-ocr page 1-

		: \\ »lBII0ïi{i4>jj;
		•••■f
		-- \'t"
		HET OUDSTE KEUttBOEK VAN UTRECHT. DOOR Mr. B. J. L. DE GEER.
		Het oudste keurboek van Utrecht werd in 1340 bijeen gebracht en samengesteld en in 1342 vermeerderd en of- ficieel goedgekeurd. Het werd toen in drie exemplaren af- seschreven, waarvan één in de stadskist en één in de kist van de oudermannen der gilden werd nedergelegd, terwijl het derde afschrift dagelijks door den raad op het stadhuis moest gebezigd worden. In 1342 werd wyders besloten »dat men in desen drien der stat boeken nyet scriven en sel noch wtdoen en sel, ten si bi den ouden rade ende bi den nywe ende bi ghemeenre morghensprake van alle ghilden" Het is ons bewaard in het zoogenaamde liber albus, in het stedelijk archief aanwezig, welk handschrift op perkament in klein folio geschreven en gebonden in een ouden perka- menten doch versleten band, waarschijnlijk een der drie oorspronkelijke exemplaren is. Het bevat 70 bladen of 140 bladzijden, die echter niet alle beschreven zijn; blijkbaar had men het voornemen, de open gebleven bladzijden voor het inschrijven van latere bijvoegsels te gebruiken. "Zulke bijvoegsels treffen wij dan ook hier en daar aan, de jongste is van 1379, op fol. LXVI recto (bladz. 132) ingevoegd. De oorspronkelijke bepalingen begonnen telkens met een rooden en blaauwen letter, de bijvoegselen, voor een deel nog met dezelfde hand geschreven, die het handschrift ver- vaardigde, missen die kleuren, waaruit blijkt dat het in 1342 werd geschreven, toen aangevuld met de bepalingen van dat jaar. Het verdient opmerking, dat dit keurboek klaarblijkelijk is zamengesteld in verband tot de toenmalige toestanden,

-ocr page 2-

		2
		NIEUWE BIJDRAGEN
		met het bepaalde doel om elke willekeur en onzekerheid bij de rechtsbedeeling uit te sluiten en vrede en vertrouwen bij de burgers onderling te bevorderen. Reeds in 1310 was bisschop Willem van Mechelen gevallen in den strijd tegen de Hollanders op den Hoogenwoert, waar van Buchel het steenen kruis zag staan. Het was de magtige partij der Lichtenbergen geweest, die onder Utrechts burgers tal- rijke aanhangers tellende, tegen de partij der Vrezen en tegen den bisschop de Hollanders had ingeroepen. Ik weet niet in hoever de meening van van Buchel juist is, dat deze kerkvoogd zich daardoor den haat der edelen op den hals haalde, dat hij als juris peritissimus, omnia ad juris rigorem examinaret, maar is zij gegrond, dan zou het mo- gelijk zijn, dat de Utrechtsche burgerij van hem inbreuk op hare oude herkomen en gewoonten had gevreesd en dus op de verzameling en vaststelling er van had aangedrongen. De volgende bisschop Guido door den invloed der Holland- sche partij gekozen, met de Lichtenbergen bevriend en door den graaf van Holland beschermd, zag zich al spoedig in den oorlog gewikkeld, dien Willem van Oostervant met Guiuo den zoon des graven van Vlaanderen moest voeren. Wel poogde hij intusschen de stad Utrecht aan zich te verbinden, door haar in 1302 en 1307 verschillende voor- rechten te schenken, zooals dat haar burgers den bisschop niet buiten de muren der stad behoefden te vergezellen, dat zij de huizen buiten de muren, zoo het noodig was, op eigen gezag niogten afbreken. »Voort sellen wy" zeide hij, »de stat van Utrecht alle onrecht of doen binnen onsen lande, waerment hum doet, so verre wys macht hebben. Voirt sel die raet van der stat scepenen kiesen van jaer te jaer, daerse gebreken, alse der stat orbaer is, ende wy sellense eeden-Voirt wat borger t\' Utrecht eenen anderen borger sloege binnen de stat van Utrecht, ende waer, dat hine doot sloege, werde hij ghegrepen, dat geen goet voor zijn lijf te bieden en zei wezen, ende ontginghe hij, dat hij balling wesen sal uyt onser stat ende lande van Utrecht C jaer ende eenen dach ende so wie hem voorstonde, dat die

-ocr page 3-

		VOOR RECHTSGELEERDHEID EN WETGEVING.                   \'6
		alsoo sculdich waer als de handadige, daer mede zeilen die magen ende vriende quite wesen van der ondaet die den ondadiglien man toe behoren." Toch bleven zijne tegen- standers hem vijandig. Dit bleek reeds bij de nederlaag van Willem van Oostervant op Duiveland in 1303. Toen raakt) de bisschop gevangen en dit deed zijne tegenpartij in Utrecht, die der Vrezen, het hoofd weder op steken en deed nieuwe twisten en nieuwen strijd onder de burgers ontstaan. Jacob van Lichtenbeugh, dien men de schuld gaf\' van den dood van den vorigen bisschop, en anderen werden vermoord en toen Guido van Vlaanderen zelf in Utrecht kwam, was er zelfs sprake van om den bisschop Guido van zijn waardigheid te ontzetten en Willem van Gulik in zijne plaats te stellen. De tegenstand, dien Guido van Vlaanderen in Holland bij zijnen inval ontmoette, noodzaakte hem echter Utrecht spoedig te verlaten en zijne daarop gevolgde nederlaag in de groote zeeslag bij Zierikzee vernietigde de verwachtingen zijner vrienden in de stad. Weldra kwam dan ook de bisschop daarheen terug uit zijne gevangenschap, waarin hij bij de slag op Duiveland geraakt was, nu uitgewisseld tegen den zoon des graven van Vlaanderen. Hij schijnt toen te Gorinchem met zijne tegenstanders eene overeenkomst te hebben aangegaan, na den dood van Jan van Renesse, en daarmede hangt welligt het aangehaalde charter van 1307 voor Utrecht zamen. Maar ook dit hielp hem niet, adhuc continua mansit discordia inter cives Traiecti et filium fautoresque illius de Lichtenberg et commissis extra urbem aliquot proeliis praevuluerunt cives, zegt Heda. Dit maakte de uitspraak van den bisschop noodzakelijk, die hij in 1310 ter beëindiging dezer twisten gaf. Wij zien er uit dat er verscheiden personen gedood waren, onder welke, be- halve heer Jacob van Lichtenberg, ook heer Warnaer en heer Gerrit Vuenke de meest aanzienlijke schijnen geweest te zijn. Dien ten gevolge verder vijftien, die bij dezen strijd de aanvoerders geweest waren en de stad verlaten hadden, veroordeeld: om ewelijken te bljjven uyter stat Utrecht ende uyt onsen gestichte om den moort deen sij gedaen hebben,

-ocr page 4-

		4
		NIEUWE BIJDRAGEN
		want sy aen ons eude aen der stat niet blijven en wilden. Voorts werd den kinderen, broeders en magen dezer ver- bannenen opgelegd om een altaar te stichten binnen Utrecht en dit zoo met renten te voorzien, dat er een Priester op zingen mogt, wijders oin in de vijf" kapittelkerken eenejaar- lijksche memorie voor de overledenen te vestigen. Eindelijk zouden de kinderen, broeders en magen der verbannenen en van de onverzoend gebleven van Everdingen ofstallinge doen alse recht en woent is in den lande van Utrecht, en daar- mede eiken band of betrekking, elke aansprakelijkheid of verplichting afbreken met hen die buiten deze verzoening bleven, onderling moesten partijen elkander voor den bisschop en voor de stad oervede doen en daarmede zouden alle in Utrecht weder verzoend zijn. Dit altaar is dan ook werkelijk in den dom gesticht en de Priester is er door de stichters voor aangewezen. De verdere begeving was aan den bis- schop verbleven, doch bisschop Jan van Diest, schonk het altaar in 1329 aan den Domdeken (\'). (\') Dit stuk, dat ik mij thans niet heriunor dut uitgegeven is, luidt aldus: Noverint tam futuri quam praesentes, quod nos Jo- junxks dei gratia episcopus Traieelensis de cousilio et assonsu nostrao ecclesiae Traiect, altare seu capellaiiiam, dudum dotatam et erigen- dam in nostra ecclesia praedicta ob remedium animarum piae wemoriao domini Jacobi de Lichtenberg, Gkbharui i>e Vrekkb et Wernkri filii domini Frederici interfectorum, et cuius reditus et preventus dom. Wilhelmus Gouburg presbiter ad praeseus recipit, possidet et iu usus suos convertit, cuius etiam capellaniae in ordinatione ftin- dationis et dotationis suae praedecessor noster Guïdo quondam episc. Traiect. collationem sibi reservavit, pleno jure prout ad nos pertinet ob servitia nobis ab eodem impensa, ad augmentationein honoris sui decanatus Traiect, eidem Decano concedimus conferendam sicque dauuis eandem per praesentes ut ipse et sui succossores quos eidem decanatni pro tempore profici contigorit, nomine dicti decanatus pleno jure habeat perpetuo ipsum altare seu capellaniam conferre cum vacaverit et instituere in eadem. Kt liane collationem nostram et concossionem ipsius decanatui volumus porpetuis temporibus per- durare et inviolabiliter obsorvari. Et ne huiusmodi donatio pertem- poris decursuin homiuis memoria labili existeute oblivioni trade- tur et ut perpetua mauoat inconvulsa praesentem cedulam dictae

-ocr page 5-

		VOOR RECHTSGELEEItDHEID EN WETGEVING.                  5
		In 1317 was bisschop Guido gestorven en Frederik van Zierik, door den invloed van Willem III, graal\' van Hol- land, gekozen, bleef geheel en al van hem afhankelijk, zoo- dat het bisdom door den graaf in rust gehouden en naar diens wil bestuurd werd. Toen echter Frederik in 1322 gestorven was, ontstond er te Utrecht bij de keuze van een opvolger geschil en de stemmen der meerderheid vielen op Jacob van Oudshoorn den Domdeken, tegen den zin van graaf Willem, die reeds naar Utrecht gekomen was om Jacob bisschop van Zuden, commandeur der orde van St. Jan te Utrecht, aan te bevelen. De burgerij, althans het niet Hollandsch gezinde gedeelte, schijnt zich daarbij nog al te hebben doen gelden, want Beka zegt: Wilhelmus comes per strepitum popularis vulgi subitanee concurrentis aliqua- liter anxiatus est. De graaf wreekte zich op Florens den Domproost, die hem vooral schijnt te hebben wederstaan, door diens huis te Doorn te verbranden en de omstreken te verwoesten. De dood echter van Jacob van Oudshoorn, in September van hetzelfde jaar 1322, gaf hem weder ge- legenheid zijn invloed te doen gelden. Hij vereenigde zich nu daartoe met Jan Hertog van Brabant en Iïeinold van Gelre en wist het daarheen te brengeu. dat tegenover Jan van BitoNKiioRST, den proost van St. Sal vator, die met al- gemeene stemmen door de kapittelen gekozen was, door den Paus Joannes XXII de Proost van Kamerik, Jan van Dikst tot bisschop werd benoemd, die weldra van het bisdom bezit nam. Zijne regering was niet alleen geheel van Hol- land en Gelre afhankelijk, maar hij zag zich door zijne schulden ook genoodzaakt bijna zijn geheele gebied aan Hollands graaf en aan Gelre te verpanden, zoodat de bis- schop ten laatste slechts twee duizend ponden voor zijn onderhoud jaarlijks over hield. Dat zulk eene afhankelijk- heid van Holland, zulk een overwigt van graaf Willem III
		donaticmis nostri sigilli appensiono in testimonium praemissonim fecimus communiri. Datum a° domini MOCCXXIX feria quarta post Matthaoi apostoli.

-ocr page 6-

		6
		NIEUWE BIJDRAGEN
		door de toen reeds aanzienlijke stad Utrecht en door de op vrijheid naijverige gilden, die haar mede regeerden, moeijeljjk gedragen werd, kunnen wij niet betwijfelen en wat met het huis van Jan van Lichtenberg gebeurde, doet het ons duidelijk zien, waaruit blijkt dat de meerderheid der bewo- ners toen anti-Hollandsch gezind was. Ik wil hier de niet al te duidelijke woorden van een tijdgenoot overnemen. Eodem anno (1829), mensis videlicet Junii principio apud Traiectum inferius dissentio efferbuit, cujus materiam domus de Lich- tenberg fabricavit. Hae?. enim vero, herede invito, viro uticpie notissimo, ad communitatis, rusticorum videlicet, placitum venditur. Quorum nequitia inter diversos diversa sentientes et praecipue inter fati cognatos diversimodo ventilatur, qui ut nunc amicis et sociis sibi videlicet carissimis ab urbe quasi profugus dirigitur, quorum exitu jumentorum praeda nobilis deportatur, cujus mox restitutio de bonis praefati Johannis videlicet cernitur, aperto enim ipsius cellario, vina pro carnibus offeruntur. Isti statim de foris multi accres- cunt nobiles noctu dieque pro civitatis incommodo labo- rantes, quorum radix Wilhelmus comes fore creditur, quo- niam suis licentiam tribuit, ut Johanni de Lichtenbergh succurratur, qui etiam comitis placito apud Oudewater oppida- nus efficitur, ut eruptione facta de proximo, civitas cotidie promptius infestetur (Wilhelm. Procur., Chr., in veteris aevi Anal. Matthaei. IV. p. 302, ed. in 8°). Hieruit blijkt dus dat de verkoop van het huis Lichtenberg op last der stads- regering aanleidig werd, dat Johannes van Lichtenberg met een gedeelte der zijnen moest ontwijken, dat hij gesteund door graaf Willem, burger van Oudewater werd, zich daar vestigde, vele misnoegden tot zich trok, en van den graaf vrijheid verkreeg van daar uit de stad Utrecht zooveel hij kon te schaden en wraak te nemen over het gebeurde en over de plundering van zijn wijnkelder. De stad was dus toen den graaf van Holland vijandig, zoo als ook bevestigd wordt door het charter van 1329 waarbij aan Jacob van Lichten- berg wordt vergund scade te doene binnen onsen lande der stat ende den borgers voorsz. toit alre tyt als sys gestaet sien.

-ocr page 7-

		VOOR RECHTSGELEERDHEID LN WETGEVING.                   7
		(v. Mieris charterb. lip. 481.) Reeds in Augustus van 1329 moest de stad Utrecht zich weder onderwerpen aan haren magtigen tegenstander, en een verdrag kwam, welligt door bemiddeling van den zelfden Jacob van Zuden, dien de graaf vroeger tot bisschop had willen mnken, althans mede onder zijne borgstelling, tot stand, waarbij de stad aan graaf Willem zes duizend pond zwarte tornoys moest betalen en beloven: »dat wi houden ende voldaen sellen alsulc segghen alse onse Here, Haer Jan bisschop t\'Utrecht ende haer Willem grave voirsz over een draghen totte Woudrichem, van alle dien oirloghe, dat tusken der stat van Utrecht voirsz ende heren helpers an die ene zide ende Janne van Ltchtenbergh ende sine helpers an die ander zide ende al dat dair of ghe- roerd is toit desen daghe toe (v. Mieris II p. 485 verg. p. 488). De bisschop bleef voortdurend geheel afhankelijk van den magtigen graaf van Holland, deze regeerde feitelijk over des bisschops landen (zie o. a. de charters bij v. Mieris II p. 493, 508, 513, 518, 556, 5(34) en besliste de twisten der stad Utrecht (v. Mieris II p. 495, 512,) Geen wonder dat de tijdgenoot uitriep: Mallet namque strenuus pastor deficere, quam talia de suis ovibus sustinere, videlicet illos tondi ab extraneis, nee non quasi luporum faucibus infestari. Verum hanc confusionem Johannrs episcopus sibi suisque intulit, dum susceptis denariis castra patriae Wilhelmo comiti commendavit. Dat onder zulk eene regering de stad Utrecht hare zelfstandigheid en onafhankelijkheid trachtte te beschermen en te versterken was natuurlijk. Het ver- bond met Amersfoort (v. Mieris II p. 593) moest daartoe strekken. In Juni 1340 stierf Jan van Diest, debiliter regens episcopatum, pauca relatu digna gessit, zegt Beka, en weldra ontbrandde op nieuw de strijd over de vervulling van den bisschopszetel. Velen wenschten Jan van Arkel, canunnik ten Dom, die door Grauf Willem IV van Hol- land werd aanbevolen, verkozen te zien, andere, minder Hollandsch gezind, stonden de keus van Johannes van Bronk- horst, den proost van St. Salvator voor, wien Reinald de

-ocr page 8-

		s
		NIKUWE BIJDRAGEN
		Graaf van Gelre aanbeval. Voor het oogenblik evenwel bevestigde de Paus geen dier beiden, maar benoemde eenen edelen Romein, Nicolaas dk Oapütiis tot bisschop van Utrecht. Deze evenwel deed nog hetzelfde jaar afstand van zijne waardigheid en Clemens VI, die intusschen tot Paus was verkozen, schonk nu aan Jan van Arkel het Utrechtsche bisdom. Op den 8 Mei 1343 deed hij zijnen plechtigen intogt in de stad en ontving de huldiging der burgerij. Drie jaren was dus het sticht zonder vorst geweest, maar de jrraaf van Holland, die zooveel van het sticht te vor- deren had, had door zijne partij bewerkt, dat hij intusschen in Juli 1340 gekozen was tot Voghet ende mombair des gesticlits van Utrecht voor twee jaren om het te be- waren (v. Mieüis II p. 642). Zelfs schijnt het wel dat hij reeds in Januari van dat jaar zich tot momber had laten aanstellen en aan lieer Jan van Arkel het bestuur van het sticht had opgedragen (v. Mikris II p. 617—618) om bij het overlijden des bisschops des te beter de belan- gen van den door hem begunstigden Jan van Arkel te kunnen voorstaan. Natuurlijk was er echter eene sterke partij in de stad Utrecht, die deze voogdijschap niet wilde dragen en dan ook bij de bisschops keuze de zijde van Jan van Broxkhorst koos. Reeds in April 1340 waren er geschillen uitgebroken tusschen de Burgemeesters, schepenen, raad en gemeene gilden der stad en den graaf van Holland, die toen aan de beslissing van den Heer van Beaumond werden onderworpen (v. Mieris II p. 633), waarop dan ook eene verzoening volgde, waarbij de graaf weder de burgers in zijne bescherming nam (v. Mieris II p. 634) tegen be- lofte, dat de Utrechtschen, zoo lang de graaf leefde, als het bisdom van Utrecht of eenige andere praelatuur of waardigheid of ander officie open viel, ende de grave voirsz. dair oninie bidden woude ofte vorderen met sinen woorde oft met sinen brieven tot zyns vrients ofte synre vriende behoef, dat wi dairtoe helpen, vorderen ende onse macht toe doen sellen, dair toe init woirden, mit bede ende mit allen trhereckeliken zaken in goeden trouwen zonder arch-

-ocr page 9-

		VOOR RECHTSGELEERDHEID EN WETGEVING.                  9
		lyst, dat syn wille ende sine bede dair in volscien sal met al onser macht ende zeilen des in trouwen mit hein blijven. De graaf derhalve had bij tijds zich de bisschopskeus ver- zekerd en toch kon hij die niet terstond doorzetten doe* den invloed des graven van Gelre, aan wien het bovenstich b nog altijd verpand was. Dit gaf aanleiding tot de overeerkomst van 21 Maart 1841 (v. Mieris II p. 647). Het was in dezen tusschentijd, kort vóór dat Jan van Arkel als bisschop gewijd te Utrecht binnenkwam, dat dit keurboek werd vastgesteld en aangenomen, om voor de burgerij een vasten regel te zijn en een band van eens- gezindheid. Want dat in haar midden de tweespalt nog niet had opgehouden bleek weinige jaren later. Toen de bisschop alle krachten inspande, om de schuldenlast te del- gen en zich van de afhankelijkheid van Hol1 and los te maken, ontstond een oorlog tusschen hem en graaf vVillem IV, die voor Utrecht een zwaar beleg en een vernederend ver- drag ten gevolge had. Velen echter hadden hierbij tegen den bisschop de zijde van den graaf gehouden en, nadat deze in Friesland gesneuveld was in 1345, haastte zich bisschop Jan alle die van hem waren afgevallen te straffen. Hij verwoeste het huis te Wulven, brandschatte Ysselstein en onderwierp zich den Heer van Abcoude, en hij herwon hierdoor meer en meer zelfstandigheid en magt en kon nu weder zijn bisdom zelf besturen. Maar zijne tegenstanders waren niet alle buiten Utrecht te zoeken, ook daar binnen had hij eene magtige partij tegen zich, die op Holland steunde en niets liever wenschte, dan Hollands invloed en bestuur hersteld te zien. Het was de oude partij der Lich- tenbergers. Motus et seditiones, zegt Heda, Traiecti ortos, auctoribus Gunterlingis, armis restinxit, pleroscme truci- dando, alios proscribendo. Van Büchei. heeft er reeds op gewezen, dat de Gunters aan de van Lichtenbergers ver- want waren, en den zamenhang dezer twisten met de vroegere oneenigheden aangetoond. Trouwens de bisschop had in 1346 reeds verschillende personen de stad ontzegd en hun het burgerschap benomen, krachtens eene bepaling

-ocr page 10-

		10                                     NIEUWE BIJDRAGEN
		uit ditzelfde keurboek en in overeenstemming met de toen- malige stadsregering, omdat zij zich met den graaf van Holland tegen de stad verbonden hadden, blijkens het door van Buchel op Heda p. 252 medegedeelde stuk, en het was welligt deze maatregel, die in de stad zelve den strijd deed ontstaan, waarop de achter het keurboek ingeschreven stukken betrekking hebben, even als dat bij v. Mieris II p. 719, waaruit wij zien, dat in de stad zelve de partijen tot een gevecht kwamen, waarbij het om een omverwerping der regering en eene revolutie te doen was, die echter de bisschop en de zijnen door hun krachtig optreden beletten. Met de zamenstelling van dit keurboek in 1342 schijnt zamen te hangen eene bepaling over zoodanige uitspraken van schepenen, omtrent aan hun oordeel onderworpen gedin- gen, die een nieuw of belangrijk regtspunt beslisten, dat namelijk zoodanige oordeelen in schrift gesteld en in een boek bijeen geschreven moesten worden. Op het Provinciaal Archief in Utrecht berust een handschrift in folio op papier uit de tweede helft der 15o eeuw, inhoudende eene reeks van uitspraken, aan welks hoofd wij lezen: Voert so heeft oud raet ende nuwe overdraghen, dat men alle oirdeelen, die die scepene stadighen, daer men d\'oude scepene by roept, die sellen diegheue die de oirdele onder hebben, doen scriven in der scepene boeck met hore dingtale, also alse ghevallen; waer enich scepene die dat verbrake, die en soude after dien nummermeer scepen werden. Ende dat oirdel en sal men niet wijzen tenzy yerst gescreven in den boecke. Daarop volgen dan verschillende bepalingen, die wij in dit oudste keurboek terugvinden, en die vooral voor schepenen bij de regtspraak belangrijk waren, en daaronder ten slotte ook eene Keur van 1342, die aantoont dat toen dit boek werd aangelegd. Dan volgen uitspraken, de oudste van 1351, waar tusschen nog enkele latere Keuren zijn in- geschreven. Men schijnt dus in 1342, bij het vaststellen van dit keurboek, ook aan de bijeenbrenging van de in het vervolg te wijzen oordeelen gedacht te hebben, die de keur konden verkl arenen aanvullen. Het oorspronkelijke

-ocr page 11-

		VOOR RECHTSGELEERDHEID EN WETGEVING.                  11
		van dit scepenboeck is verloren, een afschrift slechts, en wel een weinig naauwkeurig, is bewaard, maar de inhoud ook van deze oordeelen is uit verschillende oogpunten hoogst merkwaardig. Het op dit keurboek van 1342 volgende keurboek is het liber rufus, op papier in folio geschreven tusschen 1389 en 1392, met latere bijvoegingen tot 1413, waarin weder enkele bepalingen uit dit oudste keurboek voorkomen, en waarop hier in de bijvoeging van 1308 wordt verwezen, zoodat waarschijnlijk die bijvoegingen van 1368 en 1379 eerst na 1389 er zijn ingeschreven, en toen nog dit oudste keurboek als het eigenlijk officieele voor de oudste keuren gehouden werd. Ook schijnt toen nog de herinnering levendig te zijn geweest, dat dit keurboek in het bijzonder zijn ontstaan te danken had, aan de zucht tot herstel der eendracht onder de burgerij, want men nam er juist nog die stukken in op, die op de verzoening der toen op nieuw gewapend tegen over elkander staande burgers be- trekking hadden. Een derde keurboek van Utrecht, het liber rosarum, is uit het midden der 15e eeuw en bevat latere verordeningen. Uit dit oudste keurboek zijn enkele stukken uitgegeven door van de Water in zijn Utrechtsch Placaatboek II bi. 70 en door Burman in de voorrede vóór deel I zijner Utrechtsche Jaarboeken, wij meenden evenwel den tekst in zijn geheel juist zooals die in het HS. voorkomt, te moeten geven, daar dit boek de eenige bron is tot de kennis der oudste stedelijke wetgeving en regering. Over den vorm van regering, die toen in Utrecht bestond, zie men Burman Utr. Jaarb. I voorber.