoo verre in het geheim gevierd, dat noch boetelingen, noch catcehu- mrnen hij de uitdeeling er van tegenwoordig mogteu zijn. Het werd gewoonlijk eiken Zondag en op de feestdagen gevierd; in tijden van vervolging dagelijks. In den loop der derde eeuw werden eenige nicu- wigheden ingevoerd in de ceremoniën, die het sacra- ment des doops vergezelden. De duivelbezwering werd als een noodzakelijk gedeelte er van beschouwd, opdat de ziel van den doopcling van de slavernij des Satans zou worden verlost, en in de dienst van God mogt worden geleid. Nog cencceremonie, tot biertoe in de kerk onbekend, werd bij den doop gevoegd. De gedoopten keerden naar huis terug, versierd metecne kroon en een wit gewaad. Nu werd er veel belang |
gehecht aan het vasten, üc Latijnen hielden om de
zeven dagen ecu vastendag, doch de Grieksche en Oostersche kerken weigerden om hen op dit punt na te volgen. Naauwelijks had Constantijn de Groote van het
Heidendom afstand gedaan, en het Christendom als de godsdienst van het Romeiusche rijk erkend, of hij haastte zich om prachtige kerken op te rigten, die hij met schilderijen en beelden opsierde. Deze gebouwen voor de Christelijke eeredienst werden niet groote pracht en indrukmakende plcgtigheden gewijd, die in groote mate aan de oude Romeinen ontleend waren. De ceremoniën, die op dezen tijd in de gewone dienst der kerk ingevoerd werden, en die strekten om haar aan de Heidensche eeredienst nabij te brengen, wor- den aldus doorMosheim beschreven: — „Degebeden hadden veel van hunne oorspronkelijke eenvoudig- heid en plcgtighcid verloren, en werden gezwollen en bombastisch. De Psalmen van David werden nu onder de openbare lofzangen opgenomen. De openbare re- devoeringen waren voornamelijk onder de Grieken gemaakt volgens de regels der burgerlijke welspre- kendheid, en waren beter geschikt om de bewondering der ruwe menigte op te wekken, die van praalvertoo- ning houdt, dan om het hart te verbeteren. En opdat gecne dwaze en onverstandige gewoonte in hunne openbare vergaderingen nagelaten zou worden, mogt het volk zijne redenaars toejuichen, zooals op het forum en in de schouwburgen gebruikelijk was; bet werd zelfs geleerd om de predikers toe te juichen, en door handengeklap zijne goedkeuring te kennen te geven. Wie zou kunnen veronderstellen, dat men- schen, die voorwendden adel en roem te verachten, en die aangesteld waren om aan anderen de nietigheid aller aardschc dingen aan te tooueu, zoo onverstandig konden worden. „Constautijn eischte bij eene afzonderlijke wet, dat
de eerste dag der week, waarop Christenen gewoon waren om voor de eeredienst bijeen te komen, stiptcr dan te voren in acht genomen zou worden. Ju de meeste vereenigingen van Christenen werden vijf jaarlijkscbe feesten gevierd, te weten: ter herinnering van de geboorte des Zaligmakers, van Zijn lijden en dood voor de zonden van meusehen, van Zijne opstau- ding, van Zijne hemelvaart, en van de nederdaling des Heiligen Geestes op-Zijne dienaren. Van deze teesten werd dat van de veertien dagen, gewijd aan de nagedachtenis van den terugkeer van Christus in het le- ven, met veel meer plcgtighcid dan de overige gevierd. De Oostersche Christenen hielden de nagedachtenis |
||||||||||
|
CEREMONIËN.
|
|||||||||
|
183
|
|||||||||
|
van ile geboorte des Zaligmakers cu vau Zijn doop
op een eu deuzelfdcn dag, namelijk op den zesden Januarij, en dezen dag noemden zij Epiphauia; de VVestersche Christenen schijnen echter altijd den vijl\' en twintigsten December aan de nagedachtenis van de geboorte des Heercu gewijd te hebben, want wat van den Itoomschen bisschop Julianus I. verhaald wordt, dat hij de nagedachtenis van de geboorte van Christus vau den zesden Januarij tot den vijf eu twintigsten December overbragt, schijnt mij zeer aan twijfel onderhevig toe. Het rampspoedige geluk der eeuw in het vinden der lijken van zekere heilige mannen, vermeerderde de gedachtenisvieringen der martelaren op geweldige wijze. Vrome mannen zou- den gereedelijk toegestemd hebben in de vermenig- vuldiging van feesten, indien de tijd, dien Christenen daarin doorbragten, gebruikt ware geworden om ware heiligheid bij hen aan te kweeken; doch de meerderheid bragt den tijd liever in luiheiden ver- kwisting en andere ondeugden door, dan in de dienst van God. Het is onder andereu wel bekend, welke gelegenheden tot zondigen den losbandigeu werden aangeboden door de vigiliën, zooals zij genoemd wer- deu, van Paschen en Pinksteren. „Men geloofde, dat niets krachtiger was om de
aanvallen van booze geesten af te weren cu zich de Godheid genegen te maken, dan vasten. Daarom is het gemakkelijk te ontdekken, waarom de bestuurders der kerk door bijzondere wetten vasten instelden, en als een noodzakelijken pligt bevalen, wat te voren aan het welgevallen was overgelaten. L)e Quadra- gesimale of de vasten vóór Paschen werd voor heiliger dan al de andere gehouden, hoewel zij tot nog toe niet een bepaald aantal dagen bedroeg. Maar men moet bedenken, dat de vasten dezer eeuw veel vcr- schildeu vau die, door Christenen in vroegere eeuwen in acht genomen. In oude tijden onthielden zich diegenen, die op zich namcu te vasten, geheel en al van voedsel eu drank; in deze eeuw oordeelden velen het voldoende, om zich alleen van het gebruik van vlcesch en wijn te onthouden, en dit gevoelen werd later onder de Latijnen algemeen. „Tot meer gemakkelijke toediening van den doop
werden gewijde doopvonten of baptistcria in de voor- portalen der tempels opgerigt. Dit sacrament werd altijd toegediend, behalve in gevallen van nood, in de vigiliën van Pasehen en Pinksteren, met brandende waskaarsen, en door den bisschop of door de presby- ters, die hij te dien einde afvaardigde. Op eenige plaatsen werd er zout, een symbool van zuiverheid en |
|||||||||
|
wijsheid, in den mond der gedoopteu gestoken, en
overal had eene dubbele zalving plaats, de eerste vóór, en de andere na den doop. Nadat de doopelingen gedoopt waren, verschenen zij gedurende zeven dagen in witte klcederen." Sedert de dagen van Constanlijn zag meu eene
groote verandering in het geheele voorkomen der Christelijke eeredienst. Ecu tal van ceremoniën nam de plaats der oude eenvoudigheid in. Verschillende sieraden werdeu aan de priesterkleederen toegevoegd, ten einde de vereering, waarin de geestelijkheid ge- houden werd, te verhoogeu. De tempelen werden met onbegrensde pracht opgetooid, met beelden vau de Apostelen en heiligen versierd, maar meer in het bijzonder met een beeld vau de Maagd Maria, die het kind Jezus in hare armen houdt. Altaren en reliquien- kasseu vau massief zilver werden op verschillende plaatsen nedergezet, eu gecne kosten werden er ge- spaard, om de kerken te voorzien van heilige gereed- schappen van den kostbaarsten aard. Dit blijkbare afwijken vau de eerste eenvoudigheid
bepaalde zich echter niet tot de uitwendige cercnio- niën der kerk, maar strekte zich ook lot hare eere- dieust en tucht uit. De agapen, die iu de eerste tijden eene van de treffendste bewijzen der eensgezindheid eu wederzijdsche vriendelijkheid geweest waren, wa- ren in de vierde eeuw zoozeer ontaard, dat het uood- zakelijk was te verbieden ze in de kerken te houden. De gestrengheid der oude tucht jegens kerkelijke misdadigers was nu grootelij ks verslapt. Wel is waar, waren de groote misdadigers nog aau openbare straften onderworpen, doch het gebruik van vrijwillige belij- denis voor de kerk van afzonderlijke misdaden en geheime zonden, was gedurende cenigeu tijd in on- bruik gevallen, en op de meeste plaatsen, in het Oosten zoowel als iu het Westen, waren afzonderlijke belij- deuissen voor een priester in de plaats gesteld van openbare belijdenissen voor de kerk. In de zesde eeuw ontstonden hoofdzakelijk de ge-
schillen over de gebruiken eu ceremoniën tusschen de Griekschc en de Latijuschc kerk. Voornamelijk gaven de Nestoriaausche en de Eutychiaansche ket- tcrij oorsprong aan verschillende vormen, die de strijdende secten moesten kenmerken. In de Wester- sche kerk kentcekende Gregorius de Groote zijn paus- schap door de invoering van een aantal ceremoniën, die geheel en al nieuw warcii. Algemeen neemt men aan, dat de uitvinding van den canon der mis aan hem moet worden toegeschreven, ten minste komt hem de eer toe van den oudeu canon geheel hervormd te |
|||||||||
|
i
|
||||||||||
|
CEREMONIËN.
|
||||||||||
|
484
|
||||||||||
|
hebbeu. Hij bepaalde ook de verschillende tijden,
gelegenheden en plaatsen van eeredienst, en stelde
cene dienst daarvoor /amen. Vandaar de groote toe-
| I , ..... neming der liturgische formulieren in de Roomsche
kerk. Uok leu tijde van Gregorius werden er in het
Oosten en het Westen kerken in groot aantal opge- rigt, ter nagedachtenis en ter eere der heiligen. Het aautal feest- en heiligendagen werd bijna even groot als dat der kerken. Op den tijd, waaraan wij nu ge- komen zijn, begon men het feest der Maria-reiniging te vieren.
...
De ceremoniën der Griekschc kerk werden niet weinig vermeerderd door de besluiten van het Trul-
laausche concilie, dat in (31)2 te Constantinopel ge- houden werd, en dewijl het eenc aanvulling van het vijfde en het zesde algemeeue concilie is, gemeenlijk Coiiciliutn Quinisextum genoemd wordt. (Jok bleven de pausen van de zevende eeuw niet achterlijk in het veriiuerdereu van de ceremoniën der kerk. Paus Honorius stelde ecu feest in ter eere van het hout ! des kruises, waaraan onze Heer gekruisigd werd,
en paus Bonifacius wijdde ook het Allerheiligenl\'eest. De kerken werden nu op cene meer weelderige en prachtige wijze opgesierd, dan zelfs in den tijd van Constauliju. Oe biechtstoel van de St. Pieterskerk te Rome werd met zuiver zilver belegd, en de groote deuren aan den ingang der kerk werden met hetzelfde il kostbare metaal overtrokken. Het Christendom verloor alzoo trapsgewijze de
eenvoudigheid, die het in de Apostolische tijden ge- kenmerkt had, en ging over in een stelsel vauuitwen- digc ceremoniën. De vermenigvuldiging en regeling I van deze werden het voornaamste voorwerp derzorgen,
en de leer en pligten der godsdienst werden bijna geheel verwaarloosd. De mis werd nu als het voor- j naamste gedeelte der godsdienstoefening beschouwd.
De cene toevoeging bij de andere werd nu aan haar reeds overdadig ceremonieel gemaakt, en paus Grc- gorius III. schijnt het geheel iu cene reeks vanbijge- loovigc gebruiken veranderd te hebbeu. Karel de Groote deed zijn best om verscheidene bijgeloovige kerkgebruiken te doen ophouden; hij schafte de beel- i dendienst af, beperkte het aantal heilige dagen,
verwierp het wijden der schellen met wijwater, en voerde verscheidene andere nuttige en belangrijke regelingen in. Maar terwijl deze keizer aldus ceuigc verbeteringen iu de gebruiken der kerk trachtte daar te stellen, bleef hij sterk aan de pausen van Rome j gehecht, en oefende hij zijn invloed uit om al de
1 kerken der Latijuschc Christenen te nopen, om het
|
||||||||||
|
geheele rituaal der Roomsche eeredienst aan te
uemeu. Zoo zaamgestcld werden eindelijk de openbare
I ceremoniën der godsdienst, dat men in de negende ! eeuw werken vervaardigde, wier eeuig doel was de : verklaring van goddelijke officiën, zooals godsdien- stige ceremoniën in die eeuw genoemd werden. De uitvoerigheid, waarmede deze verhandelingen de ver- schillende bijzonderheden van het overdadige rituaal omschrijven, toont het overdreven belang aan, dat aan het enkel uitwendige der godsdienst gehecht werd. De kerkdienaren hielden zich hoofdzakelijk bezig met liet regelen der vormen van eeredienst. Van daar het prachtige gereedschap der tempels, de talrijke waskaarsen, die op den middag brandden, de menigte schilderijen en standbeelden, de versierselen der al- tarcu, de menigvuldige processiën, de prachtige klce- dercn der priesters en de missen ter eere der heiligen. Elke nieuwe heilige, die aan den kalender werd toe- gevoegd, eischtc niet allecu de instelling van een nieuwen feestdag, maar ook van nieuwe vormen van eeredienst en nieuwe godsdienstige plegtighcden. Maar terwijl de vereering der heiligen aldus iu belang- rijkheid steeg, nam die van de Maagd Maria dagelijks cene meer uitstekende plaats iu het rituaal der Roomsche kerk in. Ter eere van Maria werden er j missen gevierd, en onthield men zicb des Za- turdags van vleesch; de dagelijksclic Maria-dienst werd ingevoerd, die vervolgens door Urbanus II. bevestigd werd; de rozekrans kwam uu in gebruik, bestaande uit vijftig herhalingen van het Gebed des Hecrcn en honderd vijftig Ave Maria\'s; de kroon van St. Maria werd ook uitgevonden, die uit zes of zeven herhalingen van het Gebed des Heereu en zestig of zeventig Ave Maria\'s bestond, naar den ouderdom door verschillende schrijvers aan de Heilige Maagd toegekend. Hoewel Rome aldus gedurende eeuwen het aantal
ceremoniën der Christelijke eeredienst vermeerderd had, werden toch de nieuwigheden iu vele dcelcn der Latijuschc wereld zeer langzaam aangenomen. Spanje iu het bijzonder toonde zich gedurende langen tijd zeer ongezind om afstand te docuvau zijneoudeliturgie.de Mozarabische of Gothisehe geheet en, en die van Rome aan te nemen. Gregorius Vil. slaagde er echter in de elfde eeuw in, om de Spanjaarden over te halen hunne i geliefkoosde vooroordeelen ter zijde te leggen cu zich naar het Roomsche rituaal te schikken. De Grieksehe kerk was op dit tijdstip even vol bijgeloof als de Latiju- sche, en dien ten gevolge werden bij de openbare en de |
||||||||||
|
CEREMONIËN.
|
|||||||||
|
Lbó
|
|||||||||
|
bijzondere eeredieus( de uiterlijke gebruiken eu <e-
reniouiën sterk vermeerderd, niet alleen door decreten van conciliën, maar ook door de persoonlijke aanbe- veliugeu van afzonderlijke patriarcheu. Onder de Latijnen werd in LI38 een nieuw fee»! ingesteld, ter ecre van de onbevlekte ontvangenis der Maagd, eene leer die, hoewel bestreden door Bernard en andereu, uu algemeen in de Koomscbe kerk aangenomen werd. Schilderijen en sieraden van verschillenden aard wei- den in bijna alle kerken gevonden. Zelfs de vloeren werden met afbeeldingen van heiligen eu engelen be- dekt. Nieuwe kerken werden gewijd door het sprengen van wijwater en andere bijgeloovigeceremoniën. Meer dan één altaar vond men uu in dezelfde kerk, want in de twaalfde eeuw vinden wij melding gemaakt van bet hoogaltaar. In vele kerken werden de altaren op- gesierd niet goud, zilver, edelsteeneu en kostbare schilderijen. Kostbare lampen en kaarsen brandden voor de beelden van heiligen, die alleeu gedurende de drie dagen vóór Paschen uitgebluseht werden. Het avondmaal werd nog onder beiderlei gedaante toegediend, doch Clenieus 111. bepaalde, dat slechts ongezuurd brood gebruikt, eu dat de wijn niet water vermengd moest worden. Daar de leer der transsub- stantiatie nu een aangenomen dogma der Latijusche kerk geworden was, volgde de aanbidding der hostie als een natuurlijk gevolg. Dit gebruik schijnt het eerst ingevoerd te zijn door Guido, een Cisterciënzer monnik, dien de paus tot kardinaal had benoemd, en als zijn legaat naar Keulen had afgevaardigd. Natuur- lijk volgden hierop andere plegtigbedeu, die bestemd waren om eer te bewijzen aan het gewijde brood. Prachtige kistjes werden er gemaakt, waarin God, in de gedaante van brood, kon wonen, en van plaats tot plaats kon worden gebragt. Proeessiën werden ergc- vormd, om de hostie naar de huizen der zieken over te brengen. Boven deze talrijke plegtigbedeu ten opzigte van het van substantie veranderde brood, werd er een nieuw feest ingesteld, ter eerc van het ligehaain van Christus als tegenwoordig in het heilig avondmaal. Dit feest werd door Urbanus IV. in 1201 aan de ge- heele kerk opgelegd, doch ten gevolge van den dood diens pausen, kort nadat hij het decreet teekcude, werd het niet algemeen door de Latijusche kerken in acht genomen, totdat Clemens V. in 1:511 liet edict van Urbanus bevestigde. Tegen het einde der dertiende eeuw werden de
openbare ceremoniën der kerk aanmerkelijk vermeer- derd,doordien Bonifacius VUL het jubeljaar instelde. Deze paus bepaalde, dal om de honderd jaar aan allen, |
|||||||||
|
die hunne zonden beleden en betreurden, en de kerk
van St. Petrus en St. Paulus met een vroom hart bezochten, volledige vergiffenis van /.ouden geschon- ken zoude worden. Bevindende, dat dit nieuwe feesl eer eu winst aan de kerk van Rome bragt, beperkten eenige volgende pausen het tot kortere tijdperken dan eene eeuw. Zoo herhaalde Clenieus VI. het jubeljaar in 1H50, eu Gregorius XI. eu Urbanus VI. wenschteu den lusseheutijd tot drie en dertig jaar, den veron- derstelden leeftijd onzes Heercn bij Zijne kruisiging, te verminderen; zij werden echter door den dood verhinderd hun plan ten uitvoer te brengen. Bonifa- cius IX. bereikte eerst het doel. Paulus II. bepaalde, dat het feest om de vijf en twintig jaar zou gevierd worden, doeh de dood dwong hem, om het voordeel der verandering aan zijn opvolger Sixtus IV. over te laten. De eene paus na den anderen schijnt, naar mate de duisternis de kerk trapsgewijze bedekte, verlan- gend te zijn geweest, om zijne regering door eene vermeerdering der godsdienstige eeremouiën te keu- merken. Innocentius V. stelde feestdagen in ter na- gedachtenis van de speer, waarmede de zijde onzes Zaligmakers doorstoken werd, van de nagels, waar- mede llij aan hel kruis werd vastgemaakt, en van de doornen kroon, die Hij iu de gehoorzaal droeg. Onder vele andere \'uijgeloovighcdeu voegde Johannes XXII. de cngeleugroet aan Maria bij de gebeden, die in algemeen gebruik waren. Ware geestelijke godsdienst was uu bijna geheel
verdwenen, en bad plaats gemaakt voor een stelsel van uiterlijke eeredienst, dat alleen door praalvertoon en gegliuster berekend was om op de zinnen eener on- kundige menigte te werken. De vereering der Maagd werd gesteld in de plaats van die van Jezus, en legen- den werden er uitgedacht om de achting, waarin zij stond, te verhoogen. Allaten werden er openlijk ver- kocht, om de koffers van een gierig pricsterheir te vullen. Mimische vertooningen werden er gehouden, nietsbeduideude eeremouiën werden er verzonnen, wierook en wijwater werden iu overvloed gebruikt, eu de eeredienst der Christelijke kerk was niets meer dan ecue vertooniug iu eeue rarekiek. De precken van de weinige priesters, die in staat waren er uit te spreken, bestonden uit eeu verhaal van voorgewende wonde- ren, belagchelijke fabelen en dwaze legenden, zonder methode aan elkander verbonden. Luide werd het gezag der heilige moederkerk verkondigd; de invloed der heiligen bij God, de waardigheid, glorie eu alles uitwerkende kracht van de gebeden der Maagd Maria, de overgroote waarde van reliquiëu, bet onbeschrijfe- |
|||||||||
|
CEREMONIEMEESTERS — OERINTHIËRS
|
|||||||||
|
■ISri
|
|||||||||
|
lijkr nut v.111 aflaten, de verschrikkelijke kwellingen
van het vagevuur, dat waren de voornaamste onder- werpen, waarover de geestelijken in hunne aanspra- ken tot liet volk uitweidden. Geen wonder, dat er in die omstandigheden overal eene betreurenswaardige onkunde aangaande Goddelijke zaken heerschte, en dat bijgeloof, met grof zedenbederf vereenigd, de groote menigte van het zoogenaamde Christendom kenmerkte. Toen de zaken dezen crisis bereikt hadden, had de
nooit volprezen Hervorming der zestiende eeuw in Duitschlaiid plaats, die zich spoedig over de andere landen van Europa uitbreidde, eu tot eeiie vcrandc- ring leidde in de gebruiken en ceremoniën der kerk, zoowel als in vele punten der leer. De Protestantsche partij meende, dat al de nieuwigheden, die de Roomschgezinden in den loop des tijds in de kerk hadden ingevoerd, als van enkel menschelijke vinding, verworpen moesten worden. Ecnige dezer gebruiken werden echter in sommige Hervormde kerken behou- dcn. voornamelijk op grond, dat zij betrekkelijk on- vcrschillige zaken waren, die aan het karakter dei- Kerk als een Christelijk ligchaam niets afdeden. CEREMONIEMEESTERS, dienaren van den
paus, gewoonlijk zes in getal, van welke er twee as- sistenten, eu vier supernumerairs heeten. Huu pligt i« allo priesterlijke functiën te regelen, de kardinalen niet hunne pligten bekend te maken, en bevelen aan alle personen, die tot het hof behooren, uit te vaardi- gen. Zij hebben toegang tot het conclave en lot de congregatie voor de plegtigheden, maar slechts één gaat naar de ceremoniëele congregatie1. Als de. paus een kardinaal a luiere uit Rome zendt, vaardigt hij een der supernumeraire ceremoniemeesters af om hem te dienen. Deze ambtsbekleeders dragen gewoonlijk een purperen lijfrok, met zwarte knoopen en opslagen op de borst, eu mouwen die over den grond slepen, doch in de pauselijke kapel dragen zij een rooden lijfrok, gelijk de kardinalen, en korte koorhenideu, gelijk de bisschoppen. Als zij in dit gewaad verschijnen, geven zij aan geen derpauselijkeambtsbekleeders of dienaren den voorrang, met uitzondering van den major-domo, den-eersten kamerdienaar en den opperschenker. CERES, eene van de voornaamste godinnen dei-
oude Romeinen, die zij van de Grieken overnamen, door welke zij Demeter (zie ald.) genoemd werd. Zij was de dochter van Saturnus en Vcsta, en de moeder vau Proserpina. Ceres was de godin der vruchten, die liet eerst aan do nicnschen de kunst van den ak- kerbouw leerde, en wordt gewoonlijk voorgesteld als |
|||||||||
|
eene groote, majestucuse vrouw met geel haar, gc-
kroond met korenaren, met slaapbollen en tarwe in hare regter-, en eene brandende toorts in harelinker- hand. De reden van dit laatste zinnebeeld is te vinden in de legeude, dat toen hare dochter Proserpina door Pluto werd weggevoerd, zij haar met brandende toort- sen over de geheele wereld zocht, totdat zij van Arethusa vernam, dat zij door Pluto naar de hel was weggevoerd. De bedroefde moeder beklaagde zich bij Jupiter, die, door medelijden bewogen, Proserpina toestond om de eene helft vau het jaar met hare moeder in den hemel te wonen, eu de andere helft bij haar echtgenoot inde hel. De vereering van Ceres schijnt door Sicilië tot de Romeinen gekomen te zijn. De eerste tempel werd aan deze godin te Rome in het jaar -1\'Jü v. C. gewijd, en een feest (zie het volgende art.) werd te harer ecre ingesteld, dat door eene Griekschc priesteres bestuurd werd, om aan te toonen, dat de eeredienst van Ceres vau de Grieken was overgenomen. Ceres rees spoedig, hoewel zij eene buitenlandschegodheid was, tot groote belangrijkheid onder de Romeinen; de decreten van den senaat werden in haren tempel nedergelegd, die aan de bijzondere zorg van de sediles was toevertrouwd. Cicero zegt in zijn werk over de natuur der goden, dat de naam Ceres haar gegeven werd om hare niagt om vruchten voort te brengen, hetgeen aantoont, lat door deze- godin de aarde voorgesteld werd. De ijroote Eleusinische mysteriën (zie ald.), die in den herfst gehouden werden, waren aan Ceres gewijd, en de kleine aan hare dochter Proserpina. Stieren wer- uen bij die feestelijke gelegenheden geofferd; pleng- offers werden haar van huu bloed gebragt, dat zij op de aarde, den vruchtbaren schoot van de bescherm godin, uitgoten, en hun vleesch werd op hare talrijke altaren verbrand. In de Ambarvaliën (zie ald.) wer- den eene koe, een schaap en een stier aan Ceres geofferd, en lofzangen te harer ccre gezongen. Ceres werd te Catania op Sicilië eveu als te Rome vereerd. <\' E REALIËN, een feest gewoonlijk van dcii!)—18
April te Rome, ter eere van Ceres, gevierd. Om Ceres voor te stellen, zwervende om Proserpina op te zoeken, liepen in hei wit geklecdc vrouwen niet brandende toortsen in de hand op eu neder. Gedurende het feest werden er in het Circus Maximus spelen gevierd, tot welke niemand werd toegelaten, die niet in het wit gekleed was. CERJNT1I1ERS, eene der eerste Gnostische sec-
ten, die haren naam ontleende aan Ceriuthus, naar men zegt een tijdgenoot van den Apostel Johainics. Hij was de eerste, die dat judaïserende Christendom |
|||||||||
|
\\\'( 11 • 487
wonderen te verrigten. De mensch Jezus was het
orgaan, waardoor de hcmelsche Christus zich aan de mensehen openbaarde, maar daar deze boven alle lij-
den verheven was, verliet Hij Hem, en keerde II ij naar den Vader terug, zoodra de mensch Jezus in de handen j der menschen werd overgeleverd om gekruisigd Ie
worden. Epiphanius beweert, dat Ceriuthus de op- standing van Jezus ontkende, doch dit beweren wordt I door geen ander schrijver gestaafd. Ceriuthus ge-
| loofde, dat de Joodsche wel in zekeren zin bindend
was voor de Christenen. Hij leerde ook, dat er eene opstanding van hel ligchaani zou zijn, en dat de regt- vaardigen duizend jaren van geluk in Palestina zouden genieten, waar de mensch Jezus, na al Zijne vijanden door de magt van den hemelsehen Christus, met Hem vercenigd, overwonnen te hebben, in het verheerlijkte Jeruzalem over al Zijne heiligen regeren zou. Caius eu Dionvsius schrijven grof zinnelijke denkbeelden op dit punt aan Ceriuthus toe, doch het is zeer on- waarschijnlijk, dat Hij die ooit. gekoesterd heeft. Epiphanius legt hem te laste, dat hij Paulus verwierp, omdat die Apostel van de besnijdenis afstand deed, doch het is verre vau waarschijnlijk, dat hij al de \', Brieven van Paulus verwierp. Het is eene oude
mêening, dat de Apostel Johaunes ziju Evangelie hoofdzakelijk met het doel schreef om Cerinthns te \' weerleggen, doch vele theologische critici bestrijden
dit gevoelen. Epiphanius zegt, dat Ceriuthus het ; hoofd was vau de partij, die te Jeruzalem tegen den
Apostel Petrus ontstond, omdat deze gegeten had met cenigc onbesnedene personen, eu dat hij een vau de hoofden was in den twist, die te Autiochië, in Syrië, over de noodzakelijkheid der besnijdenis uitbrak. Men verhaalt van hein, dat hij een profetischen geest bezat, en dat hij vele profetiën en openbaringen in J\'hrygië eu Pisidië bekend maakte. Hij begon zijne ketterij tegen het einde der eerste eeuw voort te planten. CESSATIE, eene straf in de lloomschc kerk, tech-
niseh ceswliu a dicinis geheeten, opgelegd voor eene groote beleediging van de kerk of ongehoorzaamheid daaraan. Alle godsdienstoefeningen eu de bediening i der sacramenten houden dan op, en Christenen worden
\' van de begrafenis in de kerk beroofd. Ecu interdict
verschilt vau eene ressatie daarin, dat gedurende het eerste de godsdienstoefening, met gesloten deuren, in die kerken van eene plaats, die onder hel interdict liflrt, verritrt mat; worden, welke daarin niet uitdruk- kclijk begrepen zijn. Up zekere hooge feestdagen mag zij zelfs plegtig gevierd worden, doch bij eene |
||||||
|
loerde, dal allengskens tot Gnosticismus rijpte. Epi-
phaniua steil liem voor als van geboorte een .lood, en volgens Theodoretus kreeg la ij zijne opleiding in de school van Alexandrië. Oude schrijvers verhalen, det hij te Ephesua woonde, terwijl Johaunes in die stad was, eu Iren&ms meldt, dat Johaunes Ceriuthus te Ephesus in een publiek bad ontmoette, en dat hij op hel zien van den ketter dadelijk er uitging, zeggende, dat hij bang was, dat het bad op zulk een groot vijand van de waarheid zon nedervallen en hem zon dooden. üc meest verschillende verhalen zijn van de leer- stellingen van Ceriut luis gegeven, naar male de schrij- vers geneigd ziju om meer gevvigt te hechten aan hel Gnostische of aan het judaïsereude element. Irenseus helt voornamelijk tof het eerste over, en Cains, een presbyter te Home, en Dionysius, bisschop van Alexandrië, tot het laatste. Neander is van oordeel, dat men Ceriuthus moet beschouwen als de schakel tusscheu de Joodschgezindeu en de Gnostische secten. Hij was ecu der eersten, die na de Apostolische tijden ecu geregeld stelsel van ketterij uitdachten. Daar hij zeil\' een Jood was, was het natuurlijk, dat ziju uil- gangspunt bepaald Joodsch zou zijn. Hij begint dan ook met de leer, dat er tusscheu God en de wereld ceu talloos aantal engelen of geesten van verschil- lende rangen eu graden bestaat. Door hen werd de wereld oorspronkelijk geschapen, en ai hare zaken werden bestuurd door ééu engel, die aau het hoofd der andere was geplaatst, en die, hoewel zelf onkundig aangaande het karakter van Ciod, Hem in het opper- toezigt over deze lagere wereld voorstelde, meer bijzonder als den bestuurder van liet Joodsche volk, cu als het wezen door hetwelk de hoogste God zich daaraan openbaarde. De verklaring, die Ceriuthus gaf van den persoon van Christus, naderde eenigzins de gevoelens der Ebiouieteu, ten minste in zoo verre zij de ontkenning van de bovennatuurlijke ontvangenis van Christus betrof. Hij geloofde, dat Jezus Christus eenvoudig ecu Jood was, uit Jozef en Maria voort- gesproten, en zoo merkwaardig om Zijne vroom- heid en zuiverheid, dat Hij verkozen werd om de Messias te ziju. Zijne hoogere bestemming, toen Hij met Goddelijke eigenschappen werd bekleed, begon, volgens Ceriuthus, van het uur van Ziju doop door Johaunes den Dooper, toen de Geest in de gedaante eener duif op Hem nederdaalde. De Geest vau den Messias, die nu in Jezus trad, was de ware henielsche Christus zelf, door wien hij op wonderdadige wijze begiftigd werd met de keunis van den hoogstcn God, en bekleed werd met de bovennatuurlijke magt om |
||||||
|
488 OHACAM — CHAKIA-MOENJ.
|
|||||||
|
denis, die reeds onder hel artikel Boeddha (Gótama)
vermeld is. De Mongoolsche legende is als volgt: — j Soeladanua, een voornaam man uit het huis van (\'bakia, van de kaste der Brahminen, beerschte in ! Indic over het magtige rijk Magadha. Hij huwde Makamai/a, de groote zinsbcgoochcling, maar voltrok zijn huwelijk met haar niet. Terwijl zij nog eeue maagd was, werd zij door goddelijken invloed be- vruclit, en op den vijftienden dag der tweede lente- maand gaf zij de geboorte aan een zoon, dien zij drie honderd dagen in baar schoot had gedragen. Een koning, eene vlecschwording van India, doopte den jongen god in een goddelijk water. Tiet kind kreeg den naam van Arddha-Chiddi, en werd dadelijk als ecu goddelijk wezen erkend, dewijl er voorspeld was, dat hij in heiligheid alle vroegere vleeschwordingen zon overtreffen. Iedereen aanbad hem als den god der goden, ecu titel die in liet Mongoolsch Tinqri-in- Tiuffi-l is. Xadat de grootste zorg aan zijne kindseh- lieid was besteed, werd hij op tienjarigen leeftijd toevertrouwd aan de zorg van een voornamen wijze, onder wiens leiding hij veel kennis verkreeg van poëzij, muzijk, leekenen, wiskunde en geneeskunde. Hij inaakle zulke snelle vorderingen, dat liij zijn leermeester door verschillende lastige vragen in ver- Icgcnhcid bragl. Zonder den geringsten bijstand ver- kreeg bij de kennis van vijftien verschillende talen met hare bijzondere letters, en zoo was hij op boven- naluurlijke wijze geschikt om zijne groote zending, de verlichting der wereld cu de verspreiding van de kennis der godsdienst onder alle natiën, te vervullen. Op den leeftijd van twintig jaar trouwde hij eene maagd van het geslacht van Chakia, bij welke hij een zoon had, Bakholi geheet en, cu eene docht er. Spoedig daarna verliet hij zijne vrouwen zijn huisgezin, cu be- sloot hij zich aan een leven van bespiegeling Ie wijden. | Daarom een paard bestegen hebbende, dat hem door een engel uil den hemel wasgebragl, vlood hij naar bet koningrijk Oudipa aan de oevers van den Nara- j cara. Daar nam hij bet ambl van priester op zich, : sneed zijn haar af, deed het kleed eens boetelings aan, en veranderde zijn naam in Gótama, dat is, iemand die de zinnen verduistert. Nadal hij zes jaar in de woestijn had doorgehragt, verre van de woningen der ïiiensclien. en slechts door vijf geliefkoosde leerlingen vergezeld, begon bij zijn apostelschap uit te oefenen. Toen hij Hf.nares (zie ald.), de heilige stad, had he- reikt, beklom hij den troon, en nam hij den naam van ( tiAKiA-.MoEXl, den boeteling van Chakia, aan. -Nadat de groote wijze zich voor een tijd aan voor- |
|||||||
|
, cemuitic mag gecno godsdienstoefening plegtiggehou-
. den worden. De eonigc vrijheid, die toegestaan wordt, is, dat elke week eene mis inde kerken, met gesloten deuren, gelezen mag worden, opdat de gewijde hostie vernieuwd worde. Men moet dan zorg dragen niet te i schellen, cu niet meer dan twee personen mogen daarbij dienst doen. Bovendien is liet gedurende de cessatii\' geoorloofd om te doopon, te wijden en boete op te leggen aan die personen, die zulks verlangen, mits zij niet in den ban of onder een interdict zijn. liet viaticum of laatste oliesel mag ook toegediend worden, doch de gebeden, die voor en na de plegtig- hcid opgezegd worden, moeten worden weggelaten. De eessntie kan opgelegd worden aan een geheel bis- dom, eeue stad, een dorp, of eene of meer kerken. f\'Il Af\'AM, de naam die in sommige landen aan den
voornaamsten rabbijn der Joden gegeven wordt, die i een geestelijk, cu tot zekere grens burgerlijk, gezag over een land of district heeft. Hij heeft, de raagt om kerkelijke stralfcn, uitbanningen en banvloeken op te leggen, waarvan men gelooft, dat de gevolgen zich tot na het tegenwoordige leven uitstrekken. Hij neemt kennis van alle schendingen van den Sabbath, alle verwaarloozingcu van de vasten of feesten, alle huwelijken, echtscheidingen en handclscontracten, en alle gevallen van echtbreuk of bloedsohcnnis. Hij hoort beroepen aan van beslissingen van mindere rabbijnen in zijn district, doel aangaande deze uit- spraak, en beslist in alle moeijelijke kwestien der wet. De chacam doel drie of vier preêken in het jaar. CHAITYA, de naam door de Boeddhisten aan alle
voorwerpen gegeven, die geschikt zijn om vereerd Ie worden. Gófama Boeddha verklaarde, dal zulke voor- werpen van drieërlei aard waren. De eerste klasse omvat, de overblijfselen van zijn ligcliaam, die na de verbranding van zijn lijk verzameld werden. De tweede omvat die dingen, die om zijnenlwille opge- rigt zijn, volgens de commentators, de beelden van zijn persoon. De derde omvat de artikelen, die bij bezat, zooals zijn gordel, aalmoesbeker, het kleed dat bij aantrok, als hij zich baadde, de vaas waaruit hij water dronk, en zijn zetel of troon. Al deze dingen worden CAaitya* genoemd, wegens de voldoening of bet vermaak, dat zij verschaffen aan den geesl van hem, door wien zij naar behooren worden beschouwd. CHAKIA-MOENI, een naam door Boeddha aan- genotnen, volgens de verhalen door de Mongoolsche boeken geleverd, die slechts vertalingen zijn van liet Thibetaansch of Sanskrit. Hel verhaal verschilt aan- merkelijk van de Singhalesche vertaling der goschie- |
|||||||
|
0HALDEEUW80H-0ATHOLIEKE KERK
bereidende overdenkingen had overgegeven, maakte
hij te Benares het nieuwe, leerstelsel openlijk hekend. Zijne onderrigtingen zijn vervat in eene verzameling van 103 groote boekdeelen, bekend onder dvn naam van Gandsoer of niondelijk onderrigt. Zij handelen hoofdzakelijk over de ho\\ ennatuurkiiiide der seliep- ping, en den broozen en vergankelijken aard des menschen. Xaauwelijks waren de nieuwe leerstellin- gen openbaar gemaakt, of (\'hakia-Moeni ontmoette een bepaalden en hevigen tegenstand bij de priesters der oude godsdiensten van Indië; maar hij daagde ben uit tot een open strijd, en behaalde eene volkomene overwinning op hen, tereere waarvan een leest ingc- steld werd, dat gedurende de vijftien eerste dagen der eerste maand gehouden wordt. Chakia-Moeni legde zekere beginselen van zedeleer
ten grondslag van zijn godsdienststelsel. Deze bragl bij tot vier: — 1. De kracht van bet medelijden rus tende op onveranderlijke grondslagen: -2. liet vermij- den van alle wreedheid; .\'f. Een onbegrensd medelijden jegens alle schepselen; I. Ken onbuigbaar geweten. Dan volgt de decaloog of de tien bijzondere voor- schriften en geboden: 1. Niet tedooden;^. Niette stelen; .\'?. Kuisch te zijn; 4. (Jeene valsche getuigenis af te leggen; 5. Niet te liegen; fi. Niet te zweren; 7. Alle onkuische woorden te vermijden: s. Belangeloos te zijn; !). Zich niet te wreken: 10. Niet bijgeloovig te zijn. De nieuwe profeet wendde voor, dat hij deze voorschriften door openbaring van den hemel ontvan- ^in\\ bad; en toen hij op tachtigjarigen ouderdom overleed, begonnen zij zich over geheel Azië als een goddelijk wetboek van zedeleer te verspreiden, dat bestemd was om de daden der menschen te regelen. Alvorens de wijze een laatst vaarwel aan zijne discipe- lcn toeriep, voorspelde hij, dat zijne leer vijfduizend jaar zou heersclien, en dat er bij het einde van dat tijdperk een andere Boeddha, een andere mensch-God zou verschijnen, bestemd om de onderwijzer van bet mcnsclielijk geslacht te zijn. Tot dien tijd, voegde hij er bij, zal mijne godsdienst blootgesteld zijn aan aan- boudende vervolging; mijne volgelingen zullen ver- pligt zijn om Indië te verlaten en naar de, hoogste bergen van Thibet te trekken, een land dat het paleis, bet heiligdom en de hoofdstad van het ware geloof worden zal. Zoodanig is de Mongoolsebe legende der geschie-
denis van den beroemden stichter van het Boeddhis- mus, een stelsel dat het eerst uitgevonden werd in Iliiidostan.. den Himalaya overtrok, en de heerschen- de godsdienst werd van Thibet, Roktara, Mongolië, |
||||||
|
— rHALDKKU\'WSOHE PABAPHRASKN. IS9
Birma, Japan, f\'eylon en van een groot gedeelte van
het Chinesche rijk. De Brahmanen beschouwen Boed- dha als eene uenlm of vlecschwording van Yisehnoe. CHALDEEUWSCH-CATHOLIEKE KERK. De- ze, kerk, die bare, ondergeschiktheid aan den pauselij- ken stoel erkent, omvat het patriarchaat Babyion, de aartsbisdommen Diarbckir, .lizeirah. Morab, Adcr- bijan . en de bisdommen Mardiu, Sirid , Amadiah, Salmas en Karkut, met tien bisschoppen en iionderd en een priesters, liet aantal Chaldeeuwsch-Catholic- ken bedraagt ongeveer 1 5,000. Gedurende langen tijd hebben de Boonischgezinden vide pogingen ge- daan om bekeerlingen te maken, meer bijzonder onder de, Nestorianen aan de oevers van den Kuphraat en den Tiger. In 1 fi81 werd door paus Tnnocentius XI. een patriarch gewijd over die Nestorianen, die tot Home waren overgegaan, onder den titel van Mar Yoosnf of Jozef, patriarch van de fJhaldcën. De zetel van dezen waardigheidsbekleder was tot I77S te Diarbckir, doch toen hield deze linie van patriarchen op door de onderwerping van Mar Klias van Rlkosh, een van de twee patriarchen der Nestorianen. aan het pauselijk bestuur. De (\'haldccuwseh-l \'atholiekcn wor- den door den paus gewoonlijk f.\'haldceuwsche Ohris- tenen genoemd, een titel die aan hunne overige landgenooten evenzeer, zoo niet meer, toekomt. De boekeu der Chaldcouwsch-Catliolieke kerk zijn ge- schreven in de oude Syrische taal, en zijn gelijk aan die der Nestorianen, met uitzondering van eenige wijzigingen, die ingevoerd zijn om ze overeenkomstig de geloofsbelijdenis van Home temaken. Allegees- telijken, behalve de metropolitaauscho bisschop en de patriarch, mogen vóór de wijding huwen, doch daarna niet. De Amerikaansche zendelingen te Mos- sul en onder de Nestorianen zijn er in geslaagd, om verscheidene bekeerlingen onder de (\'haldeeuwseb- (\'atholiekcn te maken, en hoewel pauselijke invloed bij den pacba gebruikt is, om den arbeid dezer ver- kondigers van het kruis te belemmeren en, zoo mogelijk, geheel tegen te gaan, volharden zij toch in hef voortplanten der waarheid en in bet opbouwen eener Protestanlsehc kerk, Ie midden van al den teerenstand en zelfs de vervolging, waaraan zij bloot- gesteld zijn. ( IIALDKK1 \\\\S( UK PARAPHRASKN of Tar-
(it\'MKN , een naam aan vertalingen van bel Oude Testament in de (\'haldeeiiwschc taal gegeven. Toen de .loden gevankelijk naar Babyion werden weggr- voerd, verloren zij natuurlijk een gedeelte hunner eigene taal, en verkregen zij eene kennis van het |
||||||
|
49ii
|
CIIAMMANTM —CHAOS.
|
||||||||
|
Chaldeeuwsch, dat in het land hunner ballingschap
gesproken werd. Er schijnen drie dialecten van liet Chaldeeuwsch geweest te zijn: 1. De taal, gesproken iu het Babylonische rijk; 2. Het Syrisch, gesproken door hel volk van Syrië; 3. Het .Toodschc dialect, dat meer het oorspronkelijke IFebrccuwsch nabij kwam. Van daar de noodzakelijkheid van Chaldceuwschc paraphrasen ten behoeve van de Joden in Chaldca on van die in Judea, van welke vele alle kennis van hel oorspronkelijke Hebreeuwsch verloren hadden. Daarom werd bij de dieiisl in de synagoge eerst een gedeelte in de Hebrceuwsclie Schriften gelezen, en daarna aan het volk in hei Chaldeeuwschc dialect vertaald. Op deze wijze werden verscheidene verta- liugen gemaakt, die in den loop des tijds voor eenigc weinige van erkende meerderheid weken, welke algc- ineen voor openbaar en bijzonder gebruik aangenomen werden. De beroemdste dezer zijn de Targumen of Turgiiins van Onkelos en van Jonathan Beu Uzzicl; de eerste is eene vertaling van de vijf boekcu van Mozes, en de laatste eene vertaling van Jozna, Rig- I eren, de twee boeken van Samuël, de twee boekeu der Koningen, Jesaja, Jeremia, Kzcchiël en de twaalf kleine Profeten. De Targum van Onkelos is onjic- Iwijfild de oudste, die thans bestaat, en is eerder eene vertaling dan eene paraphrase of ophelderende om- schrijving, daar hij woord voorwoord, en met groote juistheid, uil het Hebrceuwscli is overgezet. Hij is door de Joden altijd boven alle andere Targumen ver- kozen, en daar hij op dezelfde muzijknoten gezet is als de Hebrceuwsclie tekst, is hij geschikt om met ilezen op dcnzelfden toon in de openbare vergaderin- gea gelezen Ie worden. De Targum van Jonathan gelijk! op dien van Onkelos, wat zuiverheid van slijl aangaat, doch heeft meer van den aard eener para- phrase, in het bijzonder zijne vertaling van de latere Profeten. De Joden beweren, dat hij de gidiefkoosde leerling van Hillel was, en vóór den tijd onzes Heeren leefde. Zij houden hein in zulk eene liooge eer, dal zij hem zelfs aan Mozes gelijk beschouwen. Rehalve deze twee beroemde Targums is er nog
een Targum van de Wet, welke de Jcruzalcmschc Targum heel. Deze is niet eene onafgebroken para- plirasc, gelijk de andere, maar slechts cen commciitair op eenigc gedeelten, naar mate de schrijver dacht, dal de tekst, eene verklaring noodig had; somtijds zijn gehcele hoofdstukken overgeslagen. Hij is door i-ene onbekende hand geschreven, en de tijd, waarop ] hij werd zamengesteld, is onzeker; men gist echter, j dat hij na de derde eeuw geschreven is. Mr zijn ook |
|||||||||
|
Targumen van al de andere boekeu des Ouden Testa-
menls, behalve van Daniël, Kzra en Nehemia, die misschien verloren geraakt zijn. CHAMMANIM, tempels ter ee.ro van de zon, welke
de oude Hebreen iu navolging van de Syricrs en Plue- niciërs oprigtten. Van deze gebouwen wordt in het Oude Testament dikwijls gesproken, doch in den Sta- tenbijbel is het Hebrceuwsclie woord door „zounc- beelden overgezet." Het woord chamma/nm, aldus vertaald, wordt gevonden iuLcv.XXVI: 30;2Kron. XXXIV : 4; Jes. XVII.- 8; XXVII: 0 ; Ezech. VI: 4. Er bestaat veel verschil van meening over bet juiste
doel der Chammaniin. Rabbi Salomo Jarchi zegt, dal zij afgodsbeelden waren, die zij op torens zetteden, en dal de naam chammanim aan deze beelden gegeven werd, omdat zij aan de zou waren blootgesteld. Jurieu beweert, dat, daar het woord in het Oude Testament gewoonlijk in verband met de. woorden bosschen en altaren gebruikt, wordt, men het niet moet opvatten als beelden aan te duiden, maar plaatsen gebruikt voor de afgodische vereering der zon. Hij is derhalve van de ineening van Abeu-Ezra, dat zij gewelfde hui- zen waren, gebouwd ter eerc van de zon, en in den vorm van een wagen. Dit kunnen derhalve de wage- uen der zon geweest zijn, die Josia verbrandde, en dezelfde als de viiurfcmpels der oude Perzen, iu hel midden waarvan, zooals Strabo zegt, een altaar was, waarop de magi een onsterfelijk vuur op een hoop asch hielden. Maundrell, in zijne reis van Aleppo naar Jeruzalem, meldt, dal hij de overblijfselen van verscheidene dezer gebouwen in Syrië zag. CHAOS, de oudste der goden, volgens Hesiodus,
door wien de aarde, Tartarus, d. i. de afgrond in of onder de aarde, en Amor, de liefelijke orde eusehoon- lieid der wereld ontstonden. Dezelfde schrijver bcrigt ons, dat Chaos Erebus of duisternis en Nox of nacht voortbragt, en dat uit deze twee lucht eudagontspron- gen, dat is, toen werd het licht van de duisternis afge- scheiden, en vormden beiden Ie zamen één dag, hetgeen zeer wel overeenkomt me! de Mozaïsche beschrijving Iu het boek Genesis. De Chaos van Hesiodus is vor- meloozc slof, „woest en ledig," zooals Mozes zegl. Henige Heidensche natiën beschouwen hem als het gevolg van den ondergang eener vroegere wereld , die door vmu was vergaan. Rougemont denkt, dat hel woord chaos, dat. uit" Griekenland door de Ro- mcincn tot ons kwam, van Semitischcn oorsprong is, en afgeleid werd van vahah, dat uitgcbluschtbetcckcnt. Deze afleiding is gegrondvest, op het denkbeeld, dat de woeste slaat, de vorming (leraarde in haar tegen- |
|||||||||
|
OHARAK-PU.JAH.
|
|||||||||
|
I\'.H
|
|||||||||
|
woordig voorkomen voorafging, en zelf de verwarde
toestand was van cene vroegere wereld, die door vuur
werd verteerd. Aangaande dit onderwerp merkt zeker i, schrijver aan: — „De bijbel leert ons, dat de meuscli en andere levende schepselen slechts weinige jaren op de aarde zijn geplaatst geweest, en de stoffelijke monumenten der wereld bewijzen dezelfde waarheid. Zoo de sterrekundige ons spreekt over myriaden van werelden, waarvan in de heilige oorkonden niel cc- sprokcu wordt, de geoloog bewijst ons op gelijke wijze, dal er vroegere toestanden vau ouzc planeet geweest zijn, van elkander afgescheiden doorgrootc tusschen- ruiintcu van tijd, gedurende «elke de meuscli en de andere schepselen van zij neigen tijd nog niel in aanzijn waren geroepen. Tijdperken als deze bchooren dcrhal- \\e niet tot de geschiedenis vau ous geslacht, en komen ! niet biuncu de letter noch den geest der openbaring. Wie zal den tijd durven bepalen tusschen de eerste schepping der aarde en dien dag, waarop het God behaagde den mensch er op te plaatsen? Op die vraag zwijgt de Schrift, doch dat zwijgen vernietig! niet de bel eekenis van die stoffelijke monumenten Zijner ir.agt, die God voor onze oogen gesteld heeft, terwijl Hij ons (c gelijker tijd vermogens gaf, waardoor wij htiuiie beteekenis kunnen begrijpen." Chaos duidde, volgens de oude thcoriën der wereldwording, den ledigen, oubepaalden tijd aan, die vóór de schepping der we- rcld bestond, en waaruit goden, menschen en het geheelc heelal ontstonden. Ovidius evenwel beschrijft den chaos als de verwarde massa, waaruit alle dingen voortsproten. Wat de juiste toestand was van de woeste massa
vóór het beslui! van den Schepper is onmogelijk te zeggen. Maar naauwelijks zweefde de Geest Gods op de wateren, of cene wereld van schoonheid en orde ontstond. CHARAK-PUJAH, ecu van de meest populaire
feesten in Oostelijk Indië. Het wordt gevierd ter ! cere van Shiva, iu zijn karakter van Maha Kala, d. i. tijd, de groote vernietiger aller dingen. De echt- genoo! van Shiva is Parvati, in de gedaante van Maha Kali. Tn den loop des tijds heeft de godin Kali cene zeer voorname plaats iu het feest v;m (\'ba- rak Pujah ingenomen. Zij is van al de Hindoesche godheden de wreedste en wraak/.uchtigste. Dulfbe- rigt ons, dat, volgens eenigc der heilige legenden, zij haar eigen keel doorsneed, opdat het bloed, dal daaruit vloeide, in haar mond zou springen, en af- I beeldingen van dit afzigtelijke schouwspel zijn nog op den huidigen dag in sommige districten van Hen- |
|||||||||
|
galen te zien. Deze bloeddorstige godheid is de be-
j schermster van de Thugs, die beweren liuuue blocd- i dorstige rooftogten ouder hare leiding Ie beramen en ten uitvoer te brengen. Het feest van (\'barak Pujah, hoewel ter cere van haar heer .ds A<m grootcu verwoester gehouden, wordt als cene gelegenheid aau- gegrepcu, om Kali als zijne vernielende geestkracht te aanbidden. Het wordt door Du ff" op de volgende w ijzc beschreven: „Hel leest zeil\' ontleent zijn naam van (\'httriik
Pujah aan ehukra, een schijf of rad, als zinspeling op den cirkel voorfgebragt bij hel sliuyeiv/t, dat /etlk een voornaam deel van de jaariijkschc gebruiken uitmaakt. Ken icgtopstaande stok, twintig of dertig voet hoog, wordt iu den grond geplaatst. Over den top daarvan wordt horizontaal een andere lange -:ol geplaatst, die zich vrijelijk op cene pen ol\' een spil kan bewegen. Aan het ccitc einde vau den dwarsbalk hangt een louw me! twee bukeu. Aanbel andere einde is ook een louw vastgemaakt, dat los op den grond hangt. De vrome treedt voorwaarts en Icgl zich iu het stof neder. De haken worden dan dom-de vlccseh- rijke decleu vau zijn rug, digi bij de schouders, gesto- keu. Heiligen, die aan de andere zijde het touw vasthouden, beginnen daarop aanstonds met vrij groote snelheid rond te loopen. Door dit middel wordt hel ongelukkige slagtoffer van bijgeloof iu de lucht gehescheu en met geweld in de rondte geslingerd. De kwelling mag bij, naar zijn eigen vrijen wil, langer ol\' korter ondergaan. Hoe langer hij echter de kwelling kau verduren, hoe grooter het genoegen is van de godheid, welke hij dient, en hoe grooter de verdienste, die daaruit voor hem zelveu voortvloeit, eu bij gevolg, hoe schooncr het vooruitzigt op toekomstige beloo- ning. De l ijd, dien men gewoonlijk daarvoor gebruikt, verschilt van tien minuten tot een halfuur, En zoodra de een geëindigd heeft, is een ander gereed, die dezelfde verdienste eu onderscheiding hoopt te beër- veu. Eu zoo worden er aan een boom vau vijf tol tien of vijftien in den loop vau ecu dag rondgeslingerd. Van deze slingcrpalen zijn er in de prov iucie Bengalen honderden en duizenden te gelijk iu werking. /,ij worden altijd op de meest inliet oog vallende plaatsen in de sleden en dorpen opgerigt, en zijn omgeven door groote menigten gcdruisehmakeiide aanschouwere. In de straten van (\'alciitta zijn vele dezer afgrijselijke slingers jaarlijks te zien, en twintigtallen rondom de. voorsteden. Hel gebeur! niet zelden, dat, door de groote snelheid de.- beweging, de vezels van t\\i\']\\ rug scheuren, in welk geval de arme vrome op verren af- |
|||||||||
|
N DAS1S.
„Maar » ij zouden niet eindigen, als wij de versehei-
deuheidder wreedheden, die men zich zei ven oplegt, in al hare bijzonderheden wilden volgen. Lr is echter nog iets van zulk een zonderlingen aard, dat wij het niet onopgemerkt voorbijgaan. Indien het voorstel aan ecu lid onzer eigene maatschappij werd gedaan, om ecne andere soort van kwelling uit te deuken, zou waarschijnlijk, t,c midden van de grcnzelooze verschei- denheid, die de vruchtbaarste verbeelding kon uit- vinden, die. welke wij uu zullen beschrijven, niet gevonden worden. Menige dezer misleide wezens doen eenc gelofte. Met, de ceue hand bedekken zij hunne onderlip met eene laag natte aarde of klei, cu plaat - sen dan daarin mei de andere band eenige kleine korrels, gewoonlijk mostaardzaad. Dan gaan zij op [ den rug liggen, blootgesteld aan de druipende dauw van i\\m nacht en de verschroeijeude zou van den dag. Hunne gelofte is, dat zij van die bepaalde houding niet zullen afgaan, dat zij zich niet zullen bewegen, niet draaijen, niet eten, en niet drinken, vóórdat de zaden, op de lippen geplant, beginnen ie ontspruiten of te kiemen. Dit ontspruiten heeft gewoonlijk op den derden of vierden dag plaats, waarna zij, hunne gelofte volbragt hebbende, opstaan, beladen, zooals zij zich verbeelden ca gelooveu, met. eeue grootc ver- meerdering van heiligheid en verdienste." Tooucelcu als deze maken een indrukwekkcuden,
hoewel pijnlijken, cominentair uit op de verklaring der Heilige Schrift: „De duistere plaatsen des lands zijn • vol woningen van geweld." Welk eeue tegenstelling met deu geest, dien het evangelie overal iuscherpt. Zie HlNDOEÏSMUS, ShIVA.
OHAltAN DASIS, eenc sectc van Vaisluiavas bij
de Hindoes. Zij werd ingesteld door Charau Das, die tijdens de regering van den tweeden Alemgir te Delhi woonde. De leerstellingen der aanhangers dezer secle aangaande de emanatie zijn nagenoeg dezelfde als die der Vedunta school, hoewel zij overeenstemmen met de. secteu der Vaisluiavas in het geloof, dat Brahm of de grootc bron aller dingen Krishna is. Zij verkondigen de meerderheid des geloofs boven elke andere onder- scheiding. Zij verschillen daarin van de andere secteu van Vaisluiavas, dat zij gcene bijzondere kaste, orde of zelfs sekse voor hunne onderwijzers cischeu. Zij hechten veel gewigt aan de zedelijkheid, terwijl zij niet erkennen, dat hef geloof onafhankelijk is van de werken. Zij beweren, dat de handelingen der men- sehen altijd gestraft of beloond worden. Hunne tien geboden zijn deze: l. Niet te liegen; 2. Niet te laste- ren; 3. Niet toe te suaauwen; 4. Niet noodeloos te |
|||||
|
49-2 CHAKA
stand geworpen ca verpletterd wordt. Xu veronder-
stelt gij, dal een luide krecl vau medelijden zal opgaan over den uugelnkkigeu uia.ii, die zoo ten slagtoffer van zijne godsvrucht gevallen is. Volstrekt niet. De afgoderij is zoo wreed als liet graf. lu plaats van medegevoel of medelijden wordt er een gevoelen van vcrfoeijiug en afschuw jegens hem opgewekt. \\ olgens de beginselen van hun geloof wordt hij gehouden voor iemand, die in een vroegeren staal van bestaan een groot misdadiger geweest is: en hij heeft uu in de tegenwoordige geboorte de/.en gcwelddadigen dood ondergaan, als eeue regtvaardige bclooning van de vcrselirikkelijke zonden, waaraan liij zich in eenc \\ roe- gerc geboorte heeft schuldig gemaakt. „De avond van den/elfden dag wordt aan ecu ander
gebruik gewijd, dat b\'jna even wreed is. liet bestaat daarin, dat de vromen zich ucderstorten vanden rand van een hoogen muur, uit de tweede verdieping van een huis, of van een tijdelijk opgcrigt stellaadje, dikwijls twintig of dertig Miet hoog. op ijzeren spijkers of messen, die bij menigten in een grooteu zak of strooijen matras gestoken zijn. Daar echter deze scherpe instrumenten vrij los zitten en in ecne voor- w aarts hellende rigting, gelukt het aan de mecsten der duizenden, die er op vallen, om er op behendige wijze zonder veel letsel af te komen. Velen worden echter ook gruwelijk verminkt, en voor sommigen is de uit- konist spoedig noodlottig. ,,liij hei invallen van den nacht gaau vele vromen
in de open lucht zitten, doorsteken de huid hunner voorhoofden, en plaatsen daarin, als in eenc naaf, I eenc kleine ijzeren stang, waaraan eenc lamp hangt, j die tot aan het aanbreken van den dag brandende wordt gehouden, terwijl de lampedragers den lof van hunne geliefkoosde godheid verkondigen. „Voor den tempel worden bundels doornen en ander
brandhout opeengehoopt, waarin de vromen zich on- gekleed rollen. Vervolgens worden de materialen op een hoop gelegd en in brand gestoken. Dan dansen de vromen vlug over d(t gloeijende kolen, of slingeren I die in de lucht met hunne bloote handen, of werpen ze naar elkander. „Eenigenhebben hunne borst, armen en anderedee-
leu geheel vol gestoken met spelden van ongeveer de dikte van kleine spijkers of paknaaldeu. Anderen bege- venzieh naar een vertikaal rad, twintig of dertig voet in middellijn, en aanmerkelijk boven den grond verheven. Zij binden zich in eenc zittende houding aan den bui- | tenkant vast, zoodat, als het wiel ronddraait, hun hoofd ! beurtelings naar het toppunt en het voetpunt wijst. |
|||||
|
CHARIAToXfllKT DKCRKKT V VN) — (\'HAHli.KKX.
|
|||||||||||||||
|
t\'J3
|
|||||||||||||||
|
sprekeu; .">. Niet Ie stelen; <>. Geeuc echtbreuk te
begaau; i. Geeu geschapen ding geweld aan te doen; 8. Geen kwaad uit te denken; 0. Geen haat te koes- teren; 10. Zich niet over te geven aan bedrog of hoogmoed. Deze voorschriften maken echter hun geheele stelsel van zedelijkheid niet uil. Zij hevelen hunnen volgelingen ook om de pligten Ie vervullen van het beroep of de kaste, waartoe zij behooren ; om met vrome mannen om te gaan; om onbepaald ver- trouwen te stellen in den Gum of geestelijken onder- wijzer; en om Kan te aanbidden als de oorspronkelijke en onverklaarbare oorzaak van alles, die door de werking van Maya het heelal schiep, en daarin van t ijd tot tijd in eeuc menschelijke gedaante, en voornamc- lijk als Krishna, is versehenen. Uc volgelingen van Charan Das beslaan uit twee
klassen, de geestelijken en de wereldlijken. De laat-ten zijn hoofdzakelijk kooplieden, doch de eersten leiden een leven van bedelarij en strenge vroomheid, en zijn onderscheiden door hunne gele kleedereu en eenegele streep over het voorhoofd, een halssnoer en rozekrans van Tielasi koralen en eene kleine puntige kap, om welker onderste gedeelte zij ecu gelen tulband dragen. CHARENTON (Het decreet van), een beroemd
decreet van de Hervormde kerk van Frankrijk, dat op de tweede synode vau Oharcuton in )li.\'5l aange- nomeu werd, waardoor de weg werd geopend voor de belijders van de Luthersche godsdienst, om met de Hervormden gemeenschap Ie houden in geestelijke en burgerlijke zaken. De woorden vau het decreet waren deze: —- „Daar de. provincie Bourgondië vraagt, of de gcloovigen van de Augsburgsche eon- fessie huwelijken mogen aangaau in onze kerken, en in onze kerken kinderen ten doop mogen houden, zonder eene voorafgaande afzweriug van die niccuin- gcu, welke door hen in strijd niet het geloof onzer kerken worden gekoesterd, verklaart deze synode, dat, (laar de kerken van de Augsburgsche confessie met de andere Hervormde kerken overeenkomen in de voornaamste en gewigtigsle punten der ware gods- dienst, en daar er noch bijgeloof noch afgoderij in hare eeredienst is, de gcloovigen van de genoemde confessie, die zich met een geest van liefde en vreed- zaamheid bij de gemeenschap onzer kerken in dit ko- ningrijk aansluiten, zouder eenigc afzwering door hen gedaan met ons toegelaten mogen worden tot de tafel des Heercn, en als peters kinderen ten doop mogen houden, wanneer zij het consistorie beloven, dat zij hun nooit, hetzij middellijk of onmiddellijk, zullen verzoeken om de leer, in onze kerken geloofd en be- |
leden, Ie overschrijden, maar zich vergenoegen zullen
met hen te onderwijzen en op te voeden in die punten en artikelen, die wij met hen gemeen hebben, en aangaande welke de Lutlierschen en wij overeenstem- men.\'\' \\ óór deze poging in Klankrijk om eene vereen i- ging vau de Luthersche met de Hervormde kerk tol |
||||||||||||||
|
stainl te brensren, zocht Jaeobus 1. in Kinrela
|
1
|
nd hel-
|
|||||||||||||
|
zelfde doel te bereiken. Hij trachtte in Dil ."> de twee
partijen door middel van Petrus du Moulin, een in - roemd godgeleerde ouder de Frauschc Hervormden, met elkander te verzoenen. Deze welmeeneude po- gingen werden echter noch in frankrijk noch in En- geland met den gewenschten uitslag bekroond. CHARILEËN, een Heidcnscli feest, oudtijds door
de bewoners vau Delphi om de negen jaren gevierd. De omstandigheden, die tot de instelling er vau lcid- den, zijn volgens Plutarchus de volgende: — Toen de bewoners van de stad Delphi dooreen hongersnood bezocht werden, gingen zij mei hunne vrouwen en kinderen naar het paleis des kouings, en smeekten zij om diens bijstand. Daar hij niet in slaat was om in de behoeften van allen te voorzien, deelde hij alleen aan de betere klasse meel en peulvruchten uit. Onder de aanvragers was een klein weesmeisje, dat. inct aan- drang om een aandeel in de koninklijke goedheid ver- zocht; maar in plaats van haren nood te verligten, sloeg de koning haar niet zijn schoen, en dreef hij haar met beleedigcnde uitroepen eu verontwaardiging uit zijne tegenwoordigheid. Het meisje, hoewel eene arme wees, voelde de beleedigiug diep, en niet in staat om de smadelijke behandeling te verdragen, maakte zij haastig haar gordel los en verhing zich. Hierna nam de hongersnood uog toe, en bragt hij eene wijd eu /ijd heerschcude ziekte met zich, waarop de koning het orakel vau A polio raadpleegde, het welk verklaarde, dat er boete gedaan moest worden voor den dood der maagd (\'harilea. Xadat de bewoners van Delphi lan- gen tijd getracht hadden de bcteekenis te begrijpen van het antwoord des orakels, ontdekten zij eindelijk, dat de Maagd (\'harilea de wees was, die de koning mei zijn schoen had geslagen, en daarom werden, zooals hel orakel bepaald had, zekere zoenoffers ingesteld, die om de negen jaren vorrigl moesten worden. De wijze der feestviering was ook in overeenstemming met de reden der instelling. De koning, die het feest bestuurde, deelde meel en peulvruchten uit aan al degenen, hetzij vreemdelingen of burgers, die er om vroegen. Als allen hun aandeel ontvangen badden, werd eene bceldtenis van de maagd Charilea binnen- gebragt, waarop de koningdeze met zijn schoen sloeg. |
|||||||||||||||
|
C11AHIS — CHASIDIM.
|
|||||||||
|
I\'ll
|
|||||||||
|
Daarna bragt de voornaamste der Thyaden hel beeld
uaar eene eenzame en woeste plaats, waar zij liet, nadat ecu strop om den hals was gedaan, op dezelfde plek begroeven, waar (\'barilea begravcu lag. CIIARIS ((ir. ticrullii/titiid), de verpersoonlijking
der bevalligheid eu schoonheid onder de oude (irie- keu. De Charit innen of Gratiën waren, volgens He- siodus, de dochters van Zcuseu Eun uonic of Kuuomia, eeuo der üccauidcu, of, zooals andereu beweren, van Diouvsusen Aphrodite.lict waren drie zusters, Ayluui, Tludia eu Hiijj/irosi/uo gebecteu. Zie (invries. (\'IIA RON, een zoou van Erebos, onder de Heideu-
sehc natiën der oudheid als de veerman der helschc oorden beschouwd, die gebezigd werd 0111 in zijne boot de schimmen der doodenover den Styxeudcn Acherou te brengen. Men veronderstelde, dat C\'harou voor ilc/.c dienst \\au ecu ieder een obolus ontving, en daarom was hel de gewoond\', om vóór de begrafenis ecu muntstuk van die waarde in den mond der dooden te steken. CHASIDIM of AssiDEK.v, een naam aan die\'dap-
pcre Joden gegeven, die zich onder Mattathias, liet hoofd der Makkahecn, schaarden, toen hij tegen de onderdrukking van Antiochus Epiphaucs streed. Van deze Chasidim ontsproot de secte derPharizeëntegen de laatste tijden van den tweeden tempel. Zijlegden den grondslag van die menigte plegtigheden en over- leveringen, die de wel van God in den lijd van onzen gezegenden Verlosser zoo geheel en al vernietigden. Deze geboden van ineusehen,die eerst vrijwillig vervuld werden, werden later in geschreven canons veranderd, en voor het volk verbindend gemaakt. De Chasidim ijverden zeer voor de eer en het onderhoud van den tempel, waaraan zij groote geschenken gaven, en op eiken dag, behalve den grooten verzoendag, offerden zij, boven de dagelijksche offerande, een lam, dat het zondoffer der Assideën werd genoemd. Zij legden zich strenge boetedoeningen op, en de gewone eed, dien zij deden, was „bij den tempel", hetgeen onze lieer in de Pharizeën (Matth. XXIII : 10) afkeurde. De tegenstanders van de Chasidim of Assideën waren de Zadikim, die aan de overlevering alle gezag ont- zciden. Josephns maakt van de secte der Assideën geene melding, zoodat zij naar alle waarschijnlijkheid nooil een van de andere Joden afgescheiden ligchaam uitmaakten, voordat de Pharizeën en Rsseners uit hen ontsproten. CHASIDIM lUcbr. MeUige*), eene Joodsche secte,
iu 1/10 door een I\'oolscbcn Jood, rabbi Israël liaiil Scheni; geslicht, die eerst in Polen en daarna in Po- |
|||||||||
|
dolië leerde. De leden dezer secte erkennen ile Cab-
bala als den grondslag hunner leer en gebruiken. Zij tuchtigen zich zelve door vasten eu andere kwellingen, onthouden zich van dierlijk voedsel en in het alge- meen van aardsehe genietingen. Haiil Sehein werd I door zijne volgelingen als de vertegenwoordiger der | Godheid op aarde vereerd, wiens bevelen zij ouvoor- I waardelijk moesten gehoorzamen. Hij droeg den titel i van Tzadik of den regtvaardige, welken naam de secte ; nog steeds iu plaats van dien van rabbi behoudt. De stichter stierf iu 1/<>!), en na zijn dood werden zijne j drie voornaamste leerlingen, die tevens zijne klein- ZOlien waren, tot opperhoofden van de drie afdec- ; lingen der Chasidim verkozen; toen de eenheid der secte eenmaal verbroken was, werd zij iu een aantal j afzonderlijke gemeenten verdeeld. Middclerwijl was het aantal aanhangers van tien tot veertig duizend ! aangegroeid. Israël liaiil Scli- m werd, volgens de I boeken der Chasidim, in den hemel opgenomen, om daar in hel gezelschap van engelen Ie wonen; hij han- dell als middelaar bij God, en verzoent eiken Jood met i Item, die zijne kinderen in de leerstellingen der Cha- I sidim opvoedt. De Chasidim hebben afzonderlijke synagogen, en
gebruiken het gebedenboek der Spaausche Joden. Zij
; vereeren den Talmud meer en den Soliar minder dan
j de andere Joden, en het groote doel, dat zij zeggen na
te jagen, is eene volkomene vereeniging met God. Zij
I brengen veel van hun tijd in overdenking eu gebed
door, en maken daarbij de vreemdste gebaren; zij
springen, verwringen zich en huilen, totdat zij zich
opwerken tot een staal van opgewektheid, die aan
dolheid grenst. Tot voorbereiding voor hunne gods-
dienstoofcuiugen maken zij ecu ruim gebruik van
i mede en zelfs van sterke dranken, ten einde opge-
I ruiindhcid teweeg te brengen. Twee reizigers be-
zochteu eene synagoge der Chasidim Ie Tarnopol, en
zagen een dans ter cere der wet, dien zij aldus be-
schrijven: — „ Kerst dansten zij twee aan twee, daarna
i drie of vier, hand aan hand; zij sprongen en dansten,
i zongen te zelfder tijd, en klapten nu en dan in de
i handen op eene wijze, die ons aan den Arabischen
j dans en za ig in het Oosten deed denken. Eenigen
| sehenen geheel in ernst, met eene wilde dweepzieke
i uitdrukking op hel gelaat, terwijl anderen luchtig en
vrolijk waren." Dr. M\'C\'aul geeft eenige godsdienstige
gebruiken der Chasidim op. „Hun voornaamstemid-
j del om zich te stichten," zegt hij, „is het doorbrengen
I vanden Sabbathdag mei. den Tzadik. Indennamid-
j dag en avond van eiken Vrijdag, vóór het begin van
|
|||||||||
|
(HEL — OHEREM.
|
|||||||||
|
495
|
|||||||||
|
! voor vreemdelingen om die plaats niet binnen te gaan,
maar zorg te dragen niet op heiligen grond te treden. Toen de Joden aan de Syrisch-firiokschc koningen onderworpen werden, werd deze slagboom tegen vreemdelingen op dertien plaatsen doorgebroken: de Joden herstelden echter de breuken, en bevalen, dat dertien gebeden tegen de Heidenschc koningrijken gedaan zouden worden, in geval een vreemdeling het waagde eene vau de plaatsen te naderen, waarde breu- ken gemaakt waren. CHEMARIM (Syr. ik ZwaHmi), eene orde vau
priesters vau Baal, die waarschijnlijk dien naam kre- gen, omdat zij zwarte klecdereu bij het offeren droe- gen, of gelijk anderen deuken, omdat zij hun gelaat zwart .schilderden, liet woord ehemarim is hel mcer- voud van cltomra, en is in onze overzetting onvertaald gebleven, liet komt er driemaal iu voor. en wel in ■ i Kon. XXIII : 5; Hos. \\ : 5; Zcph. I : I. Iu Hosea
X : 5 wordt Int woord chdaurim gebezigd voor de priesters der gouden kalveren, die door Jeroboam te Dan en te Beth-el geplaatst waren. De Joden gebruiken nog het woord als scheldnaam voor de Christen-leeraars, omdat deze in zwarte klecdereu hun dienstwerk verrigten. CH.EREM, de tweede graad van uitbanning bij de
Joden, gewoonlijk genoemd de groole ban. De mis- daad werd iu de synagoge bekend gemaakt, en bij het begin vau de afkondiging van den vloek werden er kaarsen aangestoken, die bij het eindeuitgebluschl werden, om aan te duiden dat de persoon, die in den ban was gedaan, vau het licht des hemels was beroofd. Zijne goederen werden verbeurd verklaard, zijne zo. ncu mogten niet besneden worden, eu als hij zonder berouw stierf, werd er volgens het vonnis van den regter ecu steen op zijne doodkist of baar geworpen, om aan \\ te tooneu, dat hij verdiende gesteenigd te worden.
Hij werd niet betreurd met plegtige jammcrklagten, niet naar het graf gevolgd, eu niet op de gewone wijze ter aarde besteld. Het vonnis van cherem moest door tien personen, of iu tegenwoordigheid ten minste vau tien personen, uitgesproken worden. Degcëxcommu- niceerde inogt echter door drie regters vrijgesproken worden, of zelfs door één regter, zoo deze ecu wetge- lecrdo was. De gelofte, die onder de Hebreen cherem werd genoemd, wordt nergens door .Mozes bevolen, ook meldt hij niet, in welke opzigten zij van andere geloften onderscheiden was, maar neemt aan, dat dit. wel bekend was. Die soort van rherem, waarmede wij het best bekend zijn, was het vooraf toewijden aan üod van steden, waartegen de Israëlieten met de |
|||||||||
|
den Sabbath, komen wagons vol Joden en Jodinnen,
met liunuc kinderen, uil de nabuurschap, dertig, veer- tig of meer mijlen in het rond, binnen de siad. De rijken brengen geschenken en hun eigen voorraad mede, diendearincu mogen deelen. Hel voornaamste genoegen heeft des Zaturdags in den namiddag plaats, aan den maaltijd dien de Joden het derde maal noemen, gedurende welken de Tzadik Torall zegt, dat is, iiij spreekt voor de \\uist eene soort van zedekundig- mystisch-cabbalistisehe redevoering uit, die zijne vol- gelingen als uitspraken, welke van boven ingegeven worden, aannemen. Ten behoeve vau hen, die te ver verwijderd zijn om des Zaturdags te komen, doet de Tzadik reizen door zijn distriet; hij wordt dan bij een rijk lid der seetc gehuisvest, en behandeld met al den eerbied, die iemand toekomt, welke in onmiddellijke gemeenschap met de Godheid staat. Hij legt dan straffen op aan hen, wier geweten beladen is met schuld, en deelt amuletten en stukjes perkament, met cabbalistischc zinnen er op, aan diegenen uit, die vrij wenschen te zijn van ziekte en gevaar, of bescherming zoeken tegen de aanvallen van boozo geesten." J)e secte der Chasidim schijnt ecue loot te zijn vau de Sabbathaisten, die ook in Polen ontstonden, en wier leerstellingen, gelijk die der Chasidim, deels aan den Talmud en deels aan de (\'abbala ontleend zijn. Zij verklaren van zich zelve, dat zij oorspronkelijk Talmudisti.sehe Joden zijn, en hunne liturgie is die van de Sepbardim, terwijl hunne lofzangen eugedich- ten vau Cabbalistischc strekking zijn. Eindelijk werd het verschil tusschen de leerstellingen vau de Chasi- dim en den Talmud duidelijk, toen in 1755 zekere Meschullam, een lid der secte, iu het openbaar een exemplaar van den Talmud verbrandde, in het midden van de Joodsche wijk eener stad iu Podolic. De Tal- mudistische rabbijnen iu l\'olen hadden echter reeds vroeger ontdekt, dat de Chasidim zich tegen bun gezag verzettedeu, eu hadden hen als eene kettersehc secte in den ban gedaan. Zie S.vbiutu.vïstkn. (\'11 KL, een dor hoven vanden tweeden Joruzaiem-
schen tempel. De Hebreeuwsche verklaarders zeggen, dat het eene ruimte was van tien cl breedte, omgeven door ecu muur, tusschen den berg vau het huis en de hoven. Alen kwam vau den berg vau het huis inden c/W langs twaalf treden, die eene halve el boven elkander waren. Do muur, die den chcl omgaf, was niet zoo hoog als de andere muren om den tempel, en er waren vele doorgangen door dezen muur iu den chcl. Aan elke zijde vau een doorgang was een pilaar, waarop in het (irieksch en Latijn eene waarschuwing stond |
|||||||||
|
CHERUBIM.
|
|||||||||
|
4!ir>
|
|||||||||
|
uiterste gestrengheid te werk dachten te gaan. Het
doel van het uitspreken van den cherem was om liet volk tot den oorlog aan te zetten. Tn zulke gevallen werden al de inwoners ter dood veroordeeld, en was het niet geoorloofd om cenig gedeelte van den buit te nemen. De beesten werden gedood, alle andere dingen moes- ten door vuur verteerd worden, en wat niet verbrand kon worden, zooals goud, zilver en andere metalen, werd in de seliatkist van bet heiligdom gelegd. Wan- neer de stad verwoest werd. werd er een vloek uitge- sproken, zooals bij Jericho, over een ieder, die traehten zou haar te herbouwen. ( ÜIERUBIM. Veel verschil van meening heeft er
steeds onder de geleerden over de ware natuur dezer schepselen bestaan. Zelfs de beteekenis en afleiding van het woord cherub zijn nog bedeu onzeker. Het meest algeincene gevoelen gedurende langen tijd was, dat zij engelen waren, maar of chriwhiui de naam is van eene afzonderlijke klasM\' van hemelschc wezens, of dezelfde orde als de SenqJiim moet aanduiden, kan niet met zekerheid bepaald worden. Mieliaelis ge- loofde, dat zij eene soort van douder-paarden van Je- hovah waren, eenigzins gelijk aan de paarden van 7<eus in de oude Heidensche mythologie der Grieken, ter- wijl Herder en andere Duitsche schrijvers van meer nieuwere tijden beweerden, dat zij slechts fabelachtige monsters waren, gelijk de draken uit den ouden lijd, die, zooals men veronderstelde, zekere schatten be- waakten. Spencer veronderstelde, dat de cherubim van Egypliselieu oorsprong en bestemd waren, om eene navolging van de monsterachtige gedaanten te zijn, die zoo dikwijls inde oude godsdienst van Egypte voorkomen, en die van daar naar Assyrië en Babyion werden overgebragt. Het is echter ongelukkig voor deze theorie , dat gedaanten , die den juisten vorm hebben van de Ilebreeuwsche cherubim, niet te vin- den zijn in de afbeeldingen op de Egyptische inoiiu- mcnteu, en zoo algemeen komen de zaümgestelde figuren in de mythologie van al de natiën der oudheid voor, dat er gecne bijzondere reden is, om haar oor- sprong uitsluitend aan Egypte, en niet aan ludië, I\'crzië of China toe te kennen. Andere geleerde mannen, onder welke l\'hilo, de Groot en Boehart vermeld kunnen worden, in meer nieuwere tijden door Roscnmüiler en de Wette gevolgd, beschouwen de cheriibiin als de symbolen dei\' Goddelijke vol maakt - heden, of als voorstellingen van de eigenschappen der Godheid. De cherubim in Kden, waarvan in Gen. III : 21
gesproken wordt, schijnen van die in hel heilige der |
|||||||||
|
heiligen des tabernakels verschild te hebben. Eerst-
genoeinden hadden, gelijk de cherubim in Ezechiël en de Openbaring, het voorkomen van leven in den hoogsten staat van bedrijvigheid, terwijl de laatstge- noenidcn Ievenlooze voorwerpen waren, afgebeeld met vleugelen, die het verzoendeksel overschaduwden. De plaats, die de cherubim in de oorspronkelijke ee re- diensl van Eden ingenomen kunnen hebben, was, volgens zeker schrijver, de volgende: — „Hunne be- zetting van Eden moest een voortdurend teeken en getuige daarstcllcu\'van de volstrekte heiligheid van God in verband met het eeuwige leven, waarvan de boom in het midden van den hof bel voedsel was. Dit leven was voor het tegenwoordige een verloren voor- regl en erfdeel voor den menscli geworden, omdat de zonde zijne natuur was binnengedrongen en haar ont- daauhad; andere wezens moesten zijne plaats innemen, om de getuigenis van God levendig te houden, die hij niet langer geschikt was om te handhaven. „Maar terwijl in dit opzigt de cherubim in Eden
dienden, om de herinnering van de schuld des menschen levendig te houden, als staande tegenover de regt- vaardigheid van God, was toch het voornaamste doel hunner aanstelling klaarblijkelijk van een vriendelijken aard — een teekeii en zinnebeeld der hoop. /ij zouden op zich zelve misschien niet voldoende geweest zijn, om in den boezem des mensehen de hoop op onsterfe- lijkheid te doen ontwaken, maar toen die hoop door andere middelen was aangebragt, kwamen zij om die te bevestigen. Want waarom moest het bewaren van den boom des levens hun toevertrouwd worden? Zij waren niet de natuurlijke en eigenlijke bewaarders er van, en hij was ook niet geplant om het beginsel van een onsterfelijk leven in hen te voeden; zij waren slechts tijdelijke bewoners van het oord, waar hij groeide, en daar zij ideale schepselen waren, moest, wat zij bewaar- den, blijkbaar voor anderen bewaard worden, en niet voor ben zelve. Hunne tegenwoordigheid om den boom des levens, mei zigtbarc openbaringen der God- dclijke glorie, kondigde ecu plan van genade jegens de gevallenen aan. Zij kondigde aan, dat de grond, door de list van den verzoeker verloren, niet geheel aan zijne magt en boosheid was overgelaten, maar weder bezet moest worden door de wezens, voor welke hij oorspronkelijk bestemd was, en dat niiddclerwijl, en als ecu zekeronderpand der toekomstige herstelling, de Heniel er bezit van nam door middelen, die uit- sluitend voor liet doel bestemd waren. Eden had dus liet voorkomen eencr woning, hoewel voor het tegen- woordige verloren, maar toch getrouwelijk voor zijne |
|||||||||
|
f\'HET
eigenaars bewaard tegen ilcu tijd, waarop zij eene
regtvaardighcid zouden bezitten, die hen in staal kon
stellen voor een terugkeer tot zijne zuivere en geze- gende voorregten; eu er werd voor den nienseli een blijvend teeken gesteld, dal de nu verbeurde toestand der onsterfelijkheid teruggegeven zou worden. ..Tiet kon niet inocijclijk zijn, gelooven wij, voor
het eerste geslaeht der vereerders van God, niet de O J
gesehiktheiil diezij voor symbolisch ouderrigt bezaten,
om nog een sta]) verder te gaan, en nog eene les af te leiden uit de verschijning der Ohcrubini in Eden. Terwijl deze niet ander- dan als getuigen van fïods heiligheid konden beschouwd worden, tegenover de zonde des nienschen, en als teekenen van Gods doel, om van de magt en de boosheid van den verzoeker te verlossen, wal verloren was, konden zij ook niet nalaten de gedachte te doen ontstaan, dat de \\ crvnlling van dat doel meer nog dan herstellen zou, wat verloren was. Deze ideale schepselen, die gedurende eenigen lijd in de plaats des nienschen in hel paradijs werden gesteld,vereenigden inhiinzaanigeslcld maaksel mcer- dere krachten en vermogens dan die, welke de inensch nu bezat, of ooit bezeten had. Zij vereenigden niet het verstand des nienschen de geschiktheid voor voorl- brengcnilen arbeid en de nuttigheid den os cigeji, de inagl en heerschappij van den leeuw, den gevleugel- den spoed en het verziende oog van den arend. De hof van God en de boom des levens, als zinnebeelden | van hoop voor de kerk, uu in de bewaring van sehep- selen zijnde, die zulk eene zonderlinge vereeniging J o O O
van hoedanigheden bezaten, was zekerlijk geschikt
om de overtuiging te doen ontstaan, dal eene hoogere plaats en eene hoogere bestemming voor den inensch in de nieuwe schepping gewonnen moesten worden, en dat, als de verloren erfenis herwonnen zou zijn, en de teruggave aller dingen plaats zonde hebben, de natuur des menseden begift igd zou worden mei andere gaven en vermogens voor de dienst van God, dan zij oorspronkelijk bezat. Eden werd niel alleen iu zijne oorspronkelijke eer na den val bewaard, maar scheen eerder gewonnen te hebben door die ongelukkige ge- benrleuis; hoogere wezens bewaarden zijne schatten, helderder openbaringen van Goddelijke glorie hingen om zijn ingang, die voor hel oog des geloof» duidelijk aantoonden, dat de verzoeker meer dan teleurgesteld zou worden, en dal datgene, wal aanvankelijk strekte om hei doel te vernietigen en het gezegende werk van (lod te mismaken, ten slotte iu Zijne voorzienigheid zou dienen tot veredeling en verfraaijing van dezen grond der schepping." |
||||||
|
De eherubiin in het heilige der heiligen van den
.loodseben tabernakel worden iu de Mozaïsche wel . Kxod.XXV: ls. 19, aldus beschreven: „Gij zult ook twee eherubiin van goud maken; van digi goud zult gij ze maken, uil de beide einden des verzoendeksels. En maak (\' éénen cherub uit het eene einde aan deze zijde, en den anderen cherub uil hel andere einde aan gene zijde; uit het verzoendeksel zult gijlieden de eherubiin maken, uit de beide einden van hetzelve." Niets meer is van deze gedaanten bekend, dan dat zij gevleugelde schepselen waren. Üe Grool veronder- stelt, dat zij op de gedaante eens kali\'s geleken, terwijl Spencer en Boehard zich verbeelden, dal zij den vorm van een os hadden. Anderen beweren, dal zij zaamge- slelde gedaanten waren, gelijk die in Ezechiel en de Openbaring, en dal zij het gelaat hadden vaneen menscb, een leeuw, een os en een arend. De houding, waarin zij voorgesteld worden, met het aaugezigl naar het verzoendeksel, is moeijclijk in overeenstemming ie brengen met hel denkbeeld van een schepsel met vieraangezigteu. Uitliet verhaal van Mozesaangaande de eberubim vernemen wij, dal zij twee in geial waren, aan beide zijden van het verzoendeksel één. Die in den tabernakel waren van digi goud. maar die iu den tempel van Salomo, die veel grooter waren, waren van olieachtig hout, waarschijnlijk het hout van den olijf- boom, gemaakt. l)e gezigten dezer eherubiin keken naar elkander, om, zooals de .loden beweren, hunne vvederzijdsche harmonie en liefde aan Ie duiden, en zij keken beiden naar het deksel van de ark, om aan ie tooiien. dat zij bewaarders der Wel waren, die onder het verzoendeksel was nedcrgelegd. Hunne vleugelen waren naar boven uitgebreid, om aan te toonen,dat zij gereed waren om weg te vliegen, ten einde de Goddelijke bevelen uil Ie voeren. Hunne vleugelen bedekten de ark, zoadat zij ecu zetel vormden, die de troon van God genoemd werd. Eendermoeijelijkstevraagstukk.cn is de symbolische
beteek eu is van de eherubiin te begrijpen, hetzij zoo- als zij in Kden gevonden werden, of zooals zij inden tabernakel en tempel waren voorgesteld, lialirzegl, dal de cherub ecu schepsel is, dat, op de hoogste trap van liet geschapene staande, en in zich bel volmaakste geschapen leven bevattende, de beste openbaring is van liod en hel Goddelijk leven. Hij is, gaal hij voort, een vertegenwoordiger van de schepping in haar boog. slcn trap, een ideaal schepsel. De levenskrachten aan de verbevenste wezens inde zigtbare schepping medegedeeld, zijn er iu verzameld en er in overgebragt. Ilcngstenbcrg meent e • overeenkomst te vinden |
||||||
|
CTTEKURIM.
|
|||||||||
|
4\'IK
|
|||||||||
|
tusschendc Hebreeuwsche cherabim en de Egyptische
sphinxen, on zegt, dat het cenige verschil is, dal inde cherubiin de Goddelijke eigenschappen slechts zinne- becldig voorgesteld waren, voor zoo verre zij zich in do werken der schepping vertoonden, terwijl zij in de sphinxen regtstreeks zinnebeeldig voorgesteld waren. Niet weinig verschil heeft er plaats gehad over de vraag, of de cherubiin eene meiischelijkc of ecne engel- acht ige orde van wezens voorstelden. Fairburnzegt op dit punt: ..de cherub is het beeld van het schepsel in zijne hoogste ontwikkeling, een ideaal schepsel. De levenskrachten, die in de werkelijke schepping onder de schepselen der eerste klasse uitgedeeld zijn, zijn daarin verzameld en vcreenigd. Alle schepping is een getuige van de levenskrachten, die in (iod zijn, en hij gevolg is de cherub, waarin de hoogste levenskrachten zich als een individueel eigendom vertoonen, door middel van de vier zamenstellendc deelen een getuige, in den hoogsten zin, van de scheppende niagt, die het eigendom is van den onzigtbaren God — van de ma- jesteit, (of magl om te regeren en 1c oordeelen,) de alomtegenwoordigheid en alwetendheid, en ten slotte di\' volstrekte wijsheid van God. \\ls zulk een getuige dienl hij tot verheerlijking en eer van (Iod, is hij de verpersoonlijkte levende loftuiting van God zei ven, en om die reden is het doel van de onophoudelijke inspan- ning der vier levende schepselen in de Openbaring de voortdurende loftuiting en aanbidding van God : „Zij hebben gecne rust dag en nacht, zeggende: Heilig, heilig, heilig is de TIecre God, de Almagtige, Die was, en Die is, en Die komen zal." Ku wanneer de dieren (levende schepselen) heerlijkheid en eer en dankzeg- ging gaven Hem, die op den troon zat, die in alle eeuwigheid leeft; zoo vielen de vier en twintig ouder- lingen voor Hem, die op den troon zat, en aanbaden Hein, die leeft in alle eeuwigheid, en wierpeu hunne kroouen voor den troon, zeggende : „(Jij, lieert\'! zijl waardig Ie ontvangen de heerlijkheid en de eer en de kracht; want (lij licht alle dingen geschapen, en door 1 wen wil zijn zij, en zijn zij geschapen." Andere schrijvers beschouwen de cherubiin als ecne
zinnebeeldige voorstelling van de Goddelijke glorie, zooals die in de verlossing is ten toon gespreid. Zoo merkt Holden aan: „Het is voor ecne weelderige verbeelding, bij het verklaren der hiéroglyphische beteckenis van de cherubiin, gemakkelijk om de per- ken der gematigdheid en rede te overschrijden, doch cenig geestelijk onderrigt moesten zij toch zonder twijfel mededecleii; en de proto-evangclischc belofte, ; dat het zaad der vrouw den kop der slang zal vermor- |
zelen, vcreenigd met het licht van volgende openba-
ringen, wijst de geheimzinnigheid der verlossing aan, als het hoofddoel van hel hemelsche visioen. De vrije omgang met den boom des levens was aan het goval- len, oprocrige schepsel verboden, en de eenige toegang tot dien boom, die er nu overbleef, was door het mid- dclaarswcrk van den Verlosser, die het kwaad, uit den val voortspruitende, hersteld heeft. Dit werd typisch aanschouwd in de glansrijke en chcrubijnsclio verschij- ning aan den ingang van den hof van Eden, eene vcr- schijning die niet ten doel had om onze eerste ouders in schrik van den hoorn des levens te verdrijven, maar om hun hoop in te boezemen, om hun aan te toonen. dat de Goddelijke genade nog aan den mensch werd beloofd, hoewel hij nu gevallen was, en om eene zinne- beeldige voorstellingvan het genadeverbond te zijn.\'" Een ander schrijver deelt zijne meening over dit onderwerp in de volgende bewoordingen mede: „Zij zijn geene hemelsche, maar meiischelijkc zinnebeelden. cenigermate verbonden met de Kerk, voornamelijk beschouwd als verlost, en duiden hare glansrijke niagt en schoonheid aan, zooals zij voor den troon van God en van het Lam voorgesteld worden. Juist hetzelfde karakter kan aan de levende schepselen van Ezechiëls visioenen en aan de chernbim toegeschreven worden, waar in het Oude Testament gewag van hen wordt gemaakt. Zij stellen de volledige Kerk voor, uit alle tijden en natiën en van de vier hoeken der wereld verzameld, dienende haar Heer en Zaligmaker in Zijne verlossende heerlijkheid. In de heilige plaats des tabernakels en des tempels drukten het verzoendeksel, besprenkeld met boetedoenend bloed, de chcrubim, die er op nederzien, de heerlijkheid des Hoeren, rus- tonde in het midden, opgeschikte wijze zinnebeeldig de verlossing, de verlosten eu don Verlosser uit; be- ueveus geloovigen, met het oog standvastig op de verzoening gekoerd, waardoor God nogmaals onder hen komt wonen; Jehovah, met cindelooze vreugde de Kerk ontmoetende, die door bloed is gekocht en doorbloed is gereinigd. Zoo ook, als hel geloof God aanschouwt als den God des bchouds, verschijnt Hij in heerlijkheid met hetzelfde gevolg. Engelen dienen Hem, maar op of boven de cherubiin rijdt Hij voort. Tiisschcn de cherubiin woont Hij. De Kerk beschouwt Hem altijd als haar eigendom, on ziel Hem zieh in liefde over haar verheugen. Hot is onmogelijk om de grootc verscheidenheid
van ïneeniugcn op to sommen, die aangaande de sym- bolische beteckenis der chernbim gekoesterd zijn. I\'hilo verbeeldde zich, dat zij zinnebeelden waren van |
||||||||
|
CHERUBDNSCHE LOFZANG — CHOllEPlSCOPl ok KOOR BISSCHOPPEN.
|
|||||||||
|
il\'\'.!
|
|||||||||
|
ilc twee halfroudcu, en Athauasius vau de zigtbarc
hemelen. Oude en nieuwere schrijvers hebben zoo wijd verschild in liuunc beschouwingen over dit onder- werp, dal naailes wat er over geschreven is, zelfs door meuschcu van de uitgebreidste geleerdheid, wij ons tevreden moeten stellen met de zaak te beschouwen als nog gehuld in geheimzinnigheid en onzekerheid. CHERUBIJNSCHE LOFZANG, een loflied dat
in de oude Christelijke kerk iugroote achting gehouden werd. De oorspronkelijke woorden warende/.e:„Hei- lig, heilig, heilig, Heere God der heirscharen; de hemel en de aarde zijn vul vau Uwe heerlijkheid, die voor altijd gezegend zijt, Amen." Ambrosius van Milaan spreekt van dezen lofzang onder den naam van lïisa- i/io/i, eu zegt ons, dat in de meeste Oostcrsche en Westersche kerken de priester en de aanwezigen hem als met ééue stem zongen, wanneer de offeraude hij het avondmaal was opgedragen. Hiëronvntus spreekt er ook van, en zegt, dat hij gezongen werd als eene belijdc- nis vau deHeiligeDrieëenheid. Tegen het midden dei vijfde eeuw bezigde de kerk deze woorden voor den Che- rubijuschcu lofzang: „Heilige God, Heilige Magtige, Heilige Onsterfelijke, wees ons\'genadig," waarvan de drie uitdrukkingen vau aanbidding betrekking moes- ten hebben op de Drie Personen der Driccenheid. Dit formulier wordt somtijds toegeschreven aan Pro\' lus, bisschop van Constantinopel, eu Theodosius den Jon- gere, en werd gebruikt tot aan den tijd van Auastasius den keizer, die de woorden: „die voor ons gekruisigd werd," er aan toe liet voegen. Sommigen zeggeu ceh- ter, dat deze bijvoeging afkomstig is van Petrus Gnapheus, bisschop van Autiochië. Het doel dezer bijvoeging was, om de ketterij der Theopasehieten in te voeren, die beweerden, dat de Goddelijke natuur zelve aan het kruis leed. Om deze dwaling te vermij- den, werd het loflied later ten tijde van keizer Zeno veranderd, eu bestond het uit de volgende woorden : „Heilige God, Heilige Magtige, Heilige Onsterfelijke, Christus onze Koning, die voor ons gekruisigd werd, wees ons genadig." Deze toevoegingen bragten groote verwarring in de Oostcrsche kerken teweeg, terwijl de Westersche kerken weigerden ze aan te nemen, en in sommige provinciën in Europa werden de woor- deu: „Heilige Drieëcubeid, wees ons genadig" niet voordacht gebezigd, opdat de lofzang, gelijk vroeger, voorde geheele Driccenheid gebruikt kon worden. CHIBBUT HAKKEFER, het slaan der dooden,
dat.zooalsde Rabbijnen beweren, in het graf door den engel Diinia eu zijne dienaren verrigt wordt, die drie vurige roeden in de hand houden, en liet ligchaam en de |
ziel te gelijker tijd oordeclen. Zij beweren, dat dit het
vierde der zeven oordeclen is, die na den dood over de inenseben gehouden worden, eu waarop gedoeld moet worden inde bedreiging, Lev. X.XVI : ^S : „Zoo zal Ik ook met U in beetgrimmige tegenheid wandelen, cu Ik zal uook zevenvoudig over uwe zonden tuchtigen." CHISLEU of Kislev, de derde maand van het
burgerlijke eu de negende vau het godsdienstige jaar hij de Joden. Zij bevat dertig dagen, en komt overeen met ecu gedeelte van onze maanden November en December. Gedurende deze maand begint liet winter- gebed om regen. Verscheidene Joodschc feesten heb- ben in den loop er van plaats. Zoo is er, behalve het feest der nieuwe maan op den eersten dag der maand, ren feest op den derden, ter nagedachtenis van de at- godsbeelden, die de Asmouiedeu uit den tempel wier- pen. Oji den zevenden wordt er een vasten gehouden, dat ingesteld werd, omdat Jojakim de profetie vau Jereinia verbrandde, die Baruch geschreven had. Dr. Prideaux plaatst dit vasten op den negen eu twintig- sten dag der maand; Calmet vi ronderstell echter, dat het op den zesden plaats had, en dat op den volgenden dug een feest gevierd werd ter gedachtenis vau den dood van Herodius den Groote, ^\\cn wrecdeu inoorde- naar van de kinderen van Bethlehem. Op den vijf eu twintigsten dag vau Chisleu begon hel feest derwijdiug, dat gedurende acht dagen gehouden werd als een kleiner feest, ter nagedachtenis van de wijding des altaars, nadat Judas de Makkabecr den tempel van de verontreiniging door Anlioehus gereinigd had. CHLORIS, de echtgenoot vauZepAyrusende godiu
der bloemen bij de oude Grieken; dezelfde als Floru bij de Romeinen. CHOREPISCOPI ofKooKBisscHoprES,ccimaam
in oude tijden aan bisschoppen van het platteland gegeven, en waarschijnlijk afgeleid vau chutu, dal in het Griekscb land beteekeut. Het ontstaan dezer ker- kclijkc ambtsbekleeders moet in zeer oude tijden ge- zocht worden, daar het aan weinig twijfel onderhev ig is, dat in vele districten het Christendom reeds zeer vroeg in hel open land vorderingen maakte; eu waar een voldoend aantal Christenen gevonden werd om eene afzonderlijke kerkelijke gemeente Ie vormen, kozen zij hunne eigene herders of bisschoppen, die toen natuurlijk eveu onafhankelijk waren als de bc- stuurders in de stadskerken. In de vierde eeuw begon men hun een afzonderlijken naam, dien van koorbis- schoppen, te geven, als afgescheiden van eu in strijd niet de stadsbisschoppen. De koorbisschop bestuurde de kerk van ecu voornaam dorp, en aan hem was een |
||||||||
|
(\'HOI\' KIS ET — CHRISMA.
|
|||||||||
|
50<i
|
|||||||||
|
wordt gebruikt bij den doop, hel vormsel eu de wijding;
de andere is zuivere olie, door den bisschop gewijd, eu wordt gebezigd bij het zalven van geloofslcerlingeu en bij hel laatste oliesel. Zeer oude schrijvers verhalen, dat liet chrisma het eersl bij het vormsel, en inlatcren tijd bij den doop gebezigd werd. De schrijver der Verordeningen spreek; van iwee soorten van olie. De ecne soort wordt mystieke olie, en de andere mystiek chrisma genoemd, en hij geeft ecne afzonderlijke wijze van wijding op. De cene wijding geschiedde, alvorens dedoopelingiu het water ging, en mogt verrigt worden door een diakeu, en de andere, nadat de doopcling er weder uit was gekomen, eu kou alleen door een bisschop verrigt worden. In de derde eeuw wordt het eerst van chrisma gewag gemaakt, en wel door Origenes en Tertulliauus, als zij over liet vormsel spreken. Van zeer vroege tijden af is hel chrisma door de Grieksche en de I.afijnschc kerk bij den doop gebruikt, met dit verschil echter, dal de Grieken het gcheelc ligcbaam, en de Latijnen slcch\'s de kruin van het hoofd zalven. Het vormsel wordt door de Grieksche kerk chrisma genoemd; bij de toediening er van zalven de Grieken het voorhoofd, de oogen, de neusgaten, den mond, de oorcu, de borst, de handen en de voeten, en maken daarop het teeken des kruises, terwijl de [triester tcl- kens zegt: „liet zegel van de gave des Heiligen Gccs- tes." Het gereedmaken of heiligen van hel chrisma in de Ooslersehe kerk is een jaarlijksch werk, dal ver- scheidene dagen vordert, eu alleen in de Lijdensweek verrigt kan worden. De Xcstoriancn vcroordeeleuhet gebruik van chrisma, en stellen slechts olijfolie in de plaats er van; zij beweren, dat hel laatste bijzonder gepast is, niet alleen omdat de olijf een zinnebeeld des vrcdes is, maar ook omdat zij, die met de heilige olijf- olie gezalfd zijn, op den dag des oordeels niet zullen verwelken of in de hel vallen, gelijk de bladeren des olijfbooms uiel verwelken of afvallen. De gewone wijze, waarop liet chrisma in de Grieksche kerk gereed gemaakt en gewijd wordt, is deze: — Debestanddeclcn zijn uiet minder dan twintig in getal; elk dezer beeft vooraf eene afzonderlijke bisschoppelijke zegening ondergaan. Des Maandags worden zij met wijwater besprenkeld en in een grooteu kelcl gedaan. Deprics- icrs gieten er wijn en olie in, in zulk ceue hoeveelheid, dal het mengsel gedurende drie dagen kokende wordt gehouden, en in zulk ecne verhouding, dat er altijd eene zekere bepaalde diepte van den wijn onder de olie is. Gedurende de gcheelc behandeling staan er diakenen bij, die hel mengsel met lange stokken om- roeren, terwijl vele priesters er bij tegenwoordig zijn, |
|||||||||
|
zeker aauial dorpskerken, die hare eigeue lierdei*s
haddcu, onderworpen, liet is niet onwaarschijnlijk, dat sommige dezer geestelijke arabtsbekleedcrs mis- bruik maakten van hun gezag, daar wij vinden, dai in de vierde eeuw eenigc synoden bepaalden, dal de koorbissekoppeu slechts de magt zouden hebben om geeslelijken van een lagereu graad te benoemen en te wijden, zonder den stadsbisscliop te raadplegen. I let concilie van Sardica en dat van Laodicea verboden eindelijk de aanstelling geheel, en het laatstgenoemde concilie beval, dat er in de plaats van de landsbis- schoppen visiteurs aangesteld zouden worden, die het algemecne toezigt over de kerken van lui plulte- land zouden hebben. Maar in tateren tijd werden er toch nog koorbisschoppen in de kerken van Syrië en in hel Westen gevonden. Ouder kerkgeschiedschrij- vers bestaat er niet weinig verschil van mecning over den juist en aard van hel gezag, dal (1c koorbisscb oppen bezaten; ecuigc beweren, <la( zij slechts presbyters waren, die \\au de stadsbisschoppen afhingen; andere, dat zij ecne tussehenplaats tussclien presbyters en bisschoppen innamen; nog andere, dal zij het bisschop- pelijk gezag in haar geheelcu omvang uitoefenden. De laatste nieeniug is hoogstwaarschijnlijk de juiste, en in de onafhankelijke uitoefening van hun ambt kwamen zij in botsing mei de stadsbisschoppen, die natuurlijk uiet nalieten ecne verontschuldiging te zoeken en ie vinden, om iu de eerste plaats het ambt in ie korten en later al\'te schaffen. (\'IIOI\'RRTCT, een feest ouder de Mokamedanen
in Indië, dat mei vrees eu droefheid begint, en met hooi) eu vreugde eindigt. Rij die gelegenheid herden- keu zij het onderzoek der zielen van gestorvenen door goede engelen, die al de goede daden opschrijven, welke zij in dil leven verrigt hebben, terwijl de booze engelen, mei evenveel uaauwgezetheid, al hunne slechte daden optcekeuen. (Zie DooDEX, Onderzoek der). Zij gclooven, dal God deze verslagen doorloopt, en daarom zijn zij bang, uilen eenigc gebeden, onder- zoeken zich zelve eu geven aalmoezen. Daar zij zich echter vleijen, dat hunne rekening Ie hunner gunste zal uitvallen en dat hunne namen in het Boek des Levens opgeschreven zullen worden , eindigen zij de plegfigbedcn van bet ckouln-et met illuminaliéu. vreugdevuren en vermaken van allerlei aard. (\'IIHTSMA, olie door den bisschop gewijd, en in
ilc lloomsehe eu de Grieksche kerk bij de toediening van den doop, het vormsel, de priesterwijdingen hei laatste cdiesel gebruikt. Kr zijn twee soorten van chrisma; de eene soort bestaat uit olie en balsem, eu |
|||||||||
|
CHRISMA.
|
|||||||||
|
:>ul
|
|||||||||
|
volgen de onder-diakenen ciuliakcnon, twee aan twee;
daarna een diaken, die eene vaas vol balsem draagt; achter dezen twee diakenen, die de twee kruiken dra- gen, terwijl er schoont; servetten van bun hals voor hunne borst hangen; zij houden de kruiken met de linkerarm omvat, en gewikkeld iu de uiteinden hunner servetten, maar toeli zoodanig, dat zij van het midden lot het bovenste gedeelte gezien kunnen worden, ter- wijl de diaken, die de olie voor hel heilige chrisma draagt, aan de regterzijdc voortwandelt. Op deze volgen de twaalf priesters, twee aan twee. In deze orde op de bestemde plaats aangekomen,
staat de prelaat, zijn mijl er afnemende, op. De kruik mei olie voor bel chrisma en de balsem bevinden zich uu voor hein op de tafel, en hij gaat over tot de wijding van den balsem, aldus biddende: „O lieer, de voort - brenger aller schepselen, die door Uwen dienaar Mozcs het heiligen van zalf, gemaakt van ondereengemengde welriekende kruiden, be\\ aalt, wij roepen zeer nederig Uwe genade iu, opdat Gij, door eene ruime uitdeeling van geestelijke genade, de, volheid van l\'weheiligf ma- king in deze zalf, het voortbrengsel van den gewor- telden stam, moogt gieten. Laat haar voor ons gekruid zijn, o Heer, met de vreugde des geloofs; laat haar een voortdurend chrisma zijn van priesterlijke zalf; laat haar allcrgeschiktsl zijn voor het indrukken der hemelsche banier, opdat zij. die door den heiligen doop herboren, met dil vocht gezalfd zullen worden, de volledigste wijding hunner ligcbainen en zielen mogen verkrijgen, en voor altijd vergroot mogen wor- den door de verleende belooning van hel gelukzalige geloof " Daarna zijn mijter opzettende, en steeds staande,
vermengt hij op de patcne den balsem met een klein gedeelte van de olie voor hel chrisma, uit de kruik genomen, terwijl bij zegt: „Laat ons onzen Ifeer God Almagtig, — die door
eene wondervolle besturing de onbegrijpelijke God- heid van Zijn eeniggeboren en medc-ecuwigen Zoon met di- ware menschheid onafscheidelijk verbonden heeft, eu door de medewerkende genade des 1 ledigen GeestcsITcm gezalfd heeft boven Zijne medemeuschen met de olie der blijdschap, opdat de mcuseh, zaïucnge- steld uit eene tweevoudige en eenige substantie, hoe- wel verwoest door de list des duivels, hersteld mogt worden in de eeuwigdurende erfenis, waarvan hij ver- vallen was, — bidden, dal Hij deze geschapen vochten van verschillende soorten van geschapen dingen, met de volmaaktheid der Heilige Drieëenheid wij f de, en door die te wijden hei f lige, en hun verleene, dat zij, |
|||||||||
|
die achtervolgen» de Kvangeliën lezen, en weder niet
Mattheüs beginnen, als zij aan hel einde van Johannes gekomen zijn. Des Woensdags worden de reukolicn er aan toegevoegd; des Donderdags wijdi de bisschop het geheel met liet teeken des kruises, waarna hel in nrncii gedaan wordt, en over de sleden van het patri- arehaat wordt verdeeld. Deze plegtigheid kan sleehls aan ééne plaats voor één tak der kerk verrigt «orden. Zoo heeft zij voor de Itussiscli-Griek.-che kerk altijd plaats in de Patriarchale zaal te .Moskou. Hendcrsou /.egt, als hij deze kamer en de bezienswaardigheden, die zij bevat, beschrijft: — „Hel merkwaardigste voorwerp op deze prachtige tentoonstelling van heilige gereedschappen was eeu groote flacon, van paarlemoer gemaakt, die nog iels van de olie beval, welke van Constantiuopcl werd aaugebragf, toen in de tiende eeuw het Christendom in Rusland werd ingevoerd. Deze olie wordt met groote zorg bewaard, zoodal, als slechts eenige druppels er van genomen \\\\ orden, zooals bij de tegenwoordige gelegenheid, hunne plaats aan- gevnld wordt door iets van die olie, die in een vroeger tijdperk gereedgemaakt was, waardooi- men veronder- stelt, dat hare voortdurende kracht verzekerd wordt." Het gereedmaken en wijden van het chrisma in de Roomschc kerk heeft met veel praal op Witten Dou- derdag plaats. Op den morgen van dien dag worden drie kruiken, vol van de zuiverste olie, in hei Sacra- rium geplaatst en daar zorgvuldig bewaard; ééne kruik is voor de olie der zieken, ééne voor de olie der geloofsleerliugcn, en de derde, eene grootere, \\ ooi- het chrisma; deze laatste moet met wit balsemings- linnen, maar de twee andere met balsemingslinnen van eene verschillende kleur, bedekt worden. Bij de dienst voor de wijding van het chrisma moeien, bc- halve de prelaat en zijne medehelpers, twaalf priesters, zeven diakenen, zeven onder-diakenen, acolnthen en anderen, allen in witte kleederen, tegenwoordig zijn. Eene processie wordt er gevormd, die naar het altaar gaaf: eerst een wierookdrager, en achter hein twee waskaarsdragers. Aan het altaar gekomen, wordt de mis gevierd. Daarop volgt het maken van de heilige oliën, te beginnen inct de olie voer de zieken. Als dit afgeloopcu is, gaan de dienstdoende priesters en dia- kenen in processie de olie voor het chrisma en die voor de geloofsleerlingen halen. Zij keeren in de volgende orde terug: - - eers\' een bewierooker, die berookt; daarna een onder-diaken, die het kruis draagt, tusschen twee acolnthen, die brandende kaarsen dra- gen; dan twee koorzangers, diezingen : ,,<) Verlosser, neem het gezang aan van hen, die zingen." Op deze |
|||||||||
|
CHRISTUS.
|
||||||||||
|
:,o-2
|
||||||||||
|
gekleed worden in het gewaad van eene zuivere ge-
uade; dat het zoo (het chrisma) voor hen, die herboren zullen worden uit water eu den Heiligen Geest, het chrisma der zaligheid zij, eu hen tot deelhebbers makc van het eeuwige leven, bekroond met heinelsehc heerlijkheid." Als deze pnefatic geëindigd is, doet de prelaat het
, mengsel vau balsem en olie in de kruik voor het chrisma, terwijl hij zegt: — ,,Moge dit mengsel vau vochten boetedoening zijn
voor allen, die daarmede gezalfd zullen wordeu, en voor altijd de vrijgelcide tot zaligheid. K. Amen." Daarna neemt de diakeu het servet en het zijden
dekkleed van de kruik, de prelaat zet zijn mijter af, buigt het hoofd, eu groet het chrisma, zeggende: Wees gegkoet, Heilig Cubisma ! Dit doet hij tcu tweeden en ten derde male, terwijl
hij telkens zijne stem meer verheft; hierna kust hij den mond van de kruik. Uitgedaan zijnde, komt elk j der twaalf priesters achtereenvolgens voor de tafel, maakt eene buiging voor het sacrament, dat op het altaar is, en voor den prelaat, (lic met ziju mijter op het hoofd zit, knielt driemaal voor de kruik, telkens op een verschillenden afstand, eu zegt bij elke knic- I liug, op ecu hoe langer hoe hoogeren toon, wees gegroet, heilig chrisma\' Eu daarna kust hij vol eer- bied tien mond der kruik. Als er uog iets vau het oude chrisma over is, wan-
ueer het nieuwe gemaakt wordt, wordt het in de kerk- lampcu gedaan, om voor het sacrament verbrand te worden; wat in de vaten overblijft wordt met de zijde in het vuur verteerd, en deze worden weder met het nieuwe chrisma gevuld. CHRISTUS (Gr. Christus, de Gczalfdej, een der
namen of titels in de Heilige Schrift aan den Zoon vau
God, deu tweeden Persoon tier heilige Drieceuheid,
als den Gezalfde gegeven, door Jehovah bestemd om
de Zaligmaker vau Zijn volk te zijn. De naam komt
in betcekenis overeen met dien van deu Messias (zie
ald.) vau het ()ude Testament, eu heeft eene duidelijke
betrekking op de heilige zalving van de AVel, waar-
j door zekere personen voor bijzondere ambten gewijd
of afgezonderd werden. In Psalm XLV ; S wordt van
... I
Jezus gezegd, dat, Hij gezalfd is met vreugdc-olie,
I boven Zijne medegeuooten, eene uitdrukking die be-
: teekent, dat Hij gezalfd was boven diegenen, die met
Hem eene overeenkomst hadden inde uitoefening van
dergelijke ambten, als typen vau Hem zelvcn. Zoo werd
Aiiron tot hoogepriester gezalfd, Saul tot koning,
; Elisa lot profeet, Melchizedek tot koning en priester,
|
||||||||||
|
te zamcu vermengd, een worden; en dat liij, die daar-
mede uitwendig gezalfd wurdt, zóó inwendig gezalfd zij, dal hij bevrijd worde van allen smet van ligcha- iiiclijk.cn aard, en blijde lot een deelhebber aan hel heraclsehe koningrijk, worde gemaakt.\'\' Uil gedaan zijnde, gaat de prelaat mei den mijter
op hel hoofd zitten, en ademt hij driemaal in den vorm \\au een kruis over deu mond van de kruik met het chrisma, die nog steeds in het servet gewikkeld is. Uaama komen de twaalf aangewezen priesters in ge- regelde orde naar voren, en maken zij eene buiging voor het sacrament op het allaar voor deu prelaat; en voor de tafel slaande, ademen zij achtervolgen» een voor een, op dezelfde wijze als de prelaat gedaan heeft, in den vorm van een kruis over den mond der kruik. Daarna wederom eene buiging makende als te voren, keercu zij naar hunne plaats terug. Dit gedaan zijnde, slaat de prelaat op, en leest, met deu mijter op het hoofd, de volgende duivelbezwering: „Ik bezweer u, gij schepsel van olie, bij God den
Almagtigeu Vader, die den hemel en de aarde maakte, di- zee en alles, wat daarin is, opdat de gehcele mag! van den tegenkanter, het geheelc heir vau den duivel, de gehcele inval en de geheelc spookachtige magt van Satan uit u uitgeroeid en op de vlugt gedreven worden; zoodal gij dienen moogt voor allen, die met u gezalfd zullen worden, tot aanneming als zonen door den Heiligen Geest. In den naam vau God den Almagti- geu Va f der, en van Jezus t Christus, Zijn Zoem, • ouzeu Heer, die met Hem leeft cu regeert als God, in
de eenheid vau den Heiligen Geest." Dan zijn mijter afnemende, en zijne handen voor
zijne borst uitgestrekt houdende, zegt hij de 1\'raïatie i op, waarvan het tweede gedeelte is als volgt: —
„Daarom smecken wij 17, o Heilige Heer enz., dat
Gij U verwaardigen moogt om met Uwc ze f gening de vel beid van dit geschapene te hei f ligen, en daar- mede te vermengen de magt van den Heiligen f Geest, terwijl de magt van Christus, Uw Zoon, medewerkt, van wiens heiligen naam het deu naam chrisma out- vangcu heeft; dat Gij dit schepsel van chrisma stellen i moogt lot een sacrament vau volmaakte zaligheid en
leven voor hen, die hernieuwd moeten worden door den doop in het geestelijke waschbekken; dat liet bc- derf hunner eerste geboorte weggenomen zijnde door de ingieting van deze gewijde zalf, de heilige tempel van elk hunner wclreikcnd zij door deu geur vau het aannemelijke leven der onschuld; dat zij, volgens het sacrament door U ingesteld, bekleed zijnde met Ko- ninklijke en Priesterlijke en Profetische waardigheid, |
||||||||||
|
CHRIS
i
Mozcs tot priester eu profeet, David tot koning en
profeet. Maar niemand werd ooit gezalfd tot de uit- ocfening van al deze ambten te zamen, behalve de Christus van God. In Hem alleen waren de ambten van profeet, priester en koning in hunne hoogste en heiligste betcckciiis vereenigd, en tot deze werd Hij gezalfd door den Heiligen Geest van den hemel ge- zonden. Bij Zijn doop daalde de (ieest op Hem gelijk eene duif, en wij vinden, dat Hij. de taal van .Tesaja op zich zelven toepassende, in eene Joodsche s\\ nagoge verklaarde: „De Geest des Heeren is op mij, daarom heeft Hij mij gezalfd; Hij heeft mij gezonden, om den armen het evangelie te verkondigen, om te genezen, die gebroken zijn van harte." De ruime zalving met den Heiligen (ieest werd merkbaar in elk woord, dat Hij sprak, en in elke daad, die Hij deed. Wat ouder de Joodsche wet met olie gewijd was, werd als heilig beschouwd, en dus aan God gewijd zijnde, was alles, wat bet aanraakte, ook heilig. En zoo is het met den Christus, den Allerheiligste van God. Hij is niet alleen heilig in zich zelven, maar Hij deelt van Zijn Heiligen Geest aan Zijn gehcele volk uit. Hij is bun roemrijk en verheven Hoofd, en de zalving, waarmede Hij gezalfd is, vloeit af op hef nederigste en geringste Zijner leden. De Apostel Paulus spreekt over geloo- vigen als de gezalfden van God, eu in dit opzigt zijn Christus en Zijn volk één. Zij hebben eene zalving van den Allerheiligste, en zij weten alle dingen. CHRISTENDOM, de godsdienst door Christus
gepredikt en door Christenen beleden. De Christelijke leer is vervat in de Schriften van het Oude en liet Nieuwe Testament, die door alle ware (\'hristenen voor bet eenige rigtsnoer van geloof en gehoorzaamheid gehouden worden. Het is buiten allen twijfel waar, dat er eene natuurlijke en eene geopenbaarde gods- dienst bestaat, eu dat deze in scboone ovcreensteni- ming met elkander zijn. Er is voor een denkenden geest niets, dat meer in het oog springt en treffender is, dan de geschiktheid van onze zedelijke gesteldheid voor dien uitgcbreiilcn zaniciihaugvan zedelijke waar- lieden, die in den bijbel vervat zijn. Hetzij wij nadenken over die oorspronkelijke godsdienstige beginselen, die in de borst van eiken niensch wonen, of over die bc- ginselen, die, hoewel aan onze natuur eigen, nooit ten volle ontwikkeld worden, voordat hun tegenhanger ons door openbaring bekend gemaakt wordt, wij worden door verbazing getroffen over de grootheid van het standpunt, dat wij innemen, als te gelijk de bezitters van belangrijke, hoewel eenigzius geheimzinnige, waarheden, eu de verwachters van nog duidelijker en, |
503
voor ons ten minste, meer belangrijke openbaringen.
in hef ecuc geval kunnen wij beschouwd worden als reeds in het bezit van ecuc belangrijke klasse van gods- dienstige gevoelens, waaraan de naam van natuurlijke . godsdienst gewoonlijk gegeven wordt; terwijl wij in het andere beschouwd moeten worden als voorbereid, door onze kennis van deze oorspronkelijke waarheden, I voor de ontvangst van nog hoogere en meer uitge- breide onderrigting. Van daar komt het, dat wij ge- woonlijk tot de noodzakelijkheid van pene Goddelijke openbaring besluiten door de vraag, welke door onze zedelijke natuur gedaan wordt, om een stelsel van kennis aan te vullen, dat ons reeds in duistere en on- bepaalde grenzen is medegedeeld. De onderrigting ten aanzien van geestelijke en Goddelijke zaken, die ; wij van de natuur ontvangen hebben, is, het kan niet anders, gering en onvolmaakt, maar toch voldoende ! om ons te overtuigen, dat het in onzen ontdancn en hulpeloozcn toestand, den vriendclijken en genadigen Vader, in wien wij leven, ons bewegen en zijn, verre van onwaardig is, om aan ons eene openbaring bekend te maken, die hel verlangen van onze zedelijke gc- stcldhcid bevredigt, en ons uit een staat van duisternis i en twijfel verlost. Eene openbaring is derhalve noodzakelijk voorden
mensch en Gode niet onwaardig, eu daarom is zij ons
geschonken. De ons medegedeelde openbaring is het
Christendom. Men kan echter de vraag stellen, die
ook menigmaal gesteld is: Hoc kan men weten, dat
die openbaring van men schelijken of van Goddclijkcn
oorsprong is\'r Het antwoord op deze vraag, zoo be-
langrijk voor elk meiiscbclijk wezen, vormt bet uitge-
brcide onderwerp der bewijzen, zoowel uitwendige
als innerlijke, voor de waarheid van het Christendom.
Het bijzonder voorkomen van den bewijsgrond voor
. het Christendom moet blijkbaar in geene geringe mate
! afhangen van het geloof der personen, voor welke hij
! bestemd is. Eenige schrijvers hebben het daarom juist
I geoordeeld, om te beginnen met het aannemen van een
i zuiver theïsmus; maar de meeste bestrijders van de
waarheid des Christendoms, wel verre van atheïstisch in
hunne gevoelens te zijn, nemen niet alleen het bestaan
van God aan, maar ook al de andere beginselen der
: natuurlijke godsdienst, en kunnen derhalve beschouwd
worden als in een toestand, die niel ongunstig is, om
niet opregthcid tot het onderzoek van de bewijzen voor
. het Christendom over te gaan. in dien geest bet on-
derwerp behandelende, merken wij op, dat bet eerste
1 punt van het uitwendig of historisch bewijs ten gunste
: van het Christendom de echtheid van het Nieuwe Tes-
|
|||||
|
504 CHRISTENDOM.
|
|||||||
|
lamcnt betreft, dat wil zeggen, dat do boeken, die het
bevat, geschreven werden door de personen, wier namen zij dragen. Als wij de echtheid van het Nieuwe Testament wil-
len bewijzen, mogen wij dezelfde wijze van redenering volgen, als wanneer wij over een ander letterkundig voort brengsol van eenc vroegere eenw spreken. „Wij kennen," zegt Angnstinns, „de geschriften der Apos- telcn, zooals wij de werken van Plato, Aristoteles, Cicero,Varro en anderen, en zooals wij de geschrif- ten van verschillende kerkgeschiedschrijvers kennen, dewijl tijdgenooten en zij, die in volgende ecuwen geleefd hebben, voor hen getuigen." Men kan cene onafgebroken reeks van getuigenissen van ontwijfel- bare geloofwaardigheid, die tot de eenw der Apostelen opklimmen, aanhalen, die buiten allen twijfel aantoo- nen, dat de schrijvers van het Nieuwe Testament juist de personen waren, aan welke de zamenstclling van zijne verschillende deelen toegeschreven wordt. Uo- vendien kan men gelijktijdige schrijvers, Ileidensche en.Toodsche, zoowel als Christen-schrijvers, aanhalen, die hetzelfde getuigen. De taal der schriften draagt het kenmerk van de eeuw, van de natie, en van de om- standighedon harer schrijvers, en de stijl en de geest der voortbrengselen zijn in overeenstemming niet de eigenaardigheden van het gemoed en de geaardheid dier verschillende schrijvers. Nog eenc bevestiging van dezen grond kan men ontlcenen aan het erkende feit, dat te midden van al den bitteren tegenstand. waaraan de Apostelen blootgesteld waren, en niette- genstaande de talrijke en scherpe twisten van hunne eeuw, nergens in de geschriften hunner hevigste vij- auden, hetzij Ileidensche of Joodsche, zelfs niet de geringste bedekte beschuldiging te vinden is, dal het Nieuwe Testament niet de echte voortbrengselen bevat van de mannen, aan welke zij toegeschreven worden. Innig verbonden met de kwestie over de echtheid
van het Nieuwe Testament, is die over zijn zuiveren j oorspronkelijken staat, hetgeen hetcekenf, of hel
niet eenc grootc verandering ondergaan heeft, sedert het geschreven werd. Voor de onmogelijkheid van zulke veranderingen voeren wij hel volgende aan. De Schriften verschenen , zoodia zij geschreven waren, Christenen zochten ze vurig, en de kopijen vormenig- vuldigden, werden naar verre landen overgebragt, en voor eeti heiligen schal gehouden, waarvoor discipelen geneigd waren te sterven. Zij werden dagelijks in de huisgezinnen gelezen en in de kerken verklaard;schrij- i vers haalden ze aan, en vijanden vielen ze aan; ketters
|
poogden hare uitspraken te ontwijken, en de rogtzin-
nigen waren op hunne hoede, opdat de. eerstgenoem- II den, bij hun pogen om aan de verklaring te ontsnappen, j den tekst niet zouden veranderen. Binnen korten tijd waren kopijen over het geheele bewoonde gedeelte der aarde verspreid. Overzettingen in verschillende talen hadden er plaats. Zoo werd aan elk boek onder vrienden en vijanden algemcene bekendheid gegeven. Hoe konden in zulke omstandigheden voorname ver- anderingen gemaakt worden, zonder dat zij aan het i licht werden gebragt r Indien zij in ééne kopij gemaakt werden, moeten zij in alle gemaakt zijn geworden, of anders zouden cenige onveranderde kopijen tot ons zijn gekomen, of in de kerkgeschiedenissen en de ge- scliriftcn van oude tijden zijn aangehaald. Indien deze veranderingen algemeen gemaakt werden, moet hel werk geschied zijn door vrienden, ketters of openlijke rijanden. Is het te veronderstellen, dat openlijk/\' rij- attden alle of een honderdste gedcelle van de kopijen konden veranderen, zonder dal zulks door Christenen werd opgemerkt, wanneer zij zoo aanhoudend gelezen en zoo liefdevol beschermd werden? Konden de secten van letten zulk een werk doen, wanneer zij elkander even ijverig gadesloegen, als al hare handelingen aan- houdend door de kerken gadegeslagen werden? Kon- den ware Christenen zulk eenc taak vervullen, zelfs als zij door de eenc of andere reden er toe geleid werden . om haar te begceren, terwijl ketters aan den oenen, en talloozc vijanden aan den anderen kant altijd op de wacht waren, met de Schriften in de hand, om het minste voorwendsel legen de verdedigers van het ; geloof aan te grijpen\'r Het was ten minste even on- waarschijnlijk, dat aanzienlijke veranderingen in het Nieuwe Testament in de vroegere en volgende eeuwen onopgemerkt zouden voorbijgegaan en algemeen ge- worden zijn, als dat eene belangrijke verandering in eenc kopij van de grondwet onz: s kouingrijks in al de kopijen, die over het land zijn verspreid, zou sluipen, en als een gedeelte van het oorspronkelijke zou worden beschouwd, onopgemerkt door de ver- schillende partijen, waardoor die grondwet zoo aan- houdend nageslagen wordt. Zoo was ook juist de redenering van ecu schrijver der vierde eeuw over dit zelfde onderwerp. „De zuivere oorspronkelijke staat,"\' zcgl Angnstinns, „van de boeken eens bissehops, hoe uitstekend ook, kan niel zoo volkomen bewaard wor- den als die der canonieke Schrift, die in zooveel talen is overgezet, en door het volk van elke eeuw is be- waard; en toch zijn er sommigen geweest, die valsche geschriften hebben met de namen van Apostelen. Tc |
||||||
|
0HRI8\'
-
vergeefs evenwel. daar dr Schrift zoo geacht. zoo beroemd, zoo bekend is geweest." Met een ketter sprekende, zegt hij: „Indien iemand 11 te laste leide, dat gij eenige door n aangehaalde teksten er tnsschen hadt gevoegd, zondt gij dan niet onmiddellijk anl- woorden. dat het voor u onmogelijk is zoo iets te doen in boeken, die door nllrfliristrnongelczc.il worden? ; En dat, zoo ecne dusdanige poging door n werd ge-
daan, zij onmiddellijk ontdekt eu krachteloos gemaakt zou worden door eonc vergelijking nut de oude ko- pijen\'r Welnu dan. om dezelfde reden, waarom de Schriften door n niet bedorven kunnen worden, kon- den zij ook niet door iemand anders bedorven worden." Niet minder belangrijk dan de echtheid en de zuivere oorspronkelijke staat is de geloofwaardigheid van het Nieuwe Testament, want het is zeer mogelijk, dat een boek echt en toch niet geloofwaardig is. Veronderstel dan vooreen oogenblik, dal de schrijvers niet eerlijk in hunne opgaven waren, dat zij wisten, dat zij cene open- lijkc bedriegerij aan de wereld trachtten op te dringen. Wij willen niet spreken óver hun vernuft in zulk ge- val, maarovcr hunne beweegreden. Men kan moeijelijk veronderstellen, dat iemand zich zou kunnen wijden aan de ijverige bevordering van zulk eene bedriegerij zondereene zeer bijzondere beweegreden. Veel minder nog, dat, zonder zulke beweegreden, de acht veisebil- lende schrijvers van het Nieuwe Testament zich tol dit plan zouden verceuigd hebben. Welke beweeg- : reden konden zij gehad hebben!" Zoo zij bedriegers
waren, waren zij slechte mensohen: hunne beweegre den moest derhalve slecht zijn. Zij moest zijn, om hen zelve in rijkdom, eerofmagt te doen toenemen. Neem een of al deze doeleinden, en de zaak komt op hel volgende neder: — Vier geschiedschrijvers met vier 1 andere schrijvers van het Nieuwe Testament, met uil-
zondering van (\'énen arme ongeletterde mannen, on- dernemen hel om de wereld te overreden, dat zekere groote gebeurtenissen plaats hadden voor de oogen van duizenden in .ludea eu fialilea, die niemand in |
RNDOM. 505
dwazen en het uitvaagsel aller dingen gehouden ie
worden, ja zelfs, dat zij dankbaar den dood te geinoet. gaan, alleen om ecu verhaal voort te planten, dat, zooals zij allen weten, niets anders dan ecu verzinsel is. Bij eiken stap. dien zij doen, zien en voelen zij, dat zij dagelijks hun ondergang meer nabij komen, in stede van eenig wereldsch voordeed te behalen. Kik oogenblik kunnen zij lerugkeercn en het verlorene herwinnen, en toch volharden deze acht, niet volko- inene eenstemmigheid en niet duizenden anderen, ilie evenzeer bewust zijn van het bedrog, zoo vastberaden als mogelijk is, in hunne loopbaan van schande en lij- den. Niet de minst e bekentenis, zelfs onder groote kwel- lingen en het sterke lokaas der belooning. ontsnapt aan de lippen van eenen. Niet de minste aarzeling wordt er getoond, wanneer aan elk de keus tnsschen herroeping of den dood aangeboden wordt. Hij, die zulk een geval van bedrog eu dwaasheid kan gelooven. kan alles gelooven. Hij gelooft aan een wonder, dat oneindig moeijelijk er t e gelooven is, dan eenig wonder uit den bijbel. Om tot zulk een geloof te geraken. moet liij alle wetten der natuur en der redenering niet voeten treden. Op welk eene onneembare rots staal dan de eerlijkheid der schrijvers van het Nieuwe Tes- tanient, indien zij alleen met zulke opofferingen aan- gevallen kan «orden. Hoe duidelijk is het, nietalleen "dat zij geenc beweegreden om te bedriegen konden gehad hebben, maar ook, dal zij iu al hunne zelfop- oll\'ering het sterkst mogelijke bewijs gaven, dat zij openbaar hadden gemaakt, wal zij als waarheid ge- loofden. Zoo dan de echtheid en geloofwaardigheid van bet
Nieuwe Testament voldoende bewezen kunnen wor- den, de echtheid en geloofwaardigheid van de Schriften dost Inden Testament* kunnen beschouwd worden als op nagenoeg denzelfden grondslag Ie rusten. De Christelijke en Joodsche Schriften staan lol elkander in een inuig verband. De eersten gaan uit van de waarheid en hel Goddelijke gezag der geschriften van Mozes, en in de geschriften der Vposlclcn zijn vele aanhalingen van en verwijzingen naar de Wel eu de 1\'rofeten. I)c argumenten ten behoeve van het Nieuwe Testament zijn volkomen gelijk aan die ten gunste van hel Oude: de tegenwerpingen door ongeloovigen en muggezifters tegen hel cene gemaakt, zijn juisi iu hoofdzaak de tegenwerpingen, die tegen het andere gemaakt zijn; derhalve staan de tweededen vanden bijbel, wat hunne echtheid en geloofwaardigheid aan- gaat, op denzelfden voet. Dit zijn de bewijzen vool\' de waarheid van het (\'hris-
64
|
|||||||||
|
12847348
|
||||||||||
|
die streken ooit zag, of waarvan niemand ooit hoorde,
en die, zooals zij zeer goed wisten, nooit plaats had- den. Zij zien vooruit, dal de poging om den .loden en Heidenen die diugen te doen gelooven, hun allerlei schande en vervolging zal berokkenen. Desniettemin zijn zij zoo ingenomen, mei hetgeen zij uitgedacht heb- ben, dat, hoewel het bil Ier bestreden wordt door al de gewoonten, de vooroordeelen. neigingen en wijsbe- gcerte, zij zich blijmoedig onderwei pen aan ellende en verachting, zij zich vrolijk van hunne goederen laten berooven, zij er zich gaarne aan onderwerpen voor |
||||||||||
|
506
|
|||||||||
|
CHUISTENDOM.
|
|||||||||
|
tendom als ceue eenvoudige opgave van feiten; hel
is echter noodzakelijk, om het Christelijk geloof te verdedigen, dat in het betoog ceue voorname plaats worde aangewezen aan de wonderen en profetie als meer krachtige en dadelijke bewijzen. In het artikel Bijbel is dit onderwerp echter reeds uitvoerig bc- handeld, en wij zullen om die reden er thans niet bij stilstaan. Schrijvers over de getuigenissen voor het Christen-
dom hebben somtijds aangevoerd, dat het bewijs aan de vervulde profetie ontleend een bijzonder voordeel bezit boven dat uit de wonderen getrokken, daar liet eerste in kracht toeneemt, naar mate de tijd vordert, terwijl het laatste trapsgewijze zwakker wordt, naar mate wij meer verwijderd zijn van het tijdperk, waarin de wonderen verrigt, werden. De ongeloovigc, zeggen zij, die, om zijn ongeloof te verdedigen, voorgeeft, dat hij in Christus zou hebbeu geloofd, indien hij de wonderen had aanschouwd, die Hem worden toege- schreven, kan zulk ceue verdediging niet aanvoeren voor het wederstaan van dat bewijs, dat voortspruit, uit de vervulling der profetie en de verschijning en het werk van Christus op aarde. Want zelfs op den huidigeu dag hebben wij nagenoeg, zoo niet geheel, hetzelfde voorregt, dat genoten werd door hen, die ons zijn voorafgegaan, om bedaard te kunnen onder- zoeken en uit te maken, of die gebeurtenissen, die de profeten voorspelden, door de meuschelijke schran- derheid voorzien konden worden, eu of het voorspelde op zijn tijd en naar rangorde vervuld werd. Tegen deze aanmerkingen kanten wij ons bepaaldelijk aan, daar het ons onmogelijk is om voor een oogenblik toe te geven, dat bet, bewijs door de wonderen geleverd, zelfs door den loop der eeuwen, ooit iets van zijne kracht kan verliezen. Ware het bewijs uit enkel men- schelijkc overlevering getrokken, dan zou dit naar alle waarschijnlijkheid het geval hebben kunnen zijn; maar als wij bedenkeu, dat de wonderdadige feiten, spoedig nadat, zij verrigt waren, door ooggetuigen verhaald werden, die zich daardoor aan tegenspraak van hunne landgenooten blootstelden, zoo het moge- lijk geweest ware ze te weerspreken; als wij bovendien overwegen, dat de geloofwaardigheid dezer schrijvers en de echtheid hunner geschriften tegenwoordig even goed te bewijzen zijn als in de derde eeuw, dan kunnen wij deze getuigenis niet anders beschouwen dan, wat hare echtheid aangaat, als van dezelfde kracht, nu wij buiten den sfeer van de onmiddellijke vrienden en medgezellen der Apostelen eu hunne onmiddellijke opvolgers gekomen zijn, als vroeger Terwijl wij ge- |
|||||||||
|
. reedelijk aannemen, dat het hewijs door de wonderen
! met geene mogelijkheid meerdere kracht kan verkrij- gen, zien wij aan den anderen kant niet in, hoc het door den loop der tijden in de geringste mate iets van zijne kracht verliezen kan. Eeuwen mogen voor- bijgaan, maar het bewijs voor de waarheid van de wonderen onzes Meeren moet, naar onze meening, onverminderd iu zijne kracht blijven, zoo lang het heilige boekdeel zijne bladzijden voor de zondige en lijdende kinderen der menscliheid zal openen. Evenmin als het betoog aan de wonderen ontleend
met mogelijkheid iets van zijne kracht verliezen kan, naar mate de tijd vordert, evenmin wordt er daardoor iets aan hare kracht toegevoegd. Het meeste, dat er van gezegd kan worden, is, dat het hetzelfde blijft. Maar met het bewijs door de profetie is iiet ontwijfel- baar anders gesteld; het ontvangt in den loop des t ijds eenc aanhoudend toenemende kracht. Naar mate de geschiedenis der wereld zich trapsgewijze ontwikkelt, komt de ecne voorspelling na de andere in vervulling, en met dit voordeel, dat wij\'de vervulling voor oogen krijgen. Bit bewijs bepaalt zich niet tot één tijdperk van de geschiedenis der wereld. Het begint iu lang vcrloopen eeuwen, strekt zich reeds over den loop van meer dan vier duizend jaren uit, en zal eerst eindigen in de voleinding der eeuwen. Het is uoodeloos om iu kleine bijzonderheden te treden, ten einde de vervnl- ling van de lange reeks van bijbelsche profetiën aan te toonen. Babyion,Tyrns, Egypte, Edom en Judea, allen getuigen als met ééne stem voor de waarheid der oude profetie. Maar de duidelijkste en belangrijkste voor- spellingen uit de Schrift zijn die, welke betrekking hebben op bet karakter, den toestand en het werk van den beloofden Messias, en die, welke betrekking heb- ben op de daaraanvolgende lotgevallen der Christelijke kerk en der Joodschc natie. In de geschiedenis der volkeren is niets, waarvan, volgens inenschclijke rede- neringen, zoo weinig rekenschap kan gegeven worden als van de verstrooijing en het behoud der .loden. Waar worden zij niet gevonden? Zij zijn burgers van de wereld, en tocli burgers van geen land op do wereld. In welk bewoonbaar gedeelte der wereld is niet de Jood van nabij bekend? Hij heeft overal gezworven, en is nog overal een zwerver. Eén kenmerk van dit wonderbaarlijke geslacht staat over zijne gehcelc ge- schicdenis geschreven, van zijne verstrooijing tot den tegenwoordigen tijd. Onder de rolken zijn de Joden niet stil, en hunne voetzolen hebben geene runt. Van stad tot stad, van land tot land zijn zij gedreven, altijd onzeker in hunne woonplaatsen en blootgesteld aan ceue plot- |
|||||||||
|
CHRISTENDOM.
|
|||||||||
|
507
|
|||||||||
|
selinge verdrijving, wanneer liet bijgeloof, de begcc-
righcid of de wreedheid der heerschers een offer vroeg. Kn hoc groot zijn hunne kwellingen geweest! liet hart bloedt hij de geschiedenis hunner vervolgingen, slagtingeu, gevangennemingen en slavernij. Alle na- i tien hebbeu zich vereeuigd om hen te onderdrukken; alle middelen zijn gebruik! om hen uit te roeijen. Van eigendomuien, van kinderen beroofd, begraven in de kerkers der inquisitie, verbrand op de brandstapels van hel treurigste bijgeloof, leed geen volk ooit het honderdste gedeelte huuuur rampen, en nog leven zij! Kr is voorspeld, dat zij als eene natie hersteld zouden worden, en bij gevolg werden zij niet alleen iu het leven bewaard, maar onvermengd mei de natiën, overal als een afzonderlijk geslacht, dat weder verza- ineld kan worden, als de lijd der herstelling zal aan- breken. De vervulling hiervan maakt het verbazendste gedeelte der gehecle profetie uit. Gedurende uagc- noeg achttien honderd jaren zijn zij onder alle \\ olkeren verstrooid; zij hebhen geen tempel, geenc offeranden, geen vorst, geene stamregisters, gcene zekere woon- plaatsen gehad; hel is hun verboden, om door hunne eigene wetten bestuurd te worden, om hunne eigene magistraten te verkiezen, oin eene gemeenschappelijke staatkunde te volgen, iu één woord, om elkcu gewonen hand van nationale vereeuiging en nationaal behoud te onderhouden; al het geweld, dat ooit de natiën vernietigd en uitgewiseht heeft van de aarde, is met voorbeeldelooze kracht tegen hen gebruikt, en nog zijn de Joden eeu volk, een afzonderlijk, een talrijk volk, ouvereenzelvigd met ceuige natie, hoewel onder alle natiën verspreid. Hnnue eigenaardigheden zijn onverminderd. Hoewel over alle winden verstrooid, kunnen zij weder geheel en al tot ééue massa vereeuigd worden. Hoewel door talrijke ontbindingen in de kleinste deeleu verdeeld, hebben zij alle verzwagerin- | gen weerstaan, en kunnen zij onveranderd in de meest verwarde vermenging van menschelijke wezens we- deigevonden worden. In hun geval zijn de wetten der natuur geschorst. Zij zijn nog steeds dezelfde, en wachten op de stem, die de verworpenen van Israël en de verstrooiden van Juda wederom zal oproepen. Kn waar ziju de volkereu, onder welke de Joden wer- den verstrooid? Heeft niet de Heer, naar Ziju woord, hen te niet gcdaau\'r Terwijl Israël onverteerd heeft gestaan in het vurige fornuis, waar zijn de natiën, die de vlammen daarin ontstaken? Waar zijn de Assyriërs en de Chaldeërs? Hun naam is bijna vergeten. Hun bestaan is alleen aan de geschiedenis bekend. Waar is het rijk der Egypteuaren ? De Macedoniérs vernic- |
I igden het, en een afstammeling van huu oud geslacht
kan niet onderscheiden worden van de vreemdelin- gcu, die sedert dien tijd hun grondgebied bezitten. 1 Waar zijn de Macedoniérs? Het Romeinsehc zwaard bragt hun koningrijk ten ouder, en hunne nako- melingsehap is onafscheidelijk vermengd met de be- volking van Griekenland en Turkije. Waar ziju de volkereu van hel oude Rome, de laatste overwinnaars der Joden en de trolsehc verwucsters van Jeruzalem? De Gothen rolden hunnen vloed over hunnen trots. Eeu audcr volk bewoont de oude stad. Zelfs de taal van hare vroegere bewoners is dood. De Gothen! — waar zijn zij? De Joden! — waar zijn zij niet? Zij waren getuige van den roem van Egypte, van Rabylon en ! van .Nineveh; zij waren op rijpen leeftijd bij de ge- boortc vau Macedonié en van Rome; magtige rijken zijn verrezen en verdwenen, sedert zij over de aarde werden verspreid, en nu trekken zij over de puiuhoo- peu daarvan, hetzelfde volk als toen zij Judea vcrlie- teu, dat in zich eeu monument bewaart van de dagen van Mozes en de Pharaos, even onveranderd als de pyrainideu van Egypte, die deze hebben gebouwd. Gij ; kunt tot aan de einden der aarde gaan, en gij zult Ie 1 vergeefs om ecu levenden vertegenwoordiger van die magtige rijken der oudheid roepen, door welke het volk van Israël achlervolgcus onderdrukt werd. Maar zoo de stem, die hierna dat volk uit alle landen zal verzamelen, uu van den berg Sion werd gehoord, roe- pende om de kinderen van Abraham, dan zouden on- middellijk millioenen op dien uaam antwoorden, van welke een ieder iu zich ontwijfelbare bewijzen van dat geslacht zou dragen. Boven de hoofdgroudeu ten gunste van liet Chris-
tendom aan de wonderen en de profetie ontleend, kan de snelle voortplanting der Christelijke godsdienst, iu spijt van de tallooze hinderpalen, die zij ondervinden moest, als ecu van de krachtigste ondergeschikte be- wijzen aangemerkt worden. Dat de uitbreiding iu de dagen der Apostelen opmerkenswaardig was, daaraan kan geen denkend mensch twijfelen. Paulus, bij voor- beeld, zegt: „zoodat ik van Jeruzalem af, en rondom, tot Illyrieum toe, het evangelie van Christus vervuld heb." Te Jeruzalem, te Antioehië, te Ephesus, Athene, Corinthe, Thcssalonica, en zelfs in de keizerlijke stad Rome, de mecsteressc der wereld, waren kerken ge- bouwd, en werden de waarheden des Christendoms openlijk voortgeplaut. Zoo iu bijna alle rigtiugeu over hel Romeinsehc rijk verbreid, gevoelde dezelfde Apos- tel zich geregtigd om, toen hij de Colossenzische broc- deren aansprak, over de waarheid vau het evangelie |
||||||||
|
CHRISTENDOM.
|
|||||||||
|
.Vis
|
|||||||||
|
dooraardsche en lage begeerten, en niet zijne geheele
ziel gewijd aau de dieust eu de verheerlijking vau zijnen God. Hij zoekt eerst het koningrijk vau God en zijne regtvaardigheid, en hij vervult ook met den lueesten ijver de pligteu van zijn beroep, iu gehoor- zaamheid aau hel bevel vau God, en iu overeenstem- mi ng met de eischeu voor zijn bestaan. De weldadige invloed van het Christendom is uiet alleen zigtbaar iu het leven en het werkeu van een enkelen geloo- vige, maar ook iudeu verbeterden zedelijkeu toestand van natiën, die slechts verklaard hebben het te om- belzen. Hare wetten, hare instellingeu, hare zeden iiebbeu evenzeer den verbetercudeu invloed van het evangelie van Christus ondervonden; en hoewel de hervorming in deze opzigteu langzaam moge geweest zijn, is zij toch zoo blijkbaar en duidelijk geworden, dat zij een argument vau geen gering gewigt is ten gunste van de waarheid en het Goddelijk gezag des Christendoms. Nadat wij iu het korl de uitwendige of historische
bewijzen voor het Christendom onderzocht hebben, is het tot geheele verdediging van hetzelve noodza- kelijk, dat wij ook tevens een kort overzigt geven vau de innerlijke bewijzen, die gegrondvest zijn op eenc beschouwing er van, zooals het in het gco- penbaarde Woord Gods uiteengezet wordt. Is er iets in de leerstellingen vau ous Christelijk geloof, dat een boveuuatutirlijkeu oorsprong voor haar eischlr Beveleu zij zich aan onze rede, ons hart, ous geweten als ouwederlegbaar waar aau, eu niet alleen als waarhe- den, maar als zulke waarheden, die geheel voor ouzen toestand, als schepselen zoowel als zondige schepselen, geschikt zijn\': Als duidelijk aangetoond wordt, dat er op deze vragen slechts één antwoord kan gegeven wor- den, eu dat wel een bevestigend antwoord, dau komen wij vau zelve lot de gevolgtrekking, dat de Christelijke openbaring Gode niet onwaardig is, maar in tegen- deel, dat er in hare leerstellingen een sterk op waar- schijnlijkheid gegrond bewijs is voor haar Goddelijkcn oorsproug. Neem b. v. de beschouwing, die het Chris- tendom van de Goddelijke natuur en het Goddelijk karakter geeft. Hel zegt ous: „God is een geest," en wischt. aldus de zaamgestclde en wijdloopige theorién van oude eu nieuwe materialisten uit. Op dit punt is de bijbel door en door duidelijk eu bepaald. Hij kondigt van het begin tot het einde één Levend, Per- soonlijk God aan, die de Maker eu de Bestuurder van het heelal is. Hoe donker, onzeker en onvoldoend zijn niet de beschouwingen over dit onderwerp van de voornaamste Heidenschc schrijvers der oudheid! Al |
|||||||||
|
te spreken. ,,hetwelk," zegt hij, „tut u gekomen is,
gelijk ook in de geheele wereld;" en in hetzelfde hoofdstuk zegt hij hun: „ Indien gij maar niet bewogen wordt \\an de hope des evangelies, dal gij gehoord hebt, hetwelk gepredikt is ouder al de creature, die onder den hemel is." Maar de opmerkenswaardige zegen, die op het werk der eerste verbreiders van het (\'liristendoni rustte, is ons niet alleen uit hunne eigene opgaven bekend, maar wordt door gelijktijdige schrij- vers ten volle bewaarheid. Eu aan welke andere dun eeue Goddelijke magl kan de voortgang van de Chris- lelijke waarheid in de eerste eeuweu toegeschreven worden: Deze mag! alleen kou den tot het Christen- dom hekeerde staande houden iu het gezigt van die beproevingen eu vervolgingen, waartoe hij om dei- wille der waarheid veroordeeld wus, en hem in staal stellen te midden daarvan in het geloof te blijven met eeue heldhaftige vastheid en sterkte, die door geene verschrikkingen geschokt kouden worden, en door geen tegenstand konden worden overwonnen. Nog een treilend bewijs voor de waarheid van hel
Christendom kan gevonden worden in zijn heiligen en zuiveren invloed op de gemoederen van ben, die het met een opregl hart omhelzen. Zonder dezen in- vloed zoude ongeloovige eeue gegronde reden hebben om te klagen over de nutteloosheid van hel stelsel, welks waarheid wij trachten aan te toonen. Op de uitwerking van het Christendom op de gemoederen van allen, die het van harte aannemen, mag echter de verdediger ervan wel bogen. Het veredelt den geest, verfijn) den smaak, en zuivert liet hart. Niemand kan een opregl Christen zijn, zonder er in elk opzigt beier door te zijn. Kies iemand uit den geringst en stand op deze wereld, wiens ziel eeue geestelijke en heilzame verandering ondergaan heeft. Zie hoe zijn gerimpeld en door de zorgen uitgeteerd gelaat verhelderd wordt door den glimlach van eeue heilige cu rustige tevre- denheid. Hij geniet eeneu vrede, die alle begrip te hoven gaal, en eeue hoop, die vol onsterfelijkheid is; en hoewel hij veroordeeld is om dagelijks zijn brood te winnen iu het zweet zijns aaugczigts, wordt zijne ziel dikwijls opgewekt te midden van zijnen arbeid, door de hoop en de vertroostingen des evangelies. Keu zuiverder, een hooger, een krachtiger beginsel om heilig te leven is begonnen zijne geheele ziel en zijn geheele hart te doorstroomen. Door dit heilig, dit veredelend beginsel aangezet, begeeft hij zich aau zijne dagelijksche bezigheden me) een geest, die zich bezighoudt met de beschouwing van de zuiverste en verhevenste zaken, met een har) uiel langer verlaagd |
|||||||||
|
OHRIS\'J
d<; wijsgceren, behalve die, welke liet denkbeeld van
cene godheid geheel en al uil hun geloof verwier- pen, kwamen overeen om eene menigte goden aan te nemen. Zelfs Socratcs en Plato, die bij verschillende gelegenheden over één alwetend Opperwezen sprekeu, geven door andere opmerkingen van een zeer vcr- schillenden aard maar ui te dikwijls het bewijs, dat hun geloof in de eenheid van God niet de uitslag was van voortdurende en voldoende overtuiging. Ku de geschriften der Ouden waren niet minder vol dwaal- begrippen aangaande de Goddelijke eigenschappen. Niet alleen waren hunne godheden onzeker en vorau- derlijk van karakter, maar zij waren ook in partij- schappen verdeeld; zij stonden tegenover elkander en tegenover het welzijn der meuseheu. Elke natie had hare beschermers en hare vijanden in de vergadering op den Olympus, en haar voorspoed of val inoesl min- der toegeschreven worden aan hare eigene deugden of ondeugden, dan aan de gunst der goden aan den eeueu, of aan hunne vijandschap aan den anderen kant. Bovendien geleken deze godheden in hare behoeften, hare begeerten en hare genietingen evenzeer op menschen als in hare tweedragt. Zelfs de Zcus dei- Grieken en de Jupiter der Latijnen, hoewel hoog ver- heven in de rijen der bemelsche hiërarchie, wordt dikwijls beschreven als een wezen, dat vele van de onvolmaaktheden en zwakheden van den zwakken , dwalenden mensen bezit; bij wordt somtijds zelfs voor- gesteld als door de ondeugd beneden den diepst ge- zonken nienscli verlaagd. Hoi\' verschillend hiervan is de God der Christenen! Hij is niet alleen liet grootste eu verheveuste wezcu in het heelal, maar Hij is ook gekenmerkt door volkoinenc heiligheid en onbevlekte zuiverheid. Gezeten op den troon des heelals, lieerscht Hij over Zijne schepselen met eeu onpartijdigeu scepter, en ziet Hij toch met welgeval- len neder op allen, die zoeken Hem lief te hebben en Zijne geboden te ouderhouden. Zijne ondoorgronde- lijke grootheid en onuitsprekelijke majesteit zijn op schoouc wijze vereenigd met medelijden met de zwak- beid Zijner dwalende schepselen. Hij is uict tot toorn geneigd, Hij is overvloedig in genade, heilig en toch vol liefde, een regl vaardig God en toch een Redder. Wat is er meer verheven dan de korte maar krachtige verklaringen der Schrift : „God i* een licht"; „God is liefde." Het is bo\\ endien geen I wijfelaeht ig bewijs voor den
Goddclijken oorsprong des Christendoms, dat het eene voldoende verklaring geeft van de inoeijelijkheden, die den tegenwoordigen staat der dingen omgeven. |
ENDOM. 509
Waar wij ook onze oogen wenden, zien wij tallooze
bewijzen van wijsheid en goedheid; maar te zelfder lijd ontdekken wij ook tegenstrijdigheden en onre- gclinatigheden, die dikwijls den denkenden geest in verlegenheid brengen. l)c werken der schepping, zoo- wel als de schikkingen der Voorzienigheid, bieden ons eeu staat van zaken aan, dien men moegelijk overeen kan brengen met volmaakte orde eu onvermengde goedheid. Het Christendom geef) echter ten volle re- kenschap van de invoering en hel aanhoudend voort- bestaan van ligchamelijk en zedelijk kwaad in de wereld. God blijkt regt en waar in al Zijne wegen Ie zijn, zoowel als heilig in al Zijne werken. In het zedelijk bestuur van ons geslacht wordt Zijne regl- vaardigheid zoowel als Zijne goedheid uitgeoefend, daar de schuldigen gestraft «orden, terwijl de regt- vaardigeu worden beloond. Uns blijkt het duidelijk, waarom de uieusoh, het schepsel van God, als een vreemdeling en vijand behandeld wordt. Hij heeft gezondigd, en daarom verciseheu de billijkheid en de regtvaardigheid evenzeer, dat hij de straf ver- dure, die op de zonde volgt. De zonde en het lijden zijn in het lot van het menscholijk wezen innig en onafscheidelijk verbonden, en daar de dood de bczoldi- giug der zonde is, is hij overgegaan op alle menschen, omdat alle gezondigd hebben. Zoo ontsluit door de invoering van dit eene clement — de geregtigheid van het Goddelijk wezen — het Christendom degc- beimzinnigheid van hel tegenwoordige voorkomen ■ der dingen, zoowel iu de natuurlijke als in de zcdelij ke wereld. Eene andere kwestie, die het Christendom geheel
oplost, en waardoor het zich Goddelijk betoont, is de gewigtige vraag: Hoe kan een zondig nicusch vcr- giffenis, regtvaardigmaking en aanneming voor God verkrijgen? Ben diepgevoeld bewustzijn van schuld woont in het hart van clkcn meuseh, eu daarom is bij hem, zelfs van de eerste tijden af, het verlangen steeds levendig geweest, om de wijze te vinden, waar- op hij de Goddelijke gunst kan verwerven. De ernstige vraag is door velen in het binnenste hunner ziel ge- daan : „Waarmede zal ik den Heere tegenkomen en mij blikken voor den hoogen God? zal ik Hem te- \' genkomen met brandofleren, met eenjarige kalveren? zou de Heer een welgevallen hebben aan duizenden van rammen? aan tienduizenden van oliebeken? zal ik mijnen eerstgeborene geven voor mijne overtreding, de vruelif mijns buiks voor de zonde mijner ziel?" Deze vragen beantwoordt hel Christendom op do meest voldoende wijze. Hel wijsl op een offer van |
|||||
|
CHRISTENDOM.
|
|||||||||
|
51H
|
|||||||||
|
langen der Christelijke zedeleer en vroomheid; vol-
komene bestaanbaarheid en overeenstemming zijn in het gchcele plan bewaard, en het Christendom toont, dat bet Goddelijk is. Wij wenschen echter bet bewijs, dat het Christen-
dom van Goddelijken oorsprong is, voornamelijk op de bijzondere leerstellingen er van te doen steunen. Deze leerstellingen zijn drie iu getal: — De leer der boetedoening door het bloed vau Christus; die der regtvaardiginaking door de toegerekende reglvaar- digheid van Christus; en die der heiligmaking door de inwonende werking van den Heiligen Geest. Deze maken de groote kenmerken uit van liet Christendom, cu de openbaring dezer leerstellingen, die nooit door enkel menschclijke rede kouden gevonden worden, geeft aau hetzelve eeue gezonde aanspraak, om be- sehouwd te worden als bovennatuurlijk van aard en als duidelijk voortgekomen uit God. Demensch moet, als zedelijk wezen, tweeledig wor-
i den beschouwd — als onderworpen aan de Goddelijke
wel en als ecu overtreder dier wet. Iu het eeue geval
is hij een verantwoordelijk persoon, en in het andere
i is hij een oprocrling tegen hel bestuur van God, en ]
daardoor onderworpen aau de straf, die op de zonde
\\ i ilgt. Hij heeft gezondigd, cu daarom moet hij sterven,
I want het is ecu vastgesteld beginsel iu liet bestuur
j van God, dut „de ziel, die zondigt, die zal sterven."
! Hoe dan kan de zondige menscli aau de regtvaardigc
verontwaardiging van een beleedigd God ontkomen?
j Zekerlijk niel door eene afwijking, van den kant van
j Jehovah, van de strenge eisehen der geregtigheid, en
door de verkondiging van eene vergiffenis zonder on-
derscheid. Het is duidelijk, dat zulk eene handelwijze
onbestaanbaar zou zijn niet de vlckkelooze volinaakt-
: heid vau de natuur vau God, eu met de handhaving
■ vau Zijn gezag als Zedelijk l?est uurder van het heelal.
Maar men kau vragen : Zou niet het berouw van den zondaar beschouwd kunnen worden als eeue bchoor- lijke voldoening van de geregtigheid vau God!\' Zulk eene verdediging wordt zelfs niet voor ecu oogeublik I iu een aardsch geregtshof aangenomen; welke reden
hebben wij dan om de verwachting te koesteren, ■ dat voor de veel hoogere en heiliger regt bank des he-
niels het berouw als cene boetedoening voor zonden aangemerkt kan worden? Het Christendom levert | echter eeue volledige boetedoening in het lijden en
den dood vau Jezus Christus, den Zoou vau God, die „voor de zonden heeft geleden, Hij regtvaardig voor I de onregtvaardigen, opdat Hij ons tot God zou bren-
gen," — woorden die ons liet denkbeeld van plaats- |
|||||||||
|
eiudclooze waarde, <fa( geotterd is als eeue boetcdoe-
uiug voor de zouden van raeiisclien. „Zie, het Lam Gods," zegt het, „dat de zoude der wereld wegneemt" Door dit eeue otter worden de eisenen der wet cu de regtvaardigheid van God ten volle bevredigd, en blijkt God te gelijker tijd een regtvaardig God en loch een Redder te zijn. En hoc kan liet Christendom anders dan Goddelijk
zijn, daar door hetzelve leven en onsterfelijkheid zoo duidelijk aan het licht zijn gebragt! l)c menselieu hebben zich in alle eeuwen, en door de werkingen hunner eigene rede, duistere ideën van eeue wereld aan gene zijde van het graf gevormd. Maar nergens, tenzij in den bijbel, is de leer der onsterfelijkheid als ecu onderwerp van geloof\', dat op goede gronden steunt, uiteengezet. Daarin wordt zij in verband niet de leer der boetedoening eii der regtvaardiginaking ontvouwd. Zij is daarin zoo naauw verbonden aau deze voorname artikelen van het Christelijk geloof, dat zij er met geeue mogelijkheid van gescheiden kan worden. De hemel des bijbels, niel gelijk aan het Elysium der oude Heidenen of het paradijs van Mohamcd, is eeue plaats van geluk, dat uit zuiver geestelijke genietingen bestaat, en alleen voor de zedelijk goeden bestemd is. Indien de toekomstige staat iu de Schriften bc- schreven zoodanig is, — niet weggelegd, zooals hij de Grieken en Romeinen, voor dichters, staatslieden en 1 wijsgeereu, wier eeuige noodige hoedanigheid ecu • \'root verstand was, maar wel voor de zuiveren van liarte en heiligen van leven, — dan kunnen wij ons niet ontdoen van de overtuiging, dat de gewijde schrij- vers geen gewoon bewijs van hunne inspiratie gegeven hebben bij de plaats, die zij iu hel Christendom, dat zij out vouwen, aan een toekoinstigcn staat toekennen. Ouder de lleidensche schrijvers der oudheid was de strafplaats bevolkt door personen, die zich schuldig gemaakt hadden aan groote schendingen van de aan- geuonien wetten der zedelijkheid; maar de verblijf- plaatscn des geluks werden aaugewczeu zouder iu hef minst acht te slaau op zedelijk karakter. Het is echter de bijzondere verdienste van het Christendom, dat, terwijl liet duidelijk verklaart, dal zonder heilig- beid niemand den Heer zal zien, het ook eeue kraeht- dadigc wijze aangeeft, waardoor de zondige nienseh den hemel, dien hij verloren heeft, kan herwinnen, en te zelfder tijd eeue geschiktheid voor zijne zuivere en zalige woningen kan verkrijgen. Op deze wijze wordt aan de leer der onsterfel ijkheid eene aanzienlijke plaats aangewezen in het godsdienstige stelsel, en wordt zij in de hoogste mate dienstbaar gemaakt aan de be- |
|||||||||
|
511
|
|||||||
|
voudig. Er is nooit beweerd, dat Christus werkelijk
en in persoon zondaar werd, maar de leer der Schrift is, dat Hij als een zondaar werd behandeld. Hij was de vertegenwoordiger, de plaatsvervanger van zon- dareu; en erkent zelfs niet de menschelijkc wet het beginsel der plaatsvervanging\' ltekcnt niet de wet iemand vrij van de gevolgen eener schuld, zoo deze reeds betaald is geworden door zijn borg\': En toch,— hoewel hetzelfde beginsel zich onder vele verschil- lende gedaanten aan ons oog voordoet; hoewel wij dikwijls in den gewonen loop der gebeurtenissen kin- deren zien lijden voor de zonden hunner ouders, vrou- wen voor de misdaden harer mannen, cu vrienden voor de ondeugden hunner vrienden, — is het vreemd, dat het Christendom van onregtvaardigheid beschul- digd wordt, wanneer liet den regt vaardigen Bestuurder desheelals voorstelt als de schuldigen voorbij te gaan, en dcu onschuldigen Jezus in hunne plaats te doen lijden. Deze beschuldiging ontspringt duidelijk uil een zeer verkeerd begrip van het ware doel der straf. In een goed geregelden staat wordt de straf niet op- j gelegd met hel doel om wraak uit te oefenen op den misdadiger, maar alleen en uitsluitend om aan de be- j hoeften van een goed bestuur Ie voldoen; en indien het in cenig geval bestaanbaar ware met de hand ha- ving van het gezag der wet cu het welzijn van den staat, dat genade uitgeoefend werd, dan zou de uit- oefeniug daarvan iu zulk geval niet beschouwd worden als onbestaanbaar met de eischen der geregtigheid. Indien de beginselen dus ontvouwd juist zijn, dan volgt daaruit, dat, volle genoegdoening gegeven zijnde aan de Goddelijke wet cu regtvaardigheid door het vrijwillige lijden van Christus in de plaats van Zijn volk, cu de billijkheid vau het Godsbostuur daarbij volkomen bewaard zijnde, genade en waarheid elkan- der kunnen ontmoeten, en regtvaardigheid en vrede elkander kunnen omhelzen, terwijl God regtvaardig blijkt, zelfs als Hij de ongoddelijken regtvaardig), die in Jezus grelooven. Wanneer wij dan aannemen, dat noch de wet, noch de geregtigheid van God door het stelleu vau Christus in de plaats van schuldige menscheu in gevaar gebragt werd, doet zich de vraag nog voor: Vervulde het lijden van Christus geheel en al het beoogde doel!\' Ware Hij niets anders dau een mensen geweest, dan zou geen lijden, hoe smartelijk of lang ook, dat Hij kon hebben verduurd, tot eene boetedoening voor anderen hebhen kunnen dienen, omdat, gelijk het onmogelijk is voor een schepsel om jegens zijn Schepper meer dan zijn pligt te doen, het voor een zondig schepsel onmogelijk is om meer te |
|||||||
|
vervanging duidelijk voor oogen houden. Hij, die
lieilig en regtvaardig was, leed in de plaats van ons, die onregtvaardig waren. „Hij is om onze overtre- dingcu verwoud," zegt de profeet .Tesaja, „om onze ougercgtigheden is Hij verbrijzeld; de straf, die ons den vrede aanbrengt, was op Hem, en door Zijne striemen is ons genezing geworden." „Hij heeft zelf onze zouden in Zijn ligchaam gedragen op het hout." „De Heere heeft ons aller ongeregtigheid op Hem doen aanloopen." Het lijden van Christus was der- halve strikt bootedoenend, dat is, het droeg het karakter eener straf, niet evenwel voor Zijne eigene zonden, daar Hij volkomen zondeloos was, maar voor de zonden van anderen. Christus de verzoening voor ouze zonden is ecne
eigendoiumelijkheid van hel Christelijke stelsel, die op zich zelve voldoende is om aan te toonen, dat het van hemelschen oorsprong is. Het is waar, dat ougeloo- vigen somtijds de leer der plaatsvervanging bestreden hebben, daar het, zooals zij zich verbeelden, onbe- slaanbaar is met volstrekte regtvaardigheid, dat de onschuldige voor den schuldige zou lijden. Wij stem- men toe, dat de onschuldigen te dwingen om legen hunnen wil te lijden iu plaats van de schuldigen, wreed en onregtvaardig zon zijn. Christus ondernam echter vrijwillig en gereedelijk de zaak Zijns volks. „Hij heeft zich zelven gegeven voor onze zonden." En bovendien was er eenc groote bijzonderheid hij onzen genadigen plaatsvervanger, die Hem aanduidde als afgescheiden vau en oneindig verheven hoven alle andere plaatsvervangers, daar aan niemand door ecu aardschen regter toegestaan kan worden om iu de plaats van een ander te treden, om de eenvoudige en duidelijke reden, dat de edelmoedige plaatsvervanger geen regt heeft om vrijwillig zijn eigen leven weg te geven, terwijl de magistraat ook geen regt heeft het aan te nemen. Zeer verschillend hiervan was echter het geval van onzen grooten Verlosser. Hij kou met waarheid verklaren, dat Hij een volstrekt en onver, vreemdbaar regt over Zijn eigen leven had. „Niemand neemt hetzelve (het leven) van mij, maar ik leg het van mij zelven af; ik heb magt hetzelve af te leggen, en heb magt hetzelve wederom te nemen.\'\' Het is dus duidelijk, dat er geen hinderpaal tegen de wettige plaatsvervanging van Christus bestond, voor zoo verre den lijder betrof. Hij leed vrijwillig, en Hij had het regt om Zijn leven af te leggen, wanneer Hij verkoos. Maar de vraag kan nog gedaan worden: Hoe kouden de misdaden van den eene aau een ander te laste gelegd worden: Op deze vraag is het antwoord een- |
|||||||
|
CHRISTENDOM.
|
|||||||||||||||
|
512
|
|||||||||||||||
|
!
|
|||||||||||||||
|
lijden dan zijne ongeregtiglieden verdienen. De rede
en de Schrift komen overeen in de verklaring, dat „niemand zijnen broeder zal kunnen verlossen; hij zal Gode zijn rantsoen niet kunnen geven." Maarlief was eene bijzondere voortreffelijkheid van onzen Borg, dat Hij niet alleen een menscli was, maar God zoowel als menscli, Einanuél, God met ons of in onze natuur. Zijne mciisehelijklieid leed, en Zijne Godheid leende eindelooze waarde en kracht aan Zijn lijden. „Hij heeft zich zclven voor ons overgegeven tot eene offcr- aude en ecu slagtoffer Gode, tot eeuen weiriekenden reuk." Üc geregtigheid was voldaan, de genade ze- gevierdc, de zondige menscli had vergiffenis gekregen. Het stellen van Christus in de plaats Zijns volks is een sterk bewijs voor den Goddelijken oorsprong des Christcndoms: niet alleen omdat Hij daardoor vergif- fenis heeft verworven voor allen, die in Hein gelooven, maar ook omdat Hij daardoor voor hen eene regtma- |
|||||||||||||||
|
belooniug verwierf. De menscli verbeurde, door zijne
ongehoorzaamheid aan de Goddelijke wet, de beloo- ning van altijddurend geluk, en baalde zich te zclfder tijd de straf van altijddurende smart op den hals. Toen Christus derhalve in onze plaats stond, moest Hij ons van de straf verlossen, en voor ons de bcloo- ning verdienen. Het eerste verrigtte Hij door Zijn verzoenend lijden en Zijn dood; het laatste volbragt Hij door Zijn verdienstelijk lijden zelfs tot den dood toe. Hij werd de gewillige dienaar des Vaders, en Hij werd onder de wel gesteld, opdat Hij ons mogt ver- lossen, die onder de wet waren. Als God stond Hij boven alle wet, daar Hij de Hoogste Wetgever en Rcgter was: maar Hij verwaardigde zich om gehoor- zaambcid aan de wet te bewijzen, die Hij zelf had gegeven, en door Zijne werkende zoowel als lijdelijke gehoorzaamheid verwierf Hij de eeuwige heerlijkheid voor zich zelven en de eeuwige gelukzaligheid voor Zijn volk. In den naam van dat volk heeft Ilij bezit genomen van den hemel; als de voorganger daarvan is Hij dien binnengetreden, en ..Hij zal wederkomen, en zal hetzelve tol Zich nemen, oplat bet ook zijn moge. waar Hij is." De gehoorzaamheid .tan de wet, die Christus voor
de Zijnen volbragt. wordl bmi toegerekend als eene regtvaardigmaking, krachtens welke zij eene gezonde aanspraak hebben op het bezit der hemclsclie erfenis. Dit is bel vlekkeloos gewaad, waarin de gcloovigen aangenomen staan in den Geliefde. Zij ontvangen het in de uitoefening van een levendig geloof, en zoo wordt Christus voor hen hef einde van de wet der regt vaardigheid, en zij „worden in Hem gevonden, niet hebbende liuiine regtvaardigheid, die uit de wet is, maar die door bel geloof van Christus is, namelijk de regtvaardigheid, die uil God is door het geloof." Dit is ..de regtvaardigheid. die. zonder de wet, ge- openbaard is geworden, hebbende getuigenis van de wel en de profeten." Dil is „de regtvaardigheid Gods door het geloof van Jezus Christus, tot allen, en over allen, die gelooven;" en alleen op grond van deze regtvaardigheid kan de schuldige mensen verwach- len, aanneming te vinden in het oog van een heilig (iod. Door de openbaring van zulk eene regtvaardig- hcid toont het Christendom op de duidelijkste en overtuigendste wijze aan, dal hel van een bovenua- tnurlijken en hemelschen oorsprong is. Maar terwijl ia liet Christendom ruimschoots ge-
zorgd is voor onze bevrijding van de hel en onze toe- lating tot den hemel, krijgt het bewijs voor den Goddelijken oorsprong onzer godsdienst nog meerdere |
|||||||||||||||
|
55
|
|||||||||||||||
|
tige aanspraak op hef bezit des hemels heeft verworven.
Het lijden van Christus was, zooals wij reeds zagen, eene voldoende boetedoening voor zonde, en verwierf aldus dcu zondaar bevrijding van straf. (\'liristus leed de straf, die op de zoude volgt, en daarom heelt de zondaar vergiffenis erlangd; maar hij beeft geen regt op ecu enkel voordcel, behalve bet voorregt der vergiffenis. I)e misdadiger wordt van de regtbank weggezonden, doch dit is het volle bedrag van zijn voorregt. Noor zoo verre wij tot nog toe de /.aak be- schoinvd hebben, hebben wij den zondaar door zijn borg aan het strafvordcreud gedeelte der wet zien voldoen; maar wij hebben hem nog niet zien voldoen aan dat gedeelte der wet, dat de voorschriften inhoudt. In aardsche gercgtshoveii is het alternatief slechts straf of bevrijding der straf, doch in het henielsche gcregtsliof is het straf of belooning. Het was daarom uoodig, dat Christus, om Zijn werk als Middelaar te voltooijcn, niet alleen boete zon doen voor zonde, maar dat Hij zoo volkomen aan de Goddelijke wet, die wij verbroken hadden, zou gehoorzamen, dat Hij voor ons en in onzen naam eene aanspraak op die be- looning verwierf, die wij verbeurd hadden. Die vol- komene gehoorzaamheid bewees Hij derhalve, eene gehoorzaamheid die zoowel werkend als lijdelijk was, dat is, Hij volbragf (1c pligten, die de wet voorschreef, en Hij leed de straf, die de verhrokene wet eischte. liet lijden van Christus kan derhalve uit een tweeledig oogpunt beschouwd worden, nis verzoenend en als verdienstelijk: verzoenend, in zoo verre het de straf, waarmede wij bedreigd waren, van ons afkeerde, verdienstelijk, in zoo verre het voor ons de verbeurde |
|||||||||||||||
|
KNDOM. :>13
ligtcu, \'^cvn anderen dan een Goddelijken oorsprong
kan gehad hebben. Maar terwijl liet krachtigste be-
wijs, voor zoo verre de innerlijke getuigen van het
| Christendom aangaat, dat is, hetwelk gegrondvest
is op zijne bijzondere leerstellingen , kan ook nog
een ander bewijs getrokken worden uit dr Inkoii-
I \' . derf roonchriflen, die het inschept. De zcdclccr ngt
\' zich niet zoo zeer lot het verstand, als tot bet hart
; en bet geweten der menschen. En ia dit opzigt i-
de zcdelcer van den bijbel bijzonder krachtig. Niet tevreden niel alle openbare misdaden aan de inwen- dige werkingen van het van nature bedorven hart toe Ie schrijven, rigl zij al liare pogingen op hel aan- brengen van een geneesmiddel aan de bron van bel kwaad. Zij stelt op den voorgrond liefde jegens den Verlosser, een beginsel dal meer dan ■■enig ander geschikt is om de genegenheid van het menschclijke wezen aan te trekken, en het gelijkvormig te maken met het beeld van Hem. die Zijn volk bemind heelt met eene voortdurende liefde, en bet in genade beeft j verlost. Dit is de krachtigst dwingende invloed,
die met mogelijkheid op het gemoed van een Christen kon werken. Met werk van Christus is voor hein zijn gcheele behoud, en daarom wordt de verheerlijking van Christus zijne eenige begeerte. Zijn hart gloeit 1 van dankbaarheid aan zijn genadigen Verlosser, en
als hij denkl over al de liefde en de genade, die hij \' van de banden van .lezits ondervonden heeft, dan
vloeit zijn hart over van liefde, en hij verlangt met steeds loencmenden ernst, om aan zijn Meer irelijk Ie zijn. De zedelijke voorschriften van hel < \'hristendom zijn
de zuiverste, de edelste, de verhcvcnslei zij ontlee- nen klaarblijkelijk hun oorsprong aan de Fontein van alle zuiverheid en waarheid. Zijn grond- en alles door- ■ \'. stroomend beginsel is liefde, liefde jegens God, en
liefde jegens den inenscli. In deze in den hemel ge- boren godsdienst is de liefde de vervulling der wet. Kn bet Christendom verkondigt, door deze waarheid lol den grondslag van zijn zedelijk stelsel te maken, de volstrekte noodzakelijkheid van eene hernieuwing van de gcheele natuur, eene nieuwe geboorte tot liei- ligheid en God. Zonder deze algelieele verandering kan er niets in den mcnseli zijn, dal waarlijk goed of aannemelijk is in hel oog van God. den doorgronde!\' des harten. Welk sterker bewijs zon aangevoerd knn- neu worden voor den Goddelijken oorsprong van de godsdienst van Christus, dan dat, hetwelk ontleend kan worden aan den aard. de belrekking en het verband liarer zedelijke voorschrift en! De zedelccr en de |
|||||||
|
kracht door lid feit, dat er ook gezorgd is voor onze
voorbereiding voor den hemel. End ion door de regl- vaardigheid van Christus Zijn volk geregtvaardigd is, is het niet minder eene schriftmatigc waarlieid, dat door den (icest van Christus Zijn volk geheiligd wordt. Krachtens Zijne volmaakte gehoorzaamheid kreeg .Te- zus, bij zijn henengaan naar den Vader, geschenken voor.de menschen, waarvan het grootste, en dat hei- welk alle andere in zich sluit, de gave van den Heiligen Geest was, welks dienst het is om het werk der heilig- making in de ziel van den geloovigc te beginnen, te bevorderen en te volmaken. De gave des Gcestes was het gevolg van liet werk van Christus, en niet vóór de hemelvaart en verheerlijking van den Heer Jezus werd de Geest ten volle gegeven. Maar naauwelijks was Jezus tot den Vader gegaan, ol\' de Geest kwam met Pinksterlijkc magt, en drie duizend zielen werden op éénen dag bekeerd. Kr is zonder twijfel eene volheid van heiligheid in Jezus, om den meest gezonken zon- daar te zuiveren. Maar hoewel de fontein der hcilig- heid vol zij, niet een druppel kan in de ziel van den geloovige vloeijen, tenzij door de krachtige werking van Jehovah\'s genade. Hij moet „in ons werken beide het willen en het werken, naar Zijn welbehagen.\'" De eerste stap van hel werk der heiligmaking is bet op- wekken van den zondaar lot een bewustzijn van zijn waren toestand in het oog van God. De oogen zijns verstands worden geopend om zijn zondigen staal Ie zien, en met een beklemd hart roept hij uit: Wat moet ik doen om zalig te worden\': De (ierst neeml uu van de dingen, die Christus zijn, en loont ze aan den overtuigden zondaar, terwijl hij liem de opbeurende waarheid bekend maakt, dat Christus een Zaligmaker is. De eerste stap, die der overtuiging, wordt gedaan door de werking der wet, en de tweede stap, die der bekeering, door de werking van liet evangelie. Beide zijn echter het werk van den Geest van God. De ziel wordt nu trapsgewijze gezuiverd door de inwonende werking van den Geest; de overblijvende verdorven- beid wordt eiken dag en elk uur gekweld, en als ten laatste het werk der heiligmaking volmaakt is, dan zal de geloovige door Christus aan den Vader worden voorgesteld, heiligen onberispelijk in Zijn oog. Dit is een vlugtig overzigl van de bijzondere leer-
stellingen des Christendoms, die welke bijzonder geschikt zijn voor hel karakter en den toestand des menschen als een schuldig zondaar, en zekerlijk mogen wij wel de gevolgtrekking maken, dat eene godsdienst, zoo verwonderlijk geschikt om in de behoeften van zondige schepselen te voorzien en hunne angst Ie ver- |
|||||||
|
•s
|
|||||||
|
CH1SISTENDOM.
|
|||||||||
|
5 1 I
|
|||||||||
|
leerstellingen des bijbels zijn innig en onverbreekbaar
aaii elkander verbonden; zij maken een volkomen geheel uit. In eene schets van de bewijzen voorliet Christendom
laat het onderwerp toe om in verschillende rigtingen be- schouwd te worden, die allen totdezelfde bevredigende gevolgtrekking leiden. Zoo kan men een belangrijk argument ten gunste van de waarheid en de Goddc- lijkheid van het Christendom verkrijgen, wanneer men het met alle enkel mensehelijke godsdienststelsels, lietzij van oudere of nieuwere tijden, vergelijkt. Door klassieke schrij» ers is een weelderige glans over de mythologie van Griekenland en Home geworpen, die op liet eerste gezigt den oppcrvlakkigen onderzoeker kan verblinden en misleiden. Maar zulk eene zinsbe- goocheliug duurt sleehts voor een tijd. Een meer uaauwgezet onderzoek toont ons spoedig het onge- rijmde, verlagende en zedelooze karakter van het geheele stelsel aan. Bijzonder afgodisch en polythcïs- tiseh, kende het Goddelijke eigenschappen aan de minst beteekenende of onwaardigste voorwerpen toe. Natuurlijke oorzaken en stoffelijke gedaanten werden tot goden gemaakt, en zóó snel was hun Olympus bevolkt, dut twintig duizend godheden Ie naauwemood voldoende werden geoordeeld voor de hiërarchie deshe- mels. En niet alleeu waren deze godheden zoo talrijk, dat, gelijk een dei\'oude schrijvers bekent, hetgemakke- lijkerwas om een god dan een mensen te vinden, maar ook de zedeleer, welke deze godheden onderwezen en in beoefening bragten, was vanden onzuiversten aard. De uitslag was, dat in natiën, die zich door ge- lcerdheid en smaak ten zeerste onderscheidden, de ongebondenheid onder alle klassen der maatschappij in de hoogste mate heerschte. Hunne fabelleer was niet in staat om de lievigheid hunner hartstogtcn te beteugelen, of om te verhinderen, dat zij tol den laag- sten graad van zedeloosheid vervielen. Integendeel, hunne godsdienst gaf maar al te dikwijls steun aan de ondeugd, zoowel in het openbaar als in het afge- zonderde. Ku als wij van het onderzoek der oude tot dat
der nieuwere godsdienststelsels overgaan, vinden wij geene reden om ons met dien overgang geluk te wen- schen. Zoroaster beroemde zich, dat hij de afgoderij onder de Perzen afschafte; Mohamed,da1 hij hetzelfde werk onder de Arabieren verrigtte; GótamaBoeddha, dal hij het Brahmaïsinus van Indië had hervormd; maai- hetzij wij de godsdienst van den een of van den ander beschouwen, wij kunnen niet anders dan ge- li\'oll\'eu worden door bet (rellende contrast, dat zij in |
|||||||||
|
elk opzigt, waarin zij beschouwd kunnen worden, met
hef Christendom aanbieden. Het Hindoeïsmus is een reusachtig stelsel van veelgodendom, dat inliet aantal zijner goden zelfs de meest afgodische stelsels der oudheid overtreft. De geheele natuur, de weiden, de bosschen, de stroomen, de bergen, de hemelen zijn door den Hindoe bevolkt niet duivelen, geesten en hulve goden. Het is waar, het Hindoeïsmus heeft zijn Brahm, één grootc geest, het Opperwezen, oneindig verheven boven elk ander wezen in liet heelal, doch deze bezit niet, gelijk de God van den Christen, elke mogelijke volmaaktheid, natuurlijke zoowel als zedc- lijke. In tegendeel, hoewel alle natuurlijke eigen- schappen hem worden toegeschreven, is zijn eerste en eigenlijke staat van bestaan die, waarin hij geheel zonder hoedanigheden of eigenschappen van eenigerlei soort is; en als hij in een anderen staat van bestaan voorgesteld wordt, als in het bezit van werkende hoedanigheden, hebben deze in geen opzigt iets van de natuur van zedelijke eigenschappen. l)c hoogste god der Hindoes wordt, wel is waar, voorgesteld als van onuitsprekelijke gelukzaligheid, en zijnen ver- eerders wordt geleerd naar eene deelhebbing daaraan te haken; maar in plaats dal de gelukzaligheid van Brahm in het minst op de onuitsprekelijke gelukza- ligheid van den God des Christens gelijkt, die in de altijd werkzame beschouwing van Zijne eigene hcer- lijkheid en de mededeeling van geluk aan al Zijne, schepselen bestaat, wordt zij voorgesteld als alleen te bestaan in lnije sluimering en volkomene werkcloos- heid, terwijl den menschen geleerd wordt al hunne kracht in deze wereld te rigten op het verwerven van een staat van volkomene en eeuwige bewusteloosheid. Welk een god 0111 te aanbidden, welk een hemel om te zoeken! Geen wonder als de aanhangers van zulk een geloof bijna op gelijke hoogte staan met de bees- ten der aarde. Even nadeelig voor de gemoederen van allen binnen het bereik haars invlocds moet de opneming van de Ilindocsche en de vernietiging van de Boeddhistische godsdienst zijn. Hoe treilend het contrast, dat zulke leerstellingen niet den hemel des Christendoms aanbieden, waar alles geluk, liefde en vreugde is! Hoe kunnen wij het wagen de Hindoesehc triade met de Christelijke Drieëenheid, of de Avatars van Yisehnoc met de vleeschwording van Jezus te vergelijken? Krishua moge door de üostersche poëzy met al de bevalligheden der schoonheid en netheid getooid worden, zijne aantrekkelijkheid is echter die van den verwijfden wcllusteling. Welk contrast met het karakter van den heiligen, goedaardigen, bemin- |
|||||||||
|
CJIR1STKNDOM.
|
|||||||||
|
o I 5
|
|||||||||
|
nelijkcn Jezus! Hoc. vernederend de ceredienst inde
Hindoesche pagoden! In die tempels worden iiiel miudcr dan drie houderd en dertig milliocu godheden aangebeden. Gebeden, kwellingen, liefdadigheids- werken, wasschingen en duizend andere middelen worden door deze arme, in het duister verkeerende afgodendienaars gebezigd, om zicli der gunst huii- uer goden aan te bevelen, terwijl de Christen, door liet geloot\' geregtvaardigd, vrede heeft hij God door zijn Heer Jezus Christus. De Hindoe zoekt zedelijke zuiverheid door zich te baden in de wateren eencr aardsche rivier, maar de Christen neemt vrolijk zijne loevlugt doorliet geloof tot de alles reinigende fontein van het bloed van Immanuël. Ook zijn de toekomstige voortlitzigten van den Hindoe uiel minder treurig dan zijn tegenwoordige lage toestand. De ecu kan slechts uitzien naar ceue onophoudelijke verhuizingdoormil- lioeneu achtereenvolgende geboorten; de ander naar eene tijdelijke woning in een oord van onbegrensde zinnelijke genietingen; een derde naar eene geheele opneming in de Godheid als het hoogste genot, en een daaruitvolgend verlies van alle persoonlijk bestaan. Welke tegenstelling met de zegenrijke voortlitzigten van den Christen, als hij uitziet naar het onuitspre- kelijke geluk van altijd bij den Heer te zijn, en de altijddurende genoegens te genieten, die aan Gods regterhand zijn! Het Christendom kan echter niet alleen de ver-
gclijking doorstaan met de zaAiugestehle afgodische stelsels van oude en nieuwere tijden; het kan ook eene vergelijking doorstaan niet die godsdienststelsels, die het meest tegen de afgoderij ijveren. Van deze zijn het stelsel der oude volgelingen van Zoroasteren dat i der Mohainedauen misschien de meest in het oog val- I leude. De volgelingen van Zoroaster of Parsen, zooals j zij nu genoemd worden, hebben alle soorten van afgo- derij of beeldendieust ten zeerste verfoeid. De eeuige stoffelijke voorwerpen, waaraan, naar hunne meening, hulde, moet bewezen worden, zijn de elementen, voor- namelijk het vuur, dat zij als hel zuiverste en ge- sehikste zinnebeeld van het Opperwezen beschouwen. Van daar komt het, dat zij de altaarvuren als heilig aanzien, en zij zijn, ondanks hun hooggeroemden afkeer van de afgoderij, steeds schuldig geweest aan een meerder verecreu en dienen van liet schepsel dan van den Schepper. Maar als er één kenmerk is, dal het Christendom verheven is boven eenig ander stelsel van wijsbegeerte en godsdienst, dan is hel de voorrang, die het aan de onligchamelijkheid der Goddelijke natuur geeft. Dal God een geest is, wordt door het |
|||||||||
|
Christendom als eene leer verkondigd, die niet alleen
geloofd moet worden, maar die steeds in ons seinoed aanwezig moet zijn, opdat wij mei onze geheele ziel geleid mogen worden om Hem iu geest en in waarheid te aanbidden. De God van den Christen is ecu levend, persoonlijk, onstoffelijk Wezen, mei hetwelk geen stoffelijk voorwerp, hetzij in den hemel of op de aarde. vergeleken kan worden, en daarom staat er geschreven als het gebiedend bevel van Jehovah : .,(iij zult u geen gesneden beeld, noch eenige gelijkenis maken van hetgeen boven inden hemel is, noch van hetgeen on- der op de aarde is, noch van hetgeen in de wateren onder de aarde is. (iij zult u voor die niet huigen, noch heil dienen.\'\' En terwijl de godsdicnsl der 1\'arscn volstandig de
eenheid van de Groote tëerste Bron aller dingen \\ >>!- houdt, tracht zij liet problema van hel bestaan en de invoering van het kwaad in de wereld op te lossen door Ie beweren, dat de schepping een strijd aanbiedt in al hare deelen (zie Abesta), die, volgens hel iuzigl van Zoroaster, niet voldoende verklaard kan worden. tenzij door het aannemen van twee leve mie, Ie <;cno\\er elkander staande wezens, die altijd een niagtigen, tegen elkander werkenden invloed uitoefenen. De eenige gevolgtrekking uit zulk een dualistisch stelsel is, dat God de bewerker van onvolmaaktheid en boos- beid is. Hoe oneindig meer is de eenvoudige ver- klaring van de moeijclijklieid te verkiezen, die hel Christendom geeft. Het stelt deu Schepper voor als zuiver en heilig, terwijl de geheele schepping, toen zij voor hel eerst uil Zijne handen kwam, volkomen goed, stoffelijk en zedelijk goed, was. Iu ecu later tijdperk wordt de zonde ingevoerd door den invloed van den Verzoeker, en stoffelijk kwaad wordt gekend, nadat zedelijk kwaad de wereld is binnengetreden. Zulk eene oplossing van hel problema is te gelijker tijd duidelijk en aannemelijk. Zij veronderstelt niet eene onmogelijkheid,zooals die van de Abesta, dal er steeds twee magligealtijdwerkende krachten bestaan, die even sterk zijn en elkander vernietigen. Hel Christendom in tegendeel stelt het goede voor als den regel van Gods werken, en het kwade als de uitzonde- ring, en het laatste als bestemd om uitgeroeid te worden door de magt van Hem, die, toen Hij alle diu- geu gemaakt had, zag, dat zij „zeer goed" waren. Nog ecu stelsel moeten wij bespreken, dal ook op
Goddelijken oorsprong aanspraak maakt, de gods- diensf van Mohamed, den grooten Oosterschen be- drieger, welke gedurende meer dan twaalf eeuwen een magtigeu invloed over een groot gedeelte der |
|||||||||
|
CHRISTENEN.
|
|||||||||
|
► in
|
|||||||||
|
reld aan zijn scepter te onderwerpen. Hoe verschillend
hiervan is de geest, die het Christendom kenmerkt ! „Maar ik zeg u," was de verklaring van zijn Stichter, „licht uwc vijanden lief; zegent ze, die u vervloeken; doei wel dengenen, die u haten: en bidt voordege- iien, die u geweld doen, cu die u vervolgen." Het Christendom is iu waarheid de godsdienst des vredes; zijn Stichter is de Vredevorst, die vrede gemaakt heeft door hel bloed Zijns kruises; en met eene stem, die over de gebeele bewoonde aarde weerklinkt, ver- kondigt hel: „Vrede op aarde, in de menschen een welbehagen !"Hel is bestemd om vorderingen te maken en zich over de aarde te verspreiden ; maar zijn voort- gang word! bij elkon tred door beschaving en geluk gekenmerkt. Hoewel dit gezegende stelsel zich nog slechts onvolkomen over de natiën heeft uitgebreid, kan men toch onmogelijk ontkennen, dat de zede- lijkc en staatkundige toestand dier lauden, die het omhelsd hebben, eene bepaalde verbetering hebben ondergaan. Hunne wetten, hunne instellingen, hunne zeden, alles duidt den verbetercudeu invloed aan van liet evangelie van Christus, en dit verschaft nog ecu sterk bewijs voor den Goddclijken oorsprong van het Christendom. Wat is de uitslag geweest van al de stelsels, hetzij
vau wijsbegeerte of godsdienst, die ooit door de wijs- heid van deu ineuseh zijn uitgevonden? Is de wereld er iets beter door geworden ? Hebben zij den toestand van het menschelijk geslacht verbeterd!\' Hebben zij deu inensch heter bekend gemaakt met de nat uur van God of met. zijne eigene natuur\': Hebben zij eeue zuivere zedclecr verbreid, het ware welzijn van den mensch bevorderd, en eeue groot e verbetering in den inaatschappolijkcn en staatkundigen toestand der na- tiën tot stand gebragt? Helaas! het tegenovergestelde is het geval geweest. Maar van het Christendom, en van bel Christendom alleen, kan gezegd worden, dat de leerstellingen, die het onderwijst, de zedeleer, die het inscherpt, de geest, dien het ademt, en de geze- gende invloed, dien het uitoefent op verecnigingeu en afzonderlijke personen, zoodanig zijn, dat zij van eiken onbevooroordeelde]! geest de gcreedc erken- ning afpersen. dat de hand. die zulk een stelsel za- inenstelde, Goddelijk is en zijn moet. CHRISTENEN, een naam aan de volgelingen van
Christus gegeven, als zijnde, gelijk Hij zelf, gezalfden. Zij ontvingen dezen naam voor het eerst Ie Antioehië in hel jaar 41. Men heeft dikwijls verondersteld, dat er in .res. LXV : 15 eene zinspeling op de benaming van Christenen gevonden wordt, in welk vers wij lezen : |
|||||||||
|
wereld lieefl uitgeoefend. Voorafgegaan door liet
.liulaïsnius en het Christendom, heeft liet van beiden iets overgenomen, en het is oimiogelijk om de bladzij- den van den koran \'e lezen, zonder gel rollen ie worden door de grooto vorpligting, die de schrijver er van aan de Wet, de 1\'rofeieu en de Evangeliën heeft. Kcnc waarheid zocht de profeet vau Arabië boven alle au- dere bij al zijne volgelingen in te prenten, de een- heid van hel Goddelijke wezen. Over dit onderwerp spreekt hij in bewoordingen van opmerkelijke schoon- heul en kracht. „God! Er is geen God dan Hij, de levende en door zich kcIvcii beslaande. Noch sluimc- ring, noch slaaji grijpl Hem aan. Aan Mem behoort, wat in den hemel en op de aarde i>. Hij weel, wal voorbij is, en wat komen moei. Zijn Hoon i- over hel heelal uitgestrekt. Hij is de hoogc, de magtige." De goden van hol Heidendom wordendoor Mohamed mei de grootste verachting verworpen. Maar terwijl hij aan de lezers van den koran de verhevenstc ideën aangaande hei (ioddelijke Wezen tracht inteschcr- pen, durft bij zich in denzellden adem lol op eeue gelijke hoogte mei deGodhcid verheffen. „Er is geen God dan God, en Mohamed is Zijn proleet.\' Zoo wac de eene ware God, dien hij verheven had, op gelijke boogie met een zondig nienseli geplaatst, en voorgc- sield als de ondeugden van zijn gewaauden bode te bekrachtigen. De god van den Islam is de bcschcrni- heer der losbandigheid en des bederfs, een onstand- vaslig wezen mei zich zelf in strijd, dat weiten maak\' en ie niet doet. dal besluiten uitvaardigt, bevestigt of terugroept, volgens de grillige ingevingen vaneen eerzuchtig sterveling. Welk eeue tegenstelling biedt de (iod des Christendoms aan! „De Hoogc en Ver- hevene." „Ivcgt en waar in al Zijne wegen, en heilig :n al Zijne werken." „Zonder verandering of schaduw vau omkecriug, gisteren, lieden en iu eeuwigheid dezelfde.\'\' „Ik ben de Heere, Ik verander niet." De godsdienst van den koran ontvouwt beginselen,
die juist bet tegenovergestelde zijn van die, welke wij zouden kunnen gelooven van een regl vaardig en genadig (iod te komen. Zij schat de vroomheid der geloovigeu naar hunne koelbloedigheid, en belooft roem,ocrouonslerfelijkheid aan hen, die liet ijverigste zijn iu hel vervolgen en vermoorden van ongeloo- vigcu. Rn niet alleen moesten de onmiddellijke volgelingen van den profeet ten verdelgingskrijg optrekken, maar dezelfde nicêdoogenloozc voorschrif- len werden aan de Molinniedanen van alle volgende eeuwen gegeven, liet Islainisiniis werd dus door den i profcel bestemd, om door verwoesting en 1)1 oed de we- i |
|||||||||
|
CHRISTENEN.
|
|||||||||
|
51!
|
|||||||||
|
bruikt, die omstreeks hel midden der vierde eeuw
regeerde, en haar onophoudelijk in zijne smaadredc- ncn legen Christenen bezigde. De volgelingen vau Christus werden ook Meuschen van dezen weg ge- noemd: „Ik Paulus, die dezen >ceg vervolgd heb tot den dood." Men heeft, de vraag gesteld, of de benaming vau
Christenen vau menschelijken of vanGoddelijkcn oor- sprong was. De Schrift zwijgt op dil punt, zoodat het ■ onmogelijk is om niet zekerheid over het onderwerp
te spreken. Wij hellen echter over tot de meening, : dat zij door Goddelijke bcstiering aangeuumen werd.
Jlet is niet waarschijnlijk, dat een naam, zoooiischul- j dig, zelfs zoo eervol, door vijanden werd uitgedacht;
deze zouden er een uitgevonden hebben, die schan- delijker was. Maar aannemende, dal hij het eerst door de discipelen zelve werd gebezigd, kunnen wij I te naauweruood veronderstellen, dat zij het zonder
Goddelijke bestiering gewaagd zouden hebben een stap te doen, zoo belangrijk als die van cene benaming aan te nemen, waardoor de Kerk in alle eeuwen ou- derscheiden moest worden, voornamelijk op een tijd, j waarop de buitengewone gaven des Geestes zoo alge-
; meen waren, en in eene Kerk, waarin tal van profeten
waren. Want „er waren te Autiochië, in de gemeente, I die daar was, eenige profeten en leeraars, namelijk
Üarnabas, en Sinicon, genaamd Niger, en Lueius van Cyrene, en Manahcu, die niet Herodes den viervorst opgevoed was, en Saulus." Is het te veronderstellen, dat zij een nieuwen naam zouden aannemen zonder zich lot de profeten te «enden: of dal, aannemende dat hij geen anderen dan een menschelijken oorsprong gehad heeft, hij zoo spoedig en zoo eenstemmig door elk gedeelte der Christelijke kerk zou zijn gebezigd\'r ücze meening wordt gesteund door deze woorden: „En liet is geschied, dat de discipelen eerst Ie Autio- chië Christenen genaamd (clirematisai) werden", een term die in geen ander geval gebezigd wordt voor het geven van een naam op meuschelijk gezag. In zijne ware beteekenis heeft hij eenige verwantschap met een orakel. Namen zijn, daar zij berekend zijn om juiste of valsehe voorstellingen te geven van denaard der dingen, van veel belang, zoodat bet geven vaneen naam om de volgelingen van Christus in elk tijdperk te onderscheiden, dei Goddelijke tusschcnkomsl niet onwaardig schijnt geweest (e zijn. Neandcr geel\'i ecbler cene geheel andere verklaring van het geven van den naam van Christenen aan geloovigeu. „Daar het woord Christus," zegt hij, „voor een eigennaam gehouden werd, werden de aanhangers van den uien- |
|||||||||
|
„Engijlicdcn zult uwen naam (dien van Joden) Mijnen
uitverkorenen tol eenc vervloeking laten; en de Heen\' Hcere zal ulieden doeden, maar Zijne knechten zal Hij met eenen anderen naam noemen." De overeen kouistige naam van Gezalfden werd echter vroeg ge- bruikt voor Gods geloovig volk. Zoo lezen wij in Psalm CV : 1."> : „Tast mijne gezalfden niet aan, en doet mijnen profeten geen kwaad." Zij waren Chris- tenen ot\'gezalfden door het geloof in hun Zaligmaker, door de zalving vau den Allerheiligste. De naam Christenen wordt gegeven aan allen, die hun geloof in Christus en onderwerping aan Zijn gezag belijden. Maar de Christen in werkelijkheid is alleen gezalfd met den Heiligen Geest, die de ziel ter zijde zet voor de dienst van God, haar door liet geloof in de tegen- woordigheid brengt van God, hem beveelt voortdurend ti\' wandelen als in die tegenwoordigheid, hem aan- neemt tot gemeenscha]! en liefde met <h-n Vader en den Zoon, hem in staat stelt om ondereen inwonend gevoel van de genadige voorregten, hem verleend, te leven, den geest hernieuwt naar hel beeld van Christus, hem zich laat verheugen in den heiligen en regtvaar- digen wil van Jehovah, en een verlangen en wachten op de zuiverheid zoowel als den vrede van het ko- ningrijk der hemelen inboezemt. De naam Christen schijnt vóór zijne invoering te
Autiochió onbekend geweest te zijn. De verschillende namen, waardoor de volgelingen van Christus vóór dien tijd onderscheiden werden, waren de volgende. Onder elkander was de meest gebruikelijke benaming Broeders. Hand. XXVII] : I.\'i, 11: ..Kwamen wij den tweeden dag te Puteoli, alwaar wij broeden vonden." „Indien iemand," zegt Paulus, ..een broeder genaamd zijnde, een hoereerder is, of een gierigaard, of een afgodendienaar, <>f een lasteraar, of een dronkaard, of een roover, dat gij mei zoodanig eenen ook niet zult eten." Zij werden ook Geloovigeu genoemd. 1. Thcss. 1:7: „Alzoo dat gij voorheelden geworden zijt al den geloooigen in Macedonië en Achaja." Zij heetten ook Discipelen. Hand. XXI: 16: „En met ons gingen ook sommigen der ilixcipetcii van Cesarea, leidende met zich een zekeren Mnason van Cyprus, een ouden discipel, bij denwclken wij zouden te huis liggen." Hunne vijanden noemden hen, bij wijze vau verachting, Nazarcneu. Zoo beschuldig! Tertullus den Apostel Paulus van „een opperste voorstander vau de seete der Nazarenen" te zijn. Vau gelijke bc teekenis was de benaming van Galileërs, en deze benaming werd door de vijanden van Christus als een term van verwijl tot aan den lijd van Julianus ge- |
|||||||||
|
CHRISTENEN of (\'II HISTKI.I.Ik E VEREENIG1NG.
|
|||||||||
|
518
|
|||||||||
|
erkennen, alle geloofsbelijdenissen van inenschcu en
voorgeschreven vormen van eeredienst af te schudden, den bijbel als den eeuigen gids aan ie nemen, en een ieder vrij te laten om ziju eigen verklaarder van het Heilige Woord te ziju en, zonder te buigen voor de uitspraken van syuodeu of kerken, voor zich zelven op zijne eigene verantwoordelijkheid te oordeclen. Volgeus dit beginsel hielden de Christenen verschil van gevoelen voor geeu beletsel voor kerkelijke ge- mcenschap. De seele trok het eerst de aandacht iu : Xieiiw-Engcland, waar zij voornamelijk uit personen
bestond, die zich van de Calvinistische Doopsgezinden | (zie Doopsgkzixden, Amerikaans! uk) hadden afge-
schciden. Spoedig nadat de benaming aangenomen was, voegden zich verscheidene groote kerken, die tot de Calvinistische Doopsgezinden behoorden, bij haar. I De Doopsgezinden van deu Vrijen wil toonden zich ge-
durende eeuigeu tijd cenigzins gunstig voor de nieuwe sectc gestemd, doch lieten later alle gemeenschap met haar varen. In de Zuidelijke Staten bestonden de eerste veicenigingen van Christenen voornamelijk uit diegenen, die zich van de Methodisten, cu inde Westelijke Staten uit diegenen, die zich van de l\'res- l byterianen hadden afgescheiden. Met zulk eene ver-
seheidenhcid van leden was het hoofdbeginsel der sectc algeineenc verdraagzaamheid, lïij haar ontstaan waren de leden bijna eenstemmig de leer der Drie- cenhcid toegedaan, doch na eeuigen tijd hielden zij op die te belijden, en loochenden zij de Godheid van Christus. De beginselen, volgens welke hunne kerken in den aanvang ingerigt werden, worden doorllimcs, een leeraar der verecniging, aldus beschreven: — „De Schriften," zegt hij, „worden voor den eeuigen regel voorliet geloof en de gebruiken gehouden, terwijl een ieder de vrijheid heeft, om met betrekking tot deze zaken voor zich zelven te bepalen, wat zij bevelen. Geen lid heeft het verlies van kerkelijke gemeenschap om zijuopregt en eerlijk geloof te duchten, zoo lang hij een godvruchtig en vroom lcvcu leidt. Geen lid is onderworpen aan de kerktucht en de kerkelijke straffen, dan door onordelijk en zedeloos gedrag. De naam Christcu moet aaugenomen worden met uitslui- ting van alle namen vau secten, als de meest geschikte benaming voor het ligchaam en zijne leden. Hetccuigc noodige, omals lid eener kerk toegelaten te worden, is eene persoonlijke belijdenis van de Christelijke gods- dienst, vergezeld van voldoend bewijs van opregtheid en godsvrucht, en een besluit onite levcu volgeus den Goddelijkcn regel of het evangelie van Christus. Elke kerk wordt beschouwd als een onafhankelijk lig- |
|||||||||
|
wen godsdienst lccraar ouders; heiden dooreen woord,
dal er van gevormd was, gelijk de aanhangers eener school van wijsbegeerte gewoonlijk naar haren stich- Icrgenoemd werden." Eenmaal ingevoerd, kwam de naam Christen spoedig in algemeen gebruik. Toen Petrus zijn eersten brief schreef, schijnt het een alge- meen bekende naam geweest te zijn, want hij zegt, 1. Petr. IV: lil: „Maar indien iemand lijdt als een Christen, die schame zich niet, maar verhecrlijke Godin dezen deele;" en .lacobus wijst er op als op een zeer eervollen naam, Jae. 11: 7: „Lasteren zij niet den goeden naam, die over u aangeroepen is?" In lijden van vervolging werd het voor voldoende gehouden om de vraag te doen: Zijt gij een Christen? en indien zij bevestigend beantwoord werd, werden de hevigste kwellingen als rcgt\\ aardige straffen bc- schouwd, terwijl de martelaar zelfs op den brandsta- pcljuichte in de belijdenis: „Ik beu een Christen." Christenen maken de verecniging der geloovigeu
uit, of de onderdanen van dat geestelijke koningrijk, dat God op aarde gevestigd heeft onder het bestum van Zijn Zoon Jezus Christus. Allen, die tot die gecs- telijke verecniging behooreu, welke gewoonlijk onder den uaam van de Kerk bekend is, komen overeen in het geloof aan -de grondteer des bijbels. De Kerk is echter verdeeld in talrijke secten en veicenigingen, en nieu heeft deze verdeeldheid somtijds aangevoerd als een argument tegen de waarheid van die lcerstel- liugen, waaraan alle secten haar geloot\'belijden. Zoo- wed iu oude als in nieuwe tijden hebben de bestrijders der Goddelijke waarheid deze tegenwerping gemaakt. liet is echter voldoende om op te merkeu, dat de be- staande verschillen voornamelijk minder belangrijke punten betreffen, en deze verschillen zijn niet meer, dan de welbekende verschillen in de geestelijke gc- steldhcid van personen ons kunnen doen verwachten. Volmaakte eenvormigheid iu leer en gebruiken zou onbestaanbaar geweest zijn met die vrije werking, die aan elk lid van het menschelijk geslacht behoort. Juist het verschil van gevoelen, dat onder Christenen, en zidfs onder ware Christenen, gevonden wordt, is dcr- halvc een argument voor, cu niet tegen, den Godde- Iijken oorsprong van ons heilig geloof. CHRTSTENEN of Christkmjkk vkkkkmuing,
eenc benaming van Christenen in de Vcreenigde Sta- teii van Noord-Amerika. Deze verecniging ontstond omstreeks het begin der tegenwoordige eeuw, door eene gelijktijdige beweging in verschillende deelen van het land. Tiet hoofddenkbeeld was geen aardsch opperhoofd, zooals Luther, Calvijn of Wesley, te |
|||||||||
|
CHRISTENEN ((JEVALLEN).
|
519
|
||||||||
|
chaam. dat voor zich do magt heeft om zijne eigene
zaken te regelen en te besturen.\'\' Het kerkbestuur der Christelijke rercenigiiitj is op
de volgende wijze ingerigt. Zij beeft zanionkonisten, die zij Conferentiën ïioenil. Leeraren en kerken, door gedelegeerden vertegenwoordigd, vormen zich in eiken staat tot eene of meer conferentiën, Staatscon- ferentiën geheetcn, en gedelegeerden van de conferen- tiën maakten de Algeineene Christelijke Conferentie der Vereenigde Staten uit, die echter slechts gedu- rende korten tijd bestond. De Staatsconferentiën voeren geene heerschappij over afzonderlijke kerken, maar geven raad, wanneer die gevraagd wordt. De Verccniging beroemt er zich op geen stichter te hob- ben, en omstreeks IS\'13 als dooreen tooverslag in drie verschillende plaatsen, Nieuw Engeland, Oliio en Ken- tucky, ontstaan te zijn, tegenover den slaafschen band van geloofsbelijdenissen en kenmerken van secten. Zij heeft zich nu over bijna alle staten uitgebreid, en zich ook in Canada, Nieuw-Bruuswijk en Nova Scotiauit- gestrekt. Zij heeft ecu genootschap voor de uitgave en den verkoop van boeken en tijdschriften in volle werking, ten einde de bijzondere meeningen dersecte te verspreiden, daardoor haar ledental te vermeerde- ren, en hare belangen op elke wijze te bevorderen. CHRISTENEN (Gevallen), een naam aan die-
genen onder de eerste Christenen gegeven, die te midden van de zware vervolgingen, waaraan zij bloot- stonden, den moed verloren en hunne toevlugt zoch- ten tot maatregelen, die als eene verloochening van het geloof werden beschouwd, en hen uitsloten van de gemeenscha]) der kerk. Vele dezer Christenen werden later door sterke wroeging aangegrepen, en vroegen met aandrang om in de gemeenschap met de gcloovi- gen hersteld te worden. Derhalve kwamen er talrijke gevallen van dezen aard voor, die om hunne nieuw- beid en kieschhcid tot aanmerkelijk verschil vanmee- ning leidden. De toestand van het geschil over de herstelling der gevallenen in de derde eeuw wordt door Neander aldus beschreven: — „Het werd dus nu de vraag, of men aan dat verlangen aanstonds zou vol- doen, dan wel aan de zoodanigen voor altijd den toe- gang tot de gemeente zou ontzeggen, of dat men een middelweg behoorde te kiezen, en bun hoop te geven op herstelling in de kerkelijke gemeenschap, wanneer zij, na geroimen tijd beproefd te zijn, standvastige bewijzen van hun berouw zouden gegeven hebben? Voorts kwam in bedenking, of men met al die gevallen o]) dezelfde wijze te werk gaan, dan of men zich rigten moest naar het verschil der omstandigheden en den |
aard der overtredingen? Men bezat in dit opzigt nog
geene vaste regelen omtrent de kerkelijke boete. De eene partij wilde aan niemand, die de doopgelofte door eene zoogeuoemde doodzonde geschonden had, onder welke voorwaarde ook, de kerkelijke vrijspraak toestaan. Op haar .loodsen standpunt erkende zij niet, dat alle pligten, van welken aard zij wezen mo- gen, pligten jegeus God, en desgelijks alle zonden, zonden tegen God zijn, en zoo verviel zij tot de wille- keurige onderscheidingtusschen zoude tegen God en tegen den meusch, terwijl zij tot de eerste iedere ver- zaking van het geloof bragt, niettegenstaande de schuld bij deze, wanneer zij uit menschelijke zwakheid voortkwam, veel minder kon zijn dan bij menige zoo- genoemde zonden tegen de menschen, Cvprianus, die bij voorkeur Tertullianus zijn leermeester noemde, schijnt door het lezen van diens schriften tot de deuk- wijze der strengere partij ten aanzien der kerkelijke boete overgehaald te zijn. In zijne werken, vóór de Deciaansche vervolging gesebreven, is ten minste menige plaats, die bewijst, dat naar zijne meening de kerkelijke vrijspraak aan niemand verleend mogt wor- den, die eene doodzonde had begaan. „Het zijn," zegt hij, „de woorden des Ileeren, die waarschuwt, ter- wijl hij geneest: Zie, gij zijt gezond geworden,zondig niet meer, opdat u niet wat ergers geschiede. Hij geeft den regel des levens, nadat Hij de gezondheid geschonken heeft, en laat daarna den menseb niet bandeloos omzwerven. Maar juist daardoor, dat Hij hem geneest, verpligt Hij hem lot Zijne dienst en be- dreigt hem te ernstiger; want hef is geringer misdrijf gezondigd te hebben, eer men nog de leer des Hecren kende. Voor dengene, die zondigt, nadat hij Hem heeft leeren kennen, is er geene vergeving meer. „Te- gen bet bewijs, dat wij aan deze plaats ontleenen, kan nu wel aangevoerd worden, dat zij niet regtstreeks over de kerkelijke boete handelt, maar dat Cyprianus daarin met krachtige bewoordingen alleen de grootere strafbaarheid van zonden, door Christenen bedreven, in het licht stelt. Doch dit geldt althans niet van eene andere uitdrukking, die wij in zijne verzameling van bijbelserie bewijsplaatsen vinden, waar hij met ronde woorden zegt: „Aan niemand, die tegen God gezon- digd heeft, mag de Kerk vergiffenis schenken." Be- halve op de reeds aangevoerde plaats uit het Oude Testament, beroept hij zich hiermede op de uitspraken der Evangeliën aangaande do zonde tegen den Zoon des menschen en tegen den Heiligen Geest; een be- wijs hoezeer hij ook deze begrippenen het onderscheid tusschen beide verkeerd begreep. |
||||||||
|
CHRISTENEN (GEVALLEN).
|
|||||||||
|
520
|
|||||||||
|
I cene Heidensebe regtbank gebragt werden, of die,
nadat zij hun geloof in het Christendom openlijk had- den beleden, tot afgoderij vervielen, terwijl zij iu de [ gevangenis waren opgesloten, werden onderworpen
aan eene beproeving, die naar de omstandigheden \' verschilde. Zij echter, die de magistraten bedrogen
door een kwijtbrief te koopen, of door hunne slaven in plaats van zieh zelve te laten martelen, werden met eene zwaardere straf bezocht. Maar die afvalligen, welke de gestrengst e behandel ing ondergingen, waren de Traditoret, zooals zij genoemd werden, die hunne bijbels hadden overgegeven om door de Heidenen verbrand te wolden. Dit werd voor eene zware niis- daad gehouden, en diegenen, die daarvan beschuldigd werden, werden van de kerk uitgesloten voor tien. twintig en zelfs dertig jaren; sommige hunner werden eerst op hun sterfbed weder tot gemeenschap met de gcloovigeu toegelaten. Somtijds gebeurde bet, dat gevallen Christenen, die door de kerk tot een langen proeftijd veroordeeld waren, onderde straf ongeduldig werden, en zich getuigschriften te hunner gunste van gcloovige belijders, die het martelaarschap voorChris- tus moedig waren tegenget reden, verwierven, welke getuigschriften natuurlijk hoog moesten staan aange- schrevcn in de achting hunner mede-Christenen. Uit gebruik leidde in het vervolg van tijd tot groote mis- bruiken, daar liet in de gemoederen der standvastige belijders zelve een gevoel van geestelijken trots op- wekte, dat zeer nadeelig was voor hunne vorderingen inliet Goddelijke leven, eneenigen het onschriftinatige denkbeeld deed koesteren, dat zij door hun lijden voor hunne zonden geboet hadden. Ecnigc hunner drukt en zich in hunne getuigschriften aan de afvalligen op een toon vangezag uit, alsof hun woord voldoende was om hunne afvallige broederen van alle schuld te ontheffen. Cyprianus nam een bepaald standpunt in tegenover de overdreven vereering, welke aan deze standvastige belijders werd betoond, en het valschc vertrouwen, dat de menschen in hunne bemiddeling stelden. Maar terwijl Cyprianus aldus getrouw opkwam tegen den ongepast en eerbied, die aan standvastige gcloovigeu werd bewezen, was hij zoo met zich zelvcn in strijd, dat hij zelf week voor den heerschenden geest der menigte, die niet weinig aangemoedigd werd door den steun van dcRoomsche kerk. Tn 251 werd er een concilie van de Noord-Afrikaanseho kerk, waartoe Cyprianus behoorde, gehouden, en de kwestie van de gevallenen zorgvuldig onderzocht zijnde, werd er besloten om een middenweg in te slaan tusschen die bovenmatige gestrengheid, die hun alle hoop ontnam. |
|||||||||
|
Maar ofschoon Cyprianus in don aanvang zijner
bisschoppelijke bediening dat strengere beginsel hul- digdc, werd hij daarin tocli bij de hartelijkeliefde,die liij zijne gemeente toedroeg, aan het wankelen gebragt
door de groote menigte der gevallenen, waarvan vc- len hein niet biltere tranen van berouw om de kerke- lijke vrijspraak smeekten. Zonden die allen, waarvan velen slechts uit gebrek aan doorzigt, anderen alleen naar het vlccsch door de smarten der folteringen bc- zweken waven, voor altijd van de gemeenschap dei- Kerk, en dus, naar zijne innige overtuiging, van de zaligheid des hemels uitgesloten blijven? Neen, daar- tegen verzette zich zijn vaderlijk hart. Intusschen durfde hij liics- toch niets eigenmagtig bepalen. Hij verordende, dat men zich de gevallenen zou aantrek- ken, hen tot berouw en bekeering vermanen, maar de beslissing omtrent hun lot uitstellen, totdat, naliet herstel der rust, bisschoppen, geestelijken engemoen- ten gelegenheid zouden gehad hebben o in deze zaak. die allen aanging, gemeenschappelijk van alle zijden te beschouwen, en zich, bij kalme beraadslaging, ten aanzien dor beginselen te verstaan, die daarin behoor- den gevolgd te worden. Daarbij kwam, dat men, om regtvaardig te zijn, wel in het oog moest houden, dat er tussohen die gevallenen groot onderscheid bestond. Terwijl sommigen voor de hevigheid der martelingen bezweken waren, of uit onwetendheid gezondigd liad- den, waren anderen op de eerste aanmaning en om aan hunne aardsche bezittingen, die meer hij hen gol- den dan hun geloof, geene schade te lijden, naar de altaren der afgoden heen gesneld. Maar wie was thans, hij de onrust der lijden, instaat naar dat verschil der overtredingen en naar ieders gemoeds- gesteldheid naauwkeurig onderzoek Ie doen: Ook behoorden immers de gevallenen door deugdelijke bewijzen van hun berouw zich de herstelling in de kerkelijke gemeenschap waardig Ie maken, en daartoe bood de vervolging hun de beste gelegenheid aan. Met het oog daarop zeide Cyprianus : „Wien hel uit- stcl te lang duurt, verwerve zich de martelaarskroon." Terwijl ecnigc herders geneigd waren om zeer ge- strenge maatregelen ten aanzien van de gevallenen Ie nemen, kwam de groote meerderheid overeen om eene eenvormige wijze van straffen in te voeren , waarbij de gevallen boetelingen aan een tijd van be- pi\'oeving, korter of langer naar mate de val groot was, onderworpen werden. Zij, die tegen hun wil godwon- gen waren om afgodische gebruiken bij te wonen, werden onmiddellijk weder aangenomen, wanneer zij zulks verzochten. Zij, die afvielen, zoodra zij voor |
|||||||||
|
PEN—CTAM. -.21
werd gepredikt, gedoopt en avond,naai gevierd, vooral
op den Goeden Vrijdag, doch niemand, die tot deze vereeniging toetrad, verloor het radicaal van het kerk- genootsebap, waartoe hij behoorde.\' >p den r>llcn Maart 1822 vierde de vereeniging baar vijf-en-twintigjarig bestaan, welk feest werd bijgewoond door den secre- taris en adviseur van bet departement van Hervormde eeredienst, door den secretaris deralgcmcencsynode van de Hervormde kerk, en door dien der synode van de Evangelisch-Lutliersehe kerk. Ook do Remon- stranten en Doopsgezinden werden er vertegenwoor- digd. De vereeniging stierf echter langzamerhand j weg, daar zij den een te liberaal cu den ander te orthodox was. CIII!YS()STOMUS(St.\'), I.mm.iiM is,eenevan
de talrijke liturgiën in de Gricksehe kerk in gebruik. Zij wordt gewoonlijk hel geheele jaar door gebezigd, met uitzondering van zekere bepaalde dagen, waarop de liturgie van St. Basilius er voor in de plaats gestold wordt. CHTHONIA es CHTHONIOS, bijnamen onder
de oude Grieken aan do schimmen of goden dor onder- wereld gegeven, zooals aan Heeate, Nyx en voorna- mclijk aan Demeter, ter eere van welke oen feest gevierd werd, dat CjithojïU heette. Pausanias zegt, dat hel elk jaar in den zomer gevierd werd dooreene processie, aan wier hoofd de priesters on magistraten gingen. Zij, die zich bij de processie voegden, droegen witte kleedereu, niet bloemkransen om het hoofd, waarop een iusebrift stond, dal den vroegtijdigen dood van Hyacintbus vermeldde. Achteraan de pro- cessie ging eene vaars, die in den tempel van Demeter werd geleid, on daar door vier oude vrouwen mei gesloten deuren geofferd word. Daarna werd detcm- pcl geopend, en eene andere vaars werd naar binnen geleid, die ook geofferd werd. Hierop werden achter- volgens vier verschillende dieren geofferd, die allen op dezelfde zijde als het eerste moesten vallen. M\\\\- auus zegt, dat de vaarzen niet geofferd werden door de oude vrouwen, door Pausanias vermeld, maar door de priesteres der godin. De Laccdemoniërs vierden hetzelfde of een dergelijk feest. CIAM, een der voornaamste goden in de oudste
godsdieust van China. Dij werd als de koning des hemels beschouwd (laar hij l.eu, een vroegcren koning, bad onttroond, en het koningrijk had overweldigd. Lcn met gewold uil den hemel verdreven zijnde, heersebt nog, volgens de Chinezen, in een bergopaarde, terwijl ( Ciam oppergezag in de liemclsohe wereld uitoefent, j Zijn vertegenwoordiger op de aarde wordt door de |
|||||||
|
CHRISTOUR
I
en eene laauwe toegeeflijkheid in liot voldoen aan
linnne wcnsclien. Ton opzigte van hen evenwel, die in hun gedrag geene icekcnen van berouw vertoonden maar eerst eene begeerte naar de gemeenschap te kennen gaven, wanneer zij op hun ziekbed lagen, verklaarde de synode, dat zulk eene begeerte niet ingewilligd zou worden. De schuld d< r gevallen Christenen was meer of minder /.waar naar gelang der omstandigheden. Van daar de onderscheiding in de TliHi-ificati, de Saerificati en de T,ibellalici, wier verschillende kenmerken tot twisten over de tuelil in de eerste Christelijke kerk leidden. Voor geestelijken, die in tijden van vervolging af-
vieleu, werd als regel aangenomen, dat zij na ernstig berouw als leeken tot den vrede der kerk mugteu hersteld worden, maar zij mogten als geestelijken uii ! langer dienst doen. Cyprianus zegt, dal het te Rome en over de geheelc wereld de regel was, om bisschop- pen of anderen, die in tijd van vervolging afvielen, toe te staan om in de kerk boete te doen, maar bovenal om ben van de functié\'n der geestelijkheid en de eer van het priesterschap te ontdoen. Hel werd bij ecu geestelijke voor eene geweldige misdaad gehouden, als hij weigerde om boetvaardige afvalligen aan te nemen en met de kerk te verzoenen, nadat zij kerke- lijke voldoening gegeven hadden. De geestelijke, die zich aan zulk een duidelijk misbruik van zijn gezag schuldig maakte, moest afgezet worden, omdat bij Christus belcedigd had, die zeide: „Er zal blijdschap zijn in den hemel over éénen zondaar, die zich bc- keert." Zie Apostasie.
ij
CHRISTOLIETEN, eene Christcn-secte die in
de zesde eeuw ontstond, tengevolge van de scherpe twisten, welke er te dier tijde over de natuur van hel ligcbaam van Christus plaats hadden. De (\'hristolie- ten beweerden, dat Christus, bij zijne ncderdaling ter helle, Zijn ligcliaani en Zijne ziel daar liet, en slechts met Zijne Goddelijke natuur ten hemel voer. CIIKISTO SACRUM, eene secte of vereeniging
; in I l\'.ll te Delft gesticht door J. H. Onder de Wijn- gaard , burgemeester dier stad. Het doel van den stichter was om, zoo mogelijk, allen, die aan de God- beid van Christus en de verlossing door Zijn bloed geloofden, te vereenigen, en daarom werden allen, die deze leerstellingen aannamen, in de vereeniging opgenomen , op welke andere punten zij dan ook mogten verschillen. O]) den 5,1<" Maart 1802 werd er eene kerk voor deze vereeniging te Delft door j Onder de Wijngaard ingewijd, en nevens dezen trad Izaiik van Haasten als tweede leeraar op. In de kerk |
|||||||
|
cc
|
|||||||
|
:,.>.\' f\'lBOKIUM — CTR( ARSFËKS (GODSDIENST DER).
|
|||||||
|
was in het midden van het boschje geplant, en de
jongens en meisjes hadden in een kring er om heen gedanst. De oudste van de tegenwoordig zijnde pa- triarchen, die als priester dienst deed, trad toen naar I voren, en sprak eene dankzegging uit voor hetgeluk-
ken van den oogst. Offergaven, bestaande uit brood, houig en driehoekige kaaskoeken, en eindelijk een groote beker met boza werden den afgod aangeboden; daar hij echter geen smaak daarin toonde, werden zij aan zijne vereerders overgegeven, die blijkbaar veel meer eetlust hadden. Om het geheel te bekroonen, werd een stier naar den voet der houten godheid geleid en daar geofferd, terwijl zijn strot met een caina werd doorgesneden liet lijk werd daarna weggenomen, gebraden eu onder de menigte verdeeld, opdat een ieder zou eten en vrolijk zijn. Dit scheen inderdaad het voornaamste doel te zijn, waarom zij te zanien waren gekomen." Hoewel het Mohamedismus-eenige van de oude Heidensche gewoonten niet heeft kunnen afschaffen, heeft het toch zeer vasten voet in het land gekregen, en oefent het een invloed uit over het volk, die bijna ongelooflijk schijnt voor hen, die niet door eu door bekend zijn met de gewoonten dezer zonderlinge natie. De reiziger, uit wiens verhaal wij zoo even geput hebbeu, verhaalt de uitwerking, die de i plegtigheid van het afleggen van den uationalcii eed
op den koran op de gemoederen van het volk had, op deze wijze: — „De plegtigheid der eedaflegging, die I voor ons als aansehouwers zonderling was, was zeer
I belangwekkend voor hen, die daarin betrokken waren.
Wij bemerkten toen, wat bedoeld werd door het op- hangen van den koran. Twee kopijen van dal boek werden niet koorden aan een houten gevaarte, dat in de sneeuw was opgerigt, opgehangen. Voor ons oog had het gevaarte veel van eene galg, doch door de bijgcloovige menigte werd het met gevoelens vanden diepsten eerbied aanschouwd. Op dit eenvoudige toe- stel was de verschrikkelijke majesteit van den eed . getroond, en daarom bevonden zich de hoofden, oud- steu en regters van het land, terwijl de lieden van dat district een voor een voor de stellaadje kwamen, en, nadat zij allen handel en omgang niet de Russen, eu allen roof en geweld ouder elkander hadden afgezwo- ren, eene openbare belijdenis aflegden van al hunne vroegere overtredingen. Hierin bestond volstrekt gecne. schande, tenzij vroeger eene dezer overtredin- geu afgezworen was, zoodat er niets verncderends in de erkenning er van was. Het betalen van boeten werd dieper gevoeld; maar hoc groot het bedrag er van ook zijn mogt, niemand zocht ze dooreen meineed |
|||||||
|
I seete Ni-Laokun als haar hoogepriestcr beschouwd,
eene waardigheid die gedurende duizend jaren in ééne familie erfelijk is geweest. Deze onderkoning van den hemelvorsl woont gewoonlijk te Peking, en is een groot gunsteling aan liet hof, daar hij he- sehouwd wordt als een meester in de duivelbezwering, en derhalve in hooge achting wordt gehouden. (\'IMORIUM, een kasje of vaas, in Roomscheker-
ken o]i het altaargeplaatst, waarinde hostie of gewijde, ouwel bewaard wordt. Het Ciborium wordt ook de Pyxis genoemd, [neenige prachtige kerken in oude tijden, zooals in die van Saucta Sophia, was het altaar overschaduwd door eene soort van heniel, die onder de Griekeu gewoonlijk (\'itotitnu werd genoemd. Deze hemel had den vorm van een kleinen toren, en stond op vier pilaren, die zich aan de hoeken van het altaar bevonden. < >p de toppen der pilaren waren zilveren bekers. De top van den hemel had de gedaante van een bol, waarop bloemen uitgesneden waren, en op den bol stond het kruis, terwijl de verschillende bogen tusscheu de pilaren behangen waren niet sluijers of gordijnen, die ook dienden om het geheele altaar te verbergen. Het woord Ciiori/tM werd oudtijds gebruikt om dezen hemel aan te duiden, en slechts in nieuwere tijden werd het voorde, Pyxis gebezigd. ( Hit ASS1 KltS (GoosDii.Ns\'L der). De Circassi-
ërs bewonen de valleijeii in het noordelijk gedeelte van den (\'aucasus. Zij zijn voornamelijk Mohamcda- nen, maar er zijn nogoverblijfsols van een Heidendom, dat vroeger de algemeene godsdienst van hef land schijnt geweest te zijn. Door den ijver der Georgische koningin Thamar werd eens eene poging gedaan, om het licht des (\'hristeudoins over het land te doen opgaan, doch zij werd met geen anderen uitslag be- kroond, dan dat er eenige houten kruisen hier en daar werden opgerigt. Als de bewoners deze overblijfselen der uitwendige zinnebeelden van het Christelijk ge- loof voorbijgaan, maken zij in derhaasteene buiging, waarvoor zij gceue andere reden weten op te geven, dan da\' hunne vaderen ook zoo deden. Het Islamis- nms heeft liet oude 1 [eidendom van f \'ircassië verdron- gen, en heeft een geest van gelijkheid onder het volk verbreid, die de erfelijke magt der edelen beperkt, en den toestand van den lijfeigene verbeterd heeft. Vele sporen van het Heidendom zijn echter nog onder de Cireassiërs aanwezig, eu als voorbeeld hiervan nemen wij de volgende beschrijving van een Heidenseh feest, dat nog gevierd wordt, over: — „Het houten ; afbeeldsel der godin Seoseres. dat uil een paal niet
een stok kruisgc wijze naar den top geplaatst bestaat, |
|||||||
|
CIRCASSIËKS (GODSDIKNST DER).
|
|||||||||
|
523
|
|||||||||
|
hadden, om de eer te herdenken, die door Tschiblé ,
deu geest des donders, aan deze vallei bewezen was." Dezelfde schrijver, die driejaren in Circassië door-
bragt, en derhalve ruimschoots gelegenheid bad, om bekend te worden met de zeden en gewoonten van het volk, baalt het volgende voorbeeld aan van de vreemdsoortige vereeniging van het. Christendom met het Heidendom, die een ken merkenden trek hun- ner godsdienst uitmaakt. — „Luca heeft juist eene vereering van een der talrijke kruisen in dit gedeelte van het land, die allen hun bijzonderen dag hebben, bijgewoond. De gebruiken daarbij schijnen een meng- sel te zijn van die van het Christendom en van een ander geloof. Bij die gelegenheid waren slechts 011- geveer vijftig personen tegenwoordig; elk van deze, die het hoofd van een huisgezin is, bragt met zich eene of meer tafels voorververseliingen. Twee of drie bokken werden er toen geofferd, en bij deze offerande werden brandende waskaarsen aan hunne koppen ge- plaats1, terwijl andere op liet kruis werden gezet. O] korten afstand van dit kruis werden de tafels gerang- sehikt, en ieder nam, toen hij ze voorbijging, zijne muts af; maar niemand naderde het kruis behalve twee of drie, die luide ecu kort gebed opzeiden, eene bede aan de Godheid om oorlog, pest- en elk ander kwaad van hen af te keereu, en liuu een overvloe- digen oogst en geluk te zenden. Een dezer personen hield, toen hij liet kruis naderde en bet gebed opzeide, in de eene hand cenige eetwaren, die hij van de tafel genomen had, en iu de andere een beker met den nationalen drank, slniat, welke toen onder de verga- derden verdeeld werden.\' Het Heidendom schijnt bij het geslacht der Adighé
in Circassié dieper wortel te hebben geschoten dan bij andere stammen van den Caucasus. Behalve de geest des donders, die iu hooge eer gehouden wordt, zijn er andere godheden, die ook aangebeden worden. Onder deze verdienen Tepi, de god des vuurs, die een erfstuk van de oude Perzen schijnt te zijn, en hotseriseh, de god vau wind en water, dien men ver- onderstelt ilc elementen te besturen, vermelding. Laatstgenoemde god wordt meet bijzonder vereerd door hen, die betrekkingen op zee hebben. De wijze van aanbidding in dit geval is zonderling. Deoffer- gaven aan dezen god worden in eene rivier geplaatst. die met de zee gemeenschap heeft, en zijne antwoorden aangaande het lot der afwezigen worden vernomen in hetruischen vanden wind, of gezien in het drijven der wolken. De andere voorname godheden, die dom de Circassiers aangebeden worden, zijn: Mesitrhu. de |
|||||||||
|
1 o ontwijken; en het was een waarlijk treffend schouw-
spel om den grijzen krijgsman, wiens likteekenrn hem aanduidden als iemand zonder eenigerlei vrees, ten zeerste aangedaan te zien voor het gevreesde boek der Mohainedaansche wei, en zijn geweer, boog of pistool, ten bewijze zijuer opregtheid, te zien nederleggen." Nog een overblijfsel van den tijd, waarop het Christendom ten minste eeuigen grond in het land had verkregen, is te vinden in eenzeeroiidjaarlijksch feest, Merein geheeten, dat nog gedurende ongeveer veertien dagen na de maand October gevierd wordt. Troepen jonge menschen gaan bij die gelegenheid van huis tot huis, en brengen den avond door met dansen, zingen en vrolijkheid van allerlei aard. Ken gedeelte der ceremonie bestaat daarin, dat eenigen van hel gezelschap koekeu met kaas er in in de hand houden, welke zij rondslingeren, terwijl allen eene aanroeping van Merem uitschreeuwen, en haar verzoeken om hun altijd gezondheid, overvloed en geluk te zenden. De Circassiers zeggen, dat dit feest oudtijds werd ingesteld ter cere van de moeder van Jezus. Vermengd met deze overblijfselen van (ten bedorven Christendom, dat eens doorltoomsehe zendelingen werd ingevoerd, zijn de overblijfselen van het oude Ileidensche bijgc- loofuoginvcrseliilleude deelen van hetlandtevinden. 7mo wordt Tschiblé, de god van den donder, van den oorlog en de regtvaardigheid, als regthebbeude op de beste schapen der kudde, nadat eene overwinning behaald is, beschouwd; en deze god geeft heiligheid aan elk voorwerp, dat hij door den bliksem wil treffen. Als een voorbeeld hiervan nemen wij het volgende verhaal van ecu reiziger over: — „Des avonds, toen wij de kleine vallei Kwaff bet raden, om een nachtver- blijf te zoeken, zag ik troepen menschen, die vandaar naar hunne woningen gingen. Toen kwamen wij aan een grooten paal, die stevig in den grond stond. Op het boveneinde was de kop van een bok gestoken, wiens huid, door stokken uitgestrekt, van den paal woei als eene banier. Digt daarbij waren eene soort van hemel, gevormd door vier stokken met een plat dak van takken en bladeren dik ineengestrengeld, en eene kleine cirkelvormige omheining van stevig gevlogten teeneu. Ik vernam, dat dit de heilige plaats was, waarop de bok zijn gelukkigen dood door een donder- slag had ontvangen, terwijl zijne overblijfselen, be- halve de gemelde kop en huid, inhetdak van den hemel waren besloten. Vlak naast deze zegeteekeneu was cenegroote ronde plek platgetrapt, en duidde verwelkt gras de plaats aan, waar de mannen en vrouwen ge- durende de drie vorige dagen gedanst en feest gevierd |
|||||||||
|
52 J OIRCE- (\'IRC
yod du\' wouden, onder wiens heilige eiken de natie
hare vergaderingen houdt: Sekutc/m, de god dei- reizi- gers, die ili- gastv rijheid beloont; Pekousch, eeue soort van nimf of naiadc; tn rtchin, de god van liet hoornvee, ler eerc van wien de kor vrijwillig de kudde verlaat, eu gereedelijk naar de oiferplaats gaal, als een vrij- willig offer aan , ene vereerde godheid. Zoo doei /.ieh onder de stammen \\au den Cauousus
hot vreemde verschijnsel voor van eeue godsdienst, die uit twee hoogst heterogene bestanddeeleii bestaat. !Ie( Heidensche heeft echter zoodanig de verhand, dat liet ntt moeijelijk is om onder liet volk eeuige duide- iijkc sporen van hel Christelijk geloof te ontdekken. \'IK\' E, eeue beroemde ioovenares uit de oudheid.
Volgens sommigen was zij eeue\' doehter van llv perion bij Aërojie, en volgeus anderen eeue doehter van iëtes Itij Heeate. Zij had hare woonplaats op hel
■ ilam! .ra. waar /ij bezocht werd door Odysscus, die een geheel jaar bij haai\' bleef. CIRCENSISCIIE SPELEN, spelen door Itomu
lus, dun stichter \\an Rome, ingesteld. Zij hadden plaats ter eere van den god Consus, den god des raads, en daarom werden zij eerst Cousuales gelieeteu. Toen het Circus Maximus daarna door Tarquinius Priscus werd opgerigt, en de speli u iu dat prachtige gebouw werden gehouden, kregen zij den naam van Circexse*, ter eere vau den ougee\\ naarden bouw. De spelen begonnen met een optogt, waarbij de boel- den der goden, op houten draagbaren staande, op de schouders van mannen werden gedragen. De zware beelden werden op wagens met wielen voortgetrok- ken. Bij deze gelegenheid hadden er zes verschil- leude soorten van spelen plaats: 1. Wedrennen met wagens; 2. Een ruitergevecht, eenvoudig de naboot- sing er van, door jongelingen van aanzien; 3. Eeue voorstelling vau een veldslag, met ecu geregeld kamp, iu den circus; i. Een worstelstrijd; \'t. Kene jagi; 6. Eeue voorstelling van een zeegevecht. Een ge- deeltc der spelen werd door Constantijn den Groote afgeschaft, eu een ander gedeelte door de Gotheu; maar de wedrennen met wagens bleven te Constanti- opel tul aan de dertiende eeuw bestaan. De Cireeu- sische s]>elen werden iu groote achting gehouden, eu kregen daarom den naam vau Ladi Magni of groote spelen. De viering hield vier dagen aan, (e beginnen met den L5<1<\'" September. Deze spelen werden aan i\'.e goden beloofd onder de plegtige verpligting eener gelofte. Zoo wijdde Fubius Maximus, de dictator, in het jaai vauRoiue 53ü, om den loom der goden te •tillen en in den nor-I ig mei de ■\'athagers gelukkig te |
JMCEJJJONEN.
|
||||||
|
zijn, de groote spelen aan Jupiler, benevens eeue zeer
groote som, die daarbij gebruikt moest worden, drie honderd ossen, die aan Jupiler, en verscheidene au derc, die aan de overige goden geofferd moesten worden. M. Acilius, de consul, deed hetzelfde iu den oorlog tegen Antiochus. CIRCÜ.MCELLIONEN, eeue seete van Donat.is-
ten, die iu de vierde eeuw iu Noord-Afrika outstond. \' Zij kregen hunnen naam, diezwcrvcliugenbeteckent, naar de rell/e of hutten der boereu, om (eircum) de- welke zij zwierven, daar zij geene vaste woonplaatsen hadden. Zij noemden zich zelve Agonistici (zie ald.) if strijders, daar zij voorwendden, dat zij den duivel bestreden eu overwonnen. Zij worden voorgesteld als den arbeid Ie schuwen eu geheel vau aalmoezen te instaan. Terwijl de [leidenen uog mag tig waren, braken partijen dezer Circumcellioneu dikwijls hunne ifgodsbeelden al\', en stelden zij zich derhalve wegens hunnen ijver, aan den marteldood bloot. In 31 7 rigtte Constantiju een geschrift tot de Noord-Afrikaansche bisschoppen eu gemeenten, om hen te vermanen ver- draagzaaui Ie zijn jegens deze ijverige beeldstormers. En deze verdraagzaamheid was niet slechts tijdelijk, maar gedurende hei gehcele leven vau den keizer on- dervonden zij de meest.? zachtmoedigheid vau zijnen kan*. Bij zekere gelegenheid, toen zij eene kerk had- den afgebroken, die hij voor de Catholiekcn in de stad Constantina had laten oprigten, gaf hij bevel haar weder op zijne eigene kosten te laten opbouwen, zonder eeuige schadevergoeding van de Douatisten te eischeu. De dood van Constantijn bragt eene gehcele verandering iu de keizerlijke staatkunde teweeg. De VVcstersehe keizer Constans, wieu Noord-Afrika na den dood zijns vaders ten deel viel, trachtte de Dona- tisteu met de hcerschendc kerk weder Ie verzoenen. Eerst poogde hij, door het uitdeelen van geld ouder den naam van aalmoezen, de Donatistisclic kerken te winnen. Toen echter bleek, dat deze middelen niets baatten, nam hij zijne toevlugt tot krachtige maatre- gelen. Hij gaf bevel, dat de Douatisten van hunne kerken beroofd en door gewapcude troepenaangeval- len zouden worden, als zij voor de eeredienst bijeen waren. Qnikoopiug en vervolging waren even krach- teloos. „Wat heeft de keizer met de kerk te doen?" was de taal, waarmede Donatus, bisschop van Car- ihago, de eischeu vau de afgevaardigden van het hof beantwoordde. De Douatisten werden nu uog meer verwoed t egen de hcerschende kerk, en begonnen open- lijk hun bepaalden tegenstand tegen elke vereeniging, van welken aard ook, win de Kerk met den Staat te |
|||||||
|
(\'URCUMf\'
belijden. Deze leer iras geheel iii overeenstemming
met de inzigten en gevoelens der Circumcellionen. De buitensporige slappen, waartoe zij nu hunne toevlugt namen, en de heete vervolging, die er nu ontstond, worden door Meander aldus beschreven: — „ Als eene lieilige schaar, die strijd voerde voor het Goddelijke regt, togen zij het land door, en gaven zich voor de beschermers van alle onderdrukten en lijdenden uit. Misschien erkenden zij teregt, dat er in de betrekking lusschen de landbezitters en hunne vaak maar al te zeer onderdrukte boeren, zoowel als tusschen heeren en slaven, veel was, hetwelk niet strookte met den geest en de leer des Christendoms; maar door de wijze, waarop zij dat herstellen wilden, werd alle maatschap- pelijke orde omvergeworpen. Voor de schuldenaars trokken zij tegen de schuldeisehcrs partij. Hunne hoofden Fasir en Axid, die zich aanvoerders van de zonen der heiligen noemden, schreven dreigende brie- ven aan alle schuldcischers, waarin zij van deze vor- derdeu, om de schuld aan hunne schuldenaars kwijt te schelden. Wie laaraan niet voldeden, werden door de woedende benden op hunne landgoederen ovcrval- len, en mogteu zich geluk wenschen, wanneer zij hun leven kouden koopen door van hunne schuldvordering af te zien. Waar die dweepers een heer met zijn knecht ontmoetten, noodzaakten zij den eerste de plaats des laatsten in te nemen. Eerwaardige huisvaders werden door hen gedwongen om het laagste slavcnwerk te verrigten. Alle knechten, die zich met regt of onregt over hunne heeren beklaagden, vonden bij hen hulp en ondersteuning om zich te wreken, .ra, dit ging zoo ver, dat onderscheidene Donatistische bisschoppen, die hunne partij wilden zuiveren van den blaam, dat zij tot zoodanige geestdrijverij aanleiding gaf of deze goedkeurde, en toch door hunne vermaningen op die dweepers zelve niets vermogteu, eindelijk de hulp van den Staat tegen hen inriepen als tegen menseheu, die zich door de Kerk lieten besturen noch verbeteren; en zulks gaf de eerste aanleiding, dat er geweld werd gebruikt om hunne woede te beteugelen. Om die opgewondenheid nog te vergrooten, kwamen
nu de aansporingen van Donatus en van andere bis- schoppen, die eenstemmig met hem dachten. Maar hoe meerz\'j daardoor de woede dier dweepers aanvuurden, zooveel te eer lokten zij ook den tegenstand tegen hen uit. De wandaden, door hen gepleegd, gaven aan hunne vijanden een welkom voorwendsel, om maatre- gelen van vervolging tegen hen in het werk te stellen. Er werd besloten om de kerkelijke eenheid door kracht van wapenen te herstellen, aan de Donatisten hunne |
BLLIONEN. 525
kerken te ontnemen, eu hen te noodzaken lot bijwo-
uing van de godsdienstoefeningen der regtzinnige partij. In hoe verre hetgeen daarop volgde aan de kerkelijke edicten of aan de heersehzueht eu wreed- lieid der afzonderlijke bevelhebbers moet tocgeschrc- ven worden, laat zich niet met zekerheid bepalen. Het geweld deed de geestdrijverij hoe langer lioe meer ontvlammen. Men verspreidde het gerucht, dal het borstbeeld des keizers, naar de wijze der Heidenen, in de kerk zou tentoongesteld, en dat allen zouden gedwongen worden om daaraan Goddelijke eer te bewijzen. Onderscheidene bisschoppen eu geestelij- ken der Donatisten eu vele monniken werden de slagtoffers dier vervolging. Het is echter niet mogelijk om van het voorgevallene eeue naauwkeurige beschrij- ving te geven, daar de berigtgevers van de zijde der regtziunigen dat alles uit den aard der zaak zochten te verkleinen, gelijk die van den kant der Donatisten er op uit waren om het te vergrooten. Zeker is het iutusschen, dat vele van die dweepers er eene eer in stelden, om als martelaars te sterven. Ja dit ging zoo ver, dat zij zich van de rotsen naar beneden stortten, zich in bet vuur wierpen, of anderen omkochten oin ; hen te dooden. De voornaamste bisschoppen der
Donatisten, zooals Donatus van Carthago, werden verbannen, en daarmede meende men den tegenstand eindelijk onderdrukt te hebben. liet was echter vooruit te zien, dat de aldus beteu-
gelde partij weder met kracht het hoofd zou verheffen, zoodra de staatkundige toestand des rijks niogt veran- dercu, en haar mogt toelaten ruimer adem te schep- peu Zulksgebeurde onderde regeringvan den keizer Julianus in het jaar SOI. Dat het Christendom ouder dien Heidenscheu keizer ophield de heerschende staatsgodsdienst te zijn, kwam geheel met de groud- stellingeu der Donatisten overeen. Hunne bisschop- pen reikten hem een verzoekschrift over, waarin zij hem, als een vorst bij wien alleen het regt gold, smeek- I ten, om de onregt vaardige verordeningen, die tegen
hen uitgevaardigd waren, in te trekken, ende verhoo- ring van die bede kon bij Julianus te minder zwarigheid ontmoeten, daar zij geheel met zijne regeringsbegin- sclen strookte. Hij hief alle onwettige bepalingen der vorige regering tegen de Donatisten op, eu her- stelde hen weder in het bezit der hun ontnomen kerken. Maar uu ook openbaarde hundweepzieke secteugeest zich in al zijne onverdraagzaamheid. Zij beschouwden 1 die kerken en hare gereedschappen als bevlekt en
ontheiligd door hei gebruik, hetwelk de onheiligen i er van gemaakt hadden, en verbrijzelden niet alleen
|
|||||
|
CIRKK1, CLAKENIJNEN.
|
|||||||||
|
526
|
|||||||||
|
de laatsten, maar lielen ook de wanden der kerken op
nieuw bepleisteren, en de altaren afboenen of geheel uit de heiligdommen wegnemen." De Circumcellionen maakten de hevigste partij van
de Donatisten (/.ie ald.) \\iit, en kwamen met die secte in leerstellingen overeen. Zij rekenden het hun pligt het zwaard op te nemen, om hunne godsdienstige beginselen te verdedigen, en zoo kwamen menigten van hen door het zwaard om, hoewel de secte niet geheel onderdrukt werd vóór de zevende eeuw. CIRKEL, het symbool der eeuwigheid bij de oude
Egyptenaren, Perzen en Hindoes. Tiet jaar maakt bij zijnen loop een cirkel of ring zonder begin of einde, en gelijkt dus op de eeuwigheid. Sanchoniatlion zegt ons, dat de Egyptenaren de wereld voorstelden onder de gedaante van een vurigen eirkel, in het midden waarvan Kiiep/i was in de gedaante van eeue slang. Pythagoras plaatste vuur in het midden van den lie- melbol, dien men zich cirkelvormig voorstelde. Ouder de oude Celtische overblijfsels vindt men menigmaal stcetien in een eirkel geplaatst, met een grooten steen in het midden. Hel zounejaar werd onder de Egypte- uaren door den gouden cirkel van koning Osymau- dyas zinnebeeldig voorgesteld. Deze eirkel speelde eeue aanzienlijke rol onder de sieraden op dé ge- bouwen der Egypl enaren, en was in drie honderd vijf en zestig segmenten verdeeld. Onder de oude Britten en Galliërs dansten de Druïden in een kring om den heiligen eik, ter eere van den boom en van de godheid, die, zooals men veronderstelde, daarin woonde. CISTERCIËNZEN, eene kloosterorde, gesticht
tegen hel. einde der elfde eeuw door Robert, abt van Molesrae in Ronrgoudië, en hervormd doorBEUNAED (zie ald.) van Citeaux of Cistercinm, in de diocees van Chalons in Frankrijk. De groote naam, dien de her- vormer zich wegens zijne vroomheid en gestrenge levenswijze verwierf, strekte zieh uit tot de orde, die hij hervormd had. Nadat Reruard slechts driejaren te Citeaux had doorgebragt, werd hij tot abt van een nieuw klooster te Clairvaux aangesteld, en hier werkte het gevolgde stelsel zoodanig, dat het kloosterleven nieuwe kracht en aansporing ontving, en dat overal kloosters werden gesticht naar het voorbeeld van Clairvaux. In de korte tijdruimte van zeven en dertig- jaar was het aaulal der kloosters dezer orde tot zeven en zestig toegenomen, eu bij den dood van Beruard in 115:? bestonden er niet minder dan honderd zestig Cisterciëuzischc kloosters in alle deelen van Europa. De groote naam, dien de orde zich zoo snel verwierf, wekte den nijd en de ijverzucht op van de oudere |
|||||||||
|
i kloosters, voornamelijk van die der Cluniacenzeu. De
twee vijandige broedersehappen waren onderscheiden door hare hoofddeksels: de leden der nieuwe orde droe- gen een wit kapje, en die der oude een zwart. Rernard stelde ernstige pogingen in het werk, om eene goede verstandhouding tusseben de beide partijen te bevor- deren; maar hoewel de verhandeling, die hij over dat onderwerp in het licht gaf, eeuige kostelijke verma- niugen be\\ at te, vervulde zij volstrekt niet het beoogde doel. De Cisterciënzische orde was ingerigt naar den icgel van St. Kenedictus, dien zij verklaarde stipt te volgen. Onder liet pausschap van Innoeentius II. werden de kloosters dezer orde zeer rijk door de groote geschenken, die daaraan gegeven werden. De Cistcr- eiëuzeu worden naar hun hervormer ook wel Bernar- dijnen genoemd. In den beginne hadden zij geene bezittingen, en leefden zij alleen van aalmoezen en den arbeid hunner handen. Der zclfverloocbencnde geest was echter niet van langen duur; naar mate zij met geschenken overladen werden, ontwaakte de noodlottige dorst naar goud, eu legden zij zich voor- uamelijk toe op het verzamelen van rijkdom. Onder den uadeeligcn invloed van weelderige gewoonten verloor de orde trapsgewijze haar goeden naam, en werd zij even bedorven als de andere kloosterorden. De kleedij der Cisterciënzen is een witte lijfrok mei een naauw scapulier, en als zij uitgaan, een zwart ge- waad met lange mouwen. Zij beweren, dat St. Rernard van de Maagd Maria het bevel kreeg, om om harent- willc eene witte klecding te dragen. CLANCULARII, eeue Christen-sectc die in de
zestiende eeuw na de Hervorming ontstond. DeClan- eularii beweerden, dat zoo de godsdienst in bet hart zetelde, er geeue behoefte was aan ecnige uitwendige uitdrukking er van. Gelijk vele Wederdoopcrs, die omstreeks denzelfden tijd in Duitschland en Holland ontstonden, bestreden zij de noodzakelijkheid van openbare inzettingen eu bijeenkomsten voor degods- dienstoefening. Hunne niccuingeii in deze zaken na- derden eenigzins die der Vrienden (zie ald.), daar zij alles toeschreven aan de werking van den Heiligen Geest en niets aan de uitwendige middelen van genade. CLARENIJNEN, eene monniksorde in de der-
tiende eeuw door Angelus, een Cclestijnseh kluizenaar, ingesteld, die bij de vervolging van de (\'elestijuen met eenige medgezellen naar Tta\'ië trok, en deze nieuwe congregatie stichtte. Na den dood van den stichter breidde deze orde zich over verschillende gedeelten van Italië uit, eTi rigtte zij ook verscheidene nonnen- kloosfers op, die onder denzelfden regel geplaatst |
|||||||||
|
-CIASXIS. .-,27 i
nnnuenorden in Europa. Na de verovering van Mexico
door Cortes werden cenige nonnen dezer orde naar dat land gezonden, waar zij op verschillende plaatsen ne- derzettingen vormden, en zieh aan bet onderwijs van jonge Indiaanschc vrouwen wijdden. Deze godsdien- stige vereenigingen bloeijcn nog steeds. \\n Nederland wordt te Megen in Noord-Brabant I
een klooster voor Clarissen gevonden, dat in 1722 werd gesticht en 32 nonnen bevat. CLASSIS. Het elassikaal bestuur maakte steeds
een belangrijk onderdeel uit vau het presbvlcriaansch kerkwezen in de Nederlandsche Hervormde kerk. Dit bestuur werd bij zijn oorsprong naar de zienswijze van Calvijn ingerigt; liet beginsel er van was repu- blikeinsch democratisch. Op dien grond werd er in de nationale synode van 1578 besloten: „om goedeen wettelijke ordening in de Gereformeerde gemeenten dezer Nederlanden te stellen, is nu goedgevonden, dat vierderlei kerkelijke verzamelingen gebonden wor- den: ten eerste, de kerkeraad in elke gemeente; ten tweede, de classikale vergadering; ten derde, de part i- eiiliere of pro viueiale synode; ten vierde de generale of synodale synode.\'" Do verecuigdc gewesten werden ingedeeld iu 50 dassen, waarvan 9 in Gelderland, 11 in Zuid-Holland, G in Noord-Holland, t in Zeeland. 3 in Utrecht, G in Friesland, I in Overijssel en 7 in Stad en Lande. De classen waren zaniengesteld uit de predikanten en ouderlingen der gemeenten, die tol elke elasse behoorden. Zij kwamen elke maand, uiterlijk om de drie maanden, bijeen. Een der geestelijke leden bezelte bij afwisseling het voorzittersgestoelte, en een ander was als scriba met het opteekencn der han- delingen belast. Zij behartigden die belangen, die van algemeenen aard waren, of plaatselijk niet konden beslist worden. ()]> denzelfden grondslag rust ook bet elassikaal
bestuur, dat na de afschuddinsr van bet Fransche juk, onder het gezag van koning Willem I., lot stand is gekomen. Het is belast met de uitoefening van bel kerkelijk bestuur eu met de zorg voorde waarneming van de diens! in vacerende gemeenten. Aan de classi- kale vergadering behoort: 1. Het doen van benoemin- gen, welke haar zijn opgedragen; 2. Het geven van zoodanige consideratiëu op zoodanige punten invasl te stellen reglementen of veranderingen inde bestaande; 3. Het opnemen en afsluit en der classikale rekeningen, de regeling van hetgeen betrekking heeft op de fondsen, waartoe die rekeningen behooren, en in bet bijzonder het benoemen van een elassikaleu quaestor; L Met beraadslagen over hetgeen bevorderlijk kan zijn aan |
||||||
|
CLARISSEN
werdrii. Paus Sixtus TV. vaardigde eene bulle ten
gunste der Clareuijncn uit, waarbij hun verlof werd gegeven om zich onder het toezigt van den generaal i der Franciscanen te plaatsen, en de kleedij dier orde aan te nemen. Dit gaf aanleiding tot eeue vcrdeeld- heid onder hen, daar cenige getrouw bleven aan de oude gebruiken, en andere den regel van de orde der Franciscanen aannamen, en zieh daaraan onderwier- pen. Eindelijk schafte i\'ius V. in I .jfiü de orde der Clarenijnenals eene afzonderlijke orde af, en lijfde bij baar bij de Franciscanen (zie ald.) in. CLARISSEN7, eene nonnenorde door Clara van
Assisi in Italië, de eerste abdis der Franciscanen,ge- sticht. Deze enthusiastische vrouw volbragl een pel- grimstogt naar Rome en het heilige graf te Jeruzalem. Met Franciscns van Assisi, den stichter der Francis- eanerorde. bekend geworden zijnde, werd zij overge- haald om hare bloedverwanten en vrienden te verlaten, en baar lot aan dat der volgelingen van St. Franciscns Ie verbinden,en nadat zij zieh het hoofd geschoren had, legde zij de gelofte van onderwerping aan bet bestuur van dezen af. Op raad van baar geestelijken geleider stichtte Clara in 1212 de orde der Arme meisjes, die vervolgens naar haar :1c Clara-orde genoemd werd, terwijl zij zelve de eerste voogdes was. lul 2-2 lontving deze orde haar regel van Franciscns, en Clara verkreeg van Innocent ius 11 [., of, zooals sommigen zeggen, van FTonorius III. voor h-reorde den naam van de grootste armoede. Naarde kerk, waarin de orde ingesteld werd, werden de zusters somtijds de nonnen van St. Daniien genoemd. In de nabijheid dier kerk leefde Clara twee cnveertigjaar, en kweldezij haarligehaaiudoorvasten, waken en allerlei soort van kastijdingen. Opliet bloote ligchaam droeg zij de huid van een steekeligzwijn; zij lag op harde houten planken, en ging barrevoets. Tude Vasten en op andere vastendagen leefde zij alleen van brood eu water, en proefde zij alleen des Zoudags wijn. Daar baar naam vau vroomheid en gestrenge leefwijze zieh snel verbreidde, vermeerderden bare volgelingen zoo spoedig, dat in de verschillende deelen van Italië vele kloosters dezer orde gesticht werden. In 1 210 ging de orde naar Spanje over, en van daar naar Frankrijk. Volgens den regel van St. Franciscns mogten de zusters geene wereldlijke bezittingen heb- ben, en moesten zij van de complete tot de tertia vau den volgenden dag een streng stilzwijgen bewaren. Voor bare kleeding mogten zij drie oudcrklceden en eenniautel hebben. Na den dood der stichtster maakte I de orde nog grootere vorderingen dan gedurende baar ! leven, en tegenwoordig is zij eene van de bloeijendste |
||||||
|
CliEMKNTIV Cl;TO.
|
|||||||||
|
598
|
|||||||||
|
zouden opbrengen om de kosten zijner oorlogen te
bestrijden. Bonifacius beschouwde zulk een eiseh als eene inbreuk op de vrijheden der kerk; maar de koning beweerde, in zijn antwoord op de bulle, dat de Kerk van Christus niet uit de geestelijken alleen bestaat, maar ook uit leeken, en dat daarom de geestelijken geen regt hebben om zich uitsluitend de geestelijke \\ rijheid (oe te eigenen, die aan allen behoort, daardoor de vrijheid willende te kennen geven, die door de ge- nadc van Christus voor ons is verkregen. De koning herinnerde bovendien den paus er aan, dat Christus aan de priesters van den tempel bevolen had, om Code te geven wat Godes, en den keizer wat des keizers is. CLINISCHE DOOI\', de naam in de oude Chris-
telijke kerk aan den doop gegeven, wanneer deze toegediend werd aan een zieke of stervende, liet gebruik om hem iu deze omstandigheden toe te dienen leidde dikwijls tot groote misbruiken, daar vele per sonen, die hel Christendom beleden, uitstelden om zich er aan te onderwerpen, in de verwachting dat zij hem zouden ontvangen, als zij op een ziek-of sterfbed lagen. Constantiju de Groote werd, hoewel hij openlijk zijn gel ooi\'aan hel Christendom beleed, niet dan korten lijd voor zijn dood gedoopt. Indien iemand zijne gc- zondheid herkreeg, na den clinischen doop ontvangen te hebben, was hij aan verscheidene onbevocgdheden onderworpen, bovenal niogt hij niet met het priester- ambt bekleed worden. Deze wijze van doopeu kon alleen geschieden door besprenkeling, en niet door indompeling of wassching van liet geheele ligchaam. Daarom ontstond er ten tijde vanCyprianus de k\\\\ estie, of personen, die aldus gedoopt waren, als volmaakte Christenen moesten worden beschouwd, (\'yprianus loste haar op iu een bevestigenden zin, en liet te zelfder tijd aan anderen over, die aan de kracht van den clinischen doop twijfelden, om de plegtighcid door indompeling te herhalen, indien zij zulks goed dachten. Hoewel het ontwijfelbaar het gebruik eu zelfs de wet der eerste Kerk was, om de priesterwijding te ontzeggen aan hen, die den clinischen doop ondergaan hadden, veroorloofde het concilie van Xeoca-sarca hun toch, om in tijd van grooten nood gewijd te worden. Zoo was Xovatianus, gelijkEnsebius ons berigt, gewijd om zijn verstand en de hoop, die de Kerk van hem koesterde, hoewel hij door den clinischen doop daarin opgenomen was. In gevallen van zware ziekte werd deze soort van doop als geldig beschouwd, zelfs wan- neer hij toegediend werd aan iemand, die in een staat van volkomen bewusteloosheid verkeerde. Zie Doop. CLIO, eene van de negen Muzen (zie ald.), door
|
|||||||||
|
de belangen der bijzondere en gezamenlijke gemeenten
iu hetclassikaal ressort, inzonderheid wat bolrrt\'t liet i godsdienstig en kerkelijk leven enz. Er zijn thans belassen, t.w. •. in Gelderland (i, Zuid-
Holland 0, Noord-Holland .">, Zeeland 4, Utrecht 3, Friesland 3, Overijssel 3, Groningen 4, Noord-Brabant •1 en Drenthe 3. De leden er van worden benoemd door de elassikale vergadering, jaarlijks op den laatsten Woensdag in de maand Junij, in de hoofdplaats der classis De elassikale vergadering bestaat uit vertegen- i «roordigers der kerkeraden, zijnde al de dienstdoende predikanten eudienstdoende ouderlingen,die er,altoos voor rekening der gemeenten, worden afgevaardigd. Het moderamen van deze vergadering, alsmede van het elassikaal bestuur, berust bij eenen prieses.assessor en scriba. (\'LEMENTIA, eene godin onderde oude Romeinen
aangebeden, eene verpersoonlijking van de deugd der goedertierenheid. Tempels en altaren werden in den tijd der keizers ter cere dezer godin opgerigt, en men : ziet haar nog afgebeeld op de munten van Tihcriuscn \' Vitellius. Claudiauusbeschrijft haar als de bescherm- stcr der wereld. Plularehus en Cicero zeggen ons, dal de Romeinen, op bevel van den senaat, na den dood van .Tulius (\'a-sar een tempel aan haar wijdden. CLEMEXTIJXEX, eene sectc die in dr tegen-
woordige eeuw in het zuiden van Frankrijk ontstond, voornamelijk iu de nabijheid der Pyreneën, en haar naam ontleende aan dien van haar stichter, een priester niet name Clemeus. De Clemeutijnen verschillen van de Kerk van Rome op verscheidene punten, eu hebben een sterken afkeer van verscheidene Roomsche ccre- inoniëu, hoewel zij de mis en de biecht behouden. Zij verwerpen het gebruik van beelden in de kerken, en cenige hunner priesters spreken in de l-\'ransclie en niet inde Lat ijnsche taal hunne gebeden uit. üc aanhangers dezer secte zijn over liet algemeen voor de Augustijn- sohe leer, en kenmerken zich door eene ernstige en vrome levenswijze, onberispelijke zuiverheid van zeden en eene strenge inachtneming van den dag des Hreren. CLERICIS LAICOS, eene bulle in 1290 door
Bonifacius VIII. tegen Kilips den Sehoone, koning van Frankrijk, uitgevaardigd. Iu deze bulle werden alle vorsten eu edelen iu den ban gedaan, die, onder welken vorm ook, van de kerk en de geest elijken schat- ting verlangden; en allen, die zulk eene schatting betaalden, werden iu dezelfde veroordeeling en straf begrepen. De omstandigheid, die tol de uitvaardiging dezer bulle leidde, was de eiseh \\an Kilips, dat de I geestelijke orden, gelijk alle andere klassen, geld , |
|||||||||
|
CLOTHO — CL
ii
de oude Grieken en Romeinen aangebeden. Zij was
de Muze der geschiedenis, en wordt gewoonlijk afge- beeld iu eene zittende houdillg, niet eenc opene rol papier of eene opene boekenkist. CLOTHO, eene van de drie schikgodinnen. Zij
werd voor de spinnende schikgodin gehouden, en daarom was haar zinnebeeld een .spinrokken, waar- mede zij den draad van bet noodlot des nicnsehcii spon. Zij wordt gewoonlijk afgebeeld als eene deftige maagd, met een spinrokken of eene rol. die Int boek des noodlots voorstelt. CLUNIACENZEX, eene congregatie van Beue-
dictijncr monniken, die in de tiende eeuw ontstond en Odo, abt van Cluny of Clugni in Frankrijk, aan baar hoofd had. Vele monniken van de Latijnsehe kerk waren zoo zeer afgeweken \\an den regel van St. Benedielns, dat eenc hervorming iu dat opzigt ge- biedend noodzakelijk scheen. Deze hervorming werd volbragt door Odo, die door zijne stelling als abt van , een klooster gelegenheid bad, om niet alleen den regel der Benedictijners in zijne oorspronkelijke gestreng- heidte herstellen, maar ook oio meerdere plegtigheden en verpligtingen op te leggen. Hij hechtte blijkbaar eene hooge waarde aan de zedelijke magt des Chris- 1 tendoms, en trachtte den monniken onder zijne zorg meer achting voor den waren geest dan vuur de bloot uitwendige vormen er van Ie doen opvatten. De levenswijze, die Odo aan de Benedictijner monniken voorschreef, deed hem een grootcn naam en eene groote populariteit verwerven, en eindelijk werden de heilzame regelingen door talrijke kloosters in geheel tëuropa aangenomen, die zich tot eene soort van ver- eenigiiig ouder den abt van Cluny vormden. Vele oude kloosters iu Frankrijk. Dnitschland, Italië, Brit- tanje en Spanje namen den nieuwen en strengeren regel aan, en de nieuwe kloosters, die gesticht werden, kwamen onder dezelfde tucht. Zoo ontstonden die vele vereenigingeu, die, onder den naam van Cluniacen- zische, snel In rijkdom, roem en magt toenamen. Het klooster van Cluny was oorspronkelijk gesticht in het jaar \'.lilt door hertog Willem van ,\\quitauië, maar onder Odo werd deszelfs roem algemeen. Van dien tijd af verdwenen de leekeabten iu Frankrijk traps- gewijze. Onder de onmiddellijke opvolgers van Odo bleef de orde steeds bloeijen. Mei der tijd werd hare oorspronkelijke gestrengheid echter slapper, en dien ten gevolge nam hare populariteit at\'. hl de twaalfde eeuw werd er iemand lol abl van
Cluny aangesteld, die in zijn tijd een der aanzienlijkste mannen van de kerk was, aan wien zelfs zijne tijdge |
fNTACENZFN. 529
nnoten den titel van Eerwaardige gaven. Deze man.
Petrus Mauritius, gaf nieuw leven en nieuwe kracht aan de Cluniacenzische orde. Neandcr geeft van hem en van den weliladigen invloed, dien hij uitoefende, de volgende schets: „Gesproten uil een aanzienlijk geslacht in Auvergne, behoorde Petrus mede tot de groote mannen der kerk, die hunne outwikkeling vooral aan de Christelijke opvoeding eeuer vrome moeder te danken hadden. Hij zelfheeft, kort/na den dood dier godvruchtige vrouw, die later non was geworden, met kinderlijke liefde harer heoldtcnis ge- schetst. Onder zijn bestuur nam de orde eene andere rigting dan haar oorspronkelijk gegeven was. Gelijk hij zelf uitmuntte door liefde en zachtmoedigheid, on gevoel had voor alles, wal tot hel zuiver menschclijke behoorde, zoo werden de kloosters, die vroeger alleen zetels van strenge inounikcudcugd waren geweest , onder zijne leiding tevens zelels van wetenschap en kunst. Eene van zijne kenschetsende eigenschappen was een fijn Christelijk ge voel. dat even ver verwijderd was van de hardheid als de overdrijving, we.lkc wij anders gewoon zijn bij de monniken aan Ie treilen. Aan een prior, die iu zijn overdreven ijver zich niet de minste afwijking van de onthouding en kastijdin- gen, door de strenge kloosterwet voorgeschreven, wilde veroorloven, schreef bij: ,,(iod neemt geene otters aau. die Hem strijdig met de orde, door Hem vastgesteld, worden tocgebragt." Kit na hem vervol- geus op bet voorbeeld van < \'hristus gewezen te hebben, gaat hij voort: „Dednivel verlangde vauChristus, dal Hij zich van de tinne des tempels zou nederwerpeu; maar Hij. die kwam om voorde behoudenis der wereld Zijn leven ie geven, wildeniel door eenen zelfmoord aan zijn leven een einde maken, en daardoor beeft Hij ons in Zijn eigen vourbeohl geleerd, dal mende kastijding des vleeschcs niet tol zelfmoord overdrijven mag, gelijk ook Paulus, Iu navolging van bel voorbeeld van Christus, zijne jongeren vermaant, om mei ma- lighcid het ligchaam te verzorgen en bel niet te dooden ..." Vrijmoedigbragt hij eindelijk ook aan de pausen hunne misslagen onder hel oog, gelijk hij aau Kugenius 111. schreef: „Ofschoon God u over de vol- keu gesteld hooft, om uit Ie rukken en te verstoren, te houwen en te planten (Jerem. I : 10), zoo kunt gij toch, daar gij noch God zijl, noch de profeet, tol wien dit gezegd is, misleid en door degenen, die alleen hel hunne zoeken, bedrogen worden. Daarom moet een trouwe zoon. ten einde zoo iets te verhoeden, u bekend maken, wal hem bekend geworden en n misschien onbekend gebleven is." 67
|
|||||
|
CNEPH of rXTJPTTlS — < OCCE.TANEX.
|
|||||||||
|
•Mi
|
|||||||||
|
Omstreeks dozen tijd trok eene nicviwr orde, de
Cistekcif.nzen (/.ie ald.), zoo zeer de aandacht, ten gevolge van de strenge tuelil door Bernard van Clair- vanx opgelegd, dat de nijd der oudere vcreonigingen v.-in monniken natuurlijk opgewekt werd. De Cluni- acenzen en de Cisterciënzen gingen nu over lot een staat van wedorzijdsclie vijandschap. Bernard stelde eene verhandeling op over dit onderwerp, waarin hij heide partijen tot wederzijdsche verdraagzaamheid en liefde vermaande. Maar deze weldadige pogingen baatten niets. De strijd werd van beide kanten hevig. De Clnniacenzen beschuldigden de Cisterciënzen van te groote gestrengheid; de Cisterciënzen beschuldig- den daarentegen deCluniacenzen van hunne vroegere heiligheid en strenge tucht te zijn afgeweken. Hij dezen twist voegde zich een andere over de tienden. In 1132 vaardigde Innocentius Tl. een decreet uit, waarbij de Cisterciënzen ontheven werden van de betaling van tienden van hunne landen ; en daar vele van deze tienden aan de Cluniaecn/.en betaald werden, was deze orde zeer vertoornd over de toegevendheid, door den paus aan hare mededingers bewezen. Dien ten gevolge raakten zij niet de Cisterciënzen en zelfs niet den paus in ecu twist, die in 1155 niet eene soort van vergelijk eindigde. De monniken vanOluny beminden de praalvertooniug in de plaatsen, waar zij voor de godsdienstoefening bijeenkwamen. Daarom werden zij door de Cisterciënzen beschuldigd dat zij kerken hadden, die „onmetelijk hoog, overmatig lang, overtollig breed, prachtig gemeubeld en sierlijk be- schilderd waren," zoodat de nieuschen er toe gehragt werden om datgene, wat schoon was, meer te, bewon- deren dan datgene, wat heilig was. De trotsehheid dezer orde was gedurende eenigen tijd zoo groot, dat het hoofd van haar klooster den titel van abt der abten eischte. De zaak werd verwezen naar een concilie, dat in 1117, gedtm nde het pausschap van Paschalis XL, Ie Home bijeenkwam, waarop bepaald werd, dat de tilel regtensaan den abt van Monte (\'assino behoorde, daar dat als het oudste aller kloosters beschouwd werd. CNEPH of Cnüphis, eene oud-Egyptische god-
beid, overeenkomende niet den Grickschen Agaïiio- n.KMON (zie ald.), ecu naam die door de Phccniciërs ook voor deze godheid gebruikt werd. Strabo en Eusebius stellen hem voor als een god, die onder de gedaante van eene slang werd aangebeden ; en op de amuletten van latere tijden ziet men hem als eene slang of een draak, die zich op zijn staart opheft, die stralen om zijn hoofd heeft, en door sterren omringd is. Plu- tarchns beschouwt hem als eene. geestelijke godheid. |
|||||||||
|
Volgens Eusebius was hij in de Egyptische mythologie
de schepper en bestuurder der wereld, en werd hij afgebeeld als een man met eene donkere gelaatskleur, die een gordel en een scepter in de hand had. Men zeide, dat hij een ei had voortgebragt, het symbool der wereld, waaruit Ptha of, zooals hij door de Grieken genoemd werd, Hephastits voortkwam. Cneph was derhalve bij de Egyptenaren de eerste emanatie van het Opperwezen, de krachtige oorzaak der dingen, de schepper, de dciniurgos. COCCE.TANEN, de aanhangers van .lohanncs Coc-
eejns, professor aan de hoogeschool te LeidcuinHol- land in de zeventiende eeuw. Coccejus en Voctius waren twee vau de voornaamste uitleggers van de Schrift, inden tijd waarin zij leefden. De laatste hield zich alleen aan de letterlijke betcekeuis van bet Oude en het Nieuwe Testament, en beschouwde de voor- spellingen van de oude profeten als vervuld in gebeur- tenissen, die plaats hadden vóór de komst van (\'luist us, en daarom volstrekt niet toepasselijk opdeu Messias. Hij veronderstelde echter, dat die profetiën, die in het Nieuwe Testament op Christus worden toegepast, behalve hare letterlijke nog eene geheime en geheini- zinnige betcekeuis hadden, die betrekking heeft op Christus, op Zijne geschiedenis en bemiddeling, Coc- cejus ging van een geheel anderen grondslag uit bij het verklaren van de Heilige Schrift. Hij veronder- stelde, dat hel gehcele Oude Testament als in een spiegel de geschiedenis van Christus en valide Chris- telijke kerk voorstelde, en dat de voorspellingen der oude profeten letterlijk opgevat moesten worden als op Christus betrekking te hebben. Hij gelooide ook, dat de gehcele geschiedenis der Christelijke kerk, tot aan het einde des tijds, in hel Oude Testament voor- gesteld was. De Coccejaansche wijze van verklaring werd aangenomen door vele Hollandsche, Zwitsersche en Duitsehe godgeleerden,maar heftig bestreden door de Voetiancn. Het zonderlinge hoofdbeginsel van Coccejus, dat de laai des bijbels alles moest betecke- neu, wat men haar kan latenbeteekenen, kon Ie naau- wernood zelfs door zijne warmste vrienden verdedigd worden. Zulk ecu beginsel van uitlegkundc moest, in de handen van schrandere mannen, tot de meest verdraaide verklaringen vau vele gedeelten van hol Woord Gods leiden. Het volgende korte overzigt van de voornaamste stellingen vau Coccejus wordt door Mosheim gegeven: — „ Eender hoofdoogmerkcu van Coccejus was, om de godgeleerdheid van de wijs- begeerte af te scheiden, en de Christen-leeraren in het uitleggen vau de eerstgenoemde wel eusehap te bepalen |
|||||||||
|
COCYTUS — CODEX A.RGENTEUS.
|
|||||||||
|
53]
|
|||||||||
|
met verschillenden uitslag gevoerd werd. Eindelijk
ging de Cocccjaanscbc in den Cartesisebeu strijd ver- lorcu. Eerst, en gedurende langen t ijd, stond Coccejus tegenover Descartes, maar eindelijk werden beiden iu zoo verre vereenzelvigd, dat de hevigste bestrijders van den eene evenzeer hevige bestrijders van den au- dere waren. Niet dat de Coccejaauschc theologie en de (\'artesische wijsbegeerte eenig natuurlijk verband niet elkander hebben, maar door eeu zonderling zamen- treffeu van verschillende omstandigheden gebeurde het, (lal zij, die Coccejus tol een gids in de theologie namen, Deseartes tot hun meester in de wijsbegeerte verkozen. Zoo vormden de Cartesianen en de Coccc- janeii ééne vereenigiug, die met den meest mogelijken ernst en mei groote kracht legen de Voetianen streed. Gedurende het overige gedeelte der zet entieude eeuw waren de twee partijen in ecu scherpen strijd gewik- keld. Andere sectcn ontstonden er in de Nederlanden, ilie de beginselen der (\'artesische wijsbegeerte over hunne wettige grenzen tot volstrekte godloocbcning dreven. Zoo bragten de Versehoorixteu en &cllulte<>iistfii, die de leerstellingen van Spinoza met (lic van Coccejus verbonden, in DiSO een nieuw godsdieuststelsel voor den dag, dat zoowel ongerijmd als goddeloos was. Zie Nederlandsche Hervormde Kerk. COCYTUS, eene der vier rivieren in de oude mv-
thologie, die door de doodeu moesten overgetrokkeu worden bij hunne intrede iu de helschc oorden. De Cocytus deed een hol droefgeestig geluid hooren. Zie j Taktaris. CODEX ARGENTEUS (Lat. /Hoeren handschrift),
een beroemd handschrift van de vier evangeliën in de Moeso-Gothische taal, dat dien naam draagt, omdat het met zilveren letters op velijn geschreven is. Het volk, voor hetwelk deze vertaling bestemd was, moet niet verward wordenmet deGotben van Zweden. I let kwam van hel oosteu van den Borysthenes of Dnieper, en allengskens westwaarts trekkende, vestigde het zich in Wallachije. Hier vond de beroemde Ulphilas een Gotbiseh alphabel van vijf en twintig letlers uit, vier van welke hij bestemde om de bijzondere klanken uit te drukken, die aan deGrieksche eu deLatijusche uit- j spraak onbekend waren. Deze onvermoeide weldoener van ecu barbaarsch volk was zelf van geboorte een Cappadocicr, was bisschop van de SIceso-Gothen eu lid van het concilie van Constantinoprl in 349. Gedurende langen tijd heeft men gemeend, dat de
arbeid van Ulphilas zich bepaalde lot de vertaling van de vier Evangeliën; maar door de ontdekkingen, die in den loop der tegeuwoordige eeuw gedaan zijn. wordt |
|||||||||
|
tot de woorden en spreekwijzen der Heilige Schriften.
Daarom oordeelde hij, in de taal der gewijde schrij-
vera de Evangelische bedeeling onder hel zinnebeeld i \\au een verbond tusschen God en de mensebeu voor-
gesteld vindende, dit zinnebeeld zeer geschikt om een ; volkomen en wel aaneengeschakeld stelsel van gods-
dieostige waarheden op te leveren. Maar terwijl bij bezig was met dit ontwerp, en zich benaarstigde om hetgeen onder de meuseben bij het maken vanverbou- deu plaats grijpt op ile beschikkingen der Goddelijke , wijsheid toe te passen, welke zij zoo onvolkomen en
gebrekkig afbeelden, verviel hij ouvoorzigtig tot som- migc geheel onwaarschijnlijke begrippen. Van dezen aard was zijne denkwijze over hel verbond tusschen God en het Joodsche volk gesloten, door de dienst en I het middelaarschap van Mozes, hetwelk hij beweerde
van dezelfde natuur te zijn als het Nieuwe Verbond, door de dienst en liet middelaarschap van Jezus Chris- tusopgerigt. Tengevolge van dit algemeenc beginsel stilde hij, dat de tien geboden door Mozes gegeven waren niet als een regelmaat van gehoorzaamheid, maar als een formulier van het verbond der genade; dat wanneer de Joden door hunne veelvuldige over- iredingen, en inzonderheid door bet vereeren van bet gouden kalf, den Allerhoogste vertoornd hadden, hei strenge en slaafschc juk der ceremoniëele wet bij de tien geboden als eene straf door den Alniagtige ge- voegd werd; — dut dit juk lastig, in zich zelf dubbel lastig werd om de beteekenis, daarliet den Israëlieten steeds de onvolmaaktheid en onzekerheid van hunnen blaat onder het oog bragt, beu met angst vervulde, eu een voortdurend bewijs was, dat zij (iods misnoegen verdiend hadden, en voor de komst van den Messias geene volkonieue vergiffenis hunner zonden en over- tredingen konden verwachten; —-dat vrome.menseben onder de Mozaïsche wetgeving wel onmiddellijk na hunnen dood deelgenootcu geworden waren van de eeuwigdurende gelukzaligheid en heerlijkheid, maat- dat zij nogtaus, hun geheele leven lang, op verre na die vaste hoop en verzekering der zaligheid niet gc- uolen hadden, welke den geloovigen onder bet Nieuwe Testament ten deel valt; — en dat hunne bezorgdheid natuurlijk voortvloeide uit de overweging, dat hunne zonden, schoon zij ongestraft bleven, niet vergeven waren, dewijl Christus zich nog niet had opgeofferd tot eene offerande aan den Vader, om er volkoincne verzoening voor te doen." De Nederlaudsche kerken werden vele jaren lang
geschokt door den scherpen strijd, die tusschen de Coceejancn en hunne tegenstanders, de Voetianen, |
|||||||||
|
CODEX CAK0L1NUS.
|
|||||||||
|
53Ü
|
|||||||||
|
hei nu als eene ontwijfelbare zaak beschouwd, dat hij
iliii gcheeleu bijbel vertaald inoel liebbeu. Dit werk, dal hem een onsterfelijken naam verworven heeft, volbragl liij tijdens de regering van keizer Valens, lii zijne vertaling van hel .Nieuwe Testament heeft hij het oorspronkelijke Grieksch gevolgd, en in die \\.üi hel (Midi- de Septuaginta. AVegcus hare oudheid en algemecue getrouwheid nee rul de Golhische vertaling van Ulphilas eenc /.eer voorname plaats in de achting vanbijbelsche critici in. Philostorgiuszegt, dal hij mei voordacht de Hoeken van Samuël en der Koningen wegliet, uit vreeze dal de oorlogzuchtige geesl zijner nat ir opgewekt zou worden door het verhaal van de Joodsche oorlogen. Kr bestaat verschil van nieeuiug over den ouderdom
vuil den Codex Argenteus,die,zooalswij zagen, slechts de vicrEvangelien omvat, en deze iu ceuonvolmaakteu staal. Sommigen gaan zoo verre van ie deuken, dat hei hetzelfde handschrift is, dat Ulphilas mei eigene hand schreef, terwijl anderen veronderstellen, dat de codex dooreen bisschop van Thracie, tegen het einde ■Ier vierde eeuw, gemaakt werd. De geschiedenis van hel zilveren handschrift is wel wetenswaardig. In zeer ouden lijd schijnt het hu1 eigendom te zijn geweest van Marie, koning van Toulouse, wiens rijk en paleis v erwoesi werden door (\'lovis, in of omsteeks hel jaar 51)7. Anderen zeggen wederom, dat hel aan Amaliie behoorde, die in 531 door Childebert overwonnen werd. Gedurende vele eeuwen werd hel vervolgens bewaard in hei Benedictijner klooster van Werden aan de rivier de ltuhr, waar het iu 1597 ontdekt werd door Authonius Marillou, die ereenigc gedeelten uil overnam, welke hij iu een werk laschtc, getiteld : Een Commeutair op het Gothische Alphabet. Eeuigen lijd daarna zag .Vrnoldus Mercator het op dezelfde plaats, en cenige verzen er van vertaald hebbende, gaf Gruter die aan de wereld iu zijne Inseriptiones Antiqute. Van Werden werd het naar Praag overgebragt, waar het iu Kils, toen die stad door de Zweden onder graaf Kon igsmark bestormd werd, door dien edelman gevonden werd, die hel niet andere schatten aan zijne oppergebiedster, koningin Christina, aanbood. Nadat het eeuigen tijd in de koninklijke bibliotheek was ge- bleven, verdween hel gedurende de verwarring, die de abdicatie der koningin voorafging; hel werd door Izaiik Vossius, naar men veronderstelt, naar de Neder- landenovergebragt, waarhetin 1655 wederom ontdekt werd. Terwijl de Codex Argenteus in ons Vaderland was, werd hij overgeschreven door Franciscus Juuius, een geleerd oudheidkundige, en voor de eerste maal |
aan de wereld gegeven. Benige schrijvers beweren,
dat het handschrift teruggekocht werd door Karel XII., koning van Zweden; maar of dil al dun niet waar zij,
dit kostbare manuscript bevindt zich thans aan de hoo- geschool van Upsala, zorgvuldig gebonden of overdekt met zilver, waarop het portret van Ulphilas gegraveerd is. De tegenwoordige toestand van dit manuscript wordt dooi\' Dr. Locwe aldus beschreven : „Deze codex, waarvan er IsS bladzijden iu quarto beslaan, is op zeer dun en glad gepolijst velijn geschreven, dat voor helgrootste gedeelte eenc purperkleur heeft. Op dezen grond werden de letters, die allen onciital, d. i. groote letters, zijn, vervolgens in zilver gedrukt, mei uitzon- dering van de beginletters en cenige andere gedeelten, die in goud zijn. Tot de laatsten behooren de drie eerste regels der Evangeliën van Lukas en Markus, die van bladgoud zijn, gelijk allerwaarschijnlijksi die ,-au Mdllheus en van Johaunes ook waren. Bij het begin van eenc afdecling of hoofdstuk is het geheel onderscheiden door gouden letters, en zoo is hei mei het begin vau hei Gebed des Heer en en de titels van de Evangelisten, die allen in goud zijn afgezet. Wegens den diepen indruk der strepen hcefl de beroemde Mi- ehaelis de gissing gemaakt, dat de let Iers mei een warm ijzer ingedrukt , of met eenc graveerstift gesneden, en daarna gekleurd werden, cene omstandigheid die, zooals men zegt, geleid heefl lol de ontdekking van de letters, waarvan de kleur verschoten is. Maar men heeft voor korten tijd bewezen, dat elke letter werd ge- kleurden niet gemaakt werd op de wijze door Michaelis verondersteld. De meeste zilveren letters zijn in den loop des tijds groen geworden, terwijl de gouden zich nog iu een zeer goeden staat bevinden. Dit bedekken der letters met goud en zilver is ecu kenmerkende trek iu cenige oude en nieuwere Aziatische geschriften cu in de meeste verzamelingen vau kerkgezangen, missalen, breviers enz. vau de Middeleeuwen. Het bijvoegelijk naamwoord argeatem, gebruikt in verband niet het woord codex, heeft derhalve alleen betrek- king op deze omstandigheid. Ëenigc gedeelten van dezen codex, die, naar men zegt, vroeger in hetgeheel •!2Ü bladzijden telde, hebben eenc blecke violetkleur." De Codex Argenteus is ontwijfelbaar het oudste stuk, dat er iu de Teutonische of Duitsche taal bestaat. t\'ODEX CAltOLIXUS, een naam aan een niauii-
script gegeven, dat cenige gedeelten van de Gothische vertaling van den Brief van Paulus aan de Romeinen bevat, hetwelk in de bibliotheek van den hertog van Bruuswijk te Wolfeubuttel bewaard wordt. Het werd iu 1750 door Franciscus Autonius Knitlcl, iu een |
||||||||
|
CODEX CA
Codex R«scriptus aan de hertogelijke bibliotheek be-
liooreude, ontdekt. Dit manuscript, dat op velijn is, bevat de vertaling van Ulphilas in de eene kolom, en eene Latijnsche overzetting in de andere. Men ver- onderstelt, dat liet tot de zesde eeuw behoort; het was zoo ontdaan door een ander werk, dal er overheen was geschreven, dat het met groote moeite ontcijferd in hersteld werd. Hel is geschreven met de letter van den Codex Argentens, maar niet zoo schoon als dat manuscript. Beide handschriften hebben echter groote verbetering ondergaan door de ontdekkingen, die in 1817 door kardinaal Majo in de Ambrosiaausehc bibliotheek gedaan werden. Dr. Loewe geeft het vol- gcnde verhaal van deze ontdekkingen: — „Terwijl Majo twee Codices Rescript! onderzocht, ontdekte bij in een er van eenig Gothisch schrift, dat spoedig stukken van de Boeken der Koningen, Kzra en Ne- hemia bleek te zijn. Daardoor aangemoedigd zette hij ; zijne onderzoekingen voort, en had hij de voldoening van vier andere Codices Rescripti ie vinden, die op gelijke wijze gedeelten van de Gothische vertaling van Ulphilas bevatten. Zijne ontdekkingen aan graaf ; Carlo Ottavio Castiglioui medegedeeld hebbende, ! bood deze aan Majo, in diens onderzoekingen, de be- I hnlpzame hand, zoodat wij aan deze twee geleerden verschuldigd zijn, wat wij aangaande eenige voorname gedeelten van dit, belangwekkende voortbrengsel we- ten. Ons bedienende van den arbeid dezer aanzienlijke mannen, zullen wij eenige van de handschriften op leekenen, die zij ontdekten. „Het eerste er van bestaat uit 201 quarto bladzijden;
het is op velijn en bevat de Honiilicn van Gregorius den Groote over de Profetien van Ezechiël, en moet, te oordeelen naar deszelfs voorkomen, omstreeks de i achtste eeuw vervaardigd zijn. Hieronder bevinden zich de Brief van Paulus aan de Romeinen, de twee Brieven aan de Corinthiërs, de Brief aan de gemeente van Ephesus, de Brieven aan Timotheüs, de Brief aan Titus en die nauPhilemon, benevens een gedeelte van denGothischen kalender; dit alles is in ouder Gothisch schrift. De Brieven aan de Romeinen, Corinthiërs, Ephesiërs en aan Timotheüs maken het grootste ge- decltevaii dit belangrijke manuscript uit, en zijn bijna in hun geheel. De t itels der Brieven worden opgegeven aan het hoofd der bladzijden, waarop zij beginnen, en zijn vrij goed leesbaar. Van de andere Brieven zijn er slechts aanzienlijke fragmenten. Het geheel schijnt geschreven te zijn door twee verschillende schrijvers of kopijisten, daar er aanmerkelijk verschil in het schrift is; het eene is meer afgewerkt en fraaijer |
||||||
|
KOI,IMS. 533
dan hei andere. Eenige geleerden hebben wischil-
lende lezingen op eenige kanten ontdekt, die in zeer klein schrift geschreven zijn. „Hel tweede manuscript beslaat uil 156 epiarto
bladzijden op veel dunner velijn. Flet beval de Ver- klaring van Jesaja door Hiëronymus, geschreven iu Latijn, dat tot de achtste of negende eeuw behoort. Onder deze Verklaring is te zien de Gothische Yerta- ling van de Brieven van Paulus aan de gemeenten \\ au Corinthe, Galatië, Ephesus, Philippi, Colossa, de twee Brieven aan de Thessalouiccnzen en de Brief aan Titus. Wat in het vorige handschrift ontbreekt, wordt in dil gevonden, dat eenige teksten heeft, die aan hetzelve bijzonder eigen zijn. „In een derde manuscript, dal eeu Latijuseh bock-
deel in quarto is, bevinden zicli de tooncelstukken van Plautus en eeu gedeelte van Seneca\'s treurspelen Medeu en (Edipw. In dil boekdeel ontdekte kardinaal Majo stukken van de Boeken der Koningen, Ezra en Nchemia. Deze ontdekking is van hel grootste be- lang, daar genoemde stukken eenige van de weinige fragmenten der Vertaling van het Oude Testament door l\'lphilas, die er bestaan, uitmaken. Dit-strekt bo- vendieu tot weerlegging der bewering, dat Ulphilas de Boeken der Koningen, om reeds gemelde redenen, mei voordacht wegliet. Men veronderstelt, dat het Latijn van dit manuscript van de achtste of de negende eeuw is. „Het vierde en laalsle manuscript, dat wij zullen
vernielden, bestaat uit een enkel vel iu klein quarto, en bevat vier bladzijden van het Evangelie van Jo- hauncs iu hef Latijn, ouder welke juist de fragmenten der hoofdstukkeu XXV, XXVI en XXVII van hei Evangelie vanMattheüs worden gevonden, die in den Cortex Argenteus ontbreken. „Al deze manuscripten zijn geschreven iu breede
cu dunne letters, zouder eenige verdeeliugvan woor- den of van hoofdstukken, maar met zamentrekkiugen van eigennamen, niet ongelijk aan die, welke wij iu oude Grieksche handschriften ontdekken. Eenige afdeelingen zijn er ontdekt, die door nommers of grootere ruimten, en somtijds door groote letters aan- geduid zijn. Mcf Gothische schrift behoort tot de zesde eeuw." Hel geheel der vertaling van Ulphilas, zooals zij uu
bestaat, behelzende den Codex Argenteus, den Codex Carolinus en de Ambrosiaausehc manuscripten, bevat zeer groote gedeelten van de vier Evangeliën, de Brieven van Paulus, de Boeken der Koningen, Ezra, Neheinia, de Makkabeën en eenige gedeelten derPsal- |
||||||
|
534 CUSLICOLËN —
men. De laatste en volledigste critisehe uitgave van
al de overblijfseleu van Ulpbilas is die van Gabelenz en Locbe, te Lcipzig in 1830—IS 17 uitgegeven. Nog een ander werk, dat verondersteld wordt vau de pen van Ulphilas ie zijn, is door 11. ¥. Massmaun ontdekt, die het ouder eenige manuscripten vond. j welke tot de bibliotheken van Rome en Milaan bc- i hooreu. Het is eeue verklaring van het Evangelie van .Toliannes, en is uitgegeven met eene Latijnsche ver- taling, verklarende aantcekeuingeu. een historisch . . ...
onderzoek eu een Gothisch-Latijnsck Woordenboek.
) Zie Bijbel.
CtELICOLEN i Lat. (\'lelam, hemel, eulo, vereereu),
hemel-vereerders, eeue kettersche secte die tegen het
■inde der vierde eeuw in Afrika ontstond. Zij werden
veroordeeld door twee verschillende rescripten van
|| . . . . keizer Houorius, maar de juiste aard hunner mceniu-
; gen is niet bekend. In liet wetboek van Theodosius
11 . worden zij ouder de Joden gerangschikt, eu daarom
hebben eenigeu hen als afvalligen vau hei Christelijke
tot hetJoodschc geloot\'beschouwd, doch ilii is verre
van zeker of zelfs waarschijnlijk. Deze naam werd
somtijds bij wijze vau bespotting door de Heidenen
aan de eerste Christenen gegeven.
COLARLASIANEN, eene secte van Gnostieken
in hel midden der tweede eeuw ontstaan. Zij werd
gesticht door Colarbasus, ecu leerling van Valcntiuus
(zie Valkxïima.vks). Hare leden geloofden, dal
Christus uit de dertig JEoxkn (zie ald.) voortkwam;
dat Jezus en Christus twee afzonderlijke personen
waren; eu dat het leven en de geslachten aller meu-
; schen en alle menschelijke zaken vau de zeven planeten
afhingen. Hunne meeningen waren derhalve eeue zonderlinge vermenging van Christelijke. Joodsche en Heidensche leer. COLLECTA, de naam in de eerste Christelijk.\'
kerk aan de aanroeping gegeven, omdat deze eeue collectie of herhaling was vau al de gebeden des volks. In de Constituties wordt het formulier aldus opge- sreveu: ,.0 Almagtige Heer eu Allerhoogste, Gij die iu de
: hooge hemelen woont, Gij Heilige, die in Uwe hei-
ligen (of heilige plaatsen) rust, die ronder oorsprong zijt, de groote Monarch dei\' wereld; die door Uwen Christus Uwc kennis aan ons hebt laten prediken, tot de erkenning van Uwe heerlijkheid en Uwen naam, die Hij ons verstand heeft geopenbaard: zie nu door \' Hem op deze Uwc kudde neder, en bevrijd haar vau
alle onkunde en booze werken. Geef, dat zij U moge ■ vreezen en beminnen, en beven voor het aaugezigt
|
|||||
|
COLLEGIANTEN.
van Uwc heerlijkheid. Wees haar genadig en goed-
gunstig, en hoor naar hare gebeden; behoud haar : onveranderlijk, onlaakbaar en zonder blaam, opdat I zij iu ligchaam eu ziel heilig moge zijn, en geene vlek I of rimpel of zoo iets hebben moge; maar dat zij vol- maakt moge zijn, en niemand onder haar zwak of I tekortkomend in eeuig opzigt moge zijn. O Gij, hun 1 Verdediger, Gij, Almagtige, die niet naar de personen ziet, wees Gij de keiper van dit Uw volk, dat Gij verlost liebl door liet kostbare bloed van Uwen Christus. Wees Gij hunne verdediging en hulp, hunne tocvlugt en hun bewaarder, hun onneembare muur, bun bolwerk en veiligheid. Want niemand kan hen uit Uwc hand rukken. Er is geen andere God gelijk Gij; in U is onze boon eu sterke troost. Heilig hen door Uwe
. ...... t\'
waarheid, want Vw woord is waarheid. Gij, die niets
doet uil partijdigheid en gunst; Gij, die niet bedrogen
kunt worden, bevrijd hen van zii kteen zwakheid, vau
| zonde, vau alle ouregt en bedrog, en van de vrees voor
den vijand, van de pijl, die bij dag vliegt, en het gevaar, dat iu de duisternis gaat; en verwaardig U hen te . brengen lot liet eeuwige leven, dat iu Christus Uw
eenig-geboren Zoon, onzen God en Zaligmaker is, door
wie U worde toegebragt glorie eu aanbidding in den
Heiligen Geest, nu eu altijd, tot in eeuwigheid, Amen."
De Collecta bij de Latijnen waren derhalve dezelfde
j soort van gebeden als die, welke de Griekenaanroepin-
gen en aanbevelingen noemden, waarmede de bisschop de gebedeu van deu diakeu en bet volk in elk afzou- derlijk gedeelte der godsdienstoefening eindigde. COLLEGIANTEN, eene Christen-secte in Kil\'.l
iu de Nederlanden ontstaan, toen de Armiuiaausche twist zijn toppunt bereikt had. Zij werd gesticht door drie broeders Johannes Jacobus, Adrianus en Gijsbcr- tus Koddeus of van der Kodde, nederige maar vrome mannen, die de Armiuiaausche beginselen waren toc- gcdaau. Nadat zekere Antonius Cornelius zich bij beu gevoegd had, hielden zij zamcnkomsten.diezij collegia noemden, en van daar kreeg de secte den naam van Collegianten. Het eenige uoodige om tot de vereeui- giug toegelaten te worden, was het geloof, dat de bijbel van God ingegeven was, en eene ernstige begeerte en ! een streven om overeenkomst igde voorschriften daarin vervat te leven; overigens mogten de candidaten hunne eigene meeningen over de verschillende leerstellingen der Christelijke godsdienst hebbcu. De broederen waren gewoon om wekelijks tweemaal te zameu te komen, op Zondag en Woeusdag, ten einde hunne godsdienstoefeningen te houden. Bij die gclegeuhc- den begonnen zij de dienst met hel ziugen van een |
|||||
|
C0IXEG1K DK PROPAG VXDA KIDK.
|
|||||||||
|
,;;:,
|
|||||||||
|
lijk de leer van Spinoza, en bewo/eu wiskunstig hare
overeenstemming met derede. Met zonderlingetegen- slrijdighcid beweerden zij, dal het Christendom van
Ooddelijken oorsprong was, en zij bevalen het aan en verdedigden het iu de bijeenkomst en der (\'ollegianten. Om zulke tegenstrijdige stelsels als dat van Spinoza en liet Christendom met elkander iu overeenstemming te brengen, beweerden zij, dat de rede tegenover de godsdienst staat, doch dat wij evenwel moeten gelooven aan de godsdienst, die iu het Nieuwe Testament ver- vat is, tegenover de duidelijkste wiskunstige bewijzen, liet. is derhalve duidelijk, dat de broeders Bredenburg geloofd moeten hebben, dat wat valseh isiudotheolo- gie, waar kan zijn in de philosophie, en ricc rtvs", dat wat eene godsdienstige waarheid is. eene wijsgeerige dwaling en zelfs eene mathematische ongerijmdheid kan zijn. Dit zonderlinge stelsel werd bestreden door trans Cuiper, een boekverkoopcr van Amster- dam, iu een werk getiteld : Areana Atheisini delecta of de Geheimen van hei Ailieismus ontsluijcrd. De twist werd van beide zijden hevig; andere geringere twisten ontstonden er omstreeks denzelfdeu tijd, en de eindelijke uitslag was, dal de Collegianten in IliSü verdeeld werden iu twee tegenover elkander slaande seeten, die hare vergaderingen Ie liijnsbuig iu afzonderlijke gebouwen bielden. in het begin der achttiende eeuw, toen de hoofden der i wee partijschap- pen van het tooneel verdwenen waren, werd de scheu- riug echter geheeld, en de Collegianten keerden tot hunne vroegen\' harmonie terug. De secte heeft thans opgehouden te bestaan. Tegen het einde der vorige eeuw smolten de Collegianten weg in de Doopsgeziu- den, en hunne plaats kent hen niet meer. COLLEGIE DE PROPAGANDA KIDK, een
collcgie door paus Urbanus VIII. iu 1627 te Home ingesteld. In dit seminarium worden jongelieden van alle natiën tot zendelingen opgevoed, ten einde de leerstellingen der Roomsehc kerk iu vreemde landen ie \\crhreiden. Hel collegie was zijn oorsprong ver- sehuldigd aan .Tohaunes Baptist A\'iles of, zooals som- niigen beweren, Vives, een Spanjaard die te Home woonde. Hij gal\'al zijne bezittingen, waaronder zijne zeer fraaije woning, aan den paus, en door deze ruime gift stichtte deze het Collegie de Propaganda Fide, en bepaalde hij, dat, als een begin van de onderneming, tien beurzen aan jongelingen van vreemde landen zouden geschonken worden. Kardinaal Barberini, de broeder van den paus, voegde er in 1637 en IMS nog een en dertig beurzen bij voor Georgiërs, Perzen, Nestorianen, .lacobicten. Melehieleu, Coptcn, Abvs- |
|||||||||
|
gezang cu hot opzenden van een gebed, waarna een
gedeelte der Selirift gelezen en verklaard werd door twee personen, die aangesteld waren om het uit te leggen. Daarna mogt elk mannelijk persoon in de vergadering vrijelijk zijne gedachten aan de broe- deren mededeelen. Eene woordenwisseling had er derhalve dikwijls bij hunne bijeenkomsten plaats. Zij hadden gedrukte lijsten van de teksten, die op hunne bijeenkomsten besproken moesten worden, zoodat de broederen het in hunne magt hadden, om na eene zorgvuldige voorbereiding hunne meeningen bekend te maken Te Rijnsburg hadden zij groote gebouwen, die bestemd waren voor de opvoeding van weezen en voor de ontvangst van vreemdelingen, en in die plaats kwamen de broederen jaarlijks tweemaal bijeen, en bragten zij vier achtereenvolgende dagen in zamen- komstentot wedcr/ijdsche aanmoediging en stichtiug, en ook tot avondmaalsviering, door. Hij die gelegen- lieden werd ook de doop toegediend aan hen, die zulks wenschten; die plcgtigheid werd steeds door geheele indompeling verrigt. De Collegialiteit in friesland kwamen jaarlijks eenmaal te Leeuwarden, voor liet- zelfde doel als hunne broederen, die te Kijusburg vergaderden, bijeen. Wegens de geringe cisehen om onderde Collegianten toegelatente worden,bestonden zij uit incnschen van allerlei seetcn en van de meest verschillende meeningen. Zij bielden niemand voor een ketter om zijne meeningen, maar alleen om zijn schandelijk en zedeloos gedrag. Toen de secte der Collegianten ontstond, was het
Armiuianismus door de synode van Dordrecht formeel veroordeeld, en was bet den predikanten, dicdeszelfs leerstellingen waren toegedaan, verboden ze te. ver- breiden. De broeders Van der Kodde openden daarom hunne afzonderlijke bijeenkomsten of collegia. De eerste werd gehouden iu bet dorp Warmond, waareen der broeders woonde, en na korten tijd werden de za- menkonistcn uaarUijnshurg overgrhragl, naar welke plaats de (\'ollegianten den naam van Rijnsburgers ontvingen. Dergelijke bijeenkomsten werden ook iu andere plaatsen van Holland ingesteld, en de secte nam snel in aantal ledeu toe, en werd ecu groot ligchaam. Niettegenstaande den verdraagzameu geest, waardoor zij zich onderscheidde, ontstond er iu 1672 in haar boezem ecu strijd, die een aanmerkclijkeii tijd met de grootste bitterheid woedde. Aan het hoofd der eene partij stonden Jobaunes en 1\'aulus Mredcnburg, koop- lieden van Rotterdam, en aan dat der andere Abraham Lemmcrman en Frans Cuiper, kooplieden van Am- sterdam. De broeders Bredenburg onderwezen open- |
|||||||||
|
V!li COLLI TUI Y.\\KN
siniërs en Indianen, en hij gebreke vau deze, voor
Armeniërs van Polen, Rusland en Constant inopel. Do voorwaarde, waarop liarberini deze groole gift deed, was, dal de leerlingen, die van zijne mildda- digheid wcuschten gebruik te maken, /icli zouden verbinden om zendelingen onder liunnc eigene landgc- nooten te norden, of om te gaan, waar dr f\'ongregatie de Propaganda Fide hen zon zenden, liet eollegic werd eei\'st onder liet toezigt van drie kanunniken van de drie patriarchale kerken (e Rome geplaatst, doch sedert liet jaar I (ï I I is het ouder het beheer van de zoo even genoemde congregatie geweest, die door Gregoritis XV. was gcstielit. Zie Congregatie de Propaganda Fide. COLLUTHIANEN, cenc secte uit de vierde eeuw,
die door Collnthus, een presbyter van Alexandrio. gesticht werd. Deze mau schijnt in zijne mecningen destellingen der Mank ilt i:iis(zicald.)nabijgekoinen te zijn; hij geloofde, dat God de boozeu niet schiep, en dat Mij niet de bewerker was van de kwalen, die den menseli m crvallen. (\'olluthus werd door liet cou- cilic van Alexandrie in \'ii\\ afgezet, en stierf vóór ."> in. De secte bestond slechts korten tijd. COLLYRIDEX(Gr.£o«te«J,crnc soort van koeken
van gekneed deeg, die van zeer oude tijden af als
heilige gaven aan de goden werden aangeboden, daar
de Heidenen in alle eeuwen hel denkbeeld koesterden,
dal wal aangenaam was aan de zonen van menschen,
nok aangenaam moest zijn aan de goden. Bovendien
hebben de onwetenden in elke eeuw zich verbeeld,
dat de bewoners des hemels, gelijk die der aaide,
behoefte hadden aan eten en drinken. De Hebreen
offerden koeken in den tempel, die van tarwe of garsl
waren gemaakt, en gekneed waren met olie en somtijds
met honig. De Egyptenaren deden offergaven van
koeken aan hunne godheden, ten behoeve van overle-
den betrekkingen, (\'cerops beval, dat te Athene koe-
I • , ken aan /,ens geofferd zouden worden. Hcrodotus
horig) ons, dal de Perzen gewijde koekeu aan hunne
goden offerden. De wijding van een offerdier bij de oude Romeinen bestond gedeeltelijk in hel werpen \\ au koren en wierook, met hol salsa „min, gemaakt van zemelen of moei mei zout vermengd, op hel hoofd van het dier. Koeken werden vooral gebruikt bij de aau- hidding van zekere godheden, zooals bij die van \\pollo. Mot waren koeken van meel of van was: zij haddeu somtijds den vorm van een dier. en werden dan geofferd als symbolische offeranden in de plaats van werkelijke dieren, hetzij omdat deze niet ge- makkelijk te krijgen waren, of omdat zij Ie kostbaar |
||||||
|
COLLYVA.
waren voorde offeranden, (lp den tweeden dag van I
het feest genaamd Therniophoriën, dat in verschil- j lende doelen vau Griekenland ter eere van Deinetei\' gevierd word, zaten de vrouwen op den grond rondom hel beeld der godin, en gebruikten zij geen ander j voedsel dan koeken van sesan en honig. In .Tor. VIT: Is lezeu wij, dat de Israëlietische vrouwen hel deeg kneedden,,,oin geheelde koeken Ie maken voor de Me- ; lecheth des hemels," hetgeen van overoude tijden oen j afgodisch gebruik schijnt geneest te zijn. De Colly- riden der Heidenen, in de vierde eeuw overgebragt zijnde op de vereering der Maagd Maria, gaven hun naam aan ecue kleine secte in Arabiö. C0LLYRID1 \\NEN, eene secte tegen het eiudc der
vierde eeuw ontstaan, die beweerde, dal cle .Maagd Maria vereerd on bevredigd moest worden door pleng- offers, offeranden en offergaven vau ö>Uyriden of koe- kon. Deze seete schijnt uit vrouwen bestaan te hebben, die vau Thraeië kwamen, zich in Arabic vestigden, on zich besebouwden als priesteressen van Maria. Op oen bepaalden dag. als een feestdag aan haar gewijd, voerden zij in wagons, gelijk aan die welke de I Leidenen li ij hunne godsdienstige processiën gebruikten, koeken ofouweleu rond, die zij haar eerst als heilige offeranden aanboden en daarna opaten. Neandergelooft, dat deze plcgtigheid aan de Hoidensche eeredienst van Ceres ontleend was, en dat de gewone broodoffers op de Tbosinoplioriën, of hel Meideuschc oogstfecsi ter eere van Ceres, in offeranden ter eere vau Maria voran- , denl waren. Mosheim veronderstelt ook, dat de Col- lyridianen Heidensche bekeerlingen geweest ziju, die, toen zij nog Heidenen waren, de gewoonte badden om aan de godin Venus of Astarte zekere koeken aan te bieden, welke Collyriden genoemd worden, en mi zij (\'hristenen waren, meenden, dat Maria deze oer het i......si verdiende. COLLYVA, eene offergave iu de Grieksche kerk,
ter gedachtenisviering van de opstanding der doodeu. Dit maakt een gedeelte uit van de begrafcnisplegtig- heden bij do nieuwere Grieken. ,.Tn Griekenland," zegt een verstandig reiziger, „zijn verscheidene aeh- toreenvolgende Vrijdagen aan de goden gewijd. De schel der kleine kerk van St. Xioolaas Rangaves, aan ilco \\oet van den Yiropolis gelegen, trok bij eene dier gelegenheden mijne aandacht. Toen ik de kerk bin- nentrad, oen klein gebouvVdat te naauwernood grooler was dan eene gewone kamer, vond ik eonige personen, j die op bet begin der diensten wachtten: de mannen en jongens stonden nabij hel allaar, terwijl de vrouwen, zooals gewoonlijk, opeenigen afstand van daar bleven. \\ |
||||||
|
f\'OLPTA — COMMUNIE.
|
||||||||||
|
537
|
||||||||||
|
Van tijd tot tijd kwam er iemand binnon, die oen kleinen
sehotel, met een servet bedekt, droeg, welken bij, na op godvruchtige wijze bet 1 reken des krnises gemaakt te bebben, op don grond voorden voorhang der heilige plaats zette. Deze schotels bevatten eene bijzondere soort van koek, die Collyva beet, en eene offergave is aan de schimmen der dooden; de oorsprong van dit gebrnik is zeker meer Hridenseh dan Christelijk. Deze koeken worden inet zorg gemaakt, de voornaamste bestanddeelen er van zijn gekookte tarwe en krenten. Het bovengcdeclte is met verschillende graden van netheid versierd, door middel van de eetbare mode pitten van granaatappelen, amandelen of iets derge- lijks. Zij werden gezonden door de bloedverwanten van hen, die binnen een ol\'twee jaren gestorven waren, en als zij niooi waren, mogten zij voor het sanctua- rium blijven. Indien zij op meer gewone wijze waren gemaakt, werd de inbond gezamenlijk in een mand geworpen. Op elk bord met collyva en in eiken mand werden een aantal kleine brandende waskaar- sen gestoken, die gedurende de dienst brandden. De meening van het volk aangaande dit gebrnik werd mij medegedeeld door iemand, dien ik vroeg mij haar nit te leggen. De ziel van den overledene, zcide hij, voor wien de collyva geofferd wordt, daalt gedurende de dienst neder, en eet een enkelen korrel van de tarwe." Dit gebruik der Grieken is waarschijnlijk van Heidenschen oorsprong. Het is wel bekend, dat er onder de oude Romeinen een feest bestond, Feralia geheeten, dat in het laatste gedeelte der maand i\'e- bruarij gehouden werd, wanneer het voedsel voor het gebruik der dooden naar de graven gebragt werd. De Inferise en de Parentalia waren van denzelfden aard, hetgeen aantoont, dat de oude Heidenen, even als verscheidene nieuwere nat iën, meenden, dat de schim- men der dooden instant waren om deel te nemen aan de genietingen der levenden. COLI\'IA, in de leer der wcreldwordinï van de
oude Pheeniciërs, gelijk die door Sanchoiiiathon wordt verklaard, de naam van den wind, waaruit, zoowel als uit zijne vrouw Daan of Nacht, het Leven of /Kou en de Eerste Bera of schepping ontstonden. De bctee- kenis dezer mythe is, volgens Rongemont, dat de stem of Geest van God (Colpia), toen hij zich over de vormelooze en ledige aarde (liaan) bewoog, in de eerste plaats oorsprong heeft gegeven aan het leven in stof- felijke zaken. (\'OM BAD WIS, eene godheid in Japan aangebc-
den. Hij was een bonze of priester, van wien de vol- gende vreemde geschiedenis wordt verhaald. Toen hij |
||||||||||
|
ongeveer tachtig jaar oud was. liet hij een praehtigeu
tempel bouwen, en voorgevende dal hij het leven moede was, strooide bij uil, dat: bij zich in een bol wilde afzonderen, daar tien duizend milliocn jaren slapen, en vervolgens weder inliet leven torugkeeren. Daarom ging liïj in het hol, waarvan de mond onmiddellijk verzegeld werd. De Japanezeu gelooven, dat hij nog in leven is, en daarom vieren zij een feest te zijner eer, en roepen zij hem aan als een god. COMMENDATOTUKN. In de eerste Christelijke
kerk zou gt\'cn Christen het gewaagd hebben om te reizen, zonder geloofsbrieven van zijn bisschop mede te nemen, indien bij in een vreemd land met deCbris- telijke kerk in gemeenschap wensehte te staan. De brieven, die Commendatoriën heetten, werden alleen toegestaan aan personen van aanzien, of anders aan personen, wier goede naam in twijfel werd getrokken, of geestelijken, die reden hadden om in vreemde lan- den Ie reizen. Personen, die zonder deze brieven reisden, mogten de liefdadigheid der kerk genieten, doch mogten niet aanzitten aan de tafel des Heercn. De oude tucht was zeer streng op bet toelaten tot de communie van vreemdelingen, die aan de kerk onbe- kend waren, uit vreczedat zij ketters of schcurmakers of geëxeommuniooorden mogt toelaten; indien er der- halve iemand kwam, die zijnecommendatoriënniet kon vertooneu, maar voorwendde ze verloren te hebben, werd hij noch toegelaten tot de communie, noch geheel geweigerd, maar indien de gelegenheid er voor be- slond, door de kerk onderbonden, totdat zulke brieven verkregen konden worden van de kerk, van welke hij kwam. In de Apostolische canons wordt uitdrukke- lijk vernield, dat zoo vreemde bisschoppen, presby- ters of diakenen zonder commendatoriën reisden, men bun niet mogt toestaan te prediken of aan bet avond- maal deel te nemen; zij mogten slechts hebben, wat noodig was om in hunne tegenwoordige behoefte te voorzien. COMMUNIE. Dit woord duidt in zijne eigenlijke
beteekenis bet doelen aan van iets met een ander, en in een meer algemeeneu zin, overeenkomst, gemeen- schap of vriendschappelijk verkeer. Van daar dat bet woord communie, door een zeer natuurlijken overgang, gebruikt wordt om bet Avondmaal aan te duiden, dat eene gemeenschap of deelhcbbing is van den kant van geloovigcn aan de groote voordeeion, die nit het ge- broken ligchaam en het gestorte bloed van Jezus Christus voortkomen. In eene meer uitgebreide botee- keuis wordt er door den geloovige, wanneer bij aan de tafel des Hoeren aanzit, communie gehouden met |
||||||||||
|
ft»
|
||||||||||
|
C0MM1 NlE(KI\\DER-)--CO\\fMl\'NTIETAFEl.,
|
|||||||||||||
|
i:is
|
|||||||||||||
|
het geheele volk van Christus, waarvan allo dooien
evenzeer belang bobben bij Zijn dood ; maar in een meer beperkten zin duidt bel woord gemeenschap aan met eene bijzondere congregatie of vcreeniging van Christenen. Zoo sterk was echter do meening der eerste Christenen, dat bol avondmaal een feesl van gemeenschap was met bot gehcele volk van Christus, dat zij geloofden, dat bot door do afwezendon zoowel als detegenwoordigengevierd kon worden; daarom hadden zij do gewoonte om door de banden dor dia- kenon gedeelten der gewijde elementen naar hunne broodoren te zonden, die wegens ziekte of gevangen- j schap niet tegenwoordig konden zijn.
COMMUNIE (Kixder-). Gedurende vele eeuwen
heerschte er in de Christelijke kerk de gewoonte, om de communie aan jonge kindoren toe te dienon, en daar deze op zoo jeugdigen leeftijd niet instaat waren om het brood te eten, ontstond bot gebruik om het in wijn te doopen, on een of twee druppelen in den I mond van bot kind te drukken. De reden, die Cypri-
anus voor dit gebruik aangaf, was, dat de genade Gods, ; aan de voorworpen van den doop verleend, zonder mate
gegeven was. on zonder eenige beperking aangaande j den ouderdom. Augustinuspleil sterk voordit gebruik,
en ten gunste er van baalt bij Jobannes VI : ö.\'i aan: „Tenzij dat gij bot. vleosoh des Zoons dos menschen eet, en Zijn bloed drinkt, zoo bobt gij geen loven in ii /.elven ," oen tekst die vervolgens in de negende eeuw, mei dezelfde toepassing, door Pasohasius llad- borl aangehaald werd. Sedert de algemeene invoering van don kinderdoop werd bot avondmaal steeds toe- gcdiend aan allen, die gedoopt waren, hetzij jonge kinderen of volwassenen. Het gebruik dor kinder- communic bestond gedurende verscheidene eeuwen. Hot wordt vermeld in de verslagen van bet derde concilie van Tours in Si 3, on zelfs bot concilie van Trente, ]5t">, in plaats van do kinder-commnnic af te keuren, verklaarde sleebts, dat zij niet beschouwd moest worden als noodzakelijk voor de zaligmaking. Zij wordt door de Grieksche kerk nog steeds naauwgezet in acht genomen. C< )MMUNIE (Leeken-). in de eerste Christelijke
kerk word het voor het grootste voorregt van een leek gehouden, om deel to nemen aan de communie; maar bet, was eene gestrenge straf voor iemand, die oen geestelijk ambt vervulde, oin weder verlaagd te worden tol den rang van een leek, en om als oen leek aan do tafel dos I loeren aan to zitten. Dit word als eene soort van verzachte excommunicatie beschouwd. De man, op wien do kerk deze straf toepaste, werd uit bot lig- |
|||||||||||||
|
ehaam dr-r geestelijkheid uitgesloten en tot den toe-
stand van een leek teruggebragt, en zijne deelneming aan bet avondmaal word leeken-commuuie genoemd. Bellarminns beweert, dat zulk eene communie slechts onder éóno gedaante was, daar dit de boteekenis is, die thans in de Kerk van Home aan do uitdrukking lcokcu-oommunie gehecht wordt. Maar bierdoor neemt men aan, dat bet gebruik om den beker aan de leeken te ontzeggen in do eerste Christelijke kerk bestond, terwijl niet het geringste, spoor er van in do oude schrijvers te vinden is. Andoren wederom bepalen de boteekenis van leeken-communie tot de straf van ge- dwongen te zijn, om onder leeken buiten bet hekwerk van oen sanctuarium te verkeeren. Zulk eene verkla- ring van de bot eek on is der uitdrukking is echter geheel zonder grond, en het eenige denkbeeld, dat opgesloten is in bet gezegde van een geestelijke tot lecken-com- munie terug te brengen, ishem geheel en al to verlagen, bom van zijn geestelijk ambt en zijne geestelijke fuuc- tiën te berooven, en tot den rang van oen leek terug te brengen. In dit geval werden zij niet alleen beroofd van de geestelijke orde en het geestelijke ambt, de magt cu bet gezag, maar zelfs van den naam en titel van geestelijken. Na zulk een vonnis werden zij der- halve als gewone Christenen erkend en behandeld, geheel ontdaan van hunne vroegere waardigheid en geestelijke magt on voorregten. Kr staan zeer weinige voorbeelden opgeteekend van geestelijken, die, na zoo verlaagd te zijn, weder tot het geestelijke ambt worden geroepen, hetgeen ook nooit gedaan werd dan bij grooten nood of om eene zeer dringende roden. COMMUNIETAPEL, de tafel waarop de elemeu-
ten gezet worden bij het vieren van het avondmaal. Hot was aanvankelijk eene eenvoudige, draagbare tafel, gemaakt van hout, en bedekt met eou wit laken. Altaren, zooals men de communictafels langzamerhand begon to noemen, werden in don tijd van Constautiju van steen gemaakt, en in bet begin der zesde eeuw in de Westersche kerk op kerkelijk bevel vercischt. De steencn altaars waren niet langer draagbaar, maar stonden vast, on waren opgetooid met karmozijn laken. Deze verandering in de zamonstelling der communie- tafel en bet geven van den naam van altaar daaraan, hadden niet plaats, dan nadat het Christendom van zijne oorspronkelijke eenvoudigheid was beroofd, en do menschen bot avondmaal als eene oll\'eninde begou- nen te beschouwen. Het gebruik om de tafel met wit linnen te bedekken is van hooge oudheid. Het wordt hot eerst vermeld door Optatus, en verscheidene an- dere schrijvers zinspelen er op. Het is buiten allen |
|||||||||||||
|
I
|
|||||||||||||
|
COMPETENTES — CONCILIËN\' (ALGEMEEN K <» (ECUMKXJSCHE).
|
|||||||||
|
539
|
|||||||||
|
kend. De orthodoxe Grieksche kerk telt er slechts
zeven, en erkent liet gezag van de volgende niet. De zeven eerste, waarvan hier gesproken wordt, zijn de volgende: Hot eerste concilie van Nicaia in 325, het ; eerste concilie van Constantiuopel in .\'581, het eou- cilie van Ephesus in 131, het concilie van Chalcedon in 151, het tweede concilie van Constant iuopel in 553, het derde concilie van Constant iuopel in GM), het tweede concilie van Niciea in 7s7. De meeste schrijvers van de Roomsche kerk geloo-
veu, dat er achttien oecumenische en onfeilbare con- \'•iliën zijn geweest, maar zij verschillen onderling van niecniug over de conciliën, die rcgl hebben op dezen naam. Sixtus V. liet. eene lijst van de achttien al- gemeen erkende conciliën in het Vaticaau plaatsen. Deze besiaau, behalve uit de zeven reeds genoemde, uit de volgende: Hei vierde concilie van Constanti- nopel in 869, het eerste Lateraansche concilie in 1123, het tweede Lateraansehe concilie in 113(1, het derde Lateraansehe concilie in 1179, het vierde Lateraan- schc eoneilic in 1213, het eerste concilie van Lyon in 1215, het tweede concilie van Lyon in 1271, het concilie van Yieuueiu 1311, het concilie van Florence in 1139, het. vijfde Lateraansehe concilie in 1512, het concilie van Trente in 1 5 15. De Franschc geestelijken beweren over het alge-
! meen, dai de conciliën \\an Pisa in 1400, Constauz
: in 1411, eu Bazel in 1431 ook oecumenisch waren,
terwijl de Italiaanschc dit ontkennen, en daarentegen
onfeilbaarheid toeschrijven aan de coneiliën van Lyon,
, Florence eu aan het vijfde Lateraansehe. De pausen
hebben op dit betwiste punt nooit eene bepaalde
. uitspraak gedaan, zoodat hei nog twijfelachtig is, of
I de Kerk van Home de achttien onfeilbare conciliën
; erkent volgens deFransche of volgens de Italiaanschc
lijst. De Protestantsche kerken verwerpen eenparig
het gezag van al deze coneiliën.
De achttien algemecne conciliën kunnen verdeeld
I worden in twee klassen, de Ooslersche en de Wes- terschc. De eerstcu bestaan uit acht, die allen door de keizers werden zaamgeroepen, de laatsten bedragen het aantal van tien, die allen door de pausen werden ingesteld. De geschiedenis dezer conciliën, zoowel Oostersche alsWestersohc, vertoont onstooncelen van twist en partijzucht, die maar al te dikwijls ongunstig geweest zijn voor de zaak van hei ware Christendom. Grcgorius van Nazianze drukt zich met groote ecn- voudigheid uil, als hij over zijne eigene ondervinding van al zulke coneiliën spreekt. „Ik beu zoo geseha- pen," zegt hij, ..dat ik. om de waarheid te zeggen, |
|||||||||
|
twijfel, dat liet avondmaal, bij de eerste instelling er
van, door onzen Heer en Zijne discipelen rondom eeue tafel gevierd werd; ook de Apostel Paulus stelt de
„tafel desHeeren" tegenover „de tafel der duivelen." Het uitdcelen der elementen aan communicanten, die niet om eeue tafel, maar in hunne gewone banken gc- zeten zijn, is voor korten tijd in Brittanje en Amerika door vele Presbyteriaauschc cuCongregatioiialistischc kerken aangeuoiacu. Episcopaten van elke soort ver- mijden eene tafel geheel en al, en gebruiken de ele- menten geknield voor het altaar, terwijl de Roomsche kerk, geloovende aan de transsubstantiatie van hel brood en den wijn in het ligchaam, liet bloed, de ziel en de Godheid van Jezus Christus, de mis, zooals zij het avondmaal noemen, als eeue offerande beschouwt voor de levenden en dooden. COMPETENTES, de naam van die catechumenen
in de eerste Christelijke kerk, die de onmiddellijke eandidaten voor den doop waren, of dezulken die hunne namen indienden, en hunne begeerte te kennen gaven om bij hel eerste feest gedoopt te worden. Als hunne namen ingediend waren, en hun verzoek aan- genomen was, werden zij en hunne peetooms in de boeken der kerk of dipti/cha, zooals deze genoemd werden, ingeschreven, en daarop volgde een onder- zoek naar de vorderingen, die zij als catechumenen gemaakt hadden. Zij, die na onderzoek goedgekeurd werden, ontvingen den naam van elecii of verkoreueu. De gebruiken, waaraan zij zich vervolgens moesten onderwerpen, zijn aireede in hel artikel Cateciii mi- nen (zie ald.j beschreven. COMUS, in de oude Hcideusche mythologie de
god der vrolijkheid en van den lachlust. Hij wordt voorgesteld als een jongeling, vol wijns, en met elk voorkomen van onderden bedwelmenden invloed daar- van te zijn. CONCILIËN (Algemeene of oecumenische), ver-
gadcringen die de gchcele Christelijke kerk moesten voorstellen. „Gelijk men reeds gewoon was," zegt Ncauder, „in de provinciale synoden werktuigen te zien van den Heiligen Geest tot besturing der ge- meenten van eene zekere landstreek, zoo werd zulks nu op de betrekking van die algemecne couciliën lot de gcheclc Kerk toegepast, üeze algemecne conciliën hadden ecu tweeledig doel. Zij moesten beslissen in gevallen over tle leer, alsmede het bestuur, de cere- dienst en de tucht der Kerk regelen, en op het laatste hadden hunne canons of regelen betrekking." Het aantal algemecne of oecumenische conciliën
wordt door verschillende kerken verschillend srere- |
|||||||||
|
CONCIUEN (B1JZONDEKE) — CONCLAVE.
|
|||||||||
|
Ö40
|
|||||||||
|
elke vergadering van bisschoppeu vree», want ik heb
uog uooit ecu goed einde van cent\' daarvan gezien: ik ben nooit op eeuc synode geweest, die meer deed voor het wegnemen vau kwalen, dan zij deed voor de ver- nieerderingdaarvan.Want eene onbeschrijfelijkedorsl naar (wisten en heerschappij heersolit erin, en iemand zal zich veel waarschijnlijker bet verwijt op den hals halen, dat hij zicb (ol regier weuscht op ie werpen over de boosheid vau andere menschen, dan bij slagen zal in eenige zijner pogingen om die te doen ophouden." Benige conciliën geleken, volgens de verklaring van ooggetuigen, meer op eene vergadering vau bandeloos graauw, dan van ernstige en geleerde geestelijken. Op zijn best waren zij eene verzameling vau zwakke, feil- bare stervelingen, wier bartstogleu dikwijls sterker waren dan bun oordeel, en daarom moeten bare uit- sprakeu met de uiterste voorzorg ontvangen, en sleebts in zoo verre aangenomen worden, als zij iu overeen- stemming zijn met hel Woord Gods, dal door elk verlicht Protestant beschouwd wordt als de eeuige onfeilbare regel vau geloof eu gehoorzaamheid. CONCILIËN (Bijzondere), kerkvergaderingen
die te zamen kwamen voor bijzondere zaken in een afzonderlijk district, doch die gcene aanspraak maken op eeue vertegenwoordiging van de gebeele Christe- lijke kerk. Zulke conciliën zijn zeer talrijk geweest. Benige van de belangrijkste zullen wij vermelden. ïe Aken werd in 8S6 een concilie gehouden om de ka- uunniken van hoofdkerken te regelen. Het concilie van Savonnières in ba\'J was het eerste, dat den titel van Zeer Christelijke Koning aan den koning van Frankrijk gaf; hij werd echter eerst in 1109 de bijzou- dere benaming van dien souvercin. Het concilie vau Troyes in 887 deed uitspraak iu de twisten over de keizerlijke waardigheid, liet tweede concilie van Troyes in 1107 verbood aan de geestelijken om te huwen. Het concilie van Clermout iu 1093. Op dit concilie werd tot den eersten kruistogt besloten. De bisschoppen hadden uog den voorrang boven de kardi- ualen. Op deze vergadering werd de naam van Paus voor de eerste maal aan het hoofd der kerk gegeveu, met uitsluiting van de bisschoppen, die dien titel pleegden aan Ie nemen. Hierop verkreeg ook II ugo, aartsbisschop van Lyon, van den paus de bevestiging vau den voorrang zijns zetels boven dien van Sens. Hel concilie van Klieims, door Eugeuius III. in 1148 bijeengeroepen, waarop aan patronen vau kerken ver- boden werd, om meer dan vroegere belooningen aan te nemen, op straffe vau afzeiting en hei verlies van • ene kerkelijke begrafenis. Aan bisschoppen, diakc- |
|||||||||
|
j ucu, ouderdiakeuen, monniken en nonnen werd ver-
j boden om te huwen. Op dit concilie werd er uitspraak
gedaan ov er de leer der Drieëeuheid, doch bij het I uiteengaan riep de paus eeue vergadering bijeen,
; waarin de kardinalen voorwendden, dat zij geeu regt
hadden om over punten aangaande de lee r te oordcelcn, daar dit bet bijzonder voorregt vau den paus was. Op dit concilie werd ook de iwisl beslecht tusscheuGilbert de la Pon-el eu Beruhard vau Clairvaux; de ijverzucht der kardinalen legen Beruhard redde den eerste. Het concilie van Sutrium in 104G, waarop drie pausen, die den stoel in beslag genomen hadden, afgezet wer- den. Het concilie vau Clarcndon in Engeland in 1104, legen Beckct. Hel concilie vau Lombez iu Frankrijk iu 1200, waartoe eenige oncenigheden aangaande de ALBIGENZEN (zie alcl.) aanleiding gaven; tot een kruis • logt tegen ben werd besloten, en een leger werd uitge- zonden om beu uit te roeijen. liet concilie van Parijs in 1210, waarop de ruetaphysica van Aristotelcs tot de vlammen veroordeeld werd, uit vreeze dat de spits- vindigheden van dien wijsgeer eeue slechte uitwerking zouden hebben op de gemoederen der menschen, door die onderwerpen op de godsdienst toe te passen, liet eoncilie van Pisa, den 2den Maart 1109 begonnen, waarop Benedictus XIII. en Gregorius XII. afgezet werden. Een tweede concilie, somtijds ecu algemeen concilie genoemd, te Pisa iu 1511 gehouden. 1.ode- wijk XII. van Frankrijk vergaderde in 1Ö10 cen na- lionaal concilie te Tours (daar hij een grootcn afkeer had van den paus), waarop de kardinaal de Gurce, door deu keizer afgevaardigd, tegenwoordig was. Men kwam toen overeen om een algemeen concilie te Pisa bijeen te roepen. CONCLAVE, de vergadering van Kardinalen
(zie ald.), tot verkiezing van den paus. Op het vcer- ticude algeiuccue concilie, te Lyon in 1274 gedurende het pausschop van Gregorius X. gehouden, werd ecu decreet aangaande de verkiezing vau cen nieuwen paus aangenomen, hetwelk inhield, dat de kardinalen gc- durende de verkiezing iu het conclave opgesloten moesten blijven. De deuren moesten zorgvuldig bc- waakt worden, zoodat het ongepaste iu- en uitgaan verhinderd werd; alles, wat mcu binncubragt, moest onderzocht worden, uit vreeze dat het invloed mogt , hebben op de verkiezing. Als de verkiezing iu drie
dagen niet geschied was,\'mog(cn de kardinalen slechts , één schotel voor hun middagmaal hebben, en als zij
veertien dagen langer duurde, mogt hun niets dan brood, wijn eu water worden toegestaan. Eeue meer- : derheid vau twee derden der stemmen vau de kardi-
|
|||||||||
|
CONCLAVE.
|
|||||||||
|
541
|
|||||||||
|
naleu was uoodig om de verkiezing wettig te doen
zijn. Dit bekende deereet i.s, hoewel niet eeuige wij- zigingen, tot op den huldigen dag van kracht. Be kardinalen moeten het conclave tien dagen na
den dood van den paus binnentreden; zij komen echter vooraf in de Gregoriaansche kapel bijeen, waar zij de mis van den Heiligen Geest hooren, waarna een bis- scliop eeue Latijnschc redevoering tot hen houdt, en hen vermaant om iemand te kiezen, die waardig is om den stoel van den Vorst der Apostelen te vervullen. Bij hei einde der dienst gaan de kardinalen, geschikt volgens hunnen rang, in processie naar het conclave, vergezeld door soldaten en eeue groote menigte men- sclien, terwijl het koor al dien tijd het Veni Creator zingt. Het conclave wordt gewoonlijk iu hel Yaticaau gehouden, daar dit in elk opzigt voor het doel het meest geschikt is. Het conclave, want die naam wordt zoowel gegeven aan de plaats, waarin de kardinalen te zamen komen, als aan de vergadering zelve, bestaat uit eenc reeks van kleine cellen van slechts tien voet in het vierkant, van wagenschol gemaakt, waarin de kardinalen gedurende de verkiezing van ecu paus op- gesloten worden. Van elke cel is een klein gedeelte afgescheiden voor de Coxcxa visten (zie ald.); zij zijn genounuerd, en de kardinalen loten er om. He cellen zijn allen in éénc lijn langs de gallerijen en de zaal van het Vaticaan geplaatst, en zijn door eenc kleine ruimte van elkander afgescheiden. Boven elke cel wordt het wapen van den kardinaal geplaatst, aan wien zij behoort. Een lange gang loopt tusschen de cellen en de vensters om het licht toe te laten, dat in de cellen schijnt door kleine glazen vensters, die naar den gang zijn geplaatst. De ingang tot het Vaticaan wordt, terwijl de kardinalen in het conclave zijn, zorg- vuldig bewaakt door soldaten, en men kan noch de kardinalen, noch diegenen, die met hen opgesloten zijn, spreken, tenzij op bepaalde uren en met eeue luide stem, in de Italiaauschc of de Latijnschc taal. Twee- maal daags, des morgens en des namiddags, worden de stemmen opgenomen, wanneer iedere kardinaal uit zijne cel naar de kapel der stemming gaat, vergezeld van zijne conelavisteu. Iu de kapel is elke kardinaal in ecu karmozijnen mantel met ecu langen sleep ge- kleed. Zij krijgen daar gedrukte lijsten, te voren op eeue bijzondere wijze gevouwen, niet opene plaatsen 0111 door eiken kardinaal ingevuld te worden met zijn eigen naam en niet dien van den persoon, voor wien hij stemi. Tien kleine tafels worden iu de kapel gerced- gcniaakt, waaraan zij de opene plaatsen op de lijst in tegenwoordigheid van de andere invullen, zoodal zij |
|||||||||
|
elkander zien schrijven, zonder te weten wat geschrc-
ven wordt. Eeue deputatie wordt er gezoudeu naar de cellen van hen, die ongesteld zijn, deze vullcu de lijsten in de tegenwoordigheid der deputatie in. Elke kardinaal brengt zijne lijst, nadat hij haar ingevuld, opgevouwen en verzegeld lneft, in liet gezigt van alle | andere naar ecu grootcu kelk, die op het altaar der
\\ kapel geplaatst is. Zoodra al de lijsten ingevuld en in
den kelk gedaan zijn, worden drie kardinalen door hel lot verkozen om als stciiiopncmcrs te handelen; zij tellen de lijsten in de eerste plaats, om zich te verze- kereu, of hel aantal juist overeenkomt met dat van de kardinalen iu het conclave. De lijsten worden dan allen geopend, eu de namen der personen, voor welke gestemd wordt, worden luide afgeroepen, waarna het aantal stemmen, die op een ieder uitgebragt zijn, bekend wordt gemaakt. Indien twee derden der stem- men op denzelfden persoon uitgebragt zijn, wordt hij voor verkozen verklaard ; maar zoo niet, dan gaan de kardinalen tot eene tweede stemming door Accessus (zie ald.) over. Het laatste gedeelte der verkiezing is, alle. lijsten te verbranden in de tegenwoordigheid ! der kardinalen, en de rook door dat verbranden ver-
oorzaakt wordl door de menschen op de straat vurig gadegeslagen, die, zoodia zij dien uit den schoor- . steen zien opstijgen, naar huis terugkeeren, ovcr-
tuigd dat de verkiezing nog niet afgcloopen is. De | lijsten worden ook verbrand, wanneer de paus ver- kozen is, maar in dat geval wordt er zooveel tijd gebezigd om de stemmen te verifiëeren en de toe- stemming van den nieuw verkozen paus te verkrijgen, dat, vóór de papieren verbrand zijn, de stukken van het kasteel van St. Angelo de verkiezing hebben bc- keud gemaakt. De wijze om levensvoorraad aan de kardinalen in |
het conclave te brengen, wordt door een ooggetuige op de volgende wijze beschreven : — „Terwijl het ; conclave zat, ging ik herhaaldelijk naar hetoverbren-
gen van den maaltijd aan de kardinalen zien, dat eiken dag omstreeks den middag plaats heeft. Het middag- maal van eiken kardinaal wordt begeleid door acht of tien bedienden en twee of drie rijtuigen. Vooraan gaan twee bedienden, die kruiderijen aanbrengen, daarna twee, die het eten in een reenen mand dragen, welke gelijk een draagstoel, tusschen twee stokken hangt. De mand is met een laken bedekt, waarop het wapen van den kardinaal geschilderd is. Twee of drie bedienden i volgen somtijds te voet, en daarna komen de rijtuigen, I
die den Dapiferus (spijsopdrager) en zijne bedienden bevatten, met twee of mccrbcdiendcnachter elk rijtuig, j |
|||||||||
|
542 CONCLA VISTEN
„Elke partij treedt bij hare aankomst de plaats van
liet paleis binnen; de Dapiferus en zijne bedienden stijgen uit het rijtuig, en liet middagmaal wordt naar eeue kamer gedragen, die te dien einde in gereedheid is gebragt. „Hier is een gedeelte der bewakers van het reu-
elavc, geestelijke zoowel als militaire, geplaatst. De kamer heeft aan de eeue zijde een uitgang op de plaat-, en heeft aan de andere zijde gemeenschap met het conclave door middel xnn de Riiola. De Kuota is zaanigesteld uit twee regt opstaande cilinders. De buitenste is vast cu in den muur gebouwd, zoodat bij er een gedeelte van uitmaakt, eu heeft aan elke zijde eene opening. De binnenste draait er in en vult hem nagenoeg, en heeft slechts éénc opening, die zieb van boven tot beneden uitstrekt, misschien een achtste gedeelte van zijn omtrek in breedte, zoodat door iels te plaatsen \'>p de planken van den binnensten cilinder en dieu rond te draaijen, bet aan diegenen, die aan de andere zijde van den muur zitten, gebragt wordt, /.onder dat er mogelijkheid bestaat, dat de eeue partij de andere ziet of daarmede gemeenschap heeft. „In het midden der kamer is eene lange tafel, waarop
de bedienden de verschillende schotels plaatsen, die in de manden zijn. De bewakers van het conclave onderzoeken elkcu schotel afzonderlijk, en als zij er niets dan voedsel in vinden, plaatsen zij ze in den cilinder, die dan rondgedraaid wordt, waarop de schotels door de bedienden in bet conclave er uit ge- nomen en aan hunne eigenaars gebragt worden. ,,Ik was hiervan herhaaldelijk getuige; het onder-
zoek is geeue zotheid, want elke schotel werd zorg vuldig onderzocht, hoewel ik nooit zag, dat er een in stukken gebroken werd, zooals men zegt, dat som- tijds gedaan wordt." Als de voorraad in het conclave gebragt is, sluit
een der knechten van den paus, die in zijn purperen gewaad gekleed is en een zilveren staf in de hand heeft, de deur, waarop de medehelpende prelaat zorg draagt, dat alles digt is, en het slot met zijn wapen verzegelt. De ceremoniemeesters doen hetzelfde van binnen. CONCLAVISTEN, de bedienden van de kardina-
len, als zij in het conclave te zameu zijn om een paus te verkiezen. Zij zijn zelden meer dan twee in getal voor eiken kardinaal, cu een hunner is een geestelijke. Als een kardinaal een prins is, of oud of zwak, mag bij er somtijds drie hebben. Zij worden even gestreng als de kardinalen zelve opgesloten, en hoewel de betrekking van conclavist verre van aangenaam is, |
CONCORDAAT.
wordt zij toch zeer begeerd. Een conclavist heeft het
voorregt van burger te zijn in elke stad binnen het regtsgebied van den paus; bovendien ontvangt hij eeue somme gclds van den paus na diens verkiezing. Elke conclav ist legt, alvorens hij zijn ambt aanvaardt, den eed af, dat bij de geheimen van bet conclave niet zal openbaren. Deze bedienden van de kardinalen - zijn somtijds de gebuurde werktuigen van vreemde gouvernementen, urn de verkiezing van een bijzonder ;iersoon tol den pauselijken stoel te bewerken. CONCORDAAT, eeue overeenkomst tusschen den ]
paus van Rome, in zijn geestelijk karakter als hoofd der . [toomsch-Catholiekc kerk, en een wereldlijk bestuur, | ien einde de kerkelijke zaken te regelen. Het woord concordaat wordt nooit, toegepast op die verdragen, j waarin de paus als wereldlijk souverein optreedt. Ou- j der de eerste dier overeenkomsten, die regt hebben I op den uaam van concordaten , moet die genoemd I worden, welke een einde maakte aan den langen en bitteren strijd over de investituur. Het verdrag, waarvan wij hier spreken, werd na herbaalde onder- handelingen in IJ 22 tusschen paus Cali.xtus II. en keizer Hendrik V. gesloten, en daar het sluiten te Worins plaats bad, en het in 1123 opliet Latcraansche ■ concilie bekrachtigd werd, kreeg het den naam van , het Concordaat van Wornis. Door deze schikking ; werd de strijd tusschen kerk en staat, die gedurende meer dan veertig jaar geduurd had, ten einde gebragt; de paus stond aan den keizer liet regt toe om aan bisschoppen en abten, in zijne tegenwoordigheid zon- der geweld of simonie gekozen, de investituur met rcgaliën te verleenen. Dit concordaat werd met algc- ; meenc vreugde ontvangen, en tot op dezen dag regelt i het nog voor een groot gedeelte de betrekkingen I usschen den Stoel van Rome cu de gouvernementen in \' Duitschlaud. In de geschiedenis der concordaten be- vindt men, dat de meeste, voornamelijk die, welke j zelfs in deu minsten graad strekken om de magt der geestelijkheid in te korten, door de souvereincn van verschillende landen van de pausen met weerzin afge- perst zijn. In vele gevallen echter hebbeu de pausen een middel gevonden om de concordaten zoodanig te maken, dat zij de belangen der kerk ten koste van de burgerlijke magt bevorderen. Een van de merkwaar- digstc voorbeelden van dezen aard bad er in 1510 plaats, toen een concordaat gesloten werd tusschen Frans I. van Frankrijk cu paus Leo X., om de prag- , niatieke sanctie af te schaffen, die gedurende nagenoeg j eeue eeuw bestaan had, eu waardoor een gedeelte van de geestelijkheid, zonder bet volk of de aartsbisschop- |
|||||
|
COXCUKDTA — CONFERENTIE (WESLEYSCHE METHODISTISCHE).
|
|||||||||
|
.;::
|
|||||||||
|
een hoorn van overvloed, en in hare regterhand een
olijftak beeft. CONFERENTIE(Wesleïsciie Methodistische), het hoogste kerkelijke bof vau de Wesleyscbc. Mc-
tbodisten. liet werd op den 2S1"\'» Februarij 17M formeel ingesteld, en wordt door de wei behoorlijk erkend. De conferentie wordt gewoonlijk elk jaar tegen het einde van Junij te Londen, Leeds. Bristol, Manchester, Liverpool en Sheffleld om beurten ge- houden. De zameustclling van dit hof, dat door John Wesley, den stichter vau het Methodismits, werd uitgedacht, is van een bijzonderen aard, daar het zuiver geestelijk is, zonder de minste vermenging van het leeken clement. Oorspronkelijk bestond het alleen uit honderd van de oudste rondreizende predikanten. Hiervan is men echter in zoo verre afgeweken, dat alle predikanten, die in volkomencbetrekking tot de kerk slaan, de conferentie mogen bijwonen, deelnemen aan hare beraadslagingen, en zelfs hunne stemmen mogen uitbrengen, terwijl de wettige honderd de besluiten, waartoe men aldus geraakt, bekrachtigen. De con- fereutic mag niet minder dan vijf dagen zitten en niet langer dan drie weken, en hare beraadslagingen om- vatten die punten, welke van het grootste belangvoor het welzijn van de vereeniging zijn. liet karakter van eiken predikant ondergaat bij die gelegenheden de strengste onderzoeking, cu zoo iets nadeeligs voor zijn goeden naam tegen hem bewezen wordt, wordt dienovereenkomstig mei hem gehandeld. De coufe- renlie bepaalt de stations, die de predikers moeten bezetten, ziet de handelingen der ondergeschikte bij- eenkomsten over, en neemt den staat van het ligehaam over het algemeen in overweging. Daar dit hof bet hoogste ressort is, kan men van zijne uitspraken niet in hooger beroep komen. De beraadslagingen dercon- ferentie zijn uitsluitend beperkt tot de geest olijke be- langenvan het ligehaam ; de finantieele en wereldlijke zaken er van worden bestuurd door geheel versehil- lende partijen, over wier handelingen de conferentie gecneheerschappij uitoefent. Van tijd lot tijd hebben er twisten plaats gehad en ook afscheidingen, op grond van de niel-toelating van leeken tot de conferentie. Gedurende den tijd tussehen twee samenkomsten der conferentie blijven de president en de secretaris in hun ambt, en de eerste bezit iu groolo mate de magt om naar goedvinden te handelen. Hij vult de plaatsen aan, die open mogtcii vallen door den dood van predi- kanten, door personen aan te stellen van eene reserve- lijst, die de conferentie hem geeft. Hij moet ook elke verandering van predikanten bekrachtigen, die bet |
|||||||||
|
pon of andere bisscliuppcit vau provinciöit ie raadple-
gcn, hiinuc bisschoppen verkozen, aan den koning liet voorregt overlatende om de verkiezing goed te keuren en te bekrachtigen, indien hij verkoos. De schikking was in geencn deele naar den zin vau Leo X., en daarom werd er een concordaat gesloten, waarbij zij herroepen en den koning de magt verleend werd, om dezulken tot bisschoppen te benoemen, die hij voor liet ambt geschikt oordeelde, terwijl de paus de magt had om hen, uaar zijn welgevallen, al of niet aan te nemen. Een vau de meest bekende concordaten was dat, hetwelk Buonaparte, toen hij eerste consul van de Fransche republiek was, in 1S(»1 mei paus Pius VII. sloot. Door deze overeenkomst werd de Hoonisch- Catholieke kerk in frankrijk hersteld, het gouver- nement kreeg de magt om de geestelijkheid aan te stellcu, de metropolitaanschc en bisschoppelijke zetels werden op zestig gebragt. de paus deed afstand vau het regt om de geestelijke orden te herstellen, maar behield bet voorregt der canonieke investituur van bisschoppen en de inkomsten daaraan verbonden. In 1S17 sloot Lodewijk XVIII. met dcnzelfden paus evenwel een ander concordaat, waarbij dat van 1^01 werd afgeschaft, en de overeenkomsten van 1 51 \'i wcr- denhersteld, terwijl de nat ie aan eenegroote belasting onderworpen werd, voor de begiftiging van twee en veertig nieuwe inetropolitaausehe en bisschoppelijke zetels, met hunne kapittels en seminariën. Dit con- cordaat werd niet zooveel afkeuring en misnoegen door het Fransche volk ontvangen, dat het ministerie zijn voorstel introk. In Beijeren en Oostenrijk heeft de Roomscbe kerk door middel vau concordaten vasten voet gekregen, en is zij er in geslaagd, om de geeste- lijkc magt voor een groot gedeelte van de burgerlijke onafhankelijk te maken. Op den 18\'1\'» Junij 1S^ 7 werd er tusseben Willem 1.,
koning der Nederlanden, vertegenwoordigd door den graaf de Celles, en paus Leo XII. een concordaat ge- sloten, waarbij bepaald werd, dat er te Mechelen een aartsbisschop, en te Gent, Namen, Duik, Brugge, \'s Hcrtogcnbosch en Amsterdam bisschoppen zouden zijn, door den paus te benoemen op eene voordragl door het kapittel van personen, den koning welgeval- lig. Dit concordaat kwam nimmer geheel tot nitvoc- ring, doch werd eene bron vau velerlei rampen. CONCORDIA, eene oude Komeinache godheid,
de verpersoonlijking vau de deugd der eendragt. Ver- sehcideue tempels waren te Rome voor deze godin opgerigt. Zij wordt gewoonlijk afgebeeld als eene zittende of staande matrone, die in hare linkerhand |
|||||||||
|
riTE METHODISTISCHE».
zijn uil alle reizende ouderlingen, aan wie de volko-
menc magt moet worden toevertrouwd om bepalingen te maken voor de regeling der kerk. Het Methodisnius werd in 1766 voor het eerst in Amerika overgeplant, en niet vóór 1 768 was het kleine aantal volgelingen van Wesley in staat, om te Nieuw-York eenc plaats van bijeenkomst te bouwen. Gedurende den strijd om de onafhankelijkheid waren de Methodistische zende- lingcu aan zware vervolging blootgesteld: maar in 1784, nadat de onafhankelijkheid der Vereenigde Staten gevestigd was, zette Wcslcy, die van het begin af de aangroeijing der kleine vereeniging in Amerika met de tecdersteen angstigst e zorg had gadegeslagen, zich aan het werk, om de grieven van het ligchaain in dat verre gedeelte der wereld te herstellen. Tot nog toe waren de Methodistische predikers slechts als leekepredikers beschouwd, en natuurlijk zonder magt om den doop en het avondmaal te bedienen. Derhalve waren de leden der vcreenigingcu, wat deze sacramenten aangaat, van andere predikanten al\'han- kelijk. Men gevoelde, dat dit zulk eengroot ongemak was, en dal het de -Methodistische zaak zoo zeer moest schaden,dat cenige predikanten inde Zuidelijke Stat en elkander wijdden, en eenc partij begonnen te vormen, aan welke zij de sacramenten toedienden. Wesleywas altijd onwillig geweest, om de vastgestelde orde van zaken in de Kerk van Engeland te verstoren, en daarom had hij geene predikers over zijne eigene vcreenigin- gen willen ordenen, doch gevoelende, dat de Kerk van Engeland nu geene regtsniagt meer in Amerika had, oordeelde hij zicli geroepen om personen te wijden, die wettiglijk de sacramenten aan de Transatlantische Methodisten zoudeukumien toedienen. Dit geschiedde dan ook, en dr. Thomas Coke kwam in de Vereenigde Staten aan als een gewijd presbyter in de Kerk van Engeland en eenoppertoezienervande Methodistische vereenigingen, met de magt om liet geheel tot eene i afzonderlijke en onafhankelijke kerk te vormen. Hier- ; door ontstond de METH0DISTI3CHE KpISCOFAALSCHE | Kr.RK (zie ald.) van Amerika, die, zooals reeds gemeld j is, hare eerste algemeene conferentie in 17\'.ld hield. De vereeniging nam trapsgewijze in aantal leden toe, en ten laatste was de vermeerdering van leden en presbyters zoo groot, dat het voor al de ouderlingen ten hoogste ongemakkelijk bevonden werd, om elke vier jaren in eenc algemeene conferentie, bijeen te komen. Daarom werden er in 1808 maatregelen ge- uoinen, om ecne gedelegeerde algemeene conferentie Ie houden, die zamengesteld zou zijn uit niet minder dan écu voor elke zeven leden van de jaarlijksche |
|||||
|
541 < \'<INTERENTI K | WEST.EYS\'
noodig is ie maken. Hij lxv.il ook de magl om, als
het hem gevraagd wordt, een district te bezoeken, en onderzoek ie doen naar zijn godsdienst igen toestand, in zoo verre de belangen van het Methodisnius aangaat, ten einde die middelen te beramen, welke, na beraad- , slaging niet de commissie van hei dist riet. liet meest ; waarschijnlijk de goede zaak zullen bevorderen, liet berust voornamelijk bij den president om de plaats te bepalen, waar de volgende conferentie gehouden zal worden, en gedurende de zittingen heeft hij, kraeh- tens zijn ambt, de magt en het privilegie van twee leden. De aanstelling van predikanten om dienst te doen
in al de kapellen der vereeniging, en hunne verwijde- riug, alszij er reden voor meeneii te hebben, berusten geheel en al bij de conferentie; de tijd der aanstelling kan echter in geen geval langer dan drie achtereen- volgende jaren ziju. De toelating van predikanten tot de verecnigir.g en hunne verwijdering daaruit, berus- ten ook bij de conferentie. Toch worden de regtcn eener beschuldigde partij met de uiterste naauwgc- zetheid verdedigd. De beschuldigingen, die tegen haar ingebragt worden, moeten haar mondeling of schrif- telijk bekend gemaakt worden. Deze moeten zorgvul- dig onderzocht worden in ecne districtsvergadering, en daarna wordt de zaak in de conferentie gehoord en bedaard beslist. Zoo echter de beschuldigde het waagt, om in een burgerlijk hof herstelling te zoeken voor : eenig onregt, dat hij zich verbeeldt door eenc district s- I vergadering of een minder hoofd geleden te hebben, verbeurt hij alle rogt om op de conferentie een beroep te doen, en wordt hij beschouwd als de wetten der vereeniging, zoowel als die van Christus, geschonden te hebben. Het strengste toezigt wordt door de coufe- rentie over eiken predikant van de Wesleysche ver- ceniginggehouden, en een jaarlijkseh onderzoek wordt er niet de meeste onpartijdigheid ingesteld naar de geschiktheid als predikant, het karakter en de ge- trouwheid van allen, die met het heilig dienstwerk bekleed zijn. De Wesleysche Methodistische Nieuwe Verecni-
ging, die de oudste is van een aantal onaf hankclijkc
Methodistische kerken in Engeland, is gegrondvest
op het beginsel, dat de conferentie voor een doel uil
I leeken moet bestaan.
In de Vereenigde Staten van Noord-Amcrika, waar
de Methodisten een zeer sterk en invloedrijk ligchaain
geworden zijn, werd de eerste algemeene conferentie in
17!\'2 gehouden. Erisbepaald, dat deze eens inde vier
| jaren moet gehouden worden, dat zij zaamgesteld moet
|
|||||
|
TIK PARTIJ. 515
iu hare conferentie georganiseerd heeft. En deze op-
merking heel\'l niet minder betrekking op de afschei- dingen in Europa, dan op die iu Amerika. COXFE1! KNTI K PARTIJ, eene belangrijke partij
in deNederlandsche Hervormdekork indeVereenigde Sinten vau Noord-Amerika, in bel bcj,\'in van haar bestaan in dat land. De partij ontstond door dn bijzon- dere omstandigheden vau dien lijd. DeNederlandsche West-Indische compagnie bragt bet eerst de dienaren van hel evangelie uil Rolland naar Amerika. Haarde leden dier compagnie burgers van Amsterdam waren, natu voornamelijk tl<\' elavis dier stad op zich. om de leeraren in te zegenen voor hei volk, dat zich in Aroc- rika gevestigd had en lot hare gemeente behoorde. f>c aldus ingezegende leeraren werden met toestemming en goedkeuring van de synode van Noord-Holland door die classis uitgezonden. Tn den loop des tijds namen de Amerikaansche kerken in aantal eu belang- rijkheid top, doch de classis en synode, waarvan wij nu gesproken hebben, eischte bet uitsluitende regt om leeraren voor deze kerken te kiezen, intezegenen en al\' te zenden. Zij gingen verder, en cischten de uitsluitende niagl om uitspraak te doen in alle kerke- lijkc (wisten en moeijelijkhcden, die iu al de llolland- sebc kerken in de provinciën mogten nut staan. I>e conferentie partij in de Amerikaansche kerk onder- steunde dezen eiseh ten sterkste. Daar bare leden zelve inboorlingen vau de Vereenigde Nederlanden «aren, waren zij gunstig vim.i dio afhankelijkheid van de classis van Amsterdam gestemd. Deze mannen dreven hunne beginselen lot een uiterste, en beweerden bijna de onfeilbaarheid vau de vaderen te Amsterdam. Eenige waagden bet zelfs te beweren, dal zijdeeenige wettige bron vau geestelijke niagl en gezag waren, en dat gceue inzegening van kraebl was, tenzij die verrigt ware door de classis van Amsterdam, of ten minste bare plegtige goedkeuring en bekrachtiging had. Zoo- danig waren de inzigten der conferentie partij, en /.ij werden tot 173J door haar volgehouden tegenover eelteu slechts zeer zwakken wederstand De bestrij- ders dezer gevoelens, die later den naam van de < tcius partij ontvingen, bepleitten de noodzakelijkheid van eene opleiding en inzegening in Amerika, welke, zooals zij meenden, voor ben even goed waren als die in bun vaderland. Een hevige twisl was hiervan het ircvolg. Fu 173/ ontstond de eerste beweging. De pre-
dikanten (f. Dubois, Haeghoort, R. Freeman, van Santford en Cnrtenius stelden voor om eene verga- dering in te stellen , die de kerkelijke zaken zoude |
||||||
|
conferentie!), en iiicl meer dan één voor elke vijl\', die
of door stemming <>f door hnnnen onderdom /ouden gekozen worden; te gelijker tijd werd de inagt van deze gedelegeerde conferentie dooi- constitutioncele bepalingen beperkt. [)c eerste gedelegeerde confe- rentie kwam te Nieuw-York in liet jaar 1 SI2 bijeen. Eene zeer belangrijke afscheiding van de Methodis- tiselie Episcopale kerk van Amerika bad er in 1830 plaats, die gegrond was op de twee grootebeginselen vau vertegenwoordiging door leeken en gelijkheid in het leeraarsambt. Deze maken dan ook de voornaamste kenmerken uit van bet ligchaani, dat zieb onder den naam van de Methodistische Protestantschc kerkafgc- scheiden beeft. De algemecue conferentie van deze afdeeling der Methodisten komi om de vier jaren bij- een, en bestaat uit een gelijk aantal geestelijken en i leeken. Dit ligchaani bezit, als hel vergaderd is, ouder zekere bepalingen de magt, om die regelingen eiischik- kingen te maken, welke noodig knnnen zijn om de wetten van Christus ten uitvoer te bremzen: om de vergoeding en de pligten van de rondreizende leeraars en predikanten te bepalen, en de toelage aan hunne vrouwen, weduwen en kinderen: om wegen en mid- delen te beramen om fondsen ie verkrijgen, en om de grenzen van de jaarlijksehc conferentie-districten te bepalen en ie regelen. Behalve de algeincenc vier- jaarlijksche conferentiën zijn er jaarlijksche en zelfs drie-maandelijksche conferentiën. Eene andere afscheiding van de Methodistische
Episcopaalsche kerk vau Amerika had er iu 1801
plaats, welke gegrond was op eene afkeuring van de
Episcopaalsche wijze van kerkbestuur. Aldus ontstond
de Hervormde Methodistische kerk. (ielijk de andere
Methodistische kerken heeft zij jaarlijksche confereit-
ticn in de verschillende districten. Nog eene andere
afscheiding, die zich de ware WcsleyschcMethodist i-
sebe kerk noemt, bad er iu 1 SiS plaats. De grondbe-
ginsclen vau dit ligebaam zijn tegenkanting tegen de
I Episcopaalsche wijze van kerkbestuur, zooals die in
j Amerika onder de Methodisten bestaat, eenbepaalde
I afkeer van de slavernij, zooals die in Amerika gevon-
den wordt, en ook van onmatigheid.
Conferentiën w orden cchterook gevonden in andere
takken van de Christelijke kerk in Amerika, behalve, de Methodisten. Zoo hebben, onder anderen, de Men- nonieten geregelde jaarlijksche conferentiën voorde regeling hunner kerkelijke zaken. Het is een opmerkelijk feit, dat elke afscheiding,
die van hel Wesleysche Methodismns heeft plaats gehad, een stelsel van vertegenwoordiging door leeken |
||||||
|
5 Ui CONFITEOR
|
|||||||
|
i regelen. Deze vergadering noemden zij een ecelu», Men
nam een plan aan, dal naar de kerken werd gezonden om hare medchulp. Op den 27sl\'" April 17.\'iS, den dag door de vijf predikanten bepaald om de rapporten van de kerken te ontvangen, kwam er eene vergade- ring van predikanten en ouderlingen to Nieuw York bijeen. De verschillende rapporten der kerken deden de
vergadering het plan zonder tegenkanting aannemen, en het werd naar Amsterdam ter bekrachtiging ge- zonden. Eerst tien jaar daarna ontving de vergadering een antwoord van de classis van Amsterdam, die hare volkomene goedkeuring aan het plan gaf, en op den tweeden Dingsdag van September 17 17 werd de eerste zanienkomst van den cretus in de stad Nieuw-York belegd. Op den bepaalden dag kwamen de afgevaardigden
der kerken in cretus bijeen, en hoewel de moederkerk hare volkomene goedkeuring aan het plan had ge- beeld, ontstond er ecu bepaalde tegenstand. De ccetns partij wcusehte de gchcele onafhankelijkheid van de kerk van Amsterdam; de conferentie partij wilde de afhankelijkheid van die kerk behouden. Fn 17\') f kwam bet plan der coetus partij, om den e(ctus in eene classis Ie veranderen, tot rijpheid; het werd door ben, die op de vergadering tegenwoordig waren, met grootc eenstemmigheid aangenomen. Uit was het begin van een strijd, die rij/tien jaar mei onverminderde hevig- heid woedde. De conferentie partij organiseerde zich in Uöö tot een sterk ligchaam om tegenstand te bie- deu, en de beide partijen schenen vast besloten om niet toe te geven. De vrede ttisschen buren werd verstoord; huisgezinnen werden verdeeld, en kerken door partijschappen vancengescheurd. De eene partij sloot de kerken voor de andere. Des Zondags en vóór de deuren der kerken hadden dikwijls de schandelijkste tooncelen plaats. Predikanten werden van lijd tot tijd op den kauscl aangevallen, en somtijds werd de godsdienstoefening door de gewelddadigheid van het. gepeupel gestoord en geëindigd. De conferentie partij ging in deze tooncelen gewoonlijk het hevigst te werk. Deze partij verzocht nu om den bijstand van de
moederkerk in de Nederlanden. Zij rigtlc in 17 •">."> een brief over het onderwerp aan de classis van Amster- dam, en deed dien gevolgd gaan van eene dergelijke mededcoling in «dk van de drie achtereenvolgende jaren. De antwoorden hierop waren volstrekt niet berekend om verzoening en cendragl te bewerken. De twee partijen waren omstreeks dezen tijd nagenoeg even sterk. De eietus parlij had hel plan gevormd om |
|||||||
|
cen seminarium op te rigtcn tot opleiding voor het
leeraarsambt in Amerika, zoodat de kerk onaf hanke- lijk zou zijn van die in het moederland. Zij had haar voornemen zelfs medegedeeld aan de classis van Am- sterdam. Dr. Livingston, die toen in de Nederlanden studeerde, vestigde zijne aandacht op bet plan, om eene onafhankelijke kerkelijke inrigting voor Amerika te maken. Hij keerde in 1770 naar zijn land terug, en het volgende jaar eene conventie opgeroepen heb- bende, verkreeg bij de aanstelling eener commissie, aan welke hij ecu plan voorlegde, dat bij uit de Nc- dcrlauden had niedegebragt. Dit plan omvatte drie belangrijke punten: 1. De inwendige schikkingen, het kerkbestuur en al de gewone magt van ccue classis; 2. De maatregelen, die het best berekend waren om alle vijandschappen en verdeeldheden te doen op- houden; 3. liet voeren eener briefwisseling met de moederkerk in de Nederlanden, liet plan werd door de commissie, cu daarna door de conventie aangeno- meu. liet werd vervolgens onderworpen aan de classis van Amsterdam, die hare volkomene goedkeuring aan de vereeuiging en aan de aangenomen maatregelen gaf. De conventie, aldus de toestemming van de moe- derkerk ontvangen hebbende, nam het plan aan, en het werd mei de grootste ingenomenheid door elk lid der bijeenkomst getcekend. Zoo hield gelnkkiglijk een van die bedroevende 1 wisten op, die zoo dikwijls den vrede van bijna alle afdcclingen der kerk van Christus verstoren. Zie NF.ivRRT.ANnsrHE Hervormde kkrk ix Amerika CONFITEOR (Lat. U, Mijd), het formulier der
schuldbelijdenis, dat door eiken biechteling in den biechtstoel moet gebruikt worden, zooals door de Roomschc kerk voorgeschreven is. Het is van den volgenden inhoud: •— „Ik belijd voor God almagtig, de II. Maagd Maria, den H. Michaël, Aartsengel, den II. Johannes den Dooper, de Heilige Apostelen Petrus en Fanlus en alle Heiligen, en voorn, vader, dat ik zeer gezondigd heb met gedachten, woorden en werken; het is mijne schuld, mijne schuld, mijne grootste schuld. (Hier maakt de biechteling zijne zonden iu hare dceleu bekend, eu gaat dan voort.) Daarom bid ik de II. Maagd Maria, den II. Michaël, Aartsengel, den H. .lohauues den Dooper, de Heilige Apostelen Petrus en Paulus en alle Heiligen, en u. vader, den Heer onzen God voor mij te willen bidden." Als de schuldbelijdenis op deze wijze geschiedt, is zij onder het zegel der belijdenis, en mag zij niet door den priester geopenbaard worden; maar als zij zonder dit formulier gedaan wordt, is de priester niet verpligt |
|||||||
|
CONFORMER8 — CONFUCIUS.
|
|||||||||||
|
CONFORMISTEN
|
|||||||||||
|
14/
|
|||||||||||
|
hij voort met van plaats tot plaats te zwerven, en
bezocht hij hoven en paleizen met eene talrijke schaal\' discipelen, totdat hij, misnoegd over den geriugcu uitslag, die zijn arbeid als zedelijk en staatkundig her- vormer vergezelde, in bet afgezonderde leven terug- keerde, vast besloten om liet overige gedeelte zijner dagen aan de volmaking van zijn wijsgeerig stelsel te wijden. Hij werkte het boek der gebruiken Li-ki, een van de Woe-kingof klassieken, om, voltooide de 1\'a-kwa of symbolen van Tuh-hi, en bragt aldus den Yih-kiug voort, een werk dat, zooals men zegt, door de beroeind- ste wijsgeereu der oudheid zameugestcld, doch door Confucius voleindigd werd. Na zijn dood maakten zijne discipelen de Sse-choe, of de vier klassieke boeken, die, zooals Outzlaif, de geleerde\' zendeling in China, verklaart, het populairste werk der wereld zijn. en door meer ïueuscheu gelezen worden dan eenig ander meuschclijk voortbrengsel. Het laatste werk vau Con- fuchis was eene geschiedenis van zijn eigen tijd, waarin hij met de meest mogelijke vrijheid over de regeerders vau zijn tijd sprak, eu de onderdrukking en ouregt- v aardigheid van hu ji best uur met zulk eene ïneêdoogeu- looze hand blootlegde, dal hij ooiblazers en tirannen deed beven. Dit was het laatste voortbrengsel vau zijne krachtige pen, want kort nadat hij het voltooid had, ontdekten zijue laudgenooteu, zooals men zegi, een eenhoorn in het woud, die, zooals Confucius ver- klaarde, eeue aanduiding was, dat zijn dood nabij was, en zijne tranen wegvegen de, riep hij uit : „ Mijn onder- wijs is ten einde." Zijne voorspelling werd maar al te zeer vervuld, waut bijna onmiddellijk daarop stierf hij iu zijn drie en zeventigste levensjaar. Zoo stierf een vau die weinige beroemde mannen, die sporen van hun bestaan na zich hebben gelaten, welke, zoo lang de wereld bestaat, niet uitgewischt kunnen worden. Confucius, in de hoogste bewondering gehouden ter- wijl hij leefde, werd na zijn dood als een god vereerd, en nog heden worden zijne beginselen als axioiuen geloofd door de verstandigste en geleerdste Chinezen, niet in één district van het land alleen, maar over het geheele rijk. Geen wijsgeer, van welke natie ook, zelfs niet Aristoteles, heeft zulk een langen tijd ecu zoo grooteu invloed over de, meeniugeu en zeden vau zulke lallooze menigten meuschen uitgeoefend, line, de Roomsche zendeling, berigf ons, dat in elke school eene kleine tafel te zijuer nagedachtenis gevonden wordt; dat de meesters en leerlingen uederkniclcu voor dcu vereerden naam van (\'onfucius, aan het begin en het einde van eiken schooltijd; dal zijn beeld ge- vonden wordt in alle academiën en plaatsen, waar |
|||||||||||
|
haar geheim te houdcii. Aan elk. Rooinsch-Catholick
wordt derhalve vau zijuc prille jeugd af geleerd het confiteor o[> te zeggen, en zoo, gelijk velen veronder- stellen, verzekeren zij zich de voortdurende gehcim- houding vau hunne schuldbekentenis. CONFORMISTEN of Confohmeus, de naam aan
I die personen iu Engeland gegeven, die zich tijdens
de regering van Karel II. naar het Rituaal der Angli- eaausche kerk schikten. Op den 24*\'«" Augustus 1662 ! werden alleu, die zidks niet deden, van alle kerkelijke
beneficiëii beroofd, liet gevolg was, dat nagenoeg twee duizend predikanten vau de Kerk van Engeland op dien dag in de gelederen der Dissenters werden geworpen, daar de Uniformiteitsacte in werking was gekomen. De naam Conformisten is nog iu gebruik, j en wordt gegeven aan hen, die de leer, eercdieusl
] en iurigting der Kerk vau Engeland aannemen, in
tegenstelling met de Non-Conformisten (zie ald.), die er van afwijken. CONFUCIUS, een voornaam Chineesch wijsgeer,
wiens geschriften zulk een magligeu invloed over de gemoederen zijner laudgenooteu hebben uitgeoefend, dat zijn godsdienstig stelsel of liever zijne zedeleer nog heden ten dage door de letterkundigen aangenomen wordt. Hij werd in het jaar 551 v. (\'. inliet vorstendom Loo, dat uu de provincie Shan-tung is, uit eeue zeer aanzienlijke familie geboren, die van de oude keizers afstamde. Zeer jong verloor hij zijn vader, doch door de goede zorg zijner moeder genoot hij cene zoo goede opvoeding, als de i ijd slechts veroorloofde. Daar hij van een leerzamen aard was, bragl hij zijne dagen en nachten door met lezen en overdenkingen, en vormde hij voor zich het groot e plan, om eeue hervorming iu de meeniugeu en zeden zijner landgeuoolen tot stand te brengen. Trapsgewijze trok hij een vrij groot aantal leerlingen om zich, die hem bewonderden, en die hij zorgvuldig onderwees iu de kunst om goed te regeren, en daardoor vormde hij deugdzame, onpartijdige en bil- lijke regeerders, die, daar zij zich bij den keizer door hunne wijsheid en deugdelijkheid aanbevalen, liooge ambten iu den staat verkregen, welke zij met eer voor zich zelve en met het grootste voordeel voor hun land vervulden. Confucius koesterde het denkbeeld, dat hij de onfeilbare wijze ontdekt had, om cene natie op eens deugdzaam, vreedzaam en gelukkig te maken. Van het eeue gedeelte van het groole C\'hiuesche rijk naar het andere reizende, trachtte hij zijuc beginselen vau zedeleer en staatkunde te verbreiden , en kreeg hij ambten niet het eeuige doel om zijne theorie in praktijk te brengen. Gedurende een lang leven ging |
|||||||||||
|
\'t\'lËKS.
|
||||||||
|
i At> (\'ii N r
|
||||||||
|
lcitt\'rkundigi\'ii tr zamen komen, en iu zalen, waai\'
examens plaats hebbeu. Al de steden hebben tempels te zijner eere opgerigt, en meer dau 300,000,000 menscheu noemen hem als mei ééne stem heilig. i)e afstammelingen van Confucius, die nog /eer talrijk zijn, deelcu iu de buitengewone eer, die de geheele (\'liinesehc nat ie bewijst aan hun beroemden voorvader, want zij maken den eenigen erfelijkeu adel des rijks uit, en genieten zekere voorregteu, die hun alleen behooreu. CONFUCIËRS, de volgelingen vau Confucius.
Daar liet stelsel \\an dezen wijze meer eeue theorie was vau zede- en staatkundige wijsbegeerte dau eeue godsdienst, bestaan de Coufuciërs hoofdzakelijk uit : de geleerde mauneu van China, die, iudeugeesl huns
meesters, alle geestelijke zaken schijnen af Ie zweren. J tei staatkundige stelsel van den (\'liinesehen wijze is van een zeer bijzondereu aard, en wel geschikt om het despotische bestuur vau het llcmclschc rijk te schra- gi o. De wet des huisgezin» is volgens deze theorie de algemeene wel. Kinderlijke liefde is de wortel i aller deugden en de bron van alle onderligt ing. Deze
allerbelangrijkste deugd wordt in drie groote onder- dceleu verdeeld : I. De zorg en eerbied voorde ouders; i. Alles wal betrekking heeft op de dienst vau vorst eu land; 3. liet verkrijgen van de deugden en vau datgene, wat onze volmaaktheid uitmaakt. De vijf hoofddeugden zijn, volgeus deze school, weldadigheid, regtvaardigheid, beleefdheid, wijsheid en waarheids- liefde, en ten grondslag hiervan ligt de kinderlijke liefde. Xiet alleen moet men zijne ouders eeren, wan- neer zij nog jeugdig zijn, maar ook in hunne laatste i levensjaren moeten zij met eerbied behandeld worden,
in na hun dood tot den rang van goden worden verhe- ven. De betrekkingen van vader en zoon geven liet j eerste denkbeeld van vorst en onderdaan, liet is de
kinderlijke liefde, die ons tot gehoorzaamheid aan onze meerderen en aan hen, die in den siaat gezag uitoefenen, leidt. Maar terwijl Confucius eerbied aau ouders en gehoorzaamheid aau regeerders inscherjii, zag hij, vreemd genoeg, de onderworpenheid, die aan den Vaderonzer zielen toekomt, over hel hoofd. Niet dat hij een volkomen stilzwijgen bewaart over liet bestaan van een Opperwezen; maar een dergelijk he- ginsel, hoc blijkbaar ook geschikt om op den nicn- schelijkcn geest te werken, is iu zijn stelsel niet te vinden. Over de theorie van dil staatkundige stelsel merkt Gutzlaffaau: „Hel bemiunenswaardige deuk- beeld van den vader eens huisgezins, waaronder hij i den souverein-van een land voorstelt, heeft iets zeer
|
||||||||
|
aangenaams in zich. Maar de rcgtcii, die hij een vader
over zijn kind toekent, zijn veel grooter dan die, welke wij als gepast zouden willen erkennen. De theorie is echter even uitmuntend, als de praktijk moeijelijk is. Het is het volkomenste despotismus, dal ooit gevestigd is. Daar het overeenkwam met de belangen der be- stuurders, om deze beginselen ingang te doen vinden en hun stichter te eeren, zijn zij door ecu sterken arm gehandhaafd. De werken van Confucius zijn gedurende vele eeuwen de leerboeken op de scholen, de haudboe- | keu voor academiën. De schooljongen leert ze uit hel
hoofd, de letterkundigen maken ze tot het onderwerp j hunner geschriften, en de geleerde zoekt zijn hoogste
roem in het uitgeven van ecu sierlijken commentair et- op. liet is daarom niet te verwonderen, dat alle open- | bare instellingen en de nationale geest der Chinezen
| door de leer vau Confucius sterk gekleurd zijn. De
onwrikbaarheid van het Chincschc rijk is er door vcr- /.ekerd, en zoo lang het bewind dezelfde heerschappij over de gemoederen kan handhaven, zal zijne magt I iiieJ geschokt worden. Het eeue\' despotismus mag het
indere opvolgen, doch er zal gceue verandering van maatregelen /.iju; het volk, zoowel als het land, zal \' hetzelfde blijven, liet volk ineen staat van beschaving
I te houden, die even verwijderd is van barbaarschheid
als vau verlichte beginselen, is het belangrijkste geheim van het Chinesche despotismus; geene theorie is zoo goed als die van Confucius berekend, om dit groot e \' doel te bevorderen; zij leerl het volk zijne pligteu,
: maar maakt nooit melding van zijne regtcn."
In de theorie van het, ontstaan der wereld van Cou-
I fucius wordt een algemeene chaos aangenomen, die
bestond voor den tijd, waarop de hemel en de aarde j van elkander werden gescheiden, alsmede dat de twee
krachten der natuur trapsgewijze onderscheiden, en de yin en de yang, of de mannelijke en de vrouwelijke beginseleu, gevestigd werden. De zuiverder krachten stegen op en vormden de hemelen, terwijl de ruwere declen de lagere aarde uitmaakten. De verceniging van deze twee gaf oorsprong aan de natuur; de hemel was de vader, de aarde de moeder aller dingen. Med- hurst, die lange jaren in China doorbragt, beschrijft dil zonderlinge stelsel der wereldwording aldus; „Het beginsel van de leer der wereldwording der Chinezen schijnt gegrond te zijn op een geslachtsstelsel van het heelal. Wat Linmcus in de planten vond, door- stroomt, naar het oordeel der Chinezen, de geheele natuur. De hemel en de aarde, die de grootste voor- werpen zijn, welke door menschelijke zinnen waargeno- 1 men kunnen worden, worden door hen als de ouders van \' |
||||||||
|
(OMTCIKKS.
|
||||||||||||
|
•Vi\'j
|
||||||||||||
|
alle dingen, ui\'de meerdere en mindere beginselen dus
aanzijus, beschouwd. Deze gaan zij na toteenc uiterste
grens, die iu zich de twee krachten vereenigd bezat. Zij zeggen, dat één twee voortbragt, dat twee vier schiep, en dat vier tot acht vermeerderde, cu zoo volgde door natuurlijke vermenigvuldiging het voort- brengen aller dingen. Aau al die dingen, hetzij levende of levcnlooze, Leekten zij het denkbeeld van sekse; alles, wat lichtgevend, hard en stevig is, is van het man- uelijke geslacht, terwijl alles van eenc tegenovergc- stelde hoedanigheid vrouwelijk is. üctallcu worden ook zoo verdeeld, en elk oneven getal wordl onder het eerste, en elk even getal onder het laatste geslacht ge- rangschikt. Deze theorie der seksen werd ook door de oude Egyptcnaren aangenomen, en komt voor in eenige van de fragmentenaan Orpheustoegeschreven, terwijl de leer der getallen door de school van C\'oufu- cius onderwezen, eenigermate op de ecuheid en twee- heid van l\'ythagoras gelijkt, die sommigen als den oorsprong der wereld hebben beschouwd." I)c leer der wereldwording van Confueius haagt
uaauw zamen mei hel stelsel van diagrammen der Chinezen. Deze diagrammen bestaan uit een magisch vierkant, waarin de cijfers zoodanig gerangschikt zijn, dat de sommen van elke rij, in welke rigting ook ge- nomen, gelijk zijn. i)e vorm kan aldus voorgesteld worden: — |
en door het getal lti, 777, 210, de vier en twintigste
niagt van twee, verbeelden zij zich, dat de eigenschap- pen van elk wezen, zijne beweging, rust en onderlinge werking beschreven worden. Van daar het geloof der Confuciërs aan bovenzinnelijke getallen als den grond- slag van hunne theorie der wereldwording, en het ge- bruik dezer getallen door Chineschc waarzeggers, om hel noodlot van menscheu te berekenen. Het geheel is duidelijk cen stelsel van materialismus, cu de oor- sprong en de aanhoudende werking er van moeten, naar hun iuzigt, in cen beginsel van orde gezocht worden. Zij geloovcu aan eeue soort van stoffelijke drieëenheid, hemel, aarde en mensch genaamd, terwijl in dit geval door mensch alleen de wijzen bedoeld worden. De hemel en de aarde, zeggen zij, bragten meuschelijke wezens voort, en de wijzen helpen, door het geven van onderwijs, de natuur in het bestuur der wereld. Van deze wijzen is Confueius zeil\' de verhevenstc, die met de krachten der natuur op gelijke lijn is ge- plaatst, en werkelijk in ecu god veranderd is. Zij bewijzen hem zelfs goddelijke eer, daar er ongeveer 1,500 tempels zijn, die aanzijne vereer ing zijn gewijd; en bij de lente- en herfstofferandeu worden hem zes vaarsen, \'27,000 zwijnen, 5,800 schapen, 2,S00 herten en 27,000 konijen gebragt, hetgeen een aantal van 02,000 dieren uitmaakt, die elk jaar aan de schimmen van Confueius worden geofferd, behalve 27,000 stuk- ken zijde; alles wordt door het gouvernement gegeven. Hieronder zijn natuurlijk de talrijke offeranden van afzonderlijke personen niet begrepen. De volgelingen van Confueius in China gcloovcn
aan demons en geesten, aan elk van welke de zorg en het bestuur over eenc bijzondere dynastie of koning- rijk, ecu bijzonder element of afdeeling der natuur aangewezen zijn, terwijl de vier boeken van het buis, met den winkel, de huiskamer en de keukeu onder den invloed van ecne beschermende godheid staan. En wat de leer der wedervergelding aangaat, gcloovcn zij, dat de deugd hare belooning, en de ondeugd hare straf ontvangt, doch alleen in de tegenwoordige we- reld, en als de goede of slechte gevolgen niet gcdu- rende herteven ondergaan worden, zullen zij overgaan op de kindereu of kleinkinderen. Op deze wijze ont- wijken zij geheel en al de noodzakelijkheid van een tockoinstigen staat van vergelding. Twee grootc elementen ontbreken derhalve iu het stelsel van den Chineschen wijze, namelijk, hel bestaan van een God en de leer van een toekomstig leven aan gene zijde van hel graf. Daar hel onderwijs van f\'onfticius van een door cu
|
|||||||||||
|
4 j y
|
||||||||||||
|
3 I 5 7
8 10
In dit vierkant stelt elk oneven getal den hemel of
het hoogere beginsel voor, en elk even getal de aarde of het mindere beginsel. Als de oneven getallen op- geteld worden, bedragen zij 25, en de even getallen, met het getal tien, de almagtige kracht, die de stof behecrsehl, \'S0, en door dit aantal van 55 gcloovcn de Confuciërs, dat al de veranderingen volbragtwor- den en de geesten handelen. Een ander gedeelte van de theorie der zamenstelling
van het heelal is even zonderling. De hemel, de aarde en de mcnseli worden beschouwd als de eerste werkers, elk hunner wordt beschreven door drie lijnen, waarvan ceuigc geheel, andere gebroken zijn, zoodat zij acht verschillende verbindingen kunnen vormen. T)il aan- tal met zich zelf vermenigvuldigd geeft fi t, en hierdoor |
||||||||||||
|
550 CONGR. (CONSISTORIALE) — (JONG
door materiëeleu aard was, was liet zoo iugerigl, dal
Let het hoogste belang hechtte aan eene reeks van
uitwendige regelingen, <lie noodzakelijk werden gc- oonlecld om hel decorum en de goede orde van de maatschappij te verzekeren. Om dit doel te bereiken werkte Confucius den Li-ki, een werk over de gebrui- keu in zes deelen, om. Dit is liet uitgebreidste werk, I dat hij aan de nakomelingschap heeft nagelaten, en
wijst de etiquette, degebruiken en ceremoniën ouder alle omstandigheden en voor alle toestanden des levens < aan. Dit voortbrengsel werd in zulk eene groote eer
gehouden, dat drie en veertig beroemde schrijvers coinmentarieu en verklarende verhandelingen over den Li-ki inliet licht gaven, en opdat geene gebruiken weggelaten zouden worden, werd de Chow-li, een ander werk over hetzelfde onderwerp, dat uit dertig boekdeelen bestaat, er aan toegevoegd. „Van al de boeken," zegt Gutzlan", „die over de gebruiken hau- delen, zou men eene zeer groote bibliotheek kunnen oprigfen, en dus de onschatbare keunis verkrijgen van eten, drinken, slapen, treuren, sluau, weenen en lagchen volgens den regel, en alzoo een volmaakte Coufueiaauschc ledepop worden." Kort nadat het staat- en zcdekundig stelsel van
den Chineschen wijsgeer was verbreid, bragt het, | hoewel sterk ondersteund door beu, die het omhelsd
hadden, aan de maatschappij zoo weinig voordeel aan, dat hetgevaarliep zijne achting geheel te verliezen. Ju denloop van twee eeuweuna den dood van deszelfsstich- ter, verrees de leer van Confucius echter niet nieuwe kracht, door de ijverige pogingen vanMang-tsze of Mcncius, die het rijk van het eene einde naar het an dcre doortrok, en de leer van zijn vereerden meester predikte. Zijne pogingen werden met een uitstekenden uitslag bekroond. Hij werd gevolgd door eeuc talrijke schaar van discipelen, en hoewel hij weinig voegde bij de leerstelliugen van Confucius, plaatste hij ze in ecu nieuw licht, eu paste hij ze op bekwame en kraeli- tigc wijze toe. Het stelsel, hoewel op ecnige zeer voor- name punten onvolledig, is, hetzij men het alseenstel- sel van zedekundige of van staatkundige wijsbegeerte beschouwt, tol op den huidigeu dag in China staande gebleven. De aanhangers er van worden over het algemeen als materialisten eu atheïsten aangemerkt, hoewel zij zich, voor liet grootste getal, naar de ufgo- dcrij van het volk schikken. CONGREGATIE (Consistoriale), ingesteld door
| paus Sixtus Y., om de meer moegelijke zaken betref-
| feude de beneficiën in orde te brengen, die later in
bei Consistorie (zie ald.) in tegenwoordigheid van |
||||||
|
!. V. II. ONDERZOEK V. BISSCHOPPEN.
den paus moeten besproken worden. De kardinaal-
diaken is, als hij te Home woont, president van deze congregatie, eu als hij afwezig is, kan de paus elk lid van het Apostolisch collegie benoemen, o in president ad interim te zijn. Deze congregatie is zamcugesteld uit verscheidene kardinalen, en uit ecnige prelaten en priesters, die door den paus verkozen worden. De zaken, die gewoonlijk voor haar gebragt worden, betreffen het oprigteu van nieuwe aartsbisdommen eu hoofdkerken, het vereenigen cu het opheffen van j bisdommen eu coadjutoraten, en de belastingen en uiuaten van alle bencficiën, waarop de paus regt heeft. CONGREGATIE VAX BISSCHOPPEN EN RE- GULIEREN. Sixtus V. vereenigde, in het begin van zijn pausschap, twee congregatiën onder dezen naam. Zij is zamcugesteld uit een zeker aantal kardinalen, I door den paus bepaald, cu uit een prelaat, die als secretaris dienst doet cu zes schrijvers onder zich heeft. Deze congregatie heeft de magt om alle twisten te beslechten, die ouder de bisschoppen eu de regulieren van verschillende kloosterorden tnogten ontstaan. De kardinalen van deze vergadering zijn verpligl om hunne meeuiug kenbaar te maken, als zulks uoodig is, aan alle bisschoppen, abten, prelaten en voogden van kerken of kloosters, die zich tot hen wenden. De schrijvers en secretaris van deze congregatie worden onderhouden op kosten der apostolische kamer, daar zij haar raad en haar gevoelen in alle gevallen gratis geeft. CONGREGATIE VOOB HET ONDERZOEK
VAN BISSCHOPPEN, ingesteld door Grego- rius XIV., ten einde diegenen te onderzoeken, die tot bisschoppen worden benoemd. Zij is zamenge- steld uit acht kardinalen, zes prelaten, tien gcestc- ■ lijken van verschillende orden, zoowel wereldlijke als : reguliere, van welke eenige doctors in het canonieke regt moeten zijn. Deze examinatoren worden door den j paus verkozen, die hen in zijn palcis vergadert, als de noodzakelijkheid zulks vereisebt. Alle Italiaansche : bisschoppen zijn verpligl om zich aan dit onderzoek te onderwerpen, alvorens zij gewijd worden, en te dien einde knielen zij op ecu kussen voor de voeten van den paus neder, terwijl de examinatoren in de rondte staan, eu hun zulke vragen over theologie en canoniek iigl doen, als zij geschikt achten; nieii verwacht van de candidaten, dat zij gepaste antwoorden op deze vragen zullen gevon. Als het onderzoek \\ oldoeude bevonden wordt, geeft de paus bevel, dat hunne namen aan den secretaris worden opgegeven, die zciu ecu register inschrijft, en een uittreksel wordt aan elk der j |
||||||
|
CONGK. V. II. VERBUJF VAN BISSCHOPPEN CONGR. \\. I). H. OFFICIE.
|
|||||||||
|
,51
|
|||||||||
|
candidaten overhandigd, waarvan hij gebruik mag
maken, in geval hij naar ecu ander bisdom wordt ver- plaatst, of tot eene hoogere waardigheid in de kerk wordt verheven, terwijl later geen verder onderzoek van hem geeischt wordt. Zij, die den kardinaalshoed verwerven, alvorens zij tot bisschoppen worden be- noemd, zijn vrij van dit onderzoek, om hun het regt te geven om bezit te nemen van een bisschopsstoel of patriarchaat, of zelfs om tot het pausschap te worden verheven. Alle zoons van broeders van kardinalen zijn er ook van vrijgesteld. CONGREGATIE VOOR HET VERBLIJF VAN
BISSCHOPPEN. Deze congregatie, waarvan de vicaris-goueraal van den paus voorzitter is, heeft de magt om kennis te nemen van het verblijf van alle bisschoppen en abten in Italië, en hen te noodzaken om iu hunne diocesen te wonen, of hen daarvan te ontheffen, naar mate de omstandigheden inogteu ver- eischen. Iu deze congregatie zijn drie kardinalen, drie prelaten en een secretaris. Zij komen bijeen iu het palcis van den vicaris-generaal bij de weinige gelegenheden, dat zamenkomsteu noodzakelijk zijn. Elke bisschop of abt, die verlof wenseht te verkrijgen om zich om de eene of andere reden te verwijderen, moet zich tot deze congregatie wenden. Indien een bisschop of abt inbreuk maakt op haar bevel, wordt hij beroofd van al zijne benefieicn, voor zoo lang hij afwezig is. Indien hij weigert op bevel van deze cou- gregatie terug te keeren, heeft zij het iu hare magt om hem van al zijne functién te ontheffen, en hij kan alleou daarin hersteld worden door den paus of den vicaris-generaal, met toestemming van de afgevaar- digden dezer congregatie. CONGREGATIE VOOR DE ZEDEN VAN
BISSCHOPPEN, ingesteld door [unocentius \\l., ten einde zeker te zijn, dat zij. die tot de bisschops- of eene andere waardigheid in de kerk worden verko- zen, mannen zijn, die een deugdzaam en geregeld leven leiden. Deze congregatie is zamengesteld uit drie kardinalen, twee bisschoppen, vier prelaten en ecu secretaris, die de auditeur van den paus is. Ilnu pligt is de certificaten van hel leven en de zeden van eiken eandidaat voor een bisschopszetel zeer naauw- keurig te onderzoeken, en zorg Ie dragen, dat zijn gchcelc gedrag zonder blaam zij. CONGREGATIE VOOR HET BOUWEN VAN
KERKEN, ingesteld door dennens VIII., voorname- iijk 0111 bet toezigt te houden over het bouwen van de St. Pieterskerk te Rome. Zij is echter ook dikwijls gebezigd bij het bouwen van audere kerken te Rome. |
|||||||||
|
Deze congregatie bestaat uit acid kardinalen en vier
prelaten, bijgestaan door den auditeur en schatbe- waarder van de Apostolische kamer, een auditeur van de Rota, een rentmeester, een fiskaal, een secretaris en ecnigc procureurs. Elke maand worden ertweever- gadcringen gehouden iu het palcis van den oudsten kardinaal der congregatie. Behalve dat zij het toe- zigt heeft over herstellingen of verbeteringen van de St. Pieterskerk, heeft zij de magt om onderzoek te doen naar de testamenten van hen, die sommen voor vrome doeleinden hebben nagelaten. CONGREGATIE VOOR DE DECRETEN VAN
TRENTE. Bij het einde der zittingen van het concilie van Trentc iu de zestiende eeuw stelde paus Pius IV. zekere kardinalen aau, die bij de beraadslagingen tegenwoordig waren geweest, ten einde hef toezigt Ie houden over de uitvoering der decreten. Hij bovalten strengste, dat deze decreten letterlijk iu acht genomen zouden worden, en verbood alle verklarende aamuer- kingen. Sixtus V. stelde deze congregatie in, en gaf haar de magt om alle punten van tucht, maar niet van leer, te verklaren. Zij komt eenmaal in de week in het paleis van den oudsten kardinaa I bijeen, onderlid voorzitterschap van een kardinaal, die door den paus is aangesteld, en die met het ambt een groot jaargeld onl- vangt. Het lidmaatschap van deze congregatie wordt als eene groote eer beschouwd, en daarom vurig begeerd. CONGREGATIE VAN HET HEILIG OFFICIE,
ingesteld door paus Paulus III., ten einde kennis te nemen vau ketterijen en die nieuwe meeniugeu, diemet de leer der Roomschekcrk strijdig niogtenzijn, alsook van afval, toovcuarij, zwarte kunst en audere soorten van betooveringen, het wangebruik der sacramenten en de veroordeeling vau schadelijke boeken. Paulus 1\\ . vergrootte de voorregten dezer congregatie, en Sixtus V. vaardigde verscheidene verordeningen uit, die het heilig officie zoo magtig en vreeselijk maakten, dat de Italianen van dien tijd verklaarden, dat paus Sixtus Christus zelvcu niet \\ ergevcn zou. Deze congregatie bestaat uit twaalf of meer kardinalen, niet ecu aauzicn- lijk aantal prelaten en geestelijken van verschillende orden, zoowel wereldlijke als reguliere, die raadslieden van het heilig ofticic genoemd worden. Bovendien is er ecu fiskaal met zijn assessor, wiens werkkring is eeu verslag uit te brengen vau de gevallen, die voor de congregatie komen. Eens, en somtijds tweemaal iu de week, wordi er eene bijeenkomst gehouden, waarbij de paus gewoonlijk tegenwoordig is en voorzit, terwijl de oudste- kardinaal van het, heilig officie als secretaris dienst doel. en het zegel der congregatie |
|||||||||
|
:..v» CONGREGATIE VAN DEN INDEX <
onder zijne bewaring hoeft. A11<• handelingen van
dit ligchaain geschieden in hot afgezonderde, en geheimhouding wordt aan al zijne leden opgelegd.
Alle personen, verdacht van ketterij of andere misda- den, waarvan deze regtbank kennis neemt, worden in het paleis van hel heilig ofticic opgesloten, totdat de vervolging geëindigd is. Als zij niet schuldig bevonden worden, worden zij weder in vrijheid gesteld, doeh als het bewezen is, dat zij schuldig zijn, worden zij aan de wereldlijke autoriteiten overgeleverd, on) naar hunne misdaad gestraft te worden. Zie Inquisitie. CONGREGATIE VAN DEN INDEX, door paus
Pius V. ingesteld, ten einde die boeken te onderzoeken en liet lezen daarvan te verbieden, die in baar oog schadelijke leerstellingen bevatten. liet concilie van Treuie, tijdens bet pausschap van Pius [V., sprak een banvloek uil over al degenen, die verboden boeken lazen, ofze lazen zonder verlof te vragen en te erlangen. Om dit deereet van bel concilie ten uitvoer Ie brengen, werd deze congregatie gevormd, en harcafgevaardig- deu hebben de magt, om verlof te vcrlecnen om ver- boden boekeu te lezen aan alle leden van de Roomsebe kerk in elk gedeelte der wereld. De magl dezer eou- gregatie verschilt daarin van die van bet heilig officie, dat deze slechts boeken tegen het geloof geschreven verbiedt, terwijl de eerstgenoemde alle boeken ver- oordeelt, die zij als nadeelig beschouwt, van welke soort zij ook zijn mogen. Daarom gebeurt hel dikwijls, dat werken, die volstrekt geene betrekking hebben op godsdienst leer of gebruiken, Ie vinden zijn op den index Vfohibitii*, waaraan van tijd tol tijd toevoegingen gedaan worden, naar mate de congregatienoodigoor- deelt. Behalve de kardinalen en den secretaris, die de congregatie uitmaken, zijn er verscheidene gecste- lijkeu aan verbonden onderden naam van raadslieden, wier dienst het is boeken te onderzoeken eu van dal onderzoek verslag uit Ie brengen, terwijl /.ij geene stem hebben in de bijeenkomsten der eongregal ie, die slechts zoo dikwijls worden gebonden, als de noodza- lijkheid vercisoh*. (\'OX(i|{EGATIE V<)OK HETOPHEFFEN V AN
KLOOSTERS, door Innocentins X. ingesteld, ten einde onderzoek Ie doen naar den staat der kloosters,
en die geheel en al op te heffen, welke lastig zijn voor hel algemeen, of met andere kloosters te vereenigen, die meer rijkdom mogten bezitten, dan zij noodig heb- ben. Deze congregatie is zameugestcld uit acht kar- dinalen en een aantal monniken, ilie lol alle orden behooren. (\'<i\\(iHK.(i.\\TIE VOOR DEPLEGTIGHEDEN
|
||||||
|
XGKKGATIK DE l\'IIOl\'AtiAXDA KIDK.
OF CEREMONIËN, ingesteld door t-ii\\tus \\ .. teil
einde de ceremoniën van de nieuwe diensten der bei- ligen. die van tijd tot tijd aan den Roomschen kalender worden toegevoegd , te regelen. Deze congregatie beeft de magt om de rubrieken van het Missaal en Brevier uit te leggen, als er eenigc moeijelijkheden mogten ontslaan, of als iemand aangaande zulke on- derwerpen voorlichting begeert. Zij heeft ook de magt om een vonnis uit te spreken, waarvan geen beroep is, over alle twisten, die belrekking hebben op den voorrang van kerken. Zij is samengesteld uit ach! kardinalen en een secretaris. Twee ceremoniemeesters van den paus worden ook inde congregatie toegelaten. Hare bijeenkomsten worden eenmaal in de maand ge- houdeii, of meermalen, wanneer zulks vercischl wordt. Als een heilige gecanoniseerd zal worden, zijn de drie ouden- auditeurs van de Uota in deze vergadering tegenwoordig als personen, die verondersteld worden in het canonieke regl ervaren te, zijn, benevens een medehelpcude apostolische prolonotarisen de opziener van hel geloof, die gewoonlijk de advocaat-liseaal van de apostolische kamer is. Verscheidene raadslieden worden ook toegelaten, die geestelijken en monniken van verschillende orden zijn, onder welke zich de grootmeester van bel paleis en de prefect van de sakrislij des pausen bevinden. Al deze assistenten mei de afgevaardigden dezer congregatie, die aanhoudend dienst doen, onderzoeken de aanspraken op canonisa- tie, die ten gunste van iemand worden aangevoerd. Deze bewijzen zijn martelaarschap, onbetwiste won- deren , getuigenissen van een deugdzaam leven en heroïsche deugden. CONGREGATIE DE PROPAGANDA FIDK,
ingesteld door Gregorius XV. in 1622, tol ondersten- uing en voortplanting van de lïoomschc godsdienst in alle deeleu der wereld. Zij bestond oorspronkelijk uit dertien kardinalen, twee priesters eu één monnik, beuevens een secretaris. Het aantal kardinalen, die deze congregatie uitmaken, werd lal er vermeerderd tot achttien, waarbij nog eenigc andere amhtsbekleeders gevoegd werden, onder welke één pauselijke secretaris, één apostolische protonotaris, één referendaris en één van de assessoren van het heilig ofticic. Deze congre- gatic komt op den eersten Maandag \\au elke maand in tegenwoordigheid van den paus bijeen, en houdt bovendien elke week verscheidene gewone bijeenkom- sten, ten einde te raadplegen over de beste wijzen om de zaak der lioomsehe godsdienst over de geheide wereld te bevorderen. Zie (\'01,1,1:1.ik. uk PitnPAOANn* l\'llll..
|
||||||
|
CONGREGATIE VOOR DE RKTJQÏÏIEN — CONGREGATIONALISTEN.
|
||||||||||
|
,:,:;
|
||||||||||
|
CONGREGATIE VOOR DE RELIQUIËN, ingc-
stcld om liet toczigtle houden over reliquiën van oude
martelaars, die dikwijls gevonden worden incatacom- ben en audere ondcraardsche plaatsen in en om Rome. Deze congregatie bestaat uit zes kardinalen en vier prelaten, onder welke de kardinaal-vicaris en de prc- fcct van de sakristij des pausen zich bevinden. Er zijn zekere kenteekenen, waardoor, zoo als men zegt, ware van valselie reliquiën te onderscheiden zijn, en na cenc zorgvuldige beraadslaging over al de omstandigheden der zaak worden de stemmen van de leden dereougre- gatie opgenomen, en zoo de teekenen van de reliquiën door de meerderheid voor echt worden verklaard, maakt de president bekend, dat de reliquicin kwestie de vereering der geloovigcn verdient. Hij geeft er nu een naam aan, dien hij gepast oordeelt, en overhandig! de reliquië aan den vicaris en den sakristijn van den paus, die gedeelten van den kostbaren schat aan die geloovigen geven, die wonschen ze Ie bezitten, /ie Remquiisx. CONGREGATIE VOOR ÜE VRIJDOMMEN,
door Urbanus VITl. ingesteld, ten einde de twisten te voorkomen, die dikwijls tusschen de burgerlijke en de kerkelijke magt overliet verhoor van geestelijken voor misdaden voorkomen. Deze congregatie is za- mengesteld uit verscheidene kardinalen, die door den paus worden benoemd. Zij hebbeu ook een auditeur van de Rota, een klerk der kamer en verscheidene prelaten en referendarissen, een \\ au welke de secretaris der congregatie is. Dit hol\' neemt kennis van alle gees- tclijke vrijdommen en vrijstellingen. Hel wordt weke- lijks eenmaal iu hel paleis van den kardinaal-deken gehouden. Alvorens Urbanus VIII. deze congregatie instelde, berustte de kennisneming van geestelijke vrijdommen bij de Congregatie van Bisschoppen es Regulieren (zie ald.). CONGREGATIONALISTEN, .ene groote en
bloeijende sectc van Christenen in Brittanjc en Ame- rika, wier groot beginsel de sehrift matige inrigtiug eeuer Christelijke kerk betreft. Deze secte, ook die der Independenten geheeten, verwerp! de Episco- paalsche en de Preshyteriaanseho vormen van kerk- bestuur. Naar de meening der Congregationalisten is elke vereeniging van geloovigen, die overeenkomen om te zameu in het geloof en de voorschriften van het evangelie f e wandelen, eene volledige kerk , die in zieh de magt heeft om de wijze van bestuur en inrigtiug in te stellen,en onafhankelijk is van alle audere eongre- galicn, daar zij voor al hare daden sleehls verantwoor- dclijk is aan het groote Ifoofd der kerk. Een ander |
||||||||||
|
kenmerkend beginsel, hetwelk men kan beschouwen
als voort Ie komen uit dal, waarvan wij juist melding hebben gemaakt, is, dal, hel geheele bestuur hij de vergadering der geloovigcn berust. Op deze twee beginselen, als zij beschouwd kunnen worden als van elkander onderscheiden, rust hel geheele stelsel der Congregationalisten. De woorden kerk en congregatie beschouwt dit ligchaam derhalve als van gelijke be- teekenis. Daarom wordt kerk, als het in de Sehrifl wordl gebruikt, door de Congregationalisten be- sehouwd als in geeiicn decle van toepassing op eene verzamel ing van afzonderlijke vercenigingen; zij ince- ucn. dat, wanneer er van meer dan éénc zoodanige vergadering sprake is, hel meervoud herken steeds gebruikt wordt. Zij geloovcu, dal ile kerk uit ware geloovigcn zaraeugesteld i.-., daarom wordt de meest mogelijke stiptheid bij hel toelaten van leden in achl genomen. Er zijn bewijzen noodig, overhel voldoende waarvan de kerk oordeelt, niet alleen van eencgeloof- waardige belijdenis van het Christendom, zooals in EpiscopaaNelic en l\'resbylcriaaiischc kerken, maar van eene zaligmakende werking van de Goddelijke genade in de ziel. Elke kerk, zoo ingerigt, heeft de magt om hare eigene auibtsbekleedcrs (e verkiezen, om hare eigene leden aan Ie nemen, te verwerpen of Ie verbannen, en bare eigene fondsen te ligteu en te best uren. In alle zaken, die onder hel bestuurder kerk komen, heeft elk lid eene slem, dat is, elk mannelijk lid, hoewel iu sommige kerken der Congregationa- listeu ook vrouwelijke leden beschouwd worden als in dit opzigt met mannen op gelijken voet Ie staan. Alle magt berust bij de gezamenlijke leden der kerk, daar de auibtsbekleedcrs en leden, wat hel regt van bestuur aangaat, op gelijken \\oet slaan, en van de beslissing van elke afzonderlijke kerk is geen beroep. De Congregationalisten beweren, dat de Schrift niet meer dan twee soorten van kerkelijke ambtsbe- klcederstoestaat, namelijk bisschoppen of herders om Ie zorgen voor de geestelijke zaken, cu diakenen 0111 de tijdelijke zaken der kerk te besturen, liet is aan elke kerk geheel en al overgelaten om één of meer herders te verkiezen, daar er in het Nieuwe Testament, zooals zij mcenen, geene bepalingen aangaande hun aantal gemaakt zijn. Alles wat, naar hun inzigt, uoo- dig is om eene gezonde aanspraak op het dienstwerk te maken, is eenvoudig eene uitnoodiging door eene afzonderlijke kerk gedaan, om hel herderswerk over haar aan (e nemen, en alleen het aannemen van zulk eene uitnoodiging geeft de magt om te prediken en de sacramenten te bedienen. Maar nadat deze verkiezing |
||||||||||
|
70
|
||||||||||
|
CONGREGATJONAMSTEN.
|
||||||||||||||
|
554
|
||||||||||||||
|
en uitnoodiging gedaan eu aangenomen is, liecft er
eene bevestiging van den nieuw verkozen herder plaats, die door de leeraren van de naburige kerken geschiedt.
Hel is derhalve duidelijk, dat de magt van een herder uitsluitend voortkomt uit de verkiezing door de kerk, en dat de verkiezing niet beperkt is tot eene bijzou- dere klasse van meuschen, daar ieder verkiesbaar is voor liet ambt van herder, dien de afzonderlijke kerk geschikt oordeelt om haar te stichten. Terwijl dit de theorie is van het Cougregationalisraus, worden leeraars, die eene geregelde opleid ing hebben genot en, door dit ligehaam van veel belang beschouwd, en dien ten gevolge zijn bijna al hunne predikanten opgevoed aan de academiën en eollegiéu, die voor de beoefening der theologie opgerigt zijn. Op het eerste gezigl zou hel schijnen, dat de onaf-
hankelijkheid der kerken onderling verhinderde, dat zij met elkander werkten tol bevordering van het rijk des Verlossers. Praktisch is het echter geheel anders. De magt om zich zelve te besturen berust bij elke afzonderlijke kerk; ook zijn de kerken niet verbonden door eene onderteekeniug van geloofsformulieren, artikelen of belijdenissen van menschcu, en toch ziet men de aangenaamste ecn\\ ormighcid in de kerken der Congregationalisten, zoowel wat leer als gebruiken aangaat. Dit is misschien voortgekomen uil de vrij- willige vergaderingen voor broederlijke gemeenschap en broederlijken raad, die gewoonlijk door de herders der kerken van een graafschap worden gehouden. Zulke vergaderingen, synoden of vereenigingen We- schouwende Congregationalisten niet als onwettig, als haar niet eeue kerkelijke magt wordt gegeven, of een toezigl over de kerken wordt toevertrouwd, om hare besluitcuaan de kerken of waardigheidsbekleders op ; te leggen. Dal was het beginsel door de Indcpcudentcu iu 1658 reeds beleden, en in denzelfden geest werd de Congregationale vereeniging van Engeland en Wallis in 1831 ingesteld. Zoo worden Christelijke sympathie en zamenwerking ouder de kerken verzc- , kerd, zouder de kwalen eu nadeden, zooals zij geloo- | ven, die uit ceuc gedwongen schikking voortvloeijen. De volgende beginselen van kerkorde en kerktucht worden door de Cougrcgatioualistcu van Engeland en \\\\ allis beleden, en zijn te vinden iu eene Verklaring van hel Geloof, de Orde en de Tucht, die door de Congregationale Vereeniging in 1833 in het licht gegeven is: „1. De Congregationale kerken gelooven, dat hel
de wil van Christus is, dat ware geloovigeu vrijwillig Ie zanicu komen om godsdienstige inzcltingeii iu acht i |
||||||||||||||
|
te nemen, om wederzijdsche stichting en
|
84
|
heiligheid te
|
||||||||||||
|
bevorderen, om hel Evangelie op de wereld te doen
voortduren en voort te planten, en om de glorie eu vercering van God door Jezus Christus te bevorderen; en dat elke vereeniging van geloovigeu, die bij hare formatie deze plannen ten doel heeft, eene Christelijke kerk is. .tl. Zij gelooven, dat het Nieuwe Testament, hetzij
in den vorm van ceue uitdrukkelijke vcrordcuing, of iu het voorbeeld en het gebruik der Apostelen en Apostolische kerken, alle geloofsartikelen bevat, die geloofd moeten worden, en alle beginselen van orde en tucht, die noodig zijn om Cliristen-vereeuigiugcu daar te stellen eu te besturen, en dat meuschelijkc overleveringen, kerkvaders en concilién, canons en geloofsbelijdenissen geen gezag hebben over het ge- loof eu de gebruiken van Christenen. „III. Zij erkennen Christus als het cenige Hoofd
der kerk, en de ambtsbekleeders van elke kerk onder Hem als gewijd, om Zijne wetten onpartijdig op allen toe te passen; en hun eeuig beroep in alle kwestiën betreffende hun godsdienstig geloof en hunne gebrui- ken is op de Heilige Schriften. „IV. Zij gelooven, dat het Nieuwe Testament elke
Christelijke kerk het regt geeft om hare eigene ambts- beklecderste benoemen, al hare eigene zaken te rege- leu, onafhankelijk te zijn van alle gezag eu ook aan geen gezag verantwoordelijk te zijn, behalve aan dat van het Hoogste en Goddelijke Hoofd der kerk, deu Heer Jezus Christus. „V. Zij gelooven, dat de eenige opzieners, diedoor
de Apostelen over afzonderlijke kerken geplaatst zijn, de bisschoppen of herders eu de diakenen zijn, terwijl het aantal van deze afhangt van het aantal leden der kerk; en dat aan deze, als de opzieners der kerk, respectievelijk het bestuur over hare geestelijke eu tijdelijke belangen is opgedragen, evenwel onderwor- pen aan de goedkeuring der kerk. ..VI. Zij gelooven, dat geeuc personen als leden
van Christelijke kerken aaugeuomeu moeten worden, dan die, welke eene geloofwaardige belijdenis afleggen van liet Christelijk geloof, volgeus de voorschriften daarvan leven, en eene gereedheid betuigen oin zich \'iau deszelfs tucht te onderwerpen; en dat niemand uitgesloten moet worden van de gemeenschap der kerk, behalve zij, die het geloof van Christus loochenen, Zijne wetten schenden, of weigeren zich te onderwer- pen aan de tucht, die hel Woord van God oplegt. „ Vil. Zij gelooven, dat de magt om iemand loela-
ting tol eene Christelijke kerk te verleenen en daarui1 |
||||||||||||||
|
CONGREGATIONAUSTES.
|
|||||||||
|
355
|
|||||||||
|
te kecren, bij de kerk zelve berust, en slechts door de
tusschcukomst harcr eigene opzieners uitgeoefend moet worden. „VIII. Zij gelooven, dat Christelijke kerken gere-
geld moeten zauieukomeu om openbare godsdienst- oefeningen te houden, om bet avondmaal te vieren en i oin den eersten dag der weck te heiligen. „IX. Zij gelooven, dat de magt van eeue Christe-
lijke kerk zuiver geestelijk is, en in gceueu de.ele bedorven moet worden door vereeniging met de tijde- lijke of burgerlijke magt. „X. Zij gelooven, dat hel de pligt \\au Christelijke
kerken is om met elkander gemeenscha)) te houden, om | eeue groole genegenheid voor elkander te koesteren 1 als leden van hetzelfde ligchaam, en om zamen te wer- keu tot de bevordering van liet Christendom; maar dat gecne kerk, noch vereeniging van kerken, eenig meer- derregt of meerdere magt heeft, om zich te mengen in het geloof of de inrigtiug van eene andere kerk, dan om zich aftescheiden van dezulken, die, in geloof of in gebruiken, van het Evangelie van Christus afwijken. „XI. Zij gelooven, dathet het regteu de pligl is van elke kerk, om die harer leden, die door den Heiligen I Geest in staat schijnen gesteld om het leeraars werk j te verrigten, daartoe op te roepen; en dat Christelijke : kerken gezamenlijk het behouden van de Christelijke bediening in een voldoenden graad van geleerdheid als eene harer bijzondere zorgen moeten beschouwen, opdat de zaak des Evangelies niet eere staande ge- houden en aanhoudend bevorderd kunne worden. „XII. Zij gelooven, dat kerkopzieners, hetzij bis- ; schoppen of diakenen, door de vrije stemming der kerk 1 gekozen moeten worden, doch dat hunne wijding tot de pligtcn van hun ambt met een bijzonder gebod , en door eene plcglige aanwijzing dier pligten plaats \' moet hebben, waarbij de meeste kerken de oplegging ! der handen voegen door hen, die. reeds liet dienstwerk vervullen. „XIII. Zij gelooven, dal de broederzin van elke
Christelijke kerk zoo groot moet zijn, dat tot de ge- 1 meenschap in het avondmaal al degenen worden toe- gelaten, wier geloof en vroomheid over het algemeen buiten twijfel zijn, hoewel zij in punten van minder belang in gemoede verschillen; eu dat dit uiterlijke teeken van broederschap iu Christus even uitgebreid als de broederschap zelve moet zijn, hoewel zonder eeuige toegevingen te bevatten, die het geweten voor zondig zou houden." Over het algemeen wordt Robert Urown.de stichter
| van de seete der Bkownisten (zie ald.), die in 1 583 |
, eene kerk in Engeland organiseerde, voor den grond-
i vester van de secte der Congregationalistcn gehou- deu. Het is echter niet onwaarschijnlijk, dat reeds j vroeger kerken volgens het Congregat ionale beginsel ; iu Engeland bestonden. Urown had, behalve zijne andere (\'ongrcgatioualc beginselen, ook dit, dat hij de opperuiagt van de kouiugiu over de kerk ont- \' kende, en de heerscheude kerk voor eene onschrift- | matige verklaarde. Om zijne iiiceuingeii meer te ■ verbreiden, gaf hij eene reeks van verhandelingen in 1 liet licht, die zijne beginselen verklaarden. Deze 1 werden wijd en zijd verspreid, tot groot misnoegen j van het gouvernement, dat verscheidene personen ter i dood bragt, om hetgeen het als eene onvergeeflijke I misdaad beschouwde, de ontkenning van hei opper- ! gezag der koningin. In Engeland vervolgd, namen velen, die de beginselen der Independent™ waren toegedaan, de wijk naar de Nederlanden, waar zij te Amsterdam, te Leyden en iu andere steden Cougrega- i ionale kerken stichtten, die meer dan honderd jaar bloeiden. Sir Walier Raleigh schatte in 1 5\'Ji liet aantal Browuisten in Engeland op twintig duizend. In den tijd van Cromwell namen zij den naam van Tndcpeudcuteu aan, waarschijnlijk om de bijzonder- beid, die hunne kerken van alle heerscheude kerken \' onderscheidde, dat zij onafhankelijk (independent) waren van alle tusseheukomst of bestuur van buiten. De vergadering van godgeleerden, die in lüt:! te Westmiuster bijeenkwam, telde vijf dn- voornaamste leeraren van de Indepeiidenteu onder hare leden. Hoewel /.ij mannen van gewigl en invloed waren in hunne eigene seete, waren deze vijf andersdenkende broederen, zooals zij genoemd werden, niet iu staat | om het overgroot e aantal Presbyterianen 1 e weerstaan, : eu waren zij daarom verpligt om zich (e vergenoegen met een protest op te maken, dut in 1 644 aan het Huis i der Gemeenten aangeboden werd. De algcmeene geest iu de Vergadering eu iu het Parlement was st erk tegen beu. Het Goddelijk gezag van de Presbytcriaausche wijze van kerkbestuur werd met zooveel scherpte eu vastberadenheid volgehouden, dat de Independenten zich tevreden moesten stellen met alleen voor ver- draagzaamheid en toegeeflijkheid te pleiten. Op dezen tijd gaf Milton zijn Areopagitica iu het licht, waardoor voornamelijk de rigting der openbare meening geheel veranderd werd. De Presbyteriaanscbe partij nam nu snel in invloed en gunst af. Door den invloed van Cromwell, die de Independenten begunstigde, rees I die partij in gunsi bij al de klassen van hel volk, en met John Owen aan haar hoofd, won zij spoedig hel |
||||||||
|
CONGREGATIONALISTEN (AMERIKAAN8CHB).
|
|||||||
|
vertrouwen van liet laud, werden hare leden tot de
hoogste plaatsen in het gouvernement benoemd, en werd zij eene steike staatkundige partij. Niet minder invloedrijk waren de Independenten
als een godsdienstig ligchaam in Engeland. Zij waren talrijk en magtig, maar gevoelden toch, dat niettegen- staande de voordeden, die zij au bezaten, hun invloed over het algemeen niet weinig verminderd was, ten gevolge van het onbepaalde karakter hunner meenin- gcu over de leer. Eene behoorlijk opgemaakte geloofs- belijdenis scheen in deze omstandigheden gebiedend noodzakelijk, en om zulk een stuk in gereedheid te brengen en in het licht ie geven, werd er eene coufc- rentie of synode in 1C5S te Londen gehouden. Deze vergadering bestond uit predikanten en leekeu, die de verschillende kerken in Engeland vertegenwoor- digden, en na een zorgvuldig onderzoek gaveu zij eene verklaring van hun geloof en hunne kerkelijke inrigting in het licht, die slechts eene nieuwe uitgave was van de Westminstersche Geloofsbelijdenis, met weglating van die gedeelten, welke gunstig waren voor het Presbyterianismus, en bijvoeging van een geheel hoofdstuk ten voordeele van de Independencv of onaf hankelijkhcid. De achteruitgang van de Congregationalisten in
staatkundig belang begon met de herstelling van het koningschap in 1(160, en toen de I niformiteitsacte in ióiii werd aaugeuomeii, hadden zij met andere Non- Conforniisten veel onderdrukking ie verduren. Maai te midden van al de \\ ervolging, waaraan zij waren blootgesteld, vermeerderden, zij zoodanig, dal zij wer- kclijk de Presbyterianen in aantal schijnen overtrof- fen te hebben. Het aannemen van de Acte van Tole- rautie in 16S9 bi\'agt verligting aan de Independenten en andere Dissenters. Zij stonden nu minder vijau- dig tegenover de Presbyterianen, en eindelijk werden er in 1(191 punten van overeenkomst opgemaakt, ten einde eene schikking tusschen de twee partijen tot stand te brengen. De groote afwijkende ligchamen maakten nu gcuieene zaak met elkander, eu de Doops- gezindeu, Presbyterianen eu Independenten vormden zich eerst in 1696 en daarna in 1730 tot een vercenigd ligchaam, onderden naam van dcDrieDeuominatiën, die nog het voorregt genieten van den troon als één ligchaam, te naderen, eu van tijd tot tijd met elkander te raadplegen over bet algemeene belang der Disscn- ters. Sedert de regering van koningin Anna in het eerste gedeelte der achttiende eeuw verloor het Pres- byterianismus langzamerhand in Engeland grond, terwijl de ("ongicgaünnalirtcii jaarlijks in aantal en |
|||||||
|
belangrijkheid toenamen. Deze toeneming derCongre-
gatioualisten heeft tot op den huidigen dag aaugehou- dcu, zoodat zij van al de verschillende vercenigiugen van Dissenters buiten twijfel het talrijkst en invloed- rijkst zijn. Welke meeniiigcu men ook moge koesteren over het schrift matig gezag van het stelsel der Con- gregationalisten, de bijval, dien het iu Engeland heeft ondervonden, kan voor geen oogeublik in twijfel ge- trokken worden. " CONGREGATIONALISTEN (Amjsuikaansche).
De vader van het Congregatioualisinus in Amerika was een «aardig Non-Conformistisch leeraar, Johan- nes ltobinson genaamd. Van de vroegere geschiedenis van dezen man is weinig bekend. "Wij vinden hem het eerst vermeld als herder eeucr andersdenkende kerk in het noorden van Engeland, omstreeks het begin der zeventiende eeuw. Zijne secte ontstond iu ourus- tige tijden, en was niet hem aan zooveel kwelling blootgesteld, ten gevolge harer Non-Conformistische beginselen, dat de leden het besluit namen om geza- menlijk Engeland te verlaten en naar de Nederlanden te vlugten, die op dien tijd het tocvlugtsoord der ver- volgden waren, liet was echter niet zoo gemakkelijk om hun plan te volvoeren, als zij aanvankelijk vermoed hadden. Hunne eerste poging om te ontsnappen mis- luktc, en allen werden in de gevangenis opgesloten. Eene tweede poging slaagde beter, want een gedeelte der kerk bereikte Amsterdam in veiligheid, ltobinson en de overigen van de kerk beproefden in 1608 nog- maals om te ontsnappen en zieli bij hunne vrienden in Hollaud te voegen. Hunne plannen werden met de uiterste geheimhouding gesmeed. Zij kwamen op eene ruwe heide in Lincolushirc bijeen, en scheepten zich in de duisternis aan boord van een schip iu. De nacht was stormachtig, en terwijl eenigen van de partij nog aan wal de terugkomst der boot afwachtten, die soni- inige hunner medgezellen aan boord had gebragt, daagde er eene compagnie ruiters op, die een aantal wcenende vrouwen en kinderen greep. Na korten tijd werden zij echter allen in vrijheid gesteld, en al de emigranten, met Robinson aan het hoofd, zetten koers naarde kusten van Holland. Mij hunne aankomst voeg- dcu zij zich bij de kerk van Amsterdam, maar in den loop van eenjaar trokken zij, tengevolge van de onee- uigheden, die er onder de leden daarvan uitgebroken waren, naar Leyden, waar zij eene kerk stichtten naar de beginselen der Independenten. Hun aantal nam spoedig toe door de aankomst van meerdere vlugtc- lingcn uil Engeland, en in korten tijd telde de kerk drie honderd leden. Gedurende tien jaren vervulde |
|||||||
|
CONGEEGATIONALISTEXtAMERIKAANSCHEi.
|
|||||||
|
Robiuson te Leyden het leeraarswerk, waar zijne ta-
lenteu zoo zeer gewaardeerd werden, dat hij zich, ojj verzoek vau de Calvinistische hoogleeraars aau de hoogeschool dier plaats, iu ecu openbaren twist met Episcopius, den kampioen der Ariniuianen, wikkelde, dien hij geheel overwon. De beginselen vau de kerk te Leyden waren vau ecu streng Congregationaal karak- tcr; zij waren de volgende: T. Dat gerne kerk uit meer leden moet bestaan, dan
voor de ceredienst en de inachtneming der gebruiken behoorlijk kunnen te zanieu komen. II. Dat elke kerk vau Christus slechts uit dezulken
moet bestaan, die toonen in Hem te gelooven en Hem te gehoorzamen. III. Dat elk voldoend aantal van dezulken het regt
heeft om zich, als liet geweten hen daartoe verpligt, tot eene afzonderlijke kerk te vormen. IV. Dat deze vereeniging geschiedt bij een contract
of overeenkomst, formeel of stilzwijgend. V. Dat, aldus verecuigd zijnde, zij het regt hebben
om hunne eigene opzieners te verkiezcu. VI. Dat deze opzieners herders of onderwijzende
ouderliugeu, bestureude ouderlingen en diakenen zijn. VII. Dat ouderlingen, verkozen en geïnstalleerd
zijude, gecue magt hebben om de kerk te besturen dan met toestemming der broederen. VIII. Dat alle ouderlingen en alle kerken ten op-
zigte vau magt en regten gelijk zijn. IX. Wat aangaat de sacramenten, geloofden zij, dat
de doop toegediend moet worden aan kennelijke ge- loovigcn en hunne jonge kinderen; zij lieten echter alleen de kinderen van communicanten tot den doop toe. Dat het avondmaal zittende aan de tafel moet ontvangen worden. (Terwijl zij in Holland waren, ont- viugen zij hot op eiken dag des Heeren.) Dat kerkelijke straffen geheel geestelijk waren, en niet gepaard moes- ten gaan met tijdelijke straffen. X. Zij namen geeue andere heilige dagen aau dan
den Christelijken sabbath, hoewel zij van tijd tot tijd vastendagen en dagen van dankzegging hadden; en ten slotte verwierpen zij alle menschclijkc tusschcu- komst of dwaug in godsdienstzaken. In het jaar 101 7 begonnen Robiuson en zijne kerk
er aan te denken om naar Amerika te vertrekken, ten einde eene zuiver Christelijke kolonie te stichten. Zij sloegen het oog op Virginië als de plaats om zich te vestigen, en verkregen, bij een contract met cenige kooplieden te Londen, geld genoeg 0111 de gcheele kerk in staat te stellen den Atlantischen oceaan over te steken. Daar de schepen echter niet groot genoeg |
|||||||
|
waren om allen te bevatten, ging slechts een gedeelte
ouder den ouderliug Brewster ouder zeil, terwijl Ro- binson met het grootste gedeelte der kerk te Leyden bleef. De, emigranten vestigden zich, toen zij Amerika bereikten, te Plymouth inNieuw-Engeland, waarde eerste (\'ongregationale kerk in Amerika iu 1020 op- gerigt werd. Gedurende tien jaar stond zij alleen, en hadden de nieuwe volkplanters vele moeijelijkhedeu door te staan, maar zij volhardden in het handhaven hunner beginselen te midden van eiken wederstand. Iu 1029 werd eene nieuwe nederzetting te Salem gevormd, die voornamelijk uit Puriteinen bestond, welke uit Eugelaud waren getrokken, maar de kerk werd op ecue streng Congrcgatioualc wijze iugerigt. Tu 1025 stierf Robiuson, die te Leyden gebleven «as, iu die stad, en de kerk werd na zijn dood opgebroken. Eenigc leden gingen naar Amsterdam, andere voeg- deu zich later bij huuue vrienden aan gene zijde van den Atlantischen oceaan. Men begon nu kerken iu verschillende declcnvau
Nieuw-Engeland op te rigtcu, uaar het voorbeeld van die te Plymouth. Echter werden eerst iu 1033, bij de aankomst van Colton, eenige algemeene plannen gemaakt voor alle kerken, die van dien tijd den naam vau Congregationale aannamen. De beginselen van verlichte verdraagzaamheid schijnen echter te dier tijde niet bekend of erkend geweest te zijn. Zoo vin- den wij, dat Rogcr Williams buiten de jurisdictie van Massachusetts werd verbannen, omdat hij liet beginsel van onbeperkte verdraagzaamheid verkondigde. In 103? begon de twist overliet Antinomiauismus
(zie Antinomianen). Daar deze steeds met toenemend geweld woedde, weid er eene synode opgeroepen, die te Newtown bijeenkwam. Dit was de eerste synode in Nieuw-Engeland. Zij was zamcngesteld uit de leeraren en afgevaardigden van de verschillende kerkcu. Een- stemmig werden de Antiuomiaansehe leerstellingen door haar veroordeeld. De kerken waren nu talrijk en sterk geworden, en
men begon het belang van leeraren, die iu Amerika waren opgevoed, te gevoelen. Daarom werd iu 1038 het collegie te Harvard gesticht. Daar elke kerk, volgens de beginselen van het Cnngrcgationalismus, van de andere onafhankelijk was, ontstond de kwestie, wat de pligten waren, die de kerken aan elkander waren verschuldigd. De zaak werd besproken iu eene synode, die omstreeks dezen tijd voor wedcrzijdsclie beraadslagingen en raadgevingen gehouden werd, en de pligten der kerken jegens elkander werden iu 1018 aldus bepaald, en wederom bekrachtigd door |
|||||||
|
CONGREGATIONALISTEN (AMERIKAANSCHE).
|
|||||||||
|
de ^vnodc, die in 10(i2 te Boston gehouden werd: —
1. Harlelijkczorgeugebed voorelkander. 2. Elkan- der bij te staan in geval van behoefte, hetzij tijdelijke of geestelijke. 3. Elkander een verslag te geven van hare openbare daden, wanneer zulks op behoorlijke wijze verlangd wordt, en elkander te ondersteunen bij het opleggen van straften en andere daden van kerk- bcstuur. i. Te trachten aan elkander hulp te verleenen in geval van verdeeldheden, twisten, moeijelijke kwos- tiëu, dwalingen en schaudalen, en ook bij het iuzege- ncu, overplaatsen en afzetten van leeraars. 5. Aan eene andere kerk hulp te verschaften in geval van dwaling, schandaal, enz., al zoude zij haren pligt zoo verre verwaarloozeu, dat zij zulke hulp niet zocht. 6. Elkander te vermanen, als er behoefte eu reden voor is, en na gepaste middelen met geduld gebruikt te hebben, zich af te trekken van eene kerk of cene zon- digc partij daarin, die hardnekkig volhardt in dwaling- of schandaal. Deze regelen worden door middel van lijdelijke of blijvende vergaderingen dei- kerken in praktijk gebragt. Vóór deze synode hadden de kerken van Nieuw-
l\'jugeland nooit tut één eenvormig plan van bestuur besloten. Spoedig na de ontbinding dezer synode verschenen de Wederdoopers in Massachusetts, ge- volgd door de Kwakers, maar beiden worden met de meeste barbaarsehheid behandeld] vele van hen wer- den builen den staat gebannen, sommige gegee- seld, andere in boete geslagen en in de gevangenis gezet, eu eenige zelfs ter dood gebragt. Omstreeks denzelfden tijd ontstond er onderde kerken twist over de ware geregtigdentot den doop, en in het bijzonder, of de kleinkinderen van leden der kerk er regt op hadden. Het punt werd besproken op cene kerkver- gadering, die in 1Ü5? door de koloniën Massachusetts eu Connecticut werd bijeengeroepen, tegen den raad van de kolonie New-llaven. Door deze kerkvergade- ring werd bepaald, dat aan de kinderen van hen, die tot jaren van onderscheid waren gekomen, van een vlekkeloos leven waren, de gronden dei\' godsdienst verstonden, en het verbond met hunne ouders aange- gaan erkenden door zelve daarin te treden, de doop zou worden toegediend. Deze beslissing werd niet als voldoende aangemerkt, en de twist woedde scherper dan ooit. Daarom werd te Boston eene andere verga- dering bijeengeroepen, cu de uitspraak was in hoofd- zaak dezelfde, dat alle gedoopten als leden der kerk moesten worden beschouwd, en als zij niet openlijk los- baudig waren, toegelaten moesten worden tot al hare voorregten, behalve eene deelneming aan het avond- |
|||||||||
|
maal. Deze uitspraak werd echter na ecuige jaren iu al
de regtzinuige Cougrcgatiouale kerken ter zijde gezet. De Geloofsbelijdenis, die, gelijk in hef voorgaande artikel gemeld is, iu 11158 door de Engelsche Congrc- gationalc kerken werd aangenomen, werd door eene synode, die iu 16is0 te Boston bijeenkwam, goed- gekeurd, en wordt tot op den huidigen in Amerika als ecue juiste uiteenzetting van de ineeniugen der Cougrcgationalistcu beschouwd. Tegen 1750 begou- neuzich Unitarische beginselenitfde Congregationale kerken van de Verceuigde Staten te verspreiden. Eenige jaren gingen er echter voorbij, alvorens er eene openlijke scheiding plaats had tusschcu de Tri- nitariselie en de Unitarische kerken. Eindelijk in 1785 verklaarden verscheidene kerken te Boston formeel, dat zij de Geloofsbelijdenissen verwierpen, eu hun voorbeeld werd door vele andere gevolgd, die echter allen de Congregationale wijze van kerkbestuur nog behielden. Het eollegie te Harvard werd bepaaldelijk Unitarisch. De omwenteling iu Amerika maakte een einde aan
den band, die tusschen het Congregationale stelsel van kerkbestuur cu de burgerlijke magt bestond. Hel Congregatioualismus, hoewel nu niet langer door de , wet gesteund of zelfs begunstigd, bleet\' echter in de Verecnigdc Staten groote vorderingen maken. Iu 1801 werd er een plan van vereeniging aangenomen tusschen de Algemeene Vergadering van de Presby- teriaansche kerk en de Algemeene Vereeniging van Connecticut, met hel doel om vereeniging\'en eensge- ziudheid te bevorderen in die nieuwe koloniën, die samengesteld waren uit inwoners, welke tof deze heide ligehameu behoorden. Volgens dit plan mogt eene Congregationale kerk, indien deze een Presbyieriaan- schcu leeraar verkoos, toch hare inrigting naar Cou- gregatiouale beginselen behouden, en daarentegen behield eene Presbytcriaanscbc kerk, met een Con- gregationalcn predikant, hare bijzondere inrigting. Onder deze regelingen werden verscheidene nieuwe kerken gesticht, die na eenigen tijd onder de jurisdic- , Iie kwamen van de \\lgemeenc Vergadering. InlS37 [ herriep dat ligchaam dit plan van vereeniging als on- | grondwettig, en verscheidene synoden, die ten ge- volge van het plan er aan waren verbonden, werden verklaard uit deu kerkdijken band te zijn. Iuhctvol- gendejaar (183S) werd er eene Algemeene Vergade- riiig ingesteld, onder den naamvandeConstitutioncele Presbyteriaausche kerk, die deze overeenkomst tus- sehen de Presbyteriaausche en de Congregat iouale beginselen erkent, liet Congregatioualismus is de |
|||||||||
|
COXGRKGATloXAUSTEXfsrlIOTSCHE).
|
i 19
|
||||||||
|
heerschende secte van de zes Xoord-Oostolijkc Stalen,
cu oefent nog steeds een magtigen invloed uit op liet godsdienstige, maatschappelijke en .staatkundige leven dergehcele natie. Volgeus de nieuwste verslagen zijn er 2,140 kerken in de verschillende staten, die uit 207,608 leden bestaan. CONGRBQATIONA.LISTEN(Schotsche). Waar-
schijnlijk dagteckent de eerste verschijning van Con- gregatiouale beginselen in Schotland van den tijd der republiek. Tn dat tijdperk bragtende soldaten van Cromwell hunne bijzondere godsdienstige meeningen met zich in Schotland, cu stichtten ceue Congregati- onale kerk in de hoofdstad, die, na hunnen terugkeer in Engeland, langzamerhand achteruitging, en binnen korten tijd ontbonden werd. Met deze uitzondering schijnen de gevoelens der Congregationalisteu in Schotland langen tijd onerkend te zijn. Maar in 1729 scheidde John Glas, predikant van de kerk van Schot- land, zich van die kerk af, en slaagde door zijne talrijke geschriften er in, om velen voor de beginselen der Indcpeudcntcu te winnen. In verschillende declcu van Schotlaud werden verscheidene kerken naar ge- noemde begiuselen ingerigl, waarvan er eenige nog bestaan onder den naam van Glasietex (zie ald.). Omstreeks het jaar 1755 verspreidde Eobert Sande- man (\'ongrcgationalc ideën in Schotland, in verband evenwel met bijzondere meeuiugeu over het zalignia- kendc geloof, en naar hem kregen zijne volgelingen den naam van Saxdemaniasex (zie ald.). Rehalve de Glasietcn en Sandcmaniauen werden er verscheidene Doopsgezinde kerkeu in verschillende declcu van Schotland gesticht, die allen naar de Congregationale wijze ingerigl werden. (Zie DOOPSGEZINDEN, Schot- SCHE). Omstreeks denzelfdcn tijd stichtten David Dale van New-Lanark en dieus vrienden, die de zaak der Indepcndcntcu ijverig zochten te bevorderen, verscheidene kerken, die dikwijls de Oude Schotschc Indcpendcntcn genoemd worden. (ZicDalaïsten). Al deze kerken wareu, hoewel zij op verscheidene punten van elkander verschilden, G\'ougregatiouaal. Van het einde der vorige eeuw evenwel dagteekent
de benaming van Schotsche Congregationalisteu. De godsdienstals een geestelijk, levend, krachtig beginsel, was gedurende vele jaren in Schotland sterk achteruit - gegaan, en koelheid, onverschilligheid en zelfs onge- loof heeiscliten alom. Door den arbeid van drie \\ronic mannen werd echter de eerste schok gegeven, die aan dezen treurigen toestand ecu einde maakte. Zij waren Hate, een predikant, en Haldane en Aikman, leekeu. De twee laatstgenoemde n ouderuamen een togt inliet |
|||||||||
|
noorden van Schotland, bezochten elk dorp, dat op
hun weg lag, en predikten op de markten en in de straten, en de ernst hunner redevoeringen verwierf hun een aantal toehoorders, en deed bij velen een geest van ernstig onderzoek geboren worden. In den herfst van 1707 ondernamen Haldane en Aikman een togt om te prediken in de Hooglanden en op de eilanden, en het verslag, dat zij over den slechten staat dei- godsdienst aldaar uitbragten, keerde de gedachten van vele ijverige Christenen op het uitdenken van plannen, om de ongodsdienstigheid, die er in de noor- dclijke graafschappen heerschte, te doen ophouden. Vooral 11. Haldane, die voor korten tijd tot het geloof in Christus was bekeerd, besloot zijne fortuin, die groot was, te bezigen, om het evangelie in Schotland te verbreiden, en door zijne ijverige pogingen en die van eenige vrome mannen werd er eene vereeniging gesticht, die de verspreiding van de kennis der gods- ilieust ten doel had. Ten einde dit te vervullen werden vrome jongelingen als catechiseermeesters gebezigd, die in de dorpen avondscholen moesten houden, ten einde de jeugdigen in de beginselen van de waar- hedeu der godsdienst te onderrigten, terwijl ver- scheidene bekende predikanten in Engeland zich met hunne geestverwante Schotsche broederen vcreeuig- den, om in de steden en dorpen rond te reizen en de blijde tijding van de zaligmaking door het bloed des Lams aan velen te verkondigen, die, hoewel in een land dat Christelijk heette, toch in de duisternis wandelden. Het middelpunt van deze vrome, Christelijke be-
wegingwas Edinburgh, en derhalve vergaten de gods- dienstige mannen, terwijl zij plannen uitdachten om het evangelie in de doukere deelen des lands te verbreiden, de godsdienstloosheid der hoofdstad zelve niet. Er werd besloten om nog eene kerk in de stad te openen, waarin vrome evangeliedienaars van alle secten zouden pre- diken. Dien ten gevolge werd in 1708 doorRowland Hill de, Circus geopend. De proef slaagde zoo gelukkig, dat men besloot eene groote kerk te openen, wier naam de Tabernakel zou zijn. Al de kosten van dil groote gebouw, waarvan al de zitplaatsen vrij waren, werden door Robert Haldane gedragen. liet was echter niet te verwachten, dat deze ijverige pogingen geen wederstand zouden ontmoeten, doch te midden van al de aanvallen, die de voorstanders van roudrei- zeude predikanten te verduren hadden, werd de eerste Congregationale kerk gesticht. Ecu klein aantal vrome mannen, niet meer dan twaalf of veertien bedragende, kwamen in December 1 798 in een gewoon huis bijeen, |
|||||||||
|
560
|
< i ixGimi.vrn»\\.\\ i.rc veneenhuxg.
|
||||||||
|
en vormden zieh tol eene korfc voor Christelijke ge-
meenschap. Dit was liet begin der Circus kerk, tot herder waarvan .F. Haldauc gekozen werd. De Circus kerk vierde hel avondmaal geregeld één-
maal in de maand, tot het jaar 1802, toen zij weke- lijkselic communie aannam. Kerken werden omstreeks dien tijd IcGlasgow, 1\'aislcv en Aberdeen op denzelfden voet ingerigt. Het is een belangwekkend feit, dat vele Congregationalc kerken, die iu verschillende deelen van het land ontstonden, haar oorsprong hadden iu gebed en bijeenkomsten oin gemeenschap uit Ie oefc- ueu; terwijl andere voornamelijk zamengesteld waren uit beu, die door reizende predikanten tot de kennis der waarheid gebragl waren. Vóór bet einde van 1800 waren negen andere kerken in verschillende deelen van het land gesticht. De verceniging, waardoor onder God al die Christe-
lijke ijver was ontstaan, zette tot 1 807 haar nuttigen arbeid voort, toen zij, hel doel van hare stichting ruimschoots vervuld hebbende, ontbonden werd. Tcr- wijl zij bestond, waren geene middelen onbeproefd gelaten, waardoor God verheerlijkt, en Zijn koningrijk bevorderd kun worden. Daar bel inoeijelijk was om een voldoend aantal rondreizende leeraren te bekomen, werden erseininariën opgerigt, ten einde vrome jongc- lingen voor het werk van evangelisten op te voeden, [n de eerste dagen van hei (\'ongrogationalisnius onl- stonden er Zondagavondseholen iu Schotland, en de ijverigste bevorderaars daarvan waren C\'ongregat iona- listen. Door ile meest belanglooze drijfveerenen eene vurige liefde voor de zielen van menschen aangezet, was de arbeid van de reizende predikanten zoo geze- gend, flat (usscbeii 17\'.\'8 en 1S07 niet minder dan vijf en tachtig kerken werden gesticht, die allen herders bezaten. En reeds van den beginne af waren zij bezield door ecu zendingsgeest, en zochten zij de zaak van Chris! us niet alleen onder hunne eigene laudgenoolen, maar ook onder de Heidenen te verbreiden. Deze ijver voor zendingen in den vreemde verminderde echter in 1S07; van dit jaar tot 1812 waren de pogingen der kerken voor dezelfde goede zaak zwak, en sedert dien tijd hebben de Schotsche Congrcgationalistcn hun arbeid iu dit opzigt tot eene ijverige ondersteuning van zendelingsgcnootsehappcn beperkt. Gedurende negen jaren sedert de stichtingeener Congregationalc kerk iu Schotland maakte de zaak de snelste vorde- ringeu. Iu 1 sü7 werden erechterongclukkiglijk zaden van twcedragl in eenige van de kerken gestrooid, die tot ecu scherpen strijd over kerkbegiusclen, regten en voorregten aanleiding gal\', en de gevolgen van deze |
|||||||||
|
ongelukkige beweging konden niet anders dan nadeelig
zijn voor de zaak. Vele kerken waren arm, en hadden niet weinig moeite om hare herders te onderhouden; maar nu de leden iu hunne gevoelens verdeeld waren, werden hare geldelijke hulpbronnen zoodanig ver- minderd, dat eenige predikanten verpligl waren zich aan bet dienstwerk Ie. onttrekken, terwijl andere, die bleven, zich aan de grootste ontberingen moesten onderwerpen. Het seminarium, dat tot opleiding van predikanten gesticht was, werd opgebroken. Dit ver- lies werd echter iu den loop des tijds hersteld, door de stichting \\an de Theologische Academie te Glasgow, die veel gedaan heeft om den voorspoed van het lig- ehaain, waartoe zij behoort, te bevorderen. Om de kerken hij te staan en hare herders (c ondersteunen, werd in IS]-\' de Congregationalc Verceniging ge- sticht, die de krachten der kerken, welke anders weg- gestorven zouden zijn, niet weinig heeft vermeerderd. De kerken der Cougrcgatioualistcu bedragen nu on- gevccr twee honderd, doeh vele van deze vereiseben en ontvangen hulp van de Verceniging. COXG R EGA TION A L E V E H E E XIGIXG, eene
verceniging van predikanten en leden van Congrega- tionale kerken in Engeland en Wallis, in 1831 gesticht, die elk jaar tweemaal bijeenkomt om te beraadslagen over den staal en de vooruitzigtcn der kerken, en om zulke maatregelen van zamcnwerkiiig te nemen, als aangenomen kunnen worden zonder de beginselen dor Onafhankelijkheid (Independency) te schenden. In hare statuten staat uitdrukkelijk vermeld, dat de Verceniging „iu geen geval een wetgevend gezag zal aannemen, of een hof van appel zal worden.\'\' Ouder de Schotsche Congregatioualisten werd iu
IS 12 eene Vcrecniging gevormd, die hare pogingen voornamelijk aanwendt tot het ondersteunen van zwakke kerken, deze niet hare fondsen bijstaat en door haren raad helpt, als zulks noodig is. Al zulke Verec- uigingen, in Brittanje en iu Amerika, zijn slechts raadgevende ligchamcn, zamengesteld uit afgevaar- digden van de verschillende kerken binnen een zekeren omtrek. Zij vormen eene soort van congres, waarin de representanten van onafhankelijke kerken te zanien komen, om met elkander aangaande zaken van alge- meen belang te beraadslagen. Elke kerk heeft echter do vrijheid om hare uitspraken aau te nemen of te verwerpen. Tu 1854 werd eene Congregationalc Ver- ceniging voor al de Congregationalc kerken in de Vereeuigde Staten van Amerika gesticht. De Evangelische kerken van Frankrijk slichtten in
1845 eene Synode of Verceniging, die reeds uit vijf |
|||||||||
|
)MTR — CONSISTORIE. 5«1
zij hel voorregl hadden van hare toestemming te geven
bij de beraadslagingen der goden. Elke godheid had bet bestuur over eene afzonderlijke maand van bet jaar. Hef is niet waarschijnlijk, dat zij.dezelfde waren als de twaalf Dii Mnjm-ex of grootc goden der oude Romeinen. CONSISTORIE, een kerkelijk bol\'in vele Protcs-
lantsche kerken, dal uil den predikant of de predi- kanten en de ouderlingen, in sommige gevallen ook de diakenen, bestaat. Het heeft de zorg over alles, wat de openbare eeredienst, bel onderwijs in de (\'hristelijke godsdienst en het loezigl over de leden der kerk aan- gaat. In de Luthersche kerken in Dnitschlaud is een hof, consistorie geheeten, dal uit den superintendent, verscheidene andere geestelijken en een o f meer leek en bestaat. Ken der leeken is gewoonlijk voorzitter: bij vertegenwoordigt den souverein, en is ervaren in bet burgerlijke en het kerkelijke regt. Als hel district zoo groot is, dal een consistorie niet voldoende is voor het bestuur zijner kerkelijke zaken, worden er vele in verschillende doelen van bel land ingesteld, betzij onmiddellijk onder bei bestuur van den souverein, of afhangende van hel opper-eonsistorie in de hoofdstad. Alle belangrijke decreten van elk consistorie inoefen aan don souverein medegedeeld «orden, om doorhem te worden bekrachtigd en onder zijn naam Ie worden uitgevaardigd. In /.weden zijn er twaalf diocesane eonsislorieii, een hof-consistorie, een consistorie \\ oor elk der Iwee universiteiten, en nog een. dal een privi- legie is van de stad Holm. In de Hei-vormde kerk van üeiicve is hel consistorie zauiengesteld uit al de her- ders der republiek en twaalf leeken. De herders zijn permanente leden van dit hof, doch de leeken worden sleehts voor zes jaar verkozen. In de Kerk van Knge- laud heeft elke bisschop zijn consistoriaal hof, dal voor zijn kanselier of commissaris in zijne hoofdkerk, of op eene andere voor kerkelijke zaken geschikte plaats in zijne diocees gehouden wordt. De kanselier van den bisschop is de regier van dil hof, en word! verondersteld ervaren te zijn in hel burgerlijke en hel canonieke rog!: en op plaatsen van de diocees, die verre verwijderd zijn van hei consistorie des bisschops, steil deze een commissaris aan, om over alle zaken binnen zekere grenzen Ie oordeeleu. en een griffier om zijne besluiten enz. op te leekenen. In de Nederlanden is het consistorie in elke gemeente zamengesteld uil predikanten en ouderlingen, en houdt bel loezigl op de loer en tucht dor kerk. Het consistorie Ie Rome is hel collegio van kardinalen, of de senaat en de raad van den paus, waarvoor regterlijke zaken worden be- |
|||||||
|
CONSENSUS VANSANT
om twintig kerken bestaat. Het is ecu hoofdbeginsel
van deze vereeniging. dat ^eonn kerk er in opgenomen zat «orden, ilie door don slaat betaald of hrdioerscht wordt, liet doel der Vereeniging is onderlinge aan- moediging en medewerking in alle zaken betroffen- de de belangen liarcr kerken te doen toenemen, de bevordering van godsdienstvrijheid en de uitbreid int;\' der godsdienst over bet rijk. De Vereeniging verza- nielt fondsen om de armere kerken te belpcn en hare leeraren te bezoldigen, en beeft bovendien een Comité* van Rvangelisalie, ten einde liet evangelie te verhroi- ilen in districten, waar predikanten niel onderbonden kunnen worden. In het geheel zijn er ongeveer honderd kerken in Frankrijk, mei evenveel leeraren, die in beginsel of in werkelijkheid alle afhankelijkheid van den Staat verwerpen, en daarom Onafhankelijke ker- ken worden genoemd. De Vereeniging der tëvango- lisebe kerken van Krank rijk gelijkt in beginsel en doel meer op de f\'ongregationale Vereeniging van Sehotland, dan op die van Engeland en Wallis. CONSENSUS VAN SAXDOMIR, .ene vorocni-
ging van de drie grootc Protestantsehe kerken in l\'o- len in de zestiende eeuw. Daar velen, zoowel van de edelen als van het volk. hel schandaal weiisehtento doen ophouden, dat door de oneenigheden onder d<\' 1 Protestanten veroorzaakt was, en zeer uadeelig voor
de zaak van deze werkte, stelden zij eene bijeenkoinsl voor van de voornaamste kerken, de Bohcemsehe Broederen, de Lutheranen en de Zwitsers. l>estad Sandoinir werd voor de bijeenkoinsl eener synode uitgekozen, die bestemd was om hel grootrwerk der vereeniging te volvoeren. Deze synode kwam in I .">/(\' bijeen, en was zanienge.steld uil verscheidene invloed- ■ rijke edellieden, die tot dovorsehillendo Proteslantsebe
eerediensten behoorden, en de voornaamste predikan- ten dier eerediensten. Na veel beraadslagen werd de vereeniging eindelijk op den I I\'1\'" April I .">70 geslo- tcn. De voorwaarden, waarop deze .sluit ing plaats bad. zijn verval in een stuk, dal gewoonlijk de O vereen kom si van Sandoinir wordt genoemd. Dil verdrag, dal met voordaebt iualjremcene bewoordingen iiil«roilrnkt was. werd niet lang daarna bestreden door vele Lutheranen, en in de volgende eeuw week men er geheel van af. OONSENTESDn.detwaalfEtrurisehe godheden,
die den raad van .Tupiter uitmaakten. Zes van deze waren mannelijke en zes vrouwelijke. Inde Kfrurischc mythologie werd baar bel bestuur orcr de wereld en den tijd toegekend, en waren zij bestemd om slechts van tijdclijkeu duur Ie zijn. Zij ontvingen ook den naam van f\'ompiin*, en werden ook rouufKNeafengenoemd, omdat |
|||||||
|
:i
|
|||||||
|
562
|
CONSOLAMENÏTM - CONSUBSTANTIA\'JÏK.
|
||||||||
|
pleil, en alle staatkundige zaken van belang, de verkie
zing van bisschoppen, aartsbisschoppen enz. geschic- ilcn. Er zijn twee soorten vanconsistoricn: hetgetrone consistorie, dal depaus elke week inliet pauselijk paleis vergadert, en liet buitengewone of geheime consistorie, dat om bijzondere en belangrijke aangelegenheden bijeengeroepen wordt. CfXNSOLAMENTUM, een woord door de Catiia-
itr.N (\'zie ahl.i in de twaalfde eeuw gebezigd, om den geesldoop aan te duiden, waardoor een geloovigc in gemeenschap met den Geest trad. Deze geest doop of ware doop, meenden zij. moest toegediend worden door de oplegging der banden in vcreeniging niet gebed, liet eonsolainentuin was tweevoudig: I. De plcgtighcid der inwijding, waardoor iemand in de gemeenschap der seete en onder bet aantal der geloo- vigen werd opgenomen; \'. Deplcgtighcid, waardoor bij in den kring der volkomen ingewijdenof volmaakten trad. liet woord consolninentnni werd ook toegepast op de plcgtighcid onder de Catharen, waardoor iemand, die 101 nog loc tol de geloo\\ igen had behoord, op zijn doodbed aangenomen werd in ilcn meer beperkten kringder volmaakten, zoodat hij gereed was om bij zijn doodde hemelschc wereld binnen Ie gaan. Neandcr /.egt, dal het eonsolaiiientiiiii op de volgende wijze verrigt werd : - ,.\'/,ij verzamelden zich in een donker vertrek, dat van alle zijden gesloten en alleen verlicht was dooi1 vele lichten, die langs de innrcn brandden. Vervolgens werd hel nieuwe lid in hel midden ge- plaatst. en daarop leide de opziener der si;ete een boek. waarschijnlijk het evangelie van Jobanues, op zijn hoofd, en deelde hem, onder hel bidden van bel Onze Vader, de oplegging der handen mede." De (\'alharen schreven eene tooverkraeht aan bel con- solamentnni toe, en beschouwden bet als volstrekt onmisbaar vooreenc behoorlijke voorbereid ing tot bet verblijf in den hemel. CONSUBSTANTIAT1E, een woord gebezigd om
de leeraan Ie duiden, door de Imlhcrsehe kerk geloofd, dat de substantie van hel ligchaam en hei bloed van < \'h rist us tegenwoordig is in, met of onder desiibslani ie van de (dementen in hei avondmaal. De constlbstau- tiatie verschilt veel van de leer der rloomschc kerk, die onderden naam van transsubstantiatie bekend is. De Rooinsgezinden beweren, dal, als de dienstdoende priester de woorden „dit is mijn ligchaam" itit. de substantie van bet brood en den wijn op dat oogenblik vernietigd wordt, en er slechts de eigenschappen van overblijven. De Lutheranen verklaren daarentegen, dat de natuur der elementen onveranderd blijft, maar dat |
|||||||||
|
de mensehelijke natuur van Christus op eene geheim-
zinnige wijze er mede verbonden wordt. Toen T.ntber deze leer bet eerst, verkondigde, trachtte bij baar te staven door op bet verbaal der Schrift te wijzen, dat Christus aan de regterhand Gods is; en bij redeneerde, dat, daar de regterhand Gods overal is, mengcrcedelijk kan aannemen, dat de mensehelijke natuur van Christus tegenwoordig is in en met de gewijde elementen in het avondmaal. Dezen bewijsgrond liet de Hervormer later als onhoudbaar varen. Benige van de volgelin- gen van Lnther beweerden evenwel de alomtegen- woordighcid van de mensehelijke natuur van Christus, en schraagden hunne leer door een beroep op de al- magt van God, welke, daar zij alles kan verrigten, natuurlijk ook alomtegenwoordigheid aan het ligchaam van den Verlosser kan niededcelen. IFet antwoord o]) zulk een beroep is duidelijk. Ifet isgeenekrenking van de volheid en volledigheid der Goddelijke ïnagt, wanneer men zegt. dar zij niet kan doen, wal in zich zelf eene tegenspraak is. liet behoort tot de natuur van ecu ligchaam om eene bepaalde beperkte ruimte in ie nemen, en als God derhalve liet ligchaam van < \'bristus alomtegenwoordig maakte, zou de essenticclc natuur er van vernietigd worden; bet zou ophouden i en ligchaam te zijn. Eenigc Lnthcrschen, gevoelende dal tegen Ar/<- wederlegging van hunne leer niets Is in ie brengen, trachtten de inoeijelijkbcid weg te nemen, door aan het ligchaam van Christus eene dubbele tegenwoordigheid toe ie kennen, de eene be- paald en plaatselijk, de andere henielscb. bovenna- I nurlijk eu Goddelijk. Zulk eene onderscheiding wordt echter door het Woord Gods niet gewettigd, eu is blijkbaar slechte voor een zeker «had uitgevonden. Indien de mensehelijke natuur van Christus eene plaat- sclijke tegenwoordigheid heeft, kan zij niet alomte- genwoordig zijn. eu indien zij alomtegenwoordigheid bezit, kan zij niet aan eene plaats gebonden zijn. De leer der Schrift over dit geheimzinnige onderwerp is duidelijk, dat de Iwee naturen van Christus, hoewel wezenlijk verecuigd, toch afgescheiden blijven; dat elke natuur hare bijzondere hoedanigheden of attribu- leu behoudt; dat alomtegenwoordigheid, almagt en alwetendheid aan Hein alleen als God belmoren, en uitsluitend attributen zijn van Zijne Goddelijke natuur, daar geene Goddelijke attributen toekenbaar zijn aan de mensehelijke natuur, zonder den Schep- per met het schepsel, God met den menseb te ver- warren. De leer der eoiisiibstani iatie werd lang voor den
tijd van liuthcr dooreenige godgeleerden aangekleefd. |
|||||||||
|
CONVOCAT1E. 503
deelingeu, waarin de orde der franciscanen in de
veertiende eeuw verdeeld weid. Zij omvat diegenen, die het meesl vau de letterlijk.- betcekenis van den regel des stichters zijn afgeweken, en die de verklaring daarvan door de pausen aannemen. Cleiueus XI V. maakt in zijne bulle voor iiel oplieffen van de orde der Jezuïteu, van de congregatie der Hervormde l.\'ou- veulualcu gewag, welke Sixlus V. goedkeurde, doch Urbauus VIII. ia lü2(i afschafte, omdal „zij geeue geestelijke vruchten aan de kerk van God gaven." Aanhoudende twisten waren er ontstaan tusseheu de Hervormde en de Xiel-hervormdc Convcutualeu, daarom bepaalde de paus, dat zij zouden overgaan tol de ( apueijuer Broederen vau S:. Frauciscus of tol de Observanten. i ().\\ V\'(J( \'AT IE, eeue vergadering van de bisschop-
pen on geestelijken van de Kerk vau lüugclaud, ten einde over ki rkclijke zaken ie raadplegen. Zij In-staal uil twee afzonderlijke huizen: hei hoogerhuis, zamcii- gesteld uil de aartsbisschoppen en bisschoppen, en hei lagerhuis, waarin al de andere geestelijken door hunne afgevaardigden worden vertegenwoordigd. Bij de bijeenkomst van hel parlement vaardigt de kroon eeue ordonnantie uil, om de I \'unvoeatic op te roepen in de provinciën Caulerburv en Vork bijeen te ko- uicli. De geestelijken, die het lagerhuis uitmaken en gewoonlijk proctors (procureurs) genoemd worden, worden gekozeu door eeue stemming vau de parochi- ale geestelijken, om hen te vertegeuwoordigeu hij de beraadslagingen van dit kerkelijke parlement. Deze beraadslagingen worden geopend door di-n aartsbis- schop vau de provincie, waarna een president verkozen wordt. De Convocatie in de provincie Vork vergadert in de hoofdkerk vau Vork, terwijl die van de provincie Canterhurv in de St. Pauluskerk of in de Jeruzalcm- sche kamer, grenzende aan de AVestiniuster abdij, te zanten komt. De twee Couvocatiéu zijn geheel onaf- haukclijk vau elkander, hoewel zij somtijds in over- ecnsteinniing met elkander gehandeld hebben. Sedert de Iteformatic zijn de belangrijkste kerkelijke zaken overgelaten aan de Convocatie vau Cauterburv, terwijl die vau Vork zeer zelden een maatregel vau belang in bet leven heeft geroepen. De koninklijke autorisatie is onmisbaar voor de
bijeenkomst der Convocatie. Als de aartsbisschopeene vergadering opriep zonder In-t hr\\el van den souve- reiii, zou hij de straf ondergaan, die op bet overtreden van eeue parlementswet volgt, en de handelingen der vergadering, aldus onwel tig bijeengeroepen, zouden geheel en al krachteloos zijn. Tijdens de regering van |
||||||
|
CONSUS —
Zoo werd zij i» de elfde eeuw door ceniye volgelin-
I \'\'on vau Bercuuarius beleden, iZie I(i.e,t;M..uiii:i<si. DO .
Maar loeu latlhcr in de zestiende eeuw de vcrval-
schiugeu der Koouischc kerk aanviel, kon hij. terwijl liij niel aarzelde te verklaren, dal de leer der traus- siibstaiilialie onschriftniatig en ongerijmd was. zich niet geheel losmaken van hei denkbeeld van ecne werkelijke ligelianielijke tegenwoordigheid in hel , avondmaal. Hel tiende artikel van de Augsburgsehe
confessie, die door al de Lnthersclie Protestanten aangenomen weid als een standaard des geloofs, was , in de/.e woorden verval ; „Dal hel ware ligchaam en
bloed van Christus tegeuwoordigziju in het avondmaal, ■ waarachtig onder de gedaante van lui brood en den
wijn, en uitgedeeld en out vangen worden." Deze woor- den verklaarden op eeue zachte maar toch duidelijke ^vijs de leer der eonsuhslantialie. en daarom vonden de Zwinglianen of Hervormden het voor zich oninogc- lijk uui de Augsburgsehe confessie te ouderteekcuen. Daarom stelden de keizerlijke sleden Straatsburg, (\'oustanz, Lindau en Meinmiugeu eeue afzonderlijke confessie in plaats van de Augsburgsehe, welke bekend is ouder den naam van de t\'uit/essiu TelrapiAilihta of Confessie vau de Vier Steden, en alleen op hei punt der tegeuwoordigheid vau Christus in liet sacrament van haar verschilde, daar /.ij beweerden, dat deze tegenwoordigheid geestelijk en niet ligchaiuelijk was. Deze geloofsbelijdenis vau de Vier Steden werd dooi\' Martinus Bucer opgemaakt, doch de gehechtheid ei aan was slechts lijdelijk, wam de vier steden onder - leekcuden na eeuigen lijd de \\ ugsburgschc confessie, en werden een deel van de Lutheisclie kerk. CONSUS, eeue oude Homciusclic godheid, de god
van den raad, die, zooals men dikwijls beweert, tol de helsche goden behoorde. Men verhaalt, dat Uoinulus een altaar vau Cousus in de aarde voud, en dal hij, in zijn verlangen om vrouwen aan zijne onderdanen te geven, ecne gelofte deed, dat hij een 1\'eesl zoude instellen ter ecre vau dezen onbekenden god, en hem offeranden zoude brengen, indien hij er in slaagde om vrouwen te verkrijgen. Daarom werden de Cu/es/ui/iëu ingesteld, welk feest jaarlijks op den 21»te" April gevierd werd. Ciedurcnde de eerste viering had de Sabijiischc uiaagdenroof plaats. \\ irgilius zegt, dat deze gebeurtenis plaats had geil u rende de, Circensische spele», die mogelijk de oude Cousualieu vervangen hebben. CONTRAREMONSTRANTEN. Zie Caiaims-
Mts.
CONVENTUALEN, eeue vau de twee grooteaf-
|
||||||
|
CONVULSION.UliEN — (\'OOKMiKKTEKs.
|
|||||||||
|
:,>; i
|
|||||||||
|
(\'ouvoeatie de herstelling der synodale magt van
de kroou te erlangen, maar het is zeer waarschijnlijk, dat deze magt zich langen lijd zal doen wachten. Indien zij ooil hersteld wordt, zal de invoering vau bet leekeu-elemeul volstrekt noodzakelijk zijn, en zelfs hel geestelijke slemregl, als vrij zoo mogen spreken, moei vergroot worden, opdat de proctors al de geestelijken kunnen vertegenwoordigen. Maar zelfs niet deze verbeteringen in de zaïneustelling der Convocatie is aan het verlevendigen van hare slui- inercndc magtcu het gevaar verknocht, dal van tijd tol lijd herhaalde botsingen van ecu zeer erustigcu aard met het burgerlijke bestuur bijna onvermijdelijk zouden zijn, en tot de treurigste uitslagen voor de kerk en den staat zouden leiden. Zie Engeland (Këuk v a.\\). CONYULSIONAIRE.N, cent parlij dwecpers, be-
boorende tol de Koomsche kerk in Frankrijk, die voorwendden stuiptrekkingen (couvulsicn)te krijgen, waarvan zij, zooals zij beweerden, wonderdadig gene- zen werden aan het graf vau den abt Paris, een berucht dwecper onder de Jansenisten in het begin dcracht- tiende eeuw. De naam werd ook aan hen gegeven. die ouder de r\'rauschc Rooinschgczindcu zich tol tien hoogstcn graad vau geestvervoering opwerkten. Zij verwrongen hun ligehaain op ceue geweldige wijze, zij rolden over den grond, vielen eindelijk in zwijm, en kregen dan visioenen en openbaringen van den wonderlijkst en aard. Zulke looncelen hebben tcgcu- vvoordig nog van tijd lol lijd in de plattclands-distric- ten van frankrijk plaats, waar zij maar al te dikwijls dienstbaar gemaakt worden aan de belangen vau een blind bijgeloof. COORNHERÏE11S, de volgelingen vau Dirk
Volkcrlz. Coornhcrl, geboren te Amsterdam iu 1 ~>ii, overleden te Gouda deu 2<J»tcn October 1590. Hij wijdde zieh, gelijk Marnix van SI. Aldcgonde cu llugo tic Groot, hoewel bij staatsman was en bij den Nedcr- landsehen opstand door zijn staatsbedrijf een grooten naam verwierf, aan de beantwoording van splinlcrige vraagstukken betreffende de kerk en haar leerbegrip. Daarbij bevredigde hij niel iedereen, gelijk hij meestal, soms hoofdig genoeg, tegenov er allen stond. Hij schreef veel en velerlei, wal betwistbaar was, of waarover bij twist uitlokte. Ook hield bij gesprekken, waarbij hij zoowel de Koomsche kerk als de Hervorming, gelijk die was ingevoerd, afkeurde, [lij wilde aan eenieder volkomene vrijheid van geweien toegekend hebben. Hij verzette zich legen Luther, Calvijn en Beza be treffende onderscheidene leerstukken door ben voor- |
|||||||||
|
Hendrik VIII. werd te dieu einde eene acte aaugc-
nomen, dii gewoonlijk de Acte vau Onderwerping wordt geuoeuid, en hierop volgden verscheidene regc- lingen, die bestemd waren om den werkkring der Convocatie binnen zekere grenzen ie beperken. De t\'c in voeat ie mag overtreders berispen en afzet ten,
werken niel kettersehe leerstellingen onderzoeken en . eroordeeleii; en met de koninklijke autorisatie kan /.ij canons maken en uitvaardigen, dr liturgie veran- dercu, kortom, bare magl strekt zieh over alle kerke- lij!.\', zaken uil. Terwijl de (\'ouvocatic zit, zijn de leden van gevangenneming gevrijwaard. Sedert Jï ii lieefl deze vergadering van geestelijken niet meer de magl van eene synode , dewijl de koninklijke autorisatie niel \\erleend is. Hoewel de Convocatie geeue canons kan aannemen zonder de autorisatie \\ an den souverciu, lieefl zij de magl om hare toestemming te weigeren tol maatregelen, dit door de kroon worden voorgesteld. De Acte van Onderwerping, inden lijd van Hendrik VIII. aangenomen, werd herroepen gedurende de regering vau .Maria, doch door het parlement van Elizabcth hersteld, en sedert dien lijd is zij tot op den huldigen dag vau kracht gebleven. Terwijl derhalve de Convocatie in beide provinciën geregeld op den- zillden lijd als het parlement vergadert, is haar werk bepaald tol liet stemmen over ecu adres aan de kroon, zonder dat zij de magl heeft om eene enkele acte aan ie nemen, hoe weldadig deze voor de kerk, welke zij voorstelt, ook zijn moge. Zoo volkomen geboeid is deze kerkelijke vergadering, dal zij zelfs de magt van verdaging niet heeft . zoodal de aartsbisschop haar sluit, als hare beraadslagingen langer dan den eersten dag worden gerekt. .Men beeft zelfs de vraag gedaan. of de wet den aartsbisschop hel regt geeft om de Cou- vocatic te sluiten, dan of zulk eeue magt niet wettiglijk aan de bisschoppen der provincie behoort. .Maar wei- ken twijfel sommigen ook over dit onderwerp mogen koesteren, de aartsbisschoppen gaan voort het regt Ie eisehen en uit te oefenen bij bel ontvangen eener ordonnantie van de kroon, welke bij de sluiting van het parlement geregeld wordt uitgevaardigd, en gedu- rcude deszelfs beraadslagingen sluit de aartsbisschop op zijn eigen gezag van lijd tot tijd de Convocatie. totdat liet adres aan de kroon door beide huizen is aangenomen. Motieu mogen gedaan worden, com- inissiën mogen benoemd worden om bijzondere punten te overwegen, al zulke stappen zijn vau geene kracht.. /.onlang de kroon hare autorisatie terughoudt. De Hooge kerk partij van de kerk van Engeland lieefl eenigen lijd geleden ernstig getracht, om voor de |
|||||||||
|
COPIATJS ( ol\'TLsi IJK KKUK
|
|||||||||
|
31)5
|
|||||||||
|
gedragen, meer bijzonder de voorbeschikking cu de
erfzonde. In lid jaar 1030 /.iju zijne verspreide gc- schriftcu in drie folio dceleu gedrukl en uitgegeven, doch zij voudeu weinig bijval, omdat hij zich uooii met ceuige gezindheid vereeuigd had, eu dour uiel weinigen voor een vrijgeesl werd gehouden.. Zijne verdraagzaamheid lag niet op den weg van zijnen lijd. en hij bestreed ie vinnig, wat hem tegenstond, om hem volkomen geloof te scheuken. De partijen stonden nog ie scherp tegenover elkander, vau daar dat hij, toen hij als ainbtsschrijvcr van Haarlem vooreen Iwinlig- lal Roomschgezinde burgers een verzoekschrift om vrijheid van godsdienstoefening had opgesteld, dit stuk, in tegenwoordigheid van de u\'cniagtigdcn der Stalen, met eigen handen moest verscheuren. Zijn laatste arbeid was zijn sohrijv en legen het dooden van keilers. Om Lipsius te behagen, gal\'de stedelijke regering van Leydcu hem haar ongenoegen daarover Ie kennen, doeh zij gevoelde hierover niet weinig spijt, toen Lipsius tot de Roouische kerk afviel. COPIATjE, geringe beambten in de oude Christe-
lijkekerk, die de dienst verrigl ten vau lijkbezorgers en doodgravers. Aan deze werd de zorg voor begrafenis- seu toevertrouwd. Zij werden liet eerst te Constanti- uopel door (\'onsiaiit iju den Groote ingesteld, en \\ erder georganiseerd en bevestigd door keizer Anastasius. Zij zijn somtijds Fuwtsii genoemd, wegens het graven van graf kuilen, en in de romans van Justiniauus wor- den zij Lerticth\'ii geheeteu, omdat zij hei lijk of de baar bij begrafenissen droegen. Dooi- oude schrijvers worden zij dikwijls als kerkelijke beambten vermeld. Toen Constant ij n het ambl hel eerst jus telde, benoemde hij ie Constant inopel elfhonderd Copiattr, die, behalve dat zij moesten toezien, dat alle personen eene bchoor- lijke begrafenis hadden, deze laatste eer voornamelijk aan de armen gratis moesten bewijzen. Deze klasse van beambten werd gedeeltelijk uil de algemeene schatkist der kerk onderhouden. COPTISGHE KERK, de oude Christelijke kerk
vau Egypte. Zijisde.Monophysietische leer toegedaan, dal Christus niet twee verschillende naturen bezat, maar slechts ééne, dewijl de uicuscuclijke natuur ver- mengd was niet de Goddelijke en daarin was opge- nomen. Een strijd over dit onderwerp verscheurde de Christelijke kerk iu Egypte gedurende de vijfde en de zesde eeuw, en opdien tijd werden de Elllychiaansche of .Monophysietischc leerstellingen, die door het algc- meene concilie van Chalcedon waren veroordeeld, door de gclicclc (\'optische natie en door de Abyssinicrs eu NuUiërs omhelsd, terwijl de secte de algemeene be- |
|||||||||
|
I naniing vau Jaeobielcu kreeg. Zoo scherp was de
vijandschap, welke ontstond tusscheu hen, die de Monophysietischc leerstellingen aauhiugeu, eu de t hristeucu van de Grieksche regtzinuige kerk, dal zij nooit met elkander huwden, en om zich vau huuue tegenstanders te outslaau,begunstigde!) deCopl.cn den inval vau de Mohauicdaansche Arabieren, en verce- nigdeu zij zieh met deze om de Grieken Ie verdrijven. De verandering van bclieerschers bragt hun echter, in slede vau hen van vervolging Ie verlossen, slechts ernstiger cu langduriger beroeringen. Door zware ou- derdrukkiug van verschillenden aard uitgeput, stonden zij eindelijk legen hunne .Mohauicdaansche tirannen op, maar werden spoedig ten onder gebragt, en vele Copten werdcugcdood. Gedurende vele achtciceuvol- gcudc eeuwcu werden zij uu mei de grootste wreedheid behandeld. In ile negende eeuw werden zij gedwongen om klecdcreucu tulbanden te dragen vaucene donken- kleur, eu een houten kruis vau vijf pond zwaarte om deu hals. In de dertiende eeuw had er eene nieuwe hevige vervolging plaats, waarin al hunne v oomaainste kerken in Egypte werden verwoest, en zij verpligl werden een blaauwen tulband Ie dragen, zooals zij over In-t algemeen thans doen. Door de wreedcouder- drukkiug tol het stof gebogen, vielen vele Copten van ■ liet Christelijke geloof al\', eu omhelsden de godsdienst
Tan den koran, terwijl hunne kerken in moskeen werden veranderd, liet gevolg is, dal liet aantal (oplet) nu zeer is v eriuinderd, want lervvijlde Arabische geschied- schrijver Makrizis hun aantal ten tijde van den inval der Arabieren op ongeveer 2,000,000 schat, bedragen zij uu uiel meer dan 200,000. Dat zij vroeger veel talrijker waren dan tegenwoordig is duidelijk uil hel feit, dat een groot aantal in puin verkeercudc (\'optische kerken en kloosters nog in verschillende deden vau liet land te vinden zijn. Sedert de verovering vau Egypte door de Arabieren is de (\'optische taal traps- gewijze in onbruik geraakt, totdat zij bijna eene doode taal geworden is. die door zeer weinigen wordt ver- slaan. Zij is echter niet geheel verloreu, daar zij nog gebruikt wordt in de liturgieën in verscheidene gods- dieustigc boeken der Copten; en daar de litanie en de liturgie opgezegd worden"zonder een boek, kunnen zelfs vele priesters haar niet lezen, schrijven, spreken of verstaan, terwijl weinige of geene hoorders in staal zijn om een enkel woord van de dieusl te begrijpen. Tot zulk een I reinigen slaat is de eenmaal bloeijeutle en beroemde kerk van Ale.xaudrie en Egypte gebragt. I Iet tegenwoordige godsdicnststclsel der (\'optische kerk bestaat uit eene vreemdaardige opecuhooping |
|||||||||
|
56Ü (\'OPTISCHE KERK.
van valsehc leerstellingen, afgodische gebruiken cu kaarsen. De bouw der kerk gelijk! veel op dien van
bijgclüuvige plcgtighedcn. Zij besnijden eu doopen; eene Joodsche synagoge. Zij is verdeeld in vier af- /.ij gclooven aan de wedergeboorte dooi\' den doop, dceliugen. De heikel of hel sanetuariuni maakt de aan de rcgtvaardigmakiiig door het inachl nemen vun voornaamste afdecling aan hel oostelijke einde nit, het avondmaal eu andere vrome daden, voornamelijk en is van liet andere gedeelte der kerk door houten \' vasten en pelgrims!ogten, aan de transsubstantiatie, paueelvverk gescheiden. Kr baugt eene gordijn voor, belijdenis aan een priester, absolutie, de aanroeping niet een groot kruis er op gewerkt, die eene deur van heiligen, laatste oliesel eu gebeden voor de doodeu. in liet midden tot een ingang heeft, liet gedeelte, Behalve den bijbel, dien /.ij nog beschouwen als den dal hieraau grenst, door traliewerk vau de andere standaard van geloof en handelingen, houden ,:ij de gedeelten der kerk gescheiden, was bezet door de Gezegden der Vaderen, de Liturgie van liasilius, de dienstdoende priesters eu hunne assistenten, door den Liturgie van Uregorius, de Liturgie van (\'jrillus eu patriarch, die op een oiidcrwciseheu stoel, de stool de Apostolische verordeningen in booge achting. Al van Markus gebeetcn, /.al, eu door liet meer aanzien- deze liturgieu bestaan in de ( optische taal. De (\'op- lijke gedeelte der gemeente. ludczc afdecling inogtcu ten hebben zeven sacramenten, welke zijn de doop, het wij komen. De mindere gemeenteleden bezettende avondmaal, het vormsel, de biecht, de priesterwijding. volgende afdecling, en de meest verwijderde was vooi- het huwelijk en het laatste oliesel. Hunne geestelijken de vrouwen, die door eene andere afscheiding van wiirdcn onderhouden door vrijwillige bijdragen enge- traliewerk nagenoeg geheel voor ons oog verborgen schenken, behalve git\'ini bij geboorten, huwelijken en waren. Ik/.aggcene beelden, maar eeuige glinsterende sterfgevallen. De doop wordt toegediend aan jongens .schilderijen hingen hier en daaraan de muren. Mij het op den leeftijd van veertig dagen, en aan meisjes oji binnenkomen in de kerk deed een ieder zijne sehoe- dcii leeftijd van laehl ig dagen, tenzij in gevallen van nen uil, doch volgens het algenicene gebruik vau de gevaarlijke ziekte, wanneer hij vroeger mag bediend Oostersehe kerken, hield hij zijn tulband op. Zijne worden. Deze plcgtigheid wordt vcrrigl door het lig- eerste handeling van devotie was die van zieh neder Ie ehaam driemaal in het water te dompelen, waarbij d< buigen voorliet sanetuariuni, onmiddellijk voor hel heilige olie gevoegd, en waarover bel teekeu des kruises hangende kruis, den zoom der gordijn te kussen, daarna gemaakt is. liet vormsel volgl onmiddellijk ua den zieh neder Ie buigen voor den patriarch, die hem bij doop, en wordt vcrrigl met ineirun of heilige olie. hei opslaan zijn zegen gaf, eu ten slotte voor eenigc [ Hel sacraincul der biecht wordt dadelijk door de van de schilderijen der heiligen, liet binnenkomen absolutie gevolgd, doch somtijds word! eene boete van velen, nadat de diens! begonnen was, die deze voorgeschreven. Hel laatste oliesel vvordl uiel alleen ceremoniën verrigtten, vermeerderde de verwarring aan de zieken en stervenden verleend, maar ook aan zeer, die nu en dan nog verhoogd werd door hel de gezonden na hel bedrijven van groo!e zouden, De geluid vau schellen eu pauken eu hel heen- en vveer- gudsdienstige vasten der (\'opteii zijn lairijk eu ge- gaan van eenigc priesters, die wierookvaten met wie- streng, en do patriarch in het bijzonder is bekend om rook, die er uit opsleeg, slingerden, eu aan den zijne gestrenge levenswijze. Men zegt. dal hij des patriarch om nieuwe brandstof vroegen, wanneer hun nachts om hel kwartier geroepen wordt, opdat hij den voorraad was uilgepiil. Vele vau de oudere irieuselieii naam Gods kan aanroepen. Dr. Wilsou gcefl ceuzeei leunden op krukken, die ongeveer vier of vijf voel belangwekkend verhaal van een bezoek, dat hij te i lang waren, gedurende hel grootste gedeelte vau den Cairo aan eene (\'optische kerk alleide, en van de ver- I tijd, eu genoten, bij hel gemis van banken, eenigc schillende ceremoniën, waarvan hij bij die gelegenheid verligt! ug door bet gebruik daarvan, gedurende de getuige was. De beschrijving der godsdienstoefening \' drie of vier uren van bun zamenzijn. Zij spraken dik- zal den lezer zekerlijk boeijen : - wijls tot elkander en maakten aardigheden. Sommige ..Zij begon, zoodra op den dag des liecren hel dag- priesters liepen de jongens achterna, die zich zochten licht was aangebroken, eu werd druk bezocht door ie vermaken; het was duidelijk, dat zij hun gedrag jongen en ouden, die, wegens de klciule der kerk, - vveuschten te berispen in onze tegenwoordigheid. Hun- de groolslc evenwel, die aan de (.\'optcn van de plaats uc gebeden geschiedden bijna allen iu de doode (,\'op- behoort, — zeer opeengehoopl waren, lol bun groo! tisebe laai, eu waren natuurlijk geheel onverstaanbaar ongemak, dal vermeerderd werd door hel gebrek aan voorliet volk, dal er weinig belang in scheen te stellen, luohtverversehing en bel branden van een aantal hoewel zij, door audcreu geleid, de antwoorden gaven. |
||||
|
HKKKKK. 507
eerste plaats, dat hij de voor lieni bestemde eer van
di\' hand zal wijzen, en over zijne volkomene onwaar - ■ digheid zal uitweiden. Voor de smeekiugcu zijner i i ! vrienden moet hij doof blijven, en bij gevolg moet hij I weerstand bieden, totdat, nadat hij met geweld iu de tegenwoordigheid van den patriarch gebragl is. zijne , zegening uitgesproken is te midden van tegenspraak I en vertoogen. Zijn vonnis is nu getcekend. Hij wordt daarna in de tegenwoordigheid van den patriarch naar eene kerk gevoerd, om gedurende een paar maanden in de ceremoniën der priesterlijke l\'nnetiën ingewijd te worden, cu om die gedeelten der litanie, die liij openlijk moet opzeggen, uil liet hoofd te leeren. Zoo- danig is gewoonlijk de gehcele opleiding, die voor oen (\'optisclien priester noodig wordt geoordeeld. I il de priesters worden ile bisschoppen verkozen. Iruime kennis gaal gewoonlijk niet verder dan die van di\' doode massa, waarvan zij gescheiden zijn, doch zij zijn ouder. De begaafdlicden van den patriarch /.elven behoeven niet veel grooter Ie zijn. Deze moet ongehuwd wezen. Te dien einde wenden zich de bis schoppen en priesters lot bel oudste aller kloosters, idal hetwelk dom- i\\i-n beroemden St. Antonius iu de j woestijn nabij de Uoodc zee werd gesticht.) om een echten monnik, ten einde den patriarchaten stoel te . bezetten. De pligl van den superieur is dan, om negen ui\' tien leden der broederschap van den ongehuwden staal Ie benoemen, en uil deze wordt er een duur het lot verkozen. Men verwacht altijd, dat de nieuw- verkozen patriarch, gelijk de gewone priester, een onvcrwiunelijken afkeer zal looueu om een ambt van zooveel waardigheid en verantwoordelijkheid op zich ie nemen. Het gewone middel is, om zieli te wenden tot den gouverneur van Egypte, zelfs als deze een Turk is. ten einde den weerspannige tol toegeven te dwingen door den sterken arm der burgerlijke en in il i- laire magt. De tegenwoordige patriarch, die er zich ! evenzeer over verheugd voor den wettigen opvolger I van Markus gehouden 1c worden,als de tegenwoordige ! paus voor den wettigen opvolger van Petrus, werd j werkelijk door de soldaten van Mohanicd Ali uil hel klooster naar den stoel van den evangelist overgebragt. Als het avondmaal gevierd wordt, komt elke man aan de deur van het sanctuariam, ten einde hel te ! ontvangen. De priesters dienen hel afzonderlijk aan de vrouwen iu hare afdecliug der kerk loc. Het ! sanetiiariuni wordt gedurende de godsdienstoefening gewoonlijk door lampen schitterend verlicht. Er wordt zelden gepreekt, behalve gedurende de Vasten. De kerk gebiedt aan hare leden, om zevenmaal in de vier |
||||||
|
COI\'TISf
lift lezen van dr Rvangelicn en de Brieven geschiedde
iu hel Arabisch, doch hel werd np eene zeer oneer- hiedigc en geen indruk makende wijze verrigl door
jongens, die een groot vermaak in hunne bezigheid schenen lo scheppen. Ttcl brood en de wijn, bij hel avondmaal gebezigd, werden vóór hunne wijding door den patriarch en de priesters bijzonder onderzocht. Hel brood bad den vorm van kleine, ronde koeken, met de afbeelding van het kruis, naar ik geloof, er op, en de wijn was in een kleinen glazen beker, liet brood werd in den wijn gedoopt, alvorens hel aan de aanwezigen werd gegeven: slechts een klein gedeelte gebruikte er van, en de priesters alleen dronken uil den beker. De patriarch besloot de dienst door bet voorlezen van eenige vermaningen in liet Arabisch en bel uitspreken van zegeningen. Behalve wat zijn go- dcelle van de dienst aanging, scheen het geheel eerder eene bespotting van heilige dingen ilau de vereering van den alomtegenwoordige!! en alwetenden God." De fopten gelooven, dat Markus de apostel van Egypte en de stichter hunner kerk is, terwijl de pa- Iriareh van Alexandrie, dien zij als hun hoofd erkeu- ueu, bekleed met de magt van een absolitten paus, door hen als de wettige opvolger van Markus wordt beschouwd. Niet dat zij veel waarde hechten aan hel denkbeeld van apostolische opvolging, doch zij ge- looven, dat apostolische gaven en genade door het ineirun of de heilige olie worden medegedeeld, die, zooals zij beweren, door .Markus gezegend werd, en nog de eigenschappen, die er aan geschonken werden, behoudt, daar een nieuwe voorraad olie altijd bij den ouden wordt gevoegd, alvorens die op is. Ken pa- ti\'iarch wordt somtijds gekozen door zijn voorvanger, doch gewoonlijk door liet lol aangewezen, en altijd uit de monniken van liet klooster van St. Aulonius. Ouder den patriarch staan de titulaire en werkelijke bisschoppen, de presbyters, die de mis voor het volk vieren, maar nooit prediken, de aartsdiakenen, dia- keuen, onderdiakenen, lezers, zangers en dnivelbc- zweerders, die slechts jeugdige medehelpers in de kerkcerenioniën zijn. lief verkiezen \\au priesters en van een patriarch geschiedt aldus: — Als een priester verkozen moet worden, lecnc van zijne onmisbare hoedanigheden is, dat hij niet ongehuwd is,) vestigen «•enige van de vroegere beklceders dezer waardigheid de aandacht op een vriend, zonder diens toestemming te vragen. Hij mag een ongeletterd ambachtsman zijn, en is dat gewoonlijk ook. Daar vrijwillige uc- derigheid nu de vastgestelde regel en de erfelijke gewoonte geworden is. verwacht men van hem in de |
||||||
|
.Vis (\'OPTISCHE KEP.K.
|
|||||
|
on (wintin; uren in do afzondering te bidden, /.ij zeg- vrouwelijke bloedverwanten. Meisjes trouwen op don
gen in hninic gebeden gedeelten van do Psalmen in leeftijd van twaalf of dertien, somtijds ook op don
liet Arahisoh en van een hoofdstuk van een der Ev.in- ondordom van tien jaar: zij worden zelfs nog jonger
geliën op, waarna zij in liet Coptisch nf \\raliiseli verloofd. De huwelijksfeesten dnren onder do middel-
oen-en-vocrtigmaal zeggen: „O mijn Heer, heb gena- on hoogere klassen gewoonlijk zeven of acht dagen.
de," waarbij sommigen een snoer van ren en veertig 0|i den avond van den laatslen dag wordt do bruid door
koralen gebruiken, terwijl anderen op hunne vingers hare bloedverwanten en vrienden in eene proeessie,
tollen. Aan liet einde voegen zij een kort gebed in l\'.et gevolgd door muzikanten en personen die lichten
(\'optisch, of zeggen hot ( inzo Vader op. Maar terwijl dragon, naar het huis van den bruidegom begeleid.
de Copti.-ohe kerk de getrouwe verrigting van afzon- Van daar gaan zij naar de kerk in twee afzonderlijke
derlijk gebod aldus beveelt, ziet men velen van het gedeelten, en koeren na de plegtigheid terug, om aan
\\olk hunne geboden opzeggen, terwijl zij gaan. rijden een laatste feesi deel te nemen. Het volgende gedeelte
ol\' hunne dagelijksohc bezigheden veirigten; zij mom- der huwelijksplegtigbeid, dat ook door eenige andere
pelen ze snel zonder den minsten schijn van gevoel. Oostorschc kerken aangenomen is, verdient de aan
Eenige strengere klassen wasscheu do handen on voo- dacht. Nadat do priester dehiiwelijksringen gezegend
ten, alvorens zij de openbare godsdienstoefening gaan ,n teruggegovon heeft, plaatst hij eene gouden kroon
bijwonen, en bidden met hel gelaal naar het Oosten. ,p hei hoofd van de bruid en van den bruidegom, on
He fopten vasten eiken Woensdag en Vrijdag, en eene sjerp over den schouder des laat sten. welke eerc-
eten dan slechts viseh. groenten en olie. Zij houden monio de krooning heet. De kroonen belmoren aan de
ook vier lange en strenge vasten in hot jaar. waarvan kerk, en worden afgenomen, als de partijen heengaan,
eene, bij gelegenheid van het l\'aaseli feest, vijf on vijftig doch de bruidegom draagt de sjerp, totdal hij ie buis
dagen duurt. Gedurende dien tijd onthouden zij zich gekomen is. waar zij door den priester afgenomen
van elke soort van dierlijk voedsel, zooals vloesoh. wordt. Van het verleenen eener „kroon des levens,"
eijorou, melk, boter en kaas. Elke vasten wordt door „der regtvaardigheid" en ..der heerlijkheid" aan don
oen feest gevolgd, en bovendien zijn er nog drio andere geloovigo wordt iu de Schriften gewag gemaakt, als
feesten. Behalve dat zij hij die gelegenheid de kerk- ooit gedeelte der voleindiging in den hemel van de
dienst bijwonen, houden zij feest maaltijden on geven geestelijke vereen iging zijner ziel met zijn Zaligmaker
aalmoezen. Zij onthouden zich van varkensvleesch, om aan den hnwclijksmaaltijd van bet Lam. Pas gehuwde
do vuilheid van het dier, zooals zij zeggen. Del \'optelt paren onder de .roden droegen kroonen opluiutronw-
beschouwen een pclgrimstogt naar Jeruzalem verplig- dag. en in lloogl. III : II worden de doebtcren van
tend voor allen. Zij vereenigen zich in groote karavanen Zion nitgenoodigd om den koning Salomo met do
voor de reis. vieren de Lijdensweek te Jeruzalem, en kroon, waarmede hem zijne moeder kroonde op den
gaan zieh dan in de Jordaau baden. De besnijdenis dag zijner bruiloft, en op den dag der vreugde zijns
wordt vrij algemeen op den leeftijd van twee. zeven of harten, te aanschouwen.
acht jaar verrigt, on somtijds op dien van twintig jaar Do begral\'enispleglighedcn der (\'optelt gelijken ook
en later. Zij wordl eerder als een burgerlijk dan als veel op die der Muzelmannen. Het lijk wordt in eene
een godsdienstig gebruik beschouwd. doodkist gedragen, gevolgd door weeiiende vrouwen,
Do Coptisehe vrouwen omsluijeren het gelaat iu en deze worden voor drie dagen gehuurd, ten einde
het openbaar, in navolging van de Mohamedaansche haar gejammer in het huis dos overledenen voort te vrouwen; zij ontblooten hel nooit in huis in de tegen- zitten. De Coptc.u van beiderlei geslacht bezoekende woordigheid van mannen, mot uitzondering van hare graven hunner bloedverwanten driemaal in hel jaar. naaste betrekkingen. De (\'opten volgen ook de Mu- Zij brengen don nacht door iu huizen op hel kerkhof, zelmannen nabij het aangaan van huwelijken. \\ rouwen de vrouwen in de boven- en de mannen in de beneden- worden namelijk als hnwclijksluitsters van beroep ge- kamers, en des morgens dooden zij een buitel of een bozigd;zij brengen eene beschrijving van het persoon- schaap, en geven hel vloesoh daarvan mol brood aait de lijk voorkomen van de eene partij naar de andere, armen. Dit hoeft al het voorkomen van oen zoenoffer, en onderhandelen over al do bijzondere voorwaarden dat waarschijnlijk van Heidensche tijden dagteekent, der vereeniging, en de man ziet zelden het gelaat van doch zij nemen deze verklaring van de plegtigheid de voor hom bestemde vrouw, voordal hot huwelijk niet aan. gesloten is. De keuze geschiedt somtijds dom-de De Abyssixischf. kerk (zie ald.) is een tak van de |
|||||
|
(\'OPTISCHE MONNIKEN COVENANTERS.
|
||||||||
|
bekkens sloegen. Zij vvound. n oji den berg Ida op
het eiland Creta, waai- zij Ie i kind Zeus verpleegden. Eenigen deuken, dal d<: C\'orybanti u de /.-,nv,n waren van Chkonos (zie ald.;, andereu, dal zij de zoueu wa- ren van Zeus en Calliope, dat zij naar Saniothracié gingen, waar zij gewoond zouden hebben, en dat zij dezelfde wezens want. als die. welke daar l\'abeiri werden genoemd. Sommigen zijn van oordeel, dal de l \'..rv bauteu uegeu iu getal waren. C\'OYEXAJN\'TERS, de naam van lieu, die het Nali
ouale C\'oveuant (verbond) van Schotland, dal in i".sl werd opgemaakt, aanhingen. I»il sluk bevalle eeue afzweriug van de Koouische godsdiensl en eeue pleg- tige overeeukoiusl ..... de l\'roiolantsche e redieusl
li\' inidersleiinen. Hel had zijn oorsprong iu eeue
zeer algeiueene en niet ougegronde vrees, die ..\' dier lijile en nog vrij lang daarna ht-erselite, dal de Uooin.-ehe godsdiensl weder iugevoerd zou worm-u. Men « isl wel. dal er pogingen in hel werk waren ge steld. om den loen regereuden monarch Jaeolrus \\ I. over ie halen mn hel lloomscu-t.atliolieke ;:> e nl te oiiilielzen. I )it doel lag den paus daarom ie uner aan hei harte, omdat de jonge- koning de naaste erfgenaam van oen rjngelsehcn ir..on was. ( \'|i inblazing van ileii koning maakte daarom John ( raig, ei .. van .i. predi- kanten van Kdinbiirgli, hel A\'atiouale ( ovenanl o|j. dal .laenbns en zijn huishouden . ,|, .1. i. i s ■\' " 1\'ehrnarij 1.")S| hel i-i\'rsl bezwoeren en ..ink-rleekeudeii, eu dal iu den beginne den raam \\ an ..de i ieioolsbelijdcnis ue Kouiugs" ontving. Nadal hel door den kuliiugolider- I eekend was, werd hel blijmoedig o mierse lire-, en door een groot aanlal personen van alle rangen uil In i ge heele koningrijk. Zij. die hunne oitderleekening aan uil belangrijke stuk hecht ten, zwoeren om aan de Her- vormde leer . u aan de iurigiiug oer I lervonnde kerk vau Schotlaiul getrouw te blijven en dit Ie verdedigen. Ten gevolge vau eeue zigtbare loeuemingder gods-
illensl l.io-l.en! in de kerk en hel land. kwam lneil op de AlgetiiceneX ergad ing overeen, dat er eene openbare hernieuwing zoude plaats hebben van hel Nationale (\'oveuaut. Dit had ie Kdinburgli op den ."<>■\'"\' Maarl i.V.Mi plaats, liij de/e plegtige gelegenheid predikte Davidsou, die lol voorzitter was verkozen, zoo zeer I ot overtuiging zijner hoorders, eu zond bij in hun naam eene belijdenis van hunne zonden naarden Iu mei op mei zulk eeue opregle en iunige aan.....-lllllg. dal al
de aanwezige predikaulcn in tranen voor hem uit-
bai-stlen, op zijn verlangen van hunne zitplfialseu opstonden eu, de reglerhand opbellende, iiiiu verbond llli-t (\'fid iiel-l.ie.IW.ieu. Uil looueei. dal lilie lirell
|
||||||||
|
oude Coptische kerk in Egypte, daar haar Am na (zie
ald.) of patriarch door den patriarch van AJexandrië gewijd wordt, en in zekeren zin aan dezen underge seliiki i:-. COPTISCHE MONNIKEN. Hel kloosierleven
had zijn oorsprong in Egypte, en wordl nog in dat land in groote achting gehouden. De C\'opten, die deze levenswijze volgen, leggen zich stieuge boefedoenin- gen \'ij); /.ij leven iu woestenijen, slapen in liunnr kleederen oji itcn grond, en buigen zieli eiken avond houderd-vijftiginaal niet hel aangezigl en de borst Ier aarde. Deze monniken zijn voortgesproten uii de laagste klasse \\.,u incnsohcn en leven \\an aahiioezeu. De kloosters zijn llians sleeliis /.ven in getal: Iwee daarvan, dat van St. .Yntoiiius en Si. Paulus, zijn in de oostelijke woestijn nabij de Uoode Zee; lier, «aar- ouder dal van Si. Maearius, in :,.-i Nalron-dal, en een te .Tebel Koskam in Oppcr-Egvple. In deze inslellin- gen heei\'sehl eeue zeer gestrenge luehl. Deloplen hebben ook een aantal bijkloosters, waarin ile priesters niet-geestelijke personen zijn, en wuiwen /onwel als mannen worden toegelaten. Ken zwnt e proeftijd vvordl vereisehl van alle personen, die in de klo islerorde nensehen toegelaten Ie worden. Uehalve dal zijdege- lofte. afleggen van inden ongehuwden slaal ie blijven, moeien /.ij in ren afgelegen klooster in <fe woestijn de diensten van dienstboden vcrriglen, /.ooals hei halen van hoiil en water, hel vegen van de kamers, of hei bedienen der monniken, liet aantal monniken en nonnen is zeer groof. Zij bestaan hoofdzakelijk van linzen, en elen alleen op feestdagen viecsch. < \'\\ er hel algemeen zijn zij zier arm, bijgeloovig en onwetend. CORUELIERS, monniken van de franciscaner
orde. /.ij dragen een groven grijzen mantel, mei eeue kleine kap, en (..... gordel \\ au louw mei drie kuoopeli.
Aan dezen gordel outlccneii zij liuuneii naam. Zij heet en
ook Minderbroeders. CORDICOLEft (Lat. «, hel hart, rul o, vereereu),
eene seele \\an lloomsehc ijveraars, die iu frankrijk omstreeks hel midden der aeliflieiide eenvt ontsl.....I.
Zij zeiden hel heilige harl van Jezus en hel harl van
Maria, Zijne maagdelijke moeder, Ie vereereu. Ver- schillende werken verschenen over dat onderwerp in hel Fransen en hel Italiaausch, en de scele breidde zich in Napels, Sardinië en Spanje snel uit. Lofzangen werden ter eere \\an hel heilige harl van .le/uszanieii- gesteld, en iu alle Roouiseh-( alholieke lauden zijn nog vele (\'ordioolen te •. inden. t\'()R\\BAXTEN, priesters van de godin Cvbklk
(zieald.), die bij de offeranden dansleu, en de maai op |
||||||||
|
.-\'
|
||||||||
|
57i)
|
|||||||||
|
COVENANTERS.
|
|||||||||
|
; aanliield, was /.eer treffend. Daar liet grootste gedeelte
; der predikanten niet tegenwoordig was om die han- deling te verrigten, beval de Vergadering, dat zij in de \\ i rsehillende synoden en kerkvergaderingen moest lierliaald wordeu, en later tot de gemeenten moest worden uitgestrekt. Dit geschiedde, totdal geheel Schotland zich over den eed verheugde. De koning was echter in zijn hart een «arm Epis-
eopaal, en toen hij eindelijk bij den dood van Elisabeth in IG<)3 den Engelschcn troon beklom, zette hij zich met verdubbelden ijver aan hel werk, om de Kerk van Schotland naar hel voorbeeld der Engelsche kerk in te rigtcn. Alvorens hij zijne noordelijke stalen verliet, nas hij er in geslaagd om bisschoppen aan Ie stellen, doeli hij had bet moeijelijk gevonden, 0111 de kerk mei deze dignitarissen te verzoenen; hij had zelfs niet eens kunnen verkrijgen, dal zij doorbel Hooge tv r- kelijkc Hof erkend werden. Vertoornd over den aan- bondenden tegenstand tegen zijn koninklijken wil, bad bij den tijd der \\ ergaderingeti naar zijn welgevallen .1 ra inleid; eu stouter geworden leu gevolge van zijne verheffing tol den Engelsehcii troon, liet hij de Ver- _ deriug, die in 1605 te Aberdeeu zou zijn bijeenge- koinen, verdagen, /.onder den tijd voor de volgende bijt eukomst Ie bepalen. I>il was ecne eigetnnagtige ■ ing om de vrijheden der 1\'resbyteriaansehe kerk in te korlen, eu daar.....besloot men om hel regl dei- kerk, om hare eigene vergaderingen Ie constitueren, te handhaven. Eenige predikanten kwamen daarom te Aberdeeu bijeen, besloten ten minste oin de Vergade- ring Ie eonstitueren en eene andere bijeenkomst te bepalen. De koning had echter bcrigl gekregen van bel plan, eu bevel gegeven om de \\ ergadering te out- biiiden, omdal zij niet niet koninklijke goedkeuring was bijeengeroepen. Du broederen kwamen op den bepaalden dag bijeen, eu de Vergadering geconsti- ineerd /ijude, was men op hel punt van den brief des konings te lezen, toen een bode aankwam eu hun in naam des konings beval, om op straffe van rebellie uiteen te gaan. De \\ ergadering betuigde bare gewil- ligheid om dal te doen, mits de koninklijke boodschap- per, op de gewone wijze, tijden plaats voorde volgende bijeenkomst wilde bepalen. Dit voorstel werd door den algi vaardigde verworpen, waarop de president, oji verzoek der broederen, bepaalde, dat de Vergadc- ring op den laai sten Dingsdag van September te zclfder |iimi -. zoude bijeenkomen, en de zitting ontbond. I\'e predikanten, die de Vergadering uitmaakten,
stonden dadelijk wegens hoogverraad Ie regl, eu wer- dfii uil hel koningrijk gebannen. Kort Ie voren waren |
eenige van de meer ijverige broedereu uitgeuoodigd
om te Londen te komen, onder voorwendsel van be- raadslagingen te houden met den koning, en eenmaal daar, werden zij verhinderd om naar Schotland terug | te keeren. Daar de koning zich nu in meer gunstige
omstandigheden bevond, ging hij ertoe over om zijn j plan, om de prelatuur in Schotland in te voeren, ten
uilvoer te brengen. Mei dit doel deed hij een ande- ren slap voorwaarts eu bepaalde, dat de bisschoppen permanente presidenten zouden zijn, of met andere woorden, dal zij krachtens liun ambt de inagt zouden hebben, om aanhoudend prcsidcul te z.ijn op al de zamenkomsten van kerkvergaderingen, synoden en algeiueene vergaderingen. Deze inbreuk op de v rij- hedeu der kerk ontmoette hevigen tegenstand bij de hoven der kerken, en gaf aanleiding tot vele ongepaste en schandelijke tooncclcn. Doch de koning liet ziel: van hel bereiken van zijn geliefkoosd plan niet af- schrikken. Op eeuc Vergadering, te (Jlasgow in Kilo gehouden, slaagde hij er door omkooping en bedreiging in, om de toestemming der kerk Ie verkrijgen, dat zij de bisschoppen als presidenten van diocesane synoden zoude ontvangen, hun de magl zoude verleenen om overtreders iu den ban te doen en vrij te spreken, oin predikanten te onlenen en af te zeilen, en om de ker- keu iu hunne diocesen te bezoeken. De Vergadering, die aldus hel Episcopaat in eene Presbytcriaausche kerk en een Prcsbytcriaaiisch land bekrachtigde, is door Schotsehe kerkgesehiedsehrijvers eenparig als J eene onvrije en ouwel tige Vergadering beschouwd, en daarom werdi n al hare handelingen door de Vergade- ring van ldÖS van nul eu geener waarde verklaard Vele der predikanten, die ten gunste der bisschoppen stemden, deden zulks onwetend, en zouder liet ware doel van liet voorstel ten volle te kennen. De koning was echter verheugd over den goeden uitslag zijner plannen, en de Schotsehe bisschoppen, die de plannen des konings geheid kenden, haastten zich om zich hel voordeel, dat zij behaald hadden, ten nutte Ie maken. Drie hunner vertrokken onmiddellijk naar I.ouden, en de bisschoppelijke wijding verkregen hebbende, keerden zij terug om aan de andere de wijding ie geven, zonder de bekrachtiging van Kerkeraad, Sy- uode of Vergadering, /ouder aarzeling namen zij plaats als voorzitters bij alle bijeenkomsten van kerke- lijke boven, en wendden zij voor de onbepaalde magl van diocesane bisschoppen uil te oefenen. Set volk evenwel behandelde de bisschoppen des konings met de grootste minachting, en de predikanten preekten van den kansel tegen hen als indringers, terwijl zij |
||||||||
|
NTERS. ó?l
|
|||||||
|
CO V E.N
weigerden o in I11111 onregtmatig gezag te erkennen. L)c
koning, bevindende dat zijne prelaten weinig geacht werden, poogde liuu eene kuuslmaiige belangrijkheid te geveu door de instelling van prevotale hoven, die bestemd waren <jiii hei in staat te stellen gi bei onafhankelijk van de Presbyteriaanschc kerkelijk» hoven te heerscheu. Maar de bisschoppen, de geaard- heid kennende van het volk, onder hetwelk /ij «.....i-
den, onthielden zich van de uitoefening der inagt,
die /ij volgens liet goedvinden des kouings zoude» aannemen. Zoo gingen de zaken umi\' een lijd rustig haar gang, en niettegenstaande liet bestaan van pre- ! laten in de Schotsche kerk, bleef hare gewone pres- \', byteriale inrigting in ongestoorde werking. De schijnbare kalmte, die< rin Schotland heerschte,
bedroog koning Jacobus aangaande den waren staat der gevoelens, die liet volk jegens de bisschoppen i koesterde. Zich zclven overredende, dat de predikan- ten in hunne gemeenten zich op het punt der kerkelijke I orde geheel uaar zijne wcuschen gevoegd hadden, bc- sloot hij om nog verder te beproeven, of zij zieli met I gelijke gereedheid aan de ceremoniën der Eugelsche ! kerk wilden onderwerpen. De nieuwigheden, die kij invoerde, ontinoelteii echter van alle kanten den meest bepaalden weerstand. Maar de koning slaagde er iu om den tegenstand in zoo verre te overwinnen, dal hij de meerderheid van de Ugeineenc Vergadering overhaalde, om zich te schikken naarde vijf artikelen van eouformiteil met de Eugelsche kerk, wel bekend ouder den naam van de vijl\' \\ ktikki.ln \\a\\\' Pkktii (zie ald. ■. Deze aanstoolelijke ceremoniën, die Jacobus aan zijne Schotsche onderdanen zocht op ie dringen, «aren uaauwelijks doorde Vergadering aangenomen. j die ie dien einde geschift was, of zij werden bckraeh- ! r.igd door den geheimen raad, en iu Julij 1621 out- vingen zij de bekrachtiging van hel parlement. Maar hoewel de nieuwe gebruiken de wel \\au hel huid ge- worden waren, werden zij volstrekt niet algemeen i aangenomen door de Schotsche Presbyterianen. Ge- I durende liet overige gedeelte van zijne regering deed Jacobus geene verdere stappen om aan de Kerk en het volk van Schotland hinderpalen inden weg te leggen. Jlij had volbragt, wal bij lang gewenscht bad, de invoering der prelatimr. Jacobus werd opgevolgd door zijn zoon Karcl I..
I die, van nature van eene lioovaardige en heerschzuch-
I tige geaardheid, en sterk gehecht aan de prelatuur en
zelfs aan de rtoomsche godsdienst, van liet begin
zijner regering afin Schotland het gehcele rituaal en
al de ceremoniën dei- Eugelsche kerk trachtte in te
|
|||||||
|
voeren. Hoewel meer dan éénc poging gedaan was
om de Eugelsche liturgie onder «ie Presbyterianen | ten noorden van de Tweed in gebruik te brengen, was ] zij toch tol hiertoe verworpen. Nu echter had Laud, de half-Roomschc aartsbisschop \\ an < \'anterbnrv, eene eigen liturgie opgemaakt, die veel op hel Room- schc brevier geleek, en voornamelijk in de communie- dienst geheel op hel uiisbock was gegrond. Karcl :„ral bevel, dat dit rituaal in al de Schotsche kerken zou gebruikt worden. Aan elki u predikant weid bevolen om zich twee exemplaren aan te schaffen, op straffe van afzetting, en een bevel werd door den koning uitgevaardigd, dat zij iu alle kerken zou gelezen wor- den. I)c dag, waarop deze .Vnglo-Roomsehc liturgie hel eers! in gebruik zou komen., was de 2 \'istl Julij i 1037, die lang onthouden zal worden als de dag. waarop het eerste uitbreken eener godsdienstbewc- i ging plaats had, die Schotland gedurende langen tijd ! schokte, liet looueel, dat op tliennoodlottigeudagtc ; Edinburgh plaats had. was vrecsclijk. Toen de bis- schop van Edinburgh den kansel besteeg, om de gis- ting te doen bedaren, werd hij beantwoord door eene hagelbui van stokken, stceueit en andere werptuigen. met de kreeten van „een paus! ren paus! Antichrist! i haalt hein naar beneden ! steenigl hem!" Als hij niet j beschermd was geworden doorde magistraten, toen hij uaar ziju rijtuig terugkeerde, zou hij zeker als een . slagtoffer van de woede der menigte, als een martelaar ] der nieuwe liturgie, ge\\ allen zijn. Ontsteld door hel verontrustende voorkomen, dat
; de zaken hadden aangenomen, niet alleen indeboofd-
i stad, maar door geheel Schotland, rigtten vele cdeleu
en aanzienlijken iu der haast een ernstig verzoek tot
| den koning, om hel rituaal in tetrekkeu, doch in stede
I daarvan beval hij onbepaalde onderwerping aan de
i canons en onmiddellijke aanneming van hel rituaal.
| De supplianten, zooals zij zich noemden, bevindende
i dat al hunne verzoeken en vertoogen met verachting
| behandeld werden, gingen gezamenlijk naar Stirling,
en vaardigden met den geheimen raad van Schotland,
die iu die stad bijeenkwam, ten plegtig protest legen
de koninklijke proclamatie uil. De grootste tweedragt
heerschte er, en men gevoelde, dal iu tien tcgenwoor-
j digen staat van de kerk en het land. de tijd bijzonder
i geschikt was voorecne hernieuwing van het Nationale
Covenant, met zulke bijvoegingen en wijzigingen, als
dn omstandigheden schenen ie vereisehen. Dezepleg-
tigheid had op den L»ten Maart 1038 iu de Greyfriars
kerk te Edinburgh plaats. Karel en diens Schotsche
onderdanen waren nu geheel en al met elkander iu
|
|||||||
|
(\'OVKNANTERS.
|
|||||||
|
onmin. Hol C\'ovenaul werd het wachtwoord. Vfca-
schen van alle range» etl standen vroegen verlof uni liuune namen aan hel heilige verhoud te voegen, eu hoewel er in vele gevallen bedreigingen gebezigd werden om hel volk Ie weerhouden Ie leekenen, on- derteekendeu toch ecuigeii hel documeul mei iiuu bloed. Kenigc der voornaamste Schotsehe edelen omhelsilen de zaak van hel (\'ovenanl me geestdrift, in de (Vvcnanters, «ooals zij hm genoemd werden, werden een niagtigligchaam, bezield mei een heiligen ijver om de Hervormde Presbyteriaaitsche kerk van Schotland ie verdedigen. Karel zag 1111, dal hij een gecsl liad opgewekt, dien hel voor hem moeijel ijk zon zijn om ie doen bedaren. Hij poogde eersl op listige wijze eeue sehijiibaar verzoenende politiek ie volgi ■:. «-11 zond den markies van tlamilton als ziju afgevaar- digde naar Sehotlaud. niet bevel oui door vriendelijk- heid en beleefdheid ie iraehlen, de Schotten over ie halen om afstand te doen van hel f\'ovenant, dal zij soo plegtig bezworen hadden. Zulke maalregeleu waren natuurlijk geheel vruchteloos. Middelerwijl maakte Karel zii-h lol een inval in Schotland gen ed. Bevindende dal Hainiltou, hoewel geholpen dooi de bisschoppen, den sicvigcn plalaiiN der l oeciai ters uii kou verzwakken of verdeden, zag de I. ......g, dal
hei volstrekt noodzakelijk was om eenige coiioc-si e
auu \'Ie wenschc» van het Schotsehe volk Ie doen. Daarom riep hij eeue vrije Algcnieene \\ ergadcriug op, ten i iude \'e filasgow bijeen te komen, en benoemde den markies van Flamilton. om daarbij als koninklijk commissaris tegenwoordig ie zijn. Deze Vergadering kwam op den •.\'I" Xovember i\' V :ï s bijeen. Hein strucliëu des koning.- aan zijn commissaris waren, dal hij al zijne pogingen zon aanwenden, om de ijverzucht lusscliende geestelijken en de leekeu, die leden waren, op ie w-kkcii. en dal hij. als hij hierin uiel slaagde, tegen al de handelingen moest protesti ren, en in geen geval moest dulden, dal de bisschoppen gegispt wer- dcu. Al zijne pogingen waren vruchteloos, en ziende, dat de leden vast besloten waren om over ie gaan tol de zaak. waarom zij bijeengekomen waren, slond hij op, en ontbond in naam des kouings, als lot hoofd der kerk, de Vergadering. Zoo iets was vooruitgezien, en een plegtig prolesl was vooraf opgemaakt, dal ge- lezen werd, toen de commissaris zich verwijderde, en na eeue gepaste aanspraak van den president, gevolgd door dergelijke aanspraken van eenige der andere leden, ging de Vergadering tol de behandeling der zaken over. Mare eerste handeling was de zes zooge- iiHurmii Vergaderingen, die gehouden waren sederl |
Jacobus den troon van Engeland beklom, de \\ ergade-
riugen van llitni lol l\'HS, voor nietig te. verklaren. Dil gedeelte der handelingen werd door een ander even belangrijk gevolgd, namelijk, de berisping der Selioi-che bisschoppen dien zij vele overtredingen te laste legden. Hij die gelegenheid sprak de presi- deut, in 110;.....les Hceren Jezus Christus, liet vonnis
der excommunicatie uit over (wee aartsbisschoppen
en /.<j^ bisschoppen, van afzetting over vier, en van \' suspensie over twee. Zoo werd lic! episcopaal in
Schotland afgeschaft, en de nationale Presbyteriaan- sehe kerk wederom vrijgemaakt van de onderwerping, waarin zij gedurende vele jaren gehouden was. De vastberadenheid, waarmede de Vergadering ie
Cilasgow had gehandeld, wekte de verontwaardiging van Karel op, en hij besloot om zonder uitstel vijau- delijkhcdcu ie beginnen Schotland stond als écu man i op, en dadelijk werden er toebercidselengemaakt, om
het leger des kouings te gi■moei te Irekkeu, dal op weg wasomde oaderwerpingderoproerigeSchotten te beproeven. Kcne groolelcgermagl werd er verzameld, ■ .il ouder hel bevel van generaal Lcslie werd gesteld, en .•\' de versterkte plaatsen van Schotland werden door de ( owuamers bezet, die. om Ie looneudal zij i n dezen oorlog gedwongen werden, en dal hij hiel uil vrije keuze werd ondernomen, eeue verdediging . van hun gedrag in hei opnemen der wapenen in hel
licht gavi i. Kindel ijk had de bedreigde inval plaat-. Kene viool
van acht en twintig oorlogschepen, mei ongeveer vijf il\'ze- duizend man Engelsche troepen, verscheen in de Golf van Forth. Geeusoldaal evenwel mogl lauden, doch Hamillou, die de vloot, vergezelde, oordeelde bet goed; dal zij zoo spoedig mogelijk zoude terugtrekken. Ken gedeelte van de Engelsche legerraagl waste Kelso met verlies van drie honderd man teruggedreven. Hoewel Karel zijn besl deed om de f\'ovenanters
als oen troep bandelooze oproerlingcn voor te stellen, gevoelden en verkondigden zij aanhoudend, dal dr oorlog, waarin zij gewikkeld waren, een godsdienst oorlog was. Door een edelen ijver aangevoerd, ten behoeve van de reglen van bet geweten en van de waarheid hielden zij stand legen de Engelsche aan- vallers, eu Karel. ontmoedigd door den weinigen v.....\'spoed cijner eigene legermagt, was genoodzaakt
eeue vredesonderhandeling voor ie stellen, waarop
een verdrag, hoewel cenigzins algemeen en ouzeker, door beide partijen ouderteekend werd. Het scheen, dal de koning hei voornemen niet had, om aan sijne verbiiidleni-sen getrouw l \'blijven. De f\'ovenanters |
||||||
|
COVENAiNTEKS.
|
|||||||||
|
f 3
|
|||||||||
|
Karel mol het parlement ouecusgeziud was. De Schot-
teu stelden alles in het werk, o inde twee strijdende par- lijcu met elkander t< verzoeiteu; laar al hunne pogingen echter zouder goed gevolg waren, kezen /ij de zijdi van hei parlement, om de vrijheden van het land legen een vermetelen en lieethoofdigcn moiiu \'ch te verdedi- gen. In 1 ii t-> wei-d hei Plcgtigc Verbond en Covcuanl gesloten, dat de drie koningrijken Engeland, Schot- land en Ierland in één baud van vrede en vriendschap verecnigde. In hetzelfde jaar kwam de beroemde Westminster Vergadering bijeen, waarin, na eene bo- raadslagiug van dertig dagen, bel Goddelijke regl van hol Presbyterianismus door eene uvergroutc meerder- heid werd aangenomen. Verscheidene afgevaardigden v.ni Schotland waren daarbij legeuwourdig, en namen een werkza......leel aan de beraadslagingen van dit
ligehaam; en van de zitting daarvan tot aan de Res-
1 oratie was hel Presbyterianismus hei hcersehende godsdicnststelsel, niet alleen in Schotland, maar nuk iu Engeland en Ierland. Een van de hevigste tegenstanders der ( oveuanters
ii Schotlaud was Montrose, die den standaard der Schotsche Presbyterianen verliet, en een ijverig aan- voerder van hei koninklijke lege, werd. Zich de afwe- zigheid van hel grootste gedeelte der si rijdkrachten van de (.\'oveuanters ten nutte makende, dat in Engeland onder den generaal Lcslic stoud, viel Montrose een detachement inde nabijheid van Perthaan, en behaalde eene gemakkelijke overwinning. Hij trok nu naar hei noorden, nam Perth eu Vbcrdeeu in bezit, en gaf de iuwoncis over aan wreedheid, mot\'en hel zwaard. IJ ij drong vervolgens in Irgyleshire door, verwoesting ■ i vci ring mei zich voerende. Hij verbrandde de Imizi n en het koreu, doodde hei vee, eu vermoordde
in koelen bloede alle mannen, die in slaal waren de wapenen te dragc i. Schotland was te dier tijde iu een allerellcndigsteu
toestand. Hongersnood en pest wiegden zich hij den oorlog. Ui1\' geheclc land was iu een staal van onrust, die bijna aan wauhoop grensde. De C.\'ov enanters gaven zich over aan gebed en vasten, en hun hart werd spoedig van een pijnlijken augsl bevrijd door het welkome Ij rigl, dat lid leger des konings door den generaal Le.slie en diens troepen teNaseby iu Engeland versla- gen vva~ Daar hel grootste gedeelte van lel leger der C\'oveuanters nu de handen vrij had, keerde het naar Schot 1»nd terug, en slaagde er in Montrose te Philiphaugli nabij Selkirk terug te drijven. Lu de Ii te van 1i! 16 had er eene gebeurtenis plaats,
die dr Coveuauters uiel weinig ontstelde. Zij hadden |
|||||||||
|
schijnen cenige achterdocht \\an dezen aard gekoesterd
tehebben,daarzij, terwijlzij hunnesoldaten afdankten, I liunue officieren in soldij en Lot de activc dienst ge- ! reed hielden. Karel, zijne listige plannen teu uitvoer brengende, bekrachtigde eene bijeenkomst van de | AJgemeene Vergadi\'ring, die in Augustus ICo\'.t Ii Ediuburgh zou gehouden «orden. De graat\'van Tra- quair werd aangesteld, umi als koninklijke commissaris daarbij tegenwoordig te zijn, en poogde, gehoorzaam aan de bevelen zijns meesters, de leden over te halen urn ie verklaren, dal alles, wat op de- Glasgowsche Vergadering legen de bisschoppen gedaan was, van nul en geener waarde was. Bevindende dat de \\ i rga- deriug standvastig bleef, veranderde hij van tactiek en wendde voor, dal hij al de w enschen der Covcuaii inwilligde. De list was maar al te gelukkig. I) \'■\'•- venauters verbeeldden ziel), dat de koning had toege- I geven, en uu op hel [niutwas, omdenvred< aanbenen liunur ontstelde kerk weder te geven. Om de achter- docht der Presbyterianen nog verder weg te nemen, 1 schonken de commissaris en de Scboische geheime raad mei schijnbare gereedheid hunne bekrachtiging : aan liet Nationale Covcuanl, zooals het hel vorige : jaarouderteekeud was. en alle klassen over hetgeheele land kregen bevel om hei ie onderteekenen. Karel gal\' voor verontwaardigd te zijn over hei ge-
drag van zijn eoirimissaris, die, zooals hij beweerde. . zijne insl ructicn «as ie builen gegaan, door toe te stemmen tot de afschaffing dei- prelatuur en de hev- uieuwing van hel (".\'ovenan\'. i>e verwachtingen der C\'oveuanters werden derhalve bitter teleurgesteld, en toen hel Schotsche parlemenl bijeenkwam oindeliau- delingeu der laatste Vergadering te bekrachtigen, werd het bij koninklijk mandaat tol .fuuij van hel volgeuilc jaar verdaagd. Toen daarop de leden van hel parlement, den graaf van Loudoim met andere afgevaardigden naar Londen zonden, hui bij dra koning tegen zulk eene eigendunkelijke handel-» ijzc te protestereu, w erd cie graaf naar den Tower gezonden, beschuldigd van hoogverraad, en men zegt dal liij in hel geheim ze\'ii zijnterdoodgebragt, had niet de markies van 1 lam il ion het gevaar van zulk een stap aangetoond. De monarch beraamde uu ecu nieuwen togl naar Schotland. I>c i \'ov enanters hadden echter uaauwelijks herig! van het plan des konings, of zij trokken zonder de aannadc- ring van een Gngelsch leger af te wachten de grenzen over, traden Engeland binnen, en ontmoetten en ver- sloegen den v jand iu een beslissend gevecht. Deze uitslag leidde tot een nieuw verdrag. Een burgerourlog brak er nu in Engeland uil, daar
|
|||||||||
|
COVENANTJSRS.
|
|||||||||
|
55 I
|
|||||||||
|
minder dan drie duizend Schotten op het slagveld vic-
len. Karel, die in zijn hart de aanhangers van het (\'ovenant haatte, was volstrekl niet misnoegd over de nederlaag, die zij geleden hadden. Te midden der on- eeiiigheden, die het land schokten, werd de monarch op den l*i\'" Januarij 1651 to Seone gekroond. Bij hel einde der godsdienstoefening werden hel \\a- liouale Covenanl en hel Plegtige Verbond voorgele- zen, en de koning bezwoer ze plegtig. Hij legde ook den eed af, dat hij de Kerk van Schotland zou onder- steunen en verdedigen. Een zijner eerste stappen, en een liic zijne onopregtheid loonde, was. dat hij zich in zijn hol\'omringde van de vijanden der Hervorming. \' >p hunnen raad ondernam bij een logt naar Engeland, en zijn leger te Woreester verslagen zijudc, liet hij zijn koningrijk aan de genade van Cromwell over, en vlugttc naar Frankrijk. De herstelling van Karel op den troon, in DiliO,
vv a.- ei ai rampspoedige gebeurtenis voorde Schotsche Covenanters. Naauwelijks was hij weder aan liet hc- vviml, of hij stelde al zijne pogingen in liet werk, om de burgerlijke eu de godsdienstvrijheid van Schot- land omver ie werpen. Om dit plan ten uitvoer te brengen, was zijn eerste slap liet parlement ecue aele te doen aannemen, waarbij de koninklijke oppcr- heerschappij in alle wereldlijke en geestelijke zaken erkend werd, i en beginsel dal hij formeel iu den Eed van Gehechtheid liet opnemen. \\)rAv aele was in strijd met de uaauw gezel te inzigten van een aantal predikanten eu leden van de Kerk van Schotland, die er altijd voor gestreden hadden, dal Chris! ushei eenige hoofd was. Eindelijk moede om aetcii van hei parle- meiil te vernietigen, die gedurende hei voorgaande hervormiugs-tijdperk waren aangenomen, vernietigden de Schotsche raadsheeren van Karel in hetzelfde jaar de parlementen zelve. Dooi dezen maatregel, die de Aev van Vernietiging werd genoemd, werden alle handelingen iot hervorming lusscheu 1638 en 1650 voor oproerig en verraderlijk verklaard; hel Nationale (\'ovenant en liet Plegtige Verhoud werden als ouwet- lige eeden veroordeeld; de Vergadering Ie Glasgow van ! (»:ïs word eene onwettige en oproerige bijeen- komsl genoemd, eu de inrigtiug van hel kerkbestuur voor een onafscheidelijk regl van de kroon verklaard. Kortom, alles wat voorde hcrvorniiugdcr kerk gedaan was, werd door deze acte geheel en al vernieligd. Niei tevreden met maai regelen te nemen, vijan-
dig aan de zaak van God en van de Covenanters, begon Karel hei werk der vervolging, en liet hij eenige dvi- voornaamste edellieden, die de zaak der f\'ovcnan- |
|||||||||
|
met liet Eugelschc parlement legen Karel parlij ui
kozen, en tot hunne verbazing verscheen ile kuniug, nadat hij door Cromwcll verslagen was, in hel midden van bel Schotscheleger,eugafhij zich over aan ili szclfs sympathie en beseheriniug. De Schotten waren in de grootste verlegenheid. /.ij heliaiidelden den monarch niet den eerbied aan zijn rang verschuldigd, en ver- bonden zich hem te ondersteunen, indien hij zijne verkeerde raadslieden wilde wegzendeueuhet Plegl ige Verhoud onderteekeueu. Zij smeekten hem deze voor- waarden aan te nemen, maar te vergeefs. De koning verklaarde, dal hij eerder w ilde sterven, dan den eed, hij zijne kroouing afgelegd, verbreken, die, zooals hij zeide, hem gebood om de Engelsche kerk en hare ceremoniën ie ondersteunen. Hij betuigde zijue ge- reedheid om toe te stemmen tot de vestiging van het Prcsbyteriauisunis in Schotland, doch de Schotten wisten wel, dat hij in het geheim hoopte de Hervorming in Engeland uit te roeijen. Wal moest er met Karcl gedaan worden, mi hij in de handen der Covenanters nas: Maanden werden er doorgebragt in onderhand e- lingen, en eindelijk werd de persoon des konings aan de handen der Engelschen toevertrouwd, op de uit- drukkelijke voorwaarde, dat zijn koninklijken per- soon geen leed of geweld aangedaan .\'"ii vvordcu. Drie jaren later werd hij echter ge vouuisd eu onthoofd. Op den dag uadal de tcregtsteliing van Karel I. ie
Edinburgh bekend was, werd zijn zoon Karel II. tot koning ui\'tgeroepen, doch op voorwaarde, dal „alw- reus lol de uitoefening van zijne koninklijke magl toegelaten te worden, hij voldoening zal geven aan dit koningrijk in de dingen, die de zekerheid dergodsdienst betreffen, volgeus bel Nationale C\'ovenanl en hei Pleglige Verbond en (.\'ovenant." Dit beding werd Karel ie \'s Gravenhage voorgelegd. In hei eerst wei- gerde hij zijne toestemming Ie geven. Inliet volgende jaar waren de Covenantcrs echter gelukkiger, en mei de afgevaardigden onder zeil gaande, bereikte hij de kusten van Schotland op t\\c\\\\ 238ten Junij lf>50. Al vorens ie landen stemde hij er iu loc, om liet C\'ovenanl ie onderschrijven. Li Augustus daarop herhaalde deze monarch zijne verbindtenis om hei (\'ovenant te onder- steunen. Al dien tijd beraamde hij echter in het geheim plannen, om niei alleen hel Presbvloriaiinschc, maar zelfs hel Protestautschc geloof omver te werpen. De aankomst van den nieuwen monarch werd door
alle klassen van het Schotsche volk mei vreugde lie- groet, doch deze vreugde werd plotseling afgebroken doordeaankomst vant Iromwcll mei een groot leger.dic de Covenanters Ie Diinharzoodanig versloeg, dai niet |
|||||||||
|
ANTERS. 575
woedend, die dadelijk eene acte deden uil vaardigen,
waarbij verklaard werd. dal allen, die zonder hun verlof
I . . predikten, als oproerlingen zouden worden gestraft,
en het volk geboden werd om de parochiekerken te
j bezoeken, op straffe van zware boelen. Dil was hel
, begin van eene reeks van dwangmaatregelen, welke
: geheel Schut land nogmaals in vlam zetleden. De mi-
I litaircn werden gebezigd om de Covenanters met on-
. .. . ■ verbiddelijke gestrengheid Ie vervolgen. De soldaten
Irokken hel land dom-, voornamelijk het westen en
zuiden, en onderwierpen de onschuldige boeren aan de ondragelijkste onderdrukkingen. Langen geduldig weid deze wrcedc behandeling gedragen. Eindelijk ■ echter stonden de Covenanters in hel westen op, en
het c<>\\ euanl hernieuwende, \\ erboiiden zij zich plcgtig j om hel Ie verdedigen. Xn begon er een bloedige en
j langdurige oorlog, waariu de volgelingen van Cargill
manmoedig si reden, om de burgerlijke en godsdien- \' stige vrijheden van hun land te verdedigen. Hoewel
hun aantal klein en hunne physieke kraehl gering was in vergelijking niet die hunner vijanden, streden en vielen zij voor de zaak der waarheid en rogtvaardig- | lieid. De standvastigheid van de vervolgde overblij-
i venden verwoedde hunne vijanden boven male; eu
terwijl de afgevaardigden van Karel wrecde kuclliu- | gen aan de geringste personen oplegden, die stout
genoeg waren om hunne gehechtheid aan hel eovenaul te erkennen, ontkwamen zelfs edelen van den boog- ; sten rang niet aan hunne wraak.
De gestrengheid scheen gecne uil werk ing Ie hebben
; om den ijver der Covenanters te verminderen. De
koning dil bemerkende, beproefde verzoenende maat- regelen, en vaardigde in 106!) eene Acte van ludul- gentie uit, welke verligting schonk op zekere voor- waarden aan hou, die :ich niel in gemoede konden schikken naar het bestuur der bisschoppen. De uil slag hiervan was, dat de gelederen der Prcsbyteriaon- sche geestelijken werden verdeeld, daar sommige \\ overgehaald werden om partij te Irekken van deze
gelegenheid om hun hcrdelijkcn arbeid te hervatten, ecu stap die slechts tol eene nog heviger vervolging van die broederen leidde, die de Indulgentie weiger den aan te nemen. Er werden ook pogingen gedaan, I waariu de aartsbisschop Lcighton een werkzaam aan-
! deel nam, om de PresbytcrÜmcn en Episcopalcn te
vereenigen, doch deze slaagden in hel geheel niet. \'De zaïncnkoiiistcn iu hel veld werden nu talrijker dan ooil bezocht, en het avondmaal werd dikwijls in de open lucht bediend. I5ij ééne gelegenheid van dezen aard waren er zesiig tafels in hel geheel, zoodal onge- |
||||||||
|
<■\'
|
||||||||
|
ters omhelsd hadden, ter dood brengen. Hierdoor
wilde hij de vrienden der Covenanters verschrikken, en aldus de wederinvoering van het episcopaal in Schotland gemakkelijk maken. Dit geschiedde ook spoedig en eenvoudig op bevel van Karel. Eene ko- uinklijke proclamatie werd er uitgevaardigd, waarbij de bisschoppen hersteld en alle bijeenkomsten van synoden en vergaderingen verboden werden, terwijl den predikanten aangezegd werd, om niel legen de verandering te prediken, op straffe van gevangenschap. Om hel gezag der bisschoppen te verzekeren, dal niet weinige predikanten geneigd «aren te loochenen, werd er eene parlemcntsacte aangenomen, waarbij al de predikanten van hunne posten werden ontzet, die sedert, 1649 waren aangesteld, toen het patronaat werd afgeschaft, tenzij zij vóór den ls"\'" November eene voordragl verkregen van den wettigen patroon, en eene benoeming door den bisschop der diocees, liet gevolg was, dal nagenoeg vier honderd predikan- ten verkozen om liever uit hunne gemeenten te wor- den gezet, dan zich Ie schikken naar de gestrenge eischen der acte Zoo weiden op éénen dag bijna liet geheele westen en ecu grool gedeelle van hel zuiden van Schotland van hunne herders beroofd. Deze maat- regel was ecu der krachtigste, die uitgedacht konden worden, om de verontwaardiging van hel volk legen de bisschoppen en een ingekankerden haat tegen de prelatuur op te wekken. En deze gevoelens werden niel verminderd, maar in tegendeel heviger gemaakt, door de zorgelooze wijze, waarop de opene plaatsen aangevuld werden, daar de nieuwe predikanten zwak en onwaardig waren. De ijzeren hiel van den onderdrukker stond nu op
den nek van het vernederde Schotland. De duisternis bedekte liet land, en de harten der vromen zonken in- een en werden ontmoedigd. Toch waren ernogecuige geloovige mannen, die hunne stemmen stout verhie- vcu tegen de dwingelandij des licerschcrs. De vervol- ging begon wederom tegen deze vrienden van het Covenant. Vele predikanten werden inde gevangenis geworpen, andere kenden alleen hunne veiligheid in de vlugt vinden. In 1663 begonnen de Covenanters zaïncnkomsleu in het veld Ie houden, of conventikclen, zooals zij door hunne vijanden genoemd werden, waarop zij op eene afgelegene plaats, inhel geheim maar gretig, het Woord des Levens uit den mond hunner geliefde herders vernamen. Bij die gelegenheden kwamen ve- leu uit. alle hoeken bijeen om God te aanbidden, zooals hun harl hel hun ingaf, terwijl de kerken der vicarissen bijna geheel verlaten waren. Dil maakte de bisschoppen |
||||||||
|
576 COVENANTERS.
|
|||||||
|
i ;
|
|||||||
|
• veer 3,200 op dien dag het avondmaal vierden. De Schotland onder zeil, met liet doel om, zoo mogelijk,
I vijand wenschte vurig deze zaïnenkoinsten te doen de regering van Jacobus omver te werpen. De graaf en
ophouden, en om hen, die ze bijwoonden, nog meer te zijne aanhangers verwachtten, dat liunue onderneming
onderdrukken, werden al dezulken niet alleen aan door de Covenauters blijde zou worden toegejuicht.
zware straffen onderworpen, maar ecue zware belas- Hierin zagen zij zich echter teleurgesteld. Renwiek,
I ting werd hun opgelegd, bepaaldelijk met lul doel om een van de meest opregte en standvastige predikanten
bet leger ie onderhouden, dat gebezigd werd om beu van dien lijd, sloeg uil naam dei- partij alle tusschen-
le vervolgen. Het grootste gedeelte der f\'ovenauters koms! al\', voornamelijk opgrond, dat de expeditie niet
ondcrwierpziebcchteraaudebetaliiig, en vergenoegde beraamd was mei lici doel om de Hervorming te verde-
zieb met te protesteren legen iiel gebruik, dat vauhel , digen volgeus de Cuveuantcn. De vervolgde overblij-
geld werd gemaak. Zulke afpersingen vermeerderden venden in Schotland bleveu echter stand houden; iu
slechts hei aantal dergenen, die de conventikelen bij- plaats van Ie verminderen namen z;j eiken dag toe, en
woonden. Karel en de vijanden van iiet coveuant het werd spoedig duidelijk, dal zij een magtigligcliaain
weiden di\'.- Ie meer verwoed ( laverhouse en zijne zouden worden, zoo geene beslissende stappen geno-
dragouders werden naar hel westen van Schotland men weiden. He krachtigste pogingen werden der-
gezonden, en de gevechten van Drutnclogeu l\'mthwell halve gedaan om de goede zaak Ie smoren, en als een
Bridge loonden den moed en de onwankelbare vast- van de krachtdadigste middelen oin dat Ie doen, sleeo-
\' I , . .... beladenheid, welke de (\'ovenauters bewaarden ie- ten de militairen niel alleen naar de gevangenis, of
genover hen. die zij opregt.elijk beschouwden ais de vermoorden zij wreeilelijk al de Coveuanters, die hun
vijanden van Christus en van Zijne zaak in Schotland. in banden vielen, maarzij verdubbelden hunne pogin-
Kene parlij van de (\'ovenauters, door Cargil] en gen om zicli van den persoon van Benwick meester te
< \'aincron uaugo oerd, iiainen meeningen aan. die hen maken, dien zij ais hei hoofd der pan ij beschouwden.
van hunne broederen scheidden, /.ij beweerden, dal Hij enzijne volgeliugeugingcucchtervoor! mei bijeen
hare! alle regt op de gehoorzaamheid zijner onderda- ie komen om den God hunner vaderen ie aanbidden,
ne.u verbeurd had door den eed te schenden, dien hij zoo dikwijls zij zulks behoorlijk konden doen. Enniel
liij zijne krooning had afgelegd, en dat alle vrienden alleen dil. maar zij hielden ook bepaalde bijeeukom-
der ware godsdienst volkomen geregligd waren, om \' sten, ..... maatregelen voor hunne eigene verdediging
de napellen tegen een koninklijken wrraderen ver- ie bei-omen. ( \'p cene dezer zamenkomsten werd een
volger np te vatten. Hei belijden van zulke gevoelens stuk opgemaakt, dat inde Xederlaudeu werd gedrukt, wek Ie liet gou \\ ernenieiil lol daden \\ au groot ere wreed- en door liet koningrijk ei reu leerde. Daarin verklaarden beid en onderdrukking op. I loewel de meeste I \'ove- zij, dat hel. hun voornemen was. om de beginselen der uauters hun gewapend verzet op geheel andere gron- Hervorming ie handhaven en daarvoor Ie strijden. den verdedigden, haalde hun vastberaden weerstand Ecue verklaring van dezen aard vertoornde hel gou- huu de ineêdoogenlooze wraak van een tiranniek vernemen! des Ie meer. .Tacobus vaardigde dien ten gouvernement up den bals. Vele van de beste1 en gevolge, onder hel masker van gematigde Presbyte- braafste (\'ovenanters worden t"l den dood toe ver- riauen te dulden, drie verschillende proclainatiën uit, volgd, en bragtcn kalm hun leven ten o lier voor de waarin hij de meer halstarrigen van de partij met zijne zaak \\an Christus en van de Covenanteii. wraak bedreigde. Heiligen, die hel verborgen doel des Eindelijk in bel begin van I 085 stierf Karel II., en inonarclis, om do Rooinsche godsdiensl te. ondersten-
de Covenanters kouden un verwachten, dal zij bevrijd neii, uicl keuden. namen de beloofde toegeeflijkheid zouden blijven van de woedende vervolgingen, waar- aan. I\'enwick en zijne aanhangers weigerden echter door zij gedurende langen tijd bezocht wan n. Sleehls bepaaldelijk, om zich van hel aanbod Ie bedienen, en eeuige maanden waren ereebter verloopen, loou.Faoo- : verklaarden, dal niiis verachtelijker kan zijn, dan bus II.. die zijn broeder knrcl opvolgde, verklaarde, wanneer de ware godsdienst getolereerd wordt, alsof dat liet zijn voornemen was om bet Prcsbylcrianismus zij eene misdaad ware, en wanneer de uitoefening er in hei land uit te roeijen. Tegen dezen lïoomsgezinden van sleehls ondi r bezwarende beperkingen geoorloofd monarch vaardigde de partij <\\<-\\- Caineronieten een is. (lp (\\m jeugdigen leeftijd van zes en tw inligjaar j, plegiig protest uit. Eeuige dagen voor de bckendina- werd deze getrouwe dienaar van God wegens verraad I king van dii documenl ging de graat van Argylo, niet gevonuisd, en veroordeeld mui te Kdinburgh den dood toestemming iuii een aantal \\erbanuen edelen, naar \' ie ondergaan. Hij onderging zijne straf met eenhel- i |
|||||||
|
OREATIOOLEN — CROC E, SW\'I\'A Dl HI\'.KlSA I.EMM K.
|
|||||||||
|
tevreden wegens zijne gel.....rzaambeid, zoodat hel
kind Gods om zijne zonden niet des te slechter, en
om zijne gehoorzaamheid niet des Ie hei er is. De zonde doel den geloovige geene schade, en de regt- vaardigheid doet hem geen goed, en mei dat doel moei hij haar ook niet trachten te verwerven. CROCE, SANTA Dl (JERUSALEMME, (Hal.
//*/ heilige Iriih nm Jeruzalem), eene van de zeven grootc basilicas van Rome. Zij is bijzonder merk- waardig wegens hel groole aantal reliquièn, dal zij bevat, die allen op een bepaalden dag ten toon ge- steld «orden voor de vereering en aanbidding van de vromen Arv Itoomsche kerk. De vierde Zondag iu de Yiisicii is voor de genoemde basilica de meest merkwaardige dag van hel jaar. Allen, die op dien dag de godsdienstoefening in die kerk bijwonen, heb- ben rcgl op zek.\'re allalen, en allen, die ecu aandeel hebben in de missen, die gevierd worden, hebben regt op de verlossing van ééne ziel uil bel vage. uur. De groole aantrekkelijkheid op dezen feestdag is de tentoonstelling van de rcliqiiicu (lezer kerk. die onder de wonderen van Home geteld worden. Het tooneel wordl door een ooggetuige aldus beschreven: ..Aan bel eene einde der kerk is cene kleine gallcrij. die drie of vier personen kan bevatten. Hierin ver- scheen de bisschop in pleglgcwaad, met mijter en albe. Aan elke zijde van hein stond een priester, en op deze drie was elk oog iu de groole vergadering gevestigd. Als de eenc priester eene schel bewoog, overhandigde de andere eene der reliquièn aan den bisschop, en i\\r/r. haar met eerbied aannemende, ver- loonde haar aan de vergaderde menigte, terwijl de priester mei luider stemme aankondigde : „De vinger van den II. Thomas, den Apostelen
martelaar van onz.cn Heer Jezus Christus." De bisschop vertoonde daarop de reliquiè, die,
naar men zegt, de vinger is, waarmede de onge- loovigc Thomas de zijde onzes Hecren aanraakte. Hij hield haar, volgens de onveranderlijke gewoonte bij hel vertoonen van reliquièn, regt voor zich, keerde haar nu eens naar diegenen, die regts, dan naar die- genen, die links van hem waren, en dan weder naar diegenen, die vlak voor hem stonden. Jlij kustedaarop hel glazen kasjc, dat den vinger bevatte, en gaf het aan den priester lenig. Daarop werd eene andere reliquie te voorschijn
gebaald en in de banden van den bisschop geplaatst, en de priester kondigde aan, gelijk te voren: „Twee doornen uil de doornen kroon van onzen
lieer Jezus (\'hristus." |
|||||||||
|
dcnmocd en eene onwankelbare standvastigheid, den
laatstcn van die edele rij van martelaren waardig, die hunne gehechtheid aan de Hervorming in Schotland mei lnin bloed bezegelden. Dr regering van Jaeobns moest slechts kort zijn.
Van het begin zijner regering afwas bij een slecht verborgen Roomschgczinde, en al zijne pogingen wa- ren ei-steeds in liel geheim op gerigt geweest, om de Roomschc godsdienst in bel land Ie herstellen. fiedu- rende ecnigen lijd was zijn voornemen niet duidelijk. docli ten laatste werden de oogen dcrgccslelijken van Engeland geopend, en \\ an duizend kansels weerklonk hel, dal zoo niel onmiddellijk stappen gedaan weiden om hel dreigende gevaar af te keeren, de Roomselie godsdienst spoedigdeliecrschcn.degodsdienst van En- gelaud worden zon. Te \\ cr-rcefs traehlte Jaeobns den geesielijken schrik aan Ie jagen, dooreenige hunnerin den Tower gevangen Ie zet! en. Hij werd van zijn troon verdreven, en genoodzaakt om op eene vreemde knsl eenc schuilplaats Ie zoeken. De N\'ederlandsche slad- houdcr Willem III.. prins van < franje, beklom op uil- noodigiug van hel Engelsche \\olk den i roon, en na dal de (\'ovemtntei\'s gedurende aelii en Iwintigbange jaren de onverdragelijkstc onderdrukking hadden verduurd, zagen zij in de vreedzame omwenteling van KiSS hel zwaard der ven olgi lig eindelijk in de schede gestoken, liet Presbytcriauismus aan hunne lang beproefde doch geliefde kerk wedergegeven, en hunne burgerlijke en godsdienstige voorregten o]) een hechten en voldoen- den grondslag gevestigd. Zie S( umi, \\ n i> (Kkiik VAN"). CREATICOLEN, eene Clnislen-secte in de zesde
eeuw ontstaan, aan wier hoofd Severus van Antiochié\' stond, die beweerde, dat het ligchaam van Christus vergankelijk was, doch ten gevolge van de Godheid, die er in woonde, nooit vergaan was. De strijd over bet ligchaam van Christus werd tijdens de regering van Justiiiiauus, die de partij der Aphtiiartodocik- TEK (zieald.) begunstigde, niet hevigheid gevoerd. CRTSPIETEN, de volgelingen van Dr. Tobias
(\'risp, die iu de zeventiende eeuw in Engeland eene soort van Aulinumiamische leer onderwees. Hij leerde, 1). v., dal de zouden der uil verkorenen Christus zoo- danig worden toegerekend, dal zij werkelijk Zijne zonden zijn, en dal de regtvaardiglicid van Christus hun zoodanig wordt toegerekend, dal zij uiel langer zondaars zijn. maar rcglvaardig, uelijk Christus regl- vaardig was. Volgens de meening der (\'rispieten ziel (iod geene zoude iu gcloovigen, en straft Hij hen niet uil hoofde hunner zouden. Hij is niet misnoegd up den sreloovil?e wegens diens zonde, en niet over hem |
|||||||||
|
57S (RON IA
De bisM\')io|< vertoonde deze reliquië als te vuren.
en liet was gemakkelijk om in de glazen kas de twee doornen ie zien, die regtop stonden, en elk ongeveer drir duim lang waren. Mij kuste daarop dr kas. en gal\'haar aan den priesfer lenig. Kcnc derde reliquië werd daarna voor den dag
gehaald. Zij werd eerbiedig door den priester aange- boden, en werd even eerhiedig door den bisschop I aangenomen, terwijl de priester luide zeide: „Hel bordje mei liet opschrift hoven het kruis van
onzen Heer Jezus Christus." De bisschop vertoonde deze rcliquie als de andere;
de (iriekselie, Hebreenwschc en f;atijnsehe letters, hoewel zeer donker en groot, waren in hel geheel niet gemakkelijk Ie lezen, en hei bordje zelf scheen uij klein. Hot was ongeveer negen of tien duim lang en omstreeks vijl\' duim breed. De bisschop kusleook de/r reliquië, en gaf haar aan den priester lenig. Kcnc vierde rcliquie werd daarna in de handen van
den bisschop geplaatst, en toen hij deze vertoonde, riep de priester uil - „Een van de nagels, waarmede onze Heer Jezus
Christus aan bet kruis was vastgemaakt.\'\' Deze reliquië was gesloten in een zier mooi kasjc
van glas en goud. In hel midden «as een zwart iets, dal de nagel moest wezen, met twee gouden engelen op de knieën, die hem aanbaden. Zij werd vertoond. gekust, en daarna aan den priester teruggegeven. Kcnc nieuwe reliquië werd Ie. voorschijn gehaald,
de vijlde en laatste. Toen de priester haar den bis- scliop aanbood, scheen deze onder een gevoelen van I angst Ie sidderen, en er met vrome verbazing op te kijken. Alvorens hij het heilige voorwerp aanraakte, moest hij zich bet hoofd outblooteu. Zijn mijter, die hij bij de vert.ooning van de andere reliquiëu had ge- dragen, was in een oogenblik af. Hij kou niet met gcdeklen hoofde liet heilige voorwerp aanschouwen, hij boog er diep voor, en daarna een grool glazen kruis van den priester nemende, riep de laatste uit: „Drie stukken van het allerheiligste hout des krui-
ses onzes Meeren Jezus Christus." In een oogenblik lag de geheele vergadering als
door een looverslag op de knieën; zelfs de monniken namen hunne kleine schedelkapjes af. Kcnc diepe stilte heci\'sehteerin die groote vergadering. Sommigen schenen uil ontzag hun adem in Ie houden; andereu schenen in diepe vroomheid in stilte een gebed te stamelen; nog anderen zagen mei aandacht de reliquië aan. en bewogen hunne lippen, alsof zij haaraanspra- > ken, terwijl de bisschop haar hun < oorhield. Hel was |
||||||
|
CRUCIFIX.
een glazen kruis, aan de einden m rijk geciseleerd
goud gezel, bel was hol. en men zag er drie kleine stukjes hout in; zij waren van twee tot vier duim lang, mi ongeveer een halven of drie vierden duim breed. Nadat de bisschop dit kruis behoorlijk had vertoond, het volk hel had aangebeden, en hij het aan den pries- icr had teruggegeven, verwijderden zich de bisschop en de priesters, en de vergadering ging uiteen." CRONIA, een feest onder de oude Grieken Ie
Athene gevierd, ter cerc van Cttitosos (zie ald.), dien (\'ecrops als een voorwerp van vereering in Attiea had ingevoerd. De naam (\'nmio wordt door de (iriekselie schrijvers aan de Romcinschc Saturnaliën gegeven. Ken feest terecre van Chronos, waarop menschen ge- nfferd werden, werd ook onder bel volk van llhodcs gevierd. CRUCIFIX, een kruis met een gesneden beeld"
van Christus er op. liet wordt veel gebruikt bij de gebeden van Roomsch-Catholieken, zoowel in het openbaar als in het afgezonderde. De oorsprong van het crucifix wordt gewoonlijk toegeschreven aan het concilie, dat tegen hel einde der zevende eeuw te Con- stantinopel gehouden werd, hetwelk bepaalde, dal Jezus Christus in eene mciischelijke gedaante op het kruis geschilderd zou worden, ten einde op de levcn- digste wijze den dood en het lijden van onzen Ver- losser voor te stellen. Van dat tijdstip af tot op den huidigen dag maken crucifixen een zeer voornaam deel uil van de Roomsche eeredienst. I!ij alle heilige plcgtigbeden laat de paus een crucifix voor zich uil dragen, een gebruik dat, zooals sommige Roumsche schrijvers beweren, door Cleinens, bisschop van Rome, ongeveer zeventig jaar na den tijd vanden Apostel l\'etrus werd ingevoerd. De meest waarschijnlijke ineening aangaande den oorsprong dezer gewoonte is echter, dat zij ontstond in den tijd, toen de pausen hun oppergezag wenschten te tooneu, en dat het cru- cifix een teckcu van priesterlijke waardigheid moest zijn, gelijk de Romeinsche bundels roeden, die voor de consuls of magistraten werden gedragen, hunne magt en hun gezag aantoonden. Een oud Italiaanse!) schrijver, vader Bonanui, beschrijft de gewoonte al- dus: — ,,llet kruis wordt aan hel einde eener piek, die ongeveer tien palm of span lang is, gedragen, liet beeld van onzen Zaligmaker is naar den paus gekeerd, \'•n de kapellaan, die hei. draagt, gaal blootshoofds, ais zijne Heiligheid in hel openbaar verschijnt: maar als hij iu eene koels of draagstoel uitgaat, draagt de voor ganger het crucifix te paard, blootshoofds, met een handschoen aan zijne regterhaud, terwijl hij met de ; |
||||||
|
CULDEÊRS. 57\'J
linker zijn paard si mirt. Hij alle voorname en gods- deérs was toegedaan, vóór den lijd van (\'uliimba. De
dienstige ceremoniën, die de paus in /.ijn plcgtgewaad i oorsprong van dr broederschap der Culdeers is der
bijwoont, draagt cen auditeur van de Hola. gekleed ! halve naar alle waarschijnlijkheid toe Ie schrijven aan
in een purpcrkleurig kort koorheind, het crucifix bij dezen grootcn Christelijkcn zendeling, die van Ierland
de plcgügc processie te paard; maar er zijn drie dagen ! «as ovcrgckoiucn, «mi de zuivere leerstellingen in
ui de Lijdensweek, waarop hij en hel heilige collegic Schotland ie verkondigen. De godsdicnsi van rlumc,
in rouwgewaad naar de ka])el gaan, /onder dal hel niet al haar grof bijgeloof en hare afgodische gebrui-
kruis voor hein uit gedragen wordt.\'" ken. had op dezen lijd vasten voel gekregen in bijna
De plcglighcid van liet crucifix ie kussen heeft ti alle landen van Europa, doch hare heerschappij in
Ixonic. op dcu Donderdag van de Lijdensweek plaats Schol land werd langen lijd tegengegaan door deslund /.ij wordl door een ooggetuige op de volgende wijs vastige onversaagdheid der Culdeers. De volgelingen bcsehreven : - ..Des avonds wei .leen houten crucifix.. van Columba waren dien ten jevnlge blootgesteld aan dal de lengte had van ongeveer Iwee en een halven de haal en de vervolging der zendelingen \\au Rome voet, op de trappen vau liet altaar geplaatst. Vromen Voordat Columba, de Apostel der Hooglanden bcgouneu hel onmiddellijk Ie verwclkoiiiiuen,doorde gelijk hij genoemd wordl, voor hei ccrsl op den wcs voeten en hel voorhoofd er van Ie kussen. (>p den fcl\'jkeu oever vau Schol land landde, waren er slechts volgenden dag,Goeden \\ rijdag, werd een crucifix van cenige zwakke pogingen gedaan, om de waarheid des viervoet aan hel ijvervuur der menigte aangeboden, (\'hristendoins ouder de bewoners van dal woeste noor en de kussen werden verdubbeld Maarden volgenden dclijke landschap, in llcidcnsclic duisternis en afgo- dag was er cen crucifix van nagenoeg zes voet; toen dcrij verzonken, Ie verspreiden. De plaats, waarop vv eril de v rome dolziunighcid der vrouwen lol de uiler- de ijverige Ierxlie zendeling voor bel ccrsl den voel sic hoogte gedreven. Uit elk gedeelte van dez< zeer zeiie, was lui eiland lona Op dit afgelegen eilandje groote kerk snelden/.ij naar dil beeld, dal ruw gesneden plantte < \'oluinba zijne go.lsdicusl ige verecuigiug vau en nog ruwer geschilderd was; zij wierpen zich op dil Culdeers of Co/ir/ri, aanbidders van (iod, zooals de sluk bout, alsof zij liet wilden verslinden; zij kusten naam somtijds verklaard is. en van die hcvoorregle hel inel vuur van lop lol leen. \\ ier ie gelijk volgden plaats trokken de zendelingen van ecu zuiver evangelie zij elkander in dil \\ rome bedrijf op, en zij, die op hunne uil.oui levende, geestelijke godsdiensl over al denoor- beurt wachtten, toonden evenveel ongeduld, als een dclijke districten vau Schotland Ie verspreiden. De Iroep hongerige honden zoude tooncn, als /ij van de onderneming van foliiinbu ging van lal van inoeijc- prooi, die in hun gezigt was, afgehouden werden. Bij lijkheden vergezeld. De bestuurders, de priesters en liet crucifix vvas eene kleine schaal om de gaven te liet volk waren evenzeer legen het Christendom ge- ontvangen. De meest en gaven liever kussen dan geld: sli nul, en de woestheid vau hel land was niet gunstiger maarzij, die hun penningske achterlieten, dachten, voorden togtvandenzcndelingvandistriettot district, dal zij er eene regtmatige aanspraak op hadden, om daudcbarbaarscbczedendesvolkszulkswarenvoorde hunne liefkozingen te verdubbelen. Hoewel ik langer ontvangst van de boodschap, die iiij bragt. Door de dan ecu uur in de kerk bleef, zag ik het einde dezer moeijclijkhedcn evenwel niet ontmoedigd, en duurde wonderlijke vertooning niet, eu ik verliet deze vrome gevaren zijner edele onderneming niet afgeschrikt, kussers in volle bedrijvigheid." ging de ijverige dienaar van Christus in geloof vooruit, CULDEERS, de leden van eene zeer oude gods- . en bad hij, dal, zoo het de wil zijns Meesters was, hij
dienstige broederschap in Schotland, wier voornaam- dertig jaren in dit woeste en ongunstige gedeelte van ste zetel Fona, een vau de U eslersche eilanden, was. dcu wijngaard niogt leven en werken. Eenigcn doen hel Culdcsche stelsel tot de eerste Rn niet alleen vvas Columba getrouw en ijverig in eeuwen van het Christendom opklimmen, terwijl ande- zijne pi .gingen, maar de bijzondere zuiverheid van zijn ren de instelling aan Columba, omstreeks het midden Christelijk karakter maakte een indrukwekkenden der zesde eeuw, toeschrijven. De waarheid schijnt te eoumientair uil op de leerstellingen, die hij predikte. zijn, dal, terwijl er zouder twijfel nieusclien waren te Daar liij bovendien eeuige kennis van de geneeskunde vinden, die de apostolische leer onveranderd Ie midden bezat, slaagde hij er in om op eenvoudige wijze gene- van heerschende onkunde en bijgeloof behielden, er zimren ie verriylen, en verkreeg liij daardoor ouder iio \' O O * o f
geen afzonderlijk ligoliaam was. dal de leerstellingen liet onwetende volk den naam van wonderen te doen.
eu de eenvoudige ccrcdicusi en gebruiken der t\'ul- waardoor men hem met bijgeloovigcn eerbied aan-
|
||||
|
EfiKS. i
van do profeten, evangelisten en apostelen, en dat hij \'
de werken van vroomheid en deugd ijverig beoefende. De valsehe. onschl\'iftmatige leerstellingen van Rome verwierpen zij openlijk, en/ij weigerden nieuwigheden ie erkennen, zooals de leer van de werkelijke tegen- woordigheid, de afgodische heiligeudicnst, gebeden voor de doodcu, de leer der verdiensten van goede werken als staande tegenover vrijwillige regtvaardig- makiug doorbel geloof, de onfeilbaarheid van den paus en andere Roomsche leerstellingen. I\'iu niet alleen verschilden de Culdeérs van Rome op leerstellige pun- len, maar ook in zaken van lucht, /.ij verwierpen de opperheerschappij van den paus als eene groudeloozc eu ongerijmde aanmatiging, /ij waren incenealgc- meeue broederschap verecnigd, niel om gehoorzaam te zijn aan een kloosterregel, maar om hei evangelie van Cliristus te gaan verkondigen, bezield door één algcniccueu gces!. eu aangezet dooréén algcinceu doel. Hunne instellingen waren eerder zcudings-dankloos- tcritistellingcu; zij dedengeeneaudorcgeloftc, dan om God te dienen en Zijne zaak op de wer.dd te bevorderen. Dikwijls liecfl men gctwisl over de kwestie, welke de juiste wijze van kerkbestuur onder de Culdeérs was. De Episcopaten en de Presbyterianen beweren bidden, dat zij bun stelsel waren toegedaan, Men kan niet ontkennen, da\' de naam tisse/wp dikwijls gegeven wordt aan de hoofden der Culdesche eollegiën; maar dal zij geene diocesane bisschoppen waren, in hunne jurisdictie bepaald tot een bijzonder distriet, is dui- dclijk uit de omstandigheid, dal bel hoofd van het collegie van lona altijd een presbyter-abt was, die geestelijke regismag! over al de Culdesche kerken in Schotland uitoefende: eu zelfs de Culdesche collctriën in Engeland erkenden hel gezag van de aanver- wante instelling op lona; zij ontvingen bare wetten evenwel niet van don presbyter-abt als hot hoofd, maar als den vertegenwoordiger van den gebeden rand van n hei collegie, die uit de presbyters bestoud, niet den abl als president. Hel rcgl der wijding berustte ook niet bij den prcsbyter-abl alleen, maar bij den raad, on daarom vinden wij dan ook, dal een hunner zegt, dal de beginselen, waaraan hij zieh hield, hein door zijne ouderlingen waren medegedeeld, die hem daarheen : zouden als bisschop. fïedurende eeuwen behielden de Culdeërs vasten
voet in Si-holland, uiei tegonslaaiideallepogingen van I de Kerk van Rome ..... hen te verpletteren en, zoo
mogelijk, ui! te roeijeu. Kloosters werden er onder
hun luezigl in elk gedeelte van het land gebouwd, en niet tevreden mol hot licht des evangelies in hun eigen |
||||||
|
58(1 (IL!)
j
schouwde, Zoo ging de arbeid van Colllinba, onder
den zegen van üod, van den gclukkigstcn uitslag vergezelt!. Zijne inreken werden door de (leidenen i mei diepen eerbied aangehoord, en bereikten hunne harleu en liuii geweten incl de beste uitwerking. Hel gevulg h as, dal deze apostel der waarheid niel lang in Sehotlaud had gearbeid, loen her Ileideudoin weck, en vele I\'iel en en Caledoniërs de godsdienst van Christus peulijk omhelsden, terwijl door hein in bijna elk dis- niet van hel land kloosters, volgeus hoi Culdesche -•li Isel. werden gesticht. \\1> C\'olnmba zelf nierde stichter was win de instel-
lingen der Culdcërs, dan moet hij toch beschouwd worden als hunne leer tol rijpheid Ie hebben gebragt. De eerste inrigling der (\'uldeërs was ie [ona, en daar- naar werden, als naar een model, de godsdienstige instellingen gesticht, die ie Dunkeld, .Vbeniethy, St. Vudrews, Abercorn, Govan en andere plaatsen, in . Schotland en op de H\'esierscho eilanden, verrezen, i Over al de kloosters, talrijk en wijd en zijd verspreid. die Coluiuba had opgerigt, en dii . naar ineuzegt, niel minder dan hei aantal van drie honderd bedroegen. handhaafde hij onleen tucht, en oefende hij het naauw- ge/.et steen zorgvuldigst e toezigt uit. Deze instellingen hadden meer hot karakter van godsdienst igeseniinariën dan van kloosterinstellingen. De opvoeding der kin- deren lag hem iiaaau hel hart,cu hij was bijzonderst rong in het doen van onderzoek naar hel karakter en de gewoonten, de lalonten en begaafdheden van hen, die het geestelijke atnbt wenschtcn uil ie oefeuen. Hij onderzocht zelfs, naar ons verhaald wordt, of de moe- der. aan wie de eerste vorming van de ziel in de wieg was opgedragen, zelve godsdienstig en heilig was. Dit loont aan, boe deze man doordrongen was van het denkbeeld, dal si echts heilige man tien in heilige dingen diens! /.ouden doen. Ifcl gebed van Coluinba, w aan au wij reeds gespro-
ken hebben, werd verhoord. Hij mogl ongeveer dertig jaren in Schot huid arbeiden, ende vruchl zijns arbeids voor de zaak van Christus zag men na zijn dood in hel verrijzen van eene vereeuiging van geloovige en heilige mannen, die do waarheid fiods in zuiverheid bewaarden, te midden van al het bederf in de leer en in de gebruiken van de Kerk van Rome. De Culdcërs waren lul licht van Schotland in eene donkere en bijgcloovigc eeuw. /.ij bleven getrouw aau hel Woord Gods, als den cenigen en onfeilburcu bestuurder en gids. Zelfs Reda, monnik on geschiedschrijver, erkent i openhartig, dal Coluniba cu zijne discipelen alleen die dingen aannamen, die vervat zijn in de geschriften i |
||||||
|
CULDEËUS.
|
|||||||||
|
.,s|
|
|||||||||
|
land te verspreiden, vinden wij ook, dal zij in lic) be-
gin der zevende eeuw eenc zending naai\' Engeland afvaardigden. Omstreeks dezen (ijd werd de beroemde abdij van Mndisfaruc onder hel toezigl van Oswald, koning van Xoriliuiiihria, gesticht, die zeil\' duur de Culdcërs was opgevoed, en daarom voor zijn nieuw klooster een voogd van de inrigting op lona vroei; en verkreeg. Van dien tijd al\' werd Lindisfarne een uit- iniiiitend opvoedingsgesticht, om zendcliugeu i<>l hel voortplanten van hel Christendom in Engeland op Ie leiden. Hel duurde echter uicl lang, ot\'de goede uitslag van hel werk der (\'nldcërs in Engeland trok de aandacht, en wekte den naijver op van de Roomsehe kerk. Allerlei pogingen werden er uu in hel werk ge- stcld, ",,i de geestelijkheid van hel land aan den Rooni- schen stoel ie onderwerpen, doch mei deonbuigzaam- ste vastberadenheid weerstonden de Culdcërs de aan- matigingen van de pauselijke opperheerschappij. Eer- der dan afstand te doen van hunne onafhankelijkheid, deden bijna alle Culdeschc geestelijken in Engeland afstand van hunne posten, en keerden zij naar Schot- land terug, (\'\'enige hunner werden vervolgens dom- den paus in den ban gedaan, en sommige /.elfs op den brandstapel gebragt. Niet tevreden met de C\'uldeërs uil Engeland ie
v erbanuen, vervolgde de Roomschc kerk hen mei haar bitteren haai zelfs in Schotland. Eersl werd er ceue [inging gedaan, oin eeuige hunner van hei oorspronke- lijke geloof af te brengen. Iliei in slaagde men echter slechts gedeeltelijk, daar Vdomua hel eeuige tref- l\'ende voorbeeld van afval opleverde, die cenigen tijd abt van lona was, maar lol hel geloof van Romeover- gehaald werd, toen hij in 7 <► 2 een bezoek aan Engeland bragt. Hij zijne terugkomsl op lona gebruikte deze geestelijke al zijn invloed bij zijne broederen, om ben over te halen zijn voorbeeld Ie volgen, doch hij slaagde daarin niet. Eenigc weinige gevallen hadden er ver- volgens plaats van voorname Culdeschc geestclij- ken, die zich bij de Kerk van Rome aansloten, doch de ingewortelde gehechtheid aan het zuivere geloof des evangelies was zoo groot, dat David 1., die de Roomschc godsdiensl len sterkste ondersteunde, hel noodzakelijk vond om de vacante proven mei vreem- dclingcn aan te vullen. Tic! hoofddoel van David sedert den dag, waarop hij den troon van Schotland beklom, was, om de Culdeschc wijze van cercdienst af te schallen, en de Roomschc godsdienst als de gods- diensl van hel land in re voeren Om dit geliefkoosde plan ie volvoeren,begunstigde hij de Roomschc gees- telijkeu op elke mogelijke wijze, en verrijkte hij de |
|||||||||
|
Roomschc kloosters inel groot e stukken land in de
■ vruchtbaarste districten gelegen. Langzamerhand verwijderde hij de Culdeschc abten uii hunne kloos- | ters, cu stelde hij geestelijken,die guuslig waren voor Rome, in hunne plaats. Deze staatkunde werd zoo verre gedreven, dal vele Culdeschc geestelijken niet alleen hunne posten uedcrlegdeu, maar den gecstc- 1 ij kon stand geheel en al vaarwel zeiden. Maai\' hoewel de pogingen, tnn «Ie li......ischc gods
dicnsl in Schotland de overhand te doen hebben, cru-
slig en volhardend waren, hadden loeli de Culdcërs gedurende langen lijd invloed genoeg om te verhin- ilei\'en, dat hel gezag van den paus erkend werd, of dal zijne tiisschcnkomsl werd gevraagd, zelfs waar I wisten ondei\' de geestelijken zelve ontstonden. Geen voor- beeld is er, dat een beroep van de geestelijkheid van Schotland op den stoel van Rome heeft plaatsgehad, \\oordal de kwestie ontstond over den eisch van den aartsbisschop van York, om mctropolitaau van Sehol- land ie zijn. Zelfs toen werd met den groolslen weer- zin de paus lol scheidsregter gekozen. Maai\' van dien tijd af werden de beroepen op Rome talrijker, en eindelijk vinden wij. dat de Culdcërs zelve hel be- slechten van een twisl aan den paus opdroegen. Dit was een maar al ie zeker kentceken van naderende ontbinding. Verzwakt in geestkracltt en verminderd in aantal verloren zij trapsgewijze hun eigen geestelijk leven en hun heilzamcn invloed op diegenen, welke hen omringden. Hunne worstelingen legen de onderdrukking en
hun verzet legen ile dwalingen van Rome werden hoe langer hoc zwakker, totdat zij, omstreeks hel einde der dertiende en hel begin der veertiende i env . geheel en al van het looueel verdwenen. Maar hoewel de C\'uldeërs sederl dien lijd niet meer in de geschiedenis vermeld worden, waren er ongetwijfeld nog vele geloovige mannen in Schotland, die de leer- stellingen der (\'nldeërs zonder haar naam beleden, en die gereed waren om, wanneer de gelegenheid zich aanbood, openlijk tegen de verdorvenheid der Room- sehe godsdienst te gei eigen. Toen derhalve na een j koi\'l tijdperk de Hervorming aanbrak, en haar lichl over liet land dor Culdcërs begon op te gaan. herleefde de geest, welke die vroege zendelingen van hel geloof bezield had, in al zijne kracht, en er sloud eenc edele rij van heldenen martelaren op, die dezelfde schrift- matige beginselen In-leden, welke Cnlumha en zijne discipelen hadden aangekleefd, en die, gelijk zij, pro- lesteerden legen de dwalingen en schanddaden van de afvallige Kerk van Rome |
|||||||||
|
58i> f UjMBERLANDSfHE
CUMBERLANDSCHE PRESBYTERIANEN
ccne Christeu-sccle welke tegen het einde der vorige eeuw in liel westelijk gedeelte van de Verceuigdc Malen van Xoord-Amcrika mitst oud. Zij verrees in I 7\'J? in de gemeente Gasparliivcr in Kcntucky, waarbij .l«<f<>l)n^ M\'Grcadi predikant was. Spoedig na don aanvang van zijn herderlijken arbeid bemerkte hij den geringen godsdienstziu zijner gemeenteleden, en daar I■ ij wcnschle, dat hel werk van God onder hen voor- spoedig kou gaan, legde hij liuu een stuk voor, waarin /.ij zich verbonden, om gedurende een jaar den derden Zaluruag van elke maand als ren dag van vasten en gebed voor de bekecring van zondaren Ie honden. Zij verbonden zien ook om eiken Zaturdagavoud on eiken Zondagmorgen, bij liet opgaan der zon. een hall\'uur door te brengen met God Ie bidden, Zijn werk te doen herleven. Dit -tuk werd door den predikant on zijne voor-
iiaainMc gemeenteleden getcekeud, en nadat zij zich pleglig verbonden hadden, baden zij ernstig, dat do Heer Zijn werk onder hen mogl doen herleven. I luune geboden werden verhoord, want binnen weinige inaan- den begonnen zieh kenleekenen van eeue herleving ir vei\'loonen. In het volgende jaar werd hei werk met loenetnende belangstelling en kracht voortgezet, hel si rekte zieh over bel omliggende land uit, en bereikte in 1SO0 het district, dat toen (\'iiniberland heette, voor- natnelijk de gemeente Shiloli. Zoo sterk verlangde uu het volk om hel Woord Ie liooreil prediken, dal er groole zaïiienkoinslen in verschillende deel en van hel district werden gehouden. Bij die gelegenheid waren er velen tegenwoordig, die van verre gekomen waren. en totgiooter gemak kwamen er dikwijls huisgezinnen in wagens, die levensvoorraad mei zieh bragtcu en zich op de plaats legcrdcu, waar de godsdienstoefc- uillgcil gevierd weiden De herleving der godsdienst, die aldus in Keil-
lueky en Tenessee had plaats gegrepen, ontstond voornamelijk door Presbyterianen, en de loeneiueiidi dorst naar ordening leidde tot eeue aanvraag naar een grooler aantal Presbyteriaansche leeraars. In deze omstandigheden stelde men voor, om vrome en veel- belovende mannen uil de leekcn der gemeenten te kiezen, die men zou aanmoedigen om zich oninid- ilellijk lol het dienstwerk voor te bereiden, zonder dat zij ceiu\' langdurige opleiding aan een collegio zouden genieten. Drie mannen werden uitgeuoodigd om ge- schreven redevoeringen gereed te maken, en die bij de volgende zamcnkomsl van liet presbyterium of kerkcraad voor te lezen. Zij deden zulks, doch men |
||||||
|
PRESBYTERIANEN.
kauite zich sterk aan legen den voorslag om hen in
de tegenwoordige omstandigheden te ordenen, Zij kregen echter het regt o.....liddolerwijl in de vacante
gemeenten te catechiseren en te vermanen. Bij eeue
volgende bijeenkomst werd er \'én als caudidaal tel de heilige dienst aangenomen, ou de twee andere w er- den voor liet oogcublik afgewezen, doch zij behielden het amlii van catechiseermeester en vermaner. Tegen het (inde van J S02 werden zij allen tol eandidaten bc- iiocmd. Zij beleden hunne gehechtheid aan al de leerstellingen van de Geloofsbelijdenis der Prcsbytc- i\'iaansche kerk van Amerika, mol uitzondering van de leer der verkiezing en der verwerping. |)c synode van Kcntucky, die in Oelobcr van hel
jaar I 802 te zaïncu kwam, stemde toe lol de oprigting van hel Cumbcrlaudsehe presbyterium. Dil presbyte i\'iuni werd in 1 Ml I bij de synode van Kcntucky aan- gcklaagd van de regels der Presby leriaauselie kerkorde Ie hebben geschonden, door leekcn lot het heilige dienstwerk toe te laten, die geen e geregelde opleiding hadden genoten. In hel volgende jaar werd er door de genoemde synode besloten, dal cene commissie dier synode deze personen zou onderzoeken, en dal zij zou oordoelen over hunne geschiktheid voor hel leeraars- werk, liet presbyterium weigerde zieh hieraan Ie onderwerpen, bewerende, dat bel hel regt had van zijne eigene eandidaten te onderzoeken en aan tcstcl- len, en dal de synode hel regt niet had om hen uit zijne handen te nemen. Te vergeefs beriep de synode zich op hare niagt, als ecu hoogt-r hof, overal de han- deliugen van de mindere vergadering, de leden van het presbyterium weigerden toe Ie geven. Ook de jonge menselicn. die de synode wilde onderzoeken, weigerden zich aan een herexamen te onderwerpen, en gaven als hunne redenen voor zulk een stap op, dal zij het Cumberlandschc presbyterium als oen kerkelijk hof beschouwden, dal de mag! had om te oordeelen overhel geloof en de bekwaamheden zijner eandidaten ; dal zij zelve niet van ketterij ui\'zedeloosheid bcschul- digd waren, en dal, in zulk geval, het presbyterium hel hof was. dat hen tol verantwoording moest roepen. Bevindende, dal de jonge lieden zich aan den kant van hel presbyterium schaarden om haar gezag te weerstaan, nam de synode een besluit, waarbij bun verboden werd de fnnctién vau hei Iccraarsanibf uil ie oefenen, totdal zij zich aan de uitspraak van de commissie der synode onderwierpen en het vcreischte onderzoek ondergingen. Dit besluit werd als onwettig on daarom van nul en geener waarde beschouwd. L)e leden van hel f.\'umberlaudsclic presbyterium |
||||||
|
< I PIDO —CYNISCHE SCHOOL
|
|||||||||
|
588
|
|||||||||
|
eene algeineeiie opstanding en oordeel zijn; de rcgl-
vaardigeu zullen altijddurende gelukzaligheid beërven, en de goililcloozcn zullen tut altijddurende ellende veroordeeld w orden. Deze kerk neemt den kinderdoop aan, en dient hem
toe door opgietiug, of door indompeling, wanneer daaraan de voorkeur gegeven wordt. De wijze van kerkbestuur is streng presbyteriaanseh. Volgens de laatste opgaven telt deze sectc nagenoeg 100,Uut) le- deu, met ongeveer 000 predikanten en I ,250 kerken. ( CPIDO, de god der liefde bij de oude Romeinen, die overeenkomt niel den tëfios (zie ald.) der Grieken. L\'Y< \'LOPEN, reusachtige wezens in de oude Griek- sehe mythologie. Zij waren drie in getal, ,4i-ge>,Sle- .n/irs en ll.ii-iirx, elk hunner had slechts één oog iu /.ijn voorhoofd. Zij waren de zonen van I ranus en (j.-c.\'i. en werden onder de Titanen gerangschikt, die door hun vaderZeus iu den Tartarus werden geworpen in zijn oorlog mei Chronos. I>e Titanen bevrijdden de Cyclopen uil den Tartarus, die vervolgens de die- naren werden van Zeus, en hein van donderslagen en bliksems voorzagen, zij werden later door Apollo ge- dood. De Cyclopen, die in de Odyssea van Homerus vernield worden, waren herders van eene reusachtige gestalte, die op het eiland Sicilië iu holen woonden, hun hoofd was Polyphemus, die slechts één oog in zijn voorhoofd had. Volgens de latere schrijvers warende Cyclopen de helpers van Hepha-slit* of liilcanui, die ouder den berg Elna op Sicilië woonden, waar zij zich bezig hielden met wapenrustingen te smeden voor goden eu helden. Volgens eeuige verhalen waren zij bekwame bouwkundigen, en daarom vinden wij gewag gemaakt van ( yelopischc muren, oin verschillende reusachtige muren aan te duiden, die nog In versebei- denc deelen van Griekenland en Italië gevonden wor- den. Het is moeijelijk om te bepalen, wat de juiste mythische beteekenis der Cyclopen is. Plato beschouwt hen als bestemd, om den incnseh voor te stellen in zijn woesten . onbeschaafde» toestand , doch het. is veel waarschijnlijker, dat zij typen waren van zekerekrach- len der natuur, die door vuurspuwende bergen en aardbevingen geopenbaard worden. OYCNUS, een zoon van Apollo bij Thyria, die met
zijne moeder in eene /.waan werd veranderd. Ken ander mythisch persoon van dezen naam wordt in de oude classiekc schrijvers vermeld als de zoon van PoneidoM of Seplunut, en een derde als de zoon \\au Are» of Mars eu Pelopiu. CYNISCHE SCHOOL, eene philosophiscbe school
bij de oude Grieken Zij werd omstreeks hel jaar-SSU |
|||||||||
|
gingen steeds voort met ;il hunne herderlijke pligten
gelijk vroeger te vervullen, en hielden \\;in tijil tot tijd bijeenkomsten, maar verrigtteu geen kerkeraadswerk. Jaar op jaar werden er voorslagen in de synode gedaan
om de zaak in orde te brengen, docli te vergeefs. Eindelijk vormden zich in 1810 drie predikanten tul een presbyterium, onder de benaming \\;m liet Cum- berlandsche presbyterium, waaruit langzamerhand de groote en toenemende sectc ontstond, die uu in de Vereenigde Staten als de Cumbcrlandsclie l\'rcshyle- riaansche kerk bekend is. In den tijd \\au drie jaren sedert hare instelling
was liet aantal predikanten en gemeenten zoodanig toegenomen, dat liet noodig was om haar in drie pres- byteriën te verdeden, en er werd eene synode inge- steld, die in October I s IH hare eerste bijeenkomst hield. In dr/.e eerste vergadering van de Cu m her ia in I- sche synode werd er eene eonimissie benoemd, om eene geloofsbelijdenis, een catechismus en een regie- ment voor het bestuur der kerk op te maken. De geloofsbelijdenis is eene wijziging van die van West- minster. Wij laten hier een kort overzigl van de leer- stellingen dezer seete volgen: — De Schriften maken den eenigen onfeilbaren regel uit voor ons geloof en onze handelingen; God is een oneindige, eeuwige, onveranderlijke geest, die op verborgene wijze uil drie personen bestaat, welke drie gelijk zijn in magl en heerlijkheid; God is Ie Schepperen Bewaarder aller dingen; de besluiten van God strekken zich alleen uit lot hetgeen strekt tot Zijne heerlijkheid ; Hij heeft het beslaan der zoude niel bepaald, omdat zij noch tot Zijne heerlijkheid, noch lol hel welzijn Zijner schepse- len dient; de uieusch werd regt vaardig, naar het beeld van God, geschapen, docb door de overtreding vau het federale hoofd is hij zoo geheel bedorven geworden, dal hij geen goed kan doen zonder de hulpder Godde- lijke genade. Jezus Christus is de Middelaartusschen God en den incnseh; Hij is God en mensclt in één persoon; Hij gehoorzaamde volkomen aan de wet. cu stierf aan liet kruis om voldoening te geven voor onze zouden; Hij smaakte, volgeus de krachtige taal des Apostels, den dood voor allen. De Heilige Geest is de krachtige werker iu onze overtuiging, wederge- boorte cu heiligmaking; berouw en geloof zijn noodig voor onze aanneming, en beiden zijn onafscheidelijk vau eene verandering des harten, regtvaardigiuakiug is alleen door hel geloof; heiligmaking is een steeds vooruitgaand werk en niel voltooid voor den dood; zij, die iu Christus gelooveu eu door Zijn Geest herboren worden, zullen niet afvallen en verloren gaan; er zal |
|||||||||
|
f YRENAISCHE SCHOOL DAPL PA\\T1IIS.
|
||||||||||||||
|
5K|
|
||||||||||||||
|
v. (\'■. door Aulislliciics geslicht, liet kenmerkend
beginsel ilezer scliool was, ilnl de deugd bestond in eeue Irotsclie onafhankelijkheid van alle uitwendige dingen. Diogenes was een juist vertegenwoordiger van dit beginsel. Wereldsche vermaken en cerbewij- zingen van allerlei aard werden geheel veraeht. en zelfs de gewone welvoegelijkheden des levens werden Ier zijde gezel. Vandaar waarschijnlijk de naam C\'y- nicus van liet Grieksche cyo/i, ri/iiw, een bond. daarliet ruwe, onwelvoegelijke gedrag van zulk een persoon iemand kon herinneren aan hel gebrom van een hond. Het doel dezer sehool was, om de ineeningen van Soeratcs Ie bespotten, die leerde, dat de bestemming des mensclien was om deugdzaam Ie leven, terwijl de < \'ynische sehool. hel beginsel lot hel ongerijimlslc uiterste drijvende, wenscljte, dat de niensch iiielsdau de naakte deugd op hel oog zon hebben, en al de ondergeschikt!; gevoelens en welvoegelijkheden, die bel noodzakelijke bekleedsel der deugd uil maken . omlei den voel zon verl reden. CYRENAÏSCJIE SCHOOL, enne ottd-Crickschr
philosophische sehool. Zij werd gesliehl door Aris- tippus van Cyreue, die omstreek-, 389 v. C. leefde. De Socratische leer. die bei uitgangspunt van deze school uit mankte, was. dat alle wijsbegeerte van een praktischen aard is, en het geluk van den ineuseli ten doel heeft. Zij verwierp alle denkbeeld van pligt, ui\'«al gedaan moei worden, omdat het goed is, en |
||||||||||||||
|
beschouwde de deugd als genot, of wal gedaan moet
worden, omdat hel loebrengt tol ons onmiddellijk genoegen of geluk. De deugd moest daarom in de schatting van Aristippus en zijne school gewaardeerd worden, omdat zij vermaak teweegbrengt, hetgeen het voornaamste doel was, waarnaar de mensch moest streven, liet geluk verschilde bij hen niet van bet vermaak, maar was slechts de som van vermaken, ver- ledene, tegenwoordige en toekomstige. Alles moest gesehal worden naar het bedrag der genieting, die hei gaf. De laagste vermaken stonden daarom, naar bet oordeel der (\'yrenaïeken, gelijk mei de eervolste, mits zij ecu gelijk bedrag van genot opleverden. Zelfs onder de Heidenen vond men, dal zulke leerstellingen ge- vaarlijk waren. Aan een der voornaamste leeraars de/.er school, ITcgesias, werd het voorlezen verboden, uil vreeze dal men, zijne gevoelens inzuigende, met eigene handen een einde aan zijn leven zoude maken, len einde te ontkomen aan de vermaken eens levens, waartegen de nioeijelijkhedeii zoo ruimschoots op- vvcgen. ("YRENK, eene mythische vrouw door Apolln
bemind, die haar van den berg Pelioii naar Lybic voerde, waar zij baar naam gaf aan de stad (\'yrene. (\'YTHERA, ecu bijnaam van Aphrudile, afgeleid
van den naam der siad (\'ylliera op f\'reta, of van hel eiland (\'vlheia in de .Egeïsche zee. waarop zij een beroemden tempel had. |
||||||||||||||
|
D.
|
||||||||||||||
|
DACTYLIIDM1, fabelachtige wezens die op den
berg Ida in Phrygië woonden, en met de vereering van Rlictt in verband stonden. Somtijds worden zij verward met de (\'abeiti, (\'aiv/euetx (\'orybunlen. Men geloofde, dal zij het ijzer en de kuiisi om liet te be- workcii hadden ontdekt. Het grootste verschil van iiicening bestond over hun aantal, daar sommigen rekenden, dal er drie, anderen dat er vijl\', tien en zelfs honderd waren. Sommigen veronderstellen, dal hun naam afgeleid is van daktulo», oen vinger, omdat er t ii n wiiren, overeenkomende niet bet aantal vingers der handen. Benige schrijvers plaatsen hunne woning op den berg Ida op (\'rela, en zij worden zelfs beschouwd als de eerste bewoners van dal eiland, waar zij ijzer ontdekten up den berg Herecynthus. De Dnctylcn |
||||||||||||||
|
schijnen mythische vertegenwoordigers Ie zijn van de
eerste ontdekkers van ijzer, en van de kunst om bette smelten door middel van vuur. DADI\' PANT\'HIS, eeue van de Vaishnava seeten
lil Hindostaii. Zij ontstond door Dadit, een kaloelibe-
rcider van beroep, die, door eene stem uil den hemel
vermaand zijnde om zich aan een godsdienstig leven
te wijden, te dien einde naar den berg liahcrana trok,
j waar hij na eeuigen tijd verdween, terwijl er geen
j spoor van hein gevonden kon worden. Zijne volgeliu-
gcu geloofden, dal hij in de Godheid was opgenomen.
| Men veronderstelt, dal hij omstreeks KiOt) geleefd
heeft. De volgelingen van Dadu dragen geen bijzonder
kciiteeken op het voorhoofd, maar wel een rozekrans,
en zijn, volgens sommigen, verder onderscheiden door
|
||||||||||||||
|
DiEDALTËN
|
||||||||
|
-D.EDALUS. 585
feest werd door de Platteers alleen te Ualeomene, hel
grootste eikenbosch in Bn?otic, gevierd. In dit woud hingen zij stukken gekookt vloesch in de open lucht, die de kraaijen aantrokken, en liet \\<>lk. ziende op welke hoornen de vogels zieli nederzettedeu, hieuw deze onmiddellijk om. en veranderde ze in houten standbeelden «( d/p.ddht. Hel groote feest daarentc- gen, dat verreweg het belangrijkste was, en oen groot aantal menschen Ie zamen bragt, werd om de zestig jaren gc\\ ierd. Het feest werd door ineusehen uit alle steden van Griekonland bijgewoond. Hel begon niet de oprigting van een altaar op den berg Citharou, dat uil vierkante stukken hout werd gemaakt. Hel beeld eener vrouw, dat llera moest voorstellen, werd daarna op een wagen geplaatst en in processie rondge- leid, met eene jonge vrouw vooruit, die als eene bruid was aangekleed, terwijl de JStrotiérs volgden in eene ! orde, die door hel int werd geregeld. Bij de aankomst op de heilige plaats werd eenc hoeveelheid houts op in-i altaar opeengohoopt, en elke stad, alsmede rijke personen, offerde eene vaars aan llera en een stier aan /.ens. Zij. die meer beperkte middelen bezaten, vergenoegden zich met schapen Ie offeren. Wijn en reukwerk werden in grooten overvloed mei de offer- ilieren op In-i altaar geplaatst, en twaalf hou ton beelden , werden te zelfder lijd op denrook enden sla pel gelegd, die branden inogl, loldal offerdieren en allaar geheel verteerd waren. Hel is moeijelijk om eeuo verklaring van deze Grieksche feesten te geven. I\'lularehus, die oen werk over dil onderwerp schroei\', beschouwt al de ceremoniën als eene mythische voorstelling van stoornissen in do elementen, waaraan Boeotic te eeni- ger lijd onderworpen was geweest, hoewel hel In den loop des tijds daarvan was verlost. D KDA LUS. een mythisch persoon onder (ie oude
(Irieken. Sommigen meenen, dal hij van Vtlieenscheu, anderen, dal hij van Cretenzischen oorsprong was. Hij schijnt in de beeldhouwkunst te hebben uitgemunt, en daar de zoon zijner zuster, Perdix, dien hij les in die kunst gegeven had. een grooter n naam dan bij zelf had verworven, doodde hij dezen uit nijd. Om deze misdaad werd Da\'dalns door den ,\\ reiopagus ter dood veroordeeld, en om zijne strafte ontkomen vlngttcliij naar (Vela. Hier verwierf hij spoedig een grooten roem als beeldhouwer,daar hij eene houten koe maakte voor l\'asiphne on hel doolhof te <\'nossiis. waarin de Minotaiirns gehouden werd. Minos, de koning van (\'rota. misnoegd over het gedrag van üa\'dahis, zetfe hein gevangen; hij \\\\i-r>l echter door l\'asiphtie in vrij- heid gesteld, en geen ander middel vindende om van |
||||||||
|
I eene rondo witte kap, doch volgens andoren, dooreene
j vierliockigr, mot eene van achteren neerhangende
klep. Teder man moe) zijne eigene kap maken. De Dadn Pant\'his zijn verdoold in drie klassen: I. Dr I Vitaktax, eenc soorl van monniken, die blootshoofds
gaan, en slechts één kleed en één wateremmer hebben; i. De Nagas, die wapenen dragen, welke zij gereed | zijn om vooi- loon (e gebruiken; onder de Hindoesche vorsten worden zij als goede soldaten beschouwd : 3. De Bisfrï fflwrh, die de gewone bezigheden des levens vorrigfen. Deze laatste klasse is verder onder- verdeeld, en de voornaamste takken maken twee en vijftig afdeelingen nii, waarvan de eigenaardigheden niet bekend zijn. De Dadn 1\'ant\'fiis zijn gewoon hunne . dooden vroeg bij het aanbreken van den dag te ver-
branden, doch in sommige gevallen worden de lijken gelegd op een open veld of eene woeste plaats, om verslonden te worden door roofdieren en roofvogels, uit vreeze dat er insecten mogten gedood worden.dat : gebeuren kan, als liet lijk op een brandstapel gelegd
wordt. Dezcsecte, inharcdriebov ongenoemdeklassen, is zeer talrijk in Marwar en \\djmir. De voornaamste plaats voorhare eerediensl is Naraiva, waar het bed van Dadn en de verzameling van de geschriften derseete bewaard en aangebeden worden, terwijl een klein ge- bouw op den heuvel Baherana de plaats van zijn ver- dwijnen aanduidt. Jaarlijks wordt erin Februari) en Maart, van nieuwe tol volle maan. ecnewela of kermis Ie Xaraiva gehouden. De leden dezer seete bonden vriendschappelijke gemeenschap met de K \\itin Pax- t\'iiis (zie ald.i. en bezoeken <Iikw Ij 1 - den t\'hfti\'ra te Beuares. D.-KDAUivV twee feesten ter eere van Ifeïti, die
in Bii\'otir\' gevierd werden. Pausanias zegt, dal zij door de volgende omstaudigheden ontstonden. Daar er een twisi ontstaan wasfusschen Zens en llera, vlood de laatste naar Kubcea, van waar zij niet overgehaald kon worden om terug te koeren, voordat haar echtgo- uool bel middel beproefde om zich een bonten beeld aan te schaffen, dat hij aankleedde en in een wasren zetle, voorgevende dal bel eene jonge maagd was, die hij op het punt was van te huwen. Het plan slaagde naar wenseh, want daar 11era\'s jaloersebbeid opgewekt werd, ging zij in aller ijl naarhel huishaarseohtgonoofs terug, en toen zij den aard en hel doel van bel middel vernam, werd zij niet Zons verzoend. De Platteers stelden daarom een groot on een klein feest in, die beiden Da\'dalien genoemd werden, een naam die iu oude» tijdeu aan standbeelden en andere werken van nienselielijko bekwaamheid gegeven werd. liet kleine |
||||||||
|
;.
|
||||||||
|
586 D.EMONSDIEXST.
|
|||||
|
Crctate ontkomen, maakte hij vleugelen voor zich en geesten, wier tegenwoordigheid gevreesd wordt, en
/.ij ii zoon learus, il ir mei was aan liim ligchaam werden allerlei middelen worden gebezigd, om hen uit hunne
vastgemaakt. Dmir iiii middel slaagde Dordalus er in huizen i\'ii dorpen te verdrijven. Op dcGondkust (rekt
hui de .-Kgcïsche zee over te steken; maar learus, die het volk op bepaalde tijden, gewoonlijk des nachts,
nene hoogere vIng) dan zijn vader had genomen, ging met knodsen en toortsen op, om de booze geesten uit
zoo digi bij de zon, dat het was smolt, en hij in dat hunne steden te verdrijven. Op een gegeven teeken
gedeelte der .-Egeïschc zee viel. dat om die oinstan- springen allen op, heffen een verschrikkelijk gehuil
digheid den naam van de learisehc zee ontving. Miei- aan, slaan in alle hoeken hunner woningen, snellen als
delerwijl zocht Duodalns eene schuilplaats op Sicilië, waanzinnigen naarde straten niet toortsen en knodsen,
waai- hij onder de bescherming van (\'ocalus, koning slaan in de lucht, en schreeuwen zoo hard zij maar
der Sieaui, zijne geliefkoosde kunst met goed gevolg kunnen, totdat iemand het vertrek der geesten door
beoefende. Hij schijnt later op Sardinië gewoond Ie de eene ol\'andere poorl aankondigt, wanneer zij ver-
hebbeu. Diodorus Sicnlus meldt, dal hij in Egypte scheidenc mijlen in de bosschen worden vervolgd, en
werken heeft uitgevoerd, en dat hij zooveel roem hun geraden wordt om niet terug te koeren. Hierna
verwierf, dat hij in dat land als een god werd aange- ademt het volk vrijer, slaapt rustiger, is gezonder, en
beden. De mythische betcekenis dezer vreemde g<- de stad wordt nogmaals door overvloed van voedsel
sehiedenis is waarschijnlijk te vinden in de uitvinding vervrolijkt.
on de vorderingen der schoone kunsten, voornamelijk Men veronderstelt ook. dal deze geesten hun intrek
de beeldhouw- en de bouwkunst, en de orde waarin zij nemen iu zekere dieren, die daarom als heilig worden
van het eene land naar het andere gingen De stof. beschouwd, /.oo veronderstelt men. dat apen, die
waarvan Dadalus zijne meeste, zoo niet alle werken nabij ecu kerkhof gevonden worden, door de geesten
maakte, was niet steen maar hout. liet is eeuigzins der dooden bezield zijn. In cenige gedeelten van de
opmerkelijk, dat de eerste kunstwerken, die aan de Goudkust wordt de krokodil voor heilig gehouden:
goden werden toegeschreven, den naam van ilirdalu eene zekere soort van slangen op de Slavcukusl en de
ontvingen, en het is waarschijnlijk, dat de eerste ge- haai te Bonny worden ook als heilig beschouwd en
sueilen beelden van hout waren, waaraan men den aangebeden, evenwel niet om hen zelve, maar omdat
reuen of anderen vorm had gegeven out een god voor zij beschouwd worden als de tempels of woonplaatsen
te stellen. der geesten. In Wesl-Afrika is ook het gebruik om
D.i\'i.Ml IN\'SDl ENRT. In alle eeuwen en iu alle menschenofl\'ers te brengen, ten einde den toorn van
landen heeft er bij hel volk eene vrees voor geestelijke booze geesten ie doen bedaren, algemeen, maar ncr-
wezens beslaan, en lot zekere grens eene neiging om geus mcnigvuldiger of op grootere schaal dan in de
bun hulde te bewijzen. Onderde oude Grieken werden koningrijken .Vshantee en Dahoniev en aan de rivier
de Geniën der Romeinen dannons genoemd; men ver- Bonny.
onderstelde, dal ieder mensch een goeden en een Sommigen beweren, dat zelfs de oude Joden offers
Imozen genius had, en dat de eerste hein aanzette tot aan drcmous van eene bijzondere soort hebben gcbragl,
de beoefening van deugd en vroomheid, en de laatste die voornamelijk op woeste plaatsen verschenen in de
tol ondeugd en goddeloosheid. Maar door minder gedaante van bokken, welke in de Schrift srirhii, een
beschaafde stammen wordt de noodzakelijkheid om woord dat eigenlijk bokken beleekeut, genoemd wor
geesten gunstig te stemmen, door hen ie aanbidden, den. Het schijnt echter waarschijnlijker, dat de He-
mecr bijzonder gevoeld. Zoo hecrschl iu /,uiil-(iniuia breëu dedicntons vereerden, die door de oude Tsabiërs
bel vaste geloof, dat er dtcmous of geesten zijn. die aangebeden werden, welke in de gedaante van bokken
de /.aken der menscheu besturen, en die zelve zeer verschenen. Voor allen, die zorgvuldigdemythologie
verschillende karakters hebben. Kenige dezer worden der oudheid bestudeerd hebben, is hel een welbekend
beschouwd als goede geesten, en hunne diensten wor feit, dal de Ohaldcëu, Kgyptenaren en alle natiën van
den gretig gezocht. Huizen worden voor hen gebouwd, het Oosten, die geloofden aan eene albesturcnde
en veelvuldige offergaven van eten, drinken, klccderen voorzienigheid, vaiimeenihgware.il, dat het bestuurder
eu huisraad worden hun gebragt. De priesters van wereld door de hcnielgeesten toevertrouwd was aan
bet land wenden voor gemeenschap mei hen te houden, eene ttisschen klasse van wezens, dirmoiis geheel en. die
en aK gemeenscliapskaualen tussehen de mensehen als ondergeschikten handelden om de plannen van de
en de/e dn\'inons ie handelen. Rr zijn echter andere hoogere magteu ten uitvoer te. brengen, welke eigenlijk
|
|||||
|
>N1ST£N. 587
ehainelijk ouder zijn invloed stonden. Zij, die zulks
ontkennen, beweren, dat de diemoniaeusseu vau de Schrifi krankzinnigen waren, of personen, die aan de vallende of ecue andi re hcrsciizickte leden, eu voor deze mceiiiiig voeren zij gevallen van ziekti aan. waarin dergelijke leekenen vertoond zijn. Zij, die zulks aannemen, verdedigen hunne mecuiug door de volgende argumenten: 1. Zij wijze oji de gezegden en handelwijzen der-
gi nou in de Schrift, die door een oureiuen geest ] bezeten werden, welke onbestaanbaar zijn mei de
onderstelling, dat zij slechts ouder ecue ligebaiiielijkc zi< ktc gel kl gingen. Zoo lezen wij in Matth. VIII: i\'J : „Zij iepen, zeggende: Jezus, gij Zone (iods! wal hebben wij me; u ie doen: Zijl gij hier gekomen, om ons i pijnigen vóór den tijd!"\' Hij ecue gclcgen- heid verlieten de duivelen een zeker man, die vau hen langen lijd bezeten was geweesl, en sneren in kudde zwijnen. Zulk een overgang kan alleen verklaard worden door aan te nemen, dal de persoon werkelijk van duivelen was bezeten, die door üod- delijk verlof in de zwijnen gingen, en deze vanden berg at\' in de zei deden .-forten. .\'. Verschillende gevallen komen er in hel .Nieuwe
Testament voor van personen, die van den duivel bezeten waren, waarin uiel de geringste kcuteekeuen van verstandsverbijstering Ie outdekkeu zijn. Zoo hebbeu w j in den stomme, die vau den duivel bezeten was, (Matth. IX : :jz en Luk. XI : i ij en iu den stommen en blinden van den duivel bezetene «Mallh. XII: ■ir.\'igeen bewijs, dal het verstand in den gering- ! steu graad aangedaan was.
0. ilei verdien! wel opgemerkt ie worden, daar
hei de werkelijkheid van de duivclbczetcnheid bc- vestigt, dal zelfs in die gevallen, zooals in Matth. Wil: I."), waarin de kenteekenen beschouwd zou- den kunnen worden als verwant aan die der vallende zieklc, verklaard wordt, dal de werking van den j duivel de oorzaak dier verschijnselen is.
1. In Hand. Wl : 16 wordl gezegd, dat de
waarzeggerij, waarvan de uitoefening uiel weinig schranderheid eu bedrevenheid vereischtc, en alleen geschieden kon door personen, welke in hel volle bc- zit hunner verstandelijke vermogens waren, beoefend is door eene dienstmaagd ie l\'hilippi, die door een geest bezeten werd. ö. Op verschillende plaatsen der Schrifi kan men
de getuigenis vinden, dal de bezetenen werkelijk van den duivel bezeten werden. Wij vinden de duidelijke verklaring der Evangelisten in verschillende gedeel- |
||||||
|
DJJMt
liet heelal moesten regeren, liet edelsk\' genot, dat
ilc Oosterschc gei s! voor liet Opperwezen kon uitden- ken, was een staal van gehcele ou ongestoorde rust, en daarom ontstond natuurlijk liet denkbeeld, dal de zorgen en iiioeijelijkhcden van In i bestuur des hcclals op mindere dienaren ucd< rkvvaiiien, die d< n naam van da:mons ontvingen. 1\'lato rangschikt) deze wezens in drie klassen, die allen een ligehaa.ni en uene ziel bcza- teu; de laatste vvasecui emanatie van hel Goddelijke w< zen, en het eerste was zamcngestcld uil h< : bijzou- dere element, waarin de bijzondere klasse van da uious bare woonplaats had. Die van de eerste en hoogste orde waren, volgens hem, zamengesteld uil ,:■ i iet her, die van de tweede orde bestonden uil grovere lucht, en daunons vau den derden of laagstcu rang hadden middelen tol verplaatsing uil bel ekinni vvali r getrokken. Da-inons van de ecrsic eude tweede orde waren onzigtbaar voor de inenselieu. Daar de watcr- daïiuous mei iniddcleu tol verplaatsing van grovere materialen bekleed waren, waren zij somtijdszigtbaar, somtijds onzigtbaar. Als zij verschenen, trollen zij, hoewel liaan w zigtbaar voor het nienschelijke oog, den aanschouwer niet schrik en verbazing Men veroiider- slclde, dat dannous gelijke aandoeuiugen en gevoelens als de nienschcu hadden, en daarom bezette elk litinuer, terwijl zij hól heelal vervulden, zijne eigene bijzondere plaats. Elk individu in de zigtban schepping had dus zijn damion, en derhalve was de godsdieusl iterHei- deuen, in haar meer oorspronkelijkcu vorm, eerder pantheïstisch dan polytheïstisch. De leer van LMularchiis len aanzien vau thcuious
was, dat zij hall\' verwant waren aan de goden en hall\' aan de menscheu. .Maar hij veronderstelde, dal er ouder deze tussehenwezens cem trapswijze onderge- schiktheid bestond, naar mate liet goddelijke of liet nienschelijke clenicul het ovcrwigl \'had. .Vis dit met hel laatste het geval was, warcu de dunnons boosanr- dig, wraakzuchtig en wreed, eu vereischtcn zij. om hen gunstiger te stemmen, in vele gevallen zelfs ineu- schenoffers. Porphyrius w as dil denkbeeld toegedaan; hij stelde deze damious voor als onzuivere wezens aan de stof verwant, waarvan de Platonisien alle kwaad afleidden. Zulke verklaringen verschaften aan de Christenen een krachtig napen om het Heidendom aan te vallen. DiEMONISTEN, zij die aan hei werkelijk bestaan
van geesten geloovcu. Men heeft veel getwist over de kwestie, of de in het Nieuwe Testament vermelde personen, die een uiireinen geest hadden, werkelijk van den duivel bezeten waren, en geestelijk eu lig- |
||||||
|
öSS D/EM(
tcu, maar meer bijzonder in Matth. IV : 24, waarin
aangaande Jezus uitdrukkelijk gezegd wordt: ,En zijn gerucht ging van daar uil ia geheel ^yrië; en zij bragtcn tot Hem allen, die kwalijk gesteld waren, mul verschcideue ziekten en pijnen bevangen zijnde, [■ii van den duivel bezeten, en maanzieken en geraak- un; en liij genas dezelve." Wij hebben de getuigenis .U\'s \\;m de vijanden van Christus, die gaarne de werkelijkheid van zulk eeue bezetenheid zouden out- kenil hebben, als zij het met mogelijkheid luidden kunnen doen; maarzij worden, hoewel ongaarne, ge- dwongen "in Zijne magt over onzuivere geesten te i i-kennen, Matth. L\\\' : 3-1: „Maar de Pharizeëu zei- :, [lij werpt de duivelen uit door den overste der duivelen.\'\' lm ten slotte hebben wij de getuigenis van onzen lieer zelvcn, zooals in Mark. IX : i">: „En Jezus ziende, dal de schare gezamentlijk toeliep, bc- strafte den oureiuen geest, zeggende tot hem: Gij siomme en doove geest! ik beveel u, ga uit van hem, en kom niet meer in hem;" en Lukas XI : 10: ..En indien ik door IJeëlzcbul de duivelen uitwerp, door uien werpen ze uwe zonen uit: Daai\'oiu zullen deze uwe regters zijn. \' \'i Dal dr van den duivel bezetenen geeui perso-
iien waren, die onder ziekte leden, is duidelijk uil de verklaring, dat de gewijde schrijvers een bepaald onderscheid maken liissehen personen, die van den duivel bezeten zijn, en zieken, en ook tnsschen hel uitwerpen van duivelen en hei genezen san zieken, ii zen wij in Mark. I : \'M: „Eu als liet nu avond geworden was, toen de zou onderging, bragten zij lol !I:-ui allen, die kwalijk gesteld, en van den duivel bezeten waren." Lukas VI : 17, lb: ,Eu mei hen afgekomen zijnde, stond Hij op eeue vlakke plaat-, en met Hein de schare Zijner discipelen, en eene groote menigte des volks van geheel Judea en Jeruzalem, en van den zeekant van ïyrus en Sidon. Die gekomen waren om Hem te hooreu, en om van hunne ziekten genezen ii worden, en die van onreine geesten gc- kweld waren :eu zij werden genezen;" Luk. XIII -.\'M : „En Hij \'.eiili tot hen: Gaal heen, mi zcgl dien vos: Zie, ik werp duivelen uit, en maak gezond, lieden en morgen, en ten derden daye winde ik voleindigd." i. Nog een argument Km gunste van de werkclijk-
lieid de; gevallen van duivolbezetcnhcid inde Schrift is ti- vinden in liet feit, dat, waar omstandigheden aangaande de bezetcucu medegedeeld worden, zij ge- v\\......iijk zoodanig zijn, dal zij dienen om aan ti......
nen, dal er iels buitengewoons en bovennatuurlijks
in hun geval was. Wij vinden, dat zij hulde bewijzen |
Ms\'|\'!-:\\
|
||||||
|
lan Christus en diens Apostelen, en wat bijzonder
opmerkelijk is, zij kenden Hem allen, en erkenden allen Zijne Godheid. Zoo lezen wij iu Mark. t: i\'-i, 2 t: „Ku er was in hunne synagoge een rnensch inel een onreiucu geest, en hij riep uit, zeggende: l.aat al\', wat hebben wij mei u te doen, Gij Jezus Xa/.arener! /iji Gij gekomen om ons te verderven\': lkken I\', wie (üj zijt, namelijk de Heilige Gods;" Luk. IV : II: „En er voeren ook duivelen uit van velen, roepende en zeggende : Gij zijt de Christus, de Zone Gods! tën hen bestraffende, liet hij die niet spreken, omdat zij ij j wisten, dat Jlij de Christus was." Ook is het gevoelen der Da-monisten gcene nicu-
vvere theorie, die niet erkend werd door de oude t \'hristclijke kerk. In tegcndecl.de kerkvaders houden eenparig vol, dal de personen, over welke wij gesproken hebbeu, werkelijk dooi- diemons werden bezeten, en de Kerk zelve, in ovcrecnstcniuiing niet deze ineeuiug, stelde eene afzonderlijke klasse van personen iu, dui- velbainiers gehceteu, die bonze geesten moesten uit- werpen. De leer van den invloed der geesteu op de gemoe-
deren der menschen is in alle eeuwen en ouder bijna alle volkeren geloofd. De goden, die over de helden der lliade waakten, de diemou, die de schreden van Socratcs ijverig naging, de geniën der Oostersche iny- ihologie, de heksen en toovergodiuucn van de Noord- schc natiën, de gevreesde spoken, il ie verondersteld worden het Zuidelijke halfrond ie besturen, verkon- digeu het algeiiiecnc geloof aan eene onzigtbare gces- telijke kracht, die u-n goede of ten kwade werkt, waar het inensehelijk geslacht gevonden wordt. „Op den j huidigeu dag," zooals Roberts berigt , „is het het algemecue gevoelen iu het \'tosten, dat de duivelen de \' raagt hebben, om in den rnensch te i reden eu bezit ! van hem te nemen, op dezelfde wijze- als wij inceucn, dat lui geval geweest is, zooals hel door de gewijde \' schrijvers wordt beschreven. Ik heb dikwijls de arme I voorwerpen gezien, die, zooals men geloofde, onder den invloed des duivels stonden, en zekerlijk vond ik | het iu --i......uge gevallen geeue gemakkelijke zaak, om ,
naar natuurlijke beginselen liuu gedrag te verklaren. !
Ik heb gezien, dat zij zieh op de dolzinnigste wijze I verwrongen; zij verbraken de koorden, waarmede zij gebonden waren, en v ielen op den grond neder, alsof zij dood waren. Nu ccus\'zijn zij stil, dan weder maken zij veel gcdruisch. Zij springen vol woede onder het volk, en verkondigen luide hunne vervloekingen. Maar uaauwelijks komt de duivelbauncr te voorschijn, of de bezetene wordt hel onderwerp van nieuwe aan- j |
|||||||
|
DA(i DES HEEREN.
|
|||||||||
|
.)V.I
|
|||||||||
|
doeningen; hij kijkt rond, spreektzondersamenhang,
zucht en valt op den grond, en in den loop van een uur is hij zoo kalm als iemand om hem. Zij, die voor geven duivelen uit te werpen, zijn schepselen, die er verschrikkelijk uitzien; men gaal zelden mei heu om, uitgezonderd wanneer zij hun oflieicelcu pligl venul- Icn Hel is een feit, dal /.ij voorwcudcu booze geesten uit te werpen door hun cpvei\'stedi\'i\'duivelen. Vrouwen j zijn \\eel meer onderhevig aan deze aandoeningen dan mannen; Vrijdag is de dag, waarop zij hel meest gevaar loopen van aangevallen te worden. Ik heu geheel en j al vau meening, dat nagenoeg al hunne bezetenheid i zou weggenomen worden door artsenijmiddclcn, of j door argumenten van een meer voelbaren aard. Niel lang geleden zeide men, dat eene jonge vrouw onder den invloed stond vaneen boozengeest, doch de vader, ; een ongeloovige zijnde, nam een groolen bezem, en begon zijne dochter meêdoogenloos te slaan. Na ecni- geu tijd riep de geest luide: „Sla mij niet! sla mij niet!" i en ging henen. Er is een geest, Poothaui gchectcn, die, zooal* men zegt, er veel behagen in schept, om in i kleine kinderen te treden; hei kruid, pa-maruta gc- heetcu, wordt dan niet goed gevolg toegediend/\' In het westelijke gedeelte van Afrika zijn geval- |
len van vermeende duivelbczetenhcid zeer gewoon. ! Dolzinnige gebaren, stuiptrekkingen, schuim op den mond, daden vau bovennatuurlijke kracht, vreeselijk ijlen, verminkingen van hel ligehaam, het geknars van tanden en andere aandoeningen vau een dergelijke!] aard kenmerken hen, die men gelooft, dat onder den invloed van den booze staan. Van de rivier de Pougo zijn vier of vijf klassen van geesten, die, zooals men gelooft, in een mensch kunnen treden, en als iemand verondersteld wordt bezeten te zijn, gaat hij door de handen der priesters van deze verschillende orden, totdat er een verklaart, dal het cengeval is, waarmede hij bekend is, en dal hij kan genezen. Keu tijdelijk huis wordt er gebouwd, het dansen begint, verschil- lendc plegtighcdeu worden verrigt, geneesmiddelen worden toegediend, en nadat een paar weken, dag en nacht, op deze wijze doorgebragl zijn, gedurende welke de dansers ruim voorzien worden van eten en rum, wordt er verklaard, dat de genezing volkomen is. Daarna wordt er een huis gebouwd nabij de woning van den genezen bezetene, dat voorden uitgebannen geesl moet dienen , die voortaan zijn beschermgod worden zal, aan wien hij gepaston eerbied moet bewij- zen, en wiens geboden hij blindelings moet gehoor- zamen, zoo hij niet de straf wil oploopen, dat de duivel terugkomt. |
DAG DES HEEREN, ecu naam aan den eersten
dag i\\ir week gegeven, die dooi\' de (\'hristeuen als een dag voor godsdienstoefeningen bestemd beschouwd wordt. Reeds zeer spoedig ua het ontslaan der Chris- telijke kerk werd deze dag, in plaats van di-\\\\ Jood- scheu Sabbath, voorde openbare ecredicusl bestemd. De eerste aanduiding van de verandering komt voor in Ilaud. X\\ : i, waar wij vinden, dat op den eersten dag der week de discipelen bijeenkwamen, eu in Opcnb. I : 10 wordt deze feestdag „de dag des Hcc- reu" genoemd. De eerste Christen-schrijvers maken dikwijls gewag van dezen dag, als een dag vau zamen- komsl onder de (.hristeuen. Zoo bcrigt Justinus Mar- tvr ons, dal op Zondag al de < \'hristeuen, die iu de stad of op het laud woonden, te zamen kwamen om de Schriften te lezen, te bidden eu het bnod te breken. Dat z.j dien dag beschouwden als een heilig karakter te bezitten, is duidelijk uil de omstandigheid, dat zij er eenparig over spraken als den dag des Meeren, en hein beschouwden als een vvekelijksch leest, waarop vasten eu elke schijn van verdriet ter zijde moesten gezet worden, als onbestaanbaar mei hel karakter en het doel van den dag. Hij was geheel gewijd aan de godsdienstoefeningen, die door Tertullianus „de plcg- tighcdei) van den dag des Ifeereii" genoemd worden. Eu uiel alleen werd er op dezen dag openbare gods- dionstocfeniiig gehouden, maar hij werd ook geheel eu al heilig gehouden, en de gedachten en gevoelens der geloovigen moesten iu overeenstemming mei zijne heiligheid zijn. Zoo zegt Clemens van Alexandrië: „Een waar Christen viert, volgens de bevelen van het evangelie, den dag des Heeren, door alle booze ge- dachten vau zich te werpen, alle goedheid lief te heb- ben, en de opstanding des Heeren te vereeren, die op dezen dag plaats had." „Dezen dag,\'\' zegt Euscbius, „vieren Christenen over de geheele wereld in stipte gehoorzaamheid aan de geestelijke wet. (.ielijk de .loden oll\'eren zij bet morgen- en het avondoffer inel reukwerk vau liefelijker geur." „De dag," voegt bij er bij. ..werd algemeen even streng als de Joodsche Sabbatb gehouden, terwijl alle brasserij, dronkenschap en uitspanning gegispt werden als eene ontheiliging vau den heiligen dag." iguatius zegt, dal allen, die den Heer beminden, den dag des Heeren als den koning der dagen hielden, als een bemoedigenden, leven gevenden dag, den besten van al onze dagen. Zulke toenamen komen iu de oude honiilien der kerk- vaders veelvuldig voor. De eerste Christenen bragteil dendagdes Heeren
op de volgende wijze door. Daar zij hem als een gces- |
||||||||
|
l)A(, DESHEEREN.
|
|||||||||
|
5\'JO
|
|||||||||
|
spreken. Het einde der preek, die hij zeil uitsprak,
welke altijd de laatste der reeks was, was het teekeu. dat de openbare gebeden zouden beginnen. Vóór dit ] plegtigc gedeelte der dienst werd echter aan de onge-
loovigcn van allerlei aard. die iegenwoordig mogten j zijn, bevolen om heen te gaan, en nadat de deuren I gesloten en bewaakt waren, giug de voorgangerover
■ tul Int uitspreken van een gebed, waarvan\'net laatste
gedeelte steeds eene bijzondere betrekking had op de omstandigheden van de verschillende klassen, die in de eerste Kerk niet toegelaten werden tol eene vol- | ledige deeliiebbiug aan de \\.....r< gtendcr geloot igen.
1 Hel eerst bad hij uil naam van alle geloovigen voor
de catechumenen, dal hun verstand verlicht mogt worden, hun hart de waarheid iu de liefde er voor ■ mogt ontvangen, en dal zij geleid mogten worden om
iu hun hart en hun leven die heilige gewoonten aan te kvieeken, waardoor zij de leer van God hun Zalig- maker konden opluisteren. Vervolgens bad hij voor boetelingen, die de strafoefeuiug der kerk oudergiu- . gen, dal zij diepe en blijvende indrukken mogten out-
| vangen van de groot e zondigheid der zonde; dat zij
vervuld mogten worden mei vrome droef heid, eu ge-
I\'
uaile tnogteu ondervinden gedurende den bepaalden t tijd hunner boetedoening, teneinde vruchten voort te
brengen, die van berouw getuigden. < >p gelijke wijze
bad hij voor andere klassen van personen, die allen .
de kerk verlieten, als de klasse, waartoe zij behoor- j
den, aan den God aller genade was aanbevolen; en
dan gingen de broederen, door het achtervolgende
vertrek van deze lot eene uitgezochte verceniging van
■ geloovigen gebragt, tol de heilige communiedienst
over. Sedert den tijd, waarop het Christendom de gods-
dicnsl van het Romeinsehc rijk werd, werden er dik- wijls door den staal wetten uitgevaardigd voor bet vieren van den dag des llccren. Naauwelijks was Constanlijutot de Kerk toegetreden, of hij riglte zijne aandacht voornamelijk op hel v iercu van dien dag, en beval, dat daaraan door alle personen deelgenomen zou worden. En aan diegenen van zijn leger, die nog in hun Heidendom en hunne ongcloovigbcid bleven, beval hij, dal zij op den dag des llccren wirhct open veld zouden gaan, en daar hunne zielen iu hartelijk gebed tot God zouden uitstorten. Bovendien beval hij, dat er op dezen \'dag gecne gercglshoveu open I zouden zijn. en gecne regtsvervolgiugen of verhooreu plaat- zouden hebben; maar Ie zei f der tijd werden werken van genade, zooals het vrijmaken van slaven, voor wettig verklaard. Door verscheidene wetten van |
|||||||||
|
iclijkcn feestdag beschouwden, als een tijd, waarop
hunne zielen den Heer bijzonder moesten vcrhecrlij- kcii, en luiinic geesten zich iu iiuii Zaligmaker moes- icu verheugen, begonnen üij de godsdienstoefeningen met psalmgezang, hetwelk gevolgd werd door hel lezen van uitgezochte gcdeelt en van de Profeten, de Evangeliën en de Zendbrieven. De tijden tusschen deze lezingen werden door afzonderlijk gebed iuge- uonicn. I ie mannen baden mei het hoofd ontbloot, de vrouwen waren gesluijerd, zooals het aan de zedighf id harer sekse betaamde. Zij stonden allen met deoogen ten hemel gerigl ( ü de handen iu den \\orni van een kruis uitgestrekt, om des ie .neer aan Hein te denken, wiens dood den toegang tol de tegenwoordigheid Gods geopend had. Behalve de Schriften werden er ook verscheidene andere boeken voorgelezen, tot stichting van de gemeenteleden, zooals verhandelingen over de Christelijke zedeleer door ecu vromen leeraar van grooleu naam, of brieven van andere kerken, die een verhaal bevallen van den staat en den voortgang do Evangelies, Dit gedeelte der dienst, zeer uoodig en belangrijk op een lijd, waarop reu groot gedeelte van elke gemeente onbekend was met de letters, werd eerst door den voorganger verrigt, doch kwam ver- volgeus neder op ecu beambte, die ie dien uiudi was aangesteld, en die. wanneer hij zijn diens!werk giug vervullen, en iets zon voorlezen, dal betrekking had ! op een gedeelte der geschiedenis van Jezus, luide
uitriep: „Staat op, de Evangeliën zullen gelezen worden,"\' en dan altijd begon met : .Aldus spreekt de Heer." De staande houding werd niet alleen aan- genomen uit de overtuiging, dal /ij de eerbicdigste was, waarin men naar den raad van den Koning der koningen kon luisteren, maar ook om de aandacht van j het volk gaande te houden, iets dat men in sommige
kerken trachtte te doen, doordien de voorjjanjrcr in liet midden van eene aanhaling uit de Schrift ophield, 1 en het volk haar luide liet eindigen. De toespraken,
die voor het grootste gedeelte gegrond waren op het laatste gedeelte der Schrift, dat gelezen was, waren kort, eenvoudig en vermaningen voor de vuist uitge- sproken; zij werden altijd voorafgegaan door den groet: „ \\ rede zij ulieden.\'\' Daar zij zeer kort waren. — somtijds duurden zij niet langer dan acht of tien mi- nuten, — werden er verscheidene op eene \\ ergaderiug uitgesproken, en de prediker was gewoonlijk de her- der der plaats, hoewel hij somtijds, naar zijn welgc- \\ allen, een vreemdeling uitnoodigdc, of een zijner broederen, die bekend was de gave om in het open- baar te spreken te bezitten, om de vergadering toe Ie |
|||||||||
|
DAGON.
|
r,01
|
||||||||
|
volgende keizers word do bepaling bekrachtigd, dat
or geene regtsgcdiugcii op dezen dag inogten plaats hebben en ook geene aanmaningen tot betaling van schulden. Theodosius de Groote (386) bekrachtigde door eene tweede wei cene andere, die hij lang te voren had uitgevaardigd, waarbij hij alle openbare vertooningen op den dag des Meeren verbood, opdal de eeredienst van God niet vermengd zou worden mei die onheilige plegtighedcn. Deze wet werd door den jongeren Theodosius eenige jaren later bekrachtigd en uitgebreid. Hij bepaalde, dat op den dag des Heeren (en op eenige andere toen vermelde feestdagen) niet alleen aan Christenen, maar zelfs aan .loden eu Ifei- denen hei vermaak zou onthouden worden van alle schouwspelen, en dat ile schouwburgen in elke plaats gesloten zonden zijn. Rn wanneer de geboortedag of de inhuldiging van den keizer op dien dag viel, dan beval hij, dat de keizerlijke plegtigheid tot een anderen dae uitgesteld z,m worden. fn liet vervol" werden deze zaken door conciliën geregeld. Die kerken, welke in oude tijden voornamelijk uil
Joodsche bekeerlingen zamougesteld waren, vierden den eersten dag der week als den dag des Heeren, en behielden ook haar eigen Sabbath op den zevenden dag. Het was bet gebruik der Christenen om niet alleen op den dag des Heeren niet te vasten, maar ook de staande houding bij bet gebed aan Ie nemen. Te vasten ten teeken van verdriet op dezen dag van vreugde, en te knielen terwijl men den dag herdacht, waarop onze lieer verrees, werd vooreen verbreken van de Christelijke welvoegclijkhcid gehouden, dal steeds de afkeuring der Kerken de anatheeins harer conciliën uitlokte, /de Sabbath. DA.G< )N, een groote god van de Philistijnen in den
bijhei vernield. Alge,neen is men van gevoelen, dat Dagon eene vischgodheid was, en dat zijn beeld van boven op een menseb, en van onderen op een viseb geleek, hetgeen overeenkomt met f. Sani. V" : I, waar gezegd wordt, dat, liet hoofd van Dagon en de beide palmen zijner handen waren afgehouwen, terwijl de I romp in zijn geheel gebleven was. De tempel van Dagon te Gaza wordt in Kigt. XVI : 27 beschreven als zoo groot, dat er op hel dak omtrent drie duizend mannen en vrouwen stonden. Deze godheid moet langen tijd aangebeden geweest zijn, daar wij een Beth-üagon of huis van Dagon in het Kersteboek der Makkabron vermeld vinden. Sanehonialhou zegt, dat hel woord koren bcteckent, eu beweert, dal Dagon de zoon geweest is van (Jranus en de uitvinder van hel koren en den ploeg. Kenigen zijn van gevoelen, |
dat Noaeh door Dagon voorgesteld werd. firool ver-
schil van meening bestaai eronder de schrijvers over de kwestie, of door het Philislijnsehe afgodsbeeld een god of eene godin werd voorgesteld, daar het woord ook vrouwelijk is. Somtijds ontving bet den naam van Dercffo, en op andere tijden van Alergatis. Hero- dotns vergelijkt Dagon met de godin Vernis. Het is niet onwaarschijnlijk, dat de Joden tot de aanbidding van dezen afgod vervallen zijn, daar zij zoo digt bij bet land der Philistijnen woonden. Seldeu gist, dal de god Oannes, door de Babyloniërs aangebeden, dezelfde was als de Dagon der Phreuiciërs. Berosus, door Eusobiiis aangehaald, zegt, dai deze Oannes hei ligehaam had van een viseh. en dal onder den kop van den viseh een mensebenlioofd was. Hij had ook men- sehenvoeten, die onder den staart van den viseh uii- kwamen, en eene ineuschelijke slem. Dit monster, zegt dezelfde oude schrijver, kwam elkon morgen uit de zee. ging naar Babyion, leerde aan de mensehcu kunsten en wetenschappen, eu keerde eiken avond naar zijne woning terug. Men heeft verondersteld, dat Dagon ecu god was
ie Asdod. maar eene Lrodiii te Askalon, waar zij een prachtigen tempel had, Dercetnof lHtcrwasgeheeten, on dezelfde was als de Syrische godin Ateegati». De Joodsche schrijvers leiden algemeen het woord Dagon af van dag, het Hebrecuwsche woord voor een viseh, enineencn, dat hel afgodsbeeld, gelijk de Tritons, half nienscli, half viseh was. Abarbaucl en Jarchi schijnen echter van gevoelen, dat het geheele stand- beeld van Dagon de gedaante had van een viseh, be- halve zijne handen en voeten, die eene ineuschelijke gedaante hadden, liet is opmerkelijk, dal Layard hij zijne onderzoekingen in de puinhoopen van Xinevé een beeld ontdekte, klaarblijkelijk van eene godheid, waarvan hel bovenste gedeelte den vorm had van een nienseh en het onderste dien van een viseh, hetgeen bet denkbeeld bevestigt, dal onder de Assyriërs en de (\'haldeërs dezelfde goden als ouder de Phceniciërs werden aangebeden. Jurien tracht Ie bewijzen, dat Dagon de Pho\'nicisehe Xeptuuus was. Zijne argu- nienten voor dal gevoelen zijn de volgende : „Zijne gedaante van een viseh is er een bewijs voor, want ik zie niet in, waarom zij de gedaante van een viseh aan ecu hemelgod zouden geven. De naam Dagon, die viseb beteokenf, is er nog een bewijs voor, want vissehen zijn de voornaamste onderdanen van Neptu- iius, en hel is geen wonder, dat hij zijn naam naar hen kreeg. Om kort Ie gaan, daar hel rationeel is Ie ver- moeden, dat de Phieuieiers een Neptuuus hadden, |
||||||||
|
592 DAH0A1MY (GODSDIENST VAN).
|
|||||||
|
aan de behvdigde godheid geotterd wordt. Het luipaard
wordt beschouwd als den hoogsten, onzigtbaren god Sch \\ oor te stellen, en wordt doorbel volk met grooten I eerbied aangebeden. Een ander voorwerp van verec- ring is Soh, de god van donder en bliksem. < Mferanden van \\crsehilleiidc soorten worden geofferd. De pleg- tigheden, diebij hei offeren eener jonge koe plaatsheb- ben, zijn de volgende: — De priesters en priesteressen (de voornaamstcn van het land, want het spreekwoord in Dahomcj is. dal de armen nooit priesters zijn), komen op een plein In een kring bijeen, en ecu hoop muzikanten, die wanluidende toonen doen hooren, is daarbij tegenwoordig. Xa het rangschikken van de zinnebeelden hunner godsdienst en der artikelen, die in godsdienstige processie worden rondgedragen, zoo- als bannieren, speren, drievoeten en vaten, die been- deren, schedels, geronnen bloed en anderebarbaarsche trophoën bevatten, dansen, zingen en drinken zij, lot dal zij genoeg opgewonden zijn. He dieren v. orden daarop te voorschijn gebragt, en door de priesters met groot e hakmessen onthoofd. De altaren worden gewasseben met het bloed, dat in bekkens wordt.opgevangen; het o\\ erige vv ordl door de priesters en priesteressen roud- gedragen, die, zooals Mozes aan de oudsten van Israël beval, den bovendorpel en de beide zijpostcn van al de hulzen derv romen met liet bloed, hel welk inliet bekken is, bestrijken. De miiizevalken zijn bij menigte in den omtrek en verzwelgen het, verminkte lijk, terwijl het in stukken wordt gehouwen. Het v leeseh wordt ver- volgens gekookt en onder de priesters uitgedeeld; gedeelten er van worden ter zijde gezel, om de geesten der afgestorvenen en de fetischeii te voeden. Na het offer beginnen de priesters wederom te dansen, te zingen en Ie drinken; mannen, vrouwen en kinderen kruipen in het vuil, en worden van tijd lot tijd door deze geestdrijvers aangeraakt en gezegend. (lelijk uil het bovenstaande blijkt, worden de pries-
Iers van Dahomey voornamelijk uit de hoogere klassen genomen, en in de heilige orde zijn eenige van de vrouwen en kinderen des konings Ie vinden. De heilige mysteriën en bezweringen te openbaren, waarvan de kennis bij de priesters berust, wordt met den dood gestraft. Afzonderlijke offeranden van vogels,eenden en zelfs geiten zijn algemeen, en hebben met dezelfde ceremoniën als de openbare offeranden plaats. In ge- vallen van ziekle, bij voorbeeld, is hel; de gewoonte, om ie trachten de goden gunstig te stem men door offeranden van verschillenden aard, te beginnen met hei eenvoudige offer vau palmolie; zoo dit niet haat. worden vogels, eenden, bokken en vaarsen geofferd. |
|||||||
|
«miwel als een Saturnus, Jnpiter on Pluto, zon kunnen
wij hem onder geen anderen naam vinden dan ilirn van Dagon. Het is waar, er waren andere zeegoden, die op dezelfde wijze voorgesteld konden worden.
Maar deze Dagon schijnt de koning van hen allen Ie zijn, want uit de geschiedenis van Simson zien wij, dal hijdoordePhilistijnenalsdegroote god beschouwd werd, die Simson aan hen had overgeleverd. Daarom wordt hij, in de geschiedenis van de ark en Dagon, absoluut de god der Philistijnen genoemd, .,Dagon, onze god." Had hij lot de mindere goden behoord, dan is het niet waarschijnlijk, dat zij hem zooveel hulde zouden hebben bewezen. "Boeharf veronderstelt, dal Dagon .lajihet. de zoon van Xoach, geweest i-. en dal het bestuur der zee hem verleend werd, oindnt zijne woonplaats en die zijner nakomelingschap opde eilanden, schiereilanden en landen over de zee, dat is in Europa, was. DAHOMEÏ (Gon.sniKNsT vaxj. Hel land, welks
godsdienst wij nu zullen beschrijven, maakt een vrij groot koningrijk iuOpper-Guineauit. Eengroot punt, dat beschouwd mag worden alshet middelpunt van het gcheele godsdienstige en staatkundige stelsel van de bewoners van Dahomej. is de bijgeloovige eerbied voor den persoon huns monarchs, dien /.Ij al- een hoogcr \\uv,en bcsclionwon, bijna als ccue godheid. Zoo zeer wordt dit afgodisch gevoelen door hef «fouvernemenl aangemoedigd, dat hel voor misdadig gehouden wordt te geloovon, dat de koning van Dahomej gelijk gewone menschen eet, drinkt en slaapt. Zijn voedsel wordt altijd naar cene geheime plaats ge.bragt, en iedereen, die het ongeluk of de vermetelheid heeft om uaar hem Ie zien, als hij daarmede bezig is, wordt ter dood gebragt. Als de koning in het openbaar drinkt, dal bij eenige buitengewone gelegenheden geschiedt, wordt zijn persoon verborgen door eeue gordijn, die voor hem gehouden wordt, gedurende welken tijd hel volk zich nederbuigt, om daarna zoo hard mogelijk te juichen en te schreeuwen. Het gevolg is, dal de bevelen van den souverein, hoc tiranniek en onregt- vaardig zij ook zijn mogen, mei de onbepaaldste onderwerping gehoorzaamd worden, daar niemand den wil van ecu heerscher durft weerstaan, die.zooals men gelooft, met bijna Goddelijke eigensc happen he- kl< ed i .. In dit gedeelte van West-Afrika, gelijk in alle
andere, heerseht de l\'Vnsi iiniKXM\' (zie ald.j. I>e l\'etiseh of denkbeeldige god van Dahomey is het lui- paard, hetwelk voor zoo heilig gehouden wordt, dat, zoo iemand een dezer dieren inogt doodeu, hij dadelijk |
|||||||
|
DAM
Is de zieke rijk of van lioogeu rang, dan vraagt hij
den koning hem te veroorloven een of meer slaven te offeren, voor elk van welke hijceue zekere som aan dr koninklijke schatkist betaalt. Als hij van zijne ziekte herstelt, drukt hij zijne dankbaarheid uit door een of meer slaven, vaarsen, bokken, vogels of andere voor- werpen in vrijheid ti\'stellen, die tot offerande bestemd waren, maar mi aan den Kclisch worden overgegeven, en daarom dooi den 1\'clisehman verzorgd worden. Indien hij daarentegen sterft, is het laatste en ernstig- ste verzoek van den stervende, dal zijne voornaamste vrouwen ei in mogeu toestemmen, nni hem naai de andere wereld te vergezellen, welk verzoek bijna altijd wordt toegestaan. Daarom worden bij de begrafenis van een opperhoofd een aantal zijner vrouwen en geliefkoosde slaven op het graf geofferd, liet is zelfs voor zijne vrouwen niel ongewoon, om met messen op elkander aan Ie vallen en zich op wreedc en bar- baarsche wijze Ie verminken; en dit slagtillgswerk wordt voortgezet, totdat zij met geweld er van terug- gehoudeu worden. In Dahomev worden de slangen in groote eer ge-
honden. Ken huis in hel midden der stad wordt nil- sluitcild voor deze dieren ingerigt. en Ie allen tijde zijn zij daar bij menigten te zien. üij worden gevoed, en er wordt voor hen meer zorggedragen dan voorde menschelijke bewoners der plaats. Als zij weggaan, moeten zij ternggebragl worden, en als hei volk hen ziel, buigt hel zich nederop den grond,en bewijst hun allen mogelijken eerbied. Bene slangte dunden of let- sel te doen is zich de doodstraf op dfh hals Ie halen, lüj Zekere gelegenheden worden deze dieren door de priesters uit hunne woning genomen en door de stra- ten rondgeleid, terwijl de dragers hun toeslaan zich rondom hunne armen, hals en ligchaam Ie slingeren. /,ij worden ook gebezigd om personen te ontdekken, die zich aan tooverij hebben schuldig gemaakt. Indien zij in de handen van den priester den verdachte bijlen, is zulks een zeker bewijs van zijne sehnld, en zonder twijfel is aan de slang geleerd, om in zulke gevallen den wil van haar bewaker te doen. Beelden van den vreemdsoortigsten vorm kan men in alle gedeelten der stad zien, en worden door alle klassen van perso- nen aangebeden. De besnijdenis wordt onder de inboorlingen van \'
Dahomev uitgeoefend, gelijk ook onder vele andere Stammen over geheid Afrika, met uitzondering van de Peperkust; het verwaarloozen dier plegtigheid I stelt, iemand aan hel zwaarste verwijt en de grootste ■ belagchelijkheid Idool. Dit is niet hel eenige geval, |
||||||
|
OTII. 593
waarin de bewoners van Dahomev Joodsche gebruiken
aangenomen hebben. De denrstijlen van hunne lunzen worden, zooals wij reeds gezien hebben, met bet bloed van offerdieren bespreugd; zij hebben nok hunne be- paalde offeranden en zuiveringen, en als een bewijs van rouw scheren zij zieli hel hoofd, en trekken zij hunuegeringsteen meest versleteue klecderen aan. Dit bijgeloovigc volk nadert echter in zijne godsdienstige gebruiken de afgoderij van bei Heidendom veel meer. Hel vereelt alle groote diereu, zooals den olifant, en houdt hen in bijzondere eer. Als er een leeuw gedood wordt, zijn de schedel en beenderen een welkom offer aail den Keliseh, endoen deze den gever eenige bij- zoiidcre voorregten verwerven. Zoo hoogelijk vereeren de bewoners hun eigen Fetisch, hel luipaard, dat, als er iemand als hel slagtoffer van dit dier valt, men ge- looft, dal hij naar hel land der goede geesten gegaan is, in iu plaats van zijnversliiidertodoodeii, voeden zijne betrekkingen zelfs hei dier. De tempels iu Dahomev zijn zeer talrijk, en in eiken tempel is een altaar van klei. (ieene ecredieust schijnt er echter in die tempels plaats Ie hebben, doch kleine offergaven worden dage- lijks door de v \'omen geschonken en door de priesters vveggeuomen. Door geene eerediensl wordt eene er- keiining van liet < >pperwezen aangeduid. Hel eenige, dal eeuigzius op die erkenning gelijkt, is de vereering van de geesten der doodeu. De tegenwoordigheid van eenige geesten wordt melig gezocht, terwijl die van andere zeer gevreesd is. Hezctenhcid wordt onder hel volk van Dahomev voor niets zeldzaams gehouden, en zekere plcgtighedcn worden door de priesters ver- rigt, om de verdrijv ing der duivelen Ie bewerken. De oostunies (eene verbastering van het Kugolsche
woord eustoins), zooals /ij genoemd worden, tcreere der doodeu, worden in Dahomev zoowel als in Ashatl- lee iu acht genomen. Menschen worden bij diege- legeuheid aan de schimmen der doodeu geofferd, iu de gedachte dat zij, die uil deze wereld zijn gegaan, nog genoegen v indnn iu een groot en stoel van slaven en dienaren, zooals toen zij nog op aarde waren. 15ij deze oostunies of gebruiken voor de doodeu worden niet alleen inenschen geofferd, maar miizijk, dans en vrolijkheid van allerlei aard vergezellen die akelige ploglighedon. Tweemaal in het jaar worden dezecos- tuines, die den naam van de groote en de kleine cos- ti.....\'s dragen, herhaald.
DAI-KOTH, een van di\' voornaamste goden van
Japan. Md woordbeteckenl „GrooteGod",en daarom is het niet onwaarschijnlijk , dal hij dezelfde is als Amihas (zie alil.), ouder eene van zijne bijzondere |
||||||
|
DAIKOKI
|
|||||||||||
|
DAlKo.
|
|||||||||||
|
5«.l l
|
|||||||||||
|
eigenschappen beschouwd, of dat hij dr Grootf Bood-
dha zelf is. Maai ofdil ni of niet het geval is, trMiaco
is ren prachtige tempel, die aan de aanbidding van Dai-Both is gewijd. De volgende beschrijving van dezen tempel wordt door zeker schrijver gegeven: „Voordat men aan den tempel zelven komt, gaat men door eene soort van poort, aan elke zijde waan an twee monsterachtige gedaanten geplaatst zijn, mei verschei deue armen vol pijlen, zwaarden en andere wapent 11. Deze Iwce monsters schijnen gereed elkander te bo- slrijden. Van deze poort gaat men naar een grooton vierhoek met gallerijen aan elke zijde, die dooi- hard- steeneii pilaren gedragen worden. Xadal men dit ])lcin overgegaan is, komt men aan ceue andere poort, op- gesierd door twee sirenen i een wen, en daarna gaal men in de pagode, in hel midden waarvan liet afgodsbeeld Dai-Both volgens Oostersche wijze op i ene allaar- lal\'el zit. die een weinig boven den grond is verheven, h I afgodsbeeld is, hoewel men hel ziel zitten, gelijk oudtijds den muiren Jupiter, van monsterachtige grootte; zijn hoofd reikt lol aan het dak zijns tempel». De houding van Jupiter werd gi n glvaardigt! deun de s\\ mboliseliebcteekeiiis, welke, zooalseen beroemd oud schrijver zegt, was, dal <\\< magl der godheid gevestigd in onveranderlijk was. De Jap.\'iuezen en Indianen koesteren naar alle waarschijnlijkheid hetzelfde denk- hceld. I)i eolossiis van Dai-I\'oth, hoewtd van houl geinaakl. is bepleisterd en overtrokken mei verguld koper. l)i; afgodsbeeld heefl de borst en hel gelaal eenei vrouw; zijne zwarte lukken zijn wollig en go- kruld gelijk die \\au een neger. Men kan zich eenig denkbeeld vormen van de grootte van dezen eolossiis dooi zijne handen, die grooter zijn dan hei geheclc ligehaam van een man van middelmatige lengte. Aan alle kanten is hij omgeven door vergulde stralen, waarin vele heelden gcplaalsl zijn, die eeuige van de f.\'.vMis (zie ald.)eu halve goden van Japan voorstellen. Aan zijne regter- en linkerzijde staan verscheidene andere beelden, allen gekroond mei stralen, gelijk onze Christen-heiligen. De tafel van hel allaar, waarop de afgod zit , is voorzien van eene groote menigte brandende lampen." kaempfer verklaart, dal de tempel van Dai-Both
iiei praehl igslegebouw in hel geheclekoningrijk Japan is, en vcel hooge.r dau eeuig ander gebouw ie Miaco. De afgod zelf, die in hei midden van bloemen zil, is geheel verguld, Zijne "oren zijn /.eer groot, en zijn haar i-- gekruld. Oji zijn hoofd is eene kroon, en op zijn voorhoofd eene groote vlek. De armen en de borst zijn naakt. De regterhand is uitgestrekt en wijst naar |
de holte van de linkerhand, welke op de buik rust.
Een kring van stralen is achter het afgodsbeeld ge- plaatst, en is zoo groot, dal hij den omtrek van vier pilaren inneemt. De pilaren zijn op aamucrkelijkcn afstand van elkander, en het beeld van Dai-Both, grool als hel is, raakt slechts twee er van met zijne schouders aan. Minnen de ruimte, die liet beeld beval, en rondom hetzelve zijn kleine afgodsbeelden in uieu- schelijke gedaante en gezeten op bloemen. Zie Japan (Godsdienst van). DAIKOKI , eene Japausche godheid, waaraan de
• lapaue/eu, zooals zij nieeuen, alle rijkdommen, die zij bezitten, Ie danken hebben. Deze afgod, die de Plitti\'it van Japan is, wordt voorgesteld zittende op eene baal rijsl en met een opgeheven hamer, dien hij boven zijn hoofd slingert, gereed om daarmede elk voorwerp te treffen ; waar de slag valt, brengt hij algcmeenen o ver- vloed met zich. Eene baal rijst is, in hel oog van dil zonderlinge volk, een zinnebeeld van rijkdom. DAIKO, het geestelijke hoofd of de oppcrpricstci
van ile godsdienst der Sintos (zie ald.), de oorspron- kelijkc godsdienst van Japan. Eenmaal vereenigde hij de wereldlijke en de geestelijke opperheerschappij in zijn persoon. Zijn wereldlijk gezag werd echter omstreeks bel midden der twaalfde eeuw van zijn geestelijk gezag gescheiden, doch eerst in 1 ">SJ bc- gon de wereldlijke souverein van het Japansehe rijk uu-t onbeperkte magl Ie hccrschcn. De daïro is der- halve in rijkdom en invloed zeer teruggegaan, doch hij wordt nog als de paus of hoogste geestelijke best uurder erkend, vvien alle vereering en eerbied toekomt. Hij woont Ie Miaco, en eigent zich al het inkomen van die stad en hare omgeving loc. Omhein in de gelegenheid ie stellen een gepasten staal Ie voeren, wordl hein uil ie schatkist een ruim inkomen verstrekt, behalve groote sommen, die hij verkrijgl door hel voorrogt, dal hij heeft, om ecretitels Ie geven. Hel inkomen, dat hij van de schal kist ontvangt, wordt echter vol- slrokt niet geregeld uitbetaald, daar de kubo of het. wereldlijke opperhoofd het dikwijls onder het eene of andere voorwendsel inhoudt. Ten gevolge hiervan zijn vide bedienden van den opperpriester vcrpligt om voor hun eigen onderhoud te werken, en hij vindt liet moeijelijk om de waardigheid en weelde op te houden, die hij voor zijn ambt als gepast beschouwt. Daar de afstammelingen van de koninklijke familie, die nu zeer talrijk zijn, allen tot het hof vau deu daïro behooren, uu de heilige schatkist volstrekt 11 iet toe- reikend is om zoovele afhankelijke personen te onder- houden, zijn zij gedwongen om de geringste bezig- |
||||||||||
|
RO. 595
makkelijk volbragte lis\' iiaibi\' u de pneslers voorden i
dooden daïro die n.i zoon, zijn natuurlijken erfgenaam, in de plaats gesteld. Een luik bad deu doode ucder- gelaten en den levende doen verrijzen, /ouder dal het vink iu slaat was om het bedrog te ontdekken Ie midden van de lallooze nederbuiirhigen i n nndin plcgtigheden, die door de bijzondere wijzi van e e re diensl werden vereisebt. Vroeger, toen de daïro met zijne geestelijke waar-
digheid die van keizer van Japan ■ crei uil.Je, was hij gewoon zich eiken morgen uren lang in het openbaar te vertooncn. Bij die gelegenheden zal hij opzijn troon niet zijne . roon op het hoofd, en zijn geheelc ligchaain onbewegelijk gelijk een beeld. De geringste beweging, de minste blik van zijn ooü ter rejrler- ol ter linker- zijde duidde een groot onheil aan, en als lij stand- vast :g naar eene bijzondere zijde zag, voorzeide zulks onfcilbaai oorlog, brand of hongi rsnood. Maarsedcrt Je daïro van zijn tijdelijk gezag ontdaan werd, is bij geheel bevrijd van bet verrigten cencr zoo pijulijki plcgtigbcid. Hij wordt steeds mei de mec.-l bijgcloo- vig( veieering behandeld. Elk< schotel of beker, die ■ op zijne tafel komt, moet nieuw zijn, en naauwelijks is het voorwerp éénmaal dooi hem gebruikt, rit\'hei wordt dadelijk gebroken, ui\' vreezc dal een ongeduk- kige, die er gebruik van mogt maken, lol straf voor ! zijne heiligschennis bezocht mogi werden door eene | ziekte. I>e daïro beeft twaalf vrouwen. Zij, dit \'Ie inoedei is van den vermoedelijkcn erfgenaam, wordt als verheven boven alle andere beschouwd. De daïro is van zijn eigen hof en van ik ovi ngen
onderscheiden door zijne bijzondere klceding. Hij draagt gewoonlijk cene zwarti tunica ouder een schar- I laken kleed, met een grooten sluijer er over. waarvan de franjes over zijne handen vallen. Op zijn hoofd draagt bij cent muts met verschillende kwasten. I)i geheelc heilige orde i» door de kliederen van de lee- ken te onderkennen, en bei verschil van rang onder de geestelijken wordt voornamelijk aangeduid door de muls, daar sommige haar dragen mei een lint van krip, dat iueengedraaid isof los uedcrhaiigt, en anderi mei een stukje zijde, dal over de oogen hangt. Zij dragen ook (en sjaal over de -schouder», die volgens | den rang langer of korter is. Alle eerelilels worden door den daïro geschonken.
Van deze zijn er zes klassen of graden, waarvan de eervolste meer dan gewone heiligheid of grootheid mededeelt. De ziel des mans ,|i, deze hoog<" onder- scheiding ontvangen beeft, wordt, wanneer zij naar hoogere gewesten gaai, volgens de niceniug der.Tapa- |
||||||
|
DAJ
I! .
I heden ie \\ errigten, ten einde hunne waardigheid op Ie
liouden, De grootste inspanningen worden door allen,
die aan den daïro verbonden zijn, gedaan, om het bof instaat te stellen het meest indrukmakende voorkomen van weelde te vertooncn. De opperpriester zelf is, in i liet oog der Sintos, boven alle menscbclijke onvol maaktheid verbeven, daar hij beschouwd wordt ais bekleed met bijna bovenmensebclijkc eigenschappen. Zijn voet mag nimmer ontheiligd worden door den grond aan te raken, en hij mag nimmer van de ceiic plaats naai de andere gebragt worden dan op de schouders van menschen. Hel wordt voor bent als onwettig beschouwd, om zijn haai of zijne nagels af te snijden, en daar zulke /.aken inch somtijds noodigzijn, worden zij verrigt, als hij slaapt. Bij zijn dood volgt de naaste erfgenaam, hetzij mannelijke of vrouwelijke, en van welken leeftijd ook, hem op. Hij wordt indcr- daad beschouwd als ecu god op aarde, die nooit sterft, maar van tijd lot tijd zijne ziel hernieuwt. Ken voor- beeld van deze waarheid had er niet lang geleden plaats. Op den ls;\'" Julij lböfi werd de daïro ziek. Op den 3(1\'" werd hij erger, en dadelijk verspreidden . de priesters het gerucht, dat de daïro zich in geineen- schap bad gesteld met den grooten god des hemels, en op bet punt was om zijn< ziel in den boezem van Tcn-Sio Dai-Tsiu, de hoogste aller godheden, te her- nieuwen. De menigte haastte zich naar het palcis, waar de daïro op ecu groot praalhed lag niet zijne kleedcren aan, terwijl een gazen sluijcr zijn gelaat bedekte. De priesters bleven bij beurten bidden in liet midden van brandend reukwerk, en verrigtten velschillende plcgtigheden hunner godsdienst. Op den .V"1 Julij stierf de daïro, en onmiddellijk nadat hij den geest gegeven had, kondigde de voornaamst* priester aan, dat de ziel was weggegaan om een bezoek aan de goden te brengen, en spoedig zou terugkeeren Eene diepe stilte volgde op deze aankondiging. \\a i ongeveer tien minuten wierp de opperpriester, oin- riugd door hel geheelc heilige collcgic, een groot linnen laken over het lijk, en een oogenblik daarna, dal laken wegnemende, vertoonde hij aan de oogen der verbaasde menigte eene andere gedaante, geheel gelijk aan die van den overleden daïro, maar vol leven en gezond beid. Dit nieuwe hoofd der kerk ging dadelijk in bed regtop zitten, stapte er daarna ui\', ging naai een altaar aan de eene zijde van het vertrek geplaatst, be- klom bet, en gaf zijn zegen aan de menigte, bij bei einde waarvan de verschijning van den nieuwen daïro mei vreugdekreten werd begroet. Het is niet mocije- lijk de verklaring hiervan te vinden. Door eene ge- |
||||||
|
j\'JÜ D\\.l\\l,
uczcn onfeilbaar inecndoorliicliligen l\'anii veranderd.
Een titel, overeenkomende uu-i de uitdrukking • •iifhch rul/,, wordt iiiin ili\' voornaamste geestelijke» ■j.\\schonk) ii, en de keizer geeft, mei verlof van den dairo, (\'eretitels aan ili\' prinsen en ministers van zijn hot".
Hei is lui uitsluitende werk vnndeudairo om de
heiligen ie canoniseren, of mei andere woorden, om |iersuuen, die zich op aarde onderscheiden hebben, lol liet genieten \\an goddelijkeecrbcwijzingcii naden dood ie verheffen. Hij wurdl zelfs beschouwd ai- van zulk ciii verheven geestelijken rang, krachtens zijn heilig ambt, dal bet een algemeen gevoelen onder de Japanczcn is, dal alle goden hem jaarlijks een formeel bezoek brengen, namelijk in hunne tiende maand, die „de maand zonder een god" genoemd wordt, onidal uien veronderstelt, dal alle goden van hunne hemelsein\' wouiugeu afwezig zijn. Daarom oordt eli uit mand in i noodig hen dan ie aanbidden. Zekere lioedauighcdcn worden er vercischt, om de canonisatie ie verkrijgen, zooals de magl om wonderen ie doen, lief genieten van eene gemeenschap mei de heiligen hierboven, en zelfs van geineenzanien omgang met de godeu zelve. Men koestert liet zonderlinge denkbeeld, dal er eeuige zielen zijn, die van lijd iol lijd van de andere wereld ii rugkecren, en deze lerugkcering verzekert baareen goddclijkcn rang. Al de eerbew ijzingen, die haar verheven standpunt toekomen, worden haar langza- mi\'i\'hand bewezen. Eveneens wordt haar een schoone titel door dtn daïro verleend; daarna wonll een iitio of tempel te harer rere gebouwd uil de vrijwillige giften harer vereerders, en als dit gedaan is, worden er snicekingen, gebeden en geloften aan baar gedaan. Indien ecu der vereerders bij toeval een plotseling geluk ondervindt, of aan eene grootc ramp ontkomt, is de naam van i\\\\\')t nieuwen heilige dadelijk gevestigd; van alle hoeken komen er nieuwe aanbidders lot hem en nieuwe tempels winden er voor zijne eeredicnsl gebouwd. Vóór eene canonisatie echter geldig kan zijn , moet zij door den kubo bekrachtigd worden , en ii iemand kan den nieuwen heilige vrijelijk buide komen bewijzen, voordal dii plaats heeft gehad. De daïro wordt bij de Japanczcn voor zoo heilig
gehouden, dat zij veronderstellen, dal de goden des nachts om zijn bed de wacht houden. Indien zijn slaap nm de eene of andere reden gestoeid wordt, wordt een afgodsbeeld wegens pligtvcrzuiin aan eene baston- nade onderworpen, en wonll liet gedurende honderd dagen uit den hof verbannen. Zelfshel water, waarin de daïro zijne voelen waseht, wordt als heilig beschouwd. |
DA LA DA
Hei wonll nul de grootste zorg opgezanield, en nie-
inand mag hel ontheiligen door hel, voor welk doel : ook, ie gebruiken. DAJAL, de naam dien Mahomed aan den \\nli
chrisl ol\' valschen (\'Inislus gat, wiens verschijning hij beschouwde als een van de tien leekenen, die de opstanding zouden voorafgaan. De Arabische profeet beschrijft lui persoonlijk voorkomen van Dajal al- dus :— .,llij is van eene kleine gestalte, hoewel dik, en heeft gespleten voeten en is blitid; zijn vlecsch is glad aan de eene zijde van zijn gelaal, zonder het lec- ken van een oog, en zijn andere oog is noch vol noch iuzijn hoofd gezonken. Als gij aangaande Dajal eene twijfeling mogl hebben, weet dat uw God uiel blind is.\' De wijze, waarop de Antichrist zieh ua zijne verschijning zal gedragen, wordt ook door Mohamcd verklaard. ..Dajal," zegt hij, „zal tot een stam gaan, en di\' lieden daarvan iol zich roepen, en zij zullen in hem geloovcu; eu Dajal /.al de hemelen gebieden, en regen zal nederdalen; en hij zal de aarde gebieden, en zij zal groen voortbrengen; eu in den avond zal hun vee lol hen komen met hoogere bulten op den rug, dan zij des m irgeus hadden, toen zij uitgingen, eu hunne uijers zullen groot zijn, eu hunne zijden zullen vol zijn. Daarna zal Dajal naar een anderen stam gaan, i u de lieden daan an oproepen, eu /.ij zullen weigeren; en hij zal regren on: in uiden aan hun groen en hunne bebouwde gronden, eu zij zullen hongersnood lijden en niets bezitten.... En terwijl Dajal met deze dingen bezig zal zijn, zal God plotseling Jezus, den zoon vau Maria, zenden, en hij zal uederkomcu <■ j> een witten toren lenooslcii van Damaseus,gekleed iu klcedcren met roode bloemen gekleurd, mei de palmen zijner handen rustende op de vleugelen van twee engelen, en elke ongcloovige zal sterven, op welken de Messias zal ademen, en de adem van Jezus zal reiken, zoo ver hel oog kan zien. En Jezus zal naar Dajal zoeken, totdat hij hem vindf aanecnedeui in cen dorp, genaamd Lud (in Palestina), en zal hem doodeu. Dan zal een slum komen tol Jezus, dien God voor de kwalen van Dajal zal hebben bewaard, eu hij zal de lieden daarvan troosten, en zal hen ondcrrigfcii aangaande de graden van hoogte, die zij in hei Para- dijs zullen vinden.\'\' DALADA, de linkerbouiUtand van llocddha, de
incest vereerde rcliquie onder de Boeddhisten, voor- namclijk op Coylon. Om dit gedeelte, lui eeuige dal er van het ligehaaiii van den heiligen wijze nog overig is, Ie bewaren, heeft men een tempelopgerigt, waarin hel zieh iu eene kleine kamer bevindt, iu zes kistjes ge- ; |
|||||
|
DAI.A
slolcu, waarvan lui groulsli ongeveer vijf voel hoog
en van zilver geinaakl is. il de kistjes hebben de kegelvormige gedaante cciict daguba, cu twee er van /.ijn ingelegd mei robijnen en edelsteencn. Dcbuilcnsti kisl is opgesierd mcl goud en juweeleu, de geschen- ken der vromen. De rcliquié\' zi Ive is een stukje klcur- loos w.....• of bei il ligl gebogen, nagenoeg twee duim
lang en aan den voel één duim dik; van daar tol
aan bel andere uiteinde, dal afgerond en stomp is, niemi bet aanmerkelijk in grootte af. De wihara of tempel, die liet sanctuarium van deze rcliquié bevat, i> verbonden aan liet paleis van de vroegere koningen van Kamly. In een werk over Boeddha\'s land, dal omstreeks 310 werd geschreven, wordl vermeld, dal een der discipelen van den wijze diens linkcrhonds- taml kreeg, leen zijne rcliquicu uitgedeeld werden. Dezen schal bragl hij naar Dantapoera, de voornaam- ic stad van Kalinga, waar bij 800 jaar bleef. De latere geschiedenis van dezen tand wordl doorHardy aldus beschreven: „De Brahmanen bcrigtteu Paudu, ileu opperheer van Ludié, dii te l\'atalipoctra woonde, dal zijn vassal Guhasiwa een slukje been aanbad. De monarch, over dit berigt verwoed, zond een leger om den koning van Kalinga gewingen te m men, en zieli van hel been, dal liij aanbad, meester Ie maken. Deze opdragt werd uitgevoerd, doch de generaal en zijn gebecle leger werden tot bel Rocdtlliismits bi kei ril. Paudu beval, dat de rcliquic in een fornuis van bran- dcudc houtskool zou geworpen worden, doch eenc lotusplaul verrees uit de vlam, en de land verscheen op de oppervlakte der bloem. Toen w erd er cenc poging gedaan om hcni op een aanbeeld te verpletteren,doch hij bleef inhcl ijzer zit ten, en weerstond alle middelen. die aangewend werden om hem daaruit ie nemen, toldal Subaddha, een Boeddhist, er in slaagde om hem er uit ie halen. Vervolgens werd hij in de alge- uicenc gooi geworpen, doch in een oogenblik werd deze vergaarbak van vuil schoon als een licmelsche tuin en met bloemen omzoomd. Andere wonderen werden er verrigl, waardoor ook Pandu tot het Bocd- dhismus werd bekeerd. De reliquië werd locn naar Dantapoera tcruggebragt, doch nadat er door de vorsten van Sewct cene poging gedaan was om haar mol geweld weg Ie nemen, werd zij naar Ceylon ge- bragl, en in de stad Anuradhapocra bewaard. Inde veertiende eeuw werd zij weder naar hel vasteland overgebragt, doch door Prakrama Bahu IX. vandaar teruggenomen. De Portugezen zeggen, dal de tand doorConstantijii de Bragan/.a in 1 •ViO vernietigd werd, doch de inlandsche autoriteiten beweren, dal bij Ie dier |
I LAMA. 5U7
tijdi in een lorp in Satfnigain verborgen was. In 1S1 5
kwam hij in hel bczil van hel Britschc gouvernement,
en hoewel liij in den opstand van ISIS ter sluik «erd
weggenomen, werd liij later in hel bezil gevonden van
! ecu priester en in zijn vorig heiligdom tcruggebragt."
Van dien tijd af werden de sleutels van lui altaar,
waarin de land beuaard werd, in de bewaring gesteld
van den Britscheu agent voor de Kandische nrovin-
cicu, en van tijd tot tijd hadden er openbare tentoon
stellingen van den vermeenden land plaats, met goed-
! keuring van het Britsche gouvernement, waardoor de
. zaak van hel Heidendom grootelijks bevorderd werd,
doch sedert IS\'J\'.I is de rcliquic weder in handen van
i de inlandsche opperhoofden en priesters.
De Dalada wordl duur alle Boeddhisten ten hoogste
| vereerd, doeli de inwoners van Kandv hechten meer
j in hei bijzonder liet hoogste belang aan liet bezit van
deze heilige reliquië, en beschouwen haar als den trots
en de zekerheid van hun land.
DALAI-LAMA, de grootc hoogcprieslcr van de
bewoners van Tartarijc en Thibet. Hij wordt als mr l bevlekt, onsterfelijk en alomtegenwoordig vereerd, als de ouderbest uurder van God op aarde en de middelaar lusschcn stervelingen eu hel Opperwezen. Hij woonl te Lha-Ssa of het land der geesten, en hecfl liet bestuur , over al de lamas eu mindere priesters, die zeer talrijk I zijn. Men veronderstelt, dat hij zich uitsluitend nui geestelijke zaken hezig houdt, en in lijdelijke y:c(:n j belang stelt, tenzij om liefdadigheid uit te oefenen. Hij verlaat hoogst zelden zijn tempel, waarin hij met ! den meesten eerbied door ecu groot aantal lamas gc- I dicud wordt. Alle mogelijke middelen worden aange- | wend, «\'in de gemoederen van hel volk mcl diepontzag eu eerbied voor den persoon des opperpriesters te vervullen. Alen gelooft, dat hij niei gelijk gewone lucnschcn den dood kan ondergaan, en daarom stellen de priesters, wanneer hij door den dood wordl o\\ er- vallen, zonder nilslcl een anderen lama in zijne plaats, i terwijl zij veel zorg dragi n om iemand uit Ie kiezen, die den vorigen lama zooveel mogelijk gelijkt. Rij ! den dalai-lama toegelaten Ie worden, wordl door de vromen vurig gezocht, die daarom in menigte naarde grootc lamascrij trekken, opdat zij hem mogen aan- bidden, en zijn zegen mogen ontvangen. Men voron- derstelt, dal hij door zielsverhuizing van Boeddha zelvcn afstamt. Al de oostelijke landen van Tartarijc erkennen de opperheerschappij van den dalai-lama, en gcloovcn aan de leerstellingen van bel Siiamanis- Mi\'s (zie ald.j, of met andere woorden, van eeucgewij- zigdc soort van Hurifd/ihnifs. De vereerders van den |
|||||
|
DAMIAN1STEN.
|
|||||||||||
|
DALAI STEN
|
|||||||||||
|
:,!is
|
|||||||||||
|
nog uitgenoodigd mooi en worden om de schaapskooi
van Christus binnen te treden: als zoodanig werd ook voor hen gebeden. In ecnige gebruiken verschilden de twee sectcn ook van elkander. De Dalaïstcn hielden de tegenwoordigheid van meer dan ecu ouderling tot dejuistc viering van hel avondmaal niet voor noodza- kelijk, doch de Glasicten wel. Dalc en diens volgclin gen geloofden, dat de Apostolische uitdrukking „cencr vrouwe mau"begrepcn moest worden als te beteckenen, dal het verboden was twee vrouwen te gelijker tijd te hebben, terwijl Glas en diegenen, die hem aanhingen, beweerden, dat de leer, die de Apostel wensehte mede ie deelen, was, dat zoo ecu ouderling ten tweeden male huwde, zelfs als zijne eerste vrouw overleden was, hij voor zijn ambt ongeschikt werd. De Dalaïstcn weigerden niet om gewone burgerlijke gemeenschap te houden niet geëxcommuniceerde personen, en met hen aan dezelfde tafel aan te zitten. De Glasicten beschouwden zulk een gedrag als onbestaanbaar met het ware karakter va.n een Christen. De secte is sedert lang verdwenen, en geene enkele
verecniging van Dalaïstcn bestaat er thans inScliotlaud. Zie In(.uamii:te\\, Glasietek, Sandkmanj \\m:.\\. DALMATICA, een lange mantel, met mouwen die
tot aan de handen reiken, welke van tijd tot tijd, hoewel slechts zelden, door de oude Romeinen ge- dragen werd. Somtijds heeft men beweerd, dat dit kleediiigstuk door bisschoppen en diakenen in de eer- Me Christelijke kerk gedragen werd, doch het bewijs daarvoor is in gcencn dcclc zeker. De dalmatica werd vroeger door den diaken in de Engelschc kerk ge- dragen, wanneer het avondmaal gevierd werd. liet is een kleed, dat tot aan de knieën reikt en aan beide zijden open is. [n de Roomsch-Catholickc kerk is de dalmatica op den rug getcekend met twee smalle streepjes. Dit gewaad wordt in de Griekschc kerk Callobium genoemd, en is bedekt met cene menigte kleine kruisjes. Paus Sylvestcr wordt voor den eer- sten gehouden, die beval, dat het door diakenen gedragen zou worden. Paus Eutychianus verordende, dat de lijken der martelaren in dit gewaad zouden gewikkeld worden. DAMASCENUS (St. Johankes), Feest vak, een
t\'eesi dooide Griekschc en de Ftomcinschc kerk gc- vievd, ter nagedachtenis van Johannes van Damascus, een aanzienlijk schrijver over de godgeleerdheid in de eerste helft van de achtste eeuw. De Griekschc kerk viert het feest op den l,u" December, en de Latijn- selie oji den O\'1\'\'" Mei. DAMIANISTEN, eene Chrislcn-scetc welke in dt
|
|||||||||||
|
dalai-lama zijn in twee secten verdeeld, die thans in
volkomenc vriendschap mei elkander leven, hoewel /.ij elkander vroeger ten zeerste haatten. De priesters van de eeue sectc dragen lange gele klecdereu, mei hoogc kegelvormige mutsen, die ook geel zijn. Uc priesters van de andere secte zijn in het rood gekleed, in de stammen staan hekend onder de namen van die van de roode en die van de gele muts. De laatste secte is de meest orthodoxe en de invloedrijkste, en telt den keizer van China onder hare leden. De dalai-lania is het godsdienstig en staatkundig
opperhoofd van de Thibctancn en ook hunne zigtban godheid. Als een teekcii van den hoogen eerbied, waarin hij gehouden wordt, noemen zij hem Kiau- XgitH-BeMbontehi, hetgeen in hunne taal ,,hoogste schat\'\' beteckent. DALAIsTEX, cene kleine Christcn-seete die in
de vorige eeuw in Schotland ontstond. Zij kreeg haar naam naar haren sticht er David Dalc, een uitmuntend en vroom man, die, terwijl hij het beroep van fabri- kanl uitoefende, tevens herder was van cene kerk van Congrcgationalisten te Glasgow. Uit vrome ouders geboren, was hij zorgvuldig opgevoed in de vreeze des Heeren, en hij kenmerkte zich al» een godsdienstig, regtschapen man. Gedurende cenigen tijd behoorde hij tot de Kerk van Schotland, doch na het lezen der verhandeling van Glas van Tealing,getiteld : De getui- genis van den Koning dei\' Martelaren, was hij zoo overtuigd door de redeneringen van dien schrijver, dat hij hesloot zich hij de kort te voren gestichte sectc (Ier Glasietcn aan te sluiten. Zijne betrekking tot die seete was slechts van korten duur, daar zijne iuzigtcn op sommige punten een weinig van die van Glas en diens aanhangers verschilden. Om die reden hield Dalc met ecnige weinige vrienden, wier gevoelens met de zijnen overeenkwamen, afzonderlijke godsdienstoefc- ningen, en na korten tijd vormden deze zich tot cene congregatie, onderzijn herderlijk tocvoorzigt. Kleine kerken, die dezelfde beginselen omhelsden, werden spoedig in verschillende deelen van het land, voorna- mcliik te Edinburgh, Perthen Kirkcaldv, gesticht. De Dalaïstcn verschilden in hunne inecningen over
leerstellige punten sleehls weinig van de Glasietes (zie ald.) Terwijl de leerstellingen der vrije genade door beide seelen in het prediken en hel gebed werden verkondigd, w erden zij over het algemeen beschouwd als onderde Dalaïstcn ineen meer beperkt voorkomen te worden geleerd, daar de leden ücr kerken aangc- sproken werden als gcloovigcn , die reeds van den dood tot het leven waren overgegaan, en niet alsof zij |
|||||||||||
|
DAXA — DAXDIS.
|
||||||||||||
|
599
|
||||||||||||
|
welke zij op bevel baars vaders doodden. Nadat zij
de lijken in het graf hadden gelegd, werden zij van de schuld harer bloedige daad gezuiverd door Her- mes eu Athena, met bekrachtiging van Zeus. Ovi- dius, Horatius en andere dichters melden echter, dat de Danaïden voor hare misdaad in Hades v eroor- deold werden, om altijd water in een vat vol gaten te werpen. Hypermnestra was de ecnige der Danaïden, die haar echtgenoot Lvnceus levend redde, en daarom zegt Pausanias, dai hij te Delphi drie standbeelden zag, die gewijd waren aan Danaiis, Hypermnestra en Lyuceus. DANDls, eene van de Vaishnava secten onder de
Hindoes, en eeue wettige vertegenwoordigster van Je vicrdi Asrania of hel bedelende leven, waarin de Hindoe gelooft te inden, nadat hij gegaan is door de stadiën van student, huishoniler en kluizenaar. Een Brahmaan behoeft echter niet door deze stadiën te gaan, maar mag dadelijk in de vierde orde treden. De Dandi is onderscheiden door het dragen van een slokje met verscheidene uitstekken, waaraan zich een stukje laken mei rood oker gekleurd bevindt, waarin hei Brahniicnischc rood verondersteld wordt beslo- len ie zijn. Hij seinen zich het haar en den baard af, draagt sleehls een laken om de lendenen, en ieefi van voedsel, dal hij, geheel klaar gemaakt, slechts een- maai daags uil de huizen der Brahmanen verkrijgt, hetwelk hij in t\\cn kleinen aarden pot doet, dien hij altijd bij zich draagt, il ij moet alleen leven, eu nabij doch niei in eeue stad; deze regel wordl echter zel- den in acht genomen, en over hel algemeen worden de Dandis gevonden in sleden, gelijk andere bedelaars vereenigd in MatAs. De Dandi oefent zijne ccrcdiciisl op geen bepaalden tijd en ook op geeuc bijzondere wijze uit, maar houdt zich bezig met overdenkingen en de beoefening der Vcdauta welken. Hij vereert bij voorkeur Shiva en diens vlecschwordiiigen boven de andere leden der Hindocsche triade, en daarom worden de Dandis onder de Faishnavas gerekend. Zij dragen het Shiva teekeu op het voorhoofd, daar zij het besmeren met den Trip/i/idra, dat. is, eene drie- dubbele dwarslijn, gevormd door de ascb van ver- hrande koemest. Dit teeken, beginnende tusschen de wenkbraauwen en voortgezet tot haar uiteinde, wordl gemaakt met deu duim, die tusschen den middel- sten en derden vinger gestoken wordt. De echte Dandis behoeven echter niet tol de Shiva of eeue andere secte te behooren; in hunne inrigtingen aan- bidden zij gewoonlijk Nirgituu of Xiranjumi, de god- heid ontdaan van eigenschappen of harlstogteu. De |
||||||||||||
|
zesde eeuw ontstond, en haren naam kreeg naar Da-
inianus, denMonophysictischen patriarch van Alcxau- drië. De Damianistcn verwierpen het denkbeeld van eene enkel specifieke eenheid in God en niet eene numerieke eenheid. De iuzigtender Sabellianen nabij komende, beweerden zij, dat de Drie Personen in de Dricëenheid eene genieene natuur hadden, in deuzelf- den zin als men van elke twee meusehelijke wezens /.eggen kan, dal /.ij eene gemeene natuur hebbeu. Zoo trachtte de/e secte onderscheid te maken tusschen het wezen en de Drie Personen der Godheid. Zij oul- kende, dat elke Persoou afzonderlijk en in nature God was, docii beweerde, dal de Drie Personen eene gemeene Godheid hadden, en dat elke Persoon, door eene onverdeelde declhebbiug daaraan, God was. Den Vader, Zoon en Heiligen Geest noemden /.ij Hyposta- ses of Personen, eu wal zij gemeen hadden, noemden /.ij God, substantie of natuur. Het is niet onwaar- schijnlijk, dat de Damiauisteu du;.;- zulk eene wijze van verklaring de Atlianasiaauschc leer van de eeu- wige generatie de.^ Zoons eu den voortdurende)! llil- gang des Heiligen Gecstcs wilden verwerpen. Hunne meeningen geleken eenigzius op die der Angelietkn (zie ald.j. DAXA, eeue gave, hel woord dal de Boeddhisten
van C\'cylou bezigen om aalmoezen aan te duiden. Zij hechten eene groote belangrijkheid aan hel geven van aalmoezen, dal, volgens hun geloof, zeer verdieu- slelijk is. Voor de juiste uitoefening de/er hoofddeugd bescliouwen zij hel als volstrekt onmisbaar, dal de bedoeling van den gever zuiver zij ; dal hij volkomen willig zij om te scheiden van de gave, alvorens hij die schenkt : dal hij neen spijl gevoelt, nadat hij haar geschonken heeft. Aalmoezen aan priesters gego- ven zijn slechts beperkt .lot vier artikelen, namelijk: klecdcren, voedsel, eene legerstede en medicijnen. Hel geven van aalmoezen is de eerste deugd van de Boeddhisten, en staat boven hei inachtncinen van alle voorschriften. Het breugt eene grootelijks ver- meerderde beloouiug aan in eeue toekomstige gc- boorte, en omvat, zoo de pligt behoorlijk vervuld wordt, rijkdom en bedienden. ÜANACE, het muntstukje dat de oude Grieken
gewoon waren in deu mond der dooden ie leggen, om Charou te betalen, die hen in zijne bool over den Styx naar Hades bragt. Het schijnt den naam van danace gekregen te hebben, omdat het gegeven werd luis danois, aan de dooden, of van dtiiiux, een prijs. DAN AI DEN, de vijftig dochters van Danaiis, die
verloofd waren met de vijftig zonen van/Egyptus, |
||||||||||||
|
000 DAME], (FEEST VAN) —
|
|||||||||
|
DAN\'SKNftiODSDrENSTIG).
|
|||||||||
|
Dan.lis hebbeu gewoonlijk grootcn invloed en veel
gezag onder de Sliiva Brahmanen van he( noorden vaulndië; zij zijn de Sanyosis of monniksordr van de Smartalc secte van Brahmanen in liet zuiden. Niet zoo zcci- de beschouwende als de praktische
Dandis zijn vereerders van Sliiva, en de gedaante, waarin zij hein aanbidden, is die van Bliairav of Heer der verschrikking. Ken gedeelte van de plegtighcid der inwijding\' voor hen, die Sliiva aldus aanbidden, bestaat in liet maken van eene kleine insnijding\' in liet binnengedeelte der knie, eu hel drukken van liet bloed uil den nieuweling als een aannemelijk offer aan den god. De Dandis van allerlei aard verschillen van de groote massa der Hindoes in hunne behande- ling der dooden, daar zij hen in doodkisten leggen en begraven, of, wanneer bel gedaan kan worden, hen in eeue heilige rivier werpen. Van lijd lot lijd vindt men Hindoes der verschillende kasten, die hel leven eu de zinnebeelden van de orde der Dan dis aannemen. Kr zijn /(dis Krahmancn, die, zonder zich aan ecnige vereeuiging ie verbinden, bei karakter van deze klasse van bedelmonniken aannemen. Er is echter eeue secte van Dandis, Dasnami Danjms (zie ald.j geheeten, die niemand dan Brahmanen in hare orde opneem! DANIËL (Feest vax), een feest door de Griek-
sche kerk oj) den 17\'i.i. December gevierd, Ier uagc- dachicnis van den profeet Daniël en de drie jonge Hebreen, die in den vurigen oven geworpen werden. DANSEN (Gonsi)iEXSTtG). Van vroegen lijd al\' schijnt de gewoonte om Ie dansen als een gedeelte der godsvei cciïiig beslaan ie hebben. De dans schijnt een gedeelte uitgemaakt te hebben van de oudste i plegtighedeu der Egyptenareu; Herodotus vermeldt | zulks, als hij hunne jaarlijkschc reis naar Bubastis beschrijft. Op de Egyptische monumenten zijn ook verscheidene afbeeldingen van dansen en feestproces- siëu. Naar alle waarschijnlijkheid hadden de [sraclic- tcn uit Egypte het gebruik der godsdienstige dansen medegebragt, z.oords dien dans, dieecn deel uitmaakte der aanbidding van bet gouden kalf, in hel verhaal waarvan Mo/.es ons in Exod. XXXII : 1\'.» mededeelt, dat hij hel kalf en de reijen zag. Deze heilige dansen ouder de Hebreen gingen van instrumentale muzijk i vergezeld. Zoo zegt David in Ps. CL: 4: ,,Looft Hem mei de trommel en reijen (*)." Hel llebreeuwsche woord, dat gebezigd wordt voor dezen dans, beteekent ( \' 1" \'Lu Stateu-tiijbtl lezeuwij. „I,ooft il.m mei .Ie
trommel eu Unit.\' |
|||||||||
|
eigenlijk eeu rondedans, en duidl derhalve de wijze
aan, waarop hij gedanst werd. Mannen en vrouwen schijnen aan deze godsdienstige feesten deel geno- ; men Ie hebhen, want wij vinden erin Ps. LX VI11 : 2(5 \' eene duidelijke verwijzing op: „De zangers gingen : voor, de speellieden achter, in hel midden de trom- • i melende maagden.\'\' Mannen van aanzien rekenden J het niet beneden hunne waardigheid, om deed ie ue- 1 meuaau godsdienstige danscu. Daarom schaamde zich David, hoewel koning, niet, om zijne gevoelens van ! dankbaarheid en vreugde In ecu heiligen dans uit te drukken; en de reden, waarom Mieh.il, zijne vrouw, hein erover berispte, is niet te vinden in zijne deel- uemilig aan die heilige oefening, maar in zijn dan- >en in gezelschap mei de overige meuschen, waar- door bij zich op ééne lijn stelde met zijn geringsteii onderdaan. Di\' heilige rondedans was niet beperkt tot de aan-
bidders van den waren God, maar werd ook door de
Heidenen uitgeoefend, zooalsblijkt uit l.Sain. XXX :
Ifi, waar wij lezen, dat de Amalekieteu dansten om
den buil, dien zij uil hel land der l\'hilistijucn hadden
; genomen. Als de Heidenen de dtemons aanbidden,
dansen zij in kringen rondom de offers, en verdraaijen
daarbij de ledematen op de hevigste wijze, zoodat ar-
men, handen en leeuen als in stuiptrekkingen schij-
n. ii ie zijn. Zij werpen zich plotseling op den grond,
springen dan op, en beginnen daarna weder den ron-
dedans. De Diihvrambus of lofzang op I5aechus van
de oude Grieken werd bij eeu koor van vijftig mau-
: neu of jongens rondom een vlammend altaar gedanst.
I\'oudedanseii werden door de Druïden verrigt in de
eikebosscheu der oude Galliërs en Britten, Ier ecre
I van den heiligen eik en de inwonende godheid. Tot
op dezen dag worden door bijna alle Heidensche na-
1 i u;n instrumentale muzijk en de dans als noodzakelijke
gedeelten der godsdienstoefening beschouwd.
In het oude Bonte ontvingen de priesters van Mars \\
hunnen naam van Salii (Lat. w/io, springen) naar den sprintenden dans, dien zij verrigttcu, toen zij I de heilige schilden in vrolijke processie door de stad droegen. In zulk een grootcn eerbied hielden de oude Heidenen deze bezigheid, dat zij niet alleen i i.....h standbeelden en altaren hunner goden dansten, j
maar hunne dichters aarzelen niet om de sroden zelve \'
somtijds deel Ie doen nemen aan den dans. Pan in het bijzonder overtreft al de goden in hef dansen. \' i En onder de latere Heidenen bestaat bet voornaam- | ste gedeelte der godsverecring, voornamelijk bij woeste stam men, in dansen. Onder de Mohamedauen is |
|||||||||
|
DANSERS — DASA-BALA.
|
||||||||||
|
fiul
|
||||||||||
|
eene bijzondere klasse van monniken, die, wegens de
cigcndommclijklicid hunner wijze van eeredienst, de dansende dereischen worden genoemd. Onder de Noord- Amerikaansche Indianen is eene heilige dienst, die de
f\'aln niet dans genoemd wordt. Alle gezamenlijke en zedelooze dansen van mannen
en vrouwen waren onder de eerste Christenen verbo- deu. Het concilie van Laodicca verbood die uitdruk- kelijk: het had, zooals men gewoonlijk gelooft, het zedelooze dansen op huwelijksfeesten opliet oog, waar- tegen verscheidene andere eanons der oude conciliën en verscheidene redevoeringen der kerkvaders gerigt zijn. Chrvsostomus vaart uit tegen het onderlinge dansen als ecu van die dingen van Satan, waarvan de mensclieu bij den doop afstand deden. Onder eenige nieuwere sectcn van Christenen wordt het dansen van mannen inet vrouwen, al is het niet van een zedeloo- zen aard, voor onbehoorlijk en ongepast gehouden aan den ernst en de welvoegelijkheid, die den waren Ohris- ten eigen moeten zijn. DANSERS, eene scete in de Nederlanden in de
veertiende eeuw. De Dansers ontstonden in 1373 te Aken, van waar zij zich over de Nederlanden verspreid- den. Zij hadden de gewoonte om in liet openbaar en in hunne huizen plotseling te gaan dansen, en elkander hij de hand houdende, zetleden zij deze heilige oefe- ning, zooals zij haar waanden, voort, totdat zij. bijna uitgeput dooi- de buitengewone inspanning, ademloos en afgemat nedervielen. Gedurende deze hevige aan- doening beweerden zij wondervolle visioenen lelieb- ben. Gelijk de Flagellanten zwierven zij van plaats tot plaats, bedelden hunne levensmiddelen, hielden hunne geheime vergaderingen, en behandelden de priesters en de eeredienst der kerk met de grootste verachting. De onwetende priesters dier eeuw geloof- den, dal deze geestdrijvers door den duivel bezeten waren, eu zij gingen zoo verre, dat zij beweerden deze uit te werpen door het zingen van liederen en het be- rooken met reukwerk. DAPHNE, volgens Pausanias eene oude priesteres
van het orakel te Delphi, tot welk ambt zij door Cïe was aangesteld. Er bestaat eene oude overlevering, dat Daphne, die bijzonder schoon was, bemind werd door Apollo, die haar vervolgde, en «lal de god haar, toen zij van hem trachtte te vlugten, in een laurier- boom veranderde, die daarom haar naam kreeg. DAPIINEPIIOP.1EN, een feest te Thebe gevierd,
ter eere van Apollo, dat zijn naam schijnt gekregen te hebben uithoofde van de omstandigheid, dat laurier- takken in de processie werden gedragen. Hel feest werd |
om de negen jaren gehouden. De wijze van viering was
deze: — Een stukje olijfhout werd met guirlandes van laurieren eu andere bloemen opgesierd. Op den top daarvan was een koperen bol, die de zon voorstelde, daaronder een bol, die de maan bel erkende, eu kleinere bollen, die er aan hingen en de sterreu aanduidden. Tiet middelste gedeelte van hel hout was met purpe- i\'iu guirlandes gefestonneerd, terwijl hei onderste om- geven was door eene krokuskleurige bedekking, liet geheele aantal der guirlandes was drie honderd vijf eu zestig, het aantal dagen van het jaar. De olijftak, aldus versierd, werd in processie rondgedragen door een jongeling van groote schoonheid en edele afkomst, prachtig gekleed, niet hel haar los, en op hel hoofd eene gouden kroon. Hij bekleedde het ambt vanpries- ter, en droeg den titel vau Daplmeplioros of lauricrdra- ger. Voor hem ging eene zijner naaste betrekkingen, die een stok droeg met guirlandes gefestonneerd, en onmiddellijk achter hem volgde een stoet maagden mei takken in de handen. In deze orde gingen zij naar den tempel van Apollo. bijgenaamd Ismeniusof Galaxius, waar zij smeekgezangen lot bunnen God zongen. De Delphiërs namen ook eene plegtiglieid van een
dergelijken aard in acht, waarbij zijom de negen jaren eengewijden jongelingnaar Tempezonden, die, langs den heiligen weggaande, naar huis terugkeerde als lau- rierdrager, Ie midden van gezang en vreiigdegejuieh. Deze plegtiglieid moest totgedaclitenisvicring dienen van de zuivering van Apollo aan het altaar te Tempo, waarheen hij gevloden was, nadat hij den Python had gedood. Een feest van ongeveer dcnzelfden aard werd door de Atheners gevierd, die eiken zevenden dag aan de dienst van Apollo wijdden, daarbij laurierlakken inde handen droegen, de heilige mand met guirlandes versierden, en lofzangen zongen ter eere vanden god. DAS A-H AL A, tien soorten van wijsheid door Boep-
oha (zie ald.) bezeten. Zij zijn: 1. De wijsheid, die begrijpt, welke kennis er noodig is voor de juiste ver- vulling van eiken bijzondere»pligt, in welken toestand ook; 2. Die, welke den uitslagofdegevolgenkenl vau karma of zedelijk handelen ; \'5. Die, welke den weg kent tot de verwerving van nirwana of vernietiging; I. Die, welke de verschillende sakwalas ofwereldstel- selsziet; 5 Die, wclkedogedachten van andere wezens kent; 0. Die, welke weet, dat de verstandsorganen niet de persoon zelf zijn ; 7. Die, welke de zuiverheid kent, voortgebragt door de beoefening van de dhyanas <>f diepgaande overdenking; S. Die, welke weet, waar iemand inal zijne vroegeregeboorteuontstondj 9. Die, welke weet, waar iemand in al zijne toekomstige ge- |
|||||||||
|
7|
|
||||||||||
|
DASA-DANDT" — DATARIÜS.
|
|||||||||
|
602
|
|||||||||
|
boorton ontstaan zal; 10. T)ir, welke weot, hoc do uit- !
slagen van karma of zedelijk handelen tegengegaan : kunnen worden. DASA-DANDU, tien verboden die de Boeddhisti-
selie monniken moeten opvolgen gedurendehuu novi-
eiaat. Zij zijn: 1. Hrt eten van voedsel na den middag;
2. Ifet zien naar dansen ofhethooren naar mnzijk of
gezang; 3. Het gebruik van sieraden of reukwerken;
1. Met gebruik van eene zitbank of legerstede hoogcr
dan eene el; ~>. Het ontvangen van goud, zilver of
geld ; fi. \\\\c\\ volvoeren van eene bedriegerij omtever-
hindemi, dal een andere priester datgene ontvangt,
waarop hij regt heeft; 7. tiet volvoeren eener bedrie-
gcrij, om een anderen priester te schaden of hem in
gevaar te brengen; 8. Het volvoeren eenerbedriegerij,
om een anderen priester uit de broederschap te doen
verdrijven;9. Kwaad te spreken van een anderen pries-
| ter; 10. Het uiten van lastertaal, ten einde oneenigheid
i.uderde priesters van dezelfde broederschap te doen
ontstaan. De vijf eerste misdaden kunnen vergeven
«orden, als de priester zand aanbrengt en in den hof
van den wihara strooit, en de vijf volircnde kunnen
vergeven worden na eene tijdelijke verwijdering.
DASA-SIL, tien verpligtingen die door den Moed- \'
(ihisliseheii priester in zijn noviciaat eiken dag drie i
uren vervuld en overpeinsd moeten worden. Zij zijnde
volgende: 1. Ik zal het voorschrift of de inzetting
in acht nemen, die verbiedt aan iemand het leven te
benemen; 2. fk zal hel voorschrift of de inzettine in i
acht nemen, die verbiedt datgene Ie nemen, wat niet j
gegeven is; 3. fk zal het voorschrift of de inzetting in
acht nemen, die sreineensehap der sekten verbiedt : \'
t ..... t. Ik zal het voorschrift of de inzetting in acht nemen,
die vin-biedt datgene te zeggen, wal niet waar is; .VTk
zal het voorschrift of de inzetting in acht nemen, die het gebruik van bedwelmende dranken verbiedt, liet welk lot onverschilligheid aangaande de godsdienst I leidt; 0. Ik zal liet voorschrift of de iuzetllii" in acht • nemen, die hel eten van voedsel na den middag ver- biedt; 7. Tk zal hel voorschrift of de inzetting in acht nemen, die hel bijwonen van dansen, zingen, mnzijk en maskeraden verbiedt: s. Ik zal het voorschrift of de inzetting inaeht nemen, die verbiedt hel ligehaam I op te tooijen met bloemen en hel gebruik van reuk- j werken en zalven: \'.». Tk zal het voorschrift of de in- j zelling in acht nemen, die het gebruik van hooge of (•ereplaatsen of legersteden verbiedt; 10. fk zal het voorschrift of de inzetting in acht nemen, die hel ont- vangen van goud of zilver verbiedt. DASNAM1 DANDIS ,1,. oorspronkelijke leden
|
van de orde der D.vsdis (zie ald.). Zij leiden hun I
oorsprong af van Sankara Acharya, een man die eene
aanzienlijke rol speelde iu de geschiedenis der gods-
dioust van Hindostan. Tiet woord dannami heteekent
tien-genaamd, dewijl er tien klassen van bedelmonni-
ken zijn, die van dezen merkwaardieen man afstam-
meu; drie dezer hebben echter slechts in zoo verre
hare zuiverheid behouden, dat zij regt hebben om
Sankara\'s Dandis genoemd te worden. Deze zijn talrijk,
voornamelijk in runm IVuarcs. I)e\\ ooruaainste Ve-
.. il
dantischrijversbchooren lot deze secte. De brutaalste
bedelaars zijn leden der orde; in hun onderhoud wordt ■
voornamelijk door de klasse der Brahmanen voorzien.
Alseen feest aan de Brahmanen gegeven wordt, komen
de Dandis van deze soort, hoewel niet uitgenoodigd,
en men kan hen alleen kwijtraken door hun een
gedeelte der spijzen af Ie staan. Vele van hen geven
voor wonderen te doen. De schrijver vanden Dabistau
spreekt van iemand, die zijn adem drie uren achtereen
kon inhouden, melk uil zijne aderen kon doen komen, j
met haar beenderen kon doorsnijden, en eijeren kon ,
doen in eene flesch met een naauwen mond, zonder
ze te breken.
De thans nog bestaande leden der Danami Dandis
zijn, hoewel zij ontaard zijn van de zuiverheid der levenswijze, die noodzakelijk was voor de oorspronke- lijke Dandis, nog steeds eene soort van monniken. \\ Zij hebben echter den slok. hel gebruik van Moederen, geld en sieraden opgegeven; zij maken hun eigen voedsel gereed, en nemen leden van alle klassen der Hindoes aan. Deze Atils, zooals zij dikwijls genoemd worden, zijn veelal vereenigd in "Stuikt, zoowel als de Dandis, doch zij mengen zich vrijelijk indezaken dei- wereld; zij drijven handel en hoopen dikwijlseigendom- men opeen; sommige van hen (redenzelfs iu den huwe lijksstaal en ontvangen dan den naam van Samyogi. DATARIÜS, een beambte in de hoven van den
paus, die de petitiën moet ontvangen, welke dezen Il o j
aangaande bet .scheuken van beneficiën worden aaii-
gebodeu. Hij is altijd een prelaat en somtijds een kardinaal. Krachtens zijn ambt mag de datarius, zon- der Zijne Heiligheid Ie raadplegen, naar welgevallen alle benelieiën wegschenken, welke jaarlijks niet meer dan vier en twintig dukaten opleveren. Als de beue- fieiën van meer waarde zijn, moet de geschreven goed- keuring en onderteekening van den paus verkregen worden. Hef salaris aan het ambt verbonden is twee duizend kroonen, zouder de emolumenten, en hij heeft een onder-datarius om hem in zijne dienst bij te staan, die een jaarlijksch traktement van duizend kroonen |
||||||||
|
DECANEN
|
DECRETISTEN. r.03
|
||||||||
|
DECENNALIËN (Lat. decent, tien, eu annus, ecu
jaar), feesten die door de Ronieiusche keizers elke tien
jaren van hunne regering gevierd werden. Zij werden hef ecrsl ingesteld door Augustus Csesar, om bet volk een hoogen eerbied voor het keizerlijk gezag in te boezemen. Bij die gelegenheid werden er spelen ge- j houden, offeranden geofferd, giften uitgedeeld onder hef volk, en gebeden gedaan ten behoeve van deu keizer en den voorspoed van het rijk. DECRETISTEN, eene vau de twee pai I ijeu, waarin
de studenten in het canonieke regt in de twaalfde eeuw verdeeld werden, ten gevolge van de algtmeent erkenning te dier tijde van het oppergezag des pausen. De oorsprong van de opkomst der Legisten en Decre- listen wordt door Neander aldus duidelijk beschrc- veu: — „Daar niet de verandering, welke het hoogste bestuur der kerk had ondergaan, ook de wetgeving voor alle deelen der kerk in menig opzigt moest ver- anderd worden, zoo kouden de bestaaude vcrzamcliu- gen van kerkelijke wetten niet langer aan de behoefte voldoen. Reeds sedert den tijd, dat de Pstudo-Isido- li rische decrctalcu in de kerk gezag hadden gekregen, \' was men begonnen dit te gevoelen, en die strijd lus seheu oudere en nieuwere kerkelijke wetgeving moest I tot menige ongelegenheid aanleiding geven. Wel waren er sedert het opkomen dier decrttalen ouder- sebeideue nieuwe verzamelingen van kerkelijke wetten ontstaan, zooals die van Kcgino, abt van Pruni, in de tiende, en van Burkhard, bisschop van Worms, en Ivo, bisschop van Chartres, in de elfde eeuw, doch ook deze waren niet voldoende, om dien strijd ie doen eindigen. Daarbij kwam, dat liet nieuwe kerkelijke stelsel der pausen steun behoefde tegen eene ziens- wijze, die in deze dagen hel hoofd begon op te steken, en voor dal stelsel gevaarlijk dreigde ie worden. In de twaalfde eeuw werd door den beroemden lrncrius of Guaruerius op de universiteit te Bologna een groo- teu ijver gewekt voor de herlevende beoefening van het Ronieiusche regt; deze leidde tot onderzoekingen en leeriugen, die \\ooi de belangen van het pausdom | alles behalve gunstig waren. Reeds lrncrius voegde ! zich in den strijd tussehen de keizerlijke niagt en hel pausdom aan de zijde der eerste, en ook waren liet de beroemde regtsgeleerden van die hoogeschool, aau wie | Frederik 1. op deu rijksdag te Konkali liet onderzoek en de verdediging zijner regten opdroeg. Maar juist daardoor moest bij de priesterpartij de wensch naar een onderzoek vau hei kerkelijke regt uit ecu tegen- overgcsteld oogpunt worden gewekt, ten einde aldus eene andere niagt tot verdediging harcr belangen tu |
|||||||||
|
I ontvangt. Do huilt van den paus, waarbij ctnc benefi-
I oie verleend wordt, wordt door den datarius verzonden,
tu gaat door de handen der beambten vau vijftien
verschillende kantoren, die allen hunne bepaalde
emolumenten hebben.
DECANEN, eene klasse van mciischon in de ae-
gende eeuw in de Fransche kerk ingesteld, ten einde
de bisschoppen bij de, inspectie hunner diocesen bij
te staau. Zeven der vcrlichtste mannen van elke con-
gregatic werden benoemd, onder den naam van deca-
neu, oni voor de overige bijzondere zorg te dragen.
Als de bisschop in een gedeelte vau zijne diocees
aankwam, om zijn geestelijk hof\' te houden, hetgeen
hij eenmaal in het jaar doen moest, begon hij met aan
de decanen den eed af te nemen, die daarbij plegtig
beloofden, «lat zij zich niet zouden laten belieerschcn
door ecnig aanzien van personen, om eene misdaad
tegen de Goddelijke wet te verbergen. „Hij vroeg hun
ouder anderen," zegt Neander, „of er nogHeidensche
j gebruiken in de gemeentenheerschten, of ieder vader
zijnen zoon de belijdenis des geloofs en het Onze Vader
leerde, en niet name, hoe het gesteld was met de on-
1 deugden, waaraan deze volken vroeger overgegeven
waren, en die bij velen nog niet als zoodanig werden er-
kend. De vastgestelde straffen, die somtijds in ligcha-
melijkc tuchtigingen bestonden, werden dadelijk na de
uitspraak aan de schuldigen voltrokken, en daarbij
waren de staatsdienaren verpligt, om de bisschoppen in
geval van nood met den sterken arm te ondersteunen."
De beambten, die in de vierde eeuw aangesteld
; werden, om liet bestuur over begrafenissen op zich te
i ncuieu, werden somtijds decanen genoemd, doch om
j welke reden is onbekend. Bij de regeling van kloos-
I ters werden die monniken, welke over tien monniken
| het toezigt hadden, decanen geheeten.
DECEMVIRI SACRORUM. (Lat. hclioiuiaimeu
i van heilige dingen), de leden van een eollegie vau pries-
| ters, dat onder de oude Romeinen ingesteld werd om
zorg te dragen voor de Sibyllijnschc boeken, en ze
te onderzoeken, wanneer zulks door den slaat werd
geéischt. Omstreeks het jaar 365 v. C\'. werd er be-
paald, dal het eollegie uit tien priesters zou bestaan,
van welke er vijf uit de patriciërs, en vijf uit dcplebe-
jerszouden worden gekozen. Langen tijd schijnt het
eollegie uit dat aantal bestaan te hebben, daar het ten
tijde van Cicero nog zoo ingcrigl was. De tiemnan-
| nen bekleedden hun atnbl gedurende hun leven; het
washun pligt, om als priesters van Appollo bij het
houden zijner spelen dienst te doen. leder had een
; bronzen drievocl, aan dien god gewijd, in zijn huis.
|
|||||||||
|
DElsTEN
|
|||||||||
|
r.tll
|
|||||||||
|
grondbeginselen legen <lie vijandige denkwijze te
kunnen overstellen. Eu aau\'dezen weuscli werd oni- sirccks het jaar 1 L51 binnen dicnzclfdcn beroemden zetel der Roiucinschc regtsgeleerdheid voldaan door den Bcucdictijnerof, volgens anderen, l\'amalduleuzcr monnik Gratianus, die ceue nieuwe verzameling van kerkelijke wetten lot stand bragt, welke beter met de behoeften der kerk en den wetenschappclijkeu smaak dier dagen strookte. hteeds de titel van die verzame- ling toonde aan, dal daarin oude en nieuwe kerkwet- ten uaast elkander geplaatst, de verschillen tusscheu beiden aangewezen, en deze met elkander iuovercen- slemminggebragt werden; zoodal er dus een dergelijke weg iu bewandeld werd, als door Petrus Lombardus bij de behandeling der geloofsleer was ingeslagen. Deze beredeneerde rangschikking der wetten en
die verzoenende wijze van behandeling gaven aau den beersellenden wetenschappelijke!! geest een welkom voedsel, waarvan hel gevolg was, dat de studie van het canonieke regt van dien lijd al\'niet grooten ijver beoefend werd. Er ontstonden twee partijen, die der Legisteu en der IWreüüfit (De verzameling van Gra- lianus werd ook kortaf Decra/K.n Gnttwiti genoemd). Maar legen dien ijver in de beoefening van het bur- gerlijke cu kerkelijke regt stond ook weder als scha- duu zijde over, dat vele geestelijken zich daardoor van liet onderzoek des bijbels en der godgeleerdheid in eigenlijken zin lieten aftrekken, om hungeheeleleven aan de beoefening der regl sgelecrdhcid ie wijden." DEÏSTEN, cen naam aan hen gegeven, die aan
bet bestaan van een Opperwezen gelooveu, doch het Goddelijk gezag en de inspiratie van den bijbel loo- chenen. Zulke personen zijn gewoonlijk ijverige ad- vocaten voor ecne natuurlijke godsdienst, als staande tegenover eene geopenbaarde. Het woord Déisl is afgeleid van hei Latijnsehe woord Deu», God, daar het geloof aau God het voornaamste artikel van hunne geloofsbelijdenis is. liet woord Thèist schijnt op het eerste gezigt van dezelfde beteekenis te zijn, daarliet afgeleid is van het Grieksche woord Theo», God. Doch de namen van Dmteu en Theïsteu behooren aan twee zeer verschillende klassen van menschen, daar de eerste gebruikt wordt om heit aau Ie duiden, die gelooveu aan God, aan een toekomstigeu staal van belooningen en straffen, en aan al die leerstellingen. die vervat zijn in hetgeen gewoonlijk de godsdienst der Natuur wordt genoemd, doch eene geschreven openbaring van den wil van God niet willen erkennen; terwijl de laatste gebezigd wordt voor hen, die aan hel beslaan van God gelooveu. in tegenstelling met |
|||||||||
|
de Alhvhtru, die Zijn bestaan geheel en al ontkennen.
Dcïsten krijgen somtijds, wegens hun ongeloof aan de Goddelijke openbaring, den naam van Ongeloovigen. De naam Deisien, in zijne tegenwoordige beteekenis, w\'crd voorliet eerst omstreeks hei midden der zestiende eeuw door ecnigc personen aangenomen, die, terwijl ^ij den bijbel als een geïnspireerd boek verwierpen, evenwel volstrekt niet gaarne als Atheïsten wilden beschouwd worden. Daarom namen zij een naam aan, die hun geloof aan het beslaan van God als hun ken- nicrk uitdrukte. Petrus Vircl, eenFranschHervormd godgeleerde van dien tijd, wordt voor den eersten gehouden, die van de Déisteu als eene afzonderlijke klasse melding maakt. De Dcïsten kunnen iu vier verschillende klassen
gerangschikt worden: l. Zij, die voor Dcïsten willen doorgaan, omdat zij voorgeven te gelooveu aan hel bestaan van een eeuwig, oneindig, onafhankelijk, ver- standelijk Wezen, en, om dun naam van Kpicurische Atheïsten (e vermijden, ook leereu, dat dit Opperwezen de wereld maakte, hoewel zij te gelijker tijd niet de Epicuristen hierin overeenstemmen, dat zij zich ver- beelden, dat God zich om het bestuurder wereld niet bekommert, en geene zorg draagt voor hetgeen daarin geschiedt. 2. Diegenen, welke zich Dcïsten noemen, omdat
zij niet alleen aan hel bestaan, maar ook aan de voor- zienighcid van God gcloovcn, dat is, dal al het natuur- lijke, dat op de wereld geschiedt, veroorzaakt wordt door de magt, bepaald wordt door de wijsheid, cu gc- leid wordt door hel bestuur van God. Hoewel zij geen verschil aannemen tusscheu zedelijk goed en zedelijk kwaad, veronderstellen zij, dat God geen acht slaat op de zedelijk goede of slechte handelingen der menschen; deze dingen hangen slcchls af, zooals zij zich verbeelden, van de willekevrige bepalingen van menschelijke wetten. De meeningen dezer twee soorten van Dcïsten kun-
nen tol niets dan volslagen Atheïsmus leiden. Zij kanten zich niet alleen aau tegen de openbaring van het Christendom, en verwerpen al de zedelijke ver- pligtiugen der natuurlijke godsdienst als zoodanig, maar verachten gewoonlijk nok de wijsheid van alle menschelijke bepalingen, die tot welzijn der menschen gemaakt worden; zij achten de gewone welvoegelijk- hcid evenmin als de godsdienst. ■\\. Die Dcïsten, welke, een regt begrip hebbende van
de natuurlijke eigenschappen van God en Zijne alles- besturende voorzienigheid, ook cenig begrip schijnen te hebben van Zijne zedelijke volmaaktheden; hetgeen |
|||||||||
|
[STEN H05
goedheid cu waarheid, en alle andere zedelijke zoowel
! als natuurlijke volmaaktheden bezit; dat dal Wezen, of j! | God, de wereld schiep tol openbaring Zijner magt en wijsheid, en om Zijne goedheid cu Zijn geluk aan Zijne schepselen mede te deelcu; dat Hij haar door Zijne ! voortdurende alwijze voorzienigheid onderhoudt, en haar bestuurl naar de eeuwige regels der eindcloozc regtvaardigheid, billijkheid, goedheid,genade en waar- heid; (lat alle geschapen redelijke wezens, die aanhou- dend vau Hem afhangen, vcrpligl zijn om Hem te aanbidden, te verceren en te gehoorzamen: Hem ie prijzen voor alle dingen, die zij genieten, en Hem te bidden voor alle dingen, die zij noodig hebben; dal zij allen vcrpligl zijn om naar hunne kracht en be- kwaamheid hel algeincene welzijn van die decleu der wereld, waarin zij geplaatst zijn, te bevorderen, op j gelijke wijze als de Goddelijke goedheid het algcmeene welzijn van hel geheel aanhoudend bevordert; dat alle menschen vcrpligl zijn om elkanders geluk te doen toenemen; dat daarom iedereen vcrpligl is, om zich altijd zoodanig jegens anderen te gedragen, als hij met redelijkheid zou wenscheu, dat men zich in gelijkt omstandigheden jegens hein gedroeg; dal hij daarom vcrpligl is om in alle goede dingen aan zijne- meerde- ren gehoorzaam en onderworpen te zijn, voor hel behoud der maatschappij en den vrede en hel welzijn : van hel algemeen: om regtvaardig en eerlijk, billijk en opregt in al zijne handelingen met zijne gelijken te zijn, ten einde den altijddurcudcn regel van regt- I vaardigheid onschendbaar te houden, en algemeen j I vertrouwen, vriendschap en genegenheid onderde |j i | menschen te handhaven; en jegens zijne minderen om ; zachtaardig en vriendelijk (e zijn, liefdadig en gewillig om al degenen bij te staan, die zijne hulp noodig heb- ben, tot behoudenis der algcmeene liefde en zelfstan- diglieid onder de menschen en in navolging van de ! goedheid Gods, die alle schepselen behoudt en goed doet, welkegeheel van Hem afhangen voor hun aanzijn, in alles wat zij genieten; dat iedermenschaangaande zich zelven verpligl is om, zooveel in hem is, zijn eigen aanzijn en hel juiste gebruik van al zijne vermogens te bewaren, zoo lang het God behagen zal, die hem zijne plaats op (leze wereld aanwees, om hem daarin te laten; dat hij daarom vcrpligl is om een juist bestuur | over zijne hartstogten te hebben, eu zieh zorgvuldig ; te onthouden vanallcongebondenbeden en misbruiken 1 van zich zelven, die strekken tol vernietiging vau zijn eigen aanzijn of tot het ontstellen zijner vermogens, en hem ongeschikt maken om zijn pligl te vervullen, of hem tol het doen van onredelijke en onjuiste dingen |
||||||
|
«eggen wil, dal, gelijk /.ij llcm voor nu eindeloos
wetend, mag-lig en wijs wezen houden, /.ij ook gcloo- veu, dat Hij cenigermate een wezen is van eindcloozc regtvaardigheid, goedheid en waarheid, cu dal Hij hel heelal door deze volmaaktheden bestuurt, en gepaste gehoorzaamheid van al Zijne zedelijke schepselen ver- wacht. Maai\' daar /.ij een vooroordeel hebben tegen 1 hel denkbeeld van dr onsterfelijkheid dernienschelijke ziel, geloo\\ en zij, dal de menschen bij den dood geheel en al steeven, en dal hel eene geslachl het andere i voortdurend zal opvolgen, /.onder dal cc iels van de \' menschen overblijft na hun verscheiden uit dit leven, : en zouder eenige toekomstige herstelling of hernieu- wing der dingen. Kn zich verbeeldende, dat regt- vaardigbeid en goedheid bij God uiei hetzelfde zijn als in de denkbeelden, die wij vau deze volmaaktheden koesteren, als wij ze in de menschen beschouwen; maar dat zij in den Oppcrbestuurder der wereld tets bovenzinnelijks zijn, waarover wij geen juist oordeel kunnen vellen, noch mei eenige zekerheid kunnen spreken, denken zij, dat, ofschoon er voor ons gcenc billijkheid of verhouding schijnt in de uitdeeling der beloouiugeu en straffen in dit tegenwoordige leven, wij toch geene voldoende beoordeelaars zijn vau de eigenschappen van God, om daaruit mcl eenig ver- trouwen de zekerheid van een tockonistigen staat af te leiden. Doch ook de.ze meening rust niet op een goeden grondslag. Want als regtvaardigheid en gocd- i beid in God niet hetzelfde zijn als in onze denkbeelden, ; dan meencu wij niets, als wij zeggen, dat God nood- i wendig regtvaardig en goed is, en om dezelfde reden : mogen wij even goed zoggen, dat wij niet weten, wat wiimeenen, als wij verzekeren, dat Hij een verstandig en wijs wezen is, en zoo zal er volstrekt geen grond- slag overblijven, waarop wij kunnen bouwen. Aldus worden de zedelijke eigenschappen, hoewel in woorden erkend, toch in werkelijkheid door deze menschen geheel weggenomen; en op denzelfden grond kunnen de natuurlijke eigenschappen ook geloochend worden. En zoo moet over het geheel ook deze meening, als wij er consequent over redeneren, eindelijk op volko- nien Atheïsinus uitloopen. I. De laatste soort van Deïsten zijn die, welke.
zoo zij werkelijk geloofden, wat zij voorwenden, juiste en regte begrippen van God en van al de Goddelijke eigenschappen in clkopzigl hebben; welke verklaren. dat zij gelooveu, dat er één ecuwig, oneindig, verstan- dig, a) mag tig en alwijs Wezen is, de schepper, onder- houder en bestuurder aller dingen; dal deze eerste oorzaak een Wezen is van eindcloozc regtvaardigheid, |
||||||
|
DEKEN— DEL1A
|
|||||||||||
|
fiOfi
|
|||||||||||
|
! leiden; ten laatste, dat, naar mate de menschen deze
vcrpligtingcn ia achi nemen of verwaarloozen, zij aan God aangenaam of onaangenaam zijn, die, de opperste
bestuurder der wereld zijnde, te eeniger tijde Zijne gunst of Zijn misnoegen zal openbaren; en daar dil niet in den tegenwoordigen staat geschiedt, moet er bij gevolg een toekomstige staat van belooningen en straffen in ecu toekomstig leven zijn. Maar de menschen , over welke wij nu spreken, wenden voor dit alles slechts in zoo verre te gelooven, als hij het licht der natuur te ontdekken is, zonderaan cene Goddelijke openbaring te gelooven. Dit zijn de eenige ware Deïs- tcn en de eenige personen, met welke men moet rede- neren, teneinde hen te overtuigen van de zedelijkheid, waarheid en zekerheid der Christelijke openbaring. Het Dcïsmusheerschtc in de zeventiende en de aeht-
tiende eeuw in Engeland in hoogc mate, en werd open- lijk beleden door verscheidene mannen van aanzien, zoowel in de staatkundige als in de letterkundige wc- ichl. Gibbon, Tlumc, Priestlcy, Bolingbroke, Shaf- tesbury en Hobbes trokken niet weinig de aandacht en zelfs den eerbied hunner medeburgers, en den weg leidende tot de verwerping der geopenbaarde gods- dienst, werden zij gevolgd door geen onaanzienlijk aantal haastige, oppervlakkige denkers, door dezulken die men, zooals gewoonlijk, in het vaarwater ziet \\ olgenvan diegenen, welke in rang of talent boven hen •-laan. De Dcïsten hebben echter hun tijd gehad, en worden uu nog slechts onder de minst invloedrijke klassen gevonden. De gedaante, die het Deismus in de voorgaande
eeuw in Frankrijk aannam, was die van een grof Ma- terinlismus, zooals bet in de geschriften van Voltaire, Condülac, Helvetius en Didcrot en in die van de zoo- genaamde Encyclopedisten uiteengezet werd. Ook duurde het niet lang, of zij verschenen in Duitschlaud. Gedurende de tweede helft der vorige eeuw werden de krachtigste aanvallen op het positieve Christendom gedaan door denanonymeu schrijver der Wolfenbut- telsebe Fragmenten(II. V. Reimarus), hetgeen aanlei- ding gaf tot cene reeks van twisten ten aanzien van de plaats, welke in zaken van geloof aan de rede tocge- kend moet worden. Het is ecnigzins opmerkelijk, dal zelfs eenige Duitschc mystieken deïstischc begin- selcn aannamen. De geest der eeuw, waarop Frcdcrik de Groote, koning van Pruissen, niet weinig invloed uitoefende, was ook gunstig voor het verspreiden van deïstischc denkbeelden, voornamelijk onder de hoo- gere klassen. De werken van Wielaml bragten er niet weinig toe hij, oin deze verkeerde beginselen ingang |
|||||||||||
|
\'e doen vinden. Kenige pogingen werden er ook gedaan
em genoot schappen op te rigtcn, die gebaseerd waren op het Deismus, zooals dat der ïllummaten in 1770, cu dat van de Vrienden de- Verlichting te Berlijn in 17S3 gesticht.Verscheidene schrijvers over godgeleerdheid, van welke men betere dingen bad kunnen verwachten, bragten tot het verspreiden van deïstische beginselen hij. De voornaamste dezer was Uahrdt, die, hoewel hij aan den kant der regtzinnighcid begon, toch in zijne geschriften, in het laatste gedeelte zijns levens zamengesteld, alle geopenbaarde godsdienst trachtte te ondermijnen. DEKEN (Lat. decuncs, een aanvoerder van 10
man), een waardigheidsbekleder in de Kerk van En- geland, niet bekend, naar men veronderstelt, vóór de elfde of twaalfde eeuw. Het ambt werd oorspronkelijk aan een presbyter geschonken; hem werd daardoor magt gegeven over tien andere presbyters aan cene domkerk verbonden. Hij was en is nog een dignitaris van eenig belang, draagt den titel van Zeer Eerwaarde, en heeft het toezigt over het geheele kapittel of bestuurder domkerk, dat den naam draagt van Deken en Kapittel. Dit ambt volgt in rang op dat van een bis- schop; de deken ontvangt zijne benoeming van de kroon. Zijne dienst is, in het algemeen gesproken, het toezigl te hebben over de geheele iurigting der domkerk. Men heeft vooreenigen tijd voorgesteld, om, ten minste in eenige gevallen, de ambten van bisschop en deken te vercenigen. Dit plan is echter hevig bestreden door de voornaamste dignitarissen, voorua- mclijk op grond, dat de bisschoppen reeds overladen zijn met vele en verschillende diensten, die al bun tijd innemen; bovendien heeft men ook beweerd, dat het volstrekt noodzakelijk is, dat het kapittel eener domkerk ecu hoofd heeft, dat voortdurend bij hetzelve woonachtig is. Alhoewel de deken thans zijne aan- stelling dadelijk van de kroon ontvangt, was zulks niet altijd het geval, want in den tijd tusscheu de Normandisohc verovering en de Hervorming werd de deken door het kapittel gekozen, dat te dien einde bijeengeroepen werd. Tn eenige gevallen werd er ook een onderdeken gekozen om in zijne afwezigheid te handelen. Niemand kan tot deken benoemd worden, voordat hij zes gcheeli jaren tot de priesterorde bc- hoord heeft, behalve wanneer hij het ambt van hoog- leeraar bekleedt. DELIA, een bijnaam van Aktkmis (zie ald.), dewijl
Delos voor bare geboorteplaats gehouden werd. De- zelfde naam wordt somtijds ook gegeven aanDemeter, Aphrodite en de Nimfen. |
|||||||||||
|
DELIUiS-
|
DEMETER. 607
konden naderen, oen os, een schaap of een bok oife-
ren, ter eero van Apollo. Vijf priesters waren aan den tempel verbonden, die allen gekozen werden uit familiën, welke van Deucalion afstamden, en hun ambt levenslang vervulden. De orakels van Griekenland werden gewoonlijk in
hexameters gegeven, en daar de oorsprong dezer dichtmaat aan don Delphischen Apollo werd toege- schreven, werd zij ook de Pythische maat genoemd, In de latere tijden der Grieksche geschiedenis, toen het orakel bij groote gebeurtenissen niel meergcraad- ploegd werd, werden de godspraken in proza gegeven. Hei isecuc ontwijfelbare waarheid, dal de orakelen oen hoogst, belangrijken invloed uitoefenden op Grieken- land, voornamelijk iu de eerste tijdperken zijner bc- schaving, daar zij dikwijls do publieke opinio leidden, eu don nat ionalen ondorncmiugsgecsl aanwakkerden. Maar boven alle orakelen genoot dat van Delphi een wijd eu zijd vermaarden roem. Zijne antwoorden ontmaskerden meuigen tiran, en voorzeiden diens lot. Door zijne bemiddeling werd menig ongelukkig wezen van don ondergang gered, en menigeen op hel regie pad gebragt. Hot moedigde nuttige instellingen aan, eu bevorderde don voortgang van nuttige out dek kin- gen. Zijn zedelijke invloed was aan den kant der deugd, on zijn staatkundige invloed ten gunste van do bevordering dor burgerlijke vrijheid. Eindelijk echter brak de tijd aan, waarop de room van het Del- phische orakel begon te tanen. Langdurige «vorste- iiugeii Insschon Athene on Sparta om de heerschappij . iu Griekenland, strekten meer dan eenige andere oor-
zaak om de achting te verminderen, waarin hol orakel 1 gehouden werd. In de dagen van Cicero en Plutarchus
. was zijn roem bijna geheel verdwenen; het word echter
I nog van tijd tot tijd tot aan de dagen vaudeuRomcin-
schen keizer Julianus geraadpleegd , doch ook dit i werd eindelijk door Theodosius geheel verboden.
DEM ETER, eene van de voornaamste godbeden ; van het oude Griekenland, de dochter van C\'lironos en
Rhea. Hij haar broeder Zeus was zij de moeder van Persephoue of Proscrpiua, die door PI uto naar de hel- \' sche oorden werd gevoerd. Demeter begon dadelijk
hare dochter op te zoeken; op den tienden dag oul- moettezijHecate, die met haar naar Helios ging, van wien zij vernamen, dat Pluto Persephoue met toestem- niing van Zeus geschaakt had. Verwoed over hetgeen zij gehoord had, weigerde Demeter naar den Olympus terug te kecreu, maar bleef zij op aarde, on bezocht deze niel den vloek der onvruchtbaarheid. Zeus, niet willende, dat hel menschelijk geslacht zou omkomen, |
|||||||
|
DELIUS, een bijnaam van Apollo (zie ald.), rail-
dat hij op hel eilaud Delos geboren was. DELPHI (Orakel vax), liet beroemdste van al do
orakels van Apollo. De oude naam der plaats was Pytho, en daarom was Apollo somtijds bekend onder den naam van Pytliius, en de priesteres, die de ant- n oorden van liet orakel uitsprak, ontving den naam van Pythia of Pythonessa. Daar Delphi oe.no der plaatsen was, waar Apollo voornamelijk aangebeden werd, was hem in die stad een tompol gewijd, in welks binnenste heiligdom zijn beeld was geplaatst, terwijl er een altaar voor stond, waarop voortdurend een vuur brandde, dal alleen mot dennenhout werd gevoed. (Tot binncu- dak van den tempel was behangen met guirlandes van laurier, en op het altaar word laurier als reukwerk gebrand. Dampen stegen er onophoudelijk op uil de spleten van een diep hol in don tempel, waarboven de priesteres zat op oen drievoetigen zetel, die onder den naam van dcndricvoel bekendis. Deze dampen deden de hersenen dor Pythia krachtig aan, en werden voor do zekere in heilige media der goddelijke inspiratie gehouden. De inwoners van Delphi, die, als wij de uit- drukking mogen gebruiken, do oorspronkelijke eige- uaars van het orakel waren, gingen steeds voort met de godsdienstige ceremoniën en de belangrijke zaak der profetie Ie leiden. Zij alleen moesten bepalen, wanneer en bij welke gelegenheid de Pythia don hei- ligen drievoet moesi beklimmen, ten einde den pro- fetischen sloom te ontvangen, waardoor zij met Apollo gemeenschap had. Wanneer zij van de hemel- sche inspiratie overvloeide, uitte zij de verwarde Moordon, ol\'liever de dolzinnige geluiden, die haar door den god werden ingegeven. De Delphiërs ver- zamelden deze woorden, stelden ze in orde en gaven er een zin aan. Aanvankelijk werden de godspraken slechts om do
zeven jaren, op den geboortedag van Apollo, gegeven. Daar echter do roem van het Delpische orakel zieh over geheel Griekenland verspreidde, word hot uood- zakelijk om elke maand verscheidene dagen te dien einde af te zonderen. Zij, die het orakel kwamen raad- plegen, werden volgens het lol toegelaten, tenzij de magistraten van Delphi aan iemand den voorrang toekenden. Eene gift werd er gevraagd van hen, die zich van het orakel bedienden. Alvorens de Pythia den drievoet beklom, bezigde zij drie dagen om zich voor te bereiden, door te vasten en te baden in de bron Castalia. Zij brandde ook laurierbladen eu gerste- meel op het altaar van den god. Zij, die het orakel kwamen raadplegen, moesten, alvorens zij het altaar |
||||||||
|
G08
|
|||||||||
|
DEMIURGOS.
|
|||||||||
|
/.oud fris om Demeter over te halen naar de verblijf-
plaats der goden terug te keeren. Iris slaagde echter
niet, en hoewel al de goden gezamenlijk Demeter trachtten over te halen om den Olympus weder te bc- zoeken, bleef zij onverbiddelijk, en verklaarde zij haar bepaald besluit om op aarde te blijven, totdat zij hare dochter wedergezien had. Daarom werd Hennes door Zeusafgezonden naarde rijken van Pluto, om Perse- phonc terug te eischen, en haar verkregen hebbende , liragl hij haar naar Eleusis, en voerde baar in de ar- menharer moeder Demeter. Hier voegde Hecatezich bij Persephone, en werd van dien tijd af hare voortdu- rendr gezellin. Zeus zond nu Rbea om Demeter over te balen naar den Olympus terug te keeren, en stond Persephone toe om den winter van elk jaar in de bc- nedenwereld door te brengen, en het overige gedeelte van liet jaar op aarde, iu gezelschap harer moeder. Demeter werd nu gewonnen, en stemde toe hare plaats iu den hemel te hernemen, docli gaf, alvorens zij de aarde verliet, inlichtingen aangaande hare eeredienst en mysteriën. Demeter was de godin der aarde en van den land-
bouw. Zij had ook hel bestuur overliet huwelijk, en werd voornamelijk door vrouwen vereerd. De mythe van Demeter en hare dochter schijn! uitgedacht te zijn om de vruchtbaarheid der aarde voor te stellen, die verborgen is iu den winter, herleeft in de lente, en liet licht en de hitte der zon geniet gedurende een gedeelte van het jaar. Eenigen hebben de mythe ver- klaarddoor te wijzen op de sterfelijkheid van liet lig- eliaam en de onsterfelijkheid der ziel. De dienst van Demeter bad plaats op Creta, Dclos, in Attica, op de westelijke kust van Azië, op Sicilië en in Italië. De voornaamste feesten ter cere vandeze godin waren de Themophoriën en de Eleuainische mytteriëit. Zwijnen werden aan Demetergeofferd, alsmede.stieren, koeijen en verschillende soorten van vruchten. Hare tempels waren onder den naam van Megara bekend, en werden voornamelijk in boschjes nabij steden gebouwd. De Romeinen, die Demeter aanbaden ouder den
naam van Cercs, stelden feesten in met spelen te harer cere, die Cerealiën werden genoemd, en steeds door eeuc Grieksche priesteres weiden bestuurd, die, bij het ontvangen van baar ambt, met de regten vaneene Romeinschc burgeres werd bekleed. De eeredienst van Ceres nam eene voorname plaats iu in de ach- tiug der Romeinen, en de verbeurdverklaarde eigen- doinmen van verraders werden aan baren tempel ge- schonken, waarin de decreten van den senaat werden nedergelegd. Aan de bijzondere zorg van de rediles was |
|||||||||
|
\' het oppertoe/igt overdeze heilige plaats toevertrouwd.
I Zie Ceres. DEMIURGOS, de wereldbouwer der eerste Guos-
tieken in de Christelijke kerk, een wezen verwant met de schepping door hem voortgebragt en bestuurd, iu rangverre beneden de hoogere uitgevloeide wereld en den Vader daarvan. Doch op dit punt ontstond er een verschil onder de verschillende Gnostische secten. Zij namen allen de ondergeschiktheid aan van den Demiur- gosaaudeuIIoogeiiGod, doch zij steraden niet overeen aangaande den bijzonderen aard der ondergeschikt - heid. De verscheidenheden van meening worden door Neander aldus beschreven: — „Sommigen, die uit - gingen van de denkbeelden, sedert lang onder de Alexaudrijnschc Joden in zwang, stelden vast, dat de hoogste God deze wereld door dienende Engelen had voortgebragt en bestuurde. Aan liet hoofd dier euge- leu plaatsten zij er één, die over alles het bewind had, en daarom bij voorkeur de wereldformeerder en we- reldbestuurder genoemd werd. Dezen Demiurgos ver- geleken zij met den Geest, die bij Plato en diens volgelingen de wereld formeerde en bezielt, en het ide- aal der Goddelijke rede inde tijdelijke scbeppingzoekt uit te drukken. Zij zagen in hem ecu vertcgenwoordi- ger van denhoogsten God op dezen lageren trap van het bestaande, en lieten hem niet zelfstandig handelen, maar overeenkomstig de denkbeelden, door deu hoog- sten God hem ingegeven: even als de wcreldforineereu- de ziel der Platonische wijsgeeren alles schept volgeus de ideën, door de hoogste rede haar medegedeeld. Deze denkbeelden gaan echter, volgens hen, zijn eigen be- krompen wezen te boven. Hij kan ze niet verstaan, en werkt ze slechts bewusteloos uit. Daarom vermag hij ook niet de volle heteekeniste vatten van bet werk, door hem tot stand gebragt; maar als een werktuig, door hoogere ingeving bestuurd, openbaart hij hoogere dingen, dan hij zelf begrijpt. Desgelijks namen deze Gnostieken in overeenstemming metdeJodenaau, dat de hoogste God door engelen, die Hem door tusschen- komst van den Demiurgos dienden, tot hunne vaderen gesproken, en de wet van Mozes hun gegeven had. Ook in dit opzigt beschouwden zij hem als deu vertcgen- woordiger van deu hoogsten God, en bcwccrdcu zij, dat, gelijk de andere volken der aarde aan de afzonderlijke leiding der overige engelen waren toevertrouwd, zoo het Joodsche volk, als hefvolk des eigendoms van Jeho- vah, den hoogst en God, onder het onmiddellijke bestuur van den Demiurgos, Zijn plaatshekleeder, stond, en dat deze niet minder dan iu de schepping der wereld in Israëls wetgeving de hoogere denkbeelden had geo- |
|||||||||
|
DENEMARKEN iKEPK VAN).
|
|||||||||
|
<>i»9
|
|||||||||
|
m heiligschendeude verbiudtcnis. Alles, wal nien-
schelijk was. als noodzakelijk onheilig beschouwende, loochenden zij de meuschelijkheid vanChistiis, en al- les, wat tot het inenschelijke voorkomen van Christus behoorde, sleldcn zij niet voor als eene werkelijkheid, maar slechts als ecu visioen. De mceniugcu, die duur de verschillende klassen van Gnostieken ten aanzien van den Demiurgos gekoesterd werden, kunnen als ecu kenmerkend teeken van onderscheid tussebcn ilc Iwee grootc klassen beschouwd worden. DENEMARKEN (Kerk van). De eerste pogingen
om Denemarken tot de Christelijke godsdienst tebren- gen werden door Angel-Saksische zendelingen in de zevende eeuw gedaan. Een Engelseh presbyter, \\\\ il- lebrordus genaamd, die in 090 tot aartsbisschop der Friezen gewijd was, stak naar Jutland over. Zijne zending naai\' dal land mislukte, doch liij kocht dertig inboorlingen, die bij in de kennis van het Christendom onderwees, en toen hij op Hclgoland, hel eiland aan den Duitschen afgod Knsite gewijd, aan wal stapte, wenschte hij zijne woning daar te vestigen om hen te doopen. Maar iets te verontrusten, dat op het heilige eiland aan de godheid was gewijd, werd als eene groot e misdaad aangemerkt. Toen daarom Willebrordushet waagde om de kinderen in de heilige fontein te doo- pen, en zijne mcdgczellen ecnige gewijde diereu dood- den, was de woede van het volk zoo zeer opgewekt, dat zij de indringers er om lieten loten, wie hunner als een offer aan de afgoden zou gedood worden. De per- soon, op wien het lot viel, werd daarop geofferd, en de overigen van de partij werden naar het Frankische grondgebied gezonden. Eerst in de negende eeuw kan men zeggen, dat het
Christendom vasten voel in Denemarken verkreeg. De, omstandigheden, die tot deze belangrijke gebeurte- nis leidden, worden door Neandcr aldus beschreven:— „Twisten over de troonsopvolging in Denemarken, waarbij de laatste (Lodewijk de Vrome) door een der vorsten, Ilarald Krag, die in Jutland regeerde, te hulp werd geroepen, gaven hem gelegenheid om in het jaar ^22 gezanten derwaarts te zenden, en die onderhaudc- lingen zocht hij nu tegelijk dienst baar Ie maken aan de vestiging eener zending in die oorden, of voorliet minst aan de voorbereiding van deze. Aan den eersten bis- schop van Frankrijk. Ebbo, aartsbisschop van Rheinis, die. aan het keizerlijke hof opgevoed, een tijd langde gunsteling des keizers was, werd dal gezantschap op- gedragen; en inderdaad «as deze daarvoor ook geheel de man. De herhaalde ontmoeting van de gezanten der nog Ileidensehe Denen aan het keizerlijke hof |
|||||||||
|
penbaard, waarvan liij zelf dm waren zin niet begreep.
Evenzeer als de schepping in het algemeen, was Imn dus liet Oude Testament het bedekte zinnebeeld van eene hoogere orde der dingen, eene verborgene hecn- «•ijzing naar het Christendom. „De andere partij der Gnostieken bestond voorna-
melijk uit dezulken, die vóór hunnen overgang tot het Christendom de Mozaïsche godsdienst niet toegedaan waren geweest, maar zich reeds eene eigene, uit Oos- tersche bestanddeelen zamcngestcldc gnosis gevormd hadden, die het Jodendom evenals iedere andere volks- godsdienst vijandig was. Sporen daarvan ontdekken wij in de boeken der Zabiërs, gelijk nog ten huidi- gen dage in het Oosten onder Perzen en Hindoes. Deze Gnostieken beschouwden den Demiurgos en diens engelen niet alleen, gelijk de eersten, als onder- geschikte en beperkte, maar als den boogsten God vol- strekt vijandige wezens. Volgens hunne leer willen de Demiurgos en diens engelen zich in hun beperkt gebied als zelfstandige wezens handhaven, en daarin gecne vreemde heerschappij toelaten, maar zoeken zij het hoogere, dat tot hen afdaalt en binnen hun bereik komt, gekluisterd te houden, opdat hel zich niet ver- heffe boven de enge grenzen, hun gesteld. Waar- schijnlijk vloeide in dit stelsel het rijk der wercldfor- mcerende engelen grootendeels zamen met dat der misleidende sterrengeesten, die den mensch van zijne vrijheid berooven, hem door allerlei bedricgelijke kun- sten zoeken te bet onveren, en een willekeurig bestuur over de dingen dezer wereld uitoefenen. De Demiur- goskomt in dat stelsel voor als een hoogmoedig, nijdig, wraakgierig wezen, dat, zelf beperkt, andereu beper- ken wil, en zich in dat karakter in het Oude Tcsta- ment, hetwelk aan hem zijn ontstaan te danken heeft, openbaart." Het verschil, dat er aldus tussebcn de Gnostische
stelsels ton aanzien van den Demiurgos bestond, was van niet weinig belang. De eene klasse, die den De- miurgos voorliet orgaan en den vertegenwoordiger van den boogsten God hield, kon eene Goddelijke openbaring in de natuur zien, en de aarde zelve door stroomd door een invloed, die kon strekken om haar te zuiveren en te verheffen. Maar de andere klasse, die geloofde, dat de Demiurgos, of schepper der we- rehl, werkelijk tegenover den boogsten God en /.ijn hooger stelsel stond, werd er natuurlijk lor geleid, oin de wereld niet niet welwillendheid maarmei bitteren baat te beschouwen. De Gnostieken dezer laatste klasse moedigden of het celibaat aan, of verkondigden opene vijandschap aan het huwelijk als eene onzuivere |
|||||||||
|
DENEMARKEN (KERK VAN).
|
|||||||||
|
f,10
|
|||||||||
|
had van zelf lief verlangen in hein doen ontwaken,
om aan de bekeering van dat volk zijne krachten te wijden,-en wel ervaren in wereldsclie zaken, en vol ijver voor de uitbreiding des Chistendoins, zoowel als vol geloofsvertrouwen, vereenigde hij alles, wat hem voor den dubbelen post van gezant en leeraar der llei- dencn gesehikf kon maken. ITalitgar, bisschop van Kamerrijk, stond hem gedurende eenigentijd hij dien arbeid ter zijde, terwijl de keizer hem eene plaats, Welanao of AVelna, waarschijnlijk het tegenwoordige Mnnstcrdorf hij Itzehoe, afstond, waar hij hij zijne werkzaamheid in liet noorden een veilig verblijf en liet noodige lot zijn levensonderhoud vond. ITij slaagde er in om den koning llarald en de grooten, die hem omringden, voor het Christendom te winnen, waaraan echter ook de staatkunde wel nief geheid vreemd zal gebleven zijn. In hel S20 kwam die vorst met zijne gemalin en een talrijk gevolg lof den keizer (e fngel- heim, waar nu aan hem en aan vele anderen de doop met groofe plcgtigheid werd toegediend. De keizer vervulde bij den koning, de keizerin Judith bij de koningin de plaats van doopgetuige." Toen Koning Ifarald voorstelde om naar zijn land
lenig te keeren, werd een monnik van veel ijver en vroomheid, Anschar of Ansgar geheclen, gekozen om hem te vergezellen, ten einde te trachten de Benen van hef Heidendom lot hef Christendom te bckecren, Toen Anschar hel fooncel van zijn zendingswerk bc- reikte, begon hij zijn werk door jongens van het land fe koopen, die hij, met andere welke hem door den koning waren aangeboden, onder zijne eigene zorg nam, om hen lof onderwijzers voor hunne landgcnoo- ien op Ie voeden. Deze zcndelingsinsfelling begon mei twaalf leerliugcn. De onrustige toestand van hef land verhinderde hem meer te doen. De koning had zijn volk van zieh vervreemd, door het Christendom te omhelzen en veruindtenissen met de Franken aan te gaan, en in S28 werd hij uit lief land verdreven en gc- noodzaakl eene schuilplaats te zoeken in een Frau- kiseb leen, dal hij van den keizer ten geschenke ont- vangen had. Ten gevolge van de vlugl van llarahl werd Anschar ontmoedigd, en gevoelende, dal het nief, veilig was om zijn arbeid in Denemarken voorf Ie zetten, bediende hij zich van eene uituoodiging om naar Zweden fe gaan, waar eenige zaden van hel Christendom reeds gestrooid «aren. Na het verlrek van Anschar ging de Dccuschc zen-
iling over in handen van een monnik, Gislema gehee- len, die zieh echter nief weinig in zijne pogingen bc- lemmerd vond door den bepaalden tegenstand van |
IToriek, koning van.\'utlaud, tot nog toe een verklaard
vijand van het Christendom. Anschar, na korten tijd verpligl zijnde om zijn werk in Zweden te slaken, werd door den keizer van Duitschland tot den rang van aartsbisschop verheven, en zich van zijn verbe- ierden toestand bedienende, trad hij in briefwisseling met lloriek, en wou diens vertrouwen zoodanig, dat bij verlof kreeg om den grondslag te leggen van eene Christelijke kerk, de Christelijke ecrediensl fe ves- tigeu, waar hij verkoos, en al degenen Ie onderwijzen en fe doopen, die zulks verlangden. De stad Sleeswijk uitgekozen hebbende, stichtte hij daar eene kerk, die er veel toe bijdroeg om velen van de vereeriug der af- godcu fot de aanneming van het Christelijk geloof te brengen. De nitzigten van de zending in 1 (onemarken werden
binnenkorten lijd bewolkt doorden dood van lloriek, die in den strijd werd gedood, en de opvolging van lloriek tl., die hef Christendom niet gunstig was. De kerk f e Sleeswijk werd gesloten, de Christelijke coro- diensf werd verboden, de priesters zagen zieh genood- zaak! om fe vlugteu. Dif alles was echter sleehfs lijdelijk. Anschar was onvermoeid in zijne pogingen om het goede werk voort te zetten, en zelfs op zijn sterfbed hield de zaligheid der Denen en Zweden zijn gcesf bezig. In een brief gedurende zijne laatste ziekte geschreven, verzocht hij den Dnitsclieu bisschoppen en koning Lodcwijk, om al hunne pogingen in hef werk te stellen, feu einde deze zendingen ie doen voortduren. Rimbcrt, de opvolger van Anschar, trachtte diens
voetstappen te drukken. Hij deed verscheidene reizen, nief zonder groot gevaar, naar Denemarken en Zwc- den. De omstandigheden der tijden waren echter verre van gunstig voor den voortgang van liet Christendom ondei- de Scandinavische stammen, daar zij bezig wa- ren met rooftogtcn te doen iu Duitschland, Engeland en het Frankische rijk. Toch werden de Denen door hunne nederzettingen in Engeland meer binnen hef bereik van den invloed des Christendonis gebragt. Ge- dureude de eerste hel ff dertiende eeuw had er eene hevige vervolging van de Christenen iu Denemarken plaats, tijdens het bewind van koning Gorm, die zich van den troon van dal land had meester gemaakt. Eindelijk echter in 93 I kwam de Dnitsclie keizer Hendrik f. fusschenbeiden, en dwong den Dccnsehcn souvereiu om zijn zwaard nief alleen in de schede te steken, maar ook om do provincie Sleeswijk aan bid Dnifsclic rijk af\'Ie staan. Deze provincie leverde voor de eerste maal ecu vasten grond voorde Christelijke |
||||||||
|
DKNKM \\KKK.N (KERK \\ \\\\).
|
|||||||||
|
..i i
|
|||||||||
|
rispelijk. Door ziju losbandig gedrag stelde b:j zieli
aan kerkelijke straffen bloot. Hei volgende voorval toont aan, welk eeuc inagl de kerk zelfs over een ko- uinklijken misdadiger kou uitoefenen. Sueno was ecu man met sterke hartstogteu en cenc
tot toorn geneigde geaardheid. ()p een feest , dut bij aan zijne voornaamste edelen iu de stad Koskild gaf, veroorloofden zich cenige zijner gaslcn, door deu wijn verhit, onvoorzigtige, hoewel misschien ware aauincr- kingen op zijn gedrag te maken. Deu volgenden dag maakten cenige gedienstige verklikkers hem daarmede bekend, en iu de woede vau hel oogenblik gaf hij bevel om hen ter dood ie brengen, hoewel zij bij d< mis in de domkerk waren. Toen hij op den dag na deze\' Ireu rige gebeurtenis naar de kerk ging, ontmoette hem de bisschop, die, den staf opheffende, hcni beval been Ie gaan, en door zijne tegenwoordigheid bel buis Gods niet te bezoedelen, dal hij reeds door bloed ontheiligd had. Zijne volgelingen trokken het zwaard , doch hij verbood bun ecnig geweld Ie gebruiken legen een man, die iu de vervulling vau zijn pligt zelfs koningen tartte. Treurig naar zijn palcis teruggaande, nam hij het boetekleed aan, weende en bad, en betreurde zijne misdaad gedurende drie dagen. Daarna vertoonde hij zich in hetzelfde geringe gewaad aan de poorten der kerk. De bisschop was iu het midden der dienst ; het K\'/rir Eleisou was gezongen, en het Gloria op het punt van te beginnen, toen hem bcrigf werd, dat de koninklijke boeteling builen de poorten was. Hel altaar verlatende, ging hij naar die plaats, rigttc Av\\\\ smeekenden monarch op, en begroette hem niet den kil- des vreiles. Hem in de kerk brengende, hoorde hij zijne belijdenis aan, bief de uitbanning op, en veroor- loofde hem deel te nemen aan de godsdienstoefening. Spoedig daarna deed de koning, in dezelfde kerk, eene openlijke belijdenis vau zijne misdaad, vroeg evenzeer vergiffenis aan God als aan de inensclicu, kreeg verlof om ziju koninklijk gewaad te hernemen, en ontving plcgtig de absolutie. Doch hij moest nog voldoening geven aan de bloedverwanten der overledenen, over- ccnkonistig de wet, en om de cauonickc boete te ver- zachten, schonk hij een zijner domeinen aan de kerk. De uaam van dezen prelaat (geen onwaardige mede- diugcr van den II. Ainbrosius) was Willem, een Angel- Saksisch geestelijke, die door den aartsbisschop van Brcmeu tot die waardigheid was benoemd, en vroeger de secretaris van C\'anut den Groote was geweest. Van dien tijd tot aan ziju dood bleef Sueuo een
gehoorzame zoou vau de Rooinsch-Catholiekc kerk. Hij besteedde groote sommen om zendingen in Zwe- |
|||||||||
|
kerk op. Zij was nu bewoond door ocnc kolonie van
Christenen, en leverde derhalve een geschikt punt op, vanwaar hel Christendom zich over Denemarken kon uitbreiden. De aartsbisschop (Juni, zich bedienende van deze gelukkige verandering, deed weder cenzen-
diugstogt naar Jutland. He koning üorui «ras hel Christelijk geloof even vijandig als ooit, docli niet zijn zoon Harald, die door zijne moeder Tlivra, cenc dochter van den eersten Christen-koning Harald, in de kennis des Christendoms was opgevoed, was het anders. De jonge vorst was niet gedoopt, doch ver- klaarde zieli openlijk voor liet Christendom, en gcdu- reudc zijne gehcelc regering van vijftigjaar moedigde hij zooveel mogelijk de uitbreiding van het Christen- dom in /.ijne staten aan. Ken oorlog tusschen dezen vorst en Keizer Otho I. eindigde in \\)72 met een vrc- desverdrag, da! in niet geringe male strekte tol de vestiging vau de Christelijke kerk in Denemarken. Harald en diens vrouw ontvingen den doop in fegen- woordigheid des keizers, en de laatstgenoemde stond als jieler hij den doop van den jongen prins Sucno of Swcn. Gedurende de regering van Harald was Adaldag, aartsbisschop van Breinen en Hamburg, in staat om het plan, om verscheidene bisschoppen voor Dcneinar- keu ie wijden, op te vatten en ten uitvoer Ie brengen. Een hevige twist volgde er nu tusschen deHeidcu-
sche en de Christelijke partij ouder de Denen, waarvan de eerste geholpen werd door Sucno, deu zoon des koiiings. In 991 kwam Harald in een veldslag om, en Sucno verbande bij zijne troonsbcklimming de Christelijke godsdienst, en herstelde de oude eerc- diensf. Onder dezen monarch veroverden de Denen Engeland, en toen Sucno zieli in ceu Christelijk land vestigde, liet hij ziju tegenstand tegen liet Christen- dom varen, en gaf zelfs voor het op nieuw te belijden. Zijn zoon C\'anut de Groote werd tot het Christendom overgehaald door den invloed der Christelijke kerk in Engeland, en toen hij aan liet bestuur kwam, legde i hij er zich met grootcn ijver op toe, om ecu vasten i grondslag aan de Christelijke kerk in Denemarken te I geven. Om de Heidenen te bekeeren, die nog zeer talrijk waren, werden er kerken gebouwd, en Angel- Saksische zendelingen aangesteld. In de elfde eeuw werd de kerk in Denemarken door
Sucno II. /.eer gunstig behandeld. Deze monarch i stichtte en begiftigde mildelijk ecu aantal plaatsen i van eercdieust, en rigttc bovendien vier nieuwe bis- dommen op. Maar hoewel hij aldus ijverig trachtte om het geestelijke welzijn van zijne onderdanen te bc- vorderen, was zijn eigene levenswandel meer dan be- |
|||||||||
|
d 12
|
|||||||||
|
DENEMAUKEN (KERK VAN).
|
|||||||||
|
don, Noorwegen en op de eilanden ie ondersteunen,
üedurende zijne regering werden de Heidenen van Boruhohii int hel Christendom bekeerd, en vernielden zij met verachting het afgodsbeeld Frigga, dal zij laug gewoon waren geweest te aanbidden. Tegen het einde der elfde eeuw kreeg de kerk in Denemarken eeue aau/.ienlijke vermeerdering van magt door de gunst van (\'aiint IV. of den Heilige. Hij onthief de gces- telijken van alle afhankelijkheid van de wereldlijke magt; hij stelde bisschoppen gelijk met hertogen en prinsen; hij bragl de geestelijken in zijnen raad, en trachtte hun eene stem te geven in de vergadering der staten. Eene gedragslijn, die aan alle partijen, behalve aan de geestelijken, zoo /eer mishaagde, kon nier anders dan ongelukkige gevolgen hebben. Hel volk stond op, en Canui viel als liet slagtoffer der verontwaardiging van hel graauw. De ongelukkige koning werd opgevolgd door zijn broeder Eric III. of den Goede, een dei \'>esie vorsten, die ooil op den Deenschcn troon zaten. Om de buitengewone magt \\ anden aartsbisschop van Breinen legen te gaan, wiens jurisdictie zich over bet gcheele noorden uitstrekte, haalde deze omzigtigc vors! den paus over, om nog ren aartsbisdom tcLundopte rigten. ILij deed een pel- grimstogt naar het Heilige Land, en bezocht Rome in persoon, npdal hij zieb de gunst en de ondersteuning win den paus mogl verwerven. Hij gaf grootc donatièii aan de kerk in zijne eigene staten, vestigde de Cister- cicu/.ische orde onder zijn volk, en stichtte bovendien te Lucca een klooster tot gemak vau Deenschepel- gri nis. Kortom, zoo groot was zijne toewijding aan de belangen der moederkerk, dat hij door meer dan een schrijver van zijn tijd een heilige wordt genoemd. Denemarken was uu \\ oor een groot gedeelte een
Christelijk land, doch de bevolking aan de kusten werd zeer gekweld door de invallen der Heidensche zeeroovers. Eindelijk besloot Waldemar I. of de (jrooie, om de sterkten dezer roovers te vernielen, hunne afgoden in stukken Ie houwen, en hen lot het Chrislt u\'.lom Ie bckeereu. Met dit duel voerde hij een leger naar hei eiland Rugen, dal door een ras van woeste en wreede afgodendienaars werd bewoond. Hij onderwierp de eilanders, verbrandde de tempels mei afgoden, en keerde als overwiunafi!\'naar Denemarken terug. Zendelingen werden daarop flaar Rugen ge- zonden, oin de bewoners in de leer en de phgteu van hel Christendom ie onderwijzen, en he) eiland werd bij de diocees van Roskild gevoegd. Maar terwijl Waldemar grooten ijver betoonde om
de afgodendienaars op de kust van de Oostvee aan te |
|||||||||
|
vallen, gal\'hij zich zoo slerk over aan den invloed der
geestelijken van zijn eigen koningrijk, dat hij overge- iiaald werd om de tienden zelfs door hel zwaard in te zamelen. De belasting was impopulair, in liet bijzon- der onder de Scaniers, die ook afkeerig waren vau bisschoppen, en nog meer van hel geestelijke celibaat. Noch zachte, noch harde maatregelen konden hen bewegen om de hatelijke belasting te betalen, en ein- dclijk stelde Waldemar, grooter kwaad vreezende, de inzameling der belasting uit, totdal het volk meer geneigd zou zijn om naar rede te luisteren. In de dertiende eeuw was de raagt der Deensehc geestelijk- !ieid zoo groot geworden, dat ChristoffclI., tengevolge van een vermeenden inbreuk op de voorregtcu dei- kerk, iu den ban werd gedaan, en zijn koningrijk ouder een interdict werd gesteld. Deze stouic stap wekte de woede van den koning en de edelen op, en uit weêrwraak werd een koninklijk besluit uitgevaardigd, waarbij de privilegiën, vrijdommen en zelfs de domei- nou, door zijne voorvaderen aan de kerk van Lund geschonken, teruggenomen werden. Zoo begon er een wis\' liisschen den koning on de kerk, die lot de nood- lottigste uitslagen voor het koningrijk moest leiden, ware hij niet plotseling afgebroken door den dood des monarehs. Hel interdict duurde echter ecu aantal jaren voort, totdat het door een algemeen concilie, te Lyou in 127.1 gehouden, opgeheven werd. Het vol- gende jaar werd koning Eric VI i. met de kerk ver- zoend, hoewel hij zelfs na dien tijd nog dikwijls de kerktienden aantastte, en tol zijn eigen gebruik de opbrengst bezigde, die uit de kloosterdomeinen voorl- vloeide. Zijn zoon en opvolger Eric VIII. was niet minder met de kerk in twisten gewikkeld. Op nieuw werd aan het rijk ecu interdict opgelegd, wegens beleedigingen den aartsbisschop vau Lund aangedaan; de koning werd door den paus eu eene commissie vau kardinalen veroordeeld om cenezware boete te betalen, eu als hij in gebreke bleef, moest het rijk niet alleen onder het interdict blijven, maar de koninklijke ovcr- treder moest met zijn broeder Chrisloffel, die bet voornaamste werktuig geweest was om den aartsbis- schop te arresteren, in den ban gedaan worden. De zaken werden echter geschikt, de boete werd op eene betrekkelijk kleine som gebragt, en de twist kwam ten einde. Van dien tijd af tot aan do Hervorming in de zestiende eeuw bleef de kerk haar gezag en hare magt behouden, niet weerstaan door het volk, eu niet be- stredeu door den staat. Wegens de nabijheid van Denemarken aan dePro-
lestantsche staten vau Duilschlaud vonden de nieuwe |
|||||||||
|
DENEMARKEN (KERK VAN;. 013
|
|||||||
|
vele pogingen om de voorregten te herkrijgen, die zij
gedurende de laatste regering verloren had. Zij was niet geheel cu al ongelukkig. Op eenc bijeenkomst > van de stateu-generaal in 1533 werd er ecu besluit aangenomen, dal alleen bisschoppen de magt zouden hebben om iemand iu de priesterorde op te nemen; dat de tienden behoorlijk betaald zouden worden, en dat bij, die niet betaalde, gecue bescherming bij de burgerlijke magt zoude vinden; dat legaten aan de kerk j wettiglijk vermaakt en vreedzaam genoten konden j worden; dat de kerk gehandhaafd zou worden iu hare I tegenwoordige regten en bezittingen. Toen Cliristiaan III. den troon beklom, werden al deze conecssien evenwel teruggenomen. Zijn eerste stap was om de bisschoppen uit den senaat te sluiten, en hun alle magt in wereldlijke zaken te ontnemen. Dit plan volvoerd hebbende, riep hij eeuc afzonderlijke vergadering van zijne senatoren bijeen, waarop het besluit werd geno- meu om de inkomsten der bisschoppen voorliet gebruik van het rijk verbeurd te verklaren, om hunne magt in de kerk en den staat te vernietigen en hen daarin niet te herstellen, zelfs indien een algemeen concilie tol hunne herstelling mogt besluiten, tenzij de koning, de senaat cu de staten van het rijk het tegenwoordige besluit niogten herroepen. Men kwam ook overeen om voortaan de Protestantsche godsdienst aan te kle- ven, cu hare belangen te verdedigen cu te bevorderen. Eene acte, waarin deze besluiten stonden, werd door alle leden geteekend, die beloofden ze geheim te houden. Zich aldus de ondersteuning van zijne senatoren ver- zekerd hebbende, ging Cliristiaan er toe over om cenige stoute stappen te doen, ten einde zijn plan te volvoeren. Al de bisschoppen van het rijk werden gevangen gc- nomen en gestreng bewaakt. Om dezen buitengewo- neu stap te regtvaardigen in de oogeu der natie en van Europa, vergaderde Cliristiaan de staten te Kopcn- hageii, en nadat hij in deze vergadering de Roomsche geestelijkheid hevig had aangevallen, werd daarin ver- klaard, dat hare heerschappij ten einde was, en dat de Rooinsch-Catholieke godsdienst was afgeschaft. De kerkelijke inkomsten zouden voortaan gebezigd wor- den door den staat, tot ondersteuning van de Protes- tantsche geestelijken, tot het onderhoud der armen, tot de stichting vau hospitalen, en tot de ondersteuning van de universiteit cu de scholen. Zoo werd de Pro- testantsche kerk in Denemarken gevestigd op de vaste grondslagen, waarop zij tot op den huidigeu dag ge- staan heeft, liet duurde echter nog tot aan de regering van Cliristiaan V., eer de Deenschc Luthersche kerk geheel georganiseerd werd, toen, in 16S3, de Deenschc |
|||||||
|
mccuingcn, bijna uuniiddellijk nadat zij door Luther
verspreid «uren, hun weg in dat land. Cliristiaan, do erfgenaam van de trooncn van Denemarken en Noor- wegen, begunstigde bet Protcstantismua in zoo verre, dat hij om zendelingen zuud ten einde bet openlijk te prediken, doch na korten tijd trok hij zich terug en loo- eheude zelfs, wat hij vroeger bekrachtigd had. Frederik 1., de toen legerende souverein, verdroeg niet alleen de nieuwe leer, maar moedigde hare verbreiding ook ia het geheim aan. Op den rijksdag van Odensee in 1527 ging hij veel verder, cu vermaande de bisschoppenoiu in hunne diocesen hel prediken van hel zuivere Woord Uods, ontdaan van de verdorvenheden, die er mede v erbonden waren geworden, te bevorderen. Deze over- hellingtot de Luthersche leer, die de koning blijkbaar toonde, bad hare uitwerking niettegenstaande den j tcgensiaud der bisschoppen. De vergaderde staten bepaalden, dat er volkonienc vrijheid van geweten zoude zijn; dat priesters, monniken en nonnen wettig j niogtcn huwen; dat men niet langer aan den paus om 1 liet pallium zou verzoeken; dat bisschoppen verkozen zouden worden door de kapittels, en bevestigd zouden worden door de kroon zonder pauselijke bullen. Dit waren bepaalde stappen tot de invoering der llcrvoriu- dc beginselen in Denemarken. Vele godsdienstige instellingen werden door de bewoners verlaten, en de inkomsten daarvan trok de kroon tot zich, terwijl cenige domeinen aan de wereldlijke edelen werden gegeven. Geen bisschop werd er uu gekozen zonder de aanbeveling van de kroon. Luthersche zendelingen verschenen overal, en verwekten grootc opgewonden- heid ouder het volk, door hunnen ijver en de nieuwheid hunner manieren. In de steden, waar men meer ver- stand had, breidde de nieuwe leer zich snel uit, en zelfs in de plattelaudsdistrictcn vond men er niet wei- uigcu, die de Protestantsche inzigteu sterk toegedaan waren. De oude kerk ontving op dezen tijd een slag, waarvan zij zich later niet herstellen kon. De Room- sebe geestelijken hadden uu hunne magt overliet volk verloren, en het was duidelijk, dat hun stelsel bestemd was om te vallen. Eeuc der laatste handelingen van | Frederik L, die voornamelijk deze belangrijke vcrau- ; dering had teweeggebragt, was deAugsburgschecon- fessie aan te nemen, die bij aan zijne Protestantsche onderdanen opdrong, terwijl hij bun, die nog aan de Roomsche godsdienst getrouw bleven, veroorloofde ; om hunne eigene overtuiging te volgen. Eeuc tusschenregering volgde er op den dood van
I Frederik. De Roomsche geestelijkheid bediende zich | nu van den verwarden toestand van het land, en deed |
|||||||
|
CU DENEMARK1
wctlcu, burgerlijke en kerkelijke, du nog van kracht
zij», opgemaakt en door den koning bekrachtigd wcr- ili-ti. In dit wetboek is de godsdienst vaudc Decusche .•-Uilen lol bctgcloofder I.uthersclic kerk beperkt. Het
Decuschc rituaal werd voor liet eerst in 16S5 opge- matikt, bekrachtigd en uitgegeven, en in 1706 kwam eenc Latijnschc vertaling er van in het licht. In Denemarken, zoowel als in Zweden en Noorwe-
gen, mag niemand ecu burgerlijk of militair ambl vervullen, tenzij hij behoort tol de Luthcrschc kerk. Van daar het groole belang, dat in deze en alle andere Lutheisehe landen gehecht word! aan do plcgtighcid der bevestiging door den bisschop oi\' deken. Zij wordt niet alleen als ecue godsdienstige, maar ook als ceue burgerlijke zaak beschouwd. Zij is het bewijs, dat de persoon meerderjarig is, en de geschiktheid bezit om ambten enz. te bekleeden. Om deze belangrijke plegtig- hcid te kunnen ondergaan, moei een ieder eeue lange voorbereiding, dikwijls van zes of zelfs van twaalf maanden, doorstaan, gedurende welke hij door den predikant der gemeente onderwezen wordt. Deze is er voor verantwoordelijk, dat een ieder, dien hij aan den bisschop ofdeken aanbiedt om onderzocht te worden, lezen kan, en de Schriften, den catechismus en liet gc- bedcuboek verstaat, naar mate de ouders de middelen en de gelegenheid hebben om aan hunne kinderencene opvoeding te geven, en deze daarvoor de geschiktheid bezitten, liet onderzoek door den bisschop of deken is streng. Afgewezen te worden wegens onkunde is eene grooic schande, en zeer nadcelig voor de stotl\'e- lijke belangen van den geestelijke, die den leerling on- voorbereid aanbiedt, en voor de ouders van het kind, welks minderjarigheid verlengd wordt, en dat gecne betrekking kan vinden, voordat het, bevestigd is. Bevestiging moet voor de jonge leden, en zonden-
belijdenis voor alle, in de Kerk van Denemarken de toelating lot bet avondmaal voorafgaan; ook moet het door beide partijen vóór het huwelijk ontvangen wor- dcn. Bij het toedienen van den doop wordt de duivcl- bczwering uitgeoefend, en de drievoudige besprenging met het teeken van het kruis op het hoofd en de borst, vergezeld van de oplegging der handen. Doop door lecken, zelfs al wordt hij door vrouwen bediend, \\vord tin sommige gevallen als geldig beschouwd. Vijf getuigen van beiderlei geslacht zijn gewoonlijk tegenwoordig bij de toediening van den doop, doch zij zijn gedurende het leven der ouders niet voor hel kim! \\ erantwoordc- lijk. liet avondmaal wordt in de steden wekelijks gevierd, doch in genieenten op bet platteland maan- dclijks of zelfs nog zeldzamer. Bij die gelegenheden |
I (KEKK VAN;.
worden er ouwclcn gebezigd in plaats van brood, en
aan eiken communicant wordt er een door den dienst doenden geestelijke in den iiioiul gi stokcu. .Vis de predikant den ouwel in den mond steekt, zegt hij: ,,//\'/<■ ed cetum Jeau Co,4///!*", dit is liet ware ligehaam van Jezus; en als hij den beker geeft, voegt hij er bij: „llic est cents Jeau sainjaia", dit is het ware bloed van Jezus. Somtijds speelt liet orgel gedurende de geheele plegtigheid. Brandende waskaarsen worden in Denc- iiiarken gewoonlijk opliet altaar geplaatst, gedurende het vieren van het avondmaal. Zelfs als het avondmaal aan de krankcu wordt toegediend, moeten er volgens hel rituaal een of twee brandende kaarsen gebezigd worden. De communicanten knielen, als zij liel avond- maal ontvangen, de mannen aan de rcglcrzijde van het altaar, de vrouwen aan de linkerzijde. De predi- kaut knielt uiel gedurende de dienst, en gebruikt zeil niet van de elementen, doch moei volgens het rituaal buiten het hekwerk van het allaar communie houden, gelijk de gemeente, ouder de leiding van een anderen geestelijke. liet Kers-, Paasch- en Pinksterfeest worden gedu-
rende twee achtereenvolgende dagen gevierd. Drie diensten zijn ervoor eiken dag voorgeschreven,en hel avondmaal moet op den eersten morgen van elk feest, gedurende de eerste der drie diensten, gevierd worden. Vóór Pascheii worden de vasten in deze kerk gchou- den, anders wordt er niet gevast. Verschillende andere feesten worden er in den loop van het jaar gevierd, behalve de drie reeds genoemde. De begrafenisplcgtighcid in Denemarken is ecu-
voudig, doch zeer indrukwekkend. Zij bestaat alleen uit het opzeggen door den geestelijke van deze drie zinnen in het Dccnsch: „Uit de aarde zijt gij voorl- gekonicu"; „Tof de aarde zult gij wederkecreu"; „Uit de aarde zult gij weder verrijzen"; en bij het uitspreken van eiken dezer zinnen werpt de predikant eene hoc- veelheid aarde op het lijk, wanneer het in de groeve is uedergclatcn. Somtijds wordt er eene lijkrede uit- gesproken. In Denemarken bestaat de gewoonte, dat de par-
tijen, alvorens door den huwelijksband te worden ver- bonden, gedurende cenigcu tijd niet elkander verloofd zijn. Niet weinig belang wordt er aan de plcgtighcid der verloving gehecht. Zij is eene handeling, die veel indrukwekkender en veelmeer bindend is dan ons een- voudig engagement. De verloving is ecue ceremonie, «aarbij ringen worden gewisseld, en wederzijdsche aanneming voor getuigen uit de huisvrienden van beide partijen plaats heeft, alhoewel het werkelijke |
|||||
|
C(KET?K\\\'.\\X). mr,
|
|||||||||
|
DEYF.U AU
|
|||||||||
|
huwelijk een jaar of zelfs verscheidene jaren uitgesteld
wordt. De verloofde dame hoeft hare plaats in de maatschappij, welke verschilt van die der bruid, wier huwelijksdag bepaald is, of van die der reeds gehuwde vrouw. De partijen komen ook wel mei wederzijdsch goedvinden van hare verloving terug, zouder liet relat van eene echtscheiding. Zij doen afstand van hare wederzijdsche verpligtingcn, geven de ringen terug, en houden op niet elkander die beleefdheden te bc- wijzen, welke aantoonden, dat zij verloofd waren. Wegens de verloving konil de werkelijke ontbinding van den huwelijksband veel minder voor dan in andere landen. Ougelijkaardigheid van karakter, buitenspo- riglicid, geneigdheid tot dronkenschap, tot spelen, vcrwaarloozing en zelfs cene overeenkomst om gc- scheiden Ie worden, waarin gedurende twee jaren wordt volhard, nadat de partijen aan hel consistorie van het district haar verlangen formeel hebben bekend gemaakt, zijn gronden, waarop de echtscheiding in het kerkelijke hof van het distriet wordt uitgesproken, en de partijen verlof krijgen om weder te huwen. De gelegenheid, die de verloving aanbiedt, dal de partijen elkander kennen en van elkander los worden vóór hel huwelijk, wanneer oorzaken, die geleid zouden hebben Int ecne ontbinding daarvan in eene van beide pari ijeu ontdekt worden, maken echtscheidingen zeldzamer, en het groot e gemak om Ie scheiden minder uadcclig in de maatschappij, dan wij zouden kunnen vcronder- st ellen. De oudste kerken in Denemarken zijn gebouwd in
den vorm van een kruis. In eeuigc kerken worden crucifixen op het altaar geplaatst, en schilderijen aan de muren gevonden, doch geen geschilderd glas. De zolderingen zijn somtijds versierd met vergulde ster- ren, en de zoldering van het saucf uarium met voor- stellingen van de zon en de maan. liet bijwonen van de godsdienstoefening is volstrekt niet zoo algemeen onderde Denen als onder de Xooren. De diensten wor- den gewoonlijk begonnen en geëindigd met een kort gebed door den catecheet, die daarbij op de trappen slaat, welke naar het sanctuarium geleiden, met zijn gelaat naar de gemeente. Een groot, gedeelte van de dienst bestaat uit gezang, of liever het opzeggen van woorden op ecu zingenden toon, want de gedeelten, die uit het kerkboek gekozen worden om te worden gezongen, zijn niet in poezij maar in proza. Hoewel bijna alle kerken uitmuntende orgels hebben, vcrecni- gen de aanwezigen ziih toch in hel gezang mei bijna geene uitzondering. Opdat de gemeente moge weten, welke gedeelten gezongen moeten worden, zijn zij op |
plankjes aangegeven, die in verschillende doelen der
kerk hangen. De Collecta en de Zendbrief worden aan het altaar gelezen of gezongen, naar welgevallen van den dienstdoenden geestelijke, en terwijl hij daarmede bezig is, draagt hij een koorhemd over zijn gewaad; vóór hij begint te lezen, trekt hij, in tegenwoordigheid der gemeente, een humorale aan, dal is, een mantel van rood fluweel, die van voren en van achteren uedcr- liaugt, en van onderen afgerond en korter is dan hot koorhemd, geheel met gouddraad omzoomd, met een groot kruis, ook van gouddraad, op den rug. Op den kansel draagt hij een zwart gewaad van een bijzonder maaksel, met een kraag om don hals en zonder cene bof. Alvorens hij de preek begint, wordt een gebed voor de vuist uitgesproken. Gedurende bijna de ge- heele dienst zit hel volk, daar hei nibrieaal slechts cischt, dal hot staan zal. wanneer de Zendbrief en het Evangelie gelezon worden, en wanneer de zegen, die altijd Aarok\'sZeges (zieald.) is, uitgesproken wordt. Terwijl de preek wordt uitgesproken, is het de gc- woonte om met de korkzakjes bij de gemeente rond te gaan, opdat een ieder iets voorde armen kunne bijdra gen. Dit gebruik wordt door hel rituaal bevolen. Het bestuur van de Kerk van Denemarken is cpis-
copaal. In hel gcheele land , Vsland en de andere eilanden ingesloten, zijn negen bisschoppen en één superintendent-generaal, die allen door den koning aangesteld worden. De metropolitaau is de bisschop van Seelaud, die te Kopenhagen woont. Door hem worden al de andore bisschoppen gewijd, terwijl hij zelf gewijd word! door den bisschop van Fvbn, welks woonplaats hel digtst bij Kopenhagen is. Demetropo- litaan zalft den koning bij diens troonsbestijging. Hij draagt de insiguiën van de hoogste ridderorde, en wordt in alle kerkelijke zaken geraadpleegd. Degccs- lelijken zijn tot zekere grens burgerlijke zoowel als kerkelijke beambten, daar zij door iiet gouvernement gebezigd worden om zekere belastingen in hunne ge- meenten in te zamelen. Hunne traktementen zijn zeer gering, en zelfs de bisschoppen on dignitarissen van do kerk worden verre van ruim bezoldigd. Slechts één derde van do tienden is sedert de Hervorming voor kerkelijke doeleinden gebezigd, de andere twee derden zijn het eigendom geworden van don koning en de edelen. liet patronaat over de kerk is grooteudeels in handen van den souvereiu, die de bisschoppen be- noemt, en terwijl de leenroerige eigenaars hel regt hebben om drie kandidaten voor kerkambtcn op hunuc eigene goederen te benoemen, heofl dekoninghcl regt ..... een van de drie Ie verkiezen, die de benoeming |
||||||||
|
r.ir, nEimsnrEN.
|
|||||||
|
ontvangt. Geen predikant kan geordend worden, alvo-
rens liïj den ouderdom van vijf en twintig jaar bereikt heeft, hoewel hij preêken mag, zoodra hij hei examen in de theologie heeft afgelegd; hij mag een bijzonder, kort gewaad dragen, doch kan niet in volledige kerke- lijke kleeding verschijnen, voordat hij geordend is. De bisschoppen zijn verpligt om aan den koning een jaar- lijksch verslag aangaande den slaat der kerken en scholen in hunne diocesen, en den toestand der gcestc- lijke en kerkelijke zaken onder lief volk in te dienen. De synode van Seeland komt tweemaal in het jaar bijeen, doch de andere diocesane synoden slechts eens, name- lijk gcdnrendc\'dc acht dagen, die volgen op den feestdag van den II. Johannes den Dooper. Bij die gelegcnhe- den zitten de bisschop en de voornaamste burgerlijke ambtenaar van het district voor, de kerkelijke zaken der diocees worden zorgvuldig overwogen, en de nieuwe koninklijke verordeningen, die uitgevaardigd mogten zijn, worden gelezen. DKKVISCIIEN, Moliamedaansche monniken die
tot de Perzische secte van Muzelmannen behooren, en aanspraak maken op bijzondere openbaringen van den hemel en onmiddellijke bovennatuurlijke gemeen- schap niet de Godheid. De naam is afgeleid van het Perzische woord f/er, de drempel van het huis, en overdragtelijk nederigheid. In Perzië kregen zij ook den naam van Sofis, van sof, hetgeen betcekent een grof wollen kleed door vromen gedragen. De orden van deze dervischen zijn zeer talrijk. D\'ohsson telt er niet minder dan twee en dertig, terwijl von Tlam- mer hun aantal op zes en zestig schat. Het is op- merkelijk, welk een magtigen invloed zij uitoefenen op den maatschappelijken toestand van het gebcele Turksche rijk. Men zegt, dat zij in Perzië lang voor de invoering van het Tslaniismus bestaan hebben, en hunne leer kan tot aan de oudste tijden in de geschie- denis van al de landstreken van Middcn-Azië nage- gaan worden. Mohamed, die zijn godsdienstig slcl- sel in overeenstemming trachtte te brengen met de eigenaardigheden van het Oosterschc karakter, maakte het Islamismus in zijne voorstellingen van God zoo zinnelijk en materialistisch, dat het naar den smaak was van de pantheïstische sofis of dervischen, die geloofden, dat elk menseh eene vlecsehwording van de Godheid was. Deze klasse van godsdienstige dwee- pers vercenigde spoedig met het geloof aan den ko- ran veel van het bespiegelende mysticismus der Hindoesche Fakirs. Eeuige dervischen, zooals b.v. de Nakahilifituli*, verbinden zich, zonderde wereld voor eene kloosterlijke afzondering te verlaten, tot |
|||||||
|
de gestrenge inachtneming van zekere vormen van
eeredienst. Andere orden van dervischen zijn nog strenger. De meeste orden leggen een proeftijd op, waarvan de lengte afhangt van de vorderingen, die de kandidaat reeds gemaakt heeft. Hem wordt ge- leerd de lijst der Goddelijke eigenschappen op te zeggen, terwijl zeven er van slechts te gelijk worden medegedeeld. Hij is verpligt al zijne droomeu aan zijn superieur mede te declcn, die voorwendt daar- door in staat te zijn om de vorderingen te ontdekken, die de kandidaat in de keunis van de Godheid maakt. Eenige orden komen de leerstellingen van den koran meer, andere minder nabij. Von Dammer zegt, dat er twaalf orden bestaan hebben vóór de stichting van het Ottomauischc rijk, terwijl de andere tussehen de vcer- tiende en de achttiende eeuw zijn gesticht. Tii Perzië hebben de dervischen echter steeds bet meest gc- bloeid; zij hebben onder hun aantal zelfs eenige dor meest beroemde Perzische dichters geteld. Zoo groot was op zekeren tijd de populariteit der dervischen in Perzië, dat een hunner werkelijk den troon beklom en de dynastie der Sophis stichtte. Toen in 1328 dc.Tanit- sarenin Turkije voorliet eerst georganiseerd werden, baalde de sultan een voornaam dervisch, Bactasch genaamd, over, om hen plegtig te zegenen, ten einde bun een godsdienstigen ijver mede te deelen. De dervischen bieden niet openlijk weerstand
aan den koran, doch beweren, dat zij door bijzondere Goddelijke inspiratie bevrijd zijn van de noodzakclijk- heid om zich aan eene mensehelijkc of Goddelijke wet te onderwerpen. Deze leer belijden zij nooit open- lijk, zelfs niet aan kandidaten, die toegang tot hunne verecniging verlangen. Zij loeren listig aan de inge- wijden, datde koran slechts eene allegorie is, en zuiver staatkundige voorschriften en grondregels bevat, en dat, zoodra gewoonten van innerlijke vroomheid ver- kregen zijn, de vereeriug van God eene zuiver gecste- lijke handeling wordt, die alle uiterlijke vormen en ceremoniën en elke mcnsehclijke verklaring van het geschreven woord geheel vervangt. Op deze wijze moeten uitwendige magi en wet voor inwendige aan- driften wijken. Zij dringen ook aan op onbepaalde I onderwerping aan den schcik van hunne orde. „Wat I gij ook doet, wat gij ook denkt, Iaat uw seheik altijd in uwe gedachten tegenwoordig zijn," is de uitroep van eiken dervisch. Deze klasse van bijgeloovigc ijveraars is er in ge-
slaagd, om een sterk overwigt te krijgen op de gemoe-
dcren en harten der lagere klassen van Muzelmannen.
i Dezen invloed trachten zij dooralle middelen te hand-
|
|||||||
|
017
|
||||||||||
|
DTCRVTSC1TEX.
|
||||||||||
|
haven en Ir doen toenemen. Zij overreden hol volk,
dal inrn do afkomst der dervischen tot Ali on zelfs tot Aboe-Bekr, den eersten van de vier onmiddellijke op- volgers van Mohamed, kan nagaan. Zij geven voor, dat zij wonderen kunnen doen, en nemen hunne toevlugt tot allerlei soorten van goochelarijen en bedriegerijen, ten einde in de aeliting van hel volk ie stijgen. Al- hoewel sommige dervischen allesbehalve een zedelijk leven leiden, gelooven toch de onwetenden en bij- geloovigen onder het volk, dal de zielen dezer ge- waande heiligen reeds gezuiverd en met God veree- nigd zijn, en daarom volstrekt niet bezoedeld worden door de daden des ligeliaams. De sultans en nlemas hebben meer dan eens reilen gehad, om de gevaarlijke magi der dervischen overliet gewone volk te vreezen, welke bij sommige gelegenheden tot open opstand tegen de beheerschers van het, land heeft geleid. De nlemas, die lot de Sonnietsfihe secte der Mohainc- ilanen behooren, zijn den dervischen altijd vijandig geweest, en trachten op elke wijze hunne magt te ver- minderen, doch lot hiertoe mei weinig goed gevolg. Kéne orde, de Z?«rt//Mrt}/\'tf/«/, was woedend ten gevolge van den moord der Janilsaren, op bevel van sultan Mahmoed; zij waren de voornaamste werktuigen om opstanden in verschillende doelen teweeg Ie brengen. De sultan liel echter, op rand van den groeten moefti en de voornaamste nlemas, do drie opperhoofden der orde in liet openbaar lor dood brengen, en verbande de meeste harer leden. De meeste orden der dervischen hebben kloosters.
Slechts ééno orde, die der Bactasehieten, kan eigenlijk eene bedelorde genoemd worden; vele van deze lc- ven alleen van aalmoezen, naar hot, voorbeeld van bunnen grondvester. Zij zijn geene lastige bedelaars, daar zij zelden afzonderlijke personen aanspreken; zij worden meestal in volle straten gevonden, uitroe- pende: „Barmhartigheid om Gods wil." Andere leden dezer orde wordcu kluizenaars, on onderhouden zich door handenarbeid. Hoewel de dervischen volkomene vrijheid hebben om hunne orde Ie\' verlaten en tot de wereld terug te koeren, als zij daartoe neiging gevoe- leu, hebben er echter zeer weinige gevallen van dezen aard plaats gehad, Zij leven eu at erven gewoonlijk, ver- bonden aan de orde, waarbij zij zich bobben gevoegd. Waar een dervisch verschijnt, wordt hij hartelijk ver- welkomd. Vele rijke personen honden een dervisch in hun huis, gelijk de biechtvader in rijke Roomsch- Catholieke huisgezinnen, in do meening, dat zijne tegenwoordigheid den zegen des hemels op hen zal doen nederdalen. De dervisch wordt bij alle gelegen- |
lieden geraadpleegd als iemand, die bovennatuurlijke
wijsheid bezit. Do wijze, waarop do dervischen in Turkije de gods-
dienstoefening leiden, zal het best beschreven worden door bel. verhaal over Ie nemen van iemand, die oog- geluige van oen hunner feesten was. „De plegtigheid begon met eene processie, die uit den schcik, de imams, dervischen en het volk bestond, langs de straat; vele dezer droegen lange slokken, met verscheidene lam pon of houten lautaarneu aan hot boveneinde. Nadat zij de moskoe waren binnengegaan, gingen de dervischen, ongeveer vijftien in getal, met de boenen kruiselings over elkander zitten in eene ellips, on hel volk stond of zat digi rondom hen. Aan het eene einde dei\' mos- kce bevonden zich de seheik, imams en luoon-\'shids (of zangers van poezij), en nabij den kring zal iemand, die op eene soort van kleine (luit speelde. „Do dienst begon met hel opzeggen van een gebed,
El-Fa\'thhah genaamd, op een langzamen, plegtigen, zingenden loon, waaraan de geheele vergadering deel- nam. Na eene stilte van cenige minuten begonnen de dervischen hunne bijzondere oefeningen, de \'/,\'dr ge- naamd, door mof eene langzame maat on op oen zeer /.achten toon de woorden „La\' ila\' ha, il\' la-llah\' " (er is geene Godheid dan God) te zingen, terwijl zij hel hoofd eu hel ligchaani tweemaal bogen bij hel opzeg- gen van elk woord. Nadat zij dit ongeveer een kwart icr voortgezet hadden, herhaalden zij dezelfde woorden op deuzelfden toon gedurende ongeveer evenveel lijd, maar met eene vluggere maal eu mol eene vluggere beweging. Gedurende dozen tijd zongen do moon\'- shids en imams somtijds, met eene variatie van hof- zelfde air, gedeel Ion van een gezang, overhel algemeen tot lof van den profeet. De uil werking dor zachte melodie van dezen lofzang was, in contrast mot de schordere stemmen der derviseheu, van tijd lof tijd aangenaam. „Dederviseheu herhaalden daarop dezelfde woorden
op eene andere zangwijze. Zij begonnen, gelijk Ie voren, op ecu langzamen, lluisterenden loon, die hoc langer hoe luider word, mot zeer snelle bewegingen van hef hoofd on hef ligchaani. Vervolgens .stonden zij op in rrn kring, zeiden dezelfde woorden op ecu zeer schorren toon op, eu legden daarbij den nadruk voornamelijk opbel woord La\'en de eerste lettergreep van Allah, die mol groote hevigheid geuit werden. Elke dervisch keerde zijn hoofd beurtelings ter regter- enter linkerzijde, en boog ook hef ligchaani bij liet opzeggen ; van deze lettergrepen. De snelheid hunner bewegin- •oii on uil roepingen nam langzamerhand toe, totdat |
|||||||||
|
T8
|
||||||||||
|
~1
|
|||||||||||
|
DEVERRA — DfiWAiS.
|
|||||||||||
|
flip
|
|||||||||||
|
zij dooi- opgewondenheid als hot ware dolzinnig wer-
den; verscheidene hunner sprongen en verdraaiden hun ligcliaam in allo rigtingen; andere, uitgeput door groote inspanning, hijgden en snakten naar adein, uitten de zonderlingste en akeligste tooneu, en zonken neder van uitputting, badende in zweet. Do vlugheid hunner bewegingen en de hevigheid hunner ontboo- zomingon schenen eenigermate geregeld te worden door het gezang der moon\'shids en imams, die zaeh- ter gingen zingen, toen de dervischenuitgeputbcgon- nen te schijnen, en hen wederom aanzetleden door hunne toonen te verheffen, nadat zij eonigzins uilge- rust waren. „Terwijl dit geschiedde, werd een der aanschouwere,
die zieh bij den kring had gevoegd, zeer opgewonden; hij verdraaide zijne armen en zijn ligcliaam, keek zeer wild naar boven, en uitte de woorden „AT lah! Al\' lah! la\' la\' la\' lah!" met verschrikkelijk geweld. Tn korten tijd was zijne stem verdwenen, zijn ligcliaam uitgeput, en hij zonk op den grond neder, hevigstuip- trekkende en schuimende aan den mond; het was oen aanval van vallende ziekte, en iiij werd door de ver- gadoring als bezeten beschouwd, gelijk de van den duivel bezetenen in hot Nieuwe Testament. Zulke gebeurtenissen hebben er zeerdikwijls gedurende deze diensten plaats. „Nadat dit alles twee uren geduurd had, hielden zij
er gedurende eenigeu tijd geheel mede op, en zij, die aan liet zingen enz. deelgenomen hadden, gebruikten koflij en gingen rooken. De vlugheid, waarmede zij \\an den hoogsten trap van opgewondenheid tot hunne gewone bedaardheid overgingen, was zoor opmerkc- lijk. Na eene korte rust. hervaltcden zij de Xikr, en zetten dezelfde dolzinnigheden tot aan hei aanbreken van den dag voort. Door gewoonte zijn zij in staal, om deze oefeningen eene verwonderlijke lengte van tijd zonder rusten voort te zetten." Er bestaai eene orde van dervischen, Mevlevis
(zieafd.) of dansende dervischen geheeten, wiergods- dienstige ceremoniën van een waarlijk zonderlingen aard zijn, daar zij bestaan uil eene reeks van rond- draaijoncle bewegingen, die het eeuwig bestaan der Godheid zinnebeeldig moeten voorstellen. De ledeu dezer orde behooren voornamelijk lol de hoogere klasse dor Turken. Nog eene klasse van dervischen, Rufalin geheeten, hebben ceremoniën van den aller- zonderlingslen aard, in den loop van welke zij gloei- jende zwaarden likken, zich met messen snijden en verwonden, en hunne ligchamen kwellen, lot dat zij uitgeput iieilerziiiken.
|
|||||||||||
|
DEVERRA, eene van de drie vrouwelijke godhe-
den, door wier tusschenkomst, zooals de oude Ro- meinen geloofden, de moedor bij de geboorte eens kinds tegen Svlvanus, de godin der wouden en velden, verdedigd werd, die, zooals men meende, bij zulke gelegenheden steeds kwaad overdacht. De plegtig- heden ter eere van Deverra in acht genomen waren zonderling. Gedurende den nacht, nadat een kind ge- boren was, wandelden drie mannen rondom het huis; de eerste sloeg op den drempel niet eene bijl; de tweede gaf er cen slag op met een stamper, en de derde veegde dien niet een bezem. De twee andere godinnen, die vrouwen tegen Svlvanus beschermden, waren Pilum- mus en Tntercidona. DÉWAS of DÉVAS, de naam voor goden onderde
Hindoes. Gedurende hel Vaïdischc tijdperk waren zij slechts vormcloozc en kleurlooze wezens.\' Meu- schelijkc eigenschappen werden er echter dikwijls aan toegekend; men geloofde, dat zelfs goden len slotte sterfelijk zijn, en alleen eene bevrijding van het algeineene lot kunnen koopen door te drinken van het magtige amrila, don drank der onsterfelijkheid, dat is, het melkachtige sap der maanplant. In de la- tere tijden, toen hel Brahmaïsmus ingevoerd was, wcr- den de Dówas echter meer volkomen aan mensolicu ge- lijk gemaakt; zij namen een bepaalden vorm aan in de verbeelding van don vereerder, en vertoonden al de gewone kentoekenen der individualiteit. Maar terwijl zij als goden erkend en aangebeden worden, worden toch de Dówas, in de oude heilige boeken der Hindoes, beschouwd als beneden den Kónen Groot en Geest Ie slaan, die de eerste bron des bostaans is, terwijl de Dówas niet meer dan afseliijiiselen van zijne majesteit zijn; zij komen voorl uil hem, die, toen de werelden geschapen waren, de bewakers dor werelden was gaan scheppen. Daarom wordt in den Isa-Upanisliad, eene soort van pendant van den tweedon Veda, gezegd : „Dezen eersten beweger kunnen de Dówas zelfs niet inhalen." Maar I )ówas worden aangebeden, hoewel zij minder zijn dan Brahm, hot opperwezen, opdat, gelijk een nindoesch schrijver zegt, de geesten dor inenschen langzamerhand tot de ossentiëele Eenheid geleid mo- geu worden. De Moerti of óóne persoon is in drie Dówas verdoold, of, niet andere woorden, in Brahma, Vischnoc en Shiva. Do Dówas hebben hunne woou- plaats in Meroe, den hemel der Hindoes. Zij zijn van verschillende rangen. Do Vedas zelve maken onder- scheid tussehen de groote goden en de kleinere, liis- sclien de jonge goden en de oude. Dówas zijn ook de godheden der Boeddhisten, hetzij zij degoddelijke per- |
|||||||||||
|
DKW ïLAS - IHAC.ENJSJMUS.
|
|||||||||
|
ol\'.t
|
|||||||||
|
van de andere godheden, met een geschilderd schut
er voor, doeh er zijn gecne beelden, ofgeenc.die er voortdurend geplaatst zijn. lïij eenige ceremoniën worden tijdelijke heelden van rijst gemaakt, of van cene andere even vergankelijke slof. DÉWA-LOKAS, de zes hcmelschc werelden die,
zooals de Boeddhisten gelooven, tusschen de aarde en de ürah ma-Lókas zijn gelegen. Op deze wereld, waar tallooze woningen zijn, die door de Déwas (zie ald.) bewoond worden, wordt volmaakt geluk genoten. De Hindoesche Paranas lecreu, dat er zeven Lókas of hemelbollcn boven de aarde zijn. DËWATAS, goden door gewone Hindoes aaugc-
beden, zooals Itama, Krishna, Shiva of Shiwa, Kali ■ii andere. DHARMMA, de leeringen van Gótama Boeddha,
of het stelsel der waarheid bij de Boeddhisten. De verschillende dcclcn der Dharmma werden, toen zij verzameld waren, in twee voornaamste klassen ver dceld, Suttani en Abhulhammani gchceten. Deze twee klassen zijn.weder verdeeld iu drie verzamelingen, die in het Siughaleeseh genoemd worden: 1. Winaya of tucht; 2. Soetraof redevoeringen; :S. Abhidliarmnia of uitstekende waarheden. De drie verzamelingen worden in het Piili l\'itakatlayan gchectcn, van pita- kan, mand of kist, en tiiyo, drie, en in het Siughaleeseh Tumpitaka. De vertaling van de drie Pilakas in hel Pali bestaat uit ongeveer 1,500 bladen, die zeven of acht gewone boekdeclcn zouden uitmaken, doeh de verschillende afdeelingcn zijn in verschillende banden gebonden, om ze des Ie gemakkelijker Ie kunnen na- slaan. De Dharmma worden letterlijk aangebeden, en de boekeu worden gewoonlijk met de meeste zorg in linnen gewikkeld. Als de Boeddhisten over deze hei [ige boeken spreken, voegen /.ij er een e eretitel bij. Somtijds worden zij op eene soort van altaar aan den kant van den weg geplaatst, opdat zij, die voorbijgaan, geld er op mogen leggen, ten einde verdienste te ver- werven. De Dharmma worden als volmaakt beschouwd, waaraan niets te veel is, en niets ontbreekt. Zie Bana. DlAC.ENISML\'S (Gr. Dia, door,en Kaiuos,nieuw),
een naam vroeger door de Grieksehe kerk aan de week na Paschen gegeven, daar zij de hernieuwing of eerste week was van hel feest der opstanding onzes Zaligma- kers. Op den vijfden dag dier week waren de patriarch van Coustanlinopel, de bisschoppen en de voornaamste geestelijken gewoon om naar het palcis te gaan, waar de keizer, op zijn troon gezeten, hen ontving. De patriarch begon de plegtigheid van den dag door den keizer met reukwerk te bcrooken, zegende hem |
|||||||||
|
sonenopdcaardcofin de hemclschc oorden aanduiden.
Kr zijn talrijke woningen van de Déwas in de Lókas boven de aarde, doch zij bewonen deze niet uitslui- lend. Zij gelijken op de heiligen der [toomschen of op de aan deze verwante dli „tinoica van een ander geloot\', daar zij wezens zijn, die eens meuschcu waren, doch thans de belooning van hunne dapperheid of deugd inoogsteu. Zij wonen op ceue plaats van geluk, doeh bezitten de hoogere attributen der godheid niet. Zij out vangen geboorte door den zigl baren geest, zijn onderhevig aan verschillende hartstogtcu, en in grootte meer dan reusachtig, liun aantal moet talloos zijn. \\ls het verwerven van verdienste in voorgaande gc- boorten gering geweest is, worden de déwas bevreesd, naarmate zij den tijd naderen, waaropzij iu ceue an- dere wijze van bestaan moeien treden. Zoo wcrdSckra zeil\', de beheerseber van Tawulisa, vóór die gclcgcn- hcid waarbij hij het heilige bana van de lippen van tiótaiua hoorde, (waardoor hij verdienste verwierf, en daardoor cene verlenging van den tijd zijner regering,) zeer bedroefd, toen hij bedacht, dat bij op bet punt was de vermaken vaarwel te zeggen, welke hij zoo lang had genoten. Maar de Déwas, die meer verdienste bezit- ten, zijn vrij van vrees, daar zij weten, dal, als zij her- boren worden, bet iu ren hoogden staat van bestaan zal zijn. De functicn van de Déwas zijn van verschillenden
aard, en in sommige gevallen onbestaanbaar met de inagt, aan „de drie klcinoodién" toegeschreven. Zij trachten te verhinderen, dat diegenen verdienste vcr- wervcu, die, zooals zij vreezen, hcu zullenonderkrui- pen in liet bezit van de verschillende vermaken en waardigheden, welke zij, ieder voor zich, genieten, i Zij nemen kennis van de handelingen van mensehen, zooals wij uit de legende van de beschermgoden leeren. Zij sympathiseren met hen, die regt handelen, gelijk in liet geval van den edelman Wisilkha, en straffen beu, door wie zij zelve beleedigd worden, of hen, die de geloovigcn belcedigen en vervolgen. Zie DÉWA- liÓKAS.
DEWALAS, de naam aan tempels op Ccylon ge-
geven, waarin de Brahmicnischc godheden aangebeden worden. De dienstdoende priesters in de Dewalas worden Kajtumia genoemd; zij hebben geeuc bijzon- dcre klcederdragt en mogen huwen. Zij gebruiken het Sanskrithij hunne dienst, hoewel zij zelve de beleekenis der woorden niet begrijpen, doch ze slechts uit het hoofd opzeggen. Europeanen niogen de Dewalas niet binnentreden. In de heilige plaats bevinden zich de armbanden of voetringcu van Tattiué, of de wapenen |
|||||||||
|
Dl \\C(»M lil (,|i>\\\\i;il Dl AKENEN.
|
|||||||||
|
li-\'O
|
|||||||||
|
daarna, en begroette hem met ecu kus op den moiul.
De bisschoppen en andere gerst cl ijken kusten daarop de hand en de wang van den keizer. Deze plegtigheid is sedert hing reeds afgeschaft. DIACON] REGIONARI] (Lat. Dit/ric/<!iaki;ie,i).
De kardinalen, die uu de kerkelijke synode Ie Rome uitmaken, waren oorspronkelijk niets meer dan diake- ncu, aan welke de zorg was toevertrouwd 0111 aalmoezen aan de armen van de verschillende districten van Rome uit te declen. Van daar de naam van üiacuui Regio- uurii, die later in dien van Kuuhnai.kx (zie ald.) werd veranderd. DF All, de wet der wedervergelding bij de Moha-
medaucn. Vis er ecu moord gepleegd is, mag de naaste bloedverwant van den verslagene den bloedprijs van Avn moordenaar eischen. Dit is blijkbaar eene navol- ging van de wet van Mozes. De woorden van den koran over dit onderwerp zijn: „De wedervergelding wordt ii ingevallen van moord bevoleji, ecu vrije voor een vrije, een slaat\' voor een slaat\', eene vrouw voor eene vrouw. Maar bij. die een moordenaar vergeeft, /al genade bij God erlangen: en als iemand ecu nioor- deuaar vergeven heeft, zal hij bet niet langer in zijne magt hebben 01 n wedervergelding van hem te ei-ehen." DIAKENEN, eene klasse van waardighcidsbeklce-
ders in de Christelijke kerk. Dat er personen heston- den, die van de eerste lijden afin de geschiedenis van hel Nieuwe Ti\'slanicul de/en naam droegen, wordt algemeen aangenomen. Zij worden duidelijk vermeld in verschillende gedeelten der brieven van Pau lus eu in de schriften der kerkvaders. Zij worden iu de Schrift dikwijls verbonden met andere erkende wnar- digheidsbcklccders der kerk. Bij voorbeeld Phil. 1:1: .,Paulus eu Timoihciis, dienstknechten van Jezus Christus, al den heiligen in Christus Jezus, die te Philippi zijn, mei de opzieners en diakenen." liet karakter en de vereischten voor een diaken worden duidelijk verklaard in I. Tim. III: 8 —13 : „De dia- kenen insgelijks moeten eerbaarzijn, niet twectougig, uiel die zich tut veel wijns begeven, geen vuil-gcw in- zoekers : houdende de verborgenheid des geloot\'s in een rein geweten. En dat deze ook eerst beproefd worden, en dat zij daarna dienen, zoo zij onbestraffclijk zijn. De vrouwen insgelijks moeten eerbaar zijn. gcenc iasteressen, «akker, getrouw in alles. Dal de diakenen céncr vrouwe mannen zijn, die hunne kin- deren en hunne eigene huizen wel regeren. Want die wel gediend hebben, verkrijgen zich zelven een goeden opgang, en vele vrijmoedigheid iu het geloof, hetwelk i-- in Christus Jezus." |
Maar terwijl hel bestaan dezer klasse van waardig
heidsbeklecders door geen gedeelte der Christelijke kerk. ontkend wordt, bestaat er groot verschil \\an meening over de juiste diensten, die tot hun ambl behoorden. Hei (irieksche woord diakouos, diaken, en bet daarmede overeenkomende werkwoord hebben eene zeer alg\'\'iuccuc bcteekenis, en drukken elke soort van dienst uit. Maar iu zijne meer beperkte heleekenis, als betrekking hebbende op een ambt iu de kerk, beteekent lui woord diaken iemand, wiens dienst het is de liefdegaven van de kerk te ontvangen en de aalmoezen uit te declen. Velen, die met deze be- schouwing van de beteekenis van den naam instemmen, veronderstellen, dat de oorsprong van het ambt be- schreven is iu Hand. VI: 1—(i: „ En in dezelve dagen, als de discipelen vermenigvuldigden, ontstond ceuc murmurcring der Griekschen tegen de Hebreen, om- dat hunne weduwen in de dagclijksche bediening verzuimd werden. En de Iwaalve riepen de menigte der discipelen tot zich, en zeiden: Het is niet behoor- lijk, dal wij hel woord God- nalaten eu de tafelen dienen. Ziet dan om, broeders\' naar zeven mannen uit u, die goede getuigenis hebbeu, vol des Heiligen Gcestcs en der wijsheid, welke wij mogen stellen over deze uoodige zaak. Maar wij zullen volharden iu hel jebed, en iu de bediening des woords. Eudit woord ! behaagde aan al de menigte: en zij verkozen Stcphanus, ! ecu man vol des geloofs en des Heiligen Gcestcs, eu i Philippus, en Proehorus, eu Nicanor, en ïiniou, en Parmenas, en Nicolaiis, een Jodengenoot van Au liochié. Welke zij voorde Apostelen stelden; eu de/e, als zij gebeden hadden, leiden hun de handen op." Men gelooft echter niet algemeen, dat deze verzen op de diakenen zien, van welke Paulus spreekt, doch sommigen veronderstellen, dat het ambt, dat Lukas iu het hier aangehaalde gedeelte beschrijft, vaneen plaatsclijkeu en tijdelijken aard was, en voortkwam ! uit eene bijzondere behoefte, die in de kerk te Jeru- : /.alom was ontstaan. Maar behalve dat de passage in | zulke bewoordingen uitgedrukt is, dal zij eerder op eene voortdurende dan op eene slechts lijdelijke bc- dieniug slaat, geloofde de geheele eerste Kerk ecu- stcmmig, dat de zeven personen door Lukas vermeld diakenen waren, die eene bediening vervulden, welke ; gelijk was aan die, waarop door Paulus wordt ge- wezen. De Kerk van Rome en de Kerk van Engeland komen
! iu zoo verre niet elkander overeen, dat zij het diaken- ,\' schap als de laagste priesterorde beschouwen, terwijl I eenige Congregationalislen bet woord diaken voor sy- |
||||||||
|
•:nen. i>2\\
|
|||||||||
|
Dl \\K
|
|||||||||
|
nen raad Ier zijde, gaan zij voorbij bijeenkomsten om
Ie bidden, als bij afwezig is, en prediken zij van tijd tol , tijd voor kleine gemeenten in de omliggende dorpen. Zoo is het ambt van diaken iu bijna alle declcn
der Christelijke kerk gewijzigd of veranderd. De oud- ] ste autoriteiten spreken over ben als helpers van de i bisschoppen en de presbyters in de vervulling hunner godsdienstige en andere pligtcu. Zoo zeggen de Apos- [ tolischc Coustitutiëu: „Laat de diakenen het oor,hel oog, de mond, het harten de zielvan den bisschop zijn." Op deze klasse van waardigheidsbekleders rustte de pligl om de kerkgebeden op te zeggen, en het teeken te geven voor hel begin van elk der verschillende declcn van de godsdienstoefening. Inde VVesterschc kerken moesten de Evangeliën niet gelijk de andere gedeelten der Schrift door den voorlezer, maar door den diaken gelezen worden, omdai zij de woorden bevatten, die meer onmiddellijk door onzen Heer zei ven gesproken waren. Gedurende eenigen tijddacht meuhet uoodig, dat het aantal diakenen in elke kerk zeven zou zijn, om overeen te kinnen mei hel aantal, dal tot de kerk van Jeruzalem behoorde, gelijk iu de Handelingen der Apostelen vermeld wordt. <>p Uiteren tijd werd het oorspronkelijke aantal zeer overschreden, en in de zesde eeuw had de voornaamste kerk te Constantino- I pel niet minder dan honderd diakenen. Wegens deinnige betrekking, waarinzij lol de bis-
schoppen stonden, als de helpers en vertrouwde agen- ten van deze, begonnen de diakenen allcngskcns een gezag iu de kerk aan Ie nemen, waarop hun ambt hun geen regl gaf. Daar zij zich eene meerderheid boven de presbyters aanmatigden, werd het voor de synode uoodig, om beu hierover Ie vermanen. Zoo beval hel concilie van Nicrea: „Laat de diakenen hunne be- hoorlijke plaats in acht nemen, wetende, dal zij de assistenten der bisschoppen zijn, maar dat zij minder zijn dan de presbyters." Aan de aanmatiging, die in zulke duidelijke bewoordingen door de eoncilièn afge- keurd werd, waren vooral de aartsdiakenen schuldig, die aan hel hoofd der orde stonden, en wegens hunne positie ecu overheerschenden invloed verkregen, dien zij in sommige gevallen misbruikten. In do Roomscbe kerk worden de diakenen dikwijls
Levieten genoemd, een naam die door cenige couciliën der Westersche kerk zonder onderscheid aan presby- ters en diakenen gegeven wordt. In bet Roomsche J\'oulilicale worden inlichtingen tot in het kleine toe voor de wijding van diakenen gegeven, en tcu icekcn van de bekleeding met de waardigheid krijgen zij het boek der Evangeliën, dal zij mei de regterhand aan- |
|||||||||
|
nonicm mcl presbyter,en dien ten gevolge de ambten
voor even geestelijk houdcu. Presbyterianen daar- entegeu beschouwen het ambi v;m een diaken al>
uitsluitend verbonden mcl de gcestelijk-wereldlijkc belangen der Christelijke kerk. In Engeland mogen de diakenen doojien, in de kerk voorlezen en hij de viering van hel avondmaal behulpzaam zijn; doeh | hun werk hierbij bepaalt zich tol het toedienen van den wijn. Zij zijn niet verkiesbaar voor kerkelijke I bevordering, doeh mogen kapellanen zijn in huisgezin- \' nen, curaten (plaatsbukleedcrs) voor proveniers of ! voorlezers in parochie-kerken. Hel toezigl over de i armen wordt uiel langer toevertrouwd aan hen, maar aan kerkmeesters, die te dien einde elk jaar door depa- rochiale vergadering gekozen worden. Bchalvcdiake- ueu heeft de Eugelschc kerk ook aartsdiakenen. In dr Duitschc Protestautschc kerken worden de incdchel- [leudegeestelijken gemeenlijk diakenen geuoe nid. lu de Nederlandselie Hervormde en in de Luthersolie kerken zijn de diakenen enkel belast niet het armbestuur, weshalve zij ook armverzorgers genoemd worden. Mei de ouderlingen en predikanten verecnigd, dcclcu zij, als leden van dcu grootcn kerkcraad, in het alge- meen kerkelijk bestuur, [n de Doopsgezinde gciuceu- ten verrigten diakenen wat elders aan ouderlingen wordt opgedragen. Ouder Roomsch-Catlioiiekenzijii 1 de diakenen zoo ver mogelijk verwijderd van het oor- spronkclijke doel hunner instelling. De diakeu is bij hen iemand, wiens dienst het is den dienstdoeuden eeestclijkc en het koor met reukwerk Ie berooken, het ! corporale of wilte linnen op hel altaar te leggen, den ■ hostiescbotel of den kelk van >\\vn onderdiaken naar den dienst doenden prelaat over Ie brengen, en de pyxis i van den dienstdoenden prelaat naarden onderdiaken, | en om verschillende andere diensten van een dergelij- ken aard te verruiten. In de Kerk van Schol land werden
....
de diakenen op zekeren tijd als blij vendc waardigheids- i bekleeders in de kerk erkend, doch gedurende vele
jaren zijn zij afgeschaft. De Vrije Schotschc Kerk - heeft deze orde van waardigheidsbekleders weder in
het leven geroepen, waarschijnlijk tengevolge vanden ; bijzonderen toestand dier kerk, die niet langer van den
staal subsidie ontvangt, en geheel en al beslaat uil de i contributiën der leden. In bijna alle andere Prcsby-
teriaansehe kerken in Brittanjc eu Amerika zijn de diakenen afgeschaft, eu is hunne dienst in die der ou- 1 derlingen overgegaan. Congregationale kerken heb-
: ben diakenen; hunne diensl is van een tijdelijken eu
geestelijken aard. Behalve dal zij waken over de lijde- lijkc belangen der kerk, staan zij den leeraar met hun- |
|||||||||
|
DIAKONkSSKY
|
|||||||||
|
<;;■.\'
|
|||||||||
|
vallen, terwijl do dienstdoende priester zegt: „Onl-
vang de magt om hel rOvaiigclic in Gods kerk Ie lezen,
zoowel voor de levenden als voor de dooden." De wijdiugstocspraak, waarin Iiuii aiubl vergeleken wordl met (lal van Lcvi, wordl in hel Pontilieale aldus op- gegeveu: ,,Tecder beminde zonen, die op het (mul /ijl om lol de orde der Levieten te worden bevorderd, bedenkI ernstig lot boe hoogen graad gij opklimt. Want lm i*- dr pligl eens diakens om aan liet allaar dienst Ie doen, om Ie doopeu, om Ie prediken. Onder de oude wei werd er van de twaalf stammen één ver- kozen, die van Lcvi, opdat liij door bijzondere wijding voortdurend d>-n tabernakel en zijne ofTeraudcn zou Indienen; en van zulk eeue grootc waardigheid was li ij, dal niemand lol hei Goddelijke dienstwerk cnauibl kim opklimmen, behalve zij, die van dieuslam «aren. Zoodal hij, door eenzeker hoog voorrcgl van erfopvol- ging, de stam des Ucercii verdiende te zijn en geuoenid ie w ui-den. Van dezen ontvangt gij, teerbeminde zonen, heden den naam en bel aiubl, ouidal gij afgeselieiden zijl in hel Ijevietisebe aiubl voor tic dienst des taber uakels der geluigenis, da! is, de kerk van God, «elke altijd, mei hare wapenrusting aan, in onophoudelijk geveebl lenen hare vijanden strijdt. Daarom zegt een \\postel: ,\\Vaul «ij hebben den strijd niet tegen vlecseh en bloed, maar legen de overheden, tegen de maglen, legen de ge wcldhebhers der wereld, derduis- lernis dezer eeuw, tegen de geestelijke booshedeu iu de llichl." Deze kerk van God moet gij dragen, gelijk zij .len tabernakel, cu versterken met ecu heilig toe- behoorcu, mei het prediken van God en een volmaakt voorbeeld. Want Lcvi betcekcut bijtjecucgd of tuttige- iihuich, en gij, teer beminde zonen, die nw naam ont- vangt van de vaderlijke erfenis,zijt gij tituige/tuiite/t van vlceschclijkc begeerten, vananrdscbcbegeerlijkheden, die strijd voeren legen de ziel; zijt innemend, rein, zuiver, kuiscb, zooals liet betaamt aan de dienaren \\ au Cliristus en de rentmeesters van de mysteriën Gods. En omdat gij de iiicdedienateu en medemaken zijt van hei ligchaam en liet bloed des lleeren, wcesl vreemdelingen vooralle aanloksek\'ii des vlcesches, ge- lijk de schrift zegt: „Reinigt u, gij, die de vaten des lleeren draagt.\'\' Dunkt aan den heiligen Stepbanus, tot dit ambt door de Apostelen verkozen, wegens de verdienste van zijne uitstekeudc kuischheid. Draagt zorg, dal gij aan diegene», dien gij het evangelie met den mond aankondigt, het ook door uwe levende w\'er- keu verklaart, opdat van tt gezegd kunne worden: „Hoc liefelijk zijn de voeten (tergenen, die vrede ver- kondigen, deinenen, die het goede verkondigen." Laai |
uwe voeten geschoeid zijn met de voorbeelden dei
heiligen in het bereiden van het evangelie desvrcdes. Hetgeen de lieer u geve door Zijne genade." Kr was eeue andere klasse van personen, die in de
oude Kerk ouder den naam van Onipc,i;diak±:nen (zieaid.) ontstond. Deze waardigheidsbekleders bc- siaau nog iu de Roomsch-Catholickc Kerk; uadal zij een lijd lang in deze ondergeschikte hoedanigheid hebben gediend, worden zij bevorderd lot den meer rei vollen graad van diakenen. DLYKONESSEN, eenc klasse van waardigheids-
bekleedslcrsindc eerste Kerk, die helpsters waren bij verschillende diensten, voornamelijk ten opzigte van hel vrouwelijke gedeelte der gemeenten, liet «oord diakoncs komt iu de Heilige Scbriftcu niet voor, doch opbctambl wordt duidelijk gewezen in Hom. Wl :i: „Eu ik bcvele u l\'hebe, onze zuster, die eene diena- resse is der gemeente, die te Kenehreën is". De juiste oorsprong van deze klasse van kerkelijke personen is nooit teil volle verklaard, doeli liet beslaan der di- akouesseu wordl door de oude kerkvaders en dooi verscheidene lleideusclic schrijvers, voornamelijk l\'li uius, I ueianus van Samosala en Libauius vermeld. De Groot denkt, dal, daar in Judca de diakenen vrije- lijk liuuue diensten aan de vrouwelijke M-kse kouden I bewijzen, bel ambt van diakoncs aait de .loden oube- j kend moei geweest zijn. Hij veronderstelt daarom, ! dat diakoncsseii hel eerst aangesteld werden in de kerken van bekeerde Heidenen. Van de tweede lol de vierde eeuw was het ambt iu verschillende lauden in vele kerken bekend, hoewel het nooit algemeen werd aangenomen. Door middel van diakonessen kon het evangelie iu den boezem van huisgezinnen gebragt worden, tol welke, tengevolge van de gewoonten van het Oosten, geen man toegang kon verkrijgen. Zij wa- ren ook verpligt, als Christen-vrouwen en moeders van beproefde ondervinding in alles, wat op bare sekse bet rekking had, om de jongere vrouwen der geineen- ten niet baren raad cu bare aanmoedigingen bij te i staan, en bovendien hei ambt van catecheet voor vrouwelijke catechumenen te vervullen. Eeuigcu hebben beweerd, dat de vrouwen, van
welke L\'aitlus in I. Tliiin. V : 3—-10 spreekt, die van de gemeelde hulp ontvingen, diakoncssen waren. Deze mecning wordt bestreden door Ncaudcr, en met niet weinig grond, wanneer wij deu gevorderden leeftijd, niet minder dan zestig jaar, in rekenschap brengen, dien de Apostel vaststel! als Ak\\\\ gesebikten tijd, oiu onder hel aantal der goedgekeurde Christen-wed uwen opgenomen Ie worden, welke leeftijd volkomen onhe- |
||||||||
|
DIAMASTIGOSTS — DIANA.
|
|||||||||
|
023
|
|||||||||
|
staanbaar was mei de drukke diensten, die aan het
ambt van diakoncs verhouden waren. Sommige kerk-
vaders meenden echter, dal de Apostel diakoncssen op liet oog had. Volgens eenige conciliën was de ouder- dotn, waarop vrouwen voor dit ambl verkiesbaar wa- ren, die van veertig jaar; sommige werden er zelfs op den jeugdigen leeftijd van twintig jaar verkozen. Haar ouderdom verschilde waarschijnlijk naar de bij- zondere diensten, waarvoor zij aangesteld werden. Matronen, eerwaardig wegens ouderdom en vrooin- lieid, werden tot, onderwijzeressen iu de godsdienst ver- kozen; jonge vrouwen voor het uitdeden van aalmoc- zen, de zorg voor de zieken en andere dergelijke diens- len. Aan weduwen werd algemeen de voorkeurgege- ve.n, cnTcrtulIianuszegt, dat elke diakoncs de weduwe moest zijn van één man en kinderen moest hebben. De diakonesssen werden, gelijk andere kerkelijke
bcambl en, door gebed en oplegging der handen gewijd. Dit wordt, duidelijk in de Apostolische eoustitutiën gezegd, en het gewone gebed des bisschops bij zulke gelegenheden wordl daarin medegedeeld. Het was van den volgenden inhoud: „Eeuwige God, Vader onzes Hcercu Jezus Christus,
Schepper van den man en van de vrouw; Gij, die met Uwen Geest Mirjam, Dcbora, llauiia en llulda vcrvul- det; Gij, die aan ecue vrouw de geboorte van Uw cenig geboren Zoon beloofde! ; Gij, die inden tabernakel en den tempel bcwaakstersUwer heilige poorten plaatstct; zie nu ook neder opdeze Vwc gezellin, en verleen haar den Heiligen Geest, opdat zij waardiglijk het werk moge verrigt.cn aan haar toevertrouwd, tot Uwc eer en tot de verheerlijking van Christus." liet NicKuischc concilie schijnt het bezigen van diakoncssen op de ge- «iino wijze erkend eu goedgekeurd te hebbeu. „Maar bij het doordringen van de overdreven begrippen," zegt Meander, „aangaande de wonderdadige werking der kerkelijke wijding en de waardigheid der geeslc- Iijken, begon men er hoe langer hoe meer iets onbela- melijks in te vinden, dat, de diakoncssen gewijd en als ecu deel der geestelijkheid beschouwd zouden worden, eu werd zulks waarschijnlijk reeds door bet concilie van Laodicea verboden. Zeer sterk verklaarde vooral de Westerschc kerk zieh legen hel laatste. Westerschc synoden der vijfde en zesde eeuw verboden het aan- st ellen van diakoncssen i u het algemeen, en bepaalden, dat de gewijde diakoncssen, waar zij nog gevonden werden, met de leeken den bisschoppelijken zegen ontvangen zouden. Hierbij is echter niet uil hel oog Ie verliezen, dal al die verbodsbepalingen van Fran- sche synoden afkomstig zijn, eu dal men daaruit dus |
|||||||||
|
: niet besluiten kan, dal hel aanstellen van diakoncssen
op eens in alle gedeelten der Westersche kerk heeft opgehouden. In het Oosten bleven de diakoncssen langen tijd
een zeker gezag behouden. Wij treffen daar ouder haar gegoede weduwen aan, die mei haar vermogen vrome werken en stichtingen ondersteunden, zooals herigt wordl van zekere Olympias, die door bare ver- bindlenis met Chrysostomusbekend is. Ook was aan de diakoncssen opgedragen, om de vrouwen op lul land door afzonderlijk onderwijs lot den doop voor te bereiden, en bij dezen tegenwoordig te zijn. Voorts werd aan de vrouwen der bisschoppen, die mei onder- ling goedvinden van hare tof het echteloozc leven verpligtc rehtgenooten gescheiden waren, als ecu voorrcgl toegestaan, dat zij, zulks waardig zijnde, lol diakoncssen gewijd mogtcn worden, en zoo bleef hier deze kerkelijke bedieningdcr\\ rouwen lot iu de twaalf- de eeuw tot stand.\'- DIAMASTIGOS1S (Gr. ditt, door, en minlu, cen
gccscl), eenc plegtighcid oudtijds te Sparta in ach! genomen, gedurende hei feest, dat terecre van Artemix Orlh\'ui plaats bad. Hij die gelegenheid werden Spar laansehc jongelingen aan bel allaar der godin gegee- seld, toldal hel bloed uit de wonden gutste, die door de roede gemaakt waren, en het allaar bedekte. Pau- sanias zegt , dat de oorsprong dezer gewoonte was, dat Arlcmis mcnschenoll\'ers vroeg lol boete voorde ontheiliging, die haar allaar had ondergaan door hel vergieten van bloed in haar tempel, en dal Ljcurgns later de diumasligonis voor de mcnschcnoffcrs in de plaats stelde, met de ucvcnbcdocling om de Spartaan- sche jeugd op te voeden in de gewoonte, om smarl en lijden geduldig te verduren. Daarom werd het als ecu zeer eervolle dood beschouwd, om op het feest van Artemis onder de roede Ie vallen. DIANA, cene Komeinsehc godin, dezelfde als de
Artemis (zie ald.) der Grieken, die de maan voorstelde. /,ij was de dochter van Jupiter en Latona, en de zuster van A polio. Hare geboorteplaats was hel eiland Delos inde iEgeïsche zee, en daarom ontvingzij ook den naam van Delia. Zij werd Dimm op aarde, I,hmii\\\\\\ den lic mei, en lli\'iuili: in de hel genoemd, llesiodus evenwel beschrijft deze als drie afzonderlijke godinnen. De lio- meinsebe godin Diana schijnt bel eerst op den Aven- lijnscheuheuvel Ie zijn aangebeden, ten tijde vanSer- viusTuIIilis, en daar zij de beschermster der si aveu «as, werd de dag, waarop de tempel was gewijd, door slaven en slavinnen als ecu feestdag gevierd, eu werd hij ge woonlijk ile da;;- Avv slaven genoemd. Diana schijnt te |
|||||||||
|
624 DÏDYMJEFS
Rome voornamelijk «loor de lagere klassen te zijn aan-
gebcden, tlie gewoon waren om elk jaar op den A ven-
tijnschen heuvel te zamen te komeu, en offeranden te
harer eere ie offeren. Volgens Varro was zij oorspron-
kelijk eenc Sabijnsclie godin. De godin, die den naam
van Diana droeg, welke te Ephcsus werd aangebeden,
verschilde van de godin, die te Rome werd vereerd,
en kwam eerder overeen mei de (\'j/Mc dan niet de
Arlemis der Grieken. Zij wordt gemeenlijk afgebeeld
met eengroot aantal borsten, en stelde alzoo liet be-
giusel der vruchtbaarheid, de vruchtbare moeder aller
dingen, zinnebeeldig voor. De tempel van Diana te
Epbesus was een van de zeven wonderen der wereld,
I doch zijn grootste roem was liet beeld, dat uit den hemel
i |j gevallen was, gelijk in Hand. XIX: 35 gemeld wordt.
Dit beeld, dat, gelijk men veronderstelt, ecu zwarte
| kegelvormige steen was, waarschijnlijk van meteori-
i scben oorsprong, werd door de inwoners van Ephcsus
i aangebeden. De volgende beschrijving zal cenigdenk-
i beeld van den pracht igen tempel van Ephcsus geven.
Voorden bouw van dezen nraehligcntempel,waar-
I C? I
van verhalen lot ons zijn gekomen in de geschriften
van Plinius en Vitruvius, werden 220 jaren besteed. Hij was opgerigt op de plaats van dien, welke door Iferosiralns in den nacht van Mexauders geboorte verbrand was, en overtrof den voorbaanden in pracht. De ko.-len van liet werk werden srodrasren door de con- tri but iën van al de Aziatische stalen, en zoo groot was ; de hoeveelheid steen, die bij lul bouwen gebruikt was, dat de groeven van bet land er nagenoeg door uitgeput j werden. Hij was van de Ionische bouworde, en omge- ven door eenc dubbele rij van zuilen van zestig voet hoogte, waarvan zes en dertig opgeluisterd waren niet beeldhouwwerk door Seopas, een van de voor- naanisle kunstenaars der oudheid. De bouwmeester van dezen tempel was Denocrates of Chcreinocrates.
il \'.
Zeven en twintig koningen leverden gebeeldhouwde
pilaren voor dit prachtige gebouw, en het altaar was
een dei- meesterstukken van l\'raxiteles. De lengte van
dezen tempel was 425, de breedte 220 voel. Tot aan
den tijd van Tibcrins had hij hel voorregt genoten van
eene vrijplaats Ie zijn, doch die vorst, bevindende dat
van het voorregt misbruik werd gemaakt, verklaarde,
■ dat zelfs hel altaar niet lol een heiligdom voorinisdadi-
| gers zou dienen.
De priesters van de Ephcsische Diana werden in
groote acht ing gebonden, doch hun toestand was verre van benijdenswaardig, want zij werden niet alleen Ier eere hunner godin verminkt, (een ander bewijs, dat.de I Arlemis van Ephcsus dezelfde was nis Cybele,) maar
|
— DTEREN.
|
||||||
|
zij waren ook genoodzaakt een gesl reugen leefregel in
acht te nemen, en inogten het huis eens burgers niet binnengaan. Zij werden Est iatores genoemd, en moeten ; een rijk ligcliaam geweest zijn, want zij zonden een gouden beeld aan Arteinidorus, die hunne zaak te Rome bepleitte, en hun eigendom verloste uil de han- deu van de pachter.- der openbare inkomsten, die hen : hadden aangegrepen. Eenmaal in het jaar werd er een openbaar feest ter eere der godin in de stad Ephcsus gehouden, en al de [oniërs, die zulks doen konden, trokken er met hunne vrouwen en kinderen heen, I eunamen met zich niet alleen kostbare offergaven aan .
I Diana, maar ook rijke geschenken voorde Est iatores.
Tn Hand. XIX : 2 t wordt van kleine zilveren tempelen
van Dianagcsprokcn.Chrysostomuszegt, dal dit kleine
dozen of kisten waren, die de gedaante hadden van
den tempel, met een beeld van de godin v au binnen.
I il de afbeeldingen op de Ephcsische munten blijk),
dal deze verklaring juist is.
DIDYMJÜUS, een bijnaam van Apollo, wegens hel
dubbele licht, dat hij aan de menschen mededeelde; I
liet eene dadelijk en onmiddellijk uil hem zelven, be-
schouwd als de zon. Int andere, door weerkaatsing, als
de maan.
DII\'.KKN (Reine eu Onreine). Inde Mozaïsche
wel werdonder-ebeidgemaakl tussehen zekere dieren,
die door de Tsraël ietcn gegeten inogten worden, en rein
werden genoemd, en andere, die niet inogten gegeten
worden, en onrein werden geheelmi. De volgende
. i
lijst van dieren, die door de Hebreen voor onrein werden gehouden, is voornamelijk gegrondvest op de
Vulgata.
I. Viervoetige Dieren: — Hel kameel, de haas,
hel zwijn, hel stekelvarken. II. VocElEN: — De arend, de v ischarend, de zec-
aicnd, de kiekend iel\', de gier en zijne soorten, de raaf | en zijne soorten, de struisvogel, deuil, hel waterhoen, I
; de sperwer, de naehliiil, de waterraaf, de ibis, de j \' zwaan, de roerdomp, hel purperhoen, de reiger, de i | poelsnip, de kievit. III. Kruipende Dieren: — De wezel, de muis,
I de spitsmuis, de mol, hel kameleon, de salamander, I de hagedis, de krokodil. I\'it Gen. VIT : 2 schijnt te blijken, dal hel onder-
J scheid tussehen reine en niet reine dieren gekend ;
; werd, lang voordat de wet werd gegeven, ja zelfs vóór j
! den zondvloed. Doch het is ook mogelijk, dat Mo/.es,
een verhaal van den zondvloed gevende, vóór den lijd
over reine en niet reine dieren spreekt. Noaeh kan
door bovennatuurlijke inspiratie geleid zijn hij zijne
|
|||||||
|
DIEBEN-AAMHDDIXG.
|
||||||||||
|
MS
|
||||||||||
|
verkiezing der dieren, zonder evenwel een onderscheid
te kennen, dat eerst later werd gemaakt, en in de
volle kennis waarvan Mozeszijnegesehiedcnis schreef. De kwestie over hel juiste duel der instelling van
zulk een onderscheid heeft onder de geleerden tot veel twist aanleiding gegeven. Sommige schrijvers hebben zich verbeeld, dal het verschil in kwestie uit- sl uitend op physiekc, andere, dat hctopphysiologische gronden steunde, eu veronderstelden, dat zekere dieren gegeten moesten worden, enkel omdat zij gezond w;nen, terwijl andere verboden werden, omdat zij ongezond waren. Doch de Schriften maken ons met eeue veel hoogere reien bekend, en zeggen, dal bei doel zedelijk en si aal kundig was, namelijk, om de Ile- breën als een \\nlk afgezonderd van de afgodische natiën te bewaren Dit wordt duidelijk opgegeven in Lev. XX :i\\—2C); „Ik ben de lieer uw God, die n van de volken afgezonderd heb! Daarom zult gij oii- derscheid maken tusschen reine en onreine bccsli n, en tusschen bet onrein en bet rein gevogelte; eu gij zult uwe zielen niet verfoeijelijk maken aan de beesten en aan bel gevogelte, en aan al wal op den aardbodem kruipt, hetwelk Ik voor u afgezonderd heb, opdat gij bet onrein houdt, En gij zult Mij heilig zijn, want Ik de Heer beu heilig; en Ik heb u van de volken afgc- zonderd, opdat gij Mijns zoudl zijn." Hiermede over- eenkoinstig spreekt Mozes tot hen aldus, Deui. XIA : ,\', ö, i\\ : „Wam gij zijl een heilig volk den Uecre, uwen God; en u heeft de Ilcerc verkozen, om Hem tot een volk des eigendoms Ie zijn, uil al de volken, die op den aardbodem zijn. (lij zuil geeueu gruwel eten. (jij zult geen dood aas eten; den vreemdeling, die in uwe poorten is, zult gij hel geven, dat liij bel ete, of verkoop het den vreemde, want gij zijt een heilig volk den lleerc.uweuGod." Hel was ten hoogste onwaarschijnlijk, dat de Israëlieten ooit die dieren zouden aanbidden, waarmede zij zich dagelijks voed- den. God stond bun toe om die te eten, welke over bet algemeen door de Egypteuaren werden aangebeden. l)il stelde een krachtigen muur van-afscheiding ius- scheudc Hebreen en dal dierendieuende volk. Ecuc andere reden voor hel instellen van bet ou-
derscheid tusschen reine en onreine dieren was, dat de Hebreen, „een volk des eigendoms, een heilig volk des Heeren" zijnde, herinnerd zouden worden aan de be- langrijkheid van zedelijke zuiverheid voortdurend aan te kweeken. Zoo werd bun Godsoordeel overzonde en bet schandteeken, dat Hij er opgezet had, bekendge- maakt. Hoewel er niets zedelijk versehillends wastus- sehen hel cenc dier en het andere, waren zij toch, zou |
God dit onderscheid tusschen hen maakte, verpligl om
hen in dit licht Ie beschouwen; en zoo werd elk dier voor hen een verkondiger van de wel, die hun oplegde onder-
scheid te maken Iusschen hetgeen goeden hetgeen ver- keerd was, tusschen hetgeen geoorloofd en hetgeen verboden was. Aldus schijnt het oorspronkelijke doel van deze schikking geweest te zijn, om den Israëlic- tcnophel harl te drukken zedelijke onderscheidingen Ie maken. De oude Joodsckc vertalers trachten rekenschap te
geven van de beperkingen ten aanzien van voedsel voor liuune natie, door te verklaren, dal aan bel eten van zekere dieren een bepaalde invloed op de zedelijk e ge- aardheid toegeschreven kan worden. Zulke vcrklarin- gen zijn echter van een zeer ondergeschikten aard. De groot e eu belangrijke oorsprong van het geheel werd aan Petrus ontvouwd iu hel gezigt, dal in bel tiende hoofdstuk van de Handelingen der Apostelen slaat npgelcekeud. Hel gczigl verhalende aau de mcuschen, die iu het huis van Oornelius ie zanicn waren, zeide Petrus: „Gij weet, hoe bel eenJoodsehen man ougcoor- loofil is, zieli ie voegen of Ie gaan lol ceuen vreemde ; doch God hccfl mij g< toond, dal ik geen mcusch zou gemeen of onrein boelen;" of niet andere woorden: „God heeft mij getoond, dal een Jood thans de vrijheid heelt om zich ie voegen ofte gaan tol een vreemde- Uug, hetgeen, zoo laugbet onderscheid tusschen reine ™ onreine dieren van kracht was, voor hem niet wei- lig was om te doen." Het beslaan en het voortduren van dit onderscheid tusschen reine en onreine dieren was derhalve bestemd, om ecu voortdurende waarborg Ie zijn legen den gciuceiizanicii omgang der.Foden met de Ueideusehe eu afgodische volken, opdat de zuivere cerediensl van God op aarde bewaard zou blijven, eu er ecu zaad zou zijn om Hem in elk geslacht Ie dienen. DIEREN-A tX BIDDING. Deze aanbiddingschijnt iu een zeer vroeg tijdperk, voornamelijk ouder de Egypteuaren, geheerscht te hebben. Wij vinden, dal de Israëlieten inde woestijn het gouden kalf aanbaden. Hei algemeene gevoelen is, dat de Hebreen deze soort van afgoderij in Egypte geleerd hadden. Deze ver- klaring wordt ons door de Rabbijusche schrijvers gege- ven. Zoo wordt ons in den l\'irkc Eliezer gezegd, dal zijzeidentot Aiiron; „De Egypteuaren prijzen hunne goden ; zij zingen en juichen vóór hen, vvanl zij zien hen met hunne oogen. Maak ons goden, zooals de hunnen zijn, opdat wij hen vóór ons kunnen zien." De gedaante van den afgod, welke bij die gelegenheid ge- maakt werd, maakt het iu den hoogst eu graad waar- schijnlijk, dat de geheelc zaak toegeschreven moet |
|||||||||
|
79
|
||||||||||
|
dierevawbiddiwi.
|
|||||||||
|
62 fi
|
|||||||||
|
Plutarchii.s berigl ons. dat de Egyptenaren zelve
den oorsprong <\\i\'v dieren-aanbidding hebben toege- sehreveu aan een oorlog, die er tusschen Typhon cu degodenmel zooveel hevigheid heerselite, dat deze verpligl waren eene schuilplaats te zoeken in de lig- chamen van levende dieren. Anderen trachten eene verklaring van deze aanbidding te vinden door te wij- zen op de leer der zielsverhuizing, eu zeggen, dat men meende, dat niet alleen zielen, maar ook de goden zelve door de ligchamen van dieren gingen, en dat ileze dieren voorwerpen van godsdienstige aanbid- diug werden. Verscheidene schrijvers oevr mythologie hebben de mecning gekoesterd, dat de Egyptenaren de «lieren voornamelijk om hunne nuttigheid aanba- deu; dat derhalve de os vereerd werd om zijne waardi bij den akkerbouw, en de bond om zijne getrouwheid aan den meester. Maar de ware oorsprong is. dat de dieren, die in Egypte aangebeden werden, gedaanten of voorstellingen van de godcu waren. Het is wel bekend, dat aan elk der FTindoesche godheden een dier gewijd was. Zoowasdednifgewijd aan \\cnus,de draak en de uil aan Minerva, de paauw aan .Tuno, de arend aau Jupiter, en de liaan aan Esculapins. Deze dieren in de tempels gebragl zijnde, gingen spoedig over tol voorwerpen van aanbidding. Herodotus, over deze dieren sprekende, zegt, dat de Egyptenaren hei als eene groote eer beschouwden, ais hel voederen en opbrengen er van aan hunne zorg werd loever- trouwd; elk inwoner deed hun zijne geloften, en zoo bewees hij zijne hulde aan dien god, aan wieu het dier wasgew ijd. II icriiit en uit andere dergelijke gezegden van oude schrijvers blijkt duidelijk, dat de meer ver- j staudige Eg\\ ptenareu de heilige dieren niet als goden j aanbaden, maai\' als voorstellingen van de goden, i Daarom stemmen alle schrijvers zamen in het beweren, : dal de os of Apis de voorstelling was van Scrapis, zoo- | . als sommige zeggen, of van Osiris, gelijk andere ; ! beweren. Lucianus is de eenigc schrijver, die zegt, j I dal Apis de groote god der Egyptenaren was, terwijl i hij daardoor di godsdienst dier oude natie belagehelijk trachtte voor te stellen. Zoo algemeen heerschte de diercu-aanbidding on-
der de oude Egyptenaren, dal bijna elk dier bij hen ; aan den ecnen of anderen god was gewijd. Zelfs de | os was iu hunne tempels in aanzien. De katten v\\ erdeu, ; als zij dood waren, naai\'heiligc gebouwen gebragl, eu 1 nadat zij gebalsemd waren, in de stad Bubastis begra- , ven. Devereeringvandeslangschijnl reedsvroegbijna 1 algemeen ie zijn geweest. Lauden werden afgezon- derd om de heilige dieren ie onderhouden, eu inauiien j |
|||||||||
|
worden aan hunne gemeenzaamheid met de aanbid-
ding van afgoden in Egypte. De Egyptenaren waren gewoon om goddelijke eer aan Apis te bewijzen, die de gedaanfr had van een os of stier, en dit gafaanlci- ding tot liet denkbeeld van een kalf. Verschillende aanduidingen, dat de dieren-aatibidding aan de He- breën niet onbekend was. komen in deSchrifleu voor. Jozua b v. vermaant bet volk : „En uu, vreest den Heere, en dient Hem in opregtheid en in waarheid: en doet weg de goden, die uwe vaders gediend hebben aan grue zijde der rivier en in Egypte, en dient den Heere." De dieren, die in Egvpte in vereeringgchou- deii werden, schijnen zeer talrijk geweest te zijn; onder deze waren schapen, honden, katten, ooijevaars, apen. roofvogels, wolven en allerlei soort van i-vs. Elke stad en elk dislret koesterde een bijzonderen eerbied voorliet eene ot\' andere dier. tot welks eei een tempel gebouwd werd. Deze dieren werden \'in of nabij de tempels onderbonden, en allerlei soort van weelde werd hun bereid. Diodorus SicillllS en Ileroilolus zeg- gen, dat, als de heilige diereu stierven, het volk den rouw aannam, weelderige begrafenissen en prachtige graven voor ben maakte, en elk teeken van eerbied voor hunne nagedachtenis toonde. Geleerde mannen hebben beschouwingen geleverd
over den waarschijnlijken oorsprong der dieren-aan- bidding onder de Egyptenaren, en niet « eiuig verschil van ineeuing heeft er over dat onderwerp bcstaau. De aaiineinelijkste theorie is, dal men veronderstelde, dat ereenige overeenkomst Instond tusschen de hoe- danigheden van zekere dieren en die van hunne ou- dergeschikte godheden. Deze dieren waren aan de godheden gevlijd, op welke in.....lacht,dat zij geleken.
en eindelijk werden zij beschouwd als de zigtbare zin-
nrbeehlen znlker godheden. De groote menigte drs volks evenwel, die spoedig het sleehls zinnebeeldige karakter der dieren vergat, bad ben uitsluitend aan. In een laud als Egypte, waar hiëroglypheu in zulk eene hooge achting werden gehouden, kwam men er na imirlijk toe om de symbolische dieren te beschouwen als de vertegenwoordigers van degodheden, aan welke zij gewijd waren. Zoo werd Jupiter Ainmon voorge- steld onder de gedaante van een ram. Apis onder dien van eene koe, Osiris van een stier, Pan van een bok, Mercurius van een ibis, en Bu bast is of Diana van eene kat. liet dier ontving niet der Lijd den naam van de godheid, die het voorstelde, en zoo werd het eindelijk , in plaats van verbonden te zijn aan de god- heid, die het voorstelde, veranderd in het voorwerp der \\ ereeriiiL\'. |
|||||||||
|
UIONYSIEN.
|
|||||||||
|
■<■>.,
|
|||||||||
|
en vrouwen werden gebezigd om hen te voeden en te
koesteren. Indien iemand een dezer dieren met voor- dacht doodde, werd hij niet den dood gestraft.De moord van eene kat, een havik of ibis, hetzij met voordacht of niet, verwoedde het volk zoozeer, dal de misdadige] gemeenlijk op de plaats zelve ter dood werd gebragt, zonder op eene formeele veroordeeling te wachten. Mosheim schrijft de diercn-aaubiddingaandestaat-
kundc van den vorst en de listigheid van den priester toe. Wij vernemen vauHerodoius,dat hel aantal nut- tige dieren in Egypte te klein was voor de behoeften van den landbouw en andere doeleinden, maai\'dal hel aantal slangen en andere schadelijke dien-n zoogroot was, dal afdoende maatregelen genomen moesten wn- den om deze uit te roe jen. Daarom veronderstel! Mos- heiin,dtttdeKgypü--ehe beheers\' lui--zooveel mogelijk het do oden \\ in schapen, geiten, koeijen of ossen wil- deu tegengaan, en hel daarom voor misdadig verklaar- den, om dieren zooals den rems en dvn ibis Ie dooden of zelfs Ie schaden, \'laar hel eerste de natuurlijke vijand vau den krokodil, en het laatste die van de slang was. Om aan de wet meerdere kracht Ie geven, was er waarschijnlijk de bekrachtiging der godsdienst aan toegevoegd. Daarom verklaarden de priesters, dal zekere dieren heilig waren ei; eene goddelijke deugd iu zich hadden, en da; hen ie dooden den toorn der onsterfelijke goden ua zich zou slepen. Daar zulke idecn door de dienaren der godsdienst aan liet volk werden iugepreul, werd hel er natuurlijk loe geleid, om een zeker gevoel vau heiligheid aan de dierenzelvc te scheuken; en de priesters, voordeel trekkende van dit bijgeloovigegevoelen, Melden zekereplegtighedeu en offeranden in, als passende voor elk dezer dieren, en bouwden tempels en allaren te hunner eert. Om deze theorie nog verder te schragen, haalt Mosheim het feit aan, dat behalve de diereu, die over het alge- meen in Egypte vereerd werden, elk gewesteen elke stad zijn eigen dier had, waaraan bijzondere hulde werd bewezen. Hij voert ook aan. dal geen enkel schadelijk dicrooil door de Egypteuaren werdaange- beden, vóórdal huulauddoor de Perzen veroverd was, daar Typhou, de vijand van Osiris en de vertegeu- woordiger van hei kwade beginsel, in de eerste tijden van hun bestaan niet aangebeden werd. Dezesehran- dere schrijver beweert dien ten gevolge, dat de aan- bidding van slangen, krokodillen, bcereu eu andere schadelijke diereu niet iuEgvpte bekend was, vóórdat dat land duor de Perzen veroverd werd, die vau de vroegste eeuwen al\' de dualistische theorie van een goed en een kwaad beginsel hadden aangekleefd. |
|||||||||
|
De aanbidding van dieren was echter niet beperkt
; lol het land vau den Nijl. Zij schijnt zeer vroeg van Egypte naar tndic te zijn overgegaan, eu daarom vinden wij, dat de Hindoes de koe en dei: kaaiman I vcreereu. Zoo sterk is het gevoelen van heiligheid. dat de inboorlingen van ludie aan liet laatste dezer \' twee diereu hechten, dat de Iliiuloesche moeder zich verheugt, als zij haar kind iu den Ganges werpt, in de gedachte, dal het zekerlijk verslonden zal wordeu door een dezer heilige kaaimans, en derhalve een goed paspoort voor het eeuwige geluk zal verkrijgen. Kortom, in elk land waar grove afgoderij geheerscht heeft, i- ili strekking altijd geweest om uiei tevreden te blijven met de aanbidding van ongeziene goden, maar om hen te aanbidden in een beeld, dat gelijkt op den vergaukclijkeu mensen, op vogelen, viervoe- tige eu kruipende dieren. Ouder de (iriekeu eu Romeinen werden dikwijls,
gelijk ouder de tëgypteuaren, dieren aan bijzondere goden gewijd. Hij vele latere Heidensche natiën be- staal de \'lieren aanbidding op de treurigste wijze. In Japan wordi de aap aangebeden, en is er een tempel Ie zijner eere gebouwd. In VVest-Afrika veronderstelt men, dal in zekere dieren heseheringeesten wonen, eu dat zij daarom heilig worden. Te Fishtowu op de Peperkusl worden zekere apen, die in hei bosch om het kerkhof gevonden worden, voor heilig verklaard, omdat men denkt, dat zij bezield zijn door de geesten hunner afgestorvene vrienden. Te Dixcove op de Goudkusl is de krokodil heilig, gelijk onder de Egjp- tcuarcu. Te Papo eu Whidah, op de Slavenkust, is eene zekere soort vau slaug heilig-. Te C\'alabar en te Bonny is de haai heilig, en meuscheuoffers worden hem daar somtijds gebragt. Aan dvn Gaboen willen de in- boorliugen den papegaai niet eten, omdat hij praat, eu, zooals zij zeggen, te veel is als de mensen : doch misschien in werkelijkheid, omdat zij vermoeden, dat deze \\ogels door de geesten hunner voorvaderen wor- deu bewoond. Aan de kaap St. Catherina wordt een zekere tijger voor heilig gehouden. In llindostnu worden, behalve de koe, zooals wij zagen, ook slangen mei bijzoudereu eerbied aanschouwd. Dl< )\\\'\\SIÈ.\\ , feester» in oude tijden iu verschil-
lende deelen van Griekenland gevierd, Ier eere van Diosysls (zie ald.y. Zij waren ouder verscheidene benamingen bekend, doch kenteekcuden zich allen door cénen trek, dien van o\\ergrootc vrolijkheid en dartelheid. De Attische feesten \\un Dionysiis waren vier iu getal : de landelijke Dionysiën, de Lensea, de Autheslerieii en de stedelijke Dionysiën. Bij al die |
|||||||||
|
DIOSCÜRIËN.
|
|||||||||
|
028 DIONYSUS -
|
|||||||||
|
doch deze barbaarschc gewoonte hield vervolgens oji, ,
eu dieren werden er in plaats van menschen geslagt. i De ram werd het meuigvuldigstaau Dionvsus geofferd. De planten aan dezen god gewijd waren de wijnstok, i het klimop, de laurier en de affodil,en van de levende ichcpselen de ekster eu de pauther. DIOSCURENf, de naam gegeven aan Castor eu
Pollux, zonen \\ ;vn Zeus en Leda, die onder de goden van het oude Griekenland werden gerangschikt. IIo- inerus maakt hen in de Odyssea tot zonen van Leda en Tyudareus koning vau Sparta, en daarom worden ■ zij dikwijls Tyndariden genoemd. Kik der broeders Aas bekend om zijne bedrevenheid in eene kunst; (\'as- lor, om zijne bedrevenheid in het besturen van paarden, i n Pollux om zijne bekwaamheid in het boksen. Ver- schillende verhalen worden er van deze beroemde broe- derengegeven. Zoo zegt men, dat zij goddelijke eerbe- ! wijzingen van de Vtheners ontvingen, ten gevolge van de dapperheid, diezij in eene expeditie, tegen Athene ondernomen.ten \'oon spreidden, ten e inde hunne zuster Helena, die van Sparta was weggevoerd, te verlossen. Zij zouden ook aandeel hebben genomen aan den togt der Vrgouauten, en zich in een gevecht met de zonen van Aphareus onderscheiden hebben. Zeus gaf, ten leeken vau zijne goedkeuring, aan de broeders eene olaats onder de sterren, onder den naam van Gemini of de Tweelingen. .Muller denkt, dat do vereeringvan i de Dioscuren haar oorsprong gehad heeft in eeuige mde Pcloponnesische goden, die iu het vervolg van lijd verward werden niet de menschelijkeTyndariden, welke zulke heldendaden hadden verrigt, dat zij godde- lijke eerbewijziugen om vingen. Hunne vereering ! breidde zich van uit den Peloponnesus, waar zij schijnt begonnen Ie zijn, over Griekenland, Sicilië eu Italië uit. Zij werden beschouwd als eene waakzame zorg uit ie oefenen over alle reizigers, meer bijzonder over zeereizigers. Beelden van de Dioseureu waren aan het einde der renbaan te Spany geplaatst. De eeredienst . an Castor eu Pollux wn-il vroeg ouder de Romeinen ingevoerd, eu een tempel te hunner eere stond op het Forniu te Rome. Twee andere tempels, aan de Casto- resgewijd, werden er vervolgens inde stad gebouwd, een in het Circus \'Maximus, eu de andere in hei (\'ircus i Flaminius. Vau dien tijd af wordende Castoresalsde beschermers der Ronicinschc eqnites beschouwd, die elk jaar eene groot e processie ie hunner eere hielden, j\' DIOSCURIEN, feesten jaarlijks in hei oudeGrie- \',
kcnland ter eere der Dioseureu gevierd. Verschil- lende ceremoniën werden er bij die gclcgcnhcdcu in verschillende plaatsen in acht genomen. Te Sparta |
|||||||||
|
gelegenheden hadden er processicu plaat», waaraan
mannen en vrouwen deelnamen, die clou thyrsus (wijngaardstaf) in de hand droegen, en lofzangen zongen ter eere van hunnen gud. De phallus (roede), lui zinnebeeld ^rr vruchtbaarheid, werd ook Inj «lic processiëu gedragen, en hiei\'ua volgden mannen als vrouwen verkleed. <>p sommige plaatsen werd hei als eene beleediging,den god aangedaan, aangemerkt, als men op de Diouysiën verscheen zonder dronken ie zijn. De Grieken in Azië en in Buropa vierdeudcze leesten, doeli zij werden in Bceotië met meer oubc- dwongeu vrolijkheid dan ergens anders gevierd, in zeer vroege lijden werden er menschen bij die gcle- nenlieid geofferd. Toen deDionysiën onder de llomci- uen ingevoerd werden, kregen /.\'t] den naam van H\\( i ii vn \\i.ikn (zie ald.). DIONYSUS, de god van den wijn bij de oude
((rieken, die.....k ouder de Romeinen ouder den naam
van Baccir\'s (zie ald.) aangebeden werd. Hij wordt
gewoonlijk beschreven als de zoon van Zeus eu Se- inele, doeli de overlevering wordt door Diodorus me- degedeeld, dal hij een zoou vauAmmon eu Ainaltheia was. Groot verschil van meening bestaat er over de geboorteplaats van dezen god: sommigen zeggen, dat Thcbc die geweest is, terwijl anderen beweren, dat hij in Indië, Lybië of een ander land geboren werd. De overleveringen aangaande de Idoedverwautschap, geboorteplaatsen audere omstandigheden, die betrek- king hebben op dezen vorst, verschillen zoo zeer, dal Cicero vijf Dionysi onderscheidt ; Diodorus Siculus spreekt er van drie. De opvoeding van Dionvsus werd door Zeus aan
de nimfen op den berg N\'isa in Thracië toe> ertrouwd. Toen bij den maunelijken leeftijd bereikt had, reisde liij door verscheidene lauden der aarde, en vertoonde hij zijne goddelijke magl, waarna hij zijne moeder Seniele uit de onderwereld leidde, eu niet haar den Olympus besleeg. Naar mate de aankweekiug van den wijnstok in Griekculaud zich uitbreidde, werd ook de vereering vau Dionvsus algemeeuer. Deze god wasde mythische vertegenwoordiger van eene- kracht der natuur, die den menseli vau zijne natuurlijke\' le- venswij/e afleidt. Hij werd beschouwd als lockom- ■-i ige gebeurtenissen te openbaren, en men dacht zelfs, lial hij even verbonden was aan het orakel ie Delphi, als Apolio zelf. Hijhadeigem orakels in verschillende deelen, voornamelijk in Thracië en in Phocis. In eerstgenoemde provincie ging zijne aanbidding oor- spronkelijk vergezeld van Bacehanalische orgiën. In di eerste tijden werden hein uu iischenoUers gebragt, |
|||||||||
|
DIIMVAU — l)IS( \'[PELEN V.\\N CIIKMM s. Hi\\i
|
|||||||
|
zijn naam op nieuw in de diptycha geschreven. Als
dit gedaan was, bad de boeteling kwijtschelding ver- kregen, eu werd bij nogmaals lot de communie en ge- meenschap der geloovigen toegelaten. DISCIPELEN VAN CHRISTUS, eene secte in
de Verecnigde Staten van Amerika, die, hoewel bekend onder verschillende namen, zooals Doopsgezinden, Hervormde Doopsgezinden, Hervormers ol\' Campbcl- lietei), voor zieb den naam aan het hoofd van dit arti- kel geplaatst gekozen heeft. Hij, die den oorsprong gat\'aan deze secte, was Thomas Campbell, die langen lijd predikant was bij de Seceders (Afgescheidenen) van de Presbyteriaanschc kerk van bet noorden van Ierland, en die, naar Amerika getrokken zijnde, zich iu het graafschap Washington in Penusylvaniu ucder- zette. Toen zijn zoon Alexander zich spoedig daarna bij hem voegde, begonnen zij bel denkbeeld te koes- teren en ie verbreiden, dat eene algemeene poging gedaan moesl worden, om de oorspronkelijke eenheid \\ au de kerk van Christus te herstellen. Te dien einde, namen zij bet als een voornaam punt aan, dat alle menschelijkc geloofsbelijdenissen en formulieren van leer eu kerkbestuur terzijde gelegd zouden worden, en i dat de bijbel alleen aangenomen moest worden als de \' wettige baud van vereeniging eu de onfeilbare regel \\ au geloot\' en leven. Een groot aantal personen sloot j zich bij hen aan, en eene gemeente werd er dadelijk, op : den/llcu September 1810, te l?rusb Hun in liet graaf- ■ schap Washington georganiseerd, waareene kerk werd ; opgcrigtjoverdezegemeentehaddcuTliomasCainpbell en zijn zoon als herders het toezigt. leder, die toegang lol deze vereeniging van Christenen verlangde, moest ] voldoend bewijs leveren, dat hij de betrekking, waarin hij wenschtete treden, als ook den waren schrit\'lmali- , gen grond der zaligmaking volkomen begreep. Daarom \' moest hij antwoord geven op de vraag: „Wat is de \' verdienstelijke oorzaak van des zondaars aanneming bij God?" en als hij een geheel vertrouwen op de ver- diensten van Christus alleen voor de regtvaardigma- king antwoordde, en een gedrag, zooals een Christen betaamt, aan den dag legde, werd hij in de gemeen- schap der kerk opgenomen. Deze kleine gemeente mogl zieii voor een lijd in de
grootste eensgezindheid en rust verheugen. Daar de meeste leden arm waren, waren zij uiel instaat om hel inwendige der kerk, die zij gebouwd hadden, al\' te maken, en daarom geraakten zij er aan gewoon om in het onvoltooide gebouw, zouder vuur zelfs inhet mid- den van den winter, te zameu ie komen. Zij hadden ook de gewoonte om elkander dikwijls in hunne wo- |
|||||||
|
hadden er offeranden en vreugdobedrij\\ en plaats. Te
Athene werden de Dioseuriën Ax.\\< i:i:x (zie ald.) gc- noemd. In vele deelen van Griekenland Iieerschte de verecring der Dioscuren, en weiden Ininue feesten gevierd. DJPAVAliJ, een Hindoesch feest ter eere van
, Visciixok (zie ald.), den tweeden persoonderllindoc-
sche triadeofTrimoerti.Hel werd ingesteld ten gevolge : van eene heldendaad, die de god iu de gedaante van
Kkjshna (/ie ald.) verrigttc. Eenzekere /iV//7/.yV< had duizend maagden gevangen genomen, doch Krishua doodde hem, en zette de. maagden in vrijheid. Daarom ontstond de Dipatali, wanneer de Hindoe een leest ! houdt gedurende den dag, eu de huizen des avonds
geïllumineerd worden. De kinderen gaan dan ook met brandende kaarsen door de straten. DIPTYCHA, twee schrijftafeltjes bij de Grieken en
Romeinen, die met oogjes aan elkander gehecht waren en toegevouwen konden worden. Deze naam werd I ook aan de registers gegeven, die in de eerste Christen-
kerken gehouden werden, waarin de namen van die- j genen werden opgeteekend, die zich voor den doop
aanboden. Er waren verschillende soorten van dip- tycha, cenige voor de dooden, andere voorde levenden. ; [n de eerste Kerk was het de gewoonte, alvorens men
; offers voor de doodeu t\\vrt\\, dat de diaken luide de
; namen voorlas van die voorname bisschoppen, heiligen
of martelaren, die voornamelijk vermeld moesten wor- den in dit gedeelte van dedienst. Dediplychasehijncn i gelezen te zijn vóór het wijdingsgebed, onmiddellijk
na den kus des vredes. Kardinaal Bona maakt gewag van drie soorten van diptycha. In de eene soort wer- den alleen de namen van bisschoppen geschreven, en • meer in hei bijzonder van die bisschoppen, die bestuur-
ders van die kerk waren geweest. In de tweede werden ; de namen der levenden geschreven, die uit muntten door
liet eene ol\' andere ainbl of de eene of andere waardig- heid, ofdoorweldadigheideneengoed werk, waardoor zij den dank der kerk verdiend hadden ]n deze klasse waren de patriarchen en bisschoppen van groot e zetels j en de bisschop en de geestelijkheid dier kerk, bene-
vens de keizers en magistraten eu andere aanzienlijken onder bel volk. De derde soort was bel bock, dat de namen bevatte van beu, dieineatholieke gemeenschap gestorven waren. De diptycha werden van denAiiuox (zie ald.) voorgelezen. Als iemands naam uit deze kerkelijke registers werd geschrapt, vuis bel eene ver- klaring, dat hij in den ban was gedaan, en uit de ge- meenschap der kerk was geworpen. Als iemand, die in den ban was gedaan, weder werd aangenomen, werd |
|||||||
|
DIS< ll\'Kl.KN VAN C1IKI8TLS.
|
|||||||||
|
i;:iu
|
|||||||||
|
iiingen te bezoeken, en geheele avonden in genieen-
schappelijk gebed, het onderzoeken der Schriften, liei doen en beantwoorden van vragen, en het zingen van gezangen door te brengen. I >e zonneschijn des vrcdes, die op dit kleine ligcbaani van Christelijke discipelen rustte, moest echter spoedig dom- ren wolk worden weggenomen. Een twist ontstond er over hel veel bc twiste punt des kiuderdoops, die de gemoederen van herders en gemeenteleden schokte. De kwestie werd van beide zijden met veel scherpte besproken, en einde- lijk opden 1 i?\'1\'".luiiij l M2 weiden Thomas Campbell, zijn zoon A Icxandcrcn hel geheele huisgezin, benevens verscheidene leden der kerk, in het water van den doop van \\ olwasseneu ged.....peld, na eene eenvoudige\'
belijdenis van buil geloof. Deze gebeurtenis deed
natuurlijk de kerk, die gesticht was, niet weinig aan. Zij, die de leer der I\'a-dobaptisten aanhingen, verlieten ile gemeente, terwijl zij, die er in l>lc\\ eu, ten gevolge van de verandering in hunne inziglen, in oniniddellijk verband mei de Doopsgezinden werden gebragt. Dien \'en gevolge werden /.ij in hei najaar vau 1813 inde Doopsgezinde Vereeniging \\ an liedstouc opgenomen, doch zij bepaalden uitdrukkelijk in geschrifte, dat gceue andere gronden van verceuigingof gemeenschap dan de I ledige Schrift vcreischt zouden woi di u. De inziglen, die Alexander Campbell in de Dnops-
gezinde kerk, waarmede liij en zijn vadernu verbonden waren geworden, ingang trachtte Ie doen vinden, ver- wekten daarin niet weinig onrust, dewijl ecuigen de nieuwe mecniugeu gerecdelijk aannamen, en anderen /e even vastberaden weerstonden. ICiudelijk werden de kerk vau Brush l\'un en hare herders mei ijverzucht eu wantrouwen door de andere kerken vau de Verce- niging van Redstone aangezien, en hel werd noodig, uadal een aanmerkelijke tijddoorgebragt was in de on- aangenaamste twisten, dal ougeveerdertigledeu van Brush Rini; waaronder Alexandcr Campbell, de kerk verlieten. Dieu ten gexolge weken deze naar AV clls- burg in Virginië. waar zij zieli tol eene nieuwe kerk vormden, eu toegelaten werden in de Mahoniugscbe Vereeniging \'.au Obio. Uier vonden /.ij eene veel gereeder aaiiueming van hunne ge\\ oelens, eu zoo snel slaagden zij in hel verbreiden hunner bijzonderemec- uingeu,dal in IS2SdcMahoningsehc\\ ereeuigingalle .....lisebelijke formulieren vangodsdiensl verwierp, en
alle aanspraak opde regtsmagt over de kei keu liet va-
ren, terwijl /ij beslool tot eene eenvoudige jaarlijksche bijcenk.....si. ,,m \\erslagcute ontvangen aangaande
de vorderingen der kerken, eu om te bidden om de
■ erbreiding \\ uu liet evangelie, en wi derkeerig daai loe |
saam te werken. De stoute slap, die aldus gedaan
; werd door zoovele kerken, verwekte de grootste on- | gerustheid onder de Doopsgezinde kerken in het alge- mccu. De kerken, behooreude lot de Vereeniging van Bcaver, gingen er zonder uitstel toe over, om allen voor keilers te verklaren eu uil hunue gemeenschap o velbannen, die- dr iuzigten der Discipelen hadden aangenomen . zooals de volgelingen van Campbell genoemd werden. IV scheiding, aldus begonnen, strekte zieh uil tot Keutucky, Oostelijk Virginië en in korl lot al de Doopsgezinde kerken en vereenigiu- gen, waarin de nieuwe iuzigten gebragt waren. De Discipelen, zich aldus afgesneden ziende van
de gemeenschap mei de Doopsgezinde kerken, vorm- denzich overal tol al\'/ mderlijkekerken,naarCougre- . gationale beginselen, die medewerkten, zooals Thomas i Campbell hei uitdrukte, lol Je herstelling van hel zuivere, oorspronkelijke, apostolische Christendom in letter en geest, in beginsel en Ie ven.Xaauwelijks luidde scheiding der I \'i: cipelen \\ an de Doopsgezinden plaats gehad, of hun aantal nam snel toe. Dr vooroordeelen, | die vroeger tegen hen gekoesterd waren, verdwenen trapsgewijze, eu de vriendschappelijksle gevoelens ontstonden ei- lussehen de Discipelen en de Doopsge- ; zinden. Juisi de punten, waarvoor de Discipelen stre- den, hei verwerpen \\ au geloofsbelijdenissen en doop voor de vergeving van zonden, zijn door ecuige van df bekwaamste !■ eraars der Doopsgezinden aaugeuo- nien. \\ elcii zijn lot In n overgekomen van bijna al de voornaamste seeleu in de Staten, en wal nog bemoedi- geuder is, zij zijn er i.; geslaagd om talrijke bekeerlin- geute maken uit de gcledi reudi r onverschilligheid en des o igeloi I\'s. De beginselen der Discipelen hebben ook bunnen weggcvoudcniii Engeland eu Wallis, waar thans drie genie, uteu, die zieh Discipelen van Chris- nis noemen, bestaan. In de Verecnigde Staten zijn zij hei talrijkst in Kentucky, Obio, Indiana, Illinois, Missouri eu Virginië. Ook in de Britsche proviucieu \\iin Xoord-Amerika siju eeuige kerken, die de be- giuselcii i\\vr Discipelen zijn loegedaan. De leer de/er groote en snel loeneniendc secte zal
hei be.-i verklaard worden, als wij de verklaring van Campbell zehen aanhalen, /.ij luidl aldus: — „Zij beschouw en alle scetcn en partijen der (\'hris-
ii lijke wereld als in mi erdere of mindere male ie zijn afgeweken vau de eenVoudigheid des geloofs eu der zeden vau de eerste Christenen, eu als uil te maken, l wai door den \\u< stel l\'aulus „de afval\'\' genoemd wordt. Dit gebrek schrijven zij loe aan de groolc verscheidenheden win beschouwing, en aan hel meta- |
||||||||
|
DISCIPELEN VAN CHRISTUS.
|
|||||||||
|
.. ;l
|
|||||||||
|
physische dogmatismus van de tallooze gcloofsbelij-
denisseu, formulicreu, liturgiën en boeken f>ver de tucht, aangenomen en opgedrongen als banden van vcreeniging en regelen van gemeenschap in al de par- jijen, die uil de Luthersche hervorming ontstaan zijn. Bet gevolg van deze synodiale verbonden, conventio- neele geloofsartikelen en regels van kerkbestuur is geweesl de invoering van eiue nieuwe nomenclatuur, cene mensclielijke lijsi van godsdienstige woorden, /innen en technische uitdrukkingen, die den stijl der levende orakelen vervangen lieeft, en aan de gewijde diel ie ideëu heeft gehecht,diegeliocl onbekend waren aan de Apostelen van Christus. „Om deze afwijkingen te doen iphouden en tégen
ie gaan, zijn zij van voornemen om uil de Heilige Schriften, volgens de algemeen aangenomen en wel gevestigde regels van verklaring, de denkbeelden na te gaan, die aan de ioornaainste uitdrukkingen eu /innen, welke in de Heilige Schriften gevonden wor- den, worden gehecht, en daarna de woorden van den Heiligen Gcesl iu hunne apostolische beteekenis Ie gebruiken. ..Door aldus de denkbeelden, door den Heiligen
Gei ^i medegedeeld in de termen en zinnen, welke van de Apostelen geleerd zijn, uit te drukken, en dooi\'de kunstmatige cu teehnisclie taal der schoolsuhc lhe.>- logie ii\' vermijden, stellen zij zich voor eene zuivere spraak aan hetgeen tol het gelooi\'behoort wedertege- ion; en door het huishouden Gods er aan Ie gewennen delaal en hel dialect van den lleinelscheu Vader te gebruiken, verwachten /.ij elkanders heiligmaking door de waarheid ie bevorderen, en die oneeuighcden en debatten te doen eindigen, die ai lijd zijn voortgekomen uil de woorden, welke de wijsheid van den ineusch leert, en uil den eerbied eu de; achting voor den stijl der ironie meesters In de polemische godgeleerdheid, daar men gelooft, dal dezelfde dingen Ie /eggen In denzelfden slijl de ecuige zekere weg is om dezelfde dingen te denkeu. ..\'/Lij maken een zeer duidelijk verschil tusschen
geloof en meeuing, tusschen bel Woord vau God eu de redeneringen der meuschen, de woorden van dcu Geest eu inenschclijke gevolgtrekkingen. Geloof aan hel Woord Gods eu gehoorzaamheid aan de bevelen van Jezus zijn hun hand van verecnigiug, eu niet eene overeenkomsl iuabstracte inzigten of inecniugen, over hetgeen door Goddelijke neigt geschreven of gespro- ken is. Daarom heblj .1 alle beschouw ingeu, kwestiëii, woorden! wisten en abstracte redeneringen, die in ineu- scbelijke geloofsbelijdenissen gevonden u orden, gecne |
plaats iu hunne godsdienstige gemeenschap. Wat hei
t\'al v mismus, Arniinianismus,TrinitariauismusenUni- tarianismus, en al de tegenover elkander slaande the- oriëu van godsdienstige sectarissen, als uitentten door i Ikandervoortgebragt, aangaat, zij verwerpen ze zorg- vuldig als evi n verre verwijderd vau de eenvoudigheid cnwcrkelijke strekking der beloften eu voorschriften, der leer eu feiten, dei- vermaningen en uitspraken van in 1 Christendom. ..Zij verwachten de eenheid van geest endc banden
des vredes van de erkenning vau één geloof, één Heer, één doop, ééuchoop, één ligchaau, één Geest, één God eu Vader vau allen, nicl van eenheid van inceningen, noch vau eenheid van vormen, van ceremoniën ol wijzen van eeredienst. ..De Heilige Schriften van beide Testamenten be-
■ schouwen zij ais openbaringen Ie bevallen van God,
en als volstrekt noodzakelijk om den menscb van God volmaakt te makcu, en gcschikl voor elk goed woord en werk; het X i e 11 we Test a men 1 of de levende orakelen van Je/.us Christus nemen zij aan als de Christelijke gods- 1 1 list Ie bevallen; de woorden vau Mat thees, Markus, Lukas en Johauiies beschouwen zij als eene verklaring en een bewijs van de grootc stelling, waarop onze godsdienst rust, ie weten, dal Jezus van Xazareth is de Messias, de eeuiggeboren en veel geliefde Zoon vau God en de ecuigi Zaligmaker der wereld ; de llan- delingeu der Apostelen als een door (iod erkend Ver- haal van het begin en de vorderingen vau de regering • I hel koningrijk vau Jezus Christus, waarin de volle : ontwikkeling vau hei evangelie, door den Heiligen
l leest van den hemel gezonden, opgeteckeud staat, en de wijze van handelen der Apostelen iu hei stichten van de kerk van < \'luisi us op aarde; de Brieven als eene uiteenzetting en toepassing van de leer der Apostelen ten behoeve van afzonderlijke personen en \' geineen!en, eu als eene omwikkeling van de >irek-
kingen van hei evangelie in het gedrag van zijne bc- i lijders; eu alles als eene volledige verklaring van hei
! Christelijke geloof cu de (christelijke zedeleer, geschikl
voor den tijd tusschen de hemelvaar! van Christus en 1 Zijne terugkomst nul hel koningrijk, dal Hij van God
ontvangen heeft; de Openbaring van Jezus ( hristus aan Johanues op Patmos als eene figuurlijke en voor- j uitziende beschouwing van al de wederwaardigheden
; des Christendoms, van zijnen oorsprong lol aan de
: terugkomst des Zaligmakers.
..Iedereen, die opregtclijk gelooft de getuigenis,
\\ welke God van.lezus vau Xazareth gal\', toen Jlij zeidc ;
„Deze is mijn Zoon, mijn Geliefde, iu denwelken Ik |
||||||||
|
DISCIPELEN VAN CHRISTUS.
|
|||||||||
|
f) 3 2
|
|||||||||
|
Mijn welbehagen heb!" of, mei andere woorden, ge-
looft, wal de Evangelisten en Apostelen van Hem heb- ! ben getuigd van Zijne ontvangenis tot aan Zijne kroo- uiug in den hemel als Heer van allen, en die gewillig is om Hem in alles te gehoorzamen, beschouwen /.ij als een geschikt voorwerp voor den doop, en niemand ■ anders. Zij beschouwen den doop in den naam des Vaders, des Zoons en des Heiligen Geest es, na eene openbare, opregte en verstandige belijdenis van het geloof in Jezus, als noodzakelijk voor de toelating tot de voorregten van het rijk vanden Messias, en als een plegtigcu waarborg, van den kant des hemels, voor de werkelijke vergeving vau alle vcrledcne zonden en van aanneming in liet huisgezin Gods. „De Heilige Geest wordt alleen aan hen beloofd,
die in den Zaligmakergeloovcu eu Hein gehoorzamen. Aan niemand wordt geleerd de ontvangst van dien hemelschcn Raadgever eu Trooster als een inwoner in zijn hart te verwachten, voordat hij het evangelie gehoorzaamt. ..Ilaai om zeggeu zij, terwijl zij geloof en berouw,
of geloof en eene verandering des harten verkondigen, als voorbereiding voor den doop, vergeving en den Heiligen Geest, aan alle boetelingen, of aan al dege- uen, die gelooven en berouw hebben over hunne zon- den, gelijk Petrus zeidc tot het eerste gehoor, dat hij aansprak, nadat de Heilige Geest na de verheerlijking van Jezus medegedeeld was. „Ken iegelijk vau n worde gedoopt in den naam van Jezus Christus, tot vergeving der zouden; en gij zult de gave des Hei- ligen Geestes ontvangen." Zij leeren aan zondaars, dat God aan alle meiiselien overal beveelt om zieh te hervormen of tot God Ie wenden; dat de Heilige Geest zulks bij hen tracht te doen door de Apostelen enPro- feten: dat God hen smeekt verzoend te «orden door Jezus Christus; en dat het de pligl is van alle mcu- sehen om het evangelie te gelooven en zich lot God te keeren. „De gedoopte geloovigeu zijn in gemeenten veree-
nigd, naar mate zij bij elkander wonen, eu liuu wordt geleerd op eiken eersten dag der week te zamen te komen, lereere eu gedachtenisviering van de opstan- diug van Jezus en om het brood te breken, dat den dood van den Zoon van God gedenkt, om de levende orakelen Ie lezen en Ie hoorcu, om elkander te leeren en te vermanen, om zieh te vereenigen in gebed en gezang, om toe te brengen tot. de noodzakelijkheden der heiligen, en om heiligheid inde vreeze des Heereu te volmaken. „Elke gemeente kiest hare eigene opzieners en
|
|||||||||
|
diakenen, die de zaken der gemeenten besturen en
beheeren; elke kerk zendt, hetzij uit zich zelve of in zanienwcrking met andere, wanneer de gelegenheid zich aanbiedt, één of meer evangelisten of verkondi- gers van het woord uil, om hei Woord le prediken en hen te doopen, die gelooven, om gemeenten te stich- ten en de kennis des behouds uit le breiden, waar het noodig is, zoo verre hunne middelen si rekken. Maar elke kerk beschouwt die evangelisten als hare dicua- ï\'cn, en daarom hebben deze geeue heerschappij over ccuigc gemeente, daar elke gemeente onderworpen is aan hare eigene keuze van presidenten of oudcrliu- gen, die zij aangesteld heeft. Volharding in hef ge- hcele werk des geloofs, in den arbeid der liefde en het geduld der hoop wordt door al de discipelen ingeprent als noodzakelijk voor de toelating in hel hcmelsche koningrijk. „Dit zijn de vooruaamslcointrekkcn van het geloof
en de gebruiken van hen, die bekend wensehen tezijii als de Discipelen vau Christus; geeue verecnigiugon- der hen zou er echt er in toestemmen om de voorgaande artikelen of tot eene geloofsbelijdenis of tol een regel voor de gebruiken le maken; zij willen echter te allen tijde eene reden ge\\en voor hun geloof, hunne hoop en hunne gebruiken, tot onderrigting vau diegenen, welke met hen bekend wensehen Ie worden." liet is ceuigzius opmerkelijk, dal in deze uiteen-
zetting van de leer eu de gebruiken, opgemaakt door een vau de stichters der seete vau de Discipelen vau Christus, eene hunner voornaamste leerstellingen, die van de wedergeboorte door dvn doop, hare be- lioorlijkc plaats te naauwemood inneemt. Richardson vau Yirginie, ook een herder van de seete, is echter vvijdloopigcr over dil onderwerp. „Hel was de eenheid der kerk, zegt hij, die het eerst de aandacht trok. De daaraan volgende onderwerping aan den doop is slechts één voorbeeld, ouder andere, van die vordering, die het gevolg was van de standvastigheid iu hunne eigene beginselen. Zoo werd eerst ongeveer tien jaar hierna het bepaalde doel vau den doop ten volle begrepen, toen hij erkend werd als de zonde vergevende instelling des evangelies of het aangewezen middel, waardoor de boetvaardige zondaar eene verzekering erlangde van die vergiffenis of vergeving van zouden, welke voor hem door het lijden eu den dood vau Christus was ver- kregen. Niet voor een nog later tijdperk werd deze leer praktisch toegepast, toen geloovigc boetelingen aangemaand werden om zieh le laten doopen voorliet medegedeelde doel. Deze beschouwing van den doop gaf eene groote belangrijkheid aan de inzetIing, en |
|||||||||
|
DISSENTERS
|
DISSENTERS i ENGELSCHE).
|
|||||||||||
|
(533
|
||||||||||||
|
i-- een van de voornaamste kcnteckcneu dezer hervor-
ming geworden." l)c Discipelen nemen eiken dag in kracht toe, en worden cru talrijk ligchaam. DISSENTERS (Eng. Aiidcnd/mkeude,!, Af rijken-
den), die scclcu welke zich afgescheiden hebben van
de heerschendc kerk vaneen land, en weigeren daar- lueile gemeenschap ie hebben. Als onderscheiden van «Ie Sn KOERS (zie ald.) wordl hel woord l)i*xenter* nn overhel algemeen gebruik! om hen aau te duiden, die opgehouden hebben gemeenschap ie hebben mei eene heerschendc kerk, omdal zij, naai\' liun geweien, alle verceniging van de kerk mei den staal afkeuren. DISSENTERS (E\\or.i.s< iik),ccii naanidieaan de i
Presbyterianen, Congrcgationalisl en nn Doopsgczin- den of Baptisten gegeven wordl. De oorspronkelijke Non-Conformisten waren voor hel grootste gedeelte i de Presbyteriaausnhe beginselen toegedaau, en de ver- j gadering van Westminstcr «as voornamelijk uil Prcs- byteriaansche godgeleerden zamengesteld, daar niel meer dau tien of twaalf hunner tol de Indcpcndcntcu i behoorden, en het grootc verlangen van die vergade- ring was blijkbaar, om Prcsbyteriaansehe cenvormig- lieiil in Engeland en Schotland in ie \\ oereii. Door den bepaalden weerstand van de weinige Indcpcndcntcu werd dit doel echter verijdeld. Gedurende de regering van Elisabcth hadden de meeste Puriteinen zich aan- gekaul legen ecue afscheiding van de Kerk van Euge- laud, wal de leer aangaat, hoewel zij eene hervorming zochten in hare inrigting en eeredieusl. daar /.ij voor hel grootste gedeelte Presbyterianen waren. Doch onder de Puriteinen bevonden zich ook eenige Inde- pendeiiii-ii en Doopsgezinden, wier tegenwerpingen van een meer ernstigen aard waren, daar zij alle natio- nale kerken afkeurden, liet statuut van 1593, waarbij bevolen werd, dal een ieder boven den leeftijd van zestien jaar naar eene kerk moest gaan, trof de Inde- pendenten zwaar. Vele van hen worden in de gevange- u is gezet, en niet weinige werden genoodzaakt om eene schuilplaats te zoeken in een vreemd land. Brown, de stichter van de secte der Iïkownistkn (zie ald.). vond met een aantal zijner volgers eene schuilplaats in ons vaderland. Jegens de Puriteinen oefende de kouin- gin Elisabeth, gedurende al den lijd harer regering, de meest mogelijke gestrengheid uit, en talrijke kerken van Dissenters, die verbannen waren, ont- stonden er te Leydeu, Middelburg, Itotterdam en in andere steden van ons land, die niet alleen van de Kerk van Engeland afgescheiden, maai- met eene billen\' vijandschap legen hel beginsel van heer- sclieinle kerken bezield waren. Dil werd, om zoo te |
||||||||||||
|
zeggen, eene bepaalde leer van de Kngelsche Inde
pendeutcn. De dood van Elisabcth en de troonsbestijging van
.Tacobus I. bei\'levcndigdcii natuurlijk de hoop der Pti- ritcinschc Dissenters. De koning was opgevoed in Presbyteriaansche beginselen, en had openlijk eene warme gehechtheid beleden, aan hetgeen hij ..de /ui- verste kerk op de wereld" noemde; naauwelijks zette hij echter den voel op Eugelschen bodem, of hij zwoer dadelijk zijne vroegere inzigicn al\', en werd ecu warm voorstander van hel episcopaal, zeggende, dat, „waar geen bisschop was, ook binnen korl >j;ci-u koning meer zou zijn." De Dissenters warenechterecneloniagtige partij geworden, om met verachting of zelfs mei ver waarloozing behandeld ie worden. Daarom riep .taco- bus, om hen zoo mogelijk mei zich te verzoenen, Ie Ilamptou f\'oui\'t ecue co nieren lic bijeen van vier bilii- iier voornaamste hoofdenen ren uitgekozen aantal bis- schoppen en godgeleerden der Kngelsche kerk, terw ijl hij zelf president was. Tiet debat, dal van beide zijden hevig was, hield drie dagen aan, en ile uitslagwas, dal eenige onbelangrijke veranderingen iniic Engclschc liturgie gemaakt werden, die op bevel des koiiings in hel licht kwamen en algemeen aangenomen werden, hoewel/.ij nooit doorliet parlement bekrachtigd zijn. Eene onsehatbaie weldaad, die uil de conferentie voortvloeide, was bel voorstel, waaraan de koning ge- volg gaf, om eene nieuwe en herziene vertaling van den bijbel uil te geven. Deze moeijelijke laak werd allergcliikkigsi volbragt door de volvoeringen uitgave van de bewonderenswaardige,kerkelijk goedgekeurde vertaling der Heilige Schrift. Onder Jacobus l. werden de Puriteinsche Dissenters
nog mei grootc gestrengheid behandeld, en vele luiu- ner vloden naar ons vaderland, van waar wederom ecu aantal in Krill naar Amerika de wijk nam. Eene andere partij volgde iu 102\'.). en eene derde in 1030; en toen den Dissenters belet werd om naar Nienw- Eugeland te gaan, lrokken wederom vele mei hunne huisgezinnen naar de Nederlanden. In 1 tilt? werden de uuiformitcitsvveltcn legen de Dissenters uilge- vaardigd, doch iu KiKl ging het parlement deze ge- strengheden tegen. Dikwijls heeft menden Engelsehcu Dissenters te laste gelegd, dat zij in hunnen tegenstand tegen Karel I. te vergingen, doch hel is een welbe- kend feit, dal de onthoofding van dien monarch het werk was van ecue partij, en door de Puriteinen over het algemeen als eene daad van misdadige gestreug- heid veroordeeld werd. .Maar welke smel ook op beu moge rusten wegens bun gedrag jegens Karel. hun |
||||||||||||
|
we
|
||||||||||||
|
V,M DISSENTKRS (!
koml de verdienste toe van de monarchie in /.iju /.non
hersteld te hebbcu. Alles, wal hij lnin schonk voor hel herkrijgen zijner inagt. bestond in het afzetten van twee duizend hunner predikanten, en hen zoodanig te ver- volgen, dal niet minder dan tien duizend, naar men ver- onderstelt, in de gevangenis en van behoefte omkwa- mcu.Doehhunue vaderlandsliefde was niel teschokkeu il.ioi-(ir/c hardvochtige maatraden. Toen H\'iri\'ii licl einde ilrr regering van Ka rel Tl. hel karakter van zijn opvolger de vrees voorde vestigingdei\' Ivooinschc godsdienst deed ontstaan, ouderwierpcu zij zich, om dat kwaad af te keeren, blijmoedig aan eene uitslui- Iing van alle plaatsingen, die voordcel opleverden of vertrouwen vercischtcn, — een buitengemeen voor- beeld van grootmoedigheid. Toen Jaeobus II. cigen- dunkelijke inzigteu begon te vertooueu, waren Disseu- ters onder de eersten, die ongerust werden. De ijver, waarmede zij medewerkten om de revolutie teweeg ie brengen, en de liefde, waarmede zij hare beginselen steeds hebben omhelsd, zijn te wel bekend, om eenig bewijs noodig te maken, en kan slechts des te treffender gemaakt worden doorcene vergelijking met liet gedrag van de hooge kerk partij. De laalsle handhaafde de leer der lijdelijke gehoorzaamheid en onderwerping ui hare grootste uitgestrektheid, was onophoudelijk gewikkeld in kuiperijen om de revolutie omver te wer- pen, en verklaarde, dat de leer van liet Goddelijke regl eene oude en onbetwistbare leer van de Rngelsche kerk was. In liiSS werd de.Acte van Tolerantie aangenomen,
waarbij de vereenigingen van Dissenters onder debe- sehermiug van den staat werden gesteld, doch alle predikanten geuoodzaaki werden om de negen en der- tig Artikelen, met zekere uitzonderingen, Ie onder- leekenen, als zij hel regl wilden hebben om hunne herderlijke functiëu uit ie oefenen. Later werd dit onnoodig gemaakt. DISSENTERS (Schots< he). Gedurende langen
lijd was anders te denken, dan de heerscheiide kerk deed, in Schotland onbekend. Van I 560, toen de llcr- vonnde. Sehotsehe kerk gesticht werd, lol aan hel. he- giu der achttiende eeuw bezal de kerk niet alleen de toegenegenheid van hei volk, maar schijnt ook het beginsel van eene heerscheude kerk nooit in twijfel getrokken Ie zijn. De oude Dissenters of Hervormde Presbyterianen, wel is waar, die zieli steeds aankant- ten tegen de schikking van Kerk en Staat in KiSS, (■o (Ie overblijfselen zijn van de (\'m i: sant kus (zie ald.), bestaan langer den ceuige andere seete van separatis- leil van de nationale kerk. /.ij zijn eehl er hardnekkige |
||||||
|
C\'HOTSCHK).
voorstanders >an liet verpligtende van het Nationale
Covenanl en het 1\'legtige Verbond en Covenaut, die beiden, zoowel als de West minste rsche geloofsbelijde- nis, welke /.ij erkennen als de belijdenis van hun eigen geloof, in de bepaaldste bewoordingen het beginsel van eene nationale heerschende kerk handhaven. De kwestie over de wettigheid eener nationale kerk werd het eerst opgeworpen door.Tolianues (das van Tealing, omstreeks het jaar ÏT\'-\'S. Hoewel predikant vaueene gemeente, begon hij mceniiigcn Ie verkondigen, die onbestaanbaar waren mei de erkende bepalingen der kerk. Gedurende eeuigen tijd heerschte ereen hevige iwist in de kerk en het land. (lias werd eindelijk af- gezet, doch hij zette nog de uitoefening van zijn lee- raarswerk voort, en zijne volgelingen stichtten, oudi r den naam van Gi.asietkk (/.ie ald.), kerken naar ouaf- liaukelijkc (independent i beginselen in verschillende sleden en gemeenten van Schotland. De volgende afscheiding (seeession) van de Kerk van Schotland w a> die, welke haar oorsprong had iu den wederstand en het. protest van vier predikanten tegen ile beslissing van de Algeiueene Vergadering in 1732, die, toen anderen zich bij hen voegden, zich vormden lot het Vkueexh;i> Preshvtehitm (zie ald.) i As • ui.iti-l\'ics- bytery). De grond voor hunne afscheiding was de willekeurige bekrachtiging, door helgrootste gedeelte der Algenieene Vergadering, van de wet van nel pa trouaat, en de aanstelling van predikanten legen de weuschen van de Christen-bevolking. De vier predi- kuulen scheidden zich echter niel van de kerk af, zooals (I las had gedaan, maar sleehls, zooals zij hoopten, voor ecu lijd, daar zij uitzagen naar de mogelijkheid van den tijd, waaropzij en allen, die hen aanhingen, in ge- moede weder iu genieenschap zonden kunnen treden met de kerk. waarvan zij met weerzin gescheiden wa- rcn. Tol de Afscheiding (Seeession), die had plaals- gegrepen, traden spoedig velen toe, doeh iu 17 t7 had er eene scheiding in twee afdeelingeu plaats, waar- van de eene den naam aannam van de \\ EREENIGDE Synode vax Bukghers (zie ald.) (Associatc Burgher Synod), cu de andere dien van Vereeniode Synohe van AxTluiJHGllKUs (zie ald.J (Associatc Aulibiirghcr Synod). De breuk, die in de Afgescheidene kerk (Seees- siou church) zoo spoedig na haar ontslaan plaats had, ontstond eenvoudig over ecu verschil van meeuiug aangaande de wettigheid van het alleggcu vanden eed als burger, dal toen in sommige steden van Schotland gevorderd werd. Gedurende drie en zeventig jaar bleef deze verdeeldheid bestaan, terwijl heide partijen zich iu het gehcele land uitbreidden, en toen eindelijk |
||||||
|
■:rs (schotsche). «33
|
|||||||
|
DISSENT
dv genoemde eed werd afgeschaft, werden de tweeSy-
uoden in 1820 herecnigd, onder den naam van de Her- ecnigde VcrccnigdclSyiiodc van de Afgescheidene kerk (United Associate Synod of the Secession church). Van 1713 at\' waren de Seceders (Afgescheidenen)
blijkbaar begonnen eenigeu twijfel te koesteren aan- gaande de uitgebreidheid der magt, welke volgens de YVcstminstcrsehc geloofsbelijdenis in zaken van gods- diensi bij den burgerlijken magistraal berustte.ln 1700 werd de zaak echter voor de hoven der Afgescheidene kerkgebragl. Twee jonge kandidaten, die tol het lec- raarswerk wenschten toegelaten te worden, verklaar- den, dat /.ij de leer der geloofsbelijdenis aangaande de magt vau den magistraat in /.aken van godsdienst I niet aannamen, en verzochten, dal de voorzittervan hel
V\'erecuigd Presbyterium van Auiiburghers van Edin- ! burgh, wanneer hij hun de vragen van hel formulier
vóór hunne ordening deed, zou mogen aannemen, dal ; zij hunne gevoelens op dat punt niet verklaarden, fn
deze omstandigheden gevoelde hel Presbyterium /.ieli
. . . *
in eene stelling, waarin liet onmogelijk wasomverdere
slappen ie doen lot de ordening van de tweejongemen-
sehen, zonder de bekrachtiging van liet hoogste hof. De
/.aak werd voor de Synodegebragl, en deze \\ erklaarde,
dat /.ij geeue eindere middelen goedkeurde, om men-
schen tol de kerk te brengen ol\' hen daarin ie houden,
dan die, welke geestelijk zijn, en gebruikt waren door
de Apostelen en andere dienaren vau hel Woord in de
eerste eeuwen der Christelijke kerk: overreding niet
; kracht, de magl vau het evangelie niet de magt vanden
; burgerlijken magistraal, volgens die allerzekcrste en
belangrijke leer in de geloofsbelijdenis zelve uederge- legd: „God alleen is de Heer van hel geweten, en heeft het in zaken van geloof of ecrediens! vrij gelaten van de leerstellingen en bevelen van menschen, welke in iels slaan tegenover /.ijn Woord of er naast; zoodat /.ulke leerstellingen te geloovcn of zulke bevelen te gehoor- zamen tegen zijn geweten in, is afstand te doen vau i ware vrijheid van geweien en ook van rede."
Na deze verklaring, en hetgeen daarvan het gevolg
was, ondergingen de twee jongelingen de ordening. j In den loop vau eetiigc jaren ondergingen echter de
iuzigten van een dezer (Dr. M\'Ciue), aangaande de magt van den wereldlijke.....agistraal in /aken van
godsdienst, ecnige verandering. Deze verandering
, kondigde hij openlijk aan in eene preek, die bij hield
bij bet openen der Algemeene Verccnigde Synode in 1 S00, en daar de Synode getrouw bleef aan de gevoe- lens hierboven uitgedrukt, leidde dil lol zijne ver- | werping van alle belrekking tol dal ligchaam. Tn de
|
|||||||
|
nieuwe regelingen, die de Synode in 1804 uitvaardig- I
de, werd het verband tusscheu Kerk en Staal duidelijk veroordeeld. \'Aou ging van bet oorspronkelijke stand- punt van Seceders of Afgescheidenen de Algemeene ■ Vereenigde Synode van Antiburghcrs over tot het
standpunt van Dissenters of Andersdenkenden.De Ver- . eenigde Synode van tbirghcrs werd ook genoodzaakt in
eene discussie te treden over hetzelfde betwiste punt, welke, gelijk In bel andere geval, gevolgd werd door eene breuk in de Synode, daar i enige leden zich lol eene afzonderlijke vcreeniging vormden. In dvn loop der discussien, il ie scherp engerekl waren, werd er een voorstel gedaan, dal hel artikel over de magl vanden magistraal in zaken van godsdienst tol eeut /aak van verdraagzaamheid zonde gemaakt « orden. De Synode weigerde echter om dezen voorslag aan te nemen, en zij hechtte aan bel formulier eene verklaring vanden zin, waarin predikanten op dit punt hunne toestem- minglol de leer der geloofsbelijdenis moesten geven. Deze verklaring was uitgedrukt in de volgendewoor- dcu: „Daar ecnige deden van de aangenomen boeken dezer Synode verklaard zijn, alsof zijdwangmaatregc- lcu in zaken van godsdienst goedkeuren, zoo verklaart de Synode hierbij, dal zij geene goedkeuring vau zulk een beginsel van een kandidaat voor de bcvoegdver- klaring of de ordening vereischt." Door de uitdrukking „dwangmaatregelen in zaken
van godsdienst "bedoelde de Vereenigde Sv node blijk- baar niets meer, dan eene verklaring tegen alle vervol- ging om des gewetens wille. Hoewel de Synode hare meeniug aangaande de magl van den magistraal in aangelegenheden betreffende de godsdienst niet bad te kennen gegeven, gaf toch het voorkomen ecucriiit- drukking, die eene verre bel rekking op het onderwerp i had, aanleiding tot een bitteren strijd in vergaderingen en gemeenten. De pers vloeide ook over van geschrif- ten over dil onderwerp. De Synode werd beschuldigd van de erkende beginselen der Afscheiding (Secession i op ie geven. Om deze beschuldiging te weerleggen, werd ecu syuodaaladrcs gedrukt en in omloop gebragl, waarbij hare gehechtheid aan de leer, de ecrediens!, de lucht en bel bestuur der Kerk van Schotland werd verklaard. .Vieltegenstaande deze bekentenis werd zij verkeerd begrepen, en daarom vond zij bel bij bare bijeenkomst in September 1800 uoodig, om in bare minuten een artikel Ie lasschcn, dal hare inzigtcji ten aanzien van den burgerlijken magistraat verklaarde. Dil artikel was: „Dat het de pi igl is van den Christen- magistraat, om een voorwerp van lof Ie worden voor \' lieu, die goed doen,en een schrik voor boosdoeners, ! |
|||||||
|
r.sii DISSENTERS
zoouls\' verachtelijke ont heiligers van den heiligen
naam enSabbatli des Meeren,eu meineedige personen, zooals verstoorders vaii ileu vrede eu de goede orde in de maatschappij." De algemcene faal in dil artikel aangenomen, zoowel als > 11 alles, wal dr Vcrccnigde Synode over hel lic! .visie punt vau dr magl van den magistraal had uitgegeven, maakl liet onmogelijk cm aan te nemen, dat zij eene duidelijke belijdenis heeft gedaan, van hetgeen sedert dien tijd vrije beginselen zijn genoemd, die welke uitgingen van di-w anderen lak der Afgescheidene kerk (Secession churchi. Toen de twee Synoden, die van de Burgbers en van
de Antiburghers, in Isl\'0 in éénc overgingen, was bel tweede artikel vau den grondslag van vcreenigiug in deze woorden vervat: „Wij behouden de Westmiustcr- ■>chc geloofsbelijdenis met den Grooten en den Kleinen Catechismus als de belijdenis van ons geloof, welke drn /in uitdrukken, waarin wij de Heilige Schriften opvatten,- echter wel te verstaan, dat wij gecne goed- keuring van iets in die boeken "I\' in eenig ander goedkeuren of eischcu, dal dwang-, vervolging!»- en onverdraagzame beginselen van godsdienst leert, o! waarvan men denken kan, dat bel zulks leert." In eene nool op dil artikel wijst de Vcrccnigde Afgescheidene kerk (TJuitcd Secessionchureh) voor eene verklaring van bare inzigien opdcbcpaling, door hel Verccuigd Presbyterium in !;!■"> over dat onderwerp gemaakt. Kort daarna werd er eene nieuwe verklaring ttitgegc- vcn, die met groote bekwaamheid opgemaakl was, doch de kwestie aangaande de inagi van den magistraat in zaken van godsdienst trachtte men niet leerstellig uil te maken. Zij blijft nog eene zaak van verdraagzaam- bcid, en terwijl vele geestelijken en leden mei de grootste hardnekkigheid bel beginsel van vrije kerken verdedigen, is zulk een beginsel uooil veranderd in een grond van gemeenschap met die kerk. Hel onderwerp aangaande de burgerlijke magt in
zaken van godsdienst, dat de Burghcrs en dr Auii- hurjrluTs van de Afgescheidene kerk bad beziggehou- deu, toen zij van elkander gescheiden waren, was dooi\' hunne vcreenigiug volstrekt niet uitgemaakt. Naauwo- lijks was de Verceuigde Afgescheidene kerk gesticht, of er ontstond een twist over dil zelfde onderwerp, die met eene bitterheid <\'ii scherpte werd gevoerd, welke gcene vau beide partijen eer aandeden. Deze iwisi duurde verscheidene jaren, en vele predikanten en leden vau de Verceuigde Afgescheidene kerk namen nu tegenover de beerschende kerk van Schotland de houding aan van eene bepaalde en onverzoenlijke af- wijking (dissent • |
|||||||
|
(sciioï\'snii;,.
|
|||||||
|
liet nieuwe standpunt, dal de groote menigte Sc-
ecders of Afgescheidenen uu mei betrekking tot de nationale kerk innam, trok de welwillende aandacht van een ander ligchaam, dal zich ook van de hecr- scliende kerk van bel land bad afgescheiden. De Vek- i.k. iisosKKüK (Kelief ehureh) (zie ald.), waarop wij nu doelen, werd gesticht dooi- Thomas Gillespie, pre- dikanl van (\'aruock, die in lï 52 werd afgezet,omdat \' bij weigerde deel te iiemeu aan bel inzegenen vau ecu ; \' predikant te [nvcrkcithiiu\', tegenover de vertoojreu \'I ,
. .. der bevolking. Hij bad hel leeraarswcrk aanvaard, na-
dat bij zijn verzet legen de luagl vau den burgerlijken magistraat in godsdienstzakcu, zooals die in de (je- ! loofsbclijdeuis verklaard wordt, had bekend gemaakt. Andere geestelijken voegden zich van tijd tol lijd bij 1 zijne partij, die allen tegen bei patronaat en hei ti-
rannicke gedrag van de boven der beersebeude kerk gestemd waren. Gedurende al den tijd, dal de Verligtingskerk als
eene afzonderlijke godsdienstige scetc bestond, liet zij, daar zij de beginselen van vrije communie aannam, ■ ledenvan de hecrscheu.de zoowel als van de afgeschci-
dene kerken lol bet avondmaal toe.Toch handhaafde zij, baar karakter vau eene verceuigiug van Dissenters. Rn toen vele leden vau de Afgescheidene kerk in den twist over de magl van den burgerlijken magistraal zich zoo bepaald tegen alle staatskerken verzetten, begon de Vcrligtingskerk zich met deze inniger, dan zij vroeger ooil gedaan bad. Ie verbroederen. Beide secten begonucn uu aan vcreenigiug te deuken. Opc- niugcu over dal onderwerp werden er op de tafels ! van beide Synoden gelegd, vriendschappelijke deputa-
. liëu gingen er vau de eene Synode naarde andere, eu
commissicn vau beide Synoden bielden bijeenkomsten, i om de voorgestelde vcreenigiug in overweging te ue-
nicu. Eindelijk werdenopdeu 1 5H\'" Mei I *» 17 de twee kerken lol eene vercenigd, onder de benaming van ; de Verecniffdc l\'rcsbyteriaauscbc kerk, die noch in hare geloofsartikelen, noch door cenc openbare acte eene vrije kerk is, hoewel vele liarcr leeraren en leden |j tegen eene vcrecuiging van de kerk met den staat zijn. De vrije Schotschc kerk, de laatste eu grootste van die godsdienstige vereeuigiugcu, die zich van de ua i liouale kerk hebben afgescheiden, beeft tol nog toe ; nimmer bel standpunt van Dissenters ingenomen. In | tegendeel, zij verwerpl elke vijandige houding tegen- over heerscheude kerken als zoodanig, eu neemt het , gezag van den burgerlijken magistraat aan circaaacra, j omtrent heilige dingen, doelt niet in stririx, in heilige
! dingen.
|
|||||||
|
DISSIDENTEN.
|
|||||||||
|
1135
|
|||||||||
|
selen, gedeeltelijk ontnomen, en zijn gedeeltelijk In
puin gevallen, daarliet verboden is ze te herstellen, en een verlof omdat, te doen kan niet verkregen worden zouder veel moeite en kosten. Onze jongelingen zijn verpligi om op te groeijen in onwetendheid en zouder de kennis van God, (laarschoten ons in vele plaatsen ver- boden zijn. Velemoeijelijkhedcn worden dikwijls aan het beroepeuvan predikanten voor onze kerken in den weg gelegd, en hunne bezoeken aan de zieken en stcr- veuden gauu van veel gevaar vergezeld. Wij moeten het verlof om de plegtighedeu van den doop, het hu- wclijk en de begrafenis te verrigtcn duur betalen, omdat de prijs daarvoor eigendunkelijk bepaald wordl door ben, die dit verlof geven, liet begraven van onze dooden, zelfs des avonds, is blootgesteld aan groot ge- vaar, en wij zijn verpligt, als wij kinderen willen doo- pcu, out lieu nit het land Ie voeren, [letj/t»pali-o/u/ltix in onze bezittingen wordt ons betwist, en onze kerken zijn onderworpen aan bet bezoek van Roomseh-Ca- tholieke bisschoppen, en onze kerktucht, gehandhaafd volgens de oude orde, is aan groote beletselen onder- worpen. In vele steden worden uieiischen, die tot. ons geloid\' behooren, gedwongen om Rooinsch-Catholieke processiën Ie volgen. De kerkelijke wetten of jitr/t eau/mica worden ons opgelegd. Niet alleen worden kinderen, uit gemengde huwcfljkcu voortgesproten, gedwongen om in de Koomsch-C\'allioliekc godsdienst opgevoed Ie worden, maar ook kinderen eener Protes- lantschc weduwe, die een Roomsch-Catholick huwt, worden gedwongen om de godsdienst van hunstiefva- dcraan te nemen. Wij worden ketters genoemd, hoe- wel de wetten van het land ons den naam toestaan van Dissidenten. Onze onderdrukking wordt des Ie gric- veuder, omdat wij geen beschermer in den senaat, in de vergaderingen derrijksstenden, inde gcreglshoven of in eenig rcgterlijk ligcbaam hebben. Zelfs bij de verkiezingen durven wij ons niet vertooncn, zonder ons bloot te stellen aan een blijkbaar gevaar; en ge- durendc ceuigeu lijd zijn wij wreed behandeld, in strijd mei de oude wellen van hel land." Den Poolschen Dissidenten heet\'! men dikwijls ver-
weten, dat zij hunne toevlugt zochten lol vreemden invloed en tusschenkomst om hunne regtcn terug te \' krijgen, maar wie zal beu laken, omdal zij eene vriende- lijke baud aannameu, van welken kant ook uitgestoken, ten einde bevrijding Ie verkrijgen van oniegtcn, die bijna te groot waren om door nieusclieu Ie kunnen worden verdragen? fn de worsteling voor hun land in 1791 kentcekenden de Poolsche Protestanten zich door hunne dapperheid en heldenmoed. De legen- |
|||||||||
|
Onderde Schotschc Dissenters moeten wij nood- :
zakelijk alle Oongregationalistcn en Doopsgezinden \' rangschikken, die nationale kerken afkeuren, en Epis- | copalcn, Wesleysche Methodisten en Rooinseli-Catho- i Heken, die de kerkelijke regelingen en hel kerkbestuur der Kerk van Schotland afkeuren, hoewel zij het bc- j ginsel van eene heersehcude kerk in al zijne krach! toegedaan mogen zijn. DISSIDENTEN, de ofiieiëcle naam welke aan de .
auti-Roomschgezindeu van l\'olen gegeven wordt. Se- ; derl (lentijdder invoering van de beginselen der Ucr- vorming in dat land waren de Dissidenten, zooals zij genoemd werden, aan veel onregt vaardigheid en on- derd nikking vanden kant der heersehcude kerk, zoo- wel als van het gouvernement, blootgesteld. In den j loop der achttiende eeuw begon echter enne gunstige reacl ie. De keizerin Cathariuavan Rusland verklaarde zich voorde Poolsche Dissidenten,en Frcderik TI. van Pruissen slootziebbij baaraan. Deze twee monarehen I ondersteunden de aanspraken der Dissidenten mei zoo- ■ veel volhardingen zelfs geweld, dat velen, die geneigd ! waren om mei ben in de godsdienst overeen lekomen, i hun nationalen trots diep gewond gevoelden. De in- vloed van Rusland leidde deze Dissidenten er toe, om I twee confederatiën te vormen om hunne regtcn te her- winnen, de eene te Thorn in Poolscli Pruissen, de au- dcre teSlulzk inLitlbanen. Deze twee confederatiën, uit Protestanten zamcngesteld, ouder welke Luthcr- schen, Calvinisten, Grieken en Armeniërs begrepen waren, ook ondersteund door den Griekschen bisschop van Mohilev, telden slechts vijfhonderddrieenzeven- tigledeu.Een aantal Protestanten keurde deze hevige maatregelen luide al\', en vele betreurden hel bitier, dat zij een speel bal van vreemden invloed waren geworden. Doch bel waste laat om terug te kecreu, en een grool aantal, onder den drang van uitwendige magt, sloot zich bij de confederatiën aan. Eindelijk werden in I7<>7 de Dissidenten van Polen wederom toegelaten tol gelij- keiegten als de Roomsch-Catholieken, na eene laug- durige onderhandeling, waaraan niet alleen de Russi- sehe afgezant en de Pruissische minister, maarookdie van Kngeland, Dencinnrkcncn Zweden deelnamen. De toestand der Dissidenten in Polen van 1733, toen Au- gustusIII. tot koning werd verkozen, tot 17\'it, toen Catharina van Rusland zich voor hen in de bres stelde, was ten uiterste treurig, gelijk blijkl uit hei verzoek- schrift, dat zij koning Stanislaus Poniatowski en den rijksdag van 1701) aanboden, waarin zij eeuige hunner grieven in deze bewoordingen te kennen gaven: —- „Onzekerken zijn ons, onder verschillende voorwend- |
|||||||||
|
DISSIDENTEN.
|
|||||||||
|
li.SV
|
|||||||||
|
derwerp sprekende, kan ik mij niet weerhouden op
te merken, met niet weinig voldoening voor mijne na- lioualc gevoelens, dal. niettegenstaande den grootcn
invloed, dien de Jezilïtcn over mijn land uitoefenden, deze nooit in slaat was 0111 bet gevoel van regtvaar- üigltcid en wettigheid zoo zeer uit den nationalen geest uil te roeijen, datecuc verbeurdverklaring werd verkregen van de eigendommen, die aan de Protes- tantsche kerken en scholen behoorden, hoewel deze vaderen overvloedige bewijzen hebben geleverd, dat er van hunne zijde geen gebrek aan intentie zou zijn om dat te doen, indien zij slechts konden. .,In Priiissisch Polen waren er, volgens ile telling
van ISl\'i, in de provinciën Wcst-Pruissen of oud Poolsch Pruissen, onder eene bevolking van écu uiil- lioen negentien duizend één honderd eu vijf zielen, \\ ijl honderd twee duizend één honderd acht en veer! ig Pro- testantcn, eu in de provincie Posen, ouder eene bc- volking van één millioen drie honderd vier en zestig duizend drie honderd negen en negentig, vier hon- derd zestig duizend zes honderd eu achl en veer tig. Onder deze Protestanten zijn Polen, doch on- gelukkig vermindert bun aantal dagelijks, in plaats van toe te nemen, een gevolg van de pogingen van hot gouvernement, om door alle middelen zijne Sla- vouischc onderdanen te germauiscren. De eeredieusl in bijna alle Protestantsche kerken geschiedt in hel Duitsch, en de dienst in het Poolsch wordt, in plaats van aangemoedigd te worden, ontmoedigd. De aan- houdende pogingen van bet Pruissischc gouvernc- inent om de Slavonische bevolking van zijne Pool- scheprovinciën ie germauiseren, gal\'aan de Room- sche godsdienst in die provincie hetgroote voordeel van beschouwd te worden, en niet zonder regt, als bet bolwerk van de Poolsche nationaliteit, en bragt aan liet Protestantismus groot nadeel toe. De groote menigte der bevolking noemt het Protestantismus de Duitschc godsdienst, en beschouwt de Kerk van Rome als de nationale. Ten gevolge van deze oor- zaak hebben vele patriotten, die anders veel meer ge- neigd zouden zijn tol het Protestantismus dan tot de Rooinsche kerk, zich onder de banier der laatste geschaard, als bet eenige middel om hunne nalionali- tcit te bewaren tegen de inbreuk makingen van het Duitschc element. Daarom beschuldigt de Duitsche pers de Polen van Posen van bijgeloovige Roomsehge- zinden ie zijn, eu onderde heerschappij der priesters Ie staan. Dit kan ik krachtdadig ontkennen. Het Pool- sehe Verbond ofde Nationale Vereëuiging van Pruis- siscb Polen, dal in 1s t8 gesticht isom de nationaliteit |
|||||||||
|
woordige toestand der Dissidenten of IVotcstautcn
van Puien wordt door graaf Krasinski aldus beschre- ven: --„Ten aanzien van den tegenwoordigen toestand van licl Protestantismus in Polen," zegt hij, „deze
is in gcenen dcclc zoodanig, als de vrienden der Hervorming wel zouden wenschen. Szafarik schat in zijne Slavonische ethnographie het aantal Pro- leslantselie Polen in ronde getallen op vierhonderd twee en veertig duizend, waarvan de meeste zich in eigenlijk Pruissen en Silczie bevinden. Kr is ei n aan- zienlijk aantal Protestanten in Polen, doch deze zijn Dnitschc kolonisten, vanwclke echter vele vcrpoolscht zijn, en duin- laai en gevoelens Polen zijn. Volgcnsdc statistieke opgave van IS I ö waren er in het koning- rijk Polen, namelijk dat gedeelte van hel Poolsche grondgebied, dat door hel tractaal van Wcenen aan Rusland werd gehecht, onder eene bevolking van vier millioen acht honderd zevenen vijftig duizend twee honderd rn vijftig zielen, tweehonderd twee e t vijftig iluizi ml en negen Lutheranen, drie duizend zeven hon- derden negentien Hervormden, en vijf honderd zes en veertig Moraviërs. Ik hebgeeue statistieke gegcvi ns aangaande de Protestantsche bevolking in andere Poolsche provinciën onderde Russische heerschappij, Ik kan daarom alleen, uit persoonlijke bekendheid, zeggen, dat erougeveei twintig jaar gclcdi utusschi n de twintig en dertig kerken van de (ieiicefschc ge- loofsbelijdenis waren. Hare gemeenten, die voorna- melijk uit den lagen adel zijnzamengcstidd, zijn verre van talrijk, met uitzondering van twee wier geineen- ten, uit hoeren zamengesteld. ongeveer drie of vier duizend zielen tellen. „De Protestantsche geestelijken van de Geui cfsche
geloofsbelijdenis in Litthauen trekken hun beslaan uil landerijen en andere soorten van eigendommen, die tol hunne kerken behooren, waarmede dezedoorde stich- i eis er van begiftigd zijn. De voordeden eenervoortdu- rendc begiftiging hoven het vrijwillige beginsel zijn doordcProtestantsche kerken en scholen in Polen tref- (\'end bewezen, daar, terwijl bijna al de instellingen, welke doorliet laatstgenoemde middel onderhouden werden, te gronde gingen, zoodra hare beschermheeren of gemeenten, door welke zij ondersteund waren, on- trouw aan hunne godsdienst werden, of door vervolging of andere oorzaken werden verstrooid of verarmd, al die kerken of scholen, die liet voordeel oencr permanente begiftiging hadden , bijna elke soort van tcgen- spocd weerstonden, en er veel toe bijbraglen om de Protestantsche inwoners van de plaats, waar zij stonden, in hun geloof te doen blijven. Over dit on |
|||||||||
|
DOC KT EN. 639
DOC ETEN (Cr. dokeiii schijnen), eene Christen- I
secte tegen hel einde der tweede eeuw ontstaan, die de j nieiisclilieid van Christus ontkende, en alles, wat be- trekking had op Zijne nicnschclijke verschijning, als een visioen voorstelde. Jiilius Cassiauus, een leerling van Valentinius eu Tatiauus, wordt voorden stichter dezer secte gehouden, dieeen \\ au de takken der (i.\\os- tiekkn (zieald.)uitmaakte. De bijzondere geaardheid vangeest,dietol hel verwerpen van de menschelijkc na tuur van Christus als een bedriegelijk droombeeld leid- de, wordt aldus door Neauder beschreven:— „Het do- cetismus kan liet gevolg zijn van zeer uiteculoopeude . geestesrigl ingen, van eenesupranaturalistischczoowel ; als van eene rationalistische. Het kan zijn grond hebben inde zucht, om\'liet bovennatuurlijke en wezenlijke in de verschijning van Christus bijzonder sterk ie doen uitkomen, en zij, bij wie dat het geval was, namen wel geen zinnelijken, maar toch een wezenlijken Christus aan, en stelden eene wezenlijke mededeeliug van de- zen aan liet mensekdom \\ast. Volgens hen deelde Christus zieli in waarheid als de Goddelijke levens- j bron aan de mensclicn mede; alleen vertoonde Hij zieli aan hun zinnelijk ooguiel in Zijn waarachtig God- \\ delijk wezen, maai\' in een niet wezenlijk zinnelijk hulsel, om op die wijze, zonder zelfs niet de stof in verbinding te treden, door hen waargenomen te knn- nen worden. Zijn verschijnen was hun dus in zich zelve allezins waarheid, maar de vorm, waarin deze zich openbaarde, bestond slechts voor den menseli als de eenig mogelijke wijze, waarop het Goddelijke met hem, als zinnelijk wezen, iu aanraking kon gebragl worden. .Maar kon eeucstreug eenzijdig suprauatura- listisehe denkwijze er aldus toe leidcu de wezenlijk- beid van het natuurlijke in Christus geheel te ont- kenneu, onder dienzelfden vorm van hel docetisinus kou ook eene andere beschouwing zieli verbergen, die het Christendom zoo geheel vergeestelijkte, dat hel iu een ijdel niets zich oploste, terwijl zij iu het leven van Christus slechts eene geestelijke mcdedceling van Ciod zei ven zag, en hel denkbeeld der verlossende kracht van God in de plaats vanden historischen Ver- losser stelde; eu uit deze besebouwiug kou zelfs eene met hel historische Christendom vijandige zienswijze zieli ontwikkelen." De Doeeten geloofden slechts aan een verheerlijk- ■,
ten Christus, en weigerden hem aan te nemen inde | gedaante vaneen dienstknecht. Onder den zeer ver- keerden indruk, dal zij den Verlosser vereerden, be- roofdeuzij Hem in werkelijkheid van datgene, wat een van de belangwekkendste trekken van Zijn karak- I |
||||||
|
UI U\'S OF DKU\'S
| |
; langs wettige en cimsti tut ioncelc middelen te bc waren,
meer voornamelijk door liet bevorderen der opvoe- ding, der nationale taal en letterkunde, en dat bijna ; elk achtenswaardigen Pool dier provincie tot lid telde,
had tot honorair president den aartsbisschop van Po- sen, terwijl de president van de commissievan bestuur een l\'roteslautseli edelman was. graaf Gustavus l\'ot-
i ■ -
worowski. De naam van Dissidenten wordt ook somtijds ge- i
geven aan de secte, die in Frankrijk ontstaan is door de afscheiding van een aantal herders en gemeenten van de Hervormde kerken op de nieuwe vergadering, die op den 11\'1\'" September 1 s tS bijeenkwam. Lange en heftige discussiun hadden er in die vergadering aangaande de geloofsbelijdenissen plaats. Dr leden waren np punten van de leer verdeeld, doeh de meer- derheid kwam overeen deze punten terzijde te zetten i en een adres op te maken, dat hun algemeen geloot\' inhield. Eenige leden protesteerden tegen deze nit- spraak, en verwijderden zich. Zij hebben sedert dien ; tijd niet de onafhankelijke gemeenten, die toen be- stondcu, een nieuw godsdicnstigligcliaaniuitgemaakt, onder den naam van de Verecniyiny f/e,1 Enwyi\'l ixrhe kerken mn Frankrijk. De eerste bijeenkomst harer s vu ode werd op den 20sl1\'" Augustus 1840 gehouden, waarop eene geloofsbelijdenis en eeue kerkelijke in- rigting werden opgemaakt voorde kudden, die zij ver- tegenwoordigde. Zie Frankrijk (Protkstaxtsi m KERK VAN).
Dl \\\\ S of DKWS, de boozc wezens der oude Per-
zen. Zij geloofden, dat de Diws mannelijke en vrou- welijke wezens «aren, waarvan de eersten .\\Wi, en de iaatsten Peri genoemd werden. Zij veronderstelden, dat vóór de schepping van den menseli de wereld ge- durende zeven duizend jaren bestuurd werd door de mannelijke Diws, cu daarna gedurende twee duizend jaren door de vrouwelijke. Doch daar deze heide klas- sen van wezens lol zonde vervielen, stelde God over I hen E/Ai*, die uit het element vuur was gevormd, en die, van den hemel tot de aarde gegaan zijnde, oorlog ! voerde tegen de oproerigc Diws en hen overwon, waarna hij deze lagere wereld in bezit nam, die vroe- ger door booze geesten was bewoond. Eblis was op- : geblazen van hoogmoed, en God, in toorn ontstoken over zijne verwaandheid, besloot hem te vernederen. Te dien einde schiep hij den luensch, en beval aan Eblis eu de overige engelen om hem Ie aanbidden. Eblis weigerde echter zieli Ie vernederen, eu werd daarom van zijne opperheerschappij over deze wereld j beroofd, en onderworpen aan den vloek van God. |
||||||
|
DOMIN1CTIS (8T.).
vreugde hadden de Itoineinsche keizers de gewoonte,
om dien dag gevangenen in vrijheid te stellen, met uitzondering van hen, die grootc misdaden hadden begaan. DOMINICA IN AL\'ISTS (Lat. de dmj des Heerenin
irilfe kleedeee»), ee.i naam door de Roonisch-Catholiekc kerk aan den eersten Zondag na Pasehen gegeven. Eenige Lalijnsclie ritnalisten noemen hem Douiii/irn postallttis, de dan des lleeren na de witte kleedercn, omdat /ij, die op Paschcu gedoopt waren, hel witte kleed, waarin /ij gedoopt waren, op diendagaflegden, en hel zorgvuldig in de kerk Ier bewaring gaven, op- dat het als een bewijs tegen beu zou kunnen vertoond worden, zoo zij later het geloof, dat zij bij den doop beleden hadden, schande aandeden. DOMJNICUS(St.), de stichter van de Koomsche |
. orde der DciuiMi vm:n (zie ald.). IIij werd in I I ?0le Calarugna, een dorp iu de diocees van Osma in (\'as- lilië, geboren. Begaafd met de vurige geaardheid. die de Spaauschc natie kenmerkt, venoondchij reeds vroeg eene hevige vijandschap jegens alle ketters, en eene gereedheid om. zoo hij hel in zijne inagt had. hen Ie vervolgen en Ie onderdrukken. Hij werdopge- voed aan de hoogesehool van l\'alenza in zijn geboorte- land, <-n terwijl hij zijne studiën voortzette, verkocht hij, toen er een hongersnood uitgebroken was, al zijne boekeu en gereedschappen, om den nood der armen I ie verligten, eu op deze wijze bragl bij door zijn voor- beeld velen tol daden van liefde. Van nature van eene gestrenge eu zclfverloochenende geaardheid, werd hij ecu gunsteling van Didacns, bisschop van Osma, die ecue dergelijkegeaardhcid bezat, en hein daarom gaar- ne ouder zijne geestelijken opnam. Naauwelijks had Domiuicus hel heilige ambt aanvaard, of hij brandde van ijver om de keilers uil te locijcu, eu ging daarom naar hel zuiden van frankrijk, lt;n einde deAl.BlGEX- ; ZES (zie ald.) aan Ie vallen. Zijn superior Didacns was te voel eu in vrijwillige armoede van plaats tol plaats gegaan, en predikte tot de ketters en twistte met hen. Vol van de verwachting om de keltcrsehc secten Ie bekeercu, besloot hij zijn arbeid in Frankrijkcenigen lijd Ie staken, en vertrok hij naar Rome, ten einde den paus om ondersteuning in zijne onderneming Ie ver- zoeken : alvorens hij dit echter deed, gaf hij de leiding van het geestelijke werk aan Domiuicus over. Terwijl ] Didacns op reis was naar Italië, stierf hij, en liet de ver- vulling van zijn planaau zijn ijverigeu v riendovcr, die hem in zijne verrigtingen onderde Albigcnzen opge- |l volgd was. Het overlijden van den bisschop werd echter , | de oorzaak eener gchcele verandering vanden aard j |
||||||
|
040 DODONyEUS
ier als Middelaar uitmaakte, (hit Hij was Immanuël,
(iod vleeseli geworden, opdat Hij, de natuurvan men- schen dragende, in hunne plaats zou lijden en sterven. „Hoe komt liet," zegt Terlulliauus, als hij de Doceten aanspreekt, „dat gij de lielft van Christus tot een leii- gen maakt? Hij was geheel waarheid." En wat, /.on- den wij nog verder kunnen vragen, wal zou de ware Godheid van Christus gebaat hebben, zoo zij niet met eenc ware menschhcid verbonden «are geweest? Hel was deze gezegende vereeniging, die Hein tot een «aren Christus maakte, die den Vader verheerlijkte, en Zijn eigen geloovig volk redde. Dergelijke gevoc- lens als die der Doceleti in de tweede eeuw. werden la- Ier door Priscillianiis en ::ijne volgers in liet begin der vijfde geleerd. DODOX/KUS,een bijnaam van .h pited (/ie ald.),
afgeleid van Dodona, oen naam eener stad vau Epirus, waar hij ecu tempel had. Ken dw eerste orakelen sehijul daar beslaan te hebben: Herodotus goeft daarvan twee verschillende verbalen, liet eene verhaal, zegt hij ons, bad hij out vangen uit eene Eg} p- lisehe bron, en komt op hel volgende neder : De Phopniciërs hadden twee priesteressen van die plaats weggevoerd, eene van welke /ij in Lybië verkochten, en de andere in Griekenland, en elke van deze bad liet eerste orakel in die landen gesticht, de eene dat ian .lupitor Animon, eu de andere dat van Jupitcr Dodouivus. Het andere verhaal van den oorsprong van lul orakel te Dodona had Herodotus van de pries- leressen van dal orakel gekregen. De geschiedenis is de volgende: — Nadat twee zwarte duiven uit Thebe in Egypte gevlogen waren, kwam de eene in Lybië, waar /.ij beval, dal een allaar aan Jupiter Animon opgcrigl zou worden, en de andere te Dodona. waar zij op een eik zal, en van daar bevelen gaf, dal een orakel indie plaats aan Jupiter Dodoineus zou worden gebouwd. Servius Iraehl die twee verhalen met elkander in over- eenstenim ing te brengen door ie beweren, dat hctzelf- dc (irieksehe woordpeleia eene profetes of priester, s eu ook eene duif beleekent. De priesters, die de ora- kclen te Dodona gaven, werden Selli genoemd, en Homerus zegt van hen, dat zij zich aan grootc lig- chaamskastijdingen, zooals slapen op den naakten grond, overgaven. In latere eeuwen werden de orakelen door drie oude vrouwen uitgesproken. Nabij den tcni- pel van Dodona was een heilig boschje, dat, zooals men geloofde, door nimfen en satyrs werd bewoond, DOMINICA GA UDII (1 .al. de <la<j de» Heeren mii
rreuijile), een naam door eenige oude Christcn-schrij- vers aan l\'aasi hzoudag gegeven. Ten leek en van |
||||||
|
JANEN. B41
|
||||||
|
dor bewoning, dip 1111 niel meerde bekeoring, maar de
uitrocijingdor ketters ten doel had.Dominicus zette zij- ïio werkzaamheid bier voort," zegt Neander, „enliield daarmede vol, ook nadat hel geweld der wapenen op liet prediken en redetwisten gevolgd, en de betren- renswaardige kruistogt tegen de Albigenzen inliet jaar 1200 begonnen wasjmaareon onheilspellend voorbeeld en voortecken voor de orde, die aan hem haren naam ontleende, en later onder den heiligennaam derliefde zoovele gruwelen heeft gepleegd, mogl liet voorzeker reeds hecten, dal die gewelddadigheden tol nitroeijing der ketterij door Dominions goedgekeurd en bovor- derd werden. Vervolgens vereenigde hij zieh hier mol onderscheidene mannen,die eensgezind mei hem daehtcn, tot. eeno gemeenschap aan de vcreeniging der kerk toegewijd. Vele vrome mannen voogden zich aan zijne zijde, on doden ten behoeve van de gemeen- schap afstand van hunne bezittingen, ton einde haar daaruit van boeken en hel noodige levensonderhoud te voorzien. Zelfs 1\'uleo. de bisschop van Toulouse, schaarde zich onder hare begunstigers, en in hel jaar I 21 5 deed die kerkvoogd inel Dominions oen e reis naar Rome, om van Innocentius III. de bevestiging te erlangen van deze nieuwe geest olijke verceniging, die de bediening van liet predikambt tot de laak vanhaar loven wenschte Ie maken. Aan de verhooring van dal verzoek stond eelilorde bepaling-van lief Dalcraaiische concilie van datzelfde jaar in don weg, waarbij bot stichten van nieuwe monniksorden verboden werd. Maar op diezelfde kerkvergadering was ook de bc- hoofto dor kerk aan bekwame medchelpcrs der bis- schoppen in de bediening van liet predikambt en van do herderlijke zorg erkend, on daar nn hel plan, het- wolk Dominions den paus voorstelde, zoo juist ge- schik! was, om in deze bij do groote menigte van on- wetende en wereldsgezinde geestelijken zoo diep go- voelde behoefte Ie voorzien, gaf Innocentius daaraan zijne goedkeuring onder voorwaarde, dat Dominions zieh aan oen der bestaande ordesregelen houden zou. De laatste koos daarop don zoogenaaindon regel van Augustinusmeteenige veranderingen, om degestreng- lieid er van te verlioogen. De orde zou geone door haar zelve te bolioeren bezittingen, maar alleen de inkomsten er van mogen aannemen, ten einde niet door wcrehlschc boniooijingon van hare eigenlijke roeping afgetrokken te worden. In het jaar 1 2 1 fi werd hare slieliling door paus Honorius II1. bekrachtigd, en haar, naar hare voornaamste werkzaamheid, de naam van Orde dor Prcdikheercn gegeven. Op haar eerste kapittel werd bepaald, dal zij nooli eigendom- |
! men, noch inkomsten zou mogen hebben. Onder hare ;i j
. i i
i eerste loden telde zij, gelijk uit menige proeve blijkt,
indrukwekkende predikers, die krachtig toi hare uit- i
breiding medewerkten, en waardoor vele jongelingen
oji hooge scholen en in andere sleden bewogen wer- j
! don, om zieh in hare gemeenschap te laten opnemen."
Dominions zei ie zijn werk, al< de superior der orde,
lot aan zijn dood in 1221 mol voel ijver on kracht
! voort. De Koomsehe heilige had niet. weinig naam I
j verworven, omdat hij de uitvinder of ten minste de
eerste inqnisiteur-geiieraal dor Heilige Inquisitie ge- ! woest was. Men verhaalt ook van hem, dal liij vele
■ wondoren verligt, ou vele wreede kwellingen, aai:
kotters tocgebragt, goedgekeurd hooft. Mp deze wijze heeft hij eene voorname plaats in denRonmseben ka- lender verworven. DOMINICANEN, eene beroemde orde van bedel- !;
; monniken, die in de dertiende eeuw werd ingesteld.
Haar stichter was Sr. Domixkts (zie ald.), die hel eerste klooster dier orde te Toulouse slichtte. De monniken daaraan verbonden werden onderden regel van don II. Augustinus gesteld. Doormiddel \\ :m Ie pauselijke bevestiging, van Honorius III. in 1210 verkregen, werd zij lot eene afzonderlijke orde verlie- ven, onder don naam van Prcdikheercn. Opliet eerste aliremeene kapittel, dat te Rolognn in 1220 gehou- I den word, werden de Dominicanen, hoewel zij aan-
vankei ijk bol deercel weerstonden, gedwongen om \' : zieh aan het beginsel van evangelische armoede te
onderworpen. Tot deze orde behoort inliet bijzonder do Ro:rlrrit**, die door haar in I 270 ouder i\\r loohni- schc benaming van Pa/mton/er aangenomen word. De Dominicanen waren de eerste permanente inquisiteurs, ton tijde van don nitroeijingsoorlog togen do Albigen- zen. Hel was het concilie van Toulouse, dat in 1220 de inrigting van de regtbank der Heilige Inquisitie voltooide, nadat St. Dominions lot eersten luquisi- tcur-Generaal was aangesteld, en van dien lijil al\' begonnen hij en zijne orde het wreede werk dor ver- volgiug in de landen mei ketterij bezoedeld; en om aan de kerk den schandelijken last te besparen van i bloed Ie storten, werden de wereldlijke vorsten inge-
| roepen, om hol ambt van beul uit te oefenen.
Van de dertiende eeuw tot aan den tijd der \'
j Hervorming bezaten de Dominicanen en hunnemede-
dingers do Franciscanen de voornaamste magt en den \' ! moesten invloed in kerk en staat. Zij vervulden do
hoogste ambten, zoowol kerkelijke als burgerlijke; zij leerden mol bijna absoluut, gezag in kerken en soho- Ion, en handhaafden do opperste majesteit dor pausen |
|||||
|
DOMINICANEN.
|
|||||||||
|
li! »
|
|||||||||
|
tegenover koningen, bisschoppen enketters met merk-
waardigen ijver en goed gevolg. Om hen te onder- scheiden van de Franciscanen, die Minde.rhroeilen werden genoemd, ontvingen de Dominicanen somtijds den naam van Meerderbroedrrs. In Frankrijk werd laatstgenoemde orde ook dikwijls die der Jacobijnen of .Tacobieten genoemd, terwijl in Engeland aan de monniken dezer orde de naam van Zwarte monniken werd gegeven, naar de kleur hunner kleeding. De pausen bemerkten spoedig, dat de twee magtige orden, die aldus ontstaan waren, gemakkelijk zeer dienst- baar aan de zaak der kerk gemaakt konden worden. I )aarom ontvingen zij bijzondere voorregtcn boven alle andere moimiksorden; zij kregen verlof om openlijk overal te prediken, zonderde tocstemmingtc behoeven van de bisschoppen; om als biechtvaders te handelen, wanneer zulks noodig was, en om absolutie en zelfs allateu te schenken. De bijzondere gunst, die aldus aan de I wee na ijverige bedelorden werd betoond, wekte de ijverzucht en den bitteren haat van de bisschoppen en priesters op. Woelingen ontstonden er, en hevige twisten braken er uit in elk land van Europa, en zelfs in de stad Porno. Een van de meest bekende dezer twisten was die, welke gedurende dertig jaar tnsschen de Dominicanen en de hoogesehool van l\'arijs werd gevoerd. De monniken maakten aanspraak opbel, regt, om twee theologische leerstoelen in die universiteit te hebben. Die aanspraak werd ontkend, een der stoelen werd hun ontnomen, en een voorstel werd er door de universiteit; aangenomen, dat geene monniksorde regt, zou hebben op twee theologische leerstoelen. De Do- minicanen waren standvastig in het beweren van hunne aanspraak op den tweeden stoel, en de universiteit ontnam, ten einde den strijd te doen ophouden, aan de monniken alle betrekking tot, haar. Deze grootc slap maakte, in plaats van het geschil Ie doen ophou- den, de zaken nog veel erger. De Dominicanen deden een beroep op Rome, en paus Adcxandcr IV. besliste zoo volkomen in hun voordeel, dal na ceno stoute en vruchtelooze worsteling, door de universiteit gedu- rende verscheidene jaren volgehouden, zij gedwongen werd om alles toe te staan, wat, de Bedelmonniken weusehten. Van daar ontstond de vijandschap, die de hoogesehool van Parijs sedert dien tijd steeds jegens de Dominicanen gekoesterd heeft. In den loop van dezen gcdonkwnardigeu twist, tus-
schen de Sorbonne en de Bedelmonniken verschenen er verscheidene geschriften van beide kanten, doch het beste voortbrengsel, waartoe de strijd aanleiding gal\', was cene verhandeling, die „Overdc bevaren der |
Laatste Tijden-\' getiteld was, waarvan \'Ie schrijver
Willem van SI. Amour, leeraar aan de Sorbonne, was. De verschijning van dit; werk, geschreven door een man van veel genie, en die in de kunst van bewijsvoeren zeer ervaren was, bragt cene groole gisting teweeg; en zoo verwoed waren de Dominicanen tegen het werk en den schrijver, dat door hun invloed te Rome paus Alexander IV\'. in 1250 beval, dat het bock in het openbaar verbrand, en de schrijver uit Frankrijk verbannen zou worden. Het bevel des pausen werd gehoorzaamd, doch ouder diens opvolger Oiomens [V. keerde, Willem van St. Amour naar Parijs terug, schreef er cen grootcr werk in denzelfden trant als hel vorige, en stierf eindelijk geacht en betreurd door zijne tijdgenootcn. De twee wedijverende orden, de Dominicanen en
de Franciscanen, niet tevreden met geheel Europa in twist, en tweedragt te brengen, begonnen spoedig na den dood harer stichters met elkander om den voor- rang te twisten. Dikwijls werden er pogingen in het, werk gesteld om een einde aan dezen ongepasten strijd temaken, doch al die pogingen waren vruchteloos, en jaren lang gingen zij voort niet elkander de bittcr- ste smaadredenen en beschuldigingen naar hel, hoofd te slingeren. Doch niettegenstaande dezen hevigen wedijver tnsschen de twee groote bedelorden klom- men de Dominicanen langzamerhand tot groote magl en invloed, zoowel door hunne verhouding tof de inquisitie als door het hooge standpunt, dal zij als biechtvaders aan de hoven van alle koningen en vor- stcn van Europa innamen. Door de buitengewone magt, die zij aldus verkregen badden, opgeblazen, voerden de Dominicaner monniken hunne trotschheid en onbeschaamdheid zoo verre, dal; zij vele van de vorst andigsten en braafst en van de kerk vervreemden, en door hunne hevige maatregelen hen ertoe drongen, om zich aan de zijde van de opene bestrijders der pausen te scharen. Itet treurspel te Bern (zie Oxr- vangenis, Onbevlekte) wcrklo veel uit om bunnen invloed Ie verzwakken; doch de doodelijkste slag, dibn zij onwelend aan de magl van de Kerk van Rome toebragten, was de onoverdachte stap, dien zij deden, om Leo X. aan te zeilen cene openbare veroordeeling van Lutheruit Ie vaardigen. Zoo werden de Domini- canen onwetend de werktuigen, om de Hervorming der zestiende eeuw teweeg Ie brengen. Een van de voornaamste punten in den strijd, die
zoo lang tnsschen de Dominicanen en de Francisea- nen woedde, was de leer der Onbevlekte Ontvangen is van de Maagd Maria. Rouwen lang werd de strijd met |
||||||||
|
DOMINICANES.
|
|||||||||
|
iii;i
|
|||||||||
|
de grootste bitterheid vau beide zijden geveerd. Tiio-
mas Aquinas (zie TiiOMisTES.) redeneerde tegen de Onbevlekte Ontvangenis en het feest, dat ter eere daarvan was ingesteld, met de grootste bckwaam- tieid, zoodal de Dominicanen, wiens kampioen hij was, opliet punt waren van hunne vijanden uit het veld te drijven, toen Duns Seolus (zie Scotistjsn.), de b\'ranciscaanschc beschouwing der leer aannemende, hel strijdperk ten gunste der oorspronkelijke zou- deloosheid van .Maria binnentrad. De Dominicanen eu Franciscanen hebben zich lot op den huidigen dag aan de verschillende zijden der kwestie geschaard, en ol\'schoon de tegenwoordige paus 1\'ius IX. heeft be- paald, dat het dogma der Onbevlekte Ontvangenis van de Maagd Maria v oorluau ecu geloofsart ikel in de Itoomsche kerk zou zijn, ontbreekt hei toch niet aan leden van de Dominicaner broederschap, die onwil- lig zijn om eeue leer aan te nemen, al kanten zij er zich niet openlijk tegen aan, welke hunne orde reeds lang geleden verklaard heeft in strijd te zijn met de Schriften en de meeningen van de meeste kerkvaders. Thomas Aquinas is altijd ecu geliefkoosd schrijver bij de Dominicanen geweest, cu hunne liefde voor de geschriften vau dezen beroemden man der Middel- eeuwen leidde tot ecu scherpen strijd niet de Jezuïten in de zestiende eeuw. Molina, een Spaansch monnik van hel Gezelschap vau Jezus, gaf in J 5SS ecu boek uil m er de vcreeniging van de genade met den vrijen wil. De Dominicanen waren ten hoogste misnoegd over de leerstellingen van dat boek, voornamelijk om- dat zij iu verklaarden strijd waren niet de leeringen vau Aquinas. Geheel Spanje was in beweging, en de Jezuïten werden beschuldigd van de dwalingen van 1\'elagius (zie ald.) weder in het leven te roepen. Verlangend om den opkomenden strijd te ouderdruk- keu, legde paus demons VIII. aan beide partijen het stilzwijgen op, en ondernam hij om aangaande de be- ! wiste punten uitspraak te doen. De paus vatte dit plan op in de hoop, dat de tijd de opgewondenheid van beide partijen zou doen bedaren. Doch toen hij bevond, dat door uitstel zulk eene uilwerking niet werd verkregen, werd hij eindelijk overgehaald om eene vergadering te Home bijeen te roepen, teneinde de betwiste punten te behandelen. Deze beroemde vergaderingen begonnen in den aanvang des jaars 1 598, eu werden, om hei voornaamste onderwerp van twist, Coügrcgatiëu de auxiliis genoemd. De voorzit - tcr er van was Lodewijk Madrucci, een kardinaal van hel li\'oomselie bof en bisschop vau Treule, met wirn- er tien assessoren ofrcglers waren, namelijk drie bis |
schoppen eu zeven ibeologanten van verschillende
broederschappen. Deze bragten hel overige gedeelte dezer eeuw door met de argumenten der pari ijeu te vcr- uciucn. De Dominicanen verdedigden de mecuingen vau hunnen Thomas, als de eenigc ware, ten sterkste. DcJczuïtcu gevoelden, dat, hoewel zij de gevoelens vau Molina niet als de hunnen wilden aannemen, de uaam en de eer hunner orde eischtcn, dat men verklaren zou, dat Molina vrij was van eene grove dwaling, en niet besmet was door hel l\'elagianismus. Eindelijk deed de commissie van theologauten uitspraak ten gunste van de meeningen der Dominicanen eu tegen die van Molina en de Jezuïten. Daarom was de paus in ltiUl op het punt van zich tegen de Jezuïten te verklaren ; doeli deze, vernemende, dat hunne zaak iu groot ge- vaar was, oefenden al hun invloed uit bij Clemens om te verhinderen, dat hij een stap deed, die blijkbaar uadeelig voor hunne orde zou ziju. Clcmcns gat\' toe aan hunne dringende verzoeken, eu besloot beide par- tijen op nieuw te booreu. Het verhoor duurde drie jaar lang; de paus was daarbij voorzittend regier, met vijftien kardinalen, negen godgeleerden eu vijf bisschoppen als assessoren. Dit hof hield acht en ze- ventig zittingen of cougregatiéu, zooals zij door de llooiusch-Catholieke kerk genoemd worden, waarop luide partijen bare wederzijdsehe gevoelens bepleit- ten, doeli alvorens Clemens tot eene beslissing kou komen, werd hij door den dood op den 1Jl" Maan 1605 weggenomen. In September daaraanvolgende gaf Paul us V., die hem opvolgde, aan de regters be- vcl om hun onderzoek van de betwiste punten te hervat ten. Na eene beraadslaging van verscheidene maanden, waarbij de commissie iu gevoelen verdeeld was, eindigde du zaak, zonder dat eene bepaalde uit- spraak gedaan werd, doch aan beide partijen werd veroorloofd hare eigene gevoelens te behouden. Hel blijkt, dal na dit onvoldoende einde van den twist de Dominicanen hunne meeniugen langzamerhand wij- zigden, zoodat zij verdere botsing met de Jezuïten vermeden. De twee partijen kwamen tot eene ovcr- eenstemmiug in woorden, zoo niet in meeniugen. „liet Gezelschap," zegt Pascal, „is voldaan met in zoo verre over hen gezegevierd te hebben, dat /ij den naam zelfgenoegzameyenadv aannemen, hoewel zij dien iu een anderen zin opvallen, dooi welke kunstgreep het dit voordeel heeft, dal het zal aantoonen, dat hunne nieeniug onhoudbaar is, zoodia hel zulks gepast oordeelt. En dil zal niet moeijelijk zijn, want laat eenmaal toegestemd worden, dal alle ïneuscbcn de zelfgenoegzame genade hebben, dan kan niets natuur- |
||||||||
|
DONATIüTEN.
|
|||||||||
|
ÖJ :
|
|||||||||
|
lijkcrzijii dan ilc gevolgtrekking te maken, dat de
krachtdadige genade niet noodzakelijk is voor het werken van het Chistelijkc leven, daar de toereikend- luid der algeuiccne genade de noodzakelijkheid van alle andere uitsluit. Door te zeggen zelfgenoegzame drukken wij alles uit, wat voor het werken uoodig is, euhet zal deu Dominicanen weinig baten, als zij uitroepen, dat zij eene andere beteekenis aan de uit- drukking hechten; het volk, gewend aan de gewone beteekenis dier woorden, zou naar hunne verklaring zelfs niet luisteren. Zoo verkrijgt het Gezelschap een aanmerkelijk voordeel uil de uitdrukking, die door de I loininicanen is aangenomen, zonder hen verder te drijven, on waart gij slechts bekend mei hetgeen er onder de pausen Clemens VIII. en L\'aidus V. voor- viel, en uisi gij sleehls, boe hel Gezelschap legcugc- sprokeu werd door de Dominicanen bij de iuvoering vun de zelt\'geiioegzaiiie genade, dan zoudl gij niei verwonderd zijn Ie bevinden, dat bel vermijdt zich mei hen in twisten ie wikkelen, en hun toestaat hunne eigene meening ie behouden, mils die van bet Gezel- sehap onaangeroerd worde gelaten; en meer bijzonder vvauucer de Dominicanen deszelfs leer ondersteunen, i ii : er iutoe ie stemmen bij alle openbare gelcgenhe- deude uitdrukking ztifgeiioegwnivgeihtde te bezigen. iloewel de vrede in de Ltoomschc kerk hersteld
eliceu doorbel vergelijk, dat er liisselieu de Domiui- ( anen en de Ji,-uilen uur bei onderwerp der zellgc- nuegzame genade getroffen was, was het opiioiuleu iler vijandelijkheden slechts tijdelijk. Gedurende de gcheelc voorgaande eeuw eu lol op den huldigen dag zijn tic Dominicanen aanhoudend in onmin geweest met de Jczuïtcn aan den cenen en de Franciscanen aan den anderen kant, en hebbeu zij hel schouwspel opgeleverd van de hevigste inwendige twecdragl in eene kerk, die\' zich beroemd op hare eenheid eu haren v rede. Te lilseharen in Noord-Rrabaul en ie 11 nissen in
i icklcrland wordt eenkloosl er voor Dominicaner mou- uiken gevonden, en te Nijmegen, Rotterdam en Am- sterdam een klooster voor nonnen dier orde. DÜN\'ATISTEN, eene t\'hristcu-sccle die in de
Vi(.....I-Afrikaanschc kerk in hel bcgindcr vierde eeuw
ontstond, en baren naam kreeg naar Doualiis, bisschop
van Casa Nigra in Numidië, Dil was de eerste bc- \'.e. rijke sehettriug, diedet \'liristelijkc kerk verdeelde; gedurcude nagenoeg drie eeuwen veroorzaakte zij de hevigste twisleu en rampen. De omstandigheden, die ml deze ongelukkige scheuring aanleiding gaven, v.aicii koilelijk deze. Cieeilianus, diaken van de |
kerk te C\'arthago, was bij den dood van Mcnsurius
in öll tot bisschop van dien zelel verkozen. De gel- dighcid dezer verkiezing werd door Douatus op vcr- schilleude gronden bestreden, maar voornamelijk: ï. Omdat de verkiezing onregelmatig was geweest; i. Omdat de wijding onwettig was, daar zij verrigt was ; door een traditor, dal is, iemand die de edicten van Diocletianus had gehoorzaamd, door de gewijde vaten eu zelfs de Heilige Schrift uit te leveren; o. Omdat Ca;cilianus de meest ongepaste vijandschap bad ge- toond jegens de Christenen, die bij de laatste vervol- ging geleden hadden. Deze beschuldigingen waren I ie ernstig om in stilte voorbijgegaan te worden, en daarom werden zij aan liet oordcel van zeventig Nu- inidischc bisschoppen onderworpen, die zoo leu volle verzekerd waren van de waarheid van hetgeen door Donatus was beweerd, dat zij weigerden de aanstel- liug van Cajcilianus Ie erkennen, en Majoriuus lol bisschop van Carthago verkozen. De zaak werd voor «leu keizer gebragl, en de twee mededingende prelaten I vertrokken naar Rome, terwijl elk vergezeld was van tien geestelijken, die voor zijne aanspraak gunstig | gestemd waren. Eene vergadering wei der te dien einde bijeengeroepen, die uil drie Gallische eu vijftien Ita- liaansehe bisschoppen bestond, «elke ten gunste van üieeilianus eu legen Majoriuus uitspraak deden. De j verslagen partij deed een beroep op Constautijn, die er in toestemde eene andere eu grootere vergadering , bijeen te roepen, welke i e Arles in !51 J gehouden werd, eu waarop de uitspraak van de eerste vergadering werd bevestigd. \\\\ ederom werd er een beroep gedaan op hei oordeel des keizers in persoon, doch de beslis- siug van Constautijn, die de afgevaardigden der twee partijen ie Milaan in \'■> 1 li hoorde, was ook voor C\';eci- I lianus. Van toen af werd de parlij van .Majoriuus met | de uiterste gestrengheid behandeld; zij werd van hare kerken beroofd, en door den staat werden wetten j aangenomen, die uitsluitend tegen haargerigl waren. Doch zooals liet gewoonlijk gaat, de vervolging deed j slechts het aantal harcr aanhangers en haar inv locd ; toenemen, en hoewel Majoriuus zelf in het jaar 315 j stierf, bleef zijne partij nog baar grond behouden, : aangevoeld door Douatus, een man van welsprekend- hheid, standvastigheid en geestkracht, die door zijne I volgelingen metzoovct i eerbied beschouwd werd,dat I zij hem den titel gaven van den Groote. De Douatisten waren uu geroepen oiu de vijand-
schap van de hcerschcude kerk en van den staat Ie verduren. Conslanlijn had echter uit eigene ondervin- I ding de noodlottige gevolgen der vervolging geleerd, |
||||||||
|
DONAT1STEN.
|
|||||||||
|
645
|
|||||||||
|
eii daarom stond hij in een rescript, aan den vicaris
Verinus in Noord-Afrika gcrigt, aan de Donatisteu vuile vrijheid toe, om naar hunne eigeneovertuigingen
Ie handelen, en verklaarde liij, dat dit eene zaak was, die aan hel oordeel van (Jod overgelaten moest wor- dcn. En in dezen verdraagzanicn geest bleef Constan- tiju volharden gedurende het overige gedeelte van zijn leven. Doch toen bij zijn dood Noord-Afrika aan zijn zoon (\'uitstans ten deel viel, namen de zaken een geheel ander voorkomen aan. Eerst beproefde hij de kerken der Donatislcn om te koopen, om zich bij de heerschende kerk aan te sluiten. Te zcifdcr tijd vaardigde hij ecu edict uit, waarbij zij opgeroepen werden om tol de eenheid der kerk terug Ie koeren. Deze maatregelen waren slechts voorloopcrs van krachtiger middelen om zijuo wenschen te vervullen. De Donatisteu worden uit hunne kerken verdreven, en door gewapende soldaten verstrooid, als zij vrced- zaam bozig waren met God te aanbidden. Dit leidde lot tooiieelen van geweld on bloodstorting, die het algemeeue medegevoel slechts des te meer opwekten. !u ■) 11 brak creeue nog hoviger vervolging tegcudc
Donatisteu uil. £ij word voorafgegaan van ecuc po- ging, zoo als vroeger, om door geschenken verschei- deue gemeenten, die lot de soete behoorden, om lo koopcu om lot do heerschende kerk over te gaan. Het doel van deze geschenken werd door Donatus duidelijk ingezien, die, in anl woord op de vleijende aaubiedin- geu van di;n keizerlijken dienaar, deze aanmerking vol verontwaardiging uitsprak: „Wat heelt de keizer ïuel de kerk te maken?" Hel vrije beginsel, zooals het sedert dien lijd genoemd is, zoo duidelijk vervat in deze aanmerking, was op uitgebreide schaal ouder do Donatisteu begonnen te heersehen. Iluunc predi- kers schreven in hunne preêkcn de verdorvenheid der kerk aan hare verbinding mol den staat toe. Hel koesteren van zulke gevoelens maakte hem des te gehater bij de burgerlijke overheden, zoodat de secte ouder verscheidene volgende keizers met de uiterste hardvochtigheiden wreedheid word behandeld. De treurige uitwerkingen van de langdurige Doua-
I islische scheuring op den voorspoed en den voortgang der Noord-Afrikaanschc kerk, vereenigd mot het denkbeeld, dat velen Ie dier tijde reeds koesterden, dat erg.\'ene zaligheid was builende Catholieke kerk, wekten verscheidene bisschoppen op om al hunne po- gingen in hei werk te stellen, ten einde de ongelukkige verdeeldheid te doen ophouden. Een vaudeijvcrigstcn in dil werk was Augustiuus, oen presbyter on later
.... i
bisschop van Eirpporcgius in Numidic. Deze voorname
|
|||||||||
|
geloofsstrijder zocht, doch zonder uitwerking, eene
afzonderlijke beraadslaging lusschen do twee partijen te doen plaats hebben. Eindelijk werd er op eeu algemeen Afrikaanseh concilie, te Carthago in 103 gehouden, besloten, dat er eene uitnoodiging zou ge- zonden worden aan de Douatistische bisschoppen, om schikkingen ie maken mei hunne bestrijders, ten einde iu eeu openbaren redetwist over de betwiste punten te tnilon. De uitnoodiging werd echter afgeslagen, en eene vergadering van de geestelijken der Catholieke kerk, in het. volgende jaar bijeengeroepen, besprak werkelijk de vraag, of hel niet hun pligt was den keizer lo verzoeken nieuwe strafwetten tegen de Donatisteu uit te vaardigen, waardoor vele gedwongen kouden worden om lot de Catholieke kerk terug te koeren. Deze voorslag-, die ecu onverdraagzaineu eu vcrvolg- zickcu geest ademde, werd bestreden door Augustiuus en ccuigo jongere bisschoppen, die er in slaagden om den ongepastcn ijver van het concilie te wijzigen, en tol zekere grens ie. doen ophouden. Augustiuus eu do Noord-Afrikaausche bisschoppen
over bel algemeen drongen er bij do Donatisteu op aan, dat zij iu eene godsdienstige vergadering zouden toestemmen, in de hoop, dat zij hen door redenering zouden overtuigen, dat zij van het ware geloof waren afgeweken, doelt te vergeefs. De Donatisteu wilden aan zulk eene nulteloozc beproeving geen deel nemen. Evenwel werd er eeu bevel van keizer llouorius ver- kregen, dal er te Carthago iu 111 eene vergadering van de beide partijen zoude gehouden wolden. Op deze bijeenkomst waren niet minder dan -\'M) bisschop- pen van de Catholieke, on 279 van de Donatistischc partij tegenwoordig. Flavius Murcelliuus was als kei- zerlijk commissaris bij deze gelegenheid voorzitter. De debatten waren volstrekt niet zoodanig, als men van eene godsdienstige vergadering kon verwachten. Gehoorzaam aan de keizerlijke brieveu eischte Marcel- linus, dat elke van de twee strijdende partijen zeven afgevaardigden zoude verkiezen, om hare bijzondere iuzigteu te bepleiten. Aan deze schikking word ecu lijd lang door de Donatisteu weerstand geboden, doch eindelijk werden zij gedwongen om toe te geven. De bekwaamste spreker aan de Catholieke zijde was Au- gustinus, terwijl die aan de andere zijde l\'otiliunus was. Alvorens de debatten begonnen, vroeg Marcclli- nus aan de afgevaardigden van beide zijden om te gaan zitten, zooals hij zelf deed, doch de Donatisteu weigerden zulks, voornamelijk omdat de Goddelijke wel hun iu Ps. XXV I : I verbood, om bij zulke tegen- kaulers te zitten. De keizerlijke commissaris, dithoo- |
|||||||||
|
DONATISÏJSN
|
|||||||||||
|
Oiti
|
|||||||||||
|
i I
|
|||||||||||
|
rende, verklaarde, dat eerbied voor liet karakter der
bischoppen hem belette te blijven ziften, zoo zij ver kozen Ie staan, eli ilaaroui gaf bij bevel, dat zijn slocl
wcggouoiucu zou worden. De betwiste punten waren slechts twee iu getal,
waarvan bel ecne van een slcci.is tijddijk belang was, eu op eeu feit betrekking bad, namelijk of Felix van Apluuga en Cxcilianus tradiloreu waren, en bel andere ecne belangrijke kwestie over de leer was, namelijk, of «e ki rk, door onwaardige leden in hare gemeenschap Ie hebben, daardoor haar aanspraak vcr- beurde, 0111 als de ware Christelijke Catholieke kerk beschouwd te worden. De bron der dwaling, waarin beide partijen ten aanzien van het punt: Wat toi bet wezen der Catholieke kerk behoorde? vervallen Maren, is daarin te vinden, dal zij de onziglbareende zigtbare kerk niet elkander verwarden. „Op dit stnnd- puul beweerden de regtziunige kcrkleeraars," zegt Neauder, „dat buiten de gemeenschap met de ecne zigtbare, ulgeinceue, door de opvolging derbissehup- peu van de Apostelen afgeleide kerk geen deelgenoot- schap aan de werking des Heiligen Gcesics, en dus ook geeui zaligheid was; terwijl de Donatisteu, in dezelfde dwaling verward, daar tegenover stelden, dal iedere kerk, die onwaardige b-den in haar midden duldt, door de gemeenschap met Ai:n: bevlekt, op- houdl het karakter van leiiiheid cu heiligheid te bc- zitteu, en ilaarmede ciiio wan- Christelijke kerk te zijn, daar die, zonder dal karakter, wiel kan bestaan." [Je Donatisteu beweerden, dal hel de pligl dei-
kerk was, om alle onwaardige leden uit hare geinceu- schap ie sluiten, en zij staafden hunne meeuing met den last, door d^\'A Apostel 1\'aulus aan de kerk te Co- riuthcinhel geval van deu bloedscbender gegeven, zoowel als door verscheidene andere gedeelten van hel Nieuwe Testament. Augustinus beweerde daar- entegeu, dat, terwijl hij aannam, dat de kcrktuchl inetde grootste stiptheid moest gehandhaafd worden, /.ui\', ecne gebeelc afscheiding jds de Donatisteu tus- sehen de regtvaardigcu en de goddeloozeu eischteu, iu deu bestaanden toestand der kerk onuitvoerbaar was, en beriep zich, om zijne meeuing te onderstcu- uen, op die gelijkenissen van onzen lieer, die over de afscheiding tusschen do goeden cu boozeu spreken als bewaard voorbet laatste oordeel. Hierop antwoordden de Donatisteu, dat diegedi clten of betrekking hadden op bel vermengen van de goeden mei de boozeu inde wereld en niet in de kerk, of op het vermengen van verborgen /.ondaars mei de heiligen. Zoo ontstond er een verschil van mecninu over de beleekenis van hel |
|||||||||||
|
woord „wercld"iu degelijkeuisseuiu kwestie, zooals iu
die van de tarwe en het onkruid,en in die van hel uet, dal ^oedc eu kwade visschcii bevatte. De eene partij wees op de verklaring van onzen lieer zelven. „De akker is de wereld," en vatte hel woord „wereld" in zijne letterlijke betcekeuis op, als staande tegenover de kerk; terwijl de andere partij de „wereld" iu de genoemde gelijkenissen beschouwde, als gebruikt in plaats van de kerk. Maar toch komt de vraag op: Welk begrip aangaande de kerk wordt er bedoeld? Tot antwoord op die vraag nemen wij de volgende zeer oordeelkundige opmerkingen over: „Dat gedeelte van de zigtbare kerk, dat te gelijker tijd lol de onzigtbare behoort, kon slechts ecne tegenstelling uitmaken niet dal gedeelte, dal iu het Nieuwe Testament in eeu bijzonderen zin de ottdd wordt genoemd. Maar van de uitwendige, zigtbare kerk, iu zoo verre die uiel écu is mei de onzigtbare, kan met juistheid gezegd worden, dal zij tot de wereld in deu zin des bijbels behoort. Juist omdat de Donatistischc bisschop Eme- ritus dit onderscheid van denkbeelden niet maakte, hief hij, zooals Augustinus hel uitdrukte, een grool geschreeuw er over aan. Toen ging hij er dadelijk toe over, om die gedeelten van Johannes aan te halen, waarin de wcirlddatgeue uitdrukt, wal siaal tegen- over hel koningrijk van God, en vroeg, of dat van de kerk gezegd kou worden, b. v.: de wereld kent God niet, daarom: de kerk keul God uiel. Maar vaneen gedeelte der ziytbui-e kerk kou dit alle:- niet juistheid gezegd worden, en de Donatist zelf kou niet aarzelen om dit, alles toe te passen op de geheime onwaardige leden, die toch tol de zigtbare kerk behoorden. Jain- mer dat hij zich hiervan niet duidelijk bewust had gemaakt! Augustinus antwoordde, dat in de Heilige Schriften hel woord „wereld" somtijds iu een goeden eu somtijds in een slechten zin gebruik! wordt. In den eersten zin b. v., als men zegt: de wereld gelooft in Christus, isdoorllem verlost; doch hij moest over- wogeu hebbeu, dat de onzigtbare kerk hare leden uit de wereld ontvangt; dat zij, die eens lot de wereld behoorden in dien bijbclschen zin, eu door geloot\' en dcelbebbiug aan de verlossing in de onzigtbare kerk worden ingelijfd, ophouden om daar langer toe te bc- hooreu. Augustinus zegt, dat men alleen de verschil- leudc beleekenissen van bel woord „wereld" moest onderscheiden, en dal men dan niet langer hier in de Schriften eenige tegenstrijdigheid zou vinden. Maar hij zou verder gekomen zijn, en nog vrijer zijn geweesl van vooroordeel in zijne verklaring van den bijbel, indien hij de verschillende beleekenissen van bet |
|||||||||||
|
I
|
|||||||||||
|
TNG VAN DE). (117
|
|||||||||
|
!)ooi>::x
|
|||||||||
|
woord .,kcrk" behoorlijk had onderscheiden. Hij zegt :
„Aanschouw de wereld in de slechte bctcckcnis, al- lcu, die aardschc dingen aankleven onder al de natiën; aanschonw daarentegen de wereld in den gooden zin. allen, die gclooven on hopen op hot eeuwige leven onder allo natiën." Maar zijn niet de laatst gcmcldcn juist: de leden van do ware kerk van Christus, van de oHziglhare kerk onder alle natiën, waar het. evangelie zijn weg gevonden hoeft, onder al de verschillende aard- sche vormen van voorkomen van de zigtbare kerk?" O]) de vergadering van de Donatisten en hunne te-
genstanders deed zich in den loop der bcraadslagin- gen de belangrijke vraag voor: Ts het. wettig om in zaken van godsdienst geweld te gebruiken? l)c Do- nat islen redeneerden met de uiterste hardnekkigheid tegen onverdraagzaamheid en vervolging wan eiken aard, als onsehriftmatig en in strijd met den gehcelen geest van het Christendom. Augustinus bevond zich daarentegen, als de kampioen der Cotholieke kerk. in de noodzakelijkheid van ie moeten bewijzen, dat het regtvaardig en behoorlijk was run de menschen te dwingen in gemeenschap met de uitwendig zigtbare kerk te treden, buiten wier schoot niemand zalig kan worden. Aangaande liet grootc beginsel derverdraag- zoamheid stonden de twee partijen derhalve lijnregt tegenover elkander, en terwijl de Donatisten do gods- dienstvrijlieid verdedigden, legde Augustinus eene theorie bloot, die, hoewel hij waarschijnlijk nooit droomde van de uitgestrektheid, waartoe zij gedreven zon wonion, later tot een stelsel van geestelijk despo- tisnius leidde, dat het onverdraagzaamste en onder- drukkendste was, dat ooit door een tncnseh werd uitgevonden. Na een scherpen en levendigen strijd van drie dagen,
die van beide kanten met.niet weinig bekwaamheid en redeneerkraeht werd gevoerd, werd de vergadering gesloten, en de keizerlijke commissaris besliste, zoo- als vooraf te denken was, tegen de Donatisten. Eeue heete vervolging hnd er nu plaats op verzoek van den keizer en het gouvernement. De Donatistische gecs- telijken werden uit hun land gebannen, en de lecken werden in zware boeten geslagen. Verstrooid en 011- derdrukt bleef de partij hare inzigten behouden, en zelfs tot aan de zesde eeuw bestonden de Donatisten als eene afzonderlijke seete. Na de dagen van Grego- rhis den Groote worden zij nergens meer vernield, hoewel \\\\ ilsius in zijne geschiedenis van de Donatis- ten gist, dal de veroveringen der Paraeenen in Afrika in de zevende eeuw een einde maak\'en aan de spcle der Donatisten. Zie Circumcellionex. |
DOODEN (Aanbidding \\ w de), een van de eerste
vormen van afgoderij. Als menschen zich bij hun le- vcn door daden van heldenmoed of nuttigheid onder-
sebcidden, werden zij niet alleen geëerbiedigd, terwijl zij op aarde waren, maar hunne nagedachtenis werd ook na hun dood in cero gehouden. Zoo ver werd dit gevoe-
len somtijds gedreven, dat groote en goede menschen
met goddelijke eigenschappen werden bekleed, en
als croden werden aangebeden. De, Arabische schril-
.. ..
vers schrijvenden oorsprong dor afgoderij van hunne
eigene natie daaraan toe. Diodorus Siculus zegt van de
Egyptenaren,dat deze zeiden, dat er behalve dchemel-
sebe goden ook aardschc waren, die door ben werden
voortgebragt, en oorspronkelijk sterfelijke menselien
waren, doch om hunne wijsheid en liefdadigheid de
i onsterfelijkheid hadden verworven, en dat cenicre de-
zer koningen van Egypte geweest zijn. Cicero en l\'linius verzekeren ons, dat de vergoding de oude wijze was om hen te beloonen, die den dank van hun vaderland en van hunne cvcnmcnschcn hadden vcr- dicud, en Lactantius bcrigt ons werkelijk, dat Cicero | leefde, om goddelijke eer aan zijne eigene dochter
Tulliola te zien bewijzen. Geen wonder, dat deze uit- stekende man zelfverklaarde, dat zij, die ingewijd zijn, moeien weten, da! zij de zieden van menschen nanbid- den, die uit hare ligchamen zijn weggegaan, en da\' de Dii JfttjitfHU Oeu/i/fi/i zoodanig waren. Maximus \'l\'\\- rius zegt hetzelfde van de Grieken. Iferodotus bcsehul- ! digt Ilesiodus en Homerus van de eersten geweest te
zijn, die eene theogonie of leer der godenwording on- der de Grieken invoerden. Hij zegt ons duidelijk, dat deze twee oude schrijvers de genealogie der goden uit- dachtcn, een naam aan eiken god gaven, hun functiën en eerbewijzingen toekenden, en hen in hunne ver- schillende vormen kleedden, terwijl zij voor dien tijd aan de goden inliet algemeen offerden en hen aanba- den, zonder een naam of bijnaam aan ecnige godheid toe te kennen, waarvan zij in die dagen nooit gehoord hadden. Enten aanzien van de theogonie van Egypte rckcnl Syncellus zeven goden en negen halve goden, die in Egypte regeerden, en kent hij aan elk hunner een zeker aantal jaren voor zijne regering Ine. De Egyptnnaren wilden echter in geenen decle aannemen, dat hunne goden van mcnschelijken oorsprong waren. Hunne wetten bedreigden een ieder met den dood, die zeggen zoude, dat Rerapis eens een mensch ge- weest was. Niet alleen namen de zielen der afgestorvenen hare
i plaats in onder de goden, maar het beginsel, eens
1 ingevoerd, \'verd nog verder gedreven, want in bel
|
||||||||
|
DOODKX (BRANDINGEN OVER DE) — DOODEN (GEBEDEX VOOR DE).
|
|||||||||
|
CIS
|
|||||||||
|
vervolg van tijd werden zij tot een hongeren rang on-
derde licmclsche godheden verheven. Naar mate de tijd vorderde, en de ware authentieke geschiedenis der dus vereerde helden verloren geraakte, was het
geene moeijelijke zaak om aan de meeste mensclien diets te maken, dat hij, dien zij lang aangebeden had- den, in werkelijkheid goddelijke eigenschappen bezat. Zoo kan niet alleen in Egypte, maar ook in Grieken- land en Home, in Perzië, in Indië en Scandinavië veel van de afgoderij der inwoners toegeschreven worden aan de vergodiug van gestorven belden en de aanbid- ding der dooden. DOODEN (Brandingen over de), liet was onder
de oude Hebreen de gewoonte, om brandingen te doen over hunne koningen bij gelegenheid van bunnen dood. Deze bestonden in liet maken van eengroot vuur, waarin alle soorten van kruiderijen werden gedaan, benevens de kleederen, wapenrustingen andere din- gen, die aan den overledene behoorden. Zoo wordt van koning Asa gezegd, wiens lijk in zijn eigen graf werd gelegd : „en zij brandden over hem eene ganseh groote branding." Tn Jer. XXXIV: !> lezen wij : „Gij (Zedekia) znlt sterven in vrede, en naar de brnudin- gen van uwe vaderen, de vorige koningen, die voor n geweest zijn, alzoo zullen zij over u branden." De llabbijncn beweren, dal eene gewoonte van hunne voorvaderen 1ot ben was erekomen, om de bedden en
i
andere artikelen van huisraad, die aan den doode be- i hoorden, Ie verbranden.
DOODEN (Gebeden voor de). Hel, gebruik om
voor de dooden te bidden, dat door de Rooinsche kerk volgehouden wordt, wordt door bet Woord Gods niet aanbevolen. Ook spreken de eerste kerkvaders vol- strekt niet overhel bestaan van zulk eene gewoonte. Tertullianns, die in 220 stierf, is de eerste, die over bet gebed voor de dooden als eene gewoonte der kerk in zijn tijd spreekt. Origcncs en Cyprianus, die ook in de derde eeuw leefden, zeggen, dat bet de gewooute was, dat de kerk gebeden opzond ten behoeve van bare afgestorvene leden. Aruobius vermeldt in zijne Ver- handeling tegen de Heidenen, waarschijnlijk gesebre- ven in bet begin der vierde eeuw, dat na de wijding der elementen iu het avondmaal de Christenen om vergiffenis en vrede baden, ten behoeve van de leven- den en de dooden. Cyrillus van Jeruzalem, die in de- zelfde eeuw leefde, deelt een dezer gebeden mede, dat van den volgenden inbond is: „Wij offeren dit offer ter nagedachtenis van al degenen, die voor ons in slaap gevallen zijn: ten eerste, patriarchen, profeten, apostelen en martelaren, dat God door hunne gebeden |
|||||||||
|
en bemiddeling onze smeekingen moge aannemen;
en dan bidden wij voor onze vaderen en bisschoppen en al degenen, die voor ons in slaap gevallen zijn, en die gelooven, dat bet een groot voordeel voor hunne ziel is, dat, er voor gebeden wordt, terwijl hel heilige en vreeselijke offer op liet alt aar ligt." Tiet isonmoge- lijk om bet gebruik verder dan tot bet einde der tweede eeuw na te gaan. Wij vinden, dat omstreeks dien tijd, onmiddellijk voordat de communie gevierd werd, bet- geen bij elke openbare eercdienst geschiedde, een catalogus, gewoonlijk de diptycha gehceten, gelezen werd, die de namen bevatte van al degenen, die tot de kerk hadden behoord. Daarna werden er gebeden ten behoeve van de overledenen opgezonden, waarna liet avondmaal werd gevierd. Indien er bewezen werd. dat iets onbestaanbaars mei het Christelijk geloof of leven in bet karakter te vinden was van iemand, wiens naam was ingeschreven, en voor wien gebeden werd, dan werd die naam dadelijk doorgehaald. De eersle persoon, die zich openlijk verzette tegen
het gebruik om voor de dooden Ie bidden, was Aëriiis, die beweerde, dal zulke gebeden van geen voordeel konden zijn voor hen,die er hel onderwerp van waren. Deze tegenwerping werdbeftigbestreden door Kpipha- nius, die voor de nuttigheid van het gebruik pleitte, daarliet van het geloof en de hoop der levenden ge- tuigde, dewijl het een teeken was van hun geloof, dat de afgestorvenen nog in aanzijn waren, en bij den lieer leefden. Zoo sloop de verkeerde meening in de kerk, dat gebeden en offeranden voor de dooden gedaan moesten worden, terwijl liet nog eene kwestie was, waarover de Christenen iu ineen ing verschilden, of de dooden eenig voordeel trokken uit zulke gebeden. De Rooinsche kerk deed dit gebruik voortduren door het te bestempelen niet bef: ofliciëclc gezag van het concilie van Trcnte, dat in zijn deereet, aangaande de mis verklaart, dat zij een zoenoffer is, „eigenlijk geofferd niet alleen voorde zouden, straffen, voldoe- ningen en andere noodzakelijkheden van levende, gc- loovigen, maar ook voor de dooden in Christus, die nog niet geheel en al gezuiverd zijn." En de derde canon van ditzelfde concilie verklaart eenieder, (lic deze leer aangaande de mis niet aanneemt, voor ver- vloekt. Daarom mankt eene plegtige dienst voor de dooden een gedeelte van de godsdienstoefening dier kerk uit, en wordt zij gewoonlijk maandelijks eenmaal, en gedurende de vasten wekelijks eenmaal opgezegd. Op liet Allerzielen feest worden buitengewone missen voor de verligt ing van weggegane zielen gelezen. De Rooinsche kerk beroept zich. om deze leer Ie verde- |
|||||||||
|
DOODEN (OFFE
|
|||||||||
|
XDEN VOOT1 DE).
|
|||||||||
|
digen, voornamelijk op ecnc aanhaling uit liel Tweede
boek der Makkabeën, die van den volgenden inhoud
is: „Daarom heeft hij ook voordo/r dooden gebeden,
il.il hun de zonden mogten vergeven worden." Dcz?
aanhaling uil de Apocryphc hoeken is <le cenige dui-
. lelijke verdediging, il ie oVRoomschen kunnen vinden
voor een gebruik, dat, in verband met de leer van hel
vagevuur, ecnebron van grootc inkomsten voor hunne
geestelijken is geweest. Benige gedeelten van de f\'a-
nonieke Schriften worden ook lol ondersteuning aan-
gohaald, zooals 1. Oor. XV: 29; 1. Joh. V : 10:
Mallh. V : 20; XII : :!>>, doch men zal bevinden, dal
de/e gedeelten der Heilige Schriften, als zij zorgvul-
: dig ondcrzochl worden, in gooien deelc de gewoonte
| om voor de dooden Ie bidden wettigen. Geen bepaald
i voorbeeld van dat gebruik is er indeSehrifl Ie vinden.
rn tegendeel, de leer des bijbels is duidelijk, dal hij
| den dood de veroo;deeling van een ieder, hetzij lol
geluk of ellende, onherroepelijk bepaald wordt. Zon
; Openb. XIV : I.\'!: „En ik hoorde eene stem nii den
hemel, die lol mijzcide: Schrijf, zalig zijn de doo-
\' den, die in den TIeere sterven, van nu aan. .fa, zegl
de Geest, opdat zij rusten mogen van hunnen arbeid ;
; en hunne werken volgen met hen." Joh. V: 2 I : „Voor-
I waar, voorwaar zei;- ik u: die mijn woord hoort, en
; gelooft riem, die mij gezonden heeft, die heef! het
eeuwige leven, en koml niet in de verdoemenis, maar
i is uil den dood overgegaan in hel le\\ en." 2. dor. V : 1 :
i „Wan! wij welen. dat, zon ons aardsehe huis dezes
j tabernakels gebroken wordt, wij een gebouw van God
; hebben, een lm is niet met handen gemaakt, maar
eeuwig, in de hemelen." 1\'hil. [ : 21 : „Want liet leven
| j is in ij Christus, en hel, sterven is mij gewin."
Het is zonderling, dat, hoewel er in de Canonieke
boeken van hel Oude \'testament niel de geringste vermelding wordt gevonden, dat bel bidden voor de j dooden bij de oude Hebreen plaats had. de uion- were Joden dal gebruik in acht nemen. Zoo is hel onder de Joden in sommige landen de gewoonte, na- dat de doodkist toegespijkerd is, dal tien mannen er zevenmaal in plegtige processie om gaan. terwijl zij al dien tijd gebeden voor de ziel van den overledene opzeggen. Zulk eene plegl igheid iseebter volst«ekl niel algemeen. Doeli het is eene heersehende gewoonte, dat tien Joden, die ouder zijn dan dertien jaar. na de begrafenis van een Israëliet des morgens en des avonds gebeden opzeggen: bij hel einde dezer ge- beden zeggen de zonen van den overledene of ilicns naaste mannelijke bloedverwanten den Kodesh (zie ald.) op, een srebed ,|al van voldoende kracht be- |
|||||||||
|
schouwd wordt, om den overledene nit de bel te ver-
; lossen.
De Griekschr kerk bepaalt leerstellig nieis aan- I
I gaande den staal der afgestorvenen, en toch worden 1 er voorbiddingen voor hen gehouden, opdat zij geluk mogen hebben in den si aal, waarin zij overgegaan zijn, eene blijde opstanding en eene eindelijke vrij- spraak op den dag des oordeels; geen woord wordt er echter over het vagevuur geuit. Tn de Russische kerk worden er diensten gehouden boven de graven, Icu behoeve van de overledenen, op den derden, negenden en veertigsten dag na de begrafenis. He dooden wor- deu ook in hel avondmaal herdacht, doch geen geld j wordt er betaald voor niis.icn, zooals in de l\'oomsehe j kerk, om de verlossing hunner zielen te verkrijgen. 1 hi de AmrcxisrHE kerk (zie ald.) is de leer van hel vagcvnnr niel bij name bekend, doch er worden aan houdend gebeden en missen voor de dooden gelezen. De dagelijksehe dienst is vol van zulke gebeden, die dikwijls herhaald worden, en reukwerk wordt er l\'i brand op de graven der overledenen, voornamelijk op Zalnrdag avond, die aangenomen is om de dooden iu gebeden en aalmoezen te herdenken. De mis wordt \' ïelezon voor de zielen der afgestorvenen op den dag der begrafenis, op den zevenden, vijftienden en veer- ligsten dag. en aan hel einde van hel eerste jaar na den dood. Aalmoezen worden er ook door de overle- vende bloedverwanten, uil naam der afgestorvene)). aan de armen gegeven, in de ineening. dal de verdien- sle dezer daden van liefdadigheid vergiffenis voor de levenden en de dooden zal verwerven. DOOÜEX (Offeraxhen voor oe). Onder<le oude
Grieken had er eene nffcraudc plaats voor de dooden op den tweeden dag na de begrafenis, doch liet voor- naamstc olfcr van deze soort werd op den negen- j den dag geofferd. Onder cenige nieuwere Heidenen heerschl hei gebruik, om voor de dooden geene onre- dclijkc dieren, maar redelijke wezens Ie offeren. Dit gebruik heerschl vooral in Ashantce en Dahomcy, D< slagtoffere, ilie bij len dood van een lid der konink- ! iijkc familie of van een voornaam persoon worden ge- offerd, en die, welke daarna op bepaalde tijden gedood worden, zijn bestemd om bedienden of begelijders van zulke personen in eene andere wereld te zijn. Zij veronderstellen, dat hunne overleden vrienden al de ligehamelijke behoeften hebben, die zij in deze wereld hadden, en dal dezelfde dingen, die hun op aarde behaagden, hun ook in de andere wereld genoegen i zullen doen. Hel cenige voorbeeld van dezen aard. dat, voor zoo verre wij kunnen nagaan, onder Christenen |
|||||||||
|
:
|
|||||||||||
|
1150 DOODEN iONDTW ZOEK DKUi.
|
|||||||||||
|
! gevonden wordt, liecfl onder de Armeniërs plaats,
welke een dier v:tn de eeneof andere soort (dieren. De aarden oorsprong van deze zonderlinge plegtiglieid worden door twee Ainerikaausehe zendelingen aldus l>esehreven: „De priesters lezen, nadat zij liet dier aan de deur der kerk hebben gebragt, en zont voor liet altaar hebben geplaatst, de lessen uit He Schriften voor zulke gelegenheden, en bidden en snieeken, tcr- wijl \'/ij den naam van den overleden persoon vermcl- den, om de vergeving van diens zonden. Dan geven zij liet zont aan liet dieren dooden liet. Ken gedeelte behoort aan den priester, andere gedeelten worden aan de armen geschonken, en vauhet overschot wordt den vrienden een leest bereid. Niets mag er nver- blijven tot den volgenden morgen. Deze offeranden worden niet als zoenoffers beschouwd, gelijk die dei- Joden, (want de Armeniërs geloovcn, dat zij dooi\' den . dood van f\'hristns werden afgeschaft,) doeli als eene \' , verdienstelijke liefdadigheid aan de behoeftigen. Zij hebben steeds, ten minste in nieuwere tijden, eene bij- zondere In-trekking hii de dooden, en worden gewoon- i I ... . . ... . lijk, hoewel dit niel noodzakelijk is, op den (lag verrigt,
waarop eene mis voor hetzelfde doel gelezen wordt.
De andere meest gewone gelegenheden zijn de groot e leesten der heiligen en die, welke de leesten des llee- ii-ii genoemd worden. Voornamelijk op l\'aselien wor- deu er altijd een of meer dieren geofferd, en de geheele , menigte draagt dan dikwijls tot de Losten hij, en ver- :
deelt liet slagtoffer of de slagtoifcrs onderling. Doch ook dit geschiedt Ier nagedachtenis van de dooden. De ooi-sprong daarvan is, zooals ons op gezag van den I catholieos Jzak den Grootc verhaald werd, de vol- j
I geilde:- Toen de natie het (\'liristendoni oinlielsde,
door de prediking van SI. Qregorins Loosavorich, kwamen de hekeerde lleidensohe priesters tot hem, en vroegen hem om hun een middel van bestaan te verschaffen, daar de offeranden, waarvan zij vroeger leefden, itil afgeschaft waren. Daarom bepaalde hij. dat een tiende vau de opbrengst der velden hun zon loebehooren, en dat hel volk, in plaats van devroe- gere offeranden aan afgoden, nu offeranden aan God zon doen in naam der dooden, als eene liefdadigheid |
|||||||||||
|
gaan zitten, en zoo hij niel onmiddellijk gehoorzaamt,
trekken zij hem op mei een ijzeren haak ; en daar de Moliamedaiien niel veronderstellen, dal deze onder-
zoekers zeer geduldig zijn. laten zij hunne graven hol maken, opdat zij zonder moeijelijkheid kunnen zitten. De engelen ondervragen dan den doode gestreng aan- gaande zijn geloof; zoo hij voldoende antwoorden geeft, veroorloven zij hem verfrisehl te worden door de windjes van liel Paradijs; doch zon niel, dan slaan zij hem oji de slapen mei ijzeren knodsen, en trekken hem rond met den ijzeren haak, totdat hij zoo luide schreeuwt, dat hij door hel geheele heelal gehoord wordt, behalve door de menschen en de geniën. Dan werpen zij hem weder in het graf. en geven hem lot gezelschap negen en negentig draken, elk mei zeven hoofden, die tol aan den oordeelsdag aan zijn lijf hangen. De onderzoeking der dooden. welk denkbeeld inis-
scllicil aau.loh. \\\\ :12 ontleend is, wordt niel dade- lijk In den koran vermeld, en daarom verworpen door die Mohainedanen, die zich gestreng honden aan den leksl: daar er echter duidelijk op die leer gezinspeeld wordt, wordt zij door de meerderheid der Muzelman- nen aangenomen. Meer waarschijnlijk is het echter, dat zij nul leend is aan de godsdienst <\\vr oude Perzen, waarin het onderzoek der dooden geleerd wordt, hoe- wel men gelooft, dnt het later zal plaats hebben; <\\r onderzoekers Mithir en Rashncc-rAst wachten, tot- dat de zielen zich op de brug vertooiien, die de aarde van den heinel scheidt. 1 u hel Boek der (tverlcveringen aangaande de Daden
en Gezegden van Mohamcd verhaalt A boe-II oreira. ecu medgezcl van den profeet, aangaande de onder- zoeking der dooden: „De profeet zeide: Voorwaar, een lijk zit op in zijn graf zonder vrees of gedriiisch, waarna hel gevraagd wordt naarzijnegodsdienst in de wereld; het zal antwoorden: ..Ik was in Islam," — „En wal zegl gij aangaande Mohamcd?" liet zal zeg- gen : „Mij is de bode van God, dieons wonderen bragl van God, en ik beschouw hem als ecu spreker der waarheid." — „Rn zaagt gij God?" -— Met zal zeg- gen : „Met is voor niemand mogelijk om God Ie zien." Dan zal voor het lijk eene opening gemaakt worden naar de hel, om Ie zien hoe eenigen anderen in de vlammen in stukken scheuren; dan zal tot hetzelve gezegd worden: „Zie naar datgene, waarvoor God u heeft behoed ;" waarna eene opening voor hel lijk ge- niaakl zal worden naar hel Paradijs, en hel zal de schoonheden en vermaken er van zien, en tol hetzelve zal gezegd worden : „Dit is de plaats uwer woning, |
|||||||||||
|
19666426
|
|||||||||||
|
aan de hongerigen."
DOODEN (Oniikkzukk m:i:). De Mohamcdaucii i
gelooveii, dat, als een lijk In hel graf is nedergelegd, een engel daarvan herig! geeft aan de twee onderzoe- i kers Mnnkei\'en Nakir, verschrikkelijke engelen met
een loodkleurig en donker voorkomen, wier pligt het is onderzoek Ie doen naar hel leven en ile daden der overledenen, /ij hevelen Avn doode om regtop Ie |
|||||||||||
|
ihi;di:.\\ \\ooi< dl;,. 1,01
ontvangen, terwijl zijne zonden in de orde vau het
alphabel gerangschikt worden. Doch de meer verstan- \'
dige handelt op dezelfde wijze, als een Christen bij
| zulk eene gelegenheid zou doen. Hij bidt, dat God
; hein of de gezondheid moge wedergeven, of voor zijne
J ziel zorg moge dragen, en in hel bijzonder, dal de
I smart vau Ie sterven de boeledoening voorzijne schuld
moge zijn. Middelcru ijl gaan zijne vrienden naar de \'
synagoge, en bidden voor hem ouder een anderen
naam, om zijn berouw en zijne verandering van gc-
drag aan te duiden.
„Doch sommigen blijven mei vrome en plcgligeaan-
dacht in de kamer, om hem te zien weggaan, en om
zijne laatste omhelzing Ie ontvangen, die zij „de ziel
van den stervende\'\' noemen. Gelijk hij de Grieken en
Ivoiueincii sloten vroeger de naaste betrekkingen van
den overledene zijne oogen. Daarna verscheurden zij
hunne kleederen, sloegen zich op de borst, trokken ;\'.ioh
liel haar uil, of wierpen slof of aseh op hun hoofd.
Doch iu nieuwe tijden vergenoegen zij zich met een
klein gedeelte hunner klccderen te verscheuren. Men i!
verhaalt, dat de gewoonte ook bestond, om op si raat <
al hel water te gieten, dal in het huis of ile buurt cc- !
. .. i vonden werd, opdat hel berigl van zijn dood aldus
spoedig overgebragt kou worden, en het algcmeeiie
geschrei kon beginnen. Hel was eene vau de vreese-
lijke straffen, waarmede de koning Jojakim werd bc-
dreigd, dal niemand over hem zou treuren of klagen en
/eggen : ,,()ch mijn broeder I of, och zusier I zij zullen I
hem niet beklagen. Och beer! of, och zijne majesteit ! \'
Mei eene ezels-begrafenis zal hij begraven worden."
„Hel lijk werd daarna op ecu laken op den grond
uedergelegd, en hel gelaal werd bedekt, daar hel nicl
langer wettig was om hei melischclijkc gelaal Ie zien.
Door een bijgeloov ig beginsel aangezet, bogen zij
ook den duim iu de hand, en honden dien mei de franjes
van den Thalcd, als reden aangevende, dal, daar de
duim de gedaante vau den naam van God heeft, de
duivel dien niet durft naderen. liet overige gedeelte
van de luiiid bleef open, om aan te duiden, dat de over- j
ledeue vau al de zaken dezer wereld afstand cedaan
had, gelijk kinderen in de wereld komen met de han- i
den digi, om aan tr tooneu, dat God al de rijkdommen ,
iler aarde in hunne handen heeft gesteld. Hel lijk
werd dan met water gewasschcu. opdat bel, zooals
sommigen zeggen, rein voor God uiogl verschijnen;
doch, zooals anderen nicl meer waarschijnlijkheid bc- i
weren, opdat de zalf en de reukwerken gemakkelijker \\
door de poriën kouden gaan, die door warm water ]
geopend waren.
|
||||||
|
DOODK.V il\'I.KGTK
omdat gij leefdet in de waarheid en daarin stierft, cu
God zal u daarin opwekken !" Km een booze zal in zijn graf zitten iu janiinerklagteu en geween. Dan zal hem gevraagd «orden : „ Wal deedl gij\' ILij zal zeggen: „ik weet liet niet.\'\' — „Maar «at zegt gij aangaande Moliained\'r" — Hij zal /.eggen: „ik hoorde iets aan- gaande hem. Voor hem zal dan eene opening gemaakt i worden naar hel L\'aradijs, en hij zal naarde schoonhe- deu daan an zien, en hein zal gezegd worden : „Zie naar ■ die dingen, die aan n onthouden worden." Dan zal
i \\ oor hem eene opening gemaakl worden naar de hel, ■ en hij zal daar geween en geknars valt tanden zien, en
hem zal gezegd worden: „Dat is uwe woning, oindal \' gij in twijfel leefdet, uu iu twijfel zult opgewekt wor- j I den, als God hel wil." De Egjpteuareu hadden ook
I eene manier om hnniie dooden Ie onderzoeken, iu het
II
bijzonder hunne koningen. Men geloofde echter nicl,
1 dal dit door engelen geschiedde, maar wel door de 1c-
vendeu. Zoodia iemand dood was, werd hij iu verhoor , genomen. De openbare beschuldiger werd gehoord; !
! als hij bewees, dat de overledene ueu slecht leven had
geleid, werd dieus nagedachtenis veroordeeld, en werd hij van de eer cener begrafenis beroofd; maar als j zijn leven eervol en nuttig was geweest, werd hij incl
groote plegtigheid en eerbied begraven. DOODEN (Pleutiuueuen voon de). Onderde
oude Hebreen werden nagenoeg dezelfde plegtighe- den ten behoeve der dooden in acht genomen, als nog heden ten dage iu hel Oosten iu gebruik zijn. Naau- welijks was de adem weggegaan, of de naaste bloeil- verwant haas te zich ouule oogen van den o\\ erledene ie : sluiten, en hetleveulooze ligehaain met eeu afscheids-
kus te begroeien. Hel lijk werd daarna mei water gewasschcu, en zoo hel niet onmiddellijk begraven ! werd, werd het iu eene bovenkamer uedergelegd. Zij
wikkelden daarna hel lijk in linnen, en plaatsten hel | hoofd in een doek. Somtijds gingen de Hebreen, na
| het lijk gewasschrn ie hebben, tol balsemen over. (Zie
! Balsemen.)
De nieuwere Joden zijn echter van de gewoonten
hunner vaderen in het behandelen der dooden zeer j afgeweken. Aangaande dit onderwerp nemen wij hel volgende over: — „In de overtuiging, dal, als de ziel I ophei puul was hel ligehaain ie verlaten, zij verhe-
! vener werd, en eene zekere mate van inspiratie bezat,
i omringden de kinderen en betrekkingen vau den ster-
vende zijn bed, om naar zijne laatste onderrigtiugeu te luisteren en zijn laatsicn zegen te ontvangen. Hel gebruik onder de nieuwere Joden is, een rabbijn mei tien man uit Ie zenden, ten einde zijne bekentenis te |
||||||
|
ÜOOJ>EN (1\'LEGT1G11EDEN YUOli DE).
|
|||||||
|
beste kleed, dal door den doudt: bij zijn leven gewoon
lijk gedragen werd, en nadat het op eene legerstede was uitgestrekt, werd liei aan den drempel gelegd van hel huis, niet de\' voelen naarde deur, aan den ingang waarvan een cyprestak hing, icrwijl de legerstede, waarop bet lijk was geplaatst, somtijds niet bladeren en bloemen bedekt werd. liet doel van deze leuloou- -lelliug van hel lijk, die ook bij de Grieken plaat- had, was, dat het bewijs van ivcrkclijkcu dood Volko- nien zou zijn. Op eeuige punten verschilden de Grie- keu van de liomeineii in deze tentoonstelling der dooden. Zoo werden naast hel bed, waarop liet lijk lag, geschilderde aarden vazen geplaatst, die met den overledene werden begraven. Een bouigkock werd ook bij hel lijk gelegd, waardoor, naar men deukt, Cerberus, de bewaker van de helschc oorden, bc\\ re- I digd moest worden. Aan de deur van het huis werd
; ecu vat niet water gezel, opdat zij, die binnen
kwamen, zich zouden zuiveren door zieh met water ie besprengen. De bloedverwanten omringden het bed, waarop de doode lag, en uitleu luide jammer klagten; de vrouwelijke verscheurden bare klecderen, en trokken zich het haar uit. Gceue personen bene- den zestig jaar mogtcu bij die gelegenheid legenvvuor- i\'tig zijn. Door ik Mohamcdaucu wordt veel belang gehecht
aan de lijken hunner dooden. Zoodra ecu vrome Mu- zeliuan gevoelt, dat zijn einde naden, haast hij zich, I voor zoo ver zijne krachten het hem toelaten, om degt-
woue vvasschingeu te verrigten, opdat hij iu een staal i van ligchanielijke zuiverheid moge sterven. Als zij op
eene langdurige reis uitgaan, is hei niet ongewoon I voor de Mobaincdanen om buuuc lijkklecdcrcu mede
ie nemen,enmen kent gevallen van personen, die, als zij iu de woestijn ziek werden, eene groeve maakten inliet lussc zand, en zieh daarin uederlcgdcu oin te sterven, nadat zij eerst hunne lijkklecdercn hadden ! aangedaan, terwijl zij alleen hel gelaat oubedektlieten.
Als een Muzelman op het punt is van ie sterven, keert • een lid der familie of der bedienden het liircluiam om,
om hel hoofd in de rigting van Mekka l< plaatsen, en ■luit dan de oogen van den stervende, waarop de : mauuelijkc bedienden uitroepen: „Allah 1 er is gceue
kracht ofmagl dan iu God! aan God belmoren wij,en lol Hem moeien wij wcdcrkecrcu; God hebbegenade mei hem!" liet lijk wordt altijd op deuzclfden dagbe- graven, of ongeveer twaalf urenua deudoodj het wordt zorgvuldig gewassebeu, in lijkklecdcrcu gewikkeld, en oj, eene baai geplaatst, die bedekt word! mei een sjaal, doch bei wordt uiel iu eene doodkist begraven. |
|||||||
|
,llcl was somtijds nek de gcwooule, uni buut en
speeCTijcu ovci Let lijk te verbraudcu. Van Asa, ko- uiug van Juila, wordt gezegd: ;jZij leiden hciu up hel lui!. hetwelk iiij gevuld had uicl specerijen, en dal van verscheidene soorten, naar apolnekerskunst toe- bcreid: en zij brandden over beni eene gansch groote branding." Hel is waarschijnlijk, dal dit ourspronkc- lijk geschiedde, om dcu uadccligcu reuk dei\' lijken neg It nemen, docli de ijdelheid van bijzondere pcr- soacu voerde dil veel verder, dan volstrekt uoodig «as. In hei Dosten, waar reukwerken in overvloed zijn, \'ilijl\'l ilil gebruik uog steeds beslaan, doch in llalie icrincugcu de Joden het water, wauriuede zij hei lijk ivassehcu, slechts mei gedroogde rozen en kamillen. „Als lui lijk gevvasschen is, wordt lul in cru laken
gedaan, doch op iele plaatsen doeuzijhet slechts eene onderbroek en ecu wit hemd aan. Anderen zeggen, dat bel ar gewoonte was,.....ite dooden up zulk eene
weelderige wijze aan Ie kleedeu, dal de uiigaveu alle
behoorlijk* palen te builen gingen, en dal Gaiualicl iii t ludi dil misbruik afschafte, duur aan zijne disci- peleu zonder onderscheid te hevelen, om het lijk mei ivu linnen laken ie indekken, liet werd ook voorecue daad > uu vroomheid gehouden, om iemand Ie begra- vcn in de klecderen, die hij gewoon was ie dragen. „liet lijk werd eenigcu lijil voor de begrafenis ten
luon gesteld, en eene brandende kaars werd aan hel hoofd geplaatst. Sommigen beweren, dal dit licht bc- siemd was 0111 de «iel !;■ verlichten, en oni hare intrede gemakkelijk \'.e maken, als zij terugkeert om hel lig- chaani u bezoeken; doeb de Joden verwerpen deze nieeniiig en zeggen, dal dit oude gebruik slechts in- gesteld werd om ile toovenaars bclagchclijk voor te stellen, die beweerden, dal het licht ecner waskaars nabij het lijk voldoende was, om hevige pijn aan den afgescheiden geest ie veroorzaken " Onder de Romeinen bestonden eeuigc bijzondere
gebruiken bij liuuuc behandeling der dooden. Als de laatsti adem op liet punt was van Ie vertrekken, Iraehtle de naaste bloedverwant dien met zijn mond op Ie vangen. De ring werd dan van de band van bei lijk genomen, en de oogen en de mond ivcrdcu door den naasten bloedvci waul gesloten, dii den ovcrlc- ilenc bij zijn naam noemde, en c/t/e, vaarwel, uitriep. Ih l lijk werd daarna gewassehen, en door •-laven met reukwerk en olie gezalfd. Als hel lijk aldus toebereid was. wen! i ene kleine munt in den inondgejilaatsl, om ( baron Ie betalen voor liet overbrengen van dciiuv er- lidene naar liades. Hel lijk werd nu gekleed in bet |
|||||||
|
OOODJSS (VJSRBKANÜEA ÜVM,. 653
|
|||||||
|
De oude Egyptenareu, die sterk geloofden aan de
verhuizing der ziel, eu dal deze, mi door eeilige dieren gegaan te zijn, haar eigen oorspronkelijk ligebaam weder zou binnengaan en zou bezielen, indien liet vrij van verrotting eu in zijn geheel bewaard werd., zoeh- ten natuurlijk de lijkeu in een volkomen staal te bc- wareu, door die te balsemen eu iu goed gebouwde graven bij Ie zetten. Deze begeerte om de lijken der doodeu tc bewaren was niel lol de Egyptenareu bc- |ierkt, maar strekle zieb ook lot de Hebreen uit, eu wordt zelfs onder ceuige lleidensclie natiën gevonden. Eenige wilden, voornamelijk Noord-Anierikuausohc Indianen, dekken de lijken der doodeu in de rijkste kleederen, en beschilderen liet gelaal eu bet ligebaam er van met verschillende kleuren. Zij zeilen zelfs lc- vensvoorraad voor hen na den dood Ier zijde, daar zij zieh verbeelden, dat zij even als gedurende hun leven kunnen eten en drinken. Onder de oude Mexicanen werden er, zoodra een kei-
zer sliert\', wachters gedurende de vier eerste naehlen ua zijn dood om bel lijk gezel. De bedienden waschteu daarna het lijk, en een bosje haar werd van het hoofd genomen, dal zorgvuldig als eeue rcliquic werd be- waard, daar dal bosje, zooals zij zieh verbeeldden, de ziel voorstelde, /.ij slaken een smaragd iu den mond des doodeu keizers, wikkelden hem iu zeventien rouw- inautels, die zeer rijk bewerkt waren, eu op den binnen- sleu daarvan was ecu beeld van den afgod geschilderd, dien de overledene voornamelijk aanbad. Daarna bedekten zij zijn gelaal mei een masker, en bragteu hem uaar deu tempel van zijn geliefkoosden afgod, waar zij, na eenige voorloopige plcglighcdcn, hel lijk verbrandden, en daarna de aseli begroeven. De Chinezen zijn gewoon om, als er een bloedvcr-
wanl sterft, de overblijfselen iu luchldigtc doodkisten ie sluiten, en die zeven dagen in hel huis te houden, ter- wijl elke vierde dag aan bijzondere plegtigbeden voor de doodeu gewijd is. Voedsel wordt er voor de doodkist geplaatst, waarvan zij \\eronderstellen, dat de doodeu de kracht eten, en gebeden worden er door Bocddhis- lisehe en Tauïstisehc priesters voor het geluk hunner geesten opgezonden. De Laplaudcrs voorzien tot den huidigeu dag hunne doodeu van een viiurstecu en al het uoodige, om hen langs een donkeren gang bij te lichten, dien zij na den dood moeten doortrekkcu. Doch hoewel hetzelfde algcmceue denkbeeld, om aan de geesten der afgestorvenen te behagen, in vele gewoon- ten kan gevonden worden, die in Aziatische • en Afrikaansehe lauden hccrsckcu, zijn er toch gevallen, zooals in Zuid-Afrika, waarin e ven veel afschrik gevoeld |
|||||||
|
wordt bij hei aanraken van hel lijk, zelfs van den naas-
ten bloedverwant, als door een Jood van vroegeren lijd zou gevoeld zijn, uit vrees voor eeremoniëele bc- vlekking. (Zie l!i.<,KAi\'i;sisi\'LiiuTi<;iiEi>t:.N.) DOODEX (VjSitBBASDES KLJi). Hoewel hel begra
ven der doodeu naar alle waarschijnlijkheid hul oudste gebruik is, kan men niet ontkennen, dal de gewoonte om de lijken Ie verbranden reeds in de llooge oud- iieid gevonden wordt. Luciauus meldt ons, dal de Grieken hunne doodeu verbrandden, en dal de Perzcu ze begroeven, doch dc/.c mcdedecliug ten aanzien der Urickeu wordt in gceueu deele bevestigd door de jaar- boekeu der oudheid, die eerder schijnen aan te toouen, dal verbranden en begraven ouder dat volk gebruike- lijk waren. In het eerste geval werd hel lijk op ecu stapel hollis verteerd. Als de stapel verbrand was, werd het vuur uitgedoofd door wijn er op Ie werpen, waarna de beenderen door de bloedverwanten zorg- ; vuldig verzameld, met wijn en olie gewassehen, en iu I urnen ucdcrgclcgd werden, die somtijds van goud, t doch gewoonlijk van marmer, albast ol\' gebakkeu klei warcu gemaakt. Onder de liomeiuen was hel de ge- wooutc, om de lijken der doodeu te verbranden, alvo- reus die Ie begraven. AIs de plaats voor bet \\ erbrauden van bet lijk toevallig bij de begraafplaats was, werd zij ! bustum genoemd. Het bustum van de familie van Augustus werd iu de voorgaande eeuw te Kome ont- i dekt; hel had lol opschrift: Uk i-ïeuialu)) est, hier is ! hij verbrand. Indien hel lijk op een afstand vau de be- grafcnisplaats werd verbrand, werd de plaatsustfittttM \\ genoemd. Als hel lijk eens generaals of eens keizers ! verbrand werd, gingen de soldateu driemaal om den ; brandstapel. Het gebruik om te verbranden schijnt | niel algemeen door de Romeinen aangenomen te zijn ! voor de latere tijden der republiek, doch onder hel j keizerrijk was hel de algcmceue wijze van handelen met de doodeu. De invoering vau het Christendom leidde lol de spoedige verdwijning dier gewoonte, \' zoodat zij inde vierde eeuw geheid en al in onbruik i was geraakt. Vau Odin wordt gezegd, dat bij de gewoonte om
| de doodeu te verbranden iu het Oude Scandinavië in- voerde; maar wie bet ook hel eerst voorstelde, wij weten met zekerheid, dal het verbranden van de doo- den op brandstapels reeds zeer vroeg iu het Noorden geheerscht beeft, en door de begrafenis vervan- gen werd, die misschien slechts de herleving was van eeue vroegere gewoonte. Maar dit daar gelaten, als het ligebaam verbrand was, werd de asch gewoonlijk verzameld in eeue urn of kleine stecnen kist, waarbo- |
|||||||
|
DOODZONDEN — DOOI\'.
|
|||||||||
|
fi.ï I
|
|||||||||
|
schillende wassehiugen werden verrigl, zinnebeelden
van geestelijke zuiveringen, waarvan eeuige door de wel vau Mozes bevolen waren, en andere slechts door de overleveringen der oudsten werden gewettigd.
In verband met den oorsprong van den doop heeft
men eeuc kwestie opgeworpen over den doop van be- kecrlingun door de Joden. Dat eeue inzetting, die eeni- geruiate mei die van dv\\\\ doop overeenkwam, aan de ■loden bekend was vóór den lijd onzes lleeren, is zeer waarschijnlijk, daar vele l\'barizeëu en Sadduceëu naarden doop vau Johamies gingen. Eu de laai. «aai mede zij den Dooper aanspraken, schraagt deze onder- stelling. ., Waarom doopl gij dan," zeiden zij, „zoo gij «Ie Christus niet zijl, noch Elias, noch de profeet\':" Nog een bewijs, dat de doop vroeger door de Joden werd uitgeoefend, kunnen wij afleiden uit hel gesprek tusschen onzen Heer en Nicodemus, toen de overste berispt werd over zijne onkunde aangaande de uieuwc geboorte uit water en Geest: „Zijl gij een let raar van Israël, en weet gij deze dingen uiel\':" hetgeen duide- lijk aantoont, dal juist hel standpunt van Nicodemus als een erkend Joodsch leeraar de verwachting vol- komen wettigde, dal hij bekend zou zijn meteen doop niet den Geest, waarvan de doop mei water liet uit- wendige zinnebeeld was. üu de woorden, waarmede Petrus de vreemde Joden aansprak, die op den Pink sterdag van alle kanten waren Ie zamen gekomen: „.Bekeert u, en een iegelijk van u worde gedoopt," komen duidelijk voort uil het vermoeden, dat de doop eeue ccromonie was, waarmede zijne toehoorders bc- keiul «aren; en daarna wordt ons medegedeeld, dal, zonder eersl onderzoek Ie doen uaar den aard of de beteekenis der inzetting, „die dan zijn woord gaarne aannamen, werden gedoopt; en er werden dien dag tot beu toegedaan omtrent drie duizend zielen." Aan- gaande den Joodsehcn doop van bekeerlingen zijn wij echter niet alleen aan redenering door gevulgtrek- kiugen o\\ ergelatcn. De oude Joodschc schrijvers zeg- gen duidelijk, dat elke bekeerling tot hun geloof door den doop iu hunne gemeenschap werd opgenomen. De Babylonische Talmud verklaart, dat iemand geen bekeerling is, alvorens hij besneden cngedoopl is. De- zelfde leer wordt door den Jeru/.aleinschcn Talmud ver- koudigd, en iu de Mishna, die hel oudste gedeelte dei overleveringen uitmaakt, en inde tweede eeuw werd zamcngcsteld, wordt melding gemaakt van een geschil, daterover den doop vau bekeerlingen wasonistaan.tus- sehendetwee beroemde seinden vanShammaicuHillel. Hel betwiste punt was, of een bekeerling het pnasch- laiu eten mogl op den avond, waarop hij gedoopl was. |
|||||||||
|
ven eeuc lage verhevenheid, uiel booger flan eeue el,
werd gemaakt. De Ynglinga Saga, waarin de oud- licidkuudigen echter geen groot vertrouwen stellen,
maakt onderscheid lussehcn de eeuw van verbranden en du eeuw van begraven. In nieuwere lijden wordt het gebruik om de lijken
der doodeu te verbranden nog in verschillende Hei- denselie landen gevonden. In ludié\' verkiezen de lliu- doesclie secten over hel algemeen hel verbranden boven het begraven, en lol voorkorten lijd verbrand- den de weduwen zich vrijwillig on de brandstapels hunner eclitircuooten. De vrouwen der Brahmanen werden vroeger door de Hiudoesche wet gedwongen om zich lenend te laten verbranden met dr lijken lia- rcr luauucu. Dit gebruik is echter door hel Uritsohc gouvernement verboden, en indien dergelijke gevallen i nog plaats hebben, wordt zulks in liet verborgen ge-
daan. Ook ouder de Boeddhisten in andere landen ! wordlaan hel verbranden dikwijls boven hel begra-
ven de voorkeur gc\\ en. DOODZONDEN. In de Uoonisehc kerk worden
de zonden verdeeld iu (wee grootc soorten, die iluutt- -oudrii en i;,-,j,_,jlijk,- zouden lieeleii. De eersten zijn eeuc /«are overtreding van de wet van God. en wor- ilcu doodzonden genoemd, omdat zij de ziel dooden i door haar van haar «are leven te beroovcu, dal heilig-
luakeude genade is, en omdat zij allijddurendcn dood en vervloeking\' over de ziel brengen. Rooinschc godgeleerden lellen zeven soorten van doodzonden: hoogmoed, gierigheid, onkuischhcid, toorn, gulzig- heid, nijd, luiheid. Al de geboden der kerk worden voor bindend verklaard, op straffe van doodzonde. Zij, die in eeuc doodzonde sterven, gaan dadelijk naar de plaats der eeuwige kwelling. Dit onderscheid, dal door de Koomschgcziudcn geleerd wordt, was aan de oude kerk onbekend. August inus spreek, weliswaar, van doodzonden, zooals moord, diefstal en overspel, omdat die uiel vergeven werden zonder de plegtig- heid van een openbaar berouw. DOOI\', een van du twee sacramenten der C\'hris-
telijkc kerk, door Christus, haar ecnigen Koning en Hoofd, ingesteld. Onder de geleerden heeft veel ver- schil van meeniug bestaan aangaande den ju is ten oor- sprong der inzettiug. De Groot denkt, zonderling genoeg, dat de doop van den lijd des zondvlocds al\' dagteckent, en dal bij ingesteld is als een blijvend gcdenktecken dier groote gebeurtenis. Zonder echter bij deze meeniug stil Ie slaan, die door de\' Schrift in het minst niet gewettigd wordt, moet men erkennen, dat reeds \\ roeg ouder de .loden en andere natiën ver- |
|||||||||
|
[)(
|
)OI\'. 055
|
||||||||
|
Onder de Joden waren er twee soorten van be-
kcerlingen, die van de crue soort werden genoemd bekeerlingen van de poort, en die van de andere, bekeerlingen der geregtigheid. De laatstenallcen wer- den door den doop in de Joodscbe kerk opgenomen.
-Nadat de besnijdenis verrigt, en eene korte tijdruimte verloopcn was, werd ile bekeerling gedoopt. De wijze, waarop deze laalsle plegtigheid geschiedde, was de volgende. Als hij in liet water was geplaatst, onder- rigtton de Triz/mriri (of liet regterlijk consistorie van drie, die alleen de niagt hadden om lot den doop toe te laten,) lieni in eenige van de gcwigl iger en ecnige \\ au do hoogere bevelen der wet. Daarna dom pelde hij er zieli niet liet gelieele ligeliaain in, want liet was een regel, dat, als de wet spreekt van wassching van hel vleeseh of wassohing van dek leederen, zij liet wasselien van liet gelieele ligeliaain bedoelt, zoodat, indien sleehts een vingertop of een gedeelte van zijn haar ongewassclien bleef, de man nog in zijne onreinheid was. Als hij na zijn doop uit liet water kwam, deed hij een plegtig gebed, dat hij gezuiverd en rein mogl zijn van zijne Heidensche bevlekking, en een gezond lig- eliaain van de Joodsohe kerk mogl worden. Eene vrouw werd, als zij werd gedoopt, door vrouwen tol aan den hals in hel water geplaatst, en twee discipelen der wijzen onderrigtten haar in de voorschriften der «:•(, terwijl zij stond. Dan dompelde zij zieli in hel water, waarop de discipelen de oogen afwendden, tor- wij] zij er uit kwam. Hol was noodzakelijk, dat drie als getuigen hij den doop van een bekeerling tegen- woordig waren, die zorg droegen, dat de plegtigheid behoorlijk werd verrigt, en hem in het kort in de be- ginsoleii der godsdienst, die hij aannam, onderwezen. lTit hel bovenstaande kan men bemerken, dal zij,die meerderjarig en door de Joden gedoopt waren, eerst onderwezen werden in de beginselen hunner gods- ilienst, en de belangrijkheid van hetgeen zij gingen verrigten. Wij moeten daaruit echter niet afleiden, dat kinderen en jonggeborenen, die voor onderwijs nog niet rijp waren, niet door den doop in de kerk werden toegelaten. Het is zeer zeker, dat zij kinderen doopten, gewoonlijk mei hunne ouders, en als do 011- ders dood waren, zorgde hel consistorie van drie voor bunnen doop. Zoo een Israëliet een Fleidenseh kind aannam of vond, en het tot bekeerling doopte, ver- haalt Maimonides, werd bel een lid der kerk. Kinde- ren, die in hunne jeugd gedoopt waren, hadden de vrijheid om terug te koeren, die volwassenen niet had- den. Verder hlijkl, dat de doop slechts door personen word toegediend, die eene geregelde ordeningen aan- |
! stelling hadden verkregen. Ken consistorie had de
niagt oin deze dienst te verrigten, en niet een ieder, ; die haar op zich wilde nemen. Kn getuigen waren er zoo noodig, om door den doop in de kerk toegelaten ! te worden, dat hoewel iemand naar den regel gedoopt was, hij loeli niet lot de voorregten van een proseliet werd toegelaten, zoo hij zulks door getuigen niet be- wijzen kon; ook werd hij niet in de gemeenschap der kerk opgenomen. .\\fen heeft er somtijds aan getwijfeld, of de kinderen
van Joodsche bekeerlingen gedoopt werden. Behalve de getuigenis van Maimonides kunnen wij een beroep doenop den Babylonisolicn Talmud, die zegt: „Indien niet een bekeerling diens zonen en doelileren lot be- keerlingen gemaakt worden, strekI datgene, dat door hun vader gedaan is, lol hun welzijn." De Mislina spreekt van een bekeerling van driejaar, dat aldus in dr\' (lemara wordt verklaard : ../ij zijn gewoon om een bekeerling In de kindseliheid te doopen, na goedkeu- rieg van het consistorie, want dit is voor zijn welzijn." ,,\'/,ij zijn gewoon om Ie doopen," zegt de (ilossc, „in- dien hij geen vader hooft, en zijne moeder hom breugt om lot een bekeerling gemaakt Ie worden, dewijl nie- mandlol een bekeerling gemaakt wordt zonder besnij- deniseu doop." Do. Jernzalemsohe Talmud spreekt van hel verschil om een kind, dal gevonden is, vooreen slaat\' cd\'een vrije te doopen. lil geschriften als deze kan men niet anders dan de gevolgtrekking maken, dal de Joden bekend waren met don kinderdoop. Vóór de instelling van dêu doop door den Heer
Jezus Christus, werd hij ook toegediend door Johan- nes den Dooper, Zijn voorlooper. De vraag: „Ver- schilde de doop van tTohannes van dien van Christus, en zoo ja, in welk opzigt?" heeft onder godgeleerden lot niet weinig Iwist aanleiding gegeven. De ui twen- dige plegtigheid schijnt in beide gevallen dezelfde i geweest te zijn, doeh in verscheidene opzigtcn was ! er een aanmerkelijk verschil. Johauucs doopte zijne : discipelen in het geloof aan den Messias, die komen ! zonde: wij worden gedoopt in hel geloof in Hom. als werkelijk gekomen. De doop van Johannes was hlijk- 1 baar bestemd om lijdelijk Ie zijn, gelijk al de andere ! doelen van zijn dienstwerk : de doop van Christus zal duren tot aan liet einde der wereld. Do eene behoorde eigenlijk niet tol de Christelijke wetgeving, maar diende om die voor te bereiden; de andere is eene inzetting door onzen Zaligmaker aan Zijne Kerk ge- geven, om de plaats der besnijdenis in te nemen. De Christelijke doop wordt toegediend in den naam van de personen der Drieeeiiheid, terwijl wij geen bewijs |
||||||||
|
r,5fi dooi*.
|
|||||||
|
hebben, ilal de Goddelijke personen uitdrukkelijk
erkend werden in den doop van Johannes. Uil deze overwegingen blijkt, dal de twee plegtighcden zoo- danig in haren aard en in hare betrekking op de tegenwoordige wetgeving verschillen, dat zij als gc- lieel onderscheiden kunnen worden beschouwd, en bij gevolg, dat iemand, die door Johannes was gedoopt, wederom door een Apostel had kunnen gedoopt wor- (len. De doop werd eerst na de opstanding van Christus
alseene blijvende inzetting ingesteld, (oen Tlij de vol- gende laatste opdragt aan Zijne discipelen gaf, Mattb. XXVIII : 1\'I en ■>() -. ,,Gaat dan benen, onderwijs! al de volken, dezelve doopende in den naam des Vaders, en des Zoons en des Heiligen Geestes; lecrende hen onderbonden alles, waf ik n geboden heb. En ziet, ik ben met ulieden til de dagen tot de voleinding der we- reld. Amen." Deze woorden duiden duidelijk aan,dat toen de Apostelen op het bevel van Christus bet cvau- gelie gingen prediken, zij alle volkeren moesten on- denvijzen en, als een zinnebeeld of teekon van hunne hoedanigheid als discipelen, hen moesten doopen in den naam des Vaders, des Zoons en des Heiligen Gecs- ii".. (lok moest de doop geene lijdelijke inzott ing zijn. die in haar duur alleen tot de eeuw der Apostelen was beperkt ; hij moest eene blijvende inzeft ing zijn in de Christelijke kerk, iu de vervulling waarvan Christus In-loofde met Zijne discipelen lezijn tot de voleinding der wereld. De doop wordt derhalve door alle Christen- seetcn bediend, met uitzondering van het Gezet.s( uw dk.r Yrtextvex (zie ald.)of de Kwakers, zooals zij ge- woon lijk genoemd worden, die al Ie uit wend igc plcgtig- hedeu als onbestaanbaar beschouwen met den aard des Christcndoins, daar dit een zuiver geestelijk gods- dienststelsel is. in de eerste Christelijke kerk werd deze inzettingmet bijzouderen eerbied beschouwd,niet minder wegens een diep gevoel van hare plegtigheid en van de groote verantwoordelijkheid aan de ont- vangst er van verbonden, dan ten gevolge van de lange en zorgvuldige voorbereiding, welke noodzakelijk was voor iemand, die gedoopt wensebte te worden. Vóór iemand dit inwijdingsgebriiik had ondergaan, werd hij Ier naamver nood beschouwd als regtliebbende op ilen naam van Christen, maar werd hij als weinig meer dan een Jood of een Heiden aangemerkt. Hoven dezen lagen staat verheven te worden was natuurlijk een punt van eerzucht, en werd vurig gezocht door allen, die zelfs in de geringste male de voorrcglen der gr- loovigen hadden leeren waarderen. Zoo groot was de achting, die men voorden doop koesterde, dat hij de |
verlichtende inzetting, het licht van het nog, hel toeken
of kenmerk des Ilcereu werd genoemd. De doop schijnt in de eerste eeuwen der Kerk ioe-
gediend Ie zijn inliet openbaar en in hel afgezonderde, bij nacht en bij dag. Zoodra een catechumeen zijn be- paalden proeftijd had doorgestaan, kon hij de toela- lingloi de Kerk door den doop eischen. Doch toen het aantal dergenen, die aanzoek deden, vermeerderde, werden er bijzondere tijden voor bepaald, en deze wa- ren gewoonlijk de dagen, die het vieren van een der groote feesten voorafgingen, fn de oude Kerkvaders komen geene juiste inlichtingen voor aangaande de wijze, waarop de doop toegediend werd. Daarom vin- den wij, dat hij toegediend werd in eene groole ver schcidenhcid van omstandigheden, in hel huis, aan den kant der rivier, op de kust der zee. Kerst later werd het de gewoonte om hel sacrament toe Ie dienen in een dooplmis, of in eene doopvonl aan den ingang en later in de kerk geplaatst. Justinus Martyr zegt. dat hij in tegenwoordigheid der vergadering werdtoe- gediend. Van de derde ecu waf werd de doop een van dr mysteriën der kerk, en bleefbij zulks tol aan de vijfde eeuw. Gedurende dal lijdvak werd hij voornamelijk iu het afgezonderde, alleen in de tegenwoordigheid van : geloovigeii, toegediend. fn gevallen van ziekte of schijnbaar naderenden dood was het somtijds noodig, om den doop arm de sponde van den hekeerde loe Ie \' dienen, in welk geval hijelinischedoopwerd genoemd,
....
eene wijze om hel sacrament te vieren, die gewoonlijk als onvolkomen werd beschouwd. Algemeen erkent
men, dal in de eerst e lijden de gewone wijze van doo-
1 pen die der indompeling was, en dal het geheele lig-
ehaani onder bel wal er werd gehouden. Hel houten ; voorwerp, waarin de plegtigheid werd verrigl, was
door een schot in Iwee gedeelten verdeeld. De mannen ■ werden door diakenen, de vrouwen door diakoncssen
bediend, en de plegtigheid werd verrigl in tegenwoor- digheid van de vergaderde gemeente, waarvan dcdoo- pelingen echter door het kleine gebouw, waarin de indompeling plaats had, gescheiden waren. Wegens den groot en, en in sommige gevallen zei I\'s
bijgeloovigen eerbied, waarmede de doop werd be- schouwd, meer bijzonder in de derde eeuw, kwamen er dikwijls gevallen voor, waarin hel ontvangen van hel sacrament werd uitgesteld, totdal men op hel sterfbed lag, daar men klaarblijkelijk liet denkbeeld koesterde, dat de ziel des Ie beter in slaat zou zijn om de zuiver- beid des hemels binnen te gaan, nadat zij onmiddellijk te voren door het reinigende doopwater was gegaan. Niet weinig belang werd er dikwijls geheeld aan den |
||||||
|
DOOP.
|
r,r.;
|
|||||||||||
|
persoon door wien, en do plaats waar iemand godoopt
word. Zoo vindon wij, dat Augustinus zich or op bo- roomt, dat hij don doop had ontvangen uit de handen van den waardige» Ambrosius, bisschop van Milaan. Constantijn was op weg naar de watoren van de .Tor- daan om godoopt te worden, toen hij door den dood werd overvallen. Eenigcnstelden hunnen doopnit, tot- dal zij den ouderdom van dertig jaren hadden bereikt, in de nieening, dal zij daardoor het voorbeeld van on- zon Verlosser volgden. Dejaarlijksche feesten werden somtijds tot den tijd voor den dooji gekozen, zooals Epiphania, Paschen ofPinkstoron. T>e wijze, waarop de doop in do eerste Christelijke
kerk toegediend werd, wordt aldus door Dr. Janiieson besohrevon: „De doop werd oorspronkelijk op eeno zoor eenvoudige wijze toegediend, daar de Apostelen on hunne tijdgenooten zich vergenoegden met een gepast gebed, en daarna doopwater bezigden. Reeds vroeg werden er echter verscheidene ceremoniën ingevoerd, met hot vrome doch vorkeerde doel, om een dieperen en moer verheven indruk van het sa- crament te geven, en om door elke ceremonie eeue zigtbare voorstelling te geven van de groote waar- lieden en geestelijke zegeningen, die het aanduidde. Als de tijd voor het doopen gekomen was, werden die catechumenen, die rijp waren voor don doop, en dan competentes of bevoogden werden genoemd, naar de doopplaats gebragt, aan den ingang waarvan zij stil hielden, en dan eene verhevenheid bestijgende, waar zij door do gehccle vereeniging van geloovigen gezien en gehoord konden worden, deed een ieder, met hoorbare slem, afstand van den duivel en al diens werken. Hij deed dit door met zijn gel lat naar het westen te gaan staan, en met oen ligchamelijk ge- baar, dat, den grootsten afschuw uitdrukte, zijn bo- sluit te verklaren om de dienst van Satan en al do zondige werken en vermaken, waarvan hij de bescherm- hoeren bewerker is, te verlaten. Als deze verwerping driemaal herhaald was, keerde zich de kandidaat naar het oosten, het oord van hot natuurlijke licht, on daar- om het geschiktste zinnebeeld van de zon dor regt- vaardigheid; enhij legde driemaal de plegt ige belofte en verbiudtenis af, om do dienaar van Christus te worden, en zich aan al diens wetten te onderworpen. Hierna zeido hij de geloofsbelijdenis op, bedaard, zindoel voor zindoel, in antwoord op gepaste vragen van den lee- raar, als de belijdenis van zijn geloof. Hef werd voor oen onmisbaar gedeelte van de plegtigheid gehouden, dat deze belijdenis hoorbaar zou gedaan worden, in tegenwoordigheid van vele getuigen, en in die zeld- |
zame on ongelukkige gevallen, waarin do aanvra-
gers voor den doop zelve geene mondelinge medc- dceling konden doen, werd deze pligt volbragt door een hunner vrienden, die, hunne begeerte te kennen gevende om het sacrament te ontvangen, als hun plaatsvervanger optrad. Tn de Oude geschiedenis wordt cone anecdote verhaald van een Afrikaansehen neger- slaaf, die, nadat hij op voldoende wijze eatoehumeen 1 geweest was. en op de dooplijst was geplaatst, plotse- 1 ling eeno hevige koorts kroeg, die hom hot spraakver- mogen ontnam. Xadat hij zijne gezondheid, doch niet hot gebruik zijner long herkregen had, logde zijn mees- ter, toen de tijd voor den doop gekomen was, eeno openlijke getuigenis van zijne beginselen en zijn Christelijk gedrag af, ten gevolge waarvan hij niet do klasse van catechumenen, waartoe hij behoorde, werd gedoopt. Als de geloofsbelijdenis geëindigd was, on een gebed was opgezonden, dat zooveel van lief water, als gebruikt zou worden, mogt worden geheiligd, on dat allen, die op hot punt waren van gedoopt te wor- don, niet het uitwendige toeken de inwendige, onzigt- barc genade niogten ontvangen, ademde de leeraar over hen, hetgeen zinnebeeldig den invloed van den HeiligenGeest voorstelde,eene handeling die, in latere lijden, gevolgd werd door ben met olie te zalven, ton einde aan te duiden, daf zij, gelijk de worstelaars in de oude spelen, gereed waren om den strijd des ge- loofs te strijden. De voorloopige plegt igheden werden besloten met het maken van het teeken des kruises op het voorhoofd van allen, — iets dat, gelijk wij vroeger aanmerk! en, dikwijls bij de meest gewone, zoo- wol als bij de heiligste gelegenheden door de eerste Christenen werd verrigl, en waaraan zij eene zuiver Christelijke botcekenis hechtten, die van te leven door het geloof in den Zoon van God. Als alles gereed was, en de doojieling zijne kleederen had afgelegd, nam do leeraar hem bij de hand, on dompelde hem driemaal on- dor hel water, terw ijl hij telken male den naam van do drie personen in de Godheid uitsprak. Wanneer de ge- doopte uit hel water kwam, werd hij dadelijk in een zuiver wil gewaad gekleed, het wolk aanduidde, dat hij, na zijne oude bedorven natuur en zijne vorige slechte beginselen en gebruiken te hebben afgelegd, een nieuw mensch was geworden. Een zeer merkwaardig voor- beeld dezer plegl igheid komi voor in de geschiedenis van den beroemden Chrysostonius. De zaamgezworc- non, die zieh hadden voreenigd om dien grootcn en goeden man te Constantinopel in het verderf te stor- ten, besloten den eersten slag te slaan op den avond vóór een jaarlijksch feest, op het uur, waarop zij wis- |
|||||||||||
|
83
|
||||||||||||
|
f! 5 8
|
|||||||||
|
DOOI\'.
|
|||||||||
|
Ion, dat hij alleen in zijne sakristij was, om zich gereed
Ie maken voor zijne dienst bij de kandidaten voor den doop. Bij vergissing kwamen zij eerst, toen de dienst in de kerk reeds een aanvang had genomen. Door den wijn verhit en aangevuurd door hunne boozc driften, drongen zij plotseling in het midden der vergadering, die grootcndecls uit jonge mcusclicn bestond, welke bezig waren met de gewone belijdenis van hun geloof af ie leggen, en sommige van welke reeds in de wa- tcren van de doopvont waren gegaan. De gcheelc gemeente werd door ontsteltenis getroffen. Decate- chumenen vloden naakl en gewond naar de naburige bossehen, velden of plaatsen, die hun beschutting be- loofdeu tegcu den moord, die in de stad plaatshad. Den volgenden morgen, zoodra de dag was aangebro- ken, zag men een groot veld geheel met wit bedekt, en na onderzoek bleek liet, dat er zich ongeveer drie duizend catechumenen op bevonden, die den vorigen avond waren gedoopt, en toen, volgens de gewoonte, in hunne witte kleedereu waren gekleed. Die wifte kleedercn werden, nadat zij eene week gedragen waren, (er zijde gelegd, en in de voorzaal der kerk geplaatst, waar zij, met den naam van den eigenaar er op, zorg- vuldig als gedeuktcekeneu van den doop werden be- waard, gereed om als getuigen tegen hen te worden vertoond, in geval zij hunne beloften schonden. Een gedenkwaardig voorbeeld van dit gebruik er van komt voor in de geschiedenis der eerste eeuw. Een inwoner vanCarthago, die lang lot de Christelijke kerk van zijne geboortestad had behoord, viel eindelijk af, schaarde zich aan den kant van deu vijand, en werd een van de hevigste vervolgers van allen, die den naam van Chris- lus noemden. Door den invloed van vrienden werd hij tot eene hooge burgerlijke betrekking verheven, en de inagt daaraan verbonden gebruikte hij om zijne vroegere vrienden te vervolgen. Onder hen, die naar zijne regtbank werden gesleept, was een diaken, die eens een boezemvriend van hem was geweest, en die tegenwoordig was geweest hij zijn doop. Toen deze gc- folterd zou worden, bragt hij de witte kleedercn van den afvallige te voorschijn, en verklaarde plegtig, in woorden die tot het hart van alle omstanders gingen, dat deze op den jongst en dag tegen zijne ongcregtig- heid zouden getuigen. Onmiddellijk na den doop namen de nieuwe leden
in hunne sneeuwwitte klecdcren hunne plaats in onder de geloovigcn; elk dezer, die nabij was, verwelkomde hen als broederen mei den kus des vredes. Als op- genomeneii in het huis Gods, wiens aangenomen kin- deren alleen het regt hebben om Hem aan te spreken |
|||||||||
|
als „Onze Vader," mogten zij nu voor de eerste maal
openlijk het Gebed des ITceren gebruiken, en aan de communie deelnemen. ..Bovendien namen zij op dezen tijd gewoonlijk een
nieuwen naam aan. Daar vele der namen, die onder de Heidenen in algemeen gebruik waren, ontleend waren aan die van de voorwerpen hunner vereering, oordeelden de bekeerlingen tot hctChristendom het, ge- past en overeenkomstig hunne nieuwe beginselen, om hunnen naam te veranderen in zulk eenen, die gedragen was door een aanzienlijk persoon in de geschiedenis van liun geloof, of die de eene of andere deugd aan- duiddc, welke daardoor werd aanbevolen. Daarom vinden wij er in de eerste eeuwen velen, die den naam droegen van Profeten en Apostelen, en zelfs van de Christelijke deugden, zooals inliet Grieksch, Eusebius, Euslachius, Gregorius, Athauasius, en in het Latijn, Pius,Fidus,Spcratius. Ecu voorbeeld hiervan kan men vinden in de belangwekkende geschiedenis van de Martelaren van Palestina. „Toendegouverneur,zooals de geschiedschrijver verhaalt, hunne onverwinnclijke standvastigheid had beproefd door folteringen van al- lerlei aard, vroeg hij aan deu voornaamst en persoon, w ie deze was, en hij kreeg niet een werkclijken of gewonen naam ten antwoord, maar dien van een der Profeten. Want die mannen hadden de namen, diezij van hunne ouders hadden ontvangen, als zijnde de namen van afgoden, afgelegd, en hadden er andere aangenomen; eu nu bezigden zij de namen van Klias, Jeremia, Sa- niuél of Daniël, en betoonden zich derhalve niet alleen in daden, maar zelfs in hunne benamingen, als „die Jood, die het in het verborgen is," en als dat Israël van God, dat. het in waarheid en opregtheid is." Voor volwassenen was het de gewoonte, om onniid-
dellijk na den doop deel te nemen aan het avondmaal. Deze gewoonte gaf aanleiding tot het gebruik om het aan kinderen bij hunnen doop toe te dienen, welk ge- bruik tot aan de twaalfde en de dertiende eeuw in de Westerschc kerk heerschte, en tot op dc\\i huidigen dag nog in de Oosfersehc kerk bestaat. Door de Novatia- nen werd aangenomen, dat afvalligen, die weder tot dcKerk werden toegelaten, herdoopt moesten worden. Tertiillianus en Cyprianus streden ernstig tegen dit gebruik, en beweerden, dat de geldigheid van den doop met geene mogelijkheid vernietigd kan worden. De doop door ketters werd reeds vroeg als van geene kracht beschouwd. Tertiillianus rangschikte hen met afgodendienaars, eu verklaarde, dat hun doop krach- teloos was. Cyprianus was van hetzelfde gevoelen, alsmede de Afrikaansche kerken over het algemeen, |
|||||||||
|
DOOP.
|
|||||||||
|
f» 50
|
|||||||||
|
Reeds vroeg sloop in de Afrikaansche kerk hetrreemde
gebruik in om de doodeu te doopen, en om te voorko-
men, dat dit gebruik zich ouder hot volk uitbreidde, vaardigde het dorde concilie van Carthago eouc plog- tige waarschuwing er tegen uit. Gregorius van Na- zianze wijst ook op die gewoonte, daar eenigen hunnen doop uitstelden, in de hoop, dat zij na hunnen dood | gedoopt zouden worden. Eenander ongerijmd gebruik, dat onder eenige oude ketters bestond, was ecne soort van doop door plaatsvervanging, welke daarin bestond, dat, als iemand ongedoopt stierf, een ander in zijne plaats werdgedoopt. Chrysostonius zegt, dat dit ouder i I de Marcionieten plaats had, met eenige belagchelijke ; ceremoniën, die hij aldus beschrijft: „Als een catechu- l meen gestorven was, verborgen zij een lovende onder i het bed van den overledene, eu dan den doode nade- I rende, vroegen zij hem, of hij den doop wilde outvan- ! gen? De doode gaf natuurlijk geen antwoord, doch i de levende ouder het bed antwoordde voor hem, en . zeide, dat hij in zijne plaats gedoopt wilde worden, on . bij gevolg doopten zij den levende voor don doode. Zij beweerden.dat dit gebruik bekraebt igdwordt doorPau- 1 : lus, als hij vraagt: „Waarom worden zij voordedooden • ook gedoopt?" Tertullianus brengt dezelfde beschul- digingen in tegen de Marcionieten, en vergelijkt hun | gebruik met de Ileideuschclustratiënvoordedooden. De eenvoudige schoonheid en bcteekenis van het sacrament des doops, zooals het door den Verlosser werd ingesteld, kan als een treffend bewijs beschouwd worden van de waarheid van bet Christendom. Uit dit oogpunt is het zeer belangwekkend om de uit- werking na te gaan, welke deze plegtige instelling op het gemoed van den ongcloovigcnBolingbrokchad. ! „Gecne instelling," zegt hij, „kan er uitgedacht wor- den, die eenvoudiger of meer ontdaan is van al die ceremoniën vol praalvertooning cntheatrale voorstel- lingen, die zoo talrijk zijn in de eerediensi der llci- [ denen, dan die van den doop in zijnen oorsprong." Zulk ecne belijdenis, niet afgeperst maar vrijwillig ! gegeven door ecu van de voornaamste ongeloovigen ! van zijn tijd, is oen sterk bewijs voor do plegtige en [ eenvoudige schoonheid van den doop. liet is echter pijnlijk om na te gaan, hoc wijd eenige kerken van de oorspronkelijke instelling door den Zaligmaker afge- [ weken zijn. Voornamelijk is in de Itooinschc kerk de eenvoudige doch indrukwekkende inzetting, die de inwijdingsplegtighcidyan het Christendom uitmaakt, zeer verbasterd. Do tegenwoordige wijze om den doop toe te dienen in die kerk is de volgende. Als ecu kind | gedoopt moet worden, vachten de personen, die het |
|||||||||
|
benevens die van Csesarca on Aloxaudrië. Do kerken
van Home en Frankrijk beweerden echter, dat de doop in don naam der Drieëonhcid,"zelfs door kotiers, van kracht was. Het concilie van Xictea handelde volgens hetzelfde beginsel. Onder de Gnostieken van do eerste Kerk waren er,
zooalsb.v.deMarcosicrs of Marcosianen en de Valen- tinianen, die den waterdoop verwierpen, op grond dat de menschen zalig worden door het geloof, en geen uit- wendig teeken noodig hadden. De Archontiei kantten zich ook tegen dit sacrament aan, en hadden daarvoor hunne eigene gronden. DeSclcucianencnHermianen beweerden, dat de doop door water gecue kracht had, en niet de door Christus ingestelde doop was, omdat Johanncs de Dooper, zijn eigen doop met dien van onzen lieer vergelijkende, zegt: „Ik doop u wol niet water tot bekeering; maar die na mij komt, is sterker dan ik, die zal u met den Heiligen Geest en niet vuur doopen." De Manicheeërs weigerden ook om hunne i discipelen te doopen, omdat de doop met water van | geenc kracht voor de zaligmaking was, en daarom t verworpen moest worden. De eerste Kerk weigerde een doop te bekrachtigen, waar een ander element 1 dan water was gebezigd. Ambrosius zegt, dat, als wij het water wegnemen, hot sacrament des doops niet blijven kan. Dezelfde woorden, die onze lieer bezigde, toen Hij
don doop instelde, werden door de eerste Christelijke kerk als onmisbaar voor de toediening van het sacra- nient beschouwd. De Apostolische canons verklaren, dat elke bisschop of presbyter, die het zal wagon van dit bepaalde formulier af te wijken, verdient afgezet te worden. Athanasius beschouwt ook zulk een doop als zonder kracht, en dezelfde nicening heerscht bijna algemeen in de oude Kerk, misschien alleen met uit- zondering van Ambrosius, die meende, dat de doop in den naam van Christus goed en van kracht was, aangezien de gehcele Drieöenheid daarin was bcgre- pen. Eenige ketters waren stout genoeg, oin een nieuw formulier bij den doop in te voeren. Zoo verklaarde Mcnandcr, een leerling van Simoii Magus, dat nic- mand zalig kon worden, tenzij hij in zijn naam was gedoopt. De Elcesaïten doopten in den naam der elementen. De Moutanistcn of Cataphrygiërs doopten in den naam des Vaders, des Zoons eu van Montanus of Priscilla, en stelden dus den naam huns stichters voor den Heiligen Geest. Ecne andere oude kottersene secte gebruikte, in plaats van „Vader, Zoon en Ilci- ligen Geest" dit formulier: „Ik doop u in den dood van Christus." |
|||||||||
|
0001\'.
|
|||||||||
|
fiflO
|
|||||||||
|
brengen, aan do deur der kerk deu priester op. Hij
nadert die personen iu zijn koorheind eu purperkleu- rige stool, vergezeld door zijne geestelijken, Hij be- giut mi niet aan deze 1c vragen, of zij in den naam van hef kind beloven, om in het ware Catliolieke en apostolische geloof te leven en te sterven, en welken naam zij aan liet kind wenschen te geven. Dan volgt er eene vermaning aan de getuigen, waarna de priester, het kind bij zijn naam noemende, lie! de volgende vraag doet: „Wat vraagt gij van de kerk r" waarop de gevader antwoordt: „Eeuwig leven." De priester zegt dau: „Indien gij het eeuwige leven wenscht te verwerven, houd Gods geboden: Gij zult den Heer Uwen God beminnen, enz." De priester ademt dan driemaal iu het gelaat van het kind, zeggende : „Kom uit dit kind, gij booze geest, eu maak plaats voor den Heiligen Geest." Dit gezegd hebbende, maakt bij het leeken des kruises op het voorhoofd en de borst van het kind, zeggende: „Ontvang het teeken des kruises up uw voorhoofd en in uw hart." Daarna zijn hoofd ontblootende, zegt hij een kort gebed op, en zijne hand zachtkens op het hoofd van het kind leggende, zeift hij een tweede gebed op, aan het einde waarvan i hij eenig zout zegent, en een weinig daarvan in den moudvanhel kiudstrijkcudo.dezewoordeniiitspreekt: „Ontvang het zout der wijsheid." Hiermede is de ! plegtigheid aan de kerkdeur afgeloopen. De pries- ! ter, gevolgd door de doopgetuigen, gaat dan in de kerk, eu de doopvont naderende, worden de Aposto- lisehe geloofsbelijdenis eu het Gebed des Heeren opgezegd. De priester bezweert dan wederom den boozen geest, en ecu weinig van zijn eigen speeksel nemende, wrijft hij het met den duim van zijneregt er- hand op de ooren en de neusgaten van het kind, en zegt,alshij het regterooraanraakt, dezelfde woorden— Ephphatha, word geopend — die onze Zaligmaker gebruikte tegen den doofstomme. Ten slotte ontbloo- ten zij het kind tot beneden de schouders, gedurende welken tijd de priester de heilige olie gereed maakt. De gevaders houden dan hel kiud boven de vont, eu dragen daarbij zorg, dat liet van het oosten naar bet westen gekeerd is. Hierop vraagt de priester aan het kiud, of het afstand doet van den duivel en al diens werken, en als de gevader bevestigend geantwoord heeft, zalft de priester liet kind tusschen de schouders in den vorm vaneen kruis. Daarna een weinig van het gewijde water nemende, sprengt hij een gedeelte er van driemaal op het hoofd van liet kind, terwijl hij bij elke besprenging een van de personen der Heilige Driec cuheid uoemt. Benige dezer ceremoniën werden |
v roeg iu de Kerk ingevoerd, doch zij zij u allen blijkbaar
ongewettigde toevoegingen tot de eenvoudige plegtig- heid van den waterdoop, dien Christus oorspronkelijk instelde. De meeste Oostersche rubricaten schrijven voor,
dat de indompeling bij den doop driemaal herhaald I moet worden, terwijl het Wcsterschc rituaal ten ! gunste is van eene driemaal herhaalde besprenging. ; Oe Alexandrijusehe kerk heeft altijd het lloonische gebruik in dit opzigt gevolgd. De Armenische kerk ! vcreenigt de twee, want zij besprenkelt eerst drie- j maal, en dompelt dan driemaal iu. De drievoudige handeling, waaraan de Grieken meer onveranderlijk | dan de Latijnen getrouw gebleven zijn, vergezelt het noemen van de drie personen der Heilige Drie- eenheid. Het toedienen van den doop in de Griek- i sche kerk wordt voorafgegaan van vier gebeden om | den duivel te bannen; gedurende het laatste dezer ge- beden blaast de priester op den mond, het voorhoofd en de borst van het kiud, en legt den boozen geest : gestrenge bevelen op om weg te gaan en niet weder ie keeren, terwijl de peetoom zijne verwerping van \'■. den duivel moet bevestigen door op het kiud te blazen en te spuwen. In de (.\'optische kerk gaat de duivelbe- zvvcriug vergezeld van het maken van het teekeu des kruises, dat zeven-eu-dertigmaal herhaald wordt. Het I is in de, Oostersche kerken de gewoonte, om altijd olie ; bij het water in de doopvont te voegen. Volgens de Constantinopolitaansche wijze wordt zij er driemaal ; in den vorm van een kruis ingegoten, terwijl bij i de Armeniërs slechts drie druppelen met het water vermengd worden. De olie wordt ook in den vorm van een kruis op het voorhoofd, de borst eu den rug, | de oorcu, voeten eu handen van het kind gestreken, terwijl elke sirijkiug vergezeld gaat van een der vol- | gende zinnen: — „Deze wordt gedoopt met de olie j der vreugde;" „voor het genezen van ziel en lig- j chaam:" „voor het hooren desgeloofs;" „dat hij moge i wandelen in den weg Uwer geboden;" „Uwe handen ! hebben mij gemaakt en mij geformeerd." Cu aiSMA (zie ald.), overeenkomende met het vormsel der Wcstcr- sche kerken, wordt in het Oosten als eene voortzet- ting van den doop gebezigd, en maakt eigenlijk eeu gedeelte van dezelfde dienst uit. Ongelijk aan andere Oosterlingen, herhalen de Abyssiniërs den doop elk jaar. Ouder de Starovertei, eene scetc van afgeschei- \' deuenvaude Russisch-Gricksche kerk, wordt de doop alleen tegen de aannadering vandendood toegediend, \' waarschijnlijk wegens het denkbeeld, dat zonden na den doop begaan onvergeeflijk zijn. Onder de Ducho- |
||||||||
|
DOOI\'.
|
661
|
||||||||
|
bortsi, vroeger de voornaamste der Russische secten,
werden de doop en liet avondmaal afgeschaft als on- bestaanbaar, naar hunne mecuing,metdengcestelijken aard van het Christendom. In de Engelsche kerk is het maken vanlici teeken des
kruises over liet kind een voorgeschreven gedeelte van de plegtigheid van den doop, en dit teeken moet onveranderlijk gemaakt worden, wanneer de doop toegediend wordt. Alle andere Protestantsche kerken in Brittanje verwerpen dit gebruik, daar het door de Schrift niet gewettigd wordt. DeEpiscopaalschekerk in Amerika doet het gebruiken van dit teeken afhan- gen van den wensch der ouders. De Coptische kerk in Egypte bezigt de driemaal
herhaalde indompeling, en gebruikt warm water en heilige olie. Zij dienen het avondmaal toe aan kiudc- ren na den doop, en besnijden hen vóór dien tijd. Tot in deze eeuw was de duivelbanning in sommige Pro- testautsche kerken van Europa in gebruik. In de Kerk van Zweden, 1). v., werd zij eerst in l.SO\',1 afgeschaft.. en in die Kerk is de doop door leeken, in gevallen van noodzakelijkheid, in gebruik. In de Kerk van Dene- marken zijn de duivelbanning en de driemaal her- haalde besprenging, met het tecken des kruises op het hoofd en de borst en de oplegging der handen, in gebruik. De doop door leeken, zelfs door de handen van vrouwen, wordt voor geldig gehouden. Onder de Dunkers, ecne nieuwere sectc in Amerika, wordt de driemaal herhaalde indompeling met het opleggen der handen en gebed, als zij in het water zijn, uitgeoefend. Als zij in liet water gaan om het .sacrament te ontvan- gcu, buigen of knielen zij, en daarom worden zij spot- tenderwijs somtijdsTumblers (Tuimelaars) genoemd. Ten gevolge van de belangrijkheid, die eenigen ge-
hecht hebben aan de juiste wijze, waarop de doop wordt toegediend, is de kwestie veel besproken, of de juiste en schriftmatige wijze om dit sacrament toe te dienen die der indompeling of der besprenging is. liij het opgeven der argumenten aan beide zijden van dit betwiste punt, moeien wij vooraf aanmerken, dat de voorstanders der besprenging aan die der indompe- ling toegeven, dat, terwijl zij de besprenging verdc- digen, zij de kracht van den «loop door indompeling niet ontkennen, maar in tegendeel aannemen, dat deze wijze dikwerf, zoo niet gewoonlijk, in de eerste ecuwen der Christelijke kerk gevolgd werd. De Engelsche Doopsgezinden of Baptisten, die de indompeling voor het apostolische gebruik houden, beweren echter, dat niemand zonder indompeling ooit werkelijk of geldig- lijk gedoopt, is. of zijn kan. |
liet eerste argument door de Engelsche Doopsge-
zinden of Baptisten voor de uitsluitende geldigheid der indompeling aangevoerd, is van een zuiver taal- kundigen aard, daar het gegrondvest is op de ware I beteekeuis van het Grieksehc woord boptizo, doopen. Dit woord, zeggen zij, duidt in zijne ware beteekeuis indompelen aan, en derhalve is het daarvan afgeleide zelfstandig naamwoord baptisMi^avA vertaald, iitdmn- peli/tff, terwijl de wortel van het woord bapto is, dat indompelen of verwen beteekent. Tu verband met deze beschouwing van het woord vinden wij in Mark. MI: 1 melding gemaakt van de wasscliiugen of doop van drinkbekers, kannen, koperen vaten en bedden, die naar alle waarschijnlijkheid slechts gedoopt kou- den worden door ze in het water te dompelen, of met andere woorden., door indompeling. 2. Nog een argument ten gunste der indompeling
wordt gel rokken uit de zinnen,die in de Schrift gewoon- lijk met baptizo zijn verbonden, welke de Baptisten beschouwen als duidelijk aan te toonen, dat de doop oorspronkelijk door indompelen werd toegediend. Zoo wordt iuMatth. 111:0 gevonden, dat Johannes doopte in de Jordaan, dat. is zonder twijfel, staande in het wa- ter, en zijne discipelen achtervolgens indompelende. En in de geschiedenis van den kamerling (Hand. VIII: 38, 39) wordt gezegd: „Eu hij gebood den wagen stil te houden; cu zij daalden beiden af in bet water, zoo Philippus als de kamerling, en hij doopte hem. En toen zij uit het waterwaren opgekomen, nam de Geest des Ilecrcn Philippus weg, en de kamerling zag hem niet meer; want hij reisde zijnen weg met blijdschap." Hier is een duidelijk geval van doop door indompeling. 3. De uitdrukking door den Apostel Paulus in twee
afzonderlijke gedeelten van zijne brieven gebezigd : „met Christus begraven in den doop," wordt dikwijls door di\' Baptisten aangehaald als ecu sterke bewijs- grond voor de indompeling, daar die wijze van doo- pen de ceuige is, die als het zinnebeeld ecner begra- fenis kan worden beschouwd. t. De Baptisten beroepen zich met vertrouwen op
het gebruik der Christelijke kerk, dat gedurende vele eeuwen ten gunste van de indompeling is geweest. De beste kerkgeschiedschrijvers erkennen,dat de doop op die wijze plaats had. De oudsteChristen-gemeentcn, zooals bij voorbeeld de Grieksche kerk, zetten het gebruik toi op den tegenwoordigen tijd voort. In antwoord op deze argumenten, aangehaald door
de voorstanders der indompeling, zijn zij, die voor de geldigheid der besprenging iu den doop ijveren, ge- woon om aau te voeren: |
||||||||
|
DOOF.
|
|||||||||
|
662
|
|||||||||
|
l.Dat terwijliöpfoongetwijfeldbeteekeutdompelen,
en haplizo indompelen, <lit niet de eenige beteekenissen der woorden zijn, docli dat er in tegendeel uitdrukkin- geii aangewezen kunnen worden, waarin zij eenvoudig wasschen aanduiden, zouder de wijze waarop te bepa- lenen andere, waarin zij blijkbaar besprenkelen uit- drukken.In Mark. VTI: 3 lezen wij, dat „de Pharizeëu en al de Joden eten niet, tenzij dat zij eerst de handen dikmaals wassclien, houdende de inzetting der ouden. Eu van de markt komende, eten zij niet, tenzij dat zij eerst gewasschen zijn." Nu is liet wel bekend, dat het wassclien der handen onder de Joden verrigl werd door water er op te gieten, zooals blijkt uit 2. Kou. IV : 11: „En Josapbat zeide: Is hier geen profeet des Heeren, dat wij door hem den Heerc mogteu vragen \'r Toen antwoordde ecu van de knechten des kouiugs van Israël, en zeide: Hier is Elisa, de zoon van Saphat, die water op Klia\'s handen goot.\'\' ï. Wanneer er gezegd wordt, dal Johanues doopte
in de Jordaau, volgt daaruit niet, dat hij werkelijk in het water stond en zijne discipelen er in dompelde, want het Grieksche voorzetsel, dat door in vertaald wordt, beteckenl dikwijls aan ofdigthij. In Joh. XIX: il lezen wij: „En er was inde plaats, waarbij gekruist was, een hof,\'\' hetgeen duidelijk beteckent, dat de bof gelegen was niet in dezelfde plaats, maar in de nabijheid. Wederom in Luk. XIII:4: „de toren inSi- loam," hoewel de toren blijkbaar niet in den vijver Siloam, maar er dlgt hij was gebouwd. Doch zelfs aan- nemende, dat Johannes in de Jordaau stond, volgt daaruit niet, da! hij zijne discipelen indompelde: en daar de menigte, die tot hem stroomde, zoo groot was, kon hij zulk cene plaats zeer goed gekozen hebben om het water des te gemakkelijker op de koofden of in de aangezigtcn dergenen, die tot hem kwamen, te spren- gen. De doop van den kamerling, dien de Baptisten beschouwen als een duidelijk geval van indompeling, is zulks niet noodwendig. Het is waar, dat ons mede- gedeeld wordt, dat hij en Pliilippus „daalden af inliet water, en hij doopte hem. Mn toen zij uit het water waren opgekomen, nam de Geest des Heeren Philippus weg." Het is zeker, dat de voorzetsels, waarop hier gedoeld wordt, dikwijls overgezet worden, zooals onze vertalers in deze uitdrukkingen hebben gedaan, doch liet is even zeker, dat zij even dikwijls gebezigd wor- den om slechts lot of eau aan te duiden. Zoo wordt in Joh. XI: 3 8, toen Jezus kwam tothci graf van Lazarus, hetzelfde Grieksche voorzet sel gebezigd, als waar gc- zegd wordt, dat Philippus en de kamerling in het wa- t er afdaalden, en de juistheid van de vertaling tot in |
het eerste geval zal duidelijk blijken, als wij bedenken,
dat Jezus niet in bet graf van Lazarus ging, maar bet slechts naderde. Ook in Job. VI: 23, waar gezegd wordt, dat „scheepjes kwamen van Tibcrias," wordt, hetzelfde Grieksche voorzetsel gebezigd als in dat ge- deelte, waarin vermeld wordt, dat Philippus en de kamerling /\'/Vliet water kwamen; en toch kan men voor geen oogcnblik veronderstellen, dat de scheepjes uit de stad Tibcrias kwamen, doch enkel, dat zij er tan kwamen, als het punt van waar zij vertrokken. .\'i. De uitdrukking „met, Christus begraven in den
doop," waaraan de Baptisten zooveel belang hechten j in hunne verdediging van de indompeling, verliest hare
kracht, wanneer wij bedenken, dat zij slechts figuur- \\ lijk gebezigd is, en dezelfde beteekenis heeft als de
! uitdrukking, welke de Apostel bezigt om hetzelfde te
zeggen, „gedoopt in den dood van Christus," hetgeen met andere woorden zeggen wil, door Zijn dood zijn wij dood geworden voor de zonde, of zijn wij verlost van hare magt. Bovendien weet iedereen, die bekend is \' met Oostersche gewoonten, dat de begrafenis van
; Christus niet geschiedde door verberging in de aarde,
zooals de lijken ouder ons begraven worden, maar dat Zijn graf cene ruimte was uit cene rots gehouwen, • waarvan de vloer gelijk «as met den grond, of slechts
ecu weinig beneden de oppervlakte. Hierin werd zijn ; lijk nedcrgelegd, en een steen voor de deur gerold.
Deze omstandigheden in aanmerking genomen, die : bekend zijn aan allen, die iets weten van Oostersche
■ wijzen van begraven, kan men gemakkelijk bemerken,
dat de Apostel geeue vergelijking maakt tusschen j den doop van geloovigeu en hunne begrafenis met
Christus inde wijze, maar in de zaak zelve. In den doop
I zijn hunne vereeniging en deelachtigheid met Christus
1 aan Zijn dood en Zijne opstanding zinnebeeldig voorge-
stcld. Zij zijn met Hem céne plant geworden in de
gclijkmakingZijns doods, en zij zijn het ook in de
■ gelijkmaking Zijner opstanding. Gelijk Hij stierf voor
de zonde, sterven zij tot aflegging der zonde; gelijk ! Hij verrees uit de dooden, verrijzen zij met Hem tot
nieuwigheid des levens. •1. Doch het groot e bewijs, en dat, waarop de Baptis-
tcu met vertrouwen wijzen, is het gebruik der Chris- iclijke kerk. Ten aanzien van den doop, waarvan in het Nieuwe Testament melding wordt gemaakt, merkt zeker godgeleerde aan: „Het is niet waarschijnlijk, dat de drie duizend, die op den Pinksterdag werden gedoopt, in het water gedompeld werden. Er was te Jeruzalem een vijver, de vijver van Siloam genaamd, doch wij weten niet, of bij door zijne groot te en ligging |
||||||||
|
DOOP.
|
|||||||||
|
MZ
|
|||||||||
|
geschikt was voor liet doel. Behalve dat liet zeer on-
wclvoegelijk was, zou het ook zeer vervelend geweest zijn, zoo deze geheele menigte in het openbaar de kleedcren had uit- en aangetrokken, en het is zeer onwaarschijnlijk, dat zij met hunne kleedcren aan in het water werden gedompeld. Als geheelc huisgezin- nen in hunne eigene huizen werden gedoopt, is er gcene reden om te denken, «lat er hij elke gelegenheid cene voldoende hoeveelheid waters voor de indompe- ling gevonden kon worden. Wij zijn verzekerd, dat in zeer weinige onzer huizen de doop door indompe- ling verrigt kan worden, en de huizen der Joden en Grieken waren, naar wij vermoeden, niet beter inge- rigt. Eenigc menschen schijnen te gelooven, dat in de Apostolische eeuw elk huis eene doopvont of een bad had, maar waarom zij dit gelooven, kan niemand zeggen, behalve dat hei voor hunne onderstelling pleit. De Apostelen konden niet op elke plaats den doop door indompeling toedienen, zoodat, als hij op deze wijze plaats moest hebben, zij dikwijls in de noodzakelijkheid moeten geweest zijn, wanneer zij bekeerlingen hadden gemaakt, om hen naar een vijver of een\'1 rivier te leiden, en in vele streken van het Oosten moesten zij dan lange reizen doen, om er ecu te vinden. Doch in het Nieuwe Testament is geen enkel feit te vinden, dat dit denk- beeld schraagt. Het verhaal duidt aan, dat zij bekeer- lingen op de plaats zelve doopten, en bij gevolg, dat slechts eene kleine hoeveelheid waters noodig was, die overal verkregen kon worden." Er kan niet de minste twijfel zijn, dat de doop in
de eerste tijden gewoonlijk door indompeling ge- schieddc, en het is zeker, dat gedurende verscheidene eeuwen de drievoudige indompeling plaats had, dat is, de doopeling werd driemaal in het water gcdom- peld. Zoo zegt Ambrosius in zijn werk over de sacra- menten: „TJ werd gevraagd, gelooft gij in God den Almagtigcn Vader? En gij antwoorddet: ik geloof cu werd ingedompeld, dat is, hegraven.Eene tweede vraag werd er gedaan: Gelooft gij inJezusChristus onzenHcer cu Zijn kruis? Gij antwoorddet weder: Ik geloof en werd ingedompeld. Derhalve, gij werd begraven met Christus. Want hij, die niet Christus begraven wordt, verrijst weder met Christus. Eene derde vraag werd u gedaan: Gelooft gij in den Heiligen Geest? En uw antwoord was: ja. Toen werd gij voor de derde maai ingedompeld, opdat uwe drievoudige belijdenis u mogt vrijmaken van de verschillende misslagen van uw vroeger leven." Deze drievoudige indompeling werd waarschijnlijk in een vroeg tijdperk ingevoerd, hetzij om de drie dagen, die Christus in het graf door- |
bragt, en Zijne opstanding op den derden dag voor
te stellen, of meer waarschijnlijk, om de belijdenis van het geloof in de Dricëcnhcid aan te duiden, iu den naam waarvan de gcloovige gedoopt werd. Dit gebruik werd echter in den loop des tijds door de .\\ri- aausehe partij, voornamelijk in de Spaanschc kerken, misbruikt, om drie graden van Godheid in de drie Goddelijke personen voor te stellen. Om zulk eene groote ketterij niet te bekrachtigen, werd op raad van Gregorius den Groote de drievoudige indompeling langzamerhand in vele kerken iu Spanje afgeschaft, doch in andere behouden. Eindelijk bepaalde het vierde concilie van Toledo in 0153, dat ééne indom- peling alleen bij den doop gebezigd zou worden, omdat, zoo iemand drie indompelingen bezigde, het schijnen zoude, alsof hij de meeningen der ketters, door hunne gebruiken te volgen, goedkeurde. Dit schijnt de kwestie tot rust gebragt te hebben. Tn de Grieksche kerk en in sommige Protestantschckerken is de drievoudige indompeling echter nog in gebruik. In gevallen van nood was dedoop door besprenging in een zeer vroeg tijdperk geoorloofd. Cyprianus vooral zegt, dat de doop, aldus aan de zieken toe- gediend, wettig was. Redenen van wclvoegelijkheid, gezondheid en klimaat worden door oude schrijvers vernield als invloed gehad te hebben op de wijze van bet toedienen van den doop. De besprenging werd niet algemeen iu het Westen vóór de dertiende eeuw, hoewel zij iets vroeger schijnt te zijn ingevoerd. Het feil, dat personen, die den clinischen doop ontvangen hadden, niet herdoopt werden, toont duidelijk aan, dat de indompeling niet als onmisbaar werd beschouwd. Tn de Christelijke kerk is een twist ontstaan, die veel
belangrijker is dan die, welke slechts de wijze van den doop betreft. De kwest ie, waarop wij doelen, is deze: Wie zijn de juiste voorwerpen voor den doop? Zij, die den naam van 1\'a\'dobaptisten dragen, beweren, dal in zekere omstandigheden kinderen regt hebben op den doop,terwijl eene tegenovergestelde part ij.de.\\nti-l V- dobaptisten, die zich Doopsgezinden of Baptisten noe- nicn, de plegtigbeid alleen aan volwassenen toedient. Bij het behandelen van dit punt, dat zoo lang en zoo scherp besproken is, moeten wij echter op den voorgrond zetten, dat allen daarin overeen- stemmen, dat volwassenen, die in hunne kindscliheid nimmer gedoopt zijn, regt hebben op den doop, na cene belijdenis van hun geloofsgehoorzaamheid aan Christus. Men erkent, dat dit opgesloten ligt in de woorden der opdragt, die door onzen Heer aan de Apostelen (Mark. XVI : 15, ] 0) gegeven werd : „En |
||||||||
|
DOOP.
|
|||||||||
|
6«4
|
|||||||||
|
•t.Men kan bewijzen,dat de kinderen vanJoodschebe-
keerlingcn gedoopt werdeu,cn daarom moeten deApos-
telen, toen de doop door onzen Heer werd ingesteld, gemeenzaam geweest zijn met het gebruik ouder de .To- den, om de kinderen met hnnne ouders te doopen. Daar nu hel verbod om kinderen te doopen in het Nieuwe Testament nicl gevonden wordt, maar wel veel om het gebruik aan te moedigen, verschaft derhalve de doop der kinderen van Joodsche bekeerlingen ons een slerk indirect, zoo niet een direct, argument ten gunste van het doopen van kinderen van Cbrislen-ouders. .">. Het gebruik om kinderen te doopen wordt ge-
sebraagd door de getuigenis van de oudste en van de latere Christen-schrijvers. Onderde Apostolische va- ] deren, zooals zij genoemd worden, dat is, diegenen, ! die hel digsl bij de dagen der Apostelen leefden, vin- den wij er eenige, die in duidelijke bewoordingen ver- \'. klaren, dat zij den doop beschouwen als ingesteld ie. 1 de plaats der besnijdenis. Tertullianus, in het begin dei- derde eeuw, spreekt over het gebruik van denkinder- dooj) als eene lieersebende en bepaalde gewoonte. Origenes spreekt ook over het gebruik, en verklaart, j dat het afkomstig is van de dagen der Apostelen. Van i de derde eeuw af vinden wij, dat in de geschriften van I enkele personen en in de decreten van conciliën zeer i dikwijls op den kinderdoop gezinspeeld wordt. De Doopsgezinden, of juister Anti-Psedobaptisten,
die den kinderdoop verwerpen, redeneren aldus: 1. In de opdragt van onzen Heer, waarop de niagt
voor het bedienen van den Christelijken doop rust, vinden wij geloof en doop innig eu onverbreekbaar te zamen verbonden, daar verklaard wordt: „Die geloofd zal hebbeu, en gedoopt zal zijn, zal zalig worden." Indien dan geloof noodzakelijk is om iemand geschikt te maken voor den doop, zijn kinderen duidelijk uit- gesloten van alle regten op de toediening daarvan, daar zij volstrekt niet in staat zijn om te geloovcn. 2. In die voorbeelden van den doop, welke in het
Nieuwe Testament verhaald worden, wordt hetzelfde beginsel steeds erkend, en wordt daarnaar gehandeld, te weten, dat geloof noodzakelijk is voor den doop; en he\' argument tegen den kinderdoop krijgt derhalve meerdere kracht, omdat naar de bewoordingen der ; opdragt, waarop de kracht van den doop rust, door de
Apostelen is gehandeld. 3. Geen enkel voorbeeld van kinderdoop komt er
! in het Nieuwe Testament voor. Zulk eene weglating is geheel onwaarschijnlijk, als het gebruik om kinderen
! te doopen door Christus gewettigd werd, en onder | Zijne Apostelen in gebruik was. |
|||||||||
|
Hij zeide tot hen: Gaat heen in de geheelc wereld,
predikt het evangelie aan alle creaturen. Die geloofd zal hebben, en gedoopt zal zijn, zal zalig worden; maar die niet zal geloofd hebben, zal verdoemd worden.\'\' Zoo volwassenen om den doop verzoeken, zijn de ver- eischten, in het oog van God, geloof bestaande en wcr- kende in het hart, en de vereisehten, in hef oog van den mensch, eene geloofwaardige belijdenis van dat geloof. Volgens dit beginsel schijnen de Apostelen steeds gehandeld te hebben. Zoo antwoordde l\'hilip- pns aan den kamerling, toen deze. hem de vraag deed : „Wat verhindert mij gedoopt te worden ?" in woorden, die niet verkeerd opgevat kunnen worden: ..Indien gij van ganselier hart e gelooft, zoo is het geoorloofd ;" waarop de kamerling antwoordde: „Ik geloof, dal Jezus Christus de Zoon van God is." Wij zullen nu, zoo beknopt mogelijk, de voornaam-
ste argumenten opgeven, il ie van beide zijden in deze veel betwiste kwestie zijn aangevoerd. De Piedobaptisten, die hun naam afleiden van
paideion, een kind, en bapfizn, doopen, zijn van ge- voelen, dat de kinderen van geloovige ouders gedoopt moeten worden; dit gevoelen staven zij door de vol- gendc redenen: 1. De kinderdoop is in volkomen overeenstemming
niet het beginsel, waarnaar God in Zijne handelingen met Zijn volk in alle verloopene eeuwen gehandeld heeft, daar de kinderen steeds beschouwd worden als verbonden aan de ouders. Dit was het geval, gelijk wel bekend is, in de verbonden met Adam, Noach, Abraham en David gesloten. 2. Indien kinderen onder dn wetgeving van hel
Nieuwe Testament beroofd moesten worden van een voorregt, dat kinderen onder het Onde Testament he- zaten, zou zulk eene belangrijke verandering duidelijk zijn aangegeven, dat het geval niet is, en aanleiding hebben gegeven tot klagten van de zijde van Joodsche bekeerlingen in de eerste Christelijke kerk, en toch kan men geen bewijs vinden, dat zulke klagten ooit gedaan werden. 3. Kinderen moesten onder de Joodsche wetgeving
besneden worden, en daar de doop in de plaats der besnijdenis werd gesteld, is het duidelijk, dat kinde- ren gedoopt moeten worden. De kerken onder heide wetgevingen waren in hoofdzaak dezelfde; het verbond in beide kerken was betzelfde; de besnijdenis en de doop waren beiden tcekenenen zegels van het verbond, en de Schrift en de geschriften der eerste kerkvaders komen overeen in het beschouwen van den doop als pene vervanging van de besnijdenis. |
|||||||||
|
665
|
||||||||||||
|
DOOP (WEDERGEBOORTE DOOI! DEN).
|
||||||||||||
|
i. Waar gezegd wordt, dat klcino kinderen toi Jezus
gebragt worden, opdat Tlij ze aanraken zou, wordt alleen gezegd „en de handen opgelegd hebbende." Niet de minste verwijzing op den doop wordt er ge- daan. Is zulk eenc weglating waarschijnlijk, wanneer de kinderdoop door onzen gezegenden Verlosser be- krachtigd w as ? 5. Geen enkel voorschrift, wordt erin de Schrift ge-
vonden, dat den kinderdoop beveelt of veroorlooft. Dit is opzicb zelf voldoende om te bewijzen, dat wat er ook ten gunste van het gebruik gezegd worde, er in allen gevalle gecne duidelijke scbriftmatige reden voor is. G. Er is gcene reden om te veronderstellen, dat de
doop in de plaats der besnijdenis gesteld is. Tn tegen- deel, de laatste plcgtighcid onderging elke manne- lijke Jood, hoe ook zijn zedelijk karakter niogt zijn, alleen omdat hij ecu .lood was, terwijl de eerste een geloof in (\'hristiis ais een noodzakelijk vereischtc onderstelde. De raad te Jeruzalem schafte de besnij- denis af, zonder in hel minst |f vermelden, dat eene andere plcgtighcid daarvoor in de plaats was gesteld. 7. Geen bewijs heeft nier. ontdekt, da! de kinderdoop
in de twee eerste eeuwen ooit in de kerk werd toe- gediend. Tcrtullianus is de eerste, die er eenigzins op zinspeelt, en het is volstrekt niet zeker, dat zijne aan- merkingeu op zcerjonge kinderen betrekking hebben S. De kinderdoop tast den bartadcr aan van de
duidelijke scbriftmatige waarheid, dat iedi reen ver- antwoordelijk is voor zijne eigene, persoonlijke hande- lingcn,cngercgtvaardigd wordt door zijn eigcngeloof. Dit zijn de voornaamste argumenten voor en legen
het gebruik van den kiuderdoop. Aangaande een punt, dat aanleidinghccftgegcventotvele twisten tusschen bekwame en geleerde schrijvers van beide zijden, ver- genoegen wij ons met alleen de wijze van redeueringop te geven, die door de Piedohaptistcn aan de eene, en de Anti-Ptedobaptisten aan de andere zijde gevolgd is, en wij laten het aan den lezer over, om daarover zijn eigen oordeel te vellen. In elke eeuw der Kerk heeft men veel belang ge-
hecht aan den doop, als de plcgtighcid die de toelating tot de Christelijke kerk moest voorafgaan. Doch in de eerste lijden was men dikwijls van oordeel, dat het niet ontvangen van den doop vergoed werd door het martelaarschap, door ware bekeering, of door een aan- houdend deelnemen aan hei a\\ ondmaal in den boezem der Kerk. Ongedoopte kinderen werden echter be- schouwd als na den dood ecnniiddenstaal in Ie nemen tusschen de glorie der heiligen en de straf der ver- lorencn. Hierdoor is blijkbaar de limbus infantum |
||||||||||||
|
der Roomschgezindcn ontstaan, die, gelijk de limbus
pat rum, een staat is tusschen den hemelen de hel. In- dien catechumenen stierven zonder gedoopt te zijn, werden zij in stille begraven, en gecne vermelding werd daarna ooit van hen in de gebeden der kerk gedaan. Deze behandeling ondergingen natuurlijk slechts diegenen, die schuldig waren aan eene vrij- willige verwaarloozing eu verachting van den doop. Nadat de doop toegediend was, werden de gedoop-
tcn, hetzij volwassenen of kinderen, ten toeken van hunne toelating eu inlijving in do kerk, met den kus des vredes ontvangen. De witte klcederen, die hun gegeven waren, werden gedurende acht dagen godra- gen, en daarna in de kerk bewaard. De gcdoopten ontvingen een weinig honig en melk, om hunne nieuwe geboorte aan teduiden.alsmedc.dal zij nu als kinderen in Gods huisgezin aangenomen waren. Hioronynius zegt, dat in sommige Westcrsehc kerken hel mengsel bestond uit melk en wijn in plaats van honig, mei bc- trekking op de uitdrukking van den \\postel Paulus: „Ik heb u met melk gevoed, en niet met vaste spijs; \'en deze uitdrukking van den Apostel Petrus: „Alsnieuw- geborenc kinderkens, zijt zeer begecrig naar de rede- lij ke onvervalsehte melk, opdat gij door dezelve moogt opwassen." De nieuw aangenomen Christen moest, als hij gedoopt was, voor de eerste maal openlijk in de kerk, in eene staande houding, het Gebed des lieer, n opzeggen. De gcheele kerk vorcenigdc zien 1,1 om drn (Ihristen-broeder of zuster mei gezangen van lof- en dankzegging aan God te ontvangen. Ee.nige kerken voegden hierbij de gewoonte, om de voeten der ge- doopten te wassehen, die nooit aangenomen werd dom\' de kerk van Rome, maar wel door die van Milaan. DOOP (Wedergeboorte dook dek). Kort reeds
na de stichting der Christelijke kerk schijnt het denk- beeld ontstaan te zijn, dat d<* behoorlijk geordende dienaren van Christus de magt hadden, om door de toediening van den doop vergeving van zonden aan menschen te schenken. Oude schrijvers geven daarom aan den doop de namen van aflaat, vergeving van zonden, of het sacrament der vergeving. Cyprianus beweert in de duidelijkste taal, dat „vergeving van zonden in den doop aan iedereen verleend wordt." Dezelfde leer wordt door Ambrosius, Chrysostomus en vele anderen onderwezen, liet zou gemakkelijk zijn om talrijke aanhalingen aan te voeren uit schrijvers van de drie eerste eeuwen, waarin de dadelijke kracht van de uitwendige plegtighcid van den doop in hei aanbrengen van wedergeboorte en zaligheid duidelijk verkondigd wordt. Deze bijgeloovige beschouwing |
||||||||||||
|
<
|
||||||||||||
|
»
|
||||||||||||
|
DOOP (WEDERGEBOORTE DOOR DEN).
|
|||||||||||
|
WC,
|
|||||||||||
|
van dr enkrl uitwendige inzetting verklaart liet vcr-
langeii, dat vele Christenen in die eerste tijden aan den dag legden, om hel ontvangen van den doop tot hetoogenblik van den dood uit testelleu. Dezelfde leerv aangaande (!\'■ hernieuwende kracht van den doop is ! in de laatste jaren weder in het leven geroepen door de Oxfordsehe godgeleerden, eene partij die in de Eugelsche kerken gewoonlijk bekend is onder den naam van Vxgi.o-Cathoi.iekex (zie ald;. De sacra- mentale krachl van den doop aannemende, beweren zij, dat de niensch zalig wordt door de vergeving zijner zonden te ontvangen door den doop, op het geloof in Jezus Christus. In de Tijdtractaten en andere geschriften van de
Anglo-C\'atholieken wordt hel woord wedergeboorte gebezigd, om niet die verandering van hart en karak- teraauteduiden, die de gewone beteekenis is, welke door regtzinnigc godgeleerden er aan wordt toege- kend, maar regtvaardigmaking eu heiligmaking, eene verandering van staal en eene verandering van ge- nioed. Dal hel woord in die uitgebreide beteekenis \'_\':\'l>e.<iL i w : ■\'■\'. \\ernenien wij van Dr. Pusej zelven, die zegt, da! de wedergeboorte is „de handeling, waar- i nr (iod i nsuitoiizebetrekkiugtol Adam neemt, en onstotw erkelijke leden maakt van /.iju Zoon.cndustot Zijne zonen,daar wij leden zijn van /. ij n altijd gelnkzali- gen /ooii.\'\' I il dit en dergelijke gedeelten, die de zalig- makende krachl van den waferdoop leereu, kunnen ■.lij niet nalaten eene zonderlinge verwarring van ge- daehten te bespeuren, die in al de redeneringen van •Je Oxfordsehe godgeleerden over den doop heerscht. /ij bah ii \\ ersehillcndc gedeelten der Schrift aan, die luidi lij! de zaligmaking mei den doop verbinden. Zoob. v. Mark. XVI: Di: „Die geloofd zal hebben, en gedoopt zal zijn, zal zalig worden; maar die nicl /:ii geloofd hebben, zal verdoemd worden." Rom. VI: I : „W ij zijn dan met Hem begraven, door den dood iu drii doop, opdat, gelijkcrwijs Christus uil de • ; loden opgewekt is tot de heerlijkheid des Vaders, alzoo ook wij in nieuwigheid des levens wandelen zouden;" (lal. III ::.\'/ : „Want zoo velen als gij in Christus gedoopt zijl, hebt gij Christus aangedaan ;" Col. 11 : 12 : ..Zijnde niet Hem begraven in den doop, in welken gij ook met Hem opgewekt zijl, door hel geloof der werking Co, is, die I Ie in uil de dooden op- i hcefl;" l.l\'eir. H 1:21: „Waarvan het tegen- beeld, de doop, ons nu ook behoudt, niet dieeene aflegging is der vuiligheid des ligehaaius, maar die eene vraag is van een goed geweten tot (iod, door de opstanding \\ au Jezus! \'hristus." Dat op de eene of au- |
derewijze de zaligmaking verbonden is met den doop,
kan geen oplettend beoefenaar van het Woord Gods mei mogelijkheid ontkennen; doch men moet altijd bedenken, dal de doop inde Schrift eene tweevoudige beteekenis heeft, en eene uitwendige plegtigheid en eene innerlijke genade, die zinnebeeldig voorgesteld is, aanduidt. Nu is hel duidelijk in strijd met hel gees- telijke karakter des Christendoms, om de zegeningen der zaligheid geheel en noodzakelijk afhankelijk te maken van de verrigtinir, of liever hel ondergaan, eener uitwendige plegtigheid. Hel was niet zoo met de besnijdenis, die in het Oude Testamcnl eene plaats inneemt, welke overeenkomst met die, welke dcdoop in hei Nieuwe beslaat. Zoo wordt ons dooi-den Apostel Paulus ien aanzien van Abraham uitdrukkelijk mede- gedeeld (Hom. I V: 1 I), dat „hij heeft het. teeken der besnijdenis ontvangen tot een zegel der reglvanrdig- heid des geloofs, die hem in de voorhuid was toegc- kend." II ieruil vernemen wij, dat de regtvaardigheid van Abraham, in plaats van af te hangen van de uit- wendigc plegtigheid der besnijdenis, uitsluitend en geheel verbonden was mei het geloof, dal hij had, voordal hij de besnijdenisbad ontvangen. Enlccrcnw ij niet, zelfs Ien aanzien van den doop zelven, uil Hand. VIII: 13, Ü3, dal Simon Magus, zelfs ofschoon hij door de handen van ecu Apostel gewasschen was met de wateren van den doop, nog „in eeneganschbittere gal en zamenkuooping der ongcregl igheid" was? Rn dit is niet van Simon .Magus alleen waar. Velen heb- ben de uitwendige, plegtigheid van den waferdoop ondergaan, die geleefd hebben om door hun onheili- gen omgang en gedrag te getuigen, dat zij volkomen vreemdelingen warenaan den zuiverenden invloed van den Geest van Christus. Zulke gevallen bewijzen dui- delijk, dat een andere doop dan die, welke in een uitwendig wnssehen met water bestaat, noodzakelijk is \\ oor de zuivering van hel vleesch en de zaligmaking der ziel. De doop, die alleen een menseli kan heiligen, is de doop met den Heiligen Geest. Daarom verzekert onze Heer aan Nicodcmus, dat de wedergeboorte, die noodig is om hel koningrijk Gods te zien, niel alleen bestaat in eene geboorte uit water, maar in eene ge- boorte uit water eu Geest. De twee te zamen moeten een hernieuwenden doop uitmaken, een doop die helpen kan voor de zaligmaking van den mensch. Eene plegtigheid op den uitv.eudigeu persoonverrigt kan slechts een symbool zijn; de verandering, voort- gebragt in den inwendigen menseli door de kracht- dadige werking van den Heiligen Geest, is niet een bloot symbool of teeken, maar eene werkelijkheid. |
||||||||||
|
PIHIS. 66?
I zalig maakt. De wedergeboorte door den doop, inden
/.in waarin zij door eeuigc van de kerkvaders werd
i opgevat, en waarin zij door de \\.uglo-Catholii ken van
I den tegenwoordigen lijd wordt geleerd, i> derhalve
j eene lei r, die noch op de bekrachtiging der rede, noeh
op die van hel Woord Gods aanspraak maken kan. Zij
is gegrond op eene van die halve waarheden, waarin
de dwaling zich zoo dikwijls voord,iet, eene bewering
van de krachl des doops om ons u edergeboreu o.....
worden, terwijl zij liet groote midi rseheid ontkent
tusseheu den uit wendigen doop met, water en den in- nerlijken doop met den ! Iciligcu Geest van den hemi 1 gezonden. I.aal ditoiidcrsclieidslcchfserkend worden, en de valsche redenering, waarop de gehcclc theorie rust, knin! onmiddellijk aan het liehl. DOOPHUIS of H.U\'tlstekii ji. de plaats waarin ;
: vroeger de doop toegediend werd. liet baptisterium
sehijul een gebouw geweest te zijn builende muien \', der kerk. Cyrillus van Jeruzalem beschrijft het als een afzonderlijk gebouw, dat eene voorkamer had, waarin de catechumenen Satan afzwoeren en hunne geloofsbelijdenis aflegden, benevens \'ene biunenka- in er, waarin de plegtigheid van deu doop plaatshad. Tn hel gebouw waren afzonderlijke vertrekken voorman- uen en vrouwen, daar de plegtigheid voornamelijk door indompeling werd verrigt. ( hnstreoks de zi ,!■■ eeuw werden de doophuizen naar het voorportaal der kerk overgebragt, en later van daar in de kerk ztd . i . Deze doophuizen waren gewoonlijk zeer ruim, wil;, .; het groote aantal, dat ie gelijker tijd door indompe- ( ling werd gedoopt. Men zegt, da! een concilie te Constanlinopel werkelijk iu het doophuis der kerk werd gehouden. In de/.e plaatsen schijnende cal echu- menen ook ouderrigl ie zijn in de eerste beginsclcu j van het Christelijk geloof. Ambrosius bcrigt ons ten minste, dat aan de catechumenen in het doophuis de geloofsbelijdenis jwerd geleerd. Door deze gewoonte ; ontstond de naam van leerscholen of verlichlings- . plaalscn der kerk, die somtijds aan deze vertrekken
! werd gegeven.
Hel doophuis is somtijds verward mel dedoopvonl,
daar zij beiden met de doopplegtigbeid in verband ■ stonden, doch in oude tijden bestond lic\' verschil tus-
schen beiden hierin, dal het doophuis de naam was, j die aan het geheelc gebouw, waarin de doopvonl stond, 1 euwaariumen deu doop verriglte, gegeven werd, tcr-
wijl de vont slechts hel water bevatte, waarin ue doop plaats had. De laatste werd somtijds de vijver van , het doophuis genoemd. Wij hebben gcenegeloofwaar- dige beschrijving van de juiste gedaante van het oude . |
||||||
|
De dwaling der Anglo-Catholieken bij liet onder-
wijzen van «Ie leer der wedergeboorte door den doop, komt derhalve voort uit eene verwarring van den ri- tuëelen met den geestelijken doop, — een doop gelijk I dien van Johannes niet den dooi) van Christus, liet groote onderscheid tusschendetwee doopen werd door den Dooper zelvcu herhaaldelijk aan het volk ingc- prent: „Ik heb ulieden wel gedoopt met water, maar Hij zal u doopen melden Heiligen Geest." En Jezus zelf sprak in dergelijke bewoordingen tot Zijne disci- pelen : „Johannes doopte wel met water, maargij zult me! den Heiligen Geest gedoopt worden." Als ouzc Heer van de uitwendige plegtigheid melding maakt, kent hij haar ceuc ondergeschikte plaats met betrek- king lot de zaligmaking toe : „Die geloofd zal hebben, en gedoopt zal zijn, zal zalig «orden; maar die niet zal geloofd hebben, zal verdoemd worden." Ue groote belangrijkheid wordt in deze woorden blijkbaar toe- gekend aan geloof, dat door den Heiligen Geest in de ziel gewerkt wordt; daarom is het wel der opmerking waardig, dat in het laatste gedeelte der aangehaalde woorden de verdoemenis niet afhankelijk wordt ge- maakt van het ontberen van den doop, maar geheel en uitsluitend van het gebrek aan geloof. Geen beter bewijs voor de bepaalde meerderheid
vanden inuerlijken boven den uitweudigen doop, welke inde Schrift wordt geleerd.zouincnmcl mogelijkheid kunnen aanvoeren, dan eene uitdrukking, ïit. ! 11: 5, die Dr. Pusey ten gunste van zijne eigene inzigten aanhaalt. De tekst is dus: „Hij heeft ons zalig ge- maakt, naar Zijne barmhartigheid, door het bad der wedergeboorteen vernieuwing des I ledigen Geestes." Het moet noodwendigelkenaandaclitigenlezeropval- leu, dat het had, dat hier het middel der zaligmaking genoemd wordt, geen enkel uitwendig wasscheu met water is, maar eene innerlijke wassching of zuivering, die de wedergeboorte en vernieuwing des Heiligen Geestes uitdrukt. Eu waarom anders wordt deze in- nerlijke zuivering een bad genoemd, dan om aan te duiden, dat het bad des doops eene type of symbool is vanhet innerlijke bad van den Geest? Ook de Apostel Petrus zegt uitdrukkelijk (1. Petr. III: 21), dat „de doop ons nu ook behoudt ;" maar opdal niemand zou donken, dat hij slechts op ecu uitweudigen doop doelt, zorgt hij onmiddellijk, dat zijne taal uiel verkeerd be- grepen wordt, door er bij te voegen: „niet die eene af- le<ririii\'\' is der vuiligheid des ligcliaa nis, maar die eene vraag is van een goed geweien tot God." Met andere woorden, het is niet een uitwendige, maar een iniier- lijke doop, die ons wedergeboren doel worden eu ons |
||||||
|
Gfi> DOOPSGEZINDE]
doophuis. Het scLijnt, dal er in elke stad slechts één
geweest is, bij de kerk vau den bisschop. Men kan zich cenig denkbeeld vormen van hunne grootte, als men bedenkt, «lat op sommige plaatsen, zooals I). v.
te Antiochië, uiel miuder dan drie duizend personen vau beiderlei geslacht in een enkelen naclit deu doop ontvingen. De wetten der kerk en van den\'•iaat eisch- ten, dal de doop slechts op die plaatsen toegediend ! e worden, waar een doophuis was. Op de twee
grootc feesten vau Paseben en Pinksteren, die de gewone tijden voor de toediening van hel sacrament waren, gingen velen te dien einde naar de kerk van bisschop. In het vervolg van tijd werden er doop- !
huizen op hel platteland opgerigt, waar ;:;j naarde meeuiug van den bisschop noodzakelijk waren. Deze namen langzamerhand in aantal toe, en eindelijk had : elke kerk hare eigene plaats voor den doop, toen er ; slechts vonten uoodig \\i aren ten gevolge van het heer- schen van deu kinderdoop, en het regi om hei sacra- | ment toe te dienen aan herders zonder onderscheid verh end werd. DOOPSfi EZI N\'DEN (Eng blsche) of Baptisten,
eeue Christen-secte die zich voornamelijk kenmerkt | door hei geloof, dal de indompeling de eenige gewet- ti:;de en schriftmatige wijze is oin den doop toe te dienen, en dat de doop alleen loegedieud kan worden aan hen. die eeue persoonlijke belijdenis afleggen van huu geloof, en derhalve, dal de kinderdoop in strijd is met liet Woord Gods, en den waren aard en het doel der inzetting vernietigt. De voornaamste argumen- tcn aan beide zijden dezer kwestiën zijn reeds in het artikel Door zie aki.) opgegeven. Ons voornaamste doel is daarom thans, om een overzigt te geven van de geschiedenis, leerstellingen en kerk tucht van de groot e en invloedrijke seclc, die voor zich den naam van Doopsgezinden of Baptisten eischt en gewoonlijk out- vangt. 1 >eze secte is gewoon te beweren, dat zij onmiddel-
lijk van de Apostelen afstamt, daar hare gevoelens en gebruiken, zoowel nis het bestuur harer kerken, zooals zij beweert, streng apostolisch zijn. Eenige geschiedschrijvers vergenoegen zieli echter met aan de secte een veel lateren oorsprong toe te kennen, en . schrijven dien loe aan den tijd der fiervorming in de zestiend\'\' eeuw. Hel is wel bekend, dal er op dien tijd in Duitschland en in Nederland eenc klasse van men- \\ schen ontstond, die, terwijl zij met Lutlier en de an- | der-\' Hervormers overeenstemde inliet belijden van de hevigste vijandschap tegen de bedorvenheden der j Kerk vau Rome, van de Protestantsche en de Boom- |
I (ENGELS! ÏÏE).
sche partij verschilde over hel onderwerp vau den
kinderdoop, dal gebruik als ousehriftmatig en ou- geldig veroordeelde, en daarom hare volgelingen herdoopte, zelfs ofschoon deze in hunne kiudschheid gedoopt waren. Wegens i\\i:ic laatste gewoonte ont- ving zij den naam van Wedekdoopeks (zie ald.). Wij moeten echter ten aanzien van de zeer eerbiedwaardige secte der Baptisten aanmerken, dat zij de benaming . an W"dt rdoopers beschouwt als volstrekt niet op haar toepasselijk, aangezien zij uietbesehuldigd kan worden vandiegcuenfeu tweeden male te doopen, van welke zij niet behoorlijk kan aannemen, dat zij Ie voren ooit gedoopt zijn; en bovendien kant zij zich aan tegen diemiaam,diehaar\\ creenzeh igt mei eene secte, welke zich ontwijfelbaarschuldigmaakteaan demecst dwaze en ongerijmde buitensporigheden, en met wier mce- ningen en gebruiken, behalve over den doop, geene nieuwere secte van Christenen gezegd kau worden de minste sympathie te hebben. Maar bet is builen allen twijfel, dat er in de vijftiende eu zestiende eeuw in verschillendclanden van Europa velen waren, die niet alleen Doopsgezinde beginselen toegedaan waren, maar daarom ook vervolgd werden. Van het vasteland trokken eenige van deze verwerpers van den kinder- doop naar Engeland, en in 1517 werden er vele van hen in verschillende dcelen van dat land gevonden. Ten aanzien van diegenen, die geene beginselen met de Duitsche Wederdoopers, behalve het loochenen van den kinderdoop, gemeen hadden, werden geene gestrengheden uitgeoefend; vele boeken werden er echter tegen hen geschreven, waarop zij antwoordden. Gedurende de regering van Elisabeth namen de Doops- gezinden zeer in aantal toe; vele van hen ondergingen gevangenschap en verbanning. Fulier zegt, dat eenige van hunne gevoelens terugkwamen; twee werden rr in Smithfield verbrand. De vervolging duurde voort onder Jacobus [., en gedurende zijne regering werd Eduard Wightmau, een Doopsgezinde, de laatste martelaar in Engeland voorliet geloof, verbrand. Hel is eeue merkwaardige omstandigheid, dal de eerste Engelsche martelaar, die op deu brandstapel stierf, ook een Doopsgezinde Mas. zoodat deze secte de eer had van de lange reeks van martelaren, die gedurende twee eeuwen bij korte tusschentijden opgeroepen wer- den om in de vlammen om te komen, re beginnen en te eindigen. Ni el tegenstaande de zware beproevingen, waaraan zij leu gevolge van de beginselen, die zij omhelsden, onderworpen waren, gingen de Doopsge- ziudeu toeh voort met zich in Engeland te vermenigvul- digen, en in 1643 werd er eene vergadering te Londen |
|||||
|
DOOPSGEZINDEN (ENUELSCHE).
|
|||||||||
|
üö\'J
|
|||||||||
|
gehouden, waaropzij eene geloofsbelijdenis aannamen.
De omwenteling \\an 1083 bragt verdraagzaamheid aan de Doopsgezinden eu andere Dissenters. Van dien tijd tul op heden zijn zij eene van de voornaamste sec I en geweest,die zich inEngelandvaudchccrschende
kerk hebben afgescheiden. De Eugelschc Doopsgezinden geloovcu, ten aanzien | van de inrigting der Christelijke kerk, aan het bestaan
i vau eeue algemccuc of catholieke kerk, zamcngcsteld
nitaldegeloovigeniuChristus in alle i euweneuonder alle natiën. Zij beschouwen de Christelijke kerkalsge- sticht door Christus en dieusApostelen,enals te hebben bestaan uil dezulken, eu uit dezulken alleen, die eene geloofwaardige belijdenis vau hungeloofiu Christusen ; berouw jegens God aflegden. Alle anderen beschouwen
zij als volgens de regeling dcrKcrk daarvan uitgesloten, Alle Doopsgezinde kerken staan in hare inrigting en in hare wijze van eeredienst op zich zelve. In ] SI;J werd er echter een belangrijke sla;) gedaan om ze te ver- eenigen, door de oprigting der Doopsgezinde Unie, die liare bijeenkomsten jaarlijks houdt, en uil tuecr dan duizend kerken bestaat, welke inuaain met elkan- der zijn verbonden, en die voornamelijk teu doel heeft de bevordering van alles, wal be!rekking heeft op hare secte in het bijzonder, of de zaak der non- conformitcit in het algemeen. Deze Unie behoorl tot de Bijzondere Doopsgezinde kerken. Afgevaardigden, geestelijken en lecken worden jaarlijks naar de verga- dering gezonden dooi- die kerken, die zulks verkiezen te doen. Er bestaai ook ecue dergelijke jaarlijksche vergadering, de Associatie geheeten, die zamcngesteld is op dezelfde wijze als de Unie, eu tot de Nieuwe Vereeniging van Algemeene Doopsgezinden behoort. Doopsgezinde leerstellingen schijnen door de eerste Britsche kerken gekoesterd te zijn, eu toeu A.ugusti- mis door den Heiligen Sloel gezonden werd, daagde hij niet in zijne pogingen, om haar over te halen zich te schikken naar de gebruiken vau de kerk te Rome. Het is waarschijnlijk, dal deze nieeniugen nooit ge- heel uit hel land verdwenen, maar beleden werden door vele van die hervormers, die er vau tijd tot tijd opstonden. Van de Lollarden wordt verhaald, dat zij dergelijke meeuingen toegedaan waren, en de Doops- gezinden beweren, dat Wycliffe zelfs hunne gevoelens beleed. Zij werden in Engeland echter uiet tot eene afzonderlijke secte georganiseerd vóór bet begin der zeventiende eeuw, daar de eerste Doopsgezinde kerk te Londen in 1608 gesticht werd. Joliu Smith, de eerste leeraar dier kerk , scheidde zich af vau de • Eugelschc kerk, waarbij hij predikant was. Hij om-
|
|||||||||
|
helsde Armiuiaanselic leerstellingen, en zijne kerk
bestond derhalve uil diegenen, welke thans Algemeene Doopsgezinden genoemd worden. De eerste Calvinis- lische of Bijzondere Doopsgezinde kerk werd in 10!Ki te Londen gesticht, door een tak vau eene gemeente van [udependenteu. B,\' Doopsgezinden in Engeland worden verdeeld
j in twee secten, die vau elkandergeheel afgescheiden : zijn. Zij wordende dli/emeeue eu de Bijzondere Doojh- gezinden of liajilisten genoemd. De Algemeens DoorsoEZlXDES hebben bun naam
•:ca om de leer der algemeene rerlossing, waar- aan zij met de andere leerstellingen der Arminianen
I . .... | geloovcn. De eenigc punten, waarop zij met de Bij-
zondere Doi ipsgezindeu overeenkomea, zijn de doop, de eerediensl eu de kerktucht. De eerste predikant de/er sec!e was, gelijk wij reeds aangemerkt hebbeu, John Smith, die, toen hij afstand deed van zijne her- de rlijk e functiéu iu de Eugelschc kerk, naar ons land ging, waar de meeningen, die hij over den doop bad aangenomeu, grooten weerstand ontmoeten. Spoedig nadat hij de eerste Doopsgezinde kerk te Londen had i gesticht, maakte hij eene verklaring op vandebegin- i selen <\\rr secte, doch eene geregelde geloofsbelijdenis j werd eersi veel later bekend gemaakt. De gemeenten i \\ au de/e afdeeling der Doopsgezinden gingen slechts j langzaam vooruit. Van hel Armiuianismus gingen de Algemeene Baptisten langzamerhand over tot het Sociniauismns. Omstreeks 1770 werd eene partij vau de Doopsgezinden \\ eroutrust over de snelheid, waar- mede zij vau hunne oorspronkelijke beginselen af- wekeil, en eene afscheiding had er plaats, waardoor sleehls een zwak overblijfsel achterbleef, dal sedert nog iu aantal is afgenomen. De Biozondeke Doopsgezisdes worden zoo ge- \'
uoemd om de leer der bijzondere verlossing, die zij, i zoowel als de andere beginselen van 11<-1 (\'alvinismus, !
.. . i sireng handhaven. Zij maken eene zeer groo te en bloei-
jende afdeeling van de Doopsgezinden uit, die alle
andere afdeeliugen zoodanig iu aantal leden overtreft,
dal zij den ut\'ain van Doopsgezindenbijuageheelalleen \\
draagt. Deze secte ontstond ongeveer gelijktijdig met |
I dio der Alge/neen? Duojjsgezii/den, en bet verdient op- :
\' gemerkt te worden, dat, terwijl de laatste tot weinig I
, meer dan eene schaduw is gedaald, zij eene krachtige
I afdeeling van de kerk vau Christus geworden is. De I
Algemeene Doopsgezinden hebben slechts één theolo-
gisch eollegie, terwijl de Bijzondere er niet minder
dau vijf hebbeu, te Bristol, Stepney, Bradford, Ton- j
typool en Haverfordwest. De Bijzondere Doopsge- \\
|
|||||||||
|
DOOPSGEZINDEN (AMEUI KAANSCHE).
|
|||||||||
|
67U
|
|||||||||
|
jaren behield hij zijn ambt, en werd hij verscheidene
malen als afgezant naar het hof vauEageland gezonden. Terwijl Williams ijverig en getrouw de vcrautwoor-
delijke pligten van burgerlijk gouverneur vanHhode Island vervulde, hield hij niet op het werk uit teoefe- ueii, waartoe hij geroepen was, namelijk, hel evangelie van Christus te prediken. Hij onderwees niel til leen het volk, dal meer onmiddellijk aan zijne zorg was toever- trouwd, maar deed ook mocijelijke rei/en uaarandere nederzettingen met belzclfdc schoonc doel. Hij zoog Doopsgezinde beginselen in, en daar er geen herder in N\'icuw-Engelaud was, die na cene geloofsbelijdenis door indompeling gedoopt mms, doopte Ezekiel Hol- liman Hoger Williams in Maar! 1639, die op zijne beurt den doop toediende aan Holliinan en tien au- dereu. Zou begon de eerste Doopsgezinde kerk in Amerika, en vau dien tijd al\' is zij steeds vooruit ge- gaa u, Ie midden van veelvuldige I ijdeu van vervolging eubeprocving, en thans telt zij ongeveer 12,13*5 pre- dikantcn en 1,20S,7G5 leden. Zij wordt hel sterkst vertegenwoordigd i:i Nieuw-Engeland en den staat \\"e\\v-,i ork, en heeft vele pogingen aangow end tot ver- spreiding van den bijbel en hel bevorderen vau zen- diugen onder de Heidenen. Zij heeft ook vele collcgicn en seminarién geslicht, en ijverig gewerkt aan de bevordering der \\ rijzinuigc opvoeding. Een harer lct- terkundige instellingen, de universiteit van II ichcster in den staal New-York, heeft degcluvle bibliotheek van wijlen den beroemden Duitscheu kerkgeschiedschrij- ver Dr. Neauderaangekocht,dien de Baptisten beiniu- nenen vcreeren wegens de gunstige bewoordingen, waarin hij over hunne beginselen heeft gesproken. Wal de leer, hel kerkbestuur en de ceredienst aan-
gaat, komen de Calvinistische Baptisten in Amerika, gelijk in Engeland, op alle esscnliëele punten overeen mei de regtziunige Congregationalisten. Er zijn ook twee partijen onder beu; de eene sluit alle andere, Cbristcu-secten uit, terwijl de andere baar vrijelijk toelaat. Om de drie jaren is er ecue bijeenkomst van de Algemeene Vereeniging van Doopsgezinden van de Vereenigde Staten, die in l">ll Ie 1\'hiladclphia werd gesticht, en door hare iurigting beperkt is lot het bevorderen van zendingen in hot buitciüand. De Anierikaausche Doopsgezinde V\'ereenigiug tut bevor- dering van zendingen in Amerika, geslicht in 1V52, is voornamelijk bestemd om in de geestelijke behoeften van de vallei vau den Mississippi te voorzien. De Amcrikaanschc Baptisten onderhoulen ook zendin- gen in Birma, Siam, West-Afrika en onder de Ame- rikaansche Indianen. Zij hebben zes theologische |
|||||||||
|
ziuden zijn onderling verdeeld in tw< e jiiu-lijcii, deliou-
ders der strikte endieder vrije communie. De eersten zullen niemand tut liet avondmaal toelaten, die niet volgens hunne wijze gedoopt is; de laalsteu houden vrije communie mei Pa?dubaptisten, en beschouwen een verschil van mecuing en gebruiken aangaande den doop als geen beletsel voor de gemeenschap aan de tafel des Heeren. Nog cene zeer kleine al\'deeling van de Doopsgezinde
vereeniging beslaat er in Engeland, die de Zeceule- dag-l)oop.igH;i,n!cH gehecteu wordt, wegens de oinstan- dighcid, dat hei eenige punt, waarop zij vau hunne broederen verschillen, bestaat in hel beweren, dal de zevende en niet de eerste dag der week als Sabbath gehouden moei «orden, liet bestaan dezer seete in Engeland is \\an cene cenigzius oude dagieekeuing, doch /ij bezil nu nog slechts twee gemeenten in En- gelaud en Wallis. DOOPSGEZINDEN (Amekikaaxsuie) of B.vr-
tistkv. Men neemt algemeen aan, dal, als men ouder de Baptisten alleu opneemt, die den kinderdoop ver- werpen, zij bepaaldelijk degrootsteChristen-seete inde A\'ereouigde Staten ui (maken.De oorsprong dezer sei.-i e, dagtcekent bijna van den lijd, waarop zich dr eerste volkplanters in Nicuw-Eugcland nederzetten. Deeer- ste Doopsgezinde kerk werd echter in het jaar lfilJ\'J ^■i v iehl te Providcnce,R,hode rslaud,door Hoger Wil- liauis. Deze merkwaardige man werd te Oxford opkos- tenvanSir Edward Coke opgevoed. Hij werd daarna Puritijusch predikant van de Kerk van Engeland, doch in die lijden van vervolging en onverdraagzaamheid uil Engeland verdreven, nam hij de wijk naar Amc- rika. Zijne godsdienstige beginselen berokkenden hem daar ook vervolgiug; hij werd veroordeeld om hei land te verlaten, en oen schip werd er uitgezonden om hem naar Engeland terug ie brengen, doch hij was niel Ie vinden. \\\\ illiams, nu een banneling, een zwer- ver in een woest land, bevond zich alleen en vau alles beroofd. Eindelijk, toen eenige aanhangers zich bij hem hadden gevoegd, die edelmoedig zijne bcprocvin- gen en ontberingen mei hem deelden, wierp hij zich in de armen van Canonicus, een Indiaansen opperhoofd, die aan hem en aan zijne volgelingen eenstuk landsgaf, tusschen de rivieren de Pawtuckcl en de Mashassuck. De nieuwe volkplanters noemden hel stuk land, waar- op zij een te huis gevonden hadden, Voorzienigheid (Providence). Hoger Williams verkreeg daarna zoo- veel invloed over do Indiaansche stammen, door welke hij omringd was, dat hij de stichter en de eerste presi- den t werd van de kolonieRliodeTsland. Gedurende vele |
|||||||||
|
DOOPSGEZINDEN (AMERIKAANSCHE). 071
|
|||||||
|
den loop van de eerste twaalf jaren maakte de zaak
snelle en zeer bemoedigende vorderingen. In lT.fi werd er voor de eerste maal eene bijeenkomst van lee- rarcnteNcw-Durham gehouden, hetgeen sedertdien tijd jaarlijks in verschillende plaatsen herhaald werd, om de algemeeue zaken der secte te besturen. Lang- zamerhand breidde de secte zich iu verschillende sia- icn uit, en kerken werden er tot iu Canada gesticht. Hare vorderingen werden echter eenigzins belemmerd door inwendige twisten in do kerken,overhel belang- rijke punt van de Godheid van Christus, daar vele kerken Ariaansche of Unitarische inzigten hadden aangenomen, tol groote droefenis van velen. Hel ge- volg hiervan was eene kleine afscheiding, waardoor eensgezindheid en vrede hersteld werden. Daar AcJ\'rije-ieil-Doop.ye:i\'idrn zich over lul land
hadden verspreid, en men bevond, dal de jaarlijksche bijeenkomsten de srete niet voldoende vertcgenwoor- digden,wcrdcrinl S27eeneAlgcmecno,Confercntiege- organiseerd. Eerst werd zij jaarlijks, daarna om de twee jaren, en eindelijk om de driejaren gehouden. Sedert de instelling der Conferentie zijn de Vrijc-wil-Doops- gezinden in aantal toegenomen. Ruim vijf en twintig jaren geleden namen ongeveer .\'{,000 Algemeeue Doopsgezinden in Noord-Carolinaden naam van Vrij e- wil-Doopsgezinden aan, doch zij werden door de secte niet erkend, daar zij slavenhouders waren. Dcscctcis steeds van de slavernij afkeerig geweest, en vormt daarin een sterk contrast met de Calvin ist isehe Doops- gezindeu, eenige van wier kerken In de Zuidelijke Stalen leden en herders bezitten, die slavenhouders zijn. Alseene secte willen de Vrije-wil-Doopsgezinden van do slavernij volstrekt niets weten; zij verfoeijen hel stelsel zoodanig, dat zij weigerden om 12,000 menschen uit Kentucky en den omtrek onder zich op te nemen, die eene deputatie aan de Algemeeue Confe- rentie zonden, ten einde hunnen wenseh te kennen te geven om zich bij do verecniging aan te sluiten. Zij on- derhouden eene vriendschappelijke briefwisseling met de Algemeeue Doopsgezinden in Engeland. Het kerkbestuur bij de Vrije-wil-Doopsgezinden is
noch bisschoppelijk noch presbyteriaanse!:, maarcon- gregationaal of berustende bij de kerken. Elke kerk kiest haar eigen leoraar, en oefenl de kerktueht over hare eigene leden uit. De kerken worden georganiseerd en de leeraren geordend door een raad uil eene Drie- maandelijksche Vergadering, encenleeraar is als zoo- danig onderworpen aan de tucht van de Driemaande- lijksehe Vergadering, waartoe hij behoort, en nietaan do kerk, waarvan hij de herder is. Geloovigen worden |
|||||||
|
instellingen in verschillende deelcn dor Staten, on
het aantal .studenten is groot, daar er eene groote be- lioefte is aan her,Iers v an de Doopsgezinde secte. Een gedeelte dezer scete heeft gedurende eenige jaren met veel moeite en kosten aan eene herziening van de Engelsche vertaling des bijbels gearbeid, waarin, behalve vele andere veranderingen, de woordeniluopen en doop veranderd zijn in indompelen en indompeling. Gelijk de groote afdeeling der AmcrikaansohoDoops-
gezinden of Baptisten, die wij nu beschreven hebben, overeenkomt, met de Bijzondere Doopsgezinden in Kn- geland, is er eene andere afdeeling van Doopsgezinden in Amerika, die overeenkomt, met de Algemeeue Doops- gezinden in Engel and, daar zij inbare leer Arimniaansch is. Deze Doopsgezinden zijn echt er in Amerika bekend onder den naam van Vuijk-m ii.-Dooi\'süt/i.vdkn\'. Sc- dert de eerste stichting van Doopsgezinde kerken in de Ycrccnigde Staten hebben er altijd verschillen over theologische pnnten onder haar bestaan, daar eenige Calvinistisch en andere Arminiaansch in hare inzigten waren. Maar hoewel »ij aldus verdeeld waren in hare meeningen over verschillende punten van wezenlijk belang, maakten de beide partijen te zamoii toch één geheel uit tot aan het jaar 17S0, toen de eerste kerk naar de beginselen dei\' Vrije-wil-Baptistcn geslicht werd. De stichter dier secte als een afzonderlijk ligchaam was de ouderling Benjamin Randall, een vroom cu ijverig man, die onder het prediken van George Whitefield bekeerd was. Hoewel opgevoed in de beginselen der 1\'a\'dobaptisten, veranderde hij van inzigt over den doop, onderging dien in 177G door indompeling, en vereenigde zich met, de Calvinist i- sche Doopsgezinde kerk. Spoedig daarop begon hij te prediken, en zijn arbeid werd zeer gezegend. In zijn verlangen om de uitnoodigiugen vanhei Evangelie in hare volheid en vrijwilligheid voor te stellen, ging Randall ongevoelig tot Arminiaanschc beginselen en inzigten over. De Calvinistische broed eren werden on- gerust, en de een na den ander brak alle betrekking met hem af, daarbij naar hunne meening schuldig was aan bef onderwijzen vandwaalleer. Slechts weinigeDoops- gezinde leeraars schaarden zich aan zijne zijde; zij or- dendeu hem in Maart 1780, en op den 30"\'»" Junij van dat jaar stichtte hij in New-Dnrham de eerste kerk der Vrije-iril-Doopsge:inden. Het ontstaan dezer nieuwe secte gaf aanleiding tot
veel opgewondenheid onder de kerken van Amerika. Hare leeraren waren niet een brandenden ijverbezield, en reisden iu alle rigtingen;zij predikten het evangelie, stichtten kerken, en stelden leeraren over deze aan. In |
|||||||
|
(572
|
DOOPSGEZINDEN (AMERIKAANSCHE).
|
||||||||
|
als leden der kerk toegelaten door den doop, of doorecu
: schriftelijk bewijs, maaraltijd met eenparige stemmen; door twee derden van de stemmen kan ln\'j daaruit ech- ter verwijderd worden. De kerken houden maandelijk- sche bijeenkomsten, en dienen eenmaal in de drie maanden door een briefen afgevaardigden ecu verslag aan de Driemaandelijksehe Vergadering in. De Drie- maaadelijkschc Vergaderingen zijn zamcngesteld uit verscheidene kerken, en houden hare zittingen vier- maal inhetjaar. Deze duren twee en een halvendag,en dienen om vacante kerken van predikanten (c voor- zien, om kandidaten Ie onderzoeken en dergelijke diensten te doen. De Jaarlijksche Vergaderingen zijn jjamengesteld uit onderscheidene Driemaandelijksehe Vergaderingen, terwijl de A.lgcmccnc Conferentie za- mengcsteld is uit afgevaardigden, die voor hei grootste gedeelte leeraren zijn uil ai deJaarlijkschcVcrgaderin- gen der secte. Deze Conferentie wordt eens inde drie jaren gehouden; hare zittingen duren negen of t ien da- gen.Hetdoel is eenheid, scliriftmaligc heiligheid, bij- bclschclecrentuchl in de gelicelc seete te bevorderen. Zij steil voor en beveelt aan, doeli mankt geene weiten. De V\'rijc-wil-Doopsgezindcu \'trekken zich nu uil overliet grootste gedeelte van de Vereenigdc Staten, over Opper- en Neder Canada en de provinciën Nova Scotia enNieuw-l\'runswijk. Zij hebben verscheidene academiën, en maken over liet algemeen als een:\' Christen-scetc vorderingen, hoewel zij nog slechts een klein ligebaain zijn in vergelijking van de rcgiziiuiigc of Calvinistische Doopsgezinden. De volgende afdceli ng van de AmcrikaanschcDoops-
gezinden, die wij in dit artikel wenschen te behandelen, is er eene, die de Zevexde-dag-Doopsgezixi>ex gc- noemd wordt, daar zij den zevenden in plaats van den eerstendag der week voor godsdienstige doeleinden viert. Deze seete kent haar oorsprong aan geen inen- schelijkenstichtcrtoc,doch wijst als dercden van baar bestaan alseenekerk op bet Nieuwe Testament. Hare leden zeggen, dat hunne gevoelens door de Apostelen werden geleerd, en door de eersle Christenen werden beleden. Dat de JoodschcSabbathgedurendecenigen tijd met den Christelijken Sabbath gevierd werd, kan menniel betwijfelen. Doch het is moeijelijk, zoo niel onmogelijk, om in de Schrift of in de geschiedenis dei- kerk eene reden te vinden voor het stellen van den ■Toodschen in plaats van den Christelijken Sabbath. Mosheim maakt melding van eene seete, die in de twaalfde eeuw in Lomhardije bestond onder den naam van Passageniërs, die hare. volgelingen besneed, en den loodsehen Sabbath vierde. |
De eerste kerk der Zcvende-dag-Doopsgezinden in
Amerika werd gesticht leNewport, Rhodc fsland, in KIS], en de eerste herder daarvan was William His- eox. Naauwelijks was deze kleine kerk gesticht, of een geesi van vervolging ontstond tegen haar, zoodal haar voortgang zeer belemmerd werd. Thans hebben deze Doopsgezinden echter ongeveer 00 kerken, vijftig geordende predikanten en ongeveer zeven duizend 1< ■ den. Zij zijn verdeeld in viervcreenigingen. Zij hebben eene jaarlijksche conferentie, zamcngesteld uit afge- vaardigden van de verecnigingen en die kerken, die zich daarbij niel aansluiten. In hunne kerkelijke, in- rigling zijn zij streng eougrcgationaal, daar elke kerk een onafhankelijk ligchaam is, dat slechts raad van de verecnigingen en de conferentie ontvangt. ITetbe- stuur der kerk bestaat, zooals bij de Congrcgationalis- ten,uit herders en diakenen. Elke kerk beefl een klerk, wiens pligt het is om gctrouwaaiiteckening te houden van al de handelingen der kerk, van de namen der le- den en de daglcekcning van bunnen doop. Eene geloofsbelijdenis, die de gevoelens dcrZcvende-
dag-Doopsgezinden bevat, werd door de Conferentie op hare bijeenkomst in l^\'ï.\'i aangenomen. AVat liet avondmaal aangaat, (reden zij niel in kerkelijke ge- meenschap me! andere seeten van Christenen, die Pa> dobaptistisebe beginselen belijden Tusschen de jaren 171 S en 1 7-\'i>> trok een nanzien-
lijk aantal Doopsgezinden uit Duitschland naar de Vereenigde Staten. Zij worden gewoonlijk Tanken genoemd, bij wijze van bespotting, doch zij hebben voor zich den naam van Broederen aangenomen. Ken andere secte van Doopsgezinden, dcDuxKERS,
(zi" ald.) werd in 17<is in Duitschland gesticht, en toen vele hunner in 171\'! naar Amerika geweken waren, daar zij in hun geboorteland aan vervolging waren blootgesteld, stichtten zij in 1723 eene kerk Ie Gcrmantown in Pcnnsylvauië, onder de herderlijke zorgen van Petrus Boeker. De kerken dezer seete na- men snel in aantal toe.en namen in 1 7l)[s den zevenden I in plaats van den eersten dag der week aan voor bare godsdienstoefeningen, zoodat zij somtijds genoemd v,orden, en zich zelve ook noemen, de Duitsehe Zc- vende-dag-Doopsgezinden. Deze seete zal onder haar \' oorspronkclijkcn naam van Dunken uitvoeriger he- schreven worden. Uil de drie voornaamste Protestantsehe seeten in
Amerika, de Methodisten, Doopsgezinden enPresby- terianen, ontstond in het begin der tegenwoordige eeuw eene secic, die den naam van CHRISTENEN of Christelijke Vrnr.rxie,ixo(zica1d.* ontving, en die, |
||||||||
|
DOOPSGEZINDEN (NEDERLANDSCHE).
|
|||||||||
|
B73
|
|||||||||
|
daar zij de indompeling uitoefent, als eeneDoopsge-
zinilo secte beschouwd kan worden, hoewel zij aan-
gaande verschillende leerstellingen,voornamelijk over dr Drieëenheid, van alle andere afdeelingen van Doopsgezinden, in Amerika en elders, zeer verschilt. Inl823bcgonecneerwaardigDoopsgezinde,Alexan-
der Campbell genaamd, een tijdschrift uit te geven, waarin hij ernstig pleitle, voor hetgeen hij als eene herstelling van het oorspronkelijke evangelie en do orde der dingen beschouwde. Het plan van den schrij- ver was om, zoo mogelijk, de oorspronkelijke eenheid der Kerk te herstellen, en te dien einde stelde hij voor alle mensehelijke geloofsbelijdenissen af te schaffen, en den bijbel alleen als den wettigen band van vereeni- ging aan te nemen. Alexander en diens vader Thomas Campbell badden oorspronkelijk behoort tot de Pres- byteriaansche Afgescheidenen in liet noorden van Ier- land, en toen zij Amerika bereikten, verbonden zij zich met een kleinen tak dierzelfde kerk. l)c voorgestelde hervorming werd echter door de Afgescheidenen als een ligchaam verworpen, doch door eenige der leden omhelsd. Eene gem ente werd daarop gesticht, waar- ovcr de twee (\'ampbells tot herders geordend werden. Tn den loop van eenige maanden werd het onderwerp van den kinderdoop aangeroerd, en na eenige beraad- slaging, die tot eene verdeeling der kerk leidde, onder- gingen de (\'ampbells, en zij, die mei hen instemden, op den 12\'ien Junij 1M2 den doop door indompeling. T)e kleine verceuiging, nu zeer verzwakt door de af- scheiding, die plaats gegrepen had, besloot zich met de Doopsgezinde verceuiging te verbinden. Zij voegde zich derhalve in hei volgende jaar bij die sectc, onder schriftelijk beding, dat gecne andere banden van ver- eeniging of gemeenschap dan de Heilige Schriften verciseht zonden worden. Alexander Campbell steeg door zijne talenten en zijn uitmuntend Christelijk karakter hoog in de achting der secte, waarbij hij zich bad aangesloten, en zijne bijzondere inzigtcu over alle mensehelijke geloofsbelijdenissen begonnen grond te winnen, cu werden eindelijk door vele Doopsgezinde kerken in het westen van bel land aangenomen. Er ontstond echter veel ijverzucht bij velen, die deuieu- wc inzigtcu vijandig waren, en eindelijk had er eene scheuring plaats, waarbij de Doopsgezinde kerkende begnnst igers van (\'ampbells meeningen uit haren boe- zem verwijderden. Aldus uitgesloten van de geineen- schap der Doopsgezinden, vormden de Campbellianen zich overal tot afzonderlijke kerken, onder den naam van Disi [pelen van Christus (Zie ald.). DOOPSGEZINDEN (NEi>Eiu,AxnsenK),volgolin-
|
|||||||||
|
gen of, wil men liever, geinoedsverwantcii van Menno
Simons. Hoezeer Menno met de ïtooinsehc kerk brak, was de rigting, die hij nam, reeds in volle werking. Hij zuiverde, veredelde en heiligde ze. Het ideaal, dat hij zocht te bereiken, vond hij niet in de hervorming van zijnen tijd, schoon het ermede in verband trad, maar inde innige bewustheid, die van de Apostolische tijden bij cnkcleu heeft voortgeleefd, en niet uitgeroeid kou worden, omdat het was de verwezenlijking van het gronddenkbeeld der stichting van een Godsrijk op aarde. Alleenlijk de toepassing, die nu en dan in praktijk werd gebragt, kwam of der verwezenlijking nader, of verliep in hersenschimmen. Die rigting open- baarde zich, om niet van vroeger op te halen, bij de Catharen, vooral bij de Waldenzen, en insgelijks bij de broedergemeenten in Bohème en Moravië. Of de Nederlandsche rigting, door Menno georgani- seerd, aan de Waldenzen haren oorsprong ontleende, is een niet te beslissen vraagstuk. Ondenkbaar zou het zijn,dat zij hier onbekend waren gebleven, en geene aanhangers gevonden zouden hebben. In het oog val- lend is het wel, dat de Waldenzen in Vlaanderen Tis- scrands genoemd werden, en de Doopsgezinden in Twcnthc wevers waren, dat NieolaasHorchenMareiis Thomas, die als \\\\ ederdoopers te Zwickau optraden, lakenwevers geweest zijn; maar eene toevallige ge- lijkheid mag niet gelden voor een afdoend historisch bewijs. Zoo min als men uit gelijkheid in wezenstrek- ken tot eene gelijke afstamming mag besluiten, zoo mag men ook niet te veel afleiden uit de overeenkomst van de benaming van oom, aan de Doopsgezinde leeraars gegeven, met die van barben, waarmede de Waldenzen hunne voorgangers begroetten, want ook in vele streken van ons vaderland wordt de Roomsche pastoor door zijne gemeenteleden Heeroom genoemd. Zeker is bet, dat de verwerping van den kinderdoop geen onderscheidend karakter van de "Waldenzen is, al waren er ook onder hen, die den doop der bejaarden voorstonden. Maar wat daarvan zij, de Doopsgezinde rigting werd inde Nederlanden en in Du itsch land door den voormaligcn priester van Witinarsnni geregeld, van onreine bcstauddeelcu gezuiverd, en ontving van Menno bare kleur. Menno Simons werd waarschijnlijk in 149S te
Witmarsum geboren, waar men nog het huisken aan- wijst, waar zijne ouders gewoond hebben. Van zijne familiegeschiedenis is niets bekend, dan dat hij nog eene zuster benevens een broeder had, die na bet ne- derleggen zijner priesterlijke bediening in het huwelijk trad, en vader werd van een talrijk gezin. In 1 524 out- |
|||||||||
|
DOOPSGEZINDEN tNEDKRHANDSCIIE).
|
|||||||||
|
O/J
|
|||||||||
|
de overige Hervormden kon bij zich niet vereenigen,
omdat hij in hun Ie ven geene echt innerlijke hervorming bespeurde, en niet het minst, omdat z\'ju gevoelen om- frent den doop bij hen evenveel afkeer verwekte, als het den Roomschcn een gruwel was. Hij besloot de wereld in te gaan en eene gemeente te verzamelen, die leefde als waarlijk gedooplen, d i. wedergebo- renen. Zijne wijding daartoe ontving hij bij den doop hem toegediend door Obbe Philips, ecu der vroegere zendelingen van Jan Mathijsscn, doch die geen deel nam aan de latere uitspattingen zijner zenders. Van nu af begint Mcnno\'szendingsleven. Hij zocht de
diaspora der Herdoopcrs op, en herschiep woelgeestcn in eene kudde lamineren. Maar met al degenen, die bij bunnen waanzin volhardden, verbood hij alle gemcen- sehap. Zelfs dulde hij niet, dat men met beu aan ééne tafel at of dronk. Dit had ten gevolge, dat al de ge- matigden zich onder zijnen herdersstaf verzamelden, en dal de barre woelgeestcn in hun eigen niet weg- zonken, cu eindelijk geheel vergeten zouden zijn. in- dien er geene historie bestond. Menno predikte eu doopte heden hier, morgen daar, nergens veilig, een prijs op zijn hoofd als een vogelvrij verklaarde, cu toch vernachtende in de schaduw des Almagtigen. Is bel wonder, dat hij soms genoodzaakt werd de list der slangen met zijne duiven-cenvoudiglieid te paren, om zijne belagers te verschalken. Zult gij het hein niet vergeven, als hij soms zich wel eens bitter uitliet over de Luthersche en Gereformeerde predikanten, die in eere en aanzien deelden, terwijl hij en d< zijnen als een troep vagebonden veracht en opgejaagd werden. Toch gaf hij nooit, den moed verloren. Zoo verhaalt Blaupol ten Cato, dat hij op eene zijner reizen, te Eenigcnburg, niet verre van Schagen, ecu priester bekeerd heeft:, terwijl deze vóór het allaar stond, om zijne gemeente inde openbare godsdienstoefening voor te gaan. Hij rigtte tol hein hel woord indeLa- tijuschc taal, en sprak met zooveel welsprekendheid, vertrouwen en overtuigende kracht, dat de priester naderhand zijne bediening vaarwel zcide, en zich aan de zijde der Doopsgezinden schaarde. Op eene andere plaats trad hij onversaagd ecu klooster in, en ver- maande hij de monniken afstand van hunne dwalingen te doen, ofschoon hij de publicatie, welke hem aan vervolging prijs gaf, op de poort vond aangeslagen. Terwijl hij tegen de uilspattingen zoowel van de
Munstcrschcn als van de Batenburgers en üavid- Joristen kampte, steeg zijn aanzien onder zijne vol- gelingen, zoodal hij als senior onder de zijnen geëerd werd. Deze litcl had iels bisschoppelijks, en was vooral |
|||||||||
|
I ving Meuuo zijne priesterlijke wijding, en deed te
l\'ingjum tliciisl nis pastoor of kapcllaau. Hoezeer hij uil hervormingsvrees zich niet aan de lezing der Heilige Schrift waagde, bekroop hem tocli de twijfel aan hel leerstuk der vleeschwording van den ouwel, dien liij aanvankelijk als inblazing des Satans uit zijn hoofd trachtte te weren, maar hein toch tot de lezing des bijbels cu der geschriften van Luthcrbragt, en nu werd de twijfel zekerheid. Zijne prediking won van nu afin leven, en zijn onderzoek werd bij de eerste ontdek- kiug niet gesloten. Jlet bijwonen eener regtspieging in 1531 te Leeuwarden gaf er eene bepaalde rigting aan. Hij zag zekeren Sicke Snijder onthoofden, omdat deze zich op nieuw had laten doopen. Ouder den indruk van den grond, waarop dit vonnis was uitgesproken, stelde hij in de II. S. een onderzoek in naarde gcldig- heid vanden kinderdoop, eu hij vondergeeue gronden voor. Zijne twijfeling in zijne keus werd opgelost door denoingangjdieuhijmet dc\\\\ ederdoopers aanknoopte. II ij vond voor als uog geeuc reden om inct zijne kerk te breken, evenmin kon hij instemmen niet het over- drijven der Wcdcrdoopcrs. (\'p zijne nieuwe standplaats Ie Wilniaisum ver-
spreidde hij hel licht, dat in hem was opgegaan, en verzette zich tegen de zendelingen van Jan Mathijsscn die zich, naarde wijze der oude (\'at haren, Volmaakten noemden. Hoewel niet, hen overeenstemmende in den doop, huiverde hij voor de gevolgen, want hun streven was revolutie, gecne hervorming. Hij bad voor zich om wijsheid en licht, \\cn einde zoowel de dwaling van bet bijgeloof als het buitensporige der dweeperij te bestrijden. Een feit besliste zijne levenskeuze. In Febr. 1533 namende Ilcrdoopers hel oude klooster te Blocmkamp bij Bolsward in bezit; maar Schenk, de gouverneur van Friesland, hernam het met geweld, en wie niet bij de bestorming over de kling was ge- jaagd, onderging de gruwelijkste straf. Men veracht te de Wcdcrdoopcrs als ongedierte. Zelfs Zwingli zei: ipiis iterum mergit, mergatur, (verzopen worde, die herdoopt). Dit feit schokte Mcnno als de bazuin des laatstcn oordeels. Zijn eigen broeder en vele leden zijner gemeente bevonden zich onder de rampzaligen. Hij bad hun zijn gevoelen omtrent den doop medege- deeld, doch uu waren zij hun eigen weg gegaan, waarop hij hen niet kon of mogl volgen. Huu bloed brandde hem op het hart. Nu vatte hij de pen op tegen de bal- dadighcid der Munsterscbc gruwelen, maar trad ook uit de gemeenschap mei de Roomsche kerk, om zich, zooals hij zelf betuigde, te begeven in alle ellende en armoede ouder hel drukkende kruis van Christus. Met |
|||||||||
|
DOOPSGEZINDEN (XEUKKL.YNDSCHE). 075
|
|||||||
|
Daar Meuuo zich niet enkel legen kerkelijke begrip-
pen en instellingen verzette, maar tegen de wereld in haar geheel een strijd op leven en dood begon, is hef \' geen wonder, dat er ook onder zijne volgelingen over hel meerder of minder strenge van de toepassing tegen overtreders aanleiding tot ernstige geschillen out- \' stond. Calvijn ondervond dit ook, maar hij werd door j de regering van Genèvcgcsteund.Menno stond alleen, en inoesl door eigen kracht erdoor worstelen. Lij zijn strijd legende wereld kon hij hen onmogelijk als bond genootenaanzien, die, door de wereld overwonnen, mei ; haar heulden. Christus of de Helial, en die i\\c/rn laat- ste niet verzaakte, verzaakte hij, en wierp hem uit. Hij i lette minder op ecu systematisch afgerond leerbegrip, j gelijk de overige hervormers, daartoe ontbrak hem de diepte van studie; zijne zucht en streven was de gulden eeuw der kerk tof haren oorsprong terug te voeren, en ecne gemoeide (e stichten, die zonder vlek of rimpel\'zoude zijn; maar hij verloor daarbij, zooals de Donatistcn, de gelijkenis van liet onkruid tusschen de tarwe uit het oog. Van daar minder belangstelling in speculatieve waarheid, alle zorg gcrigt om ecne zuiver geloovige gemeente van de besmetting der wereld te bewaren, cu zich zelf af te zonderen; van daar de inlijving in de gemeente door den doop op volwassen leeftijd, waarin de Christen zijn zclfbcwust- /.ijn van hetgeen hij is en wordt uitspreekt. De doop der bejaarden was dus nic! het beginsel, waarvan Meuuo en zijne vrienden uitgingen, maar eengevolg van hunne idcalischc voorstelling van de kerk des Hecren. Immers Menno ging niet uit van Luthers hoofdgedachte: regl vaardiging uii genade door het geloof; of van het Zwitsersche denkbeeld: Gods vrij- inagtige souvereiniteit in hel behoud des zondaars; maar de heiliging, die hij miste in de Roomsche kerk, en die bij de Hervormden nog veel te wenschen over- liet, werd zijne leidende gedachte. Daaruit vloeide I alles voort, wal de Doopsgezinden van anderen onder- I scheidde. Van daar de onthouding van den eed, als ! overtollig voor den Christen, wiens eenvoudig woord ■ vertrouwen moei verdienen. Intusschen heeft iiij eenmaal zelf zijn eigen beginsel vergeten, toen hij \\ schreef in zijn fundameutsboek : „Ik zegge u,dat,«o j waarachtig als de Heer leeft, allen, die u anders leeren," enz. Hij vergat ook, dat de Heer zelf zich door den hoogepriester liet bezweren; maar bel ideaal ging bij hem boven de werkelijkheid, omdat hij het als ecne \' realiteit in zijn gemoed had opgenomen. Oorlog is en blijft eenc satire op het Christendom, eenc feitelijke logenstraffing van de bergrede. Menno gevoelde dit, |
|||||||
|
l>ij de Broedergemeente iii gebruik. Hij verzamelde
gemoedsverwanton nici enkel in Friesland, maar ook in Keulen, en vooral in Ncdcr-Duitscbland, in Hol- stcin, Mecklenbnrg tol inLyÜand, en men begon-zich naar zijn naam te noemen. In 1 5 13 ontmoette hij Ie Kinden a Lasco, en deze
/."•hl hem tot de Lntherschc of Gereformeerde kerk o\\ er te halen, doch daartoe was Meuuo ie zelfstandig. 1 iater werden beide mannen in een dispuut gewikkeld overdemenschwording van Christus, den kinderdoop. de erfzonde, de heiliging en meeraudere dogmatische punten. Dil gaf hem aanleiding zijn gevoelen over de nienschwording des Heercn en den doop in druk uil Ie geven, waaruil bleek, dat hij, wal hel eerste betrof, overeenstemde mei het gevoelen, dal Jan vanLeyden in de gevangenis had uitgesproken. .Hij beweerde na- mclijk, dal Christus, ook naar den vleeschc, de Logos is, die van i}vn hemel nedergedaald, op aarde mensch geworden is, Als zoodanig is hij wel is waar niet uit Maria geboren. Hij is wel vleescb geworden, zonder e\\ en wel haar vlecsch en bloed aan te nemen. Hij wilde Christus niet verbrokkeld of verdeeld, niet in ecne Goddelijke en menschelijke natuur gescheiden hebben. Zoo liep hij groot gevaar van op de klippen van het \\ docetismus te stranden. fnhet volgende jaar verzamcl-
dc hij ecne gemeente te Keulen. Van daar begaf hij zich naar Holstein, en hield teLubeck niet vele volgelingen van David Joris een twistgesprek. In 1 545 woondebij eenc synode Ie Emdenbij, waar bel zoo teedere punt i over den ban, die reeds menigeen tol aansloot was, be-
sproken en bepaald werd, dal hij niet ten verdervc, maar tot behoud diende, en dat men, van wcge de ver- i mijding der gebannenen, niemand tegen zijn gemoed
dwang zou opleggen. A\'au 1515 tot 1550 trok hij als een Apostel rond in de knsllandcn van de Noord-en Oostzee, de gemeenten stichtende en opbouwende in waarheid en geregtigheid. Tn het laaistc jaar trad hij in geschrifte op ter verdediging der Dricëenigheids- leer, bestreden door UnitauscheDoopsgezinden,dieuit Italië gevloden, in Zwitserland en elders hunne dwalin- genverspreidden. In 1 55\'2 gal\'hij eerst eenc grondige belijdenis over bestreden punten uit, nadat hij reeds vroeger een vertoog over de afzondering en vermijding- van een gebanncne in het licht gezonden had. In den winter van 1 553 op I 55 1 hield hij zich in stilte te Wis- mar op. Omdat Roomschen en Protestanten hunne stem tegen hem verhieven, en beiden hem als cene pest naar ziel en ligchnani op den kansel brandmerk- ten, verborg hij zich en zwierf rond; maarhei getal zij- ner volgelingen nam toe,en groeide in de verdrukking, |
|||||||
|
ïl
|
||||||||||
|
DOOPSGEZIN J) EN (N EDBBLANDSCHE).
|
||||||||||
|
670
|
||||||||||
|
matigden werden ouder den naam van Sohedenmakers
uitgebannen. Deze vereenigden zich niet de Frane- kers, ook Voet wasschers genoemd, en de Waterlanders, die zich van nu af Doopsgezinden noemden, terwijl de meer strengeren den naam van Mennonieten behiel- den. L. Bouwens gaf de gematigden den naam van Drckwagens, omdat zij, zeidc hij, alle vuiligheid op- en afnamen. Die rigoureusc mannen zouden welligt Menno zclveu
iu den ban geworpen hebben, als hij niet uit vrees voor dat uiterste toegegeven, en zich bij hen aangesloten had. Hij gaf van die veranderde denkwijze rekenschap iu een geschrift: Grondig onderrigt of bewijs van den excommunicatie-ban, uitsluiting of afzondering van de kerk van Christus; en toen twee Duitsche leeraren, Zijlis eu Lcinmckcn tegen dat geschrift opkwamen, deed hij beiden iu den ban. Dit geschil baarde hem moeite en verdriet, eu in zijne laatste dagen speet het hem zeer, zoo \\ecl uit menschenvrees te hebben toe- gegeven, zonder dat de vrede er door hersteld was geworden. Moede van onrust ging de zwerveling op iW\'n l;iden Januarij 1561 zijne eeuwige ruste in. Hij werd in zijn eigen tuin begraven. Zijne geschriften, die gezamenlijk in lüSl ie Am-
sterdam bij J. van Veen zijn uitgekomen, doen hem kennen a!s een man van gezond verstand, van een Chris! cl ijk gemoed, doch zwaarmoedig van geest. Aan zijne opvoeding eu vorming in een verborgen hoek van Friesland is het te wijten, dat hij in geleerdheid niet met een Melanthonen Calviju op eeue lijn gesteld kan worden, en het was een gebrek van zijnen tijd, dat nog niet geheel genezen is, dai hij, zooals uit zijne gesprekken met a Lasco en Mikrou blijkt, aan de ziekte der onverdraagzaamheid leed. Maar het was allen tegen één, dus één tegen allen, en het schoonste ideaal kon zelfs in zijn uitmuntenden navolger den ouden Adam niet uitdrijven. Maar zijn ootmoed en trouw aan den Heer, zijne gloeijcude zucht om voor Zijn aangezigt cene gemeente te vergaderen, die Zijn leven in haar gemoed had opgenomen, overschaduwde zijne gebreken. Het zou voorliet Nederlandsche volk cene lofspraak zijn, indien het waar mogt wezen, dat Menno\'s werk cene Nederlandsche gedachte was. Dit is zeker, dat hij met zijn kunsteloos woord meer ver- rigt heeft, dan de magtige vijfde Karel met zijn zwaard. Hij heeft de\\\\ ederdoopers van hun waanzin genezen, de onverbetcrlijken onder nul gebragt, de vcrdwaal- den, —albleve er dan nog ictswispclturigs achter,— tot de kudde van den goeden Herder geleid. Zoo zag men iu de 15\'\'. eeuw uit de wilde Taboriclcn de cm- |
||||||||||
|
en hun, die hem volgden, werd hel verboden wapens te
dragen; selioon hef vreemd kliiikt, dai zij weigerden de
wapeucnaante gorden, en loeh met hunne ruime geld- bijdragen iu oorlogstijd anderen instaat stelden het te doe 11. Ambten te bekleeden, die den Christen ingc- meenschap brengen met ecue wereld, die inliet boozc ligt, voegde geenszins in cene gemeente van weder- geborenen. Hunne oudsten of voorgangers waren hunne eenigc lcidslieden. Aan de bereiking van dit doel moesten de middelen evenaren. Voor de onrein- heid in het minst geenj verschooning. De ban was, naar Menno\'s uitdrukking, het kleinood der kerk van Christus. Gelijk ecne stad zonder muren of poorten, gelijk een akker zonder groeve of omheining, gelijk een huis zonder muur of deur, zoo is ook cene Chris- lelijke gemeente zouder de ware Apostolische uit.-lui- ting of ban. Hij trok de muren der afscheiding zoo hoog op, dat hij zelfs de leden zijner gemeente te W\'ismar, die nog de Luthersche kerk bezochten, even- zeer in den ban deed, als die zich aan ergerlijke zonden overgaven. Men beriep zich on de Apostelen, doch liet is opmerkelijk, dat in de Apostolische geschiedenis wel de opname van duizenden, slechts de afsnijding van ecu enkel lid vernield wordt. He nu ingevoerde ban was gestreng, want zelfs bij betuiging van berouw werd hij, die zich te builen had gegaan, met den ban gestraft. Dcgcbannene mogt ingeene vergaderingko- meu, en in het huis van een lid der gemeente, ja zelfs in zijne eigen woning, zoo zijne echtgenoot tot het kerk- genootschap behoorde, mogi zijne boete niet plaats vinden. Gedurende den ban moest hij door alle broeders en zusters des gcloofs, zelfs door hen, die door blocd- verwautschap of huwelijk aan hem verbonden waren, vermeden worden. Men mogt met hem eten noch drin- ken, noch ecnigen handel drijven. Iu den aanvang had Menuo zich voor uitersten ge-
hoed, maar de meer strengeren overvleugelden hem. Reeds in 1554 werd teWismar cene bijeenkomst van zeven oudsten ge!iouden,oni de zaak, die een I wist punt werd, bepaaldelijk te regelen. Dirk Philips te Dantzig en Leenderf Bouwenstc Einden waren voor de uiterste strengheid, Menno voor cene mildere toepassing. De Doopsgezinden uil Franekcr en Wat eiland beweerden, dal de ban niet zonder drie voorafgaande afkondigin- gen behoorde te worden uit geoefend. Daarvoor werden zij zelve in den ban gedaan. Ten einde scheuring voor te komen, schreef Menno in 1 550 uil IVoestveld, ecne kleine landhoe\\e lusschen Hamburg en Lubeek, niet verre van het dorp Olderloo, een bevredigenden brief; maar de liartstogl was opgewonden, en de meer ge- |
||||||||||
|
DOOPSGEZIN DEi\\ (XEDERLANDSCHE).
|
|||||||||
|
67!
|
|||||||||
|
stigc broedergemeenten oprijzcu, uit wier overschot
de gemeente van Hernhut is ontsproten. Hoezeer Uenno\'s naam op zijne geloofsgenootcu
overging, was hij miudcr hun hoofd, ilau wel detypus van hetgeen zij beleden. Wat geestkracht en persoon- lijke zelfstandigheid betrof, werd hij door zijn wakke- len medehelper Dirk Philips overtroffen, die niet zoo- als hij door meusebcuvrees zich liet vangen. Op die te ver gedreven toegevendheid zal Meuuo wel ge- I | zinspeeld hebbeu, toen hij op zijn sterfbed tot zijne vrienden sprak: „Wordt gecue dienstknechten van menschen, zooals ik geweest beu." Wij hebben het reeds opgemerkt, dat Meuuu\'s leidend ! beginsel ecu steen des aanstoots werd, en degeschic- : deuis der Doopsgezinden is niet rozenklcurig. De vervolgingen, die zij ondergingen, leverencene eigen geschiedenis op, en het was, of hunne uitroeijing zoo wel eene maatschappelijke als kerkelijke behoefte was. Hun doopsbegrip was ergerlijk voor Protestanten eu Uoomschgez inden; hun verzet tegeu het afleggen van den eed, hun weerzin tegen het waarnemen van bur- gcrlijkc ambten plaatstenhen in een anti-liberaal licht, cu hunne ingetogen levenswijze voerde hen op cene valschc stelling; en desalniettemin hielden zij zich staande, zelfs in weerwil van onderlinge geschillen, die met meer bitterheid gevoerd werden, dan men van diegenen /.uu \\ erwaeht hebben, die zich voor wederge- borene Christenen hielden. Zij scheidden zich in zoo vele fractiën, dat Hugo de Groot in 1616 betuigde, dat zii niet te tellen waren. In 1566 scheidden zich i de strenge Ylaniiugcrs in twee partijen, en toen kou ! Ij. Bouwens zich beroemen 209? gedoopt te hebben. In Friesland en N. Holland waren zij het talrijkst, doch ook in Z. Holland en Brabant verspreidden zij zich. Zij wisten door hunne geldelijke offers tcu bate van het fel bestreden vaderland de achting van l\'rins Willem I. te winnen, en hij trad op als hun beschermer tegen zijn vriend Marnix van St. Aldcgonde, toen deze hen trachtte te weren. Door zijn invloed werd hun in 1581 vergund cene /.amenkoinst van de oudsten uit de gemeenten van Gend, Antwerpen, Amsterdam, Rol- tordam, Purmerende, Zaandam, Jisp, Sehermerhorn, Graft, Westzaan, Woriner en de Rijp te houden. Op deze bijeenkomst zocht men naar middelen, om in de behoeften der herderlooze gemeenten te voorzien. Zij bezaten niet,gelijk de overige kerken, cenenafgezon- derden leeraarsstand. Hunne predikers werden naar Tit. [1:12 „Yermaners" genoemd, uit de braafste eu meest ervarene leden gekozen, eu hun kerkgebouw heette „de Vermaning,\'\' welke benaming in N.-nol- |
|||||||||
|
land o]i het platteland nog in zwang is. Daarbij kwa-
I men later de „Liefdepredikers," die niet meer kennis ! en begaafdheid toegerust, echter zonder geldelijke of slechts luttele bcfoouing der gemeente voorgingen. Heiden behoorcu thans lot de domeinen dergeschie- denis. Hunne woelziekc twisten waren een kanker aan hunnen bloei, en maakten somtijds de tusschen- komst van het burgerlijk bestuur noodig. Zoo werd I de Harlingcr vermaner Jan Jacobs, wegens de on- ; rust door hem gesticht, uitgebannen. De hitte van ! de twisten scheen voor verkoeling onvatbaar, want de ; pogingen in 1591, 11)30, Hifi en 1649 daartoe aau- gewend, misten het gewensehte gevolg. De inrigting \' der openbare godsdienstoefening was niet overal de- ■ zelfde. Bij de strengere part ij werd uiet o\\ ei luid, maar stilgebeden, terwijl de mannen knielden. Tweemaal in het jaar werd er gedoopt, nadat de kandidaten voor den kerkeraad onderzocht waren, of aan dezen cene schril- j lelijke geloofsbelijdenis ter hand gesteld hadden. Bij de doopbediening werd driemaal uit een steenen kan water op het hoofd der doopeliugen uilgegoten, onder j bet uitspreken van het doopformulicr, waarna du ge- dooptcu opgerigt en met den vredekus in de gemeente aangenomen werden. Ook de voctwassehing was hun eene gezochte plcgtighcid. In de meer gematigde gemeenten bad de prediker luide, en het doopwater werd slechts eenmaal over het hoofd uitgegoten, tcr- wijl op sommige plaatsen de doop door indompeling bediend werd. Hoewel hel dogmatisch element bij hen niet op den
voorgrond stond, hebben zij door hel uitgeven van onderscheidene geloofsbelijdenissen rekenschap van bun geloof gegeven. De A\\ aterlandschc geloofsbelij- denis van Hans de Rees en Lubbert Gerritsz. werd door de Remonstranten in 101S en ll\'iiy voor de hunne overgenomen. De door Jacques Outerman, een Vla- minger, predikant te Haarlem, opgestelde geloofsbe- lijdenis „de Olijftak" werd ter hunner regtvaardiging den Stateu-Generaal aangeboden. Daarin werd ver- klaard, dat het iu hunne gemeenten gebruikelijk was, zich van alle niet bijhelsehe termen, als drieëenheid, persoon, wezen en wezendheid te onthouden. Deze en nog andere belijdenisschriften waren gelegenheids- stukken, gelijk ook de Augsburgsche confessie was, maar zij zijn nooit, als deze iu de Lutbcrsche kerk, opgevoerd tot kerkelijke symbolen met algemeen ver- bindend gezag. De Doopsgezinden eerbiedigden alleen de H. S. als regel des geloofs, met dien verstande evenwel, dat er gceue afwijking van bun doops- en eedsbegriji geduld werd |
|||||||||
|
DOOPSGEZINDEN (NEDERLANDSCHE).
|
|||||||||
|
c;^
|
|||||||||
|
IIcl is gccnc gemakkelijke zaak ecuc volledige en
uaauwkeurige geschiedenis van deze dikwijls zoo on- broedcrlijkc broederschap tegevcn. liet ontbrak haar, tengevolge van hare zucht tot vrijheid en onafhaukc- lijkheid, aan eenheid. In don staat werdcuzij inde 17c eeuw hier met meerdere vrijheid, daar mei strengere beperking geduld. In Gelderland werden zij van liet geven van schoolonderu ijs geweerd. Hunne oifers in het jaar der beproeving 1072 verschaften hun in b\'ricslaud volkomcnc vrijheid van godsdienstoefening; elders stonden zij mei de overige dissenters gelijk. Er bestond, mee zou ba;: - i zeggen eenczekere schuwheid voor hen, opgewekt door de Hervormde predikanten, bevorderd door hunne weigering van den eed en Int dragen van wapenen, versterkt door hunne onderlinge twisten en scheuringen, waarbij nog inde volgende eeuw de vrees kwam, dal het Socianismus onder hen cene broeikas luul.Tcn gevolge hiervan werd er in 17 2 2 aan hunne leeraren in Friesland, tot waarborg hunner rcgtzinuighcid.ccnformulier Icrondcrteckcniugvoor- gch gd, en zij, die dit weigerden te onderteekenen, wer- den alsUuitaris-.cn van hunne dienst ontzet. Evenwel sleep ook hier de tijd de scherpe hoeken al\'. De [Ier- vormde predikanten kregen in hun eigen genootschap de handen te vol, om zich Ie diep niet andere in te laten. Bovendien boezemde het doorgaande gedrag der Doopsgezinden eerbied in. Zulke voortreffelijke burgers moesten goede Christenen zijn. Reeds vroeger sloten zij zich gaarne bij de dissenters aan, vooral bij de Remonstranten. De liberale partij vertrouwde, voordat zij zelve (1735) een seminarie gesticht had, hare kwcckelingen aan de opleiding der Itcmonsl rant- schc hooglcerarcn toe. Ook de scheidsmuren tusschen de Hervormden en Doopsgezinden vielen weg, en men bezocht elkanders kerken, en men hoorde een 1 [er- vormde in de vermaning. Dat zij hunne geloofsgc- nootcn, die in Zwitserland en in de Paltz onder liet kruis leefden, niet vergaten, laat zich verwachten. In 1720 kwam er ecu fonds voor hunne ondersteuning tot stand, dat in 1S01 word opgeheven, omdat de on- verdraagzaamheid haar werk geslaakt had. Tegen liet einde dcrl7een in het begin der 18c eeuw waren er ƒ270,000 voor de verdrukte broeders bijecugc- bragt. liet woord d( r Heidenen uit de\' eerste eeuwen des Christendoms had bij hen zijne bcteekeuis bc- houden: „Zie, hoc lief zij elkander hebben \'" De zucht om te helpen hield zich langer slaande
dan het getal der belijders, want in weerwil der over- komsi van vervolgde geloofsgenoot en van elders is het getal der Ncderlandschc Doopsgezinden afgeno- |
|||||||||
|
raen. In den aanvang der vorige eeuw werd hun getal
op 100,000 begroot, en thans is het tot een vierde ingekrompen. Tusschen 1070 en 1772 waren alleen in X. en Z.-Holland l I gemeenten te niet geraakt, fu N. Brabant en Limburg hebben zij geheel opgc- houdcu te bestaan. Ovi r het geheel telt men 100 ge- mcentcu,minder dan vroeger. De inwendige regeling van de broederschap heeft in deze eeuw den verderen teruggang tegengehouden. Daar men zonder onder- lingc vcrbindtenis leefde, was vooral bij gemengde huwelijken de overgang tot de hcerschendc kerk ge- makkelijk. De toenemende vrijzinnigheid deed de oude karakteristieke punten minderzwaar tillen.Daar- bij kwam nog het veelvuldig gebrek aan leeraren. Het afwennen van de afgezonderde leefwijze, bevorderd doortocgenomen welvaart, verlokte tof de genietingen der weelde, en of dit alles nog niet genoeg ware, de voortdurende twisten over dingen, die den schijn kregen van uit den tijd te zijn, verkoelden de liefde, en knakten de oude gehechtheid aan hel eigen genoot- -chap. De inwendige eensgezindheid liet nog steeds veel te wensehen over. Tot de strengere partij bc- hoorden de Groningers, de oude Vlamingcrs, ook Dantzigcrs genoemd, dewijl zij hunne onbuigzame kerktucht aan de gemeente van die stad ontleend had- den, en de zoogenaamde Allerfijnsten, van elkander verschillende door de wijze, waarop de voctwassching werd bediend. Tot de Allerfijnsten behoorden deoudc Friezen, ook „harden" „teêrcn" of „bekommerden" genoemd, en welke namen er meer gegeven en aaii- genoinen werden, wier opsomming even dor zou zijn, als het vermelden hunner geschillen vervelend. Van meer gewigt is de tweespalt te Amsterdam. In de veipenigdc Friesche, Ylaanische en Hoog-
duitsche gemeente was in 1648 een geneesheer Gale- nus Ahrahamsz. de Haan als leeraar beroepen. Deze, reeds meer dan bij cene gelegenheid door zijne anibt- genooten van ketterschc begrippen verdacht, sprak op den 258tc>\' October 1062 cene door Samuel Apostool des morgens gehouden rede inbel middaguur tegen. Daarop werd hij door dezen en twee andere ambtge- nootcu openlijk van sociniaansche dwaalbegrippen beschuldigd. De klagt werd voor het hof van Holland gebragt, en door hetzelve werd de beklaagde vrijge- sprokcil en in zijn regt als leeraar bevestigd. Maar die uitspraak verbreedde de. scheur, en Apostool scheidde zich al\'met 700 leden en zijne beide ambtgenooten.Zij vergaderden eerst in de Oude Teertuinen, later in het gebouw ds Zon op den Singel. Galenus en zijne aan- hangers bleven in het oude kerkgebouw „het Lam," |
|||||||||
|
l)OOI\'SNK/LNl)KN(NEI)Ivia.\\Nl)SCUE).
|
f179
|
||||||||
|
jaar 1 SOI smolten Lammisten en Zonnisten ineen.
In Friesland reikten de groven en de fijnen elkander de hand. Ook oudere scheidingsnamen werden door- geschrapt, en Nederland zag eene v ereenigde broeder- ; sociëteit, waarin eenieder zijne regtenbehield.A rijheid huwde zich aan eenheid. Die vrijheid, welke zonder eene zekere mate van onafhankelijkheid ondenkbaar is, «risten zij na 1814 te handhaven ook tegen de hooge re- i ; gering, terwijl de overige Protest antsche genootschap- pen zich open onder staatsgezag lieten reglementeren, [n het jaar] Si i kwam de Algemccne Doopsgezinde- sociëteit Ier bevordering van het predikambt tot stand. Daartoe belmoren Ihaus alle gemeenten, incl uitzou- dering van die te Aalsmeer. Zij is de zachte band, die alle oiuslrengelf, zonder de declcn te prangen. Tul het Bestuur worden mannen uit de onderscheidene gemeenten gekozen. Het doel dersocieteit isoplciding van predikanten in het seminarie, dal in de laatste tijden tusschen de 30 en 40 kweekelingen telde, en de onderst euning \\ au hulpbehoevende gemeenten. De kosten daartoe worden uit eigen middelen gevonden. Daarom beheer! mik de sociëteit de belangen van het i onderwijs en de regeling der gemeenten, vrij enonaf- hankclijk van staatsgezag, en zonder inbreuk te maken [ op de eigene regtcn en autonomie der gemeenten. W el ontvangen de leeraren, die het bcgcercu, rijkstoclagen tot hunne bezoldiging, en zij declcn in hel genot van kindcr-, school- en akademiegcldcn, maar dit brengt slechts eene persoonlijke, gcene genootschappelijke betrekking tot i\\r]i staat teweeg. Tol den bloei der sociëteit draagt het seminarie ruimschoots bij; in 1827 werd, in de plaats van R. Koopmans, diens zoon naast S. Muller geplaatst, van welke de laatste cineri- tus is, en de eerste in 1S49 tot hoogere rust inging. J. van (lilse en S. Hoekstra vervingen beiden. De eerste overleed in IN59, en werd in den aanvang van het volgende jaar door de Hoop Scheffer vervangen. In vorige lijden kon men niet beweren, dat dcDoops- geziuden lichtdragers waren op het veld der weten- schapjthans worden hare organen onder hen gevonden, niet alleen op godgeleerd, maar ook op elk ander ge- bied, cu te Leydeu en tcUtrccht bcklecdeu zij in onze dagen met eere menig hoogleeraarsgestoelte. Door hen is Teijlers fundatie geslicht te Haarlem. Benhun- ner leeraren rigttc iu 17S4 de Maatschappij tot Nut van\'t Algemeen 0)i. Maar hoezeer is deze boederschap van haar vroegeren toestand veranderd. Den een- voudigcu Menno zou het moeite kosten ze te berken- ueu, behalve in bet vast honden aan den doop der bejaarden en bet weigeren van den eed. Tfet zou te bc- |
|||||||||
|
waar thans nog de Doopsgczindeii vergaderen. Heiden
werden naarden naam van het kerkgebouw genoemd. Mei de Zonnisten vereenigdc zich de Waterlandschc gemcente.dieiu de nabijheid van den Janïtodenpoorts- toren bijeenkwam, en beiden werden van toen af de Vercenigde Vlaanischc en Waterlandschc gemeente of „die bij het Lam en den Toren"\' genoemd. De zachtmoedigen en uederigen van harte beijver-
den zicli de breuk te heelen. Lnl63 I vereenigden zich eenigc Vlamingsche en Waterlandschc gemeenten uit N.Holland en elders met de Zonnisten, en crwerd jaarlijks in Mei in de kerk do Zon eene societcits-ver- gadcring gehouden, waaraan ongeveer 10 gemeenten deelnamen. De Doopsgezinden konden zicli zoo min als andereu builen den invloed di s tijds houden, al liaddcn zij hel ook gewild. ] )c o\\ erspanning verslapt e, en men naderde elkander allcngskcns meer broeder- lijk. Van onberekenbareu invloed was de stichting van een seminarie in 17 33, dat een sieraad voorde sociëteit is geworden. Schoon slechts van cénc parlij, die der gematigden, uitgegaan, was zij voor allen in- gerigt, en het doel is met beleid en geduld gelukt. De invloed der mannen, die onderwijs gaven, werd overwegend, en van lieverlede de behoefte gevoeld.oin wetenschappelijk gevormde leeraren te bezitten. Het onderwijs werd minder scholastiek dan bijbclsch ingc- rigt, hoewel het de rigtiugdes tijds niet ontging. Galc- nusgafhcl eersi onderwijs, doch zijne opvolgers hebben hem overschaduwd; een ïïesselink, It. Koopmans en diens zoon, S.Mulleiylie bij gezegenden ouderdom den bloei zijner school in werkzame rusl aanschouwt; een van Gilse, schitterend door zijne-\' lostersche studie en soms overscherpzinnigc kritiek. Thans houden Hoek- stra en de 1 Loop Scheifer den roem, dien zij geërfd heb- ben, eervol staande. .Menig beroemden naam weet de societeil aan te wijzen: ecu Stinstraals exegeet, ecu Hulshof, als wijsgecrig schrijver en kauselredcuaar voordeclig bekend, een W. de Vos, geëerd als ceu oorspronkelijk en veelzijdig ontwikkeld geleerde. En als men van de familie de Vries spreekt, gevoel! men hoogachting voor een geslacht, dat in de kerk en in de school een sieraad was en nog is voor bun vader- land, zoowel als voor hunne broederschap. Met den aanvang der 19e eeuw brak er voor de
Doopsgezinden een heldere dag aan, waarbij wel veel wegviel, waaraan vroeger eene hooge waarde werd toegekend, maar nog meer gewonnen werd daarliet twist vuur doofde, en liefde en eendragt bevorderde. Scheuren werden geheeld, scetenamen vergeten, ver- draagzaamheid kreeg eene geldige bcteekenis. Inliet |
|||||||||
|
680 DOOPSGEZINDEN (SCHOTSCHE).
|
|||||||
|
zien staan, of liij over zijne geestosnakomelingen niet
den ban zou willen uitspreken. De overhellende nei- ging der Doopsgezinden in de vorige eeuw tot de anti-stadhouderlijke partij, hel op den voorgrond tre- den bij de revolutie van 1795, toen de niet meer oen- voudige vol^elin^ van Monno op het staatskussen plaats nam, strookten alles behalve met de burgerlijke begrippen van vroegere eeuwen. De tijdstroom heefl ook hen opgenomen, en zij zonden zelve niet tot den verjaarden toestand willen terngkeeron.Of hefChriste- lijk geloof en de zedelijke reinheid bij die verwisseling gewonnen hebben, staat hier niet te beoordeelen; zekerlijk heeft bij hen de onderlinge liefde rijke winst opgedaan. De openbare eeredienst bij hen staat gelijk met die
der overige Protcstantsche gezindten. Alleenlijk te Ralk wordt nog in stilte gebeden, en in de gemeente te Aalsmeer heeft de voel wasseliing, hoewel nietmeer als kerkelijke plegt igheid, nog plaats. Vóór hei midden der 17° eeuw was de zoogenaamde Bietskens-bijbel, eene Nederlandsche of O. Friesehe overbrenging van Luthers vertaling (vanJ. van Bugenhagen) in gebruik. Dezebijbel ontleende zijn naam aan tien uitgeverNic. Bietskens van Diest, een Doopsgezinde uit Einden. Later werd de Statcn-Bijbel tot kerkelijk gebruik in- i gevoerd. Zoo windt ook de Hervormde psalmberij tninggobruikt, schoon zij, vroeger in het bezit van eene eigene berijming, zich nooit ontsticht hebben mei de rijmelarij van Datheen.Van 1791 tot 1854 zijn vijf gezangboeken, oude en nieuwe liederen bevattende, in het licht gekomen, van welke het eene in deze, het andere in eene andere gemeente gebruikt Wordt. Bij de invoering van den nieuwen, zooals de hoogleeraar S. Muller zegt, voort roffel ij ken gezangbundel in 1 8 57 bij de II. Ev. Lufh. kerk, zijn verscheidene gezangen uit een dier bundels opgenomen. Eene algemeene geschiedenis der Doopsgezinden in
Nederland bestaat ernog niet, maar er is genoeg voor- af gearbeid, om die eenmaal in bet leven te roepen. Daartoe brengen wij de martyrologiën of martelaars- boeken,o.a.den Mart elaarsspiegel der weêrloozeCbris- tenen sedert 1524, te Haarlem in 1015 en later 1031 in Gr. 4to gedrukt; liet Bloedige tooneel der Doops- gezinde en wcêrloozc Christenen door E. .1. van Bragcht, Dordrecht 1060 en Amsterdam 1085. Eene rijke bron van onderzoek word! gevonden in D. S. Gorters Onderzoek naar het keumerkend beginsel der Nedcrl.Doopsgezinden, Sneek 1851,eninS. Blanpot ten Cate\'s Gesch. der Doopsgezinden in Friesland, Groningen. Overijssel ent lost-Friesland,Holland enz. |
|||||||
|
Daartoe is ook menige bijdrage dienstbaar, voorko-
mende in het jaarboekje voor de Doopsgezinde ge- meenten. Amst. 1837,1839 en 1850. Naar de opgave in dit jaarboekje van 1850 bedroeg
hét aantal dei-Doopsgezinde gemeenten 12 7, en dat der dienstdoende predikanten ongeveer] 10. Het talrijkst worden zij gevonden in Noord-Holland en Friesland, in drie classen verdeeld, in Groningen en Overijssel. In Zuid-Holland bezitten zij slechts twee gemeenten, i te Rotterdam en I;1 Levden. In Utrecht ééne. In Gel- derland 1: Arnhem, Nijmegen, Zutplion en Winters- i | wijk. Tn Zeeland bestaat eene gemeente te Middel-
I burg met twee predikanten, die ook te Vlissingen de
dienst vervullen. In Staats-Vlaanderen vindt men ééne gemeente, te Aardenburg. Debuitenlandschcgemeen- I ten zijn te Einden, Leer, Norden, Kleef, Emmerik, Gocb, Crefeld, Hamburg, Altona en te Friedrich- stadl aan de Eidcr. DOOPSGEZINDEN (SenoTsems) of Baptisten.
Deze sectc is van betrekkelijk nieuwe dagteekening, daar zij slechts ongeveer eene eeuw bestaat. Geen spoor van eene Doopsgezinde kerk in Schotland vóór de laatste helft der voorgaande eeuw is er te vinden, \': behalve ééne, die gesticht werd ! >or de soldaten van
Cromwells leger, en die, na kort bcsiaan te hebben, : te niet ging. De eerste Schotschc Doopsgezinde kerk
werd in 1705 te Edinburgh gesticht, onder de herder- ! lijke zorg van Carmichael. In 1709 werd Archibald
M\'Lean insgelijks toi herder verkozen, welke schik- king in latere jaren de zaak nief weinig bevorderde, daar M\'Lean zich als twistschrijver en godgeleerde een grootcn naam verwierf. Gedurende eenigen tijd na de stichting der eerste Doopsgezinde kerk in de hoofdstad, maakte de zaak slechts geringe vorderin- gen. In den loop van eenige jaren werden er echter kerken in verschillende plaatsen van Schotland ge- sticht, zooals b. v. te Dundee, (ünsgow, Paisley, Perth, Largo, Dunfcrmline en inde meeste voorname steden. In eenige gemeenten deden zich dwalingen van verschillenden aard voor, die haren voorspoed eenigzins in den weg stonden. M\'Lean deed een jaar- lijkschen togt door verscheidene deelcn van Engeland, en als een gevolg van zijne bezoeken en die van andere ijverige vrienden der Zaak, werden er van tijd Int lijd in verscheidene groote sleden van Engeland kerken geslicht, die in verband stonden mei de Schotsche Doopsgezinden, lu 1 s51 bedroeg liet aantal dier ge- meent en in Engeland en Wallis 1 5,cn in Schotland 119. De gevoelens der Schotsche Doopsgezinden zijn Calvinistisch. Zij verschillen van de Bijzondere Doopt- |
|||||||
|
r.81
|
||||||||||||
|
nORKEMJSTEX.
|
||||||||||||
|
digheden hebben er echter ongelukkig toe bijgedra-
gen, om dezen gewenschten staal van zaken te doen
ophouden. Kerken zijn er op verschillende plaatsen ontstaan, die, hoewel met de Doopsgezinden overeen- stemmende in hunne inzigten aangaande den doop, op andere punten van ben verschillen, die zij zelve als zoo belangrijk beschouwen, dat zij haar het regt geven een afgezonderd standpunt in te nemen. Deze aan- merking betreft in hei bijzonder verscheidene vau die kerken, die door Jacobus en Robert flaldane ge- sticht werden. Deze. uitmuntende en vrome mannen, die op bet einde der vorige eu in hel begin der tcgen- woordige eeuw de zaak ven Christus in Schotland zeer bevorderden,stichtten een aantal kerken volgens < \'on- gregationale beginselen in verschillende dcelen vau het land. Deze kerken waren eerst streng Psedobap- tistisch in hare inzigten, doch toen de Haldaneszelve Doopsgezinden geworden waren, namen vide kerken, die zij gesticht hadden, dezelfde meeuingen en ge- bruiken ten aanzien van den doop aan, zonder zieh echter bij de oorspronkelijke Doopsgezinde kerken aan te sluiten. Daar deze nu een geheel onafhankc- lijk standpunt innamen, terwijl zij in waarheid Doops- gezinde kerken waren, kreeg de geheele Doopsge- zinde secte in Schotland ecu verdeeld voorkomen. Ecnigc gemeenten staan bovendien iu verband met de Bijzondere Doopsgezinden iu Engeland. Sommige Scbotschc Doopsgezinde kerken verschillen vau het grootc ligchaam op het punt des avondmaal*, en bc- schouwen hel als niet uitsluitend eene kerkelijke plcg- tigheid, cu de toediening er van niet als eene zaak. die uitsluitend aan het herderlijke amiii behoort, maar meeiicn, dat het in tegendeel de pligt is van twee of drie personen, die te zanten mogteu komen om God op den dag des Hecren te, bidden, om niet elkander het avondmaal Ie vieren, al is er ook geen predikant onder hen. De invoering van dit beginsel heeft aan- lcidinggegeven tot veel verdeeldheid in de kerken, en bet gevolg is, dat de gemeenten dezer soort weinige iu getal zijn, en dai de leden slecht* een klein ge- deelle uitmaken dergenen, die de kerken bezoeken. DORRELLISTEN, de volgelingen van zekeren
Dorrcll, een man die op hel einde der vorige eeuw te Leyden in Massuchusetts,Noord-Amerika, verscheen, en \\oorgaf een profcel ie zijn, die gezonden was om in plaats van de Christelijke wetgeving eene andere in te voeren, waarvan hij zeide het hoofd te zijn. Zijne meeningen waren van den zonderlingsten en buitensporigstenaard. Volgens zijne eigenegetuigenis waren zij de volgende : „Jezus Christus is, wat Zijne |
||||||||||||
|
gezinden in Engeland, voornamelijk door cene meer
gcslrengo navolging van hetgeen zij als Apostolische gebruiken beschouwen. Zij denken, dat de oorspron- kclijke wijze der godsvereering in het Nieuwe Testa- ment duidelijk beschreven is, en daarom trachten zij die, zooveel zij maar kunnen, na (e volgen. De beschrij- ving, waarop zij wijzen, is deze: „En zij waren volhar- dende in de leer der Apostelen, en in de gemeenschap, en in de breking des broods, en in de gebeden. En eene vreeze kwam over alle ziele; en vele wonderen en teekencn geschiedden door de Apostelen. En allen, die geloofden, waren bijeen, en luidden alle dingen gemeen. En zij verkochten hunne goederen en have, en zij verdeelden dezelve aan allen, naar dat elk van noode had. En dagelijks eendragtclijk in den tempel volhardende, en van huis tot huis brood brekende, aten zij te zamen met verheuging en eenvoudigheid des harten, en zij prezen God, en hadden genade bij het gansche volk. En de llecre deed dagelijks tot de gemeente, die zalig werden." Zij hebben meer dan één ouderling of herder in elke kerk. Zij vieren bet avondmaal op eiken dag des Hecren, en geven giften voor de armen, volgens het bevel der Apostelen aan de kerk van Galatië, op elkeu eersten dag dei- week. De gebeden en vermaningen der broederen maken een gedeelte hunner kerkelijke orde uil, onder bet toezigt en best uur der ouderlingen, die uil si uitend moeten voorzitten bij het leiden der ceredienst, die moeten handelen in gevallen van tucht, en arbeiden inliet woord en de leer, onderscheiden van de broe- deren, die elkander vermanen. De ouderlingen zijn allen leeken, die uit de broederen worden gekozen. De Scbotschc Doopsgezinden vieren den liefde-
maaltijd naar het voorbeeld der eerst e Christenen; bij zekere gelegenheden begroeten zij elkauder met den heiligen kus, en wasschen zelfs elkanders voeten, als de ïfplcsrcnlicid zieh voordoet, als ceuedaad van ü-ast- vrijheid. Zij onthouden zich van het eten van bloed en het verstikte, daar zij gelooven, dat hel besluit van de vergadering te Jeruzalem nog voor Christenen van kracht is. Zij eisehen eenvoudigheid in de kleediug, en leeren, dat het schande voor den man is om lang baar Ie dragen, al mogt het dan ook door de mode gewettigd zijn. Zij beschouwen bet spel en bet bc- zocken van bals en schouwburgen als niet passende aan den ernst van het Christelijke leven. Gedurende een aantal jaren na de eerste invoering van
Doopsgezinde beginselen in Schotland, waren de ker- ken, die ze aannamen, gekenmerkt door ouverbroken eensgezindheid van gevoelen. Verschillende omstan- |
||||||||||||
|
;<«
|
||||||||||||
|
DOSITHEANEN DOXOLOGIE.
|
|||||||||
|
682
|
|||||||||
|
en Heilige Geest, nu en altijd, tof in eeuwigheid."
De leer, in deze doxologie blootgelegd, mogt niemand dan de ingewijden weten. De doxologie aan het Gebed des Ileeren in Matth. VI : 13 gehecht, is in deze woorden vervat: „Want Uw is bet Koningrijk, en de kracht, en de heerlijkheid, tot in eeuwigheid, amen." Deze woorden, schoon en gepast als zij zijn aan het einde van het gebed, waren aan Tortullianus, Oypri- anus, Origenes en Cyrillus van Jeruzalem onbekend, doch zij bestonden reeds in bef midden der vierde eeuw. Schrijvers over de kerkgeschiedenis veronder- stellen over het algemeen, dal noch deze doxologie, noch die inde (irieksebe liturgie tot den tekst behoort. In de oude Christelijke kerk waren twecdoxologicn of korte lofzangen zeer in gebruik. Deze werden de groote en de kleine doxologie genoemd. De cersfe was meer ■algemeen bekend onder den naam van Exr.i:- i.k.xz ing (zie ald.); de laatste bestond slechts uil deze woorden: „Eere zij den Vader, en den Zoon, en den I ledigen Geest," en was een van de meest algemeene en oude lofzangen, die bij de godsdienstoefeningen werden gebruikt. Zij wordt gelezen aan het einde van eiken Psalm in de dienst der Engelsclic kerk, doch met deze woorden erachter: „gelijk liet was in den beginne, nu is, en altijd zijn zal, tot in eeuwig- hcid, amen." De oudste vorm van de kleine doxologie, zooals die in de Grieksehe en de Latijnschc kerken gebruikt werd, heeft zulk ecu aanhangsel niet. liet vierde concilie van Tolcdo, in (i\'i.\'i, leert de doxologie aldus : „Glorie en eere zij den Vader, en den Zoon, en dcnHeiligenGeest, tot in eeuwigheid, amen." Zij komt in denzelfden vorm voor in de Mosarabische liturgie, die niet lang daarna in Spanje gebezigd werd. De Grieksehe kerk las haar op dezelfde wijze, doch liet slechts het woord „eer" weg. Athanasius geeft haar aldus op: „Eere zij den Vader, en den Zoon, en den I [eiligenGeest,tot in eeuwigheid, amen." Slrabo zegt, dat de Grieken de woorden: „gelijk liet was in den beginne," weglieten, die, gelijk sommigen veronder- stelden, door het concilie van Nicrea,32 5, er aan toege- voegd werden om de Ariaansche stelling te bestrijden, die beweerde, dat de Zoon niet in den beginne was, en dat er een tijd was, toen de Zoon niet bestond. Na bel ontslaan van de Ariaansche ketterij inde
vierde eeuw, begon zich ecu groot verschil van mce- ning te openbaren over de juiste woorden, waarin deze oude doxologie uitgedrukt moest worden. Vóórdien tijd hadden de woorden aanmerkelijk verschild, daar sommige inhielden: „Eere zij den Vader, en den Zoon, en den Heiligen Geest;" andere: „Eere zijden Va- |
|||||||||
|
substantie aangaat, ecu Gerst en is God. Hij nam cen
ligchaam aan, stierf, en stond niet weder uit de dooden op. Niemand vau het meuschclijk geslaelit zal ooit uit het graf opstaan. De opstanding, waarvan in de Scliri ft gesproken wordt, is er slechts eene van de zonde tof. het geestelijke leven, welke bestaat in volkomene gc- hoorzaamheid aan God. De geschrevene openbaring is eene type van de substantie der ware openbaring, welke God doel aan hen, die Hij uit den geestelijken dood opwekt. De substantie is God, geopenbaard in de ziel. Zij, die baar bezitten, zijn volmaakt, zijn niet in slaat om te zondigen, en hebbeu met den bijbel niets te maken. Geen gebed of\'eene andere eeredienst is er noodig. Er is geene wef dan «lie der natuur. Er is geen toekomstig oordeel. God beeft geene vooraf- gaaude overlegging met zich zelvcn, geene kennis van hetgeen er in de donkere wereld, die de bel is, plaats heeft, noch eenige kennisvan hetgeen er plaats gehad beeft, of op deze wereld plaats zal hebben." DOSTTHEANEN, eene Christen-secte uil de cer-
ste eeuw, die baar naam kreeg naar Dosithciis, een Samaritaan, die voorgaf de Messias Ie zijn, door de Profeten voorspeld. Volgens Origenes nam bij de wet vau Mozes gestreng in acht, en iu het bijzonder ver- oorloofde bij niemand om vau de plaals Ie gaan, waar de Sabbatb hem overviel. Volgens Epiphanius was hij cen afvallige .lood, die, toen zijne eerzucht lelcur- gesteld werd, onder de Samaritanen ging, in een hol leefde, en zoo gestreng vastte, dal hij zich daardoor den dood veroorzaakte. Men zegt, dat, terwijl hij zich uitgaf voor dcu Messias, hij later zijn beweren terug- trok in tegenwoordigheid van zijn leerling Simon Magus. De volgelingen van Dosithciis beweerden, dat- bij uit de dooden werd opgewekt, en dat, zoo hij niet zigtbaar aan de menigte verscheen, zulks geschiedde, omdat hij gedurende eenige jaren in een bol verborgen moest blijven. Tn de zevende eeuw schreef Eulogins, bisschop van Alcxandriö, tegen de Dositheaneu, en schreef hij aan Dosithciis, behalve zijn vermeend Mes- siasschap, verscheidene dwalingen toe, die allen op de Sadducesche of Samaritaansche dwalingen geleken, alsmede, daf hij de Samaritaansche kopij van den Pentateuchus bedierf. DOXOLOGIE (Gr. dortt, eer, en login, eene rede),
eene lofprijzing van God. De oude liturgiën van de Grieksehe kerk hechten aau het Gebed des Meeren eouo doxologie.dieaanBasiliusenChrysostomustocgeschre- ven wordt, en van den volgenden inhoud is, blijkbaar bestemd om de Drieëenheid te erkennen : „Uw is het koningrijk, de kracht, en de heerlijkheid ; Vader, Zoon |
|||||||||
|
DRAAK-AANBIDDING.
|
||||||||||||||
|
683
|
||||||||||||||
|
der, cu den Zoon, uu-t den Heiligen Geest;\'\' en nog
andere: „Eere zij den Vader, in" of „door den Zoon, en door den Heiligen Geest." Naauwelijks echter had Ariuszijne bijzondere meeningen over de Driecenheid bekend gemaakt, ot\' al zijne volgelingen weigerden van de kleine doxologie gebruik te maken in een an- deren dan den derden vorm, terwijl zij daardoor hun geloof te kennen wilden geven, dat de Zoon en de Heilige Geest minder waren dan de Vader, en in na- tuur vanHera verschilden. Het gebruik dezer doxologie werd derhalve een keutcekeu, waardoor de Arianen van de regtzinnigen te onderscheiden waren.De kleine doxologie schijnt iu de oude Kerk gebruikt ie zijn bij het einde van elke plegtige dienst. De Wcstcrscbe kerk zeide haar op bij het einde van eiken Psalm, en de Oostersche bij het einde van den laatsten. Vele liarer gebeden werden er ook mede gesloten, voorna- melijk het wijdingsgebed bij liet avondmaal. De pree- ken in de oude Kerk eindigden altijd met cene doxo- logie aan de Heilige Driecenheid. DeGrickschc kerk gebruikt de doxologie verscheidene malen in den loop der huwelijksplegtigheid. DRAAK-AANBIDDING. Het woord, dat iu de
Heilige Schrift door draak vertaald wordt, is Tluni, of, daar het menigvuldigerin het meervoud voorkomt, Thaniid of Thanin. Door verschillende schrijvers wordt het verschillend vertaald, somtijds door krokodillen.op andere tijden door walvisschen, en dikwijls doorslan- gen van cene groote soort. De krokodil werd door de oudeEgypteuarenaangebeden.hetgeeiiDiodorusSicu- Iud \\ erklaart door op te merken, dat hunne vijanden, uit vrees voor dit schepsel, den Nijl nici durfden overste- ken om hen aan te vallen. Te Tachompso in hel bijzon- der werden de krokodillen, die in de Coptischc taal C\'hampsae worden genoemd, mei godsdienst igen ijver en groote plegtigheden gediend. In eenigc gedeelten van Egypte werd hun vleesch als voedsel gebruikt, doch iu andere werd hei verfoeid als bet zinnebeeld van Typhon, de godheid des kwaads. Volgens Plutar- chus zijn de krokodil en het nijlpaard symbolen van den boozen god. Volgeus ééue genealogie stamt T\\ phon van Tartarus en Terra af, en was het bovenste gedeelte van zijn persoon niet honderd hoofden ver- sierd, gelijk aan die van eene slang of een draak, en had hij een mond en oogen, waaruit vlammen van ver- slindend vuur schoten. Aangemerkt hebbende, dal de glansrijke god de voornaamste dier reuzen was, die zich vermeetten oorlog te voeren tegen den hemel, gaal Tookc aldus voort: „Typhceus of Typhon, de zoon van Juiio, had geen vader. Zoo grool was hij, dat hij |
het oosten met de eene en het westen met de andere
hand, en de hemelen met de kruin van ziju hoofd aanraakte. Honderd drakenkoppen groeiden uit zijne schouders; zijn ligehaam was bedekt met vederen, schubben, stekelig haar en adders; uit het einde zijner vingers kwamen slangen voort, en zijne twee voeten hadden den vorm en de kronkelingen van het ligehaam eener slang; zijne oogen vonkelden van vuur, en zijn mond deed vlammen voortkomen. Eindelijk werd hij overwonnen en geworpen uit den hemel, cu uit vrees, da! hij weder zou opstaan, werd het geheclc eiland Sicilië op hem gelegd." Volgeus het denkbeeld, dal iu eenigc gedeelten
uiu Egypte heerschte, dat de krokodil Typhon voor- stelde, werd zijne vernietiging als een heilige pligt beschouwd. In de Egyptische mythologie was dit schepsel aan den god Savak gewijd. Julianus berigt ons, dat op plaatsen, waar krokodillen werden aange- beden, hun aantal zoodanig toenam, dat het voor ie- mand niet veilig was, om in de rivier zijne voeten te .vasschcii of daaruit water te putten; niemand kou aan den kant van den stroom gaan, lieizij in de nabij- iieid vau Ombos, Coptos of Arsiuoë, zouder bijzondere voorzorg. Wegens de groote eer, waarin de krokodil te Arsinoë werd gehouden, werd bet vroeger Cïoeodi- lopolis geheeteu. Strabo zegt, dat er een, die als bij- zonder heilig werd beschouwd, in die stad werd ge- houden in ecu meer, dat te dien einde afgezonderd was, en zoo tam was het dier, dat het toeliet zich door de priesters te laten aanraken. Het werd niet brood, vleesch cu wijn gevoed, medegebragt door vreemde- Ungcu, die het kwamen zien. A\\ ilkinson zegt, dat eenigc Egyptenaren verouder-
.-■lelden, dat de krokodil een zinnebeeld der zon was, en Clemens zegt ons, dat de zon somtijds in eene boot werd geplaatst, en op andere tijden een krokodil. Aangaande den krokodil nemen wij de volgende zeer oordeelkundige opmerkingen over: „De steden, die hei meest merkwaardig waren om de aanbidding vau krokodillen, waren allen gelegen aan kanalen, op ceni- gen afstand van den Nijl. Hij de minste nalatigheid iu het laten volloopen van deze kanalen kouden der- halve die dieren, daar zij niel in staat zijn ver te gaan op droog land, nooit gekomen zijn op dezelfde plaat- sen, waar zij als de zinnebeelden van zuiver water werden beschouwd. Want, gelijk wij van Julianus en meer bijzonder uit een gezegde in Euscbius vernemen, ile krokodil beleekende water geschikt om te drinken cu de landen te bcsproeijen. Zoo lang hunne aanbid- ding bestond, was hel gouvernement verzekerd, dat |
|||||||||||||
|
!
|
||||||||||||||
|
I
|
||||||||||||||
|
6S-1 DBAB]
ilo bijgeloovigen niet zouden nalaten de kanalen met
de grootste naauwgezetheid te herstellen." In liet Nieuwe Testament wordt Satan,Openb. XII:
9, de draak genoemd, en in het Oude Testament is dit dier liet zinnebeeld van een koning, dat is, een vijand. Bij eenige oude natiën was de draak een zinnebeeld van de nijverheid. De Atheners stelden Minerva, de godin der wijsheid, voor, als altijd vergezeld van ecu draak. Den geschilderde of gebeeldhouwde draak werd dikwijls aan de poorten hunner tempels en van die plaatsen gezet, waar zij gewoon waren de antwoor- den hunner goden te ontvangen. Deze monsterach- tige schepselen nemen eene voorname plaats in in de fabelachtige legenden van China en Japan. Zijspreken van een draak, die op den bodem der zee woont. De Japanezcn spreken ons van een draak, die zijne woon- plaats in een zeker meer bad, en eene monsterachtige slang vernietigde, die de bewoners in het land schrik aanjoeg, Ken tempel werd ter eere van dit dier opge- rigt, dat zulk een groot weldoener van bei volk was geweest. De Chinezen en Japanezcn, en zelfs de Mo- hamcdanen in Arabic en Perzië, schilderen dikwijls tegenover hunne huizen en boven hunne deuren dra- keukoppen met wijd geopende monden, grooie lauden en vurige uogeu, om te voorkomen, dat de vrede hun- ner huisgezinnen verstoord worde door de benijders of diegenen, die hun leed wensehen te berokkenen. In de theorie van het ontstaan der wereld van vele
Heidensche natiën speelt een monsterachtige draak, die van den hemel afdaalde in zijne onmetelijke ge- daante, met zijne oogen, die bliksems schoten, enzijne vleugelen, die sloegen met het geraas van den don- der, eene grootc rol. Dit grootc schepsel raakte den oceaan aan, en terstond verrees de aarde van onder bare wateren, en nam hare plaats in als eene digte massa, afgescheiden van het vloeibare element. Aldus geven verschillende stammen van Noord-Amerikaan- sclie Indianen rekenschap van den oorsprong der we- reld.De Chinezen en de KalmnkscheTartaren beweren, dal de donder voortkomt uit een draak, die in de lucht vliegt. Kometen zijn drakensterren genoemd, en de afbeelding van een draak heeft het vaandel van vcr- seheideue natiën uitgemaakt. Harold, de laatste der Angel-Saksische monarchen, viel vechtende tussehen standaards met draken, eu deNormandischcsouverei- ucu gebruikten een standaard van deze, soort tot aan de regering van Hendrik VUT. Ms men den draak voor eene slaug houdt, kunnen
wij ook in dien zin van Draken-aanbidding spreken. Ecu dier van deze soort wordt in Cutcb.in Hindostan, |
HANEN.
|
||||||
|
vereerd, alsmede in de oostelijke provinciën vanPerzië.
In West-Afrika worden krokodillen eu slangen ver- cerd, daar de krokodil op de Goudkust en eene zekere I soort van slang op de Slavenkust voor heilig worden
gehouden. DBABICIANEN, de volgelingen vanNicolaasDra-
bik of Drabicius, een gewaand profeet, die omstreeks 1030 in Hongarije verscheen. Hij werd in Moravië geboren en opgevoed, doch ten gevolge van de ge- strenge edicten tegen de Protestanten in dat laud uitgevaardigd, was hij in 1(329 gedwongen om in Hongarije eene schuilplaats ie zoeken. In 103S bc- gon hij de fuuetiën van profeet te verrigten, eii ver- klaarde hij, dat hij een visioen uit den hemel had gehad, waarin hem werd aangekondigd, dat grootc legers uit bet noorden en oosten zouden komen, die j het huis van Oostenrijk omver zouden werpen. Hij
kreeg bevel om de openbaring, die bij ontvangen bad, op schrift te stellen, en die te beginnen, gelijk de oude i Profeten, met de verklaring: „Het woord des Heeren
geschiedde tot mij." Hij behoorde tot de Moravische broederen, en had met moeite in zijn levensonderhoud voorzien, door in bel klein in wollen stoffen te handc- len. Geheel zonder geleerdheid, geene andere dan de Boheemschc taal kennende, verbeeldde bij zich, dat hij verlicht was door den (leest van God, om inde geheimen der toekomst door te dringen. In deze zius- begoochcling schreef hij een boek, J jicht uit de Duis- ternis getiteld, waarin hij niet de uiterste gestrengheid I over het Oostenrijksche gouvernement sprak, eu de
twee i\'ci\'dinands eu Leopold verbondsbrekers, eu het buis van Oostenrijk het huis van Achab, een wreed, I meinecdig huis noemde, dat uitgeroeid moest worden.
; Aan de Roomsch-Catholiekeu voorspelde hij eene
spoedige en gehecle verniel iging. Dit werk, dat, hoewel slecht geschreven, bij zijn
verschijnen niet weinig opzien baarde, werd uit het j Boheemsch in bet Latijn overgezet door een vurig
volgeling van Drabik, Jobanncs Aino.s f\'onienius ge- uaamd, en werd in 1005 te Amsterdam gedrukt. De uitgave \\ au een boek, dat zulke hevige aau\\ allen tegen het buis van Oostenrijk bevatte, stelde den schrijver bloot aan de vijandschap van het gouvernement. Hij werd onmiddellijk gevangen genomen, om voor het j hof te Presburg in verhoor te worden genomen. Dit
! verhoor had op den-l^n Julij 107.1 plaats. Daarbij
| vier en lacht ig jaar oud was, was hij zeer zwak, doch
hij verscheen voor zijne regters meteen stoutmoedigen en onverschrokken geest, en ging naast graaf Rottel ziften, die de Boheemschc taal verstond. Na korten |
|||||||
|
DRIEËENHEID. 685
|
|||||||
|
DRANK.OFFERS ■
tijd was hij vcrpligt on» op den grond te gaan zitten.
Toen hij door den aartsbisschop ondervraagd werd, of hij de valsche profeet was, antwoordde hij, dat zulk oen naam op hem eigenlijk niet toegepast kou worden. Hij erkende, dat hij het aanstootelijkc bock had ge- schreven, dat Licht uit de Duisternis ten titel had; en toen de aartsbisschop de vraag deed, op wiens bevelen en tot welk einde hij het boek geschreven had, ant- woordde hij zonder do minste aarzeling: „up bevel van den Heiligen Geest." „Gij liegt," zeidc deaartsbis- schop, „hel bock is van den duivel." „Hierin liegt gij," zeidc de oude Drabik mei de grootste staudvas- tigheid, zonder acht te geven op de gevolgen. De on- derzoekers vroegen hem toen, wat zijn geloof «ns, waarop hij de gebeele Athanasiaausche geloofsbelij- denis opzeide, cu den bisschop aan het einde vroeg: „En wat gelooft gij?" De prelaat antwoordde: „Ik geloof dit alles en nog veel meer, dat ook ui >odzakelijk is." „Gij gelooft daar niets van," zeidc Drabik, „gij gelooft in uwc koeijen en paarden en landerijen." Binnen weinige dagen werd de oude man weggeleid
om ter dood gebragt te worden. Zijne regterhand werd eerst afgehouwen; daarna werd hij onthoofd. De tong werdhein uitgerukt en aan een paal gespijkerd, sommi- gen zeggen, terwijl hij nog leefde; zijne geschriften I werden met zijn lijk op de markt verbrand. IJe Jezuïten beroemen zich, dal zij er in slaagden
Drabik voor zijn dood te bckcereu, doelt de ware toe- dragt der zaak is, dat na vele vergeefsche pogingen om liet geloof van den ouden man te doen wankelen, de Jezuït Pieter Kubey of Kubmcv er eindelijk in slaagde, om zijn vertrouwen in zoo verre te winnen, dat hij ineen oogenblik van zwakte toegaf, cu op den .j.ilen j„ljj z|(.|, merkelijk bij de Roomsehe kerk voegde. AVat hem overhaalde, schijnt de belofte van vrijheid geweest te zijn. llij zou geheel en al iu vrijheid gesteld i worden, zeidc de Jezuïtische pater, en zou ecu rijtuig krijgen om hem naar zijn geboorteland terug te voe- j ren, ten einde daar iu vrede te sterven. Xaauwclijks bemerkte hij, dat hij bedrogen was, of de verachtelijke daad, die hij begaan had, stond in al hare afzigtelijk- heid voor hem; hij schaamde zich zeer over zijne laf- j beid en riep uit, dal hij sterven wilde in hei geloot\', waarin hij geleefd had, en dat hij slechts voor cenige weinige oogenblikkcn had verzaakt. Zijn dood maakte een einde aan de hoop zijner volgelingen, die nooit in staat schijnen geweest ziju, om zich alseeneafzonder- lijkü secte te vestigen. DRANKOFFEB.S. Deze offers bij de Hebreen bc
stonden altijd in wijn, en werden nimmer alleen ver- i |
|||||||
|
rigt, maar vergezelden altijd andere offeranden. Aan
brand- en dankoffers waren spijs- en drankoffers ver- bonden. Zondoffers gingen daarvan echter niet rerge- zeld. Bij elk offer, waarbij een var werd geslagt, was de hoeveelheid van het drankoffer een halve hin; voor een ram, het derde gedeelte van een hin; voor een lam, het vierde gedeelte van een hin. De wijn werd niet vermengd, ener werd ook niets van iu het vuur gewor- pcu, gelijk het spijsolfer werd gedaan, doch hij werd, gelijk het bloed van het offer, aan den voet van bet ahaar uitgegoten. Zie Offeranden. DR1 EEENHEID, het woord dat gewoonlijk gebe-
zigd wordt om de ondoorgrondelijke geheimzinnig- heid uit te drukken van drie Personen in de Godheid, Vader, Zoon en Heiligen Geest, en dat deze drie Per- soncn écu God zijn. De leer der Drieëenheidis in elke eeuw der kerk een geloofsartikel geweest, hoewel het woord zelf, volgens sommigen, het eerst gebruikt werd door Tbeophilus van Antiochic, die omstreeks 162 leefde, en, volgens andereu, het eerst gebezigd werd door eene synode, die iu 315 ie Alcxaudrië vcr- gaderde. DeDrieëenheid is, uaar algemeen gevoelen, eene leer van openbaring, en de bewijzen er voor moeten daarom gezocht worden in de Heilige Schrift, i Doch-zoovele sporen er van worden in de godsdienst van alle Heidensche natiën gevonden, dat velen haar als eene leer der oorspronkelijke godsdienst heschou- wen, die door de overlevering voortgeplani is. Zoo werden de drie Cabeiri, door Sanchoniathon, een der eerste ongewijde schrijvers, vermeld, iu Samothracië aangebeden. Drie beginselen werden door de oude Perzen aangebeden. Van Thoth of Hermes Trisiue- gistus.de beroemdste der oude Egyptische godheden, wordt gezegd, dat hij geloofde, dat er drie \\ oornaamste krachten, deugden of vormen in (iod waren, cu dat de naam van den onuitsprckelijkcu Schepper ééne God- heid beteckende. De Hindoes hebben hunnen Brahma, Visehnoc eu Sbiva; de Boeddhisten van Ceylon hunne drie heilige kleinoodiën: Boeddha, de Heilige Boe- ; kenen de Priesterschap, terwijl onder de Boeddhisten j van Ncpaul,Geest, het eerste beginsel, verbonden werd ■ met Dharina, het beginsel der stof, eu eene als midde- \' lares werkende kracht, of Sanga, weder met die twee beginselen verbonden werd, om hunne vereenigiugeu juiste zaïnenwcrking te verzekeren. De Platonische drieëenheid, zooals zij door Plato zelveu en meer vol- ledig door zijne volgelingen werd geleerd, bestond uit drie beginselen, die men in de Goddelijke natuur voor vereenigd hield: hei Goede, Gecsi of Verstand en de Ziel. Doch nergens in al i\'.e stelsels van het Hei- j |
|||||||
|
DlUEKCXNliNGEM\'EEST - DJtl 1DEX.
|
|||||||||
|
086
|
|||||||||
|
gen verdeeld, die door eene bijzondere kleedij van
elkander onderscheiden waren; over de gchcclc ver- ecniging waren de Aarstdruidea (zie ald.) geplaatst, van welke er twee in Brittanje waren, die op de eilau- den Auglesea en Man woonden, liet ambt van pries- ter was erfelijk, en ging van den vader op den zoon over, doch de Aarstdruïden werden uit de uitstekend- sten der priesterorde mei eene meerderheid van slem- men verkozen. Zoo groot was het verlangen om deze verheven en invloedrijke waardigheid te verkrijgen, en zoo scherp was de twist tusselieu mededingende kandidaten, dat, gelijk Cresar ons berigt, de verkiezing van een Aartsdruïdc somtijds een burgeroorlog ver- oorzaakte. Veel verschil van meening bestaat er onder de oud-
heidkundigen over het juiste aantal orden, waarin de Druïden waren verdeeld. De meest algemeene ver- deeling is iu Barden, Eubagen, Vaten en eigenlijk gezegde Druïden. De Barden bragten de dichters van Gallië, Gcrmanië en Brittanje voort, die held- haftige daden, de geschiedenis benevens de genealogie bezongen. De Triaden, die gewoonlijk beschouwd worden als de echte overblijfsels van de Druïdische eeuwen, verklaren, dat de pligten der Barden zijn „zeden en gewoonten te hervormen, den vrede te verzekeren, en den lof te zingen van alles, wat goed en uitmuntend is." Hun ambt was volstrekt niet gees- telijk, daar zij slechts bij de lier of de harp de daden van beroemde ïuauuen moesten bezingen, en er is geen bewijs, dat zij in hunne gedichten ooit op godsdien- stige onderwerpen in het minst zinspeelden. Zoo groot was echter de invloed, dien de Muzen over het volk dier barbaarsche eeuw bezaten, dat de magt, die zij over de gemoederen uitoefenden, ter naauwernood overdreven kan worden. De dienaren der godsdienst van de tweede orde, die de Eubagen worden genoemd, worden door oudheidkundigen dikwijls verward met de Vaten, doch het is meer waarschijnlijk, dat zij de mannen van wetenschap waren, zooals er toenbeston- den,weinig beter dan goochelaars en toovenaars, die tal van verwonderde, verbaasde volgelingen tot zich trokken, door hunne meerdere kennis van de krachten der natuur. De Vaten werden door de Celtischc natiën beschouwd als heilige personen, en worden gewoonlijk Fairh of profeten genoemd. Zonder twijfel wordt deze klasse te regt voor eclie priesterorde gehouden, daar de Vaten zich bezig hielden met het doen van offcran- den en het maken van lofzangen ter eere der goden, die zij bij groolc plegtigheden bij de muzijk hunner harpen zongen. In de Vaten was het drievoudige ka- |
|||||||||
|
deudom vinden wij iets, dat de verhevene, bestaanbare
en alles omvattende Diïeëenheid van den bijbel nabij komt. DR] EK( ININGENFEKST, zie Emiu.xu.
DBUIDEN, de priesters win de oudste godsdienst
van Groot-Brittanje. Het Druïdisinus was, zooals men gewoonlijk veronderstelt, eenc van de oorspronkelijke vormen va n godsdienst, ii aar hei volk,ouder bel welk liet beerscble, de Galliërs, Britten en andere Celtischc na- tien, van Gonier, den zoon van Japhei en kleinzoon van Noach, afstamde. Zoo verdraaid werd cebter de ware godsdienst, toen zij door eeue lange reeks van eeuwen door de overlevering werd voortgeplant, dut de gods- dienst der Druïden van den tijd, waarop zij ons bekend wordt, ons een ongerijmd en wreed bijgeloof toesebijut. De oorspronkelijke zetel dier godsdienst sebijnt Brit- t auje geweest te zijn, want Julius Cu:sar berigt ons, dat die Galliërs, die in de beginselen hunner godsdienst door en door onderrigt wenscliten te worden, gewoon- lijkte dien einde eene reis naar Brittanje ondernamen. De priesters van de Hcideusche godsdienst, waarop
(Vsardoelr,out vingen te zanien den naam vauDr uiden. Deze priesters schijnen in burgerlijke en kerkelijke zaken veel invloed uitgeoefend te hebben. Zoo berigt Caesar ons, dat twee klassen van menschen in dehoog- ste verecriug werden gehouden, namelijk de Druïden en de edelen. „Cieeue heilige plegtigbeid," zegt Dio- dorus Siculns, „werd er ooit verrigt zonder eeiiDruïde; door ben bood het volk, daar zij de gunstelingen der goden en de bewaarders hunner raadgevingen waren, al zijne offeranden, dankzeggingen en gebeden aan, en bet was volkomen onderworpen en gehoorzaam aan hunne bevelen.Zoo groot was zelfs de vereering, waarin zij gehouden werden, dat, wanneer twee vijandige lc- gers, door oorlogswoede onivlamd, met uitgetrokken zwaarden en uitgestrekte speren op het punt waren een strijd aan te vangen, zij op hunne tussebenkomst, hunne zwaarden weder in de scheden slaken, en kalm eii vreedzaam werden." In die eerste tijden waren de voorregten en vrijdommen dezer heilige klasse talrijk en kostbaar. Hun persoon was heilig en onschendbaar; zij waren vrij van alle belastingen, en behoefden niet in den oorlog te dienen. De achting, waarin de mannen en hunne voorregten gehouden werden, strekte gruo- lelijks om hun aantal te vermeerderen. Edelen en zelfs vorsten zochten vurig om in de priesterorde opge- uomen te worden, en hoe talrijker de Druïden waren, hoe voorspoediger en rijker het land zou zijn, zooals het bijgeloovigc volk zich verbeeldde. De geheelc priesterschap was in verschillende ran-
|
|||||||||
|
DKÜÏDEN.
|
|||||||
|
den een ruim onderhoud ontvingen van bet volk, on-
der hetwelk zij arbeidden. Tu vele gevallen bezaten zij landerijen inden.ibijhcid hunner tempels, en de of- ferandon,die de aanbidders den goden aanboden, violen aan do priesters ton dool. Behalve de emolumenten, dio hun ton deel gevallen kunnen zijn wegens het verrigtenhunner menigvuldige pligten,zoowel heilige als wereldlijke, werden er zekere jaarlijksche bijdragen gevorderd van elk huisgezin voorde priesters van dien tempel, binnen welks district het huisgezin woonde.De betaling hiervan te weigeren was zich de exennimuni- catic op den hals te halen. Er beslaat eene overleve- ring, die door verscheidene schrijvers wordt vernield, dal de Druïdische priesters gewoon waren een zeer afdoenden maatregel te nemen, om zich de betaling van hetgeen hun jaarlijks toekwam te verzekeren. Alle huisgezinnen waren verpligt, op degrootste kerkelijke straffen, om elk vuur in hunne woningen uil Ie doovcn op den avond van den laalsten October, den dag i der jaarlijksche betaling; en op den volgenden dag waren zij verpligt om aan den tempel te komen, ten ; einde van liet allaar ecu ftcdeelte van bel heilige vuur
. I
Ie ontvangen, om daarmede de vuren hunner huizen
weder aan te steken. Door deze schrandere vinding
was derhalve elk huisgezin in do noodzakelijkheid
om de betaling te doen, of bet was beroofd van i
het gebruik van vuur bij de aannadering van den
winter, wanneer bet het meest noodzakelijk was.
Naburige huisgezinnen mogten hunne vriendschap-
pelijke tusschenkomst bij zulke gelegenheden niet
verleeneu, indien zij zich zelven het verschrikkelijke
vonnis der excommunicatie niet op den hals wilden
balen, da! hen niet alleen uitsloot van de voorregten
der kerk, maar ook van hel gezelschap hunner gel ijken,
en van al de voordeden der wol en der gcregtigheid.
De Druïdische priesters konden alleen de hoogste
waardigheid van hun ambt bereiken door zes verschil- lendc graden te doorloopen, die allen onderscheiden waren door een bijzonder gewaad. De eerste of ecn- voudigstc kleedij was geheel ontbloot van sieraad, en kon alleen onderscheiden worden van die der leckeu door den vorm, de kleur en den gordel. Xaar mate de orde hooger was, namen do sieraden toe. De leerstellingen der Druïden waren vaneen hvcc-
voudigen aard, geheime en openbare. De geheime of esothcrische leerstellingen waren uitsluitend voor de ingewijden bewaard, die door een plegtigen eed vcr- pligt waren om ze voor alle menschen verborgen te houden, en ze zelve geleerd baddon in holen der aarde en schuilplaatsen in bosschen. De exoterische of |
|||||||
|
rakter vercenigd van muzikant, dichter en profeet, en
zij zongen hunne profetische liederen voor een bijge- loovig volk, dat meende, dat zij door God geïnspi- reerd waren. De Druïden waren echter de eigenlijke dienaren
der godsdienst, die het volk in goddelijke zaken on- derrigllen en de heilige plegtighedon bestuurden, die tot hun bijzonder geloof behoorden. Met hunne heilige pligten waren ook belangrijke wereldlijke verbonden, want terwijl zij de jongeren in de waarheden der gods- dlenst onderrigtten, verklaarden zij de wetten, en : deden zij dienst, als regters in civiele en iu criinineele
zaken. Hunne levenswijze wordt door Dr. Henryaldus beschreven: „Vele Druïden schijnen eene som-t van kloosterleven geleid ie hebben, daar zij tezamen in \' broederschappen vercenigd waren,zooalsMarcellinus
zegt. De dienstvan eiken tempel vercischte een aanzien- lijk aantal van ben, on deze leefden te zamen nabij den tempel, waarin zij dienden. Men denkt, dat de Aarts- druïde van Brittanjc zijne woonplaats op het eiland Anglesea heeft gehad, waar hij in grootcn luister en pracht voor die tijden leefde, omgeven dooreen groot aantal der voornaamste personen zijner orde. Men beweert, dat op lul eiland de sporen der paleizen van denAartsdruïde en der huizen van de andere Druïden, die hem vergezelden, nog zigtbaarzijn. Maarniet wei- nige Druïden leidden eeue meer wcrcldschc en open- bare levenswijze, aan de boven van vorsten en iu de huisgezinnen van groote mannen, om de pligten van bun ambt te vervullen. Want. gecne heilige plegtig- heid kou er verrigt worden zondereen Druïde, betzij in tempels of in afzonderlijke huizen. Het schijnt ook niet onwaarschijnlijk, dat eenige dezer oude priesters zich van de wendden van bet gezelschap hunner brue- dereu afzonderden en als kluizenaars leefden. Icu einde een grootcn naam van heiligheid te verkrijgen. Tii de incest onbezochte plaatsen vaneenige Wester- schc eilanden van Schotland bevinden zich nog de grondslagen van kleine ronde huizen, die slechts één persoon konden bevatten, welke doorbel volk van bet land huizen der Druïden genoemd worden. Geenc de- zer levenswijzen schijnt voor het huwelijksleven zeer geschikt geweest te zijn, en het is daarom waarschijn- lijk, dat verreweg de moeste Druïden iu den onge- I huwdon staat loofden, en door vrouwelijke vromen bediend werden." De vrouwen, van welke hier ge- sproken wordt, maakten eene andere orde van de priesterschap uit, en werden Drmdksskx (zie ald.) genoemd. Er bestaat geen twijfel, dat de oude Britsche Druï- \'
|
|||||||
|
088 DRUÏDEN.
|
|||||||
|
andere wereld ontmoetten, brieven wierpen op de
brandstapels hunner vrienden om in het volgende leven gelezen te worden, de rekeningen der afgestorvenen begroeven, en geld uitleenden om daar terugbetaald te worden, en door vrijwillig den dood te omhelzen bij hef offeren van een geacht persoon, om zijn gezelschap in een eeuwigen staaf te genieten. De geschriften der barden bevatten hunne du istere en onzekere begrippen van zedelijke deugd en de vergeldingen van een toe- komstig bestaan. De mensch is, volgens hunne leer, in den kring der loopbanen geplaatst; het goede en het kwade wordt hein voorgezet, waaruit hij kiezen kan, en zoo hij het eerste kiest, brengt de dood hem over van de aarde in den kring des gcluks. Indien hij cch- ter goddeloos wordt, brengt de dood hem terug in den kring der loopbanen, waarin hij boete moet doen in het ligchaam van een dier, daarna mag hij zijuemen- schelijke gedaante weder aannemen. De langdurigheid en herhaling van dezen proeftijd worden bepaald door de deugd of de ondeugd van den persoon. Na een zeker aantal zielsverhuizingen werd er verondersteld, dat hij voor zijne misdaden geboet had, dat zijne hartstogten onderdrukt waren, en zijn geest werd teruggezonden naar den kring des geluks. Dit is een overzigt van de ingewikkelde theologischeTriaden,eu slechts nog eene van de leerst cllingen der I )ruïden verdient vermelding, welke in haar oorspronkclijkcn vorm bewaard is door Diogenes Laertius; zij beveelt enkel: „De goden te aanbidden, geen kwaad te doen, en zielskracht uit te oefenen.\'\'Daar de beginselen van dit theologisch stelsel deze gezangen tot ongeveer 20,000 regels hebben doen aangroeijen, vereischte de bestudering er van dikwijls t wint igjaar; zij bleven alleen in het, geheugen der Druïden en hunner leerlingen bewaard, daar het voor onwettig gehouden werd om ze op schrift te stel- lcn. Als zij aan het volk werden geleerd, werden zij van kleine hoogten uitgesproken, waarvan er nog vele te vinden zijn, hoewel hunne beteekeuis nooit vcr- klaard werd, behalve met het grootste voorbehoud. De Driiïdisehe studenten werden echter in de incest afgezonderde plaatsen onderwezen, zooals in holen of in digte wouden, opdat hunne lessen niet afgeluis- terd zouden worden. Zelfs na de vestiging van het Christendom werd er nog iets van dit plan van onder- wijs gevolgd, daar er eene verzameling van deszelfs leerstellingen in de, Drnïdischc maat werd gemaakt, geschikt om door de barden opgezegd te worden, en getiteld : de Triaden van Paulus. „De zuiverder deelen van de theologie der Druïden
zijn veel onder dan de invoering van die talrijke val- |
|||||||
|
openbare leerstellingen werden vrijelijk aan liet, volk
in het algemeen verklaard. De volgende naauwkeurigc j schets van de theologie der Druïden wordt door Thom- ! son gegeven: „Men heeft verondersteld, dat hei voornaamste ge-
hcim van het Druïdismus degroote leer was van één God, Schepper en Bestuurder van het heelal, die wer- kclijk door de Druïden werd bewaard lang na liet begin hunner afgoderijen, en ook cene van die leerstellingen is, die door de Brahmanen van Indië, welke dikwijls met de Britsche Druïden vergeleken worden, voor heilig worden verklaard. Caesar zegt alleen, dat de Druïden vele dingen leerden aangaande de magten de voorregten der onsterfelijke goden; men gelooft echter ook, dat zij aan hunne discipelen een groot gedeelte der Mozaïsche geschiedenis van de schep- ping der wereld, de forma! ie en den val des menschen, den opstand en de verdrijving der engelen, den zond- vloed en de eindelijke vernietiging van liet heelal door vuurleerden.Hunne voornaamste openbare leer schijn! de onsterfelijkheid der ziel geweest te zijn, welke aan het volk geleerd werd om die dapperheid en veracht ing van den dood op te wekken, die door alle oude natiën werdenbetoond, en de Triade, die zulks bevat, beveelt hun er aan te denken: „Dapper in den oorlog te vechten; dat zielen onsterfelijk zijn; en dat er ecu ander leven na den dood is." Doch zelfs dit Goddelijke beginsel wordt dikwijls beschouwd als slechts een stelsel van zielsverhuizing, hoewel men ook beweerd heeft, dat, zulk cene verandering bij do Druïden alleen betrekking had op andere niensehelijke ligchamen van dezelfde sekse, waarom de wapenen enz., die bij het leven gewaardeerd werden, ook in hel graf werden ncdergelegd. Men heeft ook gemeend, dat hunne leer van de onsterfelijkheid voorgesteld werd onder het beeld der ziel gaande in een ander ligchaam, omdat dat gemakkelijker te begrijpen was, en dat de Druïden zelve aan een afzonderlijken toekomstigen staat ge- loofden, aan eene soort van Elysesche velden, Thilh- Tnnis genaamd, of hef cilaud van de dapperenen deugd- zameu, waarnaar de ziel onmiddellijk opklom, en aan eene plaats van duisternis, T/urin geheeten, of liet eiland van het koude land, door kwaadaardige dieren bewoond, waar slangen sisten en staken, leeuwen brulden, en wolven verslonden. De Druïden en hunne volgelingen, in Gallië en in Tirittanjc, gaven ook ecu ! voorbeeld van hunne zekerheid van een toekomstig bestaan, door zonder vrees in den slag te gaan om de j legers aan te moedigen, terwijl zij het in orde brengen j hunner rekeningen nalieten, totdal zij elkander in eene |
|||||||
|
080 !
|
|||||||
|
sclie godheden, waarmede zij in latere eenwen werd
bedorven, daar cenige harer leeraars de aanbidding van afgoden of cene andere wijze om de Godheid voor te stellen verboden. Deze waren waarschijnlijk de ; volgelingen der eerste Druïden, en diegenen, die de ; zon beschouwden als de groote herlevendigster der natuur en het voornaamste zinnebeeld van Hem, die het loven aller dingen is. De latere Druïden waven ! waarschijnlijk diegenen, die de voornaamste deelen van een dier in een beeld vereenigden, om de ver- schillende volmaaktheden der Godheid uit te druk- ken, daar het tegen de beginselen der C\'eltisclic godsdienst was, om goden in de menschelijke gedaante voor te stellen. Men heeft beweerd, dat de afgoderij in Brittanje eerst ingevoerd werd na den inval der Romeinen, want na die gebeurtenis waren de Britsehe godheden voornamelijk dezelfde als die van Rome en Griekenland, aangebeden onder Celtischenamen, liet Opperwezen werd aangebeden in de gedaante van een eik en Iliesus of Magtigc genoe"md. Ju hunne voor- stelling van deze godheid zochten de Druïden met toestemming van de geheele orde en nabuurschap, den schoonsten boom uit, dien zij konden vinden, en de zijtakken er afgehouwen hebbende, voegden zij er twee van aan het hoogste gedeelte van den stam, zoodat deze zich uitstrekten als de armen van een mensch. Nabij dit schuine stuk was geschreven het woord Thau voor den naam van God, terwijl op den regterarm was gegrift Hacsus, op den linkerarm Be- lenus, en op het midden van den stam Tharanis. Tegen het verval van het Druïdismus, toen het geloof aan de eenheid van God verloren ging in een veelgodendom, werd Hn?sus somtijds vereenzelvigd met Mars, die het bestuur had over oorlogen en legers, hoewel men ook gelooft, dat hij onder een anderen naam werd aangebeden, in de gedaante van een ontbloot zwaard. Hem werd al de oorlogsbuit aangeboden, en Csesar verhaalt, dat indien de Britten overwonnen, zij al het genomen vee offerden, en het overige gedeelte van den buit afzonderden op eene plaats te dien einde aange- wezen, en dat men in vele provinciën deze monumenten van offergaven in gewijde plaatsen opeengestapeld zag. Het gebeurde zelfs zelden, dat iemand zulk cene groote minachting voor de godsdienst toonde, dat hij den buit verborg of de openbare offergaven plunderde, en de gestrengste straffen werden aan zulke misdadi- gers opgelegd. De Goddelijke eigenschap van alge- meenc vaderliefde verschafte eene andere godheid aan de Druïden, aangebeden onderden naam vanTcutates, samengesteld uit de Britsehe woorden Deu-Tatt of God |
de Vader. [lij werd eindelijk in den opperheer der hel-
schc wereld hervormd, en beschouwd als Dis of Pluto
bij de Grieken en Romeinen, hoewel sommigen ver- i onderstellen, dat hij als McrCurius werd aangebeden. | Ook vergaten de Britten niet om de hemelligehaineu I te aanbidden, want zij hadden ook vele tempels, die j aan de zon waren gewijd, welke hekend was onder de namen van Bel, Belinus, Belatucardus, Apollo, ; Grannius, enz., die hare eigenschappen uitdrukten. De aanbidding der maau schijnt even belangrijk ge- weest te zijn, en de tempels aan haar gewijd waren gewoonlijk nabij en gelijk aan der die zon. Behalve deze voornaamste glansrijke hcmelligchamen baden \'■ de Britten ook dcu donder aan, onder den naam van Taranis, doch een groot aantal der goden van Groot- Brittanje waren vergodingen van menschen, die over- winnende vorsten, wijze wetgevers of uitvinders van nuttige kunsten geweest waren. Zij waren over het algemeen juist dezelfde als die, welke door de Grieken en Romeinen werden aangebeden, en het is zelfs waar- schijnlijk, dat zij in Gallië en Brittanje van grootere oudheid waren, daar zij van geboorte Celten en vorsten van Celtische stammen waren, en oorspronkelijk be- kend stonden onder namen, die in de Celtische taal cene bcteekenis hadden. Hierbij moet men nog voegen, dat de Grieken en Romeinen eene groote neiging toonden om de godheden van andere natiën over te nemen, ter- wijl het meer barbaarsche volk hardnekkig bleef bij het geloof en de gewoonten zijner voorvaderen. Een van de grootste dezer halve goden was Saturnus, de eerste van het geslacht der Titans, wiens naam beteckent de Oorlogzuchtige. De oorspronkelijke naam vanJupiter is Jo/p, ecu Celtisch woord, dat jongbeteekent, omdat hij de jongste zoon van Saturnus was, dien hij ont- troonde, terwijl zijne oudere broeders, Neptunns en Pluto, slechts als ondergeschikte vorsten in zijn rijk handelden. De Romeinen verlengden later zijn naam door er Pater, vader, aan toe te voegen. Mercurius werd in Brittanje aangebeden onder de gedaante van een kubus, enCïrsar noemt hem „de voornaamste god- hcid van de Galliërs, van welke zij vele heelden hebben; zij houden hem voorden uitvinder aller kunst en, hun gids en geleider op hunne reizen, en den beschermheer van koopwaren en winst." Hij was de geliefkoosde zoon van Jupiter bij Maia, en kreeg van zijn vader het bestuur over bet Westen van Europa, waarbij zijn Celtischen naam kreeg, zaïnengesteld uit de woorden Merc, koopwaar, en II\':, een man. Ei\' waren ook vele andere denkbeeldige goden, die oudtijds in Brittanje werden aangebeden, en ook godinnen. Deze waren |
||||||
|
fi\'iri
|
|||||||||
|
nunden.
|
|||||||||
|
Andrasto, dip, zooals men veronderstelt, Venus of
Diana geweest is, Minerva, Ceres, Proserpina enz. Men heeft ook gemeend, dat de Britten de slang en
den slier aanbaden, en dat er naauwelijks ééne rivier, één meer, bergof bosch was, waarin men niet vcronder- steldc, dat eenige geesten woonden, ter eerc waarvan seliatlen werden aangeboden, en goud, voedsel en klecderen in de wateren werden geworpen." De plaatsen voor de eeredienst der Druïden van oud
Brittanjewaredigteeikciiboschjes, die in verschillende deelen van liet land in groot aantal gevonden werden. Een Dniïdische tempel bestond uit eene ruime ronde omheining in het midden van een dezer schaduwrijke bosehjes, die, hoewel door eikeuboomen omgeven, van bovenopen was. Binnen de omheining stond eene en- kele en somtijds eene dubbele rij groote steenen, die loodregt waren geplaatst, en van tijd tol tijd gekruist werden door eene rij horizontaal liggende steenen; er waren ook verscheidene hoopen van ruwe steenen, die, zooals men veronderstelt, aan bijzondere godlic- den gewijd waren, liet Druïdischc altaar, dat ook binnen de omheining stond, was somtijds gemaakt van zoden of een grooten, platten steen, om cen zeer groot brandoffer te ontvangen, en somtijds was bet slechts een stapel steenen. die in bet midden van de omheining opgerigl was. Veel duisternis hangt er over de gebruiken en cerc-
moniën van de eeredienst der Druïden. Eene hunner geliefkoosde heilige gewoonten was de Der/snit, die waarschijnlijk in verband stond met de aanbidding van de zon. Zij gingen daarbij driemaal rondom hun- neu heiligen cirkel van het oosten naar het westen, en volgden den loopbaan der zon, waardoor men vcr- onderstelt, dal zij hunne gehcele berusting in don wil en het bevel fan het Opperwezen wilden uitdruk- ken, en hun verlangen, dat alles goed met hen mogt gaan volgens dat bevel. Een ander gebruik, dat met naauwgezetheid werd verrigt, was het snijden van den eikemnistel, dat op den lflrten Maart of het begin van het jaar plegtig plaats had. De zesde dag der maan en de nieuwe en volle maan werden door de Druïden ook als heilige tijden beschouwd. Er werden twee feesten met heilige vuren gevierd, namelijk op den eersten Mei en den eersten November. De godsdienstige vergaderingen der Druïden wcr-
den door mannen en vrouwen bijgewoond, en zulk eene groote stilte werd er gedurende de heilige dienst vercischt, dat zij, die men vond praten, eerst, drie- maal gewaarschuwd en daarna t cri toon gest eld werden, doordien een stukje van hunne kleederen werd afge- |
|||||||||
|
sucden, terwijl eindelijk met de uiterste gestrengheid
legen hen te werk werd gegaan. fVsarzegt ons, dat de grootste straf, die onder de Galliërs bekend was, was, dat hun verboden werd naar de openbare offeranden te gaan. Dieren werden er aan de goden geofferd, en voornamelijk witte stieren. Het is echter aan geen twijfel onderhevig, dat de Druïden ook overgegeven waren aan het wreedc en barbaarsche gebruik om menschen fe offeren. Soms werden dezeongelukkigen door pijlen gedood, en in de heilige bosehjes gekrui- sigd, en op andere tijden werd er een groot beeld van stroo of ineengevlochten teenen gemaakt, dat geheel met bont, vee en menschen werd gevuld, en daarna als een groot brandoffer werd \\ erteerd. De slagtoffers werden naakt in de tempels gebragt, en gekleurd met het sap van kruiden; zulke offeranden werden zelfs in het openbaar opgesteld, en werden bij buiteugewo- nc gelegenheden voor waarzeggerij gebezigd. „Zij nemen een man," zegt Diodorus Siculus, „die geof- ferd moet worden, en dooden hem met één slag met het zwaard boven bet middclrif, en uit de houding, waarin hij valt, en zijne verschillende stuiptrekkingen, en de rigting, waarin het bloed uit, zijn ligchaam vloeit, trekken zij hunne voorspellingen, volgens zc- kere regels, die hun door hunne voorvaderen nagela- tenzijn."De stukken van het slagtoffer werden, gelijk sommigen veronderstellen, door het laatste vuur op het altaar verteerd, dal daarna op nieuw werd gewijd, door het met eikeubladen te bestrooijen. Wij moeien echter opmerken, dat eenigen deze menschcnolfers niet alleen voor verzonnen houden, maar dat men ook heeft verondersteld, dat de offers zelden uit dieren bestonden, en dan alleen uit de meer schadelijke, zoo- als den beer. De Gaclischc taal bevat geeuc sporen van zulke plegtigheden, en bet woord, dal offerande uitdrukt, beteekent eigenlijk „het offeren van den koek.\'\' Als de beschuldiging van menschen te offeren, tegen
de Druïden ingebragt, op ecu goeden grond steunt, dan oefenden zij niet alleen zulke bijgeloovige bar- baarschheden uit, daar het buiten allen twijfel is, dat de Egyptenaren, Cartbagers en Phceniciërs aan dc- zclfdc misdaad schuldig waren. Zoo nabij komt de eeredienst der Druïden aan die der Phceniciërs, dat sommige schrijvers beweerd hebben, dal zij dezelfde waren. Gedurende eeuwen heerechte hetDruïdismus in Brit-
tanje cnGalliëmel ontwijfelbare opperheerschappij.De Roineinseho inval inliet eerstgenoemde land gaf echter den eersteu slag aan bet stelsel, daar Augustus Ciusar |
|||||||||
|
DRUIDESSEN — DRUPPELEN (FEEsï DER). 09]
|
|||||||
|
| van koper; zij gingen met bloote voeten en ecu toovcr-
staf in de hand. Toen Suetonius Paulinus in het jaar 01 een inval deed in het eiland Anglesey, dat toen de- woonplaats was van den Aartsdruïde, werden zijne manschappen door ontsteltenis getroffen, toen zij een aanzienlijk aantal Druïdesscn in lijkgewaad met los- hangende haren vonden, die toortsen droegen en langs de gelederen van het Britsche leger liepen, terwijl zij de wraak des hemels o\\ er de vijanden van haar land in- riepen. Hare offerdiensten jegens gevangenon waren echter nog woester, daar zij eerst met uitgetrokken zwaarden op deze aanliepen, hen nederhieuweu, en daarna naar een ruimen put sleepten, waarop de dienstdoende Druïdische priesteres stond,die een lang mes in elk der slagtolTers stak. De lijken werden daar- na geopend en door hare medehclpsters onderzocht, die 11ït het voorkomen der ingewanden hare waarzeg- gerijen uitspraken, welke onmiddellijk aan het leger of den raad werden medegedeeld. Elk jaar was het liare gewoonte om het dak baars tempels af te nemen, en dezen door haar vereenigden arbeid weder vóór zonsondergang te bedekken; en zoo er eeue gedu- rciidc deze plegtighcld haar last verloor of liet vallen, werd zij door de overige in stukken gescheurd, en hare ledematen werden in Bacchanalische processie rondom de heilige plaats gedragen. DRUPPELEN (Feest der), een feest door de
Copten of oorspronkelijke bewoners van Egypte op den 12den Junij gevierd, omdat op dien dag de dauw- druppeleu vallen, die, zooals men gelooft, tol het rijzen | van den Nijl aanleiding geven. De inboorlingen gc-
j looveu, dat deze druppelen de zegeningen zijn, die
van den hemel worden gezonden. Zoodra deze dauw gevallen is, geraakt het water bedorven en neemt het eene groenachtige kleur aan, die boe langer hoe meer toeneemt, totdat de rivier op een meer gelijkt, dat ge- bcel met mos bedekt is. Deze kleur is niet alleen iu liet groote kanaal van den Nijl te zien, maar ook in al de vijvers en takken, die er in uitkomen; allecu de water- bakken houden het water zuiver. Gedurende elk jaar duurt deze groene kleur ongeveer twintig dagen of lan- ger, doch nooit meer dan veertig dagen. Op dezen tijd lijdende Egyptcnarcn veel, omdat liet w aterbedon en, smakeloos en ongezond is, en goed water zeer zeld- zaam is. Zoodra de groene kleur weg is, wordt de rivier de Nijl rood en zeer modderig. De Copten waren gewoon om de dauwdruppclen de zegening des hemels i te noemen, en geloofden, dat de Alinagtige den aarts-
engel \\lichaël naar beneden zond, om deze heilige druppelen in den Nijl te gieten, opdat hij zou bc- |
|||||||
|
de Romcinsche burgers waarschuwde tegen het iuaeht-
uemen van een zijner gebruiken. Tibcrius verbande zulke ceremoniën uit Rome en de aangrenzende pro- viuciëu, terwijl Claudius de Druïden in (iallië vernie- tigde. Eeue vervolging ontstond er omstreeks deu- zelfdcn tijd tegen hen in Brittanjc, waardoor vele genoodzaakt werden eeue schuilplaats te zoeken op liet eiland Anglesey. Suetonius Paulinns, gouverneur van Brittanjc ouder Nero, hieuw de heilige bosebjes vuil de Druïden omver, vernielde hunne tempels, vernietigde hunne altaren, en verbrandde vele der priesters. Achtereenvolgende tijden van vervolging verminderden liet aantal belijders van het Druïdische bijgeloof snel. Sporen er van schijnen echter in Brit- tanje bestaan te hebben tot 1/7, toen koning Lucius lictChristendom omhelsde.Zelfs gedurende eeue eeuw na dien tijd had de eercdienst der Druïden nog plaats op liet eiland Mona. Naarmate het Christendom echter zijn weg vond in alle deelen van het land, verdween dit afgodische stelsel, en door de ijverige pogingen van Columba en de Culbeèbs (zie ald.) verdwenen de barbaarschc ceremoniën en bijgeloovighcden der Druïden geheid. DRUIDESSEN, priesteressen van de oude llei-
densebe Britten. Deze naam werd gewoonlijk gegeven aan de vrouwen der Druïden, van welke ceuige zich bijna uitsluitend aan godsdienstige pligten wijdden. De heiligste en belangrijkste orde echter, wier oud- heidkundigc kennis het uitgebreidst en naauwkeu- rigst was, was zamcngesteld uit die priesteressen, die zich tot den maagdelijken staat hadden verbonden, en te zanicn iu afgezonderde vereeuigiugeu van zusters woonden. Omstreeks het jaar 45 van onze jaartelling waren deze vestaleu negen iu getal; hare woonplaats was een eiland, gelegen in de Britsche zee, dat door de Corisoptii werd bewoond, en waarschijnlijk hel eiland Sein geweest is, ongeveer vier mijlen van Finisterre op de kust van Bretagne, daar het oudtijds Sena werd go- noemd, en deszelfs bewoners Sehanes of Sena, eerwaar- digc vrouwen, heetten. Hare voornaamste bezigheid was waarzeggerij, doch zij gaven ook voor wonderen te doen, te profeteren, de verouderdste ziekten te ge- ne/.en, de stormen te doen ontstaan, en zich te veran- deren in alle soorten van dieren, boewei zij gecneharcr voorspellingen aan iemand anders ontsluijerden dan aan zeelieden en dezulken, die haar eiland bezochten met het doel om haar orakel te raadplegen. Zij hadden wit haar, en hare klecdij bij zekere\' openbare gelegen- beden was, gelijk die der Druïden, eene witte tunica, een linnen mantel met haken en een brecdeu gordel |
|||||||
|
urn zex
|
|||||||||
|
f,02
|
|||||||||
|
ginueu te rijzen, en eindelijk umi laiid besproeijen en
vruchtbaar maken. De godheid of besturende genius der rivier werd
door de oude Egyptenaren door gepaste offeranden\' gunstig gestemd, zoowel gedurende de overstrooming
als omstreeks het tijdperk, waarop zij verwacht werd; Seneca zegt ons, dat op een zeker feest de pries- ters geschenken en offergaven van goud in Ie rivier wierpen nabij Philtc, up eeue plaals, die de aderen van den Xijl werd genoemd, wanneer zij voor hei eersl : hei rijzen van den vloed bemerkten. W ij mogen niet
i redelijkheid veronderstellen, dat hei grootc en vcr-
I wonderlijke schouwspel der overstrooming iu hen
gevoelens opwekte van het diepst ontzag voor de Goddelijke magt, waaraan zij zulk ecu grooten zegen I verschuldigd waren.
Een van de voornaamste feesten der Egyptenaren
in utide lijden was, volgeusIleliodorus, de Niloa of iuroepiug van de zegeningen der overstrooming, ter eere van de beschenngodheid tanden Xijl. Vansleb zegt, dat in den eersten naeht der druppelen een kadi (regter) en de oudste persoon der stad naar de kerk -aan, en een klein touw dragen met acht knoopcu er in, op een duim afstands van elkander. Aan hei einde van dit touw is reu --tuk lood, dat door den mond van den pul wordl nedergelaten, iu tegenwoordigheid van I een grooteu toeloop van mcnsclien, totdat het de
oppervlakte van het water aanraakt, waarna zij den put sluiten en hun zegel er op zetten, en tot den volgenden morgen iu de kerk blijven, om te zieu hoe hoog het water in den loop van den naeht gerezen is. Zoodra de dag aangebroken is, hemen zij het zegel weg, openen den put, en zien door het aantal knoo- pen, die vochtig zijn, hoeveel vademen hoven de zestien dcNijl dal jaar rijzen zal, terwijl zij een vadem \' voor eiken knoop rekenen. Dezelfde reiziger voegt er
bij: „De Mohainedaneu, hoewel erkende vijanden van de fopten, nemen thans nog bij dezelfde gelegen- heid verscheidene gewoonten in aeht, die zeer veel gelijken op die der fopten, toen hunne priesters nog i I den Xijl maten. Deze plegtigheid wordt nooit verrigt I dan bij de Vesper, dal is te zeggen, te drie ure in den
I namiddag. Zij, die dil ondernemen, moeten kadis of regters zijn, wierfunctiënbij de Mohamcdancn kerke- lijk zijn. Alvorens zij er mede beginnen, moeten zij ge- reinigd worden en hunne avondgebeden, diccenigzins gelijken op de mis bij de fopten, geëindigd hebben." Jaarlijks wordt er nog in Egypte een feest gevierd bij het openen van den Kalidge of het uederhakken van den dijk van liet kanaal te Cairo, ten einde de wateren |
|||||||||
|
van den Xijl toe te laten, wanneer zij eene zekere
hoogte hebben bereikt. Deze hoogte wordt gemeten door een werktuig, dat daarvoor gemaakt is, en een Viloineter of meter van deu Nijl heet. Dil instrument is geplaatst tusschen Gizeh en Cairo, aan den kant van een eiland iu het midden der rivier, en bestaat uit een ronden toren met een vertrek, dat in het midden ecu put heeft, die met marmer omzet is. De \'bodem van den put reikt tot aan den bodem der rivier, cu er is eene grootc opening, waardoor het Xijlwater toegang heeft tot den put. liet rijzen van het water wordt aangewezen door eene achthoekige kolom, \\au blaauw en wit mar- iner, waarop twintig el, elk van twee en twintigduim, afgeteekcud zijn. Als de rivier hare behoorlijke hoogte : bereikt heeft, worden al de kanalen geopend, en het ! geheelc land wordt onder water gezet, liet grootste : belang wordt er door de bewoners aan het rijzen van den Xijl gehecht, daar Egypte voor zijne vruchtbaar- heid geheel afhangt van deze trotsche rivier, en daar- oni worden, wanneer de gemiddelde hoogte bereikt is, eu de kanalen worden geopend, vreugdetoouen van alle kanten geboord, vermengd met muzijk, ge- zang en kreten van „Allah illah Allah." Ecu algemeen feest wordt er te dier tijde gehouden, gedurende bet- welk het volk zieh overgeeft aan alle soorten van ge- nocgens; vreugde is op elk gelaat geteekend, en het geluk heci\'scht iu elk huis. Een ieder wenscht zijn buurman geluk, dal de riviergod vruchtbaarheid en overvloed over hel land uitstort. DïtUZEN, eeue kellersche Mohauiedaanschesecte
die omstreeks het begin der elfde eeuw in de bergen |
van Syrië ontstond. De Druzen worden voornamelijk
gevonden in de districten van don Libanon, ten noor-
deu van de Metawii.ah (zie ald.) en ten zuiden van
de Maronieten (zie ald,), met welke zij echter tot
zekere grens vermengd zijn. Zij worden ook iu een
groot aantal in Wadi-et-Teim, in Jebel Ilauran en in
de nabijheid van Damascus gevonden. Als eeue scetc
stammen zij af van de Carmatuikks (zie ald.), en hun
oorsprong is toe te schrijven aan de voortplanting van
; de buitensporige leer van den dweepzicken kalif El
j llakini van het 1\'atimitische geslacht. Deze tiranieke ]
| heerscher werd verontrust door een opstand van de
: orthodoxe Muzelmannen van Egypte, aangevoerd
! door een geringen waterdrager van Cairo,die voorgaf
van den stam der Ommiaden te ziju. Na een langen
en hevigen strijd werd de bedrieger overwonnen en
, gevangen genomen. De kalif vond ecuc nieuwe eu
zonderlinge wijze uil om hem Ier dood te brengen; hij
gaf bevel, dat hij mei zijne handen en voeten aan een
|
|||||||||
|
DRUZEN.
|
|||||||||
|
093
|
|||||||||
|
kameel gebonden en door de straten van Cairo geleid
zou worden, terwijl een aap, te dien einde afgerigt, hem op het hoofd sloeg mei een steen, totdal liet leven er uit was. Van dien tijd afweid El Hakim een hevig vervolger van de orthodoxe Mohamedanen en een mag - tige tegenstander der kali ten van Bagdad. II ij werd bijgestaan door twee Perzische leerlingen, die even dweepziek als hij waren, namelijk Hamza en Ed-De- razin, van wiens naam Dcruz, hunne juiste Arabische benaming, komt, waarvan het woord Drozen afgeleid j is. Gedurende langen tijd hing er veel duisternis over i de leerstellingen dezer zonderlinge seete, doch thans hebben w ij daarvan een vrij juist verslag van verschei- dene schrijvers, die zorgvuldige onderzoekingen heb- beu ingesteld aangaande dit geheimzinnige onderwerp. De Sacy geeft in zijn werk „Exposé de la Religiou des Druzes" het volgende overzigt van deze zonderlinge secte: „Slechts t\'éu God te erkennen, zonder te trachten de natuur van Zijn wezen en van Zijne eigenschappen te doorgronden; te erkennen, dat Hij noch door de zinnen begrepen, uocli door woorden bepaald kan worden; te geloovcn, dat de Godheid ziek op verschil- lende tijden in ecue meusehelijke gedaante aan men- schen vertoond heeft, zonder deel te hebben aan ééne van de zwakheden en onvolmaaktheden der mensch- hcid; dat Zij zich eindelijk vertoond heeft bij het begin der vijfde eeuw van de Ilcdsjra in de gedaante van TIakum Biamr-Allah; dat dat de laatste Harer ópen- baringen geweest is, waarna er geene andere meer te verwachten is; dat Hakiin in het jaar All van de Hedsjra verdween,om hel geloof zijner dienstknechten te beproeven, oin plaats te maken voorden afval van huichelaars en van hen, die slechts de ware godsdienst hadden omhelsd, in de hoop op tijdelijke belooningen; dat hij na korten tijd weder verschijnen zal vol glorie en majesteit, om overal zijne vijanden te zegepralen, om zijn rijk uit te breiden over de geheele aarde, en zijne getrouwe aanbidders voor altijd gelukkig te ma- ken; te geloovcn, dat de Algemeene Geest liet eerste van Gods schepselen is, het eenigc dadelijke voort- brengsel van Zijne almagt; dat deze op de aarde ver- schenen is ten tijde van elke der openbaringen van de. Godheid, en eindelijk verschenen is sedert den tijd van Hakim iu de gedaante van Hamza, zoon vau Ahmed; dat door zijn bestuur alle andere schepselen j zijn voortgebragt; dat Hamza alleen de kennis aller waarheid bezit, dal hij de eerste dienaar der ware godsdienst is, en dat hij, middellijk of onmiddellijk, met de andere dienaren en met de geloovigen, maar in verschillende verhoudingen, de kennis en de genade |
|||||||||
|
deelt, die hij dadelijk van de Godheid ontvangt, en
waarvan hij het eenigc kanaal is; dat hij alleen oninid- dellijken toegang tot God heeft, en als middelaar han- deli voor de andere aanbidders van het Opperwezen; te erkennen, dat Hamza diegene is, aan wicn llakim zijn zwaard zal toevertrouwen, om zijne godsdienst Ie doen zegevieren, om al zijne mededingers te overwinnen, en belooningen en straircn uit te deeleu volgens de j verdiensten van een ieder; de andere dienaren der godsdienst te kennen, en denrang, dien eenieder hun - ner bekleedt: aan een ieder de gehoorzaamheid en de onderwerping te geven, die hem toekomt; te bekennen, dat elke ziel geschapen is door den Algemeenen Geest; dal Lel aantal menschen altijd even groot is, en dat de zielen achtervolgens in verschillende ligchameu overgaan; dat zij door hunne gehechtheid aan de waar- beid verheven worden tot een hoogcren graad vanuit- muutendheid, of verlaagd worden door godsdienstige o\\ erdenking te verwaarloozen of op te geven; de zeven | gebodenoptc volgen, die de godsdienst van Hamza aan : de volgelingen \\ au dezen oplegt, en die voornamelijk vau hen eisehcu het inaehtnemen der waarheid, liefde ■ jegens hunne broederen, afstand van hunne vroegere j godsdienst, de meest volkomeue berusting eu ondcr- werping aan den wil van God; te erkennen, dat, alle vorige godsdiensten slechts meer of min volmaakte typen van de ware godsdienst geweest zijn, dat al hare cereinoniëele gebruiken slechts allcgoriën zijn, eu de openbaring van de ware godsdienst de afschaffing van elk ander geloof vereisehte. Dil is eene korte schets | van de godsdienst, die in de boeken der Druzen wordt ! geleerd, waarvan Hamza de schrijver is, en wiens vol- ; gelingen Unitarissen worden genoemd." Mohamed ben Ismaél Ed-Derazin was een vurig
apostel van den dweepzieken Hakim, die.behalve zijne andere ongerijmdheden, ook geéischt heeft om als eene godheid ie worden beschouwd. Die goddelooze eisch werd ondersteund door Ed-Derazin, die beweerde, dat Hakim eene vleeschwording van den ouzigtbarcu Imam was. Hamza was de ^ijverigste zendeling van het nieuwe geloof; hij verklaarde, dal Mohamed niets wist dan de letterlijke verklaring van hetgeen geopen- baard was, terwijl El Hakim bekend was met den allegorischen zin, die volmaakte en ware wijsheid was. De voornaamste punten, waarop de Druzen van de andere Mohamedaansche sceten verschillen, zijn het gezag, dat zij toeschrijven aan El Hakim, eu hun eer- bied voor eene geloofsoorkonde, die hij aan zijne vol- gelingeu zou hebben nagelaten. Deze oorkonde vond incu na den dood vau KI Hakim in eene van de mos- ; |
|||||||||
|
DRUZEN.
|
|||||||||
|
69-1
|
|||||||||
|
keen hangcu, eu wordt ouder de Druzen in grootere
achting gelioiideu dan de korau. Het is een wonderlijk feit, dat, hoewel dit zonderlinge volk voorwendt Mo- bained als cen profeet te vereeren, het nooit zijn naam uitspreekt zonder zijne nagedachtenis te vloeken.,, Wij zijn diegenen," zeggen de Druzen, „die in het bezit van het geloof gesteld zijn na de godsdiensl vanMoha- med, den zoon van Abdallah; moge de vervloeking des Ueeren op hem zijn." /.ij zijn gesteld op den naam van Unitarissen, en beweren, dat zij alleen de leer der Goddelijke eenheid goed begrijpen. Wat El Ha- kini aangaat, dien zij hoofdzakelijk vereeren, zij ver- wachten zijne wederkomst binnen korten tijd, indien dat hem zoo behaagt, en dat hij mei zijne volgelingen op aarde zal heersenen gedurende talloozc eeuwen, wanneer zij, die nu weigeren hem te erkennen, zullen worden onderworpen aan zijnen schepter, geklonken in ketens, genoodzaakt om ecncjaarlijksehe schatting te betalen, en gedwongen om kenteekenen op hunne kleederen te dragen. Door den ijver van llamza ver- spreidden de nieuwe leerstellingen ziel) snel over Egypte, Palestina en langs de kust van Syrië, doch ten gevolge van de vervolging, die door de orthodoxe Mohamcdancn tegen hen ontstond,vlugttcn de Druzen naar den Libanon, waar er thans op de bergrij van den Anti-Libanon ruim 900,000 wonen. De godsdienst der Druzen is ecu stelsel van Dcis-
nius, dat hier en daar vermengd is mei sporen van het Judaïsmus,Christendom enMohamedismus. Zij nemen noch de besnijdenis, noch het gebed, noch vasten iu acht; zij drinken wijn, eten varkensvlcesch, eu huwen binnen de verboden graden. Zij dragen een witten tulband als cen zinnebeeld van zuiverheid. Al de ceremoniën hunner godsdienst zijn zooveel moge- lijk in geheimzinnigheid gehuld; hunne moskeen staan afgezonderd, en zijn gewoonlijk gebouwd op de toppen van heuvelen, en niemand dan de ingewijden mag bij hunne eercdienst tegenwoordig zijn. In hunne heilig- doinmen bevindt zich de gesluijerde gedaante van een kalf, welke zij beschouwen als het zinnebeeld van den onzigtharen Imam; deze gedaante wordt zelden out- bloot, en nooit anders dan voor hen, die de hoogere graden in het geloof hebben verkregen. De ingewijden zijn vcrpligt om de meest onschendbare gehcimhou- ding te bewaren ten aanzien van godsdienstzaken, meer bijzonder aangaande hun meester 101 Ilakiin. De strenge regel, dien zij op dit punt gemaakt heb- ben, is, dal „hij, die het minste dier geheimen ver- raadt , zal zouder genade als een afvallige gedood worden in de openbare vergadering der Druzeu.:\' |
De kerkelijke inrigtingen vau de Druzen worden
in hel kort beschreven door Niebuhr in zijne Reizen in Arabië enz. „üc Druzen," zegt hij, „worden vcr- deeld in Akalen, dat is te zeggen, geestelijken, en Djahcls of wereldlijken. De geestelijken hangen af van drie Akalen, die Scheiks onder hen zijn, van welke er een in het district Arkub, de tweede in het district Tsehuf el 1 feite en de derde in het distriet Uasbcia woont. De Akalen worden van de wereldlijken onder- scheiden door hunne witte kleederen. Zij hebben gc- wooulijk goede huizen op de heuvelen, en te oordcelen naar die weinige, welke ik zag op den weg van Saïdc naarDamascus, kom! liet mij voor, dat zij de slechtste plaatscnnict gekozen hebben. Op Donderdagavond, die onder de Oosterlingen de nacht vau Vrijdag wordt genoemd, komen zij te zamen in het hui\'* van den een of ander hunner broederschap, om hunne eercdienst uit te oefenen en voor de geheele natie te bidden. De vrouwen van geestelijken mogen daarbij tegenwoordig zijn, doch zij laten geene wereldlijken toe, zelfs geen Seheik of Emir. Zij verachten alle ccreainbten op de wereld, doch misschien maken zij hierin van den nood ecne deugd, want bij de terugkomst vanHakim hopen zij koningen, viziers en pacbas te zijn. Zij trouwen niet met de dochters van wereldlijken, en hunne ver- aeiiting van de eigendommen der grooten drijven zij zelfs zoo verre, dal zij niet eten met de Scheiks eu Emirs hunner eigene natie. Akalen eten slechts met Akalen en met de boeren en andere arme menschen, die zij zeker wctcu, dat hun brood door arbeid ver- dienen." Burckhardi werpt ook meerder licht over dit onderwerp in zijne Reizen iu Syrië. „Het schijnt bij hen ecne grondstelling te zijn," zegt hij ons, „de godsdienstige gebruiken aan te nemen van het land, waarin zij wonen, en het geloof der sterksten te belij- den, daarom belijden zij in Syrië allen het Tslamisnius; zelfs zij, die gedoopt zijn, nemen nog de uiterlijke vormen van het Mohamedaansche geloof in acht. Er is geene waarheid in het beweren, ial de Druzen den eenen dag naar de moskee gaan :n den volgenden dag naar de kerk, zij belijden allen het Islamismus; en wanneer zij zich met de Mohamedauen vermengen, verrigten zij de plcgtigheden, die door hunne gods- diensl voorgeschreven worden. Iu het afgezonderde verbreken zij echter de vasten van den Ramadan, vervloeken Mohamed, geven zich over aan wijn, en eten voedsel door den koran verboden. Zij hebben cen ingekankerdeu haat tegen alle godsdiensten, behalve hunne eigene, maar meer bijzonder tegen die der Franken, voornamelijk ten gevolge cener overlevering |
||||||||
|
095
|
|||||||
|
stof van de ligchamelijke wereld, als staande tegen-
over de ziel der wereld, die aan het heelal het leven geeft. „Het meest wezenlijke onderscheid," zegt Neander, „tussehen de stelsels der Gnostieken cu dat, hetwelk ook den besten maatstaf, waarnaar wij ze verdeden kunnen, aan de hand geeft, berust op de meerdere of mindere toenadering van hunne eigen- aardige wereldbeschouwing tot die des Chrislcndoms. Het is juist het dualistische element, dat in al die stelsels heerscht, waarop het hier aankomt, en waar- door de strijdigheid tussehen ocnetijdelijke,aardsche en eenc hoogere, onzigtbare wereld, tussehen het na- tuurlijkc,zuiver menschclijkc cuhet Goddelijke, welke het Christendom, als in tegenspraak met de oorspron- kelijkc eenheid der schepping, uit een afval van het schepsel afleidt, en als slechts door de verlossing weder weg te nemen voorstelt, tot eenc oorsprouke- lijke werd gemaakt, die, in bet bestaande zelf gegrond, nimmer door eenige verlossing kon opgeheven worden. Deze strijdigheid, aldus opgevat, moesten de Gnos- | ticken ook tot het Christendom in zijne betrekking . tot de schepping, de natuur en de geschiedenis uit- j strekken. Waar zij geheel onbepaald in al hare kracht werd aangenomen, moest men ook eenc volstrekte, strijdigheid tussehen het Christendom en de schep- ping, de natuur en de geschiedenis stellen, en moest het eerste het voorkomen verkrijgen van iets, dat ge- hecl o]) zich zelf stond, en, zonder eenig verband met al het overige, er als het ware plotseling en geheel onvoorbereid was ingeschoven. Er kon mitsdien ook geeue sprake zijn vau eenc voortgaande ontwikkeling der godsregering als een innerlijk, naauw verbonden geheel, maar iederezamenbang tussehen het Christen- en Jodendom moest verbroken worden. Dit alles nu vercenigde zich als in één brandpunt in de wijze, waarop men zich de betrekking voorstelde van den Demitirgos tot den hoogsten, volmaakten God en lot de wereld der geesten; en het komt er dus geheel op aan, of hier eenc volstrekte strijdigheid aangenomen, of voor eenc zekere toenadering nog ruimte gelaten werd. Het behoeft geen betoog, hoe diep dit verschil in de denkbeelden omtrent godsdienst en zedelijkheid ingrijpen moest." Het dualismus lag ten grondslag van het stelsel der
Basiuüiaxkn (zie ald.), waarin de vermenging van het Goddelijke element met de stof werd toegeschreven aan eenc inbreukmakiug van het rijk der duisternis o)) hel rijk des lichts. Doch het dualismus heerschte niet alleen in verschillende Gnostische stelsels, maar bekleedt ook eenc in het oog vallende plaats in de |
|||||||
|
onder hen, dat de Europeanen te eeniger tijd hunne
republiek omver zullen werpen." Alvorens wij dit artikel eindigen, inoefen wij mei-
ding maken van eenc bijzondere kleeding onder de vrouwelijke Drozen, waarvan verschillende reizigers in Palestina melding maken. In de stralen vanBcyrout ontmoet men zeer dikwijls Druzische vrouwen, die den tantour of zilveren hoorn dragen, niet den witten sluijer er over heen. Het is verre van een bevallig sieraad, en is alleen aangenomen door de vrouwen van den Libanon. liet is waarschijnlijk, dat deze mode oorspronkelijk ontleend is aan de taal der Schrift, en niet dat ztdk eenc mode lang geleden bestond, waarop de Schrift wijst. Waarschijnlijk is de waar- hcid ten aanzien van deze gewoonte dezelfde als ten aanzien van verscheidene gebruiken onder de Abys- siniérs; zij hebben gewoonten gegrift op eenc lctter- lijke toepassing van de uitdrukkingen inde Schrift. Gezegden als: „Ik heb mijnen hoorn in hef stof gc- daan," kunnen bij het volk van den Libanon aaidei- ding gegeven hebben tot dit zonderlinge hoofdtooisel. De hoorn, waarop de woorden der Schrift betrek- king hebben, was eenvoudig, zooals bij de Grieken, de hoorn van dieren, daar die hun voornaamste verdedi- gingswapen is, en daarom het natuurlijke zinnebeeld van kracht. DUALISMUS, dat leerstelsel dat twee ongelijk-
soortige, oorspronkelijke en niet van elkander af te leiden beginselen, een goed en een kwaad beginsel, aanneemt. Het kwaad word! derhalve builen het God- dclijke bestuur gesteld, daar het een onafhankelijk bestaan buiten God heeft. Dit was een van de grond- beginselen der Gnostische ketterijen. Zij waren uit haren aard dualistisch. Zij trachtten den tegen woordi- gen staat der dingen te verklaren uit een zedelijk oog- punt, door te beweren, dat die hef voortbrengsel is van twee met elkander strijdige beginselen, de uitslag van de vermenging van twee elkaar vijandige magten. Deze bijzondere denkwijze kenmerkte do Syrische als onderscheiden van de Alexanilrijnsche Gnosis, en was blijkbaar ontleend aan het oud-Perzische stelsel van Zoroaster, hetwelk leerde, dat Ahriman en diens rijk even oorspronkelijk en onaf hankelijk waren alsO/wrv/ en diens rijk. (Zie Abesta.J Deze theorie, die zich bij de ManiclueVschc scefe openbaarde, nam het bestaan aan van een werkzaam, ontstuimig rijk van duisternis, dat aanhoudend invallen deed in bet rijk des lichts, en aldus het licht met de duisternis, of het kwade met het goede, vermengde. Dit stelsel van dualismus werd ook onder de Platonisten gevonden in de hyle of |
|||||||
|
DUOHOBORTZi.
|
|||||||||||
|
nor,
|
|||||||||||
|
van Jekaterinoslav aanboden. Dit geschrift is vau
den volgenden inhoud: „God is slechts één, doch Hij is één in de Drieëenheid, Deze heilige Dricëenheid is een ondoorgrondelijk Wezen. De Vader is het licht, de Zoon is het leven, de Heilige Geest is de Vrede. In den mensch is de Vader geopenbaard als het ge- heugen, de Zoon als de rede, de Heilige Geest als de wil. De menschclijke ziel is het beeld van God; maar dit beeld in ons is niets anders dan het geheugen, tle rede, en de wil. De ziel beeft bestaan vóór de schep- ping der zigtbarc wereld. De ziel viel vóór de schep- ping der wereld, te gelijk met vele geesten, die toen in de geestelijke wereld, in de wereld hierboven, vielen, daarom moet de val van Adam en Eva, die in de Schrift : beschreven is, niet in zijn gewonen zin opgevat wor- I den; maar dat gedeelte der Schrift is een beeld, waarin \' voorgesteld is: ten eerste, de val der menschclijke ziel uit een staat van verheven zuiverheid in de geestelijke wereld, en voor zij in de wereld kwam; ten tweede, de val die door Adam werd herhaald, in bet begin van de dagen dezer wereld, en die voor ons verstand ge- schikt is; ten derde, de val die, sedert Adam, geestelijk en vleesehelijk herhaald is door ons allen, en die her- liaald zal worden tot aan de vernietiging der wereld. Oorspronkelijk werd de val der ziel veroorzaakt, door- dien zij zich zelve beschouwde, en zich zelve alleen begon te beminnen, zoodat zij zich van de beschouwing en liefde van God afkeerde, alsmede door eenvrijwil- ligen hoogmoed. Toen de ziel voor hare straf gesloten werd in de gevangenis des ligchaams, viel zij ten tweeden male in den persoon van Adam, door de schuld der verleidende slang, dat is te zeggen, door den bedorven wil van liet vlceseh. Thans wordt de val van ons allen veroorzaakt door de verleiding derzclfde slang, die in ons getreden is door Adam, door het ge- bruik der verboden vrucht, d. i., d»or den hoogmoed en de opgeblazenheid van den geest en de wellustig- heid van het vleeseh. Het gevolg van den eersten val der ziel in de wereld hierboven was het verlies van het Goddelijke beeld en bare beslotenheid inliet stof. Het geheugen des menschen werd verzwakt, en hij vergat, wat bij vroeger geweest was. Zijne rede werd verduisterd, en zijn wil bedorven. Aldus verscheen Adam in deze wereld, met eene flaauwe herinnering van de vroegere hoogere wereld, zonder eene heldere rede en een juistcn wil. Zijne zonde, welke lag in zijn val op aarde herhaald, daalt echter niet tot zijne na- komelingscbap af; maar een ieder zondigt, en wordt voor zich zelvcn behouden. Hoewel niet de val van Adam, maar de willigheid van eiken mensch |
|||||||||||
|
voornaamste Oosterschcgodsdicnststelsels. Zoo wor-
den Booddlra en Brahm beiden voorgesteld als in de noodzakelijkheid, om uit zich zelve in de openbaring te treden. Zoo springt de wereld van plia\'iiomoncn, de Maia of begoocheling, in aanzijn. Hij den mensch keert de geest of de ziel door verschillende stadiën in het zuivere wezen van den Geest terug, de Nirwana der Boeddhisten of de opneming in l!,-t>J,„i den eeuwigen geest, liet hoogste geluk derBrahmanis- len. Het Manichseïsche dualismus was eene blijkbare vereeniging van het stelsel van Zoroaster niet dat der Boeddhisten. DUCHOBORTZI (Slav. T)uch, een geest, en «o-
rel:, een worstelaar), of strijders in den geest, cene sectc van afgescheidenen van de Russische (Gricksche) kerk. De oorsprong de Dncliohortzi is nooit volkomen bekend geworden. Zij beweren zelve, wanneer zij over dit onderwerp ondervraagd worden, dat decersteper- sonen, die hunne beginselen toegedaan waren, de drie Joodschc mannen waren, die in Dan. 1TI. mi uden ver- meld, welke door Nebukadnczar in den brandenden oven werden geworpen, omdat zij het gouden beeld, dat hij opgerigl had, niet aanbaden. Geene oorkonden bestaan er over de geschiedenis der Dnchobortzi; geene zijn er ten minste openbaar gemaakt. Wijlende graaf Krasinski, wiens kennis van de godsdiensten der Slavonische natiën zeer uitgebreid was, was van mee- ning, dat zij eene voortzetting van de seete der J\'.vi \\- iiiïfx (zie ald.) zijn, die juist dezelfde leer over den val der *iel vóór de schepping der wereld waren toe- gedaan als de Dnchobortzi, en die in de dertiende en veertiende eeuw in Servië, Bosnië en Dalmatië zeer talrijk waren, doch van wie sedert liet laatste gedeelte der vijftiende eeuw geene melding meer wordt ge- maakt. Of deze gissing al of niet op een goeden grond- slag steunt, de Dnchobortzi werden eerst tegen bet midden der vorige eeuw in verschillende deelen van Rusland ontdekt. Zij trokken vooral de aandacht van het gouvernement door hunne weigering om in het leger te dienen. Dit besluit, waaraan zij zich volstandig hielden, haalde hun de vervolging der burgerlijke au- toriteiten, gedurende de regering van Catharina en die vanl\'aul.op den hals. Volkomenc verdraagzaamheid werd hun echter toegezegd, toen Alexandcr I. den troon der Czaars beklom, en zij kregen verlof om ko- loniën te stichten in het zuiden van Rusland aan den regteroevcr van den Molochna. liet beste verhaal van het geloof der Dnchobortzi
is vervat in een geschrift, die zij ten tijde hunner ver- volging onder Catharina aan Kochowski, gouverneur |
|||||||||||
|
nrcnoF.oTrrzi.
|
(\',07
|
|||||||||
|
van God, die, in onze voorvaderen zoowel al» nu iu
ons zelve, op verschillende wijzen handelde en handelt. Wanneer Hij echter in het Nieuwe Testament wordt beschouwd, is Hij niets anders dan de vleesch gewor- den Geest van de hoogste wijsheid en kennis van God en waarheid, de Geest der Liefde, de Geest, die van boven komt, vleesch gewordene, onuitsprekelijke,hei- ligste vreugde, de f ieest der troost, des vredes in zijne volheid en eiker klopping van het hart, de Geest der kuischhcid, matigheid, gematigdheid. .,Christus was ook mensch, omdat Hij, gelijk wij,
geboren was in het vleesch. .Maar Hij daalt ook neder in elk onzer door de aankondiging van Gabriel, en wordt geestelijk ontvangen, zooals in Maria; 1 lij wordt, geboren in den geest van eiken gcloovige; Hij gaat in de woestijn, namelijk inliet vleesch van eiken geloovige, wordt verzocht van den duivel in eiken mensch door de zorgen des levens, wellust igheid euwerelilsche eer. Als Hij sterk in ons wordt, spreekt Hij woorden van onderrigting; Hij wordt vervolgd, lijdt den dood aan liet. kruis, en wordt in het graf van liet vleesch gelegd: Hij staat o)) in het licht der heerlijkheid, in de ziel van hen, die tot het tiende uur droefenis lijden; Hij leeft in hen veertig dagen, giet alle liefde in hun hart, leidt hen naar den hemel, en brengt hen op het altaar der heerlijkheid als een heilig, waar en bemin- nelijk offer." De Duchobortzi erkennen de Schriften van het Oude
en het Nieuwe Testament als het Woord van (tod, doch, gelijk de Swedenborgianen, beweren zij, dat zelfs de eenvoudigste historische opgaven van den bijbeleene geheimzinnige allegorische beteekenis heli- ben, die hunne secte alleen volkomen begrijpen kan. De geheele godsdienst zoeken zij iu mystieke oefe- uingen, met uitsluiting van alle uitwendige gebruiken en plegtigheden. „Toen wij hun het belang onder liet oogbraglen," zegt Dr. Henderson, „van goed voorzien te zijn van de Schriften, zeiden zij ons, dat wij ons zeer vergisten, als wij ons verbeeldden, dat zij den bijbel niet onder zich hadden. Zij hadden dien in hun hart; het licht aldus medegedeeld was voldoende, en zij behoefden niets meer. Vlies is bij hen geestelijk. Zij spreken van Christus en diens dood, doch verklaren Zijn persoon en lijden op ecne mystieke wijze, en bouwen oji een geheel anderen grondslag dan de boe- tedoening. Zij maken geen onderscheid van dagen en spijzen, en hel huwelijk, wel verre van bij hen een sacrament te zijn, wordt te naauweruood als eene burgerlijke instelling beschouwd." Daar de Duchobortzi aan het inwendige boven bet
|
||||||||||
|
de wortel der zonde is, is toeli niemand vrij van
val en zonde, omdat een ieder, die in deze wereld komt, reeds vroeger gevallen is, en de neiging tot een nieuwen val medebrengt. Xa den val der ziel in de wereld hierboven schiep God voor haar deze we- reld, en stortte haar, naar Zijne geregtigheid, nit de wereld van geestelijke zuiverheid in deze wereld, als in cene gevangenis, tot straf voor de zonde; en nu zinkt en begraaft zich onze geest, in deze wereld bc- slotcn, iu dezen ketel van elementen, die er in gisten. Aan den anderen kant wordt de ziel inliet tegenwoor- dige leven als in eene plaats van zuivering ncdergela- tcn, opdat, mei vleesch omkleed zijnde en hare eigene rede en haren eigen wil volgende, zij onderwezen moge worden in goed of kwaad, en dus de vergeving harer vroegere schuld verwerven, of onderworpen worden aan altijddurende straf. Wanneer het vleesch voor ons in deze wereld wordt gevormd, vloeit onze. geest van boven er op neder, en de mensch wordt iu aanzijn geroepen. Ons vleesch is de vergaderplaats, waarin onze ziel ontvangen wordt, en waarin zij de herinnering en het gevoel verliest, van hetgeen wij eenmaal vóór onze vleeschwording geweest zijn; het is het dunne water der elementen iu den kokenden ketel dezer wereld, in deze wereld des Heercn, waarin onze zielen gezuiverd moeten worden tot een zuiveren, eeuwigen geest, die beter dan de vroegere is; het is de eherub met het vurige zwaard, die ons den weg tot den boom des levens, tol (Jod, tot de opneming in Zijne Godheid afsnijdt: en hier is aan den mensch die God- delijke beschikking vervuld: „Nu dan, dat hij zijne hand niet uitsteke, en neme ook van den boom deslc- veus, en ete, en leve in eeuwigheid. „Daar God van alle eeuwigheid den val der ziel iu
het vleesch voorzag, en wist, dal de mensch door zijne eigene kracht niet van dezen val kon opstaan, besloot de Eeuwige liefde op aarde neder te dalen, om mensch te worden en door haar lijden de eeuwige geregtigheid te voldoen. „Jezus Christus is de Zoon van God en God zelf. Men
moet echter opmerken, dat, als Hij in het (Inde Testa- ment wordt beschouwd. Hij niets anders dan de Hemel- sehe Wijsheid van God, de Albehoeder is, die iu het begin in de natuur der wereld werd gekleed, en laterin de let teren en geschriften van het geopenbaarde Woord. Christus is het Woord Gods, dat tot ons spreekt in het boek der natuur en in de Schrift; de magt, die, door de zon, wonderdadig schijnt op de schepping en in levende schepselen, die alles beweegt, alles bezielt, en overal is in aantal, gewigt en maat. Hij is de magt |
||||||||||
|
-
|
||||||||||
|
(31)$
|
DlCllOBOUTZl.
|
||||||||
|
uitwendige licht de voorkeur geven, zijn zij altijd ge-
1 reed geweest om die meeuingeu te omhelzen, welke een euthusiastische geest huu mogt verkondigen. Op zekeren t ijd w erden zij door het gouvernement Ikono- Lurtsi genoemd, omdat zij het gebruik van schilderijen bij hunne eeredienst verwierpen. Voor zich zelve ne■ men /.ij den naam \\ an Christenen aan, en alle andere menseheu noemen zij ineuschen der wereld. Zij treden nooit de nationale kerken binnen, of buigen zich voor schilderijen gedurende den tijd des gebeds; zij maken niet het teeken lies krnises en nemen de bepaalde vas- len niet in acht; zij bedienen noch den doop noch het avondmaal. Zij hebbeu gecue bepaalde plaats voor de eeredienst, en houden geen dag heiliger dan de au- derc dagen. Hunne bijeenkomsten worden dikwijls inde open lucht gehouden in twee kringen, waarvan de eeue uil mannen en de\' andere uit vrouwen bestaat. Dr. L\'inkerlon, wiens mededeelingeu door zijn lang verblijf in Rusland van groote waarde zijn, geeft het volgende verhaal van hunne bijeenkomsten: „Een ieder hunner heeft de vrijheid om eene bijeenkomst in zijn eigen huis te houden, eu om diegenen zijner broe- deren, die nabij hem wonen, uit te noodigeuom daarbij tegenwoordig te zijn. Bij zulke bijeenkomsten gebrui- ken zij altijd 1c zamen het avondeten, en mogt de broeder, in wiens huis de bijeenkomst gehouden wordt, niet in staat zijn om voedsel te verschaffen, voldoende om zijne gasten te onthalen, dau zenden zij zelve vooral\' te dien einde levensvoorraad, of brengen dien mede. „Te zaïneu zijnde groeten zij elkander; de mannen
groeten de mannen, en de vrouwen de vrouwen, door elkander bij de regterhand te nemen en driemaal te buigen en elkander te kussen; Ie zelfdcr tijd spreekt een ieder ecu korl gebed uit. Deze drie buigingen en drie omhelzingen verrigtcu zij in den naam van den diïeëenigen God, tot zuivering van het vlcesch en tot uitroeijing van den hoogmoed. Zij nemen elkander bij de hand als een teekou van hunne verceniging in liefde, in roeping, in kennis van oordeel en van den ongezieneu God, die in hen is. „In den loop der zamenkomstcn bidden zij na el-
kander, zingen psalmen en verklaren het Woord Gods; doch daar het grootste aantal van hen niet in staat is om te lezen, wordt veel hiervan op hunne vergade- ringeu uit het hoofd gedaan. Zij hebben gecne aan- gestelde priesters, maar belijden, dat Jezus Christus de eenigc regtvaardige, heilige, zuivere, onbesmette j priester is, gescheiden van zondaren en verheven bo- ! ven de hemelen; Jlij is ook hun eenige onderwijzer, j In hunne vergaderingen onderrigten zij elkander uit |
• de Schriften; eeu ieder spreekt, volgens de genade
I hem gegeven, tot vermaning en vertroosting zijner : broederen. Zelfs v rouwen zijn van dit voorregt niet uitgesloten, want zij zeggen: „Hebben de vrouwen j geen verlicht verstand zoowel als de mannen\'r" Zij bidden staande of zittende, juist naar het uitvalt. liij het eiudederbijeeukomst omhelzen zij elkander weder- om driemaal, gelijk bij het begin, en dan scheiden zij." Uc gereedheid, waarmede de Duchobortzi nieuwe meeningen omhelzen, vertoonde zich ten sterkste om- streeks het begin der tegenwoordige eeuw. Een man genaamd Kapustiu, een ontslagen onderofficier van de garde, voegde zich bij de secte, toen deze zich vestigde aan de oevers der Molochna. Door zijne talenten, welsprekendheid eu indringende manieren kreeg deze persoon zooveel invloed over deze secta- risseu, dat zij hem als een proleet beschouwden, en zich blindelings aan al zijne voorschriften onderwier- pen. Hij bragt hen er toe om te gelooven aau de leer der zielsverhuizing en andere vreemde Oosterschc ideen, zoouls dat de ziel van eiken geloovige eene ema- natie was van de Godheid, liet \\\\ oord vleeschgemaakt, en op de aaide zou blijven, doeli dat haarligchaam zou veranderen, zoo lang de geschapen wereld bestaan moest; dat God zich als Christus geopenbaard lieert ! iu hel ligchaam van Jezus, die de mees! wijze en vol- ! maakte der menseheu was, die er ooit leefde, en dat daarom de ziel van Jezus de volmaakste en zuiverste aller zielen was; dat sedert den tijd, waarop God zich in Jezus openbaarde, Hij altijd bij de menseheu blijft, levende en zich openbarende in eiken geloovige; maar de iudividuëele zielvan Jezus blij ftjVolgens hetgeen Hij zelfverklaarde, toen Hij zcidc: „Ik benmet ulieden al de dagen, tot de voleinding der wereld," in deze wereld wonen, en verandert haar ligchaam van geslacht tol geslacht, maar behoudt, door eene bijzondere beschik- kingvanGod,de berin nering van haar vroeger bestaan; daarom is elke mensch, in wien de ziel van Jezus woont, daarvan bewust. Gedurende de eerste eeuwen desChris- Icudonis werd dit feit algemeen erkend, en de nieuwe Jezus was bekend aan allen. Hij bestuurde de kerk, en besliste al de geschillen over de godsdienst. Ilij werd de, paus genoemd, maar valsche pausen overweldigden spoedig den troon van Jezus, die slechts een klein aan- tal getrouwe volgelingen en waregidoovigen behouden heeft, volgens hetgeen Ilij zelf gezegd heeft, dat ve- len geroepen, maar weinigen verkoren zijn. Deze ware geloov igen zijn de Duchobortzi; Jezus is aanhoudend te midden van hen, en Zijne ziel bezielt een van hen. Zoo wasSylvanus Kolcsnikof (eenhoofd hunner secte), |
||||||||
|
DUIF-AANBIDDING.
|
|||||||||
|
f>9Ö
|
|||||||||
|
onder de reine vogelen gerekend, eu van gewijde en
ongewijde schrijvers vernemen vrij. dat deze vogel ouder de Oostersche natiën in hooge achting stond. De duif werd aangebeden door de Vssyriër! en Sama- ritaucu, gelijk Lucianus ons berigt, alshijzegt „Van 1 de vogelen schijnt de duif hun liet heiligst, en I den het zelfs voor onwettig "in haar aan Ie raken." i Eenige schrijvers veronderstellen, dal deze vogel (ï\'^v de Assyriërs aangebeden werd tereere vanSemiramis, terwijl andere beweren, dat zij een zinnebeeld van de lucht is geweest. De duiven zijn altijd beroemd ge- weestom hare huwelijkstrouw. Daarom was on Egyptenaren ecne zwarte duif hel symbool cener weduwe, die weigerde voor de tweede maal te huwen. in de Heilige Schrift is de duifdikwijls een zinnebeeld van zuiverheid en onschuld. Zij werd onder het < hule Testament als eene offerande aangewezen, \\.i:v. XTI: fi en 8, en ook als zoodanig erkend in verschillende deelen van het Nieuwe Testament, voornamelijk in het . geval van hen, die niet in staat waren om kostbaar-
- der \'"ll\'ers te brengen. Gedurende ecnigcu tijd schijnt de duif een zinnebeeld vankoningen geweest te zijn,
want Lightfoot,uit eenige Joodsche schrijvers aanha-
lende, zegt ons, dat, als Salomo op zijn troon zat, er
een scepter aan hing, waarop eene duif was geplaatst, en eene gouden kroon in den mond der duif. Tn hel wrhaal van den doop des Doeren, in lier Nieuwe Tes- tament gegeven, vinden wij, dat de Heilige ("Mestuit den Hemel op Hem nederdaalde in de gedaante eeuer duif. Sedcrl dien lijd werd derhalve deze vogel dik- wijls gebezigd om den Heiligen freest voor te stellen, meer bijzonder als broedende op de oppervlakte der wateren, bezig met te scheppen. Daarom wordt in de Joodsche Commentariën de scheppende kracht van den Geest gemeenlijk voorgesteld in de gedaante ecner duif, die hare eijeren uitbroedt. Zoo kwamen deSemi- tisehe natiën er algemeen toe om een lioogcn eer- bied te koesteren voor de duif, en des te meer omdat, behalve dat zij in verband stuud tol de schepping, zij ook ecne voorname plaats in liet verbaal van den zondvloed bekleedt. In verschillende steden van Syrië werd de duif vroe-
ger aangebeden als eene godheid;daarom mogl zij niet gegeten worden, en werden er gewijde duivenhokken gebezigd, waarin deze vogels zorgvuldig weiden op- gevoed. Venus werd aangebeden als de voornaamste godheid der oude Arabieren, onder den naam va" A lil at, wier gewijde dag Vrijdag was. Zelfs mi nog ziet men eene gouden duif ie Mekka in de Kaüba, en zoo groot is de eerbied voor duiven, dat zij in diestad |
|||||||||
|
die vclr van uwe ouderen gekend Lebben, een ware
Jezus; maar nu ben ik liet, zoo waar als de beniel bo- ven mijn hoofd en de aarde onder mijne voeten is; ik ben de ware Jezus Christus, uw Heer. Daarom vall op uwe knieën en aanbidt mij!" Zoo groot was de ligtge- loovigheid, waarmede deze eenvoudige geestdrijvers naar de onderrigting van Kapustin luisterden, dat zij, gehoorzaam aan zijn bevel, dadelijk aan zijne voeten vielen en hem aanbaden. Kapustin eischte aldus erkend te worden als het
hoofd der seete, ten minste van dat gedeelte, dat in Taurië gevestigd was. Zijn gezag bevestigd hebbende, stelde hij ecne volkomen gemeenschap van goederen onder zijne volgelingen in, en gedurende eenigentijd was de kolonie, door de invoering van goederen en de naarstige bebouwing van den grond, in een bij uil- stek bloeijende toestand. Tn ls\'1 werd Kapustin gevangen genomen, daar hij beschuldigd werd «ui proselieten van de nationale kerk te maken, doch na korten tijd werd hij na borgstelling op vrije voeten ge- zet. Hij stelde een raad in van dertig personen voor liet bestuur der seeie, twaalf van welke den naam van Apostelen kregen. Hij den dood van Kapustin koosde raad zijn zoon tol. opvolger, een jongeling slechts vijf- tien jaar oud, die bovendien een zwakkeu geest bezat, en onbekwaam was om te lieersehen. De uitslag dezer schikking was, dat het bestuur der verecnigiug bij den raad verbleef, die cene geheime regtbank oprigtte, waardooi op de ecne of andere wijze allen omgebrag! werden, die schuldig waren aan hel weerstaan van zijn "czag, of verondersteld werden daaraan schuldig ge- weest te zijn. Op deze wijze verdwenen ongeveer vier honderd personen. Hel gouvernement werd er van on- derrigt, en in 1S3 t begon er een onderzoek, dat in 1839 eindigde. Een groot aai\'tal lijken werd er ge- vonden, waarvan eenige verminkt waren, terwijl het voorkomen van andere maar al te duidelijk aantoonde, dat zij levend verbrand waren. Ten gevolge van deze ontdekkingen werd er in IS tl door keizer Nieolaas cenc proclamatie uitgevaardigd, waarin bevolen werd, dat al de Duchobortzi, die tot de kolonie aan den reg- teroever van de Molochna behoorden, naarde Trans- kaukasische provinciën gezonden, daar in afzonder- lijke nederzettingen verdeeld, en onder een streng toczigt geplaatst zouden worden. Ten gevolge van dit bevel werden er ongeveer 2,500 personen naarde Transkaukasische provinciën overgebragt, terwijl het overschot der sccle, ten minste uiterlijk, zich bij de heerseliende kerk van Rusland voegde. DUIF-A ANRIDDUXG. De duifworclt doorMozes
|
|||||||||
|
DUIE-AASIUDDING.
|
|||||||||
|
/UU
|
|||||||||
|
Indianen vau Noord-Amerika erkennen in dezen vo-
gcl het symbool der aarde, en spreken haar aan als eene moeder. Ook de Daeoias vereeren de duif, zoo- wel als den wolf en deu heer. Volgens eene legende der Nieuw-Zeelanders was het eene duif, die de aarde ophief tot op de oppervlakte der zee, en zij veronder- stellen, dal die duif, die zij gelooven bezield te ziju door den geest desgodsMawi, mei groote tusschcu- poozen verschijnt ; als zij haar gedurende den nacht hooren kirren, wordt zulks als een zeker tecken van ceu naderenden storm beschouwd. De beroemde reiziger (\'ook maakt melding van eene zonderlinge overlevering, die ouder de Zuidzee-eilanders heerscht. Tahiti, zeggen zij, was iu een zeer ouden tijd met zekere booinen bedekt, die door een groot onheil werden vernietigd, doch ecu aantal duiven, die de zaden wegdroegen, bragteu ze over naar de maan. Die zaden zijn van dat hemelligckaam teruggebragt, en hebben oorsprong gegeven aaa de talrijke, weeldc- rigc \'Wisehjes en wouden, welke deze eilanden vau het Zuiden versieren. De Maudancn vau Noord-Amerika vcrecren ook de duif, omdat zij deuken, dat zij tot de | Roode Indianen kwam, toen de watereu vau deu zond- vloed terugweken, met een wilgeutak in haar bek. ! \'A anueer derhalve de wilgenboom iu bloei is, vieren /.ij een jaarlijkse!] feest, dal de teruggang der wateren ; wordl genoemd, blijkbaar om deu zondvloed te her- ! denken. Maar terwijl wij hij de duif stil blijven staan als !
een zinnebeeld onder Heidensche natiën, moeten wij haar gebruik in de eerste Christelijke kerk als eeuc j voorstelling vau den Heiligen Geest niet vergeteu. I : Bij eene verkiezing tot ecu heilig ambt beschouwde ! men het als eene aanduiding, dat die kandidaat door ; I ecu Goddelijk teeken daan oor was bestemd, op wiens I hoofd ccuc duif zich nederzette. Hij werd daarom i boven alle andere verkozen, daar hij door deu Geest I zclven voor het ambt was aangewezen. Euscbiuszegt, dat eene gebeurtenis van dezen aard tot de ve.rkic- zing leidde van een bisschop van Home, hoewel deze een vreemdeling was. Eerst dacht niemand er aan om hem te verkiezen, doch (oen het volk eene duif op zijn hoofd zag nederdalen, hield het dit voor een zin- nebeeld van den Heiligen Geest, en als met cénesteni riepen allen uit, dat hij\' waardig was, hetgeen de gc- i wone wijze was om hunne toestemming te kennen te geven. Op dezelfde wijze werd er tot de verkiezing vau Sevcrus, bisschop van Liavcuna, en tot die vau Kuortius, bisschop vau Orleans, besloten. Later, \'oen beelden en schilderijen in de Christeu-kerkeu |
|||||||||
|
raogeu nestelen, waar zij willen, zouder gevaar teloo-
pen vau gekweld te worden. In haar zinnebeeldig karakter kau de duif tweeledig
beschouwd worden, als betrekking hebbende op de schepping of op urn zondvloed. Ouder de natiën der oudheid werd zij dikwijls gebezigt als een zinnebeeld der schepping. Zoo kwam de Syrische Veuus uit een ei voort, dat ui: den hemel iu deu Euphraat gevallen zijnde, door vorschen op den oever werd gerold, eu door duiven werd uitgebroed. De Aphrodite vau de Griekeu of Venus van de Itomeiucn, die streng geno- meu eene verpersoonlijking van de voortbrengende krachteu der natuur was, en de moeder van alle levende wezens, telde de duit\'onder de schepselen, die haar bijzonder gewijd waren. In lm Mozaïsche verhaal van den zondvloed wordl
de duif door Xoach uil de ark gezonden om te weten ie komen, of de watereu geweken waren. Tweemaal keerde zij terug, daar zij geeue drooge plek gronds gevonden had om haar voet op te zetten, doch toen zij voorde derde maal uitging, keerde zij uiel weder. Daarom wordt de duif dikwijls zinnebeeldig gebezigd met betrekking tol den zondvloed. „De duif behoort tol den zondvloed," zegt Rougenioul iuzijnLePeuple pritnitif, ..wanneer zij Semiramis voedt op de kust. of Jupiter, die de god der tijdeuis naden vloed; wanneer zij voorgesteld wordt te Hiërapolis op het hoofd van Deucaliou of Semhamis; wanmer de Argouauten haar loslaten uit hun schip, op het oogenblik dat zij de Symplegadcs overtrekken. Te Ëryx, in die oude stad van Sicilië, op wier uiedaljcs zich eene duif bevindt, verdwenen de duiven, die gedurende het overige ge- deelte van het jaar in groot aantal rondom den tempel van Venus fladderden, op denzelfden dag, waarop zij in processie naar de zee gingen, als om de godin te vergezellen, die men dacht, dat naar Lybië gegaan was, en keerden zij op den negenden dag mei groote vreugde naar deu tempel terug.\'\' DeJoodsche schrijvers zeggen, dal de duif op den
berg Gerizini door de C\'uthieten, die Salmanassar van den Euphraal daarheen gebragl had, aangebeden werd,en liet is ten hoogste waarschijnlijk, dal de Ba- byloniërs, zoowel als de Assyriërs, dezen vogel ook aanbaden. De duif stond oudtijds als een profetische vogel iu hoogc achting, voornamelijk bij zeelieden, liet was eene duif, die, van Thebe vertrekkende, het orakel van Dodonn stichtte op de plaats, waar Deu- calion zich na den zondvloed vestigde. Verscheidene Heidensche natiën van nieuwere
tijden zijn gewoon om de duif te vereeren. De Roode |
|||||||||
|
DUITSCHLAND ((
toegelaten werden, werd de Heilige Geest somtijds
voorgesteld door ecne zilveren duif, die boven liet allaar zweefde. Dit werd ook niet zelden in de bap- tistcriën gevonden, als eeuc herinnering aan de duif, die bij den doop op Jezus nederdaalde. Toen nu de gewoonte meer algemeen begon te worden om gouden of zilveren duiven boven het altaar te hangen, kreeg de plaats, waar zij hingen, den naam vunperisierion, \\anperislera, het Grieksche woord voor eene duif. DUITSCHLAND (Chhistkxdom in). Men heeft
somtijds beweerd, dat liet Christendom reeds ten tijde der Apostelen in Duitschland werd ingevoerd. Maar Ireiueus, die in do laatste helft der tweede eeuw bis- schop van Lyon was, is de eerste, die in duidelijke bc- woordingeu over de verspreiding van het Christendom in Germanië spreekt, terwijl liij bovendien, naar alle waarschijnlijkheid, uitsluitend op die districten van Duitschland wijst, die aan liet Romeinsche rijk on- derworpen waren. Het eerste stellige berigt, dat wij aangaande bet stichten van kerken in Duitschland heb- beu, dagteekent van het, einde der derde eeuw, wan- neer wij lezen van de bisschoppen Eueharius, Valerius en Maternus, die de kerken van Trier, Keulen, Luik en Mcutz stichtten en bestuurden. De namen van de bisschoppon dezer kerken worden gevonden in de j; lijsten der conciliën van Home eu Arles, die in 313 I eu 314 onder het bestuur van Constantiju gehouden I werden. Te zelfder tijd dat wij voor het eerst hooren 1 van kerken aan den Rijn, kenteekenen de vlammen der vervolging de verspreiding van het evangelie naar den Donau. Afra, martelaar van Augsburg, werd omstreeks 301 aan de vlammen overgeleverd. De Germaansche natiën, die in de vijfde eeuw in het , Westcrsche Romeinsche rijk vielen, waren of Chris- i lenen vóór die gebeurtenis, bf werden Christenen i onmiddellijk daarna, opdat zij hun gezag in een Chris- ; ten-land zouden kunnen vestigen. Het is moeijelijk te bepalen, hoe de Vandalen, Sueven en andere stammen i er toe gebragt werden, om het Christelijk geloof te : omhelzen. De Bourgondiërs, die een gedeelte van het Romeinsche grondgebied aan de oevers vandenllijn in i bezit namen, werden tegen liet begin der vierde eeuw, vrijwillig Christenen, en verbeeldden zich, dat zij, duor zulk een stap te nemen, den God der Christenen ■ aan hunne zijde zouden hebben, en aldus beschermd j zouden zijn legen de invallen der Hunnen. Tegen het ! midden dier eeuw voegden zij zich bij de Ariaanschc i partij, waartoe ook de Vandalen, Sneven en Gothcn i behoorden. Op het einde der zesde ceuw: werden er vele nieuwe
|
|||||||
|
\'M IN). 70]
|
|||||||
|
kerken gesticht door ijverige zendeliugeu, die onder ;
Columbanus, een Iersch monnik, naar het vasteland gegaan waren, en tot bekeeriug van de Zwaben, Beijer- schen, Franken en andere volkeu van Germanië arbeid- den. St. Kiliaan slaagde er in om het evangelie in Frau- conia te planten, en den hertog en een groot aantal van i diens onderdanen, die toi nog toe geheel Heidensch \\ geweest waren, te bekeeren; doch in het midden zijner weldadige pogingen viel hij in 090 als een martelaar voor zijn Christelijk geloof. Zoo groot was de eerbied, waarin de nagedachtenis van dezen ouvermociden zendeling werd gehouden, dat hij de beschermheilige j van Wiirtzburg werd. Verscheidene medgezellen van Willcbrordus, die in de Nederlanden arbeidde, gingen | over naar Duitschland, en verspreidden dekennis van : het Christendom ouder verscheidene Germaansche volken, zooals bij voorbeeld in Westphalen en andere naburige provinciën. .Maar terwijl eenige Germaan- I sehc stammen aldus Christenen waren geworden, wa- j reu de meeste dier stammen nog in de duisternis van j het Heidendom gewikkeld. In de achtste eeuw werd de zaak de< Christendoms echter krachtig bevorderd door den arbeid van Winfried, een Engelschen Bene- dictijner monnik van edele geboorte, die later den naam van Bonifacius droeg, en die, door zijn buitenge- woon geluk als zendeling, den eervollen titel verwierf van Apostel van Duitschland, hoewel het waarschijn- j lijk is, dat hij eerder den vooruitgang der Kerk van Rome dan de zaak van Christus op het oog had. Deze beroemde man was in 0S0 in Devonshire gebo- rcn. Zijne eerste jaren bragt hij in Engelsche kloosters door, waarin hij voor hel heilige dienstwerk opgevoed | werd, en op den ouderdom van dertig jaren werd hij tot presbyter gewijd. In het jaar 713 ondernam Winfried, aangezet door
een vurigen ijver, eene vrijwillige zending naar Pries- ! land, met twee monniken tot medgezellen. Koning Radboud gaf hein echter gecne aanmoediging, eu hij ; keerde naar zijn klooster terug. Onwillig om werkeloos ! te blijven, vatte hij het plan op om in Duitschland te j prediken, en ecne formecle opdragt van paus Grego- j rins TI. verkregen hebbende, vertrok hij naar dal land, i waar hij in Beijeren eu Tuuringen predikte, en ver- volgons naar Friesland gaande, drie jaren doorbragt, ■ om den ouden Willcbrordus, bisschop van Utrecht, : bij te staan. Toen bij wederom aan Rome een bezoek ! bragt, werd hij door den paus tot bisschop benoemd, en zijn naam veranderd indien van Bonifacius. Nu keerde hij door Frankrijk naar Duitschland terug, waar hij het evangelie ouder de Hessen predikte, hunne |
|||||||
|
702 DUITSCHLAND (CHRISTENDOM EX).
|
||||||||
|
; afgodische gebruikcu zondervrces. afkeurde, en open-
lijk oen eik omverhakte, die aan den Scandinavischeu god Thof was gewijd. Vau Hessen ging liij naai\' Tim-
ringen, waar liij eenc dergelijke hervorming volbragt. Toen Gregorius III. in \'t\'-S\\ den pauselij ken stoel beklom, zond .Bonit\'aeius een gezantschap naai- Rome, oin verslag te doen vau zijn arbeid als zendeling ouder de Heidenscue stammen van fïerinanic. Zijne Heiligheid hoorde het verhaal vau zijne gelukkige zending met groote voldoening aan, en zond hein, ten terken van zijne goedkeuring, een grooteren voorraad ; relupiien, cu verhief hem ook tot den, rang vau aarts- bisseliup. In ?3s bezocht Bonit\'aeius Home ten derden j male, vergezeld door een grool gevolg van priesters \' en monniken, en werd hij door den paus allergcnadigsl ontvangen. Op zijn terugtogt door Bcijeren verdeelde hij, in de hoedanigheid vau pauselijk legaat, dat land in vier bisdommen. Tn 711 rigtte hij nog vier bisdom- men in Duitschland op, rn in 711 stichtte hij het beroemde klooster van Fulda. Tol bclooning voor zijn zeudelingswerk en zijne getrouwheid aan (hu Komciusehen stoel werd Bouifacius door paus Za- charias tol aartsbisschop van Mentz en primaat van Duitschland en Nederland benoemd. Aldus verheven tot eenc van de hoogste waardighedi ii. die Home kon
...
verlecucn, zal hij voor in verscheideue concilirn, die in Frankrijk ru Duitschland gehouden werden, waar
hij zich kenmerkte door de groote stiptheid, waar- mede hij gehoorzaamheid aan de canons der Kerk van Home cischtc. Op ver gevorderden leeftijd verliet hij zijn aartsbisdom, en ven rok hij om in Friesland te prediken, waar hij met twee en \\ijftig medgezellen door een troep Heidenen op barbaarsche wijze werd vermoord, die verwoed waren over i\\i-]i snellen voort- gang, dien het Christendom onder hunne landgenoo- teu maakte. Het is bovendien zeer mogelijk, dat zij niet weinig vertoornd werden dom- hei militaire voor- komen, dat de reizen van dezen apostel van den vorst des vredes aannamen, daar hij naar Thuriugen was gegaan aan bet hoofd van een leger, cu eene bende soldaten tot zijne lijfwacht had oji hetzelfde oogenblik, waarop hij door de Heideusehe Friezen aangevallen werd. Er waren ook andere monniken, behalve Boni-
laeius, die zich op de bek eer ing der Gcrmaausche stammen toelegden. Van deze verdienen vermelding Corbinianus, een Fransch Benedictijner monnik, die gedurende zes jaren te Frevsingen in Beijcrcu ar- beidde; Pirmin, ook een Fransch monnik, die het Christendom onder niet weinig moeijelijke en ge- |
vaarlijke omstandigheden in Hclvetië, den Elzas en
Bcijeren leerde ; Lebwiu, een Engelsch Benedictijner monnik, die mei twaalf medgezellen eene zending naar
West-Friesland, aan de grenzen van de Heideusehe Saksers, ondernam; Willibald, een Angel-Saksische monnik van aanzienlijke geboorte, die Bouifacius in diens zendingswerk bijstond, en daarna benoemd werd tot bisschop vau Eichstadt.
1 r |
Tegen het einde der achtste eeuw ondernam Karel
de Groote de belangrijke taak om de Saksers, die een |
groot gedeelte van Duitschland bewoonden, tol hel
Christendom te bekeeren. Dit trachtte hij gedeeltelijk
doorbedreigingen en kracht van wapenen, gedeeltelijk
door vleijerij eu beloften van bclooniugen uit te voc-
ren. Zulke middelen waren goed om bekeerlingen tot
eene aanneming van het Christelijk geloof, in naam,
in grool aantal over te halen. Om bun te beletten af-
vallig te worden, werd echter de gehecle machinerie
van de Roonische Kerk, bisschoppen, scholen, kloos-
: torsen zoo voorts, in het midden vanhenopgerigt. Op
; deze wijze vestigde Karel de Groote, door geweld of
j vleijerij, een uitwendig en werkeloos Christendom in
! het uitgestrekte gedeelte van Duitschland, dat door
de Saksers werd bewoond. Zoo slaagde hij er ook in ;
om de Hunnen, die Pannonic bewoonden, tot het
Christendom ir bekeeren. Hel was niet waarschijnlijk,
dat hel bezigen van zulke middelen om de zaak des
I Ciiristeudoins te bevorderen ecuig blijvend voordeel
1 aau het land zoude opleveren. Wij vinden dan ook, \'
dat er in de tiende eeuw nog overblijfselen vau een
Heidensch bijgeloof in verschillende provinciën van
Duitschland hestonden, en dat het Christendom op
verscheidene plaatsen slechts onvolkomen gevestigd
was. Om dezen staat van zaken te beteren, rigtte
Keizer Otto de Groote bisdommen in verschillende
steden op, bouwde hij kloosters voor hen, die aau
reu kloosterleven de voorkeur gaven, en stichtte hij
scholen tol onderrigting van de jongeren. Over de
bisschoppen en monniken stortte bij de koninklijke
schatten met eene kwistige hand uit, en op deze wijze
trachtte hij zijn eerbied tr toonen voor de dienaren
: der godsdh nsl, terwijl hij in werkelijkheid slechts I
aanleiding gal\'tof die weelde en buitensporighcid, die
! spoedig daarna beschouwd werden als kenmerken van | j de bedorven geestelijkheid der Middeleeuwen. Bij het begin der dertiende eeuw was Pruisscu
nog voor een grool gedeelte ouder de magl van hel Heideusehe bijgeloof, cu de pogingen, die tol nog \' toe gedaan waren tot bekeering van liet volk, waren j bijna geheel vruchteloos geweest. Daarom oudermi- |
|||||||
|
EEXIGIXC VAX HET WESTEN. ?03
.-
volkomenc vrijheid van eeredienst en gelijkheid van
regt en aan de twee strijdende partijen verzekerde, is Duitschlaud bijna gelijkelijk verdeeld geweest tus- scheu het Roomsch-Catholicismus en het Evange- Iisch-Protestantismus. Het eerste is, zooals wij van Dr. Schaff vernemen, sterker in getal, daarliet onge- veer 21,0!)2,000 leden telt, doch het laatste, hoewel slechts ongeveer 10,115,000 leden tellende, vult het ontbrekende aan door ceue bepaalde meerderheid in verstand. Over het algemeen is het /.uiden van Duitschlaud Rooinsch-Catholiek, bet Noorden Pro- tcstautsch. In Oostenrijk, zegt Dr. Schaff, belijden ongeveer vijf zevenden, in Beijeren ongeveer twee di rden van de bevolking de Rootusche godsdienst. Pruissen telt ticu millioen Protestanten en zes mil- lioen Catholiekcn, terwijl het koningrijk Saksen, de kleinere Saksische Staten enMecklenburg bijuageheel Lutherschzijn. luIIannovcr.Wurteinberg,Baden,Hes- scu-Kassel, Hesscu-Darmstadt, Nassau, Oldeuburgen de vier Vrije Steden heeft de Prol eslautsehe bevolking insgelijks de o\\ erhaud. Maar er is naauwelijks een en- ! kele staat in Duitschlaud, waarin de twee kerken niet vermengd zijn, en de Catholiekcn niet onderworpen zijn aan een Protestautsehen, of de Protestanten aan een Catholiekcn monarch. In Saksen hebben wij bet zonderlinge geval, dat een Roomsch-Catholiek vorsl hcerschl over eene bijna geheel Protestantschö bc- volking. De Protcstautsche kerk iu Duitschland is verdeeld en verbrokkeld in ecu groot aantal afzonder- lijke afdeeliiigeu. Elke kleine staat heeft zijne eigene kerk nut hare eigene iurigting, eeredienst en beheer, j geheel onafhankelijk van alle andere kerken. Naar het grondgebied te rekenen, zijn er niet minder dan acht en dertig Protcstantsche kerken binnen de greu- ! zen des Duit schen honds. Theologisch beschouwd, zijn er echter slechts dril\' takken van de Protcstantsche | kerk: de Liithersche,, de llercormde en de Vereenigde Ecangelischekerk. Wij zullen deze kerken in afzonder- j lijke artikelen behandelen. DUITSCHE EVANGELISCHE VEHEENI-
GING VAN HET WESTEN. Deze vereeniging van Christenen in Amerika komt overeen met de Ver- cenigde Evangelische kerk vau Pruissen, en haakt eerder naar eene vereeniging van de Dut hersche met de Hervormde geloofsbelijdenis, dan dat zij zich kan beroemen die bereikt Ie hebben. In deze kleine secte, die nog slechts in hare kindsehheid is. kunnen die emigranten uit Duitschland, die iu de Vereenigde Evangelische kerk gedoopl en aangenomen zijn, een te buis vinden. Deze kerk werd op den 4ÜC" Mei 18-11 I |
||||||
|
DUITSCHE EVANGELISCHE VE
men de ridders van de Teutouische orde van St. Maria
de laak, om de Pruissen ouder liet juk te brengen, en heu tot hel Christelijk geloof te bekecren. De oorlog duurde drie en vijftig jaar; bij hel einde van dien langen tijd waren zij overwonnen, en bel Christen- dom werd in naam de godsdienst van Pruissen. De overblijfselen van liet oude bijgeloof werden door de Teutonisehe ridders en deKruistogtenarcn uitgeroeid, evenwel niet door de verbreiding van het evangelie, ! maar door oorlogen en moorden.
In den loop der veertiende en vijftiende eeuw had
het Christendom niet alleen diepen wortel geschoten in de Duitsche Staten, maar de bedorvenheid der Roomsche godsdienst had zichzoozcer ontwikkeld, dat er personen en gemeenten van tijd tot tijd opstonden, die luide klaagden over de talrijke misbruiken, welke er in de beerschende kerk geslopen waren. Zij was eene priesterheerschappij ge worden. L)c priesterschap, aanspraak makende op aan God uut leende mag! en gezag, had zieli tusscheu God en Zijn volk geplaatst, tusschen de leden der kerk en hel Goddelijke Hoofd \' daarvan. De geestelijken beweerden liet regt te heb-
beu om beschouwd te worden als de uitsluitende ver- klaardersdcrGoddelijkeopenbaring,dc bewaarders der overlevering en de beschikkers over alle hoogere zegc- ningen. Men beweerde, dat erbuiten de Kerk geene zaligheid was, en buiten de priesterschapgeeue Kerk. Denkende mensehei; gevoelden, dal zulke inzigten geheel in strijd waren met het ware denkbeeld van de Kerk vau Christus, zooals zij in den bijbel uiteengezet wordt. En niet alleen verkondigden de leerstellingen der Kerk vau Rome, dat zij eene kettersche Kerk was, maar ook hare gebruiken. De nadenkende geest van Luther merkte dit weldra op, en hij verkondigde let als met de stem des donders in de ooren van het gc- heele Christendom. De onversaagde Duitsche monnik rigtte den standaard der Hervorming op, en de natiën I schaarden zich erom. (ielijk Dagon voordearkc Gods, zoo viel ook de Kooinsebe kerk voorden bijbel inde handen van Luther. Lang was de strijd geweest tus- | schen de pausenen de keizers van Duitschlaud over de meerderheid van magl en gezagt overliet volk, doch in de zestiende eeuw behaalde eengeriuge monnik zoo groot is deonverwinnelijkcmagt der waarheid—opeen \' en hetzelfde oogenblik eene volkomenc overwinning op Rome en het Roiuauismus. Sedert de Hervorming is Duitschlaud voor een ;
groot gedeelte.\' stcids een Protestantsch land ge- wee.st. Sedert den vrede van Westphalcn in 1648, die een einde maakte aan den dertigjarigen oorlog, en |
||||||
|
701 Dl\'ITSClIK IIEK\\ ORMDE OATHOLIEKEN — DUITSCHE HEK VORMDE KERK.
|
|||||||
|
te Si. Louis, Mobile, gesticht door zeven leeraren van
: de Vereeuiede kerk van Dnitseliland, en telt thans ruim dertig predikanten. Het doel, dat men niet de stichting van dit ligchaain op het oog had, wordt in de eerste paragraaf zijner herziene statuten aldus ver- klaard: „Het doel der Vereeniginc; is, te werken voor ; de vestiging en verspreiding der Evangelische kerk in het bijzonder,zoovel als voor de bevordering van alle instellingen ter verbreiding van hei koningrijk Gods. Door de Evangelische kerk verstaan wij die gemeente, die de Heilige Schriften van liet Oudceuliet Nieuwe Testament, als het Woord Gods en onzen eenigen on- feilbaren regel van geloof en gebruiken aanneemt, en zich bepaalt tot die verklaring der Schriften, welke in de symbolische boeken (\\vr Lutbersche en der Her- vormde kerk vervat is, voornamelijk iu de Augsburg- sche Confessie, den Catechismus van Luther en den Heidelbergschen Catechismus, voor zoo verre deze met elkander overeenkomen; en waar zij verschillen, hou- den wij ons alleen aan de tot de zaak behoorendegedcel- ten der Schrift, en bedienen wij ons van die vrijheid van geweten, die op zulke punten in de Evangelische kerk heerscht." Bij hare oorspronkelijke stichting was deze kerk voor de meer "Westelijke Staten bestemd, doch cenc verecniging daarmede verbonden, die het- zelfde ten doel heeft, is sedert in Ohio gesticht. Het is niet onwaarschijnlijk, dal Evangelische kerken in andere gedeelten der Verecuigde Staten kunnen out- staan, en dat zij van veel voordeel voor de Duitsche Luthersche en de Duitsche Hervormde kerk in dat huid kunnen worden. • DUITSCHE HERVORMDE CATHOL1EKEX,
eene secte die in 1 s I I in Duitschland ontstond, ten gevolge van het bekende protest van den Roomschen priester Joliannes Rouge tegen de bijgeloovige ver- eering, die in dal jaar aan den rok van Christuszonder naden te Trier bewezen werd. Het protest steunde blijkbaar oji zulke goede gronden, en werd zoo luide geëischt door den wilden geestdrift, die duizenden pelgrims bezielde, dat Rouge als een tweede Luther werd beschouwd, die gezonden was om het bijgeloof der eeuw tegen te gaan, en dcu val vanden Mensch der zonde te voltooijen. Menigten van Roomsch- Catholieken van verschillende deelen van Duitschland schaarden zich om den standaard van den nieuwen Hervormer, die echter, in plaats van hij zijne volgelin- gen de beginselen van een zuiver Christendom in te prenten, spoedig toonde, dat hij slechts rationalisinus j en ongeloof leerde. Eenige priesters en leeken, die tot de Roomsche kerk behoorden, sloten zich gaarne aan |
de beweging aan, op hoop dat zij misschien eene |
hervorming zouden kunnen verkrijgen van eenige | erkende misbruiken in de kerk. Een van diegenen, die het meest die hervorming verlangden, was Czerski, van wien velen der nieuwe secte de leiding verwacht- j ten in het zoeken naar eene kerkelijke hervorming; het duurde echter niet lang, of zij ontdekten, dat Czerski j te zwak en te wankelend was, om de aanvoerder eener partij te zijn. Twee uitnemende geleerden, Theiuer en Rcgenbrecht, sloten zich uu bij de nieuwe secte aan, doch baar stelsel miste een vasten grond om op te houwen; het was zuiver negatief iu zijn karakter. Daarom viel het spoedig van liet standpunt, dat het bereikt had, en loste zich eindelijk op in eene looche- ning van de Godheid van Christus en wereldsche staatkunde. De omwenteling van 1S4-S was in zoo verre gunstig voor de nieuwe secte, dat zij zelfs in Beijeren en Oostenrijk volkomene vrijheid verkreeg. Rouge, die nu getoond had, dat hij iu zijn hart een ongcloovige was, werd tot lid van het parlement van Frankfort verkozen, en sloot zich aan bij de uiterste radicale partij. Zijn waar karakter vertoonde zich kort j hierop maar al te zeer. Hij vertrok met de vrouw van een ander in het geheim naar Engeland, en zonk inde vergetelheid en verachting, die zijn gehecle gedrag verdiende. In korten tijd werden de gemeenten, die zoo snel gesticht waren, even snel ontbonden, hetzij dat zij zich bij andere sectcn aansloten, of door de gou- verncmenten onderdrukt werden. Te W\'cenen keerden j zij rustig tot de Roomsche kerk terug; in andere i plaatsen sloten zij zich bij de Protestanten aan. Aldus eindigde eene secte, die, zooals men aanvankelijk dacht, aanleiding zoude geven tot eene tweede Hervor- : ming van de Roomsch-Catholiekc kerk, doch spoedig in het niet zonk, omdat, zij niet op de hcrleveiidiging van het geestelijke leven en werken, maar op een dood en krachteloos rationalisinus gebouwd was. DUITSCHE HERVORMDE KERK. De stichter
dezer kerk was Ulricb Zwingli, ecu inboorling van Zwitserland, geboren op den l8tl" Januarij 1184 in het canton St. Gallen. Voor de kerk opgevoed, ver- loonde hij reeds vroeg talenten van geen gewonen aard, en toen zijne studiën voltooid waren, werd hij tot pastoor van de stad Glarus verkozen. Daar bleef hij tien jaar, in den loop waarvan bij veel van zijn tijd en aandacht aan de studie der theologie wijdde, niet alleen uit werken van Roomsche godgeleerden, maar ook uit de geschriften van Wickliffe, Johannes Hus en Hiëronymns van Praag. De uitslag was. dat zijn geest doordrongen werd van din beginselen en inzig- |
||||||
|
DUITSCHK HERVORMDE KERK.
|
||||||||||
|
505
|
||||||||||
|
ten, die hem in staat stelden om aau liet werk der
Hervorming een werkzaam aandeel te nemen. Zelfs toen hij nog aan de Roomsche kerk verbonden was, predikte hij evangelische leer, en zocht hij eene lier- vorming van de dwalingen, zcdelooshedcn en bijgc- loof, die zich in de kerk hadden verspreid. Zijn arbeid voorde zaak der Hervorming in Zwitserland had gc- lijktijdig met dien van Luther in Duitschland, zoo nog niet voor dezen, plaats. De meening, die Zwingli over den Duitschen Hervormer koesterde, zal men het best vernemen, wanneer wij zijne eigene woorden aan- haleu. „Luther," zegt hij, „is een zeer dapper soldaat van Christus, die de Schriften onderzoekt niet eene naarstigheid, die niemand anders gedurende de laatste duizend jaren getoond heeft. Het kan mij niet sebe- len, of de papisten mij een ketter noemen, gelijk zij Lutlier doen. Ik zeg dit: er heeft niemand bestaan sedert het begin van het Roomsche pausschap, die zoo standvastig en onveranderlijk is geweest als Lu- therin zijne aanvallen legen den paus. iJaar tot wien moeten wij opzien als de oorzaak van al dit nieuwe licht en deze nieuwe leer\'r Tot God of tot Luther? A\'raag het Luther zclven, ik weet, dat hij zal antwoor- den, dat het werk is van God. Luthers uitleareiniren der Heilige Schrift zijn zoo goed gegrond, dat geen schepsel ze kan weerleggen; toch vind ik bet niet goed, dat ik door de papisten een Lutheraan word genoemd, omdat ik de leer van Christus uit de Sehrif- ten leerde en niet van Luther. Zoo Luther Christus predikt, ik doe het ook; en hoewel, God zij dank, tallooze menseben door zijn dienstwerk, en meer dan door het mijne, tot Christus worden gebragt, toch verkies ik niet den naam van iemand anders dan van Christus te dragen, die mijn eenige hoofdman is, ge- lijk ik Zijn soldaat ben. Hij zal mij mijne pligten en mijne belooning aanwijzen naar Zijn welgevallen. Ik vertrouw, dat ieder nu moet inzien, waarom ik niet verkies een Lutheraan genoemd te worden, hoewel inderdaad geen levend menseh Luther zoozeer acht als ik. Echter heb ik bij geene enkele gelegenheid een enkelen regel aan hem geschreven, noch hij aan mij, regtstreeks of niet regtstreeks. En waarom heb ik mij aldus onthouden van alle gemeenschap met hem? Zekerlijk niet uit vrees, maar om te bewijzen, hoe geheel aan zich zelveu gelijk de (leest Gods is, die twee personen, welke op zulk een afstand van elkan- der wonen, kan lccrcn om over leerstellingen van Christus te schrijven, en om de menschen daarin te ouderrigten op wijzen, die zoo volkomen met elkander overeenstemmen." |
Reeds in het begin der Hervorming begon zich een
verschil in de leer tusschen Zwingli en Luther te ver- toonen. Dit verschil betrof de tegenwoordigheid van Christus in het avondmaal, daar Luther eene ligcha- mclijke tegenwoordigheid in en met de elementen aannam, terwijl Zwingli leerde, dat de woorden: „het vleeseh van Christus te eten en zijn bloed te drinken," ons geloof in den Heer Jezus Christus zinnebeeldig uitdrukten. Zwingli schreef in 1527 eene uiteenzet- ting van zijne leer over dit onderwerp, en rigtte die tot den Duitschen Hervormer. Hierop antwoordde Lu- tberin eene uitgewerkte verhandeling, die hij titelde: Verdediging der Woorden van Jezus Christus tegen de Fanatieke Sacramentisten. De twist hield aan tot 1520, toen er pogingen in hel werk gesteld werden om de twistende partijen met elkander te verzoenen. Deze pogingen werden voornamelijk bevorderd door den landgraaf van Hessen,die met kracht op het houden cener conferentie van de strijdende part ijen teMarburg aandrong. Hiertoe werd ten laatste Insloten en een openbare redetwist had er plaats tusschen Luther en Melauthon aan de eene. en Zwingli en(Ecolampadius aau de andere zijde. Het debat leidde echter tot geen voldoend besluit, doch terwijl beide partijen overeen- stemden om op dit eene punt vriendschappelijk te verschillen, maakten de Zwitsersche en Duitscbc god- geleerden veertien artikelen op, die de wezenlijke leer des Christendoms bevatten, welke zij eenstemming onderteekenden. Het eenige groote punt van verschil tusschen de
Lutheranen en de Zwinglianen werd van beide kanten met onverminderde standvastigheid gehandhaafd; en terwijl de cerslgcnoeinden hun stelsel van meeningen op den rijksdag van Augsburg aanboden, leverden de laatstgenoemden hunne geloofsbelijdenis in, die in alles mei de andere overeenkwam, behalve in het betwiste artikel aangaande de leer der tegenwoordig- heid. Zwingli zond zelf ook aan den rijksdag eene bijzondere geloofsbelijdenis, die twaalf artikelen be- vatte, welke betrekking hadden op de voornaamste leerstellingen van het Christendom. „Deze groote man," zegt Mosheim, „was er voor
om vele dingen uil de kerken te nemen, en uit de ceremoniën en hetgeen verder tot de eeredienst be- hoort af te schallen, die Luther geneigd was met verdraagzaamheid en toegeeflijkheid te behandelen, zooals beidden, altaren, waskaarsen, hel formulier der duivelbezwering en de biecht. Hij had niets zoozeer op het. oog als bet vestigen in zijn land van eene wijze van eeredienst, die merkwaardig was om hare |
|||||||||
|
■-■■
|
||||||||||
|
DUITSCHE HERVORMDE KERK.
|
|||||||||
|
700
|
|||||||||
|
wige leven ontvangen. Aangaande het kerkbestuur
verschilden Calvijn en Zwingli even verre als over het avondmaal. Zwingli vordedigde het beginsel, dat in een Christelijkcn staat de kerk in al hare beschikkin- gen onderworpen is aan den burgerlijken magistraat. Calvijn cischtc daarentegen voor de kerk de magt om zich zelve te besturen, eene magt alleen onderworpen aan Christus haar hoofd, terwijl hij meende, dat het werk van de burgerlijke overheid zich bepaalde tot de bescherming en ondersteuning der kerk in de uit- ! oefening der groote zending, die haar Goddelijk hoofd i haar heeft toevertrouwd. Maar terwijl Zwingli en Calvijn door hun vcreenig-
I den invloed den oorsprong gaven aan de Hervormde ! kerk, was deze voor hare stichting en inrigting ook veel verpligt aan verscheidene andere Hervormers. Van deze moeten wij vermelden (Ecolampadius, Bul- linger, Farel, Bcza, Ursinus, Olevianus, Cranmer en I Knox. Zij ontstond in Duitsch-Zwitserland, en breidde j zich vervolgens uit over de Palts, aan den Beueden- j Rijn, in Nederland, Hessen, Brandenburg en Pruis- scu. In Duitschland is zij altijd gewijzigd geworden j door Lutherschen of lieverdoor Melanthoniaanschen invloed. De Hervormde kerk trekt in hare leer en in hare gebruiken eene scherpe lijn van afscheiding tus- i schen de Schrift en de overlevering, en verwerpt alles, wat door de Schrift niet bekrachtigd wordt. Zij maakt ook op de duidelijkste wijze onderscheid tusschen het sacramentale teeken en de sacramentale genade, cu verwart ze nooit met elkander, of tracht te beweren, dat zij noodzakelijk en onafscheidelijk aan elkander verbonden zijn. De leer van het algemeene priester- schap van gcloovigen is een bekend beginsel in de Her- vormde kerk, en daarom zijn er in de organisatie dier kerk leeken-oudcrlingen en diakenen benevens eene gestrenge tucht ingevoerd, en is aldus een congrega- t ionaal en synodaal bestuur voortgebragt. „Het Ro- mauismus," zegt Dr. Schaff, „kan genoemd worden de kerk van priesters; het Lutheranismus, de kerk van predikanten en theologantcn; liet Calviuismus, de kerk van gemeenten en een vrij volk." De Her- vormde kerk is eenvoudiger en oorspronkelijker in hare wijze van eeredieust dan de Lutherschc, en vcr- j toont eene kracht en eene werkzaamheid, een vrij- heidsmin en een ijver, die aantoonen, dat zij bezield is door eene levende magt, die haar in staat stelt om een groot werk te verrigten in het prediken van het cvan- gclie aan de volkeren. „De Hervormde godgeleerden in Duitschland," zooals wij van Dr. Schaff vernemen, „zijn geene strenge Calvinisten, vooral wat de leer |
|||||||||
|
eenvoudigheid, en zoo verwijderd mogelijk was van
alles, wat de geringste strekking kou hebben om een geest van bijgeloof te voeden. En dit waren de eeuige omstandigheden niet, waarin hij van den Sak- sischen Hervormer verschilde, want zijne gevoelens aangaande verscheidene punten van godgeleerdheid, en meer bijzonder zijne meenigen aangaande het sacrament des avondmaals, verschilden zeer van die van Luther. Uet grootste gedeelte van die gevoelens en meeningen werd in Zwitserland aangenomen door hen, die zich bij Zwingli hadden gevoegd om de zaak der Hervorming te bevorderen, en werd door hen aan al de Helvetische kerken overgebragt, die het juk van Rome afwierpen. Uit Zwitserland werden deze meeningen voortgeplant onder de naburige natiën, door den herderlijken arbeid en de theologische ge- schriften van de vrienden en leerlingen van Zwingli, en zoo won de oorspronkelijke Hervormde kerk, die door dezen uitstekenden geestelijke was gesticht, en wier uitgebreidheid eerst niet zeer aanmerkelijk was, langzamerhand in kracht, cu kreeg zij dagelijks nieuwe 1 leden." Het beginsel, dat ten grondslag ligt van de Her-
vormde kerk in Duitschland, werd door Zwingli vcr- klaard, toen hij nog pastoor van Glarus was, t. w.: dat I; de bijbel staat boven alle menschelijk gezag, en dat in alle godsdienstige zaken daarop alleen een beroep gedaan moet worden. Volgens dit beginsel bande- lende, nam hij uit het rituaal der kerk en uit hare geloofsbelijdenis alles weg, wat niet gewettigd was door het Woord van God. Het regt van het bijzonder oordeel in de uitlegging der Schriften maakte in zijn oog ook een essentieel beginsel der Hervorming uit. De invloed der school van (\'alvijn werd door de Duitsehc zoowel als door de andere Hervormde ker- ken gevoeld. De geest, die uit Genèvc voortkwam, verspreidde zich spoedig wijd en zijd onder de ker- ken der Hervorming, zoodat die kerken vooral, welke den naam van Hervormde tegenover de Lutherschc aannamen, eerder Calvinistisch dan Zwingliaansch werden, ten minste in leer, hoewel misschien niet in kerkelijke inrigting. De punten, waarop Calvijn hoofd- zakelijk van Zwingli verschilde, betreffen het avond- maal en het bestuur der kerk. Aangaande het eerste punt beweerde Calvijn, dat Christus werkelijk in het avondmaal tegenwoordig was, evenwel niet ligchanie- lijk, maar geestelijk, terwijl Zwingli de tegeuwoor- j digheid van Christus in beide gevallen ontkende, en | beweerde, dat de elementen slechts symbolen waren van dat geloof, waardoor wij vergiffenis en het eeu- |
|||||||||
|
DUITSCHE HERVORMDE KERK IN AMERIKA.
|
||||||||
|
70/
|
||||||||
|
der voorbeschikking aangaat, maar staan in naauw ver-
band met de gematigde of Melanthouiaansche school der Luthcrsche kerk. Daarom stemden zij van harte in met de Unie-beweging, die door ecu Hervormd vorst ontstond, en worden zij meestal vereenzelvigd, met hetgeen wij het Centrum van de Evangelische Unie hebben geuoemd. Bij voorbeeld Ebrard, ge- durende verscheidene jaren Gereformeerd professor te Zürich en ie Erlangen, thans president van het Consistorie in de Vereenigde kerk van de Beijersche Palts; llerzog, zijn opvolger in het Hervormd profes- soraat te Erlangen, een inboorling van Bazel, en vroeger lid van de Vereenigde faculteit van Ilalle; Sack, van Maagdenburg; Eluudeshagen en Schenkel, die van Zwitsersche universiteiten—deeenevau Bern, de andere van Bazel.— naar Heidelbcrg in Baden werden geroepen, waar de twee secteu insgelijks ver- cenigd zijn; Hagenbach, de uitmuntende professor in de kerkhistorie te Bazel, en uitgever van de Her- vormde Kerkelijke Courant voor Duitsch-Zwitser- laud, maar die op zijn theologisch standpunt niet van de vorigen verschilt; Lange, vroeger van Zürich, nu arbeidende te Bonn. Uit zijn de voornaamste Her- vormde godgeleerden, die even goed geteld mogen worden ouder de eerste onderverdeeling onzer eerste klasse. „Schweizer, van Zürich, aan den anderen kant, de
bekwame doch onregtzinnigo geschiedschrijver van de theologie der Hervormde kerk, sympathiseert liet incest met den linker- of anti-symbolischen vleugel van de school van Schleiermacher, en levert bijdragen voor de Protestantscue Kerkelijke Courant van Krause. „De onlangs plaats gehad hebbende herlevendigiug
van het Confessioncele Luthcrauismus en zijne aan- vallen op de Hervormde kerk hebben het Hervormde Confessionalismus, voornamelijk in Hessen, opgewekt, eneene reeks van twistschrifl en van IIcppc te Marburg en cenc Hervormde Kerkelijke Courant, uitgegeven door Göbel te Erlangen, in het leven geroepen. „Gedurende cenige jaren werd er eene jaarlijksche
Hervormde Conferentie gehouden, in verband niet de zittingen van de Vergadering der Evangelische Kerk, waaraan Iluudcshagcn, Schenkel, Lange, Sack, Ebrard, Sudhoff, Heppe, Göbel, Herzog, Krumma- cher, Mallet, Ball en andere aanzienlijke Hervormde godgeleerden en kanselredenaars deelnamen. De laat- stc werd gehouden te Lübcck in September 1850, en daarop werd besloten om eene algemcene conferentie vau Duitsche Hervormde predikanten en leeken te Brcmen iu 1857 bijeen te roepen. Het zou wcuschc- |
||||||||
|
lijk ziju aan deze verspreide kerken der Hervormde
gemeente eene geregelde organisatie en eene in- , nigc eenheid te geven, die hare werkdadigheid zou | vermeerderen. Thans echter vloeijen do voornaam- stc krachten der Duitsche Hervormde Kerk in het kanaal der Evangelische Vereenigiug. Indien uitslui- | tcud Luthcrauismus er in slagen mogt om de Unie | te doen ophouden, zou dit, gelijk in hut laatste gedeelte iler zestiende eeuw, eene krachtige reactie te weeg- brengen, en den geest voor den naam van Hervormd doen herleven. Maar zelfs in dit geval zou de Her- vormde kerk in de Evangelische-Catholieke theologie van Duitsohlaiid volharden, cu die bevorderen in vriendschappelijke zamenwerking met de gematigde \' afdeeling der Luthcrsche kerk." DUITSCHE HERVORMDE KERK IN AME-
I RIKA. Deze kerk werd gesticht\'door landverhuizers,
. i]
voornamelijk uit de Palts, die in deu tijd van Penn
den Atlautischcn oceaan overstaken, waarom zij dan
ook iu den beginne voornamelijk in Oostelijk Pennsyl- I
vaniö bestond. Nog ziju hare kerken het talrijkst iu i
dien staat, en daarna in Ohio, waar deze sectc in de I
laatste jaren grootc vorderingen gemaakt heeft. Zij \'
heeft ook verscheidene gemeenten in Maryland en
Virginië, doch in de meer zuidelijke districten cu iu
het verre westen heeft zij weinig meer dan vasten
voet gekregen. De inrigting dezer kerk is Presbyteri-
aansch; zij heeft twee synoden, eene Oostelijke en
eeneWestelijke, gescheiden door de Alleghany bergen;
elke synode is onderverdeeld in ecu aantal classes.
Hel kerkelijk bestuur der Duitsche Hervormde kerk in
Amerika is ingerigt naar het voorbeeld dcrNEDEB-
LANDSCHE HERVORMDE K.ERK (zie ald.), aan Welke zij
tot 1792 ondergeschikt was; eerst in 1819 nam zij
eene eigene onafhankelijke inrigting aan. Zij telt on- geveer .\'iOO predikanten en nagenoeg 100,000 leden. De Heidelbergsche catechismus is het eenigc syni- bolische bock der Duitsche Hervormde kerk in Amc- rika, hoewel de Hervormde kerk in Duitscbland er nog vele andere heeft. De ondertcekening van dcncatcchis- mus wordt van de kandidaten voor het dienstwerk bij hunne ordening niet vercischt; eene bloot mondelinge belijdenis vau de leer der kerk wordt voldoende gc- acht. Een professor in de godgeleerdheid legt bij zijne ordening da volgende verklaring af: „Gij N. N., verkoren professor van het Theologische Seminarium der Duitsche Hcrvorde kerk in de Vereenigde Staten, belijdt openhartig, voor God en deze vergadering, dat de Heilige Schriften van het Oude en het Nieuwe Testament, die de Canonieke Schriften genoemd wor- |
||||||||
|
7n? DUITSCHE LUTl
dcu, echte, authentieke, geïnspireerde en daarom God-
delijkc Schriften zijn; dat zij allo dingen bevatten, die betrekkin;.\' hebben op liet geloof, het leven en de hoop der regtvaardigen, eu de eenige regel zijn voor het geloof en de gebruiken in de kerk van God; dat bij gevolg geene overleveringen, zooals zij genoemd worden, eu geene blootc gevolgtrekkingen der rede, die in strijd zijn niet de duidelijke getuigenis dezer \' Schriften, aangenomen kunnen worden als regels van geloof of van leven. Gij erkent verder, dat <Ic leer vervat in den Heidelbergschen catechismus, wat hare substantie aangaat, is do leer der Heilige Schriften, en daarom als door God geopenbaarde waarheid aan- genomen moet worden, (rij verklaart opregt, dat in het ambt, hetwelk gij nu op liet punt zijl op u te nemen, gij hei onschendbare Goddelijke gezag der Heilige Schriften eu de waarheid der leer, vervat in den Heidelbergschen catechismus, tot den grondslag van al uw onderrigt zult maken. Gij verklaart ten slotte, dat gij zult arbeiden volgeus de geschiktheid, die God u moge verleencn, opdat, onderden Goddelij- ken zegen, de studenten, aan uwe zorg toevertrouwd, verlichte, vrome, gcloovigc eu ijverige dienaren van het evangelie, die gezond in de leer zullen zijn, mo- gen worden." Gedurende de laaiste jaren is de Duitsche lier- j
vormde kerk in Amerika door verschillende scherpe theologische twisten geschokt. Daar hel karakter van haar onderwijs voornamelijk dat van de theologie der Vereenigde Evangelische Kerk in Duitschland is, welke een uitvloeisel is van de Augsburgschc en de Heidclbcrgsche confessie, is zij door andere secten beschuldigd van gebrek aan naauwgezetheid in de leer en van cene verwaarloozing, zoo niet ontken- ! ning, van eenige der voornaamste waarheden van hel , Christendom. De theologische beweging duurt voort, , en wat er het gevolg van wezen zal, kan de tijd alleen openbaren. Middelerwijl is de secte ijverig werkzaam in het zendingswerk, zoowel in als buiten liet land, ! en zoekt zij uaanwgezet het groote werk te vervullen, dat haar is aangewezen als eene kerk, in hel midden van eenc groote en toenemende Duitsche bevolking ; in Amerika. DUITSCHE LUTHERSCHEKERK. De Luthcr- ;
i sche en de Hervormde kerk zijn de twee groote takken \' van het Evangelische Protestautismus. Zij zijn zoo j oud als de Hervorming zelve. Zij komen overeen in j ■ al de hoogst belangrijke leerstellingen van het Chris- | tendom, doch zij maken twee afzonderlijke kerkelijke ligchamen uit. De Luthersche kerk is niet alleen naar |
||||||
|
[ERSCHEKERK.
Luthcr genoemd, maar van zijn geest en invloed door-
trokken, eu zelfs de Hervormde kerk in Duitschland ! i? niet geheel vrij van Lutherschen of liever gematigd Mclanthoniaanschen invloed. De oorsprong der Lu- thersche kerk dagteekent eigenlijk van het jaar 1520, toen Leo X. Luthcr en diens aanhangers uit do Room- :
i\'
sche kerk verdreef. Zij kreeg ecu vorm en bestendig- heid, toen de openbare belijdenis van haar geloof den i
rijksdag te Augsburg werd voorgelegd. (ZieAvosBüUG- sche Confessie.) De bevestiging van de Luthersche | kerk in Duitschland had echter plaats in 1552, toen \'; Maurits, keurvorst van Saksen, met Karel V. het vcr- drag van Passau sloot. Do Luthersche kerk in Duitschland houdt zich,
naar het voorbeeld baars stichters, vast aan het sroote ! Protestant sche beginsel, dat de bijbel, en de bijbel alleen, de eenige en volkomen voldoende regel van geloof en gehoorzaamheid is. Toch kan men niet ont- kennen, dat de meeste Luthersche symbolische hoeken zwijgen over do kwestie van het opperste en uitslui- tende gezag der Heilige Schriften, hetgeen als ecu grondbeginsel in do symbolische boeken der Her- vormde kerken verkondigd wordt. De Luthcrschen behielden derhalve die doelen van het oude stelsel, die niet bepaaldelijk door het Woord van God verbo- den waren, terwijl de Hervormden meenden, dat die leerstellingen en ceremoniën alleen behouden moesten worden, die bekrachtigd en bevolen worden doorliet Woord van God, en dat alle andere onvoorwaardelijk verworpen moesten worden. De symbolische hoeken dor Luthersche kerk zijn de Augsburgschc confessie met de Apologie, do Artikelen van Smalkalden eu de groote en de kleine Catechismus van Luthcr. Hierbij kau men nog voegen het Formulier van Eendragt, dat bij de strenge oud-Luthersehcu in hoogc achting staat. De groote levende waarheid, die Luthcr tegenover de Roomschgczindeu verkondigde, was de leer der regtvaardigmaking door het geloof allecu, die de groote Hervormer gewoon was te noemen: „het arti- kcl eener staande of oener vallende kerk." Dit was het wachtwoord der Hervorming, en het prediken dezer hoofdleer des Christendoms werd het omver- werpen van liet Roomsche stelsel. Zij trof den wortel der Roomsche theologie. In eenige punten hield Lu- thcr zich echter stevig aan het oude geloof vast. Dat was het geval met het Luthersche dogma van de wer- ! kclijke tegenwoordigheid in, met eu onder de clemcn- tcn in hot avondmaal, een dogma dat, terwijl het dcu uaam van CoHmbatantiatie draagt, maar weinig, zoo iets, verschilt van de Roomsche Transsubstantiatie, |
||||||
|
DUITSCHE LU TL
en aan dezelfde tegenwerpingen bloot slaat, daar het
ecu geloof aan de alomtegenwoordigheid van het lig- eiiaam vau Christus in zich sluit, alsmede het stolfe- lijkc gebruik daarvan door de onwaardige zoowel als door de waardige communicanten. Zoo vol was de groote Duitsche Hervormer van
eeue herlevendiging der schriftmatige theologie, die Rome sedert lang duister gemaakt en verdraaid had, dat hij weinig, misschien te weinig, aandacht ver- lceude aan het bestuur en de tucht der kerk. Het gc- volg was, dat bevrijding vau het gezag van den paus slechts verwisseld werd voor onderwerping aan het gezag, zelfs in kerkelijke zaken, vau wereldsche vor- stcn. Daarom zijn de Lutherschc kerken over het algemeen, en het is tot op den huidigen dag inruimen zin waar van de Lutherschc kerk in Duitschland, met den staat inccngcwcven, zoodat geestelijke ouafhanke- lijkhcid in dat land altijd een onbekend iets is geweest. De gemeenten hebben zelfs het regt niet om hare hcr- ders te verkiezen. Zij worden uitsluitend bestuurd door hare predikanten, gelijk deze bestuurd worden door de provinciale cousistoriëu, altijd gepresideerd door een leek, de provinciale consistorién, die weder door een centraal consistorie oiOberkirchenrath, en deze, die wederom door den minister vau eercdienst en opcu- baar onderwijs, die de onmiddellijke uitvoerder is vau het kerkelijk oppergezag der kroon, bestuurd wordt. Ten opzigte vau gebruiken eu ceremoniën is de
Lutherschc kerk, hoewel zij de grovere elementen van het Roomsche rituaal, zooals de mis, de aanbid- ding van heiligen en reliquién en het gebruik der Latijnsche in plaats van de moedertaal bij de gods- dienstoefening, verworpen heeft, toch veel meer ge- trouw aan het liturgische en sacramentale stelsel van het Romanisnius dan de Hervormde kerk, die bij de eercdienst de uiterste eenvoudigheid aaugenomcu heeft. Doch in de Lutherschc kerk van Duitschland, tot op den tijd harer vereeniging met de Hervormde kerk in 1817, was er een warm geestelijk leven in het hart van geestelijken en leckeu, dat aantoonde, dat zij eene levende afdceling van de levende kerk van Christus was.Eeuc partij strenge Lutheranen weigerde zich bij de Luie aan te sluiten. Deze partij wordt door j Dr. Schaff aldus beschreven: „Zij nemen geen deel aan de Vergadering der Evangelische kerk, en nog i minder aan het Evangelische verbond. Hierin zijn zij meer aan zich zelve gelijk dan de Hengsteubcrg-Stahl- i partij, die nog iu de Unie blijft, (ielijk de Puseyisten I de ware kerk beperken tot de Episcopaalschc orga- nisaticu cu wat zij de Apostolische opvolging noemen, |
[ERSCIiE KERK. Ju-J
zoo zouden deze IIooge-Kerk-Luthcrsch.cn haar gaarne
beperken tot een zeker leerstelsel, dat vervat is in de j onveranderde Augsburgschc confessie, den Catcchis- mus vau Luther en het Formulier vau Ecndragt. Hier- aan wordt elk ander gedeelte vau het kerkelijke leven ondergeschikt gemaakt, alsof de godsdienst hetzelfde was als orthodoxie of regt geloof, terwijl zij in wcr- kelijkheid leven en kracht is, en het hart en den wil I zelfs meer dan het hoofd en liet verstand aaudoet. . „Het is voornamelijk de Lutherschc leer van het j
avondmaal, gewoonlijk eonsubstautiatie genoemd, (hoewel zij dien naam verwerpen,) d. i. de meeniug, dat het ligchaam en het bloed vau Christus werkelijk tegen- woordig zijn in, met en undcf de zigtbare elementen, die zij tot den toetssteen van ware orthodoxie maken. Zij weigeren om met diegenen het avondmaal te gebrui- kcu, die aan eene bloot symbolische of dynamische of geestelijke tegenwoordigheid gelooven, en die de ontvangenis van de res sacramenti tot de geloovige communicanten beperken. Benige hunner, ik beu er i zeker vau, zouden te allen tijde liever met Koomsch- Catholieken dan met Zwinglianen of Calvinisten com- municcren. „Wijlen de uitmuntende Claus Harms, ecu dooreu
door oorspronkelijk en waarlijk vroom Luthersch predikant, eindigt zijne vijf cu negentig theses, die iu 1817 ecu zeer goed werk deden, met de stelling: „De Catholiekc kerk is eeue glorierijke kerk, want zij is gebouwd op het Sacrament; de Hervormde kerk < is niic glorierijke kerk, want zij is gebouwd op het Woord; maar glorierijker dan ceuc dezer is de Luther- sche kerk, want zij is gebouwd op het Woord eu het Sacrament, onafscheidelijk vercenigd." Vele van de nieuwere kampioenen voor het Lutheranismus zou- den zelfs deze deugd aan de Hervormde kerk willen onizeggeu, en haar beschuldigen van rationalismus, valsche subjectiviteit en spiritualismus. Hunne ver- outschuldiging is, dat hunne beschouwingen van de wereld beperkt zijn tot zekere gedeelten van Duitseh- land. Waren zij behoorlijk bekend met Frankrijk, Nederland, Engeland, Schotland en de Vcreenigdc Staten, zij zouden waarschijnlijk eeue geheel andere meening vormen van de werkzaamste eu krachtigste afdeelingenvanhel ProtestantseheChristendom.Maar welk een afkeer zij ook vau de Hervormde kerk heb- ben, zij haten de Unie nog inniger, die zij als het werk beschouwen vau onverschilligheid in de godsdienst, en zelfs als een open verraad jegens het Luthcranis- mus, dal strekt cm het te vergiftigen eu te vernietigen. „De geleerdste en waardigste kampioenen dezer
|
|||||
|
710
|
Dl ITSC1II\'. l.rnil\'liscilK KKIilv |.\\ AMEIilKA
|
||||||||
|
welke de meeste tot de Luthersche kerk behoorden.
De tijd der emigratie uit Duitsehland begon echter voornamelijk in 1710, toen ongeveer 3,000 Duit- schors, voornamelijk Lutherschen, die wegens onver- draagzaamheid der Roomschcn naar Engeland gevlugt waren, op kosten van het gouvernement van koningin Anna naar de Vereenigde Staten vau Amerika werden gezonden. Deze werden in 1727 gevolgd door een groot aantal Duitschers uit de Palts, uit U urtcmberg, Dannstadt cu andere oorden vau Duitsehland. Deze kolonie, die zich in Pennsylvanië vestigde, bezat lau- gen tijd gcenc eigene predikanten, doch in het gebrek werd gedeeltelijk voorzien door verscheidene predi- kantcn, die voor den tijd vau twaalf jaren uit Zweden overgekomen waren. Eindelijk werd in 1748 de Duit- sche Luthersche kerk in Amerika georganiseerd door Dr. Hendrik Melchior Mühlcnberg, die den grondslag legde vau de nog bestaande Synode van de Evangeli- schc Luthersche kerk van Pennsylvanië. Deze ijverige dienaar vau Christus, die in de school van Francke opgevoed was, eu veel vau diens geest had ingezogen, werkte ongeveer eene halve eeuw onder zijne Duitselic broederen in Amerika, en wordt met regl als de vader van de Luthersche kerk in dat land beschouwd. Spoe- dig voegde andere arbeiders in hetzelfde veld zicli bij Mühlcnberg, doch de vermeerdering van herders was in geenen deele evenredig aan de toeneming der Lu- llierschc bevolking. Toen de eerste synode in 17-AS gehouden werd, waren er slechts elf Luthersche pre- dikautcn in de Vereenigde Staten. Driejaren na dien tijd werd het aantal gemeenten op ongeveer veertig geschat, en de Luthersche bevolking op ongeveer «0,000. De Luthersche kerk in Amerika cu de andere secten
van dat land leden niet weinig van den verstorenden invloed der omwenteling. Hare uitwerkingen op de godsdienst des volks werden gedurende vele jaren ge- voeld. Zoowel de predikanten als de leden der Duitselic Luthersche kerk ondervonden dien ten gevolge, te midden der staatkundige bewegingen, die huuaange- uomen land schokten, een gevoeligen teruggang der levende godsdienst. Maar met den terugkeerdes vredes en een beteren toestaud der maatschappij kwam er eene bepaalde verbetering in liet geestelijke voorko- mcii der kerk. Doch terwijl de Duitselic Luthersebcu langzamerhand iu aantal toenamen, en hun ijver voor de zaak vau Christus aanmerkelijk vermeerderde, werd het gebrek aan ccue behoorlijke organisatie diep gevoeld en betreurd, daar de kerk langzamerhand verdeeld was geworden in vijf of zes verschillende, |
|||||||||
|
Lutbcrschc theologie zijn Harless vau Muncheu, Löhc
vau Auspach, de geheelc theologische faculteit van Erlangen (behalve Herzog), voornamelijk Thomasius en Delitzsch.Kahnis vanLcipzig,KliefotheuPliilippi van Mecklenburg, Yilmar van Marburg (die oorspron- kclijk Hervormd was), Petri vau Hanuovcr, Rudel- baeh, een Deen, en Guericke van llalle. „Hunne voornaamste theologische organen zijn liet
Zeitschrift fïir Prolestau/isuii\'i ii,/il Kirc/ie, opgerigl door Harless, en nu maandelijks uitgegeven door de theologische faculteit van Erlangen; bet Zeitscliriff fïtr diegemniiiite Lutherische Theologie undKirche, cru driemaandclijksch tijdschrift, onder toczigt van Ru- delbach en Guericke uitgegeven, en het Kirckliche Zeitschriftvan Kliefoth cu Mejerte .Mecklenburg. „Hoezeer deze bewonderaars vau het Formulier
van Eendragt zicli ook vereenigcii in den tegenstand tegen de Unie en de Hervormde geloofsbelijdenis, stemmen zij toch in geenen deele onderling overeen. Eenige jaren geleden brak erceuheete strijd in hunne gelederen uit over de natuur van bet herderlijk ambt, die ook door twee oud-Lutbersclie Synoden in deVcr- ecnigde Staten (de Synode van Missouri en de Synode vau Buffalo) niet schandelijke hevigheid en bartstogt werdgevocrd.LatervielPliilippivanRostockllofniann vau Erlangen aan, en beschuldigde hem vau de ware Luthersche leer der regtvaardigmaking en der boete- doening te loochenen. De Luthersche conferentie, die te Uresden in deu zomer van 1856 vergaderde, be- slooi om de afzonderlijke belijdenis en absolutie weder in te voeren, en het consistorie vanMunchenvaardigde te dien einde een hevel uit aan de kerken van Bcijeren. Doch liet werd beantwoord door een aantal protesten uit Neurenberg en andere bolwerken van liet Luthera- nismus, hetgeen aantoont, dat deze kerkelijke bcwe- ging in liet hart des volks geen weerklank vindt. Tn Mecklenburg,waar deze partij vooral werkzaam is, zijn de kerken, naar men mij gezegd heeft, nagenoeg ledig, en de statistiek van onwettige geboorten is zoo vree- selijk beschamend, dat het veel belangrijker zou zijn om het algemeene Christendom en de goede zeden te docu herleven, dau de Unie aan te vallen en Doops- gezinden en Methodisten te vervolgen." DU1TSCHE LUTHERSCHE KERK IX AME-
RIKA. üc eerste verhuizing van Duitsche Luther- schen naar Amerika dagteekent waarschijnlijk van 11\'iSO, toen Karel II. aan Peun het land gaf, dat naar hem Pennsylvanië heet Gedurende twintig jaren na dat tijdstip vertrokken verscheidene honderden huis- gezinncn uit Duitscblaud naar Pennsylvanië, van |
|||||||||
|
EYANGELISCIIE KERK. 711
|
|||||||||
|
DUITSCHE YEKEENIGDE
|
|||||||||
|
van elkander verwijderde eu onvereenigdesynoden.die
geene geregelde gemeenschap mei elkander hadden.
Dit kwaad werd echter in 1S20 hersteld door de op- rigting van de Algeineene Synode der Amerikaansche Luthersche kerk, en de uitslag dezer algeineene orga- nisatie werd spoedig in al hare belangen gevoeld. In de laatste twintig jaren heeft de Duitsche Lu-
thersche kerk de gelukkigste vorderingen gemaakt. Zij strekt zich over al de Middelen Westelijke Staten en eenige der Zuidelijke uit. Volgens de laatste statis- tiekc opgaven telt zij ongeveer (JUO predikanten en misschien driemaal zooveel gemeenten. Hoewel deze kerk één vereenigd ligchaam uit-
maakt, heeft zij toch in haren boezem drie verschil lende partijen: de Oud-Luthersche, de Nieuw-Luthcrsche en de Gematigde of Melanthoniaansche partij. De Nieuw-Luthersche partij, die de grootste van de drie is, bestaat hoofdzakelijk uit Amerikaansche inboorlin- gen van Duitsche afkomst, en maakt er daarom aan- spraak op de Amerikaansche Luthersche kerk te zijn. De Oud-Luthersche partij bestaat uil een gedeelte der latere emigranten uit Saksen, Pruissen, licijcrcn en andere lauden. Deze afdeeliug der Luthersche kerk in Amerika is thans in een scherpen strijd gewikkeld over het geestelijke ambt, en de twee strijdende partijen zijn de Synode van Missouri, en die van Buffalo;de cene partij is de gewone Protestantschc beschouwing toege- daan, die het geestelijk ambt slechts tot het orgaan van het algemeene priesterschap van geloovigcn maakt, terwijl de andere de Roomschgezinde leer belijdt van een afzonderlijk geestelijk ambt, gebaseerd op de or- dening, eu op bijzondere wijze verschillend van het algemeene priesterschap van geloovigcn. De Melan- thoniaansche partij neemt een standpunt in tusscheu dat van de Nieuw- eu dat vandeOud-Luthcrschen.Zij wordt vertegenwoordigd door de oudste en grootste Synode, die van Pennsylvanie, en gedeeltelijk ook door de Verecnigde Synode van Ohio. De Oud-Lutherschen in Amerika nemen, gelijk de strenge Lutheranen in Duitschlaud, het gcheele Boek van Eendragt, de verzameling van al de symbolische schriften, aan, en hechten een bijzonder belang aan het Formula Concordia;, terwijl de Melanthonianen zich vergenoe- gen met de Augsburgsche confessie en den Catechis- mus van Luther. De Nicuw-Lutherschen verwerpen het bindende gezag van alle Luthersche symboli- sebe boeken, behalve de Augsburgsche confessie, die zij echter slechts aannemen als cene uitdrukking, „eenigermate in hoofdzaak juist," van de voornaam- ste leerstellingen van den bijbel, den eenigen ou- |
feilbaren regel van geloof en gebruiken. Deze part ij
verwerpt verscheidene Luthersche leerstellingen en gebruiken, zooals de duivelbezwering, bijzondere of oorbiecht, slappe inachtneming van den Sabbathen de Luthersche leer van den doop in hare betrekking tot de wedergeboorte en het avondmaal. De Algemeene Synode, die, zooals wij boven zagen,
iu IS20 opgerigt werd, bezit geene wetgevende magt, maar geeft slechts raad, en discussien over leerstellige punten vermijdende, wijdt zij al hare kracht aan de opvoedingen aan zendingen. Behalve de Synode is er een ministcrium, dat geheel uit geestelijken zamenge- steld is. De gemeenten zijn gewoonlijk geheel onaf- hankclijk, en ouder geen vast bestuur. Al de kinderen worden gedoopt en bevestigd, zonder dat er acht ge- slagen wordt op godsdienstige hoedanigheden iu hen of hunne ouders. Groot verschil bestaat er ook tusscheu de Oud- en
Nieuw-Lulherschen iu hunne wijze vaneeredienst. In de Oud-Luthersche kerken wordt eene liturgische altaardienst gebezigd, met crucifix en brandende kaar- seu, doch onder de Nicuw-Lutherschen worden alle symbolische gebruiken en ceremoniën verworpen, en wordt er van liturgién een zeer beperkt gebruik ge- maakt. Zij hebben er verscheidene, zoowel als een aantal Duitsche en Engelschc gezangboeken. Ecu ander punt van verschil tusscheu de voornaamste
partijen in de Amerikaansche Luthersche kerk heeft betrekking op het heruicuwingsstclscl, daar de Nicuw- Lutherschen, sedert omstreeks hel jaar 1 !>.*i0, gebruik maken van hetgeen de nieuwe maatregelen wordt gc- noemd, terwijl de Oud-Lutherschen, en ook de Synode van Pennsylvanië, zich aankant tegen al zulke bloot ïneuschelijkc middelen om vernieuwing van het gods- dienstigc leven te bevorderen. De twist hierover werd gedurende vrij langen tijd met groote scherpte ge- voerd, doch heeft, nu nagenoeg opgehouden, en het stelsel van nieuwe maatregelen is bijna geheel tot de Westelijke Staten beperkt.Het verdient echter opmer- king, dat te midden van alle verscheidenheden van meening, die er onder de predikanten eu leden van de Duitsche Luthersche kerk in Amerika bestaan, zij als secle snellen voortgang maakt, en wij kunnen de belangrijkheid cener kerk moeijelijktchoogachtcn,die bestemd schijnt om eene zeer voorname plaats onder de talrijke Transatlantische Christen-secten in te nemen. DUITSCHE VEREENIGDE EVANGELISCHE
KERK, de naam van den groofsteu der drie takken van de Protestantschc kerk iu Duitschlaud. Zij werd in 1817op verzoek van koning Frederik Wilhelm III. |
||||||||
|
DUITSCHE YEKEEXIGDE EVANGELISCHE KERK.
|
|||||||||
|
i]2
|
|||||||||
|
geslicht door eenc vcreeuiging van de [juthersche en
de Hervormde kerk onder écu bestuur en met ééneecre- dienst. Deze vcreeniging geschiedde in verband met het derde eeuwfeest der Hervorming. Pogingen om de Luthersche niet de Hervormde kerk in Duitsch- laud te vereenigen begonnen kort na hare scheiding in de zestiende eeuw. Dit was het plan, dat door den landgraaf van Hessen overwogen werd op de bekende bijeenkomst, die in 1 329 Ie Marburg gchou- den werd, waar de hoofden der Duitsche en der Zwitsersehe Hervorming over veertien grondartikclcu van liet geloof overeenkwamen, terwijl /ij slechts over de leer der tegenwoordigheid van Christus in liet avondmaal verschilden. Een der ijverigste Hcrvor- niers, die de genoemde verceniging zochten te bevor- deren, was Bucer, die na verscheidene vruchtelooze pogingen er in 1 536 eindelijk in slaagde, om Lutlier en Melanthon over te halen de Wittenbergsche Cou- cordia te ouderteekenen, die echter slechts tijdelijk werkte. In Bohcmcn werd er eenc verceniging van de Lutberselien met de Hervormden in 1570 be- werkstelligd door den Consensus van Sandoinir, die ook van korten duur was. Melanthon had in bet laatste gedeelte zijns levens zijn hart gezet op eene verceniging niet de Hervormden, en te dien einde stelde hij in 1510 zelfs eenc verandering van de Augs- burgsche confessie voor, een stuk dat gewoonlijk aan die confessie wordt gchechl onder den naam van de Apologie. De uitsluitend Lulberselie partij kreeg vol- komen de overhand in Duitscbkiud tegen het einde der zestiende en gedurende de zeventiende eeuw. Maar zelfs gedurende dat t ijdperk, toen de vooroordeelen der Luthersche partij tegen de Hervormden liet sterkst waren, stonden er van tijd tol tijd mannen met cene verzoenende geaardheid op, die, gelijk Melanthon, ge- ncigd waren om groote concessiëu te doen, ten einde eenc verceniging van de. strijdende partijen tot stand te brengen. Deze waren Calixtus, l.cibnitz, Spcner en Zinzcndorf, die allen de Christen-seeten wenscliten te vereenigen. De Hervormden zijn altijd meer tot ver- ceniging geneigd geweest dan de Lutberselien, en dit is meer bijzonder een karaktertrek van de Duitsche Hervormden geweest, die steeds in hooge mate bezield waren met den geest der sebool van Melanthon. Gedurende liet laatste gedeelte der achttiende eeuw
werden de verschillen tusschen de Christelijke kerken in Duitschland geheel uit liet oog verloren door de onverschilligheid en liet ongeloof, die gedurende ecni- gen tijd het Christendom zelf dreigden uil te roeijen; en zelfs toen de godsdienstige geest bij het begin der |
|||||||||
|
negent iende eeuw begon te herleven, waren de gemoe-
dercti der Christenen bijna geheel bezig met te trachten den stroom des ongeloofs tegen te houden, die, in Frankrijk ontspringende, zich over Duitschland had uitgestrekt, en aan de Christelijke kerken in dat land niets dan ecu naam liet. Frederik de Groote stelde er roem in de beschermheer en de vriend van het Franschc ongeloof te zijn, en daarbij al zijn invloed verleende om de verspreiding er van onder zijne, onderdanen te bevorderen, maakte hij Duitschland nogongclooviger dan bet ongcloovige Frankrijk was. Eindelijk hernam, na cene scherpe en langdurige
worsteling, het Christendom zijne vorige heerschappij overhel gemoed van liet Duitsche volk, vooral nadat liet van liet Fransche juk bevrijd was. Dat was de tijd door Frederik Wilhelm lil. van Pruisseu uitge- kozen, om cene verceniging van de Luthersche met de Hervormde kerk tot stand te brengen. De ridder Bunscn zegt, dat bij den koning het plan rijpte op zijn bezoek aan Engeland in 1S14, en dat bij cene vcr- eeniging en cene nieuwe liturgie te Londen in bet paleis van St. James op touw zette. Er was voorge- steld om in Duitschland het deide eeuwfeest der Her- vorming te vieren, en vóór dat feest, dat zoo geschikt was om de algemeenc beginselen vau het Protestan- tismus weder in het leven te roepen, met voorbijgang van de verschillen, die er onder de Protestantsche kerken lieersclit en, vaardigde hij op den 2 rsten Septem- bcr 1817 tic gedenkwaardige verklaring uit, dat bet- de wenseh des konings was, oin de Luthersche en de Hervormde kerk in zijne staten in ééne Evangelische kerk Ie vercenigen, en dat bij een voorbeeld zou geven iu zijne eigene gemeente te Potsdam, door deel te nemen aan eene vereenigde viering van liet avondmaal bij het naderende feest der Hervorming. De uitvoering van dit plan werd aan de provinciale consistoricn,sy- noden en geestelijken over het algemeen toevertrouwd. De Synode van Berlijn, bestuurd door Schleiermacher, cu bijna al de geestelijken en leeken van Duilscli- land voldeden van harte aan het koninklijke decreet. Eu niet alleen in Pruisseu, maar in de meeste Duitsche Staten, inet weinige uitzonderingen, werd het voor- beeld des konings gevolgd. Het voorstel tot verceniging, door den koning ge-
daan, werd het eerst aangenomen iu Nassau, waar elk geestelijke der Vereenigde kerk zich verbond, om „de Christelijke leer te onderwijzen naar de beginselen der Evangelische kerk, zooals hij ze zelf, na een eerlijk onderzoek en volgens zijne beste overtuiging, aan de Schrift ontleent." In Rijii-Beijercn had de verceniging |
|||||||||
|
DUITSCHE V
|
E EVANGELISCHE KEKK. 713
afkondiging van de Unie maakte hij ook volstrekt
geene melding van de symbolische boeken, die bijna in onbruik waren geraakt. Om de Unie teweeg te bren- gen, lag het in het plan vau deu monarch, om lang- zamerhand een presbyteriaansch eu synodaal bestuur | in te voeren, zooals aan de Hervormde kerk eigen is, en cene liturgie te doen vervaardigen voorliet gchcele koningrijk, die voornamelijk uit Luthersehc bronnen getrokken zou zijn. In 1S21 werd de nieuwe liturgie door den koning
afgekondigd, die de aanneming er van beval, terwijl de j aanneming van de Unie slechts aanbevolen, doch niet | volstrekt bevolen werd. Zeven jaren te voren was er I cene commissie van geestelijken benoemd, om een boek voor de kerkdienst in gereedheid te brengen, doch daar zij het doel harer aanstelling niet voldoende had vervuld, nam de koning bet werk over, en maakte met de hulp van de hofkapellancn en een vroom leek t cene liturgie op, die in al zijne staten gebruikt moest | worden. Zij werd vervolgens in 1 829 aanconsistoriën ter herziening onderworpen, en in 1^57 op nieuw j herzien. De invoering van dezen gids voor de open- j bare eeredienst, door den sou vercin zei ven opgemaakt, ontmoette hevigen tegenstand bij vele vrienden eu \' vijanden der Unie. Een van de uitslekendste godge- j leerden, die Duitschland in nieuwere tijden heeft voortgebragt, Schleiermachcr, keurde den stap af als eenc onheilige en onwettige tusselienkotnst van den koning in de inwendige zaken der kerk. De magistra- tcn van Berlijn, alsmede twaalf geestelijken dier stad, verwierpen de Liturgie. Om de misnoegden over te halen hunne goedkeuring er aau te schenken, werd er cene nieuwe uitgave gereedgemaakt, in het tweede gedeelte waarvan vele der oude gebedenen formulieren ingelascht werden. Deze verandering deed de meeste geestelijken besluiten haar aan te nemen. Op deu 25slc» Julij ls.\'iü werd hel derde eeuwfeest
van de aanbied ing der Augsburgsche confessie gevierd. De koning nam deze gelegenheid waar om zijn plan te volvoeren. Krachtens zijn koninklijk gezag beval j hij, dat op dien dag de nieuwe Liturgie in alle kerken gelezen zoude worden. Doch daar eenige Luthersche geestelijken, onder welke Dr. Seheibel, professor te Brcslau, weigerden ze te lezen, werden er verscheidene in bun ambt gesehorst, tot groot ongenoegen hunner i kudden. Zeer vele Luthersche predikanten werden
het volgende jaar op gelijke wijze behandeld, en als zij het waagden het evangelie (e prediken en de sacra- ïneiiten in afzonderlijke huizen toe te dienen, werden i zij in de gevangenis geworpen en gedwongen, om met
|
||||||||
|
in 18] S plaats, met cene uitdrukking van eerbied
voor de symbolische boeken, die door afzonderlijke Protcstantsche kerken werden gebezigd, maar ook niet de betuiging, dat geen andere grond voor liet ge- loof of geene andere leer werd erkend dan de Scbrift. In Baden werd de vereeniging in 1821 erkend, met eenc erkenning van de Augsburgsche confessie en den Heidelbergschen Catechismus, voor zooveel, en in zoo- verre, als het regt van bet vrije onderzoek in de Augs- burgschc confessie geëischt en in den Heidelbergschen Catechismus toegepast was. Het besluit, waarbij de Vereeniging in Rijn-Hessen werd aangenomen, werd in 1S22 genomen, met de verklaring, dal „de symbo- lisclie boeken, die de twee afzonderlijke kerken beiden badden, in het toekomstige ook de regel voor het ou- dcrwijs zouden zijn, met uitzondering van de leer over het avondmaal daarin vervat, en waarover zij tot hiertoe verschild hadden/\' In Wurterobcrg werd de Unie in 1827 aangenomen. Saksen, Ilannover, ; eigenlijk Beijcren en Mecklcuburg waren uitsluitend Luthcrsch, terwijl Zwitserland te uitsluitend Iler- vornid was om die veranderingen noodig te hebben, ; die de Unie op het oog had, en daarom bleven de zaken j er als te voren. De Protestanten van Oostenrijk zijn nog in twee afzonderlijke takken verdeeld: de kerk van de Helvctische confessie en de kerk vandcAugs- burgsche confessie. De vrome wensch van Frederik Wilhelm III. om
al de Protestanten van Duitschland in één kerkgenoot- schap te vereenigen, is dus nog niet vervuld. Zijn doel bij het stichten der Unie was zonder twijfel goed en weldadig. Hij wenschte niet de Confessiën terzijde te zetten, zooals velen beweerden, maar hij scheen de belangrijkheid van symbolische boeken, om de zuiver- beid en de eenheid eener kerk te handhaven, niet goed te begrijpen; vooral sehijnt hij het feit uit het oog te hebben verloren, dat velen gaarne tot de voorgestelde Unie wilden toetreden om geene andere reden, dan om geheel vrij te zijn van de beperkingen cener con- fessie. Zoo konden de weldadige oogmerken van den vromen monarch toch teleurgesteld worden, eu dat was ongelukkig de uitslag van het koninklijke decreet vau 1817. Eenc grootc menigte vandeDuitschegees- telijken en leeken omhelsde de Unie uit geene andere gevoelens dan die van onverschilligheid, en juichte de opheffing foe van al de beperkingen, die cene gcloofs- belijdcnis oplegt. De Unie, die de koning op hel oog had, was slechts
eenc unie van bestuur eu eeredienst. 1 lij wees niet op de verschillen in de leer, die er bestonden, en in zijne |
|||||||||
|
-JU
|
|||||||||
|
DUITSCHE VEREEXIGDE EVANGELISCHE KERK.
|
|||||||||||
|
711
|
|||||||||||
|
men de lijdende Lutherschen in Silezië er toe om te
gelooven, dat liet Pruissische gouvernement hun een paspoort zou verleenen om uit het land te wijken, en een hunner predikanten, Augustus Kavel geheeten, werd naar Engeland gezonden, om te dien einde met de Zuid-Australische compagnie in overleg te treden. De schikkingen waren gemaakt, een groot schip werd voorde compagnie uitgerust om ben over te. brengen, en Kavels kudde, cenige honderden bedragende, had zich aireede op den Odor ingescheept, ten einde te Hamburg aan boord van genoemd schip over te gaan, en bare overbodige goederen verkocht, toen er een bevel van het gouvernement kwam, dat allen naar huis moesten terugkeereu, waar zij bijna twee jaar in de onzekerheid werden gelaten, en dat, weinige verteer- den. dat hun in ecu nieuw land tot kapitaal moest dienen. Middelerwijl had de Zuid-Australische corn- pagnie andere arbeiders gekregen, en het was niet te verwachten, dat zij wederom de zware verantwoordc- I ijk beid op zich zoude nemen, om aan deze vervolgde menselien de middelen tot landverhuizing te verschaf- feu. Toen eindelijk in 1S3G het Pruissische gouver- nement het begeerde verlof geschonken had, werden er zes honderd personen naar de kolonie uitgezonden door de vorstelijke hulp van eenBritsch koopman, die ook, niet ware Christelijke gastvrijheid, den in nood verkecrenden predikant onderhield gedurende de twee jaren, dal hij in Engeland wachtte. In het begin van het jaar 1837 verscheen er eene
nieuwe kabiuets order, die een spoedig einde der on- gelukkige vervolging van de Luthersche kerk scheen ie beloven. Deze order was vanden volgenden inhoud: 1. Geene nieuwe vervolging zal crtcgendeLuther-
schen begonnen worden zonder de toestemming van liet ministerie van eerediensl. 2. l)e nu hangende vervolgingen zullen ophouden,
en er zal uitspraak gedaan worden, doch de tenuitvoer- legging der uitspraak zal uitgesteld worden, totdat de koning dezelve zal hebben bekrachtigd. 3. liet oppergeregtshof Ie Breslau zal niet langer
uitspraak doen in de tegenwoordige vervolgingen, doch de reeds gedane uitspraak zal niet herroepen worden. D" verwachtingen, die de Lutherschen tengevolge
van het verschijnen van dit decreet koesterden, moes- ten echter spoedig teleurgesteld worden. De burger- lijke magt ging nog voort met de regten en vrijheden des volks te vertreden tot de troon bestijging van den opvolger van Frederik Wilhelm IIT. in lS10, die da- del ijk een einde maakte aan de vervolgingen, welke zoo |
|||||||||||
|
hunne baisgezinnen hunne gemeenten te verlaten. En
niet alleen werden de predikanten aldus vervolgd,
maar vele Luthcrselie huisgezinnen werden ook in boete geslagen of in de gevangenis gezel. In 1834 werd er, op bevel des konings, een ediet uitgevaardigd, waarin verklaard werd, dat elke Luthersche eerediensl onwettig was. Dit wekte de aandacht van liet publiek op het karakter der nieuwe Liturgie meer dan ooit op, en in den loop van weinige jaren verlieten onge- vecr twintig duizend openlijk de Nieuwe Vcreenigde kerk, en besloten zij aan de leerstellingen en forniu- lieren der Luthersche kerk getrouw te blijven. Zij boden dikwijls den koning en diens ministerspetitiën aan om verdraagzaamheid, doch te vergeefs. Het ant- woord was gebiedend. Zij moesten of tot deVereenigdc kerk belmoren, óf zich onderwerpen aan de straf, die zij zicli door halstarrighcitl berokkend hadden. Deze schandelijke vervolging is in Silezië en het groothcr- togdi\'in Posen, waar de meeste inwoners Luthersch ziju, het hevigst geweest. Daar de kerken in vele gevallen van herders beroofd
waren, kon de doop niet langer behoorlijk bediend worden, en wanneer uit gevoel van pligt of noodza- kclijkheid de vader van een huisgezin dien verrigtte, werd hij ook naarde gevangenis gezonden. 11 et avond- maal kon alleen gedurende den nacht gevierd worden. De zamenkomstcn om te bidden, die in huizen van bijzondere personen werden gehouden, werden door de dienaren der politic verstoord. Op zekere plaats in liet hertogdom Posen trokken zij letterlijk de men- sehen bij hun hoofdhaar van de knieën op. Behalve een aantal afzonderlijke Christenen werden er elf pre- dikanten naar de gevangenis gezonden, sommige van hen twee- of driemaal voor drie maanden achtereen; zoo zij, na hunne vrijheid herkregen tehebben, hunne gemeenteleden weder bezochten, waren zij bijna zeker naar hunne kerkers teruggezonden te worden. Tn dezen staat van zaken leverden de vervolgde
Luthersche gemeenten een vertoog in bij het gouverne- ment, doch in plaats \\an antwoord werden de politie en commissarissen gezonden om bare goederen in beslag te nemen, en weg\' te voeren wai zij wilden. Van één armen man namen zij den geheelen voorraad voor het vee en zijne koe weg. Deze wreede behandeling werd met de uiterste zachtaardigheid en onderwerping gedragen. Petitiën en vertoogen in de eerbiedigste bewoordingen werden bij de burgerlijke autoriteiten ingediend, doch geen regt kon er verkregen worden, ook gecne verligting van de gestrenge maatregelen, die tegen haar genomen waren. Eindelijk in I 835bragt |
|||||||||||
|
DÜIT8CHE VEREENIGDE EVANGELISCHE KERK.
|
|||||||||
|
715
|
|||||||||
|
lang liet bestuur zijns voorgangers leu oneer gestrekt
hadden. De Oud-Luthersclien, zooals zij genoemd worden, mogten zich in 1845 tot ecu afzonderlijk kerk- geuootschap vormeu.in de hoedanigheid van Afgeschei- deneu, terwijl hun wettig bestaan en hunne erkenning verzekerd verden, hoewel zonder geldelijk" oudersteu- uing van den staat. De revolutionaire geest, die er iu 1818 in verschei-
dene staten heerschte, was niet gunstig voor den voor- uitgang van Christelijke kerken. Kort nadien tijd van staalkundige beroeringen stond er in de Vereenigde Evangelische kerk zelve eene streng Lul hersche partij op, aan wier hoofd Heugsteuberg stond, die de Unie dienstbaar trachtte te maken toi het bevorderen \\au een Hooge-Kerk-Lutheranisuius, door op de nood- zakelijkheid aau te dringen van ecne afzonderlijke organisatie der Luthersche en der Hervormde kerk in de Nationale kerk. Om aan de inzigtcn dezer in- vloedrijke parlij tot zekere greus te geiuoet te komen, vaardigde de toenmalige koning van Pruisscn ceue order uit, gedagtcekend 15 Maart 1852, waarbij de Oberkircltenrulh of het hoogste kerkelijke hof, dat hij in 1850 aan de Vereenigde Evangelische kerk gegeven had, het regt kreeg om ecne verdeeling, op de geloofs- belijdeuis gegrond, ouder de leden daarvan te erken- neu. Het gevolg hiervan was, dat bij de bijeenkomst van het hof eenige leden zich schaarden aan den kant der Luthersche,andere aan dien der Hervormde belijdenis, terwijl Nitzsch hel eenige lid was, dat verklaarde tol beide kerken ie behooren, en den consensus van beide aannam. Hij dezen eeuigeu vertegenwoordiger van het beginsel der Unie in een coufessioneelenzin voegde zich vervolgens llou\'man, vroeger president van het Evan- gelische zeudelingshuis te Bazel. Aldus bleek, voorna- meiijk door den invloed van Hengst euberg, dat de l. uie geene vermenging was van de Luthersche en de Her- vormde kerk, maar niets anders dan een bondgenoot- schap van drie partijen:dcLutherschen,de Hervormden en de Unionisten of eigenlijk gezegde Evangelischcn. Deze ontdekking lokte hevige protesten uit van de Pruissische universiteiten, en de koning vond het nood- zakelijk eene order uit te vaardigen, gedagtcekend il Julij 1853, waarbij verklaard werd, dat het decreet van liet vorige jaar slechls ten doel had om aau de Confcssiën behoorlijken waarborg en bescherming in de heerschende kerk te verzekeren, maar iu geenen deeleoinde Unie van de twee Evangelische secten, die door zijn vader gesticht was, af te schaffen of zelfs te verstoren, en aldus eene scheiding iu de Nationale kerk te veroorzaken. Een belangrijke stap des konings |
was zijn besluit, om ecne Algemeene Synode iu het
jaar 1857 te doen plaals hebben, en te dien einde riep hij eene voorbereidende Evangelische: Conferentie bijeen, die uit zeven en vijftiggedelegecrdeu bestond, en in November 185(5 in een der paleizen te Berlijn vergadcrde.om verschillende belangrijke ouderwerpen te overwegen, die aau de bijeen te roepen synode on- worpen moesten worden. De onderwerpen, die aan de Conferentie voorgelegd werden, waren deze: dcinvoe- riug van eene Presbyteriaanschc wijze van bestuur in de gemeenten van de < >ostelijke provinciën ; de weder- invoering van de ambten van diaken en diakones in de kerk; de herziening van de bestaande Liturgie; de hervorming van de huwelijkswetten. L)e Conferentie sloot hare zittingen op den 5<>cn December 1856, en hare overwegingen waren gunstiger voor de /aak der Unie, dan sneu aanvankelijk \\ erwachltc. De toestand der kerkelijke partijen inPruissen wurdt
door Dr. Schalt\'in zijn werk ovcrDuitschland (185?) aldus beschreven : — „De anti-confessioncele of ver- draagzame Unionisten, die zich alleen op den bijbel gronden, zonder «ie symbolische boeken der kerk, en, behalve den linkervleugel van de school van Selilei- ennacher, een aantal liberale godgeleerden van ver- schillende meeningen omvat Ien, die te zameu worden gehouden door den onderlitigcn tegenstand tegen de reactionaire strekkingen in de godsdienst en de staat- I kunde, zijn beroofd van niagt en iu\\ loed iu de hoogste raadsvergaderingen; maar zij leven nog, zijn sterk in aantal onder de predikanten en leeken, en hopen op ; eene radicale verandering te hunner gunste, in geval de prins van Pruissenden Iroou beklimt, die men weet, dat tegen hooge-kerk strekkingen gezind, en vrij laauw I en onverschillig in godsdicustzaken is. Doch daar hij ■ slechts twee jaar jonger is dan de koning zijn broeder, j is zulk eene gebeurtenis noch waarschijnlijk noch wenschelijk. „De Evangelische Unionisten of de comensus partij, <
die voor haar leerslclligen grondslag den bijbel neemt, j benevens de gewone dogmas der Luthersche en der \' Hervormde geloofsbelijdenis, is het sterkste iu de universiteiten, maar heeft de minderheid iu den Ober- kirchenrath. „De strenge Coufessionalistcr, die de Unie slechts
als een verbond van de twee confessiën beschouwen, onder een gemeen staats-kerkelijk bestuur, en die voor het grootste gedeelte strenge symbolische Lutheranen en voorstanders van de onbeperkte alleenheerschappij zijn, hebben, hoewel betrekkelijk klein iu aantal, thans het o ver wig t bij de magthebbenden en invloedrijken. |
||||||||
|
DUIVELBEZWERING, DITVKLBVNNING of EXOECISMCS.
|
|||||||||
|
7 IC»
|
|||||||||
|
Inssiug van de verschillen in de leer hisschcn de twee
groote afdeelingen van het Protestantismus, en voor de bevordering van alle takken van de gewijde weten- schap en litteratuur, zijn onsterfelijk, en hebben reeds een indruk gemaakt op de nieuwere Fransche,Neder- landsche, Engelsche, Sehotsche en Amerikaauschc ! theologie, die nooit uitgewischt kan worden."
DUIVELBEZ WERING, Duivelbanning of Exok-
! cismus, cene ceremonie die van oude tijden af in acht
genomen werd om booze geesten te verdrijven, en die nog te dien einde in de Itoomsche en Gricksehc kerk bestaat. In de eerste dagen van het Christendom, toen vele bekeerlingen van het Heidendom overgekomen waren, werd bij den doop het gebruik aangenomen, om den kandidaat voor deze heilige plegtigheid uitte j uoodigen omeerst openlijk afstand te doen van alle gc- | meenschap met het koningrijk der duisternis, waarvan i
hij te voren een onderdaan geweest was. Zijne hand aan den bisschop gevende, verklaarde hij plegtig, dat hij afstand deed van den duivel en al diens praalvcrtoo- ningen,hetgeen betrekking had op de openbare vertoo- ningen der Heidenen. Eu niet alleen deed hij afstand van den duivel, maar ook van zijne engelen, eene uit- drukking die, zooals Neauder denkt, gegrond was op het denkbeeld, dat Jelleidcnsehe goden booze geesten waren, die de menschen verleid hadden. Deze belofte werd beschouwd als de Christelijke krijgsmanseed, waarbij men zich verbond, om als een krijgsknecht van Christus (e leven en te strijden. „Het formulier," gaat Ncandcr voort, „waarmede
men aldus plegtig van het zondige Ileidensche leven afstand deed, is wel te onderscheiden van de bezwc- ring, die in later tijd bij den doop werd gevoegd, en j niet met de denkwijze der eerste Christenen strookte. ! Wel behoorde daartoe het begrip eencr verlossing j van de heerschappij des Boozen, van een uitgaan uit het rijk der duisternis en van de mededceling eens Goddelijkcn levens, dat de zonde overwon, door de j wedergeboorte; maar van dat begrip was de geheele
; doopbediening eene zinnelijke voorstelling, en er
behoefde dus niet nog iets anders bij te komen, om datzelfde uit te drukken en te bewerken. Eenander geval was het niet de belofte, waarbij men van het vroegere leven afstand deed, want deze had, evenals de geloofsbelijdenis, betrekking op hetgeen van de zijde des menschen geschieden moest, om dezegenin- gen des doops deelachtig te worden. Gelijk in het Christendom geloof en leven op het naauwst vereeuigd zijn, zoo stond ook die belofte in dadelijk verband met de belijdenis des gcloofs. Maar wat had die belijdenis |
|||||||||
|
Men kan moeijelijk ontkennen, dat do eindolijko strek-
king hunner ijverige pogingen de geheele ontbinding der Unie is. Eenige van hen hebben eeue sterke nei- ging tol lief Etomanismus, en zouden ten allen tijde eene vereeniging niet de lloomselie leer verkiezen boven eene vereeniging met de Hervormde geloofs- belijdenis. Hunne Luthersche broederen van andere staten hebben voor korten tijd, in eene conferentie te Dresden,besloten tot de wederinvoering der oorbiecht. Aan de vruchten kent men den boom. „In geval eener ontbinding der Pruissische Unie,
die, hoewel niet zeer waarschijnlijk, in gecnen deelc onmogelijk is, zouden de Luthersehe eude Hervormde kerk gereorganiseerd worden naar haren afzonderlij- ken confessioneclen grondslag. Doch de meerderheid des volks zou niet gereed zijn om terug te gaan tot den ouden staat van zaken, dien zij als vooraltijd door de L\'nie van 1817 afgeschaft beschouwen. T)e radicale Unionisten zouden misschien vervallen tot het begin- sel van onafhankelijkheid. Re orthodoxe Unionisten zouden trachten om eene Vereenigde Evangelische kerk op te bouwen op den consensus van de twee con- fessiën, in bet begin misschien met een klein aantal ledciijdoch — gelijk een verstandig correspondent van den New-Yorkschcn Independent eenigen tijd geleden zcide — met meer theologische geleerdheid te harer beschikking dan elke andere kerk op den aardbol. „Geene van de driepartijen iswilligom zich van de
betrekking tot den staat los te maken, daar elke part ij tracht de voornaamste te worden in het beheer der vereeniging. Doch niettegenstaande al de schijnbare aanduidingen van liet tegendeel, maakt hel beginsel van vrijheid van godsdienst en openbare eerclienst, zooals reeds aangemerkt is, langzame maar zekere en aanhoudende vorderingen over geheel Europa, en de tijd is misschien niet verre af, waarop de bestaande betrekking van de, kerk tot den staat eene geheele ver- andering zal ondergaan. „De tegenwoordige toestand der Pruissische Unie is
zeer gespannen, verward, onvoldoende en bedenkelijk. Maar men moet niet vergeten, dat juist hare beroerten en gistingen teekenen zijn van leveu en kracht, gelijk de eenigzins dergelijke bewegingen van de lage-kerk, hooge-kerk en breede-kerk partijen in de Anglicaan- schc kerk, en \'en laaiste ten goede moeten uitloo- pen. Want niets kan als eene mislukking beschouwd worden, dat werkelijk behoort tot de steeds voort- gaande historische ontwikkeling van het koningrijk van Christus op aarde. De groote verdiensten vooral van de godgeleerden der Duitsche Unie voorde op- |
|||||||||
|
DUIV ELBEZ W\'ERING, DI I V
niet de duivelbezwering gemeen? In den loop der
tweede eeuw vinden wij dun ook nog geen enkel spoor van eenig bezweringsformulier tegen den invloed van den Booze. Eerst later werd men door de verheffing van het uitwendige in de ceredienst, de overhelling tot het geheimzinnige eu wonderbare, eu de zucht naar praalvertooning er toe gebragt om een dergelijk formulier, als men over bezetenen uitsprak, mede bij den doop van Heidenen in te voereu. Ook was hier misschien niet zouder invloed, dat men de duivelbe- zwering, die vroeger als ecne genadegifl werd aange- merkt, aan ecu afzonderlijk kerkelijk ambt verbon- den, en daardoor tot iets bloot werkt uigclijks gemaakt had. In do Apostolische verordeningen wordt noch van het een noch van liet ander melding gemaakt. liet eerste duidelijke spoor van duivelbezwering bij den doop ontdekken wij in de Handelingen der kerk- vergadering van vijf of zeven eu tachtig bisschoppen te Cartliago in her jaar 256." Cyrillus van Jeruzalem is de eerste schrijver, die
een verhaal van de wijze der duivelbezwering geeft. De voornaamste plegtigheden daarbij gebruikelijk waren: 1. Voorafgaand vasten, gebeden en kniebuigingen.
Deze kunnen echter beschouwd worden als algemcene voorbereidingen voor den doop. -\'. Oplegging der handen op het hoofd van den kan-
didaat, die mei het hoofd gebogen in eene onderdanige houding stond. 3. Het uitdoen der schoenen eu der kleederen, met
uitzondering van ecu onderkleed. 4. Den kandidaat met het gelaat naar het westen
te plaatsen, dat het symbool der duisternis was, gelijk het oosten dat van licht was. In de Oosterschc kerk moest hij de hand naar het
westen uitsteken, alsof hij een voorwerp in die rigting wegschoof. Dit was een tcekeu van zijne verfoeijing van Satan en diens werken, en zijn besluit om die te weerstaan en te verstooten. 5. Eene afstanddoening van Satan eu diens werken,
aldus: „Ik doe afstand van Satan en diens werken en diens praalvertooningen,diens diensten en alle dingen, die de zijnen zijn." Dit of eeu dergelijk formulier werd driemaal herhaald. i). De duivelbanuer ademde dan op den kandidaat,
hetzij eens of driemaal, eu bezwoer den onreineu geest, iu den naam des Vaders, des Zoons en des Heiligen Geestcs, om uit hem te komen. Deze wijze van afzwering schijnt vóór de vierde
eeuw uiet in gebruik geweest te zijn, en deze verschil- |
SLBANNING o* EXOllCISMUS. ;i7
lende formaliteiten werden blijkbaar langzamerhand
en op verschillende tijden ingevoerd.
De Joden lieten zich veel voorstaan op de magt der j
duivelbezwering, en Josephus verhaalt verscheidene \' wondervolle genezingen van diegenen, die van den duivel bezeten waren. Onze Zaligmaker gaf Zijnen discipelen magt over onreine geesten, f aulus bezat, zooals wij uit Hand. XIX : 12—10 vernemen, de magt om booze geesten uit te drijven. Ouder de eerste Christenen was de magt om duivelen uit te werpeu in den naam van Jezus niet beperkt tot de | geestelijken, maar, zooals Origeues ons berigt, alle i Christenen bezaten ze. Gedurende de drie eerste ecu-
wen geschiedde de duivelbezwering echter uitslui- teud door bisschoppen en presbyters, en liet was eerst : tegen het einde der derde eeuw, dat die dienst vervuld 1 werd door eene afzonderlijke klasse van Christelijke
ambtsbckleeders. Dat de duivelbezwering geen deel uitmaakte van de doopplcgtigheid iu de tweede eeuw ! is duidelijk, daar Justinus Martyr in zijne Tweede ; Apologie, en Tertulliauus in zijn De Corona Militis, \' waarin zij de plegtigheden van den doop iu hunnen !
tijd beschrijven, gceue melding van de duivelbezwc- \\ ring maken. De duivelbezwering maakt ecu belangrijk gedeelte I
uit van de ceremoniën der Roomsche kerk, daar het rituaal der du ivelbezweringcnzich over niet minderdan \' dertig bladzijden van het UUimlc liuniauiim uitstrekt.
Naauwkeurige inlichtingen worden er gegeven om de j duivelbezetcnhcid van de krankzinnigheid te onder- : scheiden. „De kenteekeuen van beu, die van demons j bezeten zijn," wordt ons medegedeeld, „zijn, dat zij onbekende talen spreken met veel overvloed van woor- den, of dat zij ze verstaan, wanneer zij gesproken worden; dat zij verwijderde en geheime dingen ont- sluijeren; dat zij eeuc kracht of vroegrijpheid boveu hunne jaren vertoouen, en wanneer vele dezer teekenen zaracnloopen, zijn de aanduidingen des te grooter." Als de duivelbanuer door deze kenteekeuen overtuigd is, dat de persoon vóór hem werkelijk van een duivel bezeten is, moet hij volgens het rituaal cc n crucifix in de hand van den bezetene steken,of ten minste binnen | zijn gezigt plaatsen. Als er reliquiën van heiligen bin-
: iien zijn bereik zijn, moeten zij met eerbied tegen
zijne borst of zijn hoofd gehouden worden. Als de be- ! zetenc zeer spraakzaam is, moet de duivelbanuer hem bevelen stil te zijn, en slechts te antwoorden op de vragen, die hem gedaan worden aangaande het getal \\ en den naam der geesten, die hem bezoeken, den tijd waarop zij binnentraden, de oorzaak en andere der. |
|||||
|
BANNING of KXOiiClSMUS.
______
|
||||||||||||
|
718 DUIVELBEZWERING, DUIVE
|
||||||||||||
|
gelijke vragen. Als de bezetene zegt, dailiij de ziel
van ecu heilige is, of vau eendoode, of van ecu goeden : engel, moet de duivelbezweerder volstrekt geen ge- > loof aan zulke gezegden slaan. De plegtiglieid der duivclbanniug wordt aan het benedeneindc der kerk bij de deur verrigt. Nadat de duivelbauncr eerst lier tecken des kruises op den bezetene gemaakt heeft, laat hij hem knielen, en bespri agl hem niet wijwater. De litauiën, psalmen en gebeden worden dau gelezen, waarna de duivelbauncr den boezen geest naar diens naam vraagt, en hem bezweert den persoon niet meer ie bedroeven. Als dit gedaan is, lcgl bij zijne hand up het hoofd van den bezetene, cu zegt een vau de for- muiiereu Jer duivclbanniug op, zooals het volgende, dat liij moet uitspreken op een toon vau bevel en ge- zag, in een sterk geloof, in nederigheid en vuur : „ik bezweer u, onreine geest, in den naam van Jezus Christus; beef, o Satau, gij vijand des gcloofs, gij vij- and der menschheid, die den dooil in de wereld hebt gebragt, die mensehen van het leven hebt beroofd, en tegen de geregtigheid zijt opgestaan, gij verleider i der menschen, gij wortel van alle kwaad, gij bron van
gierigheid, tweedragt en nijd." \'Zoo de onreine gerst weigert om voor dit formu-
lier der duivelbanning te wijken, moet ecu sterker gebezigd worden, en als hij dau nog onverbiddelijk blijft, moet eeue langere en krachtiger afzweringge- bczigd worden. „Laat hem ook opmerken,\'" zegt het Rituaal, „op welke woorden de demons het meest beven, en laat hem die het veelvuldige herhalen; en als hij komt aan de bedreiging, laat hem er dan nog ■ eens cu nog eens toe terugkecren, altijd de straf ver-
meerderende; en als bij ziet, dat hij de overhand heeft, laat hem er dan twee, drie en vier uur en meer in vol- harden, zoo hij daartoe in staat is, totdat hij de over- wiuniutr behaald heeft." Uit huizen en andere plaatsen, i die verondersteld worden door onreine geesten bc-
zocht te zijn, wordt ook door de Roomsehe kerk de duivel gebannen, eu deze plegtiglieid is nagenoeg dezelfde, als die voor een bezetene. De veelvuldige herhaling van het Pater Noster, Ave Maria en de Geloofsbelijdenis wordt als van grootc kracht aan- gegevcn, en zoo audere middelen falen, wordt de Atlianasiaansehc geloofsbelijdenis sterk aanbevolen. De gelegenheden, waarbij de Roomsehe kerk bare toevlugt neemt tot de duivelbanning, zijn zeer tal- rijk. Behalve dat zij een voornaam deel uitmaakt vau de plegtiglieid des doops, wordt ook tot haar de toevlugt genomen bij het leggen van den eersten steen cener kerk, terwijl zout en water plcgtig bezworen |
worden. Dit formulier om dcu boozeu geest uit het
zout te bannen is het volgende: „Ik bezweer u, gij schepsel van zout, bij den levenden f God, bij den waren f God, bij den heiligen f God, bij den God, die u beval iu het water geworpen te worden door Elia den proleet, opdat de ongezondheid van het water gezond gemaakt mogt worden, -dat gij tot bezworen zoul gemaakt wordet, voor de zaligmaking vau hen, die gelooven; en dat gij voor allen, die u gebruiken, gezondheid vau ziel eu ligchaam moogt zijn; en dat vau de plaats, waar gij gesprengd zult worden, elk spook eu elke boosaardigheid of kunstcnarij van de misleidingen des duivels en elke onreine geest weg- vlugte eu vertrekke, bezworen door Hem, die komen zal oin de levenden eu de dooden en de wereld te oor- dcelcn door vuur. II. Amen." Het formulier om het
i \'
water te bezweren is vau den volgenden inhoud: „Ik j bezweer u, gij schepsel van water, in den naam van
God d^\\i Almagtigen Vafder, en iu den naam van Jezus Christus Zijn f Zoon ouzeu lieer, cu iu de magt vau den Heiligen f Geest, dat gij bezworen water wor- det, om al de magt vau den vijand op de vlugt te drij- vcu, cu da! gij moogt dienen om den vijand zelven met diens afvallige engelen uit te roeijen en te ver- bannen, door de magt vau denzelfden onzen Heer Jezus Chris! iis, die komen zal om de levenden cu de dooden en de wereld te oordeeleu door vuur. U.Amen." lic; wijwater, dat binnen iu de kerk gesprengd moet wiirden, wordt bezworen iu woorden, welke verschillen van die, welke gebezigd worden bij het bezweren vau het wijwater, dat buiten de kerk gesprengd wordt, en bovendien wordt het niet alleen vermengd met zout, .naai ook met asch en wijn, om het nog heiliger te i maken dan het andere. Bij het bereiden van de olie \'\' voor de zieken, dat alleen op Witten Donderdag gedaan wordt, wordt cene duivelbezwering op een zachten toon gemompeld, eu eveuzoo is er eeu for-
muiier voor de duivelbezwering bij het maken van het !
heilige Chrisma. (Zie ald.)
De nieuwere .loden hebben eeu gebed, dat zij gc-
vvooulijk van hunne vroege kindschheid af gebruiken, :
en dat, zooals zij zeggen, gedurende den nacht booze geesten van hen verdrijft; maar al hebben zij dit gebed
opgezegd, zullen er toch booze geesten op hunne hau- I den eu hun gezigt gaan zitten, indien zij des morgens 11a een zekeren tijd in hun bed blijven. De Rabbijnen lecreu, dat als iemand vroeg opstaat, zijne gebeden driemaal opzegt, en zijne aangewezen gebruiken eu ceremoniën verrigt, hij gecne reden heeft om booze gec.-ien te vreezen, want hoewel zij rondom hem zwe- |
|||||||||||
|
DUIVELBEZWEERDERS, DUIVELBAXXERS of EXORCISTEN.
|
719
|
||||||||
|
wel (ie/e lezing, naar hel schijnt, den duivel in de
uiterste verwarring bragt, toch verhinderde het hem niet in de schandelijkste taal, die men zich denken kan, te antwoorden; de priester berispte hem echter zoo gestreng, en beval hem op zulk ccue afdoende wijze om uit te komen, dat hij genoodzaakt werd om toe te geven. Bij zijn vertrek toonde hij zijne wraak, zoo hevig bij maar kon, en liet hem bewegcnloos en gelijk een doodc op den grond achter." DUIVELBEZWEERDERS, Duivelbanxers of
Exorcisten\'. Deze klasse van ambtsbekleeders onf- st.ond in de Christelijke kerk tegen het einde der derde eeuw; zij moesten duivelen uitdrijven. Geene bepaalde orde van deze soort schijnt in de eerste eeuwen van het Christendom bestaan te hebben, maar gedurende de drie eerste eeuwen werden de pligtcn, die later op de verdrijvers van demons nederkwamen, door de bis- schoppen en presbyters vervuld, terwijl iedereen in zekeren zin, door gebed en hel weerstaan van den dui- vel.ziju eigen duivelbanner mogt zijn. „K iets is zeker- der," zegt Bingham, „dan dat inde Apostolische eeuw, cu de daarop volgende, de magl om duivelen uit te werpen eenc wonderdadige gave van den Heiligen Geest was, die niet beperkt was tot. de geestelijken, veel minder tot eenc enkele orde onder hen, maar ook aanandcre (\'h rist enen werd gegeven, gelijk vele andere buitengewone gaven toen gegeven werden." Duivel- banuers hadden de bijzondere zorg over de Esebgu- mekex (zie ald.)of personen, die van een boozen geest bezeten waren, liet was hun [digt om te biddenoverdie personen, en alle behoorlijke middelen aan Ie wenden voor hun herstel. Daarom beschrijft het vierde concilie van Carthago de aanstellingen liet ambt der duivelbau- ners iu deze woorden: — „Als een duivelbezweerder gewijd wordt, zal hij uit de handen van den bisschop een boek ontvangen, waarin de formulieren der dui- velbanning geschreven zijn, terwijl de bisschop zegt: „Ontvangt deze en prent ze in uw geheugen, en heb de magt om de handen te leggen op de Energumenen, hetzij zij gedoopt of slechts catechumenen zijn." Ech- ter oefenden de duivelbezweerders eerst in de vierde eeuw hun ambt uit iu verbinding met den Christelij- ken doop, niet omdat zij volstrekt noodzakelijk waren, noch omdat zij in de Schriften bevolen worden, maar alleen omdat zij ten hoogste nuttig waren, daarzonder bende kinderen,uit (\'hrisfen-oudersgeboren,niet vrij zonden zijn van den invloed van boozc geesten. Van dien tijd af vervulden de duivelbanuers hun ambt niet alleen bij de Eaergumeuen, maar ook bij de catechu- menen als kandidaten voor den doop." |
|||||||||
|
ven, kunnen zij hom niet aanraken. Het is evenwel
noodig, dat, zoodra hij uit zijn bed komt.en gedeeltelijk gekleed is, hij zich liaastc om zich te wasschen, ten einde hoozc geesten te verdrijven, en opdat geen tijd verloren ga, wordt den vromen aangeraden, om een kom met water digt bij hun bed te hebben, opdat zij het bij hun ontwaken in hunne magt hebben, om zon- der uitstel hunne handen te wasschen. bc vrouwen zijn verpligt om dezelfde orde van wasschen in acht te ne- men, dat is, oin driemaal water over hare handen te gieten. Bij de toediening van den doop in de Grieksche
kerk worden er vier gebeden om den duivel te bczwo- ren gedaan; gedurende het laatste daarvan blaastde priester op den mom!, het voorhoofd en de borst van het kind, en beveelt den boozen geest om te vertrek- ken, terwijl de doopoom zijne afstanddoe.ning van d ;n duivel moet bevestigen door op het kind te hl;,zen en te spuwen. De duivelbezwering van de (.\'optische kerk gaat vergezeld van het teeken des kruisses, datzevcn- eu-dertigmaal gemaakt wordt. Oe wijze, waarop de Grieken hen bezweren, die van den duivel bezet en zijn, wordt door een oud schrijver aldus verhaald: — „De patiënt werd aan fen paal geketend, waarna ver- scheMene priesters, in hun pricstclijk gewaad gekleed, hem gedurende zes achtereenvolgende uren een aan- zienlijk gedeelte der vier Evangeliën voorlazen. En daarin een vers van Matthcüs in duidelijke woorden gezegd wordt: „Maar dit geslacht vaart niet uit, dan door bidden en vasten," droegen de duivelbanuers bijzondere zorg, om vooraf ongeveer vierentwintig uren te vasten. Den volgenden dag namen zij dezelfde boetedoening in acht,en gingen voort met lezen, zoo- als te voren. Het duurde ten minste drie dagen, voor deze lezingen over waren. Middelerwij] vervloekte de bezetene zijn Schepper, en voer hij uit tegen de gehecle meuschhcid; hij vloekte, schreeuwde en grijnsde, en maakte duizend bclagchelijke kuren. Al zijne vcrwrin- giugen waren echter voor de priesters gcene beletse- len om met hun lezen voort te gaan; ook vernederden zij zich niet zoodanig, dat zij het minste antwoord gaven op de goddelooze godslasteringen van Satan. Het, is opmerkenswaardig, dat de priesters beurt elings lazen, zonder op te houden, en dat met zooveel zorg en omzigtighoid, dat alvorens de eenc nog gedaan had, de andere gereed was om te beginnen. Nadat zij de vier Evangeliën gelezen hadden, werd een ander pries- ter, merkwaardig om zijne heiligheid van zeden, tot medehelper uitgekozen. Hij moest aan den bezetene de duivelbezweringen van St. Basilius voorlezen. Hoe- |
|||||||||
|
720
|
|||||||||
|
DL\'IVELSDIENST.
|
|||||||||
|
Het ambt van duivelbanner bestaat nog in de
Roomschc en in de Grieksche kerk, en iu het Room- sche Pontificale worden aanwijzingen gegeven voor de wijding van zulk een ambtsbckleeder, wanneer men het noodig oordeelt, dat liij gekozen en gewijd worde. De verkozen duivelljanner, voor den bisschop knielende niet kaarsen in de band, wordt aldus aange- sproken: „Op het punt van gewijd te worden, aller- dierbaarste zoon, voor het ambt van duivelbezweerder, moet gij weten, wat gij onderneemt. Net is uw pligt oin duivelen uitte werpen en het gebed te onderwij- zen, opdat hij, die communiceert, geene plaats make voor den duivel; eu het is uw pligt in uw dienstwerk om hel water (wijwater) uit te gieten. Ontvang daarom de magt om handen op te leggen op de bezetenen, opdat door de oplegging uwer handen, doorde genade van den Heiligen Geest en de woorden derduivelban- ning, onreine geesten gedreven mogen worden uit de ligchamen, die zij bezitten. Tracht daarom, dat, terwijl gij demons uit de ligchamen van anderen verdrijft, gij ook de onreinheid en boosheid uit uw eigen ligehaam moogi werpen, opdat gij niet vallet onder de magt van die geesten, die gij uit anderen op de vlugt dreeft. lieer uit uw ambt uwe eigene gebreken te bedwin- gen, opdat niet door uwe boozc zeden de vijand de overwinning behale en zich wreke. Dan zuil gij in waarheid over demons heerschen, wanneer gij eerst hunne zaamgcstelde boosheid inuzclvcn hebt over- wonncn, hetgeen de Heer u moge geven te doen door Zijnen Heiligen Geest." Het Roek met duivelbezwc- riugen wordt dan in zijne handen geplaatst, of in plaats daarvan eenc kopij van liet Missaal of Pontifi- cale, terwijl de bisschop zegt: „Ontvang en neem aan het gezag, en neem aan de magt om de handen teleg- gen op de bezetenen, of de gedoopten of degeloofs- leerlingen." De magt oin booze geesten te bezweren wordt in
de canons der Engelsehe kerk erkend. Tn den 72sUn canon wordt verklaard : — „Geen predikant zal, zon- der het verlof van den bisschop der diocees, door dezen geschreven en gezegeld, onder ocnig voorwend- scl, hetzij van bezetenheid of kwelling, door vasten en gebed, trachten om een duivel of duivelen uit te werpen, op straffe van beschuldigd te worden van bedrog en seburkerij, en afzetting van het leeraars- ambt." Ook inliet formulier voor den doop, zooals het in do Liturgie van Eduard VI. voorkomt, werd bepaald: „Laat dan de priester, op de ki nderen ziende, zeggen: ik beveel u, onreine geest, iu den naam des Vaders, des Zoons en des Heiligen Geestes, dat gij |
kornet en vertrekket uit deze kinderen, aan wie onze
Heer Jezus Christus heeft toegestaan om te komen iot Zijn heiligen doop, om tot leden gemaakt te worden van Zijn ligehaam en van Zijne gemeente; daarom, gij vervloekte geest, denk aan uw vonnis, denk aan uw oordeel, denk dat de dag op handen is, waarop gij in altijddurend vuur zult branden, dat voor u en uwc cn- gelcn gereed gemaakt is; en vermeet u hierna niet om eenige dwingelandij uit te oefenen over deze kinde- ren, die Christus gekocht heeft met Zijn kostbaar bloed, en door dezen Zijnen heiligen doop geroepen heeft om van Zijne kudde te zijn." Geene melding wordt er van de duivelbezwering in liet Kituaal, dat thans in de Engelsehe kerk in gebruik is, gemaakt, en hel gebruik is in de meeste Protestantsche kerken onbekend. In de Lutherselie kerken, in eenige ten minste, bestaat nog het formulier der duivelbanning bij den doop. Het bestaat ook nog in de Kerk van Denemarken, maar werd iu 1809 in die van Zweden afgeschaft. In de Zwitsersche Hervormde kerken is de duivelbanning nooit uitgeoefend. DL\'IVELSDIENST. Rij hetgeen reeds over deze
soort, van afgoderij in het artikel DjEMONSdienst is gezegd, moet men opmerken, dat de oude Hebreen in Deut. XXXII: 17 bepaaldelijk van deze zonde be- schuldigd worden: „Zij hebben aan de duivelen geof- ferd, niet aan God." In latere tijden spraken zij over alle valsche goden als duivelen, ten gevolge van den haat, dien zij jegens alle soorten van afgoderij kocs- terden, en wij vinden, dat zij de voornaamste godheid der Phceniciérs Beëlzebub (zie ald.) den Vorst der Duivelen noemden. Onder de oorspronkelijke geslachten van Itindos-
tan, waarvan nog overblijfselen gevonden worden in de Heuvel-Stammen, die de wouden en schuilhocken in de bergen bewonen, heeft de duivclsdienst altijd in ruime mate gehcerscht. De boozc geesten onder dit volk worden door middel van bloedige offeranden en dolzinnige dansen gewonnen. Op Ceylon is deze soort van «eredienst met het Boeddhismus vermengd. Het is een opmerkenswaardig feit, eu toont aan hoc wijd verspreid deze soort van bijgeloof vroeger geweest is, dat zij een kenmerk is van het Siiamanismis (zie ald.), dat onder ,1e Ugriaansche stammen van Siberië en de Heuvel-Stammen aan de zuid-westelijke grenzen van China heerscht, daar de voornaamste voorwerpen dier eercdienst duivelen zijn, die, zooals men onderstelt, wreed, wraakzuchtig en grillig zijn, en bevredigd worden door bloedige offers en wilde dansen. De dienstdoende toovcnaar of priester wekt zich tot dol- |
||||||||
|
DT\'TYET.snTEXST.
|
||||||||||
|
:->\\
|
||||||||||
|
zinnigheid op, en wendt dan voor, of veronderstelt, dal
hij van don duivel bezeten wordt, aan wicn hulde wordt
bewezen; en nadat dn plcgtigheden geëindigd zijn, deelt liij aan diegenen, die hem raadplegen, de inlich- ting mede, die hij ontvangen heeft. De duivclsdicnst, die in Indië uitgeoefend wordl door de meer oorspon- kelijke Dravidiaansche stammen, gelijkl niel alleen hierop, maar is evenzoo. Niets treft den Christen die- per, wanneer hij de bijgeloovigheden van Tndië over- ziet, dan de eeredienst, die zoo algemeen, vooral op de kust van Malabar, door al do lagere kasten van de Hindoes aan booze geesten wordt bewezen. De volgende beschrijving van den staat van zaken in dit op/.igl in Zuid-Indië is van de pen van iemand, die lang in dai gedeelte heeft gewoond: —„In het district Canara, op de kust van Malabar, worden deze booze geesten aangebeden door alle klassen van Hindoes behalve de Brahmanen. Menige Soedras schenken ook offergaven aan de Hindoeschegoden,doch hunne eeredienst is voornamelijk tot de boozegeesten gcrigt, die welke Sukfis heeten, welke te vinden zijn in elk dorp, ja zelfs bijna in elk veld. Aan de kaste der slaven, die, in deseliattinghtiiinerlandgeiioolen.de laagste alle kasten is, wordt de inagt toegeschreven om een bonzen geest in een mensch te laten gaan, of, zooals liet uitgedrukt wordt in de faal des lands, oin een boozen geest op hem los te laten. Als er een ongeluk gebeurt, schrijven zij het dikwijls aan die mag) toe, ei: veronderstellen zij, dat het op de in- blazing van een vijand is, dal de booze geest hen heeft bezocht; en om hunne huizen en hunne personen hier- tegen te behoeden, zijn er t onver middelen in algemeen gebruik. Bij de magistraten worden er dikwijls peti- lii\'u ingeleverd, om hun te verzoeken bevelen uit te vaardigen voor liet wegnemen dezer booze geesten, en om de personen Ie straffen, die beschuldigd worden van hun bezoek veroorzaakt 1c hebben. De gewone wijze om de werkende oorzaak hunner rampen weg te nemen is eenduivelbanncr Ie bezigen, die gewoon- lijk ook tot de slavenkastc behoort. Wanneer do duivelbanncr aan het huisgekoincn is, waaruit hij den boozen geest moet. verdrijven, vergezeld door muzi- knnten, die op tom-toms of inlandsche t roninicls slaan, begint bijzijn werk met kennen, zuchten en gemompel, gevolgd door zacht gesteen. Langzamerhand verheft hij zijne stem, en uit hij mei snelheid en op eenbijzon- aeren, vreemdsoortigeu toon zekere tooverw oorden, terwijl hij al dien tiid hevig beeft, en zijn ligebaam voor- en achterwaarts beweegt. De trommelslagers handelen in overeenstemming met de bewegingen van |
||||||||||
|
den duivelbanncr, eu slaan luider en sneller, naarmate
zijne opgewondenheid toeneemt. Ten gevolge van de veronderstelde magt der slaven om te tooveren, boe- zemen zij aan de hoogere kasten dikwijls schrik in, en het is cenc zonderlinge wedervergelding, dat deze vernederde schepsels door de verschrikkingen van hei bijgeloof diegenen aldus in bedwang houden, die hen in slavernij houden. Een geval van grootewreed- lieid had ereenigejaren geleden in het district Malabar plaats, waarin eenige Xaïrs, die de landeigenaren eu voornamen van dat land zijn, zamenspandenen een aantal slaven vermoordden, die zij van (oovenarij ver- dachten. Na veel en ijverig onderzoek werd de misdaad hun toegeschreven, en zij werden in verhoor ïcuo- mi\'ii en veroordeeld. „De booze geesten worden somtijds aangebeden
onder de gedaante van een man en cenc vrouw gekleed in gekleurde kleedereu, en de afgodsbeelden stellen ook zulke wezens voor, en somtijds ook onderde af- schuwelijkc gedaante van een man, uil wiens mond twee grootr slagtanden steken, wiens hoofd bedekt is mei slangen in plaats van haar, en in wiens hand een zwaard is. Op andere tijden ook onder de gedaante van een zwijn of een jongen stier, of een man met den kop van een jongen stier. „Zoodanig zijn de duivelen, waaraan in dal onge-
lukkige land de vereering wordt gebragt, die alleen den Eeuwige toekomt. Het district Malabar werd In 1702 door Tippoc Sultan aan het Britsehe gouverue- ment afgestaan. Sedert dien lijd zijn er vele jaren voorbijgegaan, en tof nog toe is er gecne poging ge- daan om de zedelijke duisternis, waarin hel gewikkeld is, te verdrijven. „De offergaven door het volk aan de booze geesten
geschonken bestaan uit gekookte rijst, wecgbreeën en kokosnoten. Het bestuur der duiveltem pels berust gewoonlijk bij hel hoofd van het voornaamste huis- gezin der Soedras in het dorp. De juweelen van bel afgodsbeeld zijn gewoonlijk in zijn bezit, en hij be- stunrl de feestvieringen, welke bij bepaalde gelegen- beden plaafs hebben. De tempel wordt beschouwd als een eigendom van het dorp, elk huisgezin maakt aan- spraak op een gedeelte, en vijf of zes van de voornaam- stc familiën hebben bel erfelijke regt om hef foczigt te houden over de belangen er van. „Op de feestdagen worden kokosnoten, betelnoot en
bloemen van voor den afgod genomen, welke daarom aK geheiligd worden beschouwd, en door den dienst- doenden priester aan de hoofden der huisgezinnen volgeus hunnen rang aangeboden. Bij die gelegenhe- |
||||||||||
|
■■■<
|
||||||||||
|
;■\'■\'
|
|||||||||
|
DULIA — DUXKKRS,
|
|||||||||
|
den vertoont zich hun familietrots op eeue merkwaar-
digc wijze, door de menigvuldige twisten, die erover hunnen rang plaats hebben. En de geregtshovcu wor- den er dikwijls aanvragen om schadevergoeding we- gons vermeend nadeel in dit opzigt gedaan. Aan deze I tempels is een erfelijk priesterambt verbonden, waar- van de bezitter op den feestdag verondersteld wordt door den boozen geest te zijn bezeten. I5ij die gelegen- heden houdt hij een ontbloot zwaard in de hand, dat hij in alle rigtingon wuift; zijn haar is lang en los, hij begint te stuiptrekken, beeft, siddert en springt in hef rond, en wordt van tijd tot tijd door de omstanders met een touw vastgehouden als een woedend wild dier. „De tempels bestaan gewoonlijk uit, een omsloten vertrek, waarin liet afgodsbeeld zich bevindt, aan drie kanten omringd door waranden, welks muren gemaakt zijn van houten planken, waartusschen zich openc ruimten bevinden; het geheel is bedekt met een schuin i dak van riet of pannen, en somtijds omringd door
een buitenmuur, die een stuk gronds om den tempel insluit. Hij eenige der grootere tempels behoort ecne geschilderde houten afbeelding van den duivel, dieop een paard rijdt of opeen koningstijgcr, staande op eene platte kar met wielen, die op de voornaamste feestdagen door de dorpsbewoners een kleinen afstand wordt voortgetrokken. Deze duivels worden vereerd als de opperhoofden der booze geesten, en worden i afgebeeld met een hoogeren koninklijken tulband op
het hoofd en een zwaard in de hand. „Om de tempels staan gemeenlijk eenige oude
broedgetakte banaauboomen, die een aangenaam en schilderachtig voorkomen aan de plaats geven. P.ij liet |j aanschouwen van deze wordt echter de geest van den
nadenkenden Christen pij ui ijk aangedaan doordeover- deuking, dat hun voorkomen, dal hunne oudheid aan- wijsl, te zelfder tijd verklaart, hoe langJehovah ont- eerd is, benevens de groote rnagl, welke de afgoderij < heeft over diegenen, welke haar daar uitoefenen. De booze geesten worden dikwijls aangebeden op de top- ; pen van heuvels en in d igt e bosehjes, waarin de hoornen zoo hoog enzoodigt bijeen gezet zijn, dat, zij eene duis- ternis veroorzaken, die bij den aanschouwer een gevoel van eerbied opwekt. Er zijn in het district Cauara te zamen vier duizend en veertig tempels, die aan booze, ! geesten zijn gewijd, en drie duizend zes honderd en
twee en tachtig andere plaatsen van 11 indoesche eere- dienst." De Ykzidi (zie ah].), een volk dat in de lauden
tusschen l\'erzië en het noorden van Syrië gevonden wordt, alsmede in verschillende deelen van Syrië, zijn |
|||||||||
|
door eenige schrijvers beschuldigd van den duivel te
aanbidden. Andere ontkennen dit echter, doch ó"cn ding is zeker, dat zij volstrekt niet over Satan willen spreken, en zelfs zijn naam niet willen hooreu noemen. DIJ] i IA, eeue mindere soort van vereering, die,
volgens dcRoomsch-CathoIieke godgeleerden, wettig aan heiligen en engelen bewezen mag worden. Zij on- . derscheiden haar van de Latria aan den oenen kant, die uitsluitend aan God toekomt, en van de Byperdulia, de vereering hooger dan de Du/ia, die, zooals zij ge- loovcu, aan de Maagd Maria als de moeder onzes lieeren toekomt. Zie Aanbidding. DUN KERS, eene secte van Duitsche Doopsgezin-
den, of Broederen, zooals zij liever genoemd worden, die tusschen de jaren 1718 en 1730 uit Duitschland naarde Vereeuigde Staten van Noord-Amerika trok- : kon. Zij kwamen voor het eerst in 1 719 daar, toen ongeveer twintig huisgezinnen te Philadelphia land- den. Daar zij zich over eene groote uitgestrektheid lands verbreidden, waren zij niet in staat om voor do uitoefening der eeredienst te zamen Ie komen, en zouden zij tot een toestand van onverschilligheid in godsdienstzaken vervallen zijn, hadden niet eenige van de moer ijverige onder hen te Germantown in Penn- sylvanië in 1723 eene kerk onder liet bestuur van Petrus Boeker gesticht. Deze kerk nam snol in aantal leden toe, en in korten tijd werden er andere naar dezelfde beginselen opgerigt. Tot nog toe had zij den eersten dag der week als den Christelijken Sab- bath gevierd. De secte had haar oorsprong gehad I in den piëtistischen strijd, die in di> Protestantsche | kerken van Duitschland en Holland op lief einde der II zeventiende en in het begin der achttiende eeuw ont- stond; zij werd in 170S in Duitschland gesticht. Door vervolging uil liuu land verdreven, zochten eenige leden eene schuilplaats in .Holland en andere inliet ! hertogdom (\'leef, terwijl de moederkerk naar Fries- land, en van daar naar Amerika ging. Spoedig nadat de secte der Dunkers zich iu de
Vereeuigde Staten gevestig had, werd er eene kerk te Mill (\'reek in liet graafschap Lancaster gebouwd. Tot deze gemeente behoorde C\'onrnd Beissel, die in Diütsoblanil geboren was, en die, liet onderwerp van den Sabbatli bestuderende, tot de gevolgtrekking kwam, dat de zevende en niet de eerste dag der week als aan den lieer geheiligd moest worden beschouwd. In 1725 gaf hij eene verhandeling in hof licht om zijne gevoelens te verdedigen, welke niet weinig op- zien baarde onder de broederen van de kerk te Mill Creek. Beissel verliet daarop de nederzetting, en ging |
|||||||||
|
DUN KERS.
|
|||||||||
|
723
|
|||||||||
|
naar eene eenzame plaats in hetzelfde graafschap; en
nadat ceu aantal broederen, die zijne gevoelens over den Sabbath omhelsd hadden, zich bij hem hadden gevoegd, werd er eene gemeente gesticht, die den zevenden dag of den Joodschen Sabbath aannam als den dag, die voor de godsdienstoefeningen was be- stemd. Daarom wordt deze secte dikwijls de Dititstfie Zeveude-day-DoojiSijezinden genoemd. Ju 1733 werd er eene soort vankloostervereeniging
door Beissel en diens aanhangers gesticht, dieeene kleine kolonie, Ephrata geheeten, in ren afgelegen distriet uitmaakte. De leden dezer zonderlinge ver- eenigiug namen de kleedij dec Witte Monniken aan, die bestond uit een lang wit gewaad, dat tot aan de hielen reikte, niel een band of gordel om het midden en eene kap, die over den hals hing. Allen, die in hel klooster gingen, kregen kloosternamen, hoewel zij ! geenekloostergeloften afleiden; zij stonden ook niet onder ecu kloostervoogd, daar alle broederen en zus- ters gelijk waren. Als iemand zich bij de vereeniging aansloot, behoefde hij zijn eigendom niet af te geven, j doch de eigendommen, die door giften of door den arbeid van enkele broeders en zusters aan de vereeni- ging behoorde, was gemeen goed, De beginselen dezer secte worden ahlus door ceu Amerikaansch predikant opgegeven: „1. Zij nemen den bijbel aan als den eenigengeloofs-
regel en het eenige wetboek voorliet kerkelijk bestuur. Zij laten niet de minste vrijheid toe iu de letter en den geest der Schriften, voornamelijk van het Nieuwe Testament. Zij veroorloven niet, dat een tittel of jota gevoegd of weggelaten worde bij de bediening dei- sacramenten, maar nemen die in acht zooals zij inge- steld zijn door Jezus Christus in Zijn Woord. „2. Zij gelooven in de Godheid van onzen Beer
Jezus Christus en de Drieëenheid der Godheid. Zij hebben deze banier ontrold op de eerste bladzijde van een gezangboek, dat zij reeds in 173\'J voordeVer- eeniging gedrukt hadden, namelijk : „Er zijn er drie, die in den hemel aanteckeuing houden: de Vader, het Woord en de Heilige Geest; en deze drie zijn één. En er zijn er drie, die op aarde getuigenis afleggen: de Geest, het water en liet bloed; deze drie komen in één overeen. „3. Zij gelooven, dat de zaligmaking uil de genade
en niet uit de werken is, enzij vcrlalenzich uitsluitend op de verdiensten en boetedoening van Christus. Zij gelooven ook, dat die boetedoening voldoende is voor elk schepsel; dat Christus stierf voor allen, die Zijnen naam zullen aanroepen, en vruchten aanbieden gc- |
|||||||||
|
sehikt voor berouw; en dat allen, die tot Christus ko-
meu, door den Vader getrokken worden. „ f. Zij strijden voor de viering van den oorspronke- ■
lijken Sabbath, en gelooven, dat er een gezag noodig i is gelijk aan dat van den Grooten Insteller, om een van diens decreten te veranderen. Zij beweren, dat, I daar Hij dien dag voor altijd zegende en heiligde, hetgeen nooit in Zijn Woord herroepen is, en daar er geene Schrift te vinden is, om die bepaling te verau- deren, zij nog even bindend is. als toen zij te midden \\an de donders van den berg Sinai werd herhaald. Zulk een stellig en heilig hevel vanden Almagtigc te veranderen, zou, zooals zij meeuen, een duidelijk bc- vel van den Grooten Jehovah vereischen. Dooreeuder I profeten was niet voorspeld, dat er mei de nieuwe ! wetgeving ook eene \\ erandering in den Sabbath of iu |l een der geboden zou plaats hebben. Christus, die zich voor den Heer van den Sabbath verklaarde, vierde den zevenden dag, en maakte dien tot den dag van Zijne bijzondere werkzaamheden; ook wettigde Hij geene verandering. De Vposteleu hebben den oorspron lijken Sabbath uiel afgeschaft, ofeenig bevel gegeven om den eersten voor den zevenden dag in de plaats te stellen. De omstandigheid, dal de discipelen tezamen kwamen om het brood op den eersten dag te breken, hetgeen somtijds als een voorwendsel aangehaald wordt om dien dag te vieren, is enkel wat de men- schen, die den zevenden dag vieren, thans doen. Het sacrameul werd niet door Christus of door de Apos- \' telen op dcu Sabbath toegediend, maar op den eersten dag; zij rekenden, zooals het volk van Ephrata uog doet, van zonsondergang tot zonsondergang. „ 5. Zij houden zich aan den A postol ischen doop, den
doop der geloovigen, en dienen de driemaal herhaalde indompeling toe,methetopleggenderhandenengebed, terwijl de doopeliug si eeils in hei water geknield blijft. „6. Zij vieren het avondmaal des avonds, in navol- ging van onzen Zaligmaker; zij wasschen te zelfder | tijd elkanders voeten volgens Zijn hevel en voorbeeld, 11 zooals duidelijk verklaard wordt in het 13d* hoofdstuk van den Evangelist Johannes, vers 14en 15. Hieraan \' wordt deelgenomen op den avond na het sluiten van den Sabbath, tcrw ijlde Sabbath eindigt hij zousonder- gang van den zevenden dag, en alzoo wordt het avond- maal tot eene navolging gemaakt van dal, hetwelk door Christus werd ingesteld, eu gelijkt het ook op i \' de bijeenkomst der Apostelen op den eersten dag om I het brood te breken, hetgeen in eenige gemoederen veel verwarring veroorzaak! heeft ten aanzien van den juisteu dag, die gevierd moet worden." |
|||||||||
|
! 724 DIK
De Duukcrs gelooven, ilat liet crelibaal niet ver-
pligiend is voor ecu lid hunner vereeniging, doch dal het als eene deugd geprezen moet worden, en als bij- zouder bevorderlijk voor een heilig leven. Zij keureu • een gesalarieerd dienstwerk niet goed, daar zij van meening zijn, dat, daar het evangelie zonder geld en zonder prijs gezonden is, iedereen, die geroepen is om het Woord ie prediken, zulks enkel uit liefde voor de i zaak behoort te doen. Maar hoewel dit hunne meening j i> aangaande het onderhouden der predikanten, zijn ■ zij milddadig in hunne geschenken van geld en goe- deren aan diegenen, die over hen staan in den Heere. i Hunne openbare eeredienst heeft op de volgende wijze : plaats. Zij beginnen mei een gezang, daarna volgt een j gebed, terwijl de gemeente knielt. Na een tweede ge- : zang verzoekt de predikant aan een der broederen om • een hoofdstuk te lezen uit eeu gedeelte van het Oude ofhet Nieuwe Testament; de predikant verklaart daar- j op het hoofdstuk, dat gelezen is, en wordt opgevolgd door de vermaners, die de lessen daarin vervat ingang : trachten te doen vinden. Elke broeder of ongehuwde zuster mag dan zijne gevoelens mededeelen over de , punten, waarop de aandacht gevestigd is geweest, I waarna de dienst besloten wordt met gebed, gezang en het lezen van eeu psalm in plaats van den zegen. De aanhangers vau Beissel zijn, evenals bij zelf,
zeer verkeerd voorgesteld. Zij namen de strengste ecn- voudigheid iu al hunne schikkingen in acht. enleef- den te zamen in de grootste eensgezindheid en liefde. De gouverneur Penn had de gewoonte om Ephrata te \' bezoeken, en zoodanig was de achting, die hij voor de vereeniging koesterde, dal hij haar vijfduizend morgen lands aanbood. Het aanbod werd echt er beleefd afge- slagen, op grond dat groote bezittingen de eensgezind- : heid der vereeniging zouden verstoren, en bovendien ! gevoelden zij, dat het niet paste aau vreemdelingen en pelgrims om zich bezig te houden met de winsten dezer wereld en de opeenhooping van eigendommen. ; Heisscl, de stichter der Zevende-dag-Doopsgezin- i l den, ten minste in Amerika, stierf iu 1708, en werd j
opgevolgd door Petrus Miller, onder wieu, hoewel hij j zonder I wij fel een man van energie en volharding was, j de vereeniging in verval begon te geraken. De secte bestaat nog, hoewel iu kleine en verspreide gedeelten, j voornamelijk in l\'ennsylvanië. Zij erkent de Heilige Schriften als den eenigen regel voor haar geloof en hare kerkelijke gebruiken. Zij viert nog den zevenden dag der week als den Sabbath. Zij doopt nog door eene drievoudige indompeling. Als de doopelingin : het water knielt, wordt hij er driemaal onder gedom-
|
|||||||
|
}A.
|
|||||||
|
peld „in den naam des Vaders, des Zoons en des Hci-
ligen Geestes." De plegligheid gaat vergezeld van het opleggen der handen en gebed, terwijl de doopeling nog iu het water is. Slechts volwassenen worden ge- doopt, hoewel de kinderen van geloovige ouders in de kerk opgenomen worden door het opleggen der ! handen en gebed. Zij houden voetwasschingen vóór \' het avondmaal, dat ïij des avonds vieren, als zijnde de tijd, waarop het door onzen Heer werd ingesteld. ; Opene communie is de regel der kerk, daar aan nie- mand de toelating wordt geweigerd, die zijn verlau- : gen uitdrukt om er aan deel te nemen; dit gebruik verdedigen zij door zich te beroepen op den Apostel ! Paulus, die de verantwoordelijkheid op den deelnemer werpt, als hij zegt: „Maar de rnensch beproeve zich /.elven, en etc alzoo van het brood, en driukc van den \'\' drinkbeker." Iu alles tracht deze secte zoo nabij mogelijk aan eene letterlijke inachtneming van de inzettingen vau Christus te geraken, juist in overeen- j stemming met den tijd, tic wijze en de bijzonderheden | harer oorspronkelijke instelling. DURGA, eene der voornaamste vormen, waarin
de echtgenoot vau Shiva, de vernielende inagt der Hindoes, zich geopenbaard heeft. i)e Hindoes geloo- \\en, dat deze godin eene vreeselijke magl bezit, daar I zij met de onderscheidene eigenschappen \\an al de i goden begiftigd is. Zij wordt gewoonlijk voorgesteld mei tien armen, in elk waarvan eeu oorlogswapenis, en aldus uitgerust, staat zij als de verdedigster harer medegoden en godinnen. Door eene daad van dapper- beid, het overwinnen vau ecu reus, die de goden van hunne heerschappij had ontzei, verkreeg zij dennaam \\au Durga. De bijzonderheden vau dit groote feit worden door iemand, die jaren iu ludie doorbragt, aldus beschreven: — „Iu overoude eeuwen verkreeg ! een reus, Durga genaamd, die godsdienstige zelfkas- tijdingen van groote verdienste ter eere van Brahma verrigt had, diens zegen, en werd hij een groot onder- ! drukker. Hij veroverde de drie werelden, onttroonde al de goden, behalve de heilige Triade, verbande hen uit hunne hemelen om in bosschen te nonen, en dwong hen om op zijne wenken te komen, zich voor hem neder te buigen eu hem te aanbidden, en zijn lof te bezingen. Hij schafte alle godsdienstigeplegtighedeu af. De Brahinineu lieten, uit vrees voor hem, het lezen der Vedas na; de rivieren veranderden haren loop; het vuur verloor zijne kracht. De verschrikte sterren verwijderden zich uil zijn gezigt. Hij nam de vormen der wolken aan, en gaf regen, als het hem behaagde; de aarde gaf, uit vrees, een ovcrvlocdigcn oogst; en |
|||||||
|
DUBUAPIJAU.
|
|||||||||
|
Tió
|
|||||||||
|
hernam zijn oorspronkelijken toestand. De heuvelen
weerklonken vaii den lof van Parvati, en de goden, als bewijs van erkentelijkheid voor zulk eene groote bevrijding, maakten de overwinning onsterfelijk door den naam van Durga op de heldin over te brengen." Deze godin wordt wijd en zijd in Voor-Indië mei
de meeste geestdrift aangebeden. De rijke inboorliu- gen hebben beelden van Durga in hunne huizen, ge- ] maakt van goud, zilver, geel en rood koper, kristal, j steen of brons, die dagelijks aangebeden worden. Haar ! tienarmig beeld wordt met den diepsten eerbied gena- \' derd. Aan beide zijden worden gewoonlijk beelden van hare twee zonen geplaatst, die met haar aangebeden worden, Ganesa, de god der wijsheid, voorgesteld met i deu kop van een olifant, en Kartikeya, de god des oorlogs, rijdende op een paauw. Om het beeld van Durga zijn gewoonlijk eene menigte halve godinnen ] afgebeeld, de gezellinnen van Durga in hare oorlogen. De godin wordt beschouwd als de beschermster van I dieven en roovers, die haar in groote eer houden. Daarom wordt zij ijverig aangebeden door de Dakoits of bandieten van Bengalen, die gewoon zijn, alvo- j reus zij hunne rooftogten ondernemen, haar een ge- j deelte van hunnen buit ie beloven, om haar voor zich | te winnen. Een van de beroemdste jaarlijkschc feesten in Beugalen wordt ter eere (lezer godin gevierd. Zie liet volgende artikel. DURGA PÜJAH, een feest dat jaarlijks in Sep-
lember onder de inboorlingen van Voor-Judie ter i rere \\ au de godin Dukga (zie ald.) wordt gevierd. ! Hel strekt zich in hel geheel over vijftien dagen uit, waarvan er twaalf worden doorgebragt met toebereid- | selen te maken voor de drie laatste groote dagen. Met \' het oog op dit feest worden er tal van beelden gemaakt ! van eene compositie van hooi, hout, klei of andere ligte en goedkoope materialen. Zij mogen van allerlei j grootte zijn, van eenige duimen tot tien, twaalf of zelfs twintig voet hoogte, doch meestal zijn zij van de grootte der menschelijke gestalte. Deze beelden wor- den of door de vereerders zelve gemaakt, of van beel- denmakers van beroep gekocht. Wanneer de groote dagen van het feest naderen, worden alle wereldsche zaken in de stad, op het land of te water ter zijde ge- zet. Eindelijk begint het heilige feest. Het eerste gedeelte der plegtigheid beslaat uit het wijden der beelden, hetgeen door een of meer Brahmanen wordt j verrigt, wier diensten hij deze belangrijke gelegen- I heid zeer gevraagd worden. Als hij zich van de bladen I vaneen heiligen boom en andere noodzakelijke arti- i kelen heeft voorzien, nadert hij het beeld der godin, |
|||||||||
|
de boomen leverden bloemen en vruchten op buiten
hun jaargetijde. Eindelijk wendden de goden zich tot Shiva. De eene zeidc: „hij heeft mij onttroond;" een ander: „hij heeft mij mijn rijk ontnomen;" en zoo verhaalden al de goden hunne ongelukken. Shiva, die hen beklaagde, verzocht aan zijne vrouw,Parvati,om ! den reus ie gaan vernietigen, en zij nam die opdragt gaarne aan. Durga maakte zich gereed om haar te | gemoet te gaan met ecu leger van dertig duizend reu- j zen, die zulke monster» van grootte waren, dat zij de \' oppervlakte der aarde bedekten, tien millioen snel- loopende paarden, honderd millioen wagens, honderd twintig duizend milliocu olifanten, en soldaten, wier , aantal niet te tellen was. Parvati, duizend armen aangenomen hebbende, ging op een berg zitten, en wachtte de aankomst harer vreeselijke vijanden be- ; daard af. De troepen van den reus schoten hunne pijlen op haar af, zoo digi, als de regendruppelen bij ecu on- | weder; zij rukten zelfs de boomen eu bergen uit den | grond, en slingerden die naar de godin, doeii zij keerde die allen af, en liet inillioeneu vreemde wezens uit i haar ligchaam voortkomen, die al hare vijanden In- halve hun grooten opperhoofd verslonden. Toen slin- gerde hij een vlammenden schicht naar de godin; zij keerde dien gemakkelijk af. Hij schoot ecu anderen af, dezen weerstond zij door honderd pijlen. Hij ligtte eene knods en eene piek naar haar op; ook deze keerde zij af. Hij brak deu top van een berg af, en wierp dien naar haar toe; zij sneed dien met hare speer in zeven stukkeu. Nu nam hij de gedaante eens olifauts aan, zoo groot als een berg, en naderde de godin; zij bond echter zijne pooten, en scheurde hem met hare nagels, die als zwaarden waren, in stukkeu. Toen stond hij op I in den vorm van ecu buffel, en wierp met zijne horens sieeucn en bergen naar de godin, en terwijl hij de boomen met deu adem zijner neusgaten uit den grond nikte, doorstak zij hem met een drietand, zoodat hij heen eu weder rolde. Afstand doende van de gedaante eens buffels, nam hij wederom zijn oorspronkelijk lig- ehaam als reus aan, met duizend armen en een wapen in elke hand. Zij greep hem bij zijne duizend armen, en voerde hem in de lucht, van waar zij hem niet eene \\ vreeselijke kracht uederwierp. Toen zij echter be- merkte, dat dit niet haatte, doorslak zij hem in de borst met ecu pijl, waarop het bloed bij stroomen uit zijne wond vloeide, en hij stierf. De goden beklommen vol vreugde dadelijk lmnne trooucu, en weiden weder ! in hunne vroegere heerlijkheid hersteld; de Brahma- nen begonnen weder aan de beoefening der Yedas; de offeranden hadden weder geregeld plaats. Alles j |
|||||||||
|
DURGA PUJAH.
|
|||||||||
|
72ö
|
|||||||||
|
cu raakt mei de twee voorvingers vanzijne regterhaud
de borst, de twee wangen, de oogen en het voor- lioofd van liet beeld aan, terwijl hij telkenmale het gebed: „Moge de geest van Durga nederdalen en dit beeld in bezit nemen," hoorbaar uit. Dan verrigt hij verschillende ceremoniën, en zegt de maut.ut» of mys- tiekc verzen op, waarbij vast en algemeen geloofd wordt, dat de godin uit den hemel komt om ligchame- lijk bezit van het beeld te uemen. Onmiddellijk na de wijding der beelden begint de aanbidding,die met tallooze plegtighedeu gedurende den dag voortgezet wordt. Des avonds omstreeks acht ure wordt de voor- uaamstc pxjah of aanbidding niet verdubbelden ijver hernieuwd. De vrome treedt de zaal binnen, nadert het beeld, en knielt er voor neder. Na de gewone was- schingen en andere plegtigheden lot voorbereiding draait hij zich in allerlei zonderlinge houdingen; nu eens zit, dan weder staat hij op den grond; nu eens kijkt hij in de eene, dan weder in de andere rigtiug. Daarna volgen de gewone plegtigheden, zooals het bespreugen van het afgodsbeeld met wijwater, het spoelen van deszelfs mond, het wassehen zijner voe- ten, het afdroogen van liet beeld met een droog laken, het werpen van bloemen en groene bladeren over hetzelve, het opsieren met veelkleurige sieraden, het berooken met reukwerk, beurtelings klingelen mei de heilige schel en het beplakken daarvan met de aseh van sandelhout, het mompelen van een gebed om tijdelijke zegeningen, en ten slotte een nederbuigen zoo laag mogelijk, waarbij de aanbidder zich zoodanig uederlegt, dat hij den grond met de acht voornaamste gedeelten van zijn ligeliaam, de voelen, de dijen, de handen, de horst, den mond, den neus, de oogen en het voorhoofd, te gelijk aanraakt. Nadat velen hunne aanbidding aldus hebbeu ver-
rigl, volgen er tal van vermaken. De aauschouwers worden daarbij onthaald op vruchten en gebak. Gas- ten van aanzien ontvangen atar of rozenolie eu rijke ingemaakte vruchten in overvloed. Muzikanten niet verschillende hand- en blaasinstrumenten worden in de zaal geleid. Yele zcdelooze vrouwen, in veelkleurig gewaad eu schil terende van juweelen, worden voor deze gelegenheid gehuurd, om hare wellustige dansen te vertoonen en hare zcdelooze liederen te zingen tot lof van den afgod, te midden van de toejuichingen der aanbidders. Nog een voornaam deel van de aanbidding bestaat
inliet aanbieden van velschillende soorten van olfer- gaven aan den afgod. Deze offergaven worden, nadai I zij in den vcreisehten vorm en met de uoodige ccre- j |
|||||||||
|
muiden aangeboden zijn, onderde dienstdoende pries-
ters verdeeld. Geen gedeelte er van keert tot dca gever terug, zoodat het van zijnen kant eene ware offerande is. Die artikelen, welke eenmaal aangeboden zijn, worden geheiligd,"en men veronderstelt, dat daardoor eenige nieuwe eu kostbare hoedanigheden er aan zijn medegedeeld. Daarom vragen de meer onkundigen dikwijls dringend een klein gedeelte van het heilige voedsel, om dit met zieli naar huis Ie nemen, teneinde zieken te genezen. De sommen, die bij het vieren van het UurgaPajah
feest gebezigd worden, zijn zeer groot eu bijna onge- loofelijk. Dit feest is ook merkwaardig om het aantal dieren, dat er op geofferd wordt. Honderden huisge- zinnen te Calcutta offeren er twintig, vele honderden, en eenige zelfs duizenden. Het looneel, dal bij die gelegenheden plaats heeft, wordt aldus door een oog- getuige beschreven: „Na de aanbidding, de offergaven en hel dansen ter eere der godin, gaan de vromen na middernacht naar hel ulieren van diereu. Gewoonlijk heeft deze slagting in den binnensten, open hof van hel huis plaats. Daar staat een stevige, regte paal in den grond, die van boven uitgehold is, eenigzins gelijk aan eene vork met twee tanden, [n deze uitholling wordt de nek \\au hel slagtoffer geplaatst, eu door eene dwarspeu van boven vastgemaakt. Digi daarbij staal de gehuurde beul, gewoonlijk een smid, niet zijne breede, zware bijl. Wee hem, zoo hij den ko[i niet met ééuen slag er af slaat! Dat zou hem schande en ondergang berokkenen, en de vreeselijkste ramp veroorzaken aau dengeue, die hem bezigt, en diens huisgezin. ,, Kik dier wordt behoorlijk gewijd door dendiensl-
doenden Brahmaan, die zijne horens en zijn voorhoofd mei rood lood teekent, hel tot zuivering met Gauges- water besprengt, den nek er van met een krans van bladeren tooit, en verscheidene bezwerings-formulie- ren iu zijne ooren leest, terwijl hij er bijvoegt: „O Durga, ik offer dit dier aan u, opdat ik zoovele jaren in uwen hemel moge wonen." Met dergelijke ceremoniën wordt elk slagtoffer, hetzij eene geit, een schaap of een buffel, gewijd en gedood, te midden van hetgedruisch en gejoel van incnschelijke stemmen. Dau wordende koppen eu gedeelten van het bloed achtervolgen» naar de zaal gebragl en voor het beeld gezet, waar op eiken kop eene brandende lamp wordt geplaatst. Over deze koppen zegt de dienstdoende J\'rahmaan zekere gebeden op, uit hij gepaste bezwerings-formulieren, en biedt beu daarna pleglig als een aannemelijk feest- maal der godin aan. Andere spijsoffers en draukoffers |
|||||||||
|
DYOTHELETEN" — EBIOXTETHN.
|
||||||||||||||
|
727
|
||||||||||||||
|
en een raenschelijkc, in tegenstelling mot de Moxo-
THELETEN (zie ald.), die beweerden, dat de mensche- lijkc wil zoodanig was opgenomen indenGoddelijken, dat Christus slechts één wil bad. Het zesdealgemeene
concilie, dat door keizer Constantijn Pogonatus in 0S0 bijeengeroepen was, nam eenstemmig de leer van twee willen in Christus en twee soorten van vrij- willige handelingen aan. Dit concilie was derhalve streng Dyotlieletisch, en verklaarde daarom, dat de Monotheleten ketters waren. Dit was bet derde Con- sfautinopolitaanschc concilie, en werd, naar de ge- welfde kamer, waarin hel zijne zanienkomslen hield, het Trullaansche concilie genoemd. Door dit concilie behaalde de leer van twee willen en f wee wijzen van handelen in Christus oene overwinning in de geheele < lostersche kerk. Het werd nu tot een gedeelte eener nieuwe Confessie gemaakt: „Twee willen en twee natuurlijke wijzen van handelen met elkander ver- eenigd, zonder tegenkanting en zonder verwarring of verandering, zoodat er geene vijandschap tusschen beu te vinden is, maar eene aanhoudende onder werping van den menschelijkcn wil aan den God- delijken." f)il was de grondslag der geloofsbelij- denis. Men anaiheem werd er ook door het concilie uilgesproken over de kampioenen voor het Mono- Ibeletismus, over de patriarchen van Constantino- pcl, over paus Honorius. Maai\' in 711 beklom een keizer den troon van het Grieksche rijk, die een ijverig voorstander van de Monothclelischc partij was. Onderzijn voorzitterschap weid er een concilie te Constantinopel gehouden, dal de besluiten van het zesde algemeene concilie vernietigde, en eene nieuwe geloofsbelijdenis ten gunste der Monothelctische leer voorstelde. De regering van dezen keizer duurde ech- ter slechts twee jaar, en zijn opvolger Anaslasius II., door wien bij onttroond werd. verklaarde, dat bij de Dyotheletische leer alleen kon begunstigen, en de Monotheleten, uit het land vluü-lendc. namen de wijk naar den Libanon, waar zij bekend werden onderden naam van Mabonieten (zie ald.). |
||||||||||||||
|
worden erook aangeboden, onder liet opzeggen van de
vereischte formulieren. 11et laatste van alles worden er op een klein vierkant altaar, van schoon droog zand gemaakt, brandoffers van bloemen, gras, bladeren, rijst of gezuiverde boter ncdergelegd, met gebeden, dat alle overblijvende zonden door bet offervuur vcr- nietigd mogen worden. Dit leidt ons natuurlijk tot de beantwoording eener vraag, die dikwijls gedaan is, namelijk: AVat wordt er van bet vleesch van zoovele dieren? Een gedeelte er van wordt op bet altaar als ecu brandoffer geofferd. liet groot si e gedeelte er van wordt altijd, en niet zelden bel geheel, als voedsel verslonden. De Brahmanen mogen natuurlijk kiezen, en liet overblijvende wordt in groote hoeveelheden onder de mindere kasten verdeeld. Daar bet gewijd is, omdat bel aan de godin is geofferd, hebben allen, die er een deel van weusehen, er het regl op." Dezelfde aanbidding, ceremoniën en offeranden
worden gedurende del wee volgende dagen en nachten voortgezet. Op den morgen van den vierden dag heeft de groote plegtigheid van bet ontwijden der beelden plaats. Dit geschiedt door den dienstdoenden Brah- maan, die de godin uit bare aardschc woning weg- zendt door middel van verscheidene plegtighedcn, besprengingcu en bezweringen, aan bet einde waarvan bij eene aanspraak tot Durga houdt om baar vaarwel Ie zeggen, waarop alle omstanders zich vereenigen om baar een treurig vaarwel toe te weusehen, terwijl sommige zelfs lot tranen bewogen zijn. De beelden, niet langer de verblijfplaats der godin, worden nu in plegtige processie naar de oevers van den Ganges ;.re- bragt, waar de beelddragers na verschillende ceremo- niön plotseling een aanval doen op hunne beelden, en die met geweld in stukken breken, terwijl zij de ge- broken fragmenten in de diepten der rivier werpen. Aldus eindigt een der incest populaire feesten van de bijgeloovige Hindoes. DYOTHELETEN, een naam aan orthodoxe
Christenen in de zevende cenw gegeven, die geloofden, dat er twee willen in Christus waren, een Goddelijke |
||||||||||||||
|
E.
|
||||||||||||||
|
eerst, onder den naam van Ebionieten door Irensus
vermeld, doch over den oorsprong van dien naam is men in hel onzekere. Tertullianus, wiens inecning door Epiplianius en vele andere schrijvers aangeno- |
||||||||||||||
|
EBTONIETEN, een naam aan hen gegeven, die in
do eerste eeuwen van bet Christendom de Mozaïsche wet volgden, terwijl zij de godsdienst van Christus beleden. Deze jndaïserendc Christenen worden het |
||||||||||||||
|
EHTONTETEN.
|
|||||||||
|
72"
|
|||||||||
|
mcu is, leidt dien al\'van een zekeren Ebion, die als de
stichter der secle beschouwd is. Xeamler houdt hel voor zeer onwaarschijnlijk, dat cene partij, die zoovele verschillende meeningen koesterde, door een enkel persoon ontstond, en des te meer, daar er gecne ge- loofwaardigc overlevering bestaai aangaande den stichter eener scetc, die Ebiou heette. „Wel onder- rigte schrijvers, zooals Trcmeuson Origenes," zeg! die geschiedschrijver, „weten niets van een dergelijk persoon, en alles, wat van dien zoogenoemden Ebion wordt gezegd, is ten eeuenmalc onzeker. Origenes geeft het eersl de juiste afleiding van dezen naam, en wel van het Jlebreemvsche woord, dat arm beteckent. De Joden-Christenen werden dus do armen genoemd. Maar in welken zin werd hun die naam oorspronkelijk gegeven? Het antwoord oji die. vraag hangt weder al\' van eene andere naar de personen, van wie hij af- komstig is, want daaruit moet blijken, of wij hem al\' scheld- dan wel als cerenaam te beschouwen hebben. Uit eene verklaring, door Epiphanius van dien naam gegeyen, op grond van hetgeenhij uil den eigen mond der Ebionieten gehoord bad, zou volgen, dat deze hem in zijne dagen aanmerkten als een naam, dien zij zelve aangenomen hadden. Docli al spreek! Epipha- nius hier waarheid, zoo blijft toch de mogelijkheid bestaan, dat hij lam oorspronkelijk door hunne tegen- standers toegevoegd, maar daarna door hen, hetzij in dezelfde, hetzij in eene andere beteekeuis, overgeno- men is, omdat zij op hun standpunt zich datgene tut eer rekenden, wal iiuu naar het oordeel hunner tegen- standers tot smaad verstrekte. „Origenes, die, zooals wij zeiden, de eerste is bij
wien wij eene juiste verklaring van dezen naam aan- treffen, breng! zijne beteekeuis met de armzalige godsdienstige denkwijze, het armoedige geloof dezer partij in verband. In dien zin kon hij haar zeker door Heiden-Christenen gegeven zijn. Doch van dezo is niet waarschijnlijk, dat zij, om zoo iets uit te drukken, een Hebreeuwscb woord zouden gebezigd hebben. Veeleer doet dit ons aan .loden denken, met wier ver- wachting van een Messias in zigtbare heerlijkheid het ook uitnemend strookt, dat zij de Christenen van een armzalig geloof beschuldigden, indien wij het begrip daarvan eenigzins anders opvatten, en het, meteen scherpzinnigen onderzoeker van onzen tijd op dit wetenschappelijk gebied (Gicseler), van hun geloof in een armzaligen, gekruisigden .Messias verstaan. il aar ook deze verklaring schijnt, op zich zelve ge- genomen, niet eenvoudig en natuurlijk genoeg te zijn, gelijk die geleerde baar ook met eene andere, welke |
wij hier terstond bijvoegen, verbindt. AVaf toch belet
ons dit woord in zijne eerste en letterlijke beteekeuis te nemen, als aanduiding van de armen ouder het volk? Wij welen immers, dat de Christenen van de priester- part ij onder de .1 oden gedurig de beschuldiging hooren moesten, dat alleen de onkundige en arme hoop hun geloof omhelsde, en dat hetzelfde hun ook door de Heidenen verweten werd. Hieruit laai zich gemakke- lijk verklaren, dat de Christenen onder de Joden den bijnaam van de armen ontvingen, en deze naam, door de .loden aan de Christenen in het algemeen gegeveu, werd daarna waarschijnlijk door de 1 teidcn-Chrisle- nen, die zijne eigenlijke beteekeuis niet kenden, over- genomen om er dal gedeelte der geloovigen mede aan ti\' duiden, hetwelk zich door de onderhouding van de geheele Mozaïsche wet van de overige onderscheidde. Zoo ten minste is het niet den naam van Kazarener gegaan, die ook door de Joden aan do Christenen in het algemeen gegeven werd, en dus allezins tot be- vestiging van ons gevoelen strekt." I)i\', Ebionictische leer was over het algemeen niets
dan hel enlen van de Joodsche op de Christelijke leer. W ij \\ inden, dat de judaïserende partij zich begint te . ontwikkelen in de dagen der Apostelen, loen eenigc personen, die blijkbaar voor do voortdurende onder- houding van de wet van Mozes ijverden, Paulns wenschleii te noodzaken om zich naar hunne iuzigten te schikken, door Tifus, een Heidenseh bekeerling, te besnijden. De Apostel weerstond hun verlangen met goed gevolg, doch kort daarna volgden hem eenigen, die tot dezelfde partij behoorden, naar Antioebie, waar zij eeu twist verwekten, die eene scheiding in de Kerk dreigde Ie veroorzaken. Toen werd er een beroep ge- daan oj) de Apostelen en ouderlingen, die te Jeruzalem in een raad vergaderd waren, die I en gunste der Heide- nen beslisten. Niettegenstaande het Apostolische be- sluil namen dejudaïsereudeChristenen langzamerhand in aantal toe, en maakten eindelijk eene magtige partij inde Kerk uit,zoodat zij den vrede verstoorden, euzelfs de veiligheid van den Apostel der Heidenen in gevaar bragten. Zoodanig waren de Ebionieten der eerste eeuw, die, verontwaardigd over de ondersteuning, die Paulus aan de aanspraken der 1 leidenen gal\', de kracht dier ondersteuning trachtten te verzwakken, door zijne verwerping van het Judaïsmus voor te stellen als te ontspruiten uit onwaardige redenen. In de tweede eeuw kreeg echter deze judaïserende partij den naam van Ebionieten. Hunne beginselen werden nu volle- diger ontwikkeld en tol de juiste gevolgtrekkingen er van uitgewerkt, /.ij beschouwden het Christendom |
||||||||
|
720
|
|||||||||||||
|
ECHTSCHEIDING.
|
|||||||||||||
|
alleen uit oen Joodsch oogpunt. Jezus beschouwden
zij als niet meer dan een menscli, merkwaardig om zijne vroomheid, en daarom gekozen om de Messias te zijn, maai\' geheel onbewust van cene bijzondere Goddelijke roeping tot zulk een ambt, totdat het hem geopenbaard werd door de medeverschijning van den j profeet Elia, en daarop ontving hij demagt vanboven om zijn Mc-ssiaswork te verrigten, en om zijn gezag- te tooncn door het verrigten van wonderen. Bijzijn doop, zeiden zij, door Johanncs den Dooper, die in dit geval Elia voorstelde, leerde Jezus het eerst het hooge ambt kennen, waarmede hij was bekleed. Om hunne inzigtcn te staven, vervaardigden de Ebionieten eene herziening van de geschiedenis, die in de Evan- geliën vervat is, onder den naam van liet Evangelie der Hebreen, waarvan stukken bewaard zijn door Epi- phanius en Jiisfiuus. Tn dit werk stelden zij den doop van f\'hrist us voor als oeuvouditr dr zijrtbaro nederda- ling van den Heiligen Geest, om aan Jezus liet bewust- zijn van Zijne Goddelijke roeping tot het Messiasscbap mede te doelen, en om dat feit aan Johanncs bekend te maken. Opdat die gebeurtenis het meest indruk- makende voorkomen mogt hebben, schreven zij, dat er licht scheen om die plaats, en dat er vuur uit de Jordaan voortkwam. Irenneus zegt, dat zij Jeruzalem vereerden, als of die stad hel huis (iods was. Zij leefden in aanhoudende verwachting van de tweede komst van Christus, en geloofden, dat Hij naar Jeruzalem zoude wederkeeren, en daar de theocratie weder zou vestigen. Origenes spreekt van twee klassen van Ebionieten:
zij, die de wonderdadige ontvangenis van onzen Heer loochenden, en zij, die haar aannamen. De eerste partij geloofde, dat de werking van den Heiligen Geest op Jezus bij Zijn doop begon; de laatste daarentegen, dat zij begon bij Zijne ontvangenis in den school van Maria. De Clementinen, een werk uit de tweede eeuw, bevatten dezelfde judaïserende niccningen, die door do Ebionieten werden beleden. Hiëronymus beschrijft eene secte van denzelfden aard, die door hem te Herrca in Syrië gezien is tegen het einde der vierde eeuw, welke echter niet doorging onder den naam vanEbio- nietcn, maar onder dien van Nazabeners (zie ald.). ECHTSCHEIDING, de ontbinding van denhuwc- lijkshand. De wel van Mozes voor de echtscheiding wordt gevonden in Den!. XXIV : 1—5, die door vele Joden, voornamelijk uit de school van Hillel, zoo- danig werd verklaard, dat een man hel regt had oin zijne vrouw om de meest beuzelachtige redenen weg te zonden. Er kan geen twijfel zijn, dat wegens de |
hardheid hunner harten, en om nog grootere kwalen
te voorkomen, God voor een tijd de wet der echtschei- ding verder uitstrekte dan lot de naauwc grenzen, binnen welke zij door onzen lieer werd beperkt. Zulk ■ eene tijdelijke bepaling werd door de Joodsche lee- I raars vurig aangegrepen, eu verdraaid tot eene aanmoe- j diging van de slappe iuzigten o\\er de verpligting van de huwelijksgelofte. Zij verkondigden de leer, «lat op welke gronden iemand het ook goed mogt deuken om van zijne vrouw te scheiden, hij volkomen het regt had om dat te doen, indien hij maar streng getrouw bleef aan de verschillende wettige vormen, die bij de echtscheiding plaats hadden. Indien een geschreven stuk van de betrokken partij was overgelegd, dat ge- teekend en bekrachtigd was door de bevoegde autori- teiten, werd de echtscheiding door de schriftgeleerden als volkomen wettig beschouwd in het oog van God en den menscli. De reden der echtscheiding was voor hen van weinig gewigt, mits de behoorlijke formali- teiten, die de scheiding vergezelden, zorgvuldig in acht genomen werden. Onze Heer brengt echter de wel : des huwelijks terug tot eene overeenstemming mei het oorspronkelijke doel dezer weldadige instelling, en Tlij verbiedt de echtscheiding ten sterkste, behalve op grond van ongetrouwbeidaan de huwelijksgelofte. Tn zulk geval is de huwclijkseed verbroken, en onze Heer verklaart, dat eene echtscheiding of wettige verbreking der vereeniging in deze omstandigheden in volkomen overeenstemming is met het; Woord en de Wet van God. Wij vinden, dat Jezus zich over dit onderwerp vrij breedvoerig uitlaat in Matth. XIX: 3—9: „En de Pharizeën kwamen tot Hem, verzoe- kende Hem, en zeggende tot Hem : Is het een menscli geoorloofd zijne vrouw te verlaten om allerlei oor- zaak? Doch Hij, antwoordende, zeidc tot hen: Hebt gij niet gelezen, die van den beginne de menschen gemaakt heeft, datHij ze gemaakt heeft mau en vrouw? En gezegd heeft: Daarom zal een menscli vader en moeder verlaten, en zal zijne vrouw aanhangen, en die twee zullen tot één vleesch zijn; alzoo dat zij niet meer twee zijn, maar één vleesch. Hetgeen dan God zanicugevoegd heeft, scheide de menscli niet. Zij zeiden tot Hem: Waarom heeft dan Mozes gebo- den eenen seheidbrief te geven, en haar te verlaten? Hij zcide tot hen: Mozes heeft van wege de hardigheid uwer harten u toegelaten uwe, vrouwen te verlaten; maar van den beginne is het alzoo niet geweest. Maar ik zeg ii, dat zoo wie zijne vrouw verlaat, anders dan om hoererij, en eene andere trouwt, die doet overspel, en die de verlatene trouwt, doel ook overspel." |
||||||||||||
|
•.,y
|
|||||||||||||
|
730
|
|||||||||
|
KCTHESIK.
|
|||||||||
|
Bij de nieuwere Joden heeft ren man dr vrijheid
om op eiken tijd, om eikereden, of out volstrekt gcene gewigtige reden, behalve dat liet zijn wenscli is, zich van zijne vrouw te scheiden. Zonder twijfel ciscltt de synagoge, dat er verscheidene handelingen plaats hebben, zoodat een vrij lang uitstel noodzakelijk is, waardoor eene gelegenheid gegeven wordt om den voorgestelden stap zorgvuldig iu overweging te nc- nien, alvorens die eindelijk gedaan wordt. Ken schoid- brief moet door een hunner notarissen, met behulp van drie rabbijnen, op gelinieerd velijn opgemaakt worden, en niet meer of minder dan twaalf regels bc- vatten. In dit document verklaart de man: „Ik ver- stoot u, zend u weg, en scheid mij van u, zoodat gij van dezen tijd af in uwc eigene magt en (er uwer eigene beschikking zijl, cu met eiken anderen man, naar het u behaagt, moogt huwen; en laat geen man h verhiu- deren in mijnen naam van dezen dag af en voor altijd ; en zie! gij zijl vrij voor eiken man. Laat dit voor u van mij een scheldbrief zijn, een geschrift van weg- zending, en een brief van scheiding volgens de wet van Mozes en Israël." Tien getuigen zijn er tegen- woordig, wanneer dit document gelezen en door de partijen getceken wordt, en voor zij hare ondertee- kening er aan hechten, vraagt een rabbijn aan den echtgenoot, of hij vrijwillig handelt en uit eigene ongedwongen keuze. Indien het antwoord van den echtgenoot voldoende is, en het stuk iu tcgenwoor- digheid der getuigen is geteekend, wordt den man door den rabbijn gezegd het document aan de vrouw over te geven, en als deze het haar in de hand geeft, legt hij eene verklaring van dezen inhoud af: „Zie, dit is uw scheldbrief, en gij zijl hiermede van mij gesehei- ilen, en zijt vrij voor eiken anderen man." Dan zegt de rabbijn aan de vrouw, dat zij binnen de negentig dageunicl weder mag huwen. Nadat de echtscheiding aldus formeel heeft plaats gehad, wordt aan de par- tijen verboden om elkander weder te trouwen, of zelfs te ontmoeten, tenzij in de tegenwoordigheid van ge- tuigen. Indien de vrouw geseheiden is om overspel, mag zij haar minnaar niet huwen. Met deze uitzon- deringen zijn de partijen vrij om te trouwen, wien zij willen. In Mohamedaanschc lauden is de echtscheiding .
i
geoorloofd zonder eenige reden. De man behoeft
slechts te zeggen: „Gij zijt, geseheiden," en dadelijk is de, vrouw iu de noodzakelijkheid om zijn huis te verlaten, en al de voorregteu ecner gehuwde vrouw op te, geven. Dit mag hij tweemaal doen en haar weder aannemen, doch zoo hij haar ten derden male |
|||||||||
|
wegzendt, mag hij haar niet weder terugnemen, tenzij
zij met een ander man gehuwd is, en genoodzaakt is om dezen te verlaten. ECTHESIS (Gr. intlegr/ing), een formulier dat in
030, op bevel van den Griekschen keizer Heraclius, opgemaakt werd, ten einde de Moxoviivsiktkn (zie ald.) met de heerschendc kerk te verecnigen. Het stuk werd in orde gebragt na eene, beraadslaging met den patriarch Sergius van Constantinopel, en was zoo kunstig opgemaakt, dat het, terwijl het aanspraak maakte op eene blootlegging van het geloof, het ver- schil verborg, dat er liisseheu de Eutyehiancn en de regtzinnigen ten aanzien van hunne meeningen over den persoon van Christus bestond. De ketterij van Eutvchius was door het concilie van Chalcedon veroordeeld, en de keizer hoopte door het uitvaardi- gen van de Eethesis de bisschoppen over te halen, om zich aan de deereten van het concilie te onderwerpen. Heraclius schijnt den wenseh niet gekoesterd te heb- ben, om dit formulier in de kerk algemeen te maken, maar alleen om het in die provinciën in te voeren, waar de partij der Monophysieten voornamelijk haar verblijf had, en waar hij hoopte, dat het tot hare ver- een iging n iet de (\'at ludieke partij zou leiden, liet had eene merkwaardige uitwerking onder de Monophy- sieteu in Egypte en de omliggende provinciën, waar duizenden zich bij de heerschende kerk aansloten. De patriarchen van Alexandrië en Antiochic omhelsden de Monothclctische leer, die in de Eethesis onderwe- zen werd. Anderen kantten zich echter tegen de leer en tegen het document aan, en de twist werd, in plaats van te vermindereu, heviger dan ooit. Paultis van Constantinopel omhelsde met warmte de Mouothclc- tische leer, en begunstigde de Eethesis, terwijl vele Oostersche en alle Westersche bisschoppen zich hevig aankantten tegen de meeningen van Paulus, en zieh werkelijk tot den paus wendden met het verzoek om al degenen in den ban te doen. die Monothclctische mccuiugcit aankleefden. De Catholieke leer, die /)//- othelelisch was, werd sterk verdedigd door ecu monnik met name Maximus, die een openbaren redetwist over het betwiste punt hield, en met zulk een goeden uit- slag,dat Pyrrhus, zijn tegenstander, zich voor de Dyo- theletische inzigten verklaarde, en iu gezelschap van Maximus naar Rome vertrok, waar hij openlijk de Monotheletische ketterij afzwoer, tot de Roomsche kerk toetrad, en tot patriarch van Constantinopel werd aangesteld. Nadat Pyrrhus Rome na deze openbare vertoouing verlaten had, ging hij naar Ravenna, nam daar plegtig zijne kort te voreu gedane herroeping |
|||||||||
|
KCTYPOMATA — EDDA.
|
731
|
|||||||
|
terug, en plaatste zich aau bet hoofd der Monothe-
letische parlij in die stad. Toen de paus Theodorus vau hef vreemde gedrag van Pyrrhus berigt kroeg, was hij bijna dolzinnig \\an verontwaardiging. Hij riep dadelijk ccne vergadering van de geestelijken bijeen, deed Pyrrhus met de vreeselijkste banbliksems inden ban, en om den gewijden wijn van het sacrament vra- gende, vermengde hij een gedeelte er van met de inkt, eu teekende mot liet mengsel het vonnis der excom- municatie, dat den verraderlijken afvallige naai\' de oorden der « anhoop moest voeren. Middelcrwijl liet de patriarch 1\'aulus, om de boos-
beid van den paus te doen ophouden en, zoo mogelijk, de \\\\ estersche bisschoppen met zich te verzoenen, de Ecthesis van de poorten der kerk van Constantinopel wegnemen, eu een ander stuk, de Type of het formu- lier genaamd, in bare plaats stellen. Hel duel dei- Type was, om op zware straffen alle twisten over den wil of de willen van Christus, en de wijze van hau- delen daarvan, te verbieden. Voordat echter het weg- nemen van de Ecthesis te Home bekend gew orden was, had de paus, op raad der Afrikaausehe bisschoppen, 1\'aulus met groote plegtigheid in den bau gedaan, eu verklaard, dal hein alle kerkelijke magt eu waardig- heid ontnomen was. Op deze vermetele daad vau den paus werd volstrekt geen acht geslagen door den keizer en de meeste Oostersche geestelijken, terwijl depa- triareb zelf zoo verwoed was, dal hij de apocrisiarii of afgezanten vau den paus, die hem het vonnisbragtcn, in de gevaugeuis sloot, en cenigen uit hun gevolg zelfs zweepslagen liet toedeelcn. Na den dood van paus Theodorus in G1-9 riep zijn opvolger Martijn, zoodra deze dcu pauselijken zetel beklom, eeu concilie te Rome bijeen, en veroordeelde niet alleen de Mouo- theletische leer eu „de goddelooze Ecthesis," zooals hij ze noemde, maar ook „de allergoddeloosste Type, die onlangs uitgevaardigd is tegen de Catholieke kerk door den doorluchtigen keizer Constautijn, op aansto- kiug van 1\'aulus, den zoogenaamden bisschop van Constantinopel." De belecdiging, die in dit decreet lag opgesloten, werd dadelijk door den keizer gevoeld. De paus werd gevangen genomen eu naar Naxos, cen ! klein eiland in denGriekschen Archipel, overgebragt.
Vau daar werd hij naar hei keizerlijke hof vervoerd, I en na eeue soort van verhoor, vergezeld van wreede
beleedigingcn en bespotting, werd hij van zijnepries- terkleederen beroofd, veroordeeld, en in ballingschap gezonden uaar de onherbergzame kusten van Taurica Chersonesus (de krim), waar hij in 650 stierf. Zie EuimilANHN, MoNOïlIELKTEN.
|
ECTYPOMATA (Gr. beeldea olfiguren), giften van
i-eu bijzondercuaard, die ineu waarschijnlijk omstreeks
i het midden der vijfde eeu w aan kerkcu begon te schen-
ken. Zij worden voorliet eerst vermeld door Theodo-
retus, die ous verhaalt, dat, wanneer God aaniemaud
eeue irellende genezing aan <-rn lid van zijnligchaam
! had geschonken, zooals zijne oogen, handen of voeten,
! de/e dan ziju ectypoua, het beeld vau het geuezen
gedeelte, in zilver of goud aanbragt, om iu de kerk
i opgehangen te worden als een gedenk teeken van de
giinsi van God. Zulk een gebruik bestond er bij de
■ oude Grieken en Romeinen, en ook bijde Ggyptenaren.
Kris ecm: duidelijke zinspeling op dc/.e gewoonte in \'
I 1 Sam, VI:4, waar wij vinden, dat de Fliilislijuen \', ; hunne gouden spenen eu muizen, beelden van de voor- I j werpen, waardoor zij geleden hadden, als een offer ! aan den God van Israël zonden. Iu Roomsch-Catho- ; liekr lauden ziet men dikwijls afbeeldingen vau ge- j nezen gedeelten van het ligehaani aau de muren der \' kerken hangen. Zie Anatheuata. EDDA, een beroemd voortbrengsel der Noordsche
oudheid, waaraan wij voornamelijk onze kennis van
| de Scandinavische mythologie te danken hebbeu. De
! geleerden ziju iu hunne meening over de oorspron-
\\ kelijke afleiding van het «oord Edda zeer verdeeld
j geweest, doch de meest waarschijnlijke verklaring vau
I het woord is die, welke door Olafscn gegeven wordt,
die liet afleidt van hel verouderde werkwoord uda,
onderrigten. Er zijn twee werken, welke onder den
| naam vau Edda bekend ziju, het eenc in poëzij, het j
andere inproza. De Poëtische of Oude Edda, zooals zij
dikwijls genoemd wordt, beslaat uit negen eu dertig ,
gedichten, die verzameld werden door Ssemund Sig-
fussou, bijgenaamd de Geleerde, tegen het laatste gc-
deeltc van de elfde of het begin der twaalfde eeuw.
Hel oudste en belangwekkendste dezergeheele verza-
meling vau gedichten is de Völuspu of het Gezang
der Profetes, dat, zooals men veronderstelt, in het
openbaar werd opgezegd op het godsdienstige feest
van den zomer zonnestilstand. Het bevat de geheele
Scandinavische mythologie. Het eeuigc dezer gedieh-
ten, dat vau een praktischen aard is, is de Havamal,
de redevoering van iWn verhevene, die vrij volledige
voorschriften over de zedeleer bevat.
De Prozaïsche of Jongere Edda wordt gewoonlijk
toegeschreven aan Suorri Slurlason, die in 1178 uit eeue aanzienlijke Uslandsche familie werd geboren, en in 1241 werd gedood. Dit boek, dat in zijn tegen- woordigeu vorm van de dertiende eeuw dagteekent, maakt zonderden Proloog en den Epiloog, die waar- |
|||||||
|
ED0M1ETEN (GODSDIENST VAX DE) — EÜItlS.
|
|||||||||
|
lö>
|
|||||||||
|
verschillende lezingen bevatten, waarvan er vele den
oorspronkelijken tekst zeer ophelderen. Van Snorri\'s Edda bestaan er twee voornaamste handschriften, die op perkament zijn geschreven, namelijk het Wornii- aansehc handschrift in de bibliotheek der hoogeschoo] van Kopenhagen, en het handschrift van Upsala, dat in de bibliotheek van de hoogeschool dier stad wordt bewaard, behalve eeu aantal handschriften op papier, die in verschillende bibliotheken van Europa te vin- den zijn. De eerste uitgave van de Edda is die van Resenius, meteene Latijnsche eneene Deensche verta- ling, Kopenhagen 1665, doch zij beval slechts het gedeelte, dat door Snorri werd zamengesield, met bij- voeging van de Völuspa en de Ilavamul. De laatste I en beste uitgave is die, welke door de,u geleerden pro-
fessor liask in lSls. werd bezorgd. Zie Scandinavië (Godsdienst van). i EDOMIETEN (Godsdienst van du). Weinig is
er bekend aangaande de godsdienst van dit oude volk. Hoewel de Edomictcn, te oordcelen naar de bood- schap, die Mozes bun zond, Num. XX : 11—17, in den beginne aanbidders van den waren God schij- : uen geweest te zijn, vervielen zij in den loop des tijds
tol grof bijgeloof. Daarom ontstond er tusschen ben en de Israëlieten eeue voortdurende vijandschap. Dal zij afgodeudieuaars waren blijkt duidelijk uit Joscphus, die een hunner afgoden, genaamd Koze, vermeldt, j welken zij aanbaden, voordal Hyrcauus ben dwong
j zich te schikken naar de gebruiken en inzettingen der
I Joodsche wet. Ten gevolge van hunne onderwerping
aan de besnijdenis denkt Joscphus, dal zij proselieten van de poort of geheel Joden werden. Toen evenwel Herodes tot den troon van Judea werd verheven, ver- weet Antigonus hem, dat hij ecu Idumeër of halve .lood was, terwijl het koningrijk gegeven moest wor- den aan een lid der koninklijke familie, volgens het oude gebruik. Joscphus spreekt altijd van Herodes den Groote als een Edomiet, hoewel hij aanneemt, dat de vader van Herodes, Antipater, van hetzelfde volk als de Joden geweest is. In de eerste eeuw na Chris- lus ging de naam van Idumeër verloren. EDIUS, ecu der namen vanden profeet Hcnoch
bij de Mohamedanen. Hij was de derde der profeten en, volgens de Arabieren, de grootste, die er voor den zondvloed leefde. Zij zeggen, dat hij afgezonden werd om aan de Kanaauieten te prediken, doch deze ver- wierpen zijne leer, en dien ten gevolge voerde hij krijg legen hen, en maakte hen tol bedienden en slaven van de ware geloovigen. De Mohamedanen zeggen ! ook, dat hij den geloovigen bevolen heeft om alle toe-
|
|||||||||
|
schijnlijk door Snorri zelven geschreven werden, eeu
volledig ovcr/.igi van de Scaudinavische mythologie uit, dat voornamelijk aan de Poëtische Eddaontlcend is. Dr. Henderson geeft de volgende schets van de verschillende deeleu der Prozaïsche Edda. „De Pro- zaïsche Edda," zegt hij, „is eenc verzameling van ver- schillende verhandelingen, die ten doel hebhen om de mythologie der oude Scaudinaviërs te verklaren, en aan jongere dichters de vele duistere en moeijelijke gedeelten in de werken hunner voorgangers, en meer bijzonder in de oden der Edda, die wij juist beschre- ven hebben, verstaanbaarder te maken. Zij begint nul eeue hoogst ongerijmde en belagchelijke voor- rede, die blijkbaar door den eenen of den anderen overschrijver vóór het werk geplaatst is, het verband van de noordelijke natiën met die der oudheid nagaat, cu bare genealogische betrekkingen tot de oorspron- kelijke huisgezinnen, die in bet boekdenesis genoemd worden, opvoert. Dan volgen deDamiiw/Hroizaïnen- spraken, die den oorsprong der goden, de schepping der wereld, de voornaamste gebeurtenissen, die het tijdperk van den duur der wereld moeten aanvullen, den eindelijken brand, de vernietiging der goden, enz. verklaren. De tweede afdecliug van het werk bevat de KeiiiiiiKjiii\' of Onderrigiiiigen, eenc verzameling van poëtische spreekwijzen, gegrond op en verklaard door aanhalingen van de voornaamste Skalden. Uier vinden wij uiet minder dan houden! zeveu en dertig syuouiincn van Odiu, vier en iwintig van een beer, vier en zestig van vuur, vijf en zeslig van goud, enz. Di\' derde verhandeling wordt SkAlda of de Dichtkun- de genoemd, en bestaat uil eenc verhandeling over het [Jslandschc alphabct en een tal van regelen over het gebruik van rhetorischc en poëtische figuren. EHer- aan is gevoegd Snorri\'s UJttalykil of de Sleutel der Versificatie, die een overzigt geeft van den bouw en de maat van de verschillende soorten van verzen, die onder de Noordsche dichters in gebruik waren." Het blijkt, dat de Edda niet het werk is van een
enkelen persoon, maar de vrucht is vanden arbeid van verschillende personen uit verschillende tijden. De personen, die meest waarschijnlijk de Edda hare te- genwoordige gedaante gaven, waren Sicmuud Sigfus- sou, Snorri Sturlason en Olaf Thordarsen, de neef van Snorri. De Edda van Stcmuud werd het eerst uit IJsland gezouden door den geleerden bisschop Sven- son, omstreeks bet midden der zeventiende eeuw. Zij is schoon geschreven op perkament, en wordt nog in de koninklijke bibliotheek te Kopenhagen bewaard. Er bestaat ook een aantal handschriften op papier, die |
|||||||||
|
EDELICA — E E DEN.
|
|||||||||
|
733
|
|||||||||
|
I de betcekeuis niet werd gehecht, die zij moesten uit-
drukken. In de dagen van onzen Heer voerden de \\ schriftgeleerden een onderscheid in, waarvoor in het
i Woord Gods geen grond bestaai; zij beweerden, dat
cenigc eeden beschouwd moesten worden als van een \' \'< ernstigen, en andere als van een ligtcren aard.In het oog j
van een schriftgeleerde werd een eed ernstig, pleirtis* I eu heilig door bet gebruik van den naam van God of ; i Jehovah; doch hoe dikwijls, uoodeloos enoneerbiedig |
| ecu mensch, zelfs in den dagelijkschen omgang, ook
mogt zweren, dit werd als eene zaak van weinig of ! geen belang beschouwd, mits hij er iu kou slagen om i
het gebruiken van den naam van het Goddelijke wezen te vermijden. Door aldus iu de plaats van het heilige Woord van deu levenden God eene niets beteekenende overlevering van de oudvaders te stellen, vernie- ; tigden de schriftgeleerden onder bet Joodsehe volk ! allen eerbied voor den eed, ca maakten zij de gewoonte ; van het onheilig zweren vreesclijk algemeen ouder \' alle klassen der maatschappij. In dezen staat van zaken hield Jezus aan het volk |
het Goddelijke bevel voor oogen, dat niet alleen het : gebruiken van dennaam van God verbiedt om onware opgaven te staven, maar ook alle oneerbiedige, out- | heiligende en noodclooze eeden van eiken aard, Matth. V : 31, 35, 30: „Haar ik zeg u: zweer ganschelijk niet, noch bij den hemel, omdat hij is de troon Gods; ! noch bij de aarde, omdat zij is de voetbank Zijner voe- \\ ten; noch bij Jeruzalem, omdat zij is de stad desgroo- j ten Konings; noch bij uw hoofd zult gij zweren, omdat , gij niet één baar kunt wit of zwart maken." Deze I woorden zijn somtijds beschouwd als ecu bepaald ver- bod om eeden te zweren, zelfs bij de plegtigste gele- genheden of in geregtshoven. En op grond vau dezen éenen tekst hebben cenigc secteu, zoowel in oude als in nieuwere tijden, de wettigheid van den eed ont- kend, en hebben zij het als zondig beschouwd om bij de cene of andere gelegenheid te zweren. Maar het is volkomen duidelijk uit de verklaringen, die onze Heer hier bezigt, dal Hij wijst op het onheilig zweren in het dagelijksche gesprek, en niet op eeden bij pleg- I tigc en belangrijke gelegenheden. Bovendien leende i Hij zelf de kracht vau Zijn voorbeeld aau de wettig- | heid van eeden in geregtshoven. Toen de hoogepries- | ter Hem een eed oplegde, en het plegtige formulier gebruikte: „Ik bezweer u bij den levenden God, «hit gij ons zegt, of gij zijt de Christus, de Zoon vau God?" erkende Hij, hoewel Hij tot nog\'toe gezwcgeu had, de kracht van dal beroep, en antwoordde terstond: „Gij hebt het gezegd." Er zijn vele voorbeelden van | |
|||||||||
|
koiustige ongeloovigen op dergelijke wij/e te behan-
delen, en dat hij derhalve de aanleidende oorzaak is der godsdienstoorlogen en de eerste, die den pligt in-
scherpte om de ongeloovigen te vervolgen. Aan Edris wordt de uitvinding van de pen, de naald, de toover- kunst en de waarzeggerij toegeschreven; hij gaf ook den oorsprong aan de sterrekunde eu de rekenkunst. Men gelooft, dat hij dertig verhandelingen geschreven heeft, waarvan echter slechts éciio aan den tand des tijds ontkomen is, die naar zijn naam heet, daar zij liet Boek van Henoch wordt genoemd, een apoervph werk, dat door de Oosterlingen iu hoogc achting worden ge- houden. EDI\'Li CA of Eüusa, eene godin hij de oude Ke-
nicincn, die over de kinderen waakte en hun voedsel zegende. EED-EL-KORBAN (Pcrz. Fceit r,/,i hefoffer), een
feest ouder de Perzische Mohamcdanen gevierd, ter eere van den patriarch Abraham. Op den dag vóór u I feest worden ongeveer vier honderd kameelen uit het naburige land bijeengebragt, en de eerste, die opstaat na gerust te hebben, wordt als het slagtoffer gekozen, doodgeschoten cu met eeue lans doorstoken. Dit leest bonderscheiden van hetBchul Bairain, dat ook ter nagedachtenis van Abraham wordt gevierd. EEDEN, plegtige beroepen op liet Opperwezen,
om de waarheid te staven van hetgeen wij zegg\'.\'n of de vervulling te verzekeren van hetgeen wij beloven. De eedformulicren zijn, gelijk andere godsdienstige ceremoniën, niet altijd dezelfde geweest; zij beston- den echter over hei algemeen uit eene ligchame- lijke handeling eu cen voorgeschreven formulier. De oudste wijze van een eed te zweren was door de hand naar den hemel op te heffen. Zoozeide Abraham tot den koning van Sodom : „Ik heb mijne hand opgehe- veu tot den lieer, den allerhoogsten God, die hemel en aarde bezit." Reeds vroeg vinden wij, dat er op eene andere wijze gezworen werd. Zoo legde Eliëzer, de huisbezorger van Abraham, toen hij den eed van getrouwheid aflegde, zijne hand onder de heup zijns meesters. Somtijds ging een eed van eene vervloeking vergezeld, en op andere tijden werd God als getuige geroepen, of de verklaring gedaan: „zoo waar als God leeft." Reeds vroej; hielden de Joden ecu eed iu hoojre
achting, doch later beschuldigen de profeten hen dik- wijls van de misdaad des meineed». Xa de Babylo- nische ballingschap herleefde de eerbied voor deu eed weder onder hen, doch die eerbied week spoedig voor een bloot gebruik van formulieren, waaraan |
|||||||||
|
EEDE.Y
|
|||||||||
|
7:n
|
|||||||||
|
eedeniuhctOudeenhcl Nieuwe Testament, en vooral
legt ilc profeet Jeicmia, J V : )i, de beginselen bloot,
«raardoor wij bij het afleggen van een eed bij plegtige en belangrijke gelegenheden geleid moeten worden. ..Maar zweer: Zoo waaraclitig als de Heere leeft! in waarheid, iu regt en in gercgtigheid: zoo /.uilen zieli de Heidenen in Hem zegenen, en zich in Hem beroe- ïncn." Daarom moet men niet begrijpen, dat onze Heer,
toen Hij het schijnbaaralgemecue bevel; „Zweer gan- schelijk niet," bezigde, verklaarde, dat het bij alle gelegenheden zondig was om zijne toevlugt tot ecu eed te nemen; Hij wijst duidelijk den Joden aan, dat het Derde Gebod, dat tot nog toe door de schriftge- leerden tot het valsche zweren bij den naam Jehovah beperkt was, zich lot alle onheilige, uoodelooze, on- eerbiedige beroepen op God, hetzij middellijk of on- middellijk, uitstrekte. Hel is, alsof Hij had gezegd : Dit bevel sirekt zich niet alleen uit lot de misdaad van den meineed, waarvan zelfs meuschelijke wet- len kennis kunnen nemen, maar lot de zoude van liet ouiheiligende zweren, waarvan meuschelijke wetten volstrekt geenc kennis nemen. Gij zegt: „Gij zult den eed nicl breken, maar Gij zult den Heere uwe ecden houden." Maar ik zeg u: Zweer gauschclijk niet, zelfs niet die ceden, die zoo algemeen onder u zijn, en die gij, omdat de naam van God er niet dadc- lijk iu begrepen is, als betrekkelijk onschuldig be- schouwt. Zulk eenc verontschuldiging kan geen oogenblik volgehouden worden. Zoo gij zweert, hetzij gij dt-n naam van God vermeldt of niet, kan men al- lcen daaruit opmaken, dal gij voor de waarheid van hetgeen gij zegt een beroep doef op den grootcn On- derzocker des harten, die alleen van de waarheiden de opregtheid van hetgeen gij bevestigt kan getuigen. „Zweer gauschclijk niet," zegt derhalve Jehovah-
Jezus, indien gij den naam van den Allerhoogste niet wilt ontheiligen, noch bij den hemel, want, hoewel gij denken kunt, dat gij liet gebruiken van den naam Gods vermijdt, zweert gij bij den troou van God, en derhalve, zoo uw beroep cenige beteckenis heeft, is het gcrigt tot Hem, die op den troou zit; noch bij de aarde, want hoewel gij moogt denken, dat zij gecue betrekking op den naam Gods heeft, is zij de voetbank van Jchovah, en daar een eed slechts een beroep kan zijn oj) ten verstandig wezen, zweert gij bij Hem, wiens voetbank de aarde is; noch bij Jeruzalem, want wel verre dat zulk een eed nicl niet God verbonden is, is het de stad des Grootcn Konings, en de plaats,\' die Hij heefl uitgekozen om daar Zijn naam tezetten. |
(üj zult ook nicl zweren bij uw hoofd, want zoo zeer
eischt Jchovah het als Zijn eigendom, dal Hij zelfs de haren daarvan telt, en zoo gering is de inagt, die gij er over hebt, dat gij niet één haar wit of zwart kunt maken. Kortom, de leer, die Jezus onderwijs! doorge- bruik te maken van die verschillende ophelderingen uit de gewone formulieren van zweren onderde Joden getrokken, is zoo ruim van toepassing, dat het voor iemand onmogelijk is om in de geheclc schepping Gods een enkel voorwerp ie ontdekken, waarop hij een eed kan gronden, dal niet in werkelijkheid en in hel oog van Gods heilige wet een beroep op den Schep- pcr zelveu zal zijn. [tullen wij dan zweren, kunnen wij bij niets ander- dan bij den levenden God zweren, waut Hij alleen kan getuigen van de opregtheid van ons hart, en daarom kan men alleen op Hem ecu be- roep doen, als den getuige der waarheid van hetgeen wij door een eed zoeken te bevestigen. De ouder- scheiding der schriftgeleerden tussehen de meerern- stigc en ligtere eedcu blijkt derhalve geheel ongegrond te zijn. Alle ceden zijn ernstig, alle zijn ecu beroep op God, en die Ie gebruiken bij eene andere dan de plegligste en belangrijkste gelegenheden iszichschul- dig te maken aan eenc der stoutste, meesl ougeregtigde en afschuwelijkste overtredingen van Gods wet. Reeds vroeg vinden wij hij de oude (jriekscheschrij-
vers melding gemaakt van ceden, die bij belangrijke openbare gelegenheden, zooals verbonden en onder- handelingen, werden afgelegd; in zulke gevallen werd er eenc bijzondere heiligheid aan den eed gehecht. De meineed werd beschouwd als eenc misdaad, die door eene zwaardere straf in de helsche oorden na den dood werd bezocht, en ook door zwaardere rampen in deze wereld. De ceden gingen in vele gevallen ver- gezeldvanofferandenen plengoffers, terwijl de handen van de partij, die zwoer, op het slagtoffer of het altaar werden gelegd. Daar elke afzonderlijke provincie van Griekenland hare bijzondere goden bad, waren de inwoners gewoon om bij voorkeur bij deze te zweren. De mannen zwoeren bij hunne geliefkoosde goden, d\'c vrouwen bij hare geliefkoosde godinnen. Jiij de oude Romeinen waren alle magistraten verpligt, om binnen vijf dagen na hunne aanstelling tot het ambt ecu eed van getrouwheid aan de wetten af te leggen. De soldalen waren ook verpligt om den militairen eed Ie zweren. In geval" van onderhandelingen met vreemde natiën werd de eed bekrachtigd door het offerdier met een vuurstcen te slaan, en werd Jupiter aangeroepen om het Romeinschc volk ter neder te slaan, zoo het zijn eed schond. |
||||||||
|
EENDRAGT (FORMUL
|
VA \\, _ EERSTELINGEN. 735
dil verkeerd genoemd Formulier van Ecndragt. Zelfs
iu Saksen hadden velen, die gedwongen waren het te teekenen, er een grooten afkeer van, en bij den dood van Augustus hernamen de gematigde Lutheranen en de geheime Calvinisten, begunstigd door Crcllius, den eersten minister van den nieuwen keurvorst, bun- | nen moed en hunnen invloed. Hunne plannen werden j echter eensklaps verijdeld door den onverwachten dood van den keurvorst Christiaan I. in 1591, hetgeen gevolgd werd door <le ongenade en de gevangenne- ming van de leeraren, die in het ongelukkige plan van hervorming betrokken waren, terwijl Crellius, hun voornaamste beschermheer, in 1001 den dood onderging als de straf voor zijne vermetelheid. Hel Bergsclie formulier kon mei meer juistheid het For- mulicr van Tweedragt genoemd worden. Het is nooit door de Luthersclie kerken algemeen aangenomen, t alhoewel het nog door ecnigc gerangschikt wordt onder de standaards van het orthodoxe geloof." De leerstellingen, waaraan deze confessie de kerken j
wensclitc te binden, betroffen hoofdzakelijk de maje- I stcit en alomtegenwoordigheid van hei ligchaam van Christus, en het wezenlijke, eten van Zijn vleesch en bloed in het avondmaal. Nog een twist over het For- mulier van Ecndragt ontstond er in Zwitserland in 171S, toen de magistraten van Bern een edict uit- vaardigden, waarbij de aanneming van deze confessie als eengcloofsregel werd bevolen. Een strijd, die voort - kwam uit dit edict, werd er gedurende eenigen lijd gevoerd, en de uitslag daarvan was in de hoogste mate nadeclig voor hef gezag en den invloed van liet Hoek van Torgau. EEKSTELINGEN, eene offergave aan God bij de
oude Hebreen van een gedeelte der opbrengst van den oogst, als eene erkenning van de Goddelijke goedheid inliet zenden van vrucht bare jaargetijden. Dit was vol- gens het bevel van God,zooals wij in Exod. XXII:29 lezen: „Uwc volheid en uwe tranen zult gij niet uit- stellen; den eerstgeborene uwer zonen zult gij Mij geven." In het vers, dat onmiddellijk volgt, wordt het ; bevel ook tot de dieren uitgestrekt. In vers 30 lezen wij: „Desgelijks zult gij doen met uwe ossen en met uwe schapen; zeven dagen zullen zij bij hunne moeder zijn, op den achtsten dag zult gij ze Mij geven." De naam eerstelingen werd afgeleid van de omstandigheid, dat zij in den tempel geofferd werden, alvorens een gedeelte van den oogst was aangeraakt. Er waren twee soorten van eerstelingen. De eerste soort werd geofferd in den naam van het gehcele volk, en bestond uit twee brood en of uit eene schoof gerst, op den |
|||||||
|
EENDRAGT (Fobmulier van), oen beroemd do-
cnment in 1579 opgemaakt, om een einde te maken aaii de verdeeldheden in do Lnthcrschc kerk, en als een hehocdiniddel tegen do gevoelens der Hervormde kerken. Deze verhandeling werd zamengesteld door Andreas, professor 1c Tubingen, en zijne geestver- wanten te Torgau, waarom zij ook dikwijls het Boek van Torgau wordt genoemd. Zij w erd door den keur- vorst van Saksen naar bijna alle. Luthersclie vorsten gezonden, opdat zij door de leeraren der kerk goed- gekeurd en door de wereldlijke magt bekrachtigd zou worden. Zoovele tegenwerpingen werden er echter te- gen het boek gemaakt, dat de zamonstcllors er van liet noodig vonden om liet te herzien en te verbeteren. Zoo verbeterd werd liet aan cene vergadering van zes godgeleerden onderworpen, die te Berg, een Bene- dief ijner klooster nabij Maagdenburg, bijeenkwamen, waar een werk van niet weinig bekendheid in de ker- kelijke geschiedenis, Hei formulier van Ecndragt, werd zamengesteld. Dit document bestaai uit twee gedeelten; het eerste bestaat uit de leerstukken door Andreas en diens medehelpers aangevoerd, en bet tweede doetmecdoogenloosallcn in den ban, die weigc- ren deze leerstukken te onderteekenen, en verklaar), dat zij ketters zijn, die de wraak van den wereldlijken arm verdienen. Wij nemen het volgende verhaal over van de wijze, waarop dit document door de Luthersclie en de Hervormde kerken ontvangen werd. „Het gezag van den keurvorst verzekerde de aan-
neming van deze nieuwe confessie door de Saksische kerken, en baar voorbeeld werd in andere gedeelten van Duitschland langzaam gevolgd. Door verscheidene van de voornaamste kerken der Luthersclie gemeente werd zij echter standvastig en met verontwaardiging verworpen, onder andere door die van Neurenberg, Brunswijk, Hessen, Pommcren, Silezic, Holstein en Denemarken. Frederik II. van Denemarken wierp, bij liet ontvangen van eene kopij van dit formulier, haar in het vuur. Eene warme vereering van de nagedach- tenis van Melanthon bragt er toe bij om dit algemeenc misnoegen teweeg te brengen met een document, waarin zijne gevoelens op eene zoo onverdraagzame wijze werden verworpen. De liefdelooze uilsluiting der Calvinisten van de communie der Luthersclie kerk, daarin vervat, verwekte natuurlijk nog grootere verontwaardiging tegen de bewerkers er van van den kant der Hervormde kerken. De Helvetiscbc leeraren, met Hospinianus aan hel hoofd, de Zuid- Nederlandsche godgeleerden, die van de Palts, van Aubalten van Baden verklaarden een open oorlog aan |
||||||||
|
73fi EFFRONTES — EGY PTENARE
avond van don ] .">l,en van Nisan ingezameld, en in den
hof van den tempel gedorscht. Deze gerst werd selioon gemaakt en gewand, dan werden er drie pinten van geroosterd en met reukwerk en olie vermalen, en door den priester voor den lieer naar de vier winden gc- wnifd. De priester wierp daarop een handvol er van in het vuur, en behield liet overige gedeelte voorzie!) /.elven. Als deze plegtigheid geëindigd was. inogl elke man oogsten en zijn oogst inhalen. De Rabbijnenzeg- gen, dat de andere soort \\ au eerstelingen bestaan heeft uit liet zestigste gedeelte van ieders oogst, dat, zooals men verwachtte, door een ieder afzonderlijk naar den tempel werd gebragt. Deze eerstelingen bestonden uil tarwe, gerst, druiven, vijgen, abrikozen, olijven en dadels. Zij werden door vier en twintig personen in processie gedragen, voorafgegaan van een os voor eene offerande, met vergulde horens en met olijftakken gekroond. Behalve deze twee soorten van eerstelin- gen, die aan den lieer werden geofferd, was er nog eene andere offergave van koren, wijn en olie, benc- vens schapenwol, die voor het gebruik der Levieten werd aangeboden, volgens hel hevel in Dout.X VI11 : I gegeven, (iecne juiste bepaling werd er gemaakt aan- gaande de groote dezer gave aan de Levieten: dcTal- mudistische schrijvers zeggen echter, dat milddadige personen gewoon waren om een veertigste of zelfs een dertigste te geven, terwijl minder edelmoedige perso- nen zich vergenoegden niet slechts een zestigste gc- deelte van de geheele opbrengst te schenken. De eerste werd genoemd eene offergave met een goed oog, en de tweede eene offergave niet een boos oog, en som- ïnigen veronderstellen, dat onze lieer op dezeoveile- vering zinspeelt in Matth. XX: 15 : „Of is het mij niet geoorloofd te doen met het mijne, waf ik wilr Of is inv oog hoos, omdat ik goed ben?" De tijd van het offeren der eerstelingen strekte zich uit van Pinksteren tot aan het feest der tempelwijding. Het was onwettig voor de Joden om den oogst, in te zamelen, alvorens zij aan God de nieuwe schoof hadden geofferd, die aangeboden werd op den dag na den grooten dag der ongezuurde brooden; ook mogten zij geen brood van het nieuwe koren hakken, alvorens zij op Pinksteren de nieuwe brooden op het altaar geofferd hadden. Het gebruik om de eerstelingen te offeren was aan de oude Heidenen niet bekend. Porphyrius zegt, dat; het door de wetten van Triptolcmns en van Draco werd inge- steld. Diodoros Sieulus vermeldt, dat liet ook doorde oude Egyptenaren in neht genomen werd. EFFRONTES (Lat. <:r, \\at,frw», het voorhoofd),
eene secte die in de zestiende eeuw in Zevenbergen |
\\ (godsdienst van dl oude).
: ontstond. De Effrontes ontleenden hunnen naam aan
, de vreemde gewoonte, die zij hadden, om zich het voorhoofd te scheren, totdat het bloedde, en het dan met olie in te wrijven. Dit was hunne wijze van doo- pen en van inwijding iu de secfe. Zij loochenden liet beslaan van den Heiligen Geest, daar zij geloofden, dat die uitdrukking niets meer aanduidde dan de wer- king van God op de ziel. EGYPTENAREN (Gobsdikxst van de Ocof.).
Het is verwonderlijk, hoe vroeg Egypte, dat de baker- inat van kunsten en wetenschappen was, tot de grofste afgoderij moet zijn vervallen. De schrijvers over fa- helleer komen over het algemeen daarin overeen, dat dit het eerste land was, waarin de aanbidding van vaj- schc goden ontstond. Langs welke stappen de Egyp- tenaren er toe kwamen om het schepsel boven den Schepper te aanbidden, is moeijelijk na te gaan. In een zeer vroegen tijd schijnen zij hiëroglyphische leekenen en zinnebeelden gebezigd te hebben, om afgetrokken denkbeelden en de eigenschappen der Godheid aan te duiden: en zooals Ie Pluche en andere schrijvers geloovcn, werden deze figuurlijke voorstel- lingcn later tot voorwerpen van bijgeloof en afgoderij gemaakt. Zoo beschouwden zij de zou als een zinne- lieeld van den Almagtigc, daar zij het grootste voor- werp in de schepping is, en daarom het best geschikt om den Schepper aan te duiden; en bovendien ge- bruiktcn zij de figuur van een cirkel als een beeld der zon en als een zinnebeeld der eeuwigheid. Einde- lijk noemden zij de zon en haar symbool de Eeuwige, en hunne gebeden dóór deze zigtbare zinnebeelden opzendende, verloren zij in het vervolg van tijd bet, groote en glorierijke Wezen uit het oog, dai alleen regt heeft op de hulde en de aanbidding van alle ver- standelijke wezens. De godsdienst, in plaats van eene reeks van hoogstbelaugrijke afgetrokken beginselen te zijn, gerigt tot den geest en het hart van den mensch, ging over in den aantrekkelijken vorm, aau- trekkelijk ten minste voor het, uitwendige oog, van eene reeks van geschilderde afbeeldingen, die alleen aan de ingewijden in haar waren aard en hare ware beteekenis werden geopenbaard. Zoo is, volgens de geheime leer der Egyptische priesters, Osiris het Op- perwezen, de God der goden; maar daar hij eene verscheidenheid van eigenschappen bezit, die allen goddelijk zijn, worden deze afzonderlijk onder ver- schillende namen en door verschillende zinnebeelden, \' als zelve goden, voorgesteld. Zoo is Osiris, het stof- felijke heelal ontrollende, Ammon of Jupiter-Ammon, en op eene juiste wijze zinnebeeldig voorgesteld door |
|||||
|
ENST VAN DEOüDEj. 7.i7
|
||||||||||
|
EGVI\'TKNAHKN
|
||||||||||
|
de zon, die door haar lichten hare warmt cdu bloemen
en vruchten der aarde doet ontwikkelen. Osiris, aks de wijsheid, de \\olinaaktheid zijner scheppende kracht uitoefenende, en in de uitwendige schepping de inwen- dige denkbeelden van den goddelijken geest verwe- zenlijkende, is eenc andere godheid, Ptha geheeten. Als de goedheid en de weldadige bewerker van al hel goede, het leven en hel geluk, is Osiris nog eenc an- dere godheid, hoewel deze ook den naam van Osiris draagt. De voornaamste bezigheid van Osiris was de dooden te oordcelen en over dat rijk te heerscheu, waarin de zielen der goeden werden toegelaten om voortdurend geluk te genieten. Gezeten op zijn troon, vergezeld van Isis en Nephthys, mei de vier geniën van den Amcnthus, die op eene lotusplaul staan, wel- ke uil het water groeit, inliet midden der goddelijke woning, ontving hij het verslag van de handelingen des overledenen, dal door Tholh was opgemaakt. Ho- rus, zijn zoon, bragt den overledene, nadat diens daden gewogen waren door Anubis en Horus, (hoewel Auu- bis hel ambt van directeur der gewigten vervulde en dien titel droeg, hielp Horus hem dikwijls in die dienst) in de tegenwoordigheid van Osiris, en bragl ook het schrijftafeltje van Thoth mede. In de weeg- schaal werden dan aan de eene zijde de veder of de beeldtenis der waarheid ofgeregtigheid geplaatst, en aan de andere eene vaas, die, zooals men onderstelde, de regtvaardige daden van den overledene bevatte, waarvan het onvoldoende of de raming door Thoth opgeteekend werd. Een baviaan zal op hef bovenste gedeelte van de weegschaal, en Cerberus, de bewaarder van het paleis van( )siris, was ook tegenwoordig; soin- tijds ook zal Ilarpocrates, hetzinnebeeldderstilte.op eene legerstede van Osiris, vóór den god der letteren. De andere voorname godheid van de oude Egypte- naren was Isis. Osiris stelde de zon en den Nijl voor, daar deze rivier even noodzakelijk is om Egypte vruchtbaar te maken, als de zon om de aarde vrucht- baar te doen zijn. Isis vertegenwoordigde de maan en Egypte. Beiden worden beschouwd als hel zonnejaar aan te duiden. Osiris werd aangebeden onder de ge- daante van een os, Apis geheeten, en Isis onder de gedaants cener koe. Over den oorsprong der Egypti- sehe afgoderij sprekende, zegt Diodorus Sieulus : „Den hemelhoog boven hunne hoofden beschouwcu- de, en de verwonderlijke orde bewonderende, die er in het heelal heerseht, hielden /ij de zon en de maan voor eeuwige goden, en vereerden zij die met eene bijzondere vereering." Het gcheele mythologische stelsel van dit oude volk wordt door hen, die hel het |
naauwgezetst onderzocht hebben, als eene astro-the-
ologie beschouwd, waarin dieren als symbolen der hemelligchameu zijn gebruikt, en als deze beschou- wing juist is, levert zij eene niet geheel onvoldoende verklaring van den oorsprong der diereu-aaubidding op. Indien de leekenen van den dierenriem en de sterrebeelden aangebeden werden, de dieren, die ze voorstelden, werden zulks ook. liet gemeen aanbad hel zinnebeeld , terwijl het volkomen onkundig was aangaande datgene, wal daardoor zinnebeeldig werd voorgesteld. Een zeer goed overzigt van de ingewikkelde mj
(hologie der Egyptcuaren, voor zoo verre zij bel rek - kiug heeft op hunne leer der wereldwordiug, wordt aldus door Gross in zijne Heidensche godsdienst ge- geven: „Volgens Proclus namen de Egvptenareu drie orden of cmauaiien van goden aan ,een feit «aar- van in hel begin der tegenwoordige eeuw nog het bewijs bestond in de dierenriemen in de kleine slad Teutyra aan den Nijl. Naar bet boveugedeelte van den koepel ziende, waarin dit oude staaltje van de astronomische theologie der Egypte naren vereeuwigd is, ontdekken wij geheel in den top de twaalf groote goden, zinnebeeldig voorgesteld door de twaalf tee- kenen van den dierenriem. Elk dezer twaalf goden heeft zijne drie wachters, Decani geheeten, en ook bekend als de demons of luchtgoden van Hennes, de verpersoonlijking van de ziel of het verstandige be- ginsel van het heelal. Elk der Decani heeft ook (wee wachters, en zoo is de godheid verdeeld en onderver- ileeld, toldat de omtrek van denpneuinatologischeu zodiak, die drie honderd zestig graden bevat, zich in twaalf homoeentrisehe pyramideu tot het middelpunt der aarde uitstrekt. Elke van deze zodiakale pyrami- den heeft haar bestureuden demon, juist als de twaalf groote wereldgoden bestuurd worden door de opperste godheid, erkend als Ammon of (,\'neph. Deze godheden regelen de jaargetijden en tijdkringen van ons plane- fenstelsel, en van daar de oude verdeeling van den lijd des jaars in weken van zeven dagen en jaren van twaalf maanden. Hier bemerken wij een uitgebreid theocosmisch stelsel, dat in de eenheid eindigt, en de belangwekkende en belangrijke waarheid verkondigt, dat alle goden werkelijk slechts één god zijn, gelijk alle zonnen en planeten slechts ééne wereld uitmaken. „De geheele hemel, of de wereld als hemelsei) bc-
sehouwd, is in talrijke afdeelingen gescheiden en onder de hcmelsche heerschers verdeeld, terwijl de hoogste gewesten, die zich van het pyramidale top- punt des hcelals naar beneden tol de maan uilstrek- |
|||||||||
|
M
|
||||||||||
|
738 EGYPTENAKEN (GODSDIENST VAN DE OUDE).
|
|||||||
|
ken, bij uitstek aan He goden, naar hnnne verschil-
lcndo rangen en orden, beliooren. De eersten en hoogsten onder hen zijn de twaalf meer dan hemelselie goden, met hnnne ondergeschikte duivelen. Na deze volgen de intcrcosmischc goden, elk van welke ook heerschappij voert over een aantal demons, aan welke hij zijne inagt meedeelt, en die er zieh in verheugen zijn naam te dragen. Binnen de ruime grenzen dezer demons gravitoert het middelpunt aller dingen. De demons, hunne magten hun invloed ontvangende van de goden, wier ondergeschikten zij zijn, brengen de planten en dieren voort, gieteu hunne eigene krachten daarin, vervullen aldus de wereld, en vereenigen de vier spheren van het heelal — de meer dan hemelsche, de hemelsche, de bovenmaansche en de ondermaan- sche sphecr, — in één onlzaggelijk geheel. „Er zijn zes orden van demons. De eerste is sin
> generis, en heeft eene waarlijk goddelijke natuur. Deze
I hoogste demons binden de zielen aan de ligehamen,
| de emanatiën van den Vader aan de goden. Detwee-
j de orde, nog merkwaardig door hooge geestelijke
: eigenschappen, heeft het oppcrtoezigl over de zielen,
:il> zij de ligehamen binnentreden of verlaten; zij
! openbaren de schepping. De derde deelt aan de god-
\\ \'lelijke zielen, die in de ligehamen treden tot welzijn
van gewone zielen, deu tweeden graad der scheppende
magt mede, terwijl zij de hoogere invloeden op haar
uitgiet. De vierde verleent aan de geïndividnaliseer-
de naturen de werkende krachten of beginselen van
synthetisch of concreet bestaan, zooals leven, orde,
denkbeelden en de middelen om steeds volmaakter
te worden, die de goden beschikbaar hebben. De
vijfde orde van demons, die ligchamelijke overeen-
komst bezitten, houden al de elementen van hetaard-
selie ligehaam, naar het voorbeeld van het eeuwige
ligchaam, bet ideale ligehaam en de type en de bron
aller ligehamen, te zamen, en schragen en behouden
die. Wat de demons van de zesde en laatste orde
aangaat, zij moeten zorg dragen voor de stof, en het
is hun werk om het oppertoezigt te hebben over de
krachten, die van de hemelsche /ii/le in de aardsehe
h//le afdalen, en om de omtrekken van dedenkbeclden
in de stof te bewaren.
„Gelijk de meer dan hemelsche sphecr hare onder-
verdeelingen van wezens heeft, heeft ook de lagere die, en volgens eene bepaalde wet der pneumatologie han- delen de mindere wezens altijd in afhankelijkheid Tan de hoogere. De sphecr der maan, de lucht, het vuur, het water enz. zijn allen met demons vervuld, die van eene elastische luebtaardige natuur zijn, en die als |
tussehenwerkende krachten tusschen de goden en de
menschen handelen. Zij hebben het bestuuroverdcele- menten en het organische leven. Van henhangt de groei, de bloemenstand, de kracht en de volmaaktheid der planten af, en daarom zijn alle planten, die in eene ge- gevcne maand of ouder ecu bijzonder teeken van den dierenriem bloeijen,bepaaldelijk onder den invloed van J deu god, aan wien zulk een teeken of zulk eene maand gewijd is! Ziehier den oorsprong der heilige planten." In geen gedeelte der wereld heeft de Dieren- aanbidding (zie ald.) op zulk eene grootc schaal be- staan als in het oude Egypte. Elke kleine stad of elk klein district had zijn heilig dier en ecu tempel aan de aanbidding daarvan gewijd, met een geheelen stoet van priesters of priesteressen om de eeredienst te lei- den. Te Thcbe, de zonnestad van Ammon, werd de ram aangebeden; te Mendes, de bok; te Cynopolis, de hond; te Lyeopolis, de wolf; te Bubastis, de kat; te Tachompso, de krokodil. Eenigc licilige dieren : werden met veel meer eerbied dan de andere aange- heden. Dit was vooral het geval met de drie heilige ; stieren Mnevis, Üttiijtliix n\\Aji>*. Herodotus geeft aan \' de dieren-aanbidding eene kleur, die daaraan alleen passende kon zijn, als men haar beschouwt, zooals zij door de meer verstandigen en denkenden van het Egyp- tisehe volk werd uitgeoefend. „In de tcgenwoordig- heid dezer," zegt hij, „doen de inwoners der steden hunne geloften. Zij wenden zich als smeekelingen tot de godheid, die verondersteld wordt voorgesteld te zijn door het dier, in welks tegenwoordigheid zij zijn." De grootc menigte koesterde waarschijnlijk echter geen ander denkbeeld, dan dat de dieren zelve godheden waren, en daarom als zoodanig aangebeden werden. Deze heilige dieren werden op de prachtigste wijze onthaald, hadden weelderige ligplaatsen, en als zij ongelukkiger wijze stierven, gingen hunne vereer- ders in rouw, begroeven ze met grootc staatsie, en | rigtten prachtige graftomben op boven de plaatsen, ; waar zij begraven lagen. Zoo ver dreven de Egypte- | naren deze soort van afgoderij, dat, gelijk 1\'oinponins j Mela ons berigt,zij de beelden van vele dieren, zoowel als de dieren zelve, aanbaden. En Strabo zegt, dat de Egyptenaren geene beelden van menschen in hunne tempels hadden, maar slechts die van dieren. Het is zeer mogelijk, dat de buitengewone vereering, waarin zij zekere dieren hielden, in verband stond met, hun geloof aan de zielsverhuizing. Herodotus zegt: „De oude Egyptenaren geloofden, dat, als het ligehaam ontbonden is, de ziel in een ander dier gaal, dat te zelfder tijd geboren wordt, en dat, nadat zij de ronde |
||||||
|
K(.iï 1\'TENAREN (GODSDIENST VAX DE ( iUDE).
|
|||||||||
|
789
|
|||||||||
|
heeft gedaan door alle dieren, die liet land, de wateren
en de lucht bewonen, /ij weder iu het ligchaain gaat van een mcusch, die dan geboren wordt. Deze omgang, zeggen zij, wordt door de ziel in drie duizendjaar ver- rigt." Terwijl de Egyptcnareu aan het voortdurende voortbestaan der ziel na den dood geloofden, hielden zij hel voor eene zaak van het uiterste belang, dal hel ligchaain zorgvuldig bewaard zou worden. V\'au daar hel gebruik oni de lijken te balsemen, en de zorg aan het bereiden van mummicn verleend. Onder de offeranden aan de Egyptische godheden
aangeboden, namen plengoffers cu reukwerk de eerste plaats in, vergezeld van vruchten, bloemen en andere voortbrengselen van den grond; dieren van verschil- lende soorten, voornamelijk ossen en vogels van ver- schillendeu aard, werden haar ook voorgezel. Hero- ilolus beschrijft de wijze, waarop een os aan Iris, de grootste der Egyptische godinnen, geofferd werd. Hij zegt, dal de huid afgestroopt werd, en dat de ingewan- deu uit het dier werden genomen, maar uiel hel vet en de pens. Vervolgens sneden zij de pooten, de schou- ders, den nek en de uiteinden van de lendenen af; het overige gedeelte van het ligchaain werd dan opgevuld mei (iju brood, honig, rozijnen, vijgen, wierook, myrrhe en verschillende kruiderijen. Nadat dit gedaan was, verbrandden zij het, en wierpen op de vlam eene groote hoeveelheid olie. Onderwijl het slagtoffer brandde, gee- gelden de aanschouwer» zich, terwijl zij vóór de plegtig- heidgevast hadden; het geheel werd besloten met het overschot van het offerdier te eten. Ookzegtdegenoem- de schrijver ons, dat het in Egypte voor eene groote misdaad werd gehouden om een dier te offeren, dat niet gestempeld was met het zegel van den priester, en aldus wettig verklaard was geschikt om te offeren te zijn. De priesterschap, daaronder de voornaamste en de
mindere priesters begrepen, bekleedde na den koning in Egypte den eersten raug. De priesters waren ver- dceld in verschillende collegiëu, naar de godheid in wier dienst zij gebezigd werden. Eehalvc de priesters waren er ook priesteressen van de goden of van de ko- ningenen koninginnen; elke priesteres droeg een titel, die hare bijzondere bediening aanduidde. Hcrodotus beweert, dat de vrouwen niet tot priesteres verkiesbaar waren, doch die geschiedschrijver bedoelt waarschijn- lijk tot het ambt van opperpriesteres of tot de hoogere priesterorden, daar hij op eene andere plaats zelf spreekt van vrouwen, die aan de dienst van Ainnion gewijd waren. Het ambt van priester ging gewoonlijk van den vader op den zoon over, cu allen, die het bekleedden, genoten belangrijke voorregtcu, die zich |
|||||||||
|
ook tol het gehcelc huisgezin uil strekten. Zij waren
vrij van belastingen, en werden onderhouden uit de schatkist. Toen 1\'harao op raad van Jozef al hel land der Egyptcnareu opkocht, werd het land der priesters uitgezonderd; ook werd hun de belasting van het vijfde gedeelte der opbrengst niel opgelegd, zooals aan het andere gedeelte des volks. Wij vernemen van Diodorus Siculus, dat bet land verdeeld was iu drie deelcn: één gedeelte behoorde den koning, een tweede den priesters, ecu derde den soldalen. De priesters in Egypte waren in velschillende
orden verdeeld. De voornaamste of hoogepriester bc- kleedde de eervolste plaats. Hij had het toezigt over het offeren van de slagtotfers, de proecssien der heilige booten of arken, het aanbieden van de offergaven op het altaar of bij begrafenissen en het zalven van den koning. Bij deze gelegenheden was hij bedekt met eene soorl van mantel, gemaakt van de geheele huid van een luipaard. Verschillende insigniëu werden dooi de priesters gedragen, volgeus hunnen raug of de plegtigheid, die zij verrigtteu, en halssnoeren, arin- banden, guirlandes cu andere sieraden werden aauge- daan gedurende de ceremoniën iu de tempels. Kunne kleederen waren gemaakt van linnen, dat, gelijk 1\'lu- tarchus aanmerkt, volkomen past aan menschen, die zich van alle natuurlijke onzuivcihedeii wenseheu te ontdoen; want het zou zekerlijk ongerijmd zijn, voegt bij er bij, voor hen, die zich zooveel moeite geven om haar en alle andere overtollighcdcn van hel ligchaain weg te neineu, om kleederen te dragen, die gemaakt waren vau de wol of het haar van dieren. Hun voor- oordeel tegeu wollen kleederen was echter beperkt tot de onderkleederen, daar zij een wollen opperkleedals mantel niogten dragen, en katoenen kleederen werden somtijds door de priesters gedragen, aan wie, zoo wij Plinius mogen gclooven, zij bijzonder aangenaam waren. Maar niemand inogt iu ecu wollen kleed be- graven worden, omdat bet tot wormen aauleidiug gaf, die het lijk konden schaden; ook kou geen priester een tempel binnentreden, zonder eerst dit gedeelte ] zijner klceding af te leggen. Hunne sandalen waren i gemaakt van bladeren van den papyrusstruik en palm- bladcn; de eenvoudigheid hunner kleederen strekte zich zelfs uit tot hel bed, waarop zij sliepen. Het was somtijds niets anders dan eene huid, die op den bloo- tcu grond lag, en somtijds eene soort van gevlochten werk, van palmtakken gemaakt, waarop zij eene mat of huid legden. Hun hoofd werd, zooals l\'orpliyrius zegt, ondersteund door ecu halven houten cilinder iu plaats van een kussen. |
|||||||||
|
710 ËICETEN.
|
|||||||
|
Onder de gewone priesters werden zij, die de grootc
goden dienden, als van hoogeren rang beschouwd dan die, welke tot de mindere godheden behoorden. Ju vele provinciën en steden stonden die priesters, die aan bijzondere tempels verbonden waren, in hoogere aehting dan andere. Zoo namen de priesters van Ani- mon te Thebc, die van Ftha te Memphis, die van Re te Heliopolis den eersten rang in. De oude Egyptenaren hadden ook cenc klasse van
proleten of heilige schriftgeleerden, die afgescheiden waren van de priesters. Daarom zijn in den zesden \' regel van den Rosctta steen de leden van de Egypti- schf hiërarchie aldus opgeteld: „De voornaamste priesters en profeten, en zij, die toegang hebben tot de altaren om de goden te kleeden, en de vlciigcldra- gers, en de heilige schriftgeleerden en al de andere heilige personen.7\' De vleugeldragcrs schijnen eene hoogere orde van de heilige schriftgeleerden geweest te zijn, want Diodorns Siculus maakt melding van het dragen van vleugelen op het hoofd als cenc bijzonder- hcid van de heilige schriftgeleerden, terwijl Clcmeus Alcxandrinus ile uitdrukking „vleugels hebbende op liet hoofd\'\' als synoniem gebruikt met de uitdrukking ..heilige schriftgeleerde." Deze orde was bijzonder ervaren in de waarzeggerij, en wij \\inden, dal -Nlozes j onderscheid maakt tusseben de profeten en de waar- zeggers in Deut. XIII: -\'S: „Gij zult naar de woorden van dien profeet, of naar dien droomcn-drooiiicr niet hooren: wanr de Heere, uw God, verzoekt ulieden, om te weten, of gij den lleere, uwen God, liefhebt met uwgansche hart en uwe gansche ziel." Het kleed van den heiligen schriftgeleerde bestond uit eengroot voorschoot, van voren vastgebonden of om het ondcr- ste gedeelte van het ligchaam gewonden, en het losse opperklecd met wijde mouwen, dat in alle gevallen van hel fijnste linnen was; hij wordt ook beschreven als van tijd tot tijd vederen op het hoofd te dragen. De geheele priesterorde werd in Egypte niet den
meesten eerbied behandeld, en zij waren dus in staat om grooten invloed over het volk uit te oefenen. De voornaamste oorzaak van het overwigt, dat zij bcza- ten, moet toegeschreven worden aan de mysteriën hunner godsdienst, die zorgvuldig verborgen werden gehouden voor de grootc menigi e, en slecht s aan eenige bevoorregten werden geopenbaard. Deze mysteriën der Egyptenaren bestonden, gelijk de Elcusinisehe mysteriën bij de Grieken, uit twee graden, gewoonlijk de grootc en de kleine geheeten. liet voorregt om in de groote mysteriën ingewijd te worden was alleen voor de priesterschap bewaard, en daarom werd zelfs |
de vermoedelijke erfgenaam van den troon iu deze
mysteriën niet onderrigt, voordat hij iu het volle bezit van het koningrijk kwam, wanneer bij, krachtens zijn koninklijk ambt, een lid der priesterschap werd, en het hoofd der godsdienst van bet land. Het beginsel, dat den grondslag uitmaakte van de
oude godsdienst van Egypte iu haren esotcrischen of geheimen vorm, was het bestaan van één Opperwezen, den onaf hankelijken God.Zoo groot en afwisselend was bet Egyptische Pantheon, dat deze groote waarheid voor het oog van het volk geheel verborgen werd ge- houden. De eerste en hoogste openbaring van den Hoogsten God is in ötejiA, den Schepper, en de vol- geude in P///H, den regelaar der wereld; de cenc god- beid gaf geboorte aan de stof, de andere gaf er ecu vorm aan. Osiris vertoont zich als de zon, het werkende ; beginsel iu de natuur; hit, als de maan, het lijdelijke, donkere, stoffelijke beginsel. Uit de verecniging dezer i twee ontvangt de geheele schepping vruchtbaarheid en leven. Behalve deze grootc wezens, die slechts aau | het goede oorsproug geven, is er een donker beginsel, | Buto of Alhyr geheeten, dat de geboorte geeft aan Typhon, den grooten oorsprong en vertegenwoordiger deskwaads, dic,Nepiéiys of de volmaaktheid huwende, dat mengsel van goed en kwaad doet ontstaan, dat het physischc en zedelijke voorkomen der wereld aan- biedt. Maar behalve de inctaphysischc beschouwing der
oude Egyptische godsdienst is zij door vele schrijvers ook beschouwd als cene, die den ingewijden de weten- ; schappen der sterrekunde en chronologie mededeelde, terwijl zij voor het onwetende gemeen ecu stelsel was van de grofste afgoderij. De oudste volksgebruiken der | Egyptenaren hadden, volgens Creuzer, den aard van orgiën, en bet voornaamste karakter hunner godsdienst was Bacchanalisch. Wulpschc liederen werden er ge- zougen onder begeleiding van gcdruisclimakendc iu- strumentcn. Het volk boog zich met eerbied neder voor do dieren des velds, eu diende het schepsel „bo- ven den Schepper, die te prijzen is in der eeuwigheid." EICETEN, cenc Syrische monniksorde in de ue-
gende eeuw, die het dansen als ecu noodzakelijk gedeelte der eercdienst beschouwde; daarom dansten en zongen deze monniken lofzangen aan God op hunne godsdienstige bijeenkomsten. Zij verdedigden dit ge- bruik door te wijzen op het voorbeeld van Miriam. de zuster van Aiozes, die den dans der Israëlieten leidde na hun overtogt over de Roodc zee, en ook op het voorbeeld van David, die voorde ark dauste. Hoewel deze Eicelen weinige navolgers vonden, dacht Johan- |
||||||
|
EIK-AANBIDDING — EIXESA1TEN. 741
|
|||||||
|
nes üauiasccnus hel toch uoodig hunne dwalingen in
liet licht te stellen. EIX-AANBIDDING. De eik is in alle eeuwen
beschouwd als de belangrijkste boom van het woud. Boschjes van eikenboomen werden zelfs in de vroegste tijden ouder de bijzonder geschikte plaatsen voorde ceredienst gerekend; zij waren ook, zooals wij uit Ezcch. VI: 13 vernemen, het touncel van afgodische gebruiken. Bij de oude Grieken was de eik, als de edelste der boonieu, aan Heus, en bij de Romeinen aan Jupiler gewijd. De verecring van den eik was echter eene van de meest merkwaardige bijzonder- beden van de godsdienst der Noordschc natiën. De inwoners van de heilige stad kiew in Rusland offerden hunne offeranden onder een heiligen eik, op hunne jaarlijksche reizen naar de Zwarte zee in de maand Junij. De eik werd door de Hessen als het zinnebeeld en de woning der goden beschouwd. Wiufricd, de apostel der Duitschcrs, hieuw een zeer grootcn eik omver, die aan Thor was gewijd, en de afschuw, die de hciligschendcndc daad verwekte, was zoo groot, dat men verwachtte, dat er uit tien hemel ecu oordeel op hel hoofd van den goddcloozen zendeling zou nc- deidalcu. „De goden der oude Pruisscn,"zegt Clross, „loonden eene bepaalde voorkeur voor deneik en den lindeboom. De grond, waarop zij stonden, was heilige grond. Onder hunne ruime schaduw werden de voor- naanistc goden der Pruisscn aangebeden. De meest be- rocnide eik was te Itomowe, in hei land vandcNaian- ges. Zijn stam was van eene buitengewone grootte, en zijne lakken zoo digi, dat er noch regen noch sneeuw kon doordringen. Zijn gebladerte was, zooals menbe- weert, amarantkleurig, en leverde amuletten op voor inenschen en dieren, daar men vast geloofde, dat; zij, aldus gebezigd, ecu zeker bchocdmiddel waren tegen allerlei kwaad. Ook de Romeinen waren grootc bc- wonderaars van deze soort van cercdieust, eu hadden daarom hunne Luci in de meeste gedeelten der stad." „Gelijk .lupitcr," om uil denzclfden schrandcren schrijver eene andere aanhaling te doen,„godspraken gaf door middel van den eik, zoo werd de cikenkroon voor een gepast sieraad gehouden om het majeslueuse voorhoofd van den God, beschouwd als Policus, den koning der stad, Ie dekken. De oorsprong: van de eikenkroon, als ecu zinnebeeld van Jupiter, wordt door Plutarchus toegeschreven aan de verwonderlijke hoedanigheden van den eik. „Het is de eik," zegt hij, „die, onder de wilde booinen, de schoonste vruchten draagt, en die, onder de boonieu, welke aangekweekt worden, de sterkste is. Zijuc vrucht is als voedsel ge- |
bczigd, en de honigdauw zijner bladeren is als niede
gedronken. Deze zoete afscheiding van deu eik werd gepersonificicerd ouder den naam ccueruimf, Melissa gehceten." De Druïden hielden den eik voor het heiligste voor-
werp iu de natuur; zij geloofden, dat de eikenmistel, j die er op groeit, iets van zijn heilig karakter had. Daardoor ontstond de bekende plcgtigheid van het snijden van den cikenmistel, dat in het begin van het jaar plaats had. Het Opperwezen, dat zij Hiesus of Magtige noemden, werd aangebeden iu de gedaante van ecu eik. Zie Druïden. E1K.THYRNIR, een hert in do oude Scaudinavi-
schc mythologie, dat boven Walhalla, de eindclijke woonplaats der regtvaardigcu, stond, en zich voedde met de bladeren van deu beroemden boom Lterath. Terwijl hij zich voedde, vielen zoovele druppelen van zijne horens in Hvergclmir, dat zij genoeg water ople- verden voor de rivieren, die, van daar uitgaande, door de hcmclschc woningen vloeiden. E1LEITHÏ1A, de godin der geboorte ouder de
oude Grieken, die de vrouwen iu den arbeid bijstond, j en dien naar haar welgevallen verhaastte of vcrleng- ] de. In een vroeg tijdperk waren er twee godinnen, die dezen naam droegen, die beiden dochters van IL ra. de godin des huwelijks, waren; de eene dezer was de vrouwen gunstig, de andere ongunstig. De ceredienst van Eilcithvia werd het eerst ouder de Do- riers op Creta uitgeoefend, van waar zij naar Attika werd overgebragt. In vele doelen van Griekenland waren tempels ter cere van deze godin gebouwd. EIKENE, de godin des vrcdes, aangebeden door
de oude Grieken en Romeinen. Te Athene werden al- taren opgerigt, waarop offeranden plaats hadden om hare gunst te verwerven. Te Home werd door keizer Vespasianus een prachtige tempel voor haar gebouwd, ouder haar Latijnschcn naam Pax. ELAPHEBOLIEN, een oud Gricksch feest te
Hjampolis iu l\'hocis ter eere van Artejus (zie aki.) gevierd. Het werd ingesteld om ccue overwinning te herdenken, die op de Thcssaliërs was behaald. De naam van hel feest is waarschijnlijk afgeleid van eeue bijzondere soort van koek, gemaakt in deu vorm vau een hert (Gr. elaphos), die bij die gelegenheid als de godiu werd geofferd. Dit heilige feest werd niet al- lceii in l\'hocis, maar ook in andere dccleu vau Grie- kcnland gevierd. ELC\'ESAÏTEN, eene C\'hristen-sccte uil de tweede
eeuw. Zij ontleende haar naam aan Elccsai of Elxai, een Jood, door wieu zij gesticht werd. Epiphanius, |
||||||
|
tH2 ELEATEN — ËLEUSIK [SCHE MYSTERIËN.
|
|||||||
|
die een verhaal van deze secte geeft, zegt, dat 1»Ij
niet weet-, of zij ouder de Christen- of onder de Jood- sehe secten gerangschikt moet worden. De Elcesaï- tcn verwierpen het eten van vlccsch en het offeren van dieren, en zeiden, dat de geheele offerdienst geen deel van het Jodendom uitmaakte, maar er ecuc vcr- bas tering van was. Zij hielden een apocryph boek, Stappen van .fakob geheeten, in groote eer, waarin ilc patriarch wordt ingevoerd, redenerende legen de offer- en tempeldicnst. Zij hielden iiei verwerpen van alle wereldschc goederen voor een noodzakelijk ge- declte der godsdienstige volmaaktheid. De leden de- zer secte wilden den naam van Ebiunieteti aannemen, als de armen van geest, eu stelden prijs op dien naam, als door hen geërfd van de eerste grondleggers dei- kerk te Jeruzalem, die van alle tijdelijke bezittingen afstand deden, ca cene onvoorwaardelijke geracen- schap van goederen genoten. Deze secte was bepaal- (lelijk het gevoelen vijandig, dat in dien vroegen tijd ten gunste van den ongehuwden staat ontstond. Te- genover dat gevoelen drukte zij hare voorliefde nit voor vroegtijdige huwelijken, waartoe zij, volgens de gewoonte der Joden, al hare volgelingen aanzette. ELEATEN, cene secte van Griekschc wijsgeereu,
die haren naam kreeg naar Elea in Magna Grtecia, waar Xeuophancs, de stichter der school, omstreeks lul midden der zesde eeuw voor Christus het eerst hare bijzondere leer onderwees. De drie voornaamste \\ vertegenwoordigers der Eleatische secte waren Xe- nophanes, Parmenides en Zeno, en de uitslag hunner onderzoekingen was de ontwikkeling van een stelsel van volstrekt pantheïsmus. De oneindige, alles voort- brengende Eenigc van Pjthagoras werd in de wijs- begeerte der school van Elea het eenige Wezen, dat eeuwig, oneindig, onveranderlijk was. Xcuophaucs geloofde aan het bestaan van eindige wezens, die slechts wijzigingen waren van het cene oneindige Wezen, doch zijn leerling en opvolger Parmenides ontkende zelfs het bestaan van deze wijzigingen, en leerde, dat er niets bestond behalve de zuivere en vol- strekte eenheid. Zeno, deze pantheïstische leer van Parmenides aannemende, poogde haar te verdedigen tegen alle tegenwerpingen door aan te toonen, dat ideeu aan het algcnieene idee van het eindige out leend tegenstrijdig zijn, en dat wij daarom bepaald zijn tol het geloof van één oneindig Wezen, dat alles in zich zelf bevat, of liever alles is, dat er bestaat, Dit was een bepaalde stap verder op het pad derdwa- ling, dan de school van Pythagoras ging, die de Elea- tische school voorafging. Men had geloofd, dat het |
oneindige Wezen een voortbrenger was aller dingen
door emanatie uit dat Wezen zelf, doch uu beweerde men, dat het bestaan dezer emanatiën onmogelijk en tegenstrijdig was. Men toonde aau, dat de wereld eenc even volkomcnc illusie was als de Maya der Hindoes, liet argument van Zeno tegen het bestaan van eena menigte dingen kan aldus opgegeven worden: — Er is slechts één wezen, dat bestaat, dat noodzakelijk ondeelbaar en oneindig is. Te veronderstellen, dut de Eenige deelbaar is, is te veronderstellen, dat hij eindig is. Zoo hij deelbaar is, moet hij oneindig deelbaar zijn. Maar veronderstel, dat er twee dingen bestaan, dan moet er noodzakelijk cene ruimte lusscheu deze twee | zijn, iels dat hen scheidt en bepaalt. Wat is dat iets\'r Het ! is iets anders. .Maar als het dan niet hetzelfde is, moet het ook gescheiden eu bepaald zijn, en zoo voorts ad iiijiiii/tiiii. Derhalve kan slechts één ding bestaan als het grond voorwerp voor alle menigv uldigc verschijnselen. Door zulk ecu gang van redenering bragt deze pantke- ïstischc school het geheele heelal tot cene niets betee- keuende schaduw, terwijl bel Eenigc oneiudigeWczcn alleen werkelijk bestaan bezat. Zie Pantheïsten. ELEUSINISCHE MYSTERIËN, ecu van de be-
roemdste feesten, die oudtijds in Griekenland werden gevierd. De naam was afgeleid van Eleusis, eeue stad in Afrika, thans Lessina geheeten, waar de mysteriën het eerst ingevoerd werden ter eere van Demeter eu hare dochter l\'erscphone. Er bestaat ouder de geleer- den veel verschil van mecning over den oorsprong de- zer voorname mysteriën; men gelooft gemeenlijk, dat zij ingesteld werdendoor Erechthonius, endoorEumol- pus, koning van Thracië, ongeveer veertig eeuwen vóór de geboorte van Christus, hervormd werden. Zij waren verdeeld in de groote en de kleine mysteriën; de groote werden, zooals sommige schrijvers zeggen, jaarlijks, doch volgens andere om de vijfjaren in den herfst gevierd, en de kleiue vroeg in de lente, terwijl de tijd tusschen de twee ten minste zes maanden was. Zoowel de mysteriën in den herfst als die in de leute schijnen betrekking gehad te hebben op de vcrschil- lcnde handelingen van den akkerbouw, die op deze twee verschillende tijden van bet jaar plaatshadden. De groote mysteriën waren aan Demelef gewijd, de kleine aan Pertephone; in beide neemt ook Üionyxus cene voorname plaats in, maar voornamelijk in de kleine. Het is duidelijk, dat men erkende, dat er ver- wantschap bestond tusschen deze drie godheden, ten minste onder de llonieincu, want zij hadden te Rome te zanten ecu tempel nabij den circus maximus. De kleine mysteriën werden te Agra in Afrika, eeue plaats |
||||||
|
E MYSTERIËN. 743
|
|||||||||
|
ELELSINTs
|
|||||||||
|
het feest kwamen de ingewijden van de kleine myste-
riëu bijeen, en namen zij de noodzakelijke maatrege- len voor hunne toelating tot de groote; het was de dag der voorbereiding. De tweede dag kreeg zijn naam naar den vermanenden zin Alade Mgstai, naar de zee, gij ingewijden, wanl op dezen dag gingen do ingewij- den of Mystai in processie naar den Golf van Saros of ten minste naar cene zijner baaijen. Het zeewater werd, omdat het zoutdeelcn beval, onder de Ouden voorbij- zonder geschikt gehouden om zieklen te genezen, en het wasschen en baden daarin om godsdienstige redc- uen stelde daarom zedelijke zuiverheid voor. De derde dag was eeu vastendag; hij werd doorgebragt in cene volkome onthouding van alle zinnelijke genietingen. Hij werdgevierd ter nagedachtenis van het verdriet der godin Ccres, wegens de wegvoering harcr dochter, — Korë.de maagd,genaamd, doch gewoonlijk bekend als 1\'roserpinc, — dof>r den verliefden en ouverbiddelij- keu Pluto. Daar eraan Ccres eu Proserpine gedurende het feest geofferd werd, vermoedt men, dat de vierde dag van bet leest aan deze plegtigheid was gewijd. De vijfde dag werd de Lampadon Hcmcra, de dag dei- toortsen, genoemd, omdat daarop de ingewijden twee aan twee in processie, elk met ecne toorts in de hand, naar den tempel vau Ccres te Eleusis gingen, terwijl de Daduch, met cene toorts, waarvan de grootte over- eenkwam niet zijne hoogere waardigheid, vooraanging. De toortsen gingen vau hand tot hand, en de rook en vlammen, die er van kwamen, werden beschouwd als cene zuiverende kracht te bezitten. Hare invoering in de mysteriën wordt door de fabelleer toegeschreven aan de omstandigheid, dat Ceres, terwijl zij de geheele aarde overtrok om haar verloren kind op te zoeken, haar moeijelijk pad met toortslicht verhelderde. Iac- chus, de zoon en pupil van Ccres, eu een van de bij- namen van Bacchus, gal\'aanleiding tot den zesden en plegtigsten dag van het feest. Op dezen voornamen vreugdedag werd de jonge Iacchus, — aldus genoemd naar iachein, hetzelfde als damare. in het Latijn, als zinspeling op de kreten, die de vereerders van Bac- chus op hel feest van hunnen god aanhieven, — gp- krootid met een mirtentak, van den Ceramicns, eeue openbare wandeling te Athene, naar Eleusis gedragen. De ingewijden, evenzeer niet mirten gekroond, en de gewone symbolen van Bacchus — den thyrsus, klimop enz. — dragende, volgden de jeugdige godheid in plegtige processie. De menigvuldige uitroepen van Iacchus, of liever Iacchos, en het zingen van pseans (jubelliederen)onderscheidden deze processie nog ver- der van die der toortsen, die zoo statig en zoo stil was. |
|||||||||
|
aan deu Ilissus, gevierd. Als voorbereiding voor het
feest werd er een tijd van vasten gehouden, en het werd besloten met eeue reeks van zuiveringen in deu Ilissus, waarover ecu priester, Tfydranos gehectcn, bijgestaan door een toortsdrager of Daduehu», het op- pertoezigt had. Als een noodzakelijk gedeelte van het feest, was het de gewoonte om eeue zeug of een stier of beiden te offeren. Na liet verrigten van de rcini- gingsplegtighedeu in de rivier moest een kandidaat voor de inwijding in de mysteriën zijne voeten op de huiden der dieren zetten, die geofferd waren, en in deze houding liet de inwijder in de verborgenheden hein een eed afleggen, die hem verpligtte ecne on- sehendbare geheimhouding te bewaren aangaande alle onderwerpen, die met de mysteriën in verband stonden. Dan sprak de nieuweling liet heilige formu- lier uit, dat, zooals de Saey denkt, het wachtwoord der mystu: of ingewijden was. Hel bestond uil deze woor- den: „Ik heb gevast, ik heb den kukeon gedronken; ik heb uit de kist (kiste) genomen; nadat ik daarvan geproefd heb, heb ik het in de korf (kalathos) terug- gelegd, en uit de korf in de kist." Gedurende al deze plegtigheden mogten de kandidaten voor de inwijding den tempel vanDcmeter niet binnengaan, maar bleven zij in de voorzaal. Eenige tijd verliep er, alvorens zij tot de groote mysteriën toegelaten konden worden, wanneer zij in plaals van Mysttz Epopt/een Epfyriwer- den genoemd. Er waren vijf graden onder de inge- wijden, waarvan de twee eerste beperkt waren lol zuiveringen, de derde tot de voorbereidende ceremo- niën, de vierde gaf toclat ing tot de kleine mysteriën en verleende den naam van Myslcf, en de vijfde gaf toegang tot de groote mysteriën en schonk den titel van EpopUe. De ouden hielden al de mysteriën, voornamelijk de Eleusinischc, in de hoogste achting. Tsocrates zegt, dat Demetcrde mysteriën heeft ingevoerd, „die," zegt hij, „de zielen diergenen, die er aan deelnemen, met de zoetste hoop vervullen, zoowel aangaande deze als de toekomstige wereld." Daarom was het een gewoon gezegde, dat in de mysteriën niemand bedroefd is. Verschillende meeningen heeft men gekoesterd aan- gaande den tijd, die er voorbij mogt gaan, alvorens zij, die in de kleine mysteriën ingewijd waren, tot de groote toegelaten konden worden. Plutarchus zegt, dat het een jaar was, eu Sealiger zegt vijf jaren. De groote mysteriën van Eleusis begouüen op den vijf- tienden dag van de Grieksche maand Böedromiou. Zij werdeu te Athene en te Eleusis gevierd, en duurden negen dagen.De ceremoniën van eiken dag worden door Gross aldus beschreven: — „Op den eersten dag van |
|||||||||
|
741 ELEUSINISOHE MYSTERIËN.
|
|||||||
|
(acchus had ecu tempel te Atlicne, die zijn naam droeg
eu laccheion was gebeeten; liij werd aangebeden als de middelaar tusseben Ceres en hare vereerders, en van daar zijne veelvuldige aanroeping doordeinge- wijden bij deze gelegenheid. Op den zevenden dag keerden de ingewijden naar Athene terug langs den heiligen neg, een afstand van vier mijlen, en hielden zij op verschillende plaatsen sf il, die door de ovcrle- vering heilig waren gemaakt of mei de godsdienst in verband stonden, zooals «Ie plaats, waar de eerste vijgeboom groeide, en daarom de heilige vijgeboom genoemd; aan de brug, die over de rivier Cephissus lag, enz. ()p laatstgenoemde plaats werden zij ontmoet door velen van het volk uit de nabuurschap, wanneer beide partijen zich overgaven aan vrolijke scherts en spotternijen; deze wederkeerige vrolijkheid en beurtelingsche speling van hel vernuft werd Gepfiti- rismos, het plagen aan de brug, genoemd. „De achtste dag droeg den naam van Epidaitriff;hij
was gewijd aan yEsculapius, den god der geneeskunde en het symbool van den rijpen herfstoogst, en ontleende zijn naam aan üpiddnrus, eenestad in het noorden van Argolis, in den Peloponnesus, voornamelijk gewijd aan den god der gezondheid, die daar een beroemden tempel had. Indien men liet mythische verhaal mag gelooven, gebeurde het eens op dezen dag, dat /Escu- lapius te laat op het feest kwam, en daarom ingewijd moest worden door eene nawijdiiig. Om deze reden, zoo aanmoedigend voorde langzaincn,mogtenallen, die laat kwamen, hetzelfde niet benijdenswaardige voorregt genieten. .Esculapius is, in zijne Eleusini- sche betrekkingen met Ceres, dezelfde als Erisichthon, een feit dat zijne tegenwoordigheid bij de mysteriën der godin voldoende verklaart. „Fiëmochoe was de naam, die den negenden en
laatst eu dag der Klensinische mysteriën aanduidde. Hij was dezen naam verschuldigd aan eeneterrinneof aarden vat met een platten bodem, want op dezen dag werden twee vaten, die van dezen aard waren, met wijn gevuld, en de inhoud van het eene vat werd naar bet oosten, en die van het andere naar het westen ledig gegoten. Terwijl het plengoffer plaats had, zagen de ingewijden, gelijk uit Proclus over Plato blijkt, heur- telings naar den hemel en naar de aarde, alsof zij daar den vader en de moeder aller dingen herkenden eu aanbaden, en terwijl zij dit (h-den, spraken zij dewoor- den Vit Toknie uit." De meest indrukwekkende plegtigheid van den ge-
heeleu feestlijd was de F./iOji/ei/i, die te middernacht van den zesden dag van bel feest plaats had. Deze |
|||||||
|
plegtigheid werd verrigt in de voorzaal van den tein-
pcl van Demeter; alle oningewijden kregen dan bevel te vertrekken. De ingewijden begonnen niet weder- oni den eed af te leggen, dien zij reeds in de kleine mysteriën hadden gedaan, en zeiden hel heilige for- mulier op, waarna zij zich in een nieuw gewaad kleed* den, waarover zij het vel van ecu jong bert wierpen. Aldus uitgedosebt, werden zij begroet met de woorden: „Moogl gij gelukkig zijn." „Moge de goede demon II vergezellen." Op dit punt in de ceremonie werd de vergadering plotseling in de duisternis gewikkeld; de bliksem schoot, de donder rolde, en onaardseh ge- druisch weerklonk door bet vertrek, terwijl monster* aehtige gedaanten aan alle zijden verschenen, die de mystic met afschuw en ontsteltenis vervulden. Men heeft verondersteld, dat dit tooneel van duisternis eu verwarring den chaos zinnebeeldig voorstelde, alvo reus hel werk der schepping orde en schoonheid in deze lagere wereld bragt. Hei tooneel veranderde nu plotseling, en de Mysttt,
geleid door den Hierophaut, werden in den biuueii- lempel of het heiligdom van Demeter gelaten, die voor die gelegenheid schitterend verlicht was, en waarin het beeld der godin stond, dat prachtig versierd was. Hier werd de ingewijde verblind door de helderheid van het licht, dat overal rondom hem scheen, en zijne ooien werden begroet met de zoetste en welklinkend- ste geluiden; eene mirtenkroon werd op zijn hoofd geplaatst, eu onder dcu tooverkraehtigen invloed van hetgeen een staat van Aulopsia werd genoemd, zaghij desehoonsleen verrukkelijkste toonceleu, terwijl eene trilling van onbeschrijfelijk genot hem door de ziel ging, de voorsmaak van toekomstig en eeuwig geluk. lu hel midden dezer verrukking werd de ingewijde verschrokken door eene stem, die Cotuf Ompar uil- riep, cabalistische en onverstaanbare woorden, die de indrukmakende plegtigheid ten einde bragten. Behalve vocale eu instrumentale muzijk werden de
groote Eleusinisehe mysteriën ook gevierd met open- bare vertooningen en spelen, die verscheidene dagen duurden. Het voornaamste dezer schouwspelen wasde Tanrilia of stierengevechten, waarmede het. geheele feest eindigde. Op geene wijze konden de Atheners hunne verpliglingen aan de godin, die hun de kunst van den landbouw leerde, heler uitdrukken, dan door slieren aan haai\' te offeren en plengofferste maken van het bloed dezer dieren, die zoo bijzonder nuttig waren voor eiken bewerker van den grond. Van den dag hunner inwijding af warende mysta\'
ouder de ge strengste geloften van geheim hou ding, en |
|||||||
|
ELEUTHEPJËX — ELFEN.
|
||||||||||
|
745
|
||||||||||
|
I
|
||||||||||
|
het kleed, dat zij bij gelegenheid hunner eerste toela-
ting tot de mysteriën gedragen hadden, moest nietter zijde gelegd worden, zoo lang de stukken er van aan elkander wilden blijven hangen; de lappen er van moesten op een altaar gewijd worden, als een bewijs van hunne behoorlijke verrigting van de mysteriën van Dfiiieler of Ceren. I Iet voorregt der inwijding werd vurig begeerd, daar het grooter geluk op aarde verze- kerde, en cene hoogere plaats onder de gelukkigen in een toekomstig leven. Zoo groot was de eerbied, waarin de mysteriën gehouden werden, dat het als gcene geringe reden van verwijt tegen Socrates werd beschouwd, dat hij nagelaten had te trachten zijne in- wijding te verkrijgen. De Eleusinische mysteriën behielden zulk een over-
wigt over de gemoederen der Grieken, dat zij alle vcr- anderingen, die hun land onderging, overleefden, en tot aan de regering van den ouderen Theodosius ble- ven bestaan. De Sacy denkt, dat Egypte de wieg dc- zer geheime plegtigheden was, en dat zij de voor- naamste werkingen der natuur zinnebeeldig moesten voorstellen. Welke geheimen er aan de ingewijden in de groote mysteriën geopenbaard werden, kan men onmogelijk anders dan gissen, liet, is meer waar- schijnlijk, dat; deze van een zedclijken dan van een physiselien aard waren. ])e Ouden schenen over het algemeen het denkbeeld te koesteren, dat het voor- naamste geheim, dat er medegedeeld werd, de verze- kering was van een toekomstigen staat, van geluk aan gene zijde van den dood en het graf. ELEUTHERIËN, een oud Grieksch feest, na den
slag van Plaüea ingesteld, ter ecre van Ze/m Eleuthe- ron of den Bevrijder, liet werd jaarlijks gevierd; af- gevaardigden van alle deelcn van Griekenland kwa- men dan te Plata:u bijeen, om offers te offeren tot dankbare herinnering van de bevrijding huns lands van do magt der Barbaren. Om de vijf jaren werden er spelen gevierd, en de gelukkige mededingers wer- den met kransen bekroond. Plutarchus geeft een naauwkeurig verhaal van het jaariijksche feest der Eleutheriën, dat zelfs nog in zijn tijd bestond. Op den zestienden dag der maand Maimacterion bcsron de plcgtigheid met eene processie, die bij het krieken van den dag door de straten trok, voorafgegaan door een trompetter, die het teeken tot den strijd gaf, en gevolgd door wagens, beladen met mirientakken en bloemkransen. Na deze kwam er een zwarte stier en een aantal jongelingen, die plengoffers voor de dooden droegen. Achteraan de geheclc processie kwam de arehont of voornaamste magistraat van Pla- |
||||||||||
|
ta-a, gekleed in een purper gewaad, met een zwaard in
de hand en eene urn dragende, die bepaaldelijk voor die j gelegenheid werd bewaard. Als de processie de plaats j
\\ bereikte, waar de dappere Grieken begraven lagen, j
| die in den slag van Platsea waren gevallen, waschte j
en zalfde de arehont eerst de grafsteenen der dooden,
waarna hij den zwarten stier offerde, gebeden opzond
aan /w» Eleuthereut en Hennes Chthoniut, en de be-
graven krijgslieden uitnoodigde om deel te nemen
aan een feestmaal, dal voor hen gereed gemaakt was.
ELFEX, geesten van \\ erschillcnden aard in de my-
iliologie der oude Scandinavië», waaraan zij overliet
algemeen dezelfde natuur en eigenschappen toeschre-
vcn als de Grieken aan hunne demons. Zij waren in
twee klassen verdeeld: de bcmelschc of witte en de
aardschc of zwarte elfen. Men geloofde, dat de eerst-
: genoemde elfen den mcuschen genegen waren, van de
i laatstgenoemde dacht men het omgekeerde. Do Edels
j zegt, dat de witte elfen witter zijn dan de zon, de
i zwarte daarentegen donkerder dan pik. Keightley
I beschrijft de elfen aldus: „De Alfar leven nog in de
i herinnering en de overleveringen van de boereu van
Scandinavië. Tot zekere grens behouden zij ook hunne
onderscheiding in witte en zwarte. De eerstgenoemde
of goede elfen wonen in de lucht, dansen opliet gras,
of zit ten in de bladeren van boomen; de laatstgenoemde
of booze elfen worden beschouwd als een volkje onder
den grond, dat de meuschen dikwijls ziekte of schade
aanbrengt, waarvoor er eene bijzondere soort van
dokters, kloka gehceten, in alle dcelen van het land
te vinden is.
„Men gelooft, dat de Elfen hunne koningen hebben,
dat zij hunne bruiloften en feestmalen vieren, juist zooals de bewoners boven den grond. In de volks- ovcrlevering is eene belangwekkende tusschenklasse van hen, het Heuvel-volk (Hogfolk) genaamd, die, zooals men gelooft, in holen en kleine heuvels woont; als deze Elfen zich vertoonen, liebbeuzij eene schooue menscnelijke gedaaute. Het gewone volk schijnt aan hen een diep gevoel van droefgeestigheid te verbinden, alsof zij eene half vervlogen hoop op verlossing bc- weenden. „Er zijn slechts weinige oude meuschen, die nu iets
i meer aangaande hen kunnen verhalen dan liet liefelijke ! gezang, dat van tijd lot tijd in zomernachten uit hunne | heuvelen gehoord kan worden, wanneer men stilstaat j en luistert, of, zooals er in de balladen staal, zijn oor , /et// aan den El/enAenvel (laggersittöva t ill Elfvehögg); doch niemand moet zoo wreed zijn, dat hij door het geringste woord hiiune hoop op zaligheid vernietigt, |
||||||||||
|
ELIASofELIA.
|
|||||||||
|
74f.
|
|||||||||
|
want dan zal dr vrolijke mnzijk veranderd worden in
wecucn en klagen. „Uo bewoners van Noorwegen noemden de Elfen <
Ifuhlrafolk en hunne muzijk Huldraslaat; deze is in den moltoon en heeft een eentoonig en treurig geluid. De bergbewoners spelen ze somtijds, en geven voor, dat zij ze geleerd hebben door naar het volkje ouder den grond tnssclien heuvelen en rotsen te luisteren. Er is ook cene aria, die de aria van den Elfenkoning beet, welke verscheidene goede vedelaars zeer wel kennen, doch het nooit wagen te spelen, want zond ra die begint, worden ouden en jongen en zelfs levenlooze voorwerpen gedwongen om te dansen, en de speler kan niet ophouden, tenzij hij de aria van achteren naar voren kan spelen, of dat er iemand achter hem komt, en de snaren zijner viool doorsnijdt. „De kleine Elfen onder den grond, die, zooalsmen
gelooft, onder de huizen der menschen wonen, worden beschreven als speelziek en ondeugend; zij bootsen alle daden der menschen na. Zij beminnen de zinde- lijkheid om het huis en de plaats, en beloonen die be- dienden, die net en zindelijk zijn. „l)c Elfen honden bijzonder veel van dansen in de
weiden, waarin zij die helderder groene kringen vor- men, die naar hen Elfdans heetcu. Als het landvolk in den morgen strepen langs het bedauwde gras in de bosschen en weiden ziet, zegt het: de Elfen hebben daar gedans!. 1 ndicn iemand te middernacht binnen hunnen I kring komt, worden zij voor hem zigtbaar, en zij kun- [ nen hem dan bedriegen. Niet iedereen kan de Elfen j zien; de eene kan hen zien dansen, terwijl de andere niets bemerkt. Zondagskinderen, zooals zij genoemd worden, dat wil zeggen, diegenen, welke op Zondag geboren zijn, zijn bekend om het bezit van de eigen- schap om de Elfen en dergelijke wezens te zien. De Elfen hebben echter de niagt om deze gave te verlee- neu, aan wien zij willen. Zij waren ook gewoon om over Elfenboeken te spreken, die zij aan hen gaven, die zij beminden, en die hen in staat stelden om toe- komst ige gebeurtenissen te voorspellen. „De Elfen zitten dikwijls op kleine stcenen, die
eene cirkelvormige gedaante hebben, en Elf-molens worden genoemd; het geluid hunner stem is liefelijk en zacht, gelijk de lucht. „De Deensehe boeren geven het volgende verhaal
van hun Ellenvolk of Elfenvolk : — „liet Ellenvolk leeft in de Ellcnmoerassen. Het
voorkomen van den man is dat van een oud man, met een hoed met een lagen bol op het hoofd. De Ellen- vrouw is jong, en heeft, oen schoon en aantrekkelijk |
|||||||||
|
gelaat, maar van achteren is zij hol gelijk een deeg-
trog. Jonge menschen moeten tegenover haar voor- l al op hunne hoede zijn, want het is zeer moeijelijk I om haar te weerstaan, en zij heeft bovendien een ! snaarinstrument, dat, als zij er op speelt, hun hart ! geheel verrukt. Men kan den man dikwijls nabij de Ellenmoerassen zien, zich badende iu de zouuestra- len; maar als er iemand te digi bij hem komt, opent \', hij wijd den mond, en zijn adem brengt ziekte en pest . teweeg. Maar de vrouwen zijn het meest te zien bij maneschijn; dan dansen zij hare ronden in het hooge gras, zoo ligt en zoo bevallig, dat zij zelden eene wei- , gering ondervinden, als zij hare hand een oustui- . migeu jongeling aanbieden. Het is ook noodig, dat zij op het vee passen, opdat het niet graast op cene plaats, waai\' het Ellenvolk gezien is, want indien ecu i dier op eene plaats komt, waar het Ellenvolk heeft ; gespuwd, of nog iets ergers heeft gedaan, wordt het j door eene vreesclijkc ziekte aangetast, die alleen ge- | nezen kan worden door het een handvol St. Janskruid J te geven, dat te twaalf ure in den St. Jansnacht ge- plukt is. Het zou ook kunnen gebeuren, dat het vee ecnig letsel leed door zich te vermengen met het vee van bet Ellenvolk, dat zeer groot is en eene blaauwe kleur heeft, en dat men somtijdsiu de velden de dauw kan zien oplikken, waarvan het leeft. De boer heeft echter een gemakkelijk middel tegen dit kwaad, want bij behoeft slechts naar den Ellenheuvel te gaan, wan- neer hij zijn vee uitdrijft, en te zeggen: „Gij kleine Trold! mag ik mijne koeijen op uwen heuvel laten grazen?" En als hel hem niet verboden wordt, kan hij gerust zijn." ELIAS of ELIA. De Mohamedaansche schrijvers
beweren, dat deze Israëlietisehe profeet de vöorloo- per was van den Messias, en de tweede komst van Jc- zus zal aankondigen, om de levenden en de doodeu te oordeelen. De nieuwere Joden gelooven hetzelfde aangaande Elia, en daarom bevat een hunner gebe- denboeken ecu gedicht, dat met de volgende woorden begint: „O moge Elia, de profeet, spoedig tot ons komen met Messias, den zoon van David. Hij was de man, die ijverde voor den naam van God; aan wien tijdingen van vrede gegeven werden doordc hand van Jekuthiël; hij was de mau, die naderde, en boete deed voor de kinderen van Israël. Hij was de man, wiens oogen twaalf geslachten zagen; die bekend was als een harig man en zoo genoemd werd, omgord met een lederen gordel om zijne lendenen; Elia de profeet." Zij gelooven ook, dat hij dikwijls gebezigd wordt bij zendingen van vrede en geluk aan de menschen. |
|||||||||
|
ELION —ELUL.
|
||||||||||
|
717
|
||||||||||
|
Daarom zegt hetzelfde gedicht, waarvan wij zoo even
iets aangehaald hebben: „Gelukkig is hij, die hem iii drooiueu heeft gezien; gelukkig is hij, die hem met vrede begroette, en uien hij den groet: des vredes be- autwoordde." De Joden veronderstellen, dat Elia tegenwoordig is, wanneer de plegtigheid der Besnij- djsnis (zie ald.) plaats heeft. Zij geloovcu, dat hij met het kind de kamer binnentreedt en op den ledigen stoel gaat zitten, om te zien, of het verbond der besnijdenis behoorlijk teu uil voer gelegd wordt. Daarom wordt die stoel de stoel van Elias genoemd. Zij zeggen, dat bij zekere gelegenheid, toen de besnijdenis aan de Is- raëlieten was verboden, Elia zou bedroefd was, dat hij besloot zijn leven in een hol te eindigen; dat hij, toen God hem vraagde : Wat doet gij hier, Elia? ten antwoord gaf: ik ben zeer bevreesd geweest voor den Heere God der heirschareu, want de kinderen Israëls hebben Uw verbond verbroken, meenende het ver- bond der besnijdenis, waarbij zij voegen, dat God on- middellijk den profcel beloofde, dat hij voortaan altijd bij die plegtigheid tegenwoordig zou zijn, opdat de kinderen Israëls nooit meer dit verbond zonden ver- breken, maar het voortaan behoorlijk en juist zouden in acht nemen. Wanneer zij de zitplaats voor Elia in gereedheid brengen, moeten zij met eenc luide stem zeggen: „Deze stoel is voor den profeet Elia." Zoo dit niet gezegd wordt, komt hij niet bij de bcsnij- denis, daarbij niet uilgenoodigd is; en die luidheid van stem is, zooals zij gelooven, noodig, omdat hij slecht van gehoor is, een gevolg van zijn hoogen ouderdom. (Ipdat hij geduldig moge wachten, wordt zijn stoel gedurende drie dagen niet van zijne plaats genomen. Abarbinel, de Joodsehe schrijver, bew7eert, dat Elia met ligchaam en ziel naar den hemel werd overgebragt, opdal hij gereed zou zijn om tlikwijls naar de aarde terug te keeren met vriendschappelijke boodschappen, en dat hij in een vurigen wagen ten hemel steeg, opdat zijne vochten zouden opdroogen, en zijn ligchaam ligt en vlug gemaakt zou worden, om gemakkelijk en snel naar alle declen der wereld te trekken. De Grieksehe kerk viert op den 20"""1 Julij een feest ter nagcdach- tenis van den profeet Elia. De Miugreliërs offeren bokken ter cere van dezen profeet, wiens gunst zij inroepen om een overvlocdigcn oogst te verkrijgen. ELION (llcbr. de Atterhoogitè), een naam door
Mclchizedekaan God gegeven, Gen. XIY: IS, 1!), 20, waardoor aangetoond wordt, dat op dien tijd de keu- nis van den waren God, hoewel verloren over een groot gedeelte der toen bekende wereld, nog hier en daar te vinden was. Hoewel de "odsdienst van de |
Phoenicicrs eeue natuur-godsdienst of vergoding van
de natuur was geworden, vernemen wij toch uit een fragment van Sanchoniathon, doorEusebius bewaard, dat Elion de naam was van eenc hunner voornaamste godheden, en eeue huuuer theoriën van het ontstaan der wereld beschrijvende, stelt hij deze theorie voor als te leeren, dat Elion bij zijne vrouw Berouth den hemel en de aarde voortbragt, welke legendezeer na- bij komt aan het, verhaal uit de Schrift, dat God den hemel en de aarde schiep (Hebr. bara). ELLERIANEN, eene secte die alleen vermeld
wordt door den abt Grégoire, in zijne Histoirc des Sectes Religieuses. Grégoire zegt, dat deze secte haar naam kreeg naar liareu stichter, zekeren Ellcr van Ronsdorff. Deze persoon, die iu het jaar 1750 stierf, beweerde, dat flod in hem woonde, en hem had afsre- zouden om eeue nieuwe kerk te stichten. Daarom werd hij genoemd de vader van Sion en zijne vrouw de moeder. Hij wordt beschuldigd van eerzuchtig en weelderig geweest te zijn. ELOHDf, een van de Hebreeuwsche namen, die
in de Schrift dikwijls aan God gegeven worden. Dit woord is meervoudig, en wordt loch gewoonlijk aan ecu enkelvoudig werk woord verbonden. Dikwijls heeft men uit deze eigenaardigheid een bewijs geput voor een meervoud van personen in de Godheid, doch vele godgeleerden kanten zieli daartegen aan, op grond dat een dergelijk Hebreeuwsch idioma in verschü- lendc declen der Schrift gevonden wordt, b. v. iu Exod. XXI: 4 ; Jes. XIX : 1 ; Mal. 1 : o ; Ps. L VIII: 12, waarhol woord gebruikt wordt met betrekking op woorden, die rang, gezag, meerderheid cii maje- steit aanduiden, fn zulke gevallen is het meervoud waarschijnlijk gebezigd om kracht aan het woord te geven. Het woord Elohim duidt somtijds engelen aan, zooals in Ps. VTII : 3, en op andere tijden beteekeul het magistraten of personen met gezag bekleed, zoo- a!s iu Exod. XXI : 0, waar het in onze vertaling wel door goden is overgezet, doch regters beteekeul. Deze naam van God verschilt aanmerkelijk van den omtitsprekelijken naam Jeiiovah (zie ald.), welks bc- teekenis is, die immer zijn zal, terwijl Elohim God als het Almagtigc Wezen schijnt aan te duiden, en daarom gebruikt wordt bij zulke handelingen der God- beid, de schepping bij voorbeeld, die het uitoefenen van magt te kennen geven. ELUL, de twaalfde maand van het burgerlijke, cu
de zesde maand van het godsdienstige jaar der Joden. Zij komt overeen met een gedeelte van onzen Augus- tus en September. Gedurende deze maand hebben er |
|||||||||
|
Ik
|
||||||||||
|
ELYSIUM oi> ELYSESCHE VELDEN-- EMANAT1ËN (LEERDER).
|
|||||||||
|
7tS
|
|||||||||
|
vele leesten plaats, bij voorbeeld: Je Nieuwe inaauop
den eersten; het feest van de wijding der maren van Jeruzalem door Nehemia op den zevenden; eu het feest der Xylophoi-ia of houtollering op den een en twintigsten. In den loop van Elul waren er ook twee vasten. Op den zeventienden werd er gevast ter her- innering van den dood der verspieders, die het slechte berigt aangaande het beloofde land bragten; eu de twee en twintigste werd als vastendag gehouden, ter herinnering van de straf der goddelooze, ougeloovige Israëlieten. De negen en twintigste was de laatste dag der maand, waarop de Joden de beesten optel- den, die geboren waren, waarvan het ticude gedeelte aan God behoorde. De beesten werden op dezen dag geteld, omdat de eerste dag der maand Tisri een feest- dag was, en daarom kou op dien dag bet tiende cener kudde niet geschonken worden. ELYSIUM of Ki.YNKscjiK velden, de toekomstige
verblijfplaats van de gelukzaligen volgens de mytho- logie der oude dichters van Griekenland en Rome. Homerus heeft den naam Elysium slechts éénmaal gebruikt. In het vierde boek van de Odyssea wordt aan Menelaüs door Protcus medegedeeld, dat hij niet bestemd was om zijne dagen te Argos te eindigen, want de goden zouden hem naar Elysium aan het einde der aarde zenden, waar de geelkarige Rhadamanthus oppergezag uitoefende, en de bewoners onsterfelijk geluk genoten. Homerus spreekt slechts korielijks over het geluk van Elysium, maar hij wijdt breed- voerig uit over de kwellingen, die den boozen in den Tartarus wachten. Aan Virgilius hebben wij eene vollediger beschrijving van de Elysesche velden te danken. Hij schildert met de gloeijendste kleuren het prachtige tooneel van dat land van schoonheid engc- luk af. Alles, wat voor de verbeelding aangenaam kan zijn, war de zinnen kan streclen, of de begeerten der wellustigsteu en zinnelijksten kan voldoen, is daar vereenigd. Ongelijk aan den hemel van den Christen, heeft het gceue genietingen dan die, waaraan de menschen op aarde gewoonlijk gehecht zijn, geene bezigheden behalve die, waarmede de wcreldschgc- zinden zich gewoonlijk bezighouden. Paarden, wagens en wapenen worden den krijgslieden verschaft, die in do verdediging van hun land gevallen zijn. Worste- lingen, muzijk, dansen, feestvieringen eu brasscrijen maken de voorname genoegens uit van de bewoners dezer hemclscko oorden van de dichters der oudheid. De Ouden waren liet echter volstrekt niet eens over de juiste plaats der Elysesche velden. Eenigcn dach- ten, dat zij te vinden waren nabij de Afrikaansche |
|||||||||
|
kust, iu den Atlautischcn oceaan, te midden van eene
groep eilauden, die zij de Gelukkige noemden. Au- dereu plaatsten ze op het eiland Lcuee (thans bet Slangen-eiland) in de Zwarte zee; en Virgilius, als goed Roineiu, aarzelde niet om Italië aau te wijzen alsbetgeschiktste land, dat boven zulk eene gelukkige plek kou liggen. De dichter Lueiauus kende aan het Elysium (\'ene ligging nabij de maan toe, en Plutarchus vond zijn paradijs in het middelpunt der aarde. In één ding kwamen echter allen overeen, dat het een aller- verrukkelijkst oord was, met altijd groene priëelen, bekoorlijke weiden en aaugename stroomen, met eene balsamieke lucht, een helderen hemel en een gezond klimaat, met vogels, die iu de boschjes onophoudelijk kweelden, eu ecu hemel verlicht door eene glansrijker zon en helderder sterren dan de dergelijke hemelbollen, die het pad der sterrelingen verlichten. Virgilius heeft met zijne beschrijving vanElyseesch
genot leerstellingen vermengd, die gedeeltelijk aan de school \\ an Pythagoras en gedeeltelijk aau die van Plato onileeud zijn. De schimmen zijn ouaardsehe gedaanten met aardsehe organen eu lusten, die het- zelfde karakter verloonen eu onder den invloed staan van dezelfde aandoeningen, die heu op aarde be- heerscht hadden. Hoewel zij toegelaten waren tot de vreugde van het Elysium, was zulks slechts voor een tijd. Als er duizeud jaren voorbij zijn, zulleudebewo- ners dezer verrukkelijke oorden, zooals Yirgilius ons berigt, naar den stroom Lcthe geleid worden, eu als zij uit de rivier der vergetelheid gedronken hebben, zullen zij terugkecren naar de aarde, om eene lange reeks van achtereenvolgende verhuizingen door ver- schillende wezens tebeginnen. Zoodanig is het Elysium der oude Heidenen, zooals het beschreven is door den grootcn Romeinsehen dichter, en zoo volkomen put die meester der taal en der verbeelding het onderwerp uit, dat het noodeloos is om nog meer ruimte te be- slaaa, door over het Elysium van Pindarus, van C\'lau- dianus of van Catullus te spreken. Bochart en anderen zijn van meening, dat de fabel van de Elj-sesche velden van 1\'hoeiiicischcn oorsprong is. EMANATIËN (Lkkr dj:e). Dit beginsel, dat in
verscheidene Oostersche en AVesterschc stelsels van wijsbegeerte gevonden wordt, beteekeut, dat alledin- gen, in plaats van geschapen te zijn door Gods magt, eene uitvloeijing of ontwikkeling zijn van het Godde- lijke wezen. Het ganschc heelal bestaat, aldus be- sehonwd, oorspronkelijk in God, eu komt uit God voort. Er is ééne oneindige, eeuwige substantie, waaruit die verzameling van phoenomenen vloeit, |
|||||||||
|
EMANAT1ËN (LEEK DER).
|
|||||||||
|
749
|
|||||||||
|
die het heelal wordt genoemd. In de verschillende
stelsels der Hindoesche wijsbegeerte wordt van de schepping rekenschap gegeven door cene reeks vau achtereenvolgende emanatien uit de Goddelijke sub- stantie ot\'het Goddelijke wezen, en zoodra deze traps- gewijze ontwikkeling der schepping volbragt is, begint er een soortgelijk stelsel van vernielende werkingen, door middel waarvan de gang der emanatie wordt omgekeerd, en het geheele heelal nogmaals in de God- i delijke substantie wordt opgenomen. Dan begint de
Goddelijke slaap van 13rab.ni of de geheele werkeloos- ■ heid der scheppende magt opnieuw. HetHindoeïsmus
is derhalve bepaaldelijk pantheïstisch in zijn karak- ter, daar het alle eindige wezens als slechts vormen, wijzigingen of emanatien van de eeuwige oneindige substantie beschouwt. In de Vedanta school derHin- doesche wijsbegeerte wordt het pantheïsmus echter tot zijn uiterste gedreven; de stof wordt niet langer beschouwd als eene emanatie of eene wijziging van het Goddelijke wezen, maar als niets anders dan een schijnbeeld, daar baar bestaan verloren is in dat van het cenige oneindige Wezen, waarvan alleen bet be- staan verzekerd kan worden. De Vedantist is derhalve in werkelijkheid een zuivere idealist, zoowel als een geestelijke pantheïst. De Egyptische wijsbegeerte, of liever de Egyptische
theologie wijsgecrig beschouwd, schijnt een stelsel vau cinauatien bevat te hebben, niet alleen in zoo verre als het uitwendige heelal aangaai, maar zelfs de he- melsche hiërarchie, die uit tallooze goden bestoud, welke allen hunnen oorsprong bij wijze van emanatie ontleenden aan de eene onziglbare bron van licht en leven. Alle oorspronkelijke goddelijke krachten wor- deu voorgesteld door eene dubbele emanatie, Osiris en Isis, de eene werkend, de andere lijdelijk. Hierna komen andere ondergeschikte emanatien, die over- eeukoinen met de groote natuurverschijnselen. Py- thagoras cn de meeste andere Grieksche wijsgeeren geloofden, dat de menschclijke zielen emanatien waren vau den ether, waartoe zij bij den dood terugkeerden. De stichter van de Eleatische school, Xeuophancs, geloofde, dat alle eindige wezens emanatien waren i van het Oneindige Wezen. De leer der emanatien
maakte echter nimmer een zeer in het oog vallenden trek der Grieksche wijsbegeerte uit. Zij vertoonde zich slechts in al hare kracht en volheid als een grond- beginsel van die vcrcenigiugvanOostersche,Grieksehe en Joodsche leer, die oorsprong gaf aan het Gnosticis- mus vau de tweede en de derde eeuw na de Christelijke jaartelling. laaide Gnostische stelsels is hctOneiudige |
Wezen iets uuzigtbaars, verzonken in den afgroad of
donkeren nacht, overeenkomende met den Brahin der Hindoesche mythologie. De emanatien, die de hoogere wereld vormen, zijn de iEoxisx (zie ald.), de openba- ringen van de Goddelijke eigenschappen, cn die, met het Oneindige Wezen zelf, het Pleroma, de volheid dergeesten, uitmaken. Deze lagere wereld is de laatste schakel in de keten der emanatien. De Demiurgos is de laatste emauatie van het Pleroma, en de eerste magt der lagere wereld, en maakt aldus de verbin- diugsschakel tusseheu de twee werelden uit. De Gnostische secten ontleenden vele harer leer-
stellingen, en ouder andere die der emanatien, aan de school der Neo-Platonisten. De groote dwaling, waarin zij echter vervielen, was die van haar geloof aan hare wijsbegeerte ondergeschikt te maken. Uitdegeschrif- teu van den Pseudo-Dionysius kan men de uitgebreid- hcid zien, waartoe de wijsgecrigc leer der emanatien in de Oostersche of Grieksche kerk werd gedreven. Ten bewijze van deze aanmerking nemen wij uit Vaug- haus Uren met de Mystieken het volgende overziet dor inziglenvan Diouysius aangaande dit onderwerp over: ..Alle dingen zijn uit God voortgevloeid, en het einde van alles is een terugkeer tot God. Zulk een terug- keer — vergodiug noemt hij dien — is de volmaking van het schepsel, opdat God eindelijk alles en alles zij. Een proces vau ontwikkeling, cene middelpuutvlie- dende beweging in de Goddelijke Natuur, wordt iu werkelijkheid voor de schepping iu de plaats gesteld. De tegenstelling hiervan is het middelpuutzoekende proces of de beweging der inwikkeling, die alle be- I staan naar het Goddelijke centrum trekt. De graad vau werkelijk bestaan, dien een wezen bezit, is het bedrag van God in dat wezen, want God is het bestaan in alle \' dingen. Toch kan men van Hem niet zeggen, dat 1 lij bestaat, want Hij is boven het bestaan. Het meerdere j of mindere van God, dat de verschillende schepsels bezitten, wordt bepaald door de nabijheid van hunne orde aan bet middelpunt. „De keten vau wezens in de onzigtbarc wereld, door
welke de Goddelijke magt zich in opvolgende trappen
verspreidt, noemt hij de hemelsehe hiërarchie. De ker-
j kelijke hiërarchie inde zigtbare wereld komt daarmede
overeen. De orden van engelen en die van de bcklee-
! ders van priesterlijke waardigheden komen niet elkan-
I der overeen. De hoogste rang der eersten ontvangt de
\\ verlichting onmiddellijk van God. De laagste rang van
■ de heniclsche hiërarchie deelt het Goddelijke licht aau
i de hoogste der aardsche hiërarchie mede. Elke orde
, trachtaauhoudenddie nabij te komen, die onmiddellijk
|
||||||||
|
EMBLA — EXCRAT1ETES.
|
|||||||||
|
750
|
|||||||||
|
boven haar staat, waarvan zij den geschonken invloed
ontvangt, zoodat alle. gelijk Dantc zegt, trekken en
ge-trokken worden, en gezamenlijk zich rigten naar liet middelpunt — God.\'\' Doeli nooit is de leer der emauatiën gestrengerge-
handhaafd dan in nieuwere tijden onder de Sofis of Mystieken van Perzië. leder mensch is bij hen cenc emanatie van God, ecu deel van het Goddelijke we- zen. De Godheid is geopenbaard in de menseheid, liet oneindige in het eindige. Deze stelregel is in al de geschriften der Sofis, zoowel in proza als in poczij, te vinden. Daarom beschouwen zij elk menschelijk wezen als eene voorstelling van de Godheid. Eenige van hen scherpen het belang in om te trachten, door de ziel van wereldsche voorwerpen af te trekken en haar met de beschouwing van God te vervullen, ons weder te vereenigen met het Goddelijke wezen, waar- uit wij zijn voortgesproten. EMBLA, de eerste geschapen vrouw volgens de
Scandinavische wereldbeschrijving. De schepping van liet eerste menschenpaar wordt in de Edda in ou- rijm aldus verhaald: „Eens toen de zonen van Bör langs dcu zeeoever wandelden, vonden zij twee stam- men van hout, waaruit zij een man en eene vrouw vormden. Odin gooi leven en geest in hen; Vili be- giftigde hen met rede eti de kracht der beweging; Ve paf hun de spraak en wezenstrekken,, gehoor en gezigt. Den man noemden zij Asknr. de vrouw Embla. Van deze twee stamt het geheelc menschelijke geslacht af, welks aangewezen woonplaats binnen Midgard was.\'\' De namen Atknr eu \'Embla beteekeneu esschenbo< im en elzenhoom, en zinspelen op hunnen oorsprong, en hun- ne aangewezen woonplaats Midgctrd of de middelste sphecr duidt blijkbaar den bewoonbaren aardbol aau. ENCRATIETEN, eene Christen-sectc in detweede
eeuw. Zij was haar oorsprong verschuldigd aau Tatia- nus van Assyric, die, terwijl hij te Romealsbcoefenaar der welsprekendheid woonde, door bewerking van Justinns Martyr tot het Christendom werd bekeerd. De wijsgeerige leer van de school van Plalo ingezogen hebbende, begon hij zijne afwijking van de regtzinnige leer met op bet Christendom de Platonische leer aan- gaaude de stof Ie griften, en hiervan giug hij over tot liet geloof, dat de menschelijke ziel, gelijk alles met de slof verbonden, door hare eigene natuur sterfelijk is, cu dat het beeld van God, waariu de mensch oor- sproukelijk was geschapen, eu krachtens hetwelk hij onsterfelijk werd, een beginsel was van Goddelijk le- ven, verheven boven de natuur dezer ziel, die aan de stof was ontleend. Dit levend beginsel door zonde |
|||||||||
|
verloren hebbende, werd de mensch geheel ouderwor-
pen aau de stof en aan de sterfelijkheid. Irenceus zegt, dat Tatianus eene leer van JEoxen (zie ald.) on- dcrwecs, gelijk aan die der Valentinianen. Clemeus van Alexandrio rangschikt hein onder de Auti-Jood- sehe Gnostieken. Zijne leerstellingen worden door Neander aldus in liet kort geschetst : —- „Tatianus erkende, dat de Christelijke zedeleer moest uitgaan van de beschouwing van het leven van Christus ea daaraan hare wetten ontkenen. Dienovereenkomstig schreef hij een boek, waarin hij zocht aan te toouen, hoc men Christus behoorde na te volgeu om de ware volkomenheid te bereiken. Hij miste echter een hei- der inzigt in het leven van Christus in zijn geheel, en deszelfs betrekking tot \'s Heeren roeping als Verlos- scr des menschdoms enstichter der nieuwe geestelijke schepping, die eerst bij hare verdere, van Christus zelven uitgaande ontwikkeling alle menschelijke bc- trekkingen in zich opnemen en doordringen zou. Van daar dal hij het echtelooze leven en hel vrijwillig out- bereu van alle aardsche goederen naar liet voorbeeld des Heeren voor wezenlijke kenteekenen der Christe- lijke volkomenheid hield. Hierop antwoordt echter Clemens van Alexaudrié : „dat het eigenlijk onder- scheidende, hetwelk Christus boveu alle anderen ver- hief, voor het huwelijk gecne ruimte overliet; dat de behoefte der verschillende geslachten, met elkander wederzijds aau te vulleu, bij Hem niet aanwezig was; dat de plaats van het huwelijk bij Hem ingenomen werd door de betrekking, waariu Hij stond tot de Kerk, als Zijne bruid, en dat ook van Hem, den Zone Gods, gecne vlceschelijke nakomelingschap kan voort- komen. Tn hetgeen Paulus zegt omtrent de onthou- diug van de huwelijksgemeenschap, meende Tatianus in zijne ascetische bekrompenheid het bewijs te vinden, dat die Apostel het huwelijksleven met een leven in ontucht gelijk bad gesteld, en beiden ecu dienen van den Satan genoemd. Ook heeft hij misschien, behalve de canonieke evangeliën, apocryphe verhalen van het leven des Heeren gebruikt, waariu diens beeld naar den smaak en de denkwijze van zoodanige dwecpers voorgesteld cu misvormd was. Endaar de zucht tot zulk ecu leven in bespiegeling en onthouding zich in die dagen uit het Oosten zeer ver verbreid bad, kan het ons niet verwonderen, dat wij in dezen tijd ver- schillende soorten van dergelijke asceten aantreffen, ofschoon die met Tatianus in geen onmiddellijk ver- band stonden, en waarvan sommigen meer tot het Jo- dendoin naderden, terwijl anderen behoorden tot de partij, die het bestreed." |
|||||||||
|
EXERGUMEXEX — ENGEL. 751
|
|||||||
|
Zijne ascetische beschouwingen vervolgende, leer-
de Tatianus, dat hel noodig was zich van wijnen dier- lijk voedsel te onthouden, en dat bij het avondmaal water moest gebruikt worden in plaats van wijn. Daar- om werden zij somtijds Hydroparculate» of walerdrin- kers en Apotaetalen of afstanddoeners genoemd. De naam Eacratieien werd dikwijls gebezigd als eenalge- meene naam, en gegeven aan alle secten, dieeene ge- strenge levenswijze leidden, zoodat hij niet altijd beperkt was tot de volgelingen van Tatianus, die somtijds den naam van Taiiaiiistefi ontvingen. De Manicheeërs namen in de vierde eeuw den naam van Encratieten aan, omdat zij zich van het huwelijk ont- hielden en het veroordeelden, eene leer die vroeger onderwezen was door de. volgelingen van Tatianus, welke geen gehuwd persoon, van welk geslacht ook, in hunne vereeniging wilden toelaten. ENERGÜMENEN, een naam in de eerste Kerk
aan diegenen gegeven, die men geloofde van den dui- vel bezeten te zijn. Verschillende regelingen werden door de Kerk te hunnen aanzien gemaakt. Zij werden als eene afzonderlijke klasse behandeld, die iets had van die der catechumenen en die der geloovigeu, maar van beide hierin verschilde, dat zij toevertrouwd wer- den aan de bijzondere zorg van Düivelbankehs (zie ald.), terwijl zij deel mogten nemen aan eenigevau de godsdienstige plegtigheden der kerk. Indien calc- chumeuen van den duivel werden bezeten, terwijl zij nog voorbereidend onderwijs genoten, mogten zij in geen geval gedoopt worden, voordat zij door en door genezen waren, tenzij zij onder eene blijkbaar nood- lottige ziekte gebukt gingen. Geloovigeu, die vanden duivel werden bezeten in de. ergste tijdperken hunner ziekte, inogteu, gelijk de wecuende boetelingen, de kerk niet binnengaan, maar werden in de buitenste poort uaauwgezet bewaakt. Als zij gedeeltelijk hcr- steld waren, vereenigden zij zich met de Audiëntes (zie ald.) in de openbare eeredienst, doch zij konden aan het sacrament geen deel nemen, tenzij zij er ge- heel van verlost waren, behalve als de dood hun voor oogcu stond. Over het algemeen waren de energu- menen aan dezelfde regelen onderworpen als de boe- telingen of penitentes. Gebeden werdeu er voor hen opgezonden in de openbare vergaderingen der kerk, en in de Apostolische verordeningen worden zekere formulieren vermeld, als voor zulke personen gepast. Op andere tijden waren de duivelbanuers verpligt om over hen te biddeu, om hen bezig Ie houden met de eene of andere onschuldige oefening, zooals het aan- vegen van de kerk, en om zorg te dragen, dal zij ge- |
regeld van voedsel werden voorzien, terwijl zij in de
kerk waren, die hunne gewone verblijfplaats was. EXGEL, een geestelijk, onsterfelijk , verstandig
wezen, het hoogste in de orde der geschapen wezens. Het woord engel is eigenlijk een naam, die geenc na- tuur, maar eene bediening aanduidt, en letterlijk be- teekent een gezondene, een bode. liet Grieksehe en het Nebrceuwsehc woord, die gebezigd worden om enge- len aan Ie duiden, hebben in dil opzigt dezelfde betee- kenis. Engelen vormen den schakel van vereeniging tusschen God en de/e wereld. Dat er zulke wezens zijn, is duidelijk uit talrijke gedeelten van het Oude en liet Xicnwe Testament. En toch bestond er ten tijde van onzen Heer eene sectc, die beweerde, dat er geenc opstanding, geen engel en geen geest was. De Sadduceëu, op welke wij hier het oog hebben, verklaarden, naar men veronderstelt, alle gedeelten van de Joodsehe geschriften, die van engelen spreken, in een figuurlijken zin, en daarom denkl men, dal zij engelen niet als voortdurende wezens hebben be- schouwd, maar als geesten, die na korten tijd in de luehi werden ontbonden, of verdwenen als de kleuren van een regenboog. Eeuige Sociuiaucn in nieuwere tijden geloovcn, dat zij slechts openbaringen zijn van de Goddelijke inagt. Men heeft de vraag gedaan, wanneer de engelen
geschapen werden. Mozcs maaki in zijn verhaal van de scheppinggeene melding van zulke wezens. Maar dit verklaart zich gemakkelijk, als men bedenkt, dat het hoofddoel der geschiedenis, zooals zij vervat is in de eerste hoofdstukken van Genesis, is om een ver- haal te geven van de schepping van het zigtbare, niel van het onzigtbare heelal. Eene plaats spreekt duide- lijk van hen als tegenwoordig bij de schepping dezer wereld, .lob XXXVIII: 4, 7 : „Waar waar! gij, toen Ik de aarde grondde? geef bel te kennen, indien gij kloek van verstand zijt. Toen de morgensterren te za- nicu vrolijk zongcn,eu aldekindcren Gods juichten?" Al zulke beschouwingen balen echter zeer weinig, en wij kunnen ons wel vergenoegen met de woorden van ecu Apostel aan te halen, Hebr. I • 11: „Zijn zij niet allen gedienstige geesten, die tot, dienst, uilgezonden worden, om dergenen wil, die de zaligheid beërven zullen?" De Rabbijnsche geschriften der Joden vloeijeu over
van overleveringen betreffende engelen. In eeuige wordt verondersteld, dat zij geschapen zijn op den eersten, in andere op den vijfden dag. De Talmud leert, dat er eene dagelijkschc schepping van engelen plaats heeft, die onmiddellijk cru beurtzang zingen |
||||||
|
kxgel.
|
|||||||||
|
752
|
|||||||||
|
en dau stervcu. Vau ecnigc engelen wordt verhaald,
dat zij uit liet vuur, van andere dat zij uit liet water, van nog andere, dat zij uit den wind zijn geschapen, maar uit Ps. XXXUI: 0 leidde de rabbijn Jonathan af, dat er een engel geschapen wordt door elk woord, dat uit den mond vau God voortkomt De Talmud spreekt van engelen, alsof zij stoffelijke wezens waren, en beweert, dat de eene engel zooveel mijlen grooter is dan de andere, als een man zou afleggen op eene reis van vijf honderd jaar. In den Bereshith Babba, een Joodsch werk van hoog gezag, wordt gezegd, dat de engelen geraadpleegd werden over de schepping van deu ineiiseh, en dat eenige die aanraadden, terwijl andere er tegen waren. De geschriften der Rabbijnen vernielden dikwijls
de zeventig engelen, aau wie, zooals zij zeggen, ten tijde vau het bouwen vanBabel, bij hel lotdezeventig natiën werden toegekend, waarin, zooals zij beweren, de Heidenen werden verdeeld. Terwijl de Heidenen aldus aan de voogdijschap van engelen werden toe- vertrouwd, wordt Israël voorgesteld als door een ge- lukkig lot geplaatst ouder het onmiddellijke toczigt vau God zelven. Over de ware natuur dezer schut sen- gelen der natiën zijnde Joodschc schrijvers verdeeld, daar eenige verklaren, dat zij engelen des lichts, en andere, dat. zij demons der duisternis zijn. Behalve de engelen, die het gebied hebben over groote land- streken, wordt elk voorwerp op de wereld, zelfs het kleinste grasscheutje, beschouwd als in het bezit van zijn bcsturenden engel, door wiens woord en wetten het bestuurd wordt. Elke mensch heeft ook, volgens de Babbijnschc begrippen, zijn beschermengel of ma- iltal, die voor hem bidt, en iu den hemel alles navolgt, wat de mensch op aarde doet. Er zijn drie engelen, die weveu of guirlandes maken uit de gebeden der Israëlieten: de eerst e is Acht ariël, de tweede Metatron, de derde Saudalphon. Deze gebeden moeten iu de Hebreeuwschc taal zijn. Metatron wordt beschouwd als de doorluehtigste onder de bewoners des hemels, als de koning der engelen. Vóór de Babylonische ballingschap schijnen de Hebreen geene namen van engclcu gekend te hebben; de Talmudistcn zeggen, dat zij die namen uit Babyion mcdebraglen. Tobias, die, zooals men denkt, eenigen tijd vóór de balling- schap in Ninevé gewoond heeft, vermeldt den engel Raphaël; Daniël, die te Babyion woonde eenigen tijd na Tohias, spreekt van Michaël en Gabriël. Iu het tweede boek van Esdras komt de naam van den engel Uriël voor. Iu het Nieuwe Testament vinden wij slechts Michaël en Gabriël. |
|||||||||
|
1 let bestaan vau wezens zooals die, welke wij engelen
noemen, werd door de oude Heidenen over het alge- meen aangenomen; de Grieken noemden ze demons, de Romeinen geniën of laren. Deze laatst en werden somtijds verward met de zielen van overledenen. Mcu veronderstelde, dat, zij ecu beschermenden invloed uitoefenden over het inwendige van het, huishouden van eiken mensch, over hem zelven, zijne familie en eigendommen, en toch werden zij niet als godheden beschouwd, maar alleen als besehermgeesten, wier plaats de schoorsteen, en wier altaar de huiselijke haard was, waar een ieder hun offeranden van reuk- werk in zijn eigen huis bragt. He kerkvaders waren eenigzius scherp in hunne
redeneringen over de natuur van engelen, en zij waren van gevoelen verdeeld over het punt, of deze geesten stoffelijke ligehamen bezaten of slechts geesten waren. Eenige schrijvers hebben beweerd, dat er een verschil van rang is onder de engelen; andere gaan zoo verre, dat zij de engelen in drie hiërarchiën verdeelen: ten eerste, cherubijnen, serafijnen en troonen; ten tweede, heerschappijen, deugden en magten; ten derde, vor- steudommeu, aartsengelen en engelen. De Joden tellen vier engelenkoren, elk aangevoerd door een aartsengel; deze vier hoofden zijn Michaël, Gabriël, I \'riël en Ba- phaël. Zij iecren, dat er een voornaamste engel is, die over de overige het bestuur heeft, namelijk Michaël,die met .lakob worstelde, en van wien Daniël zegt: „Ziet, .Michaël, een vau de eerste vorsten, kwam om mij te helpen." De Joden kennen vele verwonderlijke daden aan dezeu engel toe, en de Oud-Testamentsche ver- schijningen van deu Messias verkeerd opvattende, schrijven zij ze toe aan dezen engel. Dit is de Mcta- tron, van wien wij reeds hebbeu gesproken. De Mohamedancn gelooveu vast aau het bestaan
van engelen, die zij als verfijnde en zuivere ligchameu, van licht gevormd, beschouwen. Zij beschouwen hen als in het bezit vau verschillende gedaanten en ver- schillende functiën. Eenige staau vóór God, andere buigen zich; eenige zitten, andere liggen op de knieën in Zijne tegenwoordigheid. Eenige zingen lofliederen en gezangen ter cere van den Almagtige; andere be- wijzen Hem hulde op eene andere wijze, of smeckeu, dat Zijne goedertierenheid zich tot den zondigen mensch moge uitstrekken. Eenige houden een regis- ter van onze daden; eenige bewaken ons; andere ondersteunen deu troon vau God. Het is niet alleen een noodzakelijk geloofsartikel voor een Mohamc- daan, dat hij gelooft aan het bestaan van engelen, maar dat hij die ook bemint. Xa zijne gebeden groet |
|||||||||
|
?:»:!
|
|||||||||
|
ENGELEN (BESCHERM-).
|
|||||||||
|
hij dan ook steeds do ongele n; 1iïj keert zich ter regter-
en ter linkerzijde en zegt: „Trede zij niet u," of „Vrede en de genade Gods zij met n." Wie een engel haat, is in het oog van Mohamedanen eeu ongcloovige. Be engel Gabrio! was een groot gunsteling van
Afoliamod; hij gaf voor, dal hij al zijne openbaringen van dien hemelschen bode ontving, die door God was afgezonden om die openbaringen aehtervolgens mede te deelen, welke te zamen den koran uitmaken. Deze zelfde engel geleidde hem door de zeven hemelen, en bragl hem terug op de aarde, terwijl hij zijn paard Alborac hij den tengel leidde, ENGELEN (BESCHERM-). De meening werd in
oude tijden door de Joden en ook door vele kerkvaders gekoesterd, dat God aan eiken geloovige een bescherm- engel hooft toegekend. De ecnige plaats in de Schrift, die dit denkbeeld dadelijk schijnt te ondersteunen, is te vinden in Hand.XTI: 15, waar ons berigi wordt, dat toen de Apostel Petrus wonderdadig uit degevangenis was bevrijd, hij naar het huis van Maria, de moeder van Jobannes, ging; en toen hij veiv.oehi om toegelaten te worden, herkende eene dienstmaagd, Blmdo ge- naamd, zijne slem, en liep naar binnen en zeide, dal Petrus aan de voorpoort stond. „En,\'\' wordt er bij- gevoegd, „zij zeiden lof haar: Gij raast. Doch zij bleef er sterk bij, dal bel alzoo was. En zij zeiden: liet is zijn engel." Doeh het verband, waarin deze woorden voorkomen, loont aan, dat er regtens niets meer uit afgeleid kan worden, dan dat bol denkbeeld van be- schernieiigelon eene algemcene Joodschc meening was. De Joden gaan vorder en zeggen, dal elk nienseh twee engelen heeft, die hem begeleiden: de eene goed, die hem bescherming verleent; de andere boos, die al zijne daden geslreng onderzoekt. Hoewel liet denk- beeld. dal beschermengelen aan geloovigen toegekend zijn, nergens bekrachtigd wordt doorbel Woord Gods, wordt ons in vele plaatsen toch duidelijk geleerd, dal engelen grool belang stellen in den toestand derregl- vaardigen. „Zijn zij niet allen gedienstige geesten,\'" zegl een Apostel, „die tot dienst uitgezonden worden, om dergenen wil, die de zaligheid beërven zullen ?" In hel boek der Psalmen wordt verklaard, dat „de engel des Heeren legert zich rondom degenen, die ITeni vreezen, en rukt hen uit." En wederom: „Wan! IIij zal zijne engelen van u bevelen, dal zij u bewaren in al uwe wegen. Zij zullen u op de handen dragen, opdal gij uwen \\ oei aan geen steen stool." AVij vin- den, dat engelen gezonden worden ter aanmoediging van Jakob, en dat zij Elia in de woeslijn bezoeken. Alen hoef! somtijds eene plaats aangehaald, die, op
|
|||||||||
|
het eerste gezigt, het denkbeeld van beschermengelen
sohiin! Ie begunstigen. Zij is verval inMatth.XA iff: 10: „Ziet toe; dat gij niel een van deze kleinen ver- acht: want ik zeg ulieden, dal hunne engelen in do hemelen altijd zien het aangezigl mijns Vaders, die in de hemelen is." De godgeleerden stemmen cehler overhel algemeen overeen inliet, geloof, dat, als Jezus de uitdrukking „hunne engelen" bezigt, Hij niets meer meenl, dan dal geloovigen de dienst van engelen genieten. De Aposlol verzekert aan de Christenen van Corinthe, dat, alles het hunne is, „hetzij Pau- lus, hetzij Apollos, hetzij Cephas, hetzij de wereld. j hetzij loven, hel zij dood, hel zij tegenwoordige, hei zij toekomende dingen." Engelen zijn, wel is waar, in deze opsomming niel begrepen, doeh zij zijn begrepen in ecuc dergelijke uitdrukking in Roin. VIII: 38, 39: „Want ik ben verzekerd, dat noeh dood, noob leven, noch engelen, noch overheden, noeh magten, noeh tegenwoordige,noeh toekomende dingen,noch hoogte, noeh dieple, nog oenig ander schepsel ons zal kunnen scheiden van de liefde Gods, welke is in Christus Je- zus, onzen IToere." Wij mogen daarom van Christenen wol zeggen, dat engelen do hunnen zijn, bozig mot te zorgen voor hunne bescherming in deze wereld. Doeh eene andere moeijelijkhcid met betrekking tot het ge- zegde onzes Hoeren is te vinden in het verhaal, dal Hij van den toestand en de bezigheid van engelen geefi. „Hunne engelen,\'\' zegl Hij, „zien altijd het aangezigl mijns Vaders, die in (\\c hemelen is;" dat is: zij zijn „engelen des aangezigts," engelen toegela- ien lot de mecronmiddellijkeaanschouwing der God- delijke majesteit en beerlijkheid. De uitdrukking „engelen dos aangezigts" komt verscheidene malen in de Sehrifl voor. E ij voorbeeld in Jes. LX1II: 0 : „In al hunne benaaiiwdheid was Hij benaaiiwd, en de engel Zijns aangezigts heofl hen behouden: door Zijne liefde en door Zijne genade hoeft Dij hen verlost; on Hij nam hen op, en Hij droeg hen al do dagen van ouds." Wanneer Jezus derhalve aangaande geloovi- gen zegt: „hunne engelen zien altijd het aangezigt mijns A\'aders, die in do hemelen is," wil Hij daardoor meerdere kracht leenen aan de waarschuwing: „Ziet toe, dat gij niel een van deze kleinen veracht," door opmerkzaam te maken op de overweging, dat geloo- vitren beschermd worden doordcheiliareengelen, die, terwijl zij zich legeren om Goda volk op aarde, zulk eene magt en wijsheid en heiligheid bezitten, on zoo volkomen van geza^ voorzien worden door den Heer der engelen , dat zij all ijd hol gelaat Zijns A\'aders zien, en aanhoudend bij Tlem zijn om Zijnou wil Ie vorne- |
|||||||||
|
KNGKEKXMIOOZE).
|
|||||||||||
|
751
|
|||||||||||
|
zullen deze geworpen worden in het eeuwige vuur,
„hetwelk den duivel en zijnen engelen bereid is." Verschillende meeningen aangaande de schepping
der booze engelen zijn er door de .loden gekoesterd. Ecnige schrijvers beweren, dat God hen als geestelijke wezens schiep, omdat de rusl van den Sabbath nader- de, en Hij geen lijd had om hen mei ligehamen te schep- pen. Andere zeggen, dat God hen op denzelfden dag schiep, waarop hij de hel maakte tot de plaats hunner woning, namelijk den tweeden dag der schepping. Doch daar dit gevoelen God lot, den schepper des kwaads maakt, verwierp Maimonides hel met afschuw. Sommige schrijvers beweren, dat deze booze wezens kort na de schepping van Adam tot zonde vervielen, andere in de dagen vanNoach. Eén Rabbijn verklaart, dat ecnige booze engelen van vuur gemaakt zijn, andere van lucht, nog andere van water en aarde. Andere Rabbijnen verzekeren, dat zij allen zamenge- steld zijn uit twee elementen, vuur en lucht. Ecnige engelen worden beschreven als hel kroost van Sam- maël, een gevallen seraph, den vorst der helschc lc- germagt; andere worden voorgesteld als voortgekomen uit andere demons, uit Adam, uit Kaïn en uil andere menschen. Dcliabbijnon hebben henook van moeders zoowel als van vaders voorzien, en hebbende nanicu opgegeven van vier vrouwen, aan welke zij deze eer toekennen, namelijk: Lilitli, Kva, Naiininh en Agralh. De Rabbijnen zeggen, dal de booze engelen op ver-
schillende wijzen bezig zijn; ecnige onderwerpen de menschen alleen aan kleine plagerijen, zonder hun veel kwaad te doen; andere bederven stroomen en waterfonleinen ; nog andere bedroeven de menschen door plotselinge en hevige ziekten; en wederom andere veroorzaken den menschelijken wezens verschillende rampen, terwijl deze slapen. De Talmud zegt: „Indien het oog had kunnen onderscheiden , kon niemand bestaan om de duivelen. Er zijn er meer van hen dan van ons; zijslaan om ons als cene heining, uil sloten opgeworpen om land in ecu tuin. Elke Rabbijn heeft er duizend aan zijne linker- en licn duizend aan zijne regterzijdc. Het dringen en drukken op den Sabbath in onze synagogen, waar men zou denken, dal er plaats genoeg was, en toch iedereen zich verbeeldt, dal hij te (ligt bij een ander zit, wordt door hen veroorzaakt, want zij komen om de jireék te hooren." Een ander gedeelte uit hetzelfde boek, dat bij de Joden in de hoogste achting wordt gehouden, berigt ons, hoe de booze engelen voor bet menschelijk oog zigtbaar ge- maakt kunnen worden. „Laat hem, die hen wenseht te ontdekken, heldere aseh nemen, en die naast zijn bed |
|||||||||||
|
men, opdat zij zich kunnen haasten om dien te vol-
brengen. ENGELEN (Boo/.e). Het beslaan van eeuehoo-
gere orde van geschapen wezens dan de mensch, aan welke de naam van engelen wordt gegeven, kan mei geene mogelijkheid in twijfel getrokken worden. Al de engelen schijnen in een zuiveren en zondeloozen toesland geschapen te zijn, doeh de Schrift berigt ons aangaande eeuige, dal zij hun oorsproukclijkcn (oc- sland n iel behielden, maar hunne woonplaats verlieten: „En de engelen, die hun beginsel niet bewaard heb- ben, maar hunne eigene woonstede verlaten hebben, heefl Hij tot het oordcel des grootcn dags niet eeu- wige banden onder de duisternis bewaard." De hemel was hunne woonplaats, doch door hunne vrijwillige handeling zondigden zij. De mensch viel onder den aoodlottigen invloed van een verzoeker, doeh de en- gelen zondigden zonder een verzoeker; daarom wordt van de gevallen engelen gezegd, dal zij hunne eigene woonstede verlieten. Het maakt een wetenswaardig voorwerp van onder-
zoek uit om te weten, welke bezigheden de boo/.e en- geleu verriglen. Deze passen, gelijk uien gereedelijk onderstellen mag, aan de bedorvenheid van hunne nal uur ende boosheid van hunnen aard. Uil dcSehrifl blijkt, dal zij mag! hebben over de ligehamen van menschen. Tnde Evangeliën vinden wij verscheidene voorbeelden vanpersonen, wier ligehamen vandnive- lcn bezeten waren. Doch de booze engelen hebben ook niagt over de gemoederen der menschen. Wij hebben een treurig voorbeeld hiervan in de verleiding onzer eerste ouders, en deze waarheid wordl als er- kend beschouwd door de gchcele Heilige Schrift. De wijze, waarop zij op het hart van den inenseh werken, is voor het oog verborgen, doch hoewel verborgen, bestaat de werking er uiel te minder om , en de geheele geschiedenis getuigt van hare werkelijkheid. De duivel was de leugenachtige geest inden mond der valsche profeten onder het Oude Testament, en toen de zeventig discipelen van hunne zending terugkeer- den, en aan hunnen Heer den uitslag mededeelden, dien zij gehad hadden in hel leiden van de menschen lot het verzaken van afgoderij en bijgeloof, verklaarde Jezus: „Ik zag den Satan als een bliksem uil den hemel vallen." De booze engelen zijn zelve hel voorwerp van het
hevige misnoegen van God, en zijn overgegeven aan de ketenen der duisternis om lot aan hel oordeel be- waard te worden, gelijk Petrusons mededeelt (111\'etr. 11 : t). En bij bet laatste oordeel der goddeloozen |
|||||||||||
|
I
|
|||||||||||
|
KNGELEN I >K K GEMEENTEN.
|
|||||||||||||||
|
;:,.•
|
|||||||||||||||
|
ENGEL BES DOOD*
|
|||||||||||||||
|
dit volk. Ik heb u magt gegeven om de afgodendic-
naars uit te rocijen, doch over dit volk heb ik u gecne
magl gegeven." De Rabbijnen zeggen, dat, als de engel des doods iemand gedood heeft, hij zijn zwaard afwascht inliet water van het huis, en er daardoor eene hoedanigheid om te dooden aau geeft. J let was daarom bij den dood van iemand onder de Joden de gewoonte, .mi al liet water, dal te dier tijde in huis was, weg te werpen. Deze engel, zeggen zij, staat aan hel bovcn- eiude van het bed der stervenden, en houdt een out- bloot zwaard in de hand, aan welks puin drie druppelen gal hangen. De zieke man, den engel bemerkende, opent den mond iu groote ongerustheid, en dadelijk vallen er de drie druppelen in, waarvan de eerste zijn dood veroorzaakt, de tweede zijn ligchaam bleek eu loodkleurig maakt, en de derde het gesclükl maakt om tot stofte vergaan. Zij gelooven verder, dal, als er een Jood begraven is, de engel des doods op zijn graf gaat zitten, eu te zelfder lijd keert de ziel van den overledene naar diens ligchaam terug, en zet hein op zijne beeneu. Dan slaat de engel, een ijzeren kettiusr nemende, waarvan de eene helft zoo koud is als ijs, en deanderc helft gloeijend heet, het ligchaam daarmede, eu scheidt al de ledematen; hij slaat het ten tweeden male, en slaat er al de becnen uil; daarna slaat hij het feu derden male, en brengt bet geheel tol aseh. Hierna vereenigen de goede engelen de declcn weder, en plaatsen het lijk op nieuw in het graf. De Mohamedanen gelooven ook aan het beslaan
van een bijzonderen engel des doods. Zij verzekeren, dal er door twee engelen een geregeld onderzoek van eiken mensch na zijne begrafenis plaats heeft, ten einde zijn waar karakter te ontdekken. Dit wordt de onderzoeking van het graf genoemd. ENGELEN DERGEMEENTEN. Deze naam werd
onder de .1 oden aan de dienaren der synagoge gegeven. Deze beambte moest gebeden voor de geheclc verga- dering opzenden, waarop hel volk Amen antwoordde, en prediken, wanneer er niemand anders was om die dienst Ie vervullen. Het lezen van de wet was eigenlijk zijn werk niet, maar op eiken Sahbatb riep hij er zeven uit de synagoge op, eu op andere dagen minder, om die dienst te vervullen. De engel stond bij dengene, die las, om hem te verbeteren, indien hij onjuist las. Hij droeg ook zorg, dat de ecredienst zonder wanorde en niet alle regelmatigheid werdverrigt. De bisschop- pen of herders van de zeven kerken in Klciu-Azië worden in de Openbaring insgelijks engelen derge- meeuten genoemd, welke naam waarschijnlijk ontleend is aan de synagoge. Men veronderstelt somtijds, dat |
|||||||||||||||
|
dm ir i\'ouc zeef laten gaan, en (les morgens zal liij de
sporen als hel ware van hanepooten bemerken. Laat hen, die hein wenscht Ie zien, iets van de nageboorte nemen vau ecne zwarte kal, die van de eerste worp is van ecue zwarte kat, welke van de eerste worp der moeder was; en als hij dat in het vuur verbrand heeft, liet tol poeder stooteu, en er een weinig van in zijne oogen doen, en dan zal hij hen zien." Ouder de eerste Christenen hcersehl e vrij algemeen
hei denkbeeld, dat de Heidenschc goden en godinnen uiel de scheppingen waren van de verbeelding des meuschen, maar gevallen geesten, die veel magt en invloed bezaten. Daardoor ontstond bet geloof, dat, als de aanbidding dezer godheden ten einde gebragt was door den voortgang van het evangelie, de booze engelen hunne verloren opperheerschappij door andere middelen trachtten Ie verkrijgen. Zij werden bekleed met de eigenschappen der oude godheden, de legenden vau den ceneu werden overgebragt op den anderen, en dien ten gevolge namen in de middeleeuwen tic booze engelen eene aanzienlijke plaats in, euspeeldeu /.ij eene belangrijke rol in de ongerijmde bespiegcliu- gen van tien tijd. Kwestiën aangaande engelen van den meest dwazen aard werden zelfs in de plaatsen der geleerdheid behandeld, zooals: Of een engel vau de eene plaats naar de andere kan gaan, zonder de tusschcnliggende ruimte te doorloopen. Hoeveel eu- gelen er dansen kunnen op de punteener naald. Zulke zonderlinge onderzoekingen werden vermengd met de vreemdste begrippen aangaande engelen in het algemeen, maar vooral booze engelen. Zoo beweerde men aangaande zeer groote zondaren, dal, terwijl hunne ziel dadelijk in de plaats der kwelling was gc- dompeld, hun ligchaam, bezield door een boozeu geest, nog voortging onder de mensehen te wonen, en een karakter vertoonde, dat overeenkwam met zijn hel- seken aard. ENGEL DES DOODS. De engel of demon, die,
zooals de Joodsehe Rabbijnen veronderstelden, den mensch bij den dood uil deze wereld overbragt, werd met dezen naam genoemd. De uitvoering van hel vonnis op hen, die in het land van Israël sterven, wordt aan Gabriël toegekend, dien zij een engel dei- genade noemen ; en zij, die in andere landen sterven, worden door de hand van Sammaél, den vorst der demons, verzonden. De laatste wordt gewoonlijk de engel des doods genoemd, maar verscheidene Rabbij- ucu verzekeren vol vertrouwen, dat hij gecne magt heeft over de Joden. God zelf wordl voorgesteld als tot hem te zeggen: „De wereld is in uwe magt, behalve |
|||||||||||||||
|
I
|
|||||||||||||||
|
KNCJEL DES VBEDES — ENOELENDIEXM\'.
|
|||||||||
|
756
|
|||||||||
|
Paulus op dezen naam zinspeelt, als liij zegt (1 (\'or.
Xt:10), dat het hoofd dei\' vrouw gedekt moet zijn, 0111 der engelen wil. Bisschoppen oi\' leeraren van Christen kerken worden door de eerste schrijvers dik- w ijls engelen genoemd. Het was eene zeer oude leer, uat elke natie en elk koningrijk en elke provincie en zelfs elke persoon zijn beschermengel had. Daarom veronderstelde men, dat de bisschoppen of hcrders.die ,. lorChristusenZijncApostelen aangesteld werden tot de bediening van het evangelie en de dienst der hei- ligen, in dezelfde betrekkingen stonden in de liicrar- ehie derkerk als die beschermengelen in hel hemelhof. De naam „engel der gemeente\'\'heeft aanleiding gegeven tot groot verschil van nieeuing. Ecnigen heb- hen zich verbeeld, dat hij betrekking heeft op den deurwachter of bode der kerk. Anderen inccnen, dat hij de bisschoppen aanduidt, aan wie alleen de zorg en regeling van de zaken der kerk werden toevertrouwd. De streng Presbyteriaansche verklaring van de uit- drukking in kwestie is, dat zij het eonsistorie van ou- derliugeu in elke gemeente aanduidt, als éénligchaam beschouwd en zoo gepersonificieerd. De ultra-congre- gatiouale theorie veronderstelt, dat het woord „engel" als eeue symbolische uitdrukking voor de geheelc kerk gebezigd wordt. Vele Congregaiionalistcu gelooven, dat toen Johaum.-s ile Openbaring schreef, er in elke kerk niet meer dan een herder was, en dat aan dezen de brief, voor zijne kerk bestemd, gerigt was, opdat hij dien zijnen gemeenteleden kon voorleggen, en, zooals zijn pligt medebragt, op de overweging van den inhoud er van bij hen kon aandringen. Xog eeue andere meeiiingis door niet weinigen voorgestaan, na- uiclijk, dat door den engel der gemeente de president van de gezamenlijke herders wordt aangeduid, door wiendebriefaandekerkwerd gezonden, om door hem haar voorgelegd te worden. De verschillende verkla- ringenvau deze bijzondere uitdrukking zijn blijkbaar aangenomen door verschillende partijen, in overeen- sleiiiuiing met de theorién over het kerkbestuur, die zij aangenomen hebben. ENGEL DES VREDES. Chrvsostoiuus zegt uik-
wijls in zijne geschriften, dat in de eersle Christen- kerk de catechumenen om de tegenwoordigheid van dezen engel moesten bidden. Zoo zegt hij in zijne derde homiliaoverdcColosseuzcn: „Elkemensch heef! zijne engelen, die hein omgeven, en ook den duivel, die om hem zeer bezig is. Daarom bidden «ij, en enden wij onze smeckingen op, om den engel des vredes." In zijne homilia over de hemelvaart zegt hij aan zijne ! toehoorders, als hij spreekt overhel vervuld zijn der |
lucht niet goede en booze engelen, waarvan de ecuen
altijd oorlog en tweedragt in de wereld brengen, en de andereu de menschcu iot vrede doen overhellen, dat zij weten kouden, dat er engelen des vredes waren, omdat zij de diakenen in de gebeden de uienscheu al- i ijd hoorden uitnoodigen om te bidden om den engel des vredes Dit \'ucci\'t zonder twijfel betrekking op ecu formulier-gebed, dat toeu in gebruik was, waarin de catechumenen van God de bescherming van den engel des vredes moesten vragen, niet ecu gebed aan den engel, maar aan den lieer der engelen, dat Hij zijn bode zou willen afzenden om hen te verdedigen tegen de aanvallen van booze geesten, en hen in voortdu- i enden en onafgebroken vrede te houden. ENGEL EX 15B.0EDEKS, eeue Christeu-secte in
de Nederlanden, omstreeks het begin der achttiende eeuw. Zij ontstond door Johauucs George Gichtcl, die in 1? 10 te Amsterdam overleed, [u zijne leerstel- liugcu schijnt hij tot zekeren graad de meeningen der Myüiekct te hebben ingezogen, daar hij de wer- ken van Jakob Behmeu of Böhraen mei groole zorg bestudeerd had. Hij geloofde aan de mogelijkheid om iu dit leven de volmaaktheid te bereiken, die aan een hoogeren staal van aanzijn behoort; hij riep zijne vol- gelingeu op om hunne pogingen in te spannen om dit groole doel te bereiken, en scherpte hun in om te zijn als de engelen üods, die niet huwen, noch ten huwelijk « orden gegeven. Yau daar de naam van Engelenbroe- ilcrs, hoewel zij ook somtijds, naar den stichter hunner sectc, Gichteliancu oi\' Gichtclietengenoemd werden. ENGELEN DIENST. Het is moeijelijk om juist
ie bepalen, of de oude Hebreen Goddelijke eer aan engelen bewezen. Het ecuige gedeelte, dal zulk een denkbeeld schijnt te regt vaardigen, is Gen. XL Vilt: J i): „Die engel, die mij verlost heeft van alle kwaad, zegene deze jongeren, en dat in hen mijn naam ge uoeiiid worde, en de naam mijner vaderen, Abraham en Izak, en dat zij vermenigvuldigen als de visschen in menigte, in hei midden des lands." De ttabbinis- tische glossen over dit gedeelte bekrachtigen de mee- uing, dat er onder de Israëlieten eeue dadelijke aau- liiddiiig of ten minste eene aanroeping van engelen plaats had. Het gedeelte zelf geeft echter geone aau- leiding tot zulk eene verklaring ,.Dc engel, die verlost heeft," is duidelijk de engel des verbonds, Jehovah- Jczus, en niet ecu geschapen engel. De rabbijnen van lateientijdbewerenopenlijk,datzijgeeneengclen, van welken aard ook, vereeren. Maimouidcs geeft als het zesde artikel van hel Joodsche geloof aan, dat God alleen aangebeden, geprezen, bezongen en geloofd |
||||||||
|
ËNüJfiLENZJuNU.
|
|||||||||
|
757
|
|||||||||
|
moet worden. De beroemde rabbijn Kiinchi zegt, dat
wij de engelen of hunne opperhoofden, zooalsGabriël en Alichaël, niet moeten aanroepen. De eerste Christen-kerken schijnen elke aanbidding
van schepselen, \\an welken aard ook, en bepaaldelijk en voornamelijk de aanbidding vau engelen, verwor- pen te hebben, Origeues uulkent in zijne antwoorden aan Celsns ten stelligste, dat de Joden of de Christenen eenige godsdienstige hulde aan engelen bewezen, llij zegt: „Zij zijn dienende geesten, die de gaven vau God tut ons brengen, maar er is geen bevel in de Schrift om hen te verecren ofte aanbidden, want alle gebeden, smeekiugeu, tussebenkomsteu en dankzeggingen moe- ten (iod \'jpgezoudeu worden door den grooten Hooge- priester, het levende Woord Gods, die verheven is boven alle engelen/\' llij zegt: „aannemende, dat, wat Celsns verdedigde, waar is, dat de engelen Gods lie- rautcn en hemclsehe boden waren, dan moesten toch de herauten en boden niet aangebeden worden, maar llij wiens herauten eu boden zij waren." De Room- sehen oordeelen hei gepast engelen aan te roepen, en beweren, dat zij ze alleen aanroepen als vriendenGods, om te hunnen behoeve tot bemiddelaars te dienen. De eerste Christen-schrijvers schijnen een voorgevoel van zulk eene verdediging gehad te hebben. Ainbrosius, b. v., zegt van deze ellendige verontschuldiging: „Is iemand zoo dol, of zijner zaligheid zoo weinig iudaeh- tig, dat hij de eer des konings aan eeu dienaar geeft, wanneer, ais er gevonden worden, die zoo iets slechts voorstellen, zij met regt veroordeeld zullen worden als schuldig aan hoogverraad. En loeli denken deze inensehen, dat zij niet schuldig zijn, die de eer van Gods naam aan een schepsel geven, en den Heer verlatende, hunne mededienareu aanbidden, alsof er iets meer ware, dan aan God gegeven kan worden." Iremcus verklaart van de kerk in zijn tijd, dat, „hoewel zij vele wonderen wrocht voor hei welzijn van men- sehen, zij toch niets deed door aanroeping vau engelen, maar slechts door gebed aan God enden lieer Jezus Christus.\'\' En om nog \\ erder lerug ie gaan tot de Apos- tolisehe 1 ijden,vinden wij,dal PaulusdcColosseuzischc kerk waarschuwt tegen deze afgodische gewoonte., die zelfs in dien vroegen tijd in de Christelijke kerk schijnt geslopen te zijn. Col. 11:18: „Dat dun uie- mand u overheersche naar zijnen wil in nederigheid en dienst der engelen, intredende in hetgeen hij uiel gezien heeft, te vergeefs opgeblazen zijnde door hel verstaud zijns vlcesehes." En de engel \\ erbood Jolian- nes, toen hij hem wilde aanbidden, in deze duidelijke woorden, Openb. XXII: \'■): „ tën hij zcidc lot mij: /ie, |
dat gij het niet doet, want ik ben uw mededicuslknecht,
en uwer broederen, de profeten, en dergenen, die de woorden dezes boeks bewaren: aanbid God." Welk duidelijker bewijs zoumenkunnen bijbrengen dandeze gedeelten, genomen uit de Schrift en de Kerkvaders, dal de eerste Kerk in leer en gebruiken tegen de aau- bidding van engelen was. Waar zoodanig gebruik bestond, hetzij onder Heidenen of ketters, werd het zonder aarzelen veroordeeld. Het concilie van Eao- dieca sprak een banbliksem uit over al degenen, die schuldig waren aan deze soort vau valsche eeredienst. „Christenen," zegt de canon, „moeten de kerk van God niet verlaten eu ter zijde- gaan en conveutikelen houden, welke dingen verboden zijn. Indien er daarom iemand gevonden wordt, die zich oefent in deze afzon- derlijke afgoderij, laat hem vervloekt zijn, omdat hij onzen lieer Jezus Christus, tien zoon vau God, heeft verlaten, en tot afgoderij overgegaan is.\'\' De leer der aanroeping van engelen wordt bepaal-
delijk geleerd iu de Kerk \\au Rome, eu om haar te verdedigen halendeRooinscb.cn Zach. 1:12 aan, waar „de engel des Heercn" voor Jeruzalem tusschenbeiden treedt .Dit geeft ons echter geen regt om lot engelen te bidden. En bovendien is de engel hier ingevoerd Jezus Christus, de Engel des Verbouds. De Roomschgczin- den wijzen ue\'i op Openb. V : S , waar de ouderlingen voorgesl eld worden als hebbende gouden Holen „zijudc vul reukwerk», welke zijn de gebeden der heiligen." De vier en twintig ouderlingen echter stellen de kerk op aarde voor, en de gebeden, die zij opzenden, zijn hunne eigene gebeden, niet de gebeden van anderen. Om kort te gaan, nergens in de Schrift vinden wij de aanbidding van engelen bevolen of bekrachtigd, maar in tegendeel bepaaldelijk verboden als eene soort van aanbidding van schepselen, die iu alle omstandigheden afgoderij is. ENGELEXZAXG, een zeer voornaam gezaug in de
eerste Christelijke kerk, dat begint met de woorden, die de engelen zongen bij de geboorte van onzen Zalig- maker. Het werd voornamelijk gebezigd bij de com- minnedienst, gelijk nog het geval is iu de kerk vau Engeland. Het werd ook gebezigd bij het morgen- gebed bij de huiselijke godsdienstoefening. In de Mozarabischc liturgie wordt bepaald, dat het iu liet openbaar moet gezongen worden vóór de lessen op Kerstijd. Chrysostcmus maakt er dikwijls melding van iu zijne geschriften. De schrijver van dat gedeelte er van, dat volgt na het koor der engelen, is oubekeud. Sommigen hebben het toegeschreven aan Luciauus iu liet begin der tweede eeuw, maar het is onmogelijk om hiervan niet zekerheid te spreken. |
||||||||
|
ENGELAND (KERK VAN).
|
|||||||||
|
75S
|
|||||||||
|
ENGELAND (Kerk van). De \\ngel-Saksische
Kerk, zooals reeds gemeld is, onderwierp zich geheel aan den Roomscheu stoel en vervolgde de oude I\'kit- sche Kerk (zie ald.), omdat deze hare geheclc onaf- hankelijkhcid van den paus standvastig bewaarde. De inval in Engeland door Willem van Normandië in lOiiG scheen niet vrrl verandering te zullen brengen in de betrekkingen van de Eugclsche kerk tol Rome, daar de Normandische monniken in hun eigen land gewoon waren om hei oppergezag en de onfeilbaar- lieid van den Roomsehcn bisschop te erkennen. Naau- «clijks echter plaatste Willem zich op den Engelschen troon, af hij begon een si rijd met het pausschap, die tot de Hervorming voortduurde. Op aanzetting van den paus werden de Eugclsche bisschoppen van hunne zetels beroofd, en hunne plaatsen werden ingenomen door opvolgers uit Normandië overgevoerd, Toen Willem hunne diocesen vervuld had met bisschoppen, die liij zelf had benoemd, nam hij de magt in handen, die de paus tot nog toe had geëischt, namelijk die om onmiddellijk de geestelijken voor de opeue plaatsen te benoemen. ILij eischle, dat alle priesters hem gehoorzaamheid zouden zweren, en tevens, dat alle decreten van synoden door hem gecontrasigneerd zouden worden. Dit was cene stoute bonding, die de veroveraar aannam op een tijd, toen de stoel van den Heiligen Petrus bezet was door den hoovaardigen en onbuigzamen Hildcbrand. Doch de paus gevoelde, dat terwijl alle andere monarchen van Europa voor hem bogen, Willem niet op ecnetrotsche wijze moest behan- deld worden, en hoewel hij onmiddellijk verscheidene pogingen in het werk stelde omzijn priesterlijk gezag over de Eugclsche geestelijken te handhaven, werd elke poging van dien aard dadelijk tegengegaan. Wil- lem verbood aan de geestelijken om den paus te er- kennen, of om cene enkele bulle uil te vaardigen, die van [tomeuitging zonder de koninklijke goedkeuring. Hij bad besloten, dat de kerk, in plaats van te hecr- sehen, den koning zoude dienen. Alle kerklauden maakte hij daarom onderworpen aan militaire diensten, waarvan de Angel-Saksische priesters bevrijd waren geweest, en in vele gevallen maakte bij zich meester van de heilige vaten en schatten der kloosters. De regering van cene reeks van Normandische
monarchen leidde natuurlijk tol cene gcheele vcrau- dcring in de gewoonten van het land. In niets was de verandering echter meer zigtbaar, dan in alles wal de geestelijke zaken betrof. Stecnen gebouwen zag men overal verrijzen in plaats van de eenvoudige houten kerken der Aaigel-Saksers, en zoowel dewerk- |
liedcu als de stecnen, die gebezigd werden bij liet
herbouwen van de St. Paulskcrk in lls7, werden uit Normandië overgebragt. De uitwendige verbete- ringen, die Willem de Norraandiër invoerde, waren van weinig belang in vergelijking van den geest van onafhankelijkheid, die door zijn invloed bij de Engel- schc geestelijkheid ontstond. Willem Rufus was niet meer onderworpen aau den paus, dan zijn vader gc- weesl was. Zich bedienende van de grootc pauselijke scheuring, die er gedurende zijne regering plaats had, weigerde hij de kerkelijke prebenden te vervullen, als zij open kwamen, cu maakt e hij gebruik van de inkom- sten voor zijne eigene doeleinden. Het aartsbisdom Canterbury zelf weid gedurende verscheidene jaren onvervuld gelaten. Eindelijk benoemde de monarch, van plan veranderende, in hel jaar 1003 Ansclmus, een sterkeu aanhanger vau den paus, tot den zetel van Canterbury. De benoeming van dezen merkwaardigen man leidde nogmaals toi de geheide onderwerping van de Eugclsche kerk aan dcu wil en het gezag van den paus. Ansclmus besloot, onmiddellijk na zijne aan komst in Engeland, om de regten der kerkte vordedi- gen, tegen hetgeen hij als de onregtmatige inbreuken van den souverein beschouwde. Hij begon met eeue openlijke belijdenis van het oppergezag van den tocn- maligen paus Urbaans IL, en \\roeg te /.elfder tijd de onmiddellijke teruggave van de kerkelijke inkomsten, waarvan Willem H. zich meester had gemaakt. Flcn- «1 fik I., die hem opvolgde, gaf gedeeltelijk toe aan de eischen van den nieuwen primaat vau Canterbury, maar op één punt, het investituurregt, was cu bleef de monarch onverbiddelijk. Nu werd er een beroep gedaan op Rome, en de paus besliste ten voordeele vau AnselmuSjtol niet weinig spijt van den teleurgesteldeu monarch. Er had echter cene verzoening plaats door lusschenkonisl van Adela, de zuster vau Hendrik, en het investituurregl ■—het geven van den herderlijken staf en den ring — werd aau de kerk afgestaan, en dat van hulde voor den wereldlijken vorst behouden. Anselmus zag nu zijne vurigste wenschen vervuld, in zoo verre de onderwerping van de Eugclsche kerk aan Rome betrof, en hij ging daarom voort om elk over- blijfsel van onafhankelijkheid te vernietigen, dat de geestelijkheid aan de twee Willems te danken had. Tc dien einde verbood hij aan alle geestelijken om den eed van leenrocrighcid "af te leggen, en beval hun om dadelijk hunne vrouwen weg te zenden. Het gevolg van dit alles was, dat op het einde der elfde eeuw de gces- telijkheid van Engeland in hooge gunst stond bij het hof van Home; en de paus onderwierp, om zijne gunst |
||||||||
|
KN(iKLAl\\l>(KEI(K VAN).
|
750
|
||||||||
|
aan Hendrik te toonen, aan dezen de keuze van een bis-
schop van de St. Davidskerk, cu benoemde opzijn ver- zoek een van de kapcllaneu der koningin tol dien zei el. Te midden van de verwarring en wanorde, die ko-
ning Stephanua veroorzaakte door zijne pogingen om de niagl der baronnen Ie verminderen, bediende de Roomsclie sfoel zich van den verdeelden staal van bel land om zieb van verscheidene voorregteu meester Ie maken,voornamelijk van de mag! om in kerkelijke aan- gelegenbeden te beslissen. < lok waren de geestelijken f e dier tijde niet zonder hunne eigene eerzuchtige twis- ten, want in bel begin der regering van Hendrik II. trachtten vele van de rijkere en meer niagtigc onderde geestelijken, om hunne bencficièn aan de bissehoppc- 1 ijk e regtsmagt te onttrekken. Maar één dignitaris van de kerk, Thomas ïi 1\'ecket, overl rofal zijne broede- ren in aanmatiging en eerzucht. In zijn eigen persoon vereenigde liij de karakters van geestelijke en staals- nian, van priester en soldaat, van kanselier van Engeland en aartsbisschop van (\'anterbury. Zijne geschiedenis wordt door d\'Aubigné aldus beschreven: — „Toen de regters aan Hendrik hadden medegedeeld, dal ge- durende de eerste acht jaren zijner regering honderd moorden begaan waren door geestelijken, riep de ko- niug in 11 01 een concilie te Clarendon bijeen, waarop zekere regelingen of romtiiiiHën opgemaakt werden, ten einde de aanmatigingen van de priesters tegen te gaan. lieeket weigerde eerst die Ie teekencn, docli stemde eindelijk toe, en begaf zieb toen in de afzon- dering, om over zijn misslag te treuren. Paus Alcxau- der 111. ontsloeg hem van zijn eed, en toen begon er eene woedende en langdurige worsteling tusschen den koning en den primaat. Vier ridders van liet hof, eene onvoorzigtige uitdrukking van hunnen meester op- vangende, vermoordden den aartsbisschop op eene barbaarschc wijze aan den voet des altaars in zijne eigene hoofdkerk (1170). Het volk beschouwde toen Becket als een heilige; lallooze menigten kwamen aan zijn graf bidden, waarbij vele wonderen werden verrigl. ,,Zelfs uil zijn graf,"zeidenBeckets aanhangcrs,„geefl hij zijne getuigenis ten behoeve van liet pausschap." „Hendrik ging nu van het eene uiterste lot het
andere over. Hij trad Cautcrbury barrevoets binnen, en knielde voor het graf van den martelaar; de bis- schoppen, priesters cu monniken, tachtig in getal, gingen hem voorbij, elk met een geesel, en gaven drie of vijf slagen, volgens hunnen rang, op de naakte schouders van dvn koning. In vroegere eeuwen, zoo zeide de priestelijke fabel, had de Heilige Petrus een aartsbisschop vau Canterbury gegeeseld; nu geeselt |
Home in werkelijkheid den rug des konings,en niets kan
; voortaan zijne overwinnende loopbaan tegenhouden.
! Ecu Plantagenet gaf Engeland over aan den paus, en de
i paus gaf hem de magt om Ierland Ie onderwerpen."
Engeland was nu in ruime mate onder deinagt van
Home, en de regering vau koning .7au voltooide de
heerschappij. Toen Innoccntius 111. op onwettige
i wijze een aartsbisschop van Canterbury had benoemd,
wilde Jan den prelaat niet erkennen, waarop de, paus
; het koningrijk onder een interdict plaatste, en deze
; stoute daad van Zijne Heiligheid had zulk eene uit-
werking op het gemoed van den monarch, dat hij zijne
kroon aan de voeten van den legaat des pausen legde,
| verklaarde, dat hij zijn koningrijk aan den pauselijken
j stoel overgaf, en een eed aan hem allegde als aan zijn
J heer. Deze toegevingen aan den paus en de groote
belangrijkheid, die gedurende de minderjarigheid van
Hendrik III. aan den legaat van den paus werd gehecht,
gaven aan het hof van Rome niet weinig invloed in
Engeland. De onderwerping van den souverein aan
de heerschappij van Home werd echter volstrekt niet
algemeen door het volk gedeeld, en er werd eene vcr-
eeniging gesticht, waartoe ook eenigen uit den adel
behoorden, om de vreemde priesters te bestrijden en te
verdrijven, die de paus tot de beste Engelsche bene-
ficién had benoemd. Maar deze volksbeweging baatte
niets, want terwijl kardinaal Otto legaat was aan het
hof van Hendrik, ontvingen tusschen de jaren 1230 en
12 tO drie honderd Italiaansche monniken beneficiën
in Engeland. Steeds wonnen de pauselijke magt en
invloed in Engeland kracht, doch plotseling ondervon-
den deze eene geweldige beteugeling door de verschij-
ning van Wickliffe, de morgenster der Hervorming.
Deze uitmuntende en onversaagde man stelde het zich
ten taak, tegenover de bitterste vervolging, om de pau-
selijke tirannij aan het licht te brengen. Zijne volgelin-
gen, die Lollarden werden genoemd, vermeerderden
zoodanig in getal, dat zij tot ongeveer de helft der
bevolking vau Engeland klommen. Door Hendrik IV.
werden zij met groote gestrengheid behandeld, doch
de dood van hun hevigslen vijand, Thomas Arundel,
I aartsbisschop van Canterbury, in 1H3, ontnam aan
\' de strafbepalingen hare gestrengheid, en liet de Lol-
larden voor een tijd ongedeerd.
In den loop der v ij ft iende eeuw onderging de invloed
van het Catbolicismus in Engeland eene trapsgewijze vermindering. Dit is blijkbaar uil de ongelukkige po- gingen, die bij twee verschillende gelegenheden ge- daan werden, om onderstand voor de geestelijkheid te verkrijgen. Nicolaas V., b. v , zond Hendrik VI. |
||||||||
|
KXGELWD (KERK VAN).
|
|||||||||||
|
7 CA)
|
|||||||||||
|
eene gewijde en geparfumeerde roos, vergezeld van
het verzoek, om de geestelijken aan te manen eene groote som in do pauselijke schatkist te storten, doch terwijl de gift werd aangenomen, werd de eiseli stand- vast ig geweigerd. Tn 1403, toen Pius TT. een krnis- togt tegen de ongeloovigen ondernam, trachtte hij wederom de noodzakelijke fondsen te verkrijgen, door liet tiende gedeelte van lief inkomen der geestelijken van Europa te eisclien, doch de uitslag, voor zooverre Engeland betrof, stelde de verwachtingen van den paus geheel en al teleur. Hervormde beginselen hadden sedert de dagen van
Wieklifl\'e langzaam en ongevoelig hun weg gevonden onder het Engelsche volk; niet weinigen hadden deze beginselen uil overtuiging omhelsd, en zeer velen waren misnoegd over de roofzuoht. de onwetendheid en de onverschilligheid aangaande de godsdienst van de geestelijken. Maar wat misschien meer dan iets anders de verontwaardiging van het volk tegen de geestelijken opwekte, was de aanspraak, die zij vol- hielden, van vrij te zijn van burgerlijke veroordeeling voor misdaden. Deze aanspraak werd in zooverre door Hendrik VI. gewijzigd, dat hei voorregt niet bij bet begin zou geëisebt worden, zoodat eene inheehtenis- n cm ing om eene crimincolc beschuldiging zou worden voorkomen, maar na de lezing van de acte van beschul- diging. De aldus ingevoerde verandering maakte de aanspraak slechts des te aanstoot dijker, en de moeije- lijkbeid om die slaande te honden, van den kant der geestelijken, des te grootcr. OndcrllendrikVTT. werd het besluit genomen, dat een geestelijke, overtuigd van eene misdaad, in de hand gebrand zoude worden; en in 1 ."> 13 werd er eene wet aangenomen, die de gees- telijken verschrikte en verwoedde, daar aan roovers en moordenaren hel voorregt van geestelijkheid ont- nomen werd, hoewel er nog eene uitzondering werd gemaakt voor priesters, diakenen en onderdiaken. Aan de uitvoeringvan deze wet werd door de bisschoppen weerstand geboden, doch zonder gevolg, daar de ko- ning zijn besluit te kennen gaf, om de magt der kerk binnen behoorlijke grenzen te honden, Toch waren de regering van Hendrik VIT. en hef eerste gedeelte der regering van Hendrik VTIT. een tijdperk, gedurende hetwelk de onderwerping aan hel pauselijke gezag even groot en schijnbaar even diep geworteld was, als in eenig ander land van Europa. De laatstgenoemde souverein in het bijzonder koesterde een diepen eer- bied voorde moederkerk en haaraardsch hoofd, terwijl hij tevens veel eerbied had voor kloostergeleerdheid. Doch dezelfde beginselen en gebeurtenissen, die tol |
de Hervorming in Dnitschland leidden, waren in En-
gelaud aan het werk. De herleving der geleerdheid en het onderwijzen der Grieksche en der Latijnsche klassieken had eene betere wijze van opvoeding on- der de hoofere en zelfs de middclstanden der maat- schappij ingevoerd. De uitvinding der boekdrukkunst leidde tot de wijde verspreiding van de boste schrij- versder Ouden. Doch de omstandigheid, die meer dan eonigo andere den weg baande tot de Hervorming onder de meer verstandige klassen der bevolking, was de vertaling van den bijbel door Wiekliffe. Verschei- denc eeuwen waren er verloopcn sedert de laatste Angel-Saksische vertaling der Schrift was volbragt, en de verschijning in 1380 van eene vertaling van den bijbel in het gewone Engelsch van dien tijd werd be- groet als eene gebeurtenis van bef grootste belang. Deze vertaling\' werd volbragt vóór de uitvinding dei- boekdrukkunst, en gedurende eenigen tijd waren de geschreven exemplaren er van zoo zeldzaam, dat in 112!) een van Wiokliffe\'s Testamenten niet verkregen kon worden beneden den prijs van ƒ ISO van ons geld. Zoo heftig was echt er de tegenstand van de geestelijken en de leeken tegen het verschijnen van de Heilige Schriften in de taal van het land, dat er in 1390 een wctsvoorslagin bel TToogerhu is werd gedaan,omWick- liffo\'s bijbel te verbieden, en die maatregel werd alleen verworpen door den invloed van den hertog van Lan- castcr. lu 1 IOs werd op eene convocatie te Oxford deze vertaling der Schriften openlijk veroordeeld, en een bevel uitgevaardigd, dal voortaan gecne vertaling van den bijbel gemankt mogt worden. Alle pogingen om de circulatie van Gods Woord onder het Engelsche volk tegen te gaan waren echter vruchteloos. Het werd snel en op ruime schaal verbreid, en bij gevolg waren de Eugelschen gereed om de Hervorming toe Ie jui- chen, die door Gods voorzienigheid op het punt was van ingevoerd te worden. Anna vau Dohemeu, de jeugdige echtgenoot van lliohard TT., ondersteunde vooral de Hervormde beginselen. Daar zij in bel land van Hus de beginselen van een zuiver bijbelscb Chris- Icndom had ingezogen, bragt zij naar de kusten van Engeland eene bepaalde gehechtheid aan het Woord fiods over, en eene heilige ingenomenheid mei hen, die getrouw waren aan de waarheid, gelijk zij is in Jezus. Geholpen en aangemoedigd door de koningin- moeder, wierp zij hel scliild liarer krachtige beseber- ming over Wicklill\'c en de Lollarden. Hel voordeel van zulk eene bescherming werd spoedig gevoeld. De waarheid maakte stille en snelle vorderingen onder alle klassen van menseben. de hand van den vervolger |
||||||||||
|
;
|
|||||||||||
|
ENGELAND (KERK VAN).
|
||||||||||
|
7fil
|
||||||||||
|
werd tegengehouden, en de invloed van Anna\'s voor-
beeld in het bestuderen van het Woord van God met eeue innige begeerte om de waarheid te vernemen, verspreidde zich wijd en zijd, tot niet weinig misnoc- gen en verdriet van de zendelingen van Rome. Deze vrome koningin had zich nooit formeel van de Rooni- sche kerk geseheiden. Maar hoewel zij in naam in den schoot er van bleef, m aak te zijgeen geheim van harevcr- werping van alles, wat er bijgeloovigs en verkeerds in hare leer was. Hare godsdienst was die van den bijbel, en daarom was zij, hoewel uitwendig eenc Roomseh- gezinde, in werkelijkheid en in haar hart eeue warme aanhangster van Wickliffe. Terwijl die Hervormer leefde, was hij zijne bescherming tegen de woede zijner vijanden verschuldigd aan de bemocijingen te zijnen behoeve van Anua en hare schoonmoeder, geholpen door .lan van Gaunt, hertog van Lancaster, die som- tijds „de staatkundige vader der Lollardeu" genoemd is. Anna overleefde Wickliffe verscheidene jaren, en hoewel zij in haar acht en twintigste jaar overleed, had zij veel gedaan gedurende de twaalf jaren van haar huwelijk, om de zaak der waarheid en dergereg- tigheid te bevorderen. Richard werd verhinderd om de Lollardeu te vervolgen, zoo lang zij leefde, en zelfs ua haar dood werd geen Lollard gedurende zijne rege- riug ter dood gebragl, hoewel hij ongelukkiglijk in zoo verre aan den invloed der geestelijken toegaf, dat hij hen onder verschillende vormen vervolgde. Hendrik A IIT. was gedurende de eerste negentien
jaren van zijne regering een van de getrouwste en gehoorzaamste zonen der Roomsche kerk, en zulk een bijgeloovig aanhanger van het pausdom was deze goddclooze monarch, dat terwijl de Hervormde be- ginselen door vele zijner onderdanen werden beleden, er niet de minste waarschijnlijkheid bestond, dat zij ooit door den souverein omhelsd zouden worden. Maar onverwachts had er eeue reeks van gebeurtenissen plaats, die Engeland voor altijd van de pauselijke niagt bevrijdde. De omstandigheden waren inliet kort deze. De losbandige monarch, die te dier tijde op den Engelschen troon zat, aangetrokken door de bckoor- lijkhcden van Anna Roloyn, verlangde haar tot zijne vrouw. Daar hij reeds gehuwd was met Catharinavan Arragon, was het onmogelijk, dat zijne wenschenver- vuld konden worden zonder eene scheiding van zijne toenmalige koningin. Om deze te volvoeren vroeg hij de bekrachtiging van denpans, welke echter ten strengste geweigerd werd. Bevindende, dat de paus onverbidde- lijk was, wierp de trotsche monarch, liever dan in zijn doel teleurgesteld te worden, het juk van Rome af, |
||||||||||
|
en eischte hij voor zich in zijne eigene staten die
geestelijke oppermagt, die tot dien tijd het erkende voorregt van den paus.was geweest. Zoo werd Ilen- drik, hoewel tof kwaad geneigd, zonder het te ver- moeden, door God tot het werktuig gemaakt om die gezegende Hervorming van het Romanismus te doen ontstaan, die de glorie van Engeland is. Vóór dien tijd hadden velen afstand gedaan van de dwalingen en de afgoderij der Roomsche kerk, doch toen werd de nat ie geheel onafhankelijk gemaakt van den Roomschen stoel. M iddelerwijl waren er pogingen in het werk gesteld
om de niagt der geestelijken te beperken, en vooral de bisschoppen waren in het Lagerhuis gegispt. In het jaar 1531 werden de geestelijken tot verbeurd ver- klaringen en gevangenschap veroordeeld, omdat zij erkend hadden, dat Wolsey pauselijke en wetgevende niagt bezat, en zij verwierven slechts de genade des konings door zich te onderwerpen aan eeue boete van £100.000. Li eene petitie, door de convocatie bij die gelegenheid aan Hendrik aangeboden, werd hij aan- gesproken als: „Beschermer en Opperhoofd der Kerk en Geestelijken van Engeland,"\' met de beperkende uitdrukking: „voor zoo verre als geoorloofd is door de wot van Christus." Een andere stap tot het ver- minderen van de magt en den invloed der geestelijken, was liet ontnemen van de Axsate.v (zieald.), diccene voortdurende bron van tweedragt warentussehen den paus en de landen, die zijn oppergezag erkenden. In 15.\'!t werd er eene wet uitgevaardigd, waarbij beroe- pen van kerkelijke hoven op Rome werden verboden, en voorkomen werd, dat het huwelijk van (\\on koning met Anna Roleyn door den paus werd vernietigd. De laatste handeling waarschijnlijk van de pauselijke opperheerschappij in Engeland onder Hendrik VIII. had in den loop van hetzelfde jaar plaats, toen de gewone bullen werden verleend om Craumertotaarts- bisschop van Canterbury aan te stellen, want in de volgende zitting werd er besloten, dat bisschoppen, verkozen door hunne kapittels op eene koninklijke aanbeveling, gewijd zouden worden, en dat aartsbis- schoppen het pallium zouden ontvangen, zonder om de tusschenkomst van den paus op eenigerlei wijze te verzoeken. Alle dispensatiën en verloven, die tot nog toe door den paus waren verleend, werden op den aartsbisschop van Canterbury overgebragt. De koning werd formeel erkend als het Opperhoofd der Engelsche kerk, zooals twee jaren te voren door de convocatie was aangenomen. De oppermagt van den souverein werd echter niet algemeen erkend, en drie prioren, |
||||||||||
|
96
|
||||||||||
|
I \\] 7üi ENGELAND (KERK VAN).
Fisher, bisschop van Rochester, eu Sir Thouiaü More ! Rooinschgeziudeu, die ooit den bisschoppelijken mij-
j wcrdon in 1534 ter dood gebragt, omdat zij die niet ter droegen, allen ter dood veroordeelde, die het j wilden aaüncmen, daar de misdaad als hoogverraad • huwelijk van priesters en het geven van den beker werd besehouwd. aan de leeken verdedigden, en allen, die de traussub- De volgende groote stap inde Eugelsche Hervor- stantiaüe, de oorbiecht, geloften van kuischheid en
iniug was de opheffing der kloosteriustellingeu, die afzonderlijke missen bestreden. Velen, zoowel Room- t» 13 in gelal waren, terwijl hunne bezittingen up een sclien als Protestanten, leden onder dit besluit. vijfde van het rijk werden geschat. Daar zij van de Dat Hendrik, zelfs tot het einde zijner dagen, een • bisschoppelijke visitatie vrij waren, waren zij lang- getrouw zoon van de Itooinsche kerk was, is duidelijk
zamerband bedorven geworden, en op verschillende uit bet feit, dat eeue van de laatste handelingen zijns lijden voor dien, waaraan wij uu gekomen zijn, waren levens bet stichten van een klooster was, en dat hij verscheidene kloosters opgeheven door bullen vanden : bij zijn testament groote sommen naliet, om die te j paus verkregen, en hunne fondsen waren gebezigd om i besteden lot het lezen van missen voor de rust zijner collegiëu te begiftigen, eerst te Ipswieh on te Oxford, ziel. Hoewel Hendrik dikwijls als de bewerker der daarna te Cambridge euteEtou. Maar uu Clemens j Eugelsche Reformatie wordt genoemd, had die groote uit het Vaticaan zijn decreet had uitgevaardigd, dat ; gebeurtenis eeue diepere en heiliger bron dan de hau- Heudrik Anna moest verlaten en Catharina terug out- delingen van een verkwistend losbol. Zij was zigt baar \\augeu, besloot de verwoede monarch om een einde te en geheel en al het werk Gods. Gedurende eeue lange maken aan alle kloosters van het rijk. Commissarissen j reeks vanjaren had de Hervormde leer zich wijd en werden er dadelijk afgezonden, om alle godsdienstige zijd verspreid ouder alle klassen van nienscheu. De instellingen te bezoeken en te onderzoeken, en alle werken van de Hervormde godgeleerden werden mei kloosters en hunne inkomsten werden iu bezit geno- graagte gelezen. Eugelsche boeken werden in de Duit- men. Hendrik greep ook het rijke altaar van Thomas ü sche ofVlaamsche provinciën gedrukt, en naauwelijks Boeket te Cauterburv aau, en zijn naam als een heilige waren zij iu Engeland ingevoerd, of zij werden met moest in den kalender doorgehaald worden. Ecuitre zulk eeue gretigheid ontvangen en gelezen, dat er iu abten ontvingen eeu jaargeld voor hun leven. Iets van lö:J3 een besluit genomen werd, waarbij het koopeu \'■ deu rijkdom, aldus door de kroon verkregen, werd aan van vreemde boeken werd verboden. Dat echter, het- de universiteiten geschonken voor de oprigtiug van welk het gretigst ontvangen werd, was het Eugelsche j collegiëu en professoraten, eu zes nieuwe bisdommen Testamentdoor\\VillemTyndale,teAntwerpenin 1526 werden er opgerigl. De abten van (\'olchester, Keadiug ! uitgegeven. Verscheidene exemplaren van dit boek en Gloucester, die tot het laatste de gewelddadige\' \' werden openlijk verbrand, en de bisschop van Londen inbeslagneming hunner huizen hadden weerstaan, kocht bet overblijvende der uitgave op, en doemde werden wegens verraad ter dood gebragt. alles tot de vlammen. Met behulp van de fondsen, die i Te midden dezer dadeu van gcweltl schijnt Hendrik j de ijver van deu bisschop hein aldus verschafte, gal\'
weinig of geene begeerte gehad te hebben om de zaak Tyndale eeue uieuwe en verbeterde uitgave uit, die der Hervorming in Engeland te bevorderen, wantte ook naar Engeland werd overgebragt, waar zij vele be- zelfder tijd dat hij aldus met de Roomschen handelde, [ keerliugeu tot de beginselen der Hervorming maakte. werden de wetten tegen ketters ten strengste gehand- De vertaler werd iu 153IJ als keti er verbrand, doch haafd, eu verscheidene Protestanten op deu brand- hij had lang genoeg geleefd, om het goede werk van 1 stapel verbrand. Tn 1 .ï-\'i 5 schreef hij, wel is waar, naar : God in Engeland krachtig te bevorderen. Do geheele , Duitschland, om eene zanieukomst met de Hervormde bijbel in de Eugelsche taal, door Miles Coverdale ver- godgeleerden, voornamelijk Melanthou en liucer te taald, verscheen in 1535 en was opgedragen aan den hebben, doch het antwoord, dat hij ontving, was, dat, koning; dit was de eerste uitgave der Schriften, die j „dewijl hij hervormde predikanten verbrandde, hij op koninklijk gezag iu het licht verscheen. Hendrik j niet behandeld kou worden als eeu vriend der Her- bad om dezen tijd deu schijn aangenomen, alsof bij vorming.\'\' En zelfs nadat hij de kloosters had opge- j de Hervormde partij begunstigde, en uit vijandschap i heven eu den Eugelseben bijbel iu de kerken had i jegens Rome, eerder dan liefde voor den bijbel, had i I geplaatst, was Hendrik nog zoo zeer in zijn hart eeu bij bevolen, dat eene kopij van de Schriften in het | Roomschgezinde, dat bij in 1539, op den aandrang Latijn en bet Engelsch voor elke parochiekerk iu het i van bisschop Gardiuer, een van de meest bijgeloovige rijk zou worden aangeschaft, en aan een pilaar of |
||||
|
(KERK VAN). ;«8
brengen. Ook behield de Roomsche partij iu hei par-
lement, dat den 22*ten Januarij 154:2 vergaderde, de overhand, ener werd eene acte voorliet bevorderen van de «are godsdienst enz. aangenomen, die-inhield, dat het volk misbruik had gemaakt van liet lezen der Schriften, cnTvndalc\'s vertaling verbood. De andere vertalingen mogten gebruikt worden, mits alle aan- teekeniugen onleesbaar werden gemaakt.op straffe van veertig schellingen. Het lezen vanden bijbel werd ook beperkt toi bepaalde personen. Men zegt, dat de hcr- haaldc klagten over hei slechte gebruik, dat het volk van de Schrift en maakte, door te twisten over hetgeen het las, Hendrik er toe bragteu om alle uitgaven te verbieden, behalve die door het parlement toegestaan, hetgeen eigenlijk niet kon bepaald worden. Hendrik Vil 1. werd bij zijn dood in 1517 opgevolgd
1 door Eduard \\ I,gedurende wiens korte regering veel aan moed igingaautle verspreiding vanden Engelscheu i bijbel gegeven werd; de bisschoppen kregen ook bevel om op hunne synoden en visitatiën de geestelijken te onderzoeken aangaande hunne kennis der Heilige Schriften. Hoewel de regering van dezen vromen en i jeugdigen monarch niet langer dan zeven en een half jaar duurde, was de ijver voorde verbreiding van Gods Woord in de moedertaal zoo groot, dat er in deze korte tijdruimte niet minder dan elf gedrukte uitgaven van den Engelsehen bijbel en zes van het Nieuwe Tcsta- ment verschenen. Verschillende verbeteringen werden er ook aangebragt iu de wijze om de godsdienstoefe- uing te huilden. ]->e Brief en het Evangelie van de mis moesten in het Engclsch gelezeu worden, en er werd bevolen, dat op alle /.on- eu Feestdagen een hoofdstuk van het Nieuwe Testament in hei Engelsen \\ bij de nietten, en een hoofdstuk van het Oude Testa- ment bij de vesper gelezen zou worden. Dit bev el werd ; in löl\'J verwisseld voor dat van twee lessen uit hel ! Oude eu het NieuweTcslaineut (e lezen, respectieve- lijk onmiddellijk na de Psalmcti bij het morgen- en . het avondgebed. De Hervorming maakte onder Eduard VI. de bc- \'
moedigendste vorderingen. Alle beelden moesten uit de kerken worden genomen, en er werd bepaald, dal er niet langer gebeden voor de doodeu gedaan zouden worden; de oorbiecht en transsubstantiatie werden voor onsehrifluurlijk verklaard, en de geestelijken kregen verlof om te huwen. Deze belangrijke veran- I deringen iu het geloof en de gebruiken ontmoetten i de groolsic goedkeuring bij de geestelijken en het \' volk, en de weerspannige prelaten, Gardiner en Bon- ( nar, werden naar den Tower gezonden. Het werd I |
||||||
|
ENGELAN IJ
—
| lessenaar in het koor zou worden geketend, opdat een \\ ieder er toegang toe kon liebbeu, en haar kon lezen. ! Eenander bevel,lol hetzelfde einde, verscheen in 153 S, niet een koninklijk verlof\' om de Schriften te lezen. Eene oplage van 1,500exemplaren werd door Richard Grafton gedrukt, waarvan elke curaat er een moest hebben, en elke abdij /.es. Eene proclamatie, in Mei 1540 uitgevaardigd, beval dit op straffe van veertig schellingen boete maandelijks, en de prijs der bijhels werd bepaald op tien schellingen ongebonden, en twaalf schellingen goed gebonden met sloten. Toen Bonuar in dit jaar tol bisschop van Londen werd aan- gesteld, plaatste hij zes bijbels in zijne hoofdkerk, met eene raadgeving aau de lezers, vastgehecht aan de pilaren, waaraan de boeken waren geketend. Deze raadgeving hield in, dat al wie kwam om te lezen, zich gereed moest maken om gesticht en beter gemaakt te worden, en zijne gereedheid moest voegen aan de hevelen des koniugs; dat hij niet zich moest brengen bescheidenheid, een eerlijk voornemen, liefdadigheid, eerbied en een rustig gedrag; dat er niet zoo velen te Kamen moesten komen, dat zij eene menigte uitmaak- ten; dat gecne verklaring er aan gegeven moest vvor- I den, dan hetgeen verklaard wordt in het boek zelf; en dat het niet gelezeu moest worden niet gedruisch ten tijde der godsdienstoefening, en geen twist of woor- denstrijd daarbij moest plaats hebben. De beroemdste vertaling van dezen tijd was echter
die, welke door den aartsbisschop C\'ranmer in 153 J-
werd bevorderd, nadat de pauselijke magt in Engeland
was afgeschaft, en de oppermagl van den koning door
eene parlementsacte was bepaald. Zij verscheen in
Aprill539, was gedrukt door Grafton en Whitechurch,
en werd de Groote Bijbel genoemd; doch gedurende
de geheelc regering van Hendrik VIII. waren de
vrienden der Hervorming ijverig in de weer, om En-
gelselie vertalingen te verbeteren en in Ie voeren, die
, gretig doorliet volk werden ontvangen, hoewel zij vele
I inoeijelijkhf den te verduren hadden door de ingekau-
kerde vooroordeelen van eene sterke Roomsche partij
I en de onstandvastigheid van een absoluut monarch.
liet bezit der Schriften was dan ook volstrekt niet
zeker, daar de koning iu zijne proclamatie verklaarde,
dat hel niet zijn pligt was om ze in het Engelseb toe Ie
staan, maar zijne goedheid en milddadigheid jegens ziju
volk zulks deden, en hij vermaande hen daarvan geen
i slecht gebruik te maken. De Roomsche geestelijken,
\' wetende, dat het Hervormde geloof door dit voorregt
! ten krachtigste zou bevorderd worden, deden alles,
wat zij konden, om de vertalingen iu minachting te
|
||||||
|
701 ENGELAND
|
||||||||
|
(EEK VAN).
|
||||||||
|
noodzakelijk geacht, dat er stappen gedaan zouden
1 worden om eene reeks vau geloofsartikelen gereed te
maken, die de geloofsbelijdenis vau de uu Hervormde j Kerk van Engeland zouden uitmaken. Daarom kreeg
de koning in 15-19 de magt om eene commissie vau zestien bisschoppen en geestelijken en zestien leekeu i voor dit belangrijke doel te benoemen, en in 1552 |
werd er eene reeks van artikelen, twee en veertig in j getal, opgemaakt in cene convocatie te Londen ge- i houden, welke op koninklijk bevel bekend gemaakt \' werden. Deze artikelen, waarop de negen en dertig artikelen, die uu in gebruik zijn, zijn gegrond, werden voornamelijk aan Cranmer en Riillcy toegeschreven; ! maar naar alle waarschijnlijkheid waren zij het voort- brengsel vau een veel grooter aantal bisschoppen en \' ; godgeleerden, door wie zij zorgvuldig onderzocht en j
overwogen werden.
In geen land van Europa had de grootcHervorming
der zestiende eeuw niet meer bedaardheid en zorg j
plaats dan in Engeland. Zoowel in leer als in cereuio-
uieu onderging de Eugelsche kerk eene langzame
maar krachtige verbetering door het wegnemen van :
die bedorvnnheden, welke langzamerhand de zuivere
en heilige iurigting van de Christelijke kerk ontdaan
en bijna geheel misvormd hadden. Onder Eduard VI.
werd bevolen, dat de kerkdienst in het Engelsch zou
gehouden worden. Dit was eene allerbelangrijkste
verandering, daar tot nog toe het gehcele rituaal, te ,
Home za.imgcstcld zijnde, waar de Latijnsche taal werd
gesproken, uit eene verzameling van gebeden in de
Latijnsche taal bestond, waarmede het Engelselie volk
overliet algemeen geheel onbekend was. Eene grootc
verandering had er te dier tijde plaats in de wijze om het
avondmaal te vieren. Sedert het concilie van Constaiiz
in 1101 was hei het onveranderlijke gebruik vau de :
Rooinsche kerk geweest, om den beker aan de lecken :
te ontzeggen. In 1517 bepaalde, echter eerst de con- ;
vocatie, en later het parlement, dat alle personen het
sacrament in beiderlei gedaanten zouden ontvangen.
1 Deze verandering leidde tot de benoeming eenercom- i
j missie uit de geestelijken, om eene eenvormige orde \',
voor de communie op te maken, volgens de regels der I
Schrift en liet gebruik der eerste Kerk. Dezelfde cora- \\
missie kreeg het volgende jaar in last om eeuc nieuwe
Liturgie zameu te stellen, die in weinige maanden
gereed was en de nieuwe communiedienst bevatte. Dr
geestelijken, aan welke deze belangrijke taak werd
toevertrouwd, waren mannen van naam, die later tot
aanzien in de kerk werden verheven, eu de zoo ont-
stane Liturgie werd bekrachtigd door den koning en
|
het parlement. Zij is gewoonlijk bekend onder den
naam vau het Eerste Boek vau Eduard VI.
De nieuwe Liturgie werd vervolgens herzien door
(\'ranmer.geholpen door twee uitstekende Hervormers,
Maarten Eucer en Petrus Mart yr, en de toen gemaakte
veranderingen bestonden voornamelijk in het bijvoe- |
gen van de, zinnen, de vermaning, de belijdenis en de
absolutie, waarmede de morgen- en avonddiensten
beginnen. Verschillende ceremoniën, die zich in het
vorige bock bevonden, waren hierin weggelaten, zoo- !
als het gebruiken van olie bij den doop, het zalven j
derzieken, gebeden voor de zielen van afgestorvenen,
het bevel om water met den wijn te vermengen en vcr-
scheidene andere. Ook de kleederen der geestelijken,
door het eerste bock voorgeschreven, moesten vcrval-
len, en het gebruik om te knielen bij het sacrament I
werd zoodanig verklaard, dat men verhinderde, dat
het verward werd met de afgodische aanbidding vau ,;
...
den ouwel. Deze verbeterde Liturgie, die weder door het parlement bekrachtigd werd, draagt dikwijls den
naam van het Tweede Boek vau Eduard VI.
De vroegtijdige dood van Eduard cu de opvolging
van -Maria strekten in hooge mate om alles te ontdoen, ] wal reeds in het werk der Hervorming gedaan was. \' Eene van de eerste handelingen der nieuwe koningin. ] bijharetroonsbeklimmingiu 1 553, was het herroepen ! van de bekrachtiging der Liturgie door haren voor- ■ gaiigeiylaar deze onbestaanbaar was met lictRoonische rituaal, dal zij besloten had weder in te voeren. Het werk der vervolging begon nu, en vele van de voor- naamslc verdedigers der Hervormde beginselen waren genoodzaakt eene schuilplaats te zoeken op eene vreemde kust. Te Genève gaven zij in 1557 een Engelsch Nieuw Testament, in het licht, het eerste waarin de verzen door nummers waren afgescheiden. De ongelukkige regering van Maria was spoedig
ten einde, en Elisabeth, die haar opvolgde, was even l\'rotestantsch als Maria Roomsch geweest was. Zoo- dra zij den troon beklom, wer.l er eene nieuwe acte aangenomen, waarbij de oppermagt der koningin werd bevestigd, en al de wetten herroepen werden, die tij- dens de regering van Maria voor de herstelling der Roomscbc godsdienst waren aangenomen. De Engel- sche flieust werd weder in gebruik gebragt. Eene com- missie \\ an bekwame godgeleerden, waarvan Matt beits Parker, naderhand aartsbisschop vanCanterbnry, lid was, werd er benoemd, om de Liturgién van koning Eduard op nieuw te herzien, en om daaruit een ge- bedcubock zameu Ie stellen ten gebruike van de Kerk van Engeland. Na veel beraadslaging werd het Tweede |
|||||||
|
ENGELAND (KERK VAN).
|
||||||||||
|
765
|
||||||||||
|
Bock van koning Eiluard door de commissie aange-
uomcn en door het parlement bekrachtigd, met bij-
voeging van zekere lessen, die eiken Zondag van het
jaar gebruikt moesten worden, eenige veranderingen
\'. iu den vorm van de Litanie eu de bijvoeging van twee
; zinnen bij het toedienen van hei sacrament aan eom-
inuuieauten. Eene van de \\ eraudcriugen in de Litanie
! bestond in het weglaten van de woorden: „Van de
! tirannij van den bisschop van Home en al diens ver-
foeijelijke snoodheden," die ecu gedeelte uitmaakten
vau de laatste vervloeking in het Eerste en het Tweede
Boek vau koning Eduard. Bij de eerste smeeking voor
de kouingin werden gevoegd de woorden: „ Versterken
! in de ware aanbidding vau U in regtvaardigheid en
heiligheid van leven.\'\' üe twee zinnen, die er iu-
gelascht werden bij het toedienen van het sacrament,
bestonden uit deze woorden, uit het Eerste Bock van j
kouiug Eduard genomen, maar weggelaten in het
Tweede: „liet ligchaam vau onzeu lieer Jezus Chris-
i tus, dat voor u gegeven werd," cu „liet bloed van
onzen lieer Jezus Christus, dal voor u weid vergoten,
beware uw ligchaam eu uwe ziel voor het eeuwige le-
. . il 1 ven." Eenige veranderingen werden er ook gemaakt
(en aanzien van het sanctuarium en de juiste plaats
voor het lezen bij de godsdienstoefening. Dekleederen
iu het Eerste Boek vermeld, doch in liet Tweede bevo-
lcu om uiet te gebruiken, werden weder aangenomen.
Twee gebeden voor de koningin en de geestelijken wer-
den aan liet einde der Litanie gevoegd, en eeuc noot,
die aan liet einde d\'T communiedienst was geplaatst,
om den zin te verklaren, waarin Christus tegenwoordig
| was in het sacrament, werd weggelaten, opdat, ten gc-
1 volge vau het bcstaaude verschil van meening, het
punt geheel onbepaald zou worden gelaten. De En-
gelschc Liturgie, aldus iu haar geheel, werd eerst
alleen iu het Latijn uitgegeven, en in 1571 verscheen
er eene Eugelsehc vertaling van ouder toczigt van de
convocatie en niet eeuige geringe veranderingen, liet
nieuwe rituaal werd beschermd door de Acte van
uniformiteit in de Liturgie en de Dienst iu de Kerk,
doch ecu aantal geestelijken, veertien bisschoppen
ingesloten, weigerden zich er uaar 1 e schikken. Deze j
Liturgie was echter gedurende vier eu veertig jaar I
van kracht, toen verschillende bedenkingen door de
Puriteinen er tegen gemaakt werden.
Gedurende de regering van Klisabeth werd de Eu-
gclsche bijbel wijd en zijd verspreid ouder alle klassen
van nienschen. De Geueefsche bijbel, die aau de ko-
uiugiu was opgedragen, verscheen kort na hare troons-
bestijging, en in zestig jaren werden uiet minder dan
|
: dertig uitgaven er vau in Engeland gedrukt. De be-
roemdste vertaling van den bijbel, die gedurende Eli- sabeths regering volbragt werd, was echter die, welke gewoonlijk bekend is onder den naam van deu lüjbcl van deu Bisschop, daar zij volbragt was onder het op- pertoezigt vau Parker, aartsbisschop van Canterbury.
Zij werd ondernomen op bevel der kouiugiu, en de
zorgvuldigste schikkingen werden er gemaakt, opdat bet werk zoo volkomen mogelijk zou zijn. De Schril- ten werden in vijftiendeelen gescheiden, die onder ach! Eugelsehc bisschoppen werden verdeeld, meteenuit- gekozeu aantal geleerde leeken. Om eenheid aau het plan te geven, werd de geheele vertaling verrigt onder het bestuur cu onderworpen aan de herziening van den aartsbisschop zclveu, aan wiens ijverige zorg cu bekwaamheid het werk veel van de beroemdheid te I danken heeft, die het verkreeg. Met de Hervorming in Engclaud lierlcvcudigdc \'■
het gebruik om redevoeringen tot het volk te houden om den bijbel te verklaren. Dit oude gebruik, dat bijna in onbruik was geraakt, werd nu hervat door de voornaamste prelaten der Eugelsehc kerk. Tijdens de regering vau Eduard VI, had er slechts om de drie maanden eene predikatie plaats, dat op bevel van | Elisabetli in 155\'.) veranderd werd in eene geregelde maaudelijksche predikatie, terwijl Jacobus L, in 100$ beval, dat de geestelijken eiken Zondag eene preek zouden houden. Vele geestelijken waren echter vol- strekt niet iu staat om dit gedeelte hunner dieust te vervullen, en wel zoo velen, dat er bij het eiudc der regering van Elisabeth niet minder dau 8,000 ge- meenten waren, die predikanten hadden, welke niet iu staat waren om kanselreden te vervaardigen. Om hierin verbetering aau te brengen waren er reeds twee boeken met preéken gereedgemaakt en uitgegeven, met bevel dat er eeuc vau de preêken op eiken zon- en feestdag zou gelezen worden, als er geeue predikatie werd gehouden. Het eerste deel werd in 1547 uitge- gcvcii, cu bestaat uit korte redevoeringen, die het leerstellige en het praktische op schooue wijze inct elkander vereenigen, en verondersteld worden door i Craumer, Ridley en Latimer geschreven te zijn. Het \' tweede deel, dat eerst in 15(53 verscheen, wordt ge- j heel toegeschreven aan den bisschop Jewel. Eduard VI. klaagt iu zijn dagboek, dat de voor-
oordeclcn van eenige bisschoppen hem beletten om eeuc hervorming in de uitwendige ceremoniën der kerk teweeg te brengen, zooals hij die vurig wcuschte. De Protestanten in Engeland waren volstrekt niet te- vredeu met de weinige verbeteringen, die Luther in |
|||||||||
|
ENGELAND (KERK VAN).
|
|||||||||
|
76li
|
|||||||||
|
I dersteunen, waarvan zij bij de wet het aardsche hoofd
| was. De onderteekening van de Negen eu Veertig i i artikelen werd voor noodzakelijk verklaard. Zoowel j de Roomschgezinden als de Puriteinen, die zich uit- I \' wendig naar de kerk hadden geschikt gedurende de I1 ; twaalf eerste jaren van Elisabeths regering, verlieten 1 uu hunne parochiekerken en scheidden zich formeel af. j Middelerwijl was er in de kerk en in het parlemcut \' I eene vrij sterke eu invloedrijke partij, die de oorzaken j i der scheuring zocht weg te nemen, door zeer groote ! ; veranderingen in de gebruiken en ceremoniën der j ! kerk voor te stellen. De koningin was echter onver- \' | biddelijk, cu trachtte door dadeu vau wreedheid en ! onverdraagzaamheid, die baar karakter en hare rege- riug schande aaudedeu, de tegenwerpingen van een groot en voornaam gedeelte barer onderdanen te ij onderdrukken. Jegens hare vroegere vrienden, de Roomschgezinden, was Elisabeth niet goedaardiger. Tegen ben zoowel als tegen de Puriteinen stak zij den ; sterken arm des gewelds uit, en zij vervolgde beu op ■ vele eu verschillende wijzen. De universiteiten werden
j voor hen gesloten, en alle middelen om hunne pries- ;| j
; ters in Engeland op te voeden werden hun ontnomen. \'
Ten gevolve van deze harde eu onverdraagzame maat- \'■ 1 regelen werd het eerste Roomsche collegic te Douay
in 15üS opgerigt, dat tien jaar daarna naar Rhciius il j werd overgebragt. Een ander collegic ter opvoeding
vau Eugelschc priesters werd door Gregorius NIH. i te Rome gesticht. Velen gingen uit deze semiuariëu iu
het buitenland om het Roomsche geloof in Eugelaud voort te planten, doch het werd voor verradcrij ver- klaard om hen te huisvesten. De eene wet werd na de andere aangenomen, die met de uiterste wreedheid tegen de aanhangers der Roomsche kerk gerigt was; ■ dcu Roomschen werd zelfs verbodeu om, onder welk
voorwendsel ook, verder dan vijftig mijlen van hunne gewone woonplaats te gaan, op verbeurte van hunne 1 goederen eu de opbrengsten hunner landerijen gedu- ; rende hun leven. De troonsbestijging van Jacobus I. na den dood !
vau Elisabeth scheen den Puriteinen gunstiger voor- i uitzigten te schenken, hoewel niet aan de Roomsch- j gezinden. Daar hij in de Presbvteriaansehs kerk van ! Schotland was opgevoed, kon men met zekerheid ver- ! | wachten, dat hij meer sympathie voor de Puriteinen ! dan voor de Prelatisten zou bezitten; doch naauwe- j lijks zat hij veilig op den Engclschen troon, of hij verklaarde zich ten gunstecenerEpiscopaalschekerk, en gal\' als zijne overtuiging te kennen, dat „waar j geen bisschop was, ook spoedig geen koning meer |i I |
|||||||||
|
liet rituaal aaubragl, en hoewel zij niet zoo verre als
Calvijn weuschten te gaan, waren zij toeh zeer verlau- gend, dat eenigc aaustootelijke plegtigheden en ge- bruiken, die Luther toeliet, uit de Hervormde kerk i vau Engeland zouden gebannen worden. Uit was in
het bijzonder het geval met de priesterkleederen, de waskaarsen,hct Latijnsche missaal,beelden, crucifixen cude elevatie der hostie. Het is verre van onu aarschiju- lijk, dat, als het leven vau Eduard VI. eenigc jaren langer had geduurd, de Kngclsciie kerk de theorie vau Calvijn in ban: vormen, leer en iurigtiug naderbij gc- komen zou zijn, dan nu het geval is. De beperkte uit- gestrektheid der hervorming van haar rituaal, verge- lcken mei het rituaal van vele Protestantsche kerken in het overige gedeelte van Europa, gaf aanleiding tot de afgescheidenen, Puriteinen gehectcu, uu aan die afscheiding van de kerk van een groot aantal naauw- gezettc Protestanten, die tot den huidigen dag heeft |, voortgeduurd.
Hoewel koningin Elisabeth uitwendig de zaak der
Hervorming begunstigde, eu zelfs in sommige geval- len de aanhangers der J loomsche godsdienst vervolgde, : was zij persoonlijk geneigd tot eenigc leerstellingen
van de Roomsche kerk en eenigc weelderige ceremo- niën van haar rituaal. Alen zegt, dat zij gebeden aan de Maagd opzond, eu dat zij langen tijd in hare \' eigene kapel het crucifix en de brandende waskaarsen
heeft gebezigd, zelfs toen er bevel was gegeven, dat deze uit alle andere kerken in het koningrijk wegge- 1 nomen moesten worden. En het is opmerkenswaardig,
dat gedurende hare geheele regering de wet tegen het
, aangaau van huwelijken door geestelijken, die door
Maria was aangenomen, niet herroepen werd; eerst
in 1(503, onder Jacobus L, had deze herroeping plaats.
, Maar niettegenstaande Ëlisabeths geheime gehecht-
heid aan eenigc tleclen van het Koomschc rituaal had zij voldoende aanmoediging aan de zaak der Hervor- ming gegeven, om zich de boosheid van den paus op den hals te halen, en in 1569 werd zij met een vonnis \' van excommunicatie bezocht, gevolgd door eene bulle,
j; die haar van den troon ontzette, die hare onderdanen van hunne getrouwheid ontsloeg, enhen met een vloek bedreigde, zoo zij het waagden haar te gehoorzamen. Deze aanval vau den kant van Rome verbrak dcii laatsteu schakel, die de koningin aan de Roomsche godsdienst verhoud. Elisabeth bevond zich nu in een dubbelen strijd,
met de Roomschgezinden aan den eencn, met de Pu- ritcineu aan dcu anderen kant. Zij maakte haar besluit bekend om de Hervormde Kerk van Engeland te on- |
|||||||||
|
ENGELAND (KERK VAN).
|
||||||||||
|
767
|
||||||||||
|
zou zijn." Doch niettegenstaande zijne spoedige ver-
andering van gevoelens gaf de nieuwe monarch in zoo verre toe aan eeuc petitie van de Dissenters in 16CK5, dat hij eenige misbruiken verbeterde, waar- o ver zij klaagden, eene herziening cu verbetering beval van de Liturgie, en voor eene uitnemende vertaling van de Schriften iu deEngelsche taal zorgde, die nog steeds hare plaats inneemt als de eenige goedgekeurde vertaling van den bijbel. De veranderingen in de En- gelselie Liturgie op de Conferentie van HamptonCourt gemaakt, die (Ioor Jaeobus was bijeengeroepen, waren weinig en van geen belang; deze veranderingen wer- den op bevel des kouiugs bekendgemaakt, cu alge- mceu aangenomen, hoewel zij door het parlement nooit bekrachtigd zijn. Gecne bijzondere verauderin- gen werden er iu de Engelsehe Liturgie gemaakt, hetzij gedurende de regering van Karel I. of de Re- publiek, doch bij de troonsbeklimming van Karel IL drongen de Presbyteriaausche geestelijken bij den koning er op aan, om eene conferentie te dien einde bijeen te roepen. Dit werd dan ook gedaan, doch zij leidde tot niets, behalve dat eenige veranderingen door de Episcopaalsche godgeleerden werden voor- gesteld, die spoedig daarna door de geheele gecste- lijkheid werden aangenomen. Gedurende de regering van Jaeobus I. werden de
Puriteinen en de Roonisch-Catholieken met groote gestrengheid behandeld, en vele Puriteinen waren ge- noodzaakt naar de Nederlaudeu de wijk te nemen, van waar weder verscheidene naar Amerika verhuisden. Onder dezen monarch begonnen de leerstellingen, later door Armiuius in ons vaderland geleerd, door een vrij groot aantal Episcopaalsche geestelijken in Engeland omhelsd en verbreid te worden. Zoo werd de Engelsehe kerk niet alleen aangevallen door Puritei- ueu eu Roomscbgezinden vau buiten, maar zij bevatte ook iu haar eigen boezem twee part ijen,die inbare leer- stellige gevoelens wijd vau elkander verschilden, daar de eene partij Arraiuiaansche en de andere Calvinis- tischebeginselen toegedaan was. Deze inwendige ver- deeldheden werden met veel bitterheid onderhouden, en de punten vau verschil werden eindelijk openlijk behandeld in twee conferentiën van de geestelijken, welke in 1Ü25 gehouden werden. Karel I. kanttezieh sterk aan tegeu de Puriteinen binnen en buiten de kerk, en de staatkunde van Laud, aartsbisschop vau Cauterbury,leidde tot de toepassing vau de uniform i- teitswetteu tegen de Dissenters. Men verdacht dezen prelaat op goeden grond, dat hij weder de Roomsche godsdienst in Engeland wensehte in te voeren, liet |
volk en het parlement werden spoedig het gevaar ge-
waar, waaraan het land was blootgesteld, van een eigendunkelijken monarch en een half-Roomschenpri- ; maat. Iu 1640 werden er stappen gedaan om de nieu- w igheden van Laud tegeu te gaan en de gestrengheid, waarmede zij ingevoerd werden. Het regt der bisschop- pen om zitting te hebbeu iu het parlement werd nu ! openlijk besproken, en talrijke petitiëu werden er op j de tafel van het Lagerhuis gelegd, om de afschaffing I te verzoeken vau den Episcopaalschen vorm van kerk- j bestuur. De Puriteiusche partij had nu de meerderheid inliet
; laud verkregen, en liet Lagerhuis, toegevende aan de j weuscheu des volks, uaui eene acte aan, welke inhield, | dat geen bisschop eene stem zou hebben iu bet parlc- j ment, regtsmagt iu de star-chamber (een geregtshof thans opgeheven) of eeniggezag in wereldlijke zaken. ; Onder deuzelfden invloed w erd er een ontwerp van wet iu het parlement gebragt, om het gebruik van : het teeken des kruises bij den doop te maken, het dragen vau het koorhemd bij de godsdienstoefening en het buigen bij den naam vau Jezus af te schaffen. Er werd bevolen, dat het hekwerk om de communie- tafels zou worden weggenomen, en de soldaten van het parlement begingen, iu hunnen ijver tegen het Episcopaat,(!<• schandelijkste daden van vernielzucht tegeu de kerken. Zij verbraken de orgels, schonden de doopvonten, en verscheurden de bijbelsengebeden- boeken, Nu werd er eene stoute poging gedaan om het Presbyterianismus op de puiuhoopen der Episco- paalsche inrigting ie vestigen. In de vergadering van West minster, die iu 1643 werd gehouden, maakten de Presbyterianen eene bepaalde meerderheid uit, doeli de koeue houding, die een klein doch geleerd hoopje Independcuteu aannam, belette, dat er eenige afdoende stappen werden gedaan om de Engelsehe kerk vau eene Episcopaalsche in eene Presbyteriaan- sebe te veranderen. De kerkelijke inrigting van Engeland zonk gedu-
rende de Kepubliek met eiken dag iu dr openbareach- tiug. Iu 1644 werd er bevolen, dat Kersdag als een vasten- in plaats van als een feestdag zou gevierd worden. Er werd verboden, dat de Liturgie in het openbaar gebezigd zou worden, en de parochiekerken werden voornamelijk door Presbyterianen of Indepen- denten bezet. Zoo verre werden de zaken doorCrom- well gedreven, dat hij eene proclamatie uitvaardigde, waarbij aan eiken predikant van de Engelsehe kerk verboden werd om te prediken, de sacramenten toe te dienen of iu scholen te onderwijzen,opstratt\'evangevau- |
|||||||||
|
\'
|
||||||||||
|
768 ENGELAND (KERK VAN).
|
|||||||
|
genschap of verbanning. DeLiturgie werd uogslechts
in eenige huisgezinnen gelezen, en de geestelijken der Eugelsche Kerk waren un bijna geheel lot zwijgen gebragt, daar de godsdienstige wereld van Engeland verdeeld was in Independentcn en Presbyterianen. Dercstoratic vanKarelIl. bragteehterdezakentot
den vorigen staat terug.DeLiturgic werd in 10 00weder ingevoerd,en korten t ijd daarna werd delTniformiteits- actc aangenomen, waardoor allen, die weigerden de kerkgebruiken in aekt te nemen en de leerstellingen van de Kerk van Engeland te onderteekenen, van hare gemeenschap werden uitgesloten, en zoo zij gecstc- lijken waren, werden zij van hun ambt ontzet. Deze acte kwam op den 2 l8ten Augustus 1002 in werking, | toen ongeveer 2,000 predikanten werden afgezet, die
j er zich niet naar wilden schikken.De dood van Karel II.
\' en de opvolging van Jacobus 11. deed aanvankelijk
eenige hoop ontstaan op ecne verbetering in den toe- stand der Non-Conformisten, daar de list ige vorst zijne regering begon met ecuc verklaring, waarbij vrijheid : van geweten aan al zijne onderdanen toegestaan, en de
strafwetten en zelfs de eed van opperheerschappij en \' die van gehechtheid afgeschaft werden.Deze schijnbare
liberaliteit jegens de Dissenters wras verbonden inct de ontmoedigendste behandeling van de Kerk van En- gcland, daar eenc kerkelijke wet werd uitgevaardigd, waarbij zeven personen bekleed werden meieene vol- ledige en onbeperkte magt over de geheele inrigting. Onder al die bewegingen van den koning lag het ge- heime,plan om delloomschegodsdicust wederde plaats te doen innemen, die zij vroeger in Engeland als de heerschende godsdienst van het land had ingenomen. Dit plan leidde, iu plaats van volvoerd te worden, tot die sterke ontwikkeling van gevoel, die de omwentc- ling van 10SS vergezelde, en de Protestantsehc kerk van Engeland voor goed vestigde. De regering van Willem Hl., die na de verdrijving van Jacobus op den troon werd geplaats, was bepaaldelijk gunstig voorde , Dissenters, daar de Acte van Verdraagzaamheid werd
aangenomen, die de Protestant sehc Non-Conformisten van allerlei soort, behalve de Socinianen, bevrijdde van de straffen, bij de 1\'niforiniteits-acte bepaald. De 1 afschaffing van liet Episcopaat in Schotland en de
j herstelling van het Presbyteriaat als de heerschende
godsdienst van dat land, wekten echter eenige vrees o]), grondeloos zooals bleek, in de gemoederen van j vele Engelschegeestelijken, dat Willem zich in hunne
kerk zoude mengen, liet eenige merkwaardige in dit tijdperk van de geschiedenis der Engelsche kerk was I de twist, die in 1 0S0 in de kerk ontstond tusschen de
|
Non-Jurors (Niet-Zwecrders) en Jurors (Zwecrdcrs)
of Hooge-Kerklieden en Lagc-Kerkliedcn. De Non- .Tnring (Niet-Zwerende) partij weigerde de aanspraak van Willem III. op de kroon van Groot-Brit tanje te erkennen, in het geloof, dat Jacobus VI., hoewel uit- gcslotcn, nog haar wettige souverein was. Zij nam de leer der lijdelijke gehoorzaamheid in acht, of dat het niet wettig is voor het volk, in welke omstandighe- den ook, om den souverein te weerstaan. Zij geloofde, dat de erfopvolging op den troon een Goddelijk regt is, en niet veranderd kan worden; dat de kerk aan God alleen onderworpen is; dat de bisschoppen, door V\\ illeni III. afgezet, bisschoppen bleven, niettegen- staande die afzetting, gedurende hun geheele leven, en dat zij, die in hunne plaats werden gesteld, ovcr- weldigers waren, oproerlingen in den staat en schcur- makers in de kerk, gelijk ook allen, die met hen ge- [ meenschap onderhielden; en dat die scheuring zou j nederkomen op het hoofd van diegenen, die geen be- | rouw ge.voelden,en niet tot de kerk wilden terugkecren. De achttiende eeuw ving aan ouder bittere twisten i
tusschen de Hooge- en de Lage-kcrk-partij, niet over ! theologische punten, maar over punten van staatkunde i en van partijgeest. De godsdienst en de geleerdheid stonden toen op een lagen trap in deKerk van Engeland, en tochhebbcn deEngelschenaandatdonkcretijdperk de oprigl ing van twee godsdienstige vercenigingen te danken, die van dien dag tot aandentegenwoordigen onberekenbaar goed hebben gedaan. Wij bedoelen de \' Maatschappij tot bevordering van Christelijke kennis, in 1098 gesticht, en de Maatschappij tot Verbreiding van liet Evangelie in vreemde landen, in 1701 opge- ngt. Lenige jaren later ontsl ond de Bangorische twist, die voornamelijk merkwaardig is, omdat hij leidde tot de ontbinding der convocatie iu 1717, in zoo verre het bestuur van openbare zaken aangaat. Beide huizen komen, wel is waar, geregeld bijeen bij het begin van elke zitting van het parlement, doch hoewel de leden mogen overwegen en redetwisten, zij hebben de magt j niet om een enkel puntuit te maken. (Zie Convocatie.) ! In den beginne gevoelden vele Engelsche geeste-
lijken, dat liet opheffen der convocatie een grootc last was, maar uu hare leden aan de staatszaken onttrok- ken waren, wijdden zij hun tijd en hunne aandacht meer uitsluitend aan de studiën en pligten van hun ambt. Dien ten gevolge ontstond er eenc bepaalde verbetering iu dezen tijd in liet karakter der Engel- sche theologische letterkunde. De godsvrucht der Kerk van Engeland ontving ook niet weinig aandrift door den arbeid van Johannes en Karel Wesley, Wliitfield |
||||||
|
ENGELAND
|
CERKVAN). 709 ,
- -
meer algemeen geleerd, en hoewel sedert 183.3 de Anglo-Catiiolieken (zie ald.) in aantal en invloed zijn toegciiomen.is de kerk sedert dcHervorm int* waar- schijnlijk nooit meer door het Engelsche volk geliefd geweest. De talrijke instellingen, die in haren boezem voor de verbreiding van het Rvangelie zijn ontstaan, openbaren op treffende wijze de, levende magt, die haar als eene groote afdeeling van de Kerk van Christus bezielt. De afscheiding is thans sterk in Engeland, maar de Kerk van Engeland heeft een oneindig ster- keren invloed op den algemeenen geest, dan waarop alle afgescheidene gemeenten te zamen genomen zich met mogelijkheid kunnen beroemen. Sedert deze eeuw begon, is de grootste ijver van tijd tot tijd van den kant der kerk getoond, om zooveel mogelijk de ar- moede van geest weg te nemen, die voornamelijk te Londen en in andere groote steden heerseht. Tot dit. j belangrijke werk zijn niet minder dan tusschen «Ie twee en drie duizend kerken gebouwd. De fondsen, voor deze talrijke stichtingen benoodigd, zijn deels door giften bijeongebragt, en deels doorliet parlement, toegestaan. De Kerk van Engeland, hoewel vereenigd in het
aannemen van ééne algemeene geloofsbelijdenis, zoo- ; als die vervat is in de Negen en dertig artikelen, is evenwel verdeeld in drie verschillende partijen, die gewoonlijk bekend zijn onder de namen van de Hooge- Kerk, de Lage-Kerk en de Breede-Kerk. De Hooge- Kerk partij heeft altijd geijverd voor liet gezag dei- kerk, de apostolische waardigheid der geestelijken en de kracht der sacramenten. Op deze punten gelijken hunne meeningen op die der Tractarianen of Anglo- Catholieke partij, waarmede zij dan ook bijna geheel vereenzelvigd zijn geworden. De Lage-Kerk of de Evangelische partij heeft zulke neigingen om te Ro- maniseren niet, maar belijdt de zuivere schriftmatige leerstellingen van de beste schrijvers onder de Her- vormers. De Breede-Kerk partij is van betrekkelijk nieuwere dagteekening. daar zij ontstaan is door Dr. Arnold van Rugby. Zij neemt eene plaats in tusschen de Hooge- en de Lage-Kerk partij, en is gegrond op het beginsel, dat elke leer onderworpen moet worden aan de onderzoeking der mensehclijke rede. De leerstellingen van de Kerk van Engeland zijn
vervat in bare Artikelen en hare Liturgie; hare wijze van ceredienst is voorgeschreven in haar Book of CommonPrayer of Rituaal, en hare tucht wordt ge- regeld door de Canons van 1 00.3. Er zijn drie Hoven van tucht in Engeland: dat van den bisschop, dat van den aartsbisschop, en het hoogste van alle, dat van |
||||||||
|
on hunne volgelingen (Zie Methodisten). Deze orn-
stigc mannen reisdenmet apostolischcn ijver van plaats tot plaats geheel Engeland door, en predikten de waar- lioid, gelijk zij is in Jezus. Bewonderende menigten bezochten hnunc godsdienstoefeningen, terwijl vele parochiekerken letterlijk ledig waren. Het gevolg was, i dat er bij niet weinigeEngelsehe geestelijken een geest
! van bittere vervolging tegen de Methodisten ontstond.
Deze hevige vijandschap was echter voornamelijk bo- ; perkt tot ondergeschikte orden van geestelijken, tcr-
wijl de bisschoppen met meer voorzorg handelden. Daar Whitfield Calvinistische gevoelens had aange- nomcu, en de Weslcys Arminiaansche leerstellingen toegedaan waren, verdeelden de Methodisten zich in twee partijen, die sedert dien tijd afzonderlijke go- meenten hebben uitgemaakt onder de namen van Weg- leytchf, Methodisten en Calvinistische Methodisten. Hoe- I wel de Engelsche kerk sedert de troonsbeklimming
van den tweeden Earel si reng Arminiaanseh was, ver- volgde deze de Wesleys en hunne volgelingen met de 1 ! meeste hevigheid. Gedurende de laatste helft der achttiende eeuw
maakte de Kerk van Engeland weinige vorderingen in gezonde theologische leer of in ernstige pogingen om de waarheid te verbreiden. Een geest van koelheid en onverschilligheid voor do levende godsdienst hoerselit e er ruimschoots onder de geestelijken, en nog meer onder de leeken. Te dier tijde, werd er eene groote vereeniging gesticht, die, naar hare plaats van zamen- komst, de Teathers Taverit GeestelijMeidweró. genoemd, welke bij de wetgevende magt op de wegneming van de vervloekingszinnen uit de Athanasiaansehe geloofs- belijdeni.t aandrong, alsmede op de herroeping van de Acte van Elisabeth, die de onderteekening eischte van de Negen en dertig artikelen van eiken geordenden geestelijke der kerk. Deze inzigten, hoewel gekoes- terd door een groot aantal geestelijken en aangenomen door eenige leden van het Lagerhuis, leidden niet tot die veranderingen, die gewenscht werden. Een scherpe strijd van schotschriften volgde er over de ondertee- kening van de, Artikelen, maar de Feathers Tavern Vereeniging werd zoo overwonnen doorde kracht der openbare meening, dat zij spoedig ophield te bestaan, en tot op den tegemvoordigen tijd wordt de ondertee- kening exfiiimo van de Negen en dertig artikelen ge- biedend geëischt door de wetten der kerk van eiken kandidaat voor bet leeraarsambt. Tegen het einde der vorige eeuw en gedurende de tegenwoordige is de Kerk van Engeland in leven en kracht steeds toegenomen. De evangelische waarheid wordt; van hare kansels |
|||||||||
|
ï\'7
|
|||||||||
|
KXtllT, — EOXTETIS.
|
|||||||||||||
|
70
|
|||||||||||||
|
I
|
|||||||||||||
|
een denkbeeldig evangelie, dat, zooals zij zeggen,
door God uit den hemel aan Jezus Christus werd ge- zouden, en waarvan niets over is, dan hetgeen daarvan in den koran is aangehaald. Sommige Mohamedaan- sche schrijvers hebben gemeend, dat hel Evangelie, dat begint met Bisïni/n/j,i\\at is: in den naam des Vaders, des Zoons en des Heiligen Geestes, niet het Evangelie is, dat God aan Jezus Christus zond, lief welk, zooals zij zeggen, begint met Bismillah, dat is: in den naam van God, goedertieren en genadig. ITot laatstgenoemde Evangelie, dat, naar hun beweren, het eenige ware is, bevat kostelijke onderrigtingen, terwijl het eerst- genoenide of dat, hetwelk de Christenen nu bezitten, slechts eene geschiedenis bevat van het leven van Christus, geschreven door vier Zijner discipelen. ENYALIUS, een bijnaam in de Tliade van Homerus
dikwijls aan AjlES (zie ald.), den god des oorlogs, ge- geven. De Spartaansche jongelingen offerden jonge honden aan Af e» onder dezen naam. Later werd En- valius beschouwd als een afzonderlijke oorlogsgod, de zoon van Ares en Enyo. De bijnaam Enyalin* werd somtijds ook aan DiosvsüS (zie ald.) gegeven. EXYE, de godin des oorlogs bij de oude Grieken,
die Are* of Mor* vergezelde, als hij ten strijde toog. Een beeld dezer godin stond daarom in den tempel van Ares te Athene. Onder de Romeinen werd de godin des oorlog Belloxa (zie ald.) genoemd. EONIËRS, de volgelingen van Eon d\'Etoile, een
rijk edelman uit Rretagne in do twaalfde eeuw. Daar bij iemand was van eene zeer opvliegende geaardheid en zonderlinge verbeeldingskracht, vatte hij, toen hij eens het gewone formulier voor het bezweren van booze geesten: „ Per Eum qui venturus estjudicare vim* etmortuos,"da.th: „Om der wille van Hem, die komen zal om de levenden en de dooden te oordcclen." het denkbeeld op, dat, wegens de overeenkomst tussehen het woord /.\'«..< mei zijn eigen naam Eo», hij de perso \'ii moest zijn,die komen zou om de levenden en de dooden te oordeclen. Daar hij een aangenamen toon van spre- ken en over het algemeen innemende manieren bezat, trok deze buitensporige geestdrijver een aantal nien- sohentot zieh.llij reisde het land door, en veroorzaakte zooveel opgewondenheid onder hel volk, dat hij door de autoriteiten in de gevangenis werd gezet, waarin hij stierf. Xa den dood van hun hoofd gingen zijne volgelingen voort niet hem in hooge achting te hou- den, en volhardden zij in de verklaring, dat hij weder- komen zoude, zooals hij gezegd had, om de wereld tot een algemeen oordeel op te roepen. Yele zijner hardnekkigste aanhangers kwamen op den brandsta- |
|||||||||||||
|
den souverein, dat de Geheime Tlaad liert en alle he-
roepen van mindere kerkelijke hoven hoort, en dien- aangaandc einduitspraak doet. Er zijn drie orden van geestelijken in de Kerk van
Engeland: BisscnoppEs, Priesters en Diaki-.nen (zie ald.); behalve deze zijn er verscheidene dignita- rissen: Aartsbisschoppen, Dekens en Kapittel», Aart*- diakenen cw Landdekens. Al deze orden en dignitarissen hebben zekere territoriale jurisdicticn, die hnn zijn aangewezen. Engeland is verdeeld in twee aartsbis- dommen of provinciën: ( \'anterbury en York; het eerste bestaat uit een en twintig bisdommen of diocesen, het laatste nit zeven. Alle aartsbisschoppen, bisschoppen, dekenen on een groot aantal geestelijken worden door de kroon aangesteld. Er zijn drie soorten van benefi- ciariussen in de Engelsche kerk, namelijk: rectors, vicarissen en permanente euraten. De rectorsont van- gen al de tienden van de parochie; de vicarissen en permanente euraten zijn de gemagtigden van ile bezit- ters der tienden, on ontvangen er slechts een gedeelte van. Deze personen worden voor hun leven aangesteld. De gewone euraten worden aangesteld door debonefi- ciariussen, die zij bijstaan. Het inkomen van de Kerk van Engeland wordt
ontleend aan de volgende bronnen: landen, tienden, belastingen voor het onderhoud der kerk, huur van banken, paaschgaven en koorhemd-emolumenten, dat is: emolumenten voor begrafenissen, doopen, enz. Om bet tractement van de bonefieiariussoii dor kleinere be- neflciin te vermeerderen,ontvangen dcRestuurdcrs dei- gift van koningin Anna jaarlijks de som van £ 14,000 (f 10s,000), de opbrengst, van eerstelingen en tienden (zie AnNATEN"), en de Kerkelijke Commissarissen ge- bruikou voor hetzelfde doel een gedeelte van de over- blijrende inkomsten der bisschoppelijke en kapittel- goederen. Men veronderstelt, dat al de inkomsten dei- kerk niet minder dan £ 5,000,000 Cf OD.OOO.OOO) bedragen, op de meest ongelijke wijze verdeeld onder de verschillende orden van geestelijken, zoodat, Ier- wijl de dignitarissen zeer groote inkomsten hebbeu, de hardwerkende euraten dikwijls een zeer klein in- komen genieten, dat zelden jaarlijks £ 80 (/000) te boven gaal. ENGIL, een woord dat zeer dikwijls in den koran
voorkomt, en het Evangelie of hot Nieuwe Testament aanduidt, als onderscheiden van den Tatmral, do W et of hot Oude Testament. Do Mohamedaansche geloer- don verstaan gewoonlijk door Engil in den koran niet het Evangelie, zooals de Christenen hel bezitten, en dat de Mohamodanen als bedorven beschouwen, maar |
|||||||||||||
|
EOQUNIANEN — EPHOD.
|
|||||||||||
|
771
|
|||||||||||
|
pel om. Zulk ecu groot belang werd er aau de droome-
rijen van dezen dweeper gehecht, dat hij op het concilie van Rheims in 114S, waarop paus Eugenius III. voor- zitter was, formeel veroordeeld werd. EOQUIXLANEX, ecne secte die in de zestiende
eeuw ontstond, en haren naam ontleeudeaan Eoquinus, die leerde, dat Christus niei stierf voor de goddeloozen, in welken zin ook, maar alleen voor de geloovigen. Zij schijnen de Calvinistische leer van ecne bijzondere boetedoening aangekleefd te hebbeu. EPEEAX» HTSCILJ NS, ecne seete \\an afgeschei-
deucu van de Russisch ürieksche kerk. Zij kreeg haar naam naar een monnik, die zich in 1724 door valsche brieven en aanbevelingen lot bisschop wist te doen wijden, en bij gevolgdoor het gouvernement gearres- teerd en in de gevangenis gezet werd, waarin hij stierf. Eeuige personen houden hem voor een wettigeu bis- schop, en hem als een martelaar beschouwende, leggen zij veelvuldige bezoeken aan zijn graf te Kiew af. De Epefanoftschius zijn niet talrijk, en hoewel zij eeuige eigenaardigheden hebben, zijn zij nagenoeg gelijk aan de oude Ceremonialisten of Staradubofski (zieald.). EP1IOD, een gedeelte der kleeding van den hooge- priester der Hebreen. Hij wordt door Mozes in Exod. XXVIII : 0—12 aldus beschreven: „En zij zullen den ephod maken van goud, hemelsblaauw en purper, scharlaken en lijn getweernd linnen, van het alleikun- stelijkate werk. Hij zal tweezamenvoegende schouder- banden hebbeu aan zijne beide einden, waarmede hij zaïneugevoegd zal worden. Eu de kunstclijke riem zijns ephods, die op hem is, zal zijn gelijk zijn werk, van hetzelfde, van goud, hemelsblaauw eu purper, en scharlaken en fijn getweernd linnen. En gij zult twee sardouixstceueu nemen, en de namen der zonen van Israël daarop graveren. Zes van hunne namen op ééneu stceu, en de zes overige namen op den anderen steen, naar hunne geboorten. Naar steensnijderswerk, gelijk mende zegelen graveert, zult gij deze twee steeneu graveren, met de namen der zonen van Israël;gij zult ze maken, dat zij omvat zijn in gouden kastjes. En gij zult de twee stecuen aau de schouderbanden des ephods zetten, zijnde steenen ter gedachtenis voor de kinderen Israëls; eu Aiiron zal hunne namen op zijne beide schouders dragen, ter gedachtenis, voor het aangezigt des Heeren." In deze verzen ziju eerder de stoffen, waaruit de ephod vervaardigd werd, dan de vorm daarvan beschreven, dien het moeijelijk is met juistheid te bepalen. De commentators zijn over het algemeen van gevoelen, dal de ephod veel geleek op een korten dubbelen voorschoot, waarvan de twee |
deelen verbonden waren door twee breede riemen, die
op de schouders vcreenigd waren. Het punt van ver- eeniging schijnt ouder de twee sardonixsteenen ge- weest te zijn, waar zij op de schouders rustten.Josephus noemt den ephod een korten mantel met mouwen, ecne beschrijving die door geen anderen schrijver er van gegeven wordt. Hiëronymus spreekt er van als gelij- keude op den Romeinschen mantel caracalla geheeten, doch zouder de kap. Calmct beschrijft hein als ceue soort van sjerp. Biihr hecht veel gewigt aau deschou- derstukkeu, die, zooals hij denkt, waardigheid, gezag en heerschappij moesten aanduiden. Aan eiken schou- derriem was ecu kostbare steen bevestigd, waarop de namen der twaalf stammen van Israël waren gegra- veerd. De twee voornaamste stukkeu vau den ephod hingen neder, het eene van voren, het andere vau achteren, Josephus zegt ter lengte van ecne el, dat hun benedencinde nagenoeg tot aan de lendenen moest brengen, liet is echter niet onwaarschijnlijk, dat het achterste gedeelte bijna tot aan de voeten reikte. Twee afzonderlijke riemen, die uit de zijden vau liet voorste of het achterste gedeelte van den ephod kwamen, maakten, wal in de Schrift „de kuustelijkste riem des ephods" genoemd wordt, uit, en giugeu juist ou- der de armen om het ligchaam, zoodat /.ij hem digt om de plaats van het hart bouden. Gussetius, een der bekwaamste Hebreeuwsche lexicographen, is geneigd om aau den geheelen ephod de gedaaute van een gordel toe te keuuen, die digt om hef ligchaam paste. Maimonides geeft de wijze op, waarop, naar zijn
inzien, de ephod gemaakt werd. Hij zegt, dat de werkman één draad zuiver goud nam, dien met zes draden hemelsblaauw vereenigde, eu het geheel te za- meu draaide. Hij deed hetzelfde met ééu draad goud en zes draden purper, en met één draad goud eu zes draden scharlaken, eu niet één draad goud en zes draden lijn linnen. Dus waren er in acht en twintig dra- den vier draden van goud. Deze beschrijving is waar- schijnlijk onjuist, daar zulk ceue kleine hoeveelheid gouds aau den ephod moeijelijk het schitterende voor- koiucn kou geven, dat hij moet bezeten hebben, en dat de oorzaak is, dat er in Openb. 1:13 vau gespro- ken wordt als „een gouden gordel." Hoewel de ephod eigenlijk een deel uitmaakte van
de klccdij, die uitsluitend door deu Hebreeuwscheii hoogepriester werd gedragen, werd ook een cenvou- diger gewaad van dcnzelfden aard door de gewone priesters gebezigd. Samuël, die slechts eeu Leviet was, schijnt eeu ephod gedragen te hebben, enDnvid, die zelfs geen Leviet was, had een kleed van deze |
||||||||||
|
;,
|
|||||||||||
|
-
|
|||||||||||
|
EH10DS (MANTEL DES, — EPICURISTEN.
|
|||||||||
|
77i
|
|||||||||
|
soort aan, toen liij voor de ark dunste. V\\ ij vernemen
uit 1. Sam. XXVIII: 0, dat bij zekere gelegenheid Saul den Heer door de uriin raadpleegde, en daarom den ejjliod des hoogepriesters gebruikt moet Lebben; en bij eene andere gelegenheid, 1.Sam. XXX: 7,wordt van David hetzelfde verhaald. Sommige schrijvers v erklaren ilcze voorbeelden echter als eenvoudig aan te duiden, niet dat zij zelve van den ephod gebruik maakten, maar de priesters bezigden um er gebruik van te maken. Op de twee edelgesteenten van den ephod waren
gegraveerd, zooals reeds gemeld is, de namen van de twaalf stammen der kinderen Israels, zes up den eenen sehouder en zes op den andereu. l)e Rabbijnenzeggen, dat de letters zoo gelijk verdeeld waren, dat Jozefs naam „Jehoseph" werd geschreven, om juist vijf en twintig letters in eiken steen te maken. Zie Hooüe- PKIESTER. ËPHODS (Mantel des), een mantel van heinels-
blaauwe wol, die door den Joodschen hoogepriester werd gebezigd. Hij werd onmiddellijk onder den epiiod
gedragen, en van daar de naam. Op dit gedeelte der kleederen van den hoogepriester is eene duidelijke verwijzing in Openb. 1:13, waar van onzen Heer ge- zegd wordt, dat liij was „bekleed mei een lang kleed tot de voeten." In Exod. XXXIX : \'ii—\'ii wordt ons de volgende beschrijving van den mantel des ephods gegeven: „Het hoofdgat deszclven zal in het midden daarvan zijn; het gat zal een boord rondom hebben van geweven werk; als hel gat eens pautsiers zal het daaraan zijn, dal het niet gescheurd worde. En aan deszelfs zoomen zult gij granaatappelen maken van heinelsblaauw en van purper en van scharlaken, aan zijne zoomen rondom, en gouden schelletjes rondom t usschen dezelve. Dat er een gouden schelletje, daarna een granaatappel zij; wederom een gouden schelletje en een granaatappel, aan de zoomen des mantels rondom." Deze schelletjes dienden om geluid (e maken, wanneer de hoogepriester het heiligdom in- of uitging. Het aan- tal der schelletjes en der granaatappelen word ons niet medegedeeld. I)e Rabbijnen zijn over het algemeen van gevoelen, dat er twee en zeventig in het geheel waren, dat zouder twijfel even waarschijnlijk is als elke andere gissing over dit onderwerp. l)c Lfebrceuwschc naam van dezen mantel is niêil, dat door de Septua- ginta vertaald is: „een onderkleed reikende tot aan de voeten." EPICURISTEN, eene secte vau Gricksche wijs-
geeren, de leerlingen cu aanhangers van Epicurus, die in de vierde eeuw voor Christus leefde. Nadat liij |
de stelsels van Plato en van Dciuocritus had beoefend,
toonde hij eene bepaalde voorkeur voor dat des laat- sten, doch zonder zich gestreng aan de meeningen van eene andere school te houden, stichtte bij eene eigene, llel grondbeginsel vau de Epicarische wijs- begeerte is, dut geluk of volledig genot het voornaam- ste doelwit is, waarnaar de mensch moet streven. De voldoening van iemands eigene begeerte van geluk is daarom, volgens dit zelfzuchtige-stelsel van wijsbe- geerte, het grootc doel van alle menschelijke daden. Er is bier gecne abstracte goedheid, regtvaardigbeid of waarheid, geene drijfveer, die haar uitgangspunt ergens anders heeft dan in den iudividuëelen mensch. Het stelsel vau Epicurus was geheel materialistisch
van aard. Het beschouwde den mensch als verbonden met de uitwendige wereld door eene reeks vau euia- natieu, die uii de uitwendige voorwerpen uitgingen en zich met de ineuschcJijkc organisatie vcreenigden. De gewaarwordingen of indrukken, waaraan in de Epicurische wijsbegeerte de uitwendige wereld aldus oorsprong geeft, zijn in den inenseb vereenigd met eene kracht om deze gewaarwordingen algemeen te maken, en aldus abstracte begrippen te vormen, die den grondslag van alle redenering uitmaken. Epicurus kwam aldus lui twee grondbeginselen:
bet eene, dat builen, en bei andere, dat in het men- scbelijke wezen ontstond, en de uitslag dezer twee beginselen was de rede des meusehen. Het groote ge- bruik der rede is om geluk te verzekeren cu smart te vermijden, en aldus geluk te verwerven. Vermaak en geluk zijn derhalve betzelfde. .Muur behalve de bovennatuurkuudigc cu zedelijke
meeningcu vau Epicurus, leerde hij ook een bijzonder stelsel van cosmologie. Hij geloofde met Deinocritus, dal ondeelbare, eeuwige en onvernietigbare atomen de beginselen aller dingen zijn; bij verbeterde echter eenigzins het stelsel zijns meesters aangaande de be- weging der atomen. Democritus leerde, dat de atomen :-.ich in de oneindige ruimte in eene regte lijn voort- bewogen. Deze onderstelling scheen Epicurus niet voldoende toe om den nicchaniscben bouw des heclals te verklaren, en daarom gaf hij er ecuc tweede bewe- ging aan in eene schuine lijn, waardoor zij, zooals hij meende, in verschillende rigtingen voortgedragen, aan de verschillende verschijnselen des heclals oor- sprong kouden geven. Naar zijne zienswijze werd al- dus van het voortbrengen vau stoffelijke voorwerpen niet alleen rekenschap gegeven, maar ook van dat van de ziel des meusehen, die bij beschouwde als zaïncu- gesteld uit stof, fijner en luchtaardigcr in hare natuur |
||||||||
|
EPIGOiVATOiX — EPIPHANIA. ? 73
|
|||||||
|
dan die van Let ligchaam, maar daarmede evenzeer
onderworpen aan de sterfelijkheid. Een stelsel van wijsbegeerte zoo geheel materialistisch van aard geleek bijna op atheïsmus of het loochenen van een scheppend en besturend God. Al de bewegingen des heelals, in zijn oorsprongen aanhoudende werking, waren de be- wegingen van een automaat of zelfwerkeudemachine. Niet dat Epicurus het bestaan der goden ontkende, maar aan zijne materialistische inzigtcn getrouw blij- vende, bekleedde hij die hemelsche wezens met stoffe- lijkc ligoliameii, gelijk die van menschen, maar vol- maakter en luchtaardiger van natuur. Deze goden, in meuschelijke ligchamen gekleed, werden voorgesteld als gewikkeld in hun eigen onveranderlijk geluk, en geheel onverschillig aangaande de zaken van onder- maansche stervelingen. Zoo ontkende het atheïsmus van Epicurus de scheppende magt en het voorzienend bestuur. EPIGONATON, een gedeelte van de priesterklee-
ding, dat in de Gricksche cu in de ltoomsehc kerk gebruikt wordt, liet bestaat uit eeue soort van kleed, dat eeiiigzius op een kleinen manipel gelijkt, en wordt hangende van den gordel aan de rcgieiv.ijde gedragen. Men heeft verondersteld, dat het den linnen doek voorstelde, waarmede Jezus zich omgordde, toen hij de voeten Zijner discipelen wicsch. Anderenbeschou- wen het als ceue zinspeling op de woorden: „Gord uw zwaard aan de heup, o held!" Dit klcedingstuk, waarop zich gewoonlijk een kruis bevindt, wordt indelloom- sehe kerk alleen door den paus gebezigd. Inde Griek- suhe kerk wordt het door alle bisschoppen gedragen, eu bestaat het uit een vierkant stuk hroeaat, fluweel of auderc stijve stol\', elke zijde ecu voet lang, met een kruis er op gewerkt, en kwasten, hangende aan de drie ! laagste hoekeu. EPIMANICÏËN, de manipels of handst ukken van j
de priesters der Grieksche kerk. Deze priesters hebbeu epimanici\'èii voor beide armen, terwijl de Manipel (zie ald.) der Roomscue priesters alleen op de linkerhand wordt gedragen. De patriarch draagt de beide qrima- uiden te gelijk. Zij stellen de banden van onzen Heer Jezus Christus voor. EPINICION, een zegezang bij de communiedienst j
der oude Christelijke kerk gebezigd. Hij bestond uit i de woorden: „Heilig, heilig, heilig, Heere God der heirscharen." Hij is somtijds verward met het Tam- gion (zie ald.). EPIPHANIA, een Christelijk feest ingesteld ter
eere vau de openbaring van Christus als den Messias, of Zijne wijding tot het ambt van Messias bij Zijn doop |
|||||||
|
door Johauues en het begin van Zijn openbaar dienst-
werk. Het wordt door Ckrysostoraus vernield als een voornaam feest van de kerk in Oost-Azie, en op eene andere plaats noemt dezelfde schrijver het het eerste ouder de voorname feesten, en het eenige, dat bctrek- kiug had op de verschijning van Christus ouder de menschen. Van de Oostersche kerk verspreidde dit feest zich naar de YVesterschc, en wij vinden dien ten gevolge, dat Ammianus Marcellinus verhaalt, datkei- zer Julianus, in de maand Januarij van het jaar 300 te Weenen verblijf houdende, het Epiphania-feest in de Christelijke kerk vierde. De Donatisten, die zich van de heerscheude kerk hadden afgescheiden op ecu lijd, dat zulk een feest in hetWesten niet bekend was, weigerden het aan te nemen, daar het in hun oog eene nieuwheid was, die van de Oostersche kerk kwam. Clemcus van Alexandric zegt, dat in zijn tijd de Gnostische sectc der Basilidianen te Alexandric Epi- phania hielden. Neander denkt, dat dit feest naar alle waarschijnlijkheid in Joouseh-Christelijke kerken in Palestina of Syrië ontstond. Itecds vroeg werd het Epiphauia-feest aangenomen als een geschikte tijd voor het toedienen van den doop, behalve Pasehcu en Pinksteren. Gregorius vau Nazianze schijnt bekend te zijn geweest met de gewoonte om op Epiphania te doopen. Het feest werd ook in de kerken vau Jcru- zalem eu Afrika gevierd. Toen het Kersfeest uit de Weslersche naar de Oos-
tersche kerken overgebragt werd, gaven vele kerken in het Oosten, zooals die van Jeruzalem eu van Alexau- drie, in plaats van twee afzonderlijke feesten te vie- ren, er de voorkeur aan de twee te vcreenigen. Eene scheiding van de twee feesten had er echter in de vijfde eeuw plaats. Men poogde de vereenigiug van Kerstijd met Epiphania te verdedigen door te wijzen op Lukag III: 23, waaruil men afleidde, dat de doop vau Christus op denzelfden dag als Zijuc geboorte plaats had. In vele Grieksche kerken ontving het Kersfeest den naam van Epiphania of Theophania. In den loop des üjds duidde Epiphania deu dag aan, waar- op de wijzen uit het Oosteu kwamen om het kind Jezus te aanbidden, daar dat de dag was, waarop Christus voor het eerst geopenbaard werd als een licht om de Heidenen te verlichten. Daarom heet het feest in onze taal het Driekoningen/eelt. Eenigen hebben beweerd, dat het ook gevierd werd ter nagedachtenis van het eerste wonder, dat onze Zaligmaker te Kaua in Galilea verrigttc, en dat andere wonder, waardoor hij vijf dui- zendmenschenmet vijf broodenen twee kleine visschen voedde. Het werd in oude tijden, en nog in de Griek- |
|||||||
|
ANIA.
middel daarvan. De ouden, de zieken en voornamc-
lijk kinderen worden bij menigten aaugebragt om de
voordeden van dit water te ontvangen, door het te
II
drinken of door besprenging of indompeling. Groote i hoeveelheden worden door hen in flesschen naar huis
medegenomen, tengebruike hunner huisgezinnen ge- durende het volgende jaar. Het wordt beschouwd als eene groote kracht te hebben om booze geesten te ver- drijven, daarom hebben zij de zonderlinge gewoonte ( om des avonds, wanneer tleze dienst verrigt is, een ■ kruis op hunne veusterluikcn en deuren te maken, ten einde aan die geesten, die uil het water zijn gejaagd, zooals men gelooft, dat door tic wijding geschiedt te beletten binnen hunne huizen te komen." De Mingreliërs nemen het gebruik in acht om op i
Epiphania de wateren (e zegenen, maar op eene wijze, die ecuigzius verschilt van die, welke juist beschreven j is. Picart beschrijft ze aldus: —..Een priester, vooraf- gegaau door een standaarddrager, den beambte, die j de olie en een kalebas of beker draagt, waarin vijf ! waskaarsen zijn, in den vorm van een kruis gemaakt, en een ander beambte, die het heilige vuur eu den wie- rook draagt, trekt naar de rivier, die het digtst bij hen is, en leest aan den oever ecnigc gebeden, die geschikt \'■ zijn voor die plegtigc gelegenheid. Hierna berookt hij de wateren, giet er olie in, cu steekt dan de waskaar- I sen indekalebas of den beker aan, dien hij op de opper- j vlakte laat drijven. Vervolgens dompelt hij een kruis j en zijn wijwaterstok in de rivier, en besprengt de om- standers, die zich in de gewijde wateren wasscheu, en eene grootere of kleinere hoeveelheid er van mede- nemen, geëveuredigdaau hunnen ijver voor de gods- ; dienst." De Copten hebben ook hunne Epiphania, waarvan
.zeker schrijver de volgende beschrijving geeft: — ! „Zoodra de middel-nachtdienst over was, die gelezen werd bij de bewaarplaats des waters, waarin zij zich I moesten dompelen, ging tic patriarch naar het koor, van waar hij na korten tijd terugkeerde, gekleed inal zijne priesterkleederen, vergezeld door een priester en een diaken met zijn koorrok aan. De eerstgenocinde deed dienst in zijne albe, en de laatstgenoemde droeg een stalen kruis. Zoodra zij aan de bewaarplaats waren, | begon de patriarch zijne zegening van het water door j verscheidene lessen uit het Oude cu het Nieuwe Tes- ianient, eeuige in de Coptischc taal en andere in het Arabisch, te lezen. Hierna bcrooktc hij het water, en | roerde het verscheidene malen kruisgewijze met zijn herdersstaf om. De priesters, die tegenwoordig waren, verrigt ten na hem dezelfde plegtigheid. in een groo- |
||||||
|
schc kerk,dikwijls liet feest der Lichteu genoemd,daar
het zijn oorsprong had in den doop van Christus, „het waarachtige licht, hetwelk verlicht een iegelijk mensch, komende in de wereld." Chrysostomus /egt, dat men hij deze plegtigheid, ter nagedachtenis van den doop onzes Zaligmakers, waardoor Hij de natuur des waters heiligde, gewoon was om des niiddernaehts waler uit de kerk naar huis te brengen en het te be- wareu, waar het één, Iwee ol\'chic jaren even frischen onbedorven bleef, alsof het juist uit eene fontein was geput. Volgens de wetten van Justiiiiunu* moesten Kerstijd en Epiphania met grooten eerbied gevierd worden, terwijl de geregtshoven en schouwburgen op deze dagen gesloten werden. Epiphania was de tijd, waarop bepaald werd, wanneer Paschen, de Vasten en al de veranderlijke feesten gedurende het volgende jaar gevierd moesten worden. Epiphania of Driekoningen wordt in de Grieksche
kerk met bijzonder veel plegtigheid gevierd. Op dien dag heeft de plegtigheid plaats, die de Groote Zegening I des Waters heet. King geeft de volgende beschrijving
van de wijze, waarop de plegtigheid te Petersburg plaats heeft: „In de rivier, op het ijs, wordt ceuc soort van houten kerk opgerigt, geschilderd en rijk verguld, en behangen met schilderijen, voornamelijk vauJo- hannes den Uoopcr. Dit gebouw wordt de Jordaan genoemd, omdat het als doophuis of doopvont moet dienen. l)c Jordaan wordt daarop omringd door eene tijdelijke haag van takken van dcunenbooincn, en in het midden dcrzelve wordt een gat gemaakt door het I ijs in het water. Eene vloer van planken, met rood
laken bedekt, wordt nedergclegd, opdat de proces- sic er op ga; deze vloer is ook omgeven door eene schutting van dennentakken. Nadat de dienst in de kapel van hel keizerlijke palcis geëindigd is, gaan de geestelijken, de diakenen, de priesters, de archiinan- drieten en de bisschoppen, in hunne rijkste kleedereu gedoscht en met brandende kaarsen, het wierookvat, het Evangelie, de heilige schilderijen en banieren in de hand, van de kapel naar de Jordaan, de liederen zingende voor de dienst bepaald, en gevolgd door den keizer en het geliefde hof. Al de troepen van de stad worden rondom de plaats geschaard, de standaards j der regimenten worden er ook geplant en de gelicele
artillerie. De artillerie en de soldaten geven vuur, zoodra de dienst geëindigd is, en worden dau met het geheiligde water bcsprcngil. Het water wordt in zulk eene hooge achting gehouden, dat men het beschouwt als een behoedmiddel tegen niet alleen geestelijke, maar ook natuurlijke zwakheden en als een genees- |
||||||
|
EPTSCOPALEN — EPISCOPAALSCHE fPR.OTESTANTSCHE) KERK VAN AMERIKA. 7\'
|
|||||||
|
pen, ondergeschikt zijn. Onder de Episcopaalsche ker-
ken moet ook de Grieksche kerk gerangschikt worden, die, behalve den patriarch vau f\'onstantiuopel, die algemeen bisschop is, andere ondergeschikte patri- archen, aartsbisschoppen en bisschoppen heeft, bene- vens verschillende orden van mindere geestelijken. De Russische kerk, die een onafhankelijke tak van de Grieksche kerk is, handhaaft een streug Episco- paalschen vorm van bestuur onder de Heilige Wetge- vendc Synode, terwijl de voornaamste geestelijken uit metropolitanen, aartsbisschoppen en bisschoppen be- staan. De Armenische kerk is iu bestuur gelijk aan de Grieksche kerk, daar hun catholicos in rang en gezag overeenkomt met den Griekschcn patriarch. Al de Oostersehe kerken, de Copten, Abyssiniërs en andere ingesloten, zijn Episeopaalscb. Het bestuur van ver- scheidene Luthersclic kerken is Episeopaalscb en tevens Presbyteriaanse!). Dit is het geval met de Duitsehe Luthersehe Kerk. De Kerken van Zweden en Denemarken zijn echter geheel Episeopaalscb. De 1 [ervormde kerken, zoowel die, welke Zwingliaausch, als die,welkef \'alvinisl iscli zijn, zijn nielEpiseopaalscb maar Presbyi eriaausch in hunne wijze van bestuur. De Kerk van Engeland is echter streng Episeopaalscb. Het kerkbestuur der Moravische broeders is ook Epis- eopaalseli, hoewel zij hunnen bisschoppen geen voor- rang hebbend gezag toekennen. EPISCOPAALSCHE (Protestaxtsche) KERK
VAX AMERIKA. Dezegroote seetc vau Christenen had haar oorsprong in de verspreide gemeenten, die in bet begin der zeventiende eeuw in Noord-Amerika ontstonden, en voornamelijk bestonden uit Engelsche emigranten, die in de leer, eeredienst en tucht der Engelsche kerk opgevoed waren. Van K>07 tot aan liet einde der Amerikaanschc omwenteling in 1788 waren al de Episcopaalsche geestelijken in al de En- gelsche koloniën onder liet oppertoczigt van den bis- scliop van Londen. Het gevolg was, dat gedurende meer dau honderd zeventig jaar de Protestantsclie Episcopaalsche kerk van Amerika gceu eigen bis- sclioppclijk toezigt genoot, en deze staat van zaken was verre van gunstig voor den voortgang der kerk in Amerika. Op verschillende tijden werden er po- gingen in bet werk gesteld om dit kwaad te verhelpen, doch het gouvernement vau Engeland verhinderde deze pogingen, en eerst nadat de Amerikanen zieh van Engeland hadden losgemaakt, waren zij iu staat om voor zieh zelve bisschoppen te verkrijgen. In 17S7 werd er eene parlenients-acte aangenomen, waarbij de bisschop van Canterbury en de bisschop van Londen |
|||||||
|
ten ijzeren kandelaar niet drie takken, ongeveer zes
voet hoog, brandde gedurende deze zegening in eiken tak eene waskaars. Nadat de zegening voorbij was, mogten de vergaderden zich dompelen, of werden zij gedompeld, in de bewaarplaats, en daar de drie, die er het eerst konden zijn, het geluk badden om door den patriarch zelven er in gedompeld te worden, is het gemakkelijk te begrijpen, welke verwarring deze denkbeeldige daad van vroomheid moest towecgbren- gen, waar men geen eerbied bad voor de gewone welvoegelijkheid of een zedig gedrag. Nadat deinan- sehappen allen in dit wijwater waren gedompeld, gingen zij in het koor, en de vrouwen bewogen zieh vervolgens met dezelfde ongeregeldheid, om deel te hebben aan deze onzedelijke godsdienstige plegtig- heid, die met regt vergeleken kan worden met de zedelooze feesten der Heidenen." De Armeniërs ne- men ook de plegtigheid van het zegenen des waters op Epipbania in acht, maar op eene ecnigzins andere wijze. Iu de eerste plaats wordt er een groot bekken met water aan de deur van bet sanctuariuin geplaatst; al de geestelijken gaan daarna iu proeessie uit bet koor, en de trappen van het, sanctuariuin beklim- mende, zetten zij hnnneproeessie rondom het bekken voort. De priester, die juist te voren de mis gelezen beeft, leest verscheidene gebeden over het water in het bekken, doopt zijn kruis er in, maakt vervolgens daarmede liet teeken des kruises in bet water, en giet er ten slotte eeuig chrisma in. Hierna wasselien de geloovigen zich erin, en nemen iets van het water naar huis mede, waar zij er hetzelfde gebruik van ma- ken als de Roomsehen van hun wijwater. Een bijzonder gebruik is langen tijd door de 1110-
narehen van Spanje op hel Epiphania-feesi in acht genomen, namelijk dat van drie kelken of communie- bekers, te offeren: een niet een goudstuk, een ander niet eene hoeveelheid reukwerk, en de derde met eene hoeveelheid myrrhe er in. Gedurende langen tijd offcr- deu ook de koningen van Engeland goud, wierook en myrrhe. In dit gebruik is blijkbaar eene zinspeling op de Oostorsche wijzen, die bet jonge kind .Tezus goud, wierook en myrrhe aanboden. EPISCOP ALEN, een naam aan ben gegeven, die
een onderscheid van rangen onder de dienaren der godsdienst aannemen, en tot grondartikcl hebben, dat een bisschop boven een presbyter staat. De Kerk van Rome is Episcopaalse!) in hare inrigting, en erkent den paus als algemncnen bisschop, aan wien al de verschillende orden vau geestelijken, kardinalen, pri- maten en patriarchen, aartsbisschoppen en bisschop- |
|||||||
|
76
|
EPISCOPAALSCHE (PROTESTANTSCHE) KERK VAN AMERIKA.
|
||||||||
|
gemagtigd werden om drie bisschoppen < o wijden, voor
de diocesen Pennsylvanië, New-York en Virginië. De Protestant selie Episcopaalsche kerk is de oudste
Protestantsclie kerk in de Vereenigdc Staten. De eerste gemeente werd gesticht te Jamestown in Yir- ginië in 1007, en genoot onder het Engelsen e gouver- nement al de voorregteneenerhecrschcndckerk. Het aantal gemeenten nam langzamerhand toe, niet alleen in Virginië, maar ook in Maryland, en sedert 1093 ook in New-York. Sedert de Omwenteling heeft deze kerk aanhoudende, maar in geenen deele snelle vorde- ringen gemaakt. Haar tegenwoordige toestand wordt door Dr. Scliatf aldus geschetst: — „Eigenlijk komt zij niet zoo goed als de Puritcinsche en Presbyteriaan- sche kerk met, republikeinsche instellingen overeen; en wegens de sympathie voor Engeland, die vele harer geestelijken om zeer blijkbare redenen gedurende den omwenielingsoorlog koesterden, ontstond tegen haar het vermoeden van gebrek aan vaderlandsliefde, en was zij daarom langen tijd niet populair. Toch heefl zij te harer gunste deugdelijke oud-Engelschc overleve- ringen, eene belangrijke theologische en praktische godsdienstige litteratuur, en een roemvollen naam zelfs in de geschiedenis van Amerika. Want Washing- ton, bij voorbeeld, en de meeste groote staatslieden van Virginië behoorden er toe, en door hare beknopte, indrukwekkende en persoonlijk verantwoordelijke wijze van bestuur en liturgische eercdienst, zonder ecnige bijzondere pogingen om zendelingen uit ie zenden, beeft zij eene sterke aantrekkelijkheid voor de hoogere klassen en de beschaafde, maar toeh zoo- genaamd godsdienstige wereld. Zij kan in zekeren zin de aristocratische enf ashionable kerk van de Veree- nigde Staten genoemd worden, die echter te zelfder tijd een groot gebrek heeft,daar in de kerk van Christus alle onderscheid van rangen moet verdwijnen in het gevoel van gemeene schuld en gemeene zaligheid, en voor de ontzagwekkende werkelijkheden der eeuwige wereld. Uit hare geestelijken kiest, de president; de meeste kapellanen voor het leger en de vloot. Op het land, in de lagere klassen der maatschappij en in het Westen is zij zeer zwak; maar in de groote steden van het oosten is zij rijk en sterk." In de, Amerikaansebe Episcopaalsche kerk zijn,
gelijk in de Engelsche kerk, altijd I wee partijen ge- weest, namelijk de ITooge-Kerk en de Lage-Kerk parlij. Er is ook, gelijk in Engeland, eene aanmerke- lijke en dagelijks toenemende partij, die overeenkomt met de Brecde-kcrk school, waarvan Dr. Arnold de stichter was.De Axgi.o-Catttot.tekkn (zie ahümakon |
|||||||||
|
ook in Amerika snelle vorderingen. Wij vernemen
van Dr. SchafT, dal „bijua de helft; van de Episcopaal- sebe geestelijken daar meer of min Puseyistisch zijn, en verscheidene van hen, onder welke bisschop Ives van Noord-Carolina, zijn tol; de Roomsebe kerk ovcr- gegaau, terwijl de meeste zich vergenoegen met. het denkbeeld van een Anglo-Calliolieismus, in de hoop op eene toekomstige, inniger vcreeniging met de Oostersche kerken, en den Roomschcn bisschop als patriarch van het Westen." Op verscheidene punten verschilt de Amerikaansebe
Episcopaalsche kerk van de moederkerk in Engeland. In hare liturgie zijn weggelaten de Athanasiaansche geloofsbelijdenis, de gebeden voor de koninklijke fa- milic, de diensten, die bel rekking hebben op den dood van Karel I., op de herstelling van de Stuarts in 1 000 en op het Buskruidverraad onder Jakobus I. Maar behalve deze betrekkelijk kleine bijzonderheden is de Amcrikaanschc kerk, dewijl zij in een republikeinsch land is, vrij van de geestelijke opperheerschappij der kroon, hetgeen een groote trek van de Engelsche kerk is, en derhalve zijn al de uitdrukkingen in de Negen en dert ig artikelen, de Liturgie en de Canons, die betrek- king hebben op de oppermagt van den souverein, weg- gelatenofgewijzigd.DeProtestantseheEpiscopaalsche kerk in Amerika geniet volle, vrijheid van handelen, en geniet hel voorregl om zich zelve te besturen. De organisatie van de kei\'ken wordt, door Dr. Sehaff aldus beschreven: — „Zij is verdeeld in diocesen naar de staatkundige verdeeling van het land; de namen der diocesen komen overeen met het; aantal en de namen der Staten, terwijl de Roomsch-Catholiekcn hunne zetelsnaardc grootere steden noemen.Alleen de groote staat New-York heeft twee diocesen, eene oostclijkn en eene westelijke. Aan het hoofd van elke diocees slaat een bisschop, die te zelfder tijd gewoonlijk ree- tor is van eene van de meer belangrijke congrega- tiën, en gedeeltelijk daardoor onderhouden wordt, of zijn salaris geniet uit de interest van een bijzonder fonds, of, zoo er een zoodanig fonds niet bestaat, of zoo liet niet voldoende is, uit, de jaarlijksche collecten door zijne presbyters gehouden. Elke lente vergadert hij de presbyters van zijn dist riet, met, zoovele leekcn- afgevaardigdeu, als er parochiën zijn, in eene dioce- sane vergadering. Hij, als president, opent de verga- dering met een statistisch rapport van zijn officiëelen arbeid gedurende het verloopen jaar, met gepaste vermaningen en somtijds theologische verklaringen. Hier worden alle zaken van de diocees behandeld. Dit; ligchaam heeft ook de magt om den bisschop der |
|||||||||
|
777
|
||||||||||
|
EPISCOPUS CECUMENICUS — ERASTIANEN.
|
||||||||||
|
zijne aanmatigingen opvoert tot de Godheid, zooina-
tigt hij, die de eenige of algemeenc prelaat wenscht genoemd te worden, zich eene aanzienlijke meerder- hcid aan. en rijst hij als het ware op de puinhoopen der overigen." Slechts twee jaren na den dood van Gregorius, die deze woorden schreef, verzocht paus Bonifacius III. deu Griekschen keizer om den titel van Algemeen Bisschop, die hem werd toegestaan. EPULONEX, eenc bijzondere priesterorde bij de
oude Romeinen. Zij werden het eerst aangesteld in het jaar 108 v. c, en waren aanvankelijk drie in getal. Hun aantal werd vervolgens tot zeven vermeerderd, en Julius Csesar voegde er nog drie bij, doch na korten tijd werd hun aantal weder op zeven gebragt. De epulonen maakten een collegie of godsdienstige cor- poratie uit, dat door den staat werd erkend. Zij ont- lecnden hunnen naam aan de gewoonte, die bij de Romeinen bestond, om in tijden van gevaar een prach- tig feestmaal in hunne tempels aan te rigten, waartoe zij als liet ware de goden zelve uitnoodigden, want hunne beelden werden op rijke bedden met hunne puhinaria of kussens aangebragt, en aan de eereplaats der tafel, als de voornaamste gasten, gezet. Zulk een maaltijd noemden zij een epulon. ERASTIANEN, zij die de mecuingen aankleven,
die het eerst in het openbaar werden beleden door Thomas Erastus, geneesheerte Heidelbergin Duitsch- land in de zestiende eeuw. In] 508 had er een openbare redetwist plaats over zekere stellingen over de nood- zakelijkheid voor het kerkbestuur en de magt van kcr- keraden om onwaardige personen in den ban te doen. Het debat werd aan den eenen kant geleid door George Withcrs, die Engeland had verlaten ten gevolge van den twist over kerkceremoniën, en aan den anderen kant door Erastus, die, hoewel hij vroeger de meening toegedaan was, dat excommunicatie gewettigd is door het Woord van God, nu openlijk optrad om de leer te verdedigen, dat de kerk de magt niet heeft om ceni- gerlci tucht uitte oefenen, maar geheel ondergeschikt is aan het gezag van den burgerlijken magistraat. Erastus ging echter in zijne nitgegevene geschriften niet zoo verre, dat hij geheel en in alle gevallen het regt der kerk om in den ban te doen ontkende; maar in tegendeel nam hij aan, dat aan heiligschendende personen het sacrament moet onthouden worden, en dat zij, alszijdannog in hunne misdaden blijven volhar- den, in den ban gedaan moeten worden. Hij telt in zijne geschriften zeven verschillende klassen van personen op, die niet beschouwd moeten worden als leden van de zigtbare kerk, en zoo zij er in gevonden worden, |
||||||||||
|
diocees te verkiezen, om cene blijvende oommissie
als zijn raad te benoemen, en omhein in verhoor te nemen. Om de drie jaren vergadert de Algemeene Conventie, gelijk zij genoemd wordt, in eenc van de grootere steden der Unie, meest al beurtelings te Now- ïorkentePhiladelphia. Overeenkomstig de schikking van de oude Engolschc convocatiën en van het Brit- sche parlement en het Amerikaansche congres bestaat deze, convent ie uit twee huizen: een Hoogerhuis of het Huis der Bisschoppen, dat met gesloten deuren zit- ting houdt, en gepresideerd wordt door den oudsten bisschop, want er zijn geene aartsbisschoppen zooals in Engeland, en een Lagerhuis of het Huis der Geeste- lijkcn en Leeken-afgevaardigden, dat zamongesteld is uit een gelijk aantal presbyters eu leeken-afgcvaar- digden van alle diocesen, terwijl gecne er meer dan vier van elke orde mag zenden, en zijne overwegingen in de open kerk houdt. Deze driejaarlijksche Algc- meene Conventie is het hoogste geregtsliof der Epis- eopaalsclie kerk in alle zaken van leer, eeredienst en tucht. De zamenwerking van beide huizen is noodig om cene wet uit te vaardigen. De stemming wordt gerekend bij diocesen. Het Huis der Bisschoppen heeft een veto op de handelingen van het Lagerhuis. Deze magt kan vele nuttige hervormingen verhinde- ren, maar tevens ook vele uuttclooze veranderingen of gevaarlijke nieuwigheden, voornamelijk in cene eeuw en in een land, die cene ziekelijke hartstogt hebben voor bet maken van wetten." EPISCOPUS (ECUMENICUS, algemeen bis-
schop, een titel dien de Grieksche bisschoppen van de grootere zetels en voornaamste steden van het Oosten zich somtijds aanmatigden. Toen deze titel door .Tohannes den Vaster, patriarch van Constantinopel, aangenomen werd op een concilie, in 5SS gehouden, kantte Gregorius de Groote zich met het hevigste ge- weld tegen zijne aanspraken aan; en om zijn eigen gezag als bisschop van Rome des te beter te vestigen, vond hij de fabel van de sleutelmagt uit, die eerder aan den opvolger van Petrus dan aan de gezamenlijke bisschoppen werd overgedragen, dat tot dien tijd de erkende meening was geweest. In een zijner brieven zegt bij: „Ik ben stout genoeg om te zeggen, dat hij, die den titel van Algemeen Bisschop aanneemt, of daarvan gebruik maakt, de trotschheid en hetkarakter heeft van den Antichrist, en een igermate zijn voorloo- per is in deze hoogvaardige hoedanigheid om zich boven de overigen zijner orde te verheffen. En inder- daad schijnen beiden op dezelfde rots schipbreuk te lijden, want gelijk de hoogmoed den Antichrist maakt, |
||||||||||
|
\'.\'8
|
||||||||||
|
778 KRDA
! _______________.________________ ; moeten zij er uit geworpen worden. De klassen, waarop
hij verwijst, zijn deze: „1. Afgodendienaars; 2. Afval- ligeu; \'i. Dezulken, die de ware leer niet verstaan: dat is: onwetende personen; k Dezulken, die de ware leer niet goedkeuren en omhelzen; dat is: ketters en sectarissen; 5. Dezulken, die het sacrament anders i dan op de juiste wijze en volgens de inzettingen van Christus wensclien te ontvangen; G. Dezulken, die hunne boosheid verdedigen of regt vaardigen; 7. l)e- zulken, die hunne zonden niet belijden en erkennen, geen verdriet en berouw er over toonen, en geen haat of geene verfoeijing er van." Anderen gingen echter veel verder dan Erastus in
hunne inzigten over dit onderwerp: zij verwarden de burgerlijke en ile kerkelijke autoriteiten geheel en al niet elkander, ontkenden de synodale magt om te straffen, en geloofden, dat de magt om wetten te maken en die om overtreders te berispen uitsluitend bij den i burgerlijken magistraat berustten. Zulke gevoelens
waren nooit door de godgeleerden der Hervorming, zelfs niet door Zwingli verkondigd, en hoewel de meeste hunner overleden waren, alvorens de theorie vanKrastusinal haren omvang verkondigd werd, toch trad Beza, op ver gevorderden leeftijd, tegen Erastus in het strijdperk, met cene kracht bijna gelijk aan die zijner vroegere jaren. Uit Duitschland werd de Erastiaansche twist naar
Engeland overgeh ragt, en de belangrijke onderwerpen daarmede verbonden namen eene voorname plaats in in de debatten der vergadering van godgeleerden, te Westrainster in 1G4-3 gehouden. Verschillende ge- schriften tegen de Erastiauen zagen het licht, en ves- tigden op een stevigcu en onomstootelijken basis de groote waarheid, zoo duidelijk in dcAVestminstersehe geloofsbelijdenis uitgedrukt: „Christus heeft ecu be- i stuur in de kerk ingesteld in de handen van kerkbe-
ambten, afgescheiden van het. burgerlijke bestuur." De Erastiaansche theorie, tot haar eindcontwikkeld,
maakt de kerk afhankelijk van den wil des magistraats. Zij hebben, wel is waar, eenige doeleinden gemeen, en hebben ook eenige gemeene middelen om die doel- l! einden te vervullen, maar er zijn verschillende wezeu-
lijke punten van verschil tusschen het kerkelijke en het burgerlijke bestuur, die de pogingen der Erastiauen om de twee te vereenigen met de rede en de Schrift : in strijd brengen. Zij verschillen in hunnen oorsprong, daar het burgerlijke bestuur ingesteld is door God als den bestuurder des heclals, en de kerk ingesteld is door Christus in Zijne hoedanigheid van Middelaar. Zij verschillen in hunne uitgebreidheid, daar bet bur- |
||||||
|
,\'TRAPH.
gerlijke bestuur eene inzetting is, die zich over al de
natiën uitstrekt, en de kerk die alleen omvat, die het Evangelie hebben omhelsd. Zij verschillen ten aanzien I van eenige doeleinden, waartoe zij dienen, daar het burgerlijke bestuur geschikt is om verschillende we- j reldlijkc doeleinden te bereiken, die de kerk, om haar \' streng geestelijk karakter, nooit vervullen kan; en I de kerk daarentegen geschikt is voor de vervulling I van verscheidene geestelijke doeleinden, die het bur- gerlijke bestuur om zijn streng wereldscb karakter nooit bereiken kan. Zij verschillen in de wapenen, die zij hanteren, daar het burgerlijke bestuur de magi heeft van het zwaard, waarvan de kerk is uitgesloten, ! terwijl de kerk de magt der geestelijke tucht heeft, i die het burgerlijke bestuur niet bezit. Zij verschillen eindelijk in hunne ambtenaren, daar het burgerlijke bestuur geene magt heeft om te prediken of de sacra- j meuten te bedienen, terwijl de kerk geene magt heeft om zich te mengen in het bestuur van den magistraat. Het is belangrijk om op te merken, dat de kerk en
het burgerlijke bestuur niet alleen op verschillende , punten van elkander verschillen, maar elk in zijn eigen : gebied van de andere onafhankelijk is.Elk heeft eene i afzonderlijke regtsinagt, zoodat de staat zijn gezag niet aan de kerk ontleent, gelijk de Roomschgezindc beweert, noch de kerk haar gezag ontleent aan den staat, gelijk de Erastiaan verkondigt. Deze beide meeningen zijn even verre van de waarheid verwijderd. Klaarde vraag komt nat uurlijk op: Kunnen deze t wee
vereenigingeu, zoo afgescheiden en onafhankelijk van elkander, zulk een verbond sluiten, dat zij met eensgezindheid voor het nationale welzijn handelen?" Velen schijnt het onmogelijk toe,dat znlk een verbond gesloten wordt, zonder dat de eene of de andere partij eene inkorting van hare onafhankelijkheid lijdt; daar- om beschouwen zij, die deze meening in hun hart koes- teren, zulk een verbond onwettig. Aan vele anderen schijnt het daarentegen zeer mogelijk toe, dat de kerk een verbond sluit niet den staat, dat evenwel de juiste voorregten van elk in hun geheel zal laten, i en te zelfdcr tijd de algemeene doeleinden van beiden zal bevorderen. ERDAYIRAPH, een groot bedrieger, die in de !
derde eeuw in Perzië opstond, en als de ware herstel- Ier van de leerstellingen der Magi werd beschouwd. ! Daar hij het karakter van een man Gods wensende i staande te houden, gaf hij voor in een diepen slaap te zijn gevallen, gedurende welken zijne ziel, gelijk hij aan zijne bewonderaars verzekerde, van haaraard- j scheu tabernakel werd bevrijd om naar deu hemel te |
||||||
|
ERS of ESSjEËRS. 779 \'
secten der Joden. Over den oorsprong dezer secte is |
veel verschil vau meeniug. Sommigen zeggen, dat
de naam afgeleid is van het Syrische woord ata, ge-
nezeu, eu om deze afleiding te bevestigen mag men
! opmerken, dat zij dikwijls Therapeuten of geueeskuu-
| digen werden genoemd. Eeuigen veronderstellen, dat
zij ten tijde der Makkabeën, omstreeks 150 v. c., ont-
stonden, en zij zijn zelfs beschouwd als dezelfde als de \'
j ChasidjjËrs (zie ald.), terwijl anderen hen tot de Re-
j chabieten opvoeren. De Esseners waren verdeeld in
j twee klassen: de Praktische Esseners, die in vereeni-
i ging leefden, en niet af keerig waren van het hu welijks-
! leven, eu de Bespiegelende Esseuers, die voornamelijk
in de afzondering leefden, en zich aan overdenking
overgaven.
Over de secte der Esseuers in het algemeen merkt
Dr. Welsch aan: — „Daar zij even af keerig waren van de slaafsche huichelarij der Pharizeën als vau de koude redeneringen der Sadduceëu, namen zij hunne toevlugt tot eene mystieke vroomheid eu ascetisch j leveu. Zij vestigden huuue woonplaats in de woeste landstreken aan de westelijke oevers der Doodc Zee, I waar van tijd tot tijd mannen met gelijke iuzigteu als zij zich bij hen voegden. Hoewel zij de Schriften van I het Oude Testament als van Goddeiijk gezag ontvin- \' gen, waren zij, gelijk de meeste mystiekeu, gereed om het gezag van geschreven openbaringen eu de stem j der rede voor de ingevingen hunner eigene verbeel- ding .ter zijde te zetten. Zij wijdden zich voornamelijk aan den landbouw, de veeteelt eu ecnigc van de meer eenvoudige handwerken, terwijl de voortbreng- selen van hunne nijverheid van tijd tot tijd naar de stedeu werden gebragt, in verscheidene van welke zij gemeenten gevestigd hadden. De geneeskunde trok vooral hunne aandacht; zij schijnt verbonden te zijn geweestaan onderzoekingen naar de verborgen krach- teu der natuur. Aangaande hunne zedelijke eu gods- dienstige iuzigteu zijn onze berigteu niet geheel te vertrouwen, daar Josephus eu Philo beiden bezield schijnen geweest te zijn door den wensch.om aan hunne Grieksche en Romeinsche lezers een denkbeeld van romantische of philosophische zuiverheid te geven. Br schijnt echter geene reden te zijn om er aan te twijfelen, dat zij ecu onschuldig leveu leidden, zich door handenarbeid onderhielden, groote vriendelijk- beid toonden aan de leden hunner gemeente, eu in hunne godsdienstoefeningen iets meer zochten te verwezenlijken dan een iuacbtuemeu van uiterlijke vormen. De vermenging van vrijheid van het inacht- ucmeu van ceremoniën met eene slaafsche gehechtheid |
||||||||
|
EROS —
|
||||||||
|
vliegen. Zeven geheelc dagcu bragt zijue ziel door op
haren togl naar de rijken van licht en geluk, en ge- durende dezen tijd was zijn ligchaam bewaakt door zes Magi eu den koning in persoon, die allen gcza- menlijk baden en vastten tot aan zijn terugtogt. EROS, de god der liefde bij de Grieken, die over-
eenkomt met den Romeiuschen god Amor. Hesiodus is de eerste, die melding van bem maakt in verband met de schepping der wereld, daar Eros de verbindende magt der liefde was, die eensgezindheid onder de strij- dendc elementen van den chaos invoerde. Eenigevan de oudere Grieksche dichters beschouwen hem als deu eersten der goden, die uit het wereldei voortkwamen. Er is echter een andere Eros, van wien door de latere (lichters gesproken wordt, als een zoon van Apin-wille, een jongeling van eene schoone gedaante en een be- miunelijk gelaat, die goden en menschen beheerscht. Hij wordt dikwijls voorgesteld als een gevleugeld jongeling, geblinddoekt, die een boog en ecu koker vol pijlen draagt, welke hij op de harten der stervelingen afschiet. Hij werd voornamelijk te Thespite in Bosotic aangebeden, waar een ruwe steen zijn symbool was. | Een feest werd ter eere van dezen god geregeld ge- vierd. ERYC1NA, een bijnaam van Aphrodite, die zoo
J genaamd werd naar den berg Eryx op Sicilië, waar \' een tempel te harer eere was opgerigt. Omstreeks het begin van den tweeden Punischeu oorlog werd hare : eeredienst te Rome ingevoerd onder den uaam van i Venu» Etycina, en een tempel voor hare aanbidding gebouwd. ESCHRAKIETEN(Arab. FerlicAle»),ceue Moha-
medaansehe secte die, gelijk oudtijds de Platonisten,
; zich aan beschouwing overgeeft. Zij denken voorna-
| meiijk na over God, en verschillen vau andere Moha-
medaanschc secten in het geloof aan reue Drieëenheid
van personen in de Godheid. Dit verklaren zij door
drie vouwen in een doek. Zij hebben geen grooten
eerbied voorden koran, dien zij, behalve iu zoo verre
als hij hunne eigent\' leerstellingen bewijst, als afgc-
i schaft beschouwen. Daar zij overtuigd zijn, dat het
hoogste geluk van den mensch in de beschouwing der
Goddelijke majesteit bestaat, beschouwen zij de be-
grippen vau Mohamed aangaande de vermaken van
liet paradijs als slechts ijdele droombeelden, eu ver-
, achten zij die. Dit is céne vau de eerbiedwaardigste
i eu meest geachte van alle Mohamedaansche secten,
j en hare leerstellingen naderen het digtst aan die der
Christenen.
ESSENERS of Ess.ekks, eene vau de drie oude
|
||||||||
|
ESSENERS of ESS^EËRS.
|
|||||||||
|
7bO
|
|||||||||
|
er aao, waardoor de mystieken zich altijd gekenmerkt
hebben, en waarvan de reden is, dat zij hunne eigene verbeelding tot huu gids maken, is ook onder de Es- seuers op te merkeu. Offeranden werden geofferd, maar niet iu den Joodschen tempel; eeden waren verboden, behalve die, waardoor zij, na een noviciaat van drie jareu, aan hunne orde werden verbonden; de Sabbathrust werd in acht genomen met cenc naauw- gezetheid, die niet beschreven kau wordeu, eu zij ver- meden niet alleen alle gemeenschap met de Heidenen, maar zelfs met andere Joden en mindere klassen huu- ner eigene secte. Huu aautal was betrekkelijk klein. De vreedzame gang huns levens schijnt hen, te mid- deu van de stormen, die Judea schokten, bij alle par- tijen in eerbied gehouden te hebben; zij oefeuden echter weinig invloed uit op het algemcene karakter." Het is eeue ecuigzins opmerkelijke omstandigheid,
dat terwijl onze Heer gedurende Ziju openbaar dienst- werk de andere Joodsehe secteu openlijk berispte, Hij de secte der Esscners zelfs niet vermeldt; ook komt huu naam iu het geheele Nieuwe Testament niet voor. Dit verklaart men gewoonlijk door de veronderstelling, dat, dewijl zij de voorkeur gaven aau eene afgezou- derdelevenswijze.zij waarschijnlijk nooit iuaanraking kwamen mei onzen Heer eu diens Apostelcu, gelijk de Pharizeéu en Sudduceén. Hoewel zij niet dadelijk vermeld wordeu, veronderstelt men echter, dat C\'hris- tus op hen zinspeelt ouder den naam vau gesnedenen in Matth. XIX: 12. Ook de Apostel Paulus schijnt iu zijn brief aan de Colosseuzen op hen te wijzen. In Col. II: 18, 23, lezen wij: „Dat dan niemand u over- heersche naar zijnen wil iu nederigheid eu dienst der engelen, intredende iu hetgeen hij niet gezien heeft, te vergeefs opgeblazen zijnde door liet verstand zijns vleesches. Dewelke wel hebben eeue schijnrede van wijsheid in eigcnwillige Godsdienst eu nederigheid, en in het ligchaam niet te spareu, doch zijn niet iu eenige waarde, maar tot verzadiug van het vleesch." De Essencrs geloofden aan de onsterfelijkheid der
ziel, liet beslaan van cngelen,cn een toekomstigenstaat vau belooningeii en straffen, maar zij schijnen aan de opstanding vau het ligchaaui te naauwernood geloofd te hebben.Alles,\\vat er van de meeniugen of gebruikeu der secte bekend is, is genomen uit de geschriften van j Josephus, I\'hilo en Plinius. De twee eerstgenoemde j schrijvers zelve Joden zijnde, geven eeue eeuigzins I sterk gekleurde beschrijving van de Esseners. José- t phns geeft ons eeue uitvoerige beschouwing van hunne levenswijze. „Zij ziju het stiptste volk jegens God van alle levende ïneuschen; zij maken er eene gewetens- |
|||||||||
|
zaak van om één woord over gewone bezigheden te
spreken, alvorens de zon opkomt; maar zij hebbeu zekere traditioueele bidformulieren voor die gelegen- beid, waardoor zij voornamelijk van God bidden, dat de zou op hen moge schijnen. Na deze daad van vroom- heid worden zij allen weggezonden oin hunne verschil- lende taken en bezigheden te verrigten, en wanneer zij tot elf ure voor den middag gestudeerd en hard gewerkt hebben, kouieu zij weder bijeen met liuneu kleederen over zich geworpen, en zoo wasschen zij zich geheel met koud water. Na deze zuivering keereu zij naar hunne cellen terug, waar geen sterveling vau eenig ander geloof zelfs op hen mag ademen. Vau daar gaan zij naar de eetzaal, die zij weinig miuder heilig i achten dan den tempel zelven. Als zij daar eeue poos gebleven zijn, zouder een woord te spreken, brengt I de bakker aan ieder zijn brood, eu de kok aan ieder ! zijn bord of portie soep van dezelfde soort, en zet het hem voor. De priester zegent dan de spijs, en geen schepsel durft die zelfs aanraken, voordat het gebed gedaan is, eu zoo ook na den maaltijd een ander gebed, want zij laten nooit na God te danken voor en na de spijs, als deu bewerker vau deu zegen. Als deze pligt vervuld is, leggen zij hunne kleederen af als eeniger- inate heilig, eu beginnen zij weder aau hun gewonen j arbeid tot den avond.Vervolgens begeven zij zich naar het avondmaal, zooals te voren, waar zij te zamen, met de gasten, zoo zij die hebben, aan dezelfde tafel aanzitten. Er is volstrekt geen gedruisch of wanorde in die huizen; zij spreken op hunne beurt, en deze wijze van ernst en stilte boezemt vreemdelingen een I grooteu eerbied voor hen iu. Dit is het uitwerksel van I eene aanhoudende matigheid, in hunne gematigdheid j om slechts te eten eu te drinken om aan de natuur te voldoen. „ In de bediening der gcregtigheid zijn zij het ge-
regcldste en naauwgezetste volk, dat er leeft; zij be- palen niets, dan hetgeen ten minste door houderd , stcmmeu aangenomen wordt, eu als het vonnis een- maal is geveld, is er geen herroepen van. Na het op- pergezag van God zelven rekenen zij dat van hunne ! wetgevers, en maken het des doods schuldig om kwaad vau hen te spreken of hen te lasteren. Zij kennen groote eer toe aan hunne oudsten en aan de meerder- heid des volk, en denken het zeer redelijk om de eenen te gehoorzamen eu naar de anderen te hooreu. Als er tien te zamen iu een raad zijn, mag niemand vau hen spreken, als de andere uegen er tegen zijn. Zij houden het voor eene daad vau zedeloosheid, om naar het mid- den der vergadering of aan de reglerzijde te spuwen. |
|||||||||
|
ESSENERS of ESS ,EËTvS.
|
|||||||||
|
781
|
|||||||||
|
Zij zijn de strengste nalevers van tien Sabbath van alle
soorten van Joden, want zij maken den Sabbathmaal- tijd niet alleen den avond te voren gereed, om te ver- mijden een vuur op dien dag te ontsteken; maar zij durven zelfs niet een pot of een seliotel van de eene plaats naar de andere overbrengen." Eenvoudig eu nederig iu kleediug en gewouuten
worden zij voorgesteld als van plaats tot plaats te Lebben gezworven zonder eene vaste woonplaats, niels met zich nemende dan wapenen voor hunne verdedi- giug. Zij onderhielden eene soort van gemeenschap van goederen, zoodat wat de een uoodig had, een an- der verpligt was te verschaffen. Iemand, die in de vereeniging wenschte opgenomen te worden, werd een geheel jaar beproefd, en als zijn proeftijd voorbij was, werd hij iu de vereenigiugopgeuoiuen, en ontving hij een houweel, een gordel en een wit kleed. Maar zelfs dan mogt hij nog niet aan de algemeene tafel eten, voor hij bewijzen gegeven had door een proeftijd van nog een jaar, dat hij een geschikt persoon was om met de broederschap om te gaan. „Alvorens aan de ver- eenigiug der Esseners geheel verbonden te worden," zegt Josephus, „moet hij zich eerst door plcgtigc ver- vloekingen en betuigingen verbinden oui God lief te t hebben en te dienen, om regt te doen jegens de men- scheu, om geen schepsel vrijwillig onregt aan te doen, noch zulks te doen, hoewel het hem bevolen wordt, oin zich een vijand te verklaren van alle goddelooze lieden, om zich te voegen bij alle bemiiinaars van regt eu billijkheid, om zijn woord te houden jegens alle menschen, maar jegens vorsten in het bijzonder, daar zij door God aangesteld en Zijne dienaren zijn. Hij moet ook verklaren, dat zoo hij ooit boven zijne med- gezellen bevorderd wordt, hij nooit die magt zal misbruiken ten nadeele van zijne onderdanen, noch zich zal onderscheiden van zijne minderen dooreenig sieraad van klccding of gewaad; maar dat hij de waar- heid zal beminnen en omhelzen, en valsehe sprekers tot regtvaardighcid zal brengen. Hij verbindt zich ook om zijne handen zuiver te houden van diefstal eu bc- driegclijke handeling, en zijne ziel even onbesmet door de begeerte naar een onregtvaardig gewin; dat hij voorzijue medelceraren gcenc van de verborgenheden zijner godsdienst zal verbergen, en geeue er van zalme- dedeeleuaandeoningewijden.al ware het ook om zijn leven te redden. En dan wat zijne leer aangaat, dat hij niets zal geven, dan hetgeen hij heeft ontvangen; dat hij zal trachten de leer, die hij verkondigt, te bewaren, de boeken, die er over geschreven zijn, en de namen van hen, van wie hij ze ontving. Deze bekentenissen |
worden gebezigd als eene beprocviug voor nieuwe
aankomers, en als eene zekerheid om hen getrouw aan ! hun pligt te houden." Deze secte ontstond iu het land, dat ten westen van
I
de Doode Zee ligt, eu van daar breidde zij zich over andere deelen van Palestina uit. Josephus zegt, dat |
er in elke stad vele van hen woonden, en hij vermeldt
vier verschillende orden van hen, die echter allen op
te lossen zijn in de twee reeds genoemde klassen, de
Praktische en de Bespiegelende Esscuers. Sommige
Esseners kenmerkten zich door een praktischen zin, en
andere door een bespiegelenden, terwijl niet weinige i
eene vereeniging van beide wenschten aan te nemen, i
Het was eene zonderlinge eigenaardigheid der secte,
dat zij gaven zond aan den tempel te J cruzalem, terwijl
zij zelve weigerde daar te komen. Xeander geeft van .
dit gebruik zeer oordeelkundig rekenschap. „Mogen .
wij Josephus gelooveu," zegt hij, „dan betoonden de ;
Esseners, door het zenden der teuipelgaven, wel hun-
neu eerbied voor het oorspronkelijke heiligdom, en
vervulden zij aldus, getrouw aan huu beginsel om zich
naauwgezet van al hunne pligteu te kwijten, het ge- I
bod, dat aan alle Israëlieten gegeven was, maar zelve j
bezochten zij den tempel niet, waarschijnlijk omdat !
zij dien als door het verderf der Joden verontreinigd
beschouwden. Zij hielden het er voor, dat de heilige
plegtigheden op eene meer waardige w ijze iu den boe-
zem hunner volstrekt reine en heilige gemeenschap
volbragt kouden worden. Ook offerden zij, maarzij j
deden dat iu het midden hunner vereeniging, geloo- j
vendc, daartoe door hunne ascetische reinigingen het j
best voorbereid te zijn. Met het gezag, dat zij Mozes !
toekenden, zou het trouwens ook slecht gestrookt
hebben, zoo zij de olt\'erdieust, door hem ingesteld,
verworpen hadden, of men zou moeten aannemen, dat
zij de oorspronkelijke Mozaïsche godsdienst als door ■
latere bijvoegsels vervalscht hebben beschouwd, en
tot deze ook de offerdienst geteld. Maar ofschoon een
dergelijk gevoelen in de Ctemenliuen wordt voorge-
drageu, zoo kan men toch omtrent de Esseners voor
het minst niet stellig bewijzen, dal ook zij het hebben
i aangekleefd. Wel moet het bevreemden, hoe zij zich, I
op het Joodsche staudpuut, veroorloven konden om buiten Jeruzalem te offeren, maar dat had wciligtzijn grond in die willekeurige uitlegging van de stellige \' geboden der godsdienst, die altijd tot de eigenaardige I kenmerken van zulke mystieke secten behoort. Met ! den geest van zulk eene secte strookte het althans vol- j
komen, om van de otrerdieusi iu den ontheiligden ! tempel, te midden der bedorven Joodsche wereld, des j |
||||||||
|
782 ESTHERS VASTEN — EUCHIETEN.
|
|||||||
|
! heerlijkheid uitroepen en met luider stemme zingen:
„Heilig, heilig, heilig, Heer der heirscharen, hemel en aarde zijn vol van Uwe heerlijkheid. Hosanna in de hoogste hemelen. Gezegend is hij, die komt in den I naam des Heeren! Hosanna in de hoogste hemelen!" Zoodanig was de wijze, waarop de wijding van het \' sacrament werd begonnen, en wegens dit belangrijk ; gedeelte ontving de gchcele dienst den naam vau Eu- charistie of Dankzegging. EUCHELAION (Gr. euche, gebed, ene/aio/i,olie),
de olie des gebeds, een van de sacramenten der Gkikk-
sche Kekk (zie ald.) en eenigermate, hoewel niet .
geheel, overeenkomende met het laatste oliesel der \'
Roomsche kerk. Dit sacrament wordt bediend in ge- ;
vallen van ziekte, maar niet noodwendig als de dood
verwacht wordt. De Grieken beschouwen het als eene
zalving voor de herstelling, niet voor de ontbinding,
en beroepen zich, om het gebruik te verdedigen, op
Jacobns V:14, 15: „Is iemand krank onder u, dat hij
tot zich roepe de ouderlingen der gemeente, en dat zij
over hem bidden, hem zalvende niet olie iu den naam
des Heeren: En het gebed des geloofs zal den zieke
behouden, en de Heere zal hem oprigteu, en zoo hij
zouden gedaan zal hebben, het zal hem vergeven wor-
den." Volgens dit Apostolische gebod dient de Griek-
! sehe kerk het sacrament toe, zalft zij de zieken met
! olie, en doet zij die plegtigheid vergezeld gaan van
i een ernstig gebed voor hunne herstelling en de verge-
viug hunner zonden. In den Grooteu Orthodoxen Ca-
j teehismus van de Russische kerk wordt zij bepaald als
„eene geheimzinnigheid, waarin, terwijl het ligehaaiu
; wordt gezalfd, Gods genade ingeroepen wordt over
! den zieke, om hem te genezen van de geestelijke en
! ligchamelijke zwakheden." Volgens het rituaal zijn er
| zeven priesters noodig voor het Euchelaion, hoewel in
1 vele gevallen drie voldoende worden geacht, maar
; niet minder dan drie, daar de Apostel Jacobus spreekt
I van ouderlingen iu het meervoud. De dienst is zeer
\' lang, daar elk der zeven priesters op zijne beurt een
prokeimenonoi korten beurtzang leest,eenBriet\',Psalm,
Evangelie eu eindelijk ecu gebed, gedurende hetwelk
; elke priester eene van de zeven twijgen neemt, met
! katoen om liet einde daarvan gebonden, en met deze
| roede, die in olie gedipt is, liet teekeu des kruises
op verschillende deelen van het ligchaam des zieken
\' maakt. Na het zalven wordt er weder een gebed ge -
daan, eu iu den looi) daarvan wordt het Evangelie
i boven het hoofd van den zieke gehouden.
EUCHIETEN(Gr.^ê//?,gebcd),ccneChristen-secte
ilie haar oorsprong had ouder de monniken van Syrië |
|||||||
|
te afkeeriger te zijn, hoc liciliger zij die Mozaïsche
! instelling beschouwde, en daarentegen te beweren, dat de ware geestelijke tempel, waarin alleen Gode welgevallige offeranden konden ontstoken worden, in hare waarlijk heilige maatschappij te vinden was." ESTHERS VASTEN, eeue Joodsche vasten die op
den dertienden dag der maand Adar gehouden wordt, ter nagedachtenis van het vasten van Esther gedurende drie dagen en drie nachten, alvorens zij bij den koning ten behoeve der Joden optrad, die door Haman ter verdelging waren aangewezen. Als de dertieude dag van Adar op den Joodschen Sabbath valt, wordt deze vasten gehouden op den Donderdag te voren. EUCHARISTIE, de Groote Dankzegging die een
deel uitmaakte van de dienst des avondmaals in de oude Christelijke kerk. Zij omvatte ecue dankbare erkenning van al de Goddelijke goedheden, hetzij in de schepping, de voorzienigheid qf de verlossing. Een \\ voorbeeld er van wordt gegeven in de Apostolische Verordeningen, en Justinus Martyr zegt, dat zoodra de gewone gebeden geëindigd waren, en zij elkander begroet hadden met een kus, brood, wijn en water gebragt werden naar den voorzitter, die, dat ontvan- gende, den Vader aller dingen hulde bragt door den Zoon cu den Heiligen Geest, en eeue lange dankzeg- ging hield voor de zegeningen, die Hij beloofde er aan te verleenen. En als hij de gebeden en dankzeg- ging geëindigd had, antwoordde al hei volk, dat tegen- woordig was, met toejuiching: Amen. Als een voor- beeld van de Eucharistia halen wij de Dankzegging aan, die gebezigd werd in de kerk van Jeruzalem. Zij is van den volgenden inhoud: Het is zeer gepast en juist, betamende ons en onzen pligt, dat wij Uprijzen \' en U loven met gezangen, en lT danken, den Maker aller schepselen, ziglbare en onzigtbare, den Schat van al het goede, de fontein van leven en onsterfelijkheid; den God en Heer aller dingen, dien de hemelen en de hemelen der hemelen prijzen, en al de heirscharen daarvan; de zon cu maan en al de sterren, de aardeen de zee, en alles dat daarin is; de hemelsche gemeente van Jeruzalen; de kerk van de eerstgeborenen, die in den hemel opgeschreven staan; de geesten van regt- vaardige mannen en profeten, de zielen van martelaren en Apostelen; engelen en aartsengelen, trooucn en heerschappijen, vorstendommen cu magten, de ver- sehrikkclijke heirscharen en cherubim met vele oogen, en seraphim met zes vleugelen, met twee waarvan zij hunne aangezigten bedekken, en met twee hunne voc- ten, en met twee vliegeu zij, terwijl zij onophoudelijk tot elkander den zegezang van de pracht van Uwe |
|||||||
|
EUCHIETEN. 783
|
|||||||
|
in de vierde eeuw. Zij ontvingen vervolgens verschei-
dene namen, gewoonlijk ontleend aan de voornaamste mannen der secte. Zoo werden zij op verschillende tijden Lampeiiatten, Aielphianen, Eiutatkianen, Marcia- nis/e», Cioreuieu en hnthusiaxteu genoemd. Zij werden Euchieten genaamd om de belangrijkheid, die zij aan het gebed hechtten, daar dit, naar hunne zienswijze, de plaats verving van alle andere wijzen van vroomheid en middelen van genade. Naar alle waarschijnlijkheid ontstond de seete door cenige weinige monniken, die zich geheel aan innerlijke bespiegeling en gemeen- schap met den Heiligen Geest in het gebed overgaven. Zich verbeeldende, dat zij daardoor cene soort van ascetische volmaaktheid hadden bereikt, lieten zij alle gewone bezigheden varen, en gaven zij voor hun ge- heclcn tijd te besteden aan innerlijk gebed en bcspie- gcling. Zij geloofden, dat elke mcusch niet zich in de | wereld een boos beginsel brengt, waarmede hij onop- houdelijkiu zijn leven moet worstelen, endat hij alleen door innerlijk gebed kan overwinnen. Deze verlossing verkregen hebbende, is er geeuc verdere behoefte aan j vasten of zelfkastijding. De man, die Goddelijke ver- lichting heeft verkregen, kan voortaan alle mensche- j lijkc leeraars eu gidsen missen. Daarom oordeelden i de Euchieten het onnoodig, hoewel zij nog uiterlijke verbinding niet de kerk bewaarden door de inacht- neming van het avondmaal, om zich te vereenigen in ! openbaar gebed of gezang, en jaagden zij bovenna- 1 tuurlijke openbaring door middel van droomeu na. Zij geloofden, dat de doop ons van gedane zouden bevrijdt, maar geene magt geeft om in de toekomst zoude te weerstaan. Zij beroemden zich deelhebbers aan de Goddelijke natuur geworden te zijn. Epiphanius zegt, dat zij zulk eenc buitensporige hoogte van zelf verheerlijking bereikten, dat zoo een engel, patriarch, profeet of zelfs Christus totzoo iemand werd genoemd, hij in elk geval onmiddellijk antwoordde: „Die ben ik zclf."Zij loochenden de werkelijkheid vaudc wonderen onzes Hceren, eu beweerden, dat die alleen svmboli- sche of belangrijke waarheden waren. Aangaande de leer der Drieëenhcid leerden zij, dat „de drie wezens der Drieëeubcid uiets zijn dan verschillende wijzen : van opeubariug van de cene Goddelijke Natuur; de | Drieëenhcid lost zich weder op in de Eenheid." Zij geloofden, dat het vuur het scheppende beginsel van het heelal was. In de elfde eeuw ontstond er eene andere secte in
de Grieksehe kerk, wier leden ook Euchieten of Enthu- siasten werden genoemd, en die meeningen aankleef- den en zich aan gebruiken overgaven, nagenoeg gelijk |
aan die der Euchieten van de vierde eeuw. Deze secte
ontstond ook in Mesopotamië, waar hare leden, als die | der andere secte, als monniken zich voordoen. Hunne j leerstellingen worden door Xeandcraldus geschetst:— „In overeenstemming met de leer van Zoroaster,namen zij één volmaakt oorspronkelijk wezen aan, waarvan zij twee zonen, het goede en het kwade beginsel alleiden. De uitcenloopendc beschouwing van de betrekking dier beide beginselen tot elkander, waarbij de een meer tot een volstrekt, de ander meer tot een betrek- \' keiijk dualismus overhelde, schijnt eenhoofdverschil, ja, de oorzaak tot verscheidene partijen onder de leden dezer secte te zijn geweest, en dus onder hen hetzelfde grondverschil bestaan te hebben, dat wij tusschen de Bogomilen en Catharen, en de C\'atharen der latere eeuwen wedervinden. Terwijl sommigen in bet kwade beginsel een oorspronkelijk boozen geest aanschouw- den, hielden anderen dat voor een oorspronkelijk goc- den geest, die in vrijheid van God was afgevallen, maar ten laatste tot het goede zon uederkeeren. Volgensde leer der laatstgenoemden was de geest, die oorspron- kelijk met de hoogste magt was toegerust, de oudste ouder de beide zonen van den hoogsteu God, tegen dezen opgestaan, en had de zigtbare wereld voortge- bragt, om daarin voor zich zelven een onafhankelijk rijk te stichten; maar daarop had de jongere geest, Christus, die in de getrouwheid aan God had volhard, zijne plaats vervangen, en zal deze het rijk des boo- zen vernietigen en verlossend voortwerken tot de { algemeene herstelling aller dingen. Indien Micbaël Psellus waarheid spreekt, wat echter niet waarschijn- lijk is, dan vond men onder de Euchieten eene partij, die den boozen geest zelven tot het voorwerp harer | vereering maakte. En in dat geval zou men gewis aau deze, op grond van dat beginsel, een volstrekt onzedc- lijk karakter mogen toekennen, eu op haar ten minste toepassen, want Psellus verhaalt van de schandelijk- lieden, waaraan die secte zich gedurende den nacht na het. uitdoen der lichten in hare geheime bijeenkom- ] sten overgaf. Maar daar diezelfde gruwelen ten allen t ijde vermeld worden van de verborgene vergaderingen der seeteu, die wegens ketterij waren berucht, ZOO kunnen zulke verhalen niet anders dan wantrouwen inboezemen. Misschien bezaten de Euchieten kennis van verborgene natuurkrachten, met name van het Magttetimut, en wisten zij daardoor buitengewone verschijnselen voort te brengen. Hoe dit zij, een regel- matig bestuur schijnen zij gehad te hebben, en hoof- den, die den naam van Apostelen droegen. Reeds in dezen tijd werd te Constant inopel tot eene vervolging |
||||||
|
78 EUDOXTAXEX — EUXOMIAXEX.
|
|||||||
|
tegen ben besloten, en te dien cimlc een keizerlijke
commissaris naar de oorden, waar zij zich ophielden, gezonden." Uit de Euehielen schijnt de secte der Bogomilen
(zie ahl.) in de twaalfde eeuw te zijn voortgesproten. Schlegol vermeldt eene seele van Heidensche Euchie- ten, die pene veelheid van goden erkende, hoewelzij er slechts één aanbad, dien zij Almagtige noemden. Deze waren onder dan de Chistelijke Euehielen, bouw- den luiizen voor de eeredienst, gelijk aan Christen- kerken, vergaderden des morgens en des avonds mei : toortsen, eu gebruikten hunnen tijd om God te loven.
Daarom werden zij Euphemieten genoemd. EUDOXIAXEN, een naam aan de Arianex (zie
ald.) na den dood van Arius gegeven. De naam was afgeleid van dien van hun hoofd Eudoxius, die de or- I thodoxe inzigten over de Godheid met zooveel be-
kwaamheid en ijver bestreed, dat bij aangesteld werd tot bisschop van Germauicia aan den Kupbraat, van waar hij in 35G naar den bissehoppelijken zetel van Antioehië werd verplaatst. Toen hij zich eindelijk bij de Axom<eaxen (zie ald.) had aangesloten, werd hij in 3fi0 door keizer Constantius tot de waardigheid van patriarch van Constantinopel verheven. Als hoofd van de Ariaansclie partij kenmerkte hij zich door zijne krachtige ondersteuning van hunne inzigten,eerst op de, kerkvergadering van Antioehië, daarna op de Ari- aanselie eoneilicn van Sardiea, Sirmium en Selencia. /.oo groot was zijn invloed aan bet bof, dat hij keizer Valens door een eed verbond, om de zaak van het \' Ariauismus te ondersteunen.
EULOGTA ((ir. zegen, lofprijzing), een van de na-
j men in de eerste kerk aan het Avondmaal (zie ald.)
gegeven. Yau de vijfde eeuw af werd dil de naam van
! het gewijde brood, dat ter zijde gezet werd voorde
i armen en voor de leeraren der kerk, die het elkander
ten teeken van vriendschap toezonden. EUM EXIDEX, godinnen die de misdaad wreekten, j on bare vervloekingen op den misdadiger hoopten. Zij
worden ook Erinnt/en en Furiën of Du-en genoemd. Men veronderstelde, dat zij Erebus, de donkere ruimte, waardoor de zielenop haren weg naar Hauks (zie ald.) gingen, bewoonden, en dat zij die plaats alleen ver- lieten, wanneer zij op aarde werden geroepen door de misdaden van mensoben, welke straf vereischtcn. Onverbiddelijk voor de gebeden of tranen der lijders, legden zij met groote regtvaardigheid de kastijding op, die de misdaden verdienden. Het bestaan der Furiën was ouder dan dat der goden van den Olympus, van welke zij dan ook geheel onafhankelijk waren. |
, Door de dichters van bet oude Griekenland worden zij
beschreven als wezens van een verschrikkelijk voor- komen, met zwarte ligchamen, bloedroode oogen en tallooze slangen om bare hoofden geslingerd. Volgens latere schrijvers waren de Eumeniden drie in getal, eu droegen zij de namen van Titiphotir, Ahc.to en Megara. i Zij werden te Athene aangebeden, en te barer ecre werd jaarlijks een feestgevierd, Ettmenideia geheeten. Zwarte schapen werden baar geofferd en plengoffers van een bijzonderen drank, zamengesteld uit honig met water vermengd. Zij werden Etwtenideit, welgezin- I den, welwillenden, genoemd, wegens bet denkbeeld, dathare ware namen een ongelukkig voorteeken waren. EUMOLPIDEX, Atheeusebc priesters van de go- din Deme/er of Ceres, voornamelijk bij bare eeredienst in de Eleusinische Mysteriën (zie ald.) — Men ge- loofde, dat zij van Eumolpus afstamden, welke die mysteriën reorganiseerde, indien hij ze niet oorspron- kelijk instelde, en de hoogepricster, die ze voorna- meiijk bestuurde, behoorde steeds tot de familie der Eumolpiden. Men verwachtte, dat al de priesters de j goden smeekten ten behoeve van den staat, en als zij dit belangrijke gedeelte van bunnen pligl nalieten, \' werden zij gestraft. Men verwachtte ook, dal zij stipt kennis namen van elk geval, waarin heilige dingen i werden geschonden, en hunne regferlijke fiiiictiëu | werden geregeld, niet door eene geschreven wet, maar alleen dooroverlevering. Somtijds voegden de Eumol- piden, behalve dal zij den misdadiger in verzwarende omstandigheden met verbanning straften, bij hun vou- uis eene formeeleenplegtige vervloeking, maaralleen dan, wanneer zulks door bet volk werd gevorderd. EUXOMIANEX, eene wijziging van de Auomoe- i
aansebe seete der Half- of Semi-Arianen in de vierde eeuw. Hun stichter, Eunomius, was de beroemdste leerling van yEtius, naar wien de /Etianen (zie ald.) hun naam dragen. Toen hij de Anoineeaaiische gedaante der Ariaansclie ketterij had omhelsd, streed hij met de uiterste bitterheid tegen de andere gedaanten, die zij aannam, en vooral tegen bet. Acacianismus van ! Eudoxius van Antioehië. Zoo ver dreven de Eunomia- neu het geweld van hun tegenstand tegen de andere i afdeelingen der Ariaausche partij, dat zij hunne Christen-bekeerlingen herdoopten, alsof deze Heide- nen waren geweest; en ook niet, alleen wanneer de bekeerden van de orthodoxe partij waren, maar ook I van de Eusebianen en andere takken der Ariaansclie i partij. Eunomius, als Anomoeaan, loochende niet al- leen de eenswezendheid van den Vader en den Zoon. maar ook de gelijkheid. Aanvankelijk was hij diaken |
||||||
|
785
|
||||||||||
|
EUPHEMTETEX — EUSEBIAXEX.
|
||||||||||
|
naam van den heiligmakeuden Geest, geschapen door
den geschapen Zoon. Gregorius van Xyssa zegt, dat het uit de geschriften van Eunomius blijkt, dat de leer, die hij aangaande dit onderwerp onderwees, was, dat de doopbediend moei worden in den naam van den Schep- per en Maker, en niet den Vader alleen, maar God van den Eenig-geborenc. Eunomius schijnt, de eerste aller Ariancn geweest te zijn, die een praktisch voorkomen aan zijne meeningen gaf, door de wijze van doopen te veranderen. Daarom bevalen het eerste algemeene concilie van f\'oustautinopcl en het concilie vauTrnllo, dat de Eunomianen bij hunne terugkeering tot het orthodoxe geloof herdoopt zouden worden, terwijl be- keerlingen van al de andere vormen van het Arianis- mus door oplegging der handen, zonder een nieuwen doop, weder aangenonen moesten worden. ZieAxo- KOSANEN, jEtiA.NEN, ACA( LANEN, AlUAXEN.
EUPHEMIETEN, eene der benamingen aan de
EuCHIETEN (zie ald.) der vierde eeuw gegeven, wegens de gezangen t ot den J [oogsten(iod, den A1 magt ige, ge- rigt, dien zij alleen aanbaden. Xeander veronderstelt, dat. deze secte uit dal vergeestelijkt, gezuiverd poly- theïsmus ontstond, dat één absoluut wezen erkende. Mosheiin beschouwt de Euphemieten eerder als eeue Heideusehe dan als eene Christen-secte. EUROPA, eenc dochter van Agenor, die, zooals
de Grieken geloofden, van Phoenicië naar Creta werd overgebragt door Zen», die zich in een stier had veran- derd om zijn plan te volvoeren. Men veronderstelt, dat liet werelddeel Europa zijn naam kreeg naar dezen fabelachtigen persoon. EURYNOME, eene dochter van Oceanus, die, vol-
geus de Heidenen in oude tijden, eenmaal het gebied voerde op den Olympus over de Titanen, doch door Chrono» overwonnen en in den Tartarus geworpen werd. Homerus stelt ook Eurynome en Theli» voor als lFrplue.ittis te hebben ontvangen, toen hij door lier» van den Olympus werd verbannen. EURYXOME, een bijnaam vanAKTEMis(zieald.),
onder welken haar eenmaal in het jaar te Phigalca in Arcadië ofl\'ers werdengebragt. Zij werd voorgesteld als half vrouw, half visch. EUSEBIANEN, eenc klasse van Half-Arianen, die
haren naam ontleende aan twee bisschoppen, die Eu- scbins heetten, van welke de ecu bisschop was van Cu> sarea, die tevens de beroemde kerkgesehiedschrijver is, en de andere van Xicomedië en later van (\'onstan- tiuopcl, die de vriend van Constahtijn den Groote was. Laatstgenoemde prelaat maakte gebruik van zijn in- vloed bij den keizer, om dezen over te halen deregtzin- |
||||||||||
|
te Antiochië, en voornamelijk door den invloed van
Eudoxius, werd hij in 3GO tot bisschop van Cyzicus aangesteld. Hij verkondigde echter stoutmoedig zijne meeningen, en werd dien ten gevolge na weinige maan- den van zijn ambt ontzet; om zijne schande tevergroo- ten, verbanden de inwoners van Cyzicus hem uit de stad. Zijn geheele leven was eenc voortdurende aancen- schakeling van vonnissen van verbanning, want waar hij ging, berokkende zijne onvoorzigtige en onvrcdclie- vende geaardheid hem de wraak van het gouvernement en van het volk. Xa zijn dood op gevorderden leeftijd, in het jaar 394, werden zijne werken op bevel des kei- zers vernietigd. Rchnlvedat gedeelte van het Ennomiaansehc si el-
se], dat. verklaarde, dat de natuur des Zoons geheel ongelijk was aau die des Vaders, was er ook eene af- zonderlijke ketterij ten aanzien van de natuur des Hei- ligen Geest es, die, volgeus deze theorie, de eerste onderde geschapen naturen was, geschapen volgens het. bevel des Vaders door de werk ing des Zoons. Deze beschouwing hield natuurlijk eeue loochening van de Godheid des Heiligen Gecstes in, en terwijl zij de magt van den Geest om te heiligen en te verlichten aannam, verkondigde zij, dat die magt noch onafschci- j ; delijk, noch Goddelijk was. De aanval, aldus op de j
wezenlijke Godheid van den Derden zoowel als den . Tweeden Persoon der Drieëcuhcid gedaan, leidde tot het uitbreiden van het Homoon»ion of de identiteit van j 1 substantie iui, de leer aangaande den Heiligen Geest,
zoowel als tot die aangaande den Zoon. Om deze bij- zondere ketterij, die outstaan was, tegen te gaan, werd i er door het tweede algemeene concilie te Constanti- j nopel eene wijziging in de Xicwnische geloofsbelijde- i nis ingevoerd. De woorden, waarin de Heilige Geest j door de Nictenisch-Constautinopolitaansche geloofs- belijdenis werd beschreven, waren deze: „De Geest voortkomende uit. den Vader, de besturende, levend- | makende Geest, die tegelijker tijd met den Vader en
i den Zoon aangebeden en geëerd moet worden."
Eunomius was niet tevreden met de Godheid van
den Zoon en den Heiligen Geest; te loochenen, maar in overeenstemming met deze inzigten liet hij het oude gebruik van de drievoudige indompeling bijden doop varcu, alsmede bet gebruik om in den naam der Drie- ecuheid te doopen, en nam hij eene geheel nieuwe wijze aan, namelijk die van slechts te doopen in den dood van Christus. Epiphanius zegt, dat de Anomoeanen, wier gevoelens Eunomius verdedigde, nog eene andere wijze aannamen, en doopten in den naam van den ongescha- pen God, en den uaam van den geschapen God, en den |
||||||||||
|
w
|
||||||||||
|
EUSEBIANEN.
|
|||||||||
|
7s<;
|
|||||||||
|
nige partij te vervolgen. Onder de vormen der kerkc-
lijke wet werden er formeel beschuldigingen ingebragt tegen de orthodoxe prelaten van de voornaamste zetels, en de uitslag was, dat al de magtigste kerken onder den invloed der Arianen werden gebragt. Eustathius van Coesarea werd afgezet en verbannen wegens be- schuldigingen van ketterij en onzedelijkheid, terwijl Marcellus van Aucyra afgezet, in den ban gedaan en verbannen werd, op grond, zooals beweerd werd, van tot de dwalingen van Sabellius over te hellen. Maar de wraakzuchtigste vijandschap der ketters was tegen Athanasius,denuitnemendenpatiarchvan Alexandrie, gerigt. Beschuldigingen werden tegen hem iugebragt voor conciliën, die achtervolgeus te Crcsarca en te Tyrus werden gehotuL ■>, terwijl de Meletiauen de be- scbuldigers, en de Eusebiauen de regters waren. De list slaagde maar al te zeer. Athanasius werd als bis- schop van Alexandrie afgezet, en met de bekrachtiging van Constantiju naar Gallië verbannen. De dood van Constantiju en de verdeeling van zijn
rijk onder zijne drie zonen veranderden den geheelen staat van zaken, voor zoo verre Athanasius betrof. Eene groote partij, aangevoerd door den bisschop van Rome, die reeds grooten invloed in het Westen had verkregen, omhelsde de zaak van den verbannen pre- laat, en de Eusebiauen vonden het noodzakelijk om bepaalde stappen te doen, ten einde het vonnis van afzetting tegen den patriarch van Alexandrie te be- vcstigen, en te zelfder tijd eene geloofsbelijdenis op te maken, om, zoo mogelijk, de verdenking te vermiu- deren, die in de AVestersehe kerken aangaande hunne regtzinnigheid in rui in c mate gekoesterd werd. Daarom werd er in 311 te Antiochië een concilie bijeengeroe- pen, waarop tusschende negentig en honderd bisschop- pen tegenwoordig waren, die allen Arianen waren of tot het Arianismus overhelden. Op zulk een concilie was het gcene moeijelljke zaak om eene volkomeue bekrachtiging te verkrijgen van het vonnis, dat door de synoden van Cresarea en Tyrus ter veroordeeling van Athanasius was uitgesproken. Maar het was eene minder gemakkelijke taak om
de Westcrschc kerk te verzoenen, door eene blootleg- ging van de artikelen des geloofs. Vier of zelfs vijf geloofsbelijdenissen, die in taal meer of minder op de orthodoxe geleken, werden er achtervolgeus aangeno- mei), ten einde de Latijnen te overtuigen, dat zij niet, dwaalden in de leer. De eerste was die, welke aan den martelaar Lueianus wordt, toegeschreven, hoewel men aan hare echtheid twijfelt. Er is, op zich zelve beschouwd, bijna uiets op aan te nierken, en zoo er |
gcene twisten geweest waren over de onderwerpen,
daarin vervat, zou zij een voldoend getuige geweest zijn van de regtzinnigheid des makers. De Zoon wordt er in genoemd: „het naauwgezettc beeld van de sub- stantie, den wil, de magt en de heerlijkheid van den Vader;" en van de drie Personen der ürieëenheid wordt gezegd, dat zij zijn drie in substantie, één in wil. Eene ontwijkende veroordeeling van de Ariaau- scheleerstellingen werd er aan toegevoegd, voldoende, naar het scheen, om de Latijnen te misleiden, die met de haarkloverijen der kwestie niet bekend waren. Bij voorbeeld, er werd ontkend, dat onzr lieer geboren was „met den tijd;" maar in de kettersehc school werd verondersteld, dat de tijd met de schepping der wereld begon, en dat Hij was „onder het aantal der schepse- len," daar het hunne leer was, dat Hij het eenigc onmiddellijke werk was van God, en als zoodanig on- derschciden van hetgeen gewoonlijk de schepping wordt genoemd, waarvan Hij, zelfs volgens hen, de bewerker was. Vervolgens werden er, om de eeue of andere reden, twee nieuwe geloofsbelijdenissen te voorschijn gebragt, en gedeeltelijk door het concilie aangenomcu; zij waren, wat de leer aangaat, hetzelfde, maar korter. Deze drie werden allen in omloop ge- bragt, en meer of minder in de naburige kerken aan- genoinen, doch na overweging scheen geene er van geschikt om het beoogde doel te bereiken, namelijk dat van de makers er vau aan de verre kerken van het Westen aan te bevelen. Daarom werd erna verloop van ecnige maanden een vierde formulier opgemaakt door Markus, bisschop van Arcthusa, en anderen, die af- gezonden werden om het Constans aan te bieden; en daar dit niet voldoende was, werd er eene vijfde gc- loofsbelijdcnis met veel zorg en bekwaamheid zamen- gesteld, maar ook deze vermogt niet het vermoeden der Latijnen weg te nemen. Door dit aautal geloofsbelijdenissen verkondigden
de Eusebianen slechts aan de wereld den onzekeren en onvoldoenden aard hunner meeningen. De Wes- tersche kerken , gesteund door Constans en diens broeder, den keizer van het Oosterschc rijk, riepen in 347 een algemeen concilie te Sardicabijcen. Ongeveer .\'580 bisschoppen waren daarbij tegenwoordig, van welke er 70 Arianen waren. Bij do opening van het concilie kantte de Ariaansche partij zich er tegen aan, dat aan Athanasius toegestaan werd zitting te nemen, terwijl hij onder ecu vonnis vau afzetting was. Op hunne tegenwerping werd geen acht geslagen, op grond dat een later concilie, te Rome gehouden, hem geheel had vrijgesproken en hersteld. De Arianen |
||||||||
|
EUSTATHIANEN — EVA.
|
|||||||||
|
7s7
|
|||||||||
|
verlieten uu echter gezamenlijk het concilie, en eeue
afzonderlijke bijeenkomst te Philippopolis houdende, deden zij de hoofden van de orthodoxe partij in den ban, vaardigden zij eeue zesde geloofsbelijdenis uit, en bekrachtigden zij de handelingen van liet concilie van Antiochië tegen Athauasius en de andere verbau- nenen. Het concilie van Sardica daarentegen, niet bewogen door de verwijdering van de Ariaueu, ging er toe over om ecnige hunner hoofden te veroordeeleu, herzag de acten der onderzoekingen te Cuesarea en te Tyrus, die de Eusebianen naar Home hadden ge- zouden om zich te verdedigen, en bevestigde het decreet van het concilie van Rome ten gunste van Athanasius. Nu had er eeue scheiding plaats tusschen de Oostersche en de Westerschc kerken. De Half- Arianen, die tot nog toe onder de Eusebianen verbor- gen geweest waren, kwamen thans te voorschijn, en namen een voornaam aandeel aan den twist. Na het vermoorden van keizer Constans in 350 wonnen de Eusebianen Constantius, die over het geheele rijk het gebied voerde, voor hunne partij, terwijl zij het Half- Ariaansche geloof bestreden en overwonnen. De list, waardoor zij er in slaagden den keizer te blinddoeken, was die van als beginsel aan te nemen geloofsbclijde- nissen te bepalen tot schriftuurlijke uitdrukkingen. De bewerker van deze list was Acacius van Cfcsarea, die oorsprong gaf aan de Acaciaxex (zie ald.), waarin de Eusebianen van dezen tijd af overgingen. EUSTATHIANEN, eene partij die in de vierde
eeuw in de kerk te Antiochië ontstond, teu gevolge van de afzetting in 327 van Eustathius, bisschop dier stad, door de Anti-Nicteuischc partij, terwijl een groot gedeelte der gemeente hem getrouw bleef. Deze partij weigerde de Ariauen, die haar opgedrongen werden, als bisschoppeu te erkennen, en vormde eene afzon- derlijke kerkpartij onder den naam vanEustathiancu, die vreedzaam godsdienstige bijeenkomsten hield. Dit duurde, zoo laug Arius op den zetel van Antiochië zat, en zelfs toen Meletius aangesteld werd, die na eeuigen tijd zijne aanneming van de Nicumische ge- loofsbclijdeuis bekend maakte, weigerden nog de Eustathianeu om de Meletiancn of hunnen bisschop te erkennen, daar zij naar hun inzigt niet zuiver genoeg waren van de Ari;iansche ketterij. Verschillende po- gingen werden er gedaan om deze verdeeldheden in de kerk te Antiochië te doen ophouden, doch te ver- geefs. In het jaar 302 wijdde Lucifer een nieuwen bisschop, Paulinus genaamd, doch de Eustathianen alleen namen hem aau. Melctiuskeerde naar Antiochië terug, en dus waren er daar twee bisschoppen. Athana- |
sius beschouwde Paulinus als den meest regtzinnigen,
en daarom kozen hij en het grootste gedeelte van het Westen de zijde der Eustathianen. De Oostersche bisschoppen waren aan den kant van Meletius, die echter plotseling stierf. Deze gebeurtenis maakte echter geen einde aau de oneenigheden, zooals men had kunnen verwachten. De Melctiauen weigerden uu op hunne beurt om Paulinus te erkennen, en kozen Flaviauus tot opvolger van Meletius. Paulinus stierf in 389, doch voor zijn dood had hij Evagrius tot zijn opvolger gewijd. Spoedig daarna stierf ook Evagrius, doch de oueenigheid bleef voortduren. Eindelijk wer- den door het voorzigtige cu verzoenende beleid van Chrysostomus de twee partijen met elkauder ver- zoend. Flaviauus werd door de buiteulandsche bis- schoppen als bisschop van Antiochië erkend. Er bleef echter nog eene kleine partij van Eustathianen over, die zich mefr\'de algemeene kerk niet verzoende, voor- dat Flavianus dooranderebisschoppenwasopgevolgd. EUTERPE, eene van de Muzen (zie ald.) der oude Heidenen. EUTUCHIETEN, eene scetc door Theodoretus
vermeld, welke tot de derde eeuw behoorde. De Eutu- chieten geloofden, dat onze zielen allecu in onze lig- ehamen werden geplaatst om de engelen te eereu, die zeschiepeu; dat wij over niets bedroefd moeten zijn, en evenzeer ingenomen met de deugd als met de on- i deugd, want anders te wezen zou zijn de engelen te ; ontecren, die onze ziel schiepen. Zij beweerdcu ook, dat Christus niet de zoon was van den Grooten God, maar van een onbekenden God. EVA, de eerste geschapen vrouw en moeder van
alle levenden. Het woord Eca beteekent in de He- breeuwsche taal leven. De Joodsche Rabbijnen zeggen, dat Eva niet de eerste vrouw van Adam was, maar Lilith (zie ald.), die met hem om de meerderheid twistte, en bevindende, dat bij van haar gchoorzaam- heid en onderwerping vroeg, sprak zij den naam Je- HOVah uit, en onmiddellijk vloog zij weg door de lucht. Engelen werden afgezonden om de vlugteliuge terug te brengen, doch zij weigerde weder te koeren, waarop I Eca werd geschapen, om Adam te dienen. De Moha- i inedaausche leeraars beweren, dat Eva uit de zijde van Adam werd voortgebragt na de verdrijving van deu Satan uit het paradijs, omdat hij weigerde hulde te bewijzen aan den eersten mensch, en daarom keerde hij, daar de vrouw onbekend was met de verschijning harer tegenpartij, in het geheim naar Eden terug, en bijgestaan door de slang en den paauw, haalde hij haar over om de verboden vrucht te eten. Toen onze eerste |
||||||||
|
788 E VANG
ouders uit liet paradijs werden verbannen, dat, zooals
de Muzelmannen veronderstellen, in den zevenden of laagsten hemel is geweest, viel Adam op bet eiland I Ceylon, nabij den berg, die nog zijn naam draagt,
maai Eva op de kust der Boode Zee, niet verre van Mekka. Gedurende twee honderd jaren leefden zij \\ an elkander gescheiden, beweenden zij hun verloren ; toestand, en betreurden zij hunne zonden bitterlijk.
1 Eindelijk kreeg God medelijden mei hen, en zond Hij
11 den engel Gabriël af, om hen nabij den berg Arafat I in Arabië weder bij elkander te brengen. Daar de
; Boeddhisten alle geloof aan den Schepper verloren
hebben, verworpen zij het denkbeeld van de schepping van den eersten man en vrouw. Do oude Seaudina- viërsgeven aan de eerste vrouw den naam van Embla (zie ald.). De Hindoes beweren, dat Brahma, de God der schepping, zich in twee personen had veranderd, den eersten man of .!/<//«\' Swai/ambkiiva, en de eerste vrouw of Satarupa, hetgeen aanduidt de groote alge- i \' ineene moeder, de eenige ouder van honderd vormen. EVANGELIËN, de naam aan de verhalen van het levcu onzes Heeron gegeven, zooals het beschreven is doorde vier Evangelisten Mattheüs, Markus, Lukas on Johanues. De Christelijke kerk hoeft nooit meer dan deze vier Evangeliën als canoniek erkend; uaau- ■ welijks worden zij echter als van Goddelijk gezag aan-
genomen, of kotters, die van de waarheid Gods waren afgeweken, begonnen hunne leerstellingen teverde- digen door hunne toevlugl te nemen tot het namaken van Evangeliën, onder den naam van eenige der Apos- telen of zelfs van Jezus, terwijl zij zorg droegen om hunne eigene bijzondere leerstellingen in deze onder- geschoven geschriften in te lasschon. lreuicus, in de tweede eeuw, vermeldt, dat de Gnostieken een groot aantal van zulke apoervphe geschriften hadden, en in i i de volgende eeuw werd hun aantal nog grootelijks vermeerderd. Vele dezer boeken zijn in vergetelheid geraakt, en cene verzameling van die, welke nog be- j j staan, werd in hol begin der voorgaande eeuw door Fabricius in zijn Codex Apoervphus Novi Testament! ! gemaakt. Uit deze onechte evangeliën schijnt Moha- ! med de onvolledige inlichtingen genomen te hebben, die hij aangaande hef loven van Christus bezat, en de Oosterscbe legenden aangaande onzen lieer zijn allen uil apoervphe bronnen geput. Dat deze werken niet als echt aangenomen moeten worden, is niet alleen duidelijk uit hunne minderheid in vergelijking met de canonieke Evangeliën, maar nog meer bepaaldelijk, omdat zij niet erkend werden door de kerkvaders. Do Evangeliën maken met de Handelingen dor | |
|||||||
|
V
|
|||||||
|
Apostelen dat gedeelte van het Nieuwe Testament uit,
dat streug historisch is. Het doel, dat de vier schrijvers
der Evangeliën beoogd schijnen te hebben, is blijkbaar
uit de gehcele inrigtiug hunner schriften. Bij geen der
Evangelisten zijn kenteekeucn van het doel, om aan
hunne verhalen cene geregelde chronologische orde
te geven, maar eerder om aan den lezer eenc verzame-
ling van ware feiten aangaande het leven, dienstwerk
en lijden van Christus aan te bieden, die in staat zou
zijn om den aard des Christendoms bloot te leggen, en
voldoend bewijs van de waarheid daarvan te verschaf-
feu. Dit als de verklaring aannemende van het doel
...... . I der schrijvers, zijn wij verlost van dernocijelijkheden,
waarmede schrijvers over de overeenkomsten der i
Evangeliën te kampen gehad hebben. Deze overeen- i
komsten kan men tot twee klassen brengen; de eerste j
is die, welke veronderstelt, dat de vier Evangelisten
in hunne verhalen aan de tijdsorde getrouw zijn ge- i
bleven; de tweede is die, welke een der Evangelisten !
aanneemt, als de chronologische orde te hebben in j
acht genomen, waarmede de orde der gebeurtenissen
in de andore Evangeliën overeen moet stemmen. Het
is echter moeijelijk eeue dezer onderstellingen ouvoor-
waardeiijk aan te nemen; het beste schijnt te zijn zich \']
te houden aan de oplossing door Bengel en Michaclis !
aangenomen, welke, zonder de chronologische schik- \\
kiug geheel uit het oog te verliezen, voornamelijk let j
op het groote doel, waarvoor de Evangeliën werden -
zamengesteld. Dit doel wordt door ecu der Ëvangc- I
listen ten minste zeer duidelijk aangegeven. In Joh.
XX : \'10 en 31 wordt in duidelijke bewoordingen ver- |
zekerd, dat het doel van den schrijver was zulk ecue I
keuze van feiten te doen, dat er goede grond zou zijn
voor het geloof aan de Goddelijke zending van Jezus
Christus, den Zoon van God, „Jezus dan heeft nog wel
vele andere teekeneu in de tegenwoordigheid Zijner
discipelen gedaan, die niet zijn geschreven in dit bock;
maar deze zijn geschreven, opdat gij gelooft, dat Je-
zus is de Christus, de Zone Gods; en opdat gij, gc-
loovende, liet loven hebt in Zijnen naam.\'-
Het is wel waardig opgemerkt te worden, dat terwijl I
het groote algemeene doel, dat de vier Evangelisten \'
beoogden, hetzelfde was, de uitvoering van dit doel
die verschillen aanbiedt, welke men in de werken van
onafhankelijke schrijvers kan verwachten. Behalve de
eigenaardigheden van den stijl van elk der Evaugelis-
ten hebben zij allen ook iets bijzonders in de keuze en ;
de opgave der gebeurtenissen in het leven van Jezus, j
De verschillen, die aldus in de verhalen zijn ontstaan,
zijn door nienwere ongeloovigen, meer bijzonder door
|
|||||||
|
EVANGELIËN.
|
|||||||||
|
789
|
|||||||||
|
het der moeite waardig achtten, de waarheid van zijn
verhaal op de plaats zelve konden nagaan, door naar het grondfeit der zoo kort bestaan hebbende overlcve- riug onderzoek te doen. 3. Lukas. — Het groote doel van Lukas kan zoo
gemakkelijk niet in weinige woorden opgegeven wor- den. Het had betrekking op de ontwikkeling vau de menschelijke natuur vau dien Jezus, die, geboren uit. Maria, evenwel ontvangen was door den Heiligen Geest. Het doel van Lukas is de geschiedenis van Jezus als het zaad der vrouw te verhalen, terwijl hij aanhoudend het oog gevestigd had op het persoonlijk voorkomen van dea uensch, 4. Johaaaes. — Iu de laatste plaats heeft J ohauues
tot zijn bijzonder doel de beschrijving vau de natuur of het persoonlijke karakter en de verrigtingeu van den GoddclijkeuLooos vleesch geworden: Zijne natuur als den cenig geboren ol\' eigen Zoon van God; Zijn karakter en Zijne verrigtingeu als dat ware Lam Gods, dat de zonden der wereld wegneemt. In de oude Christelijke kerk werd door hel gehoor
de uiterste eerbied bewezen aan het lezen der Evau- geliën, dat aan de regterzijde vau het altaar plaats had,terwijlde voorlezer enhet volk stonden. Cypriauus stelt dit voor als het algemeene gebruik in Afrika. De Apostolische verordeningen bevelen den geestelij- keu en toehoorders aan, te staan gedurende het lezen der Evangeliën. Het was een algemeene regel der oude Kerk,dat de hoorders zalen gedurende het gewone lezen der Schriften, en opstonden als de Evangeliën gelezen werden. Als gedurende liet uitspreken der preek de prediker een gedeelte uit de Evangeliën aau- haalde, stond de vergadering dadelijk op, eene ge- wooute die door Chrysostomus aldus wordt uitgelegd: „Als de brieven eens kouings in den schouwburg on- der groote stilte worden gelezen, moeten wij nog veel bedaarder zijn en eerbiedig opstaan en luisteren, als de brieven, niet van een aardsch koning, maar van den Heer der engelen ons worden voorgelezen." Hiërony- mus is de eerste, die melding maakt van de gewoonte iii de Oostcrsche, maar niet in de Westersche kerk, om kaarsen te branden, als de Evangeliën werden gelezen. Geen ander oud schrijver wijst op dit gebruik. lueenige kerken werdenerbij bijzondereplegtighcden, zooals bij voorbeeld bij de verjaring van het lijden onzes Heercn, op denzelfden dag drie of vier lessen uit de Evangeliën gelezen. Dit gebruik heerschte voornamelijk iu de ï\'rausche kerken. In den tijd van Justiuianus werden er ceden gedaan niet de vierEvan- geliën iu de hand, en in het formulier van den eed |
|||||||||
|
Strauss in zijn Das Leien Jesu, vurig aangegrepen oin
te bewijzen, dat zij zulke tegenstrijdigheden bevat-ten, dat zij ons geloof aan de echtheid en de waarheid der Evangeliën zelve moeten schokken, zoonietgeheel ver- nietigeu, en daardoor ons vertrouwen aan de waarheid van het Christendom moeten wegnemen. Om zulke aanvallen af te keeren, als door Strauss en andere schrijvers gedaau zijn, heeft men gewoonlijk liet bc- staan der beweerde verschillen geloochend, ot\' ecne poging gedaau om ze weg te nemen, door de verhalen der Evangeliën met elkander in overeenstemming te brengen. Dat er in de opgaven van de vier Evaugclis- ten verschillen bestaan, erkennen wij, doch wij moeten niet uit het oog verliezen, dat elke Evangelist een bij- zonder doel op het oog had, dat wij thans zidlen out- wikkclen. 1. Mattheüs. — liet groott doel van Mattheüs is
te bewijzen, dat Jezus is de Messias aan de Joden of, met andere woorden, door de Schriften van liet Oude Testament beloofd, of om daarmede in overeeustem- ming, en in verband met de gebeurtenissen van het leven vau Jezus, aan te tooncii, dat Hij is Jezus, de koning der Joden. Als eene natuurlijke zaak is daarom het Evangelie vau Mattheüs oorspronkelijk voor de Joden bestemd, eerstens voor de Joden van dien tijd, en ten tweede voor die van alle volgende tijden. En als een bewijs, dat diegenen, die het doel van Mattheüs wenschen te bereiken, ook de middelen van Mattheüs moeten bezigen, moet men opmerken, dat personen, die Joden of Joodseligezinden tot het Christendom zoeken te bekceren, gecue andere wijze van handelen volgen, dan dat zij uit de Schriften des ouden Verbouds zoeken aan te toonen, dat zij van Jezus getuigen. Juist de wijze van handelen door Mattheüs gevolgd; ■•>. Markus. — liet voorname doel van Markus is
oin mede te deeleu en te bewijzen, dat Jezus een door God afgezonden leeraar was. Het middel hiertoe van Markus is de wonderen, en niet liet Messiassehap van Jezus. De geschiedenis van Markus was daarom oor- spronkelijk bestemd voor Heidenen van die eeuw in de eerste, en van alle volgende eeuwen in de tweede plaats. En zij, die sedert Markus met Heidenen Ie doen gehad hebben, moeten hunne wijze van bekecring tot het geloof van Jezus beginnen, waar Markus begon, namelijk met de wonderen van Jezus mede te deeleu en te bewijzen. Men moet opmerken, dat de Evangelist de wonderdadige gebeurtenissen, die hij verhaalt, be- wijst, doordien hij ze verhaalt met al de omstandiglic- den van tijd, plaats en persoon. Want hij schreef zoo nabij aan den tijd, waarover hij handelt, dat zij, die |
|||||||||
|
EVANGELISCHE UNIE.
|
|||||||||
|
7\'JO
|
|||||||||
|
schclijk wezen, om die waarheid op zich zelveu toe te
passen, en zonder aarzeling te gelooveu en troost te vinden iu de overtuiging, dat Christus voor hem stierf. Hij leerde, dat het zoude was anders te doen, daar het eeuc duidelijke ontkenning was van het doel van Christus dood als eeuc algemeene boetedoening. Dat zulke inzigteu geleerd werden door Morison, kon niet verborgen blijven, en hij was er ook niet beschaamd over. Hij verkondigde ze openlijk van deu kansel en van huis tot huis. De blijkbare afwijking van deWest- minstersche geloofsbelijdenis trok spoedig de aandacht van de naburige leeraars, en ua korten tijd werd Mo- rison opgeroepen om voor den kerkeraad van Kil- marnock te verschijnen, beschuldigd \\an valsehe eu onschriftmatige leer te onderwijzen. De uitslag van het verhoor was, dat Morison in 1841 in zijue bedie- uing geschorst werd. Tegen dit vonnis protesteerde hij, en hij beriep zich op de volgende vergadering van de Vereenigde Afgescheidene synode, die in de vol- gende maand Juuij plaats had. De zaak hield de synode elf achtereenvolgende zittingen bezig, aan het einde waarvan er bepaald werd, dat het vonnis van schorsing, door deu kerkeraad van Kilniaruock uitgesproken, bevestigd werd. Morison, de vader, van Rathgate, werd vervolgens iu 1S12 van ketterij beschuldigd en insgelijks geschorst, en de predikanten Rutherford van FtJkirk en Guttrie van Kendal ondergingen in 1843 hetzelfde lot. De vier geschorste predikanten giugeu voort hun
dienstwerk uit te oefenen, niettegenstaande het vonnis der synode, terwijl de meerderheid van de leden hunner gemeente hen bleef aanhangen, eu behalve dat zij hunue leer van den kansel verkondigden, bedienden zij zich van de pers om hunne mecuiugen wijd en zijd door het geheele land te verbreiden. Hunne gevoelens vonden talrijke verdedigers inde meeste groote steden en iu vele plattelands-districten vau Schotland. Men oordeelde het nu geschikt, dat de gemeenten, die de geschorste predikanten aauhingeu, in Christelijke gemeenschap vereenigd zouden worden, en om dit plan te volvoeren, werden er bijeenkomsten gehouden te Glasgow,waarop de Evangelische Unie werd gesticht. Ten tijde dat de Unie werd gesticht.haddeudc niceuin-
gen der broederen over vele belangrijke theologische punten cene aanmerkelijke wijziging ondergaan. Toen zij zich voor het eerst van de Vereenigde Afgescbei- deue kerk losmaakten, waren hunne nieeningeu over de verkiezing en voorbeschikking bepaaldelijk Cal- vinistisch, doch zij hadden nu een Arniiniaanseh karakter aangenomen. Uuuue kenmerkende eigenaar- |
|||||||||
|
werd daarop met nadruk gewezen. In de eerste Chris-
telijke kerk bestoud ook het gebruik bij de wijding van een bisschop, dat Uwc bisschoppen het boek der Evangeliën boven zijn hoofd hielden. De plegtighcid, om de Evangeliën te leggen op het hoofd van don bis- sehop, als deze op het punt was van gewijd te worden, schijnt in alle kerken in gebruik geweest te zijn. EVANGELISCHE UNIE, eeuc Cliristcii-secte in
18-10 iu Schotland ontstaan. Zij ontstond door de bijzondere meeningen, welke omstreeks dien lijd door JaeobusMorison,zoou van Kobert Morisoii, predikaut van de Vereeuigdc Afgescheidene kerk in lïathgate, werden verkondigd. Van daar de naam van Morisu- iiia/ied, waaronderdezc vereeniginggewoonlijk bekend is, hoewel zij voor zich den titel verkiezen, aan het hoofd van dit artikel geplaatst. Het eerste tooncel van deu arbeid van Morison was het noorden van Schotland, voornamelijk Rossshire. Talrijke toehoor- ders stroomden tot hem, waar hij ook predikte. Toen „Morison naar het zuiden terugkeerde, bleef
hij een levendig belang stellen in den voortgang van het goede werk ouder zijne vroegere hoorders, eii behalve dat hij met vele huuuer briefwisseling onder- hield, gaf hij ten behoeve van hen een geschrift uit, getiteld: „l)c vraag: Wat moet ik doen om zalig te worden\'r beantwoord door Pbilanthropos." Dit stukje bevatte de kiemen van dat theologische stelsel, dat leidde tot de stichting der Evangelische Unie. Het werd door het geheele land verspreid, en verwekte groote opgewondenheid, vooral onder de sectc der Christenen, waartoe de schrijver behoorde. Te midden der gisting, veroorzaakt door deze uitgave, werd Mo- rison uitgenoodigd om herder te worden eener Afge- scheideue gemeente te Kilniaruock, doch toen hij zich tot den kerkeraad van liet district wendde om geordend te worden, aarzelden twee der broederen, die het aan- stootelijke geschrift gelezen hadden, om er toe over te gaan hem tot het herderlijke werk te ordenen. Eindelijk slaagde hij er echter in om hunnen schroom weg te nemen, door zijne gereedheid te betuigen om het geschrift aan den handel te omtrekken. Nu Morison de verantwoordelijke positie van gc-
ordend predikant eener gemeente verkregen had, be- greep hij, dat het zijn pligt was, om dezelfde wijze van prediken aan te nemen, die in andere gemeenten met zulk een uitstekenden uitslag was bekroond. Daarom verkondigde hij, wat hij als de groote boodschap van het Evangelie beschouwde, dat Christus voor alle menschen zonder uitzondering stierf, en dat het daarom zijn pligt was, zoowel als het voorregt van elk men- |
|||||||||
|
EVANGELISCH VERBOND. 701
|
|||||||
|
nen, ontkent. Maar hoewel het grondbeginsel van
het Prcsbytcrianismus opgegeven wordt, zelfs door die keiken der Unie, die het vroeger aannamen, toch behandelen de Congregationale kerken der secte al hare zaken op bijeenkomsten van al de leden der kerk, terwijl de Presbytcriaausche kerken het bestuur harcr zaken toevertrouwen aan eenc vergadering van oud- sten, uit de communicanten gekozen. De Unie oefent geen gezag uit over het inwendige bestuur der ver- schillende kerken, die op een streng onafhankelijken voet zijn geplaatst; er is geen ligchaam, dat zich in den minsten graad in hare inwendige schikkingen mengt. De jaarlijkschc Conferentie komt in het begin van Octobcr bijeen, doeh haar doel is eenvoudig om over hetalgemccne welzijn der gehceleUnie te beraad- slagcu en de algemeene zaak te bevorderen, alsmede het bevorderen van de belangen der Theologische Aca- demie en van zendingen in het binnen- enbuitcnland; geene poging wordt er echter ooit gedaan om zich te mengen in de inwendige zaken van afzonderlijke ge- meeutcn. Deze secte neemt bepaaldelijk toe, en is niet beperkt tot Schotland, daar hare begiuselen ook over den Tweed zijn gebragt, en nu snellen voortgang ma- ken, voornamelijk in het noorden van Engeland. EVANGELISCH VERBOND, ecne vcreeniging
van Christenen van allerlei secten, gesticht met het doel om zigtbare uitdrukking te geven aan de een- heid der kerk van God over de gcheele wereld. Het Verbond werd opgerigt in 1810, en de eerste bijecn- komst van de Conferentie, met het doel om het op te rigten, werd in Augustus vau dat jaar te Londen ge- houden, waarop leden van al de orthodoxe secten van Brittanje tegenwoordig waren, benevens professoren in de theologie, predikanten en ouderlingen uit al de departementen van Frankrijk, uit de eantons van Zwitserland, uit de koningrijken, vorstendommen en universiteiten van Duitschland, uit Nederland, uit Klein-Azië, uit Hindostan en uit elk gedeelte van de Vereenigde Staten van Amerika. Dit was waarschijn- lijk de digtstc nadering tot een algemeen concilie, die er sedert de dagen der Apostelen plaats had. De leerstellige grondslag, waarop het Evangelisch
Verbond rust, is deze: Dat de partijen, die het Verbond uitmaken, slechts
uit personen bestaan, die houden en handhaven, wat gewoonlijk als evangelische inzigten aangaande de hieronder opgegevene onderwerpen vau leer aange- merkt wordt, namelijk: 1. De Goddelijke inspiratie, gezag en voldoendheid
der Heilige Schriften. |
|||||||
|
digheden waren geweest, de algemeenheid der boete-
doening en de bekwaamheid des menschen om liet evangelie te gelooven. Hierbij voegden zij nu echter de algemeenheid van de genade Gods, als uitgestrekt tot alle menschen en niet alleen tot geloovigcn, en ook de magt des menschen om die genade te weerstaan. Zij geloofden niet langer aan volstrekt cmvoorwaar- delijke verkiezing, maar aan ceue voorwaardelijke verkiezing voortkomende uit de Goddelijke voorwe- tenschap van het toekomstig geloof van hen, die ver- kozen werden. Deze leerstellingen, gevoegd bij die van hun vroeger geloof, toonden, dat de nieuwe secte meeningen beleed, die gedeeltelijk ocnPclagiaansch en gedeeltelijk een Arminiaansch karakter hadden. De Morisoniaanschr. leerstellingen, zooals zij ge-
noemd werden, ontstonden in de Vereenigde Afge- scheidene kerk, doch bleven niet lang tot die kerk beperkt. Verscheidene predikanten van de Cougrc- gationalc gemeente begonnen openlijk dezelfde leer- stellingen te verbreiden, zoowel van den kansel als door de pers. Ook de studenten van de Theologische Academie te Glasgow werden verdacht van in het geheim de nieuwe inzigten aangenomen te hebben, en stappen werden er gedaan om te beproeven, hoc ver deze mecningen onder de studenten heerschten. Drie vragen werden elk voorgelegd, die zij schriftelijk moesten beantwoorden, en de antwoorden van tien van de twintig studenten werden door de commissie uit de Academie onvoldoende geacht. Negen van hen, die getrouw bleven aan de mecningen, door hen in hunne antwoorden blootgelegd , werden op den lst\'i» Mei 1814 van de Academie vcrwijdcrd.Tn het volgende jaar scheidden vijf kerken in de nabijheid van Glas- gow en vier in het noorden van Schotland zich van de Congregationale gemeente af, en sloten zij zich aan bij de broederen der Evaugclisehe Unie. Ook een predikant, die tot de Vrije Kerk behoorde, Willem Scott van de Vrije St. Markuskcrk te Glasgow, die er toe gebragt was om de Morisoniaansche meeningen te omhelzen, werd in 1845 door de Algemeene Ver- gadering van die kerk afgesneden. Zoo werd de Evangelische Unie zamengesteld uit
een aantal predikanten, die, terwijl zij in hoofdzaak dezelfde theologische meeningen toegedaan waren, niet eensgezind dachten over het kerkbestuur, daar sommige Presbyterianen en andere Congregationa- listen waren. Toch wordt het Congregationale be- ginsel door de gcheele gemeente aangenomen, daar zij het regt van Kerkeraden, Synoden of Vergaderin- gen, om over afzonderlijke kerken toezigt uit te oefe- |
|||||||
|
EVANGELISCH VERBOND.
|
|||||||||
|
702
|
|||||||||
|
schouwd wordt, die op alle leden rust, om zich er
zorgvuldig van te onthouden een liefdeloos oordeel uit te spreken over hen, die zich niet in een toestand gevoelen om er hunne bekrachtiging aan te geven. Dat de leden van dit Verbond elkander ernstig en
liefderijk aanbevelen, om zich in hun eigen gedrag, en voornamelijk in hun gebruik van de pers, zorgvul- dig te onthouden van alle bitterheid, en boosheid, en toorn, en uitjouwing, en kwaadsprokendheid, en alle boosaardigheid, en dit af te schaffen, en in alle dingen, waarin zij nog van elkander mogten verschillen, vrien- delijk en liefderijk te zijn, elkander verdragende in liefde, elkander vergevende, gelijk God, om Christus wil, hun vergeven heeft, in alles zoekende volgelingen te zijn van God, als liefhebbende kinderen, en te wan- delen in liefde, gelijk Christus hen ook liefgehad heeft. De doeleinden, die het Verbond moet najagen,
werden aldus opgegeven: I. Dat daar dit voorstel tof verceniging in groote
mate voortkwam uit het gevoel, dat onder Christenen zeer algemeen gekoesterd wordt, van hunne groote verwaarloozing van het nieuwe gebod onzes Heeren aan Zijne discipelen om elkanderlief te hebben, —aan welke overtreding de leden vanhet Verbond met vroom verdriet hunne volkomene schuldigheid wenschen te erkennen — het een hoofddoel van liet Verbond moet uitmaken, om op het gemoed der leden, en door hun- nen invloed, te drukken, onder de leerlingen van onzen lieer Jezus Christus over het algemeen die over- tuiging van zonde en tekortkoming in dit opzigt uit te breiden, welke de gezegende Geest van God in Zijne kerk schijnt te doen ontwaken, opdat zij, zich meer en meer vernederende voor den Hoer, aangezet mogen worden om volledige belijdenis te doen van schuld op alle gepaste tijden, en om, door de verdien- sten en bemiddeling van hun genadig Hoofd en Zalig- maker, vergeving af te smeeken voor hunne gedane misdaden, en Goddelijke genade om hen te leiden tot de betere aankweeking van die broederlijke gencgen- heid, die bevolen wordt aan allen, die, den Heer Jezus Christus beminnende, ook verpligt zijn om elkander te beminnen, om der wille der waarheid, die in hen woont. II. Dal het het groote doel van het Evangelisch
Verbond is, om, zoo verre als doenlijk is, de eenheid te helpen openbaren, die er onder de ware leerlingen van Christus bestaat; om hunne verceniging te bevorderen door broederlijke en vrome gemeenschap; om alle benijdingen, twisten en verdeeldheden tcontmoedi- gen; om aan de Christenen een dieper gevoel in te |
|||||||||
|
2. Het regl en de verpligting van het bijzonder
oordeel bij de verklaring der Heilige Schriften. 3. De Eenheid van de Godheid en de Drieecnhcid
van Personen daarin. 4. De volkomene verdorvenheid der menscholijkc
natuur ten gevolge van den val. 5. De vleeschwording van den Zoon van God, Zijn
boetedoenend werk voor zondaren uit de menschen, Zijne bemiddelende tusschenkomst en heerschappij. 6. De regtvaardigmaking van den zondaar door hei
geloof alleen. 7. De onsterfelijkheid der ziel, de opstanding des
ligchaams, hef oordeel der wereld door onzen\' Heer Jezus Christus, mei de eeuwige gelukzaligheid van de regtvaardigen en de eeuwige straf van de goddeloozen. S. De Goddelijke instelling van het Christelijke
leeraarswerk en de verpligting en de voortdurendheid van de inzettingen van den doop en het avondmaal. Er wordt echter duidelijk verklaard: Ten e*r*te, «lat
dit korte overzigt niet beschouwd moet worden, in eenigen formeelen of kerkdijken zin, als eenc geloofs- belijdenis, en de aanneming er van niet als eenc aan- neming van het regt om de grenzen der Christelijke broederschap te bepalen, maar alleen als eene aanwij- zing van de klasse van personen, die het wenschelijk is in het Verbond op Ie nemen; \'/>// tireede, dat de keuze van zekere leerstellingen, met de weglating van andere, niet beschouwd moet worden als te beteeke- nen, dat de eersten al de belangrijke waarheden uit- maken, of dat de laatst en onbelangrijk zijn. Dat bij de voortzetting van deze poging duidelijk
verklaard wordt, datgeene wijziging van de inzigten van een lid, of bckracht iging van die van andere, over de punten, waarin zij verschillen, geëischt of verwacht wordt; maar dat allen even vrij als te voren gelaten worden om hunne godsdienstige overtuigingen niet behoorlijke verdraagzaamheid en broederlijke liefde, te verdedigen. Dat men niet ten doel heeft, dat dit Verbond het
karakter van eene nieuwe kerkelijke organisatie zal aannemen, of daarnaar zal streven, welke aanspraak maakt op de functiën eener Christelijke kerk en die uitoefent. Het eenige en groote doel er van, het wordt sterk gevoeld, kan met goeden uitslag bevor- derd worden, zonder dat het zich mengt in de orde van eenigen tak dei\' Christelijke kerk, waartoe zijne Ie- den elk afzonderlijk mogen behooren, ofdieverstonrt. Dat dewijl de oprigting van dit Verbond als een
belangrijke stap wordt beschouwd tot de toeneming der Christelijke eensgezindheid, het als een pligt be- |
|||||||||
|
VEREENIGING. 793
Zij werd gesticht door.Takob Albrecht, eenLuthersch
leek uit Pennsylvanii\'.naarwien zij eerst de AlhrrcMxche Brocdemi werd genoemd. Deze waardige man oor- deelde het zijn pligt om het evangelie te gaan predi- ken.meerbijzonder aan de Duitschers in de Vereenigde Staten, onder welke het te dier tijde met liet ware evangelische Christendom slecht geschapen stond. Toen hij eindelijk een aantal bekeerlingen om zich had | verzameld, stichtte hij eene Christelijke verecniging onder den naam van de EvangcliseheVereeniging. In ISO.\'i nam deze eene eigene organisatie aan, en koos zij Jakob Albrecht tot voorzittend ouderling, dien zij ordende door liet opleggen der handen van de andere predikers. Gedurende eenigcu tijd was deze ijverige verecniging, die uitsluitend uit Duitschers bestond, en bare cercdionst ook uitsluitend in de Duitsche taal uitoefende, aan grootcn tegenstand blootgesteld, en zij moest zelfs veel vervolging verduren. Toch ging zij voort zich meer en meer uit te breiden, en zond zij honderden predikers uit om ouder de Duitsche bevol- king van de Vereenigde Staten en Canada te arbeiden; ook is zij zeer gelukkig geweest in hare zendingen on- der de emigranten in de Westelijke Staten en in ver- scheidenc der voornaamste zeehavens. Later begon zij ook in het Engelsch te prediken. Het kerkbestuur van deze verecniging van Christe-
nen is Episcopaalseh. Om de vier jaren worden de bisschoppen gekozen door de Algemeene Conferentie, waaraan zij verantwoordelijk zijn voor de getrouwe vervulling hunner pligten. Zij moeten alle gemeenten bezoeken, ten einde het toezigt te hebben over de tijdelijke en geestelijke zaken der kerk en in de .Taar- lijkschc en Algemeene Confcrentiën voor te zitten. Naast de bisschoppen zijn er voorzittende ouderlingen, van welke elk zijn district moet rondreizen om be- paalde driemaandelijksche bijeenkomsten te houden, voor te zitten bij plaatselijke en driemaandelijksche bijeenkomsten, en het toezigt te hebben over alleker- ken binnen zijn hem aangewezen district. Predikers worden aangesteld in de verschillende dist rieten, die, behalve hun dienstwerk, ook moeten letten op de za- inenstelling van classes, de verkiezingen van leiders en vermaners moeten besturen en daarover hef toezigt houden, en ten slotte leden moeien aannemen en ver- wijderen. De Evangelische Vereeniging heeft eene Driemaandelijksche, Jaarlijksche en Algemeene Con- ferentie, waarvan de laatste om de vier jaren tezamen komt, ten einde de zaken der geheele vereeniging te besturen. De leerstellingen der Evangelische Verecniging
|
|||||||
|
EVANGELISCHE
boezemen van den grootcn pligt, om het bevel onzes
Heeren, elkander lief te hebben, te gehoorzamen en de geheele vervulling van Zijn gebed te zoeken: „op- dat zij allen één zijn, gclijkcrwijs Gij, Vader! in mij, en ik in U, dat ook zij in ons één zijn; opdat de wereld geloove, dat Gij mij gezondoü hebt." III. Dat bij hof bevorderen van dit doel hel Ver-
bond zulk bcrigt zal ontvangen aangaande den voort- gang der levende godsdienst in alle deelen der wereld, als Christen-broederen geneigd mogten zijn om mede te deelen; en dat eene briefwisseling geopend en on- derhouden worde met Christen-broederen in versehil- lcnde deelen der wereld, voornamelijk met hen, die, te midden van bijzondere moeijelijkheden en tegenstand, voor de zaak des Evangelies werkzaam zijn, ten einde hun alle gepaste aanmoediging en sympathie te geven en eene belangstelling in hun welzijn te verbreiden. IV. Dat tot medewerking tot hetzelfde groote doel
het Verbond zal trachten een weldadigen invloed uit te oefenen op de bevordering van het Evangelische Protestantismus, en op de tegenwerking van ongeloof, van Roomsehgczindhcid en van zulke andere vormen van bijgeloof, dwaling en heiligschennis, als er het duidelijkst tegenover staan, voornamelijk de ontheili- ging van den dag des Heeren; aangenomen zijnde, dat bet aan de verschillende takken van liet Verbond overgelaten is om zulke maatregelen te nemen om deze groote doeleinden te bevorderen, als hun het meest in overeenstemming mogen schijnen met hunne wedcr- zijdsche omstandigheden, terwijl alle die tezelfdertijd bevorderen in den geest van leeder medelijden en liefde. Bij het bevorderen van deze en dergelijke docloin-
den heeft het Verbond voornamelijk op het oog, het aanzetten van Christenen tot zulke pogingen, ais de behoeften van het geval mogten vereischen, door zijne meeniugen aangaande dezelve bekend te maken, eer- der dan die meeningen door eene eigene algemeene organisatie in praktijk te brengen. Takken van het Verbond zijn sedert 1S40 in bijna
elk gedeelte der Christelijke wereld opgerigt, en de uitslag is geweest, dat een geest van grooter censge- zindheid en broederschap in de verschillende afdee- lingcn des Christendoms is verspreid, die, terwijl zij de bijzonderheden harer secte behouden, gevoelen, dat zij aaneenverbonden zijn in de eenheid des ge.loofs, en in den onverbreekbaren band van Christelijken vre- de en liefde. EVANGELISCHE YEPEENIGING, eene secte j
in de Vereenigde Staten van Amerika, die omstreeks het jaar 1S00 in een van de middelstaten ontstond. |
|||||||
|
100
|
|||||||
|
7\'J4
|
|||||||||
|
EVANGELIST — EX0CATAC(EL1.
|
|||||||||
|
zijn iu overeenstemming met clc geloofsbelijdenissen
van andere evangelische kerken met écne enkele uit- zondering. Zij ontkent namelijk, dat de eerste zonde van Adam aan zijne natuurlijke nakomelingschap toe- gerekend wordt. De eenige andere bijzonderheid der secte, die vermeld moet worden, is, dal zij den oorlog beschouwt als in alle gevallen onbestaanbaar met het evangelie en den geest van Christus. EVANGELIST, letterlijk iemand, die goede tij-
dingen brengt, een woord in het Nieuwe Testament gebruikt om een waardigheidsbekleder in de eerste Christelijke kerk aan te duiden, die in rang op de Apostelen volgde, en wiens dienst het was om het evangelie te prediken, niet in een bepaald district, maar waar hij kon. Het heteekende daarom een rei- zend predikant ot\'zendeling, die van plaats tol plaats ging, om te prediken en kerken te stichten. In dezen zin kan het geweest zijn, dat 1\'anlus Timotheus zegt: „het werk van een Evangelist te doen." Het woord wordt in zijne toepassing nu echter gewoonlijk beperkt tot de vier personen Mattheüs, Markus, Lukas en Jobannes, die het leven van onzen Heer beschreven. In latere eeuwen werd de naam Evangelist aan den beambte gegeven, die gedurende de godsdienstoefe- ning het evangelie las of zong, en in de Griekscbe kerk wordt de naam Ecangeliüa (zie ald.) nog gegeven aan den diaken, die de Evangeliën leest. In Eusebius vin- den wij eene belangrijke plaats aangaande de bedie- ning van Evangelisten. „Zij strekten het prediken van het evangelie uit, eu spreidden het zaad van het koningrijk der hemelen wijd en zijd. De meeste discipe- ltn te dier tijde, wier zielen ontvlamd waren door het Goddel ijk e woord met eene vurige liefde naar wijsheid, vervulden in de eerste plaat s het bevel des Zaligmakers (zie Matth. XIX.: 21),en verdeelden hunne goederen onder de armen. Dan reisden zij naar verre oorden, en vervulden de dienst van Evangelisten onder hen, die nog niets van het woord des geloofs hadden ge- hoord. Zij waren druk bezig niet Christus te prediken en de boeken der heilige Evangeliën uit te deelen. Als zij den grondslag des geloofs in onverlichte plaat- sen gelegd hadden, stelden zij anderen als herders aan, aan welke zij de zorg over de nieuwe stichting toe ver- trouwdcu, doch zelve trokken zij naar andere landen en volken, daar zij geleid werden door de genade eu medewerking van God. De Heilige Geest verrigtte vele wonderen door hunne handen, door middel waarvan zij er in slaagden om groote menigten, op het eerstehoo- reu, tot de aanbidding van den algemecnen Schepper te brengen." Philippus, die eerst diaken te Jeruzalem |
|||||||||
|
, was geweest, werd later evangelist, eu predikte het
, evangelie, waar de gelegenheid zich maar aanbood. Zulke beambten moeten in de kindschheid der Chris- telijke kerk bijzonder nuttig geweest zijn, eu uit de Schrift vernemen wij, dat zij begiftigd waren met bij- zondere geestelijke gaven, om hen tot verrigting van hun werk iu staat te stellen. EXARCll, een ambtsbekleeder in de Grieksche
kerk, volgende op den patriarch, aan wien de zorg over de patriarchale kloosters is toevertrouwd. Het is zijn pligt om die kloosters te bezoeken, de klagteu van minderen over hunne meerderen te liooren, om boete op te leggen eu die monniken te straffen, die hunnen pligt verwaarloozeu. Als een voogd van een patriarchaal klooster sterft, zend de Exarch dcu per- soou door de monniken verkozen, om de oplegging der handen van den patriarch te ontvaugen. De Exarch is ook verpligt om juiste aauteekening te houden van de inkomsten, heilige vaten en sieraden van al de kloosters, die aan den patriarch ondergeschikt zijn. Toen Constant iju de Groot e het Christendom instelde
als de godsdienst van het Romeinsche rijk, trachtte hij het kerkelijk bestuur in overeenstemming te bren- gen met het burgerlijk bestuur van het gemeenebest. Te dien einde stelde hij Eet/feiten aan, die overeenkwa- men met de burgerlijke ambtenaren van dien naam, elk van welke over verscheidene provinciën het gebied voerde. De Exarchen der vierde eeuw zijn echter in geen opzigt gelijk aan de Exarchen vau de nieuwere Grieksche kerk. EXEDU.L debuitengebouweu van Christen-kerken
in ouden tijd, alle aanhangsels, die tot de kerken be- hoordeu, zooals hoven, nevengebouwcn eu vleugels, daaronder begrepen, benevens al die afzonderlijke gebouwen, die tot het hoofdgebouw behoorden, welke gelegen waren binnen de omheining vau het kerkhof. In de opene ruimte stonden de van den duivel beze- teneu en weenendc boetelingen, die niet binnen de muren van den tempel mogten komen, liet belang- rijkste van al de Exedne was het DüOPHUIS of Bap- T1STERIUM (zie ald.). EXOCA\'J\'AC\'lELl, een naam aan verscheidene be-
langrijke ambtsbekleders iu de oude kerk van Con- stantinopel gegeven, die veel gezag hadden, en op openbare vergaderingen den voorrang hadden hoven de bisschoppen. Oorspronkelijk behoorden zij tot de orde der priesters, maar vervolgens waren zij slechts diakenen. Critici verschillen zeer aangaande den oor- sprong van den naam. De meest waarschijnlijke mee- uiug is die van du Cauge, die hem afleidt vau de |
|||||||||
|
EXOCTONIETEN — EZEL-AANBIDDING. 795
|
|||||||
|
fabelen en theologie der Heidenen dikwijls wordt ver-
meld. Zoo lezen wij van den ezel van Sileuus, on van de twee ezels, die Bacchus in staat stelden om opzijn togt in Indië eene rivier over te trekken, waarvoor zij tot eeue plaats ouder de sterren werden verheven, lu oude tijden maakten ook de Egypteuaren veel werk van den ezel, die het zinnebeeld was van Typhon, het booze beginsel, maar wel verre van dit dier te aau- bidden, beschouwden zij het als een, dat verfoeid moest worden. Plutarchus berigt ons, dat zij gewoon waren roode ezels van rotsstcilten te werpen, omdat Typhon roodharig was en de klom- van oen ezel had. Kortom, zij beschouwden den ezel als een onzuiver dier. De Joden worden door Plutarchus beschuldigd van den ezel te aanbidden. Tacitus verhaalt ook, dal de Joden den ezel aanbaden, omdat, toen zij uit l\'igypte kwamen en op het punt waren in de woestijn van dorst : te sterven, zij bij toeval eene groote menigte wilde jj ezels ontmoetten, die hen naar eene fontein bragten. | Dit, zegt de historieschrijver, deed zulke gevoelens van dankbaarheid bij de Joden ontwaken, dat zij het beeld van een ezel iu het heilige wijdden. Deze fabel ontleende Tacitus naar alle waarschijnlijkheid aan Apion, die door Josephus op dit zoowel als op vele ; andere punten weerlegd is. De geschiedenis, die Apion j verhaalt, is, dat toen het heilige der heiligen door Antiochus den Groote was geopend, er een gouden hoofd werd gevonden, dat op den kop van een ezel geleek. Van daar kwam het, dat het verwijt ook las- I terlijk den Christenen werd gedaan, dat zij een ezel : aanbaden, en daarom wei den zij spottender wijze door hunne vijanden Asinarii of Ezel-aanbidders genoemd, j Tertullianus zegt, dat in denzelfden geest van bittere vijandschap jegens de Christenen, hun God somtijds voorgesteld werd als hebbende de ooren vaneenezel, gekleed in een lang gewaad, met een boek in de hand en met een ezelshoef. Op dit karikatuur wasgeschre- ven: „De God der Christenen met ezelshoeven." Het is niet te verwonderen, dat de, Joden cv de Christenen heiden aan dezelfde lasterlijke en kwaadaardige bc- \\ schuldigingen blootgesteld waren, daar zij door de Heidenen als bijna gelijk aan elkander beschouwd werden, dewijl zij beiden aanbidders van denzelfden levenden en waren God, en even af keerig van de af- j goderij der Heidenen waren. Geleerde mannen hebben getracht te ontdekken, waardoor zulk een ongerijmde ; laster tegen de Joden en de Christenen ontstaan is. I Calmet schijnt van meening te zijn, dat Ie Moine de beste verklaring van de zaak gegeven heeft, welke op het volgende uederkomt. Hij zegt, dat de gouden urne, |
|||||||
|
omstandigheid, dat zij, die hoog in rang wareii, op
openbare vergaderingen op hooge en meer eervolle zetels zaten, aan beide kanten van den patriarehalen troon opgerigt. Het collegie vaade Exocafareelikwam overeen met het collegie vun kardinalen te Rome. EXOCIOXIETEN, een naam aan de Amanen (zie
ald.) van de vierde eeuw gegeven, die, toen zij door Theodosius den Groote uit Constantinopel werden verbannen, naar eeue plaats buiten de stad trokken. De naam komt in de Kronijk van Alexandrie dikwijls voor. EXTRAVAGANTEN, eeue verzameling van Jood-
sehe overleveringen, opgemaakt door den rabbijn Chua, en onmiddellijk na liet verschijnen van de Mishna op liet einde der tweede eeuw uitgegeven. De naam ËztravaijtanletrwerAook gegeven aan eene verzameling van Decretalen of brieven der pausen, door paus Jo- bannes XXII. opgemaakt. De laatste verzameling werd in het jaar 1-lS.i gemaakt, en werd de gewone Extravaganten genoemd. EXUCONTIANEN, ecu naam aan die klasse van
Ariauen gegeven, welke .Etiankx (zie aki.) heetten, omdat zij beweerden, dat de Zoon van God wel God en het Woord van God mogt genoemd worden, maar slechts in een zin bestaanbaar met Zijne voortbren- ging uit het niet-bestaan, dat is, dat Hij een van die dingen was, die eens geen bestaan hadden, en nat uur- lijk, dat Hij eigenlijk een schepsel was en eenmaal niet bestond. Zie Akiankx, Halk-Arianen. EZAN, een lofzang in Mohamedaansche landen
door den Muezzin of openbaren roeper gezongen, die hem van de moskeetorens zingt met eene luide, diepe stem, en daardoor het volk tot de gebeden oproept. Het gezang bestaat uit deze woorden: „God is groot," viermaal herhaald; „Ik leg getuige af, dat er geen andere God is dan God," tweemaal herhaald; „Ik leg getuige af, dat Mohamed is de profeet van God," tweemaal herhaald; „Komt tot den tempel der zalig- making," tweemaal herhaald; „God is groot, God is allergrootst; er is geen God dan God, en Mohamed is Zijn profeet." Dezelfde afkondiging wordt bij de vijf daggetijden gedaan, maar bij het morgengebed \' moet de Muezzin er bijvoegen en tweemaal herhalen : „Gebed is beter dan slaap." De toon, waarop het ge- zang gezongen wordt, heeft over het algemeen op al degenen, die hem kunnen hooreu, eene zeer indruk- wekkende uitwerking. EZEL-AANBIDDING. De Avieten aanbaden Nibha
en Tartak als hunne godheden. De laatste naam betee- kent, volgens de Hebreen, ezel, een schepsel dat inde |
|||||||
|
ISZELSFEEST -
|
|||||||||
|
790
|
|||||||||
|
die hel manna bevatte, dat in het allerheiligste In-
waard werd, naar alle waarschijnlijkheid voor den kop vau eeii ezel werd aangezien, en dat de omar van manna
verward kan zijn niet hetHebreeuwsche woord humor, \' dat eeu ezel beteckent, want volgens de Rabbijnen was
er op de handvaWels van de gouden urne de kop van eeu dier, die op den kop vau een jongen stier geleek, maar dai do oorsprong geweest kan zijn van de beschuldi- ging, dat de Joden den kop vau een ezel aanbaden. EZELSFEEST, een feest in de donkere eeuwen ge- \' vierd,ter nagedachtenis van Maria\'s vlugtnaar Egypte,
die, zooals men vermoedde, opeen ezel plaatshad, üit feest werd jaarlijks geregeld op den ]\'lden Januarij gevierd. De plegtighedeu, die er bij plaatshadden, leveren eeu treurig voorbeeld op van de uitgebreid- heid, waartoe bel bijgeloof somtijds gevoerd kan worden. Eeue schoone jonge vrouw werd er uitgeko- zeu, rijk aangekleed, en een jong kind in hare armen geplaatst, om de .Maagd -Maria en het kind J ezus voor te stellen. Dan besteeg zij een rijk opgetuigden ezel, en reed in processie, gevolgd door den bisschop en de geestelijken, van de hoofdkerk naar de kerk van den heiligen Stephanus te Rome, waar zij nabij het aliaar werd geplaatst, en de hoogmis begon. In plaats dal echter de vergaderden op de gewone wijze antwoord- den, moesten zij het gebalk van den ezel nabootsen, en bij bet einde der dienst balkte de priester driemaal, in plaats van de gewone woorden te bezigen, waarmede hij her volk wegzond, en het geluid werd daarna door de aanwezigen herhaald. In den loop der plegtigheid werderdoor ecu priester en het volk met luiderstemme ecu lofzang ter eere van dcu ezel gezongen. Op verscb.il- lendc i ijden werden er pogingen inliet werkgesteld.om eeu einde te maken aan deze hoogst ongepaste vertoo- uing; maar nog zelfs in 1 517 werd zij officieel vcroor- loofd door het kapitiel vanSeus in Frankrijk. Eindelijk \\ erdween dit feest voor het toenemende licht der Her- vorming tegen het einde der zestiende eeuw. EZRA,eenoud Joodschhervormer, wiens uagedacli-
tenis door de Joden steeds in de hoogste eer gehouden is, die altijd geloofd hebben, dat hij de voornaamste bc werker geweest is vanden canon der llebreeuwsche Schriften, en dat hij de Heilige Boeken verzamelde, verbeterde en rangschikte. Eeuc opdragt van den ko- uing van Perzië ontvangen hebbende, zocht hij de I Joodsche kerk naar hef voorbeeld van de wet van
Mozes te hervormen. De voornaamste punten, waarop bij zijne aandacht vestigde, waren de herstelling van zulk ecne st ipte inachtneming van de Mozaïsche \\vct,als j er voorde Baby Ionische ballingschap had geheerscht,
|
cu het verzamelen en uitgeven vau ecne juiste uitgave
der Heilige Schriften. Om deze oogmerken te volvoe- reu, genoot hij, zeggeu de Joden, den bijstand vau eene zekere vergadering vau leeraren, die te dier tijde te zameu kwamen, om de zaken van kerk en staat te regelen. In de boeken der Rabbijnen is nietsberoem- der dau deze vergadering, die zij de grootc synagoge noemen, om haar vau alle andere te onderscheiden. I Deze bestond, zooals zij ons mededeelen, uit honderd twintig mannen, dieallen tegelijkertijd leefden, onder het voorzitterschap van Ezra, en onder deze noemen I zij Daniël en diens drie vrienden Sadraeh.Mesach en Abednego als de eersten, en Simon den Regtvaardige \' als den laatste, hoewel er tusschen de laatste vennel- ding van Daniël iu de Heilige Schrift en den tijd van Simou den Regtvaardige ecne tijdruimte is van niet minder dan twee honderd vijftig jaren. De waarheid der zaak schijnt te zijn, dat deze honderd en twintig , mannen, naar men mag veronderstellen, zulke voor- ! naamste oudsteu waren, als er in eene voortdurende opvolging van de eerste terugkeeriug der Joden na de Babylonische ballingschap tot aan den dood van , j Simon den Regtvaardige leefden, en zich in huuue \\ verschillende tijden bezig hielden met deLevitische i gebruiken weder iu het leven te roepen cu de boekcu | der Hei\'ige Schriften te verzamelen, hetgeen in den i tijd van simou den Regtvaardige volbragt was. Ezra genoot zouder twijfel den bijstand vau diegenen onder i hen, die in zijnen tijd leefden, maar de geheele leidiug j vau het werk en de roem van het volbrengen worden j door de Joden aan Ezra toegeschreven, ouder wiens !
\' bestuur hel gedaan werd. Daarom beschouwen zij hem j
als een anderen Mozes, want de wet, zeggen zij, werd I door Mozes gegeven, maar zij werd weder in het leven j geroepen en weder ingevoerd door Ezra, nadat zij in t de Babylonische ballingschap bijna in onbruik was geraakt. Daarom noemen zij hem deu tweeden groud- ; vestcr der wet, en onder hen wordt algemeen geloofd,
, dat hij Maleachi de profeet was; dat hij Ezra werd
genoemd als zijn eigen naam, en Maleachi (dat een ; 1 engel of bode bc(eekent) naar zijn ambt, omdat hij
door God was afgezonden om de Joodsche godsdienst weder te herstellen, en haar te \\ cstigen op den grond- , slag der wet en der profeten, zooals zij voor de balling- schap stond. Ezra stond zoo hoog aangeschreven in | de achting en de vereering der Joden, dat het onder hunne schrijvers eeu gewoon gezegde is, dat als de wet niet door Mozes gegeven was, Ezra waardig was, dat zij door hem werd verklaard. Ezra bezigde, om zijne uitgave van de Schriften
|
||||||||
|
FAKIRS — EAMILISTEN.
|
||||||||||||||||
|
7«J7
|
||||||||||||||||
|
gereed te maken, zoovele exemplaren, als hij vinden
kon, en die zorgvuldig bestuderende en vergelijkende, verbeterde hij de verschillende misslagen, die er door de onwetendheid of nalatigheid der overschrijvers in geslopen waren, cu zocht hij de ware lezing van twijfel- : achtige gedeelten op te sporen, terwijl hij den tekst | zoo juist maakte, als mogelijk was. Toen schikte hij j tic verschillende boeken in de orde, die zij nu in den I Heiligen Canon innemen, welke gewoonlijk de Canon I van Ezra wordt genoemd, hoewel het niet onwaar- j schijnlijk is, dat eenige boeken er na zijn dood werden i iugclascht. Zoo gelooft men, dat Maleaehi na Ezra\'s tijd geleefd heeft, en in het boek van Nehemia wordt melding gemaakt van Jadduu den hoogepriester en van Üarius Codomaunus, koning van Perzië, die ten minste honderd jaar leefde na den tijd, waarop Ezra |
||||||||||||||||
|
schreef. Het is ook zeer waarschijnlijk, dat de twee
boekeu der Krouijken, Ezra, NehemiaeuEsther, zoo- wel als Maleaehi, er later werden bijgevoegd iu den tijd van Simon den Regtvaardige, en dat eerst toen de Joodsche eanou der Schriften geheel voltooid was. Ezra schreef zijne uitgave der Schriften met Chal- deeuwsehe letters, die na de Babylonische balling- schap onder de Joden algemeen iu gebruik waren. Sommigen hebbeu zelfs beweerd, dat de Joden aan dezen uitstekenden wetgeleerde de punten op de Hc- breeuwsche kliukletters te dunken hadden, waardoor de uitspraak eu iu vele gevallen de beteckenis van de Hebreeuwschc woorden werd bepaald, doch het meest algemcene gevoelen is, dat de uitvinding van de pun- teu op de kliukletters aan een veel later tijdperk toe- geschreven moet worden. Zie Bijbel. |
||||||||||||||||
|
F.
|
||||||||||||||||
|
1 I
|
||||||||||||||||
|
EAKIHS, monuiken in Indie. Zij onderwerpen zicli
aan de gestrengste boetedoeningen en kwellingen. Eenige hunner doen de gelofte van gedurende hun geheelc leven cenc staande houding te bewaren, alleen ondersteund door een stok of een louw onder hunne oksels. Sommige kwellen hun ligchaau met roeden of messen. Andere zwerven bij troepen rond, geven zich uit voor waarzeggers, en bedriegen liet volk op velerlei wijzen. Het woord Fakir is afgeleid van een Arabisch woord, dat „arm volk" beteekent, en is eerder de naam van die monniken in Indie, die het Mohame- dismus, dan die, welke het Hiudoeïsmus belijden. Deze dweepers zijn tot een leven van armoedegebou- den, en gaan rond om aalmoezen ie vragen in den naam van God. Zij zeggen, dat hunne levenswijze gewettigd wordt door het gezegde van Mohamed: „Armoede is mijn roem." Deze klasse van monniken ontstond ten tijde, dat het geloof van den koran be- dorven was door de nieuwe leerstellingen, die na de verovering van Perzië werden ingevoerd. Zij kregen ook den naam van Dervischen (zie ald.), en in Perzië dien vau Soi\'ts (zie ald.;. 1\'AM.Y, de godin der geruchten, de verbreidstcr van
goed en kwaad bij de oude Grieken en Romeinen. Deze godin wordt door Hcsiodus vermeld, en werd door de Athcners aangebeden. "Virgilius stelt haar voor als de la\'itste der reusachtige Titanen, en als reikende van de aarde tot den hemel, een gevleugeld monster met |
||||||||||||||||
|
een doordringend oog en een inillioeu monden, eu in
eiken mond eene tong. Ovidius beschrijft haar paleis als gelegen op een hoogen toren, halfweg tusschen de aarde eu den hemel. EAMILISTEN, cene Christen-secte iu de zestiende
eeuw iu de Nederlanden ontstaan. Zij werd gesticht door Hendrik Niklas uit Munster in Duitschland, die zijne loopbaan iu de Nederlanden begou, van waar hij tijdens de regering van Eduard VI. naar Engeland overstak, eu zich bij de Hollandsche gemeente te Londen aansloot. In 1555 stichtte hij eene bijzondere secte, waaraan hij den naam gal\' van FamilUten of LiefdeftiiitUic, en verklaarde hij, dat hij eene dadelijke opdragt uit den hemel had outvangeu om aau de men- scheu te leeren, dat de gehcele godsdienst bestaat in de uitoefening van Goddelijke liefde, dat al het overige van geen belang is, en dat het er niet op aan komt, welke inzigten iemand heeft aangaande het karakter vau God, mits zijn hart slechts brandt van heilige liefde voor het Opperwezen. Niklas gaf een aantal brieven eu verhandelingen in het Hollandsen iu het licht, tot onderrigting zijner volgelingen, iu de voor- rede vau eene zijner verhandelingen noemt hij zich „den verkozen dienaar vau God, door wien de hemcl- sche openbaring weder aan de wereld bekend zou worden gemaakt." De sectc ontwikkelde hare bijzon- dcre meeningen tijdens de regering van kuuiugiu Elisabcth. In 1575 legde zij voor het parlement eene |
||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
| i \' d \'M
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
F ANUS — FATALISTEN.
|
|||||||||
|
798
|
|||||||||
|
belijdenis v au haar geloof benevens een aantal barer
boeken, en verzocht zij om verdraagzaamheid. In 1 580 wilde de koningin de Familistcn in haar raad niet Iau- ger dulden, en daarom werd er bevolen, dat hunne boeken openlijk verbrand, en de broederschap vcr- strooid zoude worden, doch zij bleven in Engeland lot het midden der volgende eeuw bestaan, toen zij in andere secteu verloren geraakten. Eene secte be- •itaat er sedert ecuige jaren in Engeland, die den uaam van Ayapemo/ie of Liet\'defamilie draagt, welke onder zekeren Prince, die vroeger geestelijke van de Engel- sche kerk was, zegt alle dingen gemeen te hebben, Ie zameu te leven in liefde, in eene algemeene woning, naar hare eigene schikkingen, en onbepaald de bevelen van haar aardsch hoofd te gehoorzamen. F ANUS, een Heidensch god die de reizigers bc-
schermde, en ook beschouwd werd als de god van het jaar. Macrobius zegt, dat de Phceniciërs hem voorstcl- den in de gedaante van eene slang, met haar staart in den mond. FABJZEËN. Wc Phahizeëm.
FARNOVIANEX, eene secte van Socinianen, die
in de zestiende eeuw in Polen ontstond. liet hoofd der partij was Stauislaus Farnowski, in het Latijn farnovius, die do antitrinitarischc meeniugen van Petrus Gonesius of Goniondzki omhelsde, het bestaan van drie afzonderlijke Goden leerde, maar dat de ware Clodlieid alleen aan den Vader behoorde. De leer van de meerderheid des Vaders boven den zoon naderde incer de Ariaansche dan de Sociniaansehe leerstellin- geu, maar zij diende als een overgang tot eene geheele loochening van de geheimzinnigheid der Drieèenheid, zoowel als van de Godheid van onzen Heer JezusChris- tus. De Hervormde kerk van Polen leed veel door de verspreiding dezer meeniugen, zij werd eindelijk in twee gedeelten gescheiden. In 1505 werd de An- titrinitarischc kerk of, zooals zij door hare leden ge- noemd werd, de kleine Hervormde kerk van Polen gesticht. Zij had hare synode, scholen en eene vol- komene kerkelijke organisatie. De bijzondere lecr- stellingen dezer vereeuiging worden door den graaf Krasinski aldus geschetst: — „God maakte den Chris- tus, d. L, den volmaakten Profeet, den heiligstenl\'ries- tcr, den ouoverwiulijkeu Koning, door wieu Hij de nieuwe wereld schiep. Deze nieuwe wereld is de nieuwe geboorte, die Christus gepredikt, vastgesteld en her- vormd heeft. Christus verbeterde de oude orde der dingen, en stond aan Zijne uitverkorenen eeuwig leven toe,opdat zij, na God den Allerhoogste, in Hem zonden gelooveu. De Heilige Geest is niet God, maar eene |
|||||||||
|
gave, waarvan de Vader aan Zijn Zoon de volheid
heeft toegestaan."\' Dezelfde belijdenis verbood het af- lcggen van eedcu, of het. vervolgen voor geregtshoven om eene misdaad van welken aard ook. Zondaren moesten vermaand worden; maar noch boete, noch eene andere soort van vervolging moest ooit worden opgelegd. De kerk behield zich zelve alleen het regt voor, om weerspannige leden buiten te sluiten. De doop moest toegediend worden aan volwassenen, en beschouwd worden als het teeken der zuivering, dat den ouden Adam in een hemelschcn verandert. Het avondmaal moest in dezelfden zin opgevat worden, als door de kerk van Genève werd gedaan. Niettegen- staande de bekendmaking van dezen catechismus ble- ven er groote verschillen van leer heersenen onder de Antitrinitarissen, die slechts op één punt met el- kander overeenstemden, namelijk, de meerderheid van den Vader boven den Zoon; terwijl eenige hunner de leer van Arius handhaafden, gingen andere zoo verre, dat zij de Godheid van Christus loochenden. Farnovius, gevolgd door eene partij, scheidde zich in 150S van de Trinitarissen af, en had vele aanhangers, die zich door invloed en geleerdheid onderscheidden. I?ij den dood van Farnovius in 1015 werd de secte echter verstrooid, en stierf zij uit. FASCINI\'S, eene godheid bij de oude Romeinen,
die, zooals men geloofde, tegen toovenarij enbooze geesten beschermde. Hij werd aangebeden onder de gedaante\'van ecu phallus, die verondersteld werd bij- zonder krachtdadig te zijn in het afweren van boozc invloeden. Fasciuus werd door vrouwen bij de bcval- ling op eene bijzondere wijze aangebeden. De Ves- taalsche maagden waren belast met de dienst dezer godheid. Pliuius zegt ons, dat het zinnebeeld van Fas- cinus ouder de zegewageus van generalen werd ge- plaatst, om hen tegen de schadelijke uitwerkselen van den nijd te beschermen. FATA LISTEN, diegenen welke aan een onveran-
derlijk noodlot gelooveu. Deze leer moet zorgvuldig onderscheiden worden van die der predestiual ie, waar- van zij eene volkomene ontaarding is. De voorbeschik- king van God is het eeuwige besluit van een al wijs en genadig wezen, maar de eeuwige besluiten vau het fatalismus zijn blinde, onbegrijpelijke handelingen, die het goede en het kwade op gelijke lijn plaatsen, en zelfs de zouden des mensehen aan het eeuwige besluit van zijn Schepper toeschrijven. Het fatalismus was de geliefkoosde leerstelling van ilohamcd, die hij met den meesten ernst bij zijne leerlingen inprentte, en hun in den koran duidelijk leerde. De, uitwerking, die |
|||||||||
|
- ■-« - V i* - :?,•»
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
ilï i
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
\'TÏ
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
II
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
f!
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
Zï gj - — -ï
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
i
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
il
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
s-s
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
il
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
Mi
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
ff
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
ïi
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
i:
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
5fJ = <S w ce-<
Uil*» ii
iiiii i ;
s ! i;: * &
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
t iï
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
i i
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
Hl f
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
4
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
FAUNA — FAUNUS.
|
||||||||||
|
7\'J\'J
|
||||||||||
|
deze leer op liet karakter eu het gedrag vau dcii Muzel-
mau heeft, wordt door eeu verstandig schrijver aldus gesehetst: — „Ik kan slechts opmerken, hoc invloed- rijk op het nationale karakter het fatalismus van den koran steeds geweest is. Allah is groot, Allah is goed, Allah heeft elke gebeurtenis en omstandigheid, waarin zijne schepselen betrokken zijn onveranderlijk bepaald. Van zijne voorbeschikking is er geen beroep, tegen haar is geene hulp. De keten des lots bindt liet heelal. Zoodanig is het fatalismus vanden koran, en liet biedt eene treurige schildering aan van een regt beginsel in dwaling uitgewerkt, liet is de beschouwing van de souvereiniteit van God van den uatuurinenseli, eene beschouwing die zieli oplost in het begrip vau niets anders dan despotismus. Maar hoe verkeerd, hoc te- genstrijdig ook niet die openbaring vau Zich zclveu als den zedelij ken bestuurder des heelals, die het Gode behaagd heeft den mcnseli te scheuken, toch heeft liet een werkelijkcn en krachtigen invloed op de volge- lingen van den valschen profeet; en de beschuldiging, die zij tegen de belijders van liet ware geloof\' inbren- gen, is, dat de beginselen, die deze belijden, zich slechts weinig vertoonen in hun gedrag. Gij wendt getrouw- heid aan God voor als uw souverein, zeggen zij, en gij tracht Hem te weerstaan door uw wil. AVij erkennen zijnen wil als geopenbaard in Zijne handelingen en on- derwerpen ons. Daarom begaan de Turken nooit een zelfmoord bij hevige droefenis of omkecringeii vau de fortuin; van zoo iets wordt nooit gehoord. Zij treuren nooit; om de dooden; zij murmureren zelfs niet onder de zwaarste lasten des levens. Allah is groot, Allah is goed, zeggen zij. Een verstandig man, de heer La Fontaine, die laug te Constantinopel woonde, en be- keud was met alles, wat Turkseh is, meldde mij hiervan eens een merkwaardig voorbeeld. Een paeha, niet wieu hij langen tijd op zeer vriendsehappelijken voet geleefd had, bezat een onmetelijk, eeu vorstelijk inkomen, en was bovendien de gunsteling vau den sultan. Bij eene van die plotselinge onikeeiiugen der fortuin, zoo verbonden aau het Turksche despotismus— het gc- volg van grilligheid of iutrigue — viel de pacha in ongenade, eu werd hij van eiken piaster beroofd. Hij was niet langer de gunsteling van deu sultan, de we- rcld was niet langer zijn vriend. Eenige dagen na zijn ongeluk zag men hem, in plaats dat hij zich in deu Bosphorus stortte, of zijne hersenen met een pistool uitblies, zooals menig Christen in naam onder gelijke omstandigheden zou gedaan hebben, niet eeu onver- anderlijk gelaat eenige citroenen verkoopeu aan de hoeken der bazars te Constautinopel. De heer La Fon- |
taine zag hem zoo bezig, en kocht iets van zijn kleinen
voorraad. Hij vroeg, of hij deze treurige omkeeriug der fortuin niet scherp gevoelde. Volstrekt niet, zeide hij, Allah is groot, Allah is goed. Hij gaf mij alles, wat ik eenmaal bezat, Hij heeft het teruggenomen, en I lij had ecu volkomen en onbetwistbaar regt om dat te doen. Ik ben wel tevreden. Mijnheer La Fontaine verzekerde mij, dat dit geen zonderling voorbeeld was van de krachtige werkzaamheid der beginselen, waarin de Turken worden opgevoed." Onder den invloed van ecu blind fatalismus snelt
de volgeling vau Mohamed in het digtstc vau het ge- vecht, doch het ontrooft hem van elke dwaugreilen tot persoonlijke of maatschappelijke verbetering. FAUNA, eene godin bij de Romeinen, aan welke
de vrouwen in het afgezonderde offers bragtcn, terwijl zij haar de goede godin noemden. Zij was de vrouw of zuster vau Falnus (zie ald.) eu had, gelijk hij, de magl om de toekomst te openbaren. Eenigen veronder- stellen, dat zij dezelfde was als de Grieksche Aphrodite, anderen als Cybele. FAUN ALLEN, feesten die door de oude Romeinen
ter eere van Fal\'NI\'s (zie ald.), als deu god vau velden en herders, werden gevierd. Zij werden door de boeren met vrolijkheid en gedans gevierd. Van twee dezer feesten wordt door Ovidius gesproken, het eene als plaats hebbende iu Fcbruarij en het andere in Maart. Eene levendige beschrijving wordt door Horatius gegeven van een derde feest, dat op de Nonen van December werd gevierd, wanneer lammeren en jonge geiten aan Faunus geofferd werden. FAUNEN, veld- of boschgoden onder de oude Ro-
meinen, voorgesteld als monsters met ligchamengelijk bokkeu,scherp gepunte ooreu en horens.Zij bewoonden de bosschen met de nimfen eu satyrs. FAUNUS, eene godheid door de oude Romeinen
aangebeden als de god van den landbouw en het vee. Men geloofde ook, dat hij profetische aankondigingen van de toekomst gaf. De godspraken, die bij en zijne vrouw Fauna gaven, werden, de eene nabij Tibur en de andere op den Aventijnschen heuvel nabij Rome, geuit. Als iemand de godspraak wenschtc te raadple- gen, bcgou de plegtighcid met het offeren vau een schaap of een ander dier, waarop de huid vau het slugt- oll\'er, afgestroopt zijnde, uitgespreid werd als eene ligplaats, waarop de persoon zich te slapen legde, en het antwoord van het orakel werd gegeven in eeu droom of door eene bovennatuurlijke stem. Deze god wordt dikwijls beschreven als te wonen in bosschen, en te jagen niet nimfen en satyrs; somtijds worden |
|||||||||
|
I
|
||||||||||
|
I F=
|
||||||||||||
|
i
|
||||||||||||
|
FEBRTS — FEESTEN (GODSDIENSTIGE).
|
||||||||||||
|
800
|
||||||||||||
|
zelfs verschillende Fauus vermeld. In den loop des
tijds werd deze godheid vereenzelvigd mei den Area- dischen Pan. FEBRIS, de godin hij de oude Romeinen, die hare
vereerders tegen de koorts beschermde. Niet minder dan drie heiligdommen waren aan hare dienst gewijd, waarin amuletten werden geheiligd, die gedurende de koorts gedragen werden. FEBRUUS, eeue Romcinschc godheid, waaraan
de maand Februari] was gewijd. De naam van dezen god is afgeleid van een oud Latijnsch \\roor&,fe6ruare, reinigen, en in verband niet reinigingen werd hij ook beschouwd als een god der onderwereld, en somtijds vereenzelvigd met Pluto. liet was eenc eigenaardige verdienste van Tebrum, dat hij het offeren aan hem het volk de aseh achterwaarts over het hoofd inliet water wierp. FEESTEN (Godsdienstige), tijden van vreugde
en dankzegging aan God. Zij werden van de vroegste tijden af gevierd. De Sabbath, door God zelven vóór den val ingesteld, kan het eerste feest genoemd wor- deii. dat er ooit bestond. Op den Sabbath volgde in oudheid het feest der nieuwe maan of het begin dei- maand, hoewel dit. niet door God werd ingesteld. Dit feest schijnt lang voor den tijd van Mozes bestaan te hebben. Het werd afgekondigd door bet geluid van trompetten, en werd voornamelijk gevierd dooroffer- anden boven die van andere dagen. Tn de wet van Mozes werd bepaald, dat drie groote feesten jaarlijks door de oude Hebreen gevierd moesten worden. Deze waren het Paasch feest, hef Pinksterfeest en het Loof- hnttenfeest, waarvan er twee zeven, en het derde acht achtervolgende dagen duurde. Op elk dezer groote feesten moesten alle Joodsehe mannen tegenwoordig zijn, en om alle vrees voor de veiligheid hunner eigen- doinmen of huisgezinnen gedurende hunne afwezig- beid weg te nemen, verhond God zich om zoodanig te werken op de gemoederen hunner vijanden, dat zij zelfs niet zouden hegeeren gedurende die feesttijden in hun land te vallen. Hoewel liet den mannen aldus bevolen werd om tegenwoordig te zijn, schijnen de vrouwen van de feesten niet te zijn uitgesloten, voor- namelijk niet van het Paaschfeest. Onze Heer en Zijne Apostelen woonden de groote feesten der Joden ge- regeld hij, doch nergens vinden wij eenigbevel in het Nieuwe Testament, dat de (\'hristenen in latere tijden tot die inachtnemingen vcrpligt. Na de hemelvaart van Christus en zelfs na de uitstorting vandenllcili- gen (ieest op den Pinksterdag gingen de Apostelen nog voort, zoolang het hun door het Joodsehe sanhe- |
||||||||||||
|
I drin werd veroorloofd, om de verschillende kerkelijke,
j zoowel als burgerlijke inzettingen hunner landgcnoo- ! ten in acht te nemen en de groote feesten bij te wonen. 11 et zelfde werd gedaan door vele der eerste bekeerden tot het Christendom, voornamelijk die hunnei. welke vroeger t<>t de Joodsehe kerk hadden behoord. De geest des Christendoms evenwel, meer bijzonder zoo- \': als zij ontwikkeld is in de geschriften van den Apostel Paulus, was geheel en al tegen die bijzondere tijden, welke een gedeelte van het Joodsehe stelsel hadden uitgemaakt. Het eischtc het geheele leven van den geloovige, en wilde zijne inzettingen niet bepalen tot , eenc bijzondere plaats of een bijzonderen tijd. En ! hoewel het een ontwijfelbaar feit is, dat zelfs in dien vroegen tijd de Christenen zekere dagen uitkozen, die zij verbonden aan de groote feiten uit de geschiedenis der verlossing, was het slechts eenc afdaling van de verhevenheid van den zuiveren geest, waarop zelfs de Christen, hoewel hij deel heeft aan eenc dubbele na- i tuur, zich niet altijd kan handhaven, tot zinnelijke zwakheid, —eenc afdaling, die des te noodzakelijker moest worden, naar mate het vuur der eerste geest- drift, de gloed der eerste liefde, verminderde. De feesten, die in de eerste Kerk inde eeuw, welke
onmiddellijk op die der Apostelen volgde, werden ge-
vierd, waren beperkt tot den wekclijkschen Christe-
lijken Sabbath en liet Paasch- en Pinksterfeest. De
| oorsprongdezerjaarlijksche feesten wordt aldus door
I Neander opgegeven:
„Bij de wekelijksehe enjaarlijkschc feesten gingen
j de Christenen oorspronkelijk van hetzelfde denkbeeld j uit, dat het middelpunt van geheel het Christelijke j leven is; de navolging namelijk van Christus den Gc- j kruisigde en Opgewekte. Hem wilde men navolgen in Zijnen dood. door in geloovige boete de werkingen ; van dezen zich toe te eigenen, zich zelven en der we- ; reld af te sterven; Hem wilde men navolgen in Zijne opstanding, door in het geloof in Hem en in Zijne kracht met Hem op te staan tot, een nieuw Gode ge- wijd, heilig leven, dat hier beneden ontkiemt, en daar boven tot volkomenheid zich ontwikkelt. Dit zocht 1 men uit te drukken door het feest der opstanding als een vrcugdefeest te vieren, en, als voorbereiding daar- ; toe, het gedenken van het lijden van Christus met hoe- i tedoening cu kruisiging des vlëeschcs, in den vorm van een vast- en boetedag, vast te stellen. Zoo was in de week de Zondag het opstandings- of vrcugdefeest, en waren ter voorbereiding van hetzelve deWoensdag en de Vrijdag als boet- en bededagen aan de gedach- tenis van het lijden van Christus eu hetgeen daaraan |
||||||||||||
|
FEESTEN (GODSDIENSTIGE). MH
|
||||||||
|
dag een Zondag, daar hij eiken dag in de communie
de gemeenschap met Christus, hoewel opgestaan, plegtig kon vieren." Hoewel zulke inzigteu gekoes- terd werden door eenige der meer verstandige leeraars der Kerk, zag de groote menigte des volks de vermeer- dering der feesten met een gunstig oog aan. Vele j Christenen werden er in de derde en de vierde eeuw gevonden, die cene sterke neiging toonden om deel te nemen aan het vieren van Heidenschc feesten en Joodsche Erehruiken. Feesten voor afzonderlijke liei- ligen werden er in den loop des tijds in groot aantal ingesteld, en uicer bijzonder ter eere van de Maagd j Maria. In de zevende eeuw werd er een feest ingesteld ter eere van het hout van het kruis, waaraan de Znlig- makcr hing, en ecu ander ter gedachtenisviering niet van één, maar van alle heiligen. Op dezen tijd wijdde paus Bonifacius IV., aan wien het Pantheon te Rome \' was geschonken, het ter eere van de Maagd .Maria en al de martelaren, gelijk hel te voren gewijd was aan al de goden en voornamelijk aan Cybele. Daarop volgde in de tiende eeuw het jaarlijksche feest tema- gedaehtenis aller zielen. De oorspronkelijke eenvou- digheid der Christelijke ceredienst werd nu geheel uit het oog verloren, en de Kerk van Rome, begeerig om de gunst der menigte te verwerven en hare verba- zing op te wekken, vermeerderde het aautal harer feesten zoo snel, dat er in den loop des tijds naauwe- lijks een enkele dag overbleef, die niet aan den eenen of anderen heilige was gewijd. Het Roomsche brevier bevat formulieren voor die dagen, en geeft, met cene geschiedenis van eiken heilige, bet gebod op, waar- door hij op zijn eigen dag eu somtijds in zijne eigene kerk ingeroepen moet worden. De Griekschc kerk is even kwitsig geweest met het instellen harer feest- dagen. Men zegt, dat er geen dag in het jaar is, die in die kerk niet een vasten- of feestdag is. Onder de Mohaniedanen zijn er twee groote feesten in het jaar, bet Kleine en het Groote Bairam. Hel kleine volgt onmiddelijk op de vasten van den Ramadan en duurt drie dagen; het groote begint op den tienden dag der laatste maand van het jaar, en duurt ook drie ) dagen. De oude Scandinaviërs vierden drie groote godsdienstige feesten in het jaar: Vule, jaarlijks bij den wintcr-zonncst ilstand gevierd, ter eere van Frey of de zon, ten einde een gelukkig jaar en vruchtbare jaargetijden te verkrijgen; een tweede feest, ingesteld ter cere van Goa of de aarde, en gevierd bij het eerste kwartier van de tweede maan van hel jaar; en een derde feest, ingesteld ter eere van Odin, en gevierd bij bet begin der leute. Er waren ook eenige feesten ter |
||||||||
|
was voorafgegaan, gewijd. En zoo ook vierde men een
jaailijksch feest tot gedachtenis der opstanding van Christus en der voortdurende werkzaamheid des Op- gewckten en Verheerlijkten, en als voorbereiding daar- toe het aandenken van Zijn lijden en de Vasten." Tn het begin der tweede eeuw vinden wij bij den
marteldood van Polycarpus, bisschop van Smyrna, bet eerste voorbeeld van drie feesten ter gedachtenis van den dood der martelaren, welke in de eerste Chris- lelijke kerk algemeen gevierd werden. Die feesten werden geregeld gehouden op de verjaring van den dag, waarop de martelaar was gevallen, die, in de taal van dien lijd, zijn geboortedag werd genoemd. Deze natuurlijke uitdrukking van hulde aan de na- gedachtenis van belijders van hel Christendom, die ontstond uit een gevoel van innige gehechtheid aan Christus, ontaardde spoedig in eene bijgeloovigevcr- ceriug van alles, wat aan deze heilige mannen bc- hoorde, en eindelijk werd het Feest der Martelaren ingesteld met de indrukwekkende cercmoniécle ge- hruikeu.dic de Rooiusche kerk er aan heeft verbonden. In de eerste tijden der Kerk lot aan de vierde eeuw
waren de eenige feesten, die door de Christenen ge- vierd werden, de Dag des Hoeren, Goede Vrijdag, IV schen, Pinksteren en verscheidene verjaringen van de geboortedagen van martelaren. Augustinus maakt mei- ding van deze feesten als de eenige, die toen beschouwd werden als het Apostolische gebruik in luiu voordcel te hebben. Kerst ijd beschouwt hij echter als van laieren oorsprong en minder heilig dan de andere. En deze mceniug wordt, geschraagd door het feit, dat de Ante- Nicamische vaderen over het bestaan van zulk een feest in de Kerk een volkomen stilzwijgen bewaren. Het is daarom waarschijnlijk, dat de oorsprong der gedachtenisviering van de komst onzes Ilecrcn, die gewoonlijk bekend is onder den naam van Kerstijd, later plaats heeft gehad dan de vestiging van het Christendom door Constantiju den Groote. Sedert de vierde eeuw nam het aantal Christelijke
feesten snel toe, zoodaf, Moshciin ons bcrigt, dat bel aantal feestdagen in de zesde eeuw bijna gelijk was aan dat der kerken. Niettegenstaande de toenemende neiging in de Kerk, om feesten opeen te stapelen ter herinnering van heilige gebeurtenissen, vinden wij, dat Hiëronymus de vettigheid van zulke gebruiken weigert te erkennen, en in duidelijke bewoordingen verzekert, dat, „uit het zuiver Christelijke oogpunt beschouwd, alle dagen gelijk zijn; elke dag is voorden Christen een Vrijdag om geheiligd te worden door de herinnering van den gekruisigden Christus; elke |
||||||||
|
101
|
||||||||
|
802 FEU AUKN — FKR1 JE LATINO.
|
|||||||
|
FER1ËN, (lat./eria, feestdagen), een naam ouder
de oude Romeinen aan alle bijzondere vreugdetijden gegeven, daaronder begrepen heilige feesten of dagen aan een bijzoudcren God gewijd. De Feriën waren gewoonlijk verdeeld in twee soorten, de openbare en de bijzondere, waarvan de laatstgenoemden gevierd weiden door personen of huisgezinnen, om een bijzon- der voorval of gebeurtenis in hunne geschiedenis te herdenken, terwijl deecrstgeuoenidendoordegeheelc natie werden gevierd, eu liet volk daarbij gewoonlijk de tempels der goden bezocht en gebeden en offcran- den deed. Eenige openbare feesten werden geregeld gevierd, en de datum, waarop zij plaats hadden, werd opgeteckend in de Fasti of kalenders. Deze werden genoemd Ferite Slatira of vaste feestdagen. Andere openbare feesten werden jaarlijks gevierd, maarniet op een bepaalden dag, eu ontvingen den uaani van Ferite Coueeplirte. Deze beide soorten van feestdagen werden gehouden niet feestvieringen en vreugdebe- drijveu van verschillenden aard. Maar de plegtigste soort- van Feriën was die, welke door de openbare autoriteiten ingesteld werden om gevierd te worden, ten gevolge van ecu groot nationaal gevaar of eene dreigende openbare ramp. Deze feestdagen werden Ferite Tmperatirte genoemd. Zij werden gewoonlijk gedurende verscheidene dagen gevierd. Als er een steenregen plaats had, zooals Livius verscheidene malen verhaalt, werden er gedurende negen dagen Feriën gehouden. Geene regisgedingen mogten er gedurende de openbare Feriën gehouden worden, eu het volk werd streng bevolen zich, op straffe eener bocfe, van werken te onthouden. Met was onder de Roineiusclie casuïsten dikwijls een onderwerp van twist, welke soorten van werk er op de openbare Fe- riën wettig mogten verrigt worden. De invoering van het Christendom in het Romeiusche rijk, eu vooral de aan nciu ing er van als de godsdienst van den staat,leidde tot de afschaffing van de oude Feriën en hare vervan- ging door Christelijke feesten. FHRI.K LATLVF, ecu feest, door Tarquinius
Superbus ingesteld, of, zooals Niebulir denkt, veel vroeger, ter cere van het verbond tusschcu de Roinoi- nen en de Latijnen. Het werd op den Albaansclien berg gevierd, eu was oorspronkelijk gewijd aan de dienst van Jupiter Latiarü. Als er ecu krijgstogt onder- nomen moest worden, mogt de generaal niet vertrek- ken, alvorens bij de Lat ma\' gevierd had. Dit feest duurde verscheidene, gewoonlijk zes, dagen. Door den Romcinschen consul werd op den Albaansclien berg gewoonlijk een os geotterd, temidden van verzamelde |
|||||||
|
cere der andere goden; deze werden dikwijls vermeer-
derd bij gelegenheid van bijzondere gebeurtenissen. Talrijke en dikwijls prachtige feesten hebben een
kenmerkende!) trek uitgemaakt van liet oude en hel nieuwen\' Heidendom. In de Heidenselie godsdiensten der oudheid ontmoeten wij maan- en zoiine-, lente- en herfst feest en; feesten om nationale zegeningen te herdenken, en feesten van velerlei aard, gewijd aan de goden. De Grieksche feesten hadden over het al- gemecn ecu vrolijk voorkomen, terwijl die van de Egypteuareu en Romeinen gekenmerkt waren door ernst en zelfs geheimzinnigheid. Mij elk volk van het nieuwere Heidendom worden er feesten, vastgestelde en niet vastgestelde, gevierd, die niet zelden tijden zijn van de oustuimigste vreugde en onbedwongen genot, vergezeld van offeranden aan de goden en gods- dienstige plegtighedeii van verschillenden aard. FERALTLN, een feest der oude Romeinen, dat
jaarlijks gevierd werd ter cere van de schimmen van overleden vrienden en bloedverwanten. Het werd ingesteld door Nnma, en werd gedurende elf dagen gevierd, liet huisgezin en de kennissen der overle- ileuen gingen naar de graven en wandelden er om been, terwijl zij gedurende dien tijd gebeden rigttcn tot de goden der helschc oorden ten behoeve, hunner dooden, die, zooals zij geloofden, den Tartarus be- woonden. Dan werd er een maaltijd gereed gemaakt, die gedeeltelijk uit honig, wijn eu melk bestond, liet- geen op een grooien steen werd gezet, en waarvan men veronderstelde, dat de dooden gebruik maakten. Bloemen, wierook en andere reukwerken werden ook gebezigd volgens den rang der overledenen. Men verbeelde zich, dat, terwijl de Fcraliën duurden, de geesten der dooden de aarde weder mogten lic/.oe- ken, om de graven mogten wandelen en deel hebben aan de genoegens van het feest. Op den elfden dag van liet feest mogten er geene huwelijken gesloten worden, en de aanbidding der andere godheden werd nagelaten, terwijl al hunne tempels gesloten waren. Alen zegt, dat toen de Fcraliën gedurende eeuigen tijd niet gevierd waren, men al de graven in vuur zag, en dat men de geesten der dooden gedurende den nacht boorde zuchten en bitter klagen, omdat zij ver- waarloosd waren. Maar bij de wederinvoering van liet feest hielden al die wonderen onmiddellijk op. FKKETK1US, een bijnaam van Jupiter, afgeleid
van Int Latijnsche ferio, slaan, omdat het onder de oude Romeinen de gewoonte was bij liet afleggen van ecu eed, om Jupiter aan te roepen ben dood te slaan, indien zij valschelijk zwoeren. |
|||||||
|
FESOL1 (CONGREGATIE VAN) — FKTISCI1D1ENST.
|
||||||||||
|
KOK
|
||||||||||
|
menigten, die zich aan allerlei vreugdebcdrijvcnover-
gaveu. Op de twee dagen, die onmiddellijk op de Latuue volgden, mogtenergeene huwelijken gesloten worden, daar deze dagen als heilig werden beschouwd. De Ferise Latimr schijnen door de Romeinen tot aan de vierde eeuw gevierd te zijn. FESOL1 (Congregatie vax),ccuc monniksorde in
de veertiende eeuw gest icht door Karel van Montegra- nelli. De leden werden ook Bedelmonniken van den Heiligen Ilicronytnus genoemd. De stichter leefde te midden van de hergen van FYsoli omstreeks hel jaar 1386, waar hij deze kloosterorde stichtte, die eerst door limoccuiius VII. goedgekeurd, en vervolgens door Grcgorius XII. en Eugcnius IV. bevestigd werd. FKSSOXIA (Lal. Fi\'ss/i*, vermoeid), eene godin der onde liomeincu; die hen bijstond, welke vermoeid waren. FF.TI AT, KS,( encollcgie vau Romciusehe priesters,
wier dienst het was bijzondere zorg te dragen, dal bij alle openbare onderhandelingen met andpre natiën het geloot\'onschendbaar zon bewaard blij ven. De eerste instelling dezer orde werd aan Numa toegeschreven. Als ilc Romeinen cene wezenlijke of denkbeeldige be- Icediging van cene naburige natie ondergaan hadden, werden vier fetiales uitgezonden om vergoeding te cischen, en deze vier kozen er een uit om lntu verte- genwoordiger te zijn. De afgevaardigde ging naarde grenzen der beleedigcnde stammen, op eene bijzou- derc wijze gekleed, met cene wil te wollen guirlande om zijn hoofd gebonden, benevens een krans van hei- ligc kruiden, die binnen de grenzen van den Capito- liinschen heuvel geplukt moesten zijn. Alvorens hij de grens van het land overtrok, van welks volk vcr- goeding gezocht moest worden, deed de afgevaardigde een ernstig gebed aan Jupitcr om een goeden uitslag, en verklaarde hij te zelfder tijd plcglig, dat hij met gecne ouregtvaardige of onredelijke zending belas! was. Dan trok hij de grenzen over, en trad het land binnen, waarheen bij gezonden was. Aan den eersten persoon, dien hij mogt ontmoeten, deed hij dezelfde verklaring, als hij reeds aan Jupitcr had gedaan; hij herhaalde ze aan de schildwacht bij de poort der stad; en vervolgens aan de magistraten in bet forum, in tegenwoordigheid van het vergaderde volk. Zijne op- dragt uitgesproken hebbende, wachtte hij dertigdagen in de plaats om antwoord te ontvangen, en als er in den loop van dien tijd geen behoorlijk antwoord was ontvangen, sprak de afgevaardigde eene piegtigever- klaring uit, en de stad verlatende, keerde hij naar Rome terug, om aan den senaat een verslag uit te |
||||||||||
|
brengen van zijne handelingen, die naar dat verslag
zijn toekomstig gedrag regelde. Na het hooren van den .staal der zaken werd de gehcele zaak bedaard overwogen, en als er besloten werd oorlog te voeren, keerde de al\'gczanl dadelijk naar de grenzen van hel land des vijauds terug, wierp cene speer, met eene ijzeren punt of met bloed besmeerd, op den grond, en deed eene plcgtigc oorlogsverklaring uit naam van hel Ronieinscbe volk aan de inwoners vau dal land. Er bestaat veel twijfel over het juiste aantal Fetiale», waaruit het collcgie bestond. Eenigen hebben verou- dcrsteld, dat er twintig waren, gekozen uil familicn vau rang, die niet slechts voor eenigen tijd, maar voor hun gehcele leven aangesteld werden. FETISCHDIENST. liet woord fetisch, dal af-
gclcid is vau het rertugesche felisso, een orakel of openbaring van de goden, wordt toegepast op de bij- geloovighcden van de Negers aan den Senegal, en fetischmus kan bepaald worden als de vercering bewc- zen aan voorwerpen vau kunst of uit de natuur, aan bezielde of onbezielde ligchanien of hunne hocdanig- hedeu. liet woord frtïsch werd het eerst in gebruik gebragt door De Brosscs, in zijne verhandeling Du Culte des Dicux féticbes, in 1760 uitgegeven. De fetischdieust is de godsdienst van de verschillende landen van West-Afrika, en wordt ook gevondenonder verschillende Indiaanschc stammen vau Noord-Amc- rika. Wilson, die langen tijd zendeling op de Westkust van Afrika geweest is, geeft ecu naauwkeurig en be- langwckkend verslag vau den aard en het gebruik van een fetisch. „Een fcliseb kan gemaakt zijn van een stukje hout, den horen vau een bok, den hoef van cene antilope, een stukje mciaal of ivoor, en behoeft slechts door de wijdende handen van een priester des lands te gaan, om al de bovennatuurlijke krachten te outvaugen, die mcu veronderstelt, dal hij bezit. Het is niet altijd zeker, dat de fetischen buitengewone magt bezitten. Zij moeten beproefd worden en een bewijs geven van huune kra-chl, alvorens zij ouvoor- waardelijk vertrouwd kunnen worden. „Indien iemand, die ecu fetisch draagt, wondervol
aan ecu gevaar ontsnapt, of geluk heeft gehad in den handel, wordt zulks toegeschreven aan de werking er van, en deze fetisch wordt voortaan als een zeer dier- bare vriend geliefkoosd, en als onschatbaar gewaar- deerd. Indien hij aan den anderen kant teleurgesteld is in eenigc zijner verwachtingen,of door cene droevige ramp is getroffen, wordt zijn fetisch als een onwaardig iets weggeworpen, zonder dat echter zijn vertrouwen op de kracht van fetischen in hel algemeen verminderd |
||||||||||
|
SOI FETI8
|
ENST.
|
||||||||
|
vindt ze hangende langs elk pad, dal hij betreedt, bij
elke vereeuiging van twee of meer wegen, bij de plaats, waar hij cene rivier oversteekt, bij den voet van elke groote rots of statigen woudboom, bij de poort van elk dorp, boven de deur van elk huis, en om den hals van elk menschclijk wezen, dat hij ontmoet. Zij worden geplaatst op hunne pachthoeven, om hunne vrucht- hoornen gebonden, en vastgemaakt om den hals van hunne schapen en bokken, ten einde te voorkomen, daf zij gestolen worden. Indien iemand zich waagt op hel eigendom van zijn buurman, trots de fetischen, die deze er geplaatst heeft om het te beschermen, verwacht men vol vertrouwen, dat hij de sfraf voor zijne ver- metclhcid op den ceneu of anderen tijd ondergaan zal. Indien hij later overvallen wordt door eene vreesclijke of cene langdurige ziekte, al is het ook twintig, dertig- of veertig jaren daarna, dan weet men, dal hij lijdt ten gevolge van zijne eigene vermetelheid." Deze soort van ccrcdicust heeft haar oorsprong in
den mensehelijkcu aard. Zij is slechts de aanbidding der natuur, niet in haar grootsch en meest verheven voorkomen, zooals zij gezien wordt in de bewegingen der hcmelligchamen, maar in de gewone voorwerpen, die zich overal om ons vertoonen. De fetisch is in de ecuc of andere gedaante te vinden in alle vormen des bijgcloofs, en hetzij in de zonnige oorden vanhctZui- dcu, of in de koude, woeste streken van hef Noorden, hij omkleedt met het denkbeeld van hetbovennatuur- lijke de afzonderlijke voorwerpen zoowel als de zamen- gcstelde verschijnselen der natuur.Cruikshank spreek! in zijn werk, dat Achttien jaren op de Goudkusf van Afrika ten titel draagt, aldus over den oorsprong en de werking der fetischdienst onder de Fantijnen: — „Zij geloovcn, dat het Opperwezen, uit medelijden met hel menschelijke geslacht, aan eene vcrschcidcn- hcid van wezens, bezielde en onbezielde, de eigen- schappen der Godheid heeft verleend, en dat hel eiken persoon in de keuze van zijn voorwerp van aanbidding bestuurt. Als deze keuze eens gedaan is, wordt het voorwerp de Socman of afgod van den persoon. Het kan een blok, een steen, een boom, cene rivier, cen I meer, een berg, eene slang, een alligator, een bundel | lompen of iets anders zijn, waarop de buitensporige verbeelding van den afgodendienaar zich vestigt. Van i het oogenblik, dat hij zijne keus gedaan heeft, neemt ! hij zijne toevlugt tot dezen zijn god in al zijne mocije- lijkhcdcn. Hij schenkt hem offers van rum en palmolie, J legt offergaven voor hem van olie en koren, offerthem vogels, bokken en schapen, en besmeert hem niet hun bloed; en als hij deze plcgtighedcn verrigl, bidt hij |
|||||||||
|
wordt. Hij is slechts ongelukkig geweest, omdat hij
een slecht bccii heeft vertrouwd, en met onverminderd vertrouwen zoekt hij een ander, dat hem beter geluk zal aanbrengen. „Waar iemand veel geluk ondervonden heeft door
I de werking van een fetisch, krijgt hij er een gevoel
van gehechtheid en dankbaarheid voor, en begint hij zich te verbeelden, dat deszelfs kracht voortkomt uit eene soort van verstand in den fetisch zclvcn, en be- schouwt hij dien eindelijk met afgodische verecring. Daarom wordt het gebruikelijk om er gemeenzaam mede te spreken als met een dierbaren en getrouwen vriend, om er rum over te gieten als cene soort van offergave, en om hem in tijden van gevaar luide en ernstig aan te roepen, ten einde den geest en de kracht er van op te wekken. „Dedoeleinden,waarvoori\'etischen gebezigd worden,
zijn bijna talloos. Uc eene beschermt tegen ziekte, een ander tegen droogte, en een derde tegen de oorlogs- rampcii. He eene wordt gebruikt om regen te doen vallen, een ander verzekert goede oogsten, een derde vervult de zee en rivieren met visschen, en maakt ze willig om gevangen te worden in het net van den vis- schcr. Zinneloosheid wordt genezen door fetischen, de onvruchtbaarheid van vrouwen wordt weggenomen, en erisnaauwelijksecne enkele onaangenamegebeur- Icnis in het menschelijke leven, die door dit middel niet wordt afgeweerd; de eenige voorwaarde is, dat de juiste soort van fetisch gebezigd worde. Eenige moeten hef leven beschermen, andere hef vernietigen. üc eene boezemt den mcusch moed in, maakt hem j onkwetsbaar in den oorlog, of verlamt de kracht cener
j tegenpartij."
Fetischen dragen verschillende namen, daar zij som-
: lijds grisgris, en op andere tijden jujus heeten. Uc
laatste naam wordt hun in Oud Calabar gegeven. Er zijn verschillende klassen van fetischen: persoonlijke, huiselijke en nationale. Zij worden in eene groote ver- { schcidcnhcid van vormen aangetroffen, de incest ge-
wone is die van koppen van dieren of hoofden van I menschelijke wezens, en bijna altijd zijn zij voorzien
van een paar groote horens. üc fetischdienst is algemeen in West-Afrika. „Een
! der eerste voorwerpen," zegt Wilson, „die liet oog des
vrcemdclings begroeten, nadat hij zijne voelen op de ! kust van Afrika nederzet, zijn de symbolen dezer gods-
dienst. Hij komt uit de boot onder een verhemeltc van fetischen, niet alleen als een middel voor zijne i eigene veiligheid, maar als een waarborg, daf hij de
j elementen des kwaads niet onder hef volk brengt; hij
|
|||||||||
|
FETIS
|
|||||||||
|
EN8T. MI5
|
|||||||||
|
hem goedgunstig te zijn, en hem de inwilliging van
/.ijii verzoek toe Ie.staan. Deze plcgtighcdenen smec- kingen worden uitsluitend tol zijn afgod gerigt, zonder dat hij in zijn hart aan het Opperwezen denkt. Gedu- rende de verrigting er van wordt de afgodendienaar | somtijds opgewekt tot een hoogen trap van opgewon-
I denheid, ea onder den invloed van zijne dolzinnighcid
misleidt hij zich niet het denkbeeld, dat zijn afgod op geheimzinnige wijze gemeenschap met hem heeft, en een antwoord op zijn gebed heeft toegestaan. Aldus wordt hij door eenc buitengewone zclfbcgoocheling geleid tol de aanneming van de eene of andere pleg- lighcid, van welker verrigting hij verwacht, dal hij liet doel zijner wenscheu zal verkrijgen. Niets kan de ongc- rijmdheid dezer plcgtighcden overtreffen. Zij hebben volstrekt gecne betrekking op hel onderwerp van zijne I smcekingen. Om een ziek kind te doen herstellen, een , vriend, die in eenc gevaarlijke onderneming gewikkeld j is, voor gevaar te behoeden, of vernietiging op een ,
vijand te doen nederdalen, omringt de afgodendienaar j zijn huis misschien met ecu snoer van tceneu, hangt \'
hij cenige vuile lompen aan den tak van een boom, of nagelt hij een vogel aan den grond door middel van | ecu staak door zijn ligchaam gedreven." De fetischmannen maken eenc geregelde en talrijke
orde uil, wier geheelc doel is door eene reeks van kunstige uitvindingen en bedriegerijen een volkomen I ovcrwigt over hei onwetende en bijgcloovigc volk te verkrijgen en te bewaren. Als een jong mensch naar dit ambt haakt, wordt hij onder de zorg geplaatst van een oud gevorderde in de kunst, en aan een stelsel van zorgvuldige opleiding onderworpen. Alvorens de jou- gclingen echter zelfs tot kandidaat worden verkozen, moeten zij eene proef afleggen van hunne bedrevenheid inden wilden, gerektcn dans, die als cen noodzakelijk gedeelte van de godsdienstige plcgtighcden wordt bcschouwd,en van een middel om zich op te winden tol dolzinnighcid, alvorens zij de orakelen van hunnen god j geven. Behalve dat zij bekwaamheid verkrijgen in het , gebruik van kruiden ter genezing van ziekten, maken zij zich bekend niet allerlei soort van goocliclslrckcn,cn verkrijgen zij, gelijk de waarzeggers, cene volkomcnc kennis van al de feiten, die bet rekking hebben op de gc- schicdcnisscn van de voornaamste personen en hunne j familiën, en door dit middel wekken zij de verbazing op van de bedrogenen, en maken zij hen gereed om geloof te slaan aan alles, wat gezegd zal worden. Al die innige bekendheid met de huiselijke zaken van hel volk wenden zij voor ontvangen te hebben van hunnen god, na hem geraadpleegd te hebben door offergaven I |
|||||||||
|
en offeranden, vergezeld van een tal van ceremoniën,
die geschikt zijn om de ligtgcloovigcn te bedriegen. Om meerdere uitwerking aan hunne bijgcloovigc plcg- ligheden te verkenen, kiezen zij gewoonlijk ecu donker schaduwrijk boschje, afgescheiden van de ver- blijfplaatsen der meuschen, lot het toonecl hunner handelingen. Om den lezer een levendig begrip te geven van de :
inagt, die deze fetischmannen over de gemoederen van | het onwetende volk uitoefenen, kiezen wij de bcschrij- ving, die Cruikshauk geeft van den fetisch, welk e zich te Mankassim, vroeger het hoofdkwartier der Fantijnsche magt, bevindt, ecu fetisch beschouwd als de magtig- stc godheid iu hel geheelc land. „Niet minder dan vijl\' priesters doen dienst aan het altaar van dezen grootcn fetisch. Hun aantal stelt ben in staat om eene meer zamcngestclde en beter ingcrigtc machinerie in werking te brengen om hunne streken uit te voeren, en hunne erkende meerderheid boven alle andere prics- ters en de daaruit voortvlocijcndc achting, waarin zij door de gezamenlijke fetischmannen iu het land gehouden worden, geeft hun voordeden om inlieh- tingen te verkrijgen, die afzonderlijke fetischman- ncn niet altijd bezitten. Zij worden zelden terstond geraadpleegd. Alleen wanneer de zaak van gewigt is, of nadat andere fetischmannen gecne voldoening heb- ben gegeven, wendt men zich tot hen, zoodat, alvorens ecu beroep op hen gedaan wordt, zij de gelegenheid gehad hebben om zich bekend te maken mei de om- standighcden van elk geval, en geheel voorbereid zijn om hun antwoord te geven. Maar zij dragen zorg zich te omgeven van elk hulpmiddel, dat berekend is ont- zag en vrees in te boezemen aan diegenen, welke hen raadplegen. Hun tempel is ecu diepe, donkere schuil- hock van het woud, waar het overhangende gebladerte zoo digt is, dal er naauwelijks ecu enkele lichtstraal kan doordringen, en waar het niet mocijclijk is de dcclgcnoolcu aan hunne kuustcnarij te verbergen. In dit hol brengen zij de bedrogenen geblinddoekt, en te midden van vreemde, onaardschc geluiden, die voor de ontdane zinnen der arme, verschrikte afgodendienaars | op het ccuc oogenblik uil de ingewanden der aarde schijnen voort Ie komen, en op het andere oogenblik door de lucht schijnen te snellen, doen zij hunne oll\'c- riiigen enaanrocpingen aan den god, dienzij zijn komen raadplegen. De verwarde alomtegenwoordigheid van de akelige geluiden, die de oorcu treffen en het hart der ongelukkige aanbidders doen ineenkrimpen, wordt verklaard door de aanwezigheid van cen troep deelge- nootcn,dicinhc( rond zijn geplaatst, sommige in holen |
|||||||||
|
FETISCHDIEN8T.
|
|||||||||
|
800
|
|||||||||
|
op, om de godsdienst vau hun land te beschermen,
i Daarom werd er cene bijeenkomst der opperhoofden ! gehouden, en een besluit genomen, dat zij elkander ; wederkecrig zouden ondersteunen om de volgende bclecdiging te wreken, die hun god zou worden aau- gcdaan. Spoedig bood zich cene gelegenheid aan om hun plan te volvoeren. Een mindere fetischiuau om- helsdc openlijk het Christendom, cu sloot zich aan bij de Christelijke nederzetting. Vol ijver en verlangen om zijne verachting vau den afgod te tooncn, ging hij met twee andere bekeerden naar het heilige boschje, en sneed hij er cenige stokken. Toen Adoc, het voor- uaamstc Fanlijnschc opperhoofd, de bclecdiging ver- nam, die aldus begaan was, riep hij zijne volgelingen op, viel de Christelijke nederzetting aan, greep en bond de bekeerden, cu voerde hen gevangen weg naar Mankassim. De Britschc autoriteiten mengden zich onmiddellijk in de zaak, vroegen de bevrijding der gevangenen, en riepen Adoc op om te (\'ape-Coast- Castle te verschijnen, en zich aangaande zijn gedrag te verantwoorden. Adoc aarzelde, maar stemde einde- lijk toe te verschijnen, mits zijn verhoor te Anamaboe en niet te Capc-Coast-Castlc plaats had. Het verhoor had plaats en eindigde niet een vonnis, waarbij hij veroordeeld werd eene som te betalen bij wijze vau vergoeding voor de nadcclcu, aan de Christenen en hunne nederzetting berokkend, terwijl de Christenen daarentegen vergoeding moesten geven voor de na- declen den fet ischmannen door hun fetiseh aangedaan. Gedurende langen t ijd weigerde Adoc om zijngcdecltc van het vonnis teu uitvoer te brengen. De opperhoof- den evenwel begonnen de gevolgen te, vreezen van deze hardnekkigheid huns opperhoofd», en de invloed der fetischmannen was nu zoodanig in verval, dat men het noodzakelijk oordeelde cenige buitengewone maat- regelen te uenieu ten einde hunne niagt te behouden. Den drang der crisis gevoelende, kwamen vele fetisch- manncn cu vrouwen gedurende den nacht bijecu op cene eenzame plaats nabij Anamaboe, waar zij het plan vormden om vier invloedrijke personen te vergift igcit, van welke er twee ambtsbcklccdcrs in de Wcslevschc kerk waren, opdat de plotselinge dood van deze toege- schreven zou worden aan de wraak van den fetiseh, en de gemoederen aller klassen van vrees zou vervullen. Dit plan werd echter niet ten uitvoer gelegd, daar het aan de autoriteiten werd verraden door een van dicgc- ncu, die bij dczamcnkoinsttegcuwooidigwaren. Adoc werd eindelijk overgehaald om aan den cisch van den gouverneur te voldoen, en de zaak werd ten eindegc- bragl door de gcheclc onderwerping van het trotsche |
|||||||||
|
ouder den grond, andere onder de bladcrrijkc takken
der boomen, terwijl alle de incest onaardsche kreetcn en zuchten slaken, die cene langdurige oefening in dit schandelijk bedrog hen in staat gesteld heeft om Ie uiten. Als zij de gemoederen hunner ongelukkige slagtoffcrs voldoende bchccrschen door dit wanlui- dende concert, en door hevig te dansen en wilde si uip- i rekkende worstelingen hun god tot oplettendheid hebben opgewekt, maken zij hem met het doel van hun bezoek bekend, liet is echter niet altijd op de eerste aanvrage, dal hij zich wil verwaardigen een antwoord tegeven.Deze onachtzaamheid oflieverde verachtende nalatigheid van den fetiseh wordt door den priester ver- klaard op ccuc wijze, die het meest met zijne eigene wenschen strookt. Den aanvragers wordt gezegd een gunstig oogenblik af te wachten, cene godsdienstige vasten in acht te nemen, de boozc geesten door offer- gaven voor zich te winnen, of een rijk geschenk aan de pricsterste verlccnen.llet komt ervoordezehardvoch- tige inenschen weinig op aan, of zij diegenen, welke zij bedriegen, lange en vruchtcloozc reizen laten doen. Zij welen, dat datgene, wat met moeite wordt verkre- gen, naar evenredigheid wordt gewaardeerd, en zij il ragen zorg, dat de gunsten van hunnen fetiseh niet ligt geacht worden. Als zij hunne slagtoffcrs eiken penning, dien zij door vleijci ij ofbedreigingen kunnen verkrijgen, hebben afgeperst, wordt tol een antwoord op hun verzoek besloten, en dit wordt uitgesproken mei al die misleidende kunstenarijen, die zij zoo wel welen uit te oefenen.\'" Eeuigc jaren geleden had er cene zeer belangrijke
reeks van gebeurtenissen in Fantiplaats, dicvcrdienl medegedeeld te worden, daar zij de doodsteek was voor de fetisehdienst in dat district van West-Afrika. De Wcslevschc Methodisten een zcndingsposl onder de b\'antijiien geplaatst hebbende, werd Frecman tot zendeling vergekozen. Hij rigtte in den loop zijner diciistvcrrigliugcii cene school op, en stichtte cene kleine vcrecniging van Christen-bekeerlingen in ecu dorp, Assafa genaamd, niet verre van den grootcn fo- liseh van Mankassim, waarvan wij reeds gesproken hebben. De fetischmannen waren vertoornd over de vestiging eener Christen-gemeente in de onmiddellijke nabijheid van het heilige boschje. Maar wat in het bijzonder hunne verontwaardiging opwekte, was de omstandigheid, dat ecu der bekeerden cene ree had geschoten biuneu de grenzen van het heilige boschje, en hunne godheid dus openlijk en duidelijk beleedigd had. Verwoed over deze daad van grootc heiligschennis, riepen de fetischmannen de Fantijnschc opperhoofden |
|||||||||
|
807
|
|||||||||
|
FETVA — FTNNEN (GODSDIENST DER).
|
|||||||||
|
zelfde beginselen ingerigt, en omstreeks denzelfden
tijd gesticht als de orde der Feuillanten. FIÜELKS (Lat. lie gehangen), ecu naam in de
eerste Christelijke kerk gegeven aan de geloovige of gedoopte lecken, om hen te onderscheiden van de geestelijken en catechumenen. In dezen zin komt het woord dikwijls in de oudeliturgié\'n en canons voor. De Roomsche kerk beschouwt de geheele wereld als ver- deeld in twee klassen: dejideletof geloovigen, en de ////7(A-A\'.vofongeloovigen. De eerste naam wordt alleen gegeven aan diegenen, die in den school der kerk zijn, en de laalsle aan diegenen, die er niet in zijn. FIDES, eene godin hij de oude Romeinen, die zij
in hoogc achting hielden als eene verpersoonlijking voornamelijk van het openbare geloof, waaraan zij als eene nationale deugd het grootste belang hechtten. Een tempel voor deze godin stond er op bet Oapitool te Rome, en was waarschijnlijk door Xuma Pompiliiis gebouwd. Hare priesters waren in het wit gekleed. FIDIUS, de zoon van Zeus of Hereitles, eene god-
heid door de oude Romeinen en Sabijucu aangebeden, en beschouwd als de beschermer van het goede ver- trouwen, dat ertussehenhenzouheersehen. F.en feest ter eere van dien god word er jaarlijks op de Nonen van Junij gevierd. Ovidius zegt, dat Fidius ook Sau- c/tx en Semo werd genoemd. FILLES-DIEt) (Fr. Doeti/ers rtm Gmi), eene non-
tienorde in Frankrijk, die zich wijdt aan hel bezoeken der zieken. Zij zeggen de Boetpsalmen wekelijks ecu- maal op. Eene andere geestelijke orde, die dezen naam droeg, werd in de dertiende eeuw gesticht, eu ging later in de orde van Fontkvraud (zie ald.) verloren. FINNEN (GoDSDiKXST ni:u). De Finnen of bewo-
ners van Finland zijn een bijzonder ras van menseden in het Noorden van Europa. Vroeger behoorden zij tot Zweden, doch in 1 SU1.) werd hun land aan Rusland afgestaan, onder welks heerschappij zij uogzijn. Eerst in de twaalfde eeuw werden er pogingen in het werk gesteld om dit volk tot het Christelijk geloof te bekee- ren, en eerst in de zestiende maakte hunne oude za- mengesteldc mythologie voorliet Christendom geheel plaats. De Finnen aanbaden oorspronkelijk de voor- werpen der natuur onder tastbare vormen. De geheele natuur werd als bezield beschouwd; de zon, de aarde, de zee ware levende, heilige wezens. In den loop des tijds begon echter een meer gewijzigd sielsel te heerschen. De verschillende afdeelingen der natuur werden niet langer beschouwd als in zich zelve goden, maar als bestuurd door zekere godheden of geniën, die ligchaineii en zielen hadden als meusehelijke wezens, |
|||||||||
|
opperhoofd. Naauwelijks was deze zaak afgeloopen,
of ceue zware beschuldiging van zanienzworiug om vier personen te vergeven, werd door de autoriteiten tegen de fetischmaunen ingebragt. Het gevolg was, dat de schuldigen veroordeeld werden om openlijk gegeeseld eu gedurende vijfjaren in de gevangenis opgesloten te worden, terwijl de fetisehvrouwen tot | cene gevangenschap van slechts twee jaren werden j veroordeeld. Hel schouwspel, dat de eens zoo vereerde en zelfs gevreesde fetisehniaiinen onderworpen werden aan de vernedering van in het openbaar geslagen te j worden, werd de ondergang van de fetischdienst in Faut iju. liet al laar vanden groot en fetiseh, die eeuwen lang was aangebeden, werd uu verlaten, en de fel isch- ; mannen waren niet langer van ecnig aanzien. FETVA, Geene handeling van hel Mohamedaan-
sehe gouvernement in Turkije wordt gerredelijk ge- hoorzaamd, tenzij deze in stipte overeenkomst wordt verklaard met den koran, en daarom vcrpligtend voor alle geloovigeu. Deze bekrachtiging wordt;Feloage- noemd, en gedurende langen tijd is het regl om het j te verleenen uitsluitend uitgeoefend door den Seheik- nl-Islam, die gewoonlijk het collegie van Ulenias ! raadpleegt, alvorens hij ecu besluit in de zaak neemt, j Aan dit voorregl is slechts éénmaal weerstand gebo- ! den door Mourad I V., die een hunner liet onthoofden, omdat hij zich tegen zijn wil verzette. Men heeft somtijds Felva gebezigd om sultans Ie onttroonen, en deze over te geven aan de woede der Janilsaren. Alle nieuwe wetten, en zelfs de kwestie van vrede en oorlog, moeien de bekrachtiging afwachten van den Seheik-ul-Islam. FEUILLANTEN, cene hervormde orde van Cis-
tereiëiizcn, gesticht door den abt van een klooster, Johannes de la Barrière, tegen hel einde der vijftiende eeuw. De monniken dezer orde moesten eene zeer ge- strenge levenswijze volgen, en waren in hun voedsel beperkt tot brood, peulvruchten eu water. PausGregO- riusXITT., de merkwaardige verbetering vernemende, die Barrière onder de Cisterciênzen had ingevoerd, zond hem een brief van gelukwensching, en stichtte ecu klooster naar dezelfde beginselen te Rome. Six- tusV. en Clemens VIII. drukten ook hunne goedkeu- ring uit. over de Feuillanten, en bij gevolg won de congregatie veld, voornamelijk in Frankrijk. Maar gelijk de kloosterorden in hel algemeen raakten ook i zij langzamerhand in verval. Zij beschouwden zich als ! onder do bijzondere bescherming der Maagd Maria, I en daarom droegen zij een wit kleed. FF.l\'IELANTfXKX, eene iionnenorde naar de-
|
|||||||||
|
SOS PINNEN
|
|||||||||
|
ENST DER).
|
|||||||||
|
terwijl vele andere zonder ecnigerlci gedaante waren.
Elke dezer godheden liail een bijzonder gebied, waar- over zij cene onafhankelijke heerschappij uitoefende. Mei zulk eene menigte van van elkander onafhankc- lijkc godheden, als dit stelsel van mythologie omvatte, schijnt het opliet eerste gczigl geheel onwaarschijn- lijk, dat de Finnen ooit eene Hoogste Godheid zonden erkennen, aan welke alle wezens, in den heinel en op de aarde, onderworpen zijn. Doch dit denkbeeld schijnt zich in den loop destijds geheel ontwikkeld te hebbeu, en de verschillende stappen, langs welke het begrip van één God bereikt werd, zijn te zien in het woord JhmiiIii, dat in de Finsche zinnen deze drie hetecke- nisseu heeft: de stoffelijke hemel, de hemelgod en het (tpperwezen. De wortel van het woord beteekent don- der, dat verschijnsel in de natuur, dat meer dan alle andere het gemoed van een Noordschcu wilde ontzag kon inboezemen. Toen .Tiimala in zijne beteckeniscin- dclijk tot het Opperwezen beperkt was, gingen de au- dcrcbctcekenissen langzamerhand verloren, en andere woorden werden er uitgedacht om die aan te duiden. Zoo werd de stoffelijke hemel Taitoa genaamd, en de god des hemels Ukko, een ond man, een titel oorspron- keiijk gebezigd als een term van eerbied jegens eiken god, doch later beperkt tot den god des hemels, de voornaamste der Finsche godheden. Ukko is bij de Finnen onder cenegroote verscheidenheid van namen en lil els bekend,die allen de hoogefiinctiënu il drukken, welke hij als regelaar van de grootc natuurversehijn- selcn geroepen is om te vervullen. Tlij zit getroond op eene wolk in het midden der hemelen, en draagt het firmament op zijne schouders. Hij slingert zware don- derslagen, en gewapend als een dapper krijgsman is de bliksem zijn zwaard, de veelkleurige hemelhoog zijn boog, en gelijk de Scandinavische Thor slingert hij een vreeselijken hamer. Onafhankelijk van den hemelgod Ukko had elk
hemelligchaam zijne eigene besturende godheid, die in ecu prachtig paleis woonde en al de bewegingen der planeet, waarover zij heerschte, regelde. AVWbe- stuurdc hel aanbreken van den dag, de godin Udutnr misten en dampen. De watergod, voorgesteld als een oud man, gekleed in een gewaad van schuim, en met een baard van gras, werd Altti en zijne echtgenoot Veüdmo genoemd.Hei eerwaardige paar bewoonde een paleis te Ahtolu op den bodem der zee, terwijl de an- dere goden, zijne medgczellcn, niet alleen in de zee werden gevonden, maar in rivieren, fonteinen,enmee- ren, gewoonlijk geneigd om vriendelijk te zijn jegens den mensch, terwijl sommige hunner boos en kwaad- |
|||||||||
|
\'■ doende waren. Maan-emo, moeder der aarde, wasecuc
■ magtige godin, volgens sommigen de vrouw van den
j hemelgod Ukko. Vele godheden waren er, die zorgen
I moesten voor de verschillende soorten van gewassen,
en die door de bearbeiders van den grond met nadruk
werden ingeroepen. Maar de goden, die vooral in ach-
ting gehouden werden.waren de woudgoden, van welke
de voornaamste Tapio was, ecu groot, tenger, oud man,
die een donker bruinen baard, een hoogen hoed van
dcnncnbladcn en een kleed van boommos droeg. De
ambrosischc drank van dezen boschgod en van zijne
. echtgenoot Mielikki was vloeibare honig, en de vcr-
i moeide jager haakte dikwijls naareen teugje van dezen
| heerlijken drank en bad erom. Maar behalve de bosch-
I goden, die over het algemeen goedaardig en vriende-
j lijk waren, hadden de Finnen ook hunne boschduivels,
! die, hoewel weinig in getal, werkzaam waren in het
doen van kwaad. De voornaamste dezer demons was
lliïsi, die de Finsche duivel was, en zijne woning had
in cene opening van ecu boseh; het, was zijn grootste
vermaak om menschen schade te doen. Hij had slecht s
drie vingers aan elke hand, maar daaraan waren scherpe
nagels, waarmede hij diegenen verscheurde, die in
zijne magt vielen. Deze boozc geest zond ziekten en
rampen van allerlei aard over de aarde.
Gelijk vele andere Ileideusche stammen schijnen
de Finnen cene soort van beslaan na den dood erkend Ie hebben. Op de graven hunner dooden legden zij voedsel en klccdcren, bijlen, messen en oorlogstuigcn van verschillenden aard, blijkbaar met het denkbeeld, dat zulke artikelen zelfs aan diegenen van uut zouden zijn, die dit aardsche iooneel verlaten hadden. Eenige veronderstelden,dat de dooden nieuwe ligchamen onl- viugen, terwijl andere zich verbeeldden, dat zij on tast- bare geesten werden, die door de Shamans alleen mogten gezien worden, hoewel men geloofde, dat zij Ie midden van de duisternis en de stormen van den nacht rondzwierven. De algemcene indruk was echter, dat de dooden de vijanden der levenden waren, en daarom dachten zij aan hen met vrees, en namen zij verschillende ceremoniën in acht, ten einde hen voor zich te winnen.of hunne tcrugkeering naar deze wereld te verhinderen, liet is ecu zonderling feit, dat uiettc- genstaande de vrees, die de Finnen van on de tijden voorde dooden hadden, zij niet zelden hunne toe vlugl tol hen zochten om raad en bijstand. Hetzelfde gebruik hcerscht nog onder de Siiamaxistkn (zie ald.) van liet Noorden, die gclooveu, dat als hunne Shamans of priesters in zinverrukking geraken, zij door de rijken der dooden zweven, en daar berigten inwinnen, diezij |
|||||||||
|
FLAGELLANTEN.
|
SOit
|
|||||||||||
|
worstelden het Heiden- en liet Christendom om den
voorrang in Finland. Door den invloed der Zweden strekte de Protestantschc kerk, die in 152fi onder GustaafWasa gesticht was, zich in den loop des tijds onder de Finnen uit, doch er bleven evenwel nog eenige Heidensche gewoonten enplegtighedenbestaan.Toen eindelijk in 1809 Finland van Zweden aan Rusland overging, werd er eene onafhankelijke Lutliersche kerk in het land gesticht, waarover de aartsbisschop van Abo het bestuur heeft. FLAGELLANTEN, eene klasse van menschen, die
het eerst in de dertiende eeuw in Italië verschenen, te midden van de twisten tusschen de Guelphcn en de Ghibbcllinen, de partij die den paus, en de partij die den keizer genegen was. In de opgewondenheid van dien t ijd liepen groot e troepen menschen, met touwen om- gord, in processie door de sleden en dorpen, terwijl zij liederen zongen en het volk opriepen om berouw te hebben.Het schouwspel, dat het optrekken derFlagel- lanten aanbood, bragl eene groote ontsteltenis teweeg. Zulke optogten verspreidden zich van Italië naarandere landen. Vooral in Duitschland bragl de diepe indruk, die in de gemoederen van luit volk ontstond door het heersenen van den zwarten dood, veel tot demonstra- tien van dien aard bij. Groote troepen vau Flagellan- ten trokken dan ook door Vlaanderen, Frankrijken Duitschland, liederen zingendeen zich geeselende, totdat het bloed uit de wouden vloeide. Zoodanig ver- spreidde zich de dweepzieke geest, dat de burgerlijke en kerkelijke autoriteiten het noodzakelijk vonden om tusschenbeideu Ie treden. Paus ClemcnsVI. vaardigde een verbod van al zulke processien uit, met bedreiging van zware kerkelijke straffen. Dit wekte de Flagellan- tcu slechts op om de heerschende kerk van dien lijd te bestrijden, en eindelijk namen de processien eene kettersche strekking aan. Zij, die er aan deelnamen, klaagden bitterlijk over de bedorvenheid der kerk, ver- klaarden, dat de sacramenten in de handen eenergod- delooze geestelijkheid hunne kracht hadden verloren, en dat er niets overbleef dan te declcn in het lijden van Christus.die zoo duidelijk op nieuw werd gekruisigd,en openlijk te schande werd gemaakt.Vele dezer ijverige tegenstanders der moederkerk werden door de bitterste vervolging bezocht, en niet weinige stierven er in de veertiende en de vijftiende eeuw op den brandstapel. De Flagellanten hadden verschillende bijzondere meeningen, die, vijftien in getal, door het concilie van C\'onstanz veroordeeld werden. Hunne voornaamste leerstellingen waren, dat de leer der Tloomsehe kerk betre tiende de kracht dei\' sacramenten, het vagevuur, |
||||||||||||
|
(i|i aarde nooit konden hebben verkregen. In ile oudste
tijden geloofden de Finlanders, dat de dooden voor altijd in liiinne graven woonden. Later werd echter de ineening gekoesterd, dat zij Tnonela, eene soort van onderaardsche wereld, bewoonden, waarover Tu- oni regeerde, dooh uimincr schijnt het denkbeeld van belooning en straffen bij de Finnen in hun lïeideusehen staat te zijn opgekomen. Behalve goden en godinnen erkende de Finsche
mythologie ook verschillende Ilaltiat of geestelijke magteu, die over alle voorwerpen in de natuur liet ge- bied voerden.Verscheidene beesten en vogels werden door de Kinnen aangebeden, maar zij waren bijzonder overgegeven aan de aanbidding van den beer, eene soort van afgoderij, die vroeger in het Noorden alge- meen heerschte. Dit heilige dier werd Ohto genaamd, en ontving de benamingen van Appel van het Wouden Trots van het Kreiipelboseh. Onder de vogels werden de eendvogel, do arend en de koekoek, en onder de insecten bijen en vlinders als heilig geacht. Van de boomen werden de eik en de berg-esch als bijzonder heilig beschouwd. Ruwe stecneu en rotsen werden ook aangebeden door de meer verwijderde Finnen en Lappen. Den steenen afgod noemden zij den Storjun- kar of groot en hcerscher; zij offerden er op, gewoou- lijk het rendier, en hogen zich er in zekere bergachtige districten, verre van de gewone verblijfplaatsen der menschen, voor neder. Deze aanbidding, die zelfs thans nog in sommige gedeelten van Finland heerscht, is een overblijfsel van de afgoderij, die eens onder de Noorwcgers, zoowel als onder de Finnen en Laplan- ders, bestond. liet zamengestclde stelsel der Heidensche eere-
dienst, dat wij aldus in het korl geschetst hebben, bleef onder de Finnen heeischeu tot aan de twaalfde eeuw. Eindelijk werd de bekeering van dit zonderlinge volk ondernomen door Eric IX., koning van Zweden, wiens ijver voor de Roomsciic kerk hem eene plaats in den kalender heeft gegeven, (ieloovcnde, dat meervreed- zame m iddelen niet zouden baten.bcsloot deze monarch tot een kruistogt om zijn doel te bereiken. Hij werd op zijn togt vergezeld door Heinrich, bisschop van Upsala. Na de verovering volbragt te hebben, dwong de oorlogzucht igc monarch de overwonnen Finnen om hctChrislendom te bclijden.en werdenzij onderde zorg van den bisschop van Upsala gesteld. Daar echter hun nieuwe geestelijke gebieder de Finsche Christenen met de uiterste hardheiden gestrengheid behandelde, werd hij zelf vermoord, en door paus Hadrianus IV. onder de heiligen geplaatst. Gedurende langen lijd |
||||||||||||
|
id\'
|
||||||||||||
|
na men — flora.
|
|||||||||
|
810
|
|||||||||
|
gebeden voor de dooden en dergelijke zaken gelieel
verkeerd is; en dat daarentegen iedereen,dieeenvou- dig gelooft, wal inde Apostolische geloofsbelijdenis is verval, dikwijls bei Gebed des Heereu en hel Ave
Maria opzegt, en op zekere tijden zijn ligchaain door geeselen kwelt, en zieli aldus straft voor de zonden, die hij begaat, de eeuwige zaligheid zal beërven. Het waren echter niet zoo zeer de ineeningeu der Flagel- lanteu als hunne ontkennende gevoelens, hunne wei- gering om de voornaamste liedorve.nhedeu aan te nemen, die door de Kerk van Rome op hel zuivere Christendom gegrift waren, welke de donders van het Vatieaan deed nederdalen op deze ijverige, hoewel in verscheidene punten dwalende enthusiasten. FLAMEN, een naam aan eiken Ronieinschen
priester gegeven, die gewijd was aan de dienst vaneen bijzonderen god. De eerste instelling van de orde der flamens wordt gewoonlijk aan Nutna toegeschreven, die er drie zon hebben aangesteld onder de titels van Flamen Dialis, de priester van Ju pit er, Flamen Mar- lialis, de priester van Mars, en Flamen Qitirinalis, de prieslervau R.oiiiulus. Dit aantal werd later tril vijftien ; vermeerderd, en de drie oorspronkelijke priesters, die
uil de patriciërs werden gekozen, werden de groote ; flamens genoemd, terwijl de overige, die uil de ple-
bejers werden gekozen, de kleine flamens werden ge- lieeten. Nadat zij, zooals gewoonlijk geloofd wordt, door het volk waren verkozen, werden de flamens in hun ambt geïnstalleerd door den Pontifex Maximus of hoogepriester, aan wieu de geheide priesterorde 011- dcrworpen was. liet gewaad dezer priesters was de la-na, eene soort van purperen mantel, of bijna een dubbel kleed, om den hals met een gesp vastgemaakt. Tiet was met goud doorweven, zoodat liet zeer pracht ig scheen. Op hun hoofd droegen zij denapex, eene muts in den vorm van ecu helm, met een kwastje op den lop.dat niet witte wol omwonden was. Eene bijzondere muts, alho-ffftleriis geheeten, die gemaakt was van het vel van een wit offerdier, met eenige twijgen van een wilden olijfboom, behoorde alleen aan den flamen van Jupiter, die als de hoogste der orde werd beschouwd. Behalve deze bijzondere priesterklee- deren droegen de Aaineus ook ecu krans van laurier. De Flamen Dialis, of priester van Jupiter, was onder- worpen aan eene groote verscheidenheid van beper- kingen, van vele waarvan bet juiste doel niet zeer duidelijk is. Dij mogt geeue drie dagen achtereen uit, de stad zijn. Dij mogl niet rijden, zelfs geen paard aanraken, maar moest zieli ijverig wijden aan de plig- len van zijn heilig ambt. De hoofdsteden hadden bare |
flamens; nadat de keizers vergood waren, werden er
flamens aangesteld om hunne dienst Ie leiden. I\'LVMIXIA, de naam ccucr jonge priesteres, die |
de Flaminiea in bare heilige pligten bijstond. Dit was ook de naam van het lm is van den Flamen Dialis, waar- uit niemand vuur inogt dragen, behalve voorren heilig doel. FLAMTNIC\'A, de vrouw van den Flamen Dialis of
priester van Jupiter onderde oude Romeinen. Zij was onder dezelfde beperkingen als baar echtgenoot, en als zij stierf, moest hij zijn ambt nederleggen. Haar costuum was ecu geverwd gewaad; haar haar was gevlochten mot een purpereu lint in den vorm eens ! kegels, en zij droeg ecu kleinen vierkanten mantel met een rand, waaraan een sleep was vastgemaakt, die van een gelukkigen boom was gesneden. De flaminica mogt geen trap opgaan, die uit meer dan drie treden \' bestond, en als zij naar de plaatsen ging aan de aan- bidding der goden gewijd, kamde zij zich hel haar niet. FLENTES (Lat. Weenenden), eene klasse van Peni-
tentes (zie ald.) in de eerste Christelijke kerk. Hunne plaats was in het voorportaal of de poort van de kerk, waar zij op den grond lagen, om de gebeden der gcloo- \\ vigen verzochten, wanneer deze binnenkwamen, en ! verlangden om binnen de kerk toegelaten te worden als Acdiextks (zie ald.). Basilius zegt, dal het eerste : jaar van boete doorgebragl werd mei Ir weeneii voor de poort der kerk. F LOUA,de god in dor bloemen bij de oude Romeinen,
en daarom beschouwd als de bestuurster der lente. De eeredienst dezer godheid werd te Rome in den allereersten tijd ingevoerd. Varro rekent haar onder de oude godheden der Sabijucn, die dooi- de Romeinen aangenomen werden. Ovidiuszegl, dal haarGrieksche naam Chloris was, dien de Romeinen veranderden in ; Flora. Haar tempel te Rome was gelogen nabij den Circus Maximus. Zij werd voorgesteld onder het beeld eener schoone vrouw, die men veronderstelde mei eene eeuwige jeugd gezegend Ie zijn, gekroond met bloemen, en met den hoorn desovervloeds in de hand. Zij was de echtgenoot vauZephyrus of den westewiud, en een jaarlijkseh feest werd teharereeregevierd,dal den naam van Floralihi droeg, liet begon op den •jasten April en eindigde op den 2den Mei. De instel- ling van dit feest, die in 23S v. C. plaats had, wordt toegeschreven aan het bevel van cen orakel in de Si- bvllijnsehe boeken. Het werd in den beginne met alle soorten van onschuldige vreugde en feestelijkheid on- der de boeren van Italië gevierd, maar later ontaardde liet. vooral in de sleden, in een losbandig en zedeloos |
||||||||
|
\'I.OIUMKKn - Koli.YW.
|
|||||||||
|
R] I
|
|||||||||
|
feest. Hel duel ti\' \\ au was uiii Flora gunstig te stern-
men, en aldus eenjaargetijde te verkrijgen, overvloe- dig in vruchten en bloemen. FLOR1X1ËHS, ccuc secU\'in de tweede eeuw oiit-
slaau,die de mecningen van Florinus, een presbyter, beleed,welke iiizijucjcugd een leerling van Polycarpus was geweest, maar later hoog MouareiiaauseAe inzigien aannam, of de leer van slechts één Schepper van alle bestaan, en die tot zulk een uiterste dreef, dat hij God tot den bewerker des kwaads maakte. Vervolgens naui Floriuus Gnostische mecningen aan, daar hij de ge- voclens der Valentiniasen (zie ald.) had ingezogen, die aan ecu onafhankelijk beginsel van kwaad geloof- den, dal builen God bestond. Floriuus werd door den lloomschcn bisschop tëleulherius in den ban gedaan. FONTEVRAUD(De orde van), ecne monniksordc die in het begin der twaalfde eeuw ontstond. Zij ont- lecndc haar naam aan de plaats, waar haar eerste klooster werd opgerigl, op de grenzen van Angerseu Tours. De stichter der orde was llobert van Arbris- eclles, die aau zijne volgelingen van beiderlei geslacht den regel vau Si, Benedictus voorschreef, maar mei bijvoeging vau eeuigc zonderlinge en zeer gestrenge regelingen. Zoo vereenigdc hij de kloosters voorde twee seksen, en onderwierp hij de mannen en de vrou- wen aan het bestuur eener vrouw, zooals hij zeidc in overeenstemming met het voorbeeld onzes Heeren, die den A[>ostcl Johannes aanbeval aan de zorg dei- Maagd Maria, en wcnschU-,dal hij haaralsecue moeder zou gehoorzamen. Het klooster van Fonlcvrand werd in 1100 gesticht, cu deszelfs stichter reisde gedurende verscheidene jaren in Frankrijk, en stichtte kloosters lot aau zijn dood, die in hel jaar 11 I i plaats had. De eerste abdis der orde was Bertrade, vroeger koningin van Frankrijk. Omstreeks 1700 werd de orde in vier provinciën verdeeld, die vau Frankrijk, Aquitanië, Auvergnc en Bretagnc, welke tezamen zeven en vijftig priorijen bevat leden. Onder de abdissen van Foule- vraud telt men veertien vorstinnen, van welke er vijf uit het koninklijke huis van Bourbou waren gesproten. FONTUS, een llouieinsche god, zoon van Janus, welke een tempel had op den Janiculus. Jlij had het bestuur over fonteinen en stroomcudc wateren. FORCULUS, eene mindere godheid bij tic oude
Grieken, die het bestuur had over poorten. FORMUL.E CONCORDIjE, dikwijls mei den
naam van Coucordiën-boek of Formulier van Ecuig- heid bestempeld. Zie Eendbagt(Foumuueu van). FORMULA CONSENSUS, ecne verhandeling in
1675 opgemaakt door Johannes Hendrik Ueidcgger, |
oen beroemd godgeleerde vau Zurich.inrl goedkeuring
van de voornaamste godgeleerden van Zwitserland. Het doel van de vervaardiging en de uitgave was om vier twisten uil te maken, die den vrede der lier- vormde kerken hadden verstoord. I. Zij veroordeelde de leer van Amyraut (zie Amvkaldi.sTen) aangaande de algemeeue genade, en nam daarentegen de leer der bijzondere genade aan. -.Zij veroordeelde de mceiiing van Jozua de la Place aangaande de toerekenbaarheid van Adamseerste zonde. o. Zij veroordeeldePiscators leer aangaande de gehoorzaamheid van Christus. 1. Zij veroordeelde decritische leer vau Lodcwijk Capcll betreffende de punten van den Hebreenwschen tekst. Deze geloofsbelijdenis aangaande verschillende bc- I wiste punten werd op bevel bij de gewone llch et ische godsdienstige formulieren gevoegd, en de ondertor- kening er van werd in de Zwitsersche kerken gestreng bevolen. De aanneming van dit formulier als een der erkende geloofsboeken der llelvetische kerken ver- oorzaak te groot misnoegen in de gemoederen vau vele geestelijken en lecken. Eindelijk riglto FrcdcrikWil- lem,keurvorst van Brandenburg, een brief van vertoog over dit onderwerp lot de autoriteiten van het cauloii Bazel en de republiek Gcnève. Petrus Wercnfcls, die aan liet hoofd stond vau het consistorie vau Bazel, gaf in zoo verre toe aan de vcrloogeu vau den keur- vorst, dat hij ophield mei eene oiiderleckeniug Ie eischeu van de Fofinula Comseimui van de kandidaten voor het dienstwerk, en zijn gedrag in dit opzigt werd j door zijne opvolgers nagevolgd. Het consistorie van ■ Genève ging echter nog voort met het gezag dcrFor- i mula lot aan 1706 Ie handhaven, toen het laugzamer- hand in onbruik kwam, zouder door een besluit afge- schafl Ie worden. Zelfs na dezen tijd werd zij nog als een geloofsregcl in verscheidene andere gedeelten vau Zwitserland opgelegd, en werd zij dikwijls een hiuder- paal genoemd tegen de verecnigiug vau de Hervormde met de Luthersche kerk. In het canton Bern gaf zij aanleiding tot zeer scherpe twisten, daar de autori- teiten gebiedend eischteu, dat alle openbare leeraars, en voornamelijk die van de universiteit cu kerk vau Lausannc, welke van ketterij verdacht werden, deze formula als belijdenis van hun geloof zouden ondertee- kenen. Verscheidene weigerden aan dezen eiseh te gehoorzamen, en werden tot gevangenschap veroor- dceld. Hel gevolg was, dat de Formula veel van haar gezag verloor. FOKNAX, eene godin bij de Romeinen, dieaau-
geroepen werd, opdat zij hel graan zou doen rijpen, en verhinderen zou, dat het verbrandde, wanneer hei |
||||||||
|
I 812 FOKSETI — FRANCIS
in den uren gebakkeu werd. Zij is somtijds beschouwd
1 als dezelfde als Vcsta, maar iu allen gevalle was zij de godin der fornuizen. Te liarer eerc werd door Numa ecu feest ingesteld, Fornacaliëu geheckn. De tijd der viering werd elk jaar <loór den Curio Maximusaan- gekoudigd. Lactantius vermeldt, dat dit feest in zijn lijd werd gevierd. FORSETI, de god der rcgH aardigheid bijdeoude
Scandinaviers, die in de Edda beschreven wordt als de zoon van Baldur en Kanna, de dochter van Nel\'. Hij bezit de hemelsche woning Glitnir genaamd, en j alle twisters over de wel, die hunne zaak voor hem brengen, gaan weg geheel verzoend. Zijne regtbank is de beste, die ouder goden of mcnseliente viudeuis. FORTUNA, de godin van het toeval hij de oude j
Griekeu en Romeinen. Hare aanbidding te Rome had j | reeds plaats ouder .Vncus Martius en Servius Tullius, : en haar waren onder verschillende benamingen talrijke tempels gewijd. Deze godin wordt gewoonlijk afge- becld in een vrouwelijk gewaad met een blinddoek voor de oogen, om aan tctoonen, dat zij zonder onder- scheid handelt, en zij staat op een rad om hare onstand- vastighcid aan te tooucn. Zij heeft in de eene hand (Cu horen des uvervlocds, om te bewijzen, dat zij rijk- donimcn uitdeelt, en iu de andere hand het roer van een schip, en zij is op een bol geplaatst, hetgeen I alles aantoont, dal zij de wereld bestuurt. De Grieken j baden haar aan onder den naam van Tyehe. FKANCISCUS(H.) VAN ASSISI, de stichter van
de wel bekende orde der Franciscanen. Hij was de j zoon van een rijken koopman te Assisi in Italië, waar hij in 1182 werd geboren. Zijn vader bestemde hem - voor den koopmansstand, maar op den ouderdom van | vier en t wint ig jaren onderging zij u gemoed, terwijl hij op het ziekbed lag, eene geheele verandering. Sedert \' zijne herstelling schijnt hij onderhevig geweest te zijn ! aan veelvuldige droomen en nachtgezigtcn, die hij als luide roepstemmen van den hemel beschouwde om j het monnikenleven te omhelzen. Zoo zag hij bij zekere gelegenheid in een visioen een palcis vol wapenen, elk met het tceken van het kruis voorzien, en toen hij vraagde, aan wien zij behoorden, kreeg hij ten ant- woord: „Aan u en uwe soldaten." Gedurende ecuigen tijd verbeeldde Franciscus zich, dat zijne roeping was ] om in puin verkeerende kerken weder op Ie bouwen, en daarom ging hij van plaats tot plaats om geld voor dit doel op Ie zamelen. Maar bij zekere gelegenheid, toen hij de mis bijwoonde, drongen de woorden van | Christus aan Zijne discipelen, Mallh. X :0, 10: „Ver- I krijgl u noch goud, noch zilver, noch kopergeld in j |
||||||
|
::us (U.) van assisi.
uwe gordels; noch male tol den weg, noch twee rok-
kcu, noch schoenen, noch slaf: want de arbeider is i zijn voedsel waardig,\'\' diep iu zijn gemoed; en zich verbeeldende, dat hij geroepen w as om dit bevel onzes Heerenlelterlijktegehoorzamen,nam hij de genoemde kleeding aan, en zwierf hij in een staat van volkomen armoede rond om berouw te prediken. Hij verzamelde om zich een aantal volgelingen, die hij besloot in eene ! geestelijke broederschap te vereenigen, welke evan- i gclische armoede iu alle gestrengheid iu acht nam. j Daarop trok hij naar Home, en leide zijn regel paus j Innoeentius III. voor, van wien hij, naar men zegt, weinig of gecne aanmoediging ontving om ziju plan ten uitvoer te brengen. Maar men zegt, dat ecu nacb- tclijk visioen Zijne Heiligheid er toe bragt om hel plan en den regel van Franciscus te bekrachtigen. In 1210 had Franciscus slechts elf volgelingen, en
iu het volgende jaar waren zij in aantal zoodanig toe- genomen, dat hij eene groolc mcuigtc van hen uitzond om geheel Italië door te reizen, om te prediken en als bedelmonniken hun brood te vragen. De orde kreeg ecu zeer goeden naam, en iu 1215 verklaarde > Innoeentius III. openlijk, dat hij de Franciscaner- ! vcreeniging goedkeurde, liet eerste algemeene kapit- tel der\'orde werd iu het volgende jaar gehouden, cu kardinaal L\'golino, later paus Gregorius IX., werd i haar beschermheer. Door een vurigeu zendingsgeest bezield, maakte
Franciscus een togl tegen de Saracenen in )219mcde, • me! geen ander doel dan om het evangelie aan de sol- daten te prediken. Bij hel beleg van Dandate iu Egypte I vinden wij hem als zendeling in het leger derChristc- | non, en niet tevreden met berouw Ie prediken onder i hen, die zijn eigen geloof beleden, besloot hij in het vuur van ziju ijver om over te gaan tot hel Mohamc- daansche leger, ten einde ook daar de soldaten loc te spreken. Hij werd natuurlijk gevat, en als gevangene voor den sultan van Kgyptc gebragt. Tegen de vcr- wachtingen van Franciscus ontving deze hem met eerbied; hij noodigdchem uil om verscheidene achter- eenvolgende dagen voor hem en zijne officieren Ie pre- diken, en zond hem daarna naar het kamp des vijands terug met dit verzoek: „Bid voor mij, dal God mij moge verlichten, en mij in staat moge stellen om mij te houden aan die godsdienst, djc Hem het aange- naamst is." Franciscus sticht Ie drie verschillende geestelijke
orden. De eerste, die den naam kreeg van Miitderkroe- i/er» u{ Minorieten, werd bevestigd door paus llono- rius 111. De tweede was cene nonnenorde, naar het |
||||||
|
FRANCISCUS (H.) VAN 1\\>
|
|||||||
|
ULA — FRANCISCANEN. s!3
FRANCISCANEN, eene beroemde orde van bedel-
monniken, in de dertiende eeuw gesticht door den II. i \\ Franciscus van Assisi. Zij werd in 1223 door Hono- rius Til. goedgekeurd, en was zeer 1 al rij k geworden, toen Franciscus in 1220 stierf. Om zijne nederigheid te tooncn, noemde hij de leden zijner orde Fraterculi of Kleine Broeders, dat in hel Italiaanseh uitgedrukt wordt door Fratricelli, en in het Latijn dooi\' Minoren j of .Minderbroeders. De regel, dien de Franciscanen \\ van hunnen stichter ontvingen, wits, dat zij te zameu moesten wonen, de kuisehheid in acht nemen, en gc- hoorzaainheid bewijzen aan den paus en aan den gene- j raal der orde. Het was eene onvermijdelijke voorwaarde van toelating in de orde, dat alle aanvragers hunne bc- zittingen, van welken aard ook, moesten verkoopen,cn de opbrengst er van aan de ar men geven; en er werd ook van hen geëischt, dat zij eenjaar proef kloosterlingen i zouden zijn, aan het einde waarvan zij toegelaten kon- ; den winden, wanneer zij de gelofte deden, dat zij nooit om cenigcrlei reden de orde zouden verlaten. De mon- niken waren vcrpligt om gebruik te maken van hel Roomsehe brevier, en de leekebroeders om eiken dag zes en zeventig pater/louters voor hunne dienst op Ie zeggen. Behalve gedurende de vasten moesten dclcden der orde ook vasten van Allerheiligen tot Kerstijd. Zij mogten nicl te paard rijden, behalve ingevallen van grootcn nood, en bij het reizen van plaats tol plaats moesten zij eten, wat hun voorgezel werd. Hun werd op de strengste wijze verboden om middellijk of on- i middellijk geld aan Ir nemen, en dewijl zij zich door handenarbeid een beslaan moesten verschaffen, moes- ten zij allcs.bchalvc gcld,als loon aannemen.Zij mogt en volstrekt niets bezitten, en zoo de opbrengst van hun- : i uen arbeid onvoldoende voor h uu Ik staan was, moest en zij gaan bedelen, en niet de aalmoezen, die zij verza- ïnelden, elkander helpen. Hunne klccdij moesl bestaan uit eene tunica, ecue kap, een koord tot gordel en cene j onderbroek. üc Franciscaner orde kreeg de magl om allaicu Ie
verlecnen, en dus waren zij, hoewel bedelaars, in het bczil van ruime middelen van bestaan. Dit voorregl verwierf hen spoedig ecue buitengewone populariteit, en maakte hen tol magtigc mededingers van de bis- schoppeu en priesters, en ook van de andere klooster- orden. De regel van den 11. Franciscus schreef, zooals reeds gemeld is, cene volstrekte armoede voor; maar onmiddellijk na den dood des stichters weken vele van ! de Minderbroeders, zooals zij genoemd werden, van dil geslrcnge bevel af, en Gregorius IX. verminderde in | 1231 de gestrengheid der wet. Deze stap van den paus i |
|||||||
|
eerste hoofd de orde van St. Clara gchecteu. De derde,
die de orde der Boetende broedere werd genoemd, werd in 1221 gesticht, en bestond uil vrome leekcn, die het huiselijke leven niet konden of wilden vaarwel zeggen. ) en te zameu mogten leven in cciie soort van geestelijke j vereeniging, naar één regel en onder één hoofd. Men beweert, dat er korten tijd voor den dood vim !
Franciscus, na een ernstig gebed om aan Christus ge- j lijk te worden, wonden ontstonden in zijne handen, | voeten en zijde, gelijk aan die van onzen Zaligmaker j aan het kruis. Deze sliymaUt van Si. Franciscus, zooals /ij genoemd worden, waren vijf in getal, en bloedden aanhoudend, maar bij zijn dood konden geeue wonden in zijn ligchaam gezien worden. Hij stierf ie Assisi, nadat hij daar twee jaar in een zeer zwakken toestand gewoond had, on den II\'1"1 Oei ober I2\'2<), werd te Rome begraven, en zijn naam werd opgenomen in den catalogus van Roomsehe heiligen. FRANCISCUS (11.) VAN PAULA, een beroemd
Roomsch heilige, geboren in Calabric, die in de vijf- ; tiende eeuw de orde der Minimes (zie ald.) stichtte. Hij werd in een Fraciscancr klooster in zijne geboorte- provincie opgevoed, en overtrof na korten lijd alle andere monniken in strenge naleving van den regel van den 11. Franciscus. Toen hij vijftien jaaroud was, vestigde hij zijne woonplaats in een hol incene rots, waar hij vele boetedoeningen deed. In 1 435 legde hij den grondslag zijner orde, en bouwde hij verscheidene kleine cellen en eene kapel, die hij aan den II. Franeis- eus van Assisi wijdde. Daar hel aantal zijner leer- lingen toenam, rigtte hij een klooster en ecue kerk te Paula op. In 1153 stichtte hij ecu tweede klooster te. Spczzano, in 1460 een derde te Crotona, en een vierde te Milazzo op Sicilië. Aangaande dit laatste klooster verhaalt men, dat toen eenigc zeelieden weigerden i Franciscus van Italië naar Sicilië over te brengen wc- | gens zijne armoede, do heilige kalm zijn mantel over \' de zee uitspreidde, en er aldus veilig over kwam als over droog land. De nieuwe orde door Franciscus ge- slicht maakte snelle vorderingen in Italië, en toen de stichter door Lodewijk XI. werd uitgenoodigd om Frankrijk Ie bezoeken, voldeed hij aan die uitnoodi- ging, en slaagde hij er in om zijne orde ook in dat land in te voeren. Spoedig daarna werd zij in Spanjegeves- ligd onder Ferdinaud en Isabella, die een klooster : voor de .Minimcn te Malaga bouwden. De orde werd omstreeks 1497 ouder keizer Maximiliaan in Duitsch- \\ land toegelaten. Franciscus stierf in 1507 indenhoo- gen ouderdom van 91 jaar, en werd in 1519 door paus Leo X. gecanoniseerd. |
|||||||
|
FKANC1S0ANEN.
|
|||||||||
|
BH
|
|||||||||
|
ging der Booinsehe kerk, daar zij bedorven en aan God
onaangenaam was. Hij leerde, dat twee wetgevingen reeds voorbij waren, die van den Vader en van den Zoon, en dat eene derde, nog volmaakter dan de twee andere, op handen was, namelijk de wetgeving vau den Heiligen Geest. De strengere partij der Franciscanen, of de Spiritualen, zooals zij genoemd werden, beweerden, dat Joachim een waarachtig profeet was, dien Johan- nes in de Openbaring door den hemel zag vliegen. Te midden dezer hevige oueenigheden verscheen
er ecu ander werk, dat tot titel had: Eene Inleiding tot het Altijddurende Evangelie, en de sloute bewering bevatte, dal de 11. Franciscus de engel was, die in de Opeubaring wordt vermeld, dal het Evangelie van Christus in het jaar I 200 herroepen zoude worden, en I dat dit nieuwe Altijddurende Evangelie van Joachim deszelfs plaats zoude innemen; en ten laatste, dal deze verandering door reizende barrevoets gaande mouni- ken verrigt zoude worden. Dit bock, dal het werk was van een Spirituaal, met name Gerhard, werd in 1 254 te Parijs uitgegeven: doch in plaats vau de Francis- eauen Ie verheffen, zooals blijkbaar hel doel was, wekle het de verontwaardiging des volks slechts des te meer tegen hen op, zoodal Alexander IV. in hel jaar 125!i gedwongen Mas om de verspreiding er vau Ie verbic- den, en op bevel vau de universiteit vau Parijs werd het openlijk verbrand Onder het voorzigtige bestuur vau Bonaventura
handhaafde de orde der Franciscanen, gedurende zijn leven, eene betrekkelijke rusl; na zijn dood braken echter de oueenigheden, die vroeger over den regel van hunnen stichter hadden bestaan, met evenveel geweld als ooit uit. De eene partij wensehlc ernstig, dat de regel herroepen werd, daar het boven de magt des nienschen was om hem geheel te beoefenen; de andere partij was even bcgeerig, dat de oorspronke- lijke gestrengheid bewaard zoude blijven. Overeen- komst ig de wenschen en meeningen der laatste partij gaf paus Nieolaas 111. in 1:27\'-\' de beroemde inrigling uit, die den regel van den II. Frauciscus in al zijne oorspronkelijke gestrengheid bekrachtigde. In dit document werd van de monniken geëischt, dat zij afstand zouden doen vau alle regten van eigendom, en hun werd alleen het gebruik van de noodige dingen toegestaan, niet het eigendom ervan, daarzij, zooals lunoeentius TV. bepaald had. de Kerk van Roinc toe- behoorden. De bepaling, door Nieolaas gemaakt, vol- deed niet aan de partij der Spiritualen, voornamelijk niet aan die van de provincie Narbonnc in Frankrijk, aan wier hoofd Petrus Johannes Oliva stond, een man |
|||||||||
|
gal\'echter aanleiding lol een scherpen strijd onderde
Franciscanen, en tocu er weder ecu beroep op Rome "cdaau werd, besliste lunoeentius IV. in 1245 ten gunste vau hen, die ceuc verslapping van den regel wenschtcn, en verklaarde hij, dat Franciscaner mon- nikeulanderijen, huizen, huisraad,boeken enz. mogten hebben, en die vrijelijk gebruiken, maar dat het regt van eigendom in al zulke gevallen aan den H. Petrus en aan de Kerk vau Rome toekwam, zonder wiens toestemming niets verkocht, verruild of op eenigerlei wijze aan anderen overgedragen zou worden. Deze bc- slissing van den paus verwekte niet weinig misnoegen in de gemoederen der Ctesariancn of Spiritualen dei- orde, van welke er ecuigc naar do woestijnen gingen, om hunne gestrenge levenswijze voort te zetten, terwijl andere om hun weerspannig gedrag verbannen werden. Eene gehcele verandering had er echt er in dien staat van zaken plaats, toen Johannes vau Parma in 1247 tot het ambt van generaal der orde verkozen werd. Daar hij tegen de verslapping van den regel vau den 11. Frauciscus was, riep hij de verbannenen terug, en beval hij eene gestrenge naleving van deletter der wet, waarnaar de orde gesticht was. Het gevolg was, dal hij na verloop van slechts twee jaren verpligt was zijn ambt neder Ie leggen, en dat er velen, die met hem in gevoelen overeenkwamen, in de gevangenis werden geworpen. De generaal, die hem opvolgde, was de be- roemde vader Bonaventura, die, om eene verdeeling van de twistende partijen te voorkomen, de onzijdig- heid wensehlc Ie bewaren. De (wist werd echter van beide kanten met scherpte gevoerd, en in 1257 be- krachtigde Alexander IV., die uitgenoodigd was om tiisschen hen te beslissen, de verklaring van deuregel vau den 11. Frauciscus, doorlnnoccntiusIV. gegeven. Maar op eene vergadering der orde, in 1260 gehouden, werd de verklaring van lunoeentius herroepen, voor zoo verre die ten minste verschilde van de verklaring vroeger door Gregorius IX. gegeven. Behalve den (wist, die er onder de Frauciscaneu
woedde, aangaande de ware beteekenis van hunnen regel, werd de orde verscheurd door een twist, die er over de profotièn van Joachim, een abt van Flora in Calabrië, ontstond, die door het Italiaausehc graauw gewoonlijk als een geïnspireerd man werd beschouwd, wiens voorstellingen over de toekomst aangemerkt moesten worden als gelijk iu gezag met die der oude profeten. Deze geliefkoosde ziener, wiens profelieu verval waren iu een werk. Het A 11 ijddurende Evangelie geheetcn, en door hel gemeen liet Boek van Joachim werd genoemd, voorspelde ouder anderen de vernicti- |
|||||||||
|
FRANKRIJK (PROTESTANTSCHE KERK TAN).
|
|||||||||||
|
si
|
|||||||||||
|
3 i,
|
|||||||||||
|
die om zijne heiligheid en geleerdheid zeer geacht
werd. Onder de leiding van dezen persoon, dien zij als een profeet beschouwden, vielen de Spiritualen de minder strenge monniken der orde aan. De 1 wist werd van beide kanten metgroote hevigheid gevoerd, maar eindelijk werd er een generaal over de orde aangesteld, die toestond, dat de oude tucht verinin- derd werd, en zelfs dat het voorkomen van armoede verdween. In Italië en Frankrijk, zoowel als in andere landen, gingen de Spiritualcn voort niet luide te pro- testeren legen de heersehende slapheid van mecning en gebruiken onder de leden, totdat zij zich eindelijk onder Bonifacins VIII. van de overigen afscheidden, en openlijk de verklaring veroordeelden, die Nico- laas III. van hunnen regel gegeven had. Tn 1291 veroorloofde Coelestinus V. aan eenige van de Itali- aansehe Spiritualen om eene nieuwe en afzonderlijke broederschap uit te maken, die zich volgens het oor- sproukelijke bevel van den II. Frauciscus van alle bezittingen ontdeed. Deze afzonderlijke vereeniging weid echter door Bonifacins VIII. opgeheven, doch verschillende broederschappen bleven er in Italië be- slaan, in spijt van den paus, en uil dat land verspreid- den zij zich over het grootste gedeelte van Europa, en streden zij, zelfs tot aan den lijd der Hervorming, met kracht legen de bedorvenheden der Kerk van Rome. (Zie Fratricelli.) I)e Franciscanen,en hunne mededingers de Dom inicaueu,verwierven,waarschijn- lijk omdat zij bedelmonniken waren, eengrooten en uitgestrekten invloed in elk land, waar zij gevonden werden, en daarom waren zij voorwerpen van den grootsten naijver, en zelfs van haal, onder alle rangen van geestelijken, zoowel als in de univi rsileilen. De groote voorregten, die zij boven de andere nionniks- orden genoten, gaven hun zooveel magt, dat zij in slaat waren de oude tucht der Kerk te ondermijnen, en het bestuur van alle godsdienstzaken iu hunne handen te nemen. Zoo groot was hunne populariteit, dal zij de geliefkoosde predikers en gezochte biechi- vaders van bet volk waren in elk land van Europa, dat het Christelijke geloof had omhelsd. „Maar hoe grooterde invloed was," zooals Neander
aanmerkt, „die de Bedelmonniken als priesters en biechtvaders uitoefenden op de volksmenigte, waar- onder zij meer onmiddellijk zich bewogen, des Ie ver- derfelijker moest die worden, wanneer onwetende en slechtgezinden er misbruik van maakten, en bij de groote uitbreiding dezer orde kon het aan dezulken niet ontbreken. De oorzaken, waaruit het verderf der- overige kloosterorden bij hei toenemen van haar aan- |
zien was voortgevloeid, bleven ook hier niet uit, en
weldra mengde zich veel verkeerds en slechts onder bet goede, dat door de Bedelorden werd gesticht. Door de pausen bijzonder begunstigd, en met deze door middel van hare ordesgeneralen te Rome besten- dig in naauwc aanraking, lieten zij zich lot blinde werktuigen der Heilige Vaders bij hunne afpersingen verlagen, en ter bereiking van andere slechte doel- einden gebruiken.\'\' Tn ons vaderland bevinden zich een lal van kloosters
van de orde der Franciscanen. Tn Noord-Rrabant zijn er 27, namelijk twee te Breda, één te Bergen op Zoom, één te Dongen, Ie Klten, twee te Gemert, één te Gin- niken, te Hoeven, te Hui bergen, twee Ie Megen, één te Oirschot, te Oisterwijk, Oosterhout, Ossendrecht, Oudeubosch, Princenhage,Reek,Rosendaal,Ruephen, Standaardbuiten, Steenbergen, Velp.Vught, Wouw en Zundert. In Gelderland 2, te Groenlo en te Wijchen. Tn Zuid-Hol land /,te Gorinelieni,Moiister,Omle water, twee te Rotterdam, één te Rijswijk, en één te Schiedam. In Noord-Holland 1; te Haarlem. In Zeeland 3, te Aar- denburg, Hulst enVlissiugeu. In l trecht 1, Ie Mout- foort.In Friesland ."),tweetel»olsward,éé:iteT\'ianeker, flarlingen en Leeuwarden. In Overijssel 1, teOlden- zaal. In Limburg s, één Ie Brunssum, Helden, twee Ie llevthuizen, ééu te Maastricht, Mook, Venray en Weert. De meeste dezer kloosters zijn voor vrouwen. Zie Bedelmonniken. FRANKRIJK (Protest axtkche keek van). Reeds
in de tweede eeuw schijnt hel Christendom vasten voet in Gallië gekregen te hebben. Bloeijende kerken te LyonenVienne bestonden er gedurende eene gestrenge vervolging, waaraan de Christenen in 177 blootstou- den. De oorsprong dezer kerken is waarschijnlijk te vinden inde vide Christenen, die, om handel Ie drijven, uil Klein-Azië naar Gallië 1 rokken. Eene Christelijke kolonie, op deze wijze in hel land gevestigd, werkte met een goeden uitslag onder de inboorlingen, en na korten tijd vinden wij, dat lretueus, een der eerste Apostolische vaderen, het ambt van bisschop over de kerk van Lyou bekleedde, welke gedurende zijn leven niet alleen standvastig gel rouw bleef aan de Goddelijke waarheid, maar die ook rondom zich verbreidde. De uitslag was, dat het Christendom gedurende eenigen lijd iu Gallië bloeide, doch na den dood van Iremeus geraakte het in een kwijnenden toestand, en iu het midden der derde eeuw waren er nog slechts weinige kerken. Op dat tijdstip verschenen er, zooals Grego- rius van Tours ons mededeelt, zeven zendelingen in het land. die door den bisschop van Rome waren uil- |
||||||||||
|
FRANKRIJK (PROTESTANTSCHF KF,RK VAN).
|
|||||||||||
|
8]fi
|
|||||||||||
|
gelukkigen uitslag als ecu bewijs, dat de God der
Christenen de gebeden Zijns volks boort en verhoort. Door haar vromen wandel en omgang bragt deze uit- munteude vrouw een zeer gelukkigen invloed teweeg op het gemoed van den afgodisebeu koning. Er had echter eene gebeurtenis in zijn eigen leven plaats, die hem tot den bepaalden slap leidde om afstand te doen van het Heidendom en het Christendom te omhelzen. Hij was in een oorlog gewikkeld met de Alemannen, en in een veldslag bij Zülpich in I!t0 zag hij zijn leger in het uiterste gevaar van verslagen te worden. In deze moeijelijke omstandigheden bad hij ernstig, zooals hij gewoon was, tot de goden; maar het baal f e niet, en zich herinnerende, wal Chlotilde hem zoo dikwijls gezegd had van denGodderChristenen,rigtt e hij zijne gebeden tot deu Opperhcer, belovende, zoo zijne gebeden ver- hoord werden, dat hij Christen zou worden. Tot zijne verbazing keerde zich de slag te zijner gunste, en hij schreef dadelijk zijn goeden uilslag toe aan deu God der Christenen. De uitwerking ziende, welke deze gebeurtenis op het gemoed van haren echtgenoot had, haalde zij hem over om verder onderrigt in de Godde- lijkc waarheid te ontvangen, en de uilslag was, dal op Kerstijd Clovis openlijk werd gedoopt. Men zegt, dat van dezen tijd het gebruik begon om de Frausche monarchen met de titels van „Allcrchrislclijkste ma- jesteit" en „Oudste zoon der kerk" aan Ie spreken. Door de onverwachte bekecring vau Clovis werd eene groote opgewondenheid teweeggebragt, en meer dan drie duizend soldaten onderwierpen zieh daarna aan deu doop. De voortgang der goede zaak werd bevor- derd door Remigius, bisschop van Ethcims, die de Apostel der Galliërs geuoemd wordt. Maar terwijl vele Franken uiterlijk hel Christendom
beleden, oefende de Heidensche afgoderij nog steeds eeue magtigc heerschappij uit over niet weinigen van hel volk. Daarom vaardigde koningChildeberl in55 I eene wet uit tegen hen, die weigerden afstand te doen van hunne afgoden. En behalve de hardnekkigheid, waarmede de belijders van het Christendom getrouw bleven aan de dienst van valsehc goden, werd hetChris- tendom sterk tegengewerkt door de iuwendige ver- dcehlheden en de talrijke oorlogen cu omwentelingen, die het. Frankische rijk schokten. Gedurende cenigcu tijd scheen de afgoderij den verloren grond Ie zullen herwinnen. Op het einde der zesde eeuw verscheen er echter een
[ersch monnik in Frankrijk, (\'olumbanus geheeten, van twaalf jonge mannen vergezeld, en bezield door eene ernstige begeerte om het evangelie ouder de on- |
|||||||||||
|
4
|
|||||||||||
|
gezonden om de afgodendienaars tot liet Christelijk
geloof te bekeeren. Wat er ook waar moge zijn in dit verhaal van Gregorius, die tegen het einde der zesde eeuw schreef, het- is een ontwijfelbaar feit, dat van hel midden der derde eeuw het Christendom weder snelle vorderingen maakte. Uit Gallië verspreidde het zich in Duitschlaud en zelfs in Brittanje. Gedurende de vierde en de vijfde eeuw hadden er in Gallië groot e verhuizingen plaats van die stammen van Duitschen oorsprong, die de districten bewoond hadden, welke aan de oevers van den Remden H ijn en deAVeserlagen. Vele dezer Franken, zooals zij genoemd werden, werden lot het geloof bekeerd, doordien zij zieh vermengden niet de Christen-bewoners, onder welke het lol hen ge- worpen had. Gedurende langen lijd was het land in eene aanhon-
dendestaatkundige beroering, tengevolge van de nie- nigvuldige veranderingen van bestuur en de twisten lussehen de Bourgondiërs, Oost-Gothcu,West-Gothen en Franken. Zelfs onder zulke nadeclige omstaudig- heden prezen verscheidene bisschoppen en abten de waarheid zoozeer aan door hunne getrouwe prediking en hun deugdzaam leven, dat zij het vertrouwen won- nen van bet volk en zijne regeerders, dat zich voorbe- reidde om het Christendom te omhelzen. Zoo werden de Bourgondiërs bekeerd, spoedig uadal zij zieh in Gallië gevestigd hadden; maar later werden zij door hunnen omgang met Ariaanschc stammen, in deze provinciën gevestigd, en voornamelijk niet de H\'est- Gothen, er loe gebragt om Ariaanschc iiizigleuaante nemen. Onder koning Gondebald, die voor het ortho- doxe geloof ijverde, deden zij echter afstand van het Arianismus, en beleden zij hunne getrouwheid aan de Xicienische geloofsbelijdenis. De omstandigheid,d ie in het eerste gedeelte der zesde
eeuw tot deu snelleren voortgang van hel Christendom onder de barbaarschc stammen leidde, was het huwe- lijk van Chlotilde, docht er van Gondebald, met. Clovis, koning der Saliseho Franken. De ruwe krijgsman, hoewel afgodendienaar, stond aan de koningin toe om haar eerstgeboren zoon te lat en doopeu. liet kind stierf echter, en uit deze omstandigheid maakte Clovis op, dat de God der Christenen noch magtig noch weldadig was. Zoo groot was echter de invloed, dien Chlotilde over baar echtgenoot uitoefende, dat hun tweede zoon ook gedoopl mogt worden. Spoedig daarna werd ook dit kind ziek, en Clovis was overtuigd, dat deszelfs dood zeker was; maar de vrome Chlotilde had,dal haar kind gespaard zou worden voor de eer van God onder de Heidenen. Hel kind herstelde, en /.ij weesop dezen |
|||||||||||
|
FRAXKRI.TK jTKOTKSTANTSC1IK KF.KK VAN). SU
|
||||||||
|
bekeerde Heidenen Ie prediken. Nadat hij zich met
zijne niedgezellen gevestigd had in de ruïnen van een oud kasteel in de wildernis der vogelen, won hij zoo- danig de genegenheid des volks door zijn geloof eu zijne zelfverloochening, dat de zonen van menscheu van alle rangen naar hem gezonden werden om opge- voed te worden. Deregel, waarnaar zijue monniken bestuurd werden,was bijzonder streng, zoodal Coluni- banus uiet minder gevreesd dan bemind werd door allen, die aan zijne zorg waren toevertrouwd. Zijne vroomheid, zijn ijver eu de ascetische gestrengheid zijner kloosterverordeningeu wekten de geestelijken der Frankische kerk tol eeue bittere vijandschap op legen den man, wiens karakter en gedrag in zulk eene Irellende tegenspraak waren met het hunne. De twist over Pascheu beloerde op dezen tijd de
| Frankische kerk, entotde beraadslaging over dit punt
werd er in 002 eene synode bijeengeroepen. Colum- banus gebruikte deze vergadering van geest (dijk en , om hunne aandacht te vestigen op onderwerpen van veel meer belang dan dat , hetwelk de reden hunner bijeenkomst was. De brief, dien hij aan de synode riglte, eu die een verwijl bevatte van hel wcreldsch- gezinde leven der Frankische bisschoppen, maakte den vromen monnik noggehaterindeoogendergees- I el ij ken. Kn dezelfde geest van onwankelbare getrouw- heid berokkende hem de verklaarde vijandschap van I de burgerlijke autoriteiten van het land, in hel bij-
zonder van i\\vn magtigeu en losbandigen Brunehilde, i grootmoeder van Diedei ik II., die opdien tijd over
i Bourgondië regeerde, waarin de drie kloosters van
Columbanus gelegen waren. Hij werd eindelijk in 010 I uil hel Bourgondische rijk verbannen, en kreeg bevel
om naar Ierland terug te keeren. Hieraan gehoor- zaamde hij echter niet, maar hij trok met zijne monni- ken naar eene afgelegene plaats in de nabijheid van lul meer van (\'onstauz, waar hij arbeidde tol bekec- ring der hem omringende Zwilserschc en Zwabisehe stammen. Niettegenstaande de ruwheid van het Frankische
! volk cu de wcrcldschgezindlieid der geestelijken, be-
stond er nog een geest van levend Christendom in j eenige voorgangers en leden der kerk. Daarom strek-
| ten dan ook eenige van de meer ijverige bisschoppen
hun arbeid buiten hun eigen land tot de omringende \' stammen uil. Keu van de voornaamste Frankische
bisschoppen, die het zcndelingswcrk verrigtten, was Rligius, die in OU tot bisschop der uitgestrekte dio- ceesvan \\ ermaudois,Doornik en Noyonwerd gewijd, welke aan een land grensde, door Heidenen bewoond, |
||||||||
|
i terwijl een groot gedeelte der bevolk ing van di\'diocees
j zelve nog uit Heidensche afgodendienaars bestond. i Deze vrome man moest ecu goed werk verrigten on- \' der zijn eigen volk eu de omliggende districten. In de achtste eeuw namen de pausen, die langen
tijd elke gelegenheid hadden aangegrepen om hun i eigeu gezag uit te breiden, rang onder de aardsche , soiivereiuen. Aan de krachtige hulp der 1\'Vausehe koningen waren de bisschoppen van Home voomauie- lijk de uitbreiding van gebied cu eer verschuldigd, die zij uu verkregen. I\'aus Su-phaiius, die zich door de bedreiging van den koning der Longobarden om zijne verovering van het e.xarchaal van Ravenna lol j aan de poorten van Rome uil Ie breiden, iu hel groot- ste gevaar bevond, vroeg in dezen nood om bijstand aan Pepijn, koning van Frankrijk. Xa zwakkeu weder- j stand aan de wapenen \\an Pepijn onderwierpen zich : de Longobarden, eu bun koning Aistulf werd gcdwon- geu om hel exarchaal aan den paus en diens opvolgers j i op den si oei van den II. Petrus te geven. De si al en, j die de paus uu verkreeg, werden veel vergrool door j de giften van Karcl den Groot e, den zoon eu opvolger ; van Pepijn, waarvoor hij niet alleen den titel van kci- zer ontving, maar ook voor zich eeue plaats verwierf ; onder de Roomsche heiligen, daar hij iu de twaalfde j eeuw door paus l\'aschalis 111. gecanoniseerd werd. Maar terwijl de Kerk in wereldsehe grootheid snel
toenam, zonk zij even snel als eene geestelijke instel- I liug. Het groote verlangen der pausen was om hunne tijdelijke magt te vestigen en Ie handhaven. Om dit doel Ie bereiken werden de schandelijkste middelen gebezigd, ten bewijze waarvan wij slechts behoeven te \' wijzen op de Vahehe Decsetaleu en de Donatie nut C<m- sluiitijii, welke ondergeschoven documenten beiden tegen het einde der achtste eeuw verschenen. De drie volgende eeuwen maakten een tijdperk uit van geestelijke duisternis en dood, niet alleen in Frankrijk, maar over geheel Europa. Niets kau treuriger zijn, zooals Mosheim aanmerk!, dan de duisternis, die er gedurende de tiende eeuw in de Westersche wereld hcersohtc, welke, wal eerbied voor geleerdheid eu wijsbegeerte ten minste aangaat, de ijzeren eeuw der Latijnen genoemd kan worden. De geestelijke deel- den in de onwetendheid eu bedorvenheid van hunne j eeuw. Voor de godsdienst werd ecu blind bijgeloof iu de plaats gesteld, en de Kerk van Christus scheen nagenoeg van de aarde verdwenen. Iu de negende cu de tiende eeuw vielen de Noor-
j mannen herhaaldelijk in Frankrijk, die eindelijk in
912 de provincie Xcuslric iu bezit namen, en hel
|
||||||||
|
103
|
||||||||
|
FRANKIM.Ik (PROTESTANTSCHE KKRK VAN).
|
|||||||||
|
SlS
|
|||||||||
|
Christendom omhelsden, liet afgestane groudgebied
werd latei\'liet hertogdom Xormandië. Frankrijk, dat
onder Karel den Groole. op zijne grootc staten kon hogen, was ouder diens /.wakke opvolgers tot eene schaduw weggezonken. Aan het einde van het Carlo- viugischc tijdperk bezat Frankrijk Xormandië, Dau- phiné en Proveuoc niet inecr. Maar hoewel van een gedeelte van hun grondgebied beroofd, behielden de Franschc souvereinen en het volk nog veel van dien ijver en die opgewondenheid van geest, die lien altijd gekenmerkt hebben. Naanwelijks was dan ook hel voorstel lol een heiligen oorlog door den paus op hel concilie van Plermoiil legen het einde der elfde eeuw gedaan, of velen uit Frankrijk van alle rangen en leertijden waren gereed om deel te nemen aan een kruistogt naar Palestina. (Zie Kkvistogten.) Het is onmogelijk om, hoe kort ook, de geschiedenis der krnistogten te doorloopen, zonder genoodzaakt te zijn Ie erkennen, dal de Kerk van Rome aan Frankrijk meer dan aan eenig ander land van Europa die ver- ineerderingvan rijkdom en magt te danken lieert, die zij door deze heilige oorlogen heeft verkregen. Toch is hel een belangwekkend feit, dal juist liet
land, dal zoo de magt van het pausdom onderhield en deed aaiigioeijou, ceu der eerste was. die de leer- stellingen der Hervorming omhelsden. Reen land was er langer en heler toe voorbereid, en loeh ontmoetten de aanhangers er van nergens heviger tegenstand. De geschiedenis van liet Protestant ismns in Frankrijk is met bloed geschreven. Van hel begin lot het einde heef! de kerk van Linthor en Melanthoii, van f\'alvijn en Knox voor baar bestaan te worstelen gehad met moeijelijkheden, die elke andere zaak verzwakt of vernietigd zouden hebben, behalve die, welke de zaak van God was. Toen de Hervorming in Diiitseldand en Zwitserland
begon, vestigden velen, die hare beginselen hadden ingezogen, zich met der woon in Frankrijk, aangetrok- keu door de gunst, die koning Krans I. aan geleerde mannen betoonde, eu zoo vonden de Schriften der Hervormers ingang in dat land, en werden zij door velen mei graagte gelezen. De priesters werden 011- gerosl voor de belangen der moederkerk, en de uni- versiteil van Parijs vaardigde reeds in 152] eene veroordeel ing va u l.uthorcn diens geschriften uit. De nieuwe gevoelens maakten echter snelle vorderingen onder alle klassen van het volk. Keu der eersten, die hunne gehechtheid aan de /.aak der Hervorming bele- dcn.was Margaretha, koningin van Xavarra en zuster van Frans 1. , ca zoo groot was de invloed, welken |
die uitmuntende vorstin aan het hof bezat, dat de ko-
ning. om aan hare wenschen te voldoen, geneigd was Melanthon uil te noodigen zijne woonplaats in F rail k- rijk te vestigen. Dl\' eerste beweging ten gunste der Hervorming was te Meaux. Met goedkeuring vanden bisschop Willem Brieonct, die afgezant bij den lleili geu Si ooi geweest was, en gelijk I.ut her van Home een diep gevoel van de noodzakelijkheid eener hervorming in de kerk had inedegebragt, predikten twee vrome en ijverige mannen, Jaeobus Lefèvrcen Willem Farel, bel zuivere evangelie, en werden zij zoo gretig toege- juicht door hel volk. dal velen uit stad en land Ie zanten stroomden om hen te hooien. Fa was blijkbaar eene dorst naar de kennis der waarheid, en 01,1 aan het loffelijke verlangen naar geestelijk onderwijs te vol- doen, werden de vier Evangeliën in het Franseh uil- gegeven, en onder de armen 0111 niet met ruime hand uitgedeeld. Allen begonnen ze te lezen. Hel liehl ging op over hun gemoed, en in korten lijd was er eene melkbare verandering zigtbaar niet alleen in de gevoelens, maar ook in de zeden van de inwoners van Meaux. De beweging verspreidde zich naar alle kan- ten. Verscheidene kerken werden ergesticht, en alles scheen den grootsten voors].....d voor de zaak der
Hervorming in Frankrijk aan te duiden.
Natuurlijk waren de geestelijken geene onbelang-
hebhende aausehouwers van deze groole en voor hen verontrustende beweging. Zij gevoelden, dal hun aan zien en invloed, zoowel,als hunne i 11 kom si eu, dagelijks verminderden, eu dat bet voor hen volstrekt noodza- kclijk was ecu bepaalden stap Ie doen, ten einde den loeneinenden vooruitgang der ketterij tegen Ie gaan. Zij klaagden daarom op de ernstigste wijze bij de Ihe- ologisehe faculteit v.\'.n de Soibonue, die geen lijd liet verloren gaan om er bij het parlement van Parijs op aan te dringen, 0111 mei den sterken arm tusschenbei- ilen te treden. Hel parlement beval daarom in 1533 de geheele zaak gestreng Ie onderzoeken; het gevolg was, dal hel zwaard der vervolging werd ontbloot, en een der eerste slagtoffere was Briconet, die zijne aankleving aan de Hervorming had beleden. Maai iu hel uur des ge vaars verliet de standvastigheid den prelaat; hij herriep zijne verklaring, en zich onder- werpende aan eene boete van twee honderd livres, mogt hij naar zijne diocees terugkeeren, waar hij tol aan zijn dood, die twee jaren daarna voorviel, voort ging met zijne bisschoppelijke pligten te vervullen, zonder aan de kerk wederom reden Ie geven om hem te beschuldigen van de Hervormde leerstellingen te begunstigen. De nieuwe bekeerlingen van Meaux |
||||||||
|
FRANKKIJK (PROTBSTAXTSCIIK KERK VAN).
|
||||||||||||
|
si ;i
|
||||||||||||
|
ren echter vruchteloos. Het bloed der martelaren was
in zeer lioogc mate hel zaad der kerk. Twee prinsen van den bloede, de koning van Navarre en de prins van Condé, behalve vele adellijken en aanzienlijken, waren de vrienden en verdedigers der Protestanten. Toi dezen lijd waren de nieuwe leerstellingen alleen Indeden door afzonderlijke personen, een groot aan- tal zonder twijfel, maar die afgescheiden van elkander handelden, zonder eenc bepaalde organisatie of bcgin- selcu vau vcrccnigiiig. Vele bekeerden waren gedu- rende ecnigon lijd gewoon om te zamen te komen in hel kuis vau een bewoner van den Faubourg St. Gcrmain. lu 1555 werd de eerste Fransche kerk naar Hervormde beginselen Ie Parijs gesticht. Gedurende dertig jaar hadden er geenc kerken beslaan, maar slcchl > \\ ereenigingen vau meuschen, zonder vaste lier ders cl ccue geregelde toediening der sacramenten. Naauwelijks was er echter eene gemeente te Parijs- gesticht, niet een predikant, ouderlingen en diakenen, ol\'dil voorbeeld werd nagevolgd Ie Poilicrs, Angers, i\'ourgcs en andere plaatsen. Deze kerken stonden echter geheel op zich zelve, en waren van elkander on- afhankelijk. Er werd besloten,dal crccuc algemeene synode zoodra mogelijk te Parijs bijeengeroepen zou de worden, als zijnde de geschiktste plaats om eene geheime vergadering te houden, zamengesleld uil een grool aantal predikanten en ouderlingen. Vide moei- jelijkhcden lagen zulk eene bijeenkomst in den weg, die gevaar kou loopen vau de aandacht van hel vcrvolg- zii\'ke gouvernement en deszelfs wraak lol zich Ie trekken. De uitslag was, dat slechts dertien kerken afgevaardigden zonden naarde eerste synode van de Fransche Protcstantschc kerk, die op den 25s<<" Mei 155\'J in hel geheim vergaderde. Dit was ecu gewig- (igc dag voor Frankrijk, waul op dien dag werden de grondslagen der Fransche Hervorming gelegd. Op deze eerste nationale synode werd eene volle-
dige kerkelijke organisatie aangenomen. De beraad- slagingcn dezer vergadering kenmerkten zieli door eene eenvoudigheid en zedelijke grootheid, eene kalmte, eenc waardigheid enecnvasl vertrouwen op God, die eerbied afpersen. Tegenover een bijna ze- kcren dood namen deze ernstige Christenen eene ge- loofsbelijdcnis, een catechismus en eene wijze vau eerediensl aan, zamengesleld door Calvijn, en vormden zij ook een stelsel van kerkbestuur. De leerstellingen vau hunne geloofsbelijdenis waren slrcng (\'alviuis- tisch, hunne wijze vau eerediensl van den eenvoudig- sten aard, en hun stelsel van kerkbestuur geheelPrcs- bvteiiaanseli. |
||||||||||||
|
waren meer vaslberadcu dan de bisschop, en vele liuu-
ner stierven als martelaren voor liel geloof, terwijl andere eenc schuilplaats zochten in de staten van Mar- garela van Navarre. De Waldcnzeu vooral, die de bergen van Provence bewoonden, waren de slagt- offers ecner wreede vervolging. Vele hunner werden geslacht, cenigc levend verbrand, en andere naar de galleijen gezonden, liet bloed der Lutheranen, zoo- als zij genoemd werden, hield niet op Ie vloeijeu, zoo lang Frans leefde. Kn toch waren zij zoo verre van uitgeroeid Ie zijn, dat luiu aantal aanhoudend toenam. /,ij waren van alle rangen, en zelfs niet weinige moii- nikcu werden lot de uieuwe godsdienst bekeerd. Hendrik 11. beklom bij den dood van Frans I. in
I 547 den troon van Klankrijk, en volgde, in zoo vern de Hervormden betrof, dezelfde staatkunde al* die, welke de regering zijns vaders had gekenmerkt. De geregtshoven werden aangemaand om alle ketters uil m roeijen. De bezittingen vau hen, die om der wille der godsdienst de vlugt namen, werden verbeurd vcr- klaard. Protcstaulschc boeken mogtcu niet ingevoerd worden, en hel werd voor eenc strafwaardige misdaad gehouden zulke werken te bezit ten. Er waséén werk, dat meer dan alle andere ecu helderen glans over de Fransche Hervorming wierp. Dit was Calvijns Onder- mjziuy in ife ChriMijkc Godsdieml, eenc van de bc- kwaamstcen krachtigste verdedigingen van de schrift- matige, evangelische waarheid, die ooit van de pers zijn gekomen, üil merkwaardige boek werd in 1535 door Calvijn uitgegeven en aan Frans I. opgedragen. Hel werkte veel uil om de sympathie van denkende mannen leu gunste der Hervormde meeningcu tcwiu- uen, daar hel aantoonde, dal dezeniel minder gegrond waren op de Schrift dan op de rede, en dal zij de iuzig- len waren vau mannen, niel vau ecu zwak en wankc- lend verstand, maar van reusachtige kracht en diepe nagedachte. Omstreeks denzelfden tijd ontving de Her- vorming in Klankrijk eenc nieuwe aandrift, daar de Schriften in de Fransche taal werden overgezet door Olivitanus, een oom van Calvijn. Dit werd als een groot geluk door de vrienden der waarheid begroet, Spoedig daarna werden de Psalmen van David in rijm gebragt door een der volksdichters van dien lijd, en op muzijk gezet. Vldcze middelen en de getrouwe prediking van
hel evangelie werden niet den Goddelijkcn zegen bc- kroond, en de Lnllierschc eerediensl maakte zulke snelle \\ orderingen, dat de vervolging tegen baar op liet hevigst werd opgewekt. Alle pogingen om deaan- liangers der Hervorming in Frankrijk uit te roeijen wa- |
||||||||||||
|
I1---
|
||||||||||||
|
S\'?0 lïiANKKUK (PROTESTANTSCHE KKHK VAN).
|
|||||||
|
De geloofsbelijdenis bestond uit veertig artikelen,
ilic al de grondstellingen van het Christendom om- I vatten, en het formulier van het kerkbestuur bevatte
ook veertig artikelen, die sedert door achtervolgende synoden zijn uitgebreid, zoodat hei formulier nu niet minder dan i wee honderd en twintig artikelen bevat. De inrigtiug van de Protcstantsche kerk van Frank- rijk wordt door de Félicc aldus geschetst: —„Het consistorie werd eerst verkozen door de algcmcenc stemming van het volk; het werd vervolgens aangc- i vuld door de stemmen van zijne eigene leden, doch de
! nieuwe verkiezingen moesten altijd onderworpen wor-
i den aan de goedkeuring der kudde, en zoo er eenige
tegenstand was, moest het verschil uitgemaakt worden op hel colloquium of op de provinciale synode. Gceuc \\oorwaarde van fortuin of van eenigerlei aard werd vcreischt om voor het consistorie verkiesbaar te »iju. „De keuze van de herders werd aan het volk op i dezelfde wijze bekend gemaakt, nadat zij door de
provinciale synode op de bijeenkomst was gedaan. De nieuw verkozen predikant predikte gedurende drie achtereenvolgende Zondagen. Het zwijgen van het volk werd voordcszclfstoestemminggehouden. Indien ! er eenige bezwaren waren, werden zij ingebragt voor
de vergaderingen, belast met de keuze der herders. ; Kr was geen verder beroep van de stemming der meer-
; derheid.
„Een zeker aantal kerken maakten cen colloquium
uit. De colloquia vergaderden ten minste tweemaal in het jaar. Klkc kerk werd vertegenwoordigd door een predikant en een ouderling. Het was de pligl dezer vergaderingen de mocijclijkheden uit den weg j Ie ruimen, die er mogtcn ontstaan, en in het alge-
meen Ie zorgen voor hetgeen dienstbaar was voor het welzijn der kudden. „Boven de colloquia waren de provinciale syno-
den, ook zamcngcstcld uit een herder en cen ouder- j ling van elke kerk. Zij kwamen elk jaar ten minste
I éénmaal bijeen. Zij beslisten aangaande hetgeen niet
bepaald was op de colloquia, en over alle bclang-
j rijke zaken van hare provinciën. Het aantal dezer !
svnoden is verschillend geweest. Zestien is hel alge- ! mecne getal geweest sedert de vereeniging van Bcarn met Frankrijk. „Laatstelijk was boven aan de hiërarchie de nalio-
nale synode geplaatst. Zij moest, wanneer het mogelijk was, jaar op jaar te zamen geroepen worden, hetgeen echter naauwclijks ooit plaats had, ten gevolge vau de ongelukken der tijden. „Zamengesteld uit Iwee herders en uil twee ouder- j
|
lingen van elke bijzondere synode was de nationale
synode, het hoogste hof voor alle groote kerkelijke zaken, en iedereen was verpligt haar gehoorzaamheid te bewijzen. De beraadslagingen begonnen met het lezen van de geloofsbelijdenis en het formulier van ! lucht. De leden der vergadering moesten getrouw zijn aan de eerste, maar mogtcn amendementen op het laatste voorstellen. Het voorzitterschap kwam regteus i aan ecu herder loc. De duur der zittingen was onbc- i paald. Vóór het sluiten eiker zitting werd de provincie aangewezen, waarin de volgende synode gehouden zoude worden." Deze kerkorganisatie, zoowel als de gcloofsbelijde-
nis, was het werk van Calvijn, eu draagt door en door het kenmerk van hel Genccfsche voorbeeld. Zij was prcsbylcriaansch in hare essentiëclc gedeelten, eu de tot nog loe van elkander onafhankelijke kerken werden nu tot één kerkelijk ligchaam vereenigd, dat haar in staat stelde om de waarheid van hel gezegde Ie verwezenlijken, dat eendragt magt maakt. De tijd, gekozen voor het aannemen van zulk eeue wijze van bestuur, was bijzonder gepast. Waren, alvorens de Protcstantsche kerk zamengesteld was, de Hervorm- den blootgesteld aan bittere vervolging, de zaken wcr- dcu nunogveel erger. In twaalf jaren sedert d^[i tijd, waarop de eerste synode werd gehouden, spreekt de martyrologisf van niet minder dan veertig steden, waar de vervolging heerschtc. Toch was de zegen, die op deze lijdende afdccling van Christus kerk rustte, zoo rijk, dat er bij het einde van dit korte tijdperk van beet e . vervolging \'2,1 50 Protcstantsche kerken in Frankrijk waren. En deze waren niet klein of onbeteekenend, wat hare kracht aangaat. In cenigc waren er 10,1100 leden. De kerk van Orleans had 7,000 eommuni- canten, en de predikanten in zulke kerken waren betrekkelijk talrijk; twee predikanten vond men ge- woonlijk inéénc kerk, en die van Orleans had er vijf.Op dit tijdstip waren er alleen in de provincie Norniandic 1505 herders, en in Provcncc waren er 60. Hetzelfde jaar, waarin de Protestantschc kerk ge-
organiscerd werd, bragtcn de dood van Hendrik 11. en de opvolging vau Frans II., een jongeling van zestien jaar en zwak van ligchaam en geest, een staal van zaken teweeg, die verre van gunslig was voor de zaak der Hervorming. Catharina de Mcdicis, de moeder des konings, de hertog van Guise en diens broeder, de hertog vau Lorrainc, best uurden Frankrijk gedurende de minderjarigheid, en daar zij den Lu- llieranen of Sacrament istrn, zooals de Protestanten somtijds genoemd werden, bitter vijanden waren, |
||||||
|
FRANKRIJK (PROTKSTV
|
||||||||
|
NTS( MK KFJJk VAN). 821 \'
_________________________ .__________ i nagenoeg dezelfde voorwaarden als Ie voren, liet i
ophouden der vijandelijkheden was slechts voor zeer , korten tijd, tocu de oorlog op nieuw, met grooler ge- j weid dan ooit, uilbrak. De koningin van Navarrc trad \'■ nu in hel strijdperk aan de zijde der Protestanten, en na aanmerkelijk verlies aan beide zijden werd de vrede nogmaals in 1570 gesloten op gunstige voorwaarden. Hel hof koos nu zijne toevlugt tol verschillende mid- ! delen om de Protestanten iu slaap te wiegen, en de admiraal Coligny, de jonge koning van Navarrc rn de prins van Condc werden aan het hof genoodigd. i Al deze schijnbare vriendschap was valsch en bedrie- gelijk, en bereidde slechts een van de vrcesclijkstc treurspelen voor, die ooit in de geschiedenis zijn op- getcekend. Wij bedoelen den moord in den St.Bartho- lomcüsnachl op den :i:ls\'-on Augustus 1572. liet ccrsle slagtoffer bij die treurige gelegenheid
was de admiraal Coligny, en met hem werden er vijl\' honderd edellieden en ongeveer (i,000andereProtes- \\ lantcti te Parijsallccu vermoord. Naar alle deden van ! het rijk werden bevelen gezonden oin de Hugenoten, zooals de Protestanten gemeenlijk genoemd werden, ! om te brengen. Dertig duizend volgens de Thou.zclf i een Roomsch geschiedschrijver, en zeventig duizend ! volgens Sully, een Protestant, kwamen er ouder het bestuur van Karel IX. door de handen van moordc- naais om. Toen het berigt van deze slagterij iu hel groot te Rome aankwam, ging de paus in processie niet zijne kardinalen, om dankgebeden op te zenden lot den almagtigen God, voor den moord van zoovele duizenden keilers. Deze vrecselijkc ramp bragt een zwaren slag toe
aan het Protestantismus in Frankrijk, maar liet toch ! een aanzienlijk overblijfsel over, dal, hoewel verzwakt en ontmoedigd, uiel geheel len onder gebragt was. ; Gedurende zes jaar na den moord werd de jaarlijkschc bijeenkomst van de synode der Protcstantschc kerk niet gehouden. Vele predikanten waren gclukkiglijk gespaard gebleven, en dit was hel middel om hel volk bijeen te houden, en het staande te houden onder de zware ontmoediging, waaraan het blootstond. Eu om het nog meer op Ie beuren kwam er eene nieuwe en zeer verbeterde uitgave van de Protcstantschc vertaling der Schriften te dier tijde van Genèvc. Zoo ging in de dagen van grooten tegenspoed, toen de eigcndunkclijk.slc beperkingen gesteld werden aan zijne godsdienstige samenkomsten, het werk van God steeds voort onder dit onderdrukte en vervolgde volk. In den loop van zes en twintig jaren werden er slechts zes nationale synoden gehouden, en op deze |
||||||||
|
stelden zij de uiterste pogingcu in Let werk om hen
te verpletteren. Zij vaardigden nieuwe edicten uit om de ketters uit te roeijen. Totli deden de Hervormden, ie midden van liet geweld en liet bloedvergieten van dien lijd, een bepaalden stap voorwaarts. Zij hielden niet langer hunne geheime zameukomsteii, die hen blootgesteld hadden aan den laster hunner vijanden; /ij aanbaden nu in het openbaar. Na eeuc regering van slechts zeventien maanden
stierf Frans TI. iu 1500, en werd hij opgevolgd door zijn broeder Karel IX., die uoggeeuc elf jaren lelde. j Cathariua de Medicis, zijne moeder, was regentesse,
en verlangend om hare magt Ie vestigen, zoekt zij de vriendschap van den koning van Navarrc en van de Protestanten, die nu een groot en invloedrijk ligchaain in het land waren. Zij veinsde zelfs de Hervormde leerstellingen te begunstigen. Alle dingen aan het hof namen nu cen ander voorkomen aan. De Protestanten i schenen eindelijk het overwigt verkregen Ie hebbeu.
Ken decreet werd er uitgevaardigd, waarbij alle I wisten | over godsdienstzaken werden verboden, de gevangene
Protestanten werden in vrijheid gesteld, en verdraag- zaamheid werd toegestaan aan allen, die zich uitwendig naar de heerschende godsdienst wilden schikken, tenzij zij verkozen het land te verlaten. Dit decreet werd iu de provinciën slechts len dcclc ten uitvoer gelegd. Het denkbeeld vond ingang van een mogelijk vergelijk tusschen het CatholicismusenhetProtcstantisinus, en om dit, zoo mogelijk, te bewerkstelligen, werd er eene bijeenkomst te Poissy gehouden tusschen godgelccr- deu van heide kerken, die echter, zooals men vooraf had kunnen deuken, tot geen gunstigen uitslag leidde. Iu Jauuarij 1562 werd er eene nationale conventie ie St. Germain gehouden, waarop men overeenkwam, dat de Protestanten afzonderlijke samenkomsten voor de cercdienst zouden mogen houden, totdat een algemeen concilie over alle godsdienstgeschillen uitspraak zou docu. Nu brak er cen burgeroorlog uit; veel bloed werd er vergoten, en vele steden werden genomen en verwoest. Eindelijk werd in 1ufiö de vrede gesloten, tcugevol-
ge waarvan de Protcstantschc cercdienst, ten minste voor een tijd, in sommige plaatsen van Frankrijk ge- lolerecrd werd. liet verdrag werd echter slechts tcu deele gehouden, en de Protestanten, bevindende, dat hel hof in werkelijkheid hun ondergang zocht, begon- nen iu 1 507, onder Coligny en den prins van f\'ondé, den oorlog op nieuw. Gedurende verscheidene maau- den werden de vijandelijkheden voortgezet, en vroeg iu hel jaar ISO\'\' werd de vrede op nieuw gesloten, op |
||||||||
|
S-H FRANKRIJK (PROTE8TANT8CHE KERK VAN).
|
|||||||
|
loebrengen aan den Almagtigc, dal hel zwaard der
vervolging eindelijk in de schede was gesloken, en dc grondslag hunner godsdienstige vrijheid gelegd was. ()ndcr de bescherming van dit edict, waaraan Hendrik gelrouw bleef gedurende hei overige zijns le\\ens, keerden de predikanten, die door dc vervolging waren verstrooid, naar hunne kudden terug, en de kerken gc- notcn, gelijk die der eerste Christenen, rust cnverme- uigvuldigdeu zich. Zij stonden in naauwc betrekking mcldckerk vanGcnèveendcVlaainschcProtestanten. Rare leer was gezond, hare lucht stipt, en onder hare predikanten en professoren waren mannen, die evenzeer uitstaken door hunne vroomheid, als door hunne talenten en geleerdheid. Dit tijdperk van vrede en voorspoed kwam ten einde
hij den dood van Hendrik, die in 1610 werd vermoord. Lodcwijk XIII., die op den troon opvolgde, was ecu bijgeloovig Roomsch-Catholiek, en het edict van Nantes, dat zoo weldadig voor de Protestanten was geweest, was uu cene doode letter. He nieuwe monarch begon zijne regering met zich en zijn koningrijk op te draven aan de zore- en bescherming van de Maagd Maria. In den loop van cenige jaren viel hij dc Protestanten in verscheidene plaatsen aan, belegerde hunne >u rkten, en bragt vele van hen ter dood, terwijl zijn eerste minister lïichelieu vele Proteslanlsche hoofden overhaalde om de Protestantschc zaak te verlaten. Tc midden van al deze ontmoedigingen leed dc Hervormde kerk echter gecne vermindering, maar scheen zij in tegendeel gedurende de drie en dertig jaren dezer regering in aantal toe te nemen. Eindelijk stierf dc koning in 1013; hij werd opgevolgd door zijn zoem Lodcwijk XIV., die door cene voortdurende reeks van daden van dwingelandij al de voorzieningen van het ediel vernietigde, lotdal het ten laatste geheel herroepen werd. Gedurende vijftig jaar was hel niet geoorloofd, dal er cene bijeenkomst van dc nationale synode der Protestantschc kerk plaats had, en in 1660 werd de laatste vergadering van dal eerwaardige lig- cliaauigehouden. De Presbytcriaanschc inrigting dei- kerk hield nu op, en dc vervolging woedde nogmaals met vreeselijkc woede. lioonischc zendelingen werden door het land gezonden oin de bevolking tegen de Protestanten op te zetten, en hoeken, vol lastertaal en leugen-., werden met hetzelfde doel uitgegeven, terwijl dc schrijvers van deze vuige lastertaal door het gouvernement voor hunne diensten goed beloond wcr- den. De Protestanten klaagden bij den koning over de onregl vaardigheid, waarmede zij behandeld werden, maar op hunne klagten werd gecu acht geslagen. |
|||||||
|
toonde de kerk zich vastberaden om de waarheid
Gods Ir handhaven tegen ketterij van allerlei aard, rn luccr bepaaldelijk legen de bedorvenheid van de Kerk van Rome. Gedurende dit gchcele tijdperk is de geschiedenis van de Franschc Protestanten ecue reeks van afwisselingen van oorlog eii vrede, vervolging en rust, en aan hei einde daarvan waren de gemeenten tut dc helft van haar vroeger aantal gebragt. liet jaar 1598 maak! een gedenkwaardig tijdperk
uil in dc geschiedenis van het Franschc Protcstautis- mus, daar dil hel jaar is, waarin het edict van Xanies werd afgekondigd, de eerste krachtige maatregel ten gunste van de vrienden der Hervorming, die ooit door hel gouvernement van Frankrijk werd genomen. Dc bewerker van dit belangrijke edict was Hendrik IV., die, hoewel opgevoed in het Protestantschc geloof, uit slaat kunde tot de Jvoomschc kerk was overgegaan. liet was te uaauwernood te verwachten geweest, dal cene acte van verdraagzaamheid van dien kant zou zijn gekomen. Maar bel was eervol voor Hendrik, dal liij, tegenover den verklaardstcu tegenstand van de Uooinsrlie geestelijken, over zijne Protestantschc onderdanen liet ruime schild van zijne koninklijke bescherming wierp, en bun cene male van vrijheid verleende, die /ij nooit ie voren ondervonden hadden. Hun werd de vrije uitoefening hunner godsdienst toegestaan, en zij weiden vooralle openbare ambten verkiesbaar verklaard. Zij ontvingen gelijke reglen en voorregten in alle universiteiten en openbare scho- li-n. Opdat hun gelijke geregtighoid uitgemeten zou worden als aan hunne Roonische medconderdancu, werden er in de voornaamste steden hoven ingesteld, die voor de helft uil Protestantschc en voorde andere lull\'i uit Itoomschcregtersbestonden. Zijmogtcuook de openbare ccrcdicnsl op bijzondere plaatsen, maar slechts binnen zekere grenzen,vestigen, en nicl binnen verscheidene mijlen van Parijs; maar om deze bepcr- kingen minder zwaar te doen vallen, die men gevoelde, dal hardheden waren, verkregen zij jaarlijks 10,000 krooncn om hunne predikanten te ondersteunen. Het edict van Nantes werd, hoewel hel cenige las-
ligc regelingen bevatte, door de arme vervolgde Pro- lestanten als eengroot geluk aangemerkt. Gedurende dien I ijd hadden zij nicl minder dan negenburgcroor- logcn gevoerd, en vier veldslagen en drie honderd ontmoetingen niet hunne vijanden gehad. Vcrschci- dene sleden waren belegerd, en van hel begin tot het einde hadden nagenoeg 1,(100,000 Protestanten hun lc\\ en verloren in de zaak van God en hunne godsdienst. Wel inogl daarom de kerk zich verblijden en dank |
|||||||
|
TSf\'TIE KERK VAN). 823
|
|||||||||
|
FR\\NKRT.IK (PROTEST.
|
|||||||||
|
Daarna werden de personen der Protestanten aan-
gevalleu, en erwasgeene marteling, hoe afschuwelijk ook, die niei iu praktijk gebragl werd, opdat zij van godsdienst zouden veranderen, liet lust ons niel al de wijzen van kwelling op te noemen, die door de ver- volgers werden uitgedacht; liever gaan wij over tot de beschrijving van den indruk, dien al de wreedheden, | tegen de Protestanten van Frankrijk uitgeoefend, bij de Roomsehe kerk tcwecgbragteu. Deze indruk was geheel ziglhaar in hel gedrag van lunocentius XI., den toen regerenden paus, die bij die gelegenheid een brief aan Lodewijk schreef, welken hij besloot met deze merkwaardige woorden: „De Catholieke kerk I zal in hare heilige jaarboeken zekerlijk een werk op- leckenen van zooveel vroomheid jegens haar, en uw naam roemen mei nimmer stervende lofprijzingen; maar boven alles moogl gij zekerlijk aau u zeken cene ruime belooning beloven van de Goddelijke goedheid voordeze alleruitmuntendste onderneming, en moogl gij verzekerd blijven, dal wij nooit zullen ophouden onze ernstigste gebeden uil te storten tol die Godde- lijke goedheid voor dit doel en plan." En om de/e gc- beurlenis nog verder te gedenken liet Lodewijk drie gedenkpenningen slaan met verschillende opschriften, die allen zinnebeeldig moesten verklaren , dal de Franschc Protestantschc kerk vernietigd was. Hel gevolg der herroeping van dal edict, dal de
Protestanten langen tijd beschouwd hadden als den grondslag hunner vrijheden, was, dat vide hunner naar andere landen de wijk namen, hoewel zij zich, bij hel doen van dezen slap, aan bijna ongelooflijke moegelijk- | heden onderwierpen. De krachtigste stappen werden ; erdoor het gouvernement gedaan, om, zoo mogelijk, den stroom der landverhuizing legen te gaan. Duizen- dcuemigranten kwamen om doorv erniocijenis, koude, honger of de kogels der soldaten. Duizenden werden gevangen genomen, aan moordenaars geketend, door het land gesleept om hunnen geloofsgenootcn meerdere vrees iu te boezemen,, en werden veroordeeld om aau boord van schepen met veroordeelden aan de riemen te werken. De galcijen van Marscillc waren opgevuld met deze Ollgelukkigen, onder welke oude magistra- tcu, officieren, mensehen van adel en oude mannen waren. Maar noch bedreigingen, noch gevaren, noch strafoefeningen kouden iets balen tegen de geest kracht en de heldhaftige volharding van een onder- drukt geweten. Hel hof werd ongerust over de ontvolking van hel
land en den ondergang der nijverheid. Het dacht, dal hel minder om der wille des geloofswas, dat de Fran- |
|||||||||
|
En nu waren de toebercidselcn, die Lodewijk ge-
durende twintig jaren had gemaakt, voleindigd, en slechts de laatsle, de herroeping van liet edict van Nantcs, moest nog verrigt worden. Op Donderdag, ; den 8*tcn October M5S5, werd de noodlottige herroe- ping geteekeud, en de veroordeel ing der Protestant selie kerk bezegeld. De herroeping beslaat uit eene voorrede en Iwaalf artikelen ; de voorrede , die eene verschooning voor den maatregel moet bevatten, is, zooals men liad kunnen verwachten, vol van in liet nog vallende onwaarheden. In het eerste artikel her- roept de koning de beschermende edicten in hun ge- heelen omvang, en beveelt hij, dal alle tempels, die er nog iu zijn koningrijk gevonden worden, onmid- dellijk afgebroken zullen worden. In het tweede ver- biedt hij al Ie soorl en van godsdienstige vergaderingen, van welken aard ook. liet derde verbiedt de uiloefe- ning hunner godsdienst aan alle personen van aanzien, op ligchainclijke straffen en verbeurdverklaring hun- ner goederen. Het vierde verbant uit het koningrijk al de predikanten,en beveelt hun van daar te vertrekken binnen veertien dagen uade afkondiging van hel edicl, op straffe van naar de galleijen gezoudeu Ie worden. In het vijfde en zesde belooft hij belooningen en voor- deeleu aan de predikanten en hunne weduwen, die van godsdienst veranderen, en bepaalt hij, dat zij, die voortaan geboren worden, iu de Oatholicke godsdienst gedoopl en opgevoed zullen worden, terwijl hij aan de j ouders beveelt, om hen naarde kerken Ie zenden, on ! straffe van beboet te worden voor vijfhonderd livres. j Het negende geeft vier maanden I ijd aan die personen, die reeds uil het koningrijk zijn veil rokken, om terug te keeren, anders zouden hunne goederen en hezill in- gen verbeurd verklaard worden. Hel tiende verbiedt aau al zijne onderdanen van de genoemde godsdienst om uit zijn rijk Ie vertrekken, zij, hunne vrouwen en kinderen, of om liuniic goederen weg Ie voeren, op straffe van de galleijen voor de mannen, en van ver- beurdverklariug van ligchaain en goederen voor de vrouwen. Hel elfde lievcsligl de verklaringcu te voren gemaakt legen hen, ilie afvallen, liet twaalfde ver- klaart, dal wat zijne overige onderdanen van de ge- noemde godsdienst aangaat, zij mogen blijven inde steden van zijn koningrijk, inde landen aau zijn gezag onderworpen, totdal God hen verlichte, daar hun han- del voortzetten en hunne bezittingen genieten, zonder verontrust te worden om der wille der gezegde gods- dieust, op voorwaarde dat zij gecne vergaderingen zouden honden onder voorwendsel van Ie bidden of eenige eeredienst, welkeook, uil te oefenen. |
|||||||||
|
824 EKANKKIJK (PROTESTANTSCHE KERK VAN).
|
|||||||
|
sche\'n aangezet werden om uit Frankrijk te vlugten,dan
om de aantrekkelijkheid van liet gevaar, en daarom wierp liet op zekeren dag al de uitgangen des lands open. Deu volgenden dag slool liet die weder, daarliet bevond, dat de emigratie slechts toegenomen was. liet schouwspel, dat de edelste en beste zonen en
dochters van Frankrijk voorde zaak van God en Zijne waarheid uit hun land weken, deed de sympathie van bijna alle andere natiën van Europa ontwaken. Overal werden de l\'roteslanlsche vlugl eliugen gast vrij out van- gen door gouveriieineuteueu afzonderlijke personen. Tu liiiune behoeften werd ruim voorzien; gelegenheden werden hun verschaft om een eerlijk bestaan te verdie- neu, en op vele plaatsen werden er kerken voor ben opgeiigt, opdat zij (iod zouden kunnen dienen vol- geus huune eigene overtuigingen. Engeland, Neder- laud, l\'ruissen, Denemarken en Zweden wedijverden niet elkander, om vriendschap en eerbied te tooueu aan deze vervolgde Hugenoten, en koloniën van hen werden zelfs iu Noord-Anierika en aan de Kaap de (ioede Hoop geslicht. (Jok verminderde de vreesclijkc ontvolking van het
land, die zich naarde geniatigdste berekening van :t<)0,000 lol 400,000 zielen uitstrekte, niet In het minst deu ijver van Ludcwijk en zijne ministers om de ketters Ie vervolgen. Niet meer dau een millioen Protestanten werden naar alle waarschijnlijkheid ach- Icrgelaleu, en deze werden aan de wreedste behaudc- ling onderworpen, /ij moesten hunne kinderen naar Rooniseh-Catlioliekc scholen zenden en hun deu Rooinsch-Catholiekeu catechismus laten onderwijzen. De zakeu werden zelfs nog verder gedreven. De kin- deren van vijf (ot zes jaar van hen, die nog getrouw bleven aan het Protestautschegeloof, moesten niet ge- wehl aan hunne ouders worden ontnomen, en aan de zorgvan Roomsch-Catholieke bloedverwanten worden overgegeven, en zoo deze inogteu ontbreken, moesteu zij In kloosters of hospitalen worden opgesloten. Hui- zeu werden aangewezen om onderzocht Ie worden, verdachte geschriften werden in beslaggenomen, en bijbels werden aan de vlammen ivu prijs gegeven. Deze maatregelen van geweld hadden ecne uitwer-
king, welke juist het tegenovergestelde was van die, welke meu beoogde. De Protestanten vermeerderden dagelijks over het gelieele land; zij hielden hunne godsdienstige zanienkomstcn iu hel geheim, iu de diepte van het woud, op een bergtop of iu de afgele- gene \\allei, en zwoeren hun geloof Ie handhaven in hel gezigl van gevaar of zelfs van dood. Zulk een be- sluil legden vooral de Protestanten in de provinciën |
|||||||
|
Beneden-Languedoc, Vivarais en Cevennes aan den
dag. Iu andere dceleuvau Frankrijk was de ecredienst
iu het openbaar onmogelijk, en gedurende langen tijd waren de godsdienstoefeningen beperk! tot liet afgc- zouderde van den liuiselijkcn kring. Vernemende, dat iu ecnige deden van Frankrijk
de vervolgde broederen nog bijceukoinsten hielden om (iod te bidden, keerden ecnige herders, die lul land verlaten hadden, weder terug, ten einde hunne verstrooide kudden te troosten en aan Ie moedigen. Naauwelijks hadden de koningen hel gouvernement echter vernomen, dal deze goede menschcu weder iu Frankrijk waren aaugckoiucu, of ecne proclamatie werd er uitgevaardigd, waarbij zij ter dood werden veroordeeld,en diegenen met voortdurende galleistraf werden bedreigd, die hun ecne schuilplaats of den geriugsteu bijstand verleenden, terwijl eeue grootc belooning beloofd werd aan diegenen, die bengevau gen namen, en de dood si rat\'uitgesproken werd over al degenen, die de godsdienst igczainen komst en bijwoon- den. Aldus door de wel daartoe geregtigd, zochten de soldaten met bloeddorstige wreedheid overal de Protest anten te ontdekken, en waar iu de eenzaamheid der bergen de klank des gebeds of des lofgezangs gehoord kou worden, werden de vromen mcêdoogcn- lnos geslagl, terwijl zij bezig waren hunnen (Iod te bidden. De gevangenissen waren opgepropl, de gal- leijeu overvol, eu daar er geen middel was om zoovele veroordeelden ie huisvesten, werd een groot aantal naar Amerika overgebragt, waar zij bijna allen ellen- dig omkwamen. Deze tooneeleu van wreedheid en bloed deden zelfs
in de gemoederen van vide Roomschgcziuden gc- voelens van het diepste medelijden ontwaken. De Jansenisten vooral leverden vcrloogcn iu bij hel gouvernement, om het aan te zetten cene mildere staatkunde te volgen, doch de Jezuïten eu de meeste geestelijken volhardden in het aanzetten tot maatre- gelen van de grootste gestrengheid. Af. de Noailles, die tot aartsbisschop van Parijs was benoemd en ecu erkend Jansenist was, gebruikte zijn invloed bij den koning ten gunste van zachtere maatregelen. Hierop volgde een getrouw verslag, dat denzclfden geest ademde, van Fciicloii, aartsbisschop van Kaïnerijk. De onbuigzame geest van Lodewijk weigerde echter om toe te geven, en de ernstige verzoeken van velen, die hem smeekten om de Protestanten te sparen, wer- den slechts beantwoord door de uitvaardiging van het edict van den 1\'ï April 1698, waarbij de herroeping van liet edict van Nanlcs plcglig bekrachtigd werd. |
|||||||
|
^ANTSCHE KERK VAN) S25 j
hij veroordeeld zou worden, alsof het feit bewezen i
ware." Eeuige maanden hierna stierf Lodewijk XT V., aan i
eenige der geestelijke vaderen, die hem in zijne laatste oogenblikken bijstonden, verklarende, dat bij in zijne openbare handelingen door hunnen raad was geleid, en dat hij daarom de verantwoordelijkheid dier ban- delingen op beu wierp. Filips van Orleans, die bij den dood des konings tol regent werd aangesteld, was een verdraagzaam, hoewel niet godsdienstig menscli; daarom wildehij niet met gestrengheid handelen tegen de Protestanten, en hij koesterde zelfs hel denkbeeld om het edict der herroeping te vernietigen, hoewel vrees voor de Roomsehc geestelijkheid hem verhin- derde zijn plan ten uitvoer te brengen. Ten gevolge van den hagchelijken toestand, waarin
de Protestantsehe kerk van Frankrijk reeds sedert lang was geplaatst, kon haar karakter nictaudersdau ernstig benadeeld worden. Het gebrek aan herders, het aantal onopgevoede menschen vol ijver met weinig bescheidenheid, die hel ambt van leeraars op zich genomen hadden, het heerschcude denkbeeld zoowel onder predikers als onder het volk van bovennatuur- lijke inspiratie en geestverrukking, al deze redenen gaven aanleiding tot ongeregeldheden in de kerk, die verhinderden, dat, bedaarde en verstandige vrienden van het Protcstaulisnius deel aan de .godsdiensloe- feningen namen. Hel was daarom zeer wenschelijk, dat er onmiddellijk stappen gedaan werden om aan deze buitensporigheden een einde te maken. De Voor- zienigheid verwekte iemand, die door zijn karakter eu zijne bijzondere gaven wel geschikt was om dal dringende werk te volvoeren. De naam van dezen merkwaardigen man, die voor zich den ecrvollcn naam van Hersteller van het Protestantismus in Frankrijk won, was Antoinc Court. Hij begon zijn groot werk met zamenkomsten om te bidden te doen houden, waar hij er in slagen kon die te doen plaats hebben. Om de wanorde tegen te gaan, veroorzaakt door voorgewen- de inspiratie, riep hij do predikers van den Cevennes te zamcu, vercenigde met hen eenige verstandige lec- ken, en vormde aldus synoden of conferentiën, die van jaar tot jaar tezamen kwamen. De allereerste van deze, in 1715, weinige dagen voor den dood des konings, maakte eenige hoogst belangrijke veranderingen, zoo- als de wederinvoering van ouderlingen, hel verbieden aan vrouweu om bij de godsdienstige zamenkomsten te spreken, het aanuemen van den bijbel als deneenigen geloofsregel, het verwerpen van alle persoonlijke open- baringen als onsehriflmatig eu gevaarlijk. Elke vol- |
|||||||||
|
FRANKRIJK
|
|||||||||
|
Zoo opende de achttiende eeuw zich voorde Pro-
testauteu van Frankrijk te midden van eene regering van schrik. Zij volhardden in het honden van hunne godsdienstige zamenkomsten, maar hunne wreede vervolgers ontdekten hunneschuilhoekeu, omringden lien plotseling, en joegen veleu over de kling. Geen wonder, dat de Protestanten de wapenen aangord- don (zie Camtsahoen), en dat het zuiden van Frankrijk van 1702 tot 1704 het tooneel werd van een bloedigen oorlog. Holland eu Engeland omhelsden de zaak der opstandelingen, en boden aan hun onderstand in man- schappen en wapenen te zenden. Het voorkomen der zaken was nu zeer verontrustend, Lodewijk en zijn hof begonnen te beven, en de maarschalk de Villars werd naar Languedoc afgezonden, met bevel om eejie verzoenende politiek te volgen. Hij slaagde er in doorbeloften van verdraagzaamheid om deCamisarden over te halen hunne wapenen neder te leggen, en de vrede werd hersteld. Lodewijk XIV. had nu een gevorderden leeftijd
bereikt, en leefde bijna alleen, daar hij van zijne kin- deren en kleinkinderen beroofd was. In den uitgeput- ten staat des lauds, niet een vernietigden liaudcl en eene ledige schatkist, had de bejaarde monarch geen hart meer voor die maatregelen van gestrengheid en geweld, welke zoo lang zijne regering gekenmerkt hadden. Hij hoorde niet gaarne bel woord Protestant, en waagde het ook niet dat te uiten. Hij wenschfe gebeurtenissen in de vergetelheid te begraven, waar- van de herinnering zijn geweten slechts bezwaarde. Daarom heerschlc er gedurende een aantal jaren, die op den oorlog der Camisarden volgden, cene soort van gewijzigde verdraagzaamheid in Frankrijk, die waarschijnlijk ongestoord zou hebben voortgeduurd, zoo niet de Jezuïtische biechtvader des konings, Letellier, hem de verklaring van den 8stcn Maart 1715 afperste. Dit stuk hield in, „dat zij, die verklaard hebben, dat zij zullen volharden en sterven in de zoogenaamd Hervormde godsdienst, hetzij zij die af- gezworenhebben of niet, beschouwd zullen worden als weder afvalligen." Het parlement van Parijs verschoof gedurende eene maand om eene zoo monsterachtige wet tebekrachtigcn.„T)c koning," zeidc deprocureur- generaal,„lieeft wel de uitoefening van de zoogenaamd Hervormde godsdienst door zijne edicten afgeschaft, maar hij heeft niet juist bevolen, dat de Hervormden die zouden afzweren en de Catholieke godsdienst zouden omhelzen. Het is moeijelijk te begrijpen, hoe iemand, van wien hetniet blijkt, dat hij ooit bekeerd is, toch weder tot ketterij zou zijn vervallen, en dat |
|||||||||
|
in i
|
|||||||||
|
826 FRANKRIJK (PROTESTANTSOHE KEP.K VAN).
|
|||||||
|
gcndr synode bragt iets bij tot de reorganisatie der
Protestantsehe kerk. Doch terwijl de Hervormde gemeente langzanier-
liaiul opkwam uit haar gedrnkten toestand, werd liaar een zware slag toegebragl door het verschijnen van de laatste groote wet tegen de Hervormden, die op den 14aen Mei 1724 in den vorm eener koninklijke verklaring uitgevaardigd werd. Deze wet van Lode- wijk XV., toen veertien jaar oud, bestond uit achttien artikelen, die eene herhaling waren van de gestrenge maatregelen, welke gedurende de regering van Lode- wijk XIV. genomen waren, en wederom met dezwaar- ste straffen dreigden. Zoowel de magistratenalsdeRoomsehegeestelijkeu
kwamen overeen om gestrengheid jegens de Protes- tanten te gebruiken, doeh de redenen, waardoor deze twee partijen aangezet werden, waren zeer verschil- lend. De eeue partij begeerde burgerlijke eenheid te bevorderen, terwijl de andere eveuzeernaargeestelijke eenheid verlangde. Ue eeue wilde zich geheel verge- noegeu niet bet bevorderen van slechts uitwendige onderwerping aan het Roomsche geloof, de andere wilde niet tevreden zijn dan met eene onderwerping, die uit liet hart voortkwam. De Protestanten benierk- teu spoedig dit, verschil van gevoelen aangaande de gronden der vervolging tusscheu de burgerlijke en de kerkelijke magt. De hevigheid, waarmede de priesters de Protestanten in de Kerk van Rome zochten te drijven, verweiderde hen daarvan slechts te meer. Vele verzamelden zich om Antoine Court, en de kerk van de wilderuis werd een talrijk ligchaani. De synoden namen snel toe, en de hersteller van het Frausche Protestantismus, de noodzakelijkheid inziende, dat geloovige herders opgevoed werden, opende eene theologische school te Lausanne, waarover hij gedu- reude de laatste dertig jaren zijns levens het toezigt had. Dit collegie verschafte herders aan de Frausche Protestanten tot aan den tijd van Napoleon T. Van 1730 tot 1744 genoten de Hervormde kerken
betrekkelijk kalmte, waarvan zij zich ijverig bedienden om hunne kerken te reorganiseren. De godsdienstige beweging strekte zich uit, en daar de herders weinig in getal waren, vonden zij het noodzakelijk om als zendelingen dienst te doen. Ten einde elkander aan te moedigen in het groote werk, dat zij aangevangen hadden, riepen zij eeue nationale synode bijeen, die op den 1 SJf» Augustus 1714 op eene afgelegene plaats inNeder-Langaedoc zamen te kwam. De handelingen begonnen met eene opene verklaring van onschendbare getrouwheid aan den koning, waarna zij verscheidene |
maatregelen namen, geschikt om de zaak van hel Pro-
testautismus in Frankrijk te bevorderen. Aan de ge- meeuteu werd bevolen om hare zamenkomsteu zooveel mogelijk in de open lucht f e houden, en aan de herders werd verboden oin betwiste punten van den kansel te bespreken. Antoine Court kwam van Lausauue om tegenwoordig te zijn bij deze synode, en hij had de voldoeuiug van het evangelie te prediken aan een gehoor van tien duizend personen. Naauwelijks bereikte de tijding Parijs, dat er eene
nationale synode door de Protestanten gehouden was, en dat zij blijkbaar hunne vroegere kracht en moed herwonnen, of Lodewijk XV. werd overgehaald om twee orders te teekenen, die nog wreeder waren dan die, welke ooit te voren waren uitgevaardigd. Be- lialve dat er een doodvonnis werd uitgesproken over alle Protestantsehe herders, en een vonnis van levens- lange galleistraf over al degenen, die hen herberg- deu, werd nog de plaats, waarin een herder gearres- teerd werd, aan eeue boete van drie duizend livres onderworpen verklaard. Het was natuurlijk ouinoge- lijk, dat zulke barbaarsche besluiten tenuitvoergelegd konden worden; maar door zulke edicten uit te vaar digen gaveu de kouiug en het hof duidelijk hunne begeerte te kennen, dat de vervolging van vroegere dagen hernieuwd zoude worden. Kinderen werden dan ook met geweld van hunne ouders weggerukt, eu duizend dadeu van meêdoogenlooze onderdrukking werden er op de arme Hugenoten uitgeoefeud. Eene nieuwe emigratie was erhet gevolg van, en zichbedie- neude van hunne nabijheid aan de zee, outvloden niet miuder dan zes honderd huisgezinnen, die allen tot Normandië behoorden, het koningrijk. Velen werden gegeeseld, andereu moesten groote sommen als boete betalen, sommigeu werden voorhuu leven opgesloten, en uiet weinigen veroordeeld om den dood te onder- gaan. Te vergeefs beriepen de ongelukkige Hugenoten zichopljodewijkXV. in deze kalme, waardige eu eer- biedige bewoordingen: „Wij kuunneu uiet leven zon- der onze godsdienst te volgen, en wij zijn gedrongen, hoewel onwillig, om uwe majesteit te smcekeu met de diepste nederigheid en eerbied, dat hel u moge behagen, ons te veroorloven het rijk te verlaten met onze vrouwen, onze kinderen en onze goederen, om naar vreemde landen te trekken, waar wij God vrijelijk kunnen aanbidden op de wijze, die wij gelooveu, dat de ware is, en waarvan ons ecuwig geluk of ouze eeuwige ellende afhangt." De koning en zijn raad wei- gerdeu om zelfsdit redelijke verzoek iute willigen, eu behandelden de smeekelingen sleehts met nog groo- |
||||||
|
FRANKRIJK (PROTESTANTNCHK KERK VAN).
|
|||||||||
|
827
|
|||||||||
|
tere wreedheid. Voornamelijk na den vrede van Aken,
in 1748, werden de samenkomsten weder aangevallen; de kinderen der Hervormden moesten weder gedoopt, en hunne huwelijken weder ingezegend worden, en niettegenstaande den bepaalden wederstand der Pro- testanten, werd de doop dan ook weder niet geweld aan de kinderen toegediend. Dit wekte de veront- waardiging op van de Hervormden, meer bijzonder in de bergen van Languedoc, en ware de ijver der prics- ters niet tegengegaan door het gouvernement, dan zou de oorlog der Caniisarden zekerlijk op nieuw weder zijn uitgebroken. Gedurende eenigen tijd genoten de Protestanten
in Langucdoe zoowel als in andere plaatsen cene bc- trekkelijke rust, doch plotseling, in Februarij 1754, vaardigde de maarschalk Richclieu, de gouverneur van Languedoc, die tot zoo lang liet bewind gevoerd had in een geest van goedwilligheid en zelfs vriende- lijkheid, gebiedende orders uit om de nieuwe bekeer- lingen te arresteren, de zamenkomsten te verstoren, de predikers te vatten, en hen neder te schieten, zoo zij poogden te vlugten. Deze onverwachte ver- andering in de staatkunde van Richclieu wekte verbazing en ongerustheid op iii de gemoederen der Protestanten van het zuiden van frankrijk. Eenige zamenkomsten hielden op, andere werden aangc- \\allen door ruwe soldaten, die niet aarzelden de vrceselijkste wreedheden op de vergaderde vromen uil te oefenen. Deze plotselinge uitbarsting van geweld werd
binnen korten tijd gevolgd door een tijdvak van ver- draagzaainkeid, gedurende hetwelk de Hervormden consistoriën en synoden, zoowel als openbare gods- dienstoefeningen mogten houden , zonder vrees voor verstoring of kwelling. Twee synoden kwamen in 17ti0 in de provincie Neder-Languedoc bijeen, waarvan er eenc uit twintig herders en vier en vijftig ouderlingen, en de andere uit vijftig herders en acht en dertig ouderlingen best oud. De godsdienstige zanicnkoinsten werden geregelder en meer openlijk gehouden, in eenige plaatsten onder het oog der magistraten. De kerkers werden langzamerhand geledigd van gevan- genen, wier eenige misdaad was, dal zij tegenwoordig geweest waren bij cene zanienkonisl in de afzondering, of een Protestantsch herder geherbergd hadden. Deze verbeterde staat van zaken werd echter afgebroken door de tercglsl elling t e Toulousc van vier personen in één geval, en van een eerwaardig oud man in eenander. Het plaatshebben van gebeurtenissen als deze in een tijd, waarop het overige gedeelte van Frankrijk in hel |
|||||||||
|
genot van godsdienstige kalmte was, deed een sterk
gevoel van schaamte en verontwaardiging in den boc- zem van zelfs de meest bijgeloov ige Roomschgezinden ontwaken. Zij wildenniet beschouwd worden als in te stemmen, zelfs niet in den milisten graad, met de reg- tersen priesters van Toulousc. Zij trachtten in tegen- deel, om door hun geheele gedrag jegens de Protestan ten Ie toonen.dat hun hart een afkeer had van al zulke daden van onverdraagzaamheid en barbaarschheid. Zoo werd van 1760 tot 1787 eiken dag de last der
lang onderdrukte Hugenoten verligt. In dien langen lijd hadden zij ongetwijfeld kleine kwellingen te ver- duren. Zij waren dikwijlsgedwongen, om zware boeten te betalen en afpersingen te ondergaan. In zaken in gcrcgtslioven, die hen betroffen, waren de vonnissen der regters dubbelzinnig en tegenstrijdig. Toch werd eenc gedeeltelijke verdraagzaamheid als een onuit- sprekclijke zegen gevoeld donr menseben, wier ge- schicdenis van hel vcrledcne cene bijna onafgebroken reeks van rampen en beproevingen van den zwaarsten aard geweest was. Naar mate de eeuw voortrolde, werd de geest des tijds in Frankrijk meer bepaaldelijk verdraagzaam. De school van Yoltairc, de staatslieden en de geleerden van dien tijd spraken sterk ten gunste van burgerlijke en godsdienstvrijheid. Lodewijk XVI. aarzelde, doch de publieke meening nam een nog hoogeren toon aan. Eindelijk vonden de sterke ge- voelens, die nu bijna algemeen geworden waren, uit- drukking in de vergadering der Nolabelen, in 1787 gehouden. De koning kon niet langer wederstand bieden, en in November daaraanvolgende ontving het Ediet van Tolerantie de koninklijke onderleekening. De vooiregten, welke dit belangrijke document aan niet-Catholicken verleende, waren deze: het regt om in Frankrijk te wonen, en een beroep of handel in liet koningrijk uit to oefenen, zonder om de godsdienst verstoord te worden; hel verlof om wettig te trouwen voor de officieren van justitie; het regt om de ge- boorte hunner kinderen te doen inschrijven voor den plaatselijkcn regtcr, en cene regeling voor de bcgra- fenis van hen, die niet volgens hetRoomsch-Catholieke rituaal begraven konden worden. Hoewel deze eoncessiën afgemeten en onvolledig
waren, werd toch het edict, dat ze verleende, door al de Protestanten in Frankrijk met gevoelens van vreugde en dankzegging aan God ontvangen. Al de ker- ken begonnen zich nu weder naar den ouden grondslag in te rigten. De Constituerende Vergadering in 1789 stelde aan de Protestanten, op gelijken voet als aan de Roonischcn, alle staatsambten open, en bij een |
|||||||||
|
S2S FRANKRIJK (PROTESTANTSCHE KERK VAN).
|
|||||||
|
ander decrccl werden zij verkiesbaar benoemd voor
alle burgerlijke en militaire ambten zonder uitzonde- ring, liet volgende jaar werd Rabaut Saint Etienne, zoon van een lang vervolgden Protestantschen herder, lot president van de Constituerende Vergadering be- nociud. Het cene besluit na liet andere werd ten j gunste der godsdienst vrijheid aangenomen. Deeigen- domnicn, vroeger verbeurd verklaard wegens de gods- dienst, die nog in bezit van den staat waren, werden aan de erfgenamen der wettige eigenaars- teruggege- ven. Aldcregtcn van Fransche burgers werden aan de | afstammelingen der algewekenen wedergegeven opde t cenige voorwaarde, dat zij naar Frankrijk terugkecren en den burgerlijken eed afleggen zouden. Aan een ieder werd de uitoefening der godsdienst, waaraan hij gc- hecht was, gewaarborgd. De handelingen eens volks zijn echter niet altijd in
| overeenstemming met de theorie van het gouverne- ■ ment. Zoo was liet ook met de Franschen gedurende de eerste revolutie. De vrijheden der Protestanten waren verzekerd door de wet, maar zij werden inder- daad schandelijk geschonden. De Protestanten waren wettig verkiesbaar voor alle burgerlijke en militaire plaatsen, maar zij werden evenwel stelselmatig uitge- slotcn van alle stedelijke raden, en gewoonlijk van alle verkiesbare ambten. De grondwet van 1703 waarborgde aan alle Franschen de vrije uitoefening hunner ccrcdicnst. Maar na weinige maanden stelde de Conventie de Decade in plaats van de oude verdee- ling der weck, en poogde zij allen te dwingen op den Sabbat h te werken, wat ook hunne bezwaren op dal punt ; ziju mogten. Alle godsvereering werd nu afgeschaft, j zoowel de Protestantsche als Roomsch-Catholieke. De kerken werden gesloten, en den herders werd verboden de pligtcn van hun ambt te vervullen. De vroomheid bepaalde zich nu tot het huisgezin en het huisvertrek. Zulk een staat van zakenkonmetgeene mogelijkheid lang duren. De publieke mecning vroeg de herstelling der godsdienstvrijheid,en in 1795 werd bepaald, „dat niemand verhinderd zal worden om de godsdienst uit te oefenen,die hij verkozen heeft, mits hij zich schikt naar de wetten; niemand kan gedwongen worden, om bij te dragen tot de kosten van eenig geloof; de Repu- bliek bezoldigt niemand." Eenige Hervormde kerken zochten zich te reorganiseren, maar zulks gingmoci- jelijk en langzaam. Ecnc der eerste handelingen van Napoleon Buonaparte, toen hij eerste consul werd, was een concordaat te teekenen met den legaat van Pius VIL; maar hoewel de paus sterk had aangcdron- gen op de erkenning van de Roomsch-Catholiekegods- |
dienst als de godsdienst van den staat, was hel meeste,
dal Zijue Heiligheid kon verkrijgen, de inlassching in de inleiding van liet concordaat van deze woorden „Het gouvernement der Republiek erkent de Catho lieke, Apostolische en lloomschc godsdienst als de godsdienst van de groolc meerderheid des Franschen volks." Dit was niet meer dan de verklaring van een welbekend en erkend feit. In alle opzigtcn wareu de Protestantsche herders cu de lloomschc geestelijkheid op gelijken voet geplaatst, behalve dat de eersten geen geldelijken onderstand genoten. De Roomsche bisschoppen en priesters werden uit de schatkist bc- taald, maar de Protcstansche herders out vingen gecne betaling van den staal, en waren in zekeren zin van den staat gescheiden. Napoleon hield echter nicl van het denkbeeld, dat hel Protcslanlismus geheel ouaf- hankclijk was van zijn gezag. Daarom ontstond de wet van bel jaar X. (1S02), die, terwijl zij cene slaalsgift aan de Hervormde kerk gaf, haar elke aanspraak op geestelijke onafhankelijkheid ontnam.De voornaamste veranderingen, door deze wet in de inrigting der kerk ingevoerd, zijn de volgende: „Gccne leer, noch verandering van leer, zal verkon
digd of geleerd worden, zonder dat zij eerst door het gouvernement goedgekeurd is. „Voor het onderhoud der predikanten zal zorg ge-
dragen worden, waar het eigendom cu de gaven der gemeenten te korl schieten. „De artikelen voor de vrijheid van stichtingen in
de organische wetten der Catholieke (eredienst zullen zich tot de Protestantsche kerken uitstrekken. „Er zullen twee seminariën zijn, een in het oosten
van Frankrijk voor de onderrigling van predikanten van de Augsburgschc Confessie, en het andere te Ge- nèvc voorde Hervormde kerken. De professoren zullen benoemd worden door den eersten consul, en geen predikant zal er aangesteld worden zonder een certi- ficaat, dat bij aan hel seminarium van zijne godsdienst gestudeerd heeft. De regelingen voor het bestuur dezer seminariën zullen ook bepaald worden door het gou- verncment. „De Hervormde kerken van Frankrijk zullen lier-
ders, plaatselijke consistoricn en synoden hebben. Kr zal ecnc consistoriale kerk voor elke P>,000 zielen der- zelfde communie zijn. Vijf consistoriale kerken zullen het district ecuer synode uitmaken. „Het aantal predikanten of herders in dezelfde con-
sistorialc kerk kan niet vermeerderd worden zonder de goedkeuring van het gouvernement. „De herders kunnen hun ambt niet nedcrleggen
|
||||||
|
FRANKRIJK (PROTESTANTSCHE KERK VAN).
|
|||||||||
|
S29
|
|||||||||
|
zonder hunne redenen aan hel gouvernement kenbaar
ie maken, dal ze zal goedkeuren of verwerpen. „De aanspraak op verkiezing zal den eersten consul
voor zijne goedkeuring aangeboden worden. „Al de herders, die nu in functie ziju, zullen voor-
loopig bevestigd worden. „Elke synode zal zamengesteld ziju uil een herder
en een notabele van elke kerk. De synoden zullen het toczigt hebben op de viering der eeredienst en de leiding der kerkelijke zaken, en al hare uitspraken zullen onderworpen worden aan de goedkeuring van liet gouvernement. De synoden kunnen niet tezamen komen, tenzij zij verlof van het gouvcrncmenl hebben ontvangen en gecne synodale vergadering zal langer dan /es dagen duren." Gedurende de veertien jaren van hel consulaat en
hel keizerrijk was de Protcstantsche kerk zwak en krachteloos. De vormen werden bewaard, maar het leven der godsdienst was nagenoeg weg. In 1807 waren er niet meer dan twee honderd herders. Hel Franschc seminarium, door AntoincCourl tcLausanne gesticht, was naar Cenève overgebragt, doeh daarliet niet geschikt bevonden werd voorhei doel zijner stich- ling, rigttc de keizer in 1S0S cene Faculteit voor de Protcstantsche theologie Ie Montaubanop. De her- stelling van de Bourbons op den Franschen troon had in 1814 plaats, en hoewel er Ie dier tijde verklaard werd, dat gelijke bescherming verleend zou worden aan alle cercdiensten, begon hel volk, voornamelijk in het zuiden, de Hervormden niet nieuwe vervolgingen (e bedreigen. Maar toen Napoleon wederom Parijs had bereikt, gevoelden de Protestanten, dal zij nu konden rekenen op de bescherming der wetten. Deze zekerheid was echter van korten duur. Onder het bc- stuur van Lodewijk XVIII. werden zij inliet zuiden aangevallen door het graauw met ecne woestheid, die gecne palen kende. De hertog van Angoulême werd door den koning afgezonden, om onderzoek te doen naar den staat der zuidelijke provinciën. Hij vond de plaatsen voor de eeredienst bestemd te Nimesgesloten, en een gedeelte van hel volk gedwongen om te vlugtcn, terwijl anderen zich verborgen hadden. Na verloop van zes maanden werd de Protcstantsche eeredienst op den 17llr" December 1^15 te\'Nimes weder hersteld. In de andere departementen van Frankrijk was, met weinige uitzonderingen, alles rustig, en waren noch de personen noch de eigendommen der Protestanten aan de minste kwelling blootgcsleld. Onder Karcl X. nam het aantal dergenen, die hel Prolcstantschc geloof beleden, voortdurend en merkbaar toe. Van 1S17 lot |
|||||||||
|
1830 was echter het gouvernement, hoewel degrond-
wcl gelijke vrijheid aan alle geloofsbelijdenissen be- loofde, volstrekt niet strikt in zijne opvolging van dit groote en belangrijke beginsel. Pogingen werden er gedaan om de Protestanten over te halen tot cene erkenning van de Roomsche godsdienst, in zooverre betrof het bewijzen van ecu uiterlijk huldeblijk aan hare godsdienstige processiën. De wet der heilig- scheiinis stond ontheiliging der Protestantsche eere- dicnsl toe zonder met gevangenisstraf Ie bedreigen, terwijl de ontheiliging der Roomsche eeredienst met de doodstraf werd bedreigd. Naarmate Karel X. in jaren toenam, gaf hij zich over aan de leiding van priesters, en het gevolg was, dat de grootste partij- dighcid bij het uitdeden van openbare ambten aan Rooiuschgoziiiden werd beloond. Maar al genoot de Protcstantsche kerk van Frankrijk de koninklijkegunst niet, zij mogt toch met onbeteugelde werkzaamheid arbeiden aan het groote werk van de verspreiding des Christendoms. Haar komt de eer loe van werkzaam gewccsl te zijn eersl totdeoprigtingen sedert tol het onderhouden van hel Bijbelgenootschap eau Frankrijk, hel Godsdienstig Traetaatgcitootsehqi en hel Gcuoohelwp (er Aanmoediging i-au hel Lager Onder/vijs. üc omwenteling van IS:!], die Lodewijk Filips op
den Franschen troon riep, gal\'den Protestanten reden om te verwachten, dat hun toestand verbeterd zoudr worden. De Kamervan Afgevaardigden, de grond wel herziende, nam bet zesde artikel over de godsdienst van den slaat weg, en nam weder de bewoordingen van het concordaat aan, dat de Hervormde Catholicke godsdienst de godsdienst was van de meerderheid der Franschen. Maar hoewel de verwachtingen der Protes I anten teleurgesteld werden, nam hun aantal snel loe, zoodal in 183S de Calvinistische of Hervormde kerk negen en tachtig consistoriën en ongeveer vier hou- derd zcslig predikant en had. In den loop van nog tien jaren, gedurende welke de vrijheden der Protestant- schc kerken langzamerhand meer omschreven werden, cu de invloed der Roomsche priesters in kracht toe- nam, bragl eene nieuwe omwenteling Lodewijk Napo- lcon op het tooncel. Nu koesterde men algemeen de hoop, dat de zaak der godsdienstvrijheid in Frank rijk cene krachtige aandrift zou ontvangen. Ecne vcr- gadcring van de afgevaardigden der Hervormde kcr- kenwerderin Mei 1S tS te Parijs gehouden. Het voornaamste punt, dal in behandeling kwam, was de betrekking tusschen de kerk en dcu slaat, toen de groote meerderheid zich voor hel behouden der ver- ccuiging verklaarde, zonder evenwel <k onafhankc- |
|||||||||
|
FRATKICFLl,!.
|
|||||||||
|
s;}<>
|
|||||||||
|
lijkheid der kerk ie verkorten. Kr werd ook besloleu
om eene vergadering bijeen te roepen, ten einde den slaat en de uilzigtcn van hetProtestantisnius in over- weging Ie nemen. Daar dit slechts eene vereeniging was, die door de wet niet was erkend, waren er slechts tusschen de zeventig en tachtig leden tegenwoordig. Hierop werd voorgesteld, dat men eene geloofsbelijde- nis zou opmaken, die erkend zou worden als de gc- lool\'sbelijdenis der Franschc Protestantsche kerken. Deze voorslag gafechter aanleiding tot eenzeerscherp en stormachtig debat, daar de meerderheid van mec- uiug was, dal leerstellige punten door de vergadering niet behandeld zouden worden, dewijl de vcrschcidcn- lieid van gevoelen op zulke punten, die er onder Fran- schc Protestanten bestond, in hun oog eene voldoende reden was om alle behandeling van zaken van dezen aard Ie vermijden. Eene minderheid der leden, weinig in getal, maar bekend om hunne vroomheid en ijver, streed ernstig voor eene geloofsbelijdenis, als volstrekt noodzakelijk om de eenheid der kerken en hare eeus- gczindhcidiudcleertc bewaren; dpeh bevindende, dal de groot e meerderheid der vergadering legen hunne gevoelens was, protesteerden zij, en verwijderden zij zich. vasl besloten om zich lot een afzonderlijk lig- ehaam Ie vormen. De meerderheid zctle de zittingen voorl, en de inrigling der Franschc Protestantsche kerken herzien hebbende, maakten zij een plan voor de kerkelijke organisatie op, dal zij den minister van openbaar onderwijs voorlegden, ten einde de erkeu- ning van de kerken door den staal Ie verkrijgen. De inrigting, die in hel plan lag, maar die hel gouverne- ment nooit formeel erkend heeft, was het Presbyteri- aansehe stelsel van de Franschc kerk. De minderheid, die de vergadering had verlaten,
benevens eenige weinige gemeenten, «lic afgescheiden waren van de Protestantsche kerken, vormden zich tol eene nieuwe Christelijke gemeente onder den naam van de Vereeniging der Kvangelisehe kerken in Frank- rijk. De eerste bijeenkomst der synode van dit lig- chaani bad opdcn20*lcn Augustus] 8 19plaats, waarop eene geloofsbelijdenis en eene kerkelijke organisatie opgemaakt werden. Deze synode wordl niet jaarlijks, maar om hel andere jaar gehouden. Sedcrl zijne oor- spronkelijke stichting is dil ligchaam langzaam in kracht toegenomen. Gedurende drie jaren na de omwenteling van 1848
bestond er veel twijfel over de juiste bclrekking lus- sehen de kerk en den staal. In December 1851, (oen Lodewijk Napoleon keizer van Frankrijk werd, be- helsde de af kgndiging der constitutie van hel rijk eene |
erkenning van hel eoueordaat van 1 SOI, als nog rege-
lende de betrekkingen in kerk en staat. Dit was eene groote teleurstelling voor de Protestanten, die zich vleiden, dat onder Napoleon III. hun toestand zeer verbeterd zoude worden. De Roomschc kerk hand- haal\'t evenwel op dit oogenblik een \\olkonicu ovcr- wigt in Frankrijk, niet alleen in aantal leden, daar de Protestanten slechts een klein gedeelte van degcheele bevolking uitmaken, maar ook in invloed en magt. Het gouvernement verdraagt in naam alle vormen van eeredienst, maar over het gehcclc land zijnde Protcs- lanteu onderworpen aan talloozc kwellingen en bepcr- kingen, en kleine vervolgingen van de plaatselijke autoriteiten. De laatste verslagen schatten de Pro- testantcn van Frankrijk van alle secteu op niet meer dan SOO.000, terwijl de Roomsch-Catholiekcn ruim 3(1,000,000 leden tellen. FRATRICKLLI, eene klasse van Franciscaner
monniken,, die den regel van den 11. Franciscus stren- gcr dan de overigen der orde in acht namen, en der- halve gcenc eigendommen, hetzij persoonlijk ofgcza- nicnlijk, bezaten, maar hun geheele bestaan door bedelen verwierven. De Fralricelli zijn somtijds ver- ward met de Spirilualcn onderde Franciscanen, maar hoewel /.ij hun cenigzins geleken, waren zij bun toch volstrekt niel gelijk. De Spiritualen hebben zich nooil van de Franciscanen afgescheiden, terwijl de Fratri- eelli zich zoo volkom en van de orde hadden losgemaakt, dat zij zich een afzonderlijk hoofd kozen, en paus (\'celcstinus V. als hun stichter beschouwden, terwijl zij Bonifacius en al de bckleedcrs van den Heiligen Stoel, die zich tegen hen verzetten, niet als echte pausen erkenden. De Falricelli droegen geringe en versletcuc klccdcrcn, en zwierven van plaats lol plaats, terwijl zij legen de bedorvenheden van de Kerk van Kome en de ondeugden der geestelijken ijverden, en voorspelden, dat een tijd van hervor- ming nabij was. De Franciscanen hebben nooil wil- Icn erkennen, dat de Fratricelli niet de leerlingen van den 11. Franciscus in verband stonden, terwijl zij niet kunnen ontkennen, dat deze den regel van den 11. Franciscus volgden. Zij kwamen in meening overeen met de Bïghabden (zie ald.), terwijl zij van deze verschilden, doordien zij monniken wa- ren. St. Franciscus zelf noemde bij zijn leven zijne leerlingen Fratricelli of Kleine Broeders, en hoe- wel die naam in de dertiende eeuw onder de Italia- j neu somtijds als een lerm van verwijt werd gebezigd, gegeven aan hen, die het voorkomen van monniken aannamen, terwijl zij niet tot eene kloosterorde |
||||||||
|
FREY — GABRïhL. 831
|
||||||||||||
|
behoorden, werd hij toch als eeu eerenaam begeerd
door hen, die een leven van de gestreagslc armoede verkozen. FREY, de beschermgod der oude Zwedea, die, vol-
geus de Edda, de jaargetijden bestuurde, en vrede, vruchtbaarheid en rijkdommen verleende. Het Sean- dinavische feest van Jul werd ter eere van Frey of de Zon gevierd, ten einde een gunstig jaar en vruchtbare jaargetijden te verkrijgen. ïn den grooten tempel van Upsala stond Frey aan de linkerhand van Thor, en stelde hij beide geslachten voor, met verschillende andere attributen, die vruchtbaarheid aanduidden. Op bet feest ter eere vau dezen god hadden er offer- anden, feestvieriugeu, nachtelijke vergaderingen en andere aanduidingen der innigste vreugde plaats. Iu de Edda wordt van Frey gezegd, dat hij eeu van de meest gevierde goden is. FREYJA, de zuster van FREY(zieald.)eudegodiu
der liefde onder de oude Scandinavié\'rs. Zij werd ingeroepen om gelukkige huwelijken eu gemakkelijke verlossingen te verkrijgen. Zij deelde vermaken en geuietingen van allerlei aard uit. De Edda noemt haar de zachtzinnigste aller godinnen, maar zij trok ten oorlog op zoowel als Odin, en verdeelde de zielen der verslagenen met hem. Men deukt gewoonlijk, dat zij dezelfde was als de Aphrodile der Grieken eu de Ve»m der Romeinen, daar de zesde dag der week, die haar gewijd was onder den naam vau Vrijdag of Freyja\'s dag, in het Latijn Dies Fenerisotde dag van Venus werd genoemd. „Freyja\'s wouiug," zegt de Edda, „Sessrümuir geheetea, is groot en prachtig: vandaar gaat zij uit iu eeu wagen, getrokken door twee katten. Zij verleent eeu zeer gunstig oor aan hen, die zich tot haar rigleu om bijstand. Naar haren uaam worden vrouwen van geboorte en fortuin iu onze taal Frevjor genoemd. Zij houdt zeer veel van liefdezaugeu, eu |
||||||||||||
|
alle minnaars doen wel haar aan Ie loepen. Zij is ge-
huwd met iemand, die Odur heet, en hare doehter, Huossa genaamd, is zoo mooi, dat hetgeen schoon en kostbaar is, naar haar naam f/«w//)wordtgenoemd. Maar Odur verliet zijne vrouw, om iu zeer verre landen te reizen. Sedert dieu tijd weent Freyja aanhoudend, j en hare tranen zijn druppelen van zuiver goud. Zij | heeft eeue groote verscheidenheid van namen, want . daar zij over vele lauden gegaan is, om haar echtgenoot op te zoeken, gaf elk volk haar een anderen naam. Zoo wordt zij genoemd Mardöll, Hora, Gefa en Syr en ook Vanadis. Zij bezit het halssnoer Brisfng." De geleerde IJslander Fiun Magnuseu beschouwt Frey eu Freyja als de verpersoonlijkingen van de zou en de maan. FR1GGA, de voornaamste godin bij de oude Scan-
diaavié\'rs. Men veronderstelt, dat zij de aarde voor- stelde, die vele oude natiën aanbaden, en Moeder Aardeen de Moedei\' der Goden noemden. Frigga was de dochter vau Fjörgyu, en als de vrouw van Odin, den Alfadir of Al- Vader, maken zij en hun kroost het ge- slacht uit, datde ./iV/-heet,eengeslacht. dat \'nxAxgard eu de oorden daarom woonde. Frigga was te /elfder tijd de doehter eu de vrouw van Odin. Hun eerstge- borea zoon was Asa-Thor, die begiftigd is met kracht eu dapperheid, eu daarom magt heeft over alles, dal leveu heelt. Krigga heeft eeue prachtige woning in Axgard, Fensalir genaamd. FURINA, eeue Romeiuselie godin, die te Rome-
een boschje had, dal haar was gewijd. Zij had bet j bestuur over dieven en roovers, maar haar naam moet vroeg uit het Romeiuselie Pantheon verdwenen zijn, daar Varrozegt, dat iu zijn tijd de naam dezer godin bijna vergeten was. Ter eere dezer goden vierden de Romeinen de Fukixamkn, die tegen het einde van \\ Ju lij werden gehouden |
||||||||||||
|
G.
|
||||||||||||
|
GABRIËL (Hebr. God mijne kracM), de naam van
eeu engel, die viermaal in de Heilige Schrift wordt vermeld. Hij wordt tweemaal iu lief Roek van Daniël genoemd, als van God gezonden om den proleet te onderrigten, en tweemaal in het Evangelie van Lukas, als afgezonden om eerst aan Zacharias eu daarna aan de Maagd Maria de naderende geboorte van Christus bekend te maken. Iu Lukas 1:10 beschrijft hij zich |
||||||||||||
|
aldus: „Ik ben Gabriël, die voor God sta," waaruit
wij mogeu besluiten, dat bij eeue plaats van bijzondere eer ea waardigheid iu het eugeleuheir inneemt. Iu het Boek van Tobias wordt de Joodsehe overlevering vermeld, dat er zeven geesten zijn, die aanhoudend staan in de tegenwoordigheid van God, eeu van welke Gabriël is, die, zooals de Joden gelooven, geplaatst is aan de linkerhand des trooas. Deze engel wordl bij | |
||||||||||||
|
832 GABRIËL (H.)
|
|||||||||
|
GALEMSTEX.
|
|||||||||
|
de Mohamedauen iu veel hoogere achting gehouden
dan de andere engelen, daar hij in hun oog de voor- naainsle afgezant is van God eu de persoonlijke vriend hunsprofeets, aan dezen de openbaringen uil den be- mel bragt, welke den Koran uitmaken, en hem ten hemel voerde, gezeten op zijn paard Alborac (zie ald.). Zij beschouwen hem bovendien als den Joden bepaald vijandig, dewijl deze den Messias verwierpen, dien hij bijzonder eert. De Talmud en de Korauvloei- jen over van fabelen aangaande den engelGabriël. De Mohamedanen beweren, dat Gabriël de magt bezit om in een uur uit den hemel op de aarde neder te dalen, en om met eene enkele veder van zijn vleugel een berg omver te werpen. GABRIËL (II.) (Congregatie van den), eene
vcrecniging van leeken door Caesar Bianchetti te Bologna omstreeks 101(5 geslicht, tot bevordering van Christelijke kennis eu deugd. GABRIËL (Feest vak),een feest ter eere vanden
aartsengel Gabriël, door de Gricksche kerk op den 2fctf> Maart gevierd. GABRIÊL(H.) eu MICHAEL (H.) (Feest van
hen), een feest door de Grieksche kerk op den lsle» November gevierd, ter eere van de twee aartsengelen Gabriël en Michaël. CAD, eene Syrische godheid. Volgens Salomo
.larehi is Gad de naam vau een afgod, die de sier of liet gesternte voorstelt, dat gelukkige geboorten be- stuurl, volgens de oude gezegden: „Laat Gad hem gelukkig maken," en „Laat er voor hem gecne ver- moeidheid zijn."Men veronderstelt,dal Gad de planeet Jupiter geweest is; sommigen denken echter, dat liij Mars was, en anderen beweren, dal. hij de Maan was, terwijl Jurieu gist, dat hij de Zon geweest is. In liet Arabisch wordt de planeet, Jupiter Gad ge- noemd OMA. Zie gea.
GA1ANTSTEN, eene sectc der Monophysieten
(zie ald.), die in de zesde eeuw ontstond, en haar naam ontleende aan Gaianus, aartsdiaken vau Alcxandrië onder den patriarch Tiniotheus III., bij wiens dood iu 513 hij tol patriarch van Alcxandrië werd verkozen doorde monniken eu het volk, met tegenkanting van Theodosius den bisschop van de hofpartlj. Grootc on- rust ontstond er te Alcxandrië, Gaianus werd afgezet, en vlood toen eerst naar Carthago en daarna naar Sardinië, waarna wij weinig meer vau hem hooren. Gaiauus en zijne volgelingen waren de meening van Julianus vnnHalicarnassus toegedaan, die beweerde, dat de Goddelijke nat uur zich zoodanig in liet ligchaam |
vau Christus had gedrongen van het oogeublik zijner
ontvangenis, dal zijn ligchaam vau natuur veranderde en onvergankelijk werd. Daarom kreeg de seete ook den naam vau Aphtiiartodocieten (zie ald.). GALEXISTEX, een naam aan eene partij dei
Doopsgezinden (zie ald.) iu de Nederlanden in de zeventiende ^vuw gegeven. Deze naam was afgeleid vau Galenus Abrahams dellacn,predikant teAmster- dain,die leerde, dat de Christelijke godsdienst niet zoo zeer eenstelsel van leerstellingen was, die men moest gelooven, als van voorschriften, waaraan men moest gehoorzamen. Zoo was hij van nieening, dat allen toe- gelaten moesten worden tot de voorregten der Christe- lijke kerk, die geloofden aan de inspiratie van den bij- bel, eu eenzuiver en vlekkeloos lcvenleidden. Galenus Abrahams werd bovendien beschuldigd van tot Socini- aanschegevoelens over Ie hellen. De Staten-Generaal onderzochten echt er de beschuldiging, en spraken hem op den 1 i\'h\'" September 1003 vrij. Zijn voornaamste tegenstander was Samuel Apostool, naar wien de AposTOOLlANEN(zic ald.) Iiuu naam dragen, en die niet alleen de Godheid van Christus en den invloed van Zijndood hardnekkig verdedigde, maar ook de bijzon- dere gevoelens van de Doopsgezinden aangaande de zigtbare kerk van Christus op aarde. Hel gevolg vau dezen twist was eene scheuring ouder de Vlamingen te. Amsterdam, daar de twee tegenstanders predi- kantcn waren vau dezelfde kerk in die stad. Ecnige jaren daarna vercenigdede Waterlandso/ie kerk te Am- sterdam zich met de Galeuis(eu,die alleChristcn-secten tot de gemeenscha]) met hen toelieten, eu de eenige Doopsgezinden in Holland waren, die weigerden ftfen- iioniehi) genoemd te worden. Galenus noemt iu de Apologie voor zijne secte honderd drie artikelen van hunne meeningen op, die voornamelijk over wederkec- rigc verdraagzaamheid en liefde handelen. Hij leert, dal de Schrift, voornamelijk het Nieuwe Testament, voldoende is voor de zaligmaking. Hij bestrijdt de leer der erfzonde. Hij gcefi de meeningen der sectc voor de Godheid van Christus aldus op: — „Wij ge looven en belijden, dal Jezus, geboren uit de Maagd Maria, opgevoed teNazareth,en gekruisigd, waarlijk is de Messias, de Zoon van God, die komen zou op de wereld, inwiende aartsvaders geloofden met vreugde; dien zij verwachtten en ernstig begeerden; die door vele zinnebeeldige zegswijzen in de oude wet voorge- steld, en door de profeten lang voor Zijne komst voor- speld was. „Wij denken, dat deze belijdenis voldoende is aan-,
gaande den persoon vau onzen (leer Jezus Christus |
||||||||
|
RÜRS. S33
|
|||||||||||||||
|
GALIL
|
|||||||||||||||
|
| en dat liet niet noodzakelijk is voor de zaligmaking,
oti nenige verdere onderzoekingen te doen aangaande Zijn vroeger beslaan, Zijne menschwordiug, de ver- eeniging van hetgeen de twee naturen, de Goddelijke en de menschelijke, genoemd wordt, en andere punten zoo heef betwist onder Christenen, daar Christus zelf en Zijne Apostelen voldaan waren mei deze eenvou- ilige belijdenis. „Maar om onze gedaehien over dal onderwerp ver-
der Ie verklaren, hoewel wij ten volle overtuigd zijn, dat de voorgaande belijdenis, met ware gehoorzaam- beid , voldoende is voor de zaligmaking, gelooven wij loeb, dal de Zoon van God, dienJohanueshel Woord noemt, niet begon te beslaan, toen Hij geboren werd uit de gezegende Maagd Maria; maar dat Hij, de glans zijnde van de heerlijkheid van God Zijn Vader, en het ingedrukte beeld van Zijn persnon, in God Zijn he- melschen Vader gcwecsl is, alvorens de wereld, deze zigtbarc wereld, werd gesehapen. Wij erkenuen ook en belijden, dat Jezus Christus onze Heer, de Zoon des levenden Gods, aan ons gegeven is als onze groot e Profeet, als onze voornaamste en eeuwig opofferende Priester, en als onze heinelsehe Koning." I)e Galenisten meenden, dat Christenen alleen aan
Christus onderworpen moesten zijn, en daarom wei-
j gerden zij aan de uitspraken van coneiliëii, synoden
i of eenigcrlei kerkvergadering te gehoorzamen. Het
: Christendom was in hun oog slechts een zedekundig
stelsel. Zij verwierpen den kinderdoop, en kwamen
! hierin met de overige Doopsgezinden overeen, doch
i zij weigerden het gebruik der voel wasschingte erken-
uen, als door Christus bestemd om door Christenen
in elke eeuw letterlijk opgevolgd te worden. Zij loo-
chenden de inagt der kerk om hare leden in den
ban te doen, of om verder Ie gaan dan broederlijke
|
|||||||||||||||
|
GALIL.EËRS, eene scefe die in het jaar 12 onder
de Joden ontstond. De omstandigheden, die haar onl- staau veroorzaak!en, waren eerder vaneen staatkun- digeu dan van een godsdienst igen aard. Omstreeks dezen tijd werd Judca eene Romciusche provincie, en werd hel aan Syrië gehecht, waarover Quirinus toen landvoogd was. Toen Quirinus aangesteld werd, be- paalde hij, dal er eene belast ing geheven zoude worden om de kosten der Romeinschc vestingen te bestrijden. Het opleggen dezer belasting wekte de verontwaar- ! diging der Joden op, en eene partij werd er gevormd om hel betalen dezer schatting te weerstaan. Zij werd ] aangevoerd door Judas den Galilaser, naarwicn zij den naam kreeg van Galilaeërs, hoewel zij meer bekend is onder de namen van Zeloten en Ganlonielen. De leer, die Judas aan zijne volgelingen inscherpte, was, dat de Joden geen koning hadden dan God, en dat hel legen de wel van Mozes was, dat een Jood schatting betaalde aan eene vreemde mogendheid.Tnvcreeniging met zekeren Zadok, een Sadduceër, slaagde hij er in eeucgroolc partij rondom zich Ie verzamelen, dieeen gedeeltelijken opstand tegen hel, Romeinschc bewind verwekte, welke echter spoedig bedwongen werd, ter- wijl de aanvoerder Judas sneuvelde. Twee der zonen van Judas, Jacobus en Sinion, poogden na den dood huns vaders de parlij, die verstrooid was, weder in het levente roepen, doch zij kwamen door de hand der geregt igheid om. Mcnahcin, do derde zoon, een sterk fort genomen hebbende, met de wapenen, die daarin werden bewaard, wapende zijne volgelingen, en was >toul genoeg Jeruzalem Ie belegeren. Hij maakte een toren met den grond gelijk, en had bijna de stad inge- nomen, doch de belegerden, een sterken muuroprig- tende, slaagden er inde aanvallen van den vijand af Ie weren. Menahem nam den titel van koning aan, en voorgevende gedreven te worden door ijver ten bc- hoeve van de Joodsche godsdienst, voerde hij den op- stand legen de Romeinen aan. Zijne plannen waren echter blijkbaar eerder hel gevolg van persoonlijke eerzucht dan van vaderlandsliefde, en ecnige zijner landgenooten, die zijn doel ontdekten, onderwierpen hein aan een wreeden dood. Hier eindigde de opstand niet. Elcazcr, de kleinzoon van Judas, rees tot aanzien onder de Galilavrs of Zeloten, en riep al de Joden op, op straffe des doods, om zich onder den standaard der omwenteling Ie scharen. Eindelijk sloot hij zich op in hel kasteel Masula, en nadat hij het langen lijd tegen de Romeinen had uitgehouden, haalde hij zijne vol- gelingen over om elkander liever te vermoorden, dan zich aan hunne vijanden over Ie geven. Dit deden zij, |
|||||||||||||||
|
7
|
|||||||||||||||
|
vermaningen of vertoogen; zoo deze falen moet den
dwalenden broeder duidelijk gezegd worden, in de
tegenwoordigheid der broederen, dat er met hem geene
gemeenschap en Christelijke broederschap gehouden
kan worden. Dit waren de voornaamste eigenaardig-
j heden der Galenisten.
GALILjEKUS, een term van verwijf somtijds op
de eerste Christenen loegepast. llij werd gewoonlijk gebezigd door Julianus den Afvallige, wanneer hij van Christus of de Christenen sprak. Verschillende oude schrijvers zeggen, dal hij niet alleen zelf hel woord bezigde, maar dal hij iedereen verbood hen meteen anderen naam Ie noemen, denkende, dal hij door zulk een decreet den naam van Christenen geheel zoude afschaffen. |
|||||||||||||||
|
l«"i
|
|||||||||||||||
|
GALIXTHIAS — GAU/IOAAXSCHE KERK.
|
|||||||||
|
834
|
|||||||||
|
en slechts (wee vrouwen en vijf kindereu bleven er
over om dn treurige geschiedenis te verhalen. GALIXTHIAS, enne godinaan welke gewoonlijk op
liet feest van Ileracles te Tliebe offers werden gebragt. Toen de Mieren exi Eilyiliiën zochten te verbindereu, dat Alcinene aan Ileracles de geboorte schonk, kwam Galinthias tnsscheubeiden, en verijdelde haar plan dooreene bedriegerij, waarover deze godiuuen zoo ver- woed waren, dat zij haar in eene kat of eene wezel veranderden. Maar Heracles maakte Galinthias, ter belooning van hare vriendelijkheid, tot zijne begeleid- ster, en liet haar op zijn eigen feest aanbidden. GALLICAANSCHE KERK, een naam gebezigd
om de Koomsche kerk in Frankrijk aan te duiden, die in hare betrekkingen tot den Rooinseheu stoel altijd verschild heeft van alle anderegedeelten derzelfde kerk op de wereld. Sedert de oorlogen over de investituur waren de Fransche geeslelijkeu steeds uaijverig op hunne regten geweest, en hadden zij iu bijzondere ge- vallen eene vrijstelling geeischt, en zich dikwijls daar- naar gedragen, van die algemeeue heerschappij in kerkelijke zaken, die steeds door den Heiligen Stoel wordt aangenomen, ceue vrijstelling die den grondslag uitmaakt van hetgeen gewoonlijk de regten der fialli- eaansche kerk genoemd wordt. Aanspraken van dezen aard komen reeds in den tijd van Lodewijk den Heilige voor, en het is niet onwaarschijnlijk, dat zij nog zelfs van vroegeredagteekeningzijn; maar in 1438 nam het concilie van Bazel, in strijd met Eugenius IV., die een ander concilie te Florence bijeengeroepen bad, ver scheidene canons aan voor liet toekomstige bestuur der kerk, die de magt van den paus beperkten, en verschillende misbruiken in de kerktucht. verbeterden. Eugenius, verwoed overdezen open opstand tegen zijn gezag, verwierp de nieuwe canons, en daarop nam lie| concilieeen decreetaan, waarbij hij van zijne pauselijke waardigheid werd ontzet. De paus zegevierde echter over zijne tegenstanders, en deregclingen werden door het hoofd der kerk niet bekrachtigd, doch zij onder- vonden evenwel de goedkeuring van Karel VII., die te dier tijde op den Frauschen troon zat. Verheugd over deze gelegenheid om de onafhankelijkheid der Galli- eaausclie kerk te verzekeren, beval Karel eene verga- dering van godgeleerden aan, die toen te Bourges bijeen was, om de regelingen van het concilie van Bazel aan te nemen. Deze vergadering, die bekend is onder den naam van hel. Pragmatieke concilie, bekrachtigde, om den koninklijken wil te vervullen, de regelingen van Bazel als de algemeeue regels voor de kerkelijke tucht in Frankrijk, eene beslissing die algemeen bekend is |
|||||||||
|
ouder den naam van de Pragmatieke Simrlie. Ue pri-
vilegicn, aldus verzekerd, waren gegrond op twee grondstellingen: (1.) Dat de paus geen regt heeft iets te bevelen, waarin de tijdelijke zaken en de burgerlijke regten van het koningrijk zijn betrokken; (i.) Dat terwijl de oppermagt van den paus iu geestelijke zaken erkend wordt, zijne magt iu Frankrijk beperkt wordt door de decreten van oude conciliën in dat rijk out- vangen. De canons, aldus formeel aangenomen door eene ver-
gadering der Fransche geestelijken, werden beschouwd als liet charter van hunne kerkelijke onafhankelijkheid en vrijheid uit te maken. Vele en hardnekkige pogiu- \' gen deden de volgende pausen, om de herroeping dezer aanstootelijke decreten te verkrijgen; maar de F\'ran- sehe geestelijkheid en hei, volk volhardden in het handhaven hunner kracht, en in het getrouw blijven daaraan als noodzakelijk, volgens hunne meening,voor den vrede en den voorspoed van het koningrijk. De souvereinen van Frankrijk waren ook verre van afkee- rig vau ecu plan, waardoor zij onafhankelijk gemaakt konden worden van den pauselijken stoel, en de Prag- \', inatieke Sanctie was hun des te aangenamer, daar zij i zorgde, dat de benoeming tot beuefieiën aan dekonink- lijke goedkeuring werd onderworpen, het betalen van (inimten aan den paus verbood, en een einde maakte aan den verkoop van kerkelijke waardigheden. Toen dan ook de canons van het concilie vau Bazel gezegd werden afgeschaft te zijn door achtervolgende ko- uingen van Frankrijk, voornamelijk Lodewijk XL en Lodewijk XII., werden de aanspraken der Fransche geestelijken onder de Pragmatieke Sanctie nog als iu volle kracht beschouwd. Maar Leo X. verkreeg de pauselijke waardigheid, en de vergrootiug der kerk iu het oog houdende, haalde hij Frans L, koning van Frankrijk, over, om de afschaffing van de Pragmatieke Sanctie iu duidelijke bewoordingen door den paus en den Icon ing te veroorloven, en dat in ile plaats daarvan eene acte zou gesteld worden, die den koning niet grootere magt in de geestelijke zaken van hel koning- rijk bekleedde, dan hij lot nogtoe bezeten had. Daaruit kwam hel bekende concordaat voort, waardoor de benoeming tot alle kerkelijke prebenden binnen de Fransche staten aan den koning werd toegestaan, met afzondering vau de annalen voor den Roouischen stoel; en bovendien werd het regt om aangaande alle kerke- lijke twisten te beslissen, niet eenige weinige uitzon- delingen, zonder beroep aan de regtsmagt van den souverein gegeven. Het gedrag vau Frans en Leo werd door de Fransche geestelijken met de uiterste |
|||||||||
|
GALLIf\'AANSCHK KKHK.
|
|||||||||
|
835
|
|||||||||
|
zelve, magt in geestelijke zaken en in zaken, die tol
de zaligmaking behooren, gegeven heeft, maar gecne magt in burgerlijke en tijdelijke aangelegenheden, daar onze Heer gezegd heeft: „Mijn koningrijk is niet van deze wereld;" en wederom: „Geeft aan den keizer, dat des keizers is, en Godc, dal Gods is." Eu daarom slaat dat bevel van den Apostel vast: „Alle ziel zij der inagtcn over haar gesteld onderworpen: waul er is gecne magt dan van God, en de magten, die er zijn, zijn van God verordend." Daarom zijn in wereldlijke zaken koningen en vorsten aan gecne kerkelijke magt, door God ingesteld, onderworpen; ook kunnen zij niet I onmiddellijk of middellijk afgezet worden door de sleutelmagl der kerk, en kunnen hunne onderdanen niet vrijgesteld worden van getrouwheid engehoor- zaamheid, noeh losgemaakt worden van hunnen eed van gehechtheid. En dit beginsel, dat noodig is voor de openbare rust, en niet minder nuttig voor de kerk dan voor dcu staat, moei in alle gevallen vastgehouden worden, daar het in overeenstem mi ng is met hel Woord van God, de overleveringen der kerkvaders en hel voorbeeld der heiligen. „2. Dal volledige magt in geestelijke zaken zoo-
danig beslaat bij den Apostolischen stoel cu bij de op- volgers van Petrus, stedehouders van Christus, dat te zelfdcr tijd de decreten van het concilie van Con- stauz, — goedgekeurd door den Apostolischen stoel, en bekrachtigd door het gebruik van de pausen en de geheele kerk, en doorde Gallicaansche kerk in acht genomen niet voortdurende vereering, — aangaande het gezag van algemcenc conciliën, zooals zulks verval is in de vierde en de vijfde zitting, ook van kracht moeten zijn en onveranderlijk blijven. Ook scheukt de Gallicaansche kerk hare goedkeuring niet aan hen, die inbreuk maken op de kracht dezer decreten, alsof zij van twijfelachtig gezag of niet geheel goedgekeurd waren, noch aan hen, die de woorden van hel concilie verdraaijen, door ze alleen op een tijd van scheuring betrekking te doen hebben. „3. Daarom moet de uitoefening der Apostolische
magt gematigd worden door de canons, die de Geest Gods ingaf, en die de eerbied der geheele wereld ge- heiligd heeft. De regels, gewoonten en regelingen, doorliet Gallische rijk en zijne kerk aangenomen, zijn ook van kracht, en de woorden dei kerkvaders blijven onveranderlijk; en het betreft de majesteit van den Apostolischen stoel, dat statuten en gebruiken, bc- krachtigd door de goedkeuring van zulk een grooten stoel en van zulke kerken, hunne behoorlijke kracht behouden. |
|||||||||
|
verontwaardiging aangezien. De universiteit van Pa-
rijs vooral verhief haar stoutmoedig vertoog tegen beide partijen; zij verdedigde de handelingen van het concilie van Bazel tegen Eugenius IV.; zij verkondigde de reglen der Gallicaansche kerk, viel het karakter van Leo X. zonder voorbehoud aan, terwijl zij van den koning en den paus een beroep deed op een toekomstig concilie, /rits de leeken waren naijverig op het gezag inkcrkclijkczakci),datdckoningonvcrwachtgekregen bad, en waardoor hij in zijn eigen persoon de tijdelijke niet de geestelijke inagl verbond. In dezen toestand bleven de zaken, in zoo verre de
Gallicaansche kerk betrof, tot aan de regering van I Lodewijk XIV., toen men ten behoeve van dien ccr- zuchtigen souverein hel rijk van Karel den Groote weder zocht te herstellen, en Ie zelfdcr lijd de Iloom- sche godsdienst over geheel Europa weder zocht te vestigen.Hoewel paus Innoccntius XI. zijne verkiezing voornamelijk aan Frausclicn invloed te danken had, was hij verre van de plannen van Lodewijk Ie begun- stigcu; hij deed in tegendeel verscheidene pogingen, om het koninklijke voorregt bij het verleenen van beneBciën tegen te gaan; en toen hij de vrijheden der Gallicaansche kerk poogde Ie vernietigen of tebepcr- ken, had hij bijna eene scheuring in dal land teweeg- gcbragl. In 1678begonercenscherpe twist tusschen Lodewijk XIV. en den paus over het Regale, een naam gegeven aan het wetboek, dat de voorregten der Gallicaansche kerk bevatte. De paus maakte gebruik van zijne gewone wapenen: edicten, bullen en bedrei- gingen van excommunicatie. Lodewijk van zijn kant behandelde echter de bedreigingen van het Vaticaan met verachting, verbood de toelating der pauselijke bullen in Frankrijk, en verklaarde, dat het voor zijne onderdanen eene misdaad was, die den dood verdiende, indien zij ze afkondigden of er aan gehoorzaamden. De twist werd van beide kanten met veel geweld ge- voerd. Eindelijk riep in loS2dcErauschckouingeenc bijeenkomst zijner bisschoppen te Parijs tezamen, ten einde nogmaals de juiste betrekking formeel en af- doende te bepalen, die er tusschen de Gallicaansche kerk en denRoomsehcn stoel bestond. Dezcvcrgadc- ring bestond uit acht aartsbisschoppen, zes en twintig bisschoppen en acht en dertig andere geestelijken. De oude leer aangaande het uitsluitend geestelijke gezag van den paus en de ondergeschiktheid daarvan aan het gezag der conciliën, werd door de vergadering in de vier volgende artikelen ncdcrgclcgd: „1. Dal God aan den II. Petrus en aan zijne opvol-
gers, de plaatsvervangers van Christus, en aan de kerk |
|||||||||
|
830 GANAPATYAS — GANGA.
|
|||||||
|
„4. Ook in kwcstiën over het geloof heeft de paus
een voornaam gezag, en zijne decreten hebben bc- t rekking op alle en enkele kerken; toch is zijn oordeel voor verbetering niet onvatbaar, tenzij het de goed- keuring der kerk heeft.\'\' Deze artikelen, die zoo klaar en duidelijk de oude
leer der Gallicaansche kerk verklaarden, werden een- stemmig door de vergadering aangenomen, goedge- keurd door Lodcwijk XIV., en op den 238\'cn Maart l(iS2 door het parlement van Parijs bekrachtigd. Al- dus bevestigd werd er bepaald, dat dit belangrijke document in het openbaar gelezen, en vanjaar tot jaar iu al de scholen van het koningrijk verklaard zoude worden, en dat alle geestelijken en professoren aan de universiteiten het zouden onderteekenen. Dit was een zware slag voor het gezag van den paus over de Gallicaansche kerk, en [nnocentius XI., de bclang- rijkhcid van de crisis gevoelende, riep de bekwaamste schrijvers, die hij te zijucr beschikking had, tot zijne hulp. De vier artikelen werden door de pers vcroor- deeld door Italianen, Spanjaarden en Duitschcrs, welke echter allen met goed geluk bestreden werdendoor Bossuet, bisschop van Mcaux, die, op bevel des ko- nings, cene geleerde en bekwame verdediging van de betwiste artikelen schreef, welke door de krachtigste argumenten de Gallicaansche leer aangaande het uil- sluitend geestelijk gezag van den paus vestigde. De vrijheid en onafhankelijkheid der Gallicaansche kerk j waren nu door de volkomcnc vestiging van het Regale | verzekerd, en deze toestand duurde ongestoord voort tot aan de eerste Franschc omwenteling van 178\'J, toen de Gallicaansche kerk geheel omvergeworpen werd, en de godsdienst onder elke gedaante te cencn- male werd geloochend. Napoleon I. herstelde iu 1801 de Roomschc kerk in Frankrijk, en trad in vencoucor- daal met Pius VIL, waarbij het gouvernement de inagt kreeg om de geestelijken aan te stellen, de pausafstand deed van het regt om de geestelijke orden te herstellen, maar het regt der kerkelijke investituur van bisschop- pen behield, en de inkomsten eischte, die daaruit voortvloeiden. Dit concordaat werd echter in 1817 afgeschaft, en er werd tusschen Lodcwijk XVIII. en Pius VIL een nieuw gesloten, dat de Gallicaansche kerk op dcnzelfdeu voet plaatste, als waarop zij in het concordaat stond, dat in 1516 tusschen Frans I. en Leo X. werd gesloten. Deze overeenkomst wekt e het grootste misnoegen op onder het Franschc volk. De ■Tczuïtcn waren in 1 811 hersteld, en de Gallicaansche kerk werd nu iu een st aat van gehcclc afhankclijk- lieid van Rome geplaatst. Gedurende de regering |
van Louis Philippe werd het pauselijke gezag in Frank-
rijk in naam gehandhaafd, zonder dat het veel moeite deed om zijne magt te vergrookn. Maar sedert de omwenteling van 1848, en meer bijzonder sedert Napoleon III. den titel van keizer aannam, hebben Ultramontaansche beginselen snelle en uitgebreide vorderingen gemaakt, en om de eenmaal zoo geroemde vrijheden der Gallicaansche kerk wordt slechts ge- streden door ecne kleine minderheid zonder invloed. GANAPATYAS, de aanbidders van Ganesa of Ga-
napati, cene Hindocschegodheid. Zij kunnen eigenlijk niet als ecne afzonderlijke secte beschouwd worden, daar Ganesa door alle Hindoes aangebeden wordt, om- dat hij de magt heeft om alle moeijelijkheden en belet- sclen weg te nemen. Daarom beginnen zij nooit ecne reis of een belangrijk werk zonder zijne bescherming iu te roepen. Ecuigcn bewijzen dezen god echter ecne meer bijzondere vereering, en mogen daarom be- schouwd worden als bij uitstek regt te hebben op den naam van Ganapatyas. Eu toch wordt Ganesa nooit uitsluitend vereerd, en de aanbidding wordt, wanneer zij geschiedt, tot cene zijner gedaanten gerigt. GANESA, ecne Hindocsche godheid, de zoon van
Mahadeva of Shiva en l\'arvati. Hij wordt voor den god der voorzigtighcid en wijsheid gehouden, die alle hinderpalen uit den weg ruimt, zoodat een Hindoe, wanneer hij op het punt is zich in cene moeijelijkc onderneming te steken, dezen god steeds aanroept. Hij wordt beschouwd als overeen te komen met den Hermen van Griekenland of den Mereurius van Rome, als de groote leermeester en de besturende god der schrijvers. De meeste tempels in de heilige stad Bcna- res zijn of aan Shiva öf aan zijn zoon Ganesa gewijd. De laatste wordt altijd aangesproken als „die god, op wiens roemrijk voorhoofd de nieuwe maan geschilderd is met het schuim van Ganga." Hij wordt gewoonlijk voorgesteld zittende met de bcencu over elkander, met vier armen en handen, eu met den kop en den snuit van een olifant. Zijne tempels zijn meestal versierd met snijwerk en geschilderde afbeeldingen van de ledematen, maar meestal van den kop van dit dier. Ganesa had vroeger zes klassen van aanbidders; thans kan hij zich niet beroemen op cene uitsluitende ver- cering, hoewel hij cene soort van aanbidding met al de andere goden deelt. GANGA (Sanskrit, de rivier), een naam gebezigd
om den Gangcs in Bengalen aan te duiden, ecne van de heiligste rivieren in Hindostan. Hij wordt beschouwd nis cene godheid, en het wasschen in zijne wateren wordt aangemerkt als het reinigen der ziel van de |
||||||
|
GANGA
|
|||||||||
|
SAGOR. S.J7
|
|||||||||
|
geveer vijftig mijlen (en noorden van Calculta twee
dorpen, wier bewoners geheel zaïnengestcld zijn uit personen vau deze soort. \\ iet alleen worden echter vele zieken en stervenden
aldus aan Ganga opgeofferd, maar erzijnook vele geval - en van vrijwillige zelfopoffering aan de heilige rivier. Hel is dikwijls de laatste hulpbron van een bijgeloo- vigen Hindoe, die tot hopelooze armoede, schande of ziekte vervallen is. Eenigc Shastrasmoedigenboven- dien den zelfmoord in den Gangcs aan, en houden aan den zelfmoordenaar de belofte voor oogen van eenc tijdelijke woning in den hemel van een der goden. Als iemand hei besluit heeft genomen om zich aldus aan den riviergod op te offeren, gaat hij door de voodoo- pigc handeling, door de Heilige Roeken vereischt, van een geschenk van goud aan de Brahmanen te ge- ven, cu hen tot ecu feest uil Ie uoodigen. Dit gedaan zijnde, kleedt hij zich in roodc klccdercu, versiert zich met guirlandes van bloemen, en gaat dan naar de rivier, vergezeld door een niuzijkkorps. Wanneer hij den heiligen stroom nadert, gaat hij op den oever zitten, zegt den naam van zijn afgod, en verklaart, dat hij nu op het punt is van afstand te doen van zijn leven in deze plaats, ten einde dit of dat voordcel in de vol- gende wereld te verwerven. Al de voorloopigeplegtig- licilen nu geëindigd zijnde, begint de formeclc daad der zelfopoffering. De vrome, vergezeld vau ecu of meer Brahmanen, om bij die gelegenheid dieust (c doen en de bezweringen uit te spreken, gaal in cene boot in het midden van den stroom, voorzien vau eeu voorraad touw en waterpannen. Daarna worden de pannen aan den hals on de schouders vaslgcmaakt,cu terwijl zij ledig blijven, houden zij het slagtoffer drij- vendc. Gewoonlijk worden zij gevuld, somtijds door de vrienden in de boot, somtijds door den vrome zclvcu, wanneer hij door den stroom wordl medegevoerd, maar wanneer zij eenmaal overladen ziju, zinken zij, en slepen zij hel slagtoffer naar den bodem, I e midden der bezweringen van geestelijke biechtvaders, het gc- juieh van vrienden, en de kreten vau juichende mc- niglcn aan den oever. Eenigc kringen komen er op de oppervlakte en verdwijnen spoedig; geen ander gedenktecken wordt er ooit opgerigt om de uagcdach- lenis van hel slagtoffer des bijgcloofs (e vereeuwigen. GANGA SAGOR, een heilig eilaud onder de Hin-
does, gelegen nabij de plaats, waarde groote westelijke of heiligste tak van den Gangcs zijne wateren met die van den Indischcn oceaan verecnigt. Hoewel donker, effen en moerassig, maakl het cene van de beroemdste plaatsen iu Indië uil, waarheen pelgrims trekken, daar |
|||||||||
|
zonde in dit loven, on meer bijzonder als cene kostbare
voorbereiding in den gang der ontbinding. Hijisccnc der vier rivieren, die iu de wercldbeschrijving der Hindoes hare bron hebben in den heiligen berg Meru. Iu hunne heilige schriften ontvangt deze heilige stroom \\ do buitcusporigslc loftuitingen. „Hel verre gezigter van," zegt Duff, „gaat vergezeld van tegenwoordig voordeel; het gebruik ceuiger druppelen van zijn water kan veel besmetting wegnemen; dagelijks er iu te baden wordi gevolgd door onwaardeerbare voordec- \'cii, zoowel iu dit leven als in het toekomstige; in- dooipeling er iu op zekere voordceligc dagen der maan en zekere standen der planeten kan de zonden van tien geboorten, of zelfs van duizend, wegnemen; was- schiug, vergezeld van de voorgesehrevene gebeden, op bijzondere hoogc feestdagen, kan het regt geven op cene woonplaats in ecu van de hemelen der goden, en i eeu bedrag van zegeningen verzekeren, die geeuc verbeelding kan begrijpen.\'" Somtijds worden vrecra- delingcn eu vriendeloozo personen achtergelaten om ! op de oevers te sterven, zonder dat zij de wateren vau \' ■ den zuiverenden stroom mogen drinken. Ouder de i hoogere klassen der Hindoes is het gebruik bijna algemeen., om hunne stervende bloedverwanten als I ecu offer aan Ganga aan te bieden, en men verzekert I zelfs, dat, als de barbaarschc gewoonte om de zieken | op de oevers dezer rivier neder te leggen afgeschaft werd, duizenden van hunne ziekte zouden herstellen, die, ten gevolge dezer hcerschendc gewoonte, tot ecu zekeren dood veroordeeld zijn. Dikwijls wordt de arme invalide letterlijk gedood, doordien zijn ligehaain gc- dceltclijk in den Gangcs wordt gedompeld, of doordien groote hoeveelheden watcis in zijn mond worden ge- goten, wanneer hij gevaarlijk zwak is. En het is een erkend beginsel van het UixnoiïïsMls (zie ald.), dat, als eenmaal de zieken met geweld naar den kant dei- rivier gebragt zijn om te sterven, zij niet wettig meer gezoud kunnen worden. Zij zijn van dal oogenblik af dood volgens de Hindocschc wetj hun eigendom gaal over op den naasten erfgenaam, volgens de woorden van het testament; en als iemand, die aldus bloot- gesteld geweest is, van zijne ziekte herstelt, kan hij in de maatschappij niet opgenomen worden, maar wordl hij een verworpeling, zoo verlaagd in de schal - ting zijner vrienden, dat zelfs zijne eigene kinderen : niet met hem willen eten, noch hem de geringste hulp willen vcrlecnen. Het gevolg dezer barbaarschheid is, dat de ongelukkige overblijvende geeuc andere keuze heeft, dan voorlaan om (e gaan met hen, die vcrworpelingcn zijn zooals hij. Er zijn dan ook on- j |
|||||||||
|
*ir*
|
|||||
|
GAONS — GKBOOBTIy
|
|||||||||
|
838
|
|||||||||
|
de wateren der heilige rivieropdczc plaats als bijzonder
zuiverend worden beschouwd. Op licl cilaud slaal een vervallen tempel, gewijd aan Kapita, den voornamen wijze, die hel Stoit/ijftt stelsel, eene der voornaamste scholen van Hindoeschc wijsbegeerte, stichtte, üe tempel wordt gewoonlijk bewoond doorecnige weinige discipelen van Kapila.dic tot de klasse derstreng vrc- men behooren, welke altijd een arm boven hun hoofd honden. Groote menigten stroomen tweemaal in het jaar, bij volle maan iu November en Januari], naar de- zen tempel op Ganga Sagor, om bcgrafcnisplegtighc- den Ie vervullen ten behoeve van hunne overledene voorvaderen, cu 0111 verschillende wasschingen in de heilige wateren te verrigten. lu lS.\'i 7 trokken niet iiiin- der dan 300,000 pelgrims van alle dcclcn van [ndië naar deze plaats. Vroeger had de openbare opoffering van kinderen op groote schaal plaats, maar dit onincn- sehelijke gebruik is door het. Britschc gouvernement verboden, en daarom betrekkelijk zeldzaam geworden. GAONS, eene klasse van leeraars onderde nieuwere
.loden. Zij werden ook Uilmimleitdeu genoemd, een naam die hunne wezenlijke of veronderstelde goedheid aanduidt. Hunne voornaamste mannen werden aan hel hoofd der verschillende academiën geplaatst. Tengc- volgc van hunne groote geleerdheid en hun groot ver- stand werden zij als de verklaarders der wel beschouwd, over nioeijclijkc en belangrijke zaken geraadpleegd, en hunne uitspraken werden mei de hoogste vcreering oul vangen. De uitspraken van eiken Gaon werden echter slechts van krach! beschouwd in die provincie, waarin hij woonde, en zijn gezag werd erkend. De eerste van de orde der Gaons was Chanan Mcischka, die omstreeks het begin der zesde eeuw leefde, en de academie van Puudcbita weder opende, die gedurende vijftig jaar gesloten geweest was. Omstreeks 763 be- hoorde zekere Jchuda, die blind was, tot deze orde van geleerden. Tegen het einde der tiende eeuw verscheen er zekere Scherira, die tot eene aanmerke- lijke hoogte als Gaon opklom. Voor zijn dood had hij zich aan hel openbare leven onttrokken, en het anibl van openbaar onderwijzer aan zijn zoon afgestaan. Deze lecraar, wiens naam Hadi was, leefde in het bc- gin der elfde eeuw, en werd voor den uitnemendsten aller Uitmuntenden gehouden. Met hein eindigde de orde der Gaons, want omstreeks dezen tijd werden de academiën van Babel vernield, en de overblijfselen der Joden werden naar Spanje en Frankrijk verdreven, waar zij nieuwe inrigtingen stichtten, cu den titel van Leeraars in dien van RABBIJNEN (zie ald.) veranderden. GARMR.de houd die in de oude Scandinavische
|
|||||||||
|
mythologie den toegang tot de hclschc oorden bc-
waakte. ilij komt overeen met den CEBBKBUs (zie ald.) der oude Romeinen. GARUDA, de heilige vogel van Visehuoconderde
Hindoes, gelijk de arend de heilige vogel van Jupiter onderde oude Romeinen was. Deze beide godheden worden voorgesteld rijdende op hare wederzijdsche vogels. Garudawcrd door de Vaishnavas in de gouden eeuw der Uindocsche afgoderij aangebeden. GA\'YATRI\', hel heiligste vers van de. Vedas ondei
de oude Hindoes, liet is gcrigt lot de zon, waaraan hel dagelijks opgezonden weid als een gebed in deze woorden: „Laat ons nadenken over hel aanbiddclijke licht der goddelijke zon (Savitri); moge hel ons vcr- slaud besturen. Bcgccrig naar voedsel verzoeken wij de gave der prachtige zou (Savitri), die naarstig aan- gebcden moet worden. Eerwaarde mannen, door het verstand geleid, begroeten de goddelijke zon (Savitri) met offergaven en lofzangen.\'\' In hel eerste tijdperk der geschiedenis van Indic nam de aanbidding der zon gecne onaanzienlijke plaats iii de cerediensl der Hindoes in. Zie Hindoeïsmus. (iAZlTJl, eene plaats waarin hel Joodschc Sanhe-
drin zat. liet was een gebouw van gehouwen steen, opgerigt nadat de Iwcede tempel geëindigd was. De eene helft er van was heilig, de andere niet; hetgeen zeg- geu wil,dal de helft ervan binnen den hof stond, en de helft binnen de Cuel (zie ald.). De Gazith was nabij hel altaar des brandoffers, daar de helft binnen den heiligen hof was, waar hel allaar stond; en dewijl liet Sanhedrin dus nabij de Goddelijke tegenwoordigheid was, gevoelde het des te meer zijne vcrpligtiug om een regtvaardig oordeel uil te spreken. Zie Sanhedrin. (i KA ((ir. ilc aui-tle), eene godin bij de oude Grieken,
aangebeden als eene verpersoonlijking der aarde. In de Uiade van Homerus wordt gemeld, dat haar zwarte schapen geofferd werden, en dal zij aangeroepen werd bij reden. Hesiodus spreekt vanGca als het kind van Chaos en de moeder van Uraiius en Pont us. Zij gaf ook de geboorte aan eene verscheidenheid van vcrsehil- lende wezens, zoowel godheden als monsters. Inde eerste tijden had zij godspraken te Delphi en te Olyni- pia; zij werd aangebeden als de alles voortbrengende moeder, en werd beschouwd als de beschermster van huwelijken. De ceredienst dezer godin was onder de Grieken algemeen. Bij de oude Romeinen werd de aarde, aangebeden ouder den naam van Tellus. GEBOORTE, lu Oosterschc landen werd van de
eerste tijden af met verlangen naar de geboorte van een kind uitgezien, en onder de oude Hebreen werd het J |
|||||||||
|
GEBOORTEDAG. 839
|
|||||||
|
geschreven,die men veronderstelt, dal hel kind verde-
, digen tegen de beleedigingen van Lilith, welke ineen : vrouwelijken demon veranderd zou zijn, en vreugde schept iu het verzwakken en vernietigen van jonge kinderen. Door deze middelen gelooft men, dat de kamer voldoende beschermd is tegen hel indringen van alle booze geesten." LeoModena, die iu het begin der zeventiende eeuw schreef, stelt liet gebruik van anti-demonische toovermiddelen bij die gelegenheden als een ijdel bijgeloof voor, dat te dier tijde niet zeer algemeen was onder zijne broederen in Italië; maar Buxlorf, die omstreeks hel midden dier eeuw schreef, zegt, dat zij door de Joden iu Diiilschland gewoonlijk gebezigd werden; en Addison, tegen het einde dier- zelfde eeuw, vermeldt, dat zij algemeen in gebruik waren onderde Joden in Barbaiije. OnderdeDnitsche Joden heeft het gebruik nog plaats. De Hebreeuwsche vrouwen waren gewoon hare
eigene kinderen te zogen, tenzij zij daarin verhinderd werden door eene onvermijdelijke noodzakelijkheid ; en zij hielden ecu openbaar feestmaal bij het spenen hunner kinderen. Het was eeue aangenomen leer inde Joodsehe scholen, dal zoo kinderen lam, blind ofmis- maakt geboren werden, hel eeue straf was, opgelegd voor de zonde hunner ouders, die verwaarloosd hadden eeuige van de wettige inzet tingen te vervullen, voor- namelijk eeuige bijzondere gebruiken van zuivering. GEBOORTEDAG. Onder de oude Joden werdde geboortedag van een zoon als ecu feest gevierd, dat elk jaar met nieuwe vertooningen van vreugde plaats had, en in bet bijzonder die van vorsten, zooals wij lezen vau Helodes, Matth. XIV\' : 0. Een ieder, die met de gewoonten derOuden bekend is, zal zich natuurlijk de spelen herinneren, die ter eere der Romeiusehe keizers op hun geboortedag gevierd werden. De beoefenaar der Heilige Schrift denkt terstond aan den maaltijd, door Pharao op zijn geboortedag aan al zijne knechten bereid, gelijk wij zulks vermeld vinden in Gen. XL:20. Zulke feesten zijn van de eerste tijden af algemeeu geweest.. Iu de eerste eeuwen der Christelijke kerk was het
I dikwijlsdegewooute vaugeloovigen,om overden dood als eene geboorte Ie spreken, en overden dood hunner Christelijke bloedverwanten, alsof deze dan voor de eerste maal geboren werden. De verjaardag van litl11 dood werd dan ook door de bloedverwanten als ecu feest gevierd, geheiligd aan de nagedachtenis hunner Christelijke waarde, en die gelegenheid werd nog verder geheiligd door hel vieren des avondmaals Hel was iu die eerste tijden ook de gewoonte, om feesten |
|||||||
|
als eene der zwaarste rampen beschouwd, waarmede
eene getrouwde vrouw bezocht kou worden, kinder-
| loos te zijn. Van daar de haastige uitroep van Rachel:
I „Geef mij kinderen! of indien niet, zoo beu ik dood,"
| euITaiiua\'s gelofte, in I. Sam. 1:1] verhaald: „Heer
I der heirschareu! zoo Gij eenmaal de ellende uwer
! dienstmaagd aanziet, en mijner gedenkt, en uwedienst-
maagd niet vergeet, maar aan uwe dienstmaagd een
mannelijk zaad geeft,zoo zal ik dat den TI eer geven al
de dagen zijns levens, en er zal geen scheermes op zijn
hoofd komen." Uit Ezech. XYT : t schijnt Ie blijken,
dat hel de gewoonte was hel kind te wasschen, zoodia
| het geboren was, het m.it zont te wrijven en in windsels
te winden. De geboorte eens zoons werd in het Oosten
beschouwd als eene gebeurtenis van bijzondergewigt,
en daarom werden er bedienden uitgezonden om de
blijde tijding over te brengen, doch bij de geboorte
\' eener dochter werd zulk eene vreugde niet aan den
, dag gelegd. De eeuige plegtigheid, die onderde nieu-
I were Joden de laatste gebeurtenis vergezelt, is, dat
ongeveer zes weken na de geboorle eener dochter de
I ouders een tal van kinderen om de wieg verzamelen,
j het kind opliglen en haar naam aankondigen, en zich
i gedurende eeuigen tijd aan vrolijkheid en blijdschap
| overgeven. Bij de geboorle eens kinds zeudeu de
! nieuwere Joden een gebed tot God op, dat, als bet eene
I ...
i dochter is, zij Eva moge gelijken, en ecu echtgenoot
I gelijk aan Adam moge verkrijgen; en als bel een zoon
is, dat hij eeue vrouw moge trouwen gelijk Eva, zacht
en gehoorzaam. Zeker schrijver geeft het volgende
uitvoerige verhaal van de ceremoniën, die er bij de
verlossing eener Joodsehe vrouw plaats hebben: —
„Als eene Joodsehe vrouw zwanger is, cu de lijd harer
verlossing nadert, moet hare kamer behoorlijk gereed
gemaakt en gemeubileerd worden mei nlle dingen,
die voor die gelegenheid uoodig zijn. De man of een
andere Jood van een erkend goed karakter neemt een
stukje krijt, en beschrijft een cirkel op elk der muren
of afdeeliugeu om het bed, en binnen en buiten op
de deur. Op eiken muur of afdeeling en om hel bed
schrijfl hij ook in Hebreeuwsche letters de woorden:
Adam, Chttta, Ckttlt lilith; AvA is: Adam, Era;ga teeg
Lilith; waardoor zij te kennen geven, dat zoo de vrouw
zwanger is van een zoon, zij wenschen, dal God hem
eene vrouw moge geven gelijk Eva, en niet gelijk
Lilith; maarzoo hel een meisje is, dat zij hierna eene
gezellin moge zijn voor haar echtgenoot, gelijk Eva
voor Adam was, en niet weerspannig en ongehoorzaam
gelijk Lilith. Aan de binnenzijde der deur worden ook
de namen, zooals beweerd wordt, van drie engelen
|
|||||||
|
810 GEBOORTEREGT.
|
|||||||
|
te vieren Ier eere der martelaren, die voor de zaak van
Christus gevallen waren, eu de t ijd voor zulke feesten gekozen was luin geboortedag, zooals die in de laai van dien tijd werd genoemd, dat is de dag, waarop luinne aardsche moeijelijkhedcn ten einde waren ge- komen, en zij de eeuwige rust waren ingegaan. Hier- over werd gewoonlijk gesproken als kunne geboorte, of liet, begin van een nieuwen beter leven. De plaatsen van bijeenkomst bij die plegtigc gelegenheden waren de graven der martelaren, die gewoonlijk gevonden werden op afgelegene plaatsen. Zulke heilige plaatsen waren voor de eerst e Christenen geliefkoosde plaatsen vau bijeenkomst. Daarom werd de terugkeering van het heilige feest, dal hen daarheen riep, als cene blijde gelegenheid begroet, en op die tijden kou men groote menigten Christelijke pelgrims zien, die hunnen wog rigtten naar het graf van den eenen of anderen marie- laar. Daar werd de terugkomst van den geboortedag met de gewone formaliteiten der eerediensf eu het avondmaal gevierd. Aan ccneAcAPE (zieald.)of licf- demaaltijd werd in vele gevallen bij de graven der martelaren deelgenomen. Zie Catacombeix. GEROORTEREGT, de bijzondere voorreglen vau
den eerstgeboren zoon. Deze waren bij de Joden drie in getal: een dubbel aandeel van de vaderlijke erfenis; ; het regt om bet priesterambt uit te oefenen; rnagt of | heerschappij over zijne broederen. De Chnldeeuwsche i Paraphrast zegt, dal het eerste dezer gegeven werd i aan Jozef, bel Iweede aan Levi en bel derde aan Juda, j dewijl Ruben alle voorreglen van zijn geboorteregt verbeurd had. Uil de geschiedenis van Ezau, die zijn geboorteregt verkocht, blijkt duidelijk, dat de eerst - geboren zoon regt, had op een bijzonderen zegen van de hand zijns vaders, en ook dal hij een bijzonder gewaad of kleedij droeg, dat hem van de overigen des Iniisgezins onderscheidde. Hij zal aan tafel naast zijn vader, en genooi andere voordeden, die hem cene soorl van gezag in hel huisgezin gaven. Maar het grootste eu belangrijkste van al zijne voorreglen was, dal hij aan God was gewijd. Van daar de beschuldiging van heiligschennis, door den Apostel Paulns tegen Ezau ingebragl,dewijl deze zich goddeloos ontdeed van ecne der heiligste zegeningen, die aan zijn standpunt als eerstgeborene verhouden waren. De jongelingen vandc kinderen Tsraëls,dieMozcszondom debrandof- fers te offeren, zoonis ons inExod. XX IV: 5 wordt me- degcdeeld, en om dankolfers te offeren aan den IFeer, waren, zooals men veronderstelt, de eerstgeborenen of opperhoofden van huisgezinnen of stammen, aan welke deze plegtigc dienst der eerstgeboorte gesehou |
|||||||
|
ken werd. Dit is het laatste feit, dal van de aarlsva-
dcrlijke inrigting onderde zonen van Israël verhaald wordt, want kort daarna werden de eerstgeborenen van dien pligl ontheven door de instelling der Levieten in hunne plaats, die vau dien t ijd af op cene bijzondere wijze des Heeren werden, aan Zijne dienst gewijd. Dat het losgeld voor de eerstgeborenen betaald werd, blijkt duidelijk uil de wel, zooals zij in Num. III is nedergelegd, en ook uil deze omstandigheid, dat, zoo de eerstgeborene binnen de maand of dertig dagen stierf, van welken tijd af, zooals de Joodsche leeraars ons zeggen, hel losgeld verschuldigd was, of zelfs op den dertigstcn dag, de som, door de wet bevolen, niet betaald moest worden, of indien zij vooraf betaald was, teruggegeven moest worden. Deze eerstgeborenen of datgene, dat voor hen in de plaats gesteld werd, en de eerstgeborenen van het zuivere vee, of hel losgeld van do eerstgeborenen van het onzuivere vee en de eerstelingen van hel land waren zoo bijzonder des Heeren, dat zij nergens anders voor gebruikt moglen worden. De nieuwere Joden geloovcn, dat zoo de eerstge-
borene van een Israël iel ecu zoon is, de vader vcrpligl is hem van den dertigstcn dag af Ie lossen. Indien bij hein vóór dien lijd lost, wordt het niet als cene lossing beschouwd; indien hij hel daarna nalaat, wordt bij beschouwd als schuldig aan het verwaarlooz.cn vaneen voorschrift. Daar de priesters eu Levieten in oude tijden vrij geweest zijn van deze wet der lossing, wordt het lossen ook niet verpliglend beschouwd voor hen, die, zooals men gelooft, afstammelingen vau Aiiron zijn. Ken verhaal van de plegtighcid van het lossen der eerstgeborenen onder de nieuwere .loden kan den lezer misschien aangenaam zijn. „Op den een en der- tigslcndag na de geboorte zend de vader om een pries- ler en ecnige vrienden. De persoon, die de rol van priester ver vult, is iemand, die verondersteld wordt een afstammeling van Aiiron Ie zijn. De vader plaatst zijn zoontje op cene tafel, en zegt aan den priester: „Mijne vrouw, die cene Israëlietische vrouw is,heeft mij een eerstgeborene gehragl, maar de wel kenl hem aan u loc." De priester vraagt: „Geeft gij hem daarom aan mij?" De vader antwoord! bevestigend. De priester vraagt dan, wal hij liever hebben wil, zijn eerslge- borene of de vijf sikkels voor zijn losprijs noodig. De vader antwoordt, dat hij zijn zoon liever heeft, enden priester verzoekende het geld aan te nemen, voegt hij er deze zegeningen aan toe: „Gezegend zijl gij, o Heer onze God, Koniug des Heelals, die ons geheiligd hebt door uwe voorschriften, en bevolen hebt de lossing van |
|||||||
|
jTAN) — GETIENNA. 841
|
||||||||||
|
GEDALTA (VASTEN
|
||||||||||
|
I den zoon te vervullen. Gezegend zijl gij, o Heer onze
God, Koning des Hcelals, die ons in liet leven bewaard licbf, die ons ondersteund hebt, en ons gebrast hebt I om dezen tijd te genieten.\'\' De vader brengt dan de waarde van vijf sikkels
te voorschijn, en de priester vraagt aan de moeder, of | zij ook van een ander kind verlost is, of eenemiskraam j gehad heeft. Indien zij ontkennend antwoordt, neemt \' de priester het geld, legt. het op het, hoofd van liet kind en zegt: „Daar deze zoon een eerstgeboren is, heeft : de heilige God ons bevolen hein telossen, gelijk gezegd is: „Die nu onder dezelve gelost zullen worden, zult gij vau eene maand oud lossen, naar uwe schatting, voor het, geld van vijf sikkelen, naar den sikkel des i liciligdoms, die is twintig gera." Terwijl gij in den school uwer moeder waart, waart gij in de magtuws Vaders, die in den hemel is, en in de magt uwer ouders; maar nu zijtgij in mijne magt, want ik beu een priester. I Maar uw vader en uwe moeder begceren u te lossen, ■ want gij zijl een gewijde eerstgeborene, gelijk geschrc- ven is: „Heilig mij alle eerstgeborenen; wal eeuige baarmoeder opent onder de kinderen Israéls, van men- schen en van beesten, dat is liet mijne." Dan keert ; hij zich tol den vader en zegl: „Ik heb deze vijf sikkels van u ontvangen als den losprijs van dezen uwen zoon; en zie, hij is daardoor gelost volgens de wet van Mozes en Israël." Deze plegtigheid wordt gevolgd door feestvierin-
gen en vrolijkheid, waaraan zij zich mogen overgeven, zelfs wanneer de dag der lossing bij toeval op een hunner vastendagen valt. Het is niet geoorloofd met den priester een koop te
sluiten, of met hem o vereen te komen voor een lageren prijs dan de waarde van vijf sikkels. Dit zoude de lossing vernietigen, en het noodig maken, dat zij ten tweeden male plaats had. De priester heeft de vrijheid om later het geld aan den vader terug te geven; maar liet moet dan als niets anders dan eene gift beschouwd worden, die noch voorafgegaan wordt, noch vergezeld gaal van eeuige voorwaarde. Als de rader sterft voorden een en dertigsten dag,
is de moeder niet verpligl haar zoon te lossen; maar een stukje perkament of een klein blaadje zilver wordt om den hals van bel kind gehangen, met een He- brceuwsch opschrift, dat beteekent,: Een niet geloste eerstgeboren :onu, of Een zuo,i eens priesters, om hem Ie lecren, als hij opgroeit, dat hij aan den priester be- hoorl en zich zelven moet lossen. GEDALIA (Vastex van), eene Joodsehe vasten
die op den derden dag der maand Tixri gehouden |
||||||||||
|
wordt, en dezelfde moet zijn als die, welke Zacharias
(VIII: I\'.)) „het vasten der zevende maand" noemt, i Deze vasten wordt gehouden ter nagedachtenis van j den moord van Gedalia, den zoon vau Ahikam. GEESTELIJKEN (Geordende of Rkoiliere),
die monniken of geestelijken in de Roomsche kerk, die een ordesrcgel volgen, en de diensten der priesterschap j in hunne verschillende kloosters verrigtcn. Inde Griek - sche kerk is hunne klcedij een lang kleed vau laken van eene bruine kleur, met een gordel vastgemaakt. Hun kloosterleven is van een zeer strengen aard; zij eten nooit vleesch, gedurende de vasten slechts brood en j water, en brengen hun tijd bijna geheel in hunne gods- j dienst oefeningen door. GEESTELIJKEN (Wereldlijke), de Roomselie
geestelijken die niet tot eene orde behooren, en de zorg en het bestuur over paroehiëu bobben. In deGrieksche kerk zijn de wereldlijke geestelijken niet zoo geëerd als de reguliere, en zijn zij gewoonlijk van een lageren stand in het leven, en zeer ongeletterd. De wereldlijke Griekscbe priesters, die gehuwd zijn, zijn onderschei- den dooreen wit netcldoeken baud om liuuuc muts van zwart vilt. GETIENNA. Dit woord, dat afgeleid is van twee
Ilebrecuwscbc woorden, die iiet dal Hinuom beteeke- neu, is de naam van ecu dal nabij Jeruzalem, waar het in oude tijden voor de Hebreen de gewoonte was om kinderen aan den god Moloch te offeren. Ilct werd ook Topheth genoemd, naar het Hebrceuwsche woord Toph, dat den trommel aanduidde.met welks gedruisch de priesters gewoon waren de kreten der kinderen te smoren. Niets is bekend aangaande Hinuom, naar wien bet dal zijn naam schijnt gekregen te hebben. Het dal is slechts 150 voet breed, en werd in oude lijden door booinen beschaduwd. Wegens de oniiien- schelijke gebruiken, daar uitgeoefend, werd vau de vallei door Jehovah in .Ter. XIX : O gezegd : „Daarom, zie, de dagen komen, spreekt de lieer, dat deze plaats uict meer zal genoemd worden liet Topheth, of dal dos zoons van Hinnoni, maar moord-dal." Het werd door Josia verontreinigd, opdat niemand zijn zoon of zijne dochter voor den Moloch door bet vuur zou laten gaan. Na de ballingschap beschouwden de Jodcu de plaats met afschuw, daar zij zich de wreedheden hcrin- nerden, waarvan zij het tooneel was geweest, en naar het voorbeeld van Josia wierpen zij er de geraamt en vau dieren, de lijken van boosdoeners en alle soorten van ontuig in. Vuren werden er aanhoudend in het dal "ebrand, om den walm te verleren, die anders eene pest veroorzaakt zou hebben. Daarom werd het be- t |
||||||||||
|
106
|
||||||||||
|
842 GELOOF.
|
|||||||
|
schouwd als pene treffende voorstelling vau de hel, en
werd het woord Gcheuna gebezigd om de plaats der altijddurende kwelling aan te duiden. De Mohameda- nen beschouwen echter de smarten vau Gehenna niet als eeuwig, maar als tijdelijk. GELOOF. Tegclooven isicdcraangeboren. Wij zijn
zoo geschapen, dat wij inliet eerste oogenblik gelooven, en eerst later beginnen wij (e twijfelen. De grondslag dezer neiging om te gelooven ligt in de zamenstelling i van het gemoed. liet beginsel des geloofs evenwel, als j eene zuiver verstandelijke handeling beschouwd, werkt ] volstrekt niet opliet karakter, maar als eene zedelijke handeling beschouwd,of betrekking hebbende op zede- lijke waarheid, wordt het gevolgd door zedelijke nitsla- gen, die evenwel alleen verkregen kunnen worden door deduidelijke erkenning, dat de geloofde waarheid eeni- ge betrekking heeft op onzen toestand, hetzij onmiddel- lijk of in de toekomst. Vau daar komt het, dat iemand I een vast en onbepaald geloof kan stellen in eene me- nigte afgetrokkeue waarheden, terwijl zijn karakter er geheel door onaangedaan blijft. Er zijn bij voorbeeld velen,die aanhetbestaanvanGodgclooven.inaardewijl zij Zijne natuur en eigenschappen uit het oog verlie- i zen, worden toch de beginselen of liever neigingen van hun geestelijk gesteler volstrekt niet door aangedaan. Zij hebben hoop noch vrees, verdriet noch vreugde, liefde noch haat met betrekking tot dat Wezen, aan welks bestaan zij evenwel als eene afgetrokkeue ver- standelijke waarheid srelooven. God isuiet in al hunne gedachten. Men kan zeggen, dat zij in een staat van algehcele onverschilligheid of onzijdigheid zijn, in zoo verre die waarheid aangaat. De zedelijke uitslag op hun karakter en gedrag is voor hen hetzelfde, alsof I er volstrekt geen God geweest ware. Zij hopen, zij vreezen, zij beminnen, zij haten, ouder den invloed van tallooze dwangredenen van den meest verschillenden aard, terwijl toch gcene er van de geringste betrek- kiug heeft op dat Wezen, dat over allen het bestuur heeft. Zoo worden wij geleid tot een wezenlijk kenmerk
vau het geloof in zijne zedelijke werking, — de geloof- dc waarheden moeten zoodanig zijn, dat zij eene be- trekking hebben op de zedelijke aandoeningen of neigingen onzer natuur. Zonder dit, zamengcsteld zooals wij zijn, is het onmogelijk, dat wij ooit als zedelijke werkers kunnen handelen. Geen voorwerp des geloofs kan daarom aangenomen worden als eeni- germatc van kracht om het hart te zuiveren of het gedrag goed te regelen, dat niet geschikt is om onze zedelijke aandoeningen en gevoelens te doen ontwa- |
|||||||
|
ken. En wij moeten onvermijdelijk tot deuzelfden uit-
slagbij onze ontleding van het geloof komen, wanneer wij het beschouwen als eene aanduiding van het ver- trouwen in het geloofde voorwerp. Want het is dui- dflijk, dat geen vertrouwen door ons geplaatst zou kunnen worden in een Wezen, welks bestaan wij niet kennen, of van welks aanspraken op ons vertrouwen wij ons niet vooraf verzekerd hebben. En bovendien, daar het vertrouwen een gevoelen van zekerheid in zich sluit, kan zulk een beginsel niet in werking ge- roepen worden, zoo lang bet Wezen, op hetwelk wij geroepen zijn om te vertrouwen, door ons beschouwd wordt met gevoelens van achterdocht of ongerustheid. Indien, kortom, ons standpunt met betrekking totdat Wezen niet zoodanig is, dat het liefde zoowel als ver- trouwen te voorschijn roept, kan men nimmer van ons verwachten, dat wij geloof uitoefenen. A\\ are de mensch in het oog van God geen gevallen,
gt\'pn schuldig schepsel geweest, dan konden wij van hem verwacht hebben, dat hij, onder den invloed dei- rede, een kinderlijk vertrouwen op de tegemvoor- digheid zijns Scheppers bezat. Het is er echter verre van daan, dat dit de ware toestand des menschen is; hij m niet alleen, maar, gelijk blijkt uit de zeden en gewoonten van verlichte natiën, hij i/rroef/, ihithij m een zondaar, en in plaats van daarom op God te ver- trouwen, of eeue ernstige begeerte te toouen om Zijn wil te kennen en te doen, is elke indruk van het Goddelijke Wezen, dien hij zelfs aan de gevolgtrek- kingen der rede ontleent, noodzakelijk geschikt om angst en ongerustheid te doen ontwaken. Adam ver- borg zich zelven voorde tegenwoordigheid zijus Ma- kers, onder een gevoeleu vau schrik zoowel als van schaamte; en elke afstammeling van Adam, die onbe- kend is geweest met de blijde tijding derzaligmakiug door het bloed van Christus, heeft steeds gevoelens jegens God ven-aden, die zeer verschillen van kinder- lijk vertrouwen. Voor den schuldigen mensch heeft de Godheid geen ander voorkomen dan dat vau een boos regtcr, zoo lang de. blijde, tijdingen vau eene zaligmaking onbekend zijn; en zoo een gevoel van valsch en misleidend vertrouwen in harten ontwaakt, die niet aangedaan zijn door een gevoel van onwaar- dighcid en schuld, zal zulk ecu geloof, indien hetgeloof genoemd mag worden, in plaats vau tot goede uitsla- gen, hetzij hier of hiernamaals, te leiden, slechts vrr- gezeld gaan van zulke gevolgen als die, welke de Heidenen ondervonden, die aan een leugen geloofden. De aard vau bet geloof der Heidenen werd door den Apostel Paulus als voldoende beschouwd om aan te |
|||||||
|
GELOOF.
|
||||||||
|
843
|
||||||||
|
tooncu, tlat zij in hel oog van God veroordeeld waren,
ca dat ceuc wet, die door gecne betere uitslagen werd gevolgd, volstrekt niet in staat was om den zondaar te regt vaardigen. Van daar de noodzakelijkheid van het zoenoffer des Heeren Jezus. liet doel, dat bc- reikt is door den dood van Christus, is ous duidelijk geopenbaard in de Heilige Schrift: „Welke (Jezus) overgeleverd is om onze zonden, en opgewekt om onze regtvaardigmakiug." „En gij zult Zijnen naamheeten Jezus, want Hij zal Zijn volk zalig maken van hunne zonden.\'\' „Gelooft in den Heer Jezus Christus, en gij zult zalig worden." „En worden om niet geregtvaar- digd uit Zijne genade, door de verlossing, die in Chris- tus Jezus is.\'\' Uit deze en vele andere gedeelten is de gevolgtrekking duidelijk, dat de dood van Christus dadelijk van kracht w as voor de zaligmaking des mcu- sehen, niet door kracht mede te deelen aan eenigc i onmiddellijke werking, welke ook, maar door uit zich zelven de vrije regtvaardigmakiug van al de uitverko- reuen Gods teweeg te brengen. Tegen deze bcschou- wiug der zaak kan echter aangevoerd worden, dat wij ! de werking van het geloof geheel en al ter zijde zetten. Lugeenen deele.Wij nemen aan, dat wij geregtvaardigd worden door het geloof, maar wij zijn er verre af aan te nemen, dat men, in welken zin ook, zeggen kan, dat wij geregtvaardigd worden om hrl geloof. Het werk van Christus, niet de werking van ous geloof, is de inzetting van God voor onze regtvaardigmakiug bc- paald. I)c voornaamste en krachtdadige, en daardoor alleen verdienstelijke oorzaak is de bemiddeling van Christus, en het beginsel des geloofs, hetzij op zich zelf of als een werkend beginsel beschouwd, heeft gceue kracht en kan gecne kracht hebben, hetzij uit zich zelf of medegedeeld, om onze regtvaardigmakiug te vervullen. Het is van het grootste belang, dat wij duidelijk de
juiste plaats begrijpen, die het geloof inde regtvaardig-
making inneemt. De Arminiaan kent er cene verdien-
stclijke waaide in zich zelf aan toe, als een afgetrokken
beginscl.geheel onafhankelijk van het voorwerp er van.
Uit is echter onmogelijk, daar geloof zonder betrekking
op zijn voorwerp goed noch kwaad voortbrengt. Het
voorwerp vanhetregtvaardigmakend geloof isCliristus
en verlossing door Zijn bloed. Zoo was het antwoord
| van den Apostel op de ernstige vraag van den stokbe-
! waarder te Pliilippi: „AVat moet ik doen, opdat ik zalig
worde?" „Geloof in deu Heer Jezus Christus, en gij
i zult zalig worden, gij en uw huis." Het geloof in dit
1 geval is het geloof\' in eene getuigenis, evenwel niet
de getuigenis van een zwak, feilbaar niensch, maar
Il _ ________________
|
van den oui\'cilbareu, getrouwen Jehovah. Maar dit is
verre van de gehecle schriftmatige beteckenis van het geloof; het bcteekent vertrouwen, afhankelijkheid, onbepaald vertrouwen op Jezus Christus allecu voor de zaligmaking. Het geloof des evangelies is derhalve niet eene koude aanneming van eene opgave, hoc be- j langrijk die opgave ook zijn moge, maar ecu hartelijk, \\ volkomen en uitsluitend vertrouwen op een per- soonlijken Zaligmaker. Er is misschien gcene hoofd- leer van het evangelie, die tot meer verschillende en bittere twisten aanleiding gegeven heeft dan de leer van het regtvaardigmakende geloof. Aangaande den aard des geloofs kunnen wij aan-
merken, dat de Roomsehe kerk beweert, dat het bestaat in eene erkening van de waarheid der Schriften inliet algemeen. Hit scheidt het beginsel des geloofs van Hem, die in de Schrift als het bijzondere voorwerp er j van wordt aangewezen, en brengt hel tot eene onzekere erkenning van de waarheid des bijbels, die metmogc- lijkheidgeen invloed kan uitoefenen op het gemoed of het hart des menschen. Maar wanneer het geloof be- trekking heeft op een bijzonder voorwerp, Christus Jezus den Heer; wanneer het geloof doet slaan niet al- leenaan het bestaan van dat voorwerp en zijne betrek- king op ons, maar een bewustzijn van vertrouwen op en afhankelijkheid van Christusals onzen Verlosseren : Heer schenkt, dan kan het niet uitblijven of de gene- genheden worden t ot Hem getrokken, die ons beminde, en Zich voor ons overgaf. Het hart wordt dan getroffen, en het leven komt ouder den invloed van hetgeen Christus gedaan heeft, en bovendien wordt onze liefde getrokken tot een beminnend Zaligmaker. Zoo worden wij gedwongen, door de genade Gods en door de liefde van Christus, om ons ligchaam over te geven als een levend offer, heilig en aannemelijk voor God, hetgeen onze redelijke dienst is. Onzekere cu onbepaalde inzigten aangaande den
aard van het zaligmakende geloof zijn echter niet tot de Roomschgezinden beperkt, maar heerschen ook onder cenige Protestantsche secten. Het groote ver- schil echter betreft de juiste plaats, die het inneemt in de regtvaardigmakiug van den zondaar. Dit was het voornaamste theologische punt, waarom de twist tus- schen de Hervormden en de Roomschgeziuden in de zestiende eeuw draaide. Luther verklaarde, dat de schriftmatige leer overliet verband tusscheu geloof en de aanneming des zondaars voor God was, dat wij ge- regtvaardigd worden door het geloof alleen. Hij ver- klaarde, dat dit het artikel was van eene staande of eene vallende kerk. De Roomschgezindeinlaarentegeu |
|||||||
|
GELOOF.
|
|||||||||
|
811
|
|||||||||
|
leurden, om de woorden van liet concilie vanïrcntcte
gebruiken, dal, „Zoo iemand zegt, dat de ongoddelijke moiseli gcregtvaardigd wordt door het geloot\'alleen, zoodanig dat hij meent, dat niets anders vercischt wordt, dat medewerken kau om de genade derregt- vaardigmaking te verkrijgen, en dat het op geenerlei j wijze voor hem noodig is, om voorbereid en geschikt gemaakt te worden door de werking van zijn eigen wil,— die zij vervloekt."En wederom : „Indien iemand zegt, dat regtvaardigmakend geloof niets anders i* dan j vertrouwen op de Goddelijke genade, die de zonden ! vergeeft om Christus wil, of dat het dat vertrouwen alleen is, waardooi- wij gcregtvaardigd worden, — die zij vervloekt." Nog verder: „Al wie beweert, dat de geheelc straf altijd door God wordt kwijtgescholden, te gelijk met de schuld, en daarom, dat boetelingen gecne andere voldoening noodig hebben dan het ge- loof, waardoor zij Christus oordcelen, die voldoening voor hen gedaan heeft, — die zij vervloekt." Zulke getuigenissen als deze, die voorkomen in de erkende I geloofsslukken der "Roomsche kerk zijn duidelijk in strijd met de getuigenissen van het Woord Gods. De Apostel PauTus leert: dat „uit genade zijt gij zalig geworden door het geloof; en dat niet uit u, het is Gods gave; niet uit de werken, opdat niemand roeme." Dezelfde Apostel zegt ons, dat „de inensch door het 1 geloof gcregtvaardigd wordt, zonder de werken der \'\' wet." Het geloof evenwel is niet de grond, maar het \' middel der regtvaardigmaking. Wij worden geregt- vaardigd door middel van het geloof. Wij worden niet gcregtvaardigd om het geloof. T)c ecnige grond voor de regtvaardigmaking eens zondaars is de regtvaar- digheid van Christus aan hem toegekend; en de wijze, waarop een zondaar een deelhebber wordt aan die regtvaardigheid, is alleen door eene geloovigc ont- | vangst er van.Dat dit de leer des bijbels is, kan bewezen ! worden door uitspraken als deze, Rom. Til: 20—22: „Daarom zal uit de werken der wet geen vlecseh ge- regtvaardigd worden voor hem: want door de wet is de kennis der zonde. Maar nu is de regtvaardigheid Gods geopenbaard geworden zonder de wet, hebbende getuigenis van de wet en de profeten: namelijk de regtvaardigheid Gods door het geloof in Jezus Chris- i tus, tot allen, en over allen, die gelooven, want daar is geen onderscheid." Gal. [I : IC: „Doch wetende, dat I de mensch niet gcregtvaardigd wordt uit de werken \'< der wet, maar door het geloof van Jezus Christus, zoo hebben wij ook in Christus Jezus geloofd, opdat wij zouden gcregtvaardigd worden uit het geloof van Christus, en niet uil de werken der wet; daarom dat |
uit do werken der wet geen vlecseh zal gcregtvaardigd
worden." Gal. III : 11 : „En dat niemand door de wet gcregtvaardigd wordt voor God is openbaar: want de regt vaardige zal uit het geloof leven." Honi.lII:2 1: „En worden om niet gcregtvaardigd, uit Zijne genade, door de verlossing, die in Christus Jezus is." Eene andere beschouwing van het geloof in verband
met de regtvaardigmaking is die, welke door de Armi- nianen wordt aangekleefd, namelijk, dat het geloofde grond is van onze aanneming, en gesteld is in de plaats \' van die volmaakte gehoorzaamheid, die den oorspron- kelijken grond der regtvaardigmaking uitmaakt e. Hij j deze beschouwing der zaak wordt God beschouwd als I af te wijken van de volmaakte gehoorzaamheid, die | hij oorspronkelijk eiseht van den mensch. Zulk eene veronderstelling kan echter voor geen oogeublik vol- gehouden worden. De wet van God kan nooit mei mogelijkheid minder eischen, dan zij altijd gedaan heeft, eene volmaakte, voortdurende, algenieenc gc- hoorzaaniheid. Het geloof kan nooit onze rectvaardie- makende regtvaardigheid uitmaken, want het is zelf ■\' een werk, en in de apostolische beschouwing der regt- |! j vaardigmaking zijn alle werken, zonder eene enkele uitzondering, uitgesloten, en wij worden geregtvaar- digd door het geloof, niet als onze regtvaardigheid uitmakende, maar als ontvangende de regtvaardigheid van Christus. Het is belangwekkend om na te gaan, hoc geschikt
het geloof is om het groote doel van God bij onze
| regtvaardigmaking te bevorderen. Tusschen genade
en werken is een onoverkomelijk verschil, en de aan-
neming van het eene heeft de uitsluiting van hel andere
ten gevolge. Indien wij gcregtvaardigd worden door
de werken, worden wij niet vrijelijk gcregtvaardigd;
en de eer der genade, die zonder geld en zonder prijs
geeft, wordt te niet gedaan. Dit zoude het geval zijn,
indien eene onzer handelingen tot voorwaarde onzer
regtvaardigmaking gemaakt ware, indien wij verge-
ving haddcu verkregen wegens ons berouw en onze
i hervorming, en in de gunst van God hersteld waren
j wegens onze liefde jegens Hem en onze opregte gc-
; hoorzaamheid aan Zijne wet. Doch door de instelling
| des gcloofs wordt de heerlijkheid dergenade ten volle
! ten toon gesteld. Men kan niet veronderstellen,dat een
arm man ecnige verdienste heeft door de aalmoes
aan te nemen, die hem zonder zijn verzoek wordt aan-
geboden. Het is niet zijne aanneming, die hem haar te
genieten geeft, maar het aanbod door zijn liefdadigen
buurman gedaan. Men kan niet veronderstellen, dal
! er ecnige verdienste is in het erkennen, dat Christus
|
||||||||
|
GELOOFSBELIJDENIS.
|
|||||||||
|
m;>
|
|||||||||
|
voor ons zou vcrrigtc», wat wij voor ons zelve niet kon-
den verrigteu, of eenigc verdienste in Let vertrouwen op Zijne gehoorzaamheid en Zijn lijden, en Leterken- ucn, dat er niets in ons is, dat ons aan Ciod konaanbe- vclen. Dit vertrouwen op het borgschap van Christus, deze af hankelijkheid van Zijne regtvaardigheid, is het wezen van het regtvaardigmakend geloot\'. De wijsheid Gods is duidelijk in deze inrigting, die den mensch eiken grond van zelfverheffing ontneemt, zijn trots vernedert, en hou er toe leidt allen lof aan den waren bewerker onzer zaligheid te geven.Ons door Zijn eigen arm gered hebbende, ontbloot Hij dien, indien ik zoo mag spreken, en strekt Hij dien uit, om aan alle men- schente doen zien.dat daardoor alleen het magtigewerk was verrigt. Aan den zondaar wordt niets overgelaten, dan om niet diepe nederigheid en dankbaarheid de kostbare gave te ontvangen, die God geheel vrijelijk geeft. Er is cene uitdrukkelijke erkenning in de uit- ocfening des geloofs, dat er geene goedheid in hem is, waarvoor God hem gunstig moet zijn,en hij zegt:„Voor- waar in den Heer heb ik regtvaardigheid en kracht." En bovendien is het geloof, dat God aldus verhoer-
lijkt in de regtvaardigmaking des zondaars, zelf cene Goddelijke gave, in de ziel gewerkt door den Heiligen Geest. Opdat wij daarom niet zouden roemen op deze belangrijke genade, wordt ons medegedeeld, dat zij niet komt van ons zclveu, maar van God. De zaligheid is uit hel geloof, opdal zij zou zijn, of liever duidelijk zou blijken te zijn, uil de genade; opdat de heerlijk- heid aan God alleen zon worden toegeschreven, en men zien zoude, dat de zondige mensch eenvoudig de ontvanger is van cene regtvaardigmaking, die geheel vrijwillig is. GELOOFSBELIJDENIS, een beknopt overzigt
van de Christelijke leer, door vele kerken aangenomen als het ondergeschikte gcloofsstuk, welks aanneming vcreischt wordt om toegelaten te worden tot hare ge- nicensehap. üc voornaamste standaard van alle Pro- testantsche kerken is het Woord van God, maar de meest e kerken hebben, behalve de Heilige Schrift, ook nog ondergeschikte geloofsstukkcn, zooals gcloofs- bclijdenisscn en artikelen des geloofs, aangenomen. Somtijds is door die kerken aangevoerd, die alle ondergeschikte standaards verwerpen, dat daar gc- loofsbelijdenisscn, van welken aard ook, slechts men- schelijke zamenstellingen zijn, zij ongewettigde toe- voegingen zijn aan het Goddelijke Woord, en gegrond zijn op cene ontkenning van de volmaaktheid en het voortdurende gezag van dat Woord. Het gewone ant- woord op zulke tegenwerpingen is echter, dat de |
|||||||||
|
geloofsbelijdenissen, door de Christen-kerken en voor-
! namelijk de Protcstantsche kerken gebezigd, slechts schriftmatige leerstellingen, niet de mecuiugen van menschen bevatten. Maar als dit zoo is, zou men kunnen zeggen, welke behoefte is er dan aan geloofs- belijdenissen, daar al de waarheden, die zij bevatten, reeds in den bijbel te vinden zijn? Op deze t egenwerping j is het antwoord duidelijk. Het kan somtijds noodig I zijn om de schriftmatige waarheden vooral te doen uitkomen, ten gevolge van ketterijen en dwalingen, die er ia de Christelijke kerk zijn ontstaan. De ketter en de regtziunige zeggen beiden, dat zij hoogen eerbied koesteren voor den bijbel, en beiden doen er een beroep op om hunne wederzijdsche mceuingen, die regt tcgen- ovcr elkander kunnen staan, te ondersteunen. Om daarom den regtziunige van den ketter te onderschei- den, moet er ecu toetssteen gebezigd worden; en welke andere toetssteen wordt er in de gegeven omstandig- licdeu vcreischt, dan de duidelijke verklaring ininen- schclijke taal van de betwiste lcer,zoodanig uitgedrukt, dat zij de tegenovergestelde dwaling uitsluit ? Vau daar de oorsprong van geloofsbelijdenissen. Zij worden bijzonder vcreischt ten gc\\olge van een verschil vau mecning, dat er onder Christenen aangaande de eeue of andere leer of verklaring van het Goddelijke Woord bestaat. De kerken, die geloofsbelijdenissen bezigen, bcwe-
ren niet, dat die geloofsbelijdenissen cenig gezag in zich zelve hebben, of dat zij beschouwd moeten worden als in het minst inbreuk temaken op het oppergezag des bijbels; maar alles, wat zulke kerken bevestigen, is, dat geloofsbelijdenissen in ecu eenvoudigen en bekuoptcn vorm bevatten, wat zij geloovcn de leer des bijbels te zijn aangaande zekere punten, die bij toeval betwist worden. Op deze wijze wordeu overeen- komst en eenvormigheid verkregen, niet alleen in het openbare dienstwerk der geestelijken, maar in het algemeene geloof van de afzonderlijke leden der kerk. Daarom werden zulke symbolen vroeg in de kerk in- gevoerd, toen hare regtzinnighcid, baar vrede en hare eenheid ernstig bedreigd werden door de voortplanting van ketterij en dwaling. Van daar de Apostolische Geloofsbelijdenis (zie aki.), zooals zij genoemd wordt, de Nicjsnische Geloofsbelijdenis (zie ald.), de Atjianasiaansche Geloofsbelijdenis (zie ald.), en onder Roomsch-Catholiekcu, de Geloofsbelijdenis vau paus Pius IV. (zie Pms IV. Geloofsbelijdenis van paus). Op dezelfde wijze en om dergelijke redenen hebben latere kerken vollediger en meer uitgebreide overzigtcn van haar geloof in den vorm van confessiéu |
|||||||||
|
846 GELOOFSREGEL.
|
|||||||
|
j eerbied als de bijbel ontvangen moet worden, daar het
ongeschreven en het geschreven Woord in hun oog van gelijk gezag zijn. De geloofsbelijdenis van paus PiusJV. verdeelt de overlevering in twee soorten: de apostolische, die betrekking heeft op de leer, en de kerkelijke, die betrekking heeft op ceremoniën in- gesteld door de kerk. Ecnige Rooinsch-Catholickc schrijvers spreken van drie soorten v au overleveringen: Goddelijke, apostolische en kerkelijke. De Goddelijke overlevering beschouwen zij als die, welke door Chris- tus zelven werd overgegeven; de apostolische als die, welke de Apostelen door inspiratie ontvingen; en de kerkelijke als die, welke door de kerk is geleerd. Be- halve dat de Roomsche kerk de overlevering voegt bij de Schrift, voegt zij bij beiden de decreten der kerk, en verklaart zij, dat zulke decreten onfeilbaar zijn. Het verschil tusschen de Roomschgezinden en de
Protestanten over den regel des geloofs is niet, of het Woord vanGod de regel is, daar dat van beide kanten cr- keud wordt,maar over hetgeen beschouwd moet worden • als het WoordGods. De Protestanten geloovcu, dat de
bijbel,die aaugenoincuwordt als hctGoddelijke Woord, de ecnige zekere is, omdat hij het ecnige geïnspireerde verhaal is van hetgeen Christus en diens Apostelen leerden, en daarom de eenige regeldesgeloofs is. Maar de Roomschgezinden beweren, dat het bewezen kan worden,dat vele dingen nieten vele dingen wel geschre- ven « aren, die door Christus en de Apostelen geleerd werden. Zoo wordt van onzen lieer verklaard, Joh. XX: 30: „Jezus dan heeft nog wel vele andere tecke- ncn in de tegenwoordigheid Zijner discipelen gedaan, die niet geschreven zijn in dit boek." En aangaande het apostolische onderwijs zegt Paulus tot deThcs- salonisenzisehc Christenen: „Zoo dan, broeders! staat vast en houdt de inzettingen, die u geleerd zijn, hetzij door ons woord, hetzij door onzen zendbrief." Inant- woord op dezen bewijsgrond wordt gereedelijk toege- staan, dat Christus en diens Apostelen vele dingen j mondeling leerden, maar dat het betwiste punt is, of I hetgeen geschreven staat voldoende is. Aangaande dit onderwerp verklaart Johannes, dat, terwijl Jezus vele , andere leekenen deed behalve die, \\i elke in zijn Evan- gelie opgetcekcud werden: „Deze zijn geschreven, opdat gij gelooft, dal Jezus is de Christus, de Zone Gods; en opdat gij, geloovemlc, het leven hebt in Zijnen naam." Het is ontwijfelbaar zeker, dat zoo Christus en Zijne Apostelen leefden, wij met gelijken eerbied zouden luisteren uaar hunne woorden, hetzij mondeling of schriftelijk gegeven. Maar de Roomsche kerk kan niet bewijzen, dal hare overleveringen wer- |
|||||||
|
gegeven. Van daar hebben wij deAuGSBüRGSCHECoN-
fjjssie (zie aki.), de Westminstersciie Confessie (zie ald.) en verseheidene andere, die aangenomen zijn krachtens de dogmatische magt, waarop de kerk aan- spraak maakt als de bewaarster der Schriften, en als aangesteld om die te verklaren. Maar zoo geloofsbclij- d< nissen en confessiën behouden moeten worden, is het van bet uiterste belang, dat het juiste standpunt, hetwelk zij innemen,ten volle begrepen worde.Haar ge- hecle gezag, en men moet dit nimmer vergeten, is alleen aan den bijbel ontleend. Elk individueel lid dier kerk heeft het regt om ze daaraan te toetsen, en zij zijn voor niemand verbindend, behalve in zoo verre als men kan aantoonen, dat hare uitspraken met de waarheid des bijbels overeenstemmen. Indien zij niet overeenkomen met het Woord Gods, moeien zij zonder de geringste aarzeling verworpen worden. De bijbel, en de bijbel alleen, is de godsdienst van Protestanten. GELOOFSRFGEL. I n alle twisten over godsdien-
stige onderwerpen kan niets belangrijker zijn dan te weten, wat de gewone standaard is, waarop de slrij- deude partijen een beroep mogen doen om de waarheid te vernemen. Op dit punt verschillen de Eoomsch- gezinden en de Protestanten geheel van elkander. ])c Protestanten beweren, dat de bijbel, en de bijbel alleen, voor elkeu Christen de geloot\'sregel is, daar deze de ecnige openbaring is van God aan de wereld, en in zich alles bevat, wat voor de zaligheid noodig is. En om deze meening te verdedigen, zijn zij gewoon gedeelten aan te halen als deze: 2 Tim. 111:15—17: „En dat gij van kinds afde Heilige Schriften geweten hebt, die u wijs kunnen maken tot zaligheid, doorliet geloof, hetwelk in Christus Jezus is. Al de Schrift is van God ingegeven, en is nuttig tot leering, tot weder- lcgging, tot verbetering, tot onderwijzing, die in de regtvaardigheid is; opdat de mensch Gods volmaakt zij, tot alle goed werk volmaaktclijk toegerust." Ps. XIX: 8: „De wet des Hceren is volmaakt, bekeerende de ziel; de getuigenis des Hceren is gewis, denslech- tcn wijsheid gevende." Rom. XV:4: „AV\'aut al wat te voren geschreven is, dat is tot onze leeriug te voren geschreven; opdat wij, door lijdzaamheid en vertroos- ting der Schriften, hoop hebben zouden." Jacobus I: 21: „Daarom, afgelegd hebbende alle vuiligheid en overvloed van boosheid, ontvangt met zachlmoedig- heid het woord, dat in u geplant wordt, hetwelk uwe zielen kan zalig maken." De Roomschgezinden daarentegen beweren, dat de
Schrift niet de ecnige gcloofsrcgel is, maar dat de over- lcvcring op denzelfden voet gesteld, en met gelijken |
|||||||
|
GELOOVIGEN — GEMATRIA.
|
s 7
|
||||||||
|
zijner onmiddellijke opvolgers, omstreeks het midden
der zesde eeuw. Welk belang de Joden aau de Geniara hechten, kan men zien uit het volgende gedeelte van den Talmud: „Zij, die den Bijbel bestuderen, doen, wal noch clcugd, noch ondeugd is; zij, die de Mishna be- studcren, verrigtcn iets van eene deugd, en ont vangen daarom eene belooning; maar zij, die de Gemara be- studercu,doen,wat men voor de grootst e deugd houden mag." De mondelinge wet wordt door de Joden boven de geschreven wet, en de Gemara boven beiden verko- zen, daarom staat er: „De Bijbel is gelijk water, de Mishna gelijk wijn, en de Gemara gelijk gekruideu wijn." „De Wet is gelijk zout, de Mishna gelijk peper, en de Gemara gelijk welriekende specerijen." „Laai het kind," zegt de Mishna, „op den ouderdom van vijf jaar heginnen mei de Schriften te bestuderen; laat hel daarmede voortgaan tot den leeft ijd van tien jaar, wan- neer het kan beginnen met de Mishna te bestuderen. Laai hel op den ouderdom van vijftien jaar beginnen met de Gemara te bestuderen." De Gemara of Jeru- zalemsche Talmud werd als onvolledig beschouwd, daar zij slechts de gevoelens vau een klein aantal Jood- sehe leeraars bevatte; bovendien was zij geschreven ineene onzuivere taal. Daarom vervaardigden de Arno- rajim of Qemaritten, de voornaamste van welke rabbi Asa was, de Geniara of BabylonischenTalmud,diede overleveringen, de canons der Joodsche wet en alle kwestiëu betredende de wel beval. DcTalmud bestaat uit de Mishna en de Gemara of eoinmentair op de Mishna. De Jeruzalemschc Talmud is gedrukt iu één groot folio boekdeel, en de Babylonische strekt zich in eeuige uitgaveu tot twaalf, en in andere tot dertien folio bockdeelen uit. GEMATRTA, de Cabbalistische rekenkunde vau
de Rabbinieten, of eene soort van Cabbala, die bestaat in het nemen der letters van een Hebreeuwsch woord voor getallen, en het verklaren van elk woord door de arithmetische waarde der letters. Elke twee woorden of zinnen, die in verschillende teksten voorkomen en letters van hetzelfde gezamenlijke bedrag bevatten, worden als met elkander verwisselbaar beschouwd, en een of meer woorden, die, wanneer zij I e zamen gevoegd zijn, vau hetzelfde bedrag zijn als een zekere tekst, worden beschouwd als de verborgeu bet eekenis van dien tekst te geven. Zoo bedraagt de waarde der let- ters van de Hebrecuwsche woorden, die beleekeneu „Silo komt", 358, en de letters van het Ilebreeuwsehe woord Messias hebben juist dezelfde waarde, waaruit de Cabbalisten opmaken, dat dit volgens de beginselen der Gematriaeen voldoend bewijs is.datde voorspelling |
|||||||||
|
kclijk door Christus t\'n Zijne Apostelen gesproken
werden, en daarom is het onmogelijk aan te uemcu, dat zij gelijk gezag als het geschreven Woord hebben, ! waarvan men kanaantooneudoor de ontwijfelbaarste bewijzen, dat het het voortbrengsel van inspiratie is. De bijbel alleen bc vat,hetgeen men voldoende bewijzen kan, dat Christus en Zijne Apostelen geleerd hebben. GELOOVIGEN, een naam aan de gedoopteu in
de eerste Kerk gegeven, als onderscheiden van de catechumenen. Zij werden als volmaakte Christenen beschouwd, en daarom werden zij Verlichten genoemd. Al de mysteriën der godsdienst, die voor de catechu- meueu verborgen werden gehouden, werden aan de geloovigen ontsluijerd. Daarom werden zij ook fnge- wijden genoemd, en wij vinden dan ook, dat Ambrosius een bock voor hen onder dezen naam schreef. Zij wer- deu ook Volmaakte Christenen genoemd, omdat zij deel mogten nemen aan het avondmaal, en volgeus Tertulliauus ontvingen zij ook den naam van Gunste- lingeu des hemels, omdat hunne gebeden en smeekin- gen, zooals zij geloofden, bij God krachtig werkten. Zij genoten verscheidene voorregten, die aan decate- eiiiimeneu ontzegd werden. Zij alleen, b. v., konden aanzitten aan de tafel des Heeren, daar niemand dan de gedoopteu communiceren mogten. Het was dan ook voor ecu diaken de gewoonte om met luider s( emme uitte roepen, alvorens het avondmaal begon : „Heilige dingen voor heilige personen: gij, catechumenen, gaat henen," waarop de ongedoopten onmiddellijk opstou- den cu de kerk verlieten. Ecu ander voorregt, dat geloovigen alleen genoten, was, dat zij zich met den voorganger in al de gebeden der kerk vereenigdeu, terwijl de catechumenen allen bij een gedeelte der dienst tegenwoordig konden zijn. Het gebruik van het Gebed des Heeren was meer in het bijzonder tot- de geloovigen beperkt. Eu nog verder, de geloovigen mogten toehoorders zijn bij alle redevoeringen en verklaringen iu de kerk, zelfs die, welke over denete- ligste punten en diepzinnige mysteriën der Christelijke godsdienst, handelden, waarvan de catechumenen streng uitgesloten werden, daar zij niet in staat waren om ze juist te begrijpenen er voordeel van te trekken. Zie Catechumenen. GEMARA, een commeutair op de Joodsche Mishna
(zie ald.).Twee zulke commentarienwerden er gemaakt, de eene te Jeruzalem, de andere te Rabylon. Men ver- onderstelt, dat de eerste het werk geweest, is van den rabbijn Joehonan, die omstreeks het midden der derde eeuw leefde, terwijl de laatste, die van de twee het meest geacht wordt.het werk isvau rabbi Ashé en eenige |
|||||||||
|
GENEALOGIE*.
|
|||||||||
|
S4S
|
|||||||||
|
in Gen. XLTX: 10 vervat, op den Messias betrekking
hoeft. Zoo ook is liet woord Spruite in Zacli. IIT: S van dezelfde waarde in getallen als liet woord T/oos/tv, een naam door de Talmudisfen aan den Messias gege- veu, en daarom denkt men. dat liet builen allen twijfel bewezen is, dal de Spruite van Zachariasgeene andere is dan de Messias. Zie Gabhala. GENEALOGIËN, stamregisters van afzonderlijke
l personen of familiën, die bij de oude Hebreen voor zoo belangrijk werdengehouden,dal eenc bijzondere klasse van personen, Sholerim geheeten, aangesteld werd om zulke registers hij te houden. l?ij alle volkeren, zelfs van de vroegste tijden, schijnen zulke genealogische geschriften zorgvuldig bewaard geworden te zijn. Zelfs in het aartsvadcrlijke tijdperk vinden wij er sporen van, zooals in Gen. X: 10: „En het beginsel zijns rijks was Kabel, en Erech, en Acead, en Calne in het land Sinear." De groole toeneming van de Hebrccuwsche bevolking gedurende haar verblijf in Egypte maakte stamregisters volstrekt noodzakelijk, opdat de stam- men van elkander afgescheiden zouden blijven, üe zorg voor deze registers werd eerst aan de Sholerim of schrift geleerden en later aan de Levieten toe vertrouwd. 1 u latere tijden werden deze documenten in den tempel bewaard. Het is volstrekt niet onwaarschijnlijk, dat er eenigeverwarringaaugaandczekere familiën goduren- de de Babylonische ballingschap ontstaan is; maar bij liniine tcrugkeering naar Palestina schijnen de Ile- breën het geheel tot eene volmaakte orde gebragt te hebben, gelijk duidelijk blijkt uit de zorg, waarmede de stamregisters in het Eerste Roek der Kronijken worden nagegaan. En zoo zorgvuldig werd dezuiver- lieid der afstamming voor de priesters bewaard, dat zij, die na de ballingschap hun stamregister nietver- toonen konden, van het heilige dienstwerk werden uitgesloten. Josephus berigt ons ook, dat de Joden eene onafgebroken reeks van hoogepriesters in hunne registers gedurende ongeveer 2,000 jareu bewaard hadden. Hieronymus verklaart, dat de Joden de regis- Iers van Adam tot Zerubbabel even goed kenden als hunne eigene namen. Deze groote naauwgezetheid aangaande de genealogie van elke familie bij de Joden ontstond uit de noodzakelijkheid, om de linie van af- komst van den Messias onafgebroken van Abraham en David te bewaren. Van daar de naauwgezetheid, waar- mede deze linie door de Evangelisten Mattheüs en Lukas nagegaan wordt. En het is niet weinig opmer- kenswaardig, dal, daarliet groote doel,waarvoor zulke stamregisters gehouden werden, vervuld, en ergeene verdere behoefte aan is, de Joden thans hunne oude ge- |
nealogien geheel verloren hebben, en van den lijd
hunner geheele verstrooijing onder TIadrianus af is er geene enkele familie in staat om het register van hare afkomst van ecu derstaminen van Israël te vertoonen. Dit is op zich zelf een voldoend bewijs, dal de Messias reeds gekomen is, en dat Hij niemand anders is dan Jezus van Nazareth, wiens afkomst zoo volledig en naauwgezet in elke schakel tot aan David, tol Abra- ham en zelfs tot Adam nagegaan is. Over dit onderwerp maakt zeker godgeleerde de volgende treffende opmer- king: „Ik kan niet nalaten op te merkeu, dal alleen de lijst van namen, waardoor Mattheüs onzen Zaligmaker met Abraham, en waardoor Lukas Hem met Adam verbindt, mij altijd onuitsprekelijk verheven heeft toegeschenen, en berekend om ons een diepen indruk te geven van de besturende voorzienigheid van God. Wij worden door een tijdperk van vele duizenden jaren gevoerd, en te midden van de omwentelingen der mag- tigste rijken en de opkomst en den val van vele koning- rijken, van de stuiptrekkingen der natuur en eene lange reeks van menschengeslachten, — te midden van al deze dingen zien wij de hand van God steeds bezig om Zijne eeuwige besluiten ten uilvoer te bron- gen. Wij hebben, als het ware, de fontein van eene rivier, naauwclijks te onderscheiden in haar eerste be- gin, nu in gevaarvan opgedroogd Ie worden in eene ver- se! imeijonde woestijn, dan van zich Ie verwarren inver- maagschaptc vloeden, dan van verloren te geraken on- der de eindclooze moerassen eener nieuwe landstreek, eindelijk van verzwolgen te worden in eene opening der aarde en schijnbaar voor altijd voor hot mensche- lijke oog verloren te zijn; en nadat men haar door zoovele verschillende en verwijderde klimaten tot zulk een einde gevolgd heeft, komt zij weder te voorschijn met weêrgalooze schoonheid en grootheid. De ver- beelding des menschen wordt ontsteld, wanneer zij bet waagt zich een denkbeeld te vormen van de lange reeks van natiën en van de veranderingen, die er in de maatschappij plaats hadden van de tijden van Adam en Abraham en David totaan (lic van Christus. Maar te midden van de oneindige verscheidenheid van bel menschelijke karakter, van de \\ reeselijke opwellingen van menschclijke hartstogtcn en de groote verschei- denhcden van menschelijke toestanden, en te midden van de vele millioeiicu menschelijke wezens, die in de wereld kwamen, hunne rol daarin vervulden, en dan verdwenen en vergeten werden, te midden van deze cindelooze verscheidenheid van menschelijke wezens en menschelijke hartstogtcn en menschelijke plannen, is bet plan des Almagtigen onveranderlijk hetzelfde, |
||||||||
|
GENERATIE. s4!»
|
||||||||
|
eu Hij brengt liet evenzeer ten uitvoer door de toe-
stemming, de medewerking, de onverschilligheid, de onwetendheid en den tegenstand des menschen. In den koning en in den slaaf, in het paleis en in de hut, in de stad en iu de velden, op den berg en in het dal, ii in de regl vaardigen eu iu de goddeloozeu vinden wij
de werkingen der Voorzienigheid tot hetzelfde welda- dige doel. Het geloof van Abraham, de afgoderij van Amazia, de nederigheid van Jozef, eu de heerlijkheid ,|- van Salomo, alles moei te zamen werken tot ééno ge-
benrtenis. In de schaapskooijen van M&mre, in de gevangenissen van Egypte, iu de korenvelden van Boas, op den troon van Juda, onder de wilgen langs de rivieren van liabvlun, iu den tempel van Jeruzalem, iu de werkplaatsen van (ialilea eu de kribbe van Beth- le.hem, overal zien wij den indruk van den vinger Gods. Eu ik kan uiet nalaten te denken, dat iu dit begin van de geschiedenis der kerk onder hel Nieuw e Testament, wij iu de verwijzing, die er op de Vorige wetgeving gedaan wordt, en iu het feit, dat God nooit ! voor een oogeublik hel woord vergat, dat Hij tot dui- zend geueratiëu sprak, een onderpand hebben, dat God iu Zijn eigeu tijd niet ualateu zal alles te vervullen, wat Hij aangaande Ziju rijk gesproken heeft. Wanneer wij de donkerste tijdperken van de Christelijke kerk beschouwen, kunnen wij ook bemoediging verkrijgen door het geloof, dat de Almagtige nooit de aarde I geheel verliet. Eu toen de omstandigheden der kerk
hel wanhopigst schenen, moet men bedeukeu, dat het was, toeu de zaak van Israël eu van het inenschdom vooraltijd verloren scheen, toen de troou \\au David in het stof was verzonken, toen hel koninklijke bloed bijna verloren was ouder de geringsten van het volk; maar toen ook was het, dat God een Hoorn der zalig- heid verwekte iu het huis vau Ziju dienstknecht David." GENERATIE (EuuwKiü), eene uitdrukking door Christelijke godgeleerden gebezigd met betrekking i tot den Tweeden Persoon der Drioëenheid, ten einde
Ziju uitgang uit den Vader aan te duiden. Het denk- beeld ligt opgesloten iu het Zoonschap van Christus. Het is gevaarlijk om de zaak met te grootc naauwgc- | zethcid te bespreken, daar wij door valsche analogiën
j op een verkeerdeu weg geleid kunueu worden, en naar
het mensehelijke over hel zuiver Goddelijke zouden kunnen redeneren. Daarom spreken de kerkvaders niet grootc omzigtighcid over dit punt. „Maakgeeue ] beschouwingen over de Goddelijke generatie," zegt
Gregorius van Xaziauze, „want dit is niet veilig. Laat de leer iu stilte vereerd worden; het is eene groot e zaak voor u om dat feil te kennen; wij kunueu uiet |
||||||||
|
aannemen, dat zelfs engelen de wijze waarop verstaan,
veel minder gij." Athauasius verklaart lot hetzelfde einde: „Zulke bespiegelaars zouden even goed kuuueii onderzoeken, waar God is, en hoe Hij God is, en vau welke natuur de Vader is. Maar daar zulke kwestien even oneerbiedig als ongodsdienstig ziju, zoo is hel ook onwel tig zulke gedachten te koesteren over de i generatie vanden Zoon van God.-\' Chr^sostoinuszegt i ook op dezelfde voorzigtige wijze: „Ik weet, dat Hij
den Zoon gewon; de wijze waarop weet ik niet. Ik weet, dat de Heilige Geest uil Hem is; hoe uit Hem begrijp ik niet. Ik eet voedsel; maar hoe dit veranderd wordt in mijn vleesch eu bloed weet ik uiet. Wij keu- iicii die dingeu uiet, die wij eiken dag zien, wanneer wij eteu, eu toch bemoeijen wij ons niet ouderzoekiu- gen aangaande de substantie vau God.\' Maar terwijl de kerkvaders aldus zorgvuldig vermijden, om te trach- : ten wijs te ziju boven hetgeen geschreven is, of te i
\\ erklaren wat onverklaarbaar is en zulks noodwendig inoel ziju, geloofden zij even «el aam Ie leer der eeuwige generatie van den Zoon als den (\'eniggeboren vanden i Vader, die ten volle deelt inde Godheid van den Vader.
Daarom wordt ous bevolen den Zoon te eereu, gelijk wij den Vader eereu. De leer van den uitgang des Zoons uit den Vader,
| gelijk zij ligl opgesloten in de uitdrukking Eeuwige
j Generatie, gaf vroeg oorsprong aan verkeerde opvat-
tingen. De Valcutiniauen en Manicheeërs in de I weede eeuw, b. v., vervielen lot de ketterij van eene soort van dithi\'ïsMt\'s, of het beweren van zulk eene scheiding tusschcu den Vader en den Zoon, dat zij twee Goden uitmaakten. De Eclcctischen eu anderen, die aan de leer der Emanatiën geloofden, beschouwden den Zoon als persoonlijk onderscheiden van den Vader en van ecuc mindere natuur. De oudere en de nieuwere Ari- auen hebben steeds de eeuwige generatie van den Zoon ontkend, eu beweerd, dat Hij ecu begin van bestaan had, en dat Hij iu wezen minder was dan de Vader. Zie Arianes. De. leer van de eeuwige generatie des Zoons is evenwel niet alleen door de Arianeu en de Soeiuiancn geloochend, maar zelfs door sommige, iu andere opzigten regtzi uuige,Triuitariërs,dic geloovcu, dat het Zoonschap vau Christus gegrond is niet op eene natuurlijke maar op ecuc officiëele belrekking tot den Eersten Persoon iu de Godheid. Zij loocheueu Zijne eeuwige generatie voornamelijk wegens de moeijelijk- luid, die zij ondervinden, om iets iu de Goddelijke i uatuur te bevatten, dat overeenkomt niet hetgeen liet
I woord generatie aanduidl in zijne toepassing op schep-
selen. Maar hel is geheel onbestaanbaar niet denaard |
||||||||
|
ie;
|
||||||||
|
v VAN).
|
|||||||||
|
850 GEXEVE
|
|||||||||
|
; Calvijn. Naauwelijks hadden zij gezamenlijk hunnen
arbeid begonnen, of de Kerk van Genève en de stad zelve begonnen verscheurd te worden door inwendige oneenighedeu, daar er eene partij opstond, die eenige van de bijgeloovige plegtigheden en feesten zocht te herstellen, welke de Hervorming gelukkig had afge- sehaft. De raad nam deel aan deze beweging van terug- ! gang, en het gevolg was, dat Calvijn en Farel uit. de republiek werden verbannen. De Kerk van Genève ; leed zeer door de verbanning harer herders, doch de geloovigen onder haar werden door menigen brief van troost en aaumoedigingverheugd. De burgers badden de Roomschegodsdienst openlijk afgezworeu, euhun- ! ne gehechtheid beleden aan de Hervorming op den 20,ten .lulij 1530. De berooving betreurende, die zij door het eigendunkelijke gedrag hunner burgerlijke overheden geleden hadden, verzochten zij den raad herhaaldelijk, om hunne geliefkoosde herders uit de verbanning terug te roepen. Gedurende eenigen tijd werd er geen acht geslagen op hunne dringende ver- ; zoeken, maar eindelijk in 1510 werd er eene formeele ! uitnoodiging naar Straatsburg gezonden, zoowel van j de burgers als van den raad, waarbij Calvijn gesmeekt werd terug te keeren. Evenwel eerst in September van bet volgende jaar gaf hij gehoor aan de herbaalde en dringende uitnoodigingen van de inwoners van Genè- ve. Van 1541 tot 1501 ging Calvijn voort met de Kerk in die stad op te bouwen, die hij voornamelijk had ge- sticht; en zoodanig was de wijsheid van dezen man, dat de inrigting en de werking dier Kerk haar tot een voorbeeld van al de Hervormde kerken van Europa maakte. Niet alleen om de zuiverheid harer leer, maar ook om de volledigheid harer wijze van bestuur, werd de Kerk, die Calvijn te Genève had opgerigt, eene van de invloedrijkste kerken der Hervorming. Ku hetgeen krachtig medewerkte om hare nuttigheid te vergroo- ten, was het collegie, dat in 1558 door den senaat, op aanraden van Calvijn, te Genève werd gesticht. Daar leerden Calvijn en Beza, en daarheen trokken dan ook studenten in groot getal uit Frankrijk, Ttaliè, Duitsch- land, Engeland en Schotland. Zoo werd Genève het middelpunt, waaruit het licht der Hervorming in alle rigtingen straalde. Inderdaad hebben de roem van Calvijn en de beroemdheid van het collegie, dat hij stichtte, voor de Kerk van Genève de onderscheiding verworven van de moeder te zijn der Hervormde ker- ken, gelijk Wittenberg die der Luthersche gemeenten was. Eene der grootste weldaden, die Calvijn aan Ge-
nève, en daardoor aan vele Hervormde kerken in |
|||||||||
|
van lift onderwerp, om aan den geest toe te staau zulke
: overeenkomsten te maken. Er kan gecnc gelijkheid zijn tnssehen generatie, zooals het woord gebezigd wordt met betrekking tot den mensch, en generatie, zooals men bet woord gebruikt voor een van de Per- sonen der Godheid. Het eenige doel, wanneer men zulk eene uitdrukking aangaande den Zoon van God bezigt, is om op een en dcnzelfdentijd een onderscheid van personen uit te drukken, en eene wederkeerige betrekking tusschen den Vader en den Zoon. Buiten deze algemeone verklaring der zaak te gaan, en te he- weren, dat de generatie van den Zoon bestond in de mededeeling van de Goddelijke natuur en volmaakt- beden aan Hem, of om te beweren, dat de Vader de natuur van den Zoon niet gewon, maar den persoon, is te traehten eene verklaring te geven van datgene, wat de menschelijke vermogens niet ten volle kunnen be- grijpou. GENÈVE (Kerk van). De beginselen der Hervor-
m ing werden niet het eerst door Johannes Calvijn naar Genève overgebragt, zooals men over het algemeen heeft geloofd, maar door Willem Farel, die in het jaar 1532 aldaar het evangelie predikte, maar op aanzetten van den bissebop uit die stad verbannen werd. Deze ijverige hervormer werd in Genève opgevolgd door Antbonius Fromeut, die echter dezelfde behandeling onderging. De inzigt.cn van het volk ondergingen eehter eene verandering, en de raad, in plaats van den bisschop te ondersteunen, verliet hem. Deze vond het daarop in 1533 noodzakelijk uit de stad te wijken, waarop de twee verbannen predikanten tcruggeroe- peu werden. Daar de Hervormde beginselen nu het | overwigt onder alle klassen van inenschen gekregen hadden, verzamelden Farel en Fromeut met Petrus Viret een aantal Protestanten te Genève rondom zich, I en zulk ecu snellen voortgang maakte de zaak in de stad, dat de raad in 1535 zich voor de Hervorming verklaarde. Maar hoewel er eene Hervormde kerk al- dus in de stad gesticht was, die een talrijk aantal leden uit alle klassen van inenschen had, werd zij toch niet geheel georganiseerd voor de aankomst van Calvijn in 153fi. Deze groote Hervormer, die in 1509 in Frank- rijk geboren was, had Hervormde beginselen omhelsd, en zocht die ijverig onder zijne landgenooten te ver- breiden. Zijn roem had Zwitserland bereikt, en toen hij in den loop zijner reizen te Genève gekomen was, werd hij overgehaald om zich in die stad te vestigen, en zich aan het opbouwen van de nieuw gevormde Protestant sche kerk te wijden. Farel en Viret bedienden zich gaarne van den raad en den bijstand van een man als |
|||||||||
|
GENÈVE (
andere lauden verleende, was de instelling van de
Presbytcriaansche wijze van kerkbestuur. In strijd met de inzigtcn van Zwingli beweerde hij, dat de Kerk de magt bezit om zich zelve te besturen, onafhankelijk van deu burgerlijken magistraat, wiens regtsmagt uitsluitend moest beperkt zijn tot wereldlijke zaken, en in zoo verre de Kerk betrof, kende L\'alviju den ma- gist raat de bescherming er van en eene uitwendige zorg er over toe. Hij beweerde ook, dat alle dienaren vau Christus door de Goddelijke aanstelling gelijk waren. Dit beginsel ligt ten grondslag van die wijze van kerkbestuur, die Calvijn te Genève invoerde. En volgens dit beginsel weigerde hij eene opklimming van ambten onder de herders der Kerk te erkennen, maar stelde hij een consistorie in, zamengestcld uit ! ii besturende en uit onderwijzende ouderlingen; de eerstgenoemden waren leden der Kerk, die alleen in i de kerk moesten besturen, en de laatsten moesten j onderwijzen en besturen. Dit kerkelijke ligchaam bekleedde hij met een hoogeu graad van magt en ge- zag. Hij riep ook synoden bijeen, en herstelde het oude gebruik der excommunicatie weder in zijne vroe- gerc kracht. Deze schikkingen werden gemaakt met toestemniiug van de meerderheid vau deu senaat. De Kerk vau Genève verwierp aldus te gelijker tijd
het pausschap en de bisschoppelijke waardigheid, en
; nam een stelsel van kerkbestuur aan, dat iets had van
j het republikeinschc karakter van het burgerlijke be-
stuur. Calvijn was voornamelijk in de zamenstelliug
van beiden betrokken, en bij gevolg was er geeiie ge-
ringe gelijkenis in de geregelde opklimming der ho-
veu. De hoogste magt van den staat berustte bij drie
raden: de algemeeue raad, de raad van twee honderd,
en de raad van vijf en twintig. De algemeene raad
was zamengestcld uit de burgers en bnrgeressen, die
deu ouderdom van vijf en twintig jaren hadden be-
reikl, en de bijeenkomsten van dezen raad hadden
tweemaal in het jaar plaats, ten einde magistraten te
verkiezen. Deze raad was ook bekleed met de magt
om wetten te maken, te beschikken over oorlog en
vrede, en belastingen te heffen voor de behoeften der
; republiek. De raad van twee honderd was zamcuge-
j steld uit twee honderd en vijftig burgers en burgeres-
j sen, elk van welke dertig jaar oud moest zijn. De
leden van dezen raad werden voor hun leven verko-
zen, tenzij zij bankroetiers werden, of gedegradeerd
werden door de censuur, die jaarlijks geschiedde. Deze
■ raad maakte het opperste gcregtshof uit, en werd over
alle zaken van belang geraadpleegd. De raad van vijf
en twintig of kleine raad, gelijk hij gewoonlijk werd
|
|||||
|
BRK VAN). 851 |
genoemd, werd uit den raad van twee honderd verko- j
zen. Alle leden werden voor hun leven verkozen, tenzij \' in geval zij bankroet gingen of van degradatie. De inrigting der kerkelijke hoven had eenige over- i
eenkomst met die der burgerlijke. De geestelijken j bekleedden bij alle openbare gelegenheden denzelfden ! rang als de leden van den raad van vijf en twintig. Het \\ consistorie was zamengestcld uit al de herders der republiek en twaalf leeken-ouderlingen, van welke er twee lid waren vau den kleinen raad, een derde een der auditeurs, en de overige negen uit den raad van twee honderd genomen waren. De herders waren permanente leden van het hof, maar de ouderlingen werden slechts voor zes jaren verkozen. Het consis- torie kwam eiken Donderdag bijeen, en Calvijn was de voorzitter gedurende zijn leven, maar na zijn dood | werd er eene andere inrigting aangenomen, en werd de president elke week veranderd, zoodat elk der her- ders op zijne beurt dm voorzittersstoel bezette. Het behoorde tot den werkkring van het consistorie om kennis Ie nemen van alle openbare schandalen, en kerkelijke straffen op te leggen; maar voor burgerlijke straffen van misdadigers was het uoodig hen over te leveren aan den kleinen raad. Niet alleen verschilde echter de Kerk van Genève in
hare kerkelijke inrigting van de kerkeu door Luthcr, Zwingli en hunne medehelpers gesticht, maar ook in hare inzigten over het avondmaal. Over dit onder- werp merkt Moshcim aan : „Ten tweede smaakte het gevoelen, door Zwingli ten opzigte van het avond- maal omhelsd, iu gecnen deele aan Calvijn, die om de gewenschte vcreeniging niet de Luthersche kerk te bevorderen en gemakkelijker te maken,cen ander in de plaats stelde, hetwelk overeenkomstiger scheen met de leer der Kerk, en er inderdaad maar weinig van j verschilde. Want daar de leer van Zwingli alleen i eene figuurlijke tegenwoordigheid van het ligchaam j en bloed des Heeren, door de leekenen van brood en I wijn afgebeeld, erkende, en een godvruchtig herden- ! ken aan den dood van Christus en aan de weldaden daardoor voor het menschdom verworven aanmerkte , als de eenige vruchten van de viering des avondmaals, • gaf Calvijn aan dit stuk eene geheel andere uitlegging. Hij erkende eene wezenlijke hoewel geestelijke tegen- woordigheid van Christus in dit boudteeken, of, om j dit met andere woorden uit te drukken, hij beweerde, dat ware Christenen, die met een levendig\' geloof tot de viering dier gewijde instelling toetraden, op eene j zekere wijze verecnigd werden met den mensch Cbris- i tus, en dat uit die vcreeniging het geestelijk leven der |
|||||
|
852 GENÈVE
|
||||||||
|
CKKK VAN).
terwijl de laatsteu meenden, dal Hij dien alleen toe-
gestaan, niel besloten had. Het duurde echter niet lang, of deze kleine geschillen in de Gencefsche school werden uit het oog verloren, te midden vau den scher- pen en langdurigen strijd, die er iu Holland tussehen de Calüinitten eu de Arminianen ontstond, en tot de synode van Dordrecht in 161S en 1619 leidde, waarop I de leerstellingen van Genève zegevierden. De grootc naam, dien de Gencefsche academie eens genoot, bc- gon langzamerhand af te nemen na de vestiging der Nederlaudschc republiek, en de oprigting van de ; hoogcseholcn te Leyden, Franeker en Utrecht. Ook
nam de Kerk van Genève iu het vervolg van tijd de gevoelens der Nederlaudschc Armixiatien aan den ! i eenen kant en der Franschc Amyritklisten aan den an- |
deren kant aan. Evenwel werden er ook door en door regtzinnige godgeleerden op hare kansels gevonden, en wij vinden dan ook, dat in den twist, die er over de | gevoelens van La Place ontstond, Frans Turrctin de Geneefschc kerk aanzette om de leer aan ie nemen van de onmiddellijke toerekening van Adams zoude als een geloofsartikel, en dus haar geloof te verklaren aan ccuc toerekening gegrond op het besluit van God, en ; niet aan eene toerekening, die ecu natuurlijk gevolg I was van de afstamming der menseben van Adam. i Onder de predikanten vau Genève waren er somraisre, die de gevoelens vau Amyraut eu La Place zochten i voort te planten, en daar eenigc van hen welsprekende j en geleerde mannen waren, slaagden zij er in andc- ren over te halen om hunne meeningen te omhelzen. De zaken nu begonnen een ernstig voorkomen aan Ie nemen, en de voornaamste godgeleerden van Zwitser- land lieten derhalve in hef jaar 1(575 een bock opma- ken door .Tohannes Hendrik Heidegger, een beroemd godgeleerde van Zurich, om de Franschc meeningen te bestrijden. Deze verhandeling, die den naam vau Fokmila Coksensus (zie ald.) ontving, werd op hoog j bevel aan de gewone Hclvetische formulieren gehecht. Velen gevoelden, dat zij volgens hun geweten dit 1\'or- mulicr niet konden onderteekenen. Daardoor ont- stonden er bewegingen in verschillende gedeelten van Zwitserland, en onder anderen in de republiek van Genève, waar verscheidene pogingen gedaan wer- ; den om hare afschalBng te verkrijgen, maar zouder
uitwerking, daar de Formula haar gezag behield lot aan het jaar 1706, toen zij, zonder door een stellig besluit afgeschaft te zijn, langzamerhand in onbruik , verviel.
Iu het eerste gedeelte der achttiende eeuw begon
de Kerk van Genève snel terug te gaan van het hooge |
||||||||
|
ziel nieuwe kracht ontleende, en tot een hoogeren
1 trap van zuiverheid en volmaaktheid opklom. Deze soort van spreekwijzen vond men ook in de kerkboe- ken door Luther opgesteld, en naardemaal Calviju onder meer andere dingen aanmerkte, dat de Godde- lijke genade door de onderhouding van \'s Heeren avondmaal den zondaren tocgebragt eu verzegeld werd, zijn velen tot de gedachte gekomen, dat hij het gevoelen omhelsde, hetwelk voorgesteld wordt ouder de barbaarsche benaming van tnipauaüe, en maar zeer weinig verschilde van de leer der Luthcrschc kerk omtrent dit gewigtige onderwerp. Wat hiervan ook wezen moge, zijne begrippen verschilden wijd en ver van die, welke Zwingli voorstond; want daar. volgens den laatstgemeldc, alle Christenen zonder onder- scheid, wedergeborenen of onwedergeborenen, deel konden verkrijgen aan het ligehaam en bloed des Heeren, bepaalde Calvijn dit voorregt alleen tot de godvruchtige eu wedergeborene belijders van Jezus naam." (ieene der Hervormde kerken was, wal het onder-
wijs iu de theologie aangaat, zoo bevoorregt als de Kerk van Geuève. Onder de leiding van een meester in de godgeleerdheid gelijk Calvijn, kan het niet uit- blijven, dal die Kerk eene juiste en zelfs diepe kennis verkreeg van de Goddelijke waarheid; en zoodanig was <ii\' kracht, waarmede Calvijn de grootc hoofd- punten verklaarde, welke de Calvinistische van de Luthersche eu Zwiugliaauschc kerken onderscheidde, dal hij er in slaagde om nagenoeg de geheele Tler- \' vormde kerk, niet alleen in Zwitserland, maar in gc- liccl Buropa, er toe te brengen zijne inzigten aan te nemen. Het gevolg was, dal, terwijl liet Presbyter!- aansche stelsel van kerkbestuur, dat Calvijn te Gonève stichtte, slechts tot zekere grens werd aangenomen, zooals b. v. door de Franschc, de Nedcrlandsche, de Schotsehe en ecnige andere kerken, zijn theologisch stelsel, dat zelfs nu nog den naam draagt van C\'.u.vi- nismus (zie ald.), spoedig wijd en zijd werd aangeuo- men door de verschillende kerken der Hervorming. Dit was zoodanig het geval, dat iu het begin der zc- venticudc eeuw gecne Protestantsche theologische school een grooteren naam genoot dan die van Genève. Zelfs toen waren er echter ecnige godgeleerden, die, gelijk Hendrik Bulliuger van Zurich, afweken van de leerstellingen in de school van Genève geleerd; en zelfs onder de Calvinisten zelve ontstonden er scherpe geschillen hisschen de Supralapsariën eu de Sitblap- tanen, de eersten van welke geloofden, dal God van alle eeuwigheid den val des menschen hesloten had, |
||||||||
|
GENEVEVA (KEEST VAN DE II.) — GEN KV EVA (NONNEN VAN DE IL).
|
|||||||||
|
S53
|
|||||||||
|
standpunt, dat zij eenmaal onder de kerken der Her-
vorming had ingenomen. Niet alleen hield zij opCal- vinistisch te zijn in hare leer, maar zij ging zelfs vooraan bij het verkondigen van Ariaansche en zelfs Sociniaan- sche leerstellingen. Li. hel midden dier eeuw beschul- ligt d\'Alembert in de Fransche Encyclopédie hare gezamenlijke leeraars openlijk van de Godheid van Jezus Christus te loochenen. Voltaire juicht in een brief aan d\'Alembert in U\'i.\'i in het afwijken der Ge- neefschen van de oude zuiverheid van hun theologisch geloof. De herders trachtten flaauwclijk zich te regt- vaardigen in de oogen van het Christelijke publiek door ceue verklaring in algemecnebewoordingen, die zij aan de wereld zonden, tiet was echter maar al te duidelijk, dat terwijl hunne kerkelijke formulieren nog streng regtziuuig waren, de herders in werkelijkheid Ariaansche of Sociniaansche meeniugen verkondig- den. Ztdk cenc ongelijkheid tusschen de erkende geloofsstukken der Kerk en het openbare onderwijs harer herders werd spoedigvoor iedereenzigtbaar. De herders van Gene ve zagen, dat de tijd gekomen was om de geloofsboeken te wijzigen, indien zij tegenover de wereld voor aan zich zelve gelijk wilden doorgaan. Zij gaven daarom ecu nieuwen „Catechismus of Onderrigt inde Christelijke godsdienst ten gebmikevnn deZwit- serscheenFraiischcProtcstant*ehe kerken"\' in hetlicht, en door ecu volkomen stilzwijgen te bewaren over de leer der Driccenheid, der zaligmaking door het geloof en andere bijzondere leerstellingen van het Christelijk geloof, leerden zij, ten minste ineen negatieven vorm, wat aan een stelsel van deïsmus gelijk was. Om hunne < inzigten nog verder ingang te doen vinden, namen zij de Geloofsbelijdenis uit de Liturgie, die in de Kerk van Geuèvc in gebruik was, en bragteuzij veranderiu- gen in de Liturgie zelve aan, en zelfs in de eerwaardige vertaling der Schriften. Na gedurende eenc lange reeks van jaren voortgegaan te zijn met de waarheid te onderdrukken, zoo niet met dwaling in te scherpen, namen de gezamenlijke predikanten in Mei 1S17 het besluit, dat alle kandidaten de volgende verbiudtcnis zouden onderteekenen: „Wij beloven ons te onthouden, zoo laug wij in de
kerken van het canton Genève wonen en prediken, van onze meening te handhaven, hetzij door de gehcelc preek of een gedeelte daarvan op dat doel gerigt: 1. Aangaande de wijze, waarop de Goddelijke uatuur
vereeuigd is met den persoon van Jezus Christus; 2. Aangaande de erfzonde; 3. Aangaande de wijze, i
waarop de genade werkt, of aangaande de krachtda- dige genade; i. Aangaande de voorbeschikking. |
|||||||||
|
„Wij beloven bovendien in onze openbare redevoe-
ringen de meening van een der herders over deze on- derwerpen niet te bestrijden. „Teuslot te verbinden wij ons, als wij de gelegenheid
hebben om onze gedachten over een dezer onderwerpen uit te drukken, dat te doen zonder op onze bijzondere inzigten aan te dringen, door alle taal te vermijden, die vreemd is aan de Heilige Schriften, en door gebruik ie maken van de uitdrukkingen, die zij bezigen." De omstandigheid, die de herders er tocbragl deze
verbindtenis op te maken, was de vorming eencr Pro- lestantsche Evangelische kerk te Genève, die gesticht was om de evangelische leer te handhaven, waartegen do gezamenlijke herders zich zoo bitterlijk verzet tedeu. Nu begon ereene vervolging tegen de afgescheidenen, niet alleen van den kant der herders, maar ook van het gouvernement. Zij hebben echter vasten voet be- houden, tegenover hevige ontmoediging. Het is aan- genaam, dat wij kunnen mcdcdeelen, dat eene bepaalde verbetering ouder de herders en de lecken der Kerk van Genève heeft plaats gegrepen, en dat de waarheid van God nogmaals gel rouw gepredikt wordt in de stad, waar Calviju zoo lang geleefd en gearbeid heeft in de zaak zijns Goddelijken meesters, en waar d\'Au- bigné, Gaussen, en Malan gepredikt en geschreven hebbeu ter verdediging van het zuivere Christendom van her Nieuwe Testament. GENÈVE VA (II.) (Feest van de), een lloomsch
feest te Parijs op den 3\'le" Januarij gevierd, ter cere van de II. Gcucveva, de patrones der stad. GENEVEVA (H.Ya(NoNXEN van de), eenc nonneu-
ordc te Parijs, die naar hare stichteres, die ze in 1630 stichtte,ook Miramiouengenoemd wordt. Eene andere orde, die denzelfden naam droeg, werd in 1636 ge- sticht door eene dame, Mademoiselle Blossel genaamd. De nonnen voedden jonge kinderen op, bezochten de ziekeu, en hielden zich onledig met daden van liefda- digheid. De twee genoemde orden werden in 1665 vereeuigd, terwijl Madame de Miramion tot voogdes werd verkozen. In den loop der tijden voegden zich verscheidene andere orden bij haar. De regelingen der orde eischten, dat eenc zuster een proeftijd van twee jaren onderging, alvorens zij in de vereeniging werd opgenomen, en ook dat zij twintig jaar was bij hare intrede in de orde. Zij deed geene gelofte, maar zoodra zij lid der vereeniging werd, was zij verpligt de dienst der Heilige Maagd eiken dag op te zeggcu, en des morgens en des avonds een uur in hel stillegebed door te brengen. De kleed ij der orde was van zwarte wollen stof. |
|||||||||
|
GENIËN — (iENUFLKCTENTES.
|
|||||||||
|
854
|
|||||||||
|
GENIËN, eene ondergeschikte klasse van godheden
bij de oude Heidenen, die beschouwd werden als de be- waaksters ende beschermsters der menschen van hunne wieg tot aan hun graf. De Grieken cu Romeinen gc- loofden ten stelligste aan het bestaan dezer bescherm- geesten, die de gcbedeu der menschen aan de goden, en de antwoorden van de goden aan de menschen overbragteu. De Grieken noemden de Geniën Dcenious. Aan een ieder was een goede en ecu booze genius gedurende zijn leven toegekend, de goede genius om hem aan te zetten tot daden van deugd en vroomheid, en de slechte tot booze en misdadige daden. Hesiodns, die zegt, dat de Geniën 30.000 in getal zijn, stelt hen voor als de zielen der regt vaardigen, die in de gouden eeuw der wereld leefden Plat o geeft niet alleen een dezer Geniën aan eiken nieuscli gedurende zijn leven, maar doet hem hij den dood de ziel des menschen naar [lades geleiden. Ouder de oude Romeinen werden de Geniën beschouwd als niet allecu den inensch te ver- gezellen gedurende zijn leven, maar als werkelijk het leven voort te brengen, en daarom worden zij dikwijls DA Genitale) genoemd. Ken ander denkbeeld van de Romeinen omtrent de Geniën was, dat aan elk dier zoo- wel als aan eiken mensch, en zelfs aan elke plaats, een bijzondere Genius was toegekend. Het was te Home voor een ieder de gewoonte om zijn eigen Genius te aanbidden, vooral op zijn geboortedag, metplengoffers van wijn, wierook en guirlandes van bloemen. IJci ge- hcclcKomeinschc volk alseeuenatie had een afzonder- lijken Genius, aan welken bij bijzondere gelegenheden offers gebragt werden. De Geniën moeten zorgvuldig onderscheiden w orden van de Lomt, aan welke hel be- schermheerschap van huisgezinnen was toevertrouwd; maar de Larcntalia werden zoowel ter eerc van ilc Laren als van de Geniën gevierd. Als eene beleefdheid jegens de keizers was bet dikwijls de gewoonte om bij hunnen Genius te zweren. De Genius van Socrates, den Griekschen wijsgeer, moet aan bijna eiken lezer bekend zijn. Dat de nieuwere Heidenen in zeer vele gevallen aan het bestaan van Geniën gelooven, is ruim- schoots aangetoond in hel artikel D.-emons. Het geloof aan de Geniën heeft van de vroegste
eeuwen af in Azië gehcerscht, en de Mohamcdancu beweren, dat voor den tijd, waarop het Mozaïsche ver- haal begint, de aarde bewoond werd door een geslacht van wezens, tusschen menschen en engelen, die zij Geniën noemen. Lenige Mohamedaansche schrijvers zeggen, dat de dynast ie der Geuiëuzeveu duizend jaren duurde, en die der Peris, wezens van eene mindere, maar toch geestelijke natuur, twee duizend jaren lau- |
|||||||||
|
ger. De souvereinen van beiden droegen voor het
grootste gedeelte den naam van Salomo; hun aantal bedroeg twee en zeventig. In rijkdommen, magt en weelde overtroffen deze monarchen alles, wat het ge- slacht van Adam ooit gezien had; maar de hoogmoed, die zulk eene heerlijkheid hun inboezemde, vervulde hunne borst met goddeloosheid, en hunne monster- achtige misdaden zetteden eindelijk den toorn des Al- magtigenaan. Satan of Eblis werd toen afgezonden om hen te vernietigen; hij roeide hel grootste gedeelte van liet trouwelooze geslacht uit, en dwong de overigen om eene schuilplaats te zoekeninde uitgcstrekteholen onder het magtigc K;if. K;if is de haam van hetberg- werk, dat het heelal ondersteunt; het omvat de beide Caucasische ketenen, den Taurus, den Imaüs en de hoogste toppen van Azië; zijne grondslagen rusten op den geheimzinnigcu Sakhrath, een zeer grooten sma- ragd, welks weerkaatsing eene azuren kleur aan den hemel geeft. Het was het vertrouwen, waarmede de overwinning Satan vervulde, die hem ertoebragl hul- de te bewijzen aan Adam. Toen de Gins naar Kaf vloden, voerde hun aanvoerder Gian-lbn-Gian eenbe- too\\ cnl schild met zich, gegraveerd met zevengeheim- zinnige teekenen, waarvan het bezit hem regt gaf op de souvereiniteit des heelals. Adam, bestuurd door een engel, vervolgde den oproerigcu Gin naar de hoofd- stad, die hij ouder de aarde bezat, en ontwrong aan hem het magische schild. Na zijn dood bleef het schild verborgen op het eiland Screndib of Ceylou, waar het ontdekt werd door Kaiomers, koning van Perzië, die dien ten gevolge souverein van het Oosten werd. De opvolgers vanKaiomers, ondersteund door deze toover- kraeht, onderwierpen niet alleen de menschcu, maar de Geniën en Henzen van K;if, en terwijl zij het schild behielden, werden zij heeren van het stoffelijke heelal. Gceu verhaal wordt er gedaan van de wijze, waarop het verloren werd. Bij het Perzische verhaal voegen de Arabieren, dat de Geniën door Salomo, den zoon van David, overwonnen en gedwongen werden om te helpen bij hel opbouwen zijner magtigc gebouwen, cu dat op het tijdperk van Mohameds zending vele van hen het geloof van den Islam omhelsden, sedert welk tijdperk zij ophielden gemeenschap te hebben met menschelijke wezens. GENUFLECTENTES (Lat. Knielen), eene klasse
van Catechvmexen (zie ald.) in de eerste Christelijke kerk, die zoo genoemd werden, omdat zij de oplegging der handen ontvingen, terwijl zij knielden. Zij droegen somtijds in het bijzonder den naam van catechumenen. Daarom werd dat gedeelte van de Liturgie, dat op hen |
|||||||||
|
KERK. 855
|
|||||||
|
betrekking had, in het bijzonder „Het gebed der Cate-
chumenen\'\' genoemd, dat aan het einde der preek werd
opgezegd, te gelijker tijd met de gebeden der Energu- menen en Penitcntes. De knielers hadden hunne plaats binnen liet sehip der kerk, nabij den Ambox (zie ald.), waar zij de oplegging der handen en den zegen des bisschops ontvingen. GEORGISCHE KERK. Georgië, oudtijds Iberië
geheeten, is eene vruchtbare Aziatische provincie op de zuidelijke helling van den Caueasus, thans onder- worpen aan het Russische rijk. De heerschendegods- dienst in het land, alvorens het tot het Christendom werd bekeerd, was waarschijnlijk eene wijziging van de oud-Perzische. Men aanbad een beeld van Ormuzd, hoewel de beeldendienst geen deel uitmaakte van de ware godsdienst van Zoroaster. De omstandigheden, j die in de vierde eeuw onder de Ibcriërs tot de invoe- riug van het Christendom leiddeu, zijn zeer belaug- I wekkend. Zij worden door Neander aldus beschreven: . „Onder de regering van keizer Constantijn werd eene Christin, misschien wel eenenou, door de Tberiërsge- vangen genomen, en aan een inwoner des lands als slavin verkocht. In het huis van dezen trok zij de op- mcrkzaainheid van allen tot zich door hare strenge, ascetisch-vromo levenswijs, en verwierf zich daardoor vertrouwen en achting. Eens gebeurde het, dat een ziek kind, naar de zeden des lands, van het eene huis naar het andere werd rondgedragen, opdat een ieder, die ecuig geneesmiddel tegen de ziekte kende, het zou opgeven. Toen dat kind, waarvoor niemand raad wist, mede tot haar gebragt werd, zeide zij, dat ook haar geen geneesmiddel bekend was, maar dat haar God Christus, ook zonder geneesmiddel, redding kou aan- brengen, waar alle raenschelijke hulp te kort schoot. Zij bad voor het kind, en daar het vervolgens gezond werd, schreef men dat aau haar gebed toe. Groot was de indruk, daardoor teweeggebragt. De mare er van kwam mede aan de kouingin ter oore, en toen deze ecnigen tijd daarna in cene zware, ziekte viel, liet ook zij do Christin tot zich ontbieden. De laatste, die niet den schijn van eene wouderdoenster wilde aannemen, verzocht van dat bezoek verschoond te worden. Maar nu liet de koningin zelve zich naar haar toe dragen, en werd insgelijks op haar gebed genezen. Toen de ko- ning zulks vernam, wilde hij aan de Christin rijke ge- scheuken zenden; maar zijne vrouw hield hem daarvan terug, terwijl zij hem ouder het, oog bragt, dat de Chris- tinalleaardsche goederen versmaadde.engeeneandere belooning verlangde, dan dat men haren God met haar vereerde. Dit maakte toen weinig indruk opden vorst, |
|||||||
|
maar als hij daarna eens opdejagt door een zwareu
mist overvallen werd, zoodat hij, van zijn gevolg afge- dwaald, niet meer wist, welken weg hij moest inslaan, herinnerde hij zich, wat, hem van de almagt vanden God der Christenen gezegd was, en riep hij dezen om i redding aan, daarbij de geloft e afleggende, dathij voort- aan geheel voor Zijne dienst wilde leven. Xaecnigen tijd klaarde de lucht op. De koning kwam behouden bij de zijnen terug, en dit voorval opende zijn hart voor de woorden der Christin, lïij zelf onderwees de man- ■ nen van zijn volk, terwijl de koningin die taak bij de vrouwen op zich uam. Vervolgens ontboden zij, tus- j schen de jaren .\'{-20 en 3\'iO, Christen-leeraars en gees- i tel ijken uit het Romeinsehe rijk naar Iberië-, en dat was | het begin des Christendoms ondereen volk, waarbij het zich, hoewel met bijgeloof vermengd, tot op den dag van heden gehandhaafd heeft." Wegens hunue nabijheid aan de Armeniërs voegden
de Georgiërs zich bij dat volk, toen dit zich van de (irieksche kerk afscheidde; na verloop van vijftig jaren keerden zij echter tot de orthodoxe Oostersehc kerk terug. Het is moeijelijk te bepalen, wanneer zij aan den patriarch van Constantinopel onderworpen wer- den, maar hunne onderwerping bepaalde zich alleen tot bet betalen van schatting, daar zij gedurende vijf- tien ecuwen eigene, onafhankelijke patriarchen had- den, die hunne kerk bestuurden zonder tusschenkomst eeuer andere niagf. De Georgische kerk werd op de synode van V\'agharshabad vertegenwoordigd doorha- ren catholicos en een aantal bisschoppen; maar in 580 [ werden, in spijt van de vertogen van het hoofd der Armenische kerk, de verworpen deereten van Chalce- don door de Georgische geestelijken aangenomen, die | sedert dien tijd steeds een gedeelte van de orthodoxe (irieksche kerk hebben uitgemaakt. Zij gingen voort met de leerstellingen dcrGrieksche kerk te handhaven, en getrouw te blijven aan de gebruiken dier kerk, zoo- dat, toeu Georgië eene Russische provincie werd door de verovering van I SOI, het gecne moeite kostte om de Georgische kerk met de andere takken der Ooster- schc kerk te verbinden. Van dien tijd af is de Geor- gische kerk onder het geestelijk gezag van den aarts- hisschop van Tiflis geweest, natuurlijk onderworpen aan de bekracht iging der Heilige Wetgevende Synode van de Russisch-Griekschc kerk. Deeeuigeeigcnaar- digheid, die haar onderscheidt van de andere Ooster- sehe kerken, is, dat zij den doop der kinderen uitstelt tot bun achtste jaar. Een aantal kloosters behooren tot de Georgische
kerk, waarvan de monniken den regel van den 11. Ha- |
|||||||
|
GEORGIUS (FEEST VAN DEN H.» — GERIZIM (TEMPELOP DEN BERG;.
|
|||||||||
|
85(1
|
|||||||||
|
gepriesterschap van den kouiug te verkrijgen;eu daar
vele vau de priesters eu van het volk Ie Jeruzalem der- gelijkc huwelijken haddeu aangegaan, kozen zij partij voor Mauasse, en Saueballat voorzag hen vau landen, huizen en onderhoud. Daar Darius, de kouiug, door AlexauderdeuGroote ov erw onuen werd, bewees Saue- ballat deu overwinnaar hulde, eu onderwierp hij zich eu zijue staten aan dezen, eu daar hij nu eene geschikte gelegenheid had, deed hij ziju verzoek om zijn tempel te bouwen, hetgeen hem werd toegestaan. Hetgeen ziju verzoek ondersteunde, was, dat Jaddua, de hooge- priester te Jeruzalem, zich Alexauders misnoegen had op deu hals gehaald, onidal hij dezen bij het beleg van Tyrus hulp eu bijstand had geweigerd. Saueballat gaf uu te kennen, dat hij een schoonzoon had, Manasse ge- heeten, broeder \\ uu Jaddua, dien zeer vele Joden zeer genegen waren, en tot wicu zij huuuc toevlugt zoeh- teu; en zoo hij sleehls de vrijheid had om een tempel te bouwen op den berg Geruim, dan zoude zulks Jaddua zeer verzwakken, want daardoor zoude het volk eene sehooue gelegenheid hebben om tegeu dezen op te staan. Alcxauder stond dit verzoek gerccdclijk toe, eu derhalve werd aan den bouw met de grootst moge- lij kev aard igheid begonnen. Toen de tempel geëindigd was, had er een groot e afval te Jeruzalem plaats, waul velen, die beschuldigd werden van het eten vau ver- bodene spijs, het schenden van deu Sabbathof andere misdaden vloden vau Jeruzalem naar Sicheui en uaai den berg Gerizim, eu de tempel werd een heiligdom voor misdadigers." Het belangrijke historische feit, dat Josephus hier
geplaatst heeft in de regering van Darius Codomau- uus, behoort eigenlijk tot de laatste jaren van Darius Nothus, van wien Saueballat verlof ontving om een tempel voor de Samaritanen te bouwen. De bouw van den tempel op deu berg Gerizim duurde vijfjaren. Hij werd naar het model van den tempel te Jeruzalem gebouw il, cu stond gedurende ongeveer twee honderd jaar, toen hij vernietigd werd door 11 vrcauus, koning der Jodeu, omstreeks het jaar 13U v. C. Mcu zegt, dat hij door de Samaritanen herbouwd werd, maar dit is niet met zekerheid bekend. Wij vinden echter in het gesprek, dat onze lieer met de Samaritaansche vrouw had, zooals het verhaald wordt in het Evauge- lie vau Johauues, dat de kwestie behandeld werd als eene, die gewoonlijk werd overwogen, of men te Jeruzalem of op den berg Gerizim moest aanbidden, hetgeen duidelijk aantoont, dal zoo de tempel op Ge- rizim niet herbouwd werd, de Samaritanen den berg in allen gevalle als eene bijzonder heiligt: plaats bc- |
|||||||||
|
silius volgen. Zij zijn gekleed gelijk de Grieksche
monuiken. Er ziju ook eeu aantal nonnenkloosters, waarin de Georgische vrouwen zorgvuldig opgevoed worden, zoodat men als een merkwaardigeu trek van de Georgiër» opgemerkt heelt, dat de vrouwen beter ouderrigt zijn in de kennis Jer Christelijke godsdienst dan de mannen, en zelfs dan de priesters. GEORGIUS (11.) (Feest van ue.n), ecu feest door
de Grieksche kerk op den 238le" April gevierd, tereere van den 11. Georgius van (\'appadocié, eeuharervoor- uaamste heiligen. GE< >RGIUS (H.) (Feksï \\ a.n den), ecu leest door
de Kooiusclie kerk op den 2oslc" April gevierd, ter eere vau den 11. Georgius, deu beschermheilige van Engeland. De Orde van deu Kouseband, ingesteld door Eduard 1 tl., werd ouder de bescherming \\ au de- zeu heilige gesteld. De grootste heldendaad door de Roomsche legenden aan den H. Georgius toegeschre- ven, is zijue overwinning vanden fabelachtigeudraak in Lybië. GERIZIM (T e.mi\'el oi\' den bekü), eeu tempel door
Saueballat gebouwd, die te dien eiude vau Darius Noihus verlof kreeg. De omstandigheden, die tot den bouw leidden, zijn door Josephus beschreven. De hoofdzaak vau ziju \\erhaal is het volgende : — ,,Ma- nasse, de broeder van Jaddua deu hoogepriester, was gehuwd met Nicasso, de dochter vau Saueballat, en daar de oudsten der Jodcu dit beschouwden als eene seheudiug hunner wetten, en als eene inleiding tot on- geoorloofde huwelijken, drongen zij er op aan, dat hij öf zijne vrouw zou wegzenden, of van de priesterlijke waardigheid zou outzet worden, en daarom verdreef Jaddua, zijn broeder, hem vau het altaar, opdat hij niet zou offeren. Hierop weudde Manasse zich tot zijn schoonvader Saueballat, eu zeide hem, dat het wed waar was, dat hij zijne dochter Nicasso teederlijk be- minde, maar zijue waardigheid om haar niet wilde verliezen, daar zij voor hem erfelijk was, en eervol ouder zijue natie. Hierop antwoordde Saueballat, dat hij eene handelwijze kou uitdenken, waarbij hij niet alleen zou voortgaan de priesterlijke waardigheid te genieten, maar ook de hoogepriesterlijke waardigheid zon verkrijgen, en primaat en metropolitaau vau eeu geheel laud gemaakt zou worden, op voorwaarde dat hij zijne dochter zou houdcu en haar niet zou vvegzen- den, want hij zou een tempel bouwen op den bergGe- rizini o\\ er Sichein, gelijk aan den tempel te Jeruzalem, eu dit met toestemming vau Darius, die uu monarch van het Perzische rijk was. Manasse nam die belofte aan.eu bleef bij zijn schoonvader, deukende een hoo- |
|||||||||
|
GERSONfETEN — GLASIETEN.
|
||||||||||
|
857
|
||||||||||
|
schouwden. Joscphus geeft een verliaal van een twist,
die er reeds vroeg tusschen de Joden en Samaritanen aangaande hunne tempels ontstond. De argumenten van de Samaritanen ten behoeve van den berg Geri- zim waren, dat op dien berg Abraham, en later Jakob, een altaar bouwde voor den lieer, en hem aldus wijd- de tot eeue plaats voor de aanbidding; maar de Joden konden eenr veel hoogere oudheid voor hunne aanbid- ding te Jeruzalem dan voor die te Gerizim bewijzen, en bovendien was Jeruzalem de plaats, die God bijzon- der uitkoos om Zijnen naam daar te vestigen. GERSONIETEN, een van de drie groote takken
der Levieten (zie ald.), wier dienst het was de gor- dijnen des tabernakels en de tent der zamenkomst te dragen, te weten haar deksel en hetdassendeksel, dat erbovenop was, het deksel der deur van de tent derza- menkomst, de behangselen des voorhofs, het deksel der deur van de poort des voorhofs, hetwelk bij den tabernakel was en bij het altaar rondom, en hunne zelen, en al het gereedschap van hunne dienst, mits- gaders al wat daarvoor bereid werd. De Gcrsonieten waren onder de leiding van Ithamar, en legerden zich westwaarts achter den tabernakel. GHAT, een trap die van een Hindoeschol tempel
naar de wateren van den Ganges of andere heilige stroomen geleidt. De Ghat is gewoonlijk uitnemend fraai, en de vrome Hindoes verkwisten dikwijls lakhs ropijen aan de zaniciistcllingvan dit gedeelte van een gebouw, dat als bijzonder heilig wordt beschouwd, omdat hef naar de heilige rivier geleidt, waarin de Hindoe zijne wasschingen verrigt. GHAZ1PORE, de geliefkoosde woonplaats van
Ghazi Khan, een heilig Muzelman, die het eerst hel land Dinagcporc in Hindostan aan de magt van den Mogol onderwierp, en wiens menschlicvendheid en onpartijdige regtvaardigheid hem niet alleen de ver- eering van de ware Muzelmannen, maar zelfs van de Hindoes hebben verworven, die dikwijls lange en moeijelijkc pelgrimstogt.cn naar zijn grafie Sheraghat verrigtcn. Deze plaats is merkwaardig om cene secte van Brahmanen, die er wonen, en zeer in het ge- heim godsdienstige plcgtighcden verrigten. Zij ver- werpon het geloof aan de zielsverhuizing, die eeue hoofdzaak van hel Hindoeschc geloof uitmaakt. Zij leeren, dat het heelal geschapen werd dooreen Op- perwezen; dat de zielen der mensehen vóór dit leven bestonden in het Goddelijke AVczen, waarin zij ten laatste weder opgenomen zullen worden, nadat zij gc- zniverd zijn van alle booze en aardschc neigingen. Eene diepe geheimhouding wordt aan alle aanhangers |
||||||||||
|
der secte opgelegd aangaande de onmisbare vormen
en inachtnemingen, waarmede hunne leerstellingen opgevuld zijn; zij zijn geheel onderworpen aan de Brahmanen in het bestuur hunner huiselijke zaken, en leven van een gezamenlijkcn voorraad, die in de handen der Brahmanen is. Er is eene treffende ge- lijkenis tusschen de meeningen en gebruiken dezer secte en die der oude Pyl hagoristeu. GICHTELIANENofGicirTEi.iF.TEX, eene kleine
secte van mystieken, die in hel begin der achttiende eeuw in de Nederlanden ontstond. Zij werden ook Engelen" Broeders (zie ald.) genoemd. GILBERTIJXEX, eene Roomsehe monniksorde,
in Engeland gesticht door Gilhertus van Sempring- ham in het graafschap Lincoln, gedurende de rege- ring van Hendrik I.,in de twaalfde eeuw. De mannen volgden den regel van denH.Austinus, ende vrouwen dien van den II. Benedictns. De kloosters dezer orde waren gedurende eenigen tijd in Engeland zeer talrijk. GÏM ON, de buis- of beschermgod van de Japane-
zen, va» wieu eene beeldtenis gewoonlijk geplaatst wordt voor de deur van hun huis. Hij wordt ook Goi- sn-ien-oo genoemd, hetgeen beteekent: „De Vorst der Hemelen met den kop van ecu os.\'\' De Japanezen schrijven aan deze godheid de magt toe om alle soor- ten van ziekten, voornamelijk de kinderziekte, van hen af te weren. GIZBARIM, zekere beambten in de dienst van
den ouden Joodschen tempel gebezigd. Zij niogten niet minder dan drie in getal zijn, en hunne dienst bestond daarin, dat zij de eerste ontvangers en schat- bewaarders waren van alles, wat tot de schatkist van den tempel behoorde, zoo als den halven sikkel door eiken Israëliet bijgedragen, de vaten voor de dienst des tempels, en de dingen daaraan gewijd. Aangaande iets, dat gelost werd, bepaalden zij den prijs, en ont- vingen zij het geld. Kortom zij waren de oiuler-sehat- bewaarders onder de zeven ImmarC\'ALIM (zie ald.). GLASIETEN\', eene scele die in de achttiende eeuw
in Schotland ontstond, en haar naam droeg naar haar stichter Johannes Glas, In Engeland en Amerika is zij gewoonlijk bekend onder den naam van Sandema- nianen, naar Robort Sandeman, een inboorling van i\'erth, die vroeg bekeerd werd lol de leerstellingen door Glas verkondigd, en ten slotte beter bekend werd i n verband met de scetc, dan de sticht er zei f. Glas werd in 1710 tot predikant van Tealing, nabij Dundee, be- noemd, en was slechts zeer weinige jaren daar werk- zaam geweest, toen hij zekere bijzondere gevoelens aangaande de natuur van het rijk van Christus begon |
||||||||||
|
10-
|
||||||||||
|
85S CLAS1KTEN.
|
|||||||
|
te koesteren. Jlet was bij ile geestelijken van deheer-
scheude kerk te dier tijde een geliefkoosd onderwerp in liuuue redevoeringen, om liet verpligtende van liet Nationale Coveiiant en van het JMcirtiirc Verbond en Coveuant in te scherpen. Terwijl Glas dit onder- werp beoefende, werd hij tot de gevolgtrekking ge- leid, dat, daar het koningrijk van Christus niet van deze wereld is, maar geheel geestelijk en hemelsch in zijne natuur, het van alle aardsche koningrijken onderscheiden is, en geheel onafhankelijk van de on- dersleuning van wereldlijke gouvernementen. Zoo kwam hij tol de gedachte, dat alle nationale kerken onwettig en geheel onbestaanbaar waren met deu wa- ren aard der kerk van Christus. Eene andere meening, die natuurlijk ontstond uit de inzigten, welke Glas nu koesterde, was, dat, daar de kerk van Christus geestelijk is, zij ook niet bestaan moet uit Christenen in naam, maar uit ware geestelijke Christenen. Op dit punt kwam hij de gevoelens der Independente// of, gelijk zij nu gewoonlijk genoemd worden, der Congre- gatio/ialiaten nabij. Daar deze meeningen geheel in strijd waren met de
leer der geloofsboeken van de Schotsche kerk, werd Glas in 1727 opgeroepen om voor deu presbyterialeu rand van Dundee, waarvan hij lid was, te verschijnen, cu vervolgens voor de provinciale synode van Angus eu Mearns. Bij zijn onderzoek voor de hoven der kerk gaf hij eene duidelijke verklaring van zijne bijzondere meeningen. Hij ontkende het Goddelijke gezag van de 1\'resbytcriaausche wijze van kerkbestuur, eu gaf zijne bepaalde afkeuring te kennen van die gedeelten in de Westminstersche confessie, die over de magt van deu burgerlijken magistraat handelen circa sucrci, en van die, welke over de vrijheid van geweten han- deleu. Ten opzigte van de wijze van het kerkbestuur, in het Woord Gods nedergelegd, beweerde hij, dat eene congregatie of kerk van Jezus Christus, met ha- ren presbyterialeu raad, in hare tucht onderworpen is aan geenc regtsmagt ouder deu hemel, maar alleen aan Christus. Hij gaf zijne overtuiging te kennen, dat elke vergadering van geloovigen, die getrouw is aan het geloof en de hoop des evangelies, eene Christelijke kerk is. Toen hij ondervraagd werd over de wettig- beid van heerschende kerken, verklaarde hij openlijk zijn vast geloof, dat elke nationale kerk, gesticht door de wetten van aardsche rijken, anti-Christelijk in hare inrigting is, eu vervolgziek in haren geest. Het belijden van meeningen zoo geheel in strijd
met de geloofsboeken der kerk, liet aan de synode geene andere keus over, dan Glas te suspenderen in |
zijne bediening als predikant, hetgeen zij dan ook in
April 172S deed. Tegenover deze uitspraak der pro- viueiale synode zette hij echter de uitoefening zijner herderlijke functién voort, en daarom sprak in October van hetzelfde jaar de synode ecu nog sterker vonnis uit, namelijk dat van afzetting van het heilig dienst- werk. Dit vonnis werd bekrachtigd door de commissie van de algemeene vergadering op den 12dl" Maart 1730. Na de afzetting van Glas scheidde een klein ge-
dcelte van de gemeenteleden van Tealiug zich af van de Kerk van Schotland, eu plaatste het zieli vrijwillig onder zijne leiding. Nu werd er eene kerk gesticht naar Congregationale beginselen, en het eerste punt, waarop hare leden hunne aandacht vestigden, betrof de Christelijke ouderlingen. De wettigheid van een leeken-oudcrlingschap loochenende, geloofden zij, dat er in elke Christelijke vergadering meer dan een ouder- lingof, zooals zij dikwijl» in de Schrift genoemd wor- den, opziener moest zijn. Franciscus Archibald, een hunner leden, werd Glas in dit ambt toegevoegd, eu verscheidene leden der kerk werden tot diaken aan- gesteld. Zoo was de eerste kerk der Glasieteu iu- gerigt, die ecnigen tijd te Tealing bestond, maar in korten tijd naar Dundee werd overgebragt. De meeste leden wareu arm, eu daar verscheidene, die tot de rijkere klasse behoorden, den last te zwaar vonden om tot de noodige uitgaven bij te dragen, trokken zij zich van de broederschap terug. Dij hare eerste oprigtiug vierde de kerk der Glasieteu het avondmaal maaude- lijks, maar in korten tijd kwam men tot de overtuiging, dat bet het gebruik der eerste Kerk was om het zoo dikwijls te vieren, als zij voor de cerediensl te zamen kwam, en daarom vierden zij de plegtigheid eiken eersten dag der week, en hielden zij het voor het voor- naamste doel hunner bijeenkomst op dien dag, om het brood te zamen te breken. De tucht der kerk werd \\ met merkwaardige stiptheid en getrouwheid uitge- oefend, ten einde de zuiverheid der gemeenschap zoo juist mogelijk te bewaren. Na zijne afzetting vertrok Glas van Tealiug naar
Dundee, waar zijue kerk voortging met geregeld te zanicn te komen, en langzamerhand in leden toenam, niet alleen uit de stad, maar ook uit de omliggende gemeenten. Andere kerken, die dezelfde beginselen toegedaan waren, ontstonden er nu in verschillende declen vau het land. De uiocijelijkheid bestond echter daarin, hoe deze kerken van ouderlingen te voorzien. In korten tijd werd deze moeijelijkheid echter uit deu weg geruimd. I!ij de bijeenkomsten op den dag des |
||||||
|
GLASIETEN.
|
|||||||||
|
859
|
|||||||||
|
Eene omstandigheid, die omstreeks dezen tijd er I
toe bijbragt om aan de geschriften vau Glas eenc meerdere circulatie te geven, was de uitgave vau een werk door Hobert Sandeinan vau Perth. Deze om- ; hclsdc reeds vroeg de iuzigteu van Glas, en huwde diens dochter C\'atharina, voordat hij zich bij de kerk \' had gevoegd. Binnen weinige jaren werd hij tot ouder- liug benoemd. Deze waardigheid bekleedde hij uiet alleen in de kerk te Pcrth, maar ook te Dundcc en te ; Edinburgh. De uitgave vau Saudcmaus werk wekte | veel belangstelling door het geheclc land op, en was het middel om de secte het eerst in Engeland bekend te maken, waar zij sedert dien tijd niet genoemd is i Glasictcn naar Glas, maar Sandemaniaen (zie ald.) naar Sandeman. Iul7G0 ging Sandcmau naar Lon- dcit, op de ernstige uituoodiging van ceuigen, die zijne raecningen hadden omhelsd, en hij hielp daar cene kerk stichten. In andere steden van Engeland werden ook kerken gesticht. Nadat men er sterk bij hem op aangedrongen had, dal hij Amerika zou bezoc- i ken, stak Sandeman in 1701 den Atlautischcu oceaan over, vergezeld door Cargill. Iu dat land werden vcr- schcidenc kerken gesticht naar de beginselen van j Glas, voornamelijk in Nieuw-Engeland. Terwijl San- j demau onvermoeid het evangelie predikte, haalde hij zich veel tegenstand op den hals door de staatkundige j gevoelens, die hij beleed, en die, zooals men had kun- I ucn verwachten, zeer ten voordeele van het moeder-
land waren. De smaad, waaraan hij was blootgesteld, en de beproevingen, die hij moest verduren, drukte ziju geest ter ueder, en na eenigen tijd met voorbccl- : dcloos geduld geleden te hebben, eindigde bij zijne
aardsebe loopbaan te Denbury iu Coiiuecticut. Iu den loop van zeer weinige jaren na de afzetting
vau Glas en de afscheiding zijner aanhangers vau de Kerk vau Schotland, had de afscheiding der Vier Broederen plaats op gronden, geheel verschillende van die der Glasictcn. üc heerschcude kerk gevoelde zon- I der twijfel, dat zij niets te vreezen had van Glas en
j diens volgelingen, die waarschijnlijk nooit talrijk
zouden zijn, maar met de nieuwe afscheiding was het anders, cu de Algcineenc Vergadering besloot daarom cen geest van verdraagzaamheid te toonen, door de straf aan Glas opgelegd te verzachten of te wijzigen. Om die reden onthief het hoogste hof der Nationale kerk hem in Mei 1730 van het vonnis van afzetting, en benoemde hem weder tot leeraar van het evangelie van Christus; evenwel verklaarde het, dat men hem niet als predikant van de hcerschendcSchot- sche kerk moest beschouwen, voordat hij afstand zou |
|||||||||
|
Hccrcu volgden de Glasictcn hel Apostolische bevel iu
Ilcbr. X : 21, 25, en vermaanden zij elkander in broe- derlijkc liefde. Door het gebruik der vermaning ver- toonden diegenen der broederen, die de gave bezaten om de kerk te stichten, spoedig hunne bijzondere hoe- danighcden in dit opzigt. Kcnigc werden er daarom uit- gekozen, en ouder vasten en gebed voor het ouderling- schap bestemd. De aanstelling van menschen tot het lecraarsambt, die door hunne vroegere opvoeding aan eenc hoogcsehool daartoe niet opgeleid waren, werd door de andere Christcn-sectcn beschouwd als ccue zware inbreuk op de orde van Christus kerk. Dcgces- telijken van Dundcc voeren van den kansel hevig uit tegen de volgelingen van (lias, wegens deze schending van hunne kerkelijke schikkingen. Niettegenstaande de verwijten, die te dier tijde op hen werden gehoopt, wegens het ordenen van ongeletterde ouderlingen, gin- gen de broederen, die vast geloofden, dat hun gedrag in deze zaak een goeden schrift matigen grond had, zonder aarzeling voort met vrome mannen, bekend met de Schriften, als ouderlingen der nieuwe kerken, die geslicht werden, aan te stellen. Glas vertrok van Dundcc naar Edinburgh, waarbij
gedurende verscheidene jaren als ouderling in ceue
i kerk dienst deed, die iu die stad was gesticht. Hij
vestigde zich vervolgens te Pcrth, waar hij tot 1737
met voorbecldeloozen ijver werkzaam was, waarna hij
naar zijne geliefkoosde kudde te Dundcc, ondcrwelke
I hij het overige gedeelte zijns levensdoorbragt, terug-
j keerde. Zijn arbeid was ook niet tot ééne plaats
! beperkt; hij bezocht de kerken, die iu verschillende
dcelen van Schotland waren gesticht, troostte en
onderwees de broederen, en stelde een levendig bc-
laug iu alles, wat hen betrof. Diegenen, die de mecnin-
gen van Glas toegedaan waren, werden Indcpcndeutcn
gcuoemd, hoewel zij vau deze op vele voorname punten
verschilden. De bijzondere inzigtcn, waarop de secte
der Glasietcu was gegrondvest, zijn met groote volle-
; digheid cu eenc aanhoudende verwijzing naar de
• Schrift omschreven in het werk, dat Glas uitgaf, ter-
wijl zijne zaak voor de hoven der Schotschc kerk
hangende was. Dat werk was getiteld : De getuigenis
van den Koning der Martelaren aangaande zijn ko-
ningrijk, Joh. XVIII: 36, 37, verklaard en opgehel-
derd iu het Licht der Schrift. Dit werd gevolgd door
verscheidene andere geschriften, die meer misschien
i dan zijn mondeling onderwijs er toe bijdroegen, om
j zijuc meeningen wijd en zijd te verbreiden, en het
I gevolg hadden, dat een paar predikanten van de
Schotschc kerk zich bij die van Glas voegden.
|
|||||||||
|
860 GNOSIMACHEN
|
|||||||||
|
GNOSTIEKEN.
|
|||||||||
|
hebben gedaan vau de beginselen, door hem omhelsd
en beleden. Het kenmerkende van de kerken der (ilasieteu is,
dat zij meer dan één ouderling, herder of bisschop in elke kerk hebben, die gekozen worden volgeus de in- lichtingen door Paulus aan Tiraotheüs onTitusgege- ven, zouder acht te slaan op voorafgaande opvoediug voor dat vak, en zelfs hoewel de gekozene een wereld- lijk ambt vervult. Die voor ecne tweede maal huwt, is voor de waardigheid niet meer verkiesbaar. De ouderlingen worden geordend door gebed en vasten, oplegging der handen en het geven van de regter- hand der broederschap De tucht derkerken is streng, en zij houden liet voor onwettig om metgeëxcommuni- ceerde leden te eten of te drinken. In alle handelin- gen der kerk wordt eenstemmigheid als noodzakelijk beschouwd, cu indien een lid daarvan in meening van de andere verschilt, moet hij of zijn oordeel aan de kerk overgeven, of uit hare gemeenschap uitgesloten worden. De Glasieten beschouwen het als onwettig om zich in het gebed te vereenigeu met iemand, die geen broeder of zuster in Christus is. Behalve de wekelijksche viering van het avondmaal hebben zij ook liefdemaaltijden naar het voorbeeld der eerste Christenen, en bij deze gelegenheid moei elk lid tegenwoordig zijn. Deze liefdemaaltijden worden tussclien ile morgen- en avonddienst gehouden. Bij de toelating van een nieuw lid in de kerk is het de gewoonte voor eiken broeder en zuster om hein te ontvangen met een heiligen kus. Wedcrkecrige ver- inaning heeft er bij hunne zanieukomsten op den dag des Hoeren plaats, en elk lid, die de gave bezit om de broederen te stichten, mag de kerk aanspreken. De leden dezer Christeu-sectc beschouwen liet als hun pligl om zich te onthouden van bloed en van het ver- stikte, en beschouwen het besluit van den raad van Jeruzalem als nog vcrpligtend voor alle Christenen. Het gebruik om elkanders voeten te wasschen wordt ook in acht genomen, volgens hetgeen zij als een let- terlijk en uitdrukkelijk bevel onzes Heereii aan Zijne discipelen en volgelingen in elke eeuw beschouwen. /,ij houden het ook voor onwettig om schatten op aarde opeen te hoopen, en elk lid is van gevoelen, dat zijn eigendom te allen tijde kan opgeroepen worden om de behoeften der armen en der kerk te gemoet te ko- men. Zij beschouwen een lot als heilig, eu daarom keuren zij alle loterijen eu kansspelen af. Zij houden eene wekelijksche inzameling vóór het avondmaal, ten eimle de armen te ondersteunen en andere nood- zakelijke uitgaven te bekostigen. T)e Glasieten hou- |
|||||||||
|
den volstrekt gecne gemeenschap met andere kerken.
Zij zijn nu veel minder in getal dan vroeger, daar in Schotland het aantal hunner kerken uu slechts vijf bedraagt, met niet meer dan 800 leden. In Engeland \' is het aantal kerken der Saudemaniauen zes, die naar j alle waarschijnlijkheid uiet meer dan 700 leden tellen. GNOSIMACHEN (Gr. Vijanden der kennis) ceue j
secte die in de vierde eeuw ontstond, aan wier hoofd zekere Rhetorius zich bevond, die beweerde, dat het wezen des Christendoms niet bestond uit beschou- : wende leerstellingen, maar in een deugdzaam gedrag. \\ „Maar het blijft twijfelachtig,\'\' gelijk Neauder te regt : aanmerkt, „of er ooit eeuc zamcuhaugende sectc vau | zulke onverschilligen omtrent het leerstellige heeft bestaan, en of het niet veeleer altijd slechts enkelen waren, die op verschillende tijden en aan onderschei- den oorden door dezelfde tegenspraak eu dezelfde geestesrigting tot eeue gelijke denkwijze werden ge- voerd, waarvan die Bhetorius te AIcxandrië er dan wel een geweest kan zijn." GNOSTIEKEN (Gr.ff/toêü,kennis), de algemecne
naam gegeven aan de verschillende klassen vau ket- ters, die vroeg in de Christelijke kerk ontstonden. Het woord, waarvan hun naam is afgeleid, werd vroc- ger in de scholen der wijsbegeerte gebezigd om eene hoogere en esoterische wetenschap, oubekcud aan het gemeen, aau te duiden. Zooals liet echter door de Gnostieken zelve werd gebezigd, was het bestemd om de meerderheid hunner leerstellingen boven die der Heidenen en Joden aan te duiden, zoowel als boven de populaire inzigten der Christenheid. De stelsels van het Gaosticismus waren vele en werden gevonden in Syrië en Egypte. Er was dan ook een bepaald verschil tussclien de Syrische eu de Alexandrijuschc Gnosis, de eerste kenmerkte zich doordien het dua- lisinus, de laatste doordien het pantheïsmus den bo- veutoou had. De verceniging dezer twee beginselen gaf aanleiding tot het Manichicïsmus. De oorsprong der verschillende Gnostische secten
zoo kort na het ontstaan der Christelijke kerk, is toe te schrijven aan het heersenen van een theoretischen geest, die al de groote problemas der godsdienst door eukel menschelijke beschouwingen zocht op te lossen. De stelsels, die aldus rekenschap moesten geveu van alle moeijclijkhcden, en alle geheimzinnigheden moes- ten verklaren, waren zelve zamengesteld in hunnen aard, daar zij bestonden uit elementen, die aan de Platonische wijsbegeerte, de Joodsehe theologie en de oud-Oosterschc theosopliie waren ontleend. Het is onmogelijk om zelfs in het kort het Gnosticismus |
|||||||||
|
GNOSTIEKEN.
|
|||||||||
|
861
|
|||||||||
|
te onderzoeken in de verschillende voorkomens, die
bet aanneemt, zonder bijna op elk punt herinnerd te worden aan de oude godsdieuststelsels van Azië, bet Parsismus, bet Brahnianismus eu het Boeddhis- nius. Neander zegt dienaangaande: „Met betrekking tot het eigenlijk kenmerkende der Gnostische wijs- bcgeerte, kunnen %ij bare aanhangers Oostersche tbcosopheu noemen. Over het geheel had liuiine be- spiegeling ten minste veel meer een Oostersch dan een Grieksch karakter, en verschilde het geheel van die der Westersche denkers. Gezigteu en beelden ver- vingen bij ben veeltijds de plaats van begrippen. Waar de Westersche denker zich afgetrokken begrippen vormde, stonden hun levende beelden, bezielde gc- daanten aanschouwelijk voor den geest. Het begrip des cersteu was bun te dood. Aan alles gaven zij zelf- standigheid en leven. Het beeld en hetgeen door bet beeld werd voorgesteld vloeiden in hunne wijze van beschouwing meermalen te zamen, zoodat zij onver- mogend waren het ecu van het ander te onderscheiden. Door de hun voorzwevende of hen bezielende ideën werden zij ondanks zich zelve te zeer van aanschou- wing tot aanschouwing, van beeld tot beeld voort- gedreven, dan dat zij in staat zouden geweest zijn die ideën niet duidelijke bewustheid te ontwikkelen. Wanneer wij doordringen tot de gedachten, die, ont- wikkeld aan hunne beelden, ten grondslag liggen, en deze in helderder Hebt pogen te plaatsen, zien wij menig denkbeeld doorschemeren, dat, terwijl het door hunne tijdgenooteu niet verstaan werd, eerst in veel latere eeuwen door ecne uit bet geloof herborenc \\ve- tenschap weder opgenomen en vollediger ontwikkeld is. De aanschouwing, den loop der eeuwen vooruit- snellende, nam hier op onmiddellijke wijze waar, wat de mensch zich langs den weg der redenering eerst na vele afwijkingen ter regter-en ter linkerzijde zou kunnen eigen maken." De voornaamste kwestiën, waarop de besehouwin-
gen der Gnostieken zich rigtten, hadden betrekking- op den oorsprong der schepping, zooals: Hoe het ein- dige uit bet oneindige kon ontstaan? Hoe de schep- piug een begin kon hebben gehad? en meer bijzonder: Hoe een zuiver geestelijk Wezen eene stoffelijke we- reld kon voortbrengen, en een volmaakt Wezen cene wereld, die zich kcumerktdoorveleonvolmaakthcdcu? Van waar zijn de vernielende krachten der natuur ont- staan ? Wat is de oorsprong van het zedelijke kwaad ? Dat waren eenige van de meest belangrijke en iuge- wikkelde dier problemas, die de Gnostieken wilden oplossen, en voor de voldoende oplossing waarvan al |
|||||||||
|
hunne tbeoriën en hypothesen voornamelijk gevormd
werden. Daarom ligt bij de meeste Gnostische stelsels het
denkbeeld ten grondslag van twee verschillende ente- genstrijdige werelden, de eenc bet rijk des lichts, de an- dere dat der duisternis; de eene bet rijk der zuiverheid, de andere dat der zoude; de eene het rijk des geluks, de andere dat der ellende; de eenc bet rijk der ousterfe- lijkheid, de andere dat der sterfelijkheid. In deze duali- teit van werelden, zoo verschillend, zoo regt tegenover elkander in hare natuur, schijnt het onmogelijk een punt van overeenkomst te vinden, zoodat hare schep- piug door een Hoogste, Volmaakt Wezen verklaard kan worden. Om over deze schijnbaar onoverkonic- lijkc kloof te geraken, werd de leer der Emanatién (zie ald.) aan de Neo-Platouisten ontleend. Men ver- onderstelde, dat deze emanatiën van het Goddelijke wezen cene reeks uitmaakten, die hoe langer boe min- der volmaakt werd, naarmate zij zich van debronver- wijderde. De eerste emanatiën kwamen in zuiverheid en volmaaktheid het Goddelijke wezen, waaruit zij onmiddellijk ontsprongen, het meest nabij, en gaven aldus oorsprong aan de hoogere wereld. Op een meer verwijderd punt der reeks werd de vermindering der volmaaktheid boe langer hoe duidelijker, eu gaf zij aldus de geboorte aan de mindere wereld. Deze hypo- tbese was gegrond op de veronderstelling, dat uit de eerste schakel in dcu ketting de onvolmaaktheid zich begon te ontwikkelen, en langzamerhand toenam, totdat eindelijk de onvolmaakt beid als bet ware de regel, eu de volmaaktheid de uitzondering werd. Maar het is duidelijk, dat volgens deze theorie er ééue scha- kel in den ketting moet geweest zijn, waarin de vol- niaaktbeid en de onvolmaaktheid in eveuwigt waren, en geene van beiden het ovcrwigt had. Op dit punt wordt de Dkmiirgos (zie ald.) der Gnostieken ingc- voerd, die de laatste emanatie is van bet Plcroina, eu de eerste persoon der mindere wereld. Eenc theorie van dezen aard was ecne belcediging van de schepping, die volgens haar niet door het Hoogste Wezen was geschied, maar door ecu minder wezen, dat doorziine natuur was zamengesteld uit volmaaktheid en ouvol- maaktbcid in gelijke deelen of verhoudingen. De oorspronkelijke bron des bestaans was volgens
de voornaamste Gnostische stelsels de Bytbos, die ge- lijk de Brahm van bet Hindoeïsmus ecu ondeelbaar, onbegrijpelijk wezen was, eene volmaakte en onver- stoorbare rust genoot, en van wien alle emanatiën uitgingen. Dit Opperwezen eu de emanatiën, die de hoogere wereld uitmaakten, vormden te zamen het |
|||||||||
|
GNOSTIEKEN.
|
|||||||||
|
8fi2
|
|||||||||
|
zij, dat de God of Jchovah der Joden de Demiurgos
was, en dat de wet, die hij in het Oude Testament ver- kondigde, minder en onvolmaakt was, terwijl daaren- tegen de wet, die Christus in het Nieuwe Testament leerde, de uitdrukking was van den geest van den Iiy- thos of Onbekenden Vader. Vóór de komst van Chris- i us waren de menschen onder deiiEtemiurgos derJoden, cene mindere godheid, maar sedert dien tijd zijn de mensehen onder den Grooteu God geweest, die heilig, regtvaardig en goed is. Valcntinus leerde aan zijne volgelingen, dat de menschen in drie klassen verdeeld konden worden: 1. De Hylische of die, welke onder de magt der stof waren als hun leidend beginsel. Deze klasse wordt vertegenwoordigd door de Heidenen. 2. De Psychische of die, welke alleen aan den Demiur- gos onderworpen zijn. Deze klasse wordt vertegen- woordigd door de Joden. 3. De Pneumatische of Gccs- telijke of die, welke in het, Plcroma zoeken terug Ie koeren. Deze wordt geopenbaard in do ware Christc- ucn. Zoo leeren wij, volgens dit Gnostische stelsel, dat de grootc begeerte des menschen altijd moet zijn, om zieb uit de Hylische of Psychische tot de klasse der Geestelijken te verheffen, die alleen geluk zullen vinden in den boezem van het Plcroma. Dit is cene korte beschouwing van het Gnostieis-
mus in zijne algcniecue grondbeginselen, zooals het zich iu de Christelijke kerk in de tweede en het eerste gedeelte dor derde eeuw ontwikkelde. De invloed van dit zamengestcldc wijsgeerig-godsdienstige stcl- sel wordt door Neandcr aldus geschetst: — „Die verschillende beschouwing was zoo wel voor de bc- spiegcling als voor de praktijk cu het leven van het grootste gewigt. De eerstgenoemde Gnostieken, die in den Demiurgos een dienaar en vertegenwoordiger van den hoogstcn God erkenden, naar wiens ideën hij de orde der dingen hier beneden geformeerd had, en de ontwikkeling van het Godsrijk in de wereld leidde, konden, zonder aan hunne beginselen outrouw te worden, de openbaring van hel Goddelijke iu na- tuur en geschiedenis opsporen, en behoefden geens- zins met ecu onchrislelijkon haal tegen de wereld bevangen te zijn. Zij konden toegeven, dal het God- delijke zich ook hier beneden openbaren, en al het aardschc verheerlijken kon. Zij konden daarom met betrekking tot de aicelica zeer gematigd zijn, gelijk wij dan ook bij vele hunner opmerken, hoewel zij bij hunne beschouwing van de stof gevaar liepen tot de voor alle zedelijkheid zoo noodlottige dwaling ver- voerd te worden, dat het kwade alleen uit de zinne- lijkhcid is af te leiden, en hunne overdreven waar- |
|||||||||
|
Plerofiui of de volheid der wezens, die xEonen (zie ald.)
genoemd worden. Deze Jïonen verschilden in de vcr- sehillcude Gnostische stelsels in aantal; diodorB.vsr- lidianen (zie ald.) stegen zelfs tot drie honderd vijf en zestig. Het Gnostieisinus bevat in al zijne phasen het be-
giuscl van een val, die zich nicl alleen tot denmensch uitstrekt, maar tot de mindere wereld, die als het voortbrengsel van den Demiurgos noodzakelijk ook ontstaan is. Deze val is in cenige stelsels innig ver- bonden niet de Tlyle of stof, die in haar wezen als be- dorvcn werd beschouwd. l)it Platonische denkbeeld kenmerkt de Alexandrijnschc als onderscheiden van de Syrische Gnosis. De vermenging van stof en geest, de opsluiting van zielen in stoffelijke ligchamen werd door deze klasse van Gnostieken beschouwd als vol- doende rekenschap te geven voor het verschijnen van het zedelijke kwaad in de wereld. Do Gnostische sec- !cn, die in Syrië ontstonden,namen echter ecne andere theorie aan, en namen daarin het Dualismns of het stelsel van Zoroastcr op. Deze theorie onderstelde, dat er twee oorspronkelijke rijken waren,het eenehet rijk van het boozc, het andere dat van liet goede, die elkander langzamerhand overweldigden, en daardoor aanleiding gaven tot cene vermenging van de. twee strijdige elementen van goedenkwaad. Zoo poogden de Alexandrijnschc Gnostieken tot cene oplossing te komen van de mocijelijkc kwestie over den oorsprong j van het zedelijke kwaad door eene Monohüsciehypo- < these; terwijl de Syrische Gnostieken evenzeer ver- i trouwden eene oplossing gevonden te hebben in de uitvinding cencr Dualistische hypothese. Innig verbonden met de verklaring, die de Gnos-
tickeu van den val gaven, was hunne verklaring van de verlossing des menschen. Het werk van den Dc- miurgos was, zooals wij gezien hebben, kwaad voort te brengen, en daarom was het niet mogelijk, dat hij ook de bewerker van het goede kon zijn. Het was noodig, dat een der hoogere wezens of -Eoneu van de hoogere naar de mindere wereld zoude afdalen, ten einde denmensch te lecren, hoe hij zijn weg terug zou vinden naar den boezem van liet I\'/r,-o„ttr. Deze .Kou is Christus, de open vijand van den Demiurgos, en de vernietiger zijner schepping. In de meeste stelsels nam de Goddelijke emanatie of jEou, die de Christus werd, niet ecu wezenlijk, maar slechts een schijnbaar \' ligchaani aan, daar het in hun oog onmogelijk was, dat ecu zuivere Mon een ligchaani aannam, dat, daar i het zamengcstcld was uit Hyle of slof, noodzakelijk onzuiver was. En zoo voort redenerende, beweerden j |
|||||||||
|
GNOSTIEKEN.
|
|||||||||
|
8(>3
|
|||||||||
|
dering der bespiegelende gnosis maar al te ligt den
geest van werkzame liefde in hen onderdrukken kon. Daarentegen moesten de andere Gnostieken, die den wereldscheppcr tot een wenen maakten, dat den lioogsteu God en de orde der dingen, door Hem vast- gesteld, vijandig was, door hun stelsel schier onwille- keurig tot eeue dweepzieke, sombere, met deu geest des Christeudoins strijdige verachting van de wereld gedreven worden. Deze openbaarde zich bij hen op tweeërlei wijze. Bij mcuschen van edeler en ernstiger inborst bragt zij ecne overdreven, streng ascetische leefwijze voort, eenc angstige vrees voor iedere aan- rakiug met de wereld, waarop de Christus toch vol- geus Zijne roeping veredelend werken moet, en kon de zedelijkheid mitsdien niets anders worden dan een nalaten van liet kwade, een zich onthouden van de besmetting der wereld, ecu bloote weg tot reiniging, om tot liet hoogste, de bespiegeling, te komen. Maar diezelfde overdreven verachting van de wereld kon ook, ging ze niet hoogmoed en overmoed gepaard, lot woeste geestdrijverij en drieste verloochening van alle zedelijkheid leiden. Gingen deze Gnostieken eenmaal van de grondstelling uit: deze geheele wereld is het werk van een beperkt, Gode vijandig wezen, en voor geene openbaring van liet Goddelijke vatbaar; wij geestelijke, tot ecne veel hoogere orde der dingen behoorende wezens, worden in haar gevangen gehou- denj zoo lag het besluit voor de hand: derhalve is voor deu inwendigen nicnscli al liet uitwendige vol- strekt onverschillig, niets hoogers kan daardoor uit- gedrukt worden, en vrij mag de uitwendige meusch aan de involging zijner lusten zich overgeven, zoo slechts de inwendige daardoor niet in de rust zijner bespiegeling wordt gestoord. J uist daardoor moeten wij aan deze armzalige, vijandige wereld onze ïnin- achliug en onzen moed toouen, dat wij door niets in haar ons laten aftrekken of besmetten. Den zinnelij- keu lust moeten wij dooden, door er aau toe te geven, en daarbij de ongestoorde kalmte van geest bewa- reu. „Door het genot moeten wij den trek er naar bestrijden," zeiden deze sterke geesten, „want liet is niet groot van liet genot zieli te onthouden, als men het niet gesmaakt heeft; maar groot is het zich te midden van het genot niet door het genot te laten overwinnen." Wel moeten wij hier voorzigtig zijn, en ons wachten om alles, wat de tegenstanders der Gnostieken hun vaak uit misverstand of door hatelijke gevolgtrekkingen te lasi leggen, terstond voor goede munt aan te nemen; maar toch laat zoowel hetkarak- teristieke dezer uitdrukkingen, als de eenstemmige |
|||||||||
|
getuigenis vau Jrenteus, Epiphanius en vooral van de
meer onpartijdige en naauwkeurig onderzoekende Alexaudrijuers geen twijfel over, of zij hebben dergc- lijke grondstellingen niet alleen uitgesproken, maar ook in beoefening gebragt. Zelfs wordt dit bevestigd door de vijanden des Christendoms, b. v. den Nieuw- i\'latonischen wijsgeer Porphyrius, die, ais ecne spreuk der Gnostieken, liet gezegde aanhaalt: „Alleen een klein, stilstaand water wordt verontreinigd, wanneer er iets vuils in geworpen wordt, niet de Ueeaan, die alles in zich opneemt, omdat hij zijne grootte kent. Zoo worden ook de kleine menscheu overwonnen door de spijzen, maar wie een oceaan vau magt is, neemt alles in zicli op, en blijft rein." Trouwens voorbeel- den vau eeue dergelijke alle zedelijkheid honende en vernietigende denkwijze als het gevolg eeuer bespic- gelende of mystieke wijsbegeerte of eeuer alle stellige waarheid ontkennende subjectieve willekeur vinden wij niet alleen bij vele Christeu-secteu van vroegereu en lateien tijd, maar ook bij die der Hindoes, zelfs onder de ruwe bewoners der Australische eilanden. Eu in iiet algemeen werden immers de toenmalige dagen gekenmerkt door een valseh en willekeurig streven naar slaking \\ an alle boeijen des geestes, naar verbreking vau alle banden, die tot hiertoe de wereld zamenhielden, van de heiligste zoowel als de onhci- ligste, dat maar al te ligt tot het trachten naar eeue bevrijding des geestes van geheel anderen aard, dan het Christendom bedoelde, voeren kon." De bijzondere leerstellingen van de verschillende
Gnostische secteu hadden natuurlijk eeue grootc uit- werking op hunne iuzigteu aangaande de Christelijke eeredienst en inzettingen. Eenige dezer geloofden, dat de zaligheid alleen op de kennis berustte, en dat de meusch, die kenuis bezat, niets meer noodig had. Daarom geloofden zij, dat de doop en het avondmaal geheel noodeloos waren. Andereu wederom, b. v. de Mareosianeu, beweerden, dat er ecu tweevoudige doop was, waarvan de eerste otpsj/ctücAe in den naam vau Jezus den Messias van de psychische naturen werd toegediend, waardoor geloovigen de vergeving der zonde verwierven, en de hoop op een eeuwig leven in het mindere rijk van den Demiurgos, en de tweede ofpneumatische toegediend werd in den naam vanden Christus uit den hemel, vcreenigd met Jezus, waardoor de geestelijke natuur zelfbewustzijn en volmaaktheid verkreeg, en met liet Pleroma in gemeenschap trad. Als deze twee soorten van doop toegediend werden, werden er twee verschillende formulieren van wijding gebezigd, en bij den pneumatischen doop werd de |
|||||||||
|
GOD.
|
|||||||||
|
S64
|
|||||||||
|
persoon, die de plegtigheid onderging, niet met olie,
maar met een kostelijker! balsem gezalfd. De Marco- sianen hadden ook eeue bijzondere plegtigheid; zij zalfden de dooden met dezen balsem vermengd met water, en spraken daarbij een gebed uit. De bijzondere leerstellingen en gebruiken der ver-
1 schillende secten van Gnostieken worden onder hare afzonderlijke hoofden gevonden, daar elke seete een eigen naam draagt. GOD, de naam van het Opperwezen, liet overeen-
komstige woord in het Latijn is Dr//.*, inliet Grieksch T/ieo.i, \'m liet Hebreeuwseh FJohiut. Zij, die het bestaan van zulk een wezen ontkennen, worden Atheïsten\' (zie ald.) genoemd. De eerste kwestie aangaande God is die, welke het
feit van Zijn bestaan betreft — een feit dat schrijvers over het onderwerp getracht hebben te bewijzen door twee verschillende wijzeu van redenering, de eene, die a priori, de andere, die a poiteriori wordt genoemd, de i eene die moet bewijzen, dat God moet zijn, en de andere, dat Tlij m. Het bewijzen van het noodzakelijk beslaan van het Goddelijke Wezen ligt streng genomen binnen het gebied van den abstracten redeneerder, terwijl het bewijs, dat uit het ontwerp tot den ontwerper, uit de werken tot den werkman besluit, tot het gebied van den verklaarder der natuurlijke theologie behoort. Het bewijs te leveren voor het noodzakelijk bestaan
| van God is door vele schrijvers van grootc bekwaam- beid beproefd. De Engelsehe wijsgeer Locke zegt dienaangaande het volgende: „De menscli weet, dat hij zelf bestaat. Hij weet ook, dat niets geen wezen kan voortbrengen,, en iets moet daarom eeuwig zijn. Dat eeuwige wezen moet allerniagtigst zijn. Enalwe- tend. En daarom God." Het is belangwekkend om de verschillende gedaanten
na te gaan, die het u, priori bewijs voor het bestaan van een God aanneemt, in zoo verre het een gegeven betreft, waarvan het, als algemeen voor waar erkend, uitgaat. Dit gegeven is steeds liet eene of andere voorkomen van het denkbeeld van oneindigheid. Van dit grond- denkbeeld uitgaande, hebben eenige der bekwaamste schrijvers van den tijd der Scholastieken getracht het bestaan van een God te bewijzen. Anselmus van Can- terbury b. v. redeneert aldus: „De dwaas zegt in zijn hart: Er is geen God (Ps. XIV: 1), en hij toont zich daardoor een dwaas, omdat hij iets beweert, dat in zich zelf tegenstrijdig is. Hij heeft liet denkbeeld van God in zich, maar ontkent de werkelijkheid er van. Maar indien God in de gedachte bestaat, moet Hij ook in de werkelijkheid bestaan. Anders zou de werkelijke God, |
|||||||||
|
wiens bestaan wij kunnen begrijpen, meerder zijn dan
die, welke alleen inde verbeelding bestaat, en zou Hij bij gevolg meerder zijn dan het hoogst denkbare voor- werp, hetgeen ongerijmd is. Daaruit volgt, dat dat- gene, boven hetwelk men niet kan begrijpen, dat iets bestaat, werkelijk bestaat." In dezelfde categorie kan het bewijs van Descartcs
gerangschikt worden, dat, uit het begrip van Zijn bc- staan liet feit van Zijn bestaan afleidt. De wijsgeer zelf geeft het aldus op: Stelling: — „Het bestaan van God is alleen bekend
door de beschouwing van Zijne natuur." Beurijs: — „Te zeggen, dat eeu attribuut begrepen
is in de natuur of in het begrip van iets, is hetzelfde als te zeggen, dat dit attribuut daarvan waar is, en dat men zeggen kan, dat het er in is." „Maar noodzakelijk bestaan is vervat in de natuur
of in liet begrip van God." „Daarom mag men niet waarheid zeggen, dat nood-
zakelijk bestaan in God is, of dat God bestaat." Hetzelfde bewijs verklaart Deseartes nog verder
door een voorbeeld: „Even als, omdat b. v. de gelijk- heid van de drie hoeken aan twee regte hoeken nood- zakelijk begrepen is in liet denkeeld van een driehoek, de ziel vast overtuigd is, dat de drie hoeken van een driehoek gelijk twee regte zijn, zoo moet zij, omdatzij ziet, dat noodzakelijk en eeuwig bestaan vervat is in het denkbeeld, dat zij van een volmaakt Wezen heeft, natuurlijk ook besluiten, dat dit volmaakte Wezen be- staat." Kant, dit voorbeeld opnemende, legt de val- sche redenering van het Cartesiaanschc bewijs aldus bloot: — „Indien ik het predieaat in een gelijk oor- deel ter zijde zet, en het onderwerp behoud, dat wil zeggen, de gelijkheid van de drie hoeken aan twee regte ter zijde zet, en toch den driehoek behoud, of noodzakelijk bestaan ter zijde zet, en slechts het denk- bceld van een volmaakt Wezen behoud, dan ontstaat er eene tegenstrijdigheid. Maar indien ik het subject met het predieaat vernietig, dan ontstaat er gcene te- genstrijdigheid, want er is niet meer iets, dat tegen- gesproken zou kunnen worden. Een driehoek aan te nemen, en toch de drie hoeken daarvan ter zijde te zetten, is niet zich zelf in strijd; maar den driehoek en tevens de drie hoeken ter zijde te zetten, is gecne te- genstrijdigheid. Het is juist hetzelfde met deopvatting vau een volstrekt noodzakelijk wezen. Indien gij bet bestaan daarvan ter zijde zet, zet gij de zaak zelve ter zijde, met al hare predicatcn, in welk geval er geenc tegenstrijdigheid kan zijn." Het bewijs apriori, zooals het door de Scholastieken
|
|||||||||
|
GOD.
|
||||||||||
|
805
|
||||||||||
|
wordt geleverd, bcvatttc maar al te dikwijls cene ver-
keerde redenering in een cirkel. Tot voorbeeld mogen wij het bewijs aanhalen, zooals het gegeven wordt door YVesselius, die in hot vaarwater van Ausclinus volgde. „Het niet-bcstaan van God zou in zich sluiten, dat iets niet bestond, hetgeen noodzakelijk moet bestaan." De- zelfde tegenwerping kan met juisthei d aangevoerd wor- deu tegen hetzelfde bewijs, zooals het door Descartcs wordt geleverd, dat juist in het denkbeeld van God zul- ke dingen vervat zijn, als noodzakelijk Zijn bestaan aanduiden; en daar van alle kanten toegestemd wordt, dat te bestaan lot het denkbeeld van God behoort, zoo mogen wij met evenveel waarheid zeggen, dat God bestaat, als dat al de hoeken van een driehoek gelijk aan twee regtc ziju. De geheelc kracht van dit bewijs rust duidelijk op de aanneming, dat het sterkste bewijs, dat wij kunnen hebben voor het bestaan van iets, cene heldere en duidelijke gewaarwording daar- van in ons gemoed is. Maar de atheïst wil nooit voor een oogeublik aannemen, dat ous bewustzijn van een God een zeker en onwederlegbaar bewijs is voor het bestaan van een God. Wij moeten in bet bewijs uit- gaan van cene erkende oorspronkelijke aanschouwing of eerste element van menschelijk bewustzijn, en zulk een aanschouwing wordt gevonden in de tweevoudige begrippen van ruimte of uitgebreidheid en tijd of duur. Een ander bewijs voor het bestaan van God kan in het kort aldus opgegeven worden. Tets bestaat er nu, en daarom moet er iets van alle eeuwigheid hebben bestaan. De waarheid van deze stelling is onbetwist- baar, maar om haar betrekking te doen hebben op het bestaan van een God, zal het noodzakelijk zijn te be- wijzen, dat dal iets, dat van alle eeuwigheid bestaan moet hebben, niets anders kan ziju dan God. De algc- meene stelling wordt gerccdelijk erkend door atheïs- ten van oudere en nieuwere tijden, en voor het oube- paalde woord iris hebben zij het heelal in de plaats gesteld, bewerende, dat het eeuwig is. Maar dal de stof of het heelal niet eeuwig is, zou op tal van wijzen bewezen kunnen worden. Indien het van eeuwigheid heeft bestaan, moet het beslaan hebben, zooals het is, daar er, volgens de hypothese der atheïsten., gcene reden is om cene verandering teweeg te brengen, en eeue verandering onbestaanbaar is met hel denkbeeld van een bestaan. Daaruit zien wij, dat de stof dat wezen niet kan zijn, dat van eeuwigheid heeft bc- slaan. Tndicn zij van eeuwigheid bestond, bestaat zij door de noodzakelijkheid der natuur. Maar het is ecne duidelijke tegenstrijdigheid om te veronderstellen, dat datgene, dat noodwendig bestaat, niet bestaai; |
||||||||||
|
en toch gevoelen wij allen, dat er geeuetegenstrijdig-
lieid is in het niet-bestaau der stof te onderstellen, want wij kunnen allen begrijpen, dat zij vernietigd is. Het is cene tegenstrijdigheid om te veronderstellen, dat datgene, hetwelk noodwendig bestaat, in een au- deren toestand of vorm bestaat. Maar wij kunnen j begrijpen, dat de stof in beweging of in rust is, en bevindende, dat eeuigc decleu er van in den ceneu en eenigc in den anderen toestand zijn, besluiten wij daaruit, dat haar bestaan niet noodzakelijk, maar toe- ! valligis. Wij kunnen begrijpen, dat zij andersgewijzigd j is, dat haar eenigc harcr eigenschappen ontbreken, en dat zij andere bezit, die haar niet toebehooren; dat de vorm van het heelal anders is, cu dat er in ons stelsel ; meer of minder planeten ziju, en deze van meer of min- ! der wachters vergezeld zijn. Maar als het heelal door j zich zelf bestaat, moet het altijd geweest zijn, gelijk het nu is. De zou moet altijd het middelpunt geweest zijn van dit stelsel, en de planeten moeten hare loop- | banen altijd rondom haar beschreven helmen. Er i moeten eeuwige omwentelingen geweest zijn van Sa- i turnus, van de Aarde en Mercurius. Daar nu deze ] omwentelingen verrigt worden in verschillende tijden, j en wegens de veronderstelling harer eeuwigheid, allen eindeloos in getal ziju, volgt daaruit, dat wij oneindig- | heden hebbeu, die als oneindigheden gelijk moeten zijn, maar ongelijk zijn, omdat zij ziju zamengesteld uit. omwentelingen in ongelijke tijden verrigt. Dit is echter onmogelijk, en de hypothese, waarvan het is | afgeleid, is ongerijmd. Het bewijs a posieriori voor het bestaan van een
God is gegrond op het erkende beginsel, dat waareen ! ontwerp zigtbaar is, een ontwerper geweest moet zijn. Nu is het gemakkelijk om aan te tooneu, dat de wereld rondom ons overvloeit vau bewijzen van een verstan- i dig ontwerp. Hetzij wij letten op den schoonen en I zamengesteldeu bouw van het menschelijk ligchaam, of op de wetten, die de handelingen van den mensche- lijken geest regelen; hetzij wij de wereld der levende of levenlooze stof beschouwen, alles verkondigt het bestaan eener Eerste Oorzaak, die verstand en wijsheid bezit. In de eerste geschiedenis van den nicnschclijkeu geest was de overgang van de onbegrijpelijke wonde- reu der natuur tot de werkingen van een hooger ver- stand snel. De gehecle natuur was vergeestelijkt;niet alleen geloofde mcu, dat er ecne ziel in den mensch was, maar ook in de planten, de dieren, de elementen, ja zelfs in de wereld zelve, zoodat zelfs het abstracte idealismus van Fichté en Schelling met al zijne lange cu geheimzinnige pogingen lot nagenoeg dezelfde uit- |
||||||||||
|
10"
|
||||||||||
|
Sfifi
|
GOD.
|
||||||||
|
verwonderlijk in de opvatting en uitmuntend in de
uitvoering is.
Behalve de bewijzen voor het beslaan van een God,
die wij nu hebben opgegeven, zijn er verscheidene an-
dcre van ecu ondergeschikten aard. Zoo mogen wij
bet bestaan van zulk een Wezen afleiden van bet geloof
....
aan Zijn bestaan, dat in alle eeuwen en bij alle natiën geheerscht heeft, uii de orde en de regelmatigheid,
die in de werkingen der natuur heersenen, en den wel- ! dadigen invloed, die voortkomt uit de zedelijke.sebik- kingendes heelals; en (en laatste mogen wij hel beslaan van een Opperwezen afleiden uit hei beslaan van won- deren en van de profetie, die beiden getuigen van hel i o e bestaan van een Wezen van alniagt en alwetendheid,
dal de Hoogste Bestuurder en Heer des heelals is. Van de wezenlijke natuur van God kunnen wij, om |
juisl te spreken, niets weten, en geen gcpasl begrip vormen. Maar hoewel wij het wezen van God niet i kunnen begrijpen, of zelfs niet welen, kunnen wij de ! hoedanigheden begrijpen van dat wezen, dal Hij bezit. Hij is een Geest, een onzigtbaar wezen, dal begrijpt en wil, maar zonder stoffelijke substantie of ligehaains- deelen. Zeer weinig wordt er echter in de Schrift ge- zegd van de wijze van hel Goddelijk bestaan, en het berigt, dat over dal onderwerp wordt medegedeeld, is van een enkel ontkenneuden aan), want iei wijl Jezus i Christus God beschrijft als een geest, verklaar! Hij dat woord op deze wijze : „ Ken geest heeft geen vleesch en beenen, gelijk gij ziel, dat ik heb." God wordt aan i ons in Zijn geopenbaard woord voornamelijk bekend j gemaakt door Zijne attributen of volmaaktheden, die nooil moeten beschouwd worden als iels afgescheiden van Zijn wezen, of gedacht moeten worden als afgc- seheiden van elkander te bestaan. De Goddelijke at- tributen worden somtijds verdeeld in mededeelbare cu onmededeelbare volmaaktheden; de eersten zijn die, welke ("enigermate door Zijne schepselen bezeten j kunnen worden, zooals wijsheid,magt,heiligheid,regl- ; vaardigheid, goedheid en waarheid; de laalsleu zijn die, welke aan God alleen behooren, zooals oneindig- ; beid, eeuwigheid en onveranderlijkheid. Op andere tijden worden de Goddelijke attributen verdeeld in natuurlijke cu zedelijke; de eersten sluiten in Zijne \\ grootheid, magt, wijsheid, geestelijkheid, oneindig- beid, eeuwigheid en onveranderlijkheid, en zijn die, welke uitsluitend tot de natuur van God behooren,en j Zijn onbegrijpelijk wezen uitmaken, en de laatsten i bevatten Zijne heiligheid, regl vaardigheid, goedheid en waarheid, die te zamen de wel Zijner natuur uit- j maken, volgens welke Hij onveranderlijk handelt en , |
|||||||||
|
komsten geraakt als de eerste inspanningen dermcu-
schelijke rede, inspanningen, die de natuurlijke ver- heffingen waren van den mensen tot dat verheven Wezen, in de kennis waarvan al zijne toekomstige kennis sleehts hare volmaking en haar einde vinden kon. Ten einde zoo mogelijk de leer der Eerste Oorzaken
af te keuren, beproefde Uumo om vooraf eene kwestie
...
op Ie werpen over de juistheid van zulk eene wijze van redenering. In zijn oog kunnen wij alleen van het
ontwerp uitgaan, wanneer wij vooraf iets weten van
den vermeenden ontwerper, en wat de aard van het
werk is, dat wij uit zijne handen moeten verwachten, j
Zoo mogen wij, door hetgeen wij vernomen hebben
van de bekwaamheden van den geest, veilig van de
natuur van het werk uitgaan in onze redenering over
de magt en bekwaamheid van den werkman. Maar
het heelal, beweert llume, is eene zoo geheel op zieb
; zelve staande zaak, dat wij daaruit geene gezonde ge-
volgt rekking maken kunnen aangaande de wijsheid en de bekwaamheid van den grooten Schepper. In deze wijze van redenering is eene blijkbare onjuistheid. Zij gaat uil van de aanneming, dat hel bewijs uit bet onl- werp veel meer bevat, dan bet in werkelijkheid doet. Wij erkennen,dat het door de beperktcuitgebreidbeid van onze geestelijke zamenstelling onmogelijk voor ; ons is om een juist begrip te vormen van oneindig ver- stand, maar wij kunnen in allen gevalle zoo verre gaan, dat wij de sporen van verstand erkennen, wanneer zij i zieb vertoonen. Dit erkent llume gereedelijk aan- gaaude de werken der menseden, maar hij gelooft, dat het alleen staande van het heelal alle afleiding daarvan j uitsluit. Tn vele gevallen is echter het alleen staande van bet heelal van geen aanbelang; bet beeft één ding met alle andere voorwerpen gemeen, namelijk, dat het kenteekenen draagt van een uitwerksel te zijn, en daar- oin moeten wij het volgens een oorspronkelijk beginsel onzer gesteldheid aan eene oorzaak toeschrijven. Hoe- wel wij niet genoeg mogen weten om te verklaren, wat //e/ontwerp is, daar er geen ander uitwerksel van dien aard is, weten wij in allen gevalle genoeg om sporen te erkennen van een ontwerp, en van daar besluiten , wij tol een ontwerper. Zulke sporen nu zijn talloos en
eindeloos afwisselend. Zij vertoonen zieb in den bouw van het geheel cu in den bouw van zijne bijzondere deelen. En indien een enkel bewijs van een ontwerp in een mcnsebelijk werk wijsheid en bekwaamheid in den werkman aantoont, mogen wij dan niet uit de tallooze bewijzen van een ontwerp, die het heelal , aanbiedt, besluiten, dat het Wezen, dal bel maakte, |
|||||||||
|
GODSLASTERING --GOEDE \\ KI.IDAG.
|
||||||||||
|
m>7
|
||||||||||
|
schillende soorten van ketters, zooals b. v. deAriauen
eu de Nestoriaueu, van godslastering beschuldigd. Cbrysostomus rangschikt godslasteraars eu hocrecr- ders te zameu als personen, die aan de tafel des Hec- ren niet mogteu aanzitten. Maar niet alleen openc eu erkende ketterij, die God of Christus onteerde, zelfs het haastige uiten vau godslasterende uitdruk- kingen berokkende iemand de straf der kerk. De burgerlijke wet nam ook kennis van godslastering als cenc schandelijke misdaad. Tn het Wetboek van Jus- tinianus was bet ecne hoofdmisdaad, die met den dood gestraft moest worden. GOEDE VRIJDAG, de vrijdag in de Lijdensweek,
die waarschijnlijk bij uitslek Goede Vrijdag werd gc- nocind, omdat men geloofde, dat onze Verlosser op dien dag voor Zijn volk alle goede dingen had ver- kregen door Zijn verzoenenden dood aan het kruis. Deze dag werd in de oude Christelijke kerk als een strenge vastendag gevierd. De gewone toejuichingen en doxologiën werden weggelaten, en slechts muzijk van de klagendstc soort was geoorloofd. Op dezen dag werd er geene klok voor de godsdienstoefening geklept. Niemand boog de knie bij het gebed, omdat de Joden door deze plcgtigheid Jezus smaadden, ge- lijk ons in Mattb. XXVII : -2!) wordt bcrigt. De kus der liefde werd ook niet op dezen dag gegeven, omdat Judas den Heer met een kus verried. De elc- menten voor het avondmaal werden op den Goeden Vrijdag niet gewijd; de altaren werden vau hunne sieraden ontdaan, en het Evangelie van Jobanncs werd gelezen, omdat bij ecu getrouw eu waar getuige was vau hel lijden onzes Hecren. Op Goeden Vrijdag- heeft in de Roomsche kerk de plcgtigheid plaats van het ontsluijercn en aanbidden vau het kruis. Wat de plcgtigheid vau de aanbidding van het
kruis volgt, zooals zij plaats heeft in de kapel van Sixtus te Rome, wordt door een ooggetuige aldus besebreven: „Toen de aanbidding geëindigd was, vertrok de processie naar de Paulinische kapel, (en einde de hostie over te brengen uit bel graf, waarin zij den vorigen dag was ncdergelcgd. „Hij de aankomst inde Paulinische kap; I knielde
de paus en bad, eu de dienstdoende kardinaal gaf den sleutel van het graf aan den sakristijn, ilie de deur ontsloot, en de doos, die de hostie bevatte, er uit nam. Toen nam hij er de hostie uit, plaatste die in bel vroo- ger gemelde val, en bood dal den kardinaal aan, die bel den paus aanbood, welke het niet ecu boek van zijn mantel bedekte, en met de processie vertrok, om bel lenig te brengen naar de kapel van Sixtus. |
||||||||||
|
alk\' dingen bestuurt, in die in Hem ecu karakter vcr-
toonen, dal onze hoogste liefde en navolging eisebt. Te weten, dat God bestaat, en te weten, voor zoo
verre wij in staat zijn te weten, wal Hij is, maakt de hoogste aller kundigheden uit, die het ernstige onder- zoek van elk verstandig wezen in het heelal verdienen. GODSLASTERING, het vloeken van God, of bel
ligl vaardig spreken over Hem en Zijne eigenschap- pen. Het was cenc groote misdaad onder de oude ! [ebreën, die volgens de wet van Mozes met stceiiigen gestraft werd, Lcv. XXIV : lt\'i: „En wie den naam des Hecren gelasterd zal hebben, zal zekerlijk gedood worden; de gausche vergadering zal hem zekerlijk sicenigen; alzoo zal de vreemdeling zijn, gelijk de inboorling, als hij den uaaiu zal gelasterd hebben, hij zal gedood worden." De misdadiger iii dit geval werd voor hel Sanhedrin verhoord, en van schuld overtuigd zijnde, werd hij plcgüg veroordeeld om te sterven. Daarop werd hij buiten bet kauipgebragtom ter dood gebragl te worden. Elke getuige legde zijne hand op het hoofd des godslasteraars, hetgeen waarschijnlijk moest aanduiden, dal zij zich onthieven van alle aan- deel aan zijne misdaad, en zeide: „Uw bloed zij op uw eigen hoofd, hetgeen gij over u hebt gebragt door uwc eigene schuld."\' Als de getuigen hunne handen weggenomen hadden, werd de godslasteraar door de gehcele vergadering gestecuigd, terwijl de getuigen de eerste stcencu wierpen. In de eerste Christelijke kerk werden de grootste
kerkelijke straffen op de godslastering toegepast. Deze zonde was in drie soorten onderscheiden. De eerste dezer was de godslastering van afvalligen, die door de Heidensche vervolgers vcrpligt werden om Christus niet alleen te loochenen, maar Ie vloeken. Plinius, een verbaal gevende aan den keizer Trajanus van cenige Christenen, die afvielen tijdens de vervol- ging, welke er in zijn lijd woedde, zegl: „Zij baden allen het beeld des keizers aan en de beelden der goden, en vloekten ook Christus." De voorslag om Christus te lasteren schijnt de gewone wijze geweest te zijn, j waarop de vervolgers der eerste Christenen van deze j cischtcn, dat zij aan de wereld zouden bekend maken, dal zij hunne godsdienst afzwoeren. De tweede soort van godslastering, die in de eerste
lijden mei de zwaarste kerkelijke straffen bezochl i werd, was die van hen, die cenc belijdenis van bet . Christendom aflegden, maar toch door goddeloozc leerstellingen of schandelijke gesprekken lasterende J woorden uitspraken tegen God, die Zijne Majesteit en Zijne eer te kort deden. In dezen zin werden ver- |
||||||||||
|
ii
|
||||||||||
|
Klis (JOEDE ZONEN (DE ORDE DER) — (iOÏHEN (CHRISTENDOM ONDER DEJ.
|
|||||||
|
Het koor zong gedurende de processie den lofzang:
„l\'cxillo Regis prudeioU" „De banieren fles koning» gaan vooruit" en bij liet binnenkomen van den paus in de kapel het vers: „O crux, ave, s/ifs unica," ,, Wees gegroet, o kruit, ome ecidge hoop." „De paus bragt de hostie naar het altaar, waar hij
ze aan den dieustdoenden kardinaal overgaf, die haar uit de kelk op ecne patene of ouwclschoteltjc legde. Wijn en water werden daarop in de kelk gedaan, en de dienstdoende kardinaal verrigtte het overige ge- dcelte van de dienst der mis, en gebruikte de hostie, die in het graf was nedergelegd. De mis werd bij deze gelegenheid, gelijk bij verscheidene andere gedu- reude de Heilige week, niet volkomen op de gewone wijze verrigt, daar verscheidene gebeden en zegeuin- gen weggelaten werden; en bij het nemen van het sacrament legde de kardinaal een gedeelte van de hostie, die hij in drie deelen verdeelde, inde kelk met den wijn, en gebruikte hij beiden te zameu. Wat er van de twee andere deelen werd, weet ik niet. „In den namiddag werden de Tenebra1 en het
Miserere weder opgezegd, waarna de paus en de kar- iliualen naar de St. 1\'ieterskerk gingen om de drie groote reliquiën te aanbidden. De paus en de kardi- ualcn knielden in het schip der kerk, en de reliquiën werden van een balkon boven het standbeeld van de heilige Veroniea vertoond. De hoogte, waarop zij vertoond worden, is zoo groot, dat ik, hoewel ik hcr- liaaldelijk tegenwoordig geweest ben, nooit iets meer kon onderscheiden, dan dat zij glinsterende vazen van kristal waren, gezet in goud of zilver, en glinsterende van edclsteenen. Men zegt, en de Roomsch-Catho- lieken gcloovcn het, dat zij de drie volgende schatten bevatten: — een stukje van het ware kruis, de helft der speer, waarmede de zijde van onzen Zaligmaker werd doorstoken, en hot Volt o Santo of heilige gelaat. „De plegtigheid der vertooning en aanbidding dc-
zer reliquiën duurde ongeveer een kwartier. De paus en de kardinalen schenen Ie bidden, terwijl zij kniel- deu, maar het geheel werd in stilte verrigt. Zoodra elke kardinaal voldaan was, stond hij op, en verwij- derdc hij zich." De Saksers waren gewoon Goeden Vrijdag Langen
Vrijdag te noemen, waarschijnlijk om bet lange vas- leu en de diensten, die op dien dag werden verrigt. GOEDE ZONEN (De oude dek), eenc cougrega-
tie van monniken van de derde orde der Rooiuschc monniken van den II. Eranciseus. Zij werd in H115 gesticht te Armantières, eenc kleine stad in Vlaandc- ren, door vijf vrome werklieden, die zich tot ecne |
|||||||
|
kleine broederschap vormden, te zamen leefden, en
een zwart kleed, hun alleen eigen, droegen. In 1026 omhelsden zij den derden regel van St. Eranciseus. De orde maakte langzamerhand vorderingen, en in 1<>70 bestond zij uit twee congregatiën, daar die van Rijssel bij die van Armantières werd gevoegd. Kort daarna werd er eenc derde congregatie in de diocees van St. Omcr gevestigd. Lodcwijk XIV. gaf haar het best uur over verschillende hospitalen. De orde bestond uit een aantal faniiliën, die allen een superior, een vicaris en drie raadslieden hadden. Zij namen eenc gestrenge levenswijze in acht, en kastijdden zich drie- maal in de week. GOMARISTEN, een naam die in de zeventiende
eeuw somtijds aan de Calvinisten (zie ald.) in de Nederlanden werd gegeven, naar Gomarus, een der aanzienlijkste Nederlandsehe godgeleerden, die de Arminiaansche partij op de synode van Dordrecht bestreden. GORGONEN, vrouwelijke monsters in de oude
Hcidensche mythologie. Homerus spreekt er slechts van eenc, maar Hesiodus maakt melding van drie, wier namen waren Stheuo, Euryala en Medusa. Vroc- gere overleveringen kennen haar ecne woonplaats in den AVestelijken Oceaan toe, maar latere geven haar ecne woonplaats in Lybië. GOSAÏNS of GOS WAMI, de priesters van Eklinga
in Rajast\'han. Zij dragen allen het kenmerkende tcc- ken van het geloof van Shiva, dat ecne halve maan is, op het voorhoofd. Hun haar is gevlochten, en vormt eene soort van tulband rondom het hoofd, dat dikwijls versierd is met een krans van den lotusboom. Gelijk de andere asceten misniaken zij zich het ligchaain met asch, en dragen zij klccdcrcn van eene donkere oranje- kleur. Zij begraven hunne dooden in eenc zittende houding, en de grafhoopen, die boven hen worden opgerigt, zijn gewoonlijk kegelvormig. Het is niet on- gewoon om Gosaïus, die ecne gelofte hebben afgelegd van in den ongehuwden staat te blijven, wereldlijke beroepen te zien uitoefenen, zooals het koopman»- en krijgsmansberoep. De handcldrijvende Gosaïus bc- hooren tot de rijkste kooplieden in Indië. Aangaande diegenen, die in het leger diensf nemen, zegt de kolo- ncl Tod, dat zij tets hebben van het karakter van de Johannes-ridders van Jeruzalem. Zij leven in kloosters verspreid over het land, bezitten landerijen, en bedelen of dienen voor soldij, wanneer zij opgeroepen worden. Als soldaten om defensief te handelen, zijn zij zeer goed. GOT1IEN (Christendom ondeu de). De Gothcn
|
|||||||
|
GOTHEN (CHRISTENDOM ONDERDE). S69
|
|||||||
|
maakten cen groot gedeelte uit van de Germaansche
natiën, en bezetten eene aanzienlijke landstreek, eerst aan de knst der Oost-, later aan die der Zwarte zee. Hunne godsdienst was van een streng Heidenschen aard; maar nadat zij met andere wilde stammen veel- vuldigc invallen gedaan hadden in hef Romeinsche rijk, namen zij in den loop der derde eeuw langzamer- liand het Christelijke geloof aan, welks belijders voor dezen tijd over het geheele rijk werden aangetroffen. Sozonienes in bet bijzonder berigt ons, dat er onder de gevangenen, die door de Gothen na een inval in Thracië en Klein-Azië weggevoerd werden, Christen- priesters waren, wier heilig leven en hemelsche leer hunne barbaarsche meesters er toe bragt om de eerc- dienst hunner eigene goden vaarwel te zeggen, en zich lot kerken te vormen onder het bestuur der nieuwe herders, die ouder hen gebragt waren. Er werd om nog meerdere leeraars gezonden, endoor hunnen ijver maakte het Christendom snelle vorderingen onder stammen, die tot aan dien tijd zich gekenmerkt had- den door de meest barbaarsche eu woeste zedeu. Geen beter bewijs kan aangevoerd worden van den goeden uitslag, die den arbeid dezer Christen-leeraars vergc- zelde, dan het feit, dat onder hen, die de decreten van het concilie van N\'ica?a in 325 onderteekenden, de naam gevonden wordt van Theophilus, bisschop der Gothen. Onder de afstammelingen van de Romeinsche ge-
vangenen, aan welke onder God de Gothen hunne kennis van het Christendom verschuldigd waren, was de beroemde Ulphilas, die door zijne vertaling der Schriften in hunne moedertaal veel deed tot bevorde- ring van het Christendom onder de Gothische stani- men. Deze beroemde man, die een Cappadocicr van geboorte was, rees tot de waardigheid van bisschop der Mceso-Gothen, en nam zitting als lid van het con- cilic van Constantinopcl in 319. Alen zegt, dat hij een Gothisch alphabct heeft uitgevonden, gelijk aan het Gricksche. Bezield door den geest, gelijk hij genoemd is met den naam van apostel der Gothen, wijdde hij zich aan het weldadige werk van de Schrif- ten uit het Griekscb in de Gothische taal over te bren- gcn. Het manuscript van dit werk bestaat nog onder den naam van den Codex AKGENTEÜs(zieald.). Erbe- staat eenige twijfel aangaande den juisten tijd, waarop Ulphilas liefde en werkte. Het is echter waarschiju- lijk, dat hij het ambt van bisschop onder de Gothen ten tijde vauConstantijn bekleedde, en tot ongeveer het einde der regering van keizer Valens. In den loop van dat lange tijdperk geleidde hij bij verscheidene |
gelegenheden de belangrijkste onderhandelingen tus-
schen de Gothen en de Romeinsche keizers, en zoo weldadig waren zijne diensten als bemiddelaar tus- schen de strijdende partijen,dat Philostorginsgcwoon was hem den Mozes van zijn tijd tenoemen. Gedurende langen tijd was Ulphilas getrouw ann de Nicxnischc leer aangaande den persoon van Christus, docli later schijnt hij overgehaald te zijn om Ariaansche inzigten aan te nemen. De Gothen waren verdeeld in twee groote stani-
men of natiën, de West- of Yisigothcn en de Oost- of Ostrogothen, die dikwijls vijandig tegenover elkander stonden. Ulphilas behoorde tot de eersten, en toen hij nu het Christendom onder de mededingende stam- men zocht te verbreiden, vertoonde zich een geest van heftigen tegenstand, en brak de vervolging met zoo- veel hevigheid uit, dat vele Christenen, zelfs die, welke Ariaansche meeningen aankleefden, als martelaren voor de zaak des Christendoms stierven. Door dit middel werd het evangelie wijd en zijd onder de Go- theu verspreid. Keu van de ijverigst en bij het arbeiden voor de bo-
keering van de Gothische stammen was de groote Chrysostomus, die, terwijl hij patriarch van Constan- tinopel was, eene afzonderlijke kerk in die stad ves- tigde ten behoeve der Gothen. De bijbel \\\\erd daar gelezen in de Gothische vertaling, en redevoeringen gehouden door Gothische geestelijken in de taal van het land. Om de bekecring dezer barbaarsche stam- men te bevorderen nam hij het wijze middel Ier hand om zendelingen van het land te laten opvoeden, die, zooals hij zeer juist veronderstelde, beter dan andere zouden slagen in hun arbeid onder hun eigen volk. Aangaande dit onderwerp kunnen wij cen belangwek- kend voorval aanhalen door Neander verhaald: — „Eens, nadat hij omstreeks het jaar 398 of 399 in de hoofdkerk van Constantinopcl, ongetwijfeld tot groote verbazing van de overbeschaafde, daar verza- melde Byzautijncrs, die met minachting op de Gothen I als Barbaren nederzageu, de godsdienst door Gothi- I schc geestelijken in de Gothische taal had laten bc- I dienen, den bijbel voorlezen en prediken, maakte hij | van die gelegenheid gebruik, om allen in dat aan- i sehouwclijk voorbeeld de herscheppende en veredelen- I de kracht des Christendoms voor de geheele mensche- j lijke natuur te doen opmerken, en hen tot deelneming aan de zendelingszaak op te roepen. Hij hield tot dat einde eene leerrede vol kracht en gloed over den in- vloed van het evangelie en den gang der Goddelijke opvoeding des meuschdoms, die ook tot ons gekomen |
||||||
|
^70 GOUDEN ROOS
is. Onder anderen zegl hij daarin, na hel aanhalen
der woorden van Jez. LXV : 25: „De wolf en het lam zullen Ie zatneu weiden, en de leeuw zal stroo eten i als een rund." De profeet spreekt hier niet van leeu-
j wen en lammeren, maar hij voorspelt, dat de dierlijke
i gezindheid der ruwe menschen, door de kracht der
I . i ... (ïoddclijkc leer overwonnen, tot zoo groote zacht- moedighcid zal hervormd worden, da! zij zich tot éénc
gemeente met de zachtmoedigstcn vcrecnigen. En
zulks ziet gij heden verwezenlijkt, terwijl de meest
woeste van alle menschen hier (e zanien staan mei de
lammeren der kerk, éénc weide, één korf voor allen,
éénc tafel aan allen voorgezet."
In de vijfde eeuw was het Christendom niet alleen
wijd en zijd bekend ouder de Gothcn, maai\' hunne geestelijken maakten de Schriften tot een onderwerp van hunne bijzondere studie. Do geleerde Hicrony- mus was, terwijl hij te Bcthlcltcm woonde, in het jaar tOS niet weinig verbaasd, toen hij van twee Gothen een brief ontving over eenige verschillen tusschen de [iutijnsehc en de Alexandrijnsehe vertaling der 1\'sal- uicn. Dil was op zich zelf een voldoend bewijs, dat hel Christendom en de Christelijke beschaving reeds groote vorderingen badden gemaakt onder een volk, dat hel rekkelijk kort te voren uit een staat van bar- haarschhcid was gekomen. Zelfs onder die Gothische stanimcu, die nog doorliet Beidenschc bijgeloof ver- blind waren, was de beschavende invloed des Chris- lendoms zoodanig, dal toen Alaric, die hel leger der Visigothcn aanvoerde, met zijne tallooze horden in het Romcinschc grondgebied viel, en zelfs de stad Home zelve in bezit nam, de Christen-kerken eerbie- digde, en haar spaarde Ie midden der bijna algemecne vcrwocstintr. Geen steen der heilige gebouwen werd letsel gedaan, en zij, die in de kerken ecne schuilplaal s hadden gezocht legen (Ie woede der lleidcnsche aan- vallers, vonden daar cene veilige en zekere wijkplaats, De vermenging der veroveraars met de overwonnenen was in vele opzigten zeer weldadig voorde Gothen. Zoo vinden wij een Goth, Jornandesgenaamd,die in de Grickschc laai cene geschiedenis schreef van zijn land van de cerslc tijden lol 552. liet verschijnen op zulk een vroeg tijdperk van zulk een werk door den inboor- liug van een nog kort Ie voren barbaarseh land,tooul, dal de beschavende, zoo niet de bekecrende invloed van het Christendom wijd en zijd ten zeerste werd gevoeld. GOUDEN HOOS. In 1306 zond paus Urbanus V.
eeue gouden roos aan Johauna, koningin vauSicilic.en nam hij tezelfdertijd hel besluit, dat de pausen er ia elk jaar eeue zouden wijden op den vierden Zondag in de |
||||||
|
GOV1ND SIM11S.
Vasten. Deze gouden ruus wordt in cdelstecuen gezet,
en wordt dikwijls gezonden als een tecken van bijzou- derc genegenheid van den paus van Rome aan ge- kroonde hoofden. De tegenwoordige paus 1\'ius IX. zond er cene aan Lodewijk Napoleon III., keizer van Frankrijk. Zijne Heiligheid zegent de roos in het ver- trek, waarin de sieraden worden bewaard, onmiddel- lijk \\ oor hij de mis in zijne eigene kapel gaal hooren. Hel zegenen der roos wordt verrigt met wierook, wij- j water, balsem en muskus, te zanien vermengd. Als
de zegening geëindigd is, verlaat de paus de kamer, I terwijl een zijner geheime kamerhecren de roos voor
; hem uitdraagt, en haar op een kandelaar legt. Dan
biedt een kardinaal-diaken haar Zijne Heiligheid aan, • die, haar in zijne linkerhand nemende, naarde kapel
gaal, terwijl hij de gcloovigcn langs den gchcclcu weg, met zijne regterhand opgeheven, zegent. Hierna wordt de gouden roos aan den kardinaal-diaken terug gegeven, die haar aan een geestelijke van de kamer geeft, door wien zij op hel allaar word! nedergelegd. Als de mis geëindigd is, geeft de paus de roos aan dengene, dien hij cene bijzondere gunst wenscht Ie bewijzen. Het is een der voornaamste teekenen van achting, die ooit door den paus in zijn karakter wor- den verleend. GOVIND SIN1IIS, eeue secte die tol de Sikhs in
ludië behoort. Zij zijn de volgelingen van Goeroe Govind, den liendeu lecraar na Nauak, den apostel der Sikhs, die op hel einde der zeventiende en in hel begin der achttiende eeuw leefde. Geheel ongelijk aan de leerstellingen van Nanak, zijn die van Govind van ecu wcreldschen en oorlogzuchtigen geest. Tlij be- val, dal zijne aanhangers haar en haard zouden laten grocijen en blaauwe klcedercn zouden dragen; hij ver- oorloofdc hun allerlei soorl van vleeseh te eten, bc- I halve dal van koeijen, en hij stelde zijn geloof en zijne
zaak open voor allen, van welke kaste ook, die hel Ilindocïsïnus of Islainismus wilden vaarwel zeggen, en zich bij cene gewapende broederschap wilden voc- gen, ilie zich aan een leven van plundering wijdde. Eerst toen werden de Sikhs een volk, en werden zij in staatkundige instellingen zoowel als godsdienstige leerstellingen van hunne, Indische bondgenooten gc- scheiden. De Sikhs zijn echter nog tot zekere grens Hindoes: zij aanbidden de godheden van deze, envie- ren al hunne feesten; zij onllecneu hunne legenden ; en letterkunde aan dezelfde bron, en bewijzen grootcn
eerbied aan de Brahmanen. Hun oorsprong is echter nog sterk merkbaar, niettegenstaande hunne verwer- ping van kaste en hel vervangen van de Vcdas en |
||||||
|
S71
|
|||||||||
|
GRADUALK PSALMEN — GRAVKN.
|
|||||||||
|
GR A VEXT. Van de hoogste oudheid af vinden wij,
dat bijzonder veel belang en heiligheid werd gehecht aan de rustplaatsen der dooden. In het boek van (Ie- ncsis wordt ecu verhaal gegeven van den aankoop eener begraafplaats door Abraham van de zonen van Hetb. Toen Jakoh op zijn sterfbed lag, riep hij zijn zoon Jozef, en zcide tot hem, Gen. XLVI1 : 20: „Tn- dien ik nu genade gevonden heb in uwe oogen, zoo leg toch uwe band onder mijne heup, en doe welda- digheid eu trouw aan mij, en begraaf mij toch niet in Egypte," en onderden invloed van hetzelfde gevoelen, Gen. L: 25: „En Jozef deed de zonen van Israël zwnen, zeggende : God zal u gewisselijk bezoeken, zoo zult gij mijne beenderen van bier opvoeren." In het oude Griekenland werd liet bewaren van graven als een der eerste pligten beschouwd. Als de archon- tcn of bestuurders van Athene op bet punt waren bun ambt te aanvaarden, werd bun vooral afgevraagd, of zij de graven hunner voorouders iu een behoorlijken toestand hadden gehouden. De oudste graven In- stonden uit natuurlijke of ruw uitgeholde holen, eu de eerste monumenten waren hoopcu aarde of steen op het graf gestapeld. Abrahams begraafplaats was de spelonk van Maehpela. Ilerodotus, de graven dei- oude Scythen beschrijvende,meldt,dat als een koning of opperhoofd stierf, eene groote vierkante uitholling iu de aarde werd gemaakt, binnen welke liet lijk werd nedergelegd, met wapenen, gereedschappen en offer- anden. Hel geheel werd met aarde overdekt. Gelijke giafhoopen worden in bijna elk land der wereld ge- vonden. Uitgeholde graven zijn overvloedig iu die Oostcrsche landen, waar rotsigc heuvelen en bergen het maken er van aanmoedigen. Eenige er van wor- den door reizigers beschreven als iu de rots uitgehou- weu, en als zich te verdeden in kamers, gangen en cellen. De gewone beschrijving van een Egyptisch graf is als volgt: — „Een lange gang geleidt naai een trap, somtijds niet eene gallerij aan elke zijde en andere kamers, welke eindigt in eene groote zaal, in of onder welke de overblijfselen werden nedergelegd. Wilkinson zegt ons, dat een der Thebaansche graven, voor een voornaam priester ingerigt, eene ruimte heeft van 24,000 vierkante voeten. Deze graven zijn kwistig versierd met frescos, die eene voorstelling hunner oude zeden en gewoonten benevens hunner mythologie geven. Ezceliicl, de Hebreen beschul- digende van de afgoderij aan Egypte te ontlee- ncu, geeft cene beschrijving van een hunner gravin, VTI1:8—10: „En Hij zeide tot mij: Mensoheukind ! graaf nu iu dien wand. Kn ik groef in dien wand, en |
|||||||||
|
Paranas dor Hindoes door de heilige compilatie van
Goeroe Goviud. GRADUALE PSALMEN, oen naam aan dr vijf-
tien Psalmen, van den OXX tot den CXXXIV, gegc- veu, die ook Trapgezangen genoemd worden, omdat zij gezongen werden, wanneer de Joden opkwamen om te Jeruzalem bij dejaarlijksehe feesten te aanbid- den, of misschien naar de Babylonische ballingschap. Eenigen hebben verondersteld, dal de naam graduaat (Lat. gradas, een trap) aan deze Psalmen werd gegc- ven, omdat zij gezongen werden door de Joden, wan- neer deze naar Jeruzalem opgingen langs een steil, rotsig pad, of wanneer zij de trappen beklommen, die naar den tempel geleidden. GRAXDI MONTA XEN (Ori>r der), eene broeder-
schap van Roomsche monniken, die baren naam ont- lccnde aan de omstandigheid, dal Muret, waar zij zich het eerst vestigden, nabij Grandnioul in bet grondge- i bied van Limoges gelegen was. Ueze orde werd ge- sticht door Stephaiius van Thiers, een edelman uil Anvergne, die van (iregorius \\TT. in 107.\'! verlof verkreeg om eene nieuwe soort van kloostertucht in te stellen. De regel, dien de Grandimontanen volgen moesten, was van een zeerstrengcu aard. Hij scherpte armoede en gehoorzaamheid als eerste beginselen in, verbood aan de monniken om landen Ie bezitten bui- tcn de grenzen van liet klooster, ontzegde liet gebruik van dierlijk voedsel zelfs aan de zieken, en om alle verzoeking weg Ie nemen,verbood bij liet houden van vee. Stille werd aan de bewoners van bel klooster bevo- len, en hun werd streng verboden met vrouwen om te gaan. De zorg en bet bestuur der tijdelijke zaken van de broederschap werd toevertrouwd aan de leeke- broederen, terwijl de geestelijke zich uitsluitend aan geestelijke zaken moesten wijden. Gedurende eenigen tijd behield deze orde baar naam van heiligheid en strengheid van tucht, maar tengevolge van inwendige oiieeuighedcu viel zij ten laatste in minachting. GRATIËN, drie godinnen bij de oude Grieken en
Romeinen, die personifioat iën waren van bevalligheid en schoonheid. Doorsommigen zijnzij voor de dochters van Zeus, door anderen voor die vanApollo, en door nog anderen voor die van Diony sus gehouden. Hare namen waren, volgens Hesiodus, Euphrosyne, AglaiaenTha- lia. /.ij werden gewoonlijk beschouwd als de gezellin- nen van andere godheden, en als toe te brengen tot de bevordering van bevalligheid, sierlijkheid, gezellig- \'neid en opgeruimdheid, zoowel onder goden als onder mensehen. De schoone kunsten, poëzij en muzijk wcr- den voor hare bijzondere gunstelingen gehouden. |
|||||||||
|
S72 GREGORIA/
|
GEZANG.
|
||||||||
|
digheid on meerdere zachtheid onderscheiden schijnt
te hebben. Het werd genoemd raiilttsplatina oifirntus, omdat liet oorspronkelijk slechts eenstemmig was, en uit noten van gelijke waarde bestond, ofschoon de nog overige Grcgoriaanschc gezangen reeds noten van drieërlei waarde bezitten. De hoofdverdienste van Grcgorius is daarin gelegen, dat hij het kerkelijke antiphonale en quadrale verzamelde, de gezangen in orde gebragt, inodulatoriscli ingcrigt, nieuwe gezan- geu er bij gevoegd, en alles op noten gezet heeft. Naar de methode van Grcgorius zong de priester
de liturgie, choraliter lezend, waarbij zijne stem bij nadrukeischende woorden naar vastgestelde iutcrval- lcn rees of daalde. Zoo ontstond de mcdius, gravis, moderatus en acutus, de middel, diepe, gematigde en sterke toon. Deze verscheidene wijzen van den kerk- toou (accentus) vonden toepassing bij de collecten, evangeliën, lectionen en het formulier van den zegen en de vrijspraak van zouden. Het koor vertegenwoor- digdc de gemeente, met zijn gezang den weergalm gevende op de tot baar gebragt e aankondiging van Gods genade. Terwijl het gezang van den liturg zich aan vaststaande intervallen houdt, en nooit den om- vang van eeuc quint overschrijdt, omvat het koorgc- zaug en de responsorién, autiphoniën en miszangen bet ganschc tooumatcriëel in toonen van gelijke waar- de, en doet slechts den voorlaatsten voet van het vers, naar zijne kwantiteit, door toonen van verschillende waarde uitkomen. Het Gregoriaansche gezang werd in de te Home
bestaande zangscholeu beoefend. Karel de Groote deed het Frankische gezang naar bet model van de Romeiuscbc school verbeteren, en paus Hadriauus stond hem, toen zijne Frankische zangers op het Faaschfccst te Rome in 770 eene bespottelijke figuur gemaakt hadden, twee beroemde zangmecsters, Theo- dorus en Bcncdictus, af. Kr werden nu zangscholeu naar de Gregoriaansche methode opgerigt te Soissons, Metz, St. Gallen, Rcichenau, Hersebfeld, Wcitzen- burg, Corvey, Regensburg en Trier. Het Gregoriaansche gezang onderging het lot,
waaraan de kerk zelve onderworpen was. Van de gc- meente overgebragt op den priesterstand, bleef het niet, wat het wezen moest, ceue openbaring van het innige gemoedsleven, maar werd het ecne poging om de godsdienst in cerc- en outerdienst te veranderen. Vele proeven werden genomen om de zaugwijze te verbeteren, maar het gezang werd bedorven door mocijclijkc stemsprongeu met stouten val en verhef- fing. Omdat men het prachtiger wilde doen wor- |
|||||||||
|
zict, daar was ecne deur. Toen zeide Hij tot mij: Ga
in, en zie de booze gruwelen, die zij hier doen. Zoo ging ik in, en ik zag, en ziet, er was alle becldtenis van kruipende dieren en verfoeijelijke beesten, en van alle drekgodeu van het huis Israëls, geheel rondom aan den wand gemaald." De pyramiden waren waar- schijnlijk bestemd om, behalve voor andere doclein- den, ook tot koninklijke graven te dienen. Oostersehc graven, die dikwijls in de zijden van loodregte rot- sen uitgehold zijn, hebben gewoonlijk ingangen met beeldhouwwerk, dat in de rots uitgehouwen is. Schoone staaltjes daary^ui worden in Lycie en in Klein-Azië gevonden. De oude Romeinsche graven bestonden gewoonlijk uit een vierkant gebouw, dat eene kleine kamer bevatte, waarin de urnen met de ascb werden bewaard. Eene zonderlinge eigenschap van de Chinesche graven is, dat hunne gedaante gewoonlijk gelijkt op de Gricksche letter omega, het zinnebeeld van het einde. De Turkschc graven zijn gewoonlijk bedekt met groote ronde stcencn. Aan de einden zijn groote steenengeplaatst, die naar beneden in ecne punt nitloopen. Bovenop den steen aan den top is een gebeeldhouwde tulband, zooals de overledene droeg. De binnenoppervlakten van de grafstceucu zijn bedekt met opschriften, waarvan de letters ge- woonlijk geschilderd zijn niet levendige kleuren en schitteren van verguldsel. GREGORIAANSCH GEZANG, eene door Gre-
gorius den Groote ingevoerde methode van zingen. Het woord is de uitdrukking van het leven in de Kerk van Christus. De voorganger spreekt het uit, en wordt door de gemeente in den toon desgezangs beantwoord. Jammer, dal de geestelijkheid zich maar al te vroeg van het gezang meester maakte. Men volgde vier wijzen van zingen, welke waren: de catdi\'s indirectua, waaraan het gehcclc koor, oudtijds de gemeente, dcel- nani; de rantus antiphonus of beurtzang, waarbij twee koren beurtelings zougen, dikwijls meerstemmig, somtijds met vier partijen, wanneer veelal kinderen de hoogste stemmen uitvoerden; de caidiix reapouao- rii/a, waarbij de eene zauger den auderc, of somtijds een of twee zangers in het koor elkander beantwoord- den, terwijl de gemeente vroeger met het slotvers van den Psalm, later met een Amen of Hallehijah of K ierie Eleison sloot; de cutdi>a Iruclua, wanneer slechts één zanger zong. Zooals wij in het artikel Ambrosiaansch Gezang
gezien hebben, werd de beurtzang door Ambrosius overgenomen. Het Ambrosiaansche gezang werd door het Gregoriaansche vervangen, dat zich door eenvou- |
|||||||||
|
GRIEKSCHE KERK.
|
|||||||||||
|
s7:i
|
|||||||||||
|
den, maakte ineu het weelderig, en zekere Guido van I
Arezzo, een Beuedictijner ïnonnik, die in de eerste helft der elfde eeuw leefde, maakte het leeren van den zang gemakkelijk door het invoeren van de noten- balken en sleutels, van de solmisatie (liet zingen der toonladder) eu van de hexachorde. Maar het was en bleef priestergezang, totdat het volk zich vrijmaakte, en uit volle borst zijn gemoed uitstortte. GRIEKSCHE KERK. Deze kerk, die zich den
naam van de Catholieke en Apostolische üostersche kerk geeft, is de oudste der bestaande Christelijke kerken. ITet was het bijzondere bevel van Christus aan Zijne discipelen, dal zij zouden heengaan in de geheele wereld eu het evangelie prediken aan alle creaturen, terwijl hij er bijvoegde : „beginnende van Jeruzalem." De kerk van Jeruzalem was derhalve de moeder der Christelijke kerkeu. Daar bleven de Apostelen, totdat de belofte des Vaders vervuld was in de wonderdadige uitstorting vau den Geest op den dag vau Pinksteren. Naauwelijks waren zij geheel voorbereid voor hun werk door de buitengewone mededeeling vau geestelijke gaven, of zij werden, nadat er eene vervolging ontstaan was, verstrooid. Zij reisden nu tot Phoenicië, Cyprus en Antiochië, en wij lezen, dat er ecuige onder hen waren, die aan de Grieken den lieer Jezus predikten. Pauluseu Baniabas bragteu een jaar te Antiochië door, en daar werden de discipelen voor het eerst Christenen ge- uoeind. Van daar gingen de Apostelen door Klein- Azié\' naar Europa. Door de schikkingen derGoddelijke Voorzienigheid werd Paulusals gevangene naar Rome gebragt, waar hij twee geheele jaren in zijn eigen huis woonde, allen ontving, die lot hem kwamen, het Koningrijk Gods predikte, en die dingen leerde, die den Heer Jezus Christus betroffen. Middelerwijl maakte het Christendom vorderingen in vele lauden, eu onder andere werd er ook eene kerk te Alcxan- drië geslicht. Bloeijende kerken verrezen er in het Oosten en het Westeu, en reeds in de tweede eeuw- ontstond er een twist tusschen de Oostcrschc eu de Wcstcrsche kerken aangaande het vieren van het Paaschfeest (zie ald.). Deze twist werd met veel warmte van beide kanten gevoerd, en een verschil van meening over den tijd der viering van dit heilige feest maakt nog ecu van de kenteekenen vau onder- scheid tusschen de beide kerken uit. In de vierde eeuw ontstond er een ander twistpunt
tusschen de kerkeu van het Oosten en het Westen. De vestiging van het Christendom als de erkende godsdienst van liet Romeinsche rijk door Constant iju |
|||||||||||
|
den Grootc maakt een belangrijk tijdperk uit in de
geschiedenis der Christelijke kerk. Th 329 stichtte de keizer de nieuwe hoofdstad vau zijue staten Byzantiuin of Constantinopel. De bisschop van Rome, de oude hoofdstad des rijks, en de bisschop van Constaulino- pel, de nieuwe hoofdstad, begonnen om den voorrang te twisten. Op lui Iveede algemeeue concilie werd aan den bisschop van Coustantinopel eene plaats toe- gekend volgende op die vanden bisschop van Home, en door een decreet vau het concilie van Chalcedon werden zij beiden voor gelijk in raug verklaard. Op het einde der zesde eeuw woedde de twist om den voorrang met meer hevigheid dan in ecuig vroeger tijdperk. De bisschop vau Constantinopel eisclileuiel alleen om eene volstrekte heerschappij uit te oefenen over de kerken van het Oosten, maar beweerde, dat zijue eigene waardigheid gelijk was aan die van den bisschop vau Rome. Grcgorius de Grootc nam ijverig deel aan het weerstaan van dezen eisch, en toen Jo- hannes de Vaster, bisschop vau Constantinopel, den titel van Algemeen bisschop aangenomen had, bestreed Grcgorius, die natuurlijk veronderstelde, dat zijn me- dcdingcr heerschappij weusclite uit te oefenen over al de Christelijke kerken, zijue aausprakeu met de grootste hevigheid, en verklaarde hij, dat die titel godslasterlijk eu antichristelijk was. De patriarch Johanncs ging echter voort, met zijue aanspraak vol te houden, en toen hij spoedig daarop stierf, nam zijn opvolger Cynacus dcnzelfden titel als zijn voorganger aan. En het is niet weinig opmerkelijk, dat dezelfde titel van Algemeen bisschop, die zoo luid veroordeeld was door Grcgorius, toen zijn mededinger van Cou- slantinopel dien aannam, ook door zijn eigen opvolger Bonifacius werd aaugeuomen, toen deze titel hem door keizer Phocas verleend werd. Gedurende langen tijd heerschte er een geest van
geheime vijandschap tusschen de Oostersche en de Wcstcrsche kerken. Eindelijk in de achtste eeuw gal\' dit vijandelijk gcvocleu zich lucht iu een twist, die er over de bccldendienst ontstond. De keizer Leo de Isauricr begon dcu twist door het gebruik van beelden iu Christen-kerken als onwettig en afgodisch te ver- oordeeleu. Allen, die deze beschouwing der kwestie ondersteunden, werden becldstormers genoemd. Paus Gregorius de Tweede begon eene vervolging vau hen, die tegen de beeldendienst ijverden. Uit gods- dieustigc verschillen ontstonden staatkundige bcwe- gir.gen, die jaren lang bleven woeden; en hoewel de Grieksche keizer Constautijn VI. en zijne moeder Irene liet gebruik van beelden weder invoerdeu, werd de |
|||||||||||
|
110
|
|||||||||||
|
r
|
|||||||||||
|
verdeeldheid tusscheu de Oostersche en dr Westersche digd over het gedrag van CeUularius, vaardigde ter- |
; kerken over dit onderwerp beslissender. Het, laatste stond een vonnis van excommunicatie tegen hem uit.
algemeene concilie, waarop de kerken van liet Oosten Door den invloed des keizers werd ereene verzoening
en het Westen vereenigd waren, was het tweede con- beproefd, maar de onderhandelingen waren geheel
1 cilie van Nicrca in 787, dat de Oostersche kerken niet vruchteloos, eu eindelijk werden CeUularius en al
onder de algemeene willen rangschikken. diens aanhangers door een plegtig geschreven ana-
Iu den loop van den twisl over de beeldeudienst theem, dat op het hoogaltaar van St. Sophia werd
ontstond er eene andere kwestie, die betrekking had geplaatst, van de gemeenschap niet Rome afgesue-
op de samenstelling van den persoon des Heiligen ; den. De geheele Oostersche kerk werd aldus in den
Geestes, of hij vanden Vader alleen, of vanden Vader ban gedaan, en de Grieksche en de Koomsche kerk i
en den Zoon uitging. In de vijlde of de zesde eeuw zijn tot op den huidigeu dag van elkander geheel
luid de Snaausehe kerk in de (\'oustauliiiopolitaansrlic gescheiden.
... i
geloofsbelijdenis de woorden Jiliui/t\'i\', eu van den I Op verschillende tijden zijn er pogingen gedaan,
, Zoon, ingelascht. Het is niet onwaarschijnlijk, dat doch zouder goed gevolg, om eene hereeniging van de
deze verandering in de geloofsbelijdenis haar oor- Oostersche en de Westersche kerk te bewerkstelligen,
sprong bad iu de begeerte om de Ariaansche leer te ! Eene van de voornaamste dezer pogingen was die, bestrijden, die de identiteit van natuur tusscheu den welke door den Griekschen keizer Michaël Palajolo- ; Vader en den Zoon loochende. Maar om welke reden gus werd beproefd, die naar alle waarschijnlijkheid zij ook moge ontstaan zijn, de verandering werd aange- voornamelijk door staat kundige redenen werd aange- noinen door de kerken van Frankrijk en Duitschlaud. /.et. < )nder zijne bekrachtiging kwamen de vertegen- De Grieksche kerken weigerden echter de toevoeging j woordigers der strijdende partijen te Lyon in 127t j \' \\m\\jUiü(/ne Ie erkennen, en beschuldigden de Wester- bijeen, eu een vertoon van eensgezindheid bader sche kerken van ketterij op dit punt, terwijl deze op plaats, dat slechts lot een tijdelijk verdrag tusscheu hare beurt beweerden, dal de verandering beslaan- den paus aan de eeneen den keizeraau de andere zijde baar was met strenge regt zinnigheid. Deze bijvoeging leidde, zonder eene verzoening van de beide kerken bij de geloofsbelijdenis maakt nog eene reden van te bewerkstelligen. In de vijftiende eeuw werd er scheiding uit tnsschen de twee kerken. weder eene poging van een dergelijkeu aard gedaan De vijandschap, die er aldus tusscheu hel Oosten door Johannes Paheologus, welke slechts een gedeel- j
eu Westen bestond, werd veel vermeerderd door eene telijkeu eu tijdelijkeu uitslag had, zonder er veel toe gebeurtenis, dit: er iu de negende eeuw plaats had, bij te dragen om hel voornaamste doel, dal men op \\ toen keizer Michaël den patriarch van Constant inopel hel oog had, te vervullen, hoewel eene vereenigiug iu rgnatius afzette, en een leek in diens plaats aanstelde, naam in 1438 te Florence gesloten werd. Deze ver- In Stil werd deze stap van den kant des keizeis bc- eeuiging werd niet aangenomen door de Lithausche krachtigd door eene groote synode vau godgeleerden, kerken, hoewel sommige prelaten getracht hadden waarop de pauselijke legaten tegenwoordig waren, eu haar te doen aannemen. De Jezuïtcu stelden echter hunne goedkeuring ten gunste daarvan gaven. Fans hunne uiterste pogingen in het werk om deGrieksche Nicolaas riep echter het volgende jaar een concilie te kerk iu Polen aan de opperheerschappij van Rome te Itonie bijeen, dat Photiusen diens aanhangers in den onderwerpen. Toen de grond gereed gemaakt was, . ban deed, terwijl deze op hunne beurt den paus inden „riepdeaartsbisschopvanKioH\'",zegl graafKrasinski, ban deden, eu hein vau ketterij beschuldigden. De i „in 1500 eene synode van zijne geestelijken te Brestiu twist duurde vrij langen tijd, en maakte de breuk Lithauën bijeen, aan welke bij de noodzakelijkheid tusscheu de Oostersche eu de Westersche kerk nog | voorstelde vau eene vcreeuiging met Rome, en de wijder. j voordoe!en, die daaruit zouden ontspruiten voor hun in de elfde eeuw riep Michaël CeUularius, patriarch land eu hunne kerk ; en inderdaad was het zekerlijk van Constant inopel, de beschuldigingen iu al hare \' niet alleen vleijender voor de eigenliefde der geeste- kraeht weder iu het leven lerug, diezoodikwijlstegen , lijken, maar zelfs meer in overeenstemming met de de leer en de gebruiken der Koomsche kerk gemaakt gevoelens van de meer verstandigen onder hen, om waren. Meer bijzonder klaagde hij, dat bij de viering al\' te hangen van liet lioofd iler Westersche kerk, die vau het avondmaal de Roomschgezinden gebruik omgeven was van al de begoocheling, welke rijkdom en maakten van ongerezen brood. De paus, verontwaar- inagl geven kunnen, eu wiens gezag, geschraagd door |
||||
|
E KERK. 87»
hadden afgezworen, en den lieer Jezus Christus als
het ecnige hoofd hadden erkend. Verschillende openingen zijn er van tijd tot tijd
door Rome aan de orthodoxe Oosterschc kerk gedaan, : ten einde, zoo mogelijk, cene verceniging van de beide \' kerken tot stand te brengen. De laatste officiëelc me- \' dedeeling over dit onderwerp was een brief van den regcreuden paus Pius IX. in 18-4^ tot de Christenen van het Oosten gerigt, om hen door verschillende argu- | nicnten tot cene terugkeering in den schoot der Kerk van Kome aan Ir zetten. Op dezen briefschreven de Gricksche patriarchen een antwoord in den vorm van „Een Encyclischc brief van de Benige Heilige (\'atliolieke en Apostolische kerk aan de gelcovigcn overal,"\' waarin zij protesteerden tegen hetgeen zij als ketterijen van de Roomsche kerk beschouwden, in hel bijzonder de leer van den dubbelen uitgang van den Heiligen Geest, cu de Westersche nieuwigheden aangaande den doop, de priesterschap en de com- munie der leeken in écne gedaante. Hij dit protest voegden de Gricksche patriarchen deze merkwaardige woorden: „Vau die ketterijen, welke verspreid zijn over een groot gedeelte der wereld, urn redenen be- kiinl aan den lieer, was het Arianismus er cene, en is thans het Papismus eene andere. Maar gelijk deeerstc, die geheel verdwenen is, zal ook de laatste, hoewel niet bloeijende, niet tot het einde duren, maar zal zij voorbijgaan en ter neder geworpen worden, en deze \' magtige stem zal uit den hemel gehoord worden: „Zij is gevallen!" De geloofsregel bevat, volgens de Gricksche kerk.
de Heilige Schriften en de deereten der zeven eerste j algoncene conciliën. Zij ontkent de onfeilbaarheid van haar patriarch of van de kerk, en toch weigert zij den leeken het regt van het bijzonder oordeel in zaken van godsdienst. Eene hunner kenmerkende leerstellingen heeft betrekking op de natuur van den Heiligen Geest, die, zooals zij beweren, consubstan- tiëel is met den Vader en den Zouu, maar van den \' Vader alleen uitgaat. De Heilige Schrift moet, zooals [ zij gelooft, ontvangen worden volgens de overlevering en verklaring van de Catholieke kerk, die, gelijk zij meent, een gezag heeft niet minder dan dat van de Heilige Schrift, daar zij, volgens haar, geleid wordt door de niet dwalende wijsheid vau den Heiligen Geest. De verkiezing komt voort uit vooruitgeziene goede weiken en niet uit het besluit van God. Zij j neemt de bemiddeling aan van heiligen en engelen, ] en boven alles van de Maagd Maria, de onbevlekte moeder van het Goddelijke Woord. |
||||||
|
GH1EK8C
menschen van de uitstekcndslc talenten en gclcerd-
heid, doormagtigc en beschaafde natiën erkend was, dan van den patriarch van Constant inopel, den slaaf van een ongcloovig souverein, door wiens aanstelling hij zijne waardigheid bekleedde, en die hel bestuur had over cene kerk, welke door grove onkunde en bijgeloof was verlaagd. liet plan van den aartsbisschop vond veel goedkeuring bij de geestelijken, maar werd door de leeken vurig bestreden. Ecuc nieuwe synode werd er in 1504 in dezelfde stad bijeengeroepen, die door verscheidene Roomsch-Catholicke prelaten werd bijgewoond. Na ecnige overweging ondertcekeuden de aartsbisschop en verscheidene bisschoppen kunne toestemming tot de verceniging in 1 138 te Florence gesloten, waardoor zij het FUioqne,\\ifA vagevuur en dtopperheerschappij van den paus aannamen, terwijl zijde Slavonische taal bij di viering der godsdienstoefc-uing en het rituaal zoowel als de tucht der Oosterschc kerk behielden. Een gezantschap werd afgezonden om deze gebeurtenis te Konieaan Ie kondigen, waai\' het door paus Clemeus VIII. met groote onderscheiding ontvangen werd. Na de terugkomst van dit gezant-schap beval de koningin 1596dezameiiroepingeenersynode, om de verceniging bekend te maken en in tevoeren. Zij kwam weder te Brcsl bijeen, en de aarts-bisschop van KioII\'en andere prelaten, welke die verre-niging hadden onderteckend, hielden cene plcgtigeafkondiging van dit feit, rigtte dankbetuigingen totden Abnagtige, omdat Hij de verstrooidi schapen in den schooi Zijner kerk had teruggebragt, en deed al degenen in den ban, die zich tegen de verceniging aankautten." De meeste leeken, aangevoerd dom prins (Istrogski,
palatijn van Kioiï, verklaarden zich tegen dien maat- regel, en op cene talrijke vergadering van de adellij- ken en geestelijken, die van Rome afkeerig waren, werden de bisschoppen, die de verceniging tot standhadden gebragt, in den ban gedaan. De partij der verceniging evenwel, gesteund door den koning en de Jczuïlcu, begon cene ijverige vervolging tegen hare tegenstanders, en een groot aantal kerken cu ; kloosters werden aan deze met geweld ontnomen. De uitslag was, dat de verceniging de Oosterschc kerk van Polen verdeelde in twee elkander vijandige kcr- kcn. Ongeveer 3,500,000 Geünieerde Grieken wor- denernogiu de Oosterschc staten gevonden. Voor ccuigc jaren werden de Geünieerde Grieken vau Klein- Ruslaud, ongeveer 2,000,000 inaautal, indcnMosco- vischen tak der Oosterschc kerk weder opgenomen, nadat zij de opperheerschappij vanden paus plegtig |
||||||
|
h—
|
||||||||||
|
Gl\'DAHAS — GUE13EKKN <>!•\' GEBEREN.
|
||||||||||
|
S7i,
|
||||||||||
|
De Grieksche kerk heeft zeven sacramenten, die
/ij mysteriën noemt. Deze zijn de doop, hel chrisma, het avondmaal, de boete, de wijding, het huwelijk en het euchelaion of de heilige olie, Bij den doop is de indompeling het meest in gebruik, terwijl de indom- peling en de besprenging geoorloofd zijn, en deze in- dompeling wordt driemaal herhaald, overeenkomstig den dricvoudigen naam des Vaders, des Zoons en des Heiligen Geest es. Alvorens de plegtigheid wordt toegediend, worden er vier gebeden voor de duivcl- bezwering opgezegd, bij het einde waarvan de priester op den mond, het voorhoofd en de borst van het kind blaast, en den boozen geest beveelt te vertrekken, terwijl de doopoom insgelijks op het kind blaast en spuwt. Bij de Copten gaat de duivelbezwering vcr- gczcld van het maken van het tecken des kruises zcvcn-en-dertigmaal. In de Griekschc kerk wordt met het water voor den doop olie vermengd, die er drie- maal in den vorm van een kruis wordtingegoten. De olie wordt ook in de gedaante van een kruis op bet voorhoofd, de borst, den rug. de ooren, de voeten en de handen van het kind gewreven, terwijl elke wrijving der olie vergezeld gaat van een der volgende zinnen : „A. B. wordt gedoopt met de olie der blijdschap;" „voor het genezen van de ziel en bet ligchaam;" „voor liet hooren des geloofs;" „dat hij moge wandelen in den weg Uwer geboden;" „Uwchanden hebben mij gemaakt en mij gevormd." Overeenkomende met het Vormsel dcrWestcrschc
kerken hebben de Grieken het sacrament van het Chrima, dat onmiddellijk op de toediening van den doop volgt. Bij dit mysterie worden het voorhoofd, de oogen, de neusgaten, de mond, de ooren, de borst, de handen en de voeten met heilige zalf gezalfd in den vorm van een kruis, terwijl de priester telkens zegt, als hij de olie gebruikt: „Het zegel der gave van den Heiligen («eest." In den loop van zeven dagen na de viering dezer plegtigheid wordt hit kind weder tot den priester gebragt, die, het gewasschen hebbende, op vier plaatsen iets van zijn baar afsnijdt op de kruin vau zijn hoofd. Dit moet de wijding van het kind aan God aanduiden. Het Chrisma (zie ald.) wordt jaar- lijks gedurende de Lijdensweek door een bisschop gereed gemaakt en gewijd. En niet alleen wordt het Chrisma, dat bij den doop wordt gebezigd, te dien einde gezegend, maar het sacrament wordt niet als van kracht beschouwd, tenzij het gebezigde water bijzonder gewijd en gezegend is, welke dienst de zegening des waters wordt genoemd. Hel avondmaal wordt in de Grieksche kerk aan de
|
||||||||||
|
leeken en de geestelijken in beiderlei gedaante tor\'-
gediend; zelfs kinderen mogen er aan deelnemen. Gezuurd brood wordt steeds gebezigd, en dit is van een bijzonderen vorm. (Zie Antidobon). De wijn wordt met warm water vermengd, hetgeen, volgens Chrysostomus, den ijver der heiligen aanduidt. De wijze om de elementen toe te dienen is cenigzins zon- derling. In het algemeen, want het gebruik isvcrschil- lend, slaan de communicanten eerst hunne handen gekruist over hunne borst, terwijl de priester met een lepel iets van het brood in hun mond legt, dat in den wijn is gedoopt, terwijl een diaken volgt om hunne lippen af te vegen met een van de heilige doeken. De boete bestaat bij de Grieken in buitengewoon
vasten of aalmoezen geven. De Woensdag en de Vrijdag van elke week zijn geregeld vastendagen. In het gehecle jaar zijn e"r niet minder dan twee hou- derd en zes cu twintig dier dagen. De wijding in de Grieksche kerk is zeer zamengcsteld. Het huwelijk bestaat uit drie declen: de verloving, de krooning en het ontbinden der kroonen. Bidolie of euchelaion is een sacrament, dat in gevallen van ziekte wordt toegediend, maar niet gelijk het laatste oliesel der Koomschgczindcn, wanneer de dood verwacht wordt. Zeven priesters worden bij deze plegtigheid gebezigd. Reliquiën worden bij de Grieken in hooge achting gehouden, en bij het avondmaal moet het laken op het altaar in zijn weefsel declen hebben van de over- blijfsclen eens martelaars. Het gebruik om te tcekc- ncn met het kruis heerscht onder de aanhangers dezer kerk in hooge mate; het kruis der Grieken heeft echter gelijke bcciicn, terwijl dal der Latijnen van onderen verlengd is. De heiligen van den Griekschenkalender zijn talrijker dan de dagen van het jaar. Het vagevuur is in de Grieksche kerk nooit volkomen aangenomen. GUDARA8, eene Hindoesche secte die haar naam
ontleent aan cene metalen pan, welke hare leden met zich dragen, en waarin zij een klein vuur hebben, om reukhout te branden aan de huizen der personen, van welke zij aalmoezen ontvangen. Wanneerzij bedelen, herhalen zij slechts het woord.ilakh, dat deonbesehrij- felijke natuur der godheid uitdrukt. Zij hebben een bijzonder gewaad, bestaande uit eene groote ronde muts en een langen mantel, met gele klei gekleurd. Sommige hunner dragen ook oorringen of een houten eylinder door hel oorlel gestoken, dien zij den K/ir- chari Mudra, het zegel of symbool der godheid, van hem die zich in de hemelen beweegt, noemen. GTEBEREX of gkhehen, de afstammelingen van
de oude Perzen, die de oude godsdienst behouden. |
||||||||||
|
..
|
r™SjJ«5,
|
|||||||||||||
|
I
|
||||||||||||||
|
bn Ar
|
||||||||||||||
|
■■
|
||||||||||||||
|
i . i
|
||||||||||||||
|
GÏMNOSOPUISTEN
|
|||||||||||||||||
|
h77
|
|||||||||||||||||
|
t.ïKOVAGl.
|
|||||||||||||||||
|
I I
|
|||||||||||||||||
|
Nagenoeg twcr duizend huisgezinnen dezer vuur-
aanbidders zwerven er nog in Perzië rond, voorna- melijk in Yezd on in andere steden van Kcrman, onder den naam van Gucbcreu; zij werden echter in groeier aantal in Indië gevonden, waarheen hunne voorvaderen trokken, en voornamelijk in den omtrek van Bombay, onder den naam van Pausen of Paksi (zie ald.). De Guebercn laten hel heilige vuur nooit uitgaan. GYMNOSOPHISTEN (Gr. gymms, naakt, en
sop Aon, wijs), ecne vroegere seete in Indië, wier aan- liangers of geheel naakt gingen, of slechts onvolkomen gekleed waren. Ecnige dezer asceten woonden in de wouden, andere leefden onder de menschcu, maar bragten hun leven in de grootste boetedoeningen en daden van zelfverloochening door. Toen Alcxandcr de Groote ïaxila bereikte, ontmoette hij cenige Gym- uosophisten, en was geheel verbaasd over hel geduld, dat zij bij het verduren van pijn betoonden. Hardyj die lange jaren in Indië doorbragt, zegt ons, dat de Gymnosophistcn vermeld worden iu de legenden der Boeddhisten, en over dit onderwerp sprekende, gaat hij voort met op te merken: „In de eeuw van Gótama schijnen zij in groote eer gestaan te hebben, en bc- schouwd te zijn als ecne deugd Ie bezitten, die hen tot boveumcusclielijke uitstekendheid verhief. Zij |
|||||||||||||||||
|
konden die eer alleen vereeuwigen dooreenc gestrenge
inachtneming van hunne belijdenis; maar somtijds waren er ook personen, die de voorschriften der broc- derschap uit het oog verloren, en met de Gnostieken wedijverden, leerende gelijk zij, dat, daar al het uit- wendige geheel en volkomen onverschillig is aan den inweudigen mensen, de uitwendige mensch zich over kan geven aan alle soorten van buitensporigheden, mits de inwendige mensch daardoor niet gestoord worde in de rust zijner beschouwing." De Indische Gymnosophistcn waren wel ervaren in de waarzeg- gerij en iu de geneeskunde. Men zegt, dat er onder de oude Grieken zoowel als onder de Egyptcnaren asceten geweest zijn, die op de Gymnosophistcn van Indië geleken, zoo zij niet geheel aan deze gelijk waren. GYROVAGI, ecne soort van monniken door Bene- <lietns vernield, die altijd rondzwierven, groote bui- tensporigheden begingen, cu van welke hij zegt, dat het beter is te zwijgen dan van hunne ongeregtighe- deu te spreken. Auguslinus spreekt over monniken en nonnen van deze klasse, en zegt, dat zij ecu los- bandig leven leidden, terwijl zij nu eens op dezelfde plaats bleven, en dan weder rondzwierven. Kcnigc van hen verkochten de reliquiën van martelaren, en andere leidden een lui en nutteloos leven. |
|||||||||||||||||
|
EINDE VAN HET EERSTE DEEL
|
|||||||||||||||||
|
7^/^f
|
|||||||||||||||||