|
LIB E R A L B IJ S.
|
|||||||
|
Bladz. 1.) De Je wi dat wi souden, God dade al dat m
wouden. Dat tiende ghebot is: doet mi dat ghi wilt dat ie u
weder doe. Dat is een bescreven recht, hooft teghen hoeft, hant
voer hant, voet voer voet ende also van anderen leden. Een ghewoente de mit reden is gheproeft, goet sel men
houden. Lande ende steden in den Rike hout men bi rechte, maer
wilcoer leyt men op bi mene rade. Staden sel men houden mit vier ponten, mit weghe, mit
waterghanghe, mit vrede ende mit gerechte den armen als den riken. Het is ghewoente al Duitschelant doer, den dief de galghe,
den mordeuiiaer ende den moortbrander trat, manslacht ende roever tsweert, den valscher den ketel, den spierre de oghen, den pontsnider den duyin. bl. 2.) Een quaet aanwillich sin daer en coemt gheue
wijsheyde in. (bl. 3—4 wit.) bl. 5.) In nomina domini, in goodsnainen, amen.
Wi Scoute, Scepene, Raed ende ghemene ondermannen
van den ouden rade ende van den nuwen der stat van Utrecht, om ghemac ende vrede te houden binnen onser stat, so hebben wi gheset dese koren te houden demen hier inne vint ente ghecondicht mitter clocke te houden, ewelike eïï en sellen weder gheboden worden nümeermere. Int eerst vans huysrechte: des manendaghes opt huys te
wesen ongheboden bi eenre pene van iij 1B ten ware hey- lich dagh. Des woensdaghes sel men ef\'ter opt huys wesen sonder
oorlof te nemen onder eene pene van ses penninghe. De borghermeysters sellen de scepene enten raed bieden
moeghen opter stathuys also dicke alse si willen, dat hem N. Bijdr. voor Rechtsgeleerdheid en Wetgeving. Dl. III 1875. 1
|
|||||||
|
o
|
|||||||
|
NIEUWE BIJDRAGEN
|
|||||||
|
der stat oorbaer don et wesen, tot eenre pene toe van vyf
scillinghen swarte tornoysen. Ende desghelike moeghen de overste oudermanne, de ghemene oudermanne bieden also dicke als hem nutte enter stat oorbaer donct wesen. Ende ooc so sellen de borgliemeysters ende de overste oudermanne bl. 6) den ouden raed moeghen bieden bi denselven koer also dicke als hem nutte donckt eïi der stat oirbaer wesen eli de nuwe borghemeysters eü de nuwe overste oudermanne sellen de coren wt panden. De borghemeysters so wat scepene oft raedsman si kyesen
om ene bootscap te done buten der stat, et si veer of na, weyghert hys, de ghelt vyf pont, ten waer dats hem een man ontreyden mochte bi sinen ede, dat hys van zukeden van sinen live of van veten des nyet doen en mochte. Ende des gheliken moeghen de overste oudermanne doen onder de ghemene oudermanne. So wat scepene of wat raedsman of wat ouderman men
beveelt ene sake binnen der stat tot eenre tijd, dade hys daren binnen nyet, de goude twalf enghelsche. Waer dat een borsfher of een sast hadde te done voer
den raed, waer dat scepene of raedsman of ouderman mit hem sprake tot sinen rade, de soude mit hem wtgaen, hoe dander treclit debet vonden, dede hys niet so verboerde hi tien scillinghe also dicke als men maende. So wat si vinden scepene, raetsmanne en oudermanne
opt huys omt beste te houden, dat sellen de ander houden stade, de daer nyet an syn. bl. 7.) Dat is de ghemene stat te rade gheworden, dat
men nyemant kyesen en sel weder opt huys te coinen binnen jaers na dien daghe, dat hi van den huys gaet, is hi scepene, raed of ouderman van ghilden. Waer enich scepene oft raetsman oft ouderman, de mit
yemant opt huys quame voer de coreineysters te bidden ofte spreken voer yemant, de verboerden tien scillinghe also dicke alse syt deden. Sloech yemant den andren binnen der stat Eade van
scepene, van raed oft van oudermanne, de eerste sloeghe |
|||||||
|
VOOR RECHTSGELEERDHEID EN WETGEVING. 3
|
|||||
|
de verboerde twintich pont, de weder sloeghe en verboerde
nyet, eli so wie dat niede sloeghe aen de ene side oft aen de ander side de verboerde oec twintich pont Eü waer yemant de daer messe oft knive oft enighe wapene toeghe, de verboerde oec tien pont. Eli enich man de den andren rait messe, mit knive ofte mit anders enighe wapene daer sloeghe ofte stake der verboerde vyftich pont ende daren- tends ewelike wt dien rade te legghen, ende die coer thans wt te panden eli nyet te laten of nyet ten Rade to comen, de coer en si betaelt ente laster en si ghebetert. De van andren loochent, binnen der stat Rade van
scepene, van raet of van oudermanne, de ghelt een pont. bl. 8.) De van andren logghent, voer de scepene, voer
den raed oft voer de oudermanne opt huys, geit een pont. bl. 9-21 wit.) bl. 22.) Van den hoeren op die kiste te brenghen.
Alle koere die verscinen, in wat manijeren, dat si ver-
seinen, sel men brenghen voer den Raed op de kiste, en daer nyet of te laten om enigherhande zaken. bl. 23.) Dit si/n de mene coeren.
Die verboerd coere meerre of minre, demeii op hein
mach proeven mit reckeliken luden, de sel hi ghelden alst gheboerd eü de lude daer ment mede proeven sel, de sellen alsulc wesen, dattet de coermeysters bi horen ede nemen, dat si alsulc siin, dat sys hem gheloven sellen; ofter ghenen de aldus bedraghen wart, sel men in den toorne legghen jaer en dach of wt der stat te varen jaer en dach; woude hi nyet kyesen so zoud men (neme) ende legghen in den toorne ont hi kore, kore hi buten der stat te wesen eli hi binnen termine weder in cpianie, so soud men legghen in den toorne jaer eü dach, nochtan zoude hyt rumen. So wie den andren sloeghe mitter voyst of wronghe
mitter noese, de ghelt een pont, mach ment op hem proe- ven mit tween reckeliken luden, ist des nyet hi mach sweren syn onscout. |
|||||
|
-I
|
|||||||
|
NIEUWE BIJDRAGEN
|
|||||||
|
De den andren bloet reyst nutter voyst of mitten na-
ghelen souder wapene, de ghelt een pont, doet hyt mit wapene oft mit anders enigherhande dinghe, so verboerd hi twe pont. Wie steket of slaet den andren ene koerwonde, de ghelt
dre pont. De den andren slaet te bruloft, daer men die bruyd
truwet, de ghelt vyf scillinghe. bl. 24. De den andren thuys zoeket mit ghewapender liant
de ghelt vyf pont, mach ment proeven mit tween reckeliken luden, blyft hi staende voer thuys eïï mach men dat proe- ven, so sel hi efter ghelden vyf pont, mach mens nyet proeven, so mach hi sweren ouscout. So wie mit wapender hant loept in een huys eü steket
of slaet ene koerwonde, de verlyest tien pont, mach ment proeven mit tween reckeliken luden, blyft hi staenden buten huys eïï inwaerts steket of slaet, wont hi yemant mach ment proeven mit tween reckeliken luden, de ghelt tien pont, mach mens nyet proeven, so sweert hi onscout. Die den andren wil slaen op ter strate, vlyet hi in een
huys en hem de ander volghet in thuys, de ghelt twe pont voer de huyssoekinghe, maer wont hine ofte slaet, so ghelt hi de coeren alse recht is. Alle coeren syn bi nachte ghedubbelt.
Ene koerwonde is naghels lang eü knockels dyep.
De enighen coer tonrecht besweert op ten andren, de is
dat selve, dat dander zoude wesen, maer hi sel ghelden dubblen coer. bl. 25.) De den andren bi nachte wonde, waert int strate oft
in een huys, eïï men daer gheen bedrach of en vonde, so mach de ghene demen des betyet sweren syn onscout, eïï vont de raet van der stat daer na dat hi deer daet sculdich ware demen hem aenteech eïï daer hi syn onscout voer ghedaen hadde, dat men dat aen hem rechten zoude alse enen moord. So wie dat kyest jaer en dach uter stat te varen voer
misdaet, dat is een jaer eü twe en viertich daghe. |
|||||||
|
VOOR RECHTSGELEERDHEID EN WETGEVING. 5
|
|||||
|
De den andren wapeldrengt ghelt vyf pont, mach men
bedraghen mit tween reckelike luden. De den andren onweerliken aenvaet in ernsten moede,
de ghelt tien scillingrhe. Dryerhande dootslaghe syn, daer gheen weerlijc scout
over rechten en sel. De eerst, dat is in enen ghemenen volcwighe tusschen
tween lantsheren, om dat elc waent vorderen ene rechte sake. De ander dootslach is van enen dwase deen dootslach
deen hi doet, om dat onwetenheyt de zunden bescut. De derde dootslach is van enen kynde binnen seven
jaren, om dattet en ghene hooftzunde en mach doen, eü het onjaerich is, so ist quyt \'). bl. 2(3.) Die om enen dootslach wart ghevanghen ent daer
over gherecht, daer is den aenclagher ghenoeg ghedaen ende al de maghe syn daer mede versoent. So wie ten eersten bode nyet voer en quame voer der
stat gherechte, de verboerde sinen ban van vier scillinghen eiï daer toe sel men panden te rechte te comen 2). Eiiich man of wyf de steen bomt binnen der stat vry-
heyt of binnen der stat bescermenesse, eü deen steen minre vormde dan der stat vorme, die verboerde van eiken oven dien si bornden vyf pont. Een steenhuys dat mit ouden erve coemt, dat sel oud
erve bliven dat daer opstaet, maer wardtet ghetimmert mit menen goede, so deylt dat steenhuys ghelike rorenden goede s). Waer enich onser borgher of de in onser stat woen-
nachtig is de tot enighen twist quame mit wapene, de verboerde vyf pont. Voert waer enich onser borgher oft de in onser stat
woenachtich is, de nyet wech en ghinghe alst gevreet ware en meu mit sinen vrienden heet en wech gaen, de ver- (\') Scepenboeck, bl. 1 vinden wij dit overgenomen van Dryerhande af.
(s) 8cepenboock, bl. 1. (3) Scepenboeck, bl. 1. |
|||||
|
6
|
|||||||
|
NIEUWE BIJDRAGEN
|
|||||||
|
boerde enewarve vyf pont, anderwarve vyf pont en derde-
warve vyf pont of voer elke vyf pont jaer ende dach wt der stat te wesen. bl. 27). Waer enich scepene, raet oft oudermanne de tot
enen vechtelic quame eiï des in partyen veile aen de ene side oft aen dander side ende daer mede vechter worde, de verboerde vyf pont often coer alse recht wyst. Waer enich scepene, raed oft oudermanne, demen of van
den huse heet gaen om zaken wille, de hem, sinen wive, kynderen, vader of moeder, suster of broeder of after suster- kynt ofte naerre inaech aen ghinghe, de soude of gaen bi eenre pene van enen ponte also dicke als men heet of gaen. Alle coeren van vechtelicken, het si buten der stat of binnen, de sel men houden onder onsen borgheren. Tyemen enen man manslacht aen en men daer en gheen
bedrach of en vint, de mach mit eenre hant syn onscout doen ende daer mede is hi quyt. So wie den (anderen) slaet ofte vechtelic maket te brande,
die verboerde vyf pont. De den andren slaet binnen der kerke of in eenre mon-
tade oft anders misdoet, dien en mach de heylighe kerke nyet bescudden. Alle vede sonder doetslach, de die maghe nyet soenen
en moeghen, de sellen staen opten scepene, opten raet en opten oudermanne, ende die zullent soenen, dees hem nyet bl. 28) horen en wilde, de verboerde eerstewarve vyf pont, anderwarve vyf pont ende derdewarve vyf pont of uter stat te wesen, alse recht is, enten andren sel men vrede condighen mitter clocke, de dat breket, dat is op syn recht. Wanneer de stat wt reyst mitten wapenen veer of na,
so syn al onser borgher vede gevreet enen dach na hoerre wedercoemst. So wie dat dede ghewelt bi nacht van stenen ofte doren
op te breken van der lude huys, mach men bedraghen
mit tween reckelike luden, so sel hi ghelden vyf pont,
mach mens nyet bedraghen, so sel hi sweren syn onscout.
De enen arniborst brengt ofte enen boghe tot eenre
|
|||||||
|
VOOR RECHTSGELEERDHEID EN WETGEVING. 7
|
|||||
|
vergaderiiighe binnen der stat, de sel ghelden vyf pont,
scyet hi so is hi vredeloos. Keysde yeinant wt der stat veer of na bnten oerlove
der stilt enigken niensch te scadene aen syn lyf of aen syn goet, de die reyse syn ware de verboerde tien pont, eii de mit hem voeren elc vyf pont. De borghernieysters eïi de overste oudennanne wanneer si
aen spreken scepene of raetmanne oft oudermanne mede bl. 29.) te gaen, om enen misdadighen man te vaen, de des weygherde de verboerde vyf pont. bl. 30.) Dit syn die coeren van wyn ende van den wyntappers.
De wyntapper wart hi begrepen mit waenre mate, de sel ghel-
den vyf scillinghe of men sellen scuppen also dicke als ment vint. De wyn meet sonder mate gheteykent mitter statteyken,
de sel ghelden een pont ende voert also dicke als men daer mede begrypt. De wyn geeft om ghelt en mit enen craen leyt wt enen
andren vate daer in, de verboerde dre pont. Gheen zamencoper en sel comau wesen van dien goede,
daer hi zamencoper of is, voert te vercopen bi enen coer van tween ponden, of [hi] verboerde een jaer syn ambocht. Den wulen wyn daer men vint, sel men den boden wtslaen.
Enich wynroeper, de dyent een stuc wyns, dat op enen
dach wtloept, en men een ander na op stake opten selven dach, so selt de wynroper segghen ende ropen tot dien tween naesten brugghen toe, aen elke side van dien kel- naer, dat hi syn ander doet, bi enen ponde ofte te scuppen. Nyeinant en sel sine taveerne van wine vorder oefene,
dan op sinen kelnaer bi enen coer van enen ponde, sonder tapper of roeper, de moeghen gaen maer ghenen wyn mit hem te draghen van der taveerne bi enen ponde ofte scuppen. Enich borgher de wyn tappet binnen der stat of binnen
der stat vryheyde, duerre dan der stat wilcoer, de ver- boerde dre pont daertoe asys, eü de stat selt voert doen tappen alse de wilcoer is van der stat. De een leghellen wyns breket bi der ame of half aine,
|
|||||
|
8
|
|||||||
|
NIEUWE BIJDRAGEN
|
|||||||
|
om ghelt of op stocken te drinckene duerre dan der stat
wilcoer, de verboerde dre pont ende daertoe asys. Enich onser borgher de wyn vercolt deinen tappede
onder de clesie, de sel der stat horen sys daer of gheven ghelike ofte hyt selve tappede. Voert so wie den andren, de wyn tappen woude, sine
taverne verbade oft daer om dobbelde of opten besten wyn lyete oft enighe dhighe daertoe^ dede, daer dander taverne mede after bleve, de verboerde een pont, also dicke aJse hyt dede, eii deghene de syn taverne daermede after lyete de verboerde oec een pont. So wie zuderschen wyn verlaet in rynschen vaten, de
verboert van eiken stuc, ist groet ist cleyne, vyf pont. Voert de zuderschen wyn menghet in rynschen wyn of des ghelike doet, de verboerd vyf pont. De zuderschen wyn tappet, hi en doeten te voeren roepen voer zuderschen wyn, verboerd oec vyf pont. Voert so sel zudersche wyn legghen in sinen zonderlinghen kelnaer, daer anders ghene wine in en legghen dan zudersche wyn, de anders dade verboerde vyf pont. bl. 32.) De ghevader wart de en sel dien kynde nyet meer
gheven dan ses peuninghe, de meer geeft, de ghelt vyf scillinghe also dicke alse hi dat doet. Van den weduwen ende van joncfrouwen.
Int jaer ons heren dusent drehondert twe ende viertich
des ander daghes na kersdach, wart dit punt aldus ver- claert bi den ouden rade en bi den nuwen eü bi ghemeenre morghensprake van alle ghilden. Ene weduwe of ene joncfrou, die hoer selven mannet
teghen goetdonken eii wille hoers mombaren of hoerre niaghe, die verboert al dat ghoet dat si binnen Utrecht heeft. Ende dat men hoer sculdich is op die tyt dat si dat doet. Ende alle erfnisse die hoer ane comen mach binnen Utrecht. Eü dat ghoet ende erfnisse sel comen aen hoer rechte erfnamen, ghelike as si ghestorven ware op die selve tyt. Eü hier in sel die stat die erfnamen sterken \'). (\') Scepenboeck, bl. 1—2.
|
|||||||
|
VOOR RECHTSGELEERDHEID EN WETGEVING. 9
|
||||||
|
bl. 33.) Alse de dode begraven is, so en sel daer nyemant
bliven ten eten, daer de dode was noch in kelnaeren noch in husen sonder de erfnamen, de ander yemant daer bade ten eten, de verboerde een pont en elc mensch de daer bleve ten eten sel elc oec ghelden een pont. Waer enich onser borgher of de in onser stat woen-
achtich is, man of wyf, of de woenen in de tollensteghe, in den lynepade, in den weerde of daer omtrent, de eni- gherhande goet coft op ene inile nader stat, alse tot Nyervaert, ten Gheyne ofte Maersen, en binnen deser milen, dat tot onser stat tydenden ware, de verboerde een pont en daertoe een jaer syn ambocht van dien goede, daer hi dit aen verbrake, also dicke alse hi daer of bedraghen worde, wtghenomen wyn eli coorne. Een gast de versche hude coept, de verlyest also me-
nighen scillinc alse hi dere hude coept. Een borgher de hude coept tot eens gast behoef, de
verboerd een pont eïï de dat melt de sel hebben derden deel. Een gast de want snyt binnen der stat, de verboerd dre pont, mach ment proeven mit tween reckeliken luden de manhoofde syn, mach mens nyet proeven, so mach hi sweren onscout. Een borgher of een gast de vercoept raeu leder, de verlyest tvaelf enghelsche ende daertoe elc huyd aen drien ghesneden, bruyct hyt voert so verlyest hi syn ambocht een maent en daertoe tvaelf enghelsche. Om dat men dit pont aldus nyet houden en mach, so
Een weduwe of een joncfrouwe de ontfaert mit eenen man mit wille of tyeghen wille hoers mombaren of hoerre maghe, de en sel des goets nyet meer hebben dan si mit hoer voert buten of binnen, al trouwemense, ende sellen bliven onderst ghelike of doot waren ende erfna- men sellen tgoet behouden eü de stat sellense daer in starken. ist verclaert als hier int naeste Mat staet Q).
|
||||||
|
(\') Deze vroegere bepaling, hoewel vervangen, schijnt men toen
nog in herinnering te hebben willen houden. |
||||||
|
10
|
|||||||
|
NIEUWE BIJDKAGEX
|
|||||||
|
Eens kynts moinbaer et si man of wyf, eyschment van
hein, so en sellen si dat goet nyet aentasten, si en hebben ene voervanc ghedaen dat goet nyet te argheren bi enen coer van vyf ponden eerstewarve, anderwarve bi vyf pon- den en derde .varve bi vyf ponden of voer elke vyf pont de stat te rumen jaer eii dach, ende de scepene sellen se houden vter niombaerscappe ont dier tyt toe, dat si voer- vanc ghedaen hebben. Ene weduwe sel hoer kynde selve vermombaren tot
hoerre kynde daghen toe, oec wat mombaer de vader sinen kynderen kyest int glierechte of in sinen lesten wille, des si voervanc doet van hoerre kyndere goede alse recht is, dat nyet te verargheren, maer alse si enen man neemt ist wte. bl. 35.) Enich man de sinen kynden mombaren setten wil
tot dien rechten mombaer, de mach dat doen in sinen gaen- den live voer dien scoute eii voer de scepene eii nyet op syn doetbedde, behouden den vrouwen hoerre momberscappe alse vorscreven is. En gheen man noch wyf horen man mach den anderen
eyghen goet gheven, der wilen dat si leven, sonder lyf- tocht allene, want coinen si tot eenre tafel ent tot enen bedde, so ist ghemene, want si all ene Ivf sellen wesen (2). Alle der stat koeren selle men verwinnen met tween
reckelike luden de manhoofde syn, dat syt hoerden eii saghen en nyet van ander luden segghen. Tyet yemant den andren an, dat hi goet ontfaen heeft
voer tgherechte in droeghene of om enighen mensch tsine tontverren, eyschment van hem, so sel hi sweren syn onscout of hi sel de plechte quyt scelden (2). Wat koeren onse borgher verboeren sonder manslacht
ende vredebreke, moeghen kyesen wt der stat te varen of ghelden horen coer alse recht is. De onscout aenneemt te done voert gherechte, coemt hi
(\') Do laatste vier bnpaliu^en: Eens kynts onornbaer tot: all ene
lyf sollen wesen, in Scenenboock, bl. 2. (;) Scepenboeck bl. 3. |
|||||||
|
VOOR RECHTSGEf,EERDHEID EN WETGEVING. 11
|
|||||||
|
nyet ten eersten daghe, so verboerd hi sinen bannen, ten
andren daghe sinen ban eiï ten derden dagbe so sel men de scout wtpanden ghelike oft se verpleghen ware alse recht wyst (\'). bl. 3C.) Enicb man of wyf de onscout aenghenomen beeft te
done voer gherechte, de macb de onscout bescudden eer hi se doet, mit dien ghelde daer hi om beclaghet was, behouden dien scoute sire banne (2). De kyest wt der stat te varen van coeren de en sel nyet
naerre comen dan ene mile van der stat. Men sel gheene groen hude of gbesouten hude legghen
in de graft boven noch beneden bi vyf scillinghen, also dicke als ment doet; maer si moeghense alle legghen in den borchgrafte after sinte Nyclaes eü after dien louweren. De hude coept tot eens gasts behoef eü mede dees in
veynoedscappe is, de verboerd dre pont. Gheen verkenscot noch zoenyen en sellen wesen voer de
camerwive bi tve scillinghen eü ses peüinghe. De bider graft verken hout in cameren, de verboerd tve
scillinghe eü ses peüingke. De pansen, runderen of swinen of scapen awaer in de
graft, de verboerd ses peiïinghe. bl. 37.) De borgher wil werden de sel der stat gheven tvin-
tich grote, der stat scriver ses enghelsche, der stat knaep ses enghelsche eü zweren der stat recht te houden, ontfoer hi eü hi jaer eü dach buten der stat licht eü vier, huysraet eü selve cost helde so waer hi der borgherscappe quyt. Enich man de borgher wil werden, de sel betoech brenghen oec waer hi is dat hi nyet eyghen noch vau ghenen quader gherufte en is. Enich man de borgher worde eü men na vonde ter waerheyt, dat hi van quaden gherufte ofte ej\'ghen ware deen en zoude sine borgherscappe nyet helpen noch in staden staen. |
|||||||
|
(\') Scepenbocck bl. 8, waar gelozen wordt: so sal hem die scout
wtpanden, ghelike of sy verploghen waru also recht wyst. {■) Scepeuboock, bl. 3. |
|||||||
|
12 NIEUWE BIJDRAGEN
|
|||||
|
Alle de pande de de stat neemt van coereu sonder erve,
sel men houden achte daghe, dan vercopen of men wil. Een borglier of een gast dees anders erve aen spreket
voer tgherechte ten sevene de sel zeker maken enen koer van achte ponden suarter tornoyse. Wert hem ontgheven so sel hebben de rechter twe pont eli tien grote, de scepene tve pont eü tien grote ende de sevene tve pont eli tien grote (\'). De der stat rente coept, ist sys, ist hure, ist wanthuys, de
sel borghen setten tot dien daghe te betalen alse hyt looft. bl. 38.) Uheen borgher sel den andren vaen noch doen vaen
binnen of buten, om scoude of om scade, bi enen coer van vyf ponden ten si mitten rechte. De onsen borgheren ghewelt doet eü willen onse borgheren
doen bi der stat Uade dat men eyschende is, de borgheren sel de ghemene stat bescermen. Man noch wyf de voercoperen syn en sellen gheenrehande
spise copen voer prime des Zaterdaghes opte marckt bi enen coer van vijf scillinghen. Ende en gheen voercoper sel spise copen tusschen palaes
enter knopenaer van alle der weke, de hi voert vercopen wil, bi enen coer van vyf scillinghe. De stene breket van der stat mure de selse weder maken
eli daer toe ghelden tve dusent steens. De den anderen verbied sine timeringhe buten scepene,
de ghelt vyf pont, vercondicht hi scepene bot, so ghelt hi also dicke vyf pont. De syn erve vercoept of in aelmossen gheeft gheesteliken
luden, de verboerd tvintich pont ende de scepene de over de ghifte syn, de verboren elc tvintich pont (2). De weringhe coept, ist binnen der stat of buten, eïï de
mede wil hebben en onse borgher is, weygerment, ist boven enen ponde, so ghelt de ghene dees weyghert een pont eïl ist beneden enen ponde, so ghelt hi tve scillinghe. bl. 39.) De gheboden wart voer tgherechte bi den am-
(\') Sccponboock, bl. 3.
(-) Scepenboeck, bl. 3 bevat deze beide bepalingen: Die den an-
deren verbiet — twintich pont. |
|||||
|
VOOR RECHTSGELEERDHEID EN WETGEVING. 13
|
|||||||
|
bochtman, van dryen gheboden mach hi onscout byeden.
Wart hi gheboden ruit scepene en hi thuys is, coeint hi nyet binnen dreen gheboden so selmen panden ende dat pand byeden voert gherechte en aenclagher sel sweren sine scout recht te wesen, coemt hi eer dat pand gheeyghent wart, so mach hi nochtan segghen ja of neen (\'). De ridinghe van den coorn selmen houden alst de scepene,
Raed eïi oudermanne byeden bi enen coer van dreen ponden. Daer tifneringhe of erve ghemene is, dat minre deel sel volghen den meerren om coep oft om hure, twisten si daer om so sellen si comen voer den liaet eli hoe syt besceyden also selt bliven, eli de scepene sellense daer iü houden dees hem volghen. Alle oud erve gaet weder daent ghecomen is (2).
De borghermeysters syn van der stat de sellen houden der stat kiste mit horen brieven, mitten seghel, tghewichte ente elne enten reep ente mate, ende si sellen der stat woerde houden binnen der stat. bl. 40.) Ten sellen ghene borghermeysters van der stat
te gader borghermeysters wesen de malcanderen aftersuster- kynderen syn of naerre maech, en waert dat tve borgher- meysters gecoren worden, de malcanderen aftersusterkynt waren of naerre maech so soude de borghermeyster, de wt deen scepene ghecoren worde, borghermeyster bliven ende voer deen borghermeyster de wt deen rade ghecoren worde, daer zout men enen anderen borghermeyster voer kyesen, en oec so en selle ghene overste oudermanne te gader overste oudermanne wesen de malcanderen aftersusterkynt syn of naerre maech eïi hoerre en ghene van hem vieren en sellen in desen stoel, alse inder borghermeysterscappe of inder overste oudermanscappe, te gader wesen de nial- canderen aftersusterkynt syn of naerre maech. Enich man de opter stathuys cmame voer de scepene,
raet of voer de oudermaïie, om enighe zaken daer te claghen |
|||||||
|
(\') Scepenboeck, bl. 4.
(2) Scepenboeck, bl. 4. |
|||||||
|
14
|
|||||||
|
NIEUWE BIJDRAGEN
|
|||||||
|
ofte toenen en nieer volcx ruit hem brochte dan vier
manne tot hem de de claghe voerde, de verboerde tien scillinghe, en elc man de mit yemant meer quaine, de ver- boerde elc vyf scillinghe, ende enich van der stat knapen de meer volcx in lyete dan voerscreven is, de verboerde tvaelf peüinghe also dicke alse dat ghevyelt. bl. 41.) Ende so wie een nuwe huys tifnert en de dat
mit leyen of mit teghellen decken wil of de een outhuys, dat mit dake ghedect is, ontdecket en dat weder decken wil mit leyen of mit teghellen, dien sel men eens teghellen of leyen gheven, alsmen haertoe ghedaen heeft, eïi darentends en sel der stat nyet meer toe gheven noch hulpe daer toe doen. Voert so en sel nyeinant syn huys dat mit leyen of mit teghellen gedect is, ontdecken eïi deckent weder mit dake ten si bi oorlove der stat. Ende waer yemant, de syn huys verstoppen woude, de
cope teghelleu daer hi wil. Ende enich man, de mit teghellen gedect heeft ofte wyf
en de teghellen wil ofbreken efi mit leyen wil decken, de mach mit dyen teghellen syn oorbaer doen. bl. 42.) Een borgher de enen anderen borgber doet sloeghe,
hi waer wyf of man, begrypmen daer en is nyet te nemen voer syn lyf, ontquame bi so zoude hi ballinc wesen wt der stat ende wt den lande hondertjaer ende enen dach. Waert dat yemant daer mede ware in de reyse de deen man medesloeghe of styete of wonde, de ware also sculdich alse de ghene ware, de dat mitter bant gbedaen hadde, daert de Raet van der stat op horen eet vonden dat hi sculdich ware. Waer enich man de enen andren man daer toe wonne enen man doot teslaen, de waer also sculdich alse de hant- dadighe, daert de Raed van der stat ter waerheyt vonde bi horen ede. Ende daer mede so sellen alle de maghe quyt en vry wesen, de tot deen man hoerden. Dit wil de stat ghehouden hebben van den moelensys
alse dat men gheen meel uter moeien en sel draghen eer prime en opten rechten middach eïi te vespertide, en so wat moelnaer dat verbrake de verboerde een pont also dicke |
|||||||
|
VOOR RECHTSGELEERDHEID EN WETGEVING. 15
|
||||||
|
alse hyt verbrake denghenen, de deen sys ghecoft hadde,
ten ware voldaen. Waer enich man, de om papen wil of om monicke of
om clerke of om anders geesterlike lude wille, de subdyaken ghewyet syn of daer boven, kyf makede, de verboerde een pont eli quame daer veclitelic of, so verboerde hi vyf pont. bl 43.) So wie yemant aentast om koeker als ghelt
te hebben, waert man of wyf, verboerde een pont also dicke alse syt dade. So waer men een kynd kerstend daer en sellen maer
tvelf vrouwen mede wesen, gaet der meer voer of na ten huys ofter kerken so verboerd deghene de dat kynt sine is een pont, en daer ene vrouwe wt gaet van kynde des ghelike. En sal nyemant knive draghen bi enen ponde ende des
ghelik van anderen wapen. Ende so wie enen knyf of een mes toeghe in ernsten
moede verboerde een pont. So waer men coorn vonde beneden quader dan boven,
de broeke daer of sellen de scepene oordineren eïi daer sel men vinders toe setten. Alle goet, dat van der zee coemt, dat en sel men nyet
opslaen ten si versiset bi vyf ponden. So waer erve te sceyden is binnen drien voeten dat
sellen de scepene sceyden eïi daer en sellen ghene sevene over gheven (1). Waert dat yemant den anderen beclaghede ofte daghede
buten der stat van onsen borgheren, de sel een jaer wt der stat wesen, sonder van beroepe van pleyte, daer aen en verboerd hi nyet. bl. 44.) Ene mare sulvers, de men doet werken, de en
sel nyet meer laken dan ses coninx enghelsche te houven na der ouder assaye. De scepene van Utrecht en sellen nyet langher kenne
dan ses weken tends dier jare alsi of gaen ten si mit (ho)ren |
||||||
|
(\') Scepenboeck, bl. 4.
|
||||||
|
16
|
||||||||
|
NIEUWE BIJDRAGEN
|
||||||||
|
opene brieven beseghelt eïi de brief sel ten milisten wesen
beseghelt mits scouten seghel en vier soepen seghele. Voert en selle de ghene de makemanne syn van huwelic
nyet langher kennen dan een jaer en ses weken ten si ruit opene brieven beseghelt mits scoute en vier scepene seghelle (1). De tichelmeysters van der stat de sellen hebben van
eiken dusent stenen tve penninghe en van eiken dusent teghellen tve penninghe. So wie binnen onser stat woenaclitich is, ist man of wyf,
de sellen alle coeren houden ghelike onsen borgheren, en onser borgheren knapen, de onse borgheren nyet en syn, de verboeren alle coeren ghelike horen h(erren), en onse borghere en moeghen ghene coeren verhoren aen wtheemschen luden eer si ses weken in der stat ghewoent hebben, maer waert dat de wtheemsche lude nyet en voldeden den coremeyster van der stat, so moed mense in den toorn legghen tot ter tyt toe dat sie zekerheyde gedaen hebben voer horen coere. bl. 45.) Nyemant en sel meer keersen hebben daer een
dode is dan vier stalkeersen, elke keerse van sesse ponden groet, en twe keersen op ten dode elc van tween ponden groet, en soe wie datse groter of ineerre makede of de meer keersen s-ette bi ghetale dan sesse, so zo aden alle de keersen tot deer kerken bliven en daer toe so soude hi der stat gheven een pont te coeren, wtgheset de ghene de wyu gheven. Enich dode de gheraeaite heeft of yheroefde serene heeft
of stalkeersen of ghedrayde keersen heeft boven sesse pon- den groet of enich van desen vieren, de sel deylen den armen vyf eïl tvintich pont bi der stat Rade; waert dat hi das nyet en dede so selt de stat nemen vans doden goede en deylent den armen opten selven (dach), dat men den dode greeft, en der stalkeersen en sellen nyet meer wesen dan vier bi desen selven coer. Ende after dien dat de dode ghegroven is so en sel men
en ghene gheraeinte noch baudekyn spreden over tgraft, |
||||||||
|
(\'j Deze en de voorgaande bepaling Scopenboeck, bl. 4.
|
||||||||
|
VOOR RECHTSGELEERDHEID EN WETGEVING. 17
|
|||||
|
eü so wie dat dade of enich van desen vieren, de verboerde
een pont also dicke alse hyt dade, wtghenomen de vyf en tvintich pont deylen den armen luden, de moeghen doen alse si willen. bl. 46.) Ende so wat nywe baudekyn of nye cleet dat
toter kerken coerat mit enen dode, dat sel bliven der kerken, sonder dat enen menen ghilde toebehoerd, ten si dat der een man of een vrouwe of maken wil aen ornament gheheelike also alse een priester gliegherwet sel wesen alse hi misse doet. Ende dat ornament dat men van dien daer of maket,
dat sel der kerken bliven, daer men dien dode greeft. Voert en sel gheen knaep bi sire vrouwen of bi sire
joncfrouwen gaen noch syn vrouwe noch sine joncfrouwe leden, alse si misse winnen of alse si offeren gaen en si eens ridders vrouwe of een vrouwe de van kynde wt gaet of een bruyd, so wat vrouwe of joncfrouwe dit verbrake de verboerde een pont. Voert waer enich man de hem enigherhande stucken
onderdade, de dien Raed van der stat bestaen te berechten, dien sel ment also of nemen dats hem een ander hoet. Waer enich man of wyf de enich goet cofte weder enen
gast binnen Utrecht om reed ghelt eü hi hem syn ghelt nyet en gave binnen dryen daghen, na dien dat hyt loofde, eü de gast dat croende, dien sel men legghen in den toorn eü de stat sel hem gheven water en brood eü daer en sel hi nyet wt comen hi en hebbe der stat ghenioede en des gast. bl. 47.) Men sel ghene parricke maken binnen der stat
op te graft bi enen ponde. Voert so en sellen en ghene onser borgheren te samen
cleden van ondersneden meere dan ses manne, elc bi vijf ponden sonder alrehande archeyt, maer eenvaer of strypt also verre alse aen laken strecket, dat mach men wel te samen cleden sonder enigherhande broeke of teyken daer in te maken ander dan van dien selven laken. Ten sel en gheen man meer knape cleden dan hi daghelix
eü mulix in sinen cost heeft binnen Utrecht, eü waert dat N. Bijdr. voor Rechtsgeleerdheid uu Wetgeving. 1)1. III- I8"">. -
|
|||||
|
18 NIEUWE BIJDRAGEN
|
|||||
|
de Raed kende, dat hi knapen clede buten sinen cost, de
verboerde vyf pont van eiken knaep dien hi clede buten sinen huyse en daer en mach hi gheen onscout voer doen. bl. 48 wit.
bh 49.) Men sel der scepen seghelle onttve slaen na
hoerre doet opter stathuys eü opten selven dach als men greeft. Enich man de enen seghel heeft en syns seghels miszake
en onscout daer voer dade, en ment na ter waerh\' vonde dat hi zijns zeghels misseken hadde en onscout daer voer ghedaen hadde, dien man sel men condighen en noemen voer de clocke, dat hi syns seghels misseken heeft, opdat hem elc man te voeren zie wien hi borghet (\'). Nyemant en sel sine straten breken noch hogher noch
lagher maken ten si bi den stratemeysteren bi enen ponde. Ende waer enich man de C.en anderen dief scoude in
ernsten moede, de verboerde tien scillinghe, dat men be- draghen mochte. Ende so wie dat over der stat mure elimmet of over der
stat boem wt vaert of in, de verboert een pont. Men sel ghene hude noch veile hanghen op Buer kerchof
noch op den brugghen binnen Utrecht noch in de graft spelen of dwaen, also dicke alse yeniant dat dede bi enen coer van vyf scillinghen. bl. 50.) Waert dat yemant gheboden worde voer tgherechte
en hi gheerne betalen wil na sire macht, alsulcdanighe daghe alse den scepene goetdonct, sellen hem de aanclagher gheven, also veer alse hi daer toe sinen eed (doet), dat hi binnen viertien daghen nyet betalen en mach (2). Waer yemant in de stat of in de tollensteghe of in de
Lynepade of in den weerde, de enighen man huesde ofte verherberghede, de van coeren wt der stat ware en men dat ter stat waerheyt vonde, dien zoudmen panden voer een pont, en waer hi van quaetheyde wt so verboerde vyf pont de ghene de deen huesde ofte herberghede, de van quaetheyde verdreven ware, of si zouden sweren ten heylighen dat sys (\') Scepenboeck, bl. 4 heeft deze beide bepalingen.
(2) Scepenboeck, bl. 5. |
|||||
|
VOOR RECHTSGELEERDHEID EN WETGEVING. 19
|
|||||
|
nyet en wisten doe sise herbergheden of huesden de van
den feyte waren. Waer enich gast de ghewant brochte en daer toeghede
in enich hues sonder in onser stat wanthues, de waerd van dien huse verboerde vyf scillinghe also dicke alst ghesciede. Waer yemant de enighen man van scepene, van Raet-
manne of van oudermanne beclaghede om eenigherhande zaken, de die scepene, raed of oudermanne ghedaen hadde van der stat weghen, de verboerde een pont (\'). bl. 51.) Waer dat zake dat enich onser borghere ghedaghet
worde van enighen capetel of goedshuse of enighen pape gheesteliken of waerliken, ende onse borgher dat der raet te weten dade en hi hulpe eü raeds begheerde, so sel de raet van der stat de zake wtgaen en ist dat zake, dat de raet ons borghers zake goet eü recht vint eïl men der borgher veronrechten wil, so sel de raet ente stat van Utrecht des borghers zake eü syn pleyt houden eü onderstaen buten des borghers cost. Waer enich onser borgher de broekich eü misdadich
worde wt der stat eü hem de stat dat of nemen woude. in wat manyeren dat dat ware, eü waert dat hi des enighe crone of enighe claghe brochten voer heren of voer joncheren of voer vrouwen of voer joncfrouwen, hi oft yemant van sire weghen, daer der stat last of swaernesse of comen mochte, de sel der stat dat of doen buten der stat cost of hi sel wt der stat wesen eü ene mile van der stat, ont der tyt toe, dat hi der stat dat of ghedaen heeft eü darentende so selle hi der stat beteringhe doen tot der stat segghen (3). Voert van dien Vterweerde, so is men over een ghedraghen
want die Vterweerde der stat altoes bereyd gheweest hadden eü noch syn van alle dienst, des de stat van hem begheerd, dat alle onse borghere eü alle de ghene de in onser stat bl. 52.) woenachtich syn van twist eü van vechtelic coeren aen hem verhoren moeghen eü si weder aen [ons], tis bin- (\') Scepenboeck, 1)1. G.
(:) Dit is aangehaald door den bisschop in zijn charter van 1340
bij van Buchel op Hkda, p. 252. |
|||||
|
20 NIEUWE B1JURA.OEN
|
|||||
|
nen der stat of buten, wtgheset dat aeu lyf of aen lid gaet,
maer worder vrede te broeken dat zondmen rechten alse recht wyst, ende des ghelike ist van den ghenen de in de tollensteghe, in de lynepade of anders in der stat bescer- ïuenesse woenen. Waer dat enich twist gheviele in den weerde tusscheu
onsen borgheren en de in onser stat woenachtich syn en tusscheu dien vtenweerde en daer nyeniant by en ware van scepene, van raet of van oudermanne, so mach de scoute of een van dien buerraden uten weerde die vrede eyschen enewarve bi vyf ponden, anderwarve bi vyf ponden en derdewarve bi vyf ponden eïl desghelike ist van al den ghenen de in onser stat bescermenesse woenen, ende coeren sellen de coernieysters van der stat berechten eü op boeren. Ende waer enich onser borghere of de in onser stat woen-
achtich is, de in den weerde verboden wapene droeghe, ten ware dat hi wechvaerdigh ware, de verboerde alsilken coer alse hi in der stat verhoren zoude, et ware bi daghe ofbi nachte, eü alle de coeren tusscheu ons in onser stat en dien uten weerde en de in onser stat bescermenesse woenen sellen de scoute en de coeremeysters van der stat berechten alse zede en woente is. bl. 53) Waer enich onser borgher of de in onser stat
woenachtich is, de enighen man sloeghe om eniglie vete de hi te voeren op hem hadde onvervolghet den raet van der stat, verboerde drie pont. Omdat des Proefsts scoute van sinte Johanne op sinte
Johans oudewyc Johanne van den Luttikeuhus en des abds scoute van sinte Pouwel in de Nywestrate Johan den manter, onser borgher daghelin rechts sonder enighen redene gheweygert hebben, so is over een ghedraghen mit oud raed eü init nywen ghemeenlike: waer enich onser borgher, deinen in enig-hen dag-lielix o-herechte binnen Utrecht rechts weygherde alse daer gheleghen is eü de dat claghede voer den scoute eü voer de scepene eii hem dat aenbrochte mit zulken rechte alse de scoute efi de scepene van der stat wisen sellen voer recht, des si bilke rechten zouden des |
|||||
|
VOOR RECHTSGELEERDHEID EN WKTGEVING. 21
|
|||||
|
den borgher gheweyghert ware ea de scoufce eü de scepene
van der stat dat rechten, waer enich man de den scoute of scepene of onsen borgher de der scoute en scepene recht daer of ghedaen worde eü den anderen darenboveu moyede, dat sel de ghemene stat voerstaen efi wt draghen op hoers zelfs cost eïï aerbeyt (1). Ende so wie eyghendom gheven sel den anderen voer
gherechte, oec hoe menighe were van eyghendom dat hi noemt de hi gheeft mit eenre hant daer en sel men nyet meer óf gheven de ghene deet ontfanct dan eene orcontscappe.\' bl. 54). So wie in meerboedel zitten ende eyghendom of
anders goets vertyen sellen of weerloes warden, hoe menighe persoen dat daertoe syn, deghene de dat ontfaet en sel nyet meer gheven dan ene orcontscappe (3). So wie den anderen dreyghede omdat hi em becoerde, dien
sel men den coer dien hi eerstewarve verboerd hadde an- derwarve of nemen. Ten sel nyemant des avonts vighelye winnen, ist man
ist wyf, mit min dan mit enen groten coninx tornoysen eü dien groten nyet weder te losene, ende so wie dat dit ver- brake de verboerde een pont also dicke als gheviel. Ende so wie dat int gruythuys sit eü dat te berechten
heeft de en sel in der stat Rade nyet comen voer enen scepen, voer enen raetman of voer enen oudermanne aldeer wile dat hi int gruythuys zit. Waer yemant van onsen borgheren de ergent anders
vare, borgherscappe of porterscappe ghewonnen hadde of noch wonne, ter stat weder wille, de ware sire borgherscappe quyt also vroe alse hi dat ghedaen hadde eü nimmermeer sine borgerscappe weder te crighen, ten ware dat yemant dat ghedaen hadde of noch dede bi oorlove der stat. bl. 55.) So wanner een scoute van der stat de is in deer tyd
een oordeel vraghet den scepene en hem de scepene daer op beraden willen, so en sel der de scoute nyet toe segghen (\') Scepenboeck, bl. 5.
l\') Deze beide bepalingen Scepenboock, bl. 6.
|
|||||
|
22 NIEUWE BIJDRAGEN
|
|||||||
|
tot horen beraden, of hi sel of gaen ont deer tyd dat hem
de scepene beraden hebben (\'). Enich scoute de scoute is in deer tyd, alse hi ene boot-
scappe te doen heeft voer dien scepene, voer dien raed of voer de oudermanne, so sel hi sine bootscappe (doen) eïi alse hi sine bootscappe ghedaen heeft so sel hi rechtevoert afgaen (2). Voert so is over een ghedraghen niitten ouden Rade ende
nuwen eendrachtelike, so wie dat borgherscappe winne daer en sel de stat ghenen cost, noch ghenen aerbeyt noch ghenen dyenst voer doen binnen dien eersten tien jaren, na dien dat hi de borgherscappe ghewonnen heeft, ten si op sinen cost deens gheens de die borgherscappe ghewonnen heeft, also dat hi dien cost ghelden sel dien de stat om sinen wille doet of doen sel binnen dien eer- sten tien jaren, en binnen desen tien jaren, so en sel hi in der stat rade nyet comen voer scepene, voer raed oft voer oudermanne, en si dat hi voer dese tyd in der stat Kade gheseten heeft. bl. 56 wit.
bl. 57). Bat is die ridinghe van ghebudelden Irrode ende men
sol gheen meerre backen dan penninc brode bi ii /3. Ghelt die weyte iiij fÈ dat peiiinc broed sel weghen XIII %
vierdonc. Ghelt hi 1111% \'tó dat peüinc broed XIII vierdonc.
» » V » » » » XII »
» » V% » » » » XI »
» » VI » » » » X » eii 1 loet
» » VI% » » » » X »
» » VII » » » » IX » 1 loet min
» » VII % » » » » VIII »
» » VIII » » » » VII » en 1 loet
|
|||||||
|
(\') Scepenboeck, p. G.
(2) Scepenboeck, p. 6. |
|||||||
|
VOOR RECHTSGELEERDHEID EN WETGEVING. 23
|
|||||
|
Ghelt hi VIII % tÈ dat peninc broed VII vierdonc.
» » IX » » » » VII » 1 loet min
» » IX % » » » » VI % » en 1 loet
» » X » » » » VI » en 1 loet
Ghelt die rogghe iij ö; dat peiiinc broed XXXV vierdonc.
» hi 111% K dat peüinc broed XXXI % vierdonc. » » IIII » » » » XXVIII > » »im% » » » » xxvi »
» » v » » » » xxiv% »
» » v% » » » » xxii% » » ii VI » » » » XXI »
» » VI % » » » » XIX »
» » VII » » » » XVII % »
» » VII % » » » » XV% »
» » VIII » » » » XIV »
» » VIII % » » » » XIII % »
» » IX » » » » XIII »
» » IX % » » » » XII % »
» » X » » » » sel weghen XI [ »
bl. 59.) Ghersten broed sel weghen ghelike den rogghen.
Dit syn onse borghere sculclich ter nyervaert van
tollen — al sonder van ivine. van enen last hude nyet.
van coerne nyet.
van 1 vate snieers 1 8.
van 1 waghe snieers nyet.
van 1 tonne biers 1 0.
van 1 tonne wyns 1 se.
van eiken molensteen 1 0.
van quaren stenen nyet.
van berden nyet.
van c souts nyet.
van 1 last harinx nyet.
van verschen vische of van souten nyet.
|
|||||
|
21 NIEUWE BIJDRAGEN
|
|||||
|
van paeldringhe nyet.
van casen nyet.
van souten vleysche nyet.
van slypstenen nyet.
van muerstenen nyet.
van houte nyet.
van brode nyet.
bl. 59.) van melc nyet.
van coeper, tyn, loet, ghewrocht of onghewrocht, nyet.
van yser nyet.
van eiken vate staels 1 0.
van weden nyet.
van colen nyet.
van scindelen nyet.
van potten, van kannen, nyet.
van mersemans zac 1 0.
van enen pake ij tire lang ij 0.
van enen pake een tire lang 1 0.
van eens pelsers pake l 0.
een zac wolle of comenscap die men overdraghet 1 0.
houtwerc nyet. een bodem wasses groot of clene 1 0.
alle barnasche nyet, mar dat men draghet in sacken of
in lagbelen 1 0. linnen of zelen nyet.
ydel vate nyet.
ene tonne botter 1 0.
ene tonne pekes 1 0.
ene tonne aschen 1 0.
een vat medes 1 0.
loec of vyen nyet.
calc nyet.
een scip mit enen hanghenden roeder iiij 0.
een scip mit enen hantroeder 1 0.
een scip dat men over trecket mit linen, also vele sel
die biscop hebben alst cost over te trecken, daer mede den dyc te maken. |
|||||
|
25
|
|||||||
|
VOOR UECHÏSOEliJiERUHÉlU EN WETGEVING.
|
|||||||
|
ene mese vlasses 1 0.
bl. 60.) ene rolle luwades, van eiken hondert 1 0.
van gheleden huden 1 0.
van scoen nyet.
van vulaerde mede ende woude nyet.
van enen volscarighen vate wyns XII 0 ende van eiken
bodem i 0, ende dat sel houden XII ame. De den kraen hebben die sellen alle jare int grwt huys
bringhen X té goetsgelts, te betalen tot sinte martyns misse eïl sinte peters misse. Van denghenen die heren cleder draghen.
Waer enich onser borgher, die heren cledere of papen
cledere of prelaten cledere name buten of binnen waert, die raet kende, so soud men panden voer vyf pont, also dicke [alse hi se droeghe, ten ware dat hi ridder ware of dat hi in der heren wede ware. So wie coemt te brande, die sel comen met oesvaeten
of mit ketelen, die mit sweerde of mit staven coemt ver- boert een pont. Men sel gheen voerbroed backen dan op de ridinghe
eü dat sel sire volle wiechte hebben eïï syn teken, en so wat broed det? nyet en heeft, dat is voerbroed bi der stat coer. bl. 61. Waer enich onser borgher of die in onser stat woen-
achtich is, die enighen man sloeghe om euighe vete, die hi te voeren op hem hadde onvervolghet den raet van der stat verboerde dre pont. Van den oudermanne en den raet te kyesen.
Dit is die veeme van den oudermanne en van den rade
te kyesen, dat alle ghilden brieven hebben. Wi scepene, raet ende ghemene oudermanne van den
ouden rade en van den nuwen der stat van Utrecht ma- ken cont eü kenlic allen luden, dat wi bi consente der meenre ghilden der stat van Utrecht voerseyt, om ons ende om onse stat in rusten en in peyse te houden een |
|||||||
|
2ti NIEUWE BIJDRAGEN
|
|||||
|
ilrachtelike eude mit goeden berade over een ghedragheii
syn, dat wi alle dese ponten also alse hierna bescreven
staen, ewelice vast en gestede ende onverbrekelike houden
sellen en willen, ten ware die scepene, raed en oudermanne
van den ghilden oud ende nye, bi rade ende consente eenre
ghemeenre morghensprake van allen ghilden eens beters
te rade worden. — In den eersten, dat als men in den
ghilden oudermanne kyesen sel, so sellen de oudermanne,
die dan teghenwoerdich syn, elc in sinen ghilde alle hoer
ghildebroeder daer doen comen bi eenre pene van enen
ponde ende die nyet te laten, ende de oudermanne sellen
sonder voerraet bi hoeren ede sonder arghenlist onder de
mene ghildenbroeder, die volle ghildebroeders syn eïl jaer
en dach tUtrecht borgher gheweest hebben ende tvintich
bl. 62.) jaer out syn of meer, ende in den ghilde gaen en waken
eiken ghildebroeder die daer coemt, een lot maken. En
scepene, raed, noch oudermanne en sellen nyet mede loten
noch lot hebben, om dat scepene, raet mit dien ouder-
manne elc in hoeren ghilde, die volle ghildebroeder syn,
de lote mede maken sellen. Ende onder de lote sellen wesen
vyf sonderlinghe lote ende nyet meer. Ende de vyf manne
daer die vyf sonderlinghe lote op vallen, sellen zweren ten
heylighen, dat si des nyet laten en sellen om lieve, noch
om lede, noch om en gheenrehande zaken sien sellen al-
tehant sonder arghenlist, nyet wt hem selven, maer wt
hoeren andren volle ghildebroederen, die na der stat coer
in der stat rade wesen moeghen, eendrachtelike ofte drie
van hein wiven of si nyet al over een en droeghen, tve
oudermanne kyesen, die si vermoeden bi hoeren ede, dat
der stat van Utrecht nutte en oorbaerlike syn. In dien
manyeren, dat die vive hem in horen coer mit nyemant
beraden en sellen anders dan mit hem selven. En alse si
ghecoren hebben, so sellen si die nywe oudermanne al
rechtevoert sonder runen of raden mit hem of mit anders
yemant, in der stat rade presenteren daer te zweren en
dien raed te kyesen alse ghewoenlic is, dat is te verstaen
van eiker wake tve raetsmanne en dander tve raetsmanne
|
|||||
|
VOOR RECHTSGELEERDHEID EN WETGEVING. 27
|
|||||
|
daren boven, die selle si nemen wt dien ghilden bi hoeren
ede, die hem dunct datter stat nutte syn en oorbaerlike ea die menen ghilden. Ende die vier ende tvintich raetsmanne bl. 63). alse die ghecoren syn sellen kyesen tvaelf scepene also als die oude ghildebrief hout \')■ Waer enich 2nan de mit bede of mit myede, of mit ruinen of mit raden, in enigher- hande manyeren selve of mit anderen persoenen, wyf of man, leec of paep, enighen voerraed daer in dede oudermau, raed en scepene, overste ondermanne of borgliermeysters te kyesen tgeghens de manyere de voerscreven is, en de raed van der stat dat ter waerheyt vonde, de verboerde tien pont. Ende die tien pont zoude hi voer die clocke brenghen aen hemde en aen broeke of jaer ende dach wt der stat te wesen ende ene mile van der stat. Ende so wat man dat enich ferpel of onrechtelike dinghe in dese lotinghe dede en die raed van der stat dat ter waerheyt vonde, die soude ewelike wt deer stat rade wesen. Ende en sel gheen man ouderman wesen hi en si volleghildebroeder of hi en voere dat ghilde mitter hant of hi en hebt ghevoert often si hem ane gheerft van sinen ouders, diet ghevoert hebben, often si hem ane gheboren. Voert als men de overste oudermanne kyesen sel, so sellen die overste oudermanne maken tve en viertich loten ende daer sellen vyf sonder- linghe lote onder wesen ende die vyf manne daer de vyf sonderlinghe lote op vallen, sellen kyesen tve overste oudermanne wt dien viertien hoeftghilden ende nyet wt hem selven, die hem donken bi hoeren ede, dat der stat enten menen ghilde nutte en oorbaerlike syn. Ende so waer die drie gaen, sellen de tve volghen en voert so en sellen bl. 64.) er gheen borghermeysters, overste oudermanne of camerare weder comen in den stoel daer hi in is of elc in des anders stoel eer int vierde jaer. Ende voert so en sellen de oudermanne ghene ghilde-
broeder ontfaen diet ghilde nyet voeren en willen metter hant, ten si bi den ghemenen oudermannen. \') Van 1304, bij vak de Watek, Utr. Placaatb-, III bl. 67.
|
|||||
|
28
|
|||||||
|
NIEUWE BIJDRAGEN
|
|||||||
|
Ende omdat wi scepene, raed ende ghemene oudennanne
van den ouden rade ende van den nuwen voerseyt alle dese voerscreven ponten vast ende ghestade houden sellen ende willen also als hier voer bescreven staet, so hebbe wi bi consente ende rade der meenre ghilden van onser stat desen brief\' beseghelt mit onser stat grote seghel. Ghegheven mt jaer ons heren dusent drehondert eü een eïï viertich op sinte agnyeten dach \'). Van den banne.
Worde yemant in den raed ghecoren op onser vrouwen
avont scepen, raet oft ouderman, die in den banne ware, des srechters brieve mitte kerspel papen seghel beseghelt waren, eü des in ghenen beroepen ware, en daer of nyet absolviert en ware, eei hi ghecoren wart, die sel of gaen en dat jaer in den raet nyet comen. Ende die vyf manne die dien man ghecoren hadden, sellen enen anderen in sine stede kyesen rechte voert na der ghilden coer. bl. 65.) Waren der stat knapen in den banne die sellen of
gaen ende nyet in den raet comen, si en syn eerst absolviert (2). Van den ivynsys.
Voert is over een ghedraghen mitten ouden rade ende
mitten nuwen ende bi ghemeenre morghensprake van allen ghilden, dat men den wynsys voertmeer altoes van jare te jare vercopen sel ende maendelix betalen. Ende dit ghescyede int jaer ons heren dusent drehondert tve en viertich des ander daghes na kersdach. Dit ist recht ende die manyere, daer men den wynsys
op vercopen sel. Int eerst sel elc wynman sinen sys betalen binnen achte
daghe na dien dat die maent wtgaet, — wie des nyet en decle ende die sysmeyster dat croende, die verboerde elx daghes een pont. Eü dat soud men hem wt panden mit tveen scepene half ter stat behoef en half tot gheens \') van de Water, Utr. Placaatb., III bl. 68.
s) t. a. pi. bl. 69. |
|||||||
|
VOOR RECHTSGELEERDHEID EN WETGEVING. 29
|
|||||
|
behoef die den sys cofte. Ende die gheiie die den wyn sys
copet sel die wynlude manen also dicke als die maent wt is. Ende betalen si binnen achte daghe daer na den sys nyet so verboeren si den coer also als verscreven is. Voert welc man een stuc wyns opsteket ende tappet die
bl. öG.) selt versysen, maer liep hem van dien vate yet over, dat hi tot dier tyd nyet bruken en conde, dat mocht hi bi den sysmeyster wt laten in een ander vat ende tappent na sonder sys, ende dat sel die sysmeyster talien. Voert enich wynman, die wyn vercopen wil bi der ame
ofte bi halve ame wt te laten, dat sel hi versoeken aen den sysmeyster tot sire were. Ende en vonde hien nyet, so sel hyt doen bi tveen mannen van den rade, jof hi soud versisen waer dat hys nyet en dade. Voert elc gheselscap van den wynluden mach een vul
laghel hebben ende dat sel die sysmeyster talien Ende dat en sel men nyet versisen. Voert enich man die wyn vercofte, die men onder nion-
tade of in cloesteren sloeghe ende ment ter waerheyde vonde, dat ment daer tappede om ghelt, die ghene diet vercofte, die soud versisen ghelike of hyt selve tappede. Voert so sel men eiken man van eiken vate, ist clene ist
groot, dat hi versiset, eene halve take weder gheven also alse hyt versyst. Ende elc vat sel men versisen also alsment opsteket. bl. 67.) Voert waer die sysmeyster enighe man teghe,
dat hi meerre sys sculdich ware dan hi lyede, des soude si bliven aen den raet van der stat Ende men soude twe manne van den rade daertoe setten. Ende so wat si des in der waerheyde vonden dat soudmen voldoen. Voert waer die sysmeyster in yemants kelnaer gaen
woude daer te besien of enich vat ghewaent ware, so sel hi enen man van den rade mit hem nemen Ende vonde hi daer enich laghel dat achte take ghewaent ware ofte meer, dat waer sysbaer, wtghenomen syn vul laghel. Ende enich man die des weygherde, die verboerde tien scillinghe, also dicke alse hyt dede, half ter stede behoef ende half tots sysiueysters. |
|||||
|
30
|
|||||||
|
NIEUWE BIJDRACEN
|
|||||||
|
Voert wat wyn, dat men binnen Utrecht tappet om
ghelt, dat is sysbaer. Voert is out raed ende nuwe over een ghedraghen mit
ghemeenre morghensprake van allen ghilden, dat die scepene van Utrecht voert meer over gheen eyghendom, noch over ghene verplechte staen en sellen, ten si op den rechten dinghedach mit ghespannen rechte voer die banke, wt- ghenomen van gasten, ten ware dat yemant also cranc ware van sukede, dat hi ter banke int gherechte nyet comen en mochte. Ende so souden hem die scepene rech- ten na der ouder ghewoente, alst haer toe ghehouden is. Dit ghescyede int jaer ons Heren dusent drehondert ende tve ende viertich des ander daghes na kersdach \'). Voert is out raed ende nuwe over een ghedraghen mit
ghemeenre morghensprake van allen ghilden, dat die scepene van Utrecht voert meer over ghene verplechte staen en sellen noch ghene brieve seghelen en sellen sprekende die houder is des briefs. Ende wat scepene daer over stonden, ende die brieve also sprekende beseghelden, die verboerden also vele als die plechte helden, daer si die brieve of be- seghelt hadden. Dit ghescyede int jaer ons Heren dusent dre- hondert ende tve en viertich des anderdaghes na kersdach 2). bl. 69.) Voert is out raed ende nuwe over een ghedraghen
mit ghemeenre morghensprake van allen ghilden, alse waert dat enich ongheval gheviele van brande bi nachte of bi daghe, so en sél hem nyemant wapene anders dan scepene, raet en oudermanne, de aen syn in der tijd. Ende die sellen vergaderen op die leeghen brugghe, wye hem anders wapende verboerde vyf pont. Voert is out raet ende nuwe over een ghedraghen in
ghemeenre morghensprake van allen ghilden, dat out raed ende nye voert meer ghene machte hebben en sellen eni- ghen ghilde vrihede te gheven daer ander ghilden bi gheaftert werden of daer hoere ordinanci bi ghebreken werde, ten si bi ghemeenre morghensprake van allen ghilden. \') Scepenboeck, bl. 6.
•) Scepenboeck, bl. 6—7. |
|||||||
|
VOOR RECHTSGELEERDHEID EN WETGEVING. 31
|
|||||
|
Int jaer ons Heren dusent drehondert vier ende vïertich,
droegh out raed ende nuwe over een bi ghemeenre naor- ghensprake van allen ghilden, waer dat zake dat yemant van onsen borgheren enichs weerlics persoens man worde, die soude der stat gheven vyftich pont. Ende darentends ewelic uter stat raet wesen, ten worde hem ane gheerft of hi en behuwelikedet mit sinen wive. bl. 70.) Item op die selve tyd droegh out raed ende nuwe
over een bi ghemeenre morghensprake van allen ghilden, waer dat zake dat yemant van onsen borgheren in enighe ghiselscap voere, die soude der stat gheven vyf en twintich pont. Ende darentends ewelic uter stat raet wesen. Om dat haer Johan van Lewenberch, Henric van Lewen-
berch syn broeder, Harman van den Rine, Johan Uter- weerde ende Ghisebrecht Ghisebrecht Gunters sone manne gheworden syn des graven van Hollant, so syn si ewelic uter stat raed gheleyt bi out raed en bi nywe ende bi ghe- meenre morghensprake van allen ghilden. Dit ghescyede int jaer ons Heren dusent drehondert vier ende viertich. Om dat Claes van der Pürbe Peters sone, Gheryd Vrenke,
Johan Grawaerts sone, Johan Johan Alvekyns sone, Johan van dek Stripe ende Harman van den Grotenhuse in ghevaren waren in gheselscap tot Dortrecht, so syn si ewelic uter stat raet gheleyt, bi out raed ende bi nywe en bi ghemeenre morghensprake van allen ghilden. Dit ghescyede int jaer ons Heren dusent drehondert vier en viertich. Item in den selven jaer droegh oud raed en nuwe over
een bi ghemeenre morghensprake van allen ghilden, so wes die ene raet van der stat dede voer tbeste, dat die bl. 71.) ander raet, die daerna quame, des nyet weder doen en sel, ten si bi oud raet en bi nywe. bl. 72—87 wit.
bl. 88.) Van den visscheren.
Int eerst so en sel ghene vrouwe visch copen tgeghen
den gasten. |
|||||
|
:?2
|
|||||||
|
NIEUWE BIJDRAGEN
|
|||||||
|
Voert so en sel men ghenen visch copen, dan tusschen
der hudebrugghe en der cordewanger brugghe. Voert enich goet, dat een ghildebroeder coept, dat mach
ene ghildesuster medenemen. Ende enich goet, dat een coman van dien ghilden eerst
incoept, de sel den gast daer of voldoen, maer enich ghildebroeder of ghildesuster, de dat goet medeneemt, de sel dien coman, de dat goet eerst incoept, voldoen. Volde- den si hem nyet, so verboerden si elx daghes vyf scillinghe half tot der stat behoef ende half tots comans behoef, de dat goet eerst incoept. Voert so wat man dat hoer ghilde winnen wil, de sel
selve tghilde voeren, tensi dat hi selve mede waket eïï goet en last draghet, soe mach hi syn wyf setten. Voert so en sel ghene vrouwe, stoer, meerswins, zalm,
noch cabbaliauwe sinden eü daer mede sellen si ganx wakens ende des toorns verdraghen wesen. hl. 89.) Voert so en sel ghene vrouwe der visscher ghilde
winnen, tensi eens ghildebroeders wyf alse hoer man doot is. Voert so en sel gheen visscher veynoodscappe hebben
mit enen gast van buten, so wiet verbraken de verboerde een pont, half tot der stat behoef en half tot ghilden behoef. Ende noch wyf noch man en sellen scottelvisch opt lant
vercopen bi enen ponde. Ende nyet meer en sellen der veyaerdscappe te hope
hebben, dan si tve, et si man of wyf, bi enen ponde. Ende wanneer dat de cabbaliauwe eens ter meerket gheweest heeft, so en selmen nyet weder ter maerket brenghen bi enen ponde hem en is de start eerst ofghehouwen, ende dat pont zoude de stat half hebben en dat ghilde half. bl. 90—91 wit.
bl. 92.) Van den vleyschomoen.
So wanneer dat enich vleyschouwer sterft de volle ghil-
debroeder is, de sel syn lot van der bancken, dat hi hadde bi siiien levenden live, erven op ten outsten volle ghilde- |
|||||||
|
VOOR RECHTSGELEERDHEID EN WETGEVING. 38
|
|||||
|
broeder van dien selven ambocht eïi de selve vleyschouwer
is enter bancken staet en gheen lot en heeft. Ende en sel nyemant volle ghildebroeder wesen, noch
selve vleysch ter bancken houwen of slaen, hi en sel ses- tien jaer out wesen of darenboven, en de beneden sestien jaren syn en sellen gheen lot hebben aen enigher bancken eer si boven sestien jaren syn of volle sestien jaer. Ende nyemant en sel inede loten van horen ghildebroe-
deren, hi en slae daghelix vleysch ter bancken. Ende waert dat eirich van dien ghildebroederen enigher-
hande eninghe makede buten rade van der stat ende men dat ter waerheyt vonde, wie si waren, de verboerde een jaer syn ambocht. Alle de outste ghildebroeder sellen loten an dien banc-
ken, maer de jonghe, de ghene bancken en hebben, sellen voer in den toorne staen op ten disch. De vleyschouwer en sellen nyet meer voerraetsmanne
hebben dan tve, alse ander ghilden hebben, maer de voerraetsmanne en sellen nyet wesen van den ghenen, de dat jaer te voeren opt huys geseten hadden. Ende oec so sellen de vleyschouwer morghensprake houden alse ander ghilden, sonder int vleyschuys alleene. bl. 93.) Enich vleyschouwer de vleysch slaet, oec wanneer
hyt slaet, de en sel der maer drie mael mede houden. Voert so moeglien de oudermanne eïi de voerraetsmanne
den zaterdach vercopen vleysch te slaen, eïï dat voert te vercopen en dat ghelt, dat de oudermanne ente voerraets- manne daer of nemen, dat sel gaen ints ghilden oorbaer. Ende waer enich man de vleysch vercofte dat selve
ghestorven ware, de verboerde een jaer syn ambocht. bl. 94.) Van dobbelen.
Waer enich man van onsen borgheren, de wonne mit
dobbelen boven tien scillinghen aen ghereden ghelde, dat woude de stat hebben. Voert waer enich man de ghelt sculdich bleve van dob-
belen, dat en soude hi nyet betalen, en so wie datten N. Bijdr, voor Rechtsgeleerdheid en Wetgeving. Dl. ITT. lS7.r). ■\'
|
|||||
|
34
|
|||||||
|
NIEUWE BIJDRAGEN
|
|||||||
|
darenboven maende, dat wonde de stat aen hem houden.
Voert enich man de meer verdobbelde dan bi ghelts
an hem hadde, dien soudmen daer nyet voer houden, hem noch sine pande, ende so wie dat darenboven dade, dat woude de stat aen hem houden. Voert enich weerd ofte werdinne, in wies herberghe dat
men dobbelde, de verboerde viertich scillinghe also dicke alse dat ghevyele. Voert waer yemant de die ghene ten eersten nyet in en
lyete de van der stat weghen daer quamen de dinghe te besyen, de verboerde tve pont ende so wier dat si ver- namen dat si ghedobbelt hadde ofte dobbelde, de verboerde een pont. bl. 95—96 wit.
bl. 97.) Dit syn die coeren van den vrede.
Der stat vrede is ses weken en drewarve te vernyen bi
scepene, bi raetsmanne oft bi oudermanne oft bi anders onsen borgheren. Alle der stat vrede, de gaen binnen der muren ende
buten der muren van der stat. Wanneer onse borghere twisten alse van vechtelike en
scoute, scepene, raetsmanne oft oudermanne eyschen si vrede, man sel hem den vrede gheven sonder wedersegghen, voer hem, voer al hoer maghe en voer al horen hulperen. De van condicheyt oft van dwaesheyt den vrede wey-
gherde den scoute, dien scepene, raetsmanne oft ouder- manne verboert vyf pont. Weyghert hys ist vyf pont, weyghert hys derdewarve ist vyf pont, ef> de en dies be- gheert, sel men vrede condighen mitter clocke op ter stat vrede, so sel hi gaen dies begheert, ende die dien vrede breket, de is vredeloes. Croent yemant dat vrede aen hem ghebroken is, so sel
men daertoe nemen hem viven uter statrade, alse tve scepene ende dre raetmanne, de sellen daer of de waerheyt ondervinden in achte daghen eli brengt weder in den raed ofte vrede ghebroken si eS weet ghedaen heelt; moeghen |
|||||||
|
35
|
|||||||||
|
VOOR RECHTSGELEERDHEID
|
EN WETGEVING.
|
||||||||
|
sys hoers over een draghen, dat is goet, moeghen sys nyet
bl. 98.) over een draghen, so sel men volghen der meyster partye eü dat sel stade wesen, eü so wie van viven dat weygherde dien sel men houden voer dien ghenen, die deen vrede te brac. Voert tyet de raet van der stat des yemant, dat hi daer
mede was mit rade of mit dade daer vrede ghebroken si, so sel deghene de men des betyet, sweren mit vier mannen de die raet van der stat daer toe neemt van sinen vrien- den, dat hi onsculdich Avas raeds eü daets daer de vrede te broeken was. Enich vrede, deen de scepene, raet of oudermanne ver-
namen, dat ghebroken ware van onsen borgheren oft van dien de in onser stat bescermenesse woenen, allene dat liem nyeinant des en becroende, dat sellen scepene, raet en oudermanue also rechten alse si sculdich syn te done ent hier in bescreven is na dien, dat si de zake vinden. Ende want onse borghere opten lantman van vrede nyet hebben en moeghen dan lantrecht, so setten der wi onse borghere tgeghen ten lantrechte, al croende hi, men souder nyemant toe setten noch anders nyet te doene. bl. 99.) So wie der stat croent dat vrede aen hem te
broeken is en dat ter waerheyt nyet toebrenghen en mach, de sel also vele verboeren alse hi wil winnen, en enich lantman de buten onser stat bescermenesse woent en der stat croent dat vrede aen hem te broeke is, de sel der stat also vele zekerheyde doen, dat hi also vele verboren mach alse hi winnen wil. Waer enich man de enen vrede brake en hi doot bleve
daer men aen brake, dat soudmen rechten aen smans hals, deet ghedaen hadde; hoe dat hi en anders brake, dat hi: e styete ofte sloeghe ofte wonde, dat ghinghe aen syn hant denghenen de dat dade. Waer oec yemant de den andren jaghede eiï hine noch
en styete noch en sloeghe en hi daer of bedraghen worde, dat binnen vrede ghescyet ware, de verboerde vyf pont. Waer enich man demen eyschede van tuech te done en
|
|||||||||
|
36
|
|||||||
|
NIEUWE BIJDRAGEN
|
|||||||
|
hi nyet sweren en woude, noch tughen alse hi scoudich
ware te done, de verboerde sulken coer alse deghene ver- boren zoude, dien hi betughen zoude of hi bedraghen worde, dat is bescreven en beseghelt. bl. 100.) Twisten onse borgheren buten der stat, veer
of na, ist, dat si dat herden ont si weder comen in de stat, weygheren si scepene, raed of oudermanne oft anders onsen borgheren den vrede tot dreen stonden, de selleu gheven vyf pont tot eiker tyt alse sys weygheren of sellen kyesen, voer elke vyf pont een jaer eiï tve en viertich daghe wt der stat te wesen en anders nyet. So wat twist van onsen borgheren in ghenen vreden en
staet, als men den vrede van onsen borgheren verlengt mitter clocke, al haddet te voeren ghevreet gheweest ent dan buten vrede ware, ghevyel daer enich twist of. dat en ware gheen vredebrake. Locht men vrede aen enen man en hi nyet in huse en
ware eiï hi ware in eenre montade oft anders ware, also dat mens nyet en vonde, so sel men hem deen vrede con- dighen tot sinen huys en die man sel deen vrede houden ghelike oft hine mit hande eiï mit monde gheffheven hadde. Waer de scoute, scepene, raed oft oudermanne ghinghen
om enen vrede en dien eyscheden van der stat weghen, die dien wonde efi die Raet dat ter waerheyt vonde, dat bl. 101.) hyt mit voerrade ghedaen hadde, de waer vredeloes en vont de Raed dat sonder voerraet ghescyet ware, de broeke hout de stat aen hoer verclaringhe. Van allen twist onder onsen borgheren eyschmen vrede
men sellen gheven, beyde buten eïï binnen, voer hem en voer al hoer maghe en voer al horen hulperen enewarve, anderwarve eiï derdewarve. Voert waer yemaut van buten, de binnen onser stat
twist makede ofte vechtelic eiï men vrede eysche, de wey- gherde hys, so verboerde hi eerstewarve vyf pont, ander- warve vyf pont, derdewarve vyf pont en darentends soude mens seker wesen van sinen coer en van sire broeke. bl. 102 wit.
|
|||||||
|
VOOR ltECHTSGELEEROHElU EN\' WETGEVING. 37
|
|||||
|
bl. 103.) \') Int jaer ons Heren MCCC dre en sestich
worden o verdraghen bi out Raet en bi nywe en bi ghemeenre morghensprake van allen ghilden die punten, de hier na bescreven staen: Een wyf, die van horen ghetrouweden man voer en hoers
mans raet nyet doen en woude noch bi hem bliven, die sel vter stat varen, ten si dat si zulke redene bewisen can, dat den Rade van der stat dunct, dat si billiker binnen bliven sel dan buten varen. Voert waer enich wyf, die enen ghetrouweden man hadde,
dat keulic waer en darenboven enen andren man trouwede, dat openbaerlic waer, die soude ewelic vter stat wesen en ene mile van der stat op haer lijf. Voert enich man, die van den voerseyden zaken broekich
ghevonden worde, die zoude van /.elven rechte staen alse van den wiven voerscreven is. Voert een man die eenre joncfrouwen of eenre weduwe
trouwe ane sterkede, en si of hore vriende dat der stat toende, dien zoudinen voer den Raet bieden binnen corten tyd en lyede hi dier woerde, so soudinen die joncfrou of de wedu zonder vertrec bi hem te crite brenghen en ghinghe si tot hem, so zonde hi se behouden, behouden den erfnaraen ende den monibaer haers rechts, dat voer dese tyd gemaket is en ghinghe si van hem, so zoudment rechten aen syn lyf. En waert dat hi voer quaine en hi dier woerde missake en die Raet van der stat ter waer- heyt vonde, dat hise gheseyt hadde, so zoude hi vyftich pont brenghen an hemde en an broec ter clocke en lochen bl. 104.) aldaer sine woerde, of hi zoude tieu jaer vter stat wesen ende ene mile van der stat. Ende waert dat hi nyet voer en quame en hi ontrinnede, so zoude hi ewelic ballinc wesen uter der stat en ene mile van der stat op syn lijf. Ende desghelijx sel wesen van ene vrouwenaem, die enen
man trouwe aen sterkede, dat si bloetshoefts comen sel ter \') Hot volgende is met kleiner schrift en bleeker inkt geschreven.
|
|||||
|
38
|
|||||||
|
MEUWJS BIJDRAGEN
|
|||||||
|
clocke en gheven V3\'ftich pont of tien jaer vter stat wesen
en ene mile van der stat alse voerscreven is. bl. 105). Int jaer ons Heren MCOCLXXIII overdroech die
raet out en nywe met gheiueenre morghensprake van allen gliilden, wantet een out haerconien gheweest heeft zo wan- neer men morghensprake hielt van der stat weghen, dat Jaer nyemaut toe te zegghen en plach, dan die bor- ghere ware tUtrecht so is die raet out ende nywe over- draghen mit glieiueenre morghensprake van allen ghilden, dat syt voertaen also houden willen, so wanneer men morgliensprake hout van der stat weghen, datter nyemant gheen toesegghen hebben en zei, hi en zi een borgher tUtrecht. Int jaer van LXXVIII overdroegh die raet out en nywe
mit ghemeenre morghensprake van allen ghilden zulke punten alse hier na bescreven staen. In den eersten, waer yemant, die also verre vervolcht
ware mit rechte voer den scoute ende scepeue, dat men panden zoude aen zyn lyf, ende hem die were ghedaen waer, zo zeilen hem die scoute en scepeue bieden tot synre aut- woerde ofte tot synre were, dat hi over dwers nacht opter merslude toorn ga, dat men heet don plompentoorn, Ende ghing hy daer nyet op, zo zouden hein der stat knapen daer in legghen eïï hi zoude hem zelven teten gheven eïi zyns selfs notorfte doen van zyns seli\'s ghoede. Ende waert dat hi gheen ghelt en hadden, so zoude die ghene die hein daer in dede legghen gheven wateren broot; en ontruyiude hi vten toorn, zo zoudmen weder inden toorn legghen zo vaste, datmen zyns seker waer. Ende ontruyiude hi vter stat ofte in eniü\'her montaden ofte o-oedshuseii binnen Utrecht zo zoutmen hem die stat verbieden ter tyd toe dat hi die scout betaelt hadde, daer hi omme ontruyiut ware. Ende storve hi in den toorn ofte buten den toorn, de wile dat hi gheruymt ware, zo zouden zine erfnamen die voers. scout betaelen, also verre alse zi zine erfnisse aen tasten alse recht ware. bl. 106.) Voert so wie gheboden wert voer tgherechte bi den
|
|||||||
|
VOOR RECHTSGELEERDHEID EN WETGEVING. 39
|
|||||
|
ambochtman, van dreen gheboden mach hi onscout bieden.
En wert hi gheboden mit scepene en hi thuys is, coemt hi nyet ten eersten ghebode, alse hi ruit scepene gheboden is, en doet syn onscout dat hi nyet thuys en was eü laet hem voert bieden, zo en mach hem die onscout nyet baten en zo mach die aenclagher op hem voert varen alse recht wyst. Voert waert dat yemant quame voer den scepene, die
enighe plechten doen woude of die enich ghoets weerloos worden wouden. Ende den scepene twivelde dattet yemant scaden mochte, dien hi enighe scout sculdich ware en dat die plechte ofte ghifte voers. nyet rechtstiftich en ware, zo sel hi zweren ten heylighen, dat hi die plechte ofte ghiite voers. nyet en doet om yemant tsine mede tontferven dien hi enij>\'he scout sculdich ware en dat hi dat ghelt van rechte wittachtigher scout sculdich ware en die ghifte de hi dede rechtstiftich ware en gheen droegheue zonder enich arghelist. En des ghelix zei dieghene zweren, die de plechte ofte ghelt ontfaet, dat hi die plechte ofte ghelt voers. nyet, en ontfaet om yemant tsine mede tontferven van enigher scout, die de ander die de plechte doen woude ofte syns ghoets weerloos werden woude, sculdich wesen mochte eü gheen droeghene zonder enich arghelist. Voert zo zeilen die boden, die de luden voer den scepene
te bieden pleghen, daghelix tfolc moghen bieden tieghens den naesten rechten dingdach, zonder opten rechten ding- dach, dat is te verstaen, opten Dinx lach ofte opten Donre- dach, alse die scepene te rechte te zitten pleghen. bl. 107.) Voert waer yemant, die were uter stat gherechte in
enighen anderen daodielixschen yherechten binnen Utrecht om scouts wille, de hi sculdich ware, endet die raet van der stat t^r waerheyt vonde, dat hi oin scouts wille daer wt ghevaren ware, zo zouden die raet daer toe dwinghen, dat hi ene herberghe kiezen zoude in der stat gherechte, daer men aen hem rechten mochte. Voert waert dat yemant ghepant worde aen zijn ghoet
mitten scoute en scepene, die mach den ghenen die aen zyn ghoet ghepant is eens weder uten pande doen en nyet |
|||||
|
40 .NIEUWE BIJDUAGExX.
|
|||||
|
meer. Ende quame anders yemant, die hem oec uten pande
doen wil, die moet eerste zweren ten heylighen, dat hem dat voerseyde ghoet hetsi deel ofte al toebehoert eü recht toeheei\'t na zinen verstaen ende weten zonder archeyt. Voert alse die scoute gaet panden, zo sel Li zine boeten
nemen van den ghenen die ghepant wert ofte van zinen ghoede. Voert yemant, die den andren pant aen zyn rede ghoet,
die mach also veel ghoets van hem nemen alse daer hi voer pant en voer den derden pennic meer biden scepene, eïï en naem hi dat ghoet nyet na hem, zo statet op syn avonture. bl. 108.) Int jaer ons Heren MCOOLXIIIIdeszonnendaghes
na sinte Servaes dach wert overdraghen mit out raet en mit nywe eïl mit gheraeenre morghensprake van allen ghilden, alse dat die Raet van der stat noch die ghilden van deser tyd voert gheen verbant nochte overdrachte maken en zeilen mit enighen here ofte mit yemant, dat in enigher manieren gaen mochte tiegheus der stat vrihede ofte tieghens horen ouden haercomen. bl. 109.) Enich man de van kunderen, de van vader en van
moeder bestorven waren, deinen huweliken zoude, ghenot of vordeel daer in zochte ofte haer ghoet minrede, weder hi mombaer waer of en gheen, ende de Raet ter waerheyt vonde, dat hyt ghedaen hadde, lie zoude dien kunde zijn ghoet weder gheven ende der stat oec also veel gheven alse hi van dien kynde ghenoten hadde. En daer toe zoude hi ewelic vter stat rade wesen. Waer enich man van den Rade, die ghenot name van
yemant oin ene zake te vorderen ofte hinderen in den Rade, daert die Raet ter waerheyt vonde, die zoude dat ghenot ter clocken brenghen en daartoe eweliken vten Kade wesen. Voert worde yemant beruft van dese zaken, die zoutmen
ter antworde ontbieden voer den raet, eïï zo zoude die raet vyf manne daartoe setten dat waer wt te gaen, en vont men dat hi scout hadde, zo zoude hi dese sentenci liden. En vond men onsculdich, zo zoude die ghene, die dat |
|||||
|
VOOlt KECHTSUELEERDHEID EN WETGEVING. 41
|
|||||
|
ane ghebrocht hadde, die zelve sentenci hebben, die deghene
ghehat soude hebben, die daer of beruft waer. Dit wert overdraghen mit ghemeenre morghensprake van allen ghil- den, int jaer ons Heren MCCC vyf ende tsestich op onser vrouwen avont te lichtinisse bl. 110.) Int jaer ons hen MCCC vyf en tsestich des woens-
daghes na zinte Peters dach ad vincula, worden dese punten overdragheii de hier na bescreven staen. Waer enich onser borghere of die in onser stat woenachtich
is, die wt enighen twiste quaine mit wapen e ofte tot enigher vergaderinghe in husen ofte op straten, die verboerde V ft\'. Ende die koer zei hi openbaerliken brenghen opter stat kiste en wat koermeysters in der tyd dit verzuraeden, dat die koeren opte kiste nyet en quamen, die zoude twe jare wten rade wesen. Voert waer enich onser borgher of die in onser stat
woenachtich is, de nyet wech en ghinghe aïst ghevreet ware ende men hem mit sinen vrienden hete wech gaen, die verboerde ene werve V »\', anderwerve V tl\' en derdewerve V \'ft\' ofte voer elke V S jaer ende dach vter stat te wesen. Ende alse dit ghevalt so zei die raet haer lude daer toe setten die dat wtgaen zeilen, Eu die koermeysters zeilen die koeren daer of ontfaughen openbaerliken voer den raet op die kiste. En enich koermeyster, die waer in der tyd, die dit versumeden dat die koeren opte kiste nyet en quamen, die zoude oec twe jare vten rade wesen. Voert want een out wilcoer is en der stat boec hout,
wien de stat verboden wert dat hi ene niile van der stat wesen zei, dat dicke verbroken is, zo is out raet en nywe overdraghen mit ghemeenre niorghensprake van allen ghilden, so wien de stat verboden is ofte noch verboden worde en binnen zijnre tijd binnen der milen quame buten oorlove des raets van der stat, die waer onborghert en men zoude hem ter doeken ewelic de stat verbieden op syn lyf. bl. 111.) Voert waert datter enich loop gheviele so zoude die
liaet van der stat out en nywe te zamen vallen, het si ghewa- pent of onghewapent. Ende yeniant van den Rade, die biden |
|||||
|
41\'
|
|||||||
|
NIEUWE BIJDRAGEN.
|
|||||||
|
Rade nyet en viele, die daer bi waer en den twist nyet en
helpe seutten, die zoude twe jare vteu rade wesen. Voert selmen dese koeren eïï alle ander koeren brenghen
opter stat kiste bider zelver pene, die voerscreven is. Voert enich man die enen borgher doot sloeghe ofte
doot dede slaen, die en zoude nummermeer eomen binnen der stat noch binnen der stat vrihede op syn lyf. Voert enich man of wyf die over der stat muere clomme
wt of in, of over den boom voer wt of in, de wile dat die poorten van der stat ghesloten waren, die verboerde tien pont en daer toe zoude hi een jaer vter stat wesen en ene inile van der stat, en die X tó sel hi aen heinde eïï an broeke ter clocken brenghen. Eïï yeinant die daer toe holpe, het ware mit scuten ofte mit lederen, die verboerde die selve pene. En yemant die vorder daer in dede dat tieghens der stat ghinghe, dat woude die stat rechten na horen goetduneken. Dit wert overdraghen mitten menen ghilden Int jaer ons hen MOCCLXVI op Binte O-lulfs dach. bl. 112-113 wit.
bl. 114.) De weyde van der stat tot des proefsts weteringhe
toe is tins vry en tyent vry, tve jaer te zaijene eïï terde jaer te grase te legghen, brake men dit soe waer hoer recht verloren, der gheenre de dat braken. De zyeken de buten der stat woenen, de syn in der stat
bescermenesse, en si en moeghen gheenrehande dinghe te bande tien, buten der stit rade en wille, noch erve te vercopen, noch broeder tontfaen noch zyeken, ten si bi der scepene wille, de de stat daer toe set, eïï de stat sel hem setten enen meyster, de sel alle jaer rekene voer de scepene de die stat daer over set, waer hoer rente bliven en hoe grote dat si si en die nyet te argheren, maer de altoes te beteren. Men sel alle jaer gheven van der stat goede op Sinte
Martyns scuddecorfs daghe, allen armen mensche de daer coemt enen hollantschen penninc of een hollantsch peninc broed, voer alle plaghen de der stat ghevallen moeghen en dit sel ewelike staen, eïï hier mede en sel men ghene heylghen weghen, eïï so wie dat hier yettoe gheven wil de |
|||||||
|
VOOR RECHTSGELEERDHEID EN WETGEVING. 43
|
|||||
|
come aldaer en ghevet selve mitter hant, en dit sel men
jaerlix cundighen mitter clocke, dattet de arme lude weten moeghen. bl. 115.) Int jaer ons Heren dusent CCC en achtiene
doe groef de stat van Utrecht horen borchgrave om hoer stat, en doe gaven de heren van S>\'nte Katrinen efï JoHAN de Bole van horen weghen tachtich pont swarter tornoyse, om dat inent vaut dat si den borchgrave sculdich waren mede te greven. Der stat singhel neffen Sinte Servaes toorn tot der nicker
cule toe, de sel wesen breed tve roeden, en dit erve is ghecoft weder den vrouwen van Sinte Servaes. De heren van Sinte Marie en sellen de trappe bi der
borchbrugghe nyet oorbaren, en si bi der stat wille, want si totter trappen nyet gheven en wonden doemen se makede. Dat wegbehuys, dat in herdebollen cule staet dat is der
stat en de balke en de zulen en dat ghewichte, en des ghe- wichts is tve stuc elc van hondert ponden, efï drie stuc elc van L \'ffi\' ende tve stuc elk van XXV K en een stuc van XIIII ft\' en vier elc van VI«,\', en de balanse is oec der stat. Int jaer ons Heren dusent COC en seven en dertich
doe halden tve scepene, tve Raetsman eiï tve oudermanne mit horen ede, dat de vischerye der stat toebehoert van Wedermoet doer de nye minne op streckende tot der hoelrebrugghe toe. bl. 116.) Dat gherechte van herboords coep en sel gheen
wech ghelt gheven. Van den makelaren van den zoute.
Dits de ordynantie de den makelaeren van den zoute
ghegheven is bi den ouden Rade en biden nywen. In den eersten, dat de makelaer van den zoute hebben sellen van eiken hondert loep zouts van den ghenen, deet vercoept, vier scillinghe, syn si daer bi of nyet daer bi, maer vmmer sellen de makelaer daer bi wezen ist dat de coman begheert, eiï ghevyel daer enich stoot in, alse van dien ghenen de dat zout incopen, daer sellen de raakelaers segghers afwesen, |
|||||
|
1-1
|
|||||||
|
NIEUWE BIJDllAGES
|
|||||||
|
en dat sejjerhen dat de makelaers daer of secnjhen dat
sellen si houdeu eü voldoen aen beyden siden, en waert dat de ghene de dat zout incopeu der makelaer segghen nyet en hyelden, so zoud de Raed van der stat rechten alse si haer toe ghedaen hebben. Ende euich gast de hier zout brengt ter marct te ver-
copen, ist dats hem de zoutlude binnen drien daghen daer na zamenscoeps nyet of en copen, soe mach de gast daren- tends syn zout sliten bi loep oft bi halven lopen sonder enich misdoen van der stat. bl. 117.) Van de tolk tot Gheervliet.
Dits dat recht van der tollen te gheervliet van dien van
Utrecht de binnen der mure woenen. Int eerst van eiken hoed terwen, rogghen eü witter
erweten tvaelf peüinghe hollantsche. Item van eiken hoed ghersten en grawer erweten acht peüinghe hollantsche Item van eenre roede wyns, tve corte vate voer een roede, seventien peïïinghe enghelsche. Item van eiker roede wyns ene halve take wyns of ses peüinghe voer de halve take, ghelt of wyn staet aen de tolnaers, eü dre peïïinghe te broede van eiker roede. Item van enen scepe achte peïïinghe. Item van enen scaerlaken sestien peüinghe. Item van enen dobbel ghevarweden laken achte peüinghe. Item van enen strypten laken of van enen blawen laken vier periinghe. Item van enen witten laken eü van enen ghiselsaye tve peüinghe. Item van eenre manlieve mersseryen tve huven tve paer hancoven eü tve scillinghe. Item van enen pake peceryen achtendehalf scillinghe hollantsche. Item van allen anderen goede gheven si den hondertsten mare. Dit ver- tollen si voer ene tollen, voer alle dauder tollen varen si tollen vry mits tolnaers teyken. bl. 118.) Dits de brede van der stat nieente a/ter
dien Lomoeren. Int eerst van Hekboorüs hofstede toter mure, voer tvintich
voete breed eü after seventien voete. |
|||||||
|
VOOR RECHTSGELEERDHEID E.V WETGEVING. 45
|
|||||
|
van Hermans hofstede van galencoep viertien voete.
van ven Leyde backers hofstede dertien voete.
van Vrancken hofstede dertien voete.
van Tydeman Hüghen Soens hofstede dertien voete.
van Ghiselmaers hofstede dertien voete.
van Proyes hofstede dertien voete.
van Heyne Aernouts Soens hofstede dertien voete.
van Jacob Scouten kynderen hofstede dertien voete.
van Hermans hofstede van Vynen dertien voete.
van Vkederic Scoutekyns hofstede dertien voete.
van Vrancken hofstede dertien voete.
van Johans Swarten twe hofsteden dertien voete.
van Aernt Amelys Soens hofstede dertien voete.
van Tideman Blanckaerds hofstede dertien voete.
van Aelbrechts Clerck tve hofsteden tvaelf voete.
van Johans hofstede vten hunthove tvaelf voete.
van pater Scoroen hofstede elf voete.
van Lüttike Tydemans hofstede elf voete.
Ttem van Lüttike Tydemans hofstede elf voete, de alze
vterste is toten beggrhinen wart. bl. 119) Int jaer ons heren dusent drehondert en tve en
dertich worden vander stat rade gheset scepene eli raets- ïnanne, daer de oude Raed bi was, de waerheyt tondervinden of Ghisebrecht vten weerde eü sine vorvaders de tollen plaghen te hebben buten dien weerde, van dier brugghen de daer leghet, dat si ons brochten aen, dat si dat ter waerheyt ghevonden hebben bi wittatighen luden, de van vijftich jaren of darenboven wel hoeghenisse hebben, dat (tHISEBRecht vorseyt syn vader eü syn oudevader en Henric van Hermai.kn eü haer Henrik van Hkrmalen altoes daer tollen van deer brugghe hadden van alle den ghenen de buten der stat woenachtich syn, en daer om «ellen si de brusjsjhe hebben. bl. 120.) Wy Joiian bider ghenaden goeds bisscop bisscop
tutrecht maken cont allen luden, dat een twist ghevallen was in onser liever stat van Utrecht des dinxdaghes na sinte re- meysdach de nu naest gheleden is, alse van enen vechtelic dat |
|||||
|
46
|
|||||||
|
NIEUWE BIJDRAGEN
|
|||||||
|
ghesciede van zulken laden, die opten raet van der stat
vochten eü sloeghen aen die een side eli daer hem die raet en des raeds medewerkers tieghen verweerden op de andren side, eü want van desen voerscreven twyst en stoet eü van allen zaken die opten voerghenoemden dach ghescieden die ghemene borghers en de ghernene ghilden van Utrecht an ons ghehelic en al ghebleven syn en voer ons gheloeft en ghewilcoert hebben, onse segghen hyer of te houden en te voldoen, so segghen wi en vten onse segghen in sulken manieren alse na bescreven staet. In den eersten segghen wi, dat wi t waerheyt ghevonden hebben dat Heijne Wycher den doetslach dede aan Lambrecht Codüekyn op den voerscreven Dinxdach. En want die raet van der stat Heijne Wycher tot dier selver tyd bi hem gheeyschet en ontboden hadde, om dat recht te sterken alse des heren bode van des heren weghen en van des raets weghen en hi desen doet- slach an Lambrecht Coddekyn srliedaen heeft sonder arghe- list en voerraet en om der raet te helpen hore live te ver- weren, so bevele wi den rade van der stat en den gheinenen ghilden, dat si verclaren weder Heyne Wicher om den voorseyden doetslach liden sel sulke pene en koer alse der stat boec hout, ghelike dat een ander doen soude, diet nyet vander hoerlicheyt weghen noch vander stat weghen ghedaen en hadde maer bi syns zelfs toedoen enen borgher tutrecht ghedoet hadde. Eli wi bidden den rade en den ghilden ghemeenlic, dat si dit punt verclaren als si eerst moghen sonder vertrec. En wes de raet mit den ghilden hyr of claren, dat is onse segghen ende willen dat ment also houden sel. Vloert hadde wi, bi rade dergheenre de wi wt allen ghilden en oec vten ouden rade en vten nywen bi ons ghenomen hadden om desen voerscreven twist te enden, vyf inanne daer toe gheset en gheedet, dat si van bl. l21)allen zaken die op ten voerseyden Dinxdach ghescieden ene goede waerheyt vte gaen souden en ons die anebrenghen, Ende want wi bi desen voerscreven viven Goedscalc Vrencke Aernouds Sone aen Lambrechts Coddekyns doot nyet be- draghen noch sculdich en vinden, na suiker vorme en |
|||||||
|
VOOR RECHTSGELEERDHEID EN WETGEVING. 47
|
|||||
|
manieren alse der stat boec spreket. En omdat wi oec
mit waraftighen tughen ghevonden hebben, dat Lambrecht Goddekyn nyet dan ene wonde en hadde die hem Heyne Wycher gat\', daer Goedscalc doe ter tyt nyet bi en was, daerom so segghen wi den voorseyden Goedscalc onsculdich an Lambrechts Goüdekyxs doet voerscreven. Voert segghe wi alse van denghenen die de eerste waren, die de reijeringhe eerste makeden opten voerscreven Dinxlach, daer alle dese stoet en swaernisse of ghecoraen is, alse Glaes Wermiioutssone, Olaes Zynaert, Ghekrlacüs Johans Budelssonk, Henricus Voerloep eü Dyderiu Willam Neysensoen, dat men dat an hem rechten sel, alse an derghenen de haer lyf verboert hebben, waer mense be- varen can nu of\' namaels in der stat of in den lande van Utrecht. En ontrinnen si, so sellen si ballinc wesen vter stat en vter lande van Utrecht hondert jare en enen dach Ende waer oec dat sake, dat Gerlacu.. Johans Budelssone of Henricus Voerloep begrepen worden en si hem vermaten clerke te wesen, so sonde mense ons overleveren en daer souden wi over rechten alse wi sculdich waren te done. Voert segghen wi, dat LouvvE Stommekyn, Gelys Hildebouts- sone, Peter de Vrese, Johan de Gruter de Vleyschouwer, Tydeman syn broeder, Johan Pot Bey.vopssone, Peter van den Peere, Johan de Cüper, Bartelmeüs syn broeder, Ghisebrecht Uupers kynderen, Melys Jacobssone v. Ghinkel, Heyneman van Zanten, Dyderic Moelenbreker syn broeder, Johans kynderen van Zanten binnen dreen daghen na desen daghe comen sellen, ten ersten voer ons en na voer den ghemenen raet van der stat eiï voer de clerke horelye in bl. 127) enen bloten paer linnen cleder bloetshoefts en barvoet, eil yeghelic van hem sel een baer swaert in syn hant hebben en sellen bidden ons voer eli den rade na, also alse gheseghet is, dat wi hoers lyfs ghenade hebben willen, voert so sellen si sweren ten heylighen, eerst voer ons en na voer dien raet, dat si nymermeer tieghen der hoerlicheyt, noch tieghen den ghemene rade van Utrecht, noch tieghen die ghemene ghilden doen en sellen mit |
|||||
|
48 NIEUWE BIJDRAGEN
|
|||||
|
rade of\' mit dade of mit enigherhande zaken. Eïi hyrrnede
sel men hem ghenade doen en hore broken vergheven, de si ghedaen hebben tieghen der hoerlicheyt en der stat, in desen voerscreven zaken daer onse segghen of begripet. En daden si des nyet bynnen suiker tyt alse voerscreven is, so souden si also sculdich wesen, alse die gliene, de die reyeringhe eerste makeden eiï de mit namen hyrvoer be- screven staen. Voert so is onse se<jirhen, dat die raet van der stat gheven sel Peter Spruit voer sine smarte tien pont svarte binnen viertien daghen na desen daghe, om dat hi in die sceydinghe was, doemen op ten raet vocht en hi gaerne onraet ghescyt hadde en hi in dier sceydinghe ghewont warb. Voert alle ander wonden en smarten, die ghevielen opten dinxdach na sinte Remeysdach, alse in desen zaken daer onse segghen of roert, segghen wi quyt ende versoent an allen siden, wtghenomen den dootslach, die op Heyne Wycher allene bliven sel in sulken manieren alse wi voerseghet hebben. Voert segghen wi, dat Alpaer van Lichtenberch, Everaert van Driel, Andries syn broe- der, Vreueric Zoudenbalch, Henric de Witte, Herman Vricncke, Gheraerd Vrencke Aernoudssone, Goedscalc Aernouds sone syn broeder, Akrnoud Kiem, Henric Blan- Kaert, Gheraert Blankaert syn sone, Lieboert de Pelser, Henric van Amerseoert, Ghisebrecht Ludolfssone, Jonghe Hughe Backer, Johan Paelnart, Goswyn van Beyaerden, Wycher syn broeder, Melïs Aernouds Ajielyssoens sone, Vrancke Vroede, Willam Coet, Peter Calle, Heyne Craghe, bl. 123). Wernaeu haren Vrlderic knaep van Draken- borch, (theraeru Cameraer eiï Johan Bastaert van Hemert, vry en commerloes ende sonder vete incomen moghen, alse si willen, binnen onser stat van Utrecht en daer in bliven op hoer Borgherrecht, alse goede borgheren. Ende hyrraede segghen wi ene ganse soene tusschen alle den partyen en horen maghen, van allen twist en onrade, de gheviel binnen onser stat van Utrecht des Dinxdaghes na sinte Keineys- daghe nu naest leden. Voert sulken cost als Gherijt de Bole. Johan van den Velde, Johan de Witte, Heyne |
|||||
|
VOOR RECHTSGELEERDHEID EN WETGEVING. 49
|
|||||
|
Rolofssonl en Peter de Cannemaker, deden, de huse te
besetten de wile dat si de stat bewaerden. die sel de stat ghelden tot goeder gbeliker rekeninghe, want hem dat ghelovet was, doe mense ontwapen dede en van den husen hete gaen. Ende hebben die scutte emjjhen cost «rhedaen om die stat te bewaren, dien sel men hem oec ghelden tot goeder gbeliker rekeninghe. En waer dat enich twist, stoet of\' twivel gheviele in onsen voerseyden segghen, dat houden wi al tot onoer verclaringhe. En omdat wi willen, dat dit segghen vast en stade gehouden warde en voldaen, so hebben wi onsen seghel an desen brief ghedaen. Ghegheven int ja?r ons Heren dusent drehondert ses-en-viertich, des dinxdaghes na sinte Katerinedach. bl. 124.) Wij Johan bi der ghenaden goeds bisscop
tUtrecht, maken cont allen luden, want Ghëraekd de Bol e, Dideric de Bolk syn broeder, Aernoct van den Velde, Johan de Witte, Heyne Rolofssone, Peter de Oannemaker, Bekrnt Proyes Aerntssone, Gelys Boydewynssone en hore medewerkers op ons en opter statraet en op die ghemene ghilden van Utrecht vechtende gheworden syn boven enen vrede, de bi hoers sel ven wille ende goetdonken van onser weghen, van der stat weghen, en van der gheineenre ghil- den weghen van Utrecht ghemaect en gheboden wart te houden mitter stat elocke, also alse der stat recht is, eiï van oude woenlic gheweest heeft en noch is enen vrede te ghebieden inder stat van Utrecht, ende boven enen zegghen des ons van den ghemenen ghilden voerseyt belovet was, alse van den twist en stoet, de in onser stat gheviel des dynxdaghes na sinte Renieysdach de nu naest gheleden is. Daeromme so syn wi mit onsen lieven ghetronwen, den borghermeysters, scepene, raet, oudermanne en ghemene ghilden van Utrecht in een ghedraghen, dat wi desen voer- screven lude en hore medewerkers, die mit hem an vare en an velde waren, daer dit vechtelic ghesciede en mit hem ontrumet zyn, also alse si bi namen in den tieghenwoer- dighen brieve en inder stat boec bescreven syn en noch bescriven sel, en die mitter waerheyt daer of bedraghen NT. Bifdr. voer Rechtsgeleerdheid fin Wetgeving. Dl. III. 187\'». 4
|
|||||
|
50 NIEUWE BIJDRAGEN
|
|||||
|
syn en noch bedraghen werden, vte ghesefc hebben eü wt
sefcten wfc onser eii onser statborgherscap en wt alle rechte, privilegiën eü vrihede, die enen borgher tUtrecht te baten ea tot orbaer coraen moghen. En si sellen ballinghe ende verdreven wesen vter stat ea vten lande van Utrecht hondert jare eü enen dach, en waer meiise daren binnen vonde, dat soude men rechten aen hoer lijf Inden eersten syn ontruinet vter wantsniderghilde: Tydeman van den Velde, Aernoud van den Velde, Arnouossone van den Veldk, TtHKitAERD syn broeder, Dyderic van Rees, Jonghe JOHAN AlVEKYN, ALAERT VAN DEN WüNE, IiOÜRENS (ïtUSE-
brfjcht Splinterssone. Vter siiidersghilde: Ci.aes Didegeers-
bl. 125.) sone, Maes meyster Maessone, Heyne van den Kelnakr, Joiian Priem. Vter mersludeghilde: Wouter van den Velde Aernoutssone, JohaN de Vemer, Ghisebrecht Backer Johanssonë van der Scone. Vter grawerkerghilde: Syman Wernaerssone. Vter rietnsniderghilde, Herman OuDERRIDDER, (tIIERAERD VAN SCYNE, Cl.AF.S VAN SCYNE,
Johan Peterssone de bulelmaker, Otte syn broeder,
TlDEMAN VAN RüVEN, R..YNAER, LlJDOLFS M\'ÏRSEMANSS JNE.
Vter bylhonwerghilde: Joiian Raloe de Cuper, AELBRECiir
van Alen dorp, Dyderic Boekel. Vter vleyschouwerghilde: Codde Claes Claes Wernbouts sonesscne, Wernbout de vleyshoawer, Joiian Paelvoet, Heyne Paelvoet syn broe- der, Peter de Vkese, Claes Zynaert, Johan Hu.debouts- sone, Gelys syn broeder, Henricus Voerloep, Dyderic Willam Nyesen soenssone, Cofpe Bloem. Vter visscher- ghilde: Henric de Vemer, Johan de «jruter, Johannes (Jlamer, Anuries Weyteman Hknric Joest, Jonghe Symen Visscher; Olawekyn Woutiorssone. Vter corencoperghilde: Johan Sprang, Tydeman van Mouwerberch. Vter sinede- ghilde: Jacob de Cannemaker, Jacob Peters Cannemakers- sone( Henric Tieselensone, Beeunt d.: Smit, Johan Pot- ghieter, Syman Ketelaer, Johan van Zanten, Johanssonë van Zanten. Vter zadelaeru\'hilde: Dyderic Vlugghekyn. Vter backerghilde: Herman Passaert, Johan Evert, Dyderic de Hiter. Vter linneweverghilde: Proyes Johan Prüyessone. |
|||||
|
VOOR RECHTSGELEERDHEID EN WETGEVING. 51
|
|||||
|
Vter louwerghilde: Johan Proyes Johan Proyessone. Johan
Heynensone, Ghehaerd Bokst, Peter Roest syn broeder, Vredric Scoute syn broeder, Peter Orscam, Barielmeus VAN DEN CAMPE, ÜLAES DE VeMER, BeERND PrOYES AeR-
nouds Puoykvone, Aernoud Johans Proyessone. Vter
wolleweverghilde: Locjwe van Rosebeke, Ooninc Alewyn Tydemanssone, Beernt Proyes, Oi.aes Kerdebollensone. Vter cordewanierghilde: Jacob de Oürbr Johans Cuperssone. Herman Horst, Johan van der Brügghe ende Willam van den Goweghe, Pktrr Dusentfant, Jacob Everaerdssone, Doude Scoemaker. Vter oude cledermakerghilde : Johan van bl. 120.) Denemarken, Dideric Bliscap, Everaerd Foke, Melys van Ghinkel haers Gheraerds Bolen knaep. Dit syn dieghene die ontrumet syn van uten ghilde, Maürys Heyne Ralofssone, Jongiie Drakenborch, Wii.lekyn en Willam Nyesensoenssone, Gheryt Weyteman, Lubbrecht Gherakrd* Bolen knaep, Kreït Gheraerds Bolen knaep. Otte van Rynenborch Dideric Bolen knaep, Dideric van Dolle Johans knaep van dkn Vet.de eii Vukderic de Bi.ecker Johans knecht van den Velde. En alle dieghene die van desen vechtelike ontrumet syn, die hebben hem selven sculdich ghemaket eiï die sel men also sculdich houden, alse of si mit allen rechte handadich ghevonden waren, eiï tot dien selven rechte staen, alse die andere de hyr voer in desen brieve eerst ghenoemt syn. En waer oec yemant, de enicli van desen voerscreven luden husede of hovede of die openoaer hoer hulper worde, eü wonaftich ware in der stat of in den lande van Utrecht, dien helde men also sculdich, alse die ghene die dit vechtelic deden eiï hyr voer bescreven syn. En wien oec, dat men nader datem des tiegbenwoerdighen briefs an desen voerscreven zaken noch sculdich vint bider ghenen, de wi van onsen rade eiï de stat voerseyt van horen rade daertoe setteu sullen, de sullen also sculdich wesen eiï ten selven rechte staen, alse die ghene de hyr voer ghenoemt syn. Ende die soude men bi hem setten in der statboec. En wi ende onso stat voerseyt souden male ander van degheuen, denien |
|||||
|
•r>2 NIEUWE BIJDRAGEN
|
|||||
|
naemaels sculdicli vonde, opeiie brieve gheven, sprekeiide
in gheliker vorme, alse dese tieghenwoerdighe brief hout, en in doer selver rnauiere beseglielt, als wi male ander nu beseglielt hebben. En omdat wi alle deser voerscreven ponten mit onser liever stat voerseyt, enedrachtehken au- draghen syn vast ende stede te houden, so hebbeu wi hem gheloefet ende gheloven dese voerscrevene ponten nyet te bl. 127.) verbreken eiï daer of gheue verlikenisse noch soene aen te gaen, noch (hiertoe anders yet te doen, ten si bi haren rade goetdonken eü consent. In orconde des briefs beseglielt mit onsen groten seghel. Ghegheven int jaer ons Heren dusent drehoudert ses-en-viertich op sinte Barbarendach. Dese de hyr na bescreven syn, de syn ontrumet om des
stoets wille, de ghiviel in onser stat van Utrecht, des woensdaghes voer sinte Katrineu dach, en de sellen also sculdicli wesen, en ten selven rechte staen alse die ander de hyr voerbescreven syn. In den eersten Ci.aes Steven Mamn"aers sonk, Adam de Zelander, Claes Yden scne, JOHAX DE PcTGHlETER, JaCOB MlTES FoYSEN SONE, GoEDSCALC
DE VliESE, AeRNT SvV\'AGHF.R VAN DER( OïE, G HISEBRECUT DE Luwe, Claes knaep van den Putte, Lante Lanten ione,
Heyne van Zevne, Peter Peters Budelmakers sone, DlDERIO VAN SCONEBRENC, DlDERlX Boi.EN knecht, DlDERIC
Wilgius, Ci.aes Olislaghers sone, Hevnë Krevt de brief-
dragher, Wielam van Rensborch de zaedragher, Hughe MuüS, BoYDEKYN GlIlSEBRECHTS GuNTEKS lvUaep, GllERAERD
VAN VoERsCOTEX, JoHAN VtENWEERDE E\'/ERAERTS SONE, PeTEU VAN DER ToLLEBRUGGHE, (JlaES HeRDEBOLLE, JaCOB Hll.UE- BRANTS SONE, ANSE VAN AeRNEM, WyCUER Cl,AE.i WlCHERS- soens sone en Willam van Hüsebeke Willamssone van
IIosebeke. (bl. 128 wit.) bl. 129.) Wi Johan bider ghenade goods, bisscop tUtrecht
maken cont allen luden, dat oiise lieve ghetrouwe die borghermeysters, scepene, raet, oudernianne oud eime nywe eude de ghemene ghildeu van Utrecht met ons en wi met hom des eendrachtelike overdraghen syn, waer enich persoen, |
|||||
|
VÜUli, RECHTSGELEERDHEID EN WETGEVING. 53
|
|||||
|
man of wyf, van buten of van binnen, die om des stoets
wille, die gheviel in onzer stat van Utrecht des Woens- daghes voer sinte Katrine dach die naest gheleden is, of om enigher zaken wille die daer of roeren, ummermeer wrake dede op ons of op die ghene die inifc ons Avaren, daer die stoet gheviel, op die stat jof op die borghers van Utrecht, dat wi dat rechten sullen en rechten willen an syn lyf en aen syn goet, waer ment vonde in der stat of in den lande van Utrecht. Eü yemant de daermede ware an vare of an velde, an rade of an dade, daer willen wijt mede an rechten ghelike of hi handadich ofaenleyder daer of ware. En hyr in sellen wi die stat ende die mene ghilden voerseyt eü si ons helpen en starken, wi na onser macht, eü si na hore macht, en opdat dit vast ea stede eü onverbroken blive, so hebben wi onsen seghel an desen brief ghedaen, Gbegheveii int jaer ons heren dusent dre- hondert ses eü viertich op sinte Thomaes dach. bl. 130 ) Int jaer ons heren dusent drehondert ses en
viertich op sinte Thomaes dach wart overeenghedraghen bi onsen here den bisscop van Utrecht, bi out raet ende bi nywe ende bi ghemeenre morghensprake van allen ghilden, oft gheviel dat die raet van Utrecht, die ware in der tyd ea opt huys zaten, vau der meenre ghilden weghe enich- hande zaken overdroeghen om der stat orbaer, welke zaken den rade voerseyt gheboerden te berechten nader ghewoente der stat van Utrecht, so wie hem daer jegheus versette dat mit ghewelt te keren, dat soude men rechten aen syn lyf. Eü waer oec yemant daer bi, die daer toe gheeyschet worde om den raet te bescermen eü om dat recht te starken, en daer vechtende worde eü daer yemant quetsede of doet sloeghe van dengheuen die hem jegens den raet versetten, daer en soude hi syn lyf noch die stat van Utrecht nyet om verhoren. Voert in den selven jare droech out raet en nywe overeen
bi ghemeenre morghensprake van allen ghilden van Utrecht, dat men voertmeer papen, clerken noch knapen, die van der stat versien syn eü namaels versien werden van ara- |
|||||
|
54 NIEUWE BIJDRAGEN
|
|||||
|
backte of van dienste, gheenrehande brieve daer op gkeven
en sel eri nyemant van kem en sel syn ambacht of dienst niogken vercopen noch wech gheven, versetten noch ver- wandelen, mer so wie dats vertyen wil die selt den raet opdraghen, die dan sit in der tyd, daer mede te versien dien si willen, en nyemant langher te versien ruit ambackte nocb mit dienste dan ter stat wedersegjrken. bl. 131.) Int jaer ons heren dusent drekondert seven en
viertich des wonsdaghes voer ouser vrouwendach te lichte- ïnisse, sweeren die mene ghilden van Utrecht, elc persoen bi synen ede, alse hyr na bescreven staet. Dat sweer ie, dat ie van desen daghe voert de ghene
dien de stat end lant van Utrecht verboden is eïï mede die ghene de ontrumet syn overmit den stoet, de gheviel inder stat vau Utrecht des Woensdaghes voer sinte Katrinen dach, nummermeer voerstaen nock helpen en sel mit rade noch mit dade noch mit gheenrekande zaken, dat in eni- gherhande manieren gaet jegens onsen heren den bisscop van Utrecht, jegkens den raet, jeghens de ghemenen gliilden of jeghens enighen borgher der stat van Utrecht of jeghens yeinant van denghenen, die hulpers waren des heren en der stat voerseyt; also moet mi god helpen eiï alle sine heylighen. Voert so wileore ie ende love bi desen selven ede de ie
ghesworen hebbe, waer dat ie ummermeer vername dat yemant, man of wyf, leec of paep, in desen voerscreven ponten misdade, dat ie dat anebrengken sel sonder vertree an den gkemenen raet van Utrecht. En so wie dat in enich van desen ponten brokich ge-
vonden worde bi wittaftighen bedragkten, also dat onse kere van Utreckt of sinen raet en der stat raet doekte dat ki witteliken bedragken ware, die verboerde ene core van tien ponden eïï darentends soude men setten in der statboue ewelike meenedicb te bliveu. bl. 132.) Int jaer MCCC ende LXVIII worden die punten
de bier na bescreven staen over een gkedragken met out- raet eiï nywe en mit ghemeenre morgkeu sprake van alle gkilden. |
|||||
|
VOOR RECHTSGELEERDHEID EN WETGEVING. 55
|
|||||
|
Waer enich persoen, gheestlic of weerlic, de binnen onser
stat ofte in onser stat vrihede woenaftich ware, die enighen persoen daghen dede, de binnen onser stat ofte binnen onser stat vriheie woenaftich ware, eïï hi hem een libel over gave eïï tieghens hem pleyten woude, so mochte die- ghene die ghedaghet worde, syn beraet hebbeu viertien daghe lang na dien daghe dat hem dat libel overgheghe- ven worde. Ende binnen dien viertien daghen zoude hyt comen en anebrenghen den rade van der stat en dat andes raets hant verborghen, dat hi den aenclagher voldoen zoude van zulken ghebreke alse die raet vonde dat die aenclagher aen hem tafteren waer. Ende dan zoude die raet den aen- clagher also gheet hebben, dat hys oec aen hem bliven zoude. En en woude hys nyet aen hem bliven, zo zonde hi vter stat wesen eïï binnen eenre mile na der stat nyet te comen, ter tyd toe dat hi die zaken aen den rade van der stat shebleven waer. Ende waer dat sake dat die ghene die dat libel overghegheven worde, den rade dat nyet en monde nochte aen en brochte binnen den viertien daghen alse voerscreven is, zo en zoude hem die stat die zake darentends nyet bewunden eS behoudelike alzulke brieve in hore machten te bliven, alse die Ecclesi eïï die stat malcan- deren ghegheven hebben. Dit voirsz punt staat oklc li. ru. fo LX1I.
Voert waer yemant van onsen borgheren, man ofte wyf,
die van deser tyd voert yemants borghe worde, hi en mochte mit sinen andeel qwyt wesen, die verboerde al zulke sufïïe alse daer hi voer ghelooft hadde. bl. 18:5.) Int jaer ons heren MCCC LXXIX des Sater-
daghes na zinte margrieten dach zegheden onse lieve here van Utrecht en die achte overste van den ouden rade en van den nywen een zegglien openbaerliken ter clocken tot eenre nieenre buersprake van zulke onruste en vergade- ringhe, alse ghevielen op ter plaetsen en op rodenborch- brugghe, daer men op beyde siden ghewapent was des sonnendao-hes voer sinte margrieten dach naest verleden in den avont en in der nacht alse die manendach te handen |
|||||
|
56 NIEUWB BIJDRAGEN
|
|||||
|
quam, also alst hem die raet out en nywe, die stat en die
ghilden belooft hebben, also alsi op beyde siden totten voerseyden tween steden vergadert waren, om ruste en vrede voertaen eweliken te houJen in zulken manieren alse hier na bescreven staet. In den eersten, dat men ghene koeren nochte broeken
hogher rechten en zei dan der stat boeke in houden, maer die raet mach die broeken verlichten of si willen. Ende enighe broeken, daer der stat boeke nyet of en hou-
den, dat mach de nywe raet rechten tot X1" steens toe, ten ware of yeinant ene dootslach dede, die mach die nywe raet rechten tot Lm steens toe. Ende wat darenboven droeghe, dat sel die raet out en nywe te zamen wtgaen en rechten, maer die broeken tusschen den partyen zei de nywe raet bi hem zelven rechten. Voert en zei de nywe raet ghene zaken aen nemen
nochte rechten die voer horen jare ghesciet syn, ten zi biden ouden rade. bl. 134.) Voert en zei men ghenen borgher de stat
verbieden nochte meenedich maken, nochte vter stat rade legghen, nochte zyn steiiïe nemen in zinen ghilde, nochte onborgheren, nochte vervvilcoren op syn lyf, ten si bi out raet ende nywe boven der stat boeke en brieve. Voert en zei de nieuwe raet nyeiuant beJevaert oversegghen te gaen vorder dan tot Aken ofte tot onser vrouwen tot Aerden- borch, ten si bi out raet eiï nywe. Voert zei men alle zaken die ten rechte horen, ten rechte
wizen, en dier en zei hem die raet nyet bewunden, ten ware of daer onreckelike dinghe in ghesciede in den ghe- rechte, dat soude die raet out eü nywe te zamen wtgaen en rechten, behoudeliken der stat boeke eiï brieve in hore machten te bliven. Voert sel men die ouderraans kiezen op onzer vrouwen
avont te lichtinisse nader ghewoenten, alst haer toe ghe- comen is, en alse die ou.Ier mans gheset syn en die vyf loten ghevallen syn onder die mene oudermans, zo zeilen die oudermans, die de vyf lote vallen, kiezen bi horen ede |
|||||
|
:.7
|
|||||||
|
VOOll JlECHTSUMiüKttlJHiaU EN WETGEVING.
|
|||||||
|
twe overste oudermans, alse van eiker ziden enen. Ende dan
zullen die oudermans, die den raet behoren te kiesen, kyesen XXIIII raetsmanne, alse van eiker zide twaleve. Ende die XXIIII raetsrnanne zeilen kiesen XII scepene, alse van eiker zide zesse. Ende die scepene zeilen kiesen enen bor" ghermeyster vten rade. Ende die raet zeilen kiesen enen borghermeyster vten scepene, also dat van eiker zide een borghermeyster wesen zei. Ende vielt dat die twe borghenneysters van eenre zide
ghecoren worden, zo zoude die ghene die vten scepene borghermeyster ghecoren ware, borghermeyster bliven, ende bl. 135) den raetborghermeyster zout men verkiesen zo dat van eiker zide een borghermeyster wesen zei. En dan zeilen die vier overste alle hoer ambochten bezetten van eiker zide ene. Ende viel enich sceel in den koer voerscreven, zodat nyet
ghelic ghecoren en worde op onser vrouwen avont te licht- misse, alse van nu onser vrouwen avont te lichtmisse naest coniende over een jaer ofte tot enigher tyd op enich onser vrouwen avont te lichtmisse daer na comende, dat zei die raet, de is in eiker tyd eli ofgaenzelop alle onser vrouwer avont te lichtmisse, sceyden in der zelver manieren voer- screven alse dat op beyden siden ghelic ghecoren werde. Voert en zei men ghene rekeninghe vorder bezoeken van
de stat ghelde dan van den jare dat naest verleden is. Ende also voert van jare te jare eweliken. 136—139 (wit).
140.) [Oorspronk. hand.] Deser boeke syn drie. Al eens
sprekende. Int jaer ons heren dusent drehondert eü tve ende viertich
des ander daghes na Kersdach doe droech out raet eiï nywe over een bi ghemeenre morghensprake van allen ghilden, dat men in desen drien der stat boeken nyet scriven en sel noch wt doen en sel, ten si bi den. ouden rade eüde bi den nywe ende bi ghemeenre morghensprake van allen ghilden. Deser boeke syn drije eQ worden verclaert en verscreven
|
|||||||
|
58 NIEUWE BUDKA6BN
|
|||||
|
in den jaer ons heren doemen screef dusent drehondert en
viertig biden ouden rade eü biden nywe, en worden ghelesen inder mener ghilden, ende deser boeke leghet ene inder stat kiste, ene inder oudernianne kiste en ene daghelix voer den raet opt stathuys. |
|||||