i^k Moltzer.
^ Kast 7, PI. C

De tyd en heeft noyt weghgenomen

iio3|j3ao uftz Av. wpvM �ubm

c^C4~&^$uCLA^ %.&,�>

MIDDELNEOERLANDSCHE DICHTERS,

dooi Dr. E. VERWIJS,
Archivaris-Bibliothecaris der Provincie Friesland.

Vierde Deel.
WOORDENLIJST.

OPMEl\'W BKWK1CKT KX BELANGRIJK VKIt.M K K l: I\' l\'.F! I �

door l»r. *i. PRNON.

Zdiphik,
W. .1. THIEME & �e,

De vooruitgang van de studie der Middelnederlandsche
taal eischte eene nieuwe uitgave van het glossarium dezer
Bloemlezing. Dr. G. Penon nam de taal,\' op zich dit te be-
werken en heeft geruimen tijd hieraan gearbeid. Vierentwintig
vel waren afgedrukt, toen eene herige ziekte hem overvielen
hem in korten tijd aan de zijnen en de wetenschap ont~
rukte. Welk een bekwaam taalkundige de wetenschap in
hem heeft verloren, behoeft hier niet te worden vermeld;
in dit werk over zijne vele verdiensten uit te weiden zou
bovendien minder gepast zijn. Alleen zij den lezers mede-
gedeeld , dat op een klein gedee\\te na het glossarium was
voltooid. Hier en daar had ik een of meer artikels in
te voegen en overigens alles voor de pers gereed te maken.
Aan het door Dr. Penon geschrevene heb ik niets veran-
derd, terwijl het door mij bewerkte zooveel mogelijk in
zijnen geest is behandeld.

In omvang verschilt deze druk zeer van den eersten,
daar bijna alle woorden, die in de Bloemlezing voorko-
men, zijn opgenomen en overal, waar het nuttig ennoodig
was, verwezen is naar verschillende taalkundige werken,
tijdschriften, woordenboeken, glossaria, enz. De Spraak\'
kunst is niet herdrukt, daar hieraan geen behoefte bestaat,
nu er- reeds drie andere zijn uitgegeven.

Amsterdam, September 1890. F. A. ST�E��.

Abdie, Abedie (in 1.58, 201), znw. vr. I. 90, 7;

91, 71; II. 192, 59, abdij. Zie Mnl. Wdb. I. 2.
A b d i s s e , znw. vr. II. 174 (opschrift); 176 , 58, abdis.

Zie Mnl. Wdb. I. 1.
Abedie. Zie Abdie.
Abel, bnw. III. 157 (opschrift), schoon. Zie Mnl. Wdb.

I. 2 vg.
A b e 1 ij c , bnw. II. 120, 481, schoon, bevallig, fraai. Zie

Mnl. Wdb. I. 3.
Abijt, znw. onz. III. 78, 60, kleed; I. 97, 318; II. 177,
\'28; 178. 55; III. 72, 52, kloosterkleed, ordekleed; II.

173, 67, uitwendig voorkomen, uiterlijk. Zie Mnl.

Wdb. I. 4.
Absolutie, A b s o 1 u c i e, znw. vr. III. 63, 33, abso-

lutie, vergeving van zonden. Zie Mnl. Wdb. I. 6.
Absolveren, ww. II. 176, 10; 179, 78; 197,271;

III. 63, 36; 79, 128, vrijspreken van zonden.
Abstinentie, Abstinencie, znw. vr. II. 62, 42;

63, 58 , onthouding , het vasten.
Abt, Abd, znw. m. II. 175, 18, 35, 37, 41; 209, 138,

abt. In IL 176, 58 vindt men den meervoudsvorm

abde; in II. 174 (opschrift) abden; in III. 45, 572

a b t e ; in III. 63, 23 a b t e n. Zie Mnl. Wdb. I. 2.
Abuus, Abuse, znw. onz III. 130, 45, vreemde,

wonderlijke zaak; III. 190, 59, foppervj, bedrog. Zie

Mnl. Wdb. I. 6 vg.
Ach, tusschenw. III. 125, 5; 120, 28, 7; 113, 21,

ach. Zie Mnl. Wdb. I. 7.
Ach e mant, bnw. I. 115, 206; 125, 594, bevallig, aan-

minnig, fraai. Zie Mnl. Wdb. I 7, en voor de aflei-

ding aldaar I. 8 (op Achemeren).
Ach te, Acht. tclw. I. 3, 46; II. 79, 47; 149,51;

195, 159, acht. Zie Mnl. Wdb. I. 10 vg.
Achten, ww. I. 157, 156; II. 13, 10; 88, 45; 178,
Verwijs. Dl. IV. V.. \' 1

52; 196, 209; III. 94, 294; 121, 18; 125, 11, (met
den tweeden naamval); II. 22, 392; 88, 42; III. 44,
524 ; 59 , 473 , (met het voorz. o p); II. 16 , 138 (met
eenen afh. zin), zich gelegen laten liggen aan, zich
bekommeren om , zich bekreunen om , II. 66 , 208 , ach-
ten, denken, meenen, gelooven; I. 37, 286; 57, 174;
113, 125; II. 138, 26; III. 15, 260, denken, meenen,
{er op) rekenen, verwachten; III. 85, 368; 91, 194;
139, 24, achten, rekenen, schatten , zeker belang toe-
kennen. Geacht hebben, I. 169 , 89 , voornemens
zijn, van plan zijn. Zie Mnl. Wdb. I. 11 vgg.

Achtendalf, tehv. II. 54, 220, achtste half, zeven en
een half. Zie Mnl. Wdb. I. 15.

Achtende, tehv. II. 32, 86; 90, 123, achtste. Zie
Mnl. Wdb. I. 15. -

Achter, voorz. en bijvv. � A. voorz. II. 10, 317, ach-
ter (van plaats gezegd). Achter rugge, I. 14, 302,
achterwaarts, terug. Achter lande, I. 133, 283;
III. 4, 116; 49, 78, door het land heen, overal in het
land. Achter straten, II. 102 , 78; III. 32, 50;
193, 48, langs den weg. Achter woude, II. 76,
14, in hut bosch. � B. bijw. I. 107, 707; II. 51, 87;
158, 39 ; III. 28, 206 , aan de achterzijde , van achte-
ren. Van achter, II. 116, 324, van de achterzijde,
van achteren. Achter of tachter sijn, III. 158,
63, in verval zijn, in verslagenheid zijn, neerslachtig
zijn. Zie Mnl. Wdb. I. 16 vgg.

Achterbliven, Afterbliven, ww. II. 161, 83;
187, 204; III. 92, 219; 179, 742, achterioege blijven.
Zie Mnl. Wdb. I. 22 vg.

Achterdoen, ww. II. 126, 729, doen terugwijken,
verslaan, overwinnen. Zie Mnl. Wdb. I. 25.

Achtergebreken, ww. 1.93, 148, achterioege blijven.
Zie Mnl. Wdb. I. 28.

Achterhalen, ww. 1.123, 513; III. 20, 106, inhalen.
Zie Mnl. Wdb. I. 28.

Achterlaten, ww. I. 152, 88; II. 60, 426; 131, 93,
nalaten, opgeven, laten varen. Zie Mnl. Wdb. I. 31 vgg.

Achterst, bnw. III. 44, 530, achterste; II. 76 (op-
schrift), laatst. Zie Mnl. Wdb. I. 38.

Achterst, byw. Met het voorz. te: pachter st,
II. 27, 147, ten laatste. Zie Mnl. Wdb. I. 38 vg.

Achtersteken, ww. I. 58, 178, van zich stooten,
verstooten. Zie Mnl. Wdb. I. 40 vg.

Achtertrecken, ww. I. 179 , 504, achterwaarts trek-
ken, zich terugtrekken; II. 159, 76 (met het voorz. van),
zich onttrekken aan iets. Zie Mnl. Wdb. I. 44 vgg.

Achtervaren, ww. III. 53, 229, achteropryjden, van
achteren op iemand aanrijden (met een vijandig oog-
merk). Zie Mnl. Wdb. I. 46.

Achterwaert, Achterwart, Afterwaert,
bijw. I. 15, 322; 120, 369, naar achteren, achterwaarts,
aehteruit, terug. Achter waert gaen, III. 89,120,
naar achteren gaan; III. 38, 284 (met den derden naam-
val des persoons), tegenloopen, tegenvallen. Zie Mnl.
Wdb. I. 49 vg.

Achterwaren, ww. (deelw. achterwaert en ge-
acht e r wa e rt), II. 115, 272, besturen; II. 103, 101,
bewaren, beheeren; III. 112, 65; 113, 83, behandelen (van
zieken en ziekten). Zie Mnl. Wdb. I. 50 vg.

Achterwart. Zie Achterwaert.

Achthondert, telw. I. 39, 12, achthonderd.

Ach tien, telw. III. 170, 454; 186, 937, achttien. Zie
Mnl. Wdb. I. 53.

A c h t i n g e , znw. vr. II. 91, 150, inzicht, overtuiging.
Zie Mnl. Wdb. I. 53 vg.

Adem, znw. m. I. 127, 52; II. 66,179; III. 93, 269, adem.
Zie Mnl. Wdb I. 55 vg.

Adere, Ad re, znw. vr. II. 39, 114; 79, 42, ader; II. 2,
23, ader, waaruit water opwelt, opwellende straal. Zie
Mnl. Wdb. I. 56 vg.

Adieu, tusschenw. III. 133, 1; 134, 6, 7; 138, 59,61,63,
vaarwel. Zie Mnl. Wdb. I. 7.

A d r e. Zie A d e r e.

Aelmaechtech. Zie Almechtich.

Aelmoesene, Aelmoessene, Al moessene,
znw. vr. I. 107, 710, aalmoes. (In de Bloemt, staat a e 1-
moessene, maar het HS. heeft a 1 m o e s s e n e). Zie
Mnl. Wdb. I. 63 vg.

Aelmoesniere, Almoesniere, znw. vr., later
veelal Aelmoesnier, Almoesnier, onz. III.
25, 80, 99; 26, 114, 118, 122 (steeds onz.), tasch, eigen-
lijk de aan den gordel der vromven hangende geldtasch,
waaruit men de aalmoezen gaf; Fr. aumCni�re. In III.

24, 66 wordt het woord ten onrechte mannelijk ge-
bruikt. � Elders wordt het woord a 1 m i n i e r geschre-
ven. Zoo hier III. 34, 103 (waar het Comburgsche HS.
almoesniere heeft). Zie Mnl. Wdb. I. 64.

Aelmoessene. Zie Aelmoesene.

Aen, Ane, An, voorz. en bijw., aan. � A. voorz.
Aen der heiden, I. 7, 7, op het veld. Cussen aen
den mont, zie Cussen. Raste aen den geeste,
III. 111, 13, rust van den geest of voor den geest. Aen
enen sinen raet vernemen, III. 55, 329 vg.,
van iemand raad vragen. Hem daeraen keren,
II. 137, 5, zich er aan storen. Aen hem nemen,
II. 49, 34, zich aantrekken, er zich aan gelegen laten
liggen. � B. bijw. I. 17, 64; II, 73, 77, gezegd van
wapenen enz., die aan het lichaam worden gedragen.
Zie Mnl. Wdb. I. 65 vgg.

Aen, Ane, An, voorz. en bijw., zonder. � A. voorz.
Aen sinen danc, I. 34, 146; 121, 420, tegen zijnen
zin, zijns ondanks (Zie Mnl. Wdb. II. 59 vg.). � B.
bijw. Des ane s ij n , I. 143, 232, iets kwijt zijn, het
verloren hebben. Zie Mnl. Wdb. I. 75 vg.

Aenbeden, ww. III. 153, 37, aanbidden. Zie Mnl. Wdb.

A e n b e 11. Zie A e n b i 11.

Aenbidden, ww. II. 18, 226, aanbidden. Zie Mnl.
Wdb. I. 79 vg.

Aenbilt, Aenbelt, znw. onz. II. 25, 68, aanbeeld.
Zie Mnl. Wdb. I. 80.

Aenbringen, ww. I. 140, 141, berichten, melden. Zie
Mnl. Wdb. I. 82 vgg.

A e n d o e n , ww. I. 136, 397; 141, 184, 187; III. 33, 98;
34, 99; 128, 48, aantrekken; III. 181, 788; 186, 951, be-
zorgen, berokkenen. Zie Mnl. Wdb- I. 88 vg.

Aendragen, ww. II. 96, 99, dragen. (Dr. Verdam
voegt er in \'t Mnl. Wdb. I. 90 bij : �In het Mnl. zijn
dragen en aendragen zeer juist onderscheiden. Men
droech b. v. een mantel op den arm, als men dien niet
om \'t lijf had; maar mon droech een mantel, rok enz.
aen, d. i. aan het lijf.)". Enen iet aendragen,

II. 185, 126; 211, 200, iets aan iemand toeschrijven, toe-
kennen. Zie Mnl. Wdb. I. 90 vgg.

Aeugaen, ww. I. 144, 275, aan den gang gaan, aan�

vangen, beginnen (te zijn); I. 99, 397; II. 178, 50; 201, 429;

III. 46, 58S, aangaan, betreffen, raken; 1.145,\'314; III. 166,

295, aantasten, overkomen, overvallen; I. 33,111; 130,168;

II. 86, 108; III. 93, 279; 103, 51, aanvangen, beginnen

(te doen), ondernemen. Zie Mnl. Wdb. I. 94 vgg.
A e n g a n o, znw. m. Tenaengangecomen, III.

187, 985, juist van pas aankomen als men iets zal gaan

doen, onverwachts aankomen, onvoorziens verschijnen. Zie

Mnl. Wdb. I. 100 vg.
Aengescou, znw. onz. III. 92,211, uiterlijk voorkomen.

Zie Mnl. Wdb. I. 103.
Aengesicht, znw. onz. III. 102, 23, aangezicht, gelaat.
Aengripen, w\\v. II. 134, 209, aanvaarden, in bezit

nemen. Zie Mnl. Wdb. I. 105 vg.
Aengroeten, ww. III. 40, 369, begroeten, groetend

aanspreken. Zie Mnl. Wdb. I. 106.
Aenhebben, ww. I. 97, 318; 152, 99; 173, 248; II. 121,

512; III. 165, 289, aan zich hebben, aan zich dragen.

Zie Mnl. Wdb. I. 108 vg.
Aenhoren, ww. II. 182, 32, behooren tot, voegen, pas-
. sen bij. Zie Mnl. Wdb. I. 110.
Aenhouden, ww. III. 89, 92, vasthouden, va$tklem-

weti. Zie Mnl. Wdb. I. 110.
Aencomen, ww. I. 27, 48; II. 151, 36; III. 100, 233,

aankomen; II. 66, 181 vg.; III. 141, 10, overkomen, over-

vallen, aangrijpen. Zie Mnl. Wdb. I. 113 vgg.
Aenleggen, ww. III. 189, 24, aanleggen. Enen prijs

a e n 1 e g g e n , II. 82, 40, iemand lof toekennen, hem

prijzen. Zie Mnl. WcW.-�-4-17 vgg.
Aenlegger, znw. m. L-22, 237, uitdager tot eenen

tweekamp; beschiddiger, die een ander iets te laste legt,

en aanbiedt zijn goed recht met de wapenen staande

te houden. Zie Mnl. Wdb. I. 120.
A en liggen, ww. I. 84, 380, aankleven, eigen zijn aan,

verbonden zijn aan; �II. 10, 53, aanklampen, aanhouden,

aandringen bij; II. 33, 118, overvallen, overkomen, aan-

grijpen, kwellen. Zie Mnl. Wdb. I. 122 vgg.
Aenlocken, ww. III. 90, 155_/ tot zich lokken.
A e n 1 o p e n, ww. III. 52, 192, op iemand aanloopen of

aanrijden met vijandige bedoeling, aanvallen. Zie Mnl.

Wdb. I. 124 vg. \'
Aennemen, ww. III. 94, 286, ontvangen, welkom hee-

ten; II. 169, 113, aannemen (van uiterlijk waarneem-
bare verschijnselen); III. 72, 72, aanvatten, aanvangen;
III. 63, 44, ondernemen, op zich nemen; II. 71, 15, op
zich nemen, aanvaarden. Zie Mnl. Wdb. I. 126 vgg.

Aenranden, ww, III. 144, 16; 145,17,overvallen, aan-
tasten, aanvallen. Zie Ned. Wdb. I. 272 vgg.; en Dr. Ver-
dam op Warenar, bl. 90, A. 5.

Aenriden, ww. II. 122, 549; 141, 147, op iemand aan-
rijden met vijandige oogmerken. Zie Mnl. Wdb. I. 133.

Aen roepen, ww. II. 6, 179; 77, 65, aanroepen. Zie
Mnl. Wdb. I. 134 Vg.

Aenscijn, znw. onz. I. 20, 175; 145, 32S; II. 48, 219;
68, 266; 96, 97; 165, 61; 170, 49; 170, 67; III. 8, 2c6; 21,
173; enz., aangezicht, gelaat; II. 175, 38, bijzijn, tegen-
woordigheid. Zie Mnl. Wdb. I. 136 vg.

Aenscine, Aenscijn, bijw. II. 166, 68, blijkbaar,
klaarblijkelijk (zie II. 226). Aenscine (a e n s c ij n)
doen, III. 95, 20, doen blijken, bewijzen, betoonen. Enen
aenscine (aenscijn) doen, III. 124, 20, iemand
iets toonen, het hem laten zien. Zie Mnl. Wdb. 1.137 vgg.

Aenscouwen, ww. II. 90, 122; 184, 90; III. 142, 5;
154, 10; 177, 650; 179, 721, aanschouwen, aanzien; 1.145,
337, zien; II. 151, 24, bekijken, bezien. Zie Mnl. Wdb.
I. 140 vg.

Aensenden, ww. I. 16, 20, toezenden, doen geworden,
verkenen. Zie Mnl. Wdb. I. 143.

Aensetten, ww. III. 97, 130, tot noodzakelijkheid maken,
opleggen. Dr. de Vries heeft in zijn Mnl. Wdb. 90 het
voorafgaande die in diet veranderd. Hij zegt: �Men
verbetere: diet hem ansettet, en versta aldus: Of houdt
uw vader u daar op om de eene of andere reden, die
het hem tot plicht maakt {hem die noodzakelijkheid op-
legt)." Zie Mnl. Wdb. I. 144.

Aensichte, Aensicht, znw. onz. II. 6, 151, ge-
zicht, aanblik; I. 146, 377, aanblik, uitzicht, voorkomen;

I. 57, 135; 120, 374; 127, 46; 171,173, aangezicht, gelaat;

II. 161, 9, momaangezicht, masker; II. 169, 99, het ge-
zien worden, de aanblik, het bijzijn. 7Ae Mnl. Wdb. I. 145 vg.

A e n s i e n, ww. II. 67, 227; 79, 28; 151, 34; 159, 42;

III. 38, 281; 39, 308, 330; 57, 404, 411, 413; enz., aan-
zien, aanschouwen; III. 92, 216, 217, letten op, in \'t oog
houden. Den man niet a e n s i e n , II. 209, 103,

iemand niet naar zijn jyersoon, maar naar zijne inner-
lijke waarde beoordeelen (zie Ned. Wdb. I. 512). � Als
znw. gebruikt, beteekent a e n s i e n in III. 39, 325 aan-
schouwing, en in III. 15, 236 blik (zie hier III. 201). �
Zie Mnl. Wdb. I. 140 vg.

Aenslaen, w\\v. I. 6, 160, aanheffen, aanvangen, begin-
nen (met zingen of lezen). Zie Mnl. Wdb. I. 148 vg.

Aensp reken, ww. I. 107, 713; II. 146, 3\'34; 159, 67;
III. 24, 44; 25, 102; 26, 131; 27, 167; 28, 201; 32, 54;
171, 489; 1S6, 937, aanspreken, het woord tot iemand
richten. Zie Mal. Wdb. I. 152 vg.

A e n s t a d e n, ww. I. 21, 203, (eene beschuldiging) tegen
iemand staande houden, volhouden. Zie Mul. Wdb. I. 154.

Aen steken, ww. I. 133, 297, aantrekken, aanschieten.
Zie Mnl. Wdb. I. 155.

Aenstormen, ww. II. 135, 257, bestormen, stormen-
derhand aantasten. Zie Mnl. Wdb. I. 157 vg.

Aen tasten, ww. II. 88, 38, vrijelijk of in ruime mate
gebruiken, aanspreken. Zie Mnl. Wdb. I. 162 vg.

A e n t i � n , ww. (3 pers. enk. teg. tijd ind. tiet, t y e t
of t ij t aen; verl. tijd enk. t e e c h aen; verl. tijd
mv. tegen aen; deelw. a enge tegen), 11.180,111;
III. 187, 981; 194, 170, aantijgen, te laste leggen, tvvjten,
verwijten. Enen ere aenti�n, II. 184, 97, iemand
lof toekennen, toezwaaien. Later begon aen tien, even-
als tien, ook zwak vervoegd te worden. Zoo vindt
men hier III. 26, 109 a e n t i d e. Naast a e n t i � n
komt ook in \'t Mnl. reeds a e n t i g e n voor. Zoo hier
in III. 169, 389. Zie Mnl. Wdb. I. 164 vg.

A e n t i e n, ww. (3 pers. enk. tiet oftyet aen; verl.
tijd enk. toech, tooch aen; verl. tijd mv. togen
aen; deelw. aengetogen), III. 91, 178, aantrekken.
Zie Mnl. Wdb. I. 165 vg.

Aentigen, ww. III. 169, 389, aantijgen, te laste leggen,
verwijten. Zie verder A e n t i � n.

Aentrecken, ww. III. 26, 136, aantrekken; III. 89,
92, tot zich trekken, tot zich nemen. Zie Mnl. Wdb. I. 166 vg.

A e n v a e n , ww. II. 204, 36, aannemen, in zich opnemen;
II. 71, 47, aanvatten, aanpakken. Zie Mnl. Wdb. I. 169 v^g.

Aenvaerden, Aenverden, ww. III. 89, 93, nade-
ren, komen tot iemand; II. 131, 72, aanvaarden, in beslag
nemen, in bezit nemen. Zie Mnl. Wdb. I. 172 vgg.

A e n v a 11 e n , wvv. Enen a e n v a 11 e n , II. 77, 38,

zich bij iemand vervoegen, naar iemand toekomen, iemand

bezoeken. Zie Mnl. Wdb. I. 176 vg.
Aenvanc, znw. m. III. 123, 11, het in bezit genomene,

bezitting, goed (Hier in figuurlijke toepassing op eenen

persoon in den zin van schat); III. 87, 5, aanvang,

begin. Zie Mnl. Wdb. I. 179 vg.
Aenverden. Zie Aenvaerden.
Aenvolgen, ww. II. 123, 615, volgen, achternagaan.

Zie Mnl. Wdb. I. 184 vgg.
Aenweven, vvw. I. 151, 83, inweven (nl. in een doek,

eene stof). 7Ae Mnl. Wdb. I. 189.
A e r b e i t. Zie A r b e i t.
Aerch. Zie A r c h (twee artikels).
A e r d e. Zie E r d e.
Ae r ds c. Zie E r t s c.

A erger, compar. van Arch. Zie Arch (eerste artikel).
A e r m. Zie Arm (twee artikels).
Aerme. Zie Arm (eerste artikel).
A e r m o e d e. Zie Armoede.
A e r t, Art, znw. m. (in lateren tijd veelal vr. gebruikt),

II. 129, 19; 135, 260; III. 89, 109; 93, 264; 160, 112;

171, 472; 175, 612; 180, 766; 192,496, afkomst,geslacht;

II. 103, 102; III. 101, 1, geslacht, soort; II. 92, 209; 104,

149; 137, 311; 190, 324; III. 129, 2; 170, 419, aard,

geaardheid, natuur; III. 31,13, aard, hoedanigheid, eigen~

schap; II. 150, 73, wijze of manier van handelen. Zie

Mnl. Wdb. I. 194 vgg.
Aert, znw. m. I. 186, 141, voedsel. Zie Mnl. Wdb. I.

196 vg. (Uit de daar vermelde voorbeelden blijkt dat

de hier, I. 199, door Dr. Verwijs gegeven verklaring
_A onjuist is.)

Aes, znw. onz. II. 37, 40; 38, 70, 76, 77; 39, 95, 103;

40, 143, 145, 148, 163; 42, 212; enz., voedsel. Zie Mnl.
Wdb. I. 198.
A e s e n , A e s s e n. Zie A s e n.
A e t, znw. m. I. 184, 71; II. 213, 286, eten, spijs, voedsel.

Zie Mnl. Wdb. I. 200 vg.
Aex, Ha ex, Haecse, znw. vr. II. 136, 277, bijl,

strijdbijl. 7Ae Mnl. Wdb. I. 201 vg.
Af, Ave, bijw. In III 18, 48 komt af voor met ellips

van het ww. s ij n. Zie Mnl. Wdb. I. 202 vgg.

Afbernen, ww. I. 8, 78, afbranden. Zie Mnl. Wdb. I. 205.
Afbeten, ww. I. 182, 2, «/"s^jgew van paard of wa-

gen. Zie Mnl. Wdb. I. 205 vg.
Afbiten, ww. I. 2, 7; 151, 62, afbijten. Zie Mnl. Wdb.

I. 206.
Afbreken, ww. II. 109, 45; 115, 292, afbreken; 11.176,

60, afnemen, ontrooten. Zie Mnl. Wdb. I. 207 vgg.
Afbringen, ww. II. 197, 248, afschaffen, doen ophou-

den, in onbruik brengen. Zie Mnl. Wdb. I. 209 vg.
Afdoen, ww. I 16, 15; 17, 70; 52, 192; 96, 263; 109,

778; 120, 371; 186, 187; II. 66, 185; 160, 4, afdoen,

uitdoen, uittrekken, afleggen; III. 19, 63, afscheren. Hem

iemens afdoen, III. 55, 339, zich van iemand af-

maken. Zie Mnl. Wdb. I. 212 vgg.
A f d r i v e n, ww. III. 64, 93, wegdrijven, verdrijven. Zie

Mnl. Wdb. I. 219 vg.
Afga en, ww. I. 14, 294; II. 15, 116, afstand doen, laten

varen, prijsgeven, verloochenen ; I. 37, 272, ontgaan, ont-

vallen, begeven (mi ga et af gelijk ik verlies, ik raak
, kwijt); II. 162, 52, 62; III. 183, 861, verlaten, ontrouw

worden. Zie Mnl. Wdb. I. 223 vgg.
Afgront, znw. m. en onz. II. 6, 142, afgrond, diepte.

Zie Mnl. Wdb. I. 234.
Afcomen, ww. Met den tweeden naamval, I. 136,392,

van iets afkomen, er van ontslagen, bevrijd worden. Zie

Mnl. Wdb. I. 240 vgg.
Af la en. Zie Aflaten.
Aflaet, znw. onz. en m. I. 13, 248; II. 194, 121, kwijt-

schelding van zonden; III. 110, 162, kwijtschelding van

kerkelijke straffen. Zie Mal. Wdb. I. 243 vgg.
Aflaten, ww. III. 91, 193, laten varen, nalaten, staken;

III. 89, 89; 114, 122, ophouden, uitscheiden. In III. 126,

20 vindt men den samengetrokken jongeren vorm ave-

1 a e n (a f 1 a e n). Zie Mnl. Wdb. I. 215 vgg.
Afleggen, ww. III. 29, 22, doen ophouden, bijleggen.

Zie Mnl. Wdb. I. 247 vgg.
Afnemen, ww. II. 202, 476, afnemen, ontnemen; III 45,

559, afnemen, minder worden Zie i�.nl. Wdb. I. 254 vg.
Afpeken, ww. II. lil, 129, afbikken, uithakken. Zie

Mnl. Wbd. I. 257.
Afplucken, ww. II. 180, 130, afnemen,wegrooven. Zie

Mnl. Wdb. I. 258.
Verwijs. Dl. IV. 2

Afroven, ww. II. 47, 178, door roof ontnemen, afhan-
dig maken. Zie Mnl. Wdb. I. 260. _:.

Afrucken, ww. III. 146, 57, uittrekken.

Afsceden, ww. I. 31, 40; III. 53, 245, zijn afscheid
nemen, heengaan, vertrekken. Des lives afsceden,
II. 80, 87, uit het leven scheiden, sterven. Zie Mnl. Wdb.
I. 261 vg.

Afsetten, ww. III. 184, 873, geweldig aanranden en
berooven, afzetten. Zie Mnl. Wdb. I. 265 vg.

Afsi�n,Afsyen, ww. (verl. tijd enk. seechaf;
verl. tijd mv. s e g e n af;deelw. afgesegen), II.
104, 150, afzijgen, afzeven. Zie Mnl. Wdb. I. 267, waar over
deze plaats opgemerkt wordt: �Ook kan men af met
daer verbinden, on s y e n als het ww. beschouwen."

Afsitten, ww. II. 144, 263, afstijgen van het paard,
afzitten. Zie Mnl. Wdb. I. 267.

Afslaen, ww. I. 14, 306; 41, 79; II. 120,469; 126,
721 vg.; 147, 366; 171, 66, 78; III. 22, 197; 142, 1,
afslaan, af houwen. Zie Mnl. Wdb. I. 268 vgg.

Afsniden, ww. I. 41, 78; II. 34, 10, afsnijden. 7Ae
Mnl. Wdb. 1. 271. Hi°r zij opgemerkt dat in I. 41, 77
ook in het HS. ,Renout" gelezen wordt. Zie Dr. Matthes\'
uitgave van lienout van Montalbaen, bl. 66.

Afstaen, ww. II. 19, 274, zich van iets afmaken, zich
aan iets onttrekken; I. 21, 199; 162, 210 (zie I. 194); II.
6, 157; III. 17, 12; 23, 220; 27, 166, laten varen, ophou-
den, uitscheiden. Zie Mnl. Wdb. I. 272 vgg.

Afsteken, ww. III. 28, 196, afstooten, nederstooten,
naar beneden doen vallen; II. 123, 589, van \'t paard
stooten, uit den zadel lichten en ter aarde werpen. Zie
Mnl. Wdb. I. 274 vgg.

Afterbliven. Zie Achterbliven.

Afterwaert. Zie Achterwaert.

Aftrecken, ww. III. 112, 80, aftrekken, afrukken. Zie
Mal. Wdb. I. 284 vg.

Aftuyscen, ww. II. 194, 126, afhandig maken, afzet-
ten. Zie Mnl. Wdb I. 286.

Afvaren, ww. I. 36, 222, met eene snelle beweging afge~
scheiden worden, afvliegen. Zie Mnl. Wdb. I. 287.

A f v 1 i e g e n , ww. I. 66, 146, afvliegen. Zie Mnl. Wdb.
I. 288.

Afwinnen, ww. Enen iet afwinnen, I. 14,

320; 162, 195; II. 73, 127; 136, 293, iets op iemand in
den strijd winnen of veroveren. Zie Mnl. Wdb. I. 291 vgg.

Ai, Ay, tusschenw. I. 6, 1; 10, 136; 49, 83; 56, 115; 61,

\' 324; 86, 7; 111, 36; 134, 345; 142, 218; III. 4, 120; enz.,
ach, helaas. A y God (bij eene ootmoedige bede), I.
50, 132; 122, 462, och God! Zie Mnl. Wdb. I. 296.

A y 1 a s e. Zie A 1 a e s.

A i s e , E y s e, bnw. III. 55, 335, welgemoed, blijde, vroo-
lijk. Zie Mnl. Wdb. I. 297 vg.

Aisieren, Aysieren, ww. Zie II. 210, noot. Dr. Ver-
wijs verklaarde het in den eersten druk dezer Woor~
denlijst door tot bedaren brengen. De uitdrukking den
sin aisieren komt in \'t Mnl. niet voor. Zie Mnl.
Wdb. I. 299 vg.

Ais ij n, Aysijn, znw. onz. II. 41, 181; 85, 63; 95, 77,
azijn. Den vorm a s ij n vindt men in II. 41, 179. Zie
Mnl. Wdb. I. 300.

A k e t, A c k e t. Zie O k e t,

Acker, znw. m. II. 178, 32; 179, 99; III. 82, 211, akker,
land. Zie Mnl. Wdb. I. 303.

Ackerman, znw. m. III. 82, 243, landman, landbou-
wer. Zie Mnl. Wdb. I. 304.

A c k e t. Zie O k e t.



		/i>.-;

		A. A b d. Zie A b t. Abdie, Abedie (in 1.58, 201), znw. vr. I. 90, 7; 91, 71; II. 192, 59, abdij. Zie Mnl. Wdb. I. 2. A b d i s s e , znw. vr. II. 174 (opschrift); 176 , 58, abdis. Zie Mnl. Wdb. I. 1. Abedie. Zie Abdie. Abel, bnw. III. 157 (opschrift), schoon. Zie Mnl. Wdb. I. 2 vg. A b e 1 ij c , bnw. II. 120, 481, schoon, bevallig, fraai. Zie Mnl. Wdb. I. 3. Abijt, znw. onz. III. 78, 60, kleed; I. 97, 318; II. 177, \'28; 178. 55; III. 72, 52, kloosterkleed, ordekleed; II. 173, 67, uitwendig voorkomen, uiterlijk. Zie Mnl. Wdb. I. 4. Absolutie, A b s o 1 u c i e, znw. vr. III. 63, 33, abso- lutie, vergeving van zonden. Zie Mnl. Wdb. I. 6. Absolveren, ww. II. 176, 10; 179, 78; 197,271; III. 63, 36; 79, 128, vrijspreken van zonden. Abstinentie, Abstinencie, znw. vr. II. 62, 42; 63, 58 , onthouding , het vasten. Abt, Abd, znw. m. II. 175, 18, 35, 37, 41; 209, 138, abt. In IL 176, 58 vindt men den meervoudsvorm abde; in II. 174 (opschrift) abden; in III. 45, 572 a b t e ; in III. 63, 23 a b t e n. Zie Mnl. Wdb. I. 2. Abuus, Abuse, znw. onz III. 130, 45, vreemde, wonderlijke zaak; III. 190, 59, foppervj, bedrog. Zie Mnl. Wdb. I. 6 vg. Ach, tusschenw. III. 125, 5; 120, 28, 7; 113, 21, ach. Zie Mnl. Wdb. I. 7. Ach e mant, bnw. I. 115, 206; 125, 594, bevallig, aan- minnig, fraai. Zie Mnl. Wdb. I 7, en voor de aflei- ding aldaar I. 8 (op Achemeren). Ach te, Acht. tclw. I. 3, 46; II. 79, 47; 149,51; 195, 159, acht. Zie Mnl. Wdb. I. 10 vg. Achten, ww. I. 157, 156; II. 13, 10; 88, 45; 178, Verwijs. Dl. IV. V.. \' 1

		«



		\'

		7 iemand niet naar zijn jyersoon, maar naar zijne inner- lijke waarde beoordeelen (zie Ned. Wdb. I. 512). � Als znw. gebruikt, beteekent a e n s i e n in III. 39, 325 aan- schouwing, en in III. 15, 236 blik (zie hier III. 201). � Zie Mnl. Wdb. I. 140 vg. Aenslaen, w\\v. I. 6, 160, aanheffen, aanvangen, begin- nen (met zingen of lezen). Zie Mnl. Wdb. I. 148 vg. Aensp reken, ww. I. 107, 713; II. 146, 3\'34; 159, 67; III. 24, 44; 25, 102; 26, 131; 27, 167; 28, 201; 32, 54; 171, 489; 1S6, 937, aanspreken, het woord tot iemand richten. Zie Mal. Wdb. I. 152 vg. A e n s t a d e n, ww. I. 21, 203, (eene beschuldiging) tegen iemand staande houden, volhouden. Zie Mul. Wdb. I. 154. Aen steken, ww. I. 133, 297, aantrekken, aanschieten. Zie Mnl. Wdb. I. 155. Aenstormen, ww. II. 135, 257, bestormen, stormen- derhand aantasten. Zie Mnl. Wdb. I. 157 vg. Aen tasten, ww. II. 88, 38, vrijelijk of in ruime mate gebruiken, aanspreken. Zie Mnl. Wdb. I. 162 vg. A e n t i � n , ww. (3 pers. enk. teg. tijd ind. tiet, t y e t of t ij t aen; verl. tijd enk. t e e c h aen; verl. tijd mv. tegen aen; deelw. a enge tegen), 11.180,111; III. 187, 981; 194, 170, aantijgen, te laste leggen, tvvjten, verwijten. Enen ere aenti�n, II. 184, 97, iemand lof toekennen, toezwaaien. Later begon aen tien, even- als tien, ook zwak vervoegd te worden. Zoo vindt men hier III. 26, 109 a e n t i d e. Naast a e n t i � n komt ook in \'t Mnl. reeds a e n t i g e n voor. Zoo hier in III. 169, 389. Zie Mnl. Wdb. I. 164 vg. A e n t i e n, ww. (3 pers. enk. tiet oftyet aen; verl. tijd enk. toech, tooch aen; verl. tijd mv. togen aen; deelw. aengetogen), III. 91, 178, aantrekken. Zie Mnl. Wdb. I. 165 vg. Aentigen, ww. III. 169, 389, aantijgen, te laste leggen, verwijten. Zie verder A e n t i � n. Aentrecken, ww. III. 26, 136, aantrekken; III. 89, 92, tot zich trekken, tot zich nemen. Zie Mnl. Wdb. I. 166 vg. A e n v a e n , ww. II. 204, 36, aannemen, in zich opnemen; II. 71, 47, aanvatten, aanpakken. Zie Mnl. Wdb. I. 169 v^g. Aenvaerden, Aenverden, ww. III. 89, 93, nade- ren, komen tot iemand; II. 131, 72, aanvaarden, in beslag nemen, in bezit nemen. Zie Mnl. Wdb. I. 172 vgg.



		12

		II. 51, 111, enz. De 2_e nv. mv. alre~(aller, al der) was vooral gewoon tot versterking van den superla- tief, als nog heden, b.v. al re best (I. 9, 110; 149, 86; II. 9, 277; III. 72, 66); alregetroust (II. 89, 85); air ej o nest (III. 137,21); alreclaerst (III. ?- 154, 9); alrelaetst (III. 74, 154); alrelancst (II. 86, 106); aireliefst (III. 96, 93; 125, 2; 131, 6; 132, 4; 133, 28, 30; 143, 2); a 1 r e m e e s t (I. 157, 153;; II. 55, 230; III. 73, 95); a 1 r e r ij c s t (I. 69, 265); a 1 r e- « s c o o n s t (III. 117, 16); a 1 r e w ij s t (III. 79, 100). � B. A 1 als zelfstandig vnw. Dan wordt al sterk onz. gebruikt, b.v. I. 13, 247; 99, 396; II. 51, 107; 170,42; III. 113, 87. In den eersten en vierden naamval komt naast a 1 ook de oudere vorm alle voor, b.v. II. 64, 128. In den derden naamval wordt veelal de onverbogen vorm gebezigd, b.v. II. 124, 622. � Als te voren, I. 17, 52, vooral, bovenal. Met (M i t) allen, Met X" alle, I. 75. 40; 176, 394; II. 40, 148; 123, 604; III. 51, 185, geheel en al, te eenen male; II. 34, 38; 113, 203, gewis, voorzeker, inderdaad, als eene bloote verzeke- ringsformule. (In I. 176, 394 is met allen de lezing van het Leidsche BS., in de fragmenten der Dietsche Warande leest men, I. 509, al met alle). Van allen tal, I. 112, 50 (in het HS. van al tal), aan alle kanten, in ieder opzicht, geheel en al. Overal, I. 127, 54, in elk deel, in ieder opzicht, geheel en al. D o r e a 1 d a t, I. 98, 344; 185, 108, niettegen- staande, ondanks dat, alhoewel. Zie Afnl. Wdb. I. 310 vgg. A 1, bijw. II. 174, 84; III. 188, 1 (zie Mnl. Wdb. II. 94), geheel, geheel en al. Al niet, III. 193, 125, niet ge- heel, geheel niet, volstrekt niet. A 1 wordt vooral gebruikt bij bijvoegl. naamwoorden, b.v. I. 7, 40; 11, 173; 61, 308; III. 96, 71; bij verl. deelwoorden, b.v. II. 49, 17; 87, 22; bij tegenw. deelwoorden, b.v. II. 113, 204; bh\' bijwoorden, b.v. I. 11, 183; 37, 261; 99, 390; II. 53,152; 114, 257; bij adverbiale spreekwijzen, b.v. I. 58, 210; II. 60, 414; bij voorzetsels, b.v. I. 4, 109, 111; 5, 131. Ook wordt a 1 soms als eene bloote bevestiging aan het einde van eenen zin geplaatst, b.v. I. 58, 207. Over allen bloet in III. 6, 1S2; 7, 239 zie men Hl. 199. Zie Mnl. Wdb. I. 323 \\gg.



		13 A 1, voorz II. 2, 9, langs. Zie Mnl. Wdb. I. 326 vg. Al, voegw. I. 98, 339; 111, 11, ofschoon, hoezeer, alhoewel; II [. 194, 166, alsof. Zie Mnl. Wdb. I. 327 vg. Alaes, Aylase, tusschenw. IL 25, 72, 79; 26, 120, helaas. Zie Mnl. Wdb. I. 329. Albloot,Albloet. Zie Bloot. Aldaer, Aid are, Aid air, bijw. I. 10, 156; 39, 30; 48, 44; 105, 620; II. 139, 65; III. 40, 365, aldaar, daar; I. 107, 708; III. 27, 154; 28, 188; 44, 521; 64, 67; 73,84; 79, 97; 80, 146, waar. Zie Mnl. Wdb. I. 329 vg. A 1 d e r-, in samenstellingen als a 1 d e r b e s t. Zie bij A1 (eerste artikel). Aldereerst, Alderier3t. Zie Alreerst. Alderhande. Zie Alrehande. A 1 d o r e , A 1 d u r e , bijw. I. 69, 282, overal, aan alle kant; I. 95, 224, tot op het laatst toe door, ten einde toe. Zie Mnl. Wdb. I. 330 vg. Aldus, bijw. en voegw. I. 7, 5; 44, 231; 79, 209; 105, 604; 110, 1; 119, 366; 139, 80, 81; 140, 113; II. 170, 29, enz., alzoo, op deze wijze; I. 151, 63, 66; II. 96, 117, dus, daarom, uit dien hoofde. Zie Mnl. Wdb. I. 332. Aldusdanich, Aldustanich, II. 39, 126, dusda- nig, zoodanig (In de uitgave der Nat. BI. van Dr. Verwijs staat in den tekst a 1 d u s t a n e n). Zie Mnl. Wdb. I. 332. Aldusgedaen, bnw. II. 72, 84, dusdanig, zoodanig. Zie Mnl. Wdb. I. 332. Aldustanich. Zie Aldusdanich. Alexandrijn, bnw. I. 186, 137 (door Dr. Verwijs inge- voegd; zie I. 198), Alexandrijnsch, van Alexandri�. Vooral van eene kostbare purperen stof, aldaar ver- vaardigd. Zie Mnl. Wdb. I. 335. Alf, znw. m., ook Elf geheeten, III. 192, 106; 193, 148; p< 194, 174; en A 1 v i n n e , znw. vr., ook E 1 v i n n e ge- heeten, III. 192, 104, 106, naar het volksgeloof booze geesten, duivelsche of helsche wezens, die den mensch door allerlei bedrieglijke beelden kwelden en verbijsterden. Zie Mnl. Wdb. I. 335 vgg. Alfsgedrochte, znw. onz. III. 192, 99, 115, spookbe � drog, bedrieglijke schijn door de alven veroorzaakt. Zie Mnl. Wdb. I. 336. Algader, Allegader, Allegadere, bijw, I.



		14

		113, 115; 142, 208; 149, 90; II. 81, 33; III. 164, 235; 171, 475, geheel en al, ganschelvjk, volstrekt; I. 7, 27 (HS. allegader); 29, 115; 79, 216; 117, 249; 121, 427; 134, 313; 156, 123; II. 88, 47; III. 168, 367; 171, 464, alles te zamen, geheel, gansch; I. 46, 280; 102, 499; 104, 596; 116, ^ 239; 131, 215; 150, 17; II. 51, 88, allen te zamen. Zie Mnl. Wdb. I. 337 vg. Algader, zelfst. vnw. onz. I. 111, 45; II. 18, 227; III. 25, 90, alles te zamen, alles zonder uitzondering. Zie Mnl. Wdb. I. 338. A 1 g e e 1, bijw. I. 127, 40, geheellyjk, geheel en al. 7Ae Mnl. Wdb. I. 339. Algeheel, bnw. en bijw. � A. bnvv. II. 54, 221, geheel, gansch. � B. bijw. II. 57, 310, gehecllvjk , geheel en al. Zie Mnl. Wdb. I. 339. Algemeen, bnw. II. 101, 20, allen. Alhier, bijw. I. 5, 145; II. 51, 104, alhier, hier. Alhier ^ tevoren, III. 73, 109, hiervoormaals, voordezen. Zie Mnl. Wdb. I. 340 vg. A 1 i n d e , znw. vr. II. 100, ^26, ellende, ongeluk. Zie Ellende. \' \\. <J<»-\' ��\'/� \' � " �\'<�" �* - A 1 i n e e n. Zie E e n. A 1 i n g e , bijw. III. 87, 3, geheel en al, ganschelijk, vol- komen. Zie Mnl. Wdb. I. 341 vg. Alleen. Zie A 11 e n e. Alleens, bijw. III. 71, 3, eveneens; III. 69, 67, eenerlei, onverschillig, om het even. Zie Mnl. Wdb. I. 345. A 1.1 egader, Allegader e. Zie Algader. A 11 e n d i c h , bnw. (voor het meer gewone E11 e n d i c h), III. 13, 183, ongelukkig, rampzalig. Zie Mnl. Wdb. I. 347. Allene, Alleen, bnw. en bijw. � A. bnw. I. 35, 214; 36, 247; 43, 169, 174; 45, 277; 48, 44; 54, 25; 69, 260; 82, 308; III. 16, 2S7; enz., alleen, onverzeld. - B. bijw. I. 93, 122; 112, 80; II. 55, 245, 246, eeniglvjk, alleen- lijk, slechts. Allene twee, I. 116, 209, slechts met hun beiden, met hun beiden zonder ander gezelschap. (Dr. Verdam merkt bij deze plaats op : �Men kan op deze plaats a 11 e n e ook als bnw. opvatten : alleen zijnde"). Niet a 11 e n e, II. 57, 308, niet eens, zelfs niet. Zie Mnl. Wdb. I. 348 vg. A 11 e r-, in samenstellingen als allerbest. Zie bij A1 (eerste artikel).



		15

		A 11 e s i n s, bijw. III. 68, 28, overal, van alle kanten. Zie Mril. Wdb. I. 351 vg. Allewege, bijw. I. 154, 38; 155, 72; II. 39, 96; III. 92, 210; 99, 181, altijd, bij alle gelegenheden, telkens; I. 148, 24; 154, 26; 156, 96, 105; II. 61, 10; III. 97, 110; 98, 172, altijd, immer, aanhoudend. Zie Mnl. Wdb. I. 353 vg. A11 i n c. Zie H a 11 i n c. Almechtich, Almechtech, bnw. (voor het meor gewone Almachtich of Aelmaechtoch, zie IL 7, 209), II. 94, 27, almachtig. Zie Mnl. Wdb I. 356. Al meest, bijw. II. 172, 23, voor het grootste gedeelte, meerendeels. Zie Mnl. Wdb. I. 356. A 1 m i n i e i\'. Zie Aelmoesniere. Almoesnier, Almoesniere. Zie Aelmoesniere. Al moessene. Zie Aelmoesene. Al noch, bh\'w. I. 44, 234, nog steeds. Alo�, znw. vr. II. 41, 198, alo�. Zie Mnl. Wdb. I 357. Aloeette, znw. vr. III. 124, 1, 9, 17, leeuwerik. Alomme, Alom, bijw. II. 4, 79; 46, 140; lil. 107, 42, rondom, rond; III. 103, 60, steeds. Al op, Alup, bijw. III, 11, 91; 44, 516, geheel en al. Zie de aanteekening in III. 200; en Mnl. Wdb. I. 357. Alpha, znw. vr. Alpha e n d e O, II. 79, 24, het begin en het einde, in bijbeltaal van God gezegd. Zie Ned. Wdb. II. 232. A 1 r e-, in samenstellingen als a 1 r e b e s t. Zie bij A 1 (eerste artikel). A 1 r e d e , bijw. III. 99, 206, alreeds, reeds. Zie Mnl. Wdb. I. 358. A 1 r e e r s t, bnw. II. 53, 163, allereerst. Zie Mnl. Wdb. I. 358. Alreerst, Aireeerst, Aldereerst, A 1 d e r- ierst, bijw. II. 141, 146; III. 84, 300, allereerst, het eerst van allen; III. 118, 22, voor het eerst, eerst. Sint (dat)... al r ee r s t, I. 173, 276, sinds ... het eerst, d. i. sedert, van den tijd af dat. Alreerst dat, IIF. 27, 172, terstond dat, zoo haast als, zoodra als. Zie Mnl. Wdb. I. 358. Alrehande, Alderhande, bijv. bep. bij znw. I. 158, 13, 26; III. 112, 76, allerhande. Zie Ned. Wdb. II. 186 vg.



		16

		A 1 r e n e, bijw. III. 36, 180, geheel, volkomen. Zie Mnl. Wdb. I. 359. Als, bijw. Als e n d e als, II. 142, 182, in H geheel, alles te zamen genomen; I. 56, 121, geheel en al, te eenen male. Zie Mnl. Wdb. I. 359 vgg. Als. Zie A 1 s e, bijw. Als. Zie A 1 s e , voegw. Alse, Als, bijw. I. 101, 474; II. 54, 220, alzoo, zoo, evenzoo; I. 44, 206, 230; 46, 282, 286, zoo (bij verzeke- ringen, onder aanroeping van God of heilige personen). Noch alse, Noch als, II. 82, 50, nog eens zoo, dubbel zoo. Zie Mnl. Wdb. I. 361 vgg. Alse, Als, voegw. I. 3, 74; 30, 10; 65, 133; 72, 416; 107, 769; 144, 281; II. 87, 139; 106, 199; 124, 653; III. 24, 43; enz., als, zooals, gelijk; I. 3, 64; 9, 98; 10, 140; II, 201; 60, 265; 99, 369, 377, 381; 110, 3; II. 168, 65; enz., als, toen; I. 14, 308; 111, 18; II. 54, 221; 87, 142, als (bij vergelijkingen). Alse nu... alse nu, III. 37, 244, nu eens... dan eens. Alse nu... daerna, III. 37, 239 vg., nu eens... dan eens. Alse nu, III. 35, 140, dan weder. Zie Mnl. Wdb. I. 363 vgg. Alselc, Alsulc, Alzulc, bnw. I. 16, 32; 42, 153; 78, 147; II. 67, 250; 85, 69; 88, 51; 89, 89; 103, 103; 211, 178; III. 42, 457; enz., zulk, zoodanig. Zie Mnl. Wdb. I. 368 vg. A 1 s e n e, znw. vr. IL 42, 228, alsem. Zie Mnl. Wdb. I. 369 vg. Als o, Alsoe, bijw. I. 8, 53; 37, 275; 52, 197; 57, 145; 60, 265; 69, 282; 75, 33; 88, 60; II. 87, 142; 170, 41; enz., zoo; I. 36, 249; 100, 401, 429, evenzoo, ook zoo, insgelijks; III. 191, 81, zoo ivaarlvjk. A 1 s o verre als, I. 14, 308; 61, 304, voor zooverre. A 1 s o h o u d e , zie H o u d e. A1 s o s a e n, zie S a e n. Zie Mnl. Wdb. I. 370 vgg. Als o, Alsoe, voegw. I. 114, 131; II. 165, 33; 171, 82; 177, 21; 178, 58; 208, 61, als, zooals, gelijk. Zie Mnl. Wdb. I. 373 vg. Alsulc. Zie A 1 s e 1 c. A 1 s u s , bijw. I. 46 296, alzoo,aldus. Zie Mnl. Wdb.l. 376. Al te, bijw. I. 117, 281; II. 51, 80; 109, 47, 48; 139, 85; III. 2, 29; 25, 106, te veel, te zeer; II. lil, 107; III. 89, 100; 92, 233; 112, 56; 114, 150, zeer. Alte ge me, III. 88, 53; 179, 723, 741, bijzonder gaarne. Alte



		17

		w a 1 e, III. 87, 39, buitengewoon wel. Zie Mnl. Wdb. I. 376 vgg. Altehant, bijw. I. 28, 100; 45, 273; 47, 15; 91, 62; 103, 540; 107, 695; 115, 117; 134, 326; 151, 78; 156, 121; enz., terstond, aansto)tds, weldra. Den bijvorm Al te- hand e vindt men in II. 150, 82; III. 162, 181. Zie Mnl. Wdb. I. 378 vg. Altemale, bijw. I. 64, 82; 109, 767; 154, 20; II. 50, 48; 67, 222; 119, 449; 120, 487; 146, 356; 181, 142; enz., te eenen male, geheel en al. Aan een znw. of voor- naamw. toegevoegd, heeft het in het enkelv. de betee- kenis van geheel en al, geheel, gansch (b.v. I. 140, 134; II. 183, 77; III. 157, 15), en in het mv. die van allen (b.v. I. 17, 45; 34, 138; II. 109, 44; 205, 84; III. 61, 584; 67, 185). Zie Mnl. Wdb I. 379 Altemet, bijw. gevolgd door het voegvv. dat. A 11 e- m e t dat, I. 18, 75, al naarmate, al naar gelang dat. Zonder dat (en dus elliptisch gesteld), I. 51, 176, al- lengs, achtereenvolgens. Zie Mnl. Wdb. I. 379 vg.; II. 85. Altenen, bijw. I. 128, 78; 132, 234, aanhoudend, voort- durend, steeds (Over wert in l. 128, 77 zie men I. 191). Zie Mnl. Wdb. I. 380 vg. Altijt, bijw. III. 134, 16; 139, 28, altijd. Altoos, Altoes, bijw. I. 69, 296; 109, 792; 154, 37; 156, 114; 174, 309; II. 57, 304; 134, 194; 138, 39; enz., altijd, bij iedere gelegenheid, telkens. Altoos niet, Niet altoos, I. 149, 80; 157, 3, in geen geval, vol- strekt niet, in het geheel niet. Altoos geen, Altoos negeen, II. 55, 234, volstrekt geen, volstrekt niet een. Zie de aanteckening in II. 220; Mnl. Wdb. I 382 vgg. A 1 u p. Zie A 1 o p. A 1 v i n n e. Zie A 1 f. Ambacht, znw. onz. II. 21, 326, bediening, ambt; II. 194, 155, ambacht, handwerk, dagelvjksch bedrijf; 11. 45, 123; 199, 350; 200, 381, dienst, werk, bedrijf, taak. 7A<i Mnl. Wdb. I. 387 vgg. Ame laken, Am meiaken, znw. onz. I. 129, 143, tafdiaken. Zio Mnl. Wdb. I. 394. Amen, znw. onz. III. 17, na 326; \\8% 1008; 195, na 200, Amen. Zio Mnl. Wdb. I. 3J5. Amie, Amye, znw. vr. I. 167, 18, geliefde, beminde; Verwijs. Dl. IV. 3



		18

		II. 105, 162; III. 42, 485, minnares, bijzit. Zie Mnl. Wdb. I. 396 vg. Am ijs, znw. m. I. 111, 13; 131, 221, 223; 173, 286; III. 8, 272; geliefde, beminde, minnaar. Zie Mnl. Wdb. I. 397. Amirael, Ammirael, znw. m. I. 171, 189; 172, �>C 223; 174, 294; 177, 429, 432; 178, 470; 179, 518, emir, vorst. Zie Mnl. Wdb. I. 398. Ammelaken. Zie Amelaken. Ammirael. Zie Amirael. Amoers. Zie Amours. Amoreus, bnvv. I. 173, 252, verliefd, van liefde schitte- rend. Amours, Amoers, Amors, znw. onz. I. 113, 106; 114, 133, 147, liefde, inzonderheid mingenot. Zie Mnl. Wdb. I. 402. A n , en de met A n samengestelde woorden. Zie A e n. Anden, vvw. II. 142, 172, onaangenaam aandoen, grie- ven; I. 20, 171, zich ergeren aan iets en die ergernis doen blijken. Den 1 a c h t e r anden, II. 102, 52, de schande ivreken. Zie Mnl. Wdb. I. 406 vgg. Ander, bijv. vnw. I. 36, 227, 235; 135, 385; II. 192, 46; 211, 179, tweede; III. 72, 44, elkander (bij meervou dig subject); I. 60, 281; II. 53, 165, naastvolgende (ander en dages in I. 60, 281 beter van elkander te scheiden); I. 4, 85; 7, 14; 185, 356; 170, 129; 171, 185 enz., alins, verschillend. Die een----- die ander, zie Een. Ander bij haergelijc vindt men I. 173, 263 en I. 179, 512. Zie Mnl. Wdb. I. 408 vgg. Anders, bijw. I. 57, 158; 172, 280; II. 6, 159; 55, 226; III. 55, 345, anders; III. 79, 104, anders, van eene andere soort (v��r een znw. in stede van het verbogen bnw. ander). Anders dan, gevolgd door eenen afhanke- lijken bijzin, III. 57, 392 vg., tenzij, behalve dat, ten- ware dat. Zie Mnl. Wdb. I. 413 vg. Andersins, Andersens, bijw. I. 119, 336; III.52, 203, in eenen anderen zin, op eene andere wijze, anders. Zie Mnl. Wdb. I. 414 vg. Anderwerf, Ander werven, Anderwaerf, bijw. I. 49, 79; III. 22, 206; 38, 296, andermaal, ten tweeden male; III. 27, 177, bij eene andere gelegenheid, vroeger. Zie Mnl. Wdb. I. 417. And woerd e. Zie Antwoord e.



		19

		A n e, en de met A n e samengestelde woorden. Zie A e n. Anijs, znw. m. II. 40, 134, anijs. A n t e r e n. Zie H a n t i e r e n. Antikerst, Antkerst, znw. m. II. 94, 17, Anti- christ. Zie Mnl. Wdb. I. 423 vg. A n t i p e s, znw. m. (meerv. A n t i p e d e s), I. 162, 198, tegenvoeter. Antkerst. Zie Antikerst. Antwerde. Zie Antwoord e. A n t w e r d e n. Zie Antwoorden. Antwoorde, Antwoerde, Andwoerde, Ant- werde, znw. vr. I. 80, 254; 178, 466; III. 8, 257; 55, 343; 99, 213, antwoord; III. 30, 55, verantwoording, re- kenschap. Zie Mnl. Wdb. I. 426 vg. Antwoorden, Antworden, Antwerden, ww. I. 7, 18; 20, 155, 187; 21, 207; 40, 43; 41, 91; 43, 164; 44, 225; 45, 238, 242, 270; enz., antwoorden; II. 184, 115; 187, 206, rekenschap afleggen, verantwoording doen. Zie Mnl. Wdb. I. 427 vg. Anxt, Anxte, Anxst, znw. m. I. 49, 72; 171, 180; II. 10, 318; 104, 134, benauivdheid, kwelling, pijnlijke toestand, nood, ongelegenheid; II. 198, 318, gevaar; II. 113, 219; III. 52, 207; 60, 519; 99, 207; 178, 708, be- nauwdheid, vrees, verlegenheid. Zie Mnl. Wdb. 1.430 vg. A n x t e 1 i k e, bijw. III. 51, 183, op eene angstverwek- kende wijze, vreeselijk. Zie Mnl. Wdb. I. 432 vg. Apollijn, Apolijn, znw. m. III. 169, 406; 175, 594, 609, Apollo, ook in \'t algemeen als benaming van eenen afgod of valsehen god van heidenen en Saracenen. Zie Mnl. Wdb. I. 436. Apostel, znw. m. I. 102, 502, 516; II. 61, 12; III. 109, 125, apostel. Apotecarijs, Apotecaris, Apoticaris, znw. m. II. 37, 18; 38, 79, apotheker, artsenijbereider. Zie Mnl. Wdb. I. 437. Appel, znw. m. II. 7, 194; 54, 203, appel; II. 79, 22, 23; III. 7, 216; appel van het zwaard, ronde knop boven aan het gevest; I. 184, 81, appelcormig sieraad op den deksel van eenen beker. Zie Mnl. Wdb. I. 437 vg. Appelgrau, Appelgraeu, bnw. II. 25, \'81, appel- grauw. Zie Mnl. Wdb. I. 438. April, znw. m. I. 2, 40, April, Grasmaand.



		fo#W&



		^28^1
		*VV\\YV)*



		20

		A r b e d e. Zie A r b e i t. A r b e i d, A r b e i d e: Zie A r b e i t. Arbeiden, ww, II. 205, 53, 59, arbeiden, werken. Zie AM. Wdb. I. 440 vg. Arbeit, Arbeid, Aerbeit, Arbede, Arbeide, znw. m. (en soms vr.), II. 58, 343; 180, 123; 213, 281; IIL 132, 12, arbeid, werk; I. 37, 284; II. 168, 84; 204, 18; III. 113, 118, moeite, inspanning; II. 167, 30; III. 3, 91; 37, 240, moeite, leed, verdriet, smart, pijn; II. 178, 81; 180, 105, opbrengst van den arbeid, arbeidsloon, het- geen iemand door den arbeid wint. Zie Mnl. Wdb. I. 441 vgg. Arch, Aerch, bnw. (De compar. van dit bnw. doet >^ soms dienst als positief), I. 44, 233; 131, 225; II. 200, 391, kwaad, boos, slecht, gemeen; II. 198, 317; III. 74, 124, 134, boos, slecht, verkeerd; I. 183, 18, 20, slecht, gemeen, van weinig waarde. Zie Mnl. Wdb. I. 443 vgg. Arch, Aerch, Arech, znw. onz. II. 212, 217; III. 90, 123, kwaad (subjectief als handeling opgevat), boos- heid, slechtheid; I. 120, 378, kwaad (als feit gedacht, als gevolg van eene handeling of van eene gebeurtenis), onheil, leed, pijn, letsel, schade. Arch seggen, III. 122, 14, kwaadspreken. Zie Mnl. Wdb. 1. 446 vgg. Arch ei t, znw. vr. II. 184, 111, boosheid, slechtheid. Zie Mnl. Wdb. I. 449 vg. Arech. Zie Arch, tweede artikel. A r e m. Zie A r m , tweede artikel. Ar ge list, znw. vr. III. 148, 146, boozc toeleg, bedrog, kwade trouw. Zie Mnl. Wdb. I. 453. Arm, Aerm, Aerme (in III. 22, 209), znw. m. I. 56, 103, 122; 90, 29, 81; 91, 42, 46; 127, 55; 143, 237; 173, 262; 179, 512, 527; enz., arm. In III. 135, 13 vindt men het verkleinw. armken. Zie Mnl. Wdb. I. 458. Arm, A rem, Aerm, bnw. I. 66, 173; 88, 89; II. 27, 157; 86, 115; 97, 144; 98, 158, 163, 168; 107, 243; 177, 17; III. 13, 183; enz., arm, behoeftig; I. 90, 32; III. 75, 173; 98, 141; 189, 33, ellendig, ongelukkig, rampzalig; II. 63, 73; III. 58, 464, armoedig, slecht, armzalig. Ver- bonden met wach, Wacharm en Wacharme, I. 133, 306; III. 7, 253; 22, 208; 43, 460; 90, 130, ach ik ongelukkige! ivee mij ongelukkige .\' helaas.\' In III. 58, 463 vindt men met dezelfde beteekenis Owi arme. Ook



		21

		komt armen, a r m e zonder wach als een kreet van wanhoop voor in II. 26, 99; III. 7, 219. Zie Mnl. Wdb. I. 458 vgg. A r m k e n. Zie A r m (eerste artikel). Armoede, Aermoede, znvv. vr. I. 21, 202; 67, 178; II. 22, 372; 64, 100; 105, 158; III. 17, 318; 110, 169, armoede. Zie Mnl. Wdb. I. 463. A r n a s c. Zie H a r n a s c. Aroma, znw. onz. I. 152, 114, icelrtekende plant. Zie Mnl. Wdb. I. 465. Ar sat� re, Ersatere, Ersetere, znw. m. III. 112, 68, arts, wondheeler, geneesheer. Zie Mnl. IVdb.IAQG. A r t. Zie A e r t. Arte, znw. vr. II. 183, 48, kunst, wetenschap. Zie Mnl. Wdb. I. 468 vg. Arthritike, znw. vr. II. 33, 146, jicht, inzonderheid voeteuvel, podagra. Zie Mnl. Wdb. I. 469 vg. Artimesia, znvv. vr. II. 39, 106; 42, 211, de artemisia vulgaris, het St.\'Janskruid. Zie Mnl. Wdb. I. 1279. A s a g e , znw. vr. II. 82, 38, beuzelpraat, sprookje, leu- gentaal. Zie hier II. 223; en Mnl. Wdb. I. 471 vg. Asen, Aesen, Aessen, nw. II. 39, 123, zich voe- den, vreten; II. 42, 208, voeden, voeren, voedsel geven (In andere HSS. staat asene en assene; in de N. R.: et intinge cibum eius usque novies); II. 38, 58, als voedsel geven. Zie Mnl. Wdb. I. 472 vg. A s ij n. Zie A i s ij n. Assaelgi ere n, Asselgieren, Asselgeren, ww. II. 111, 114, 141; 114, 254; 159, 73, bespringen, bestormen. Zie Mnl. Wdb. I. 475. Assaut, znvv. onz. II. 112, 160, aanval, bestorming. Zie Mnl. Wdb. I. 476. Assce, znw. vr., III. 104, 104, asch. In 1.151,79; 11.62, 31, komt het mv. asseen voor. Zie Mnl. Wdb. I. 476 vg. A s s e 1, znvv. vr. III. 60, 544, schouder; II. 40, 160, vleugelholte bij het lijf (van vogels). Zie Mnl. Wdb. I. 477 vg. Asselgeren, Asselgieren. Zie Assaelgieren. A s s i s e , znw. vr. II. 196, 227, schatting, belasting, accijns. Zie Mnl. Wdb. I. 478 vgg. Astronomen, znw. m. I. 153, 133, sterrenkundige, sterremcichelaar. Zie Mnl. Wdb. I. 480 vg.



		� 22

		Augustijn, znw. m. II. 176, 4; III. 71, SI, monnik van de vierde der bedelorden, ook Augustijner-heremiet ge- noemd. Zie Mnl. Wdb. I. 485. A u c t o o r , znw. m. II. 188, 271, sehrijver, auteur. Zie Mnl. Wdb. I. 485. Auctoriteit, znw. vr. II. 182, 28, vermelding van den schrijver, op wiens gezag men iets neerschrijft, be- wyjsplaats. Ave, en de met Ave samengestelde woorden Zie A f, en Averecht. A v e n t. Zie A v o n t. Aventure, Avonture, Aventuir, znw. vr. I. 20, 164; 55, 60; 67, 192; II. 14, 76; 15, 93, 105, gebeur- tenis, voorval, geval; I. 65, 133; 74, 464; 76, 83; 82, 331; 86, 10; 87, 19; 88, 65, 81; 92, 81; 93, 145; 95, 205, 220, 228; enz., vreemd, wonderlijk geval (In I. 116, 240 is der aventuren vader een eerenaam van Wale- wein; zie hier op Vader); I. 119, 351; 131, 207; 143,258; II. 168, 80, hachelijk geval, hachelijke toestand, gevaar; I. 115, 202; 154, 42; II. 195, 168; III. 42, 445, goed geval, geluk; I. 4, 112; III. 15, 263, kwaad geval, onge- val, ongeluk; I. 90, 5; 103, 553; II. 22, 374; 97, 124; III. 87, 4, het lot, de fortuin; I. 53, 1, 4; 74, 1; 90, 1; 103, 547; 150, 42, opgeteekend verhaal, geschiedenis (die de dichter als bron gebruikt). In aventure setten, In daventure setten, II. 167, 28, in gevaar stel- len, in de waagschaal stellen. Op aventure of, III. 44, 522; 175, 588; 176, 638, omdat de kans bestaat dat, voor het onzekere geval dat. Bi aventure, I. 3, 67; III. 3, 61; 15, 238, bij toeval, toevallig. Zie Mnl. Wdb. I. 489 vgg. Aventuren, ww. I. 21, 191; 29, 118; 32, 56, 58; 35, 187, 195; III. 55, 316, wagen, op 7 spel zetten. Zie Mnl. Wdb. I. 495 vgg. A v e r, znw. m., nakomeling, zoon. In \'t Mnl. komt het woord alleen voor in de uitdrukking Van aver te avere, Van aver tavere, II. 121, 511, van ouder tot ouder, van vader op zoon. Zie Mnl. Wdb. I. 497. Averecht, Aver recht, bij w., in eene andere rich- ting dan de rechte. Averecht liggen, III. 192, 95, onderstboven liggen, ruggelings op den grond liggen. Zie Mnl. Wdb. I. 497 vg.



		23

		Averstroo. Zie Haver stro o. Avont, Avent, znw. m. I. 33, 115; 34, 170; 79, 182; ^ 171, 192; II. 46, 137; 55, 260; 139, 50; 213, 277; III. 28, 202; 132, 13; enz., avond. T avont, I. 34,139,143,149; 102, 481; III. 131, 16; 190, 47, 60, van avond, heden avond. Giste rn avont, gister n avont, III. 19, 88, gisteren op den avond, gisteren avond. (Zie ar- tikel E n, voorz.). Hoge avont, II. 139, 47, aoond of dag voor een hoog feest. 7Ae Navonts; en Mul. Wdb. I. 502 vg. Avontsterre, Avontstar, znw. vr. III. 152, 1, avondster. Zie Mnl. Wdb. I. 504. Avonture. Zie Aventure. Awarijt, tusschenw. III. 189, 22; 191, 75, waarachtig, warempel. Het woord is eigenlijk en waerheit, dat men in den vorm van Ewaerheit vindt in III. 194, 163. Zie de aanteekening in III. 215; hier E n, voorz.; en Mal. Wdb. I. 504 vg. B. Bach ten, bijw. II. 32, 90, 110; III. 22, 190, aan de achterzijde, van achteren. (In III. 22,190 is brachten eene drukfout). Zie Mnl. Wdb. I. 509 vg. Baden, ww. II. 24, 36; 65, 139; 84, 36; 85, 71, baden, een bad nemen; II. 118, 395, baden (in bloed). Zie Mnl. Wdb. I. 511 vgg. Baeldadicheit, Baeldadichede. Zie B a 1 d a- d i c h e i t. B a e 1 i u. Zie B a 1 i u. B a e n. Zie B a n e. B a e r, bnw. I. 180, 534, 558, bloot, ontbloot, uit de scheede getrokken. Zie Mnl. Wdb. I. 517. Baert, znw. m. I. 179, 498; II. 4, 86; 8, 241, 253; 95, 60; III. 18, 50; 19, 62; 129, 4; 130, 48, 57; 146, 56, 57; enz., baard. G o d e enen vlassen baert ma- ken, II. 196, 211, God door schijnheiligheid zoeken te bedriegen. Zie Mnl. Wdb. I. 520 vg. Baervoet, bnw. II. 68, 260, barrevoets, met bloote voe- ten. Zie Mnl. Wdb. I. 522. B a e t. Zie Bate. Bagaert, znw. m. III. 71, 23, Beggaard, leckebroeder, % I l^



		24

		lid eener vrije geestelijke vereeniging. Zie Mul. Wdb. I. 523 en 703. B a g I n e, znw. vr. III. 71, 21, Begijn, leekezuster, lid eener vrije geestelijke vereeniging. Zie Mal. Wdb. I. ."24 vg., en 705. Bagineren, wvv. IL 174, 88, schertsen, stoeien. Zie Mnl. Wdb. I. 525, en Tijdschrift, V, 9. Bailiu. Zie Baliu. Bak e, znw. m. (zie hier III. 203), I. 9, 89, 95, zijde varkensiieesch, zijde spek; III. 18, 45, 58; 19, 60, 73, 70, 84, 92, 97, 100; enz., geslacht varken. Zie Mnl. Wdb. I. 520 vg. Backen, ww. II. 197, 278, bakken. Zie Mnl. Wdb. I. 529. Backen, ww. II. 31, 00, blaffen, bassen (Lat. tekst: odore et importunis latratibus bestiam sequuntur). Zie Mnl. Wdb. I. 529. Backere, Backer, znw. m. II. 197, 270, bakker. Zie Mnl. Wdb. I. 529. Baldadicheit, Baeldadicheit, �de, znw. vr. I. 116, 245, booze behandeling, boosheid. Zie Mnl. Wdb. I. 512. B a 1 d a c , znw. onz. III. 9, 13, 15; 14, 203; 10, 309, Bag- dad. Zie Mnl. Wdb. I. 533. Baldekijn, Ba n dek ij n , znw. onz., III. 58, 457, draagstoel met eenen troonhemel voorzien. Zie Mnl. Wdb. I. 533. Baliu, Baeliu, Bailiu, znw. m. III. 05, 99, 117; 85, 345, rechterlijk ambtenaar, rechter, baljuw; I. 104, 289, opperrechter, landvoogd. Zie Mnl. Wdb. I. 535 vgg. B a 1 c , znw. vr. II. 68, 292, balk. Zie Mnl. Wdb. I. 538. Balsame, Balseme, znw. vr. II. 2, 19, balsem. Zie Mnl. Wdb. I. 540 vg. Balsamen, Balsemen, ww. II. 145, 293, balsemen. Zie Mnl. Wdb. I. 541. Ban, znw. m. II. 172, 20; 173, 46, kerkelijke ban, ban- vloek, excommunicatie. Sin en ban leggen op ere d i n c, II. 74, 149, iets verbieden op straffe des bans. Enen den ban geven, III. 70, 98, iemand den ban- vloek geven, het anathema over iemand uitspreken. Zie Mnl. Wdb. I. 542 vgg. B a n d e k ij n. Zie B a 1 d e k ij n. Banderside, bijw. I. 28, 71, aan den anderen kant;



		25

		III. 3, 58, naar den anderen kant. Zie Mnl. Wdb. I. 553 vg. Bane, Baen, znw. vr. II. 125, 685; 126, 736, slagveld, plaats icaar gestreden wordt; III. 27, 168, speelbaan, kaatsbaan. Des m e r e s bane, III. 100, 230, het vlakke zeestrand. Buten banen rollen, III. 83, 277, het rechte pad verlaten, op een dwaalspoor komen. Zie Mnl. Wdb. I. 556 vg. Bange, Bang, bnvv. III. 95, 39; 96, 66, bang, benauwd, beklemd. Ban ie re, znw. vr. I. 141, 160; II. 110, 70; 117, 376; 120, 480; 130, 38; 131, 87, banier, vierkante vaan. Zie Mnl. Wdb. I. 559 vgg Ba\'nc, znw. m. III. 64, 92, rechtbank, schepenbank. \'Zie Mnl. Wdb. I. 562 vgg. Bannen, ww. III. 103, 54, verbannen, verdrijven, ver- jagen. Zie Mnl. Wdb. I. 567 vgg. Bant, znw. m. III. 174, 582; 176, 626, 634; 177, 658; 180, 774; 181, 776, band, dienende om iets te binden; I. 43, 188; II. 65, 142; 89, 80; 98, 181; III. 170, 435; 112, 58, 73; 113, 91, 93, 101; enz., band, boei; III. 75, 177; 76, 207, verbintenis; III. 55, 311, druk, ongeluk (ziehier III. 208). Zie Mnl. Wbd. I. 571 vgg. � In III. 76, 208 is bant eene drukfout voor hant. Baraet, ook in den vorm B e r a e t, znw. onz. I. 13, 280, bedrog, bedriegerij (Op deze plaats heeft het Brus- selsche H. S. beraet); III. 142, 13, spel, jok, scherts. Dor baraet, I. 8, 58, uit bedrog, om te bedriegen � (Op deze plaats heeft het Brusselsche H. S. dat icken oom hiet, dat was verraet; en in de fragmenten van den ouden druk te Cambridge staat beraet). Bi barate, I. 3, 71, door bedrog, op eene bedrieglijke, listige ivijze (Op deze plaats heeft het Brusselsche H. S. beraet). Baraet driven, III. 76, 8; 142, 8, vermaak schep- pen, pleizier maken, pret maken (Zie III. 210. Iu III. 76, 8 hebben de beide Handschriften en ook onze tekst beraet). Sonde r baraet, III. 129, 32, zonder vrees, zonder bang te zijn, onbeschroomd. Zie Dr. Franck op Alex. bl. 467; Tijdschrift, II. 143 vgg; en Mnl. Wdb. I. 578 vgg. Bare, znw. vr. I. 2, 4, 11, 27; 5, 136; 11, 176; 139, 78; II. 145, 323, baar, draagbaar, inzonderheid lykbaar. Zie Mnl. Wdb. I. 579. Verwijs. Dl. IV. 4.



		26

		Baren, wvv. III. 128, 22, toonen, vertoonen; II. 157, 90, te voorschijn brengen. Zie Mnl. Wdb. I. 580 vgg. Barke, znw. vr. I. 51, 171, licht vaartuig, sloep. Zie Mnl. Wdb. I. 585. Bar oen, znw. m. I. 18, 96; 21, 220; 39, 21; .42, 138; 43, 164; 117, 253; II. 106, 215; III. 29, 7; 178, 687; 186, 960; enz., in \'t algemeen, man, leenman, edelman, rijks- groote, ridder. Zie Mnl. Wdb. I. 586 vg. Barre n. Zie B e r r e n. Bassen, ww. II. 31, 48, 49, -"7, 58, blaffen; I. 11, 169, aanblaffen. 7Ao Mnl. Wdb. I. 590 vg. Bast, znw. m., bast van eenen boom, boomschors. Niet een bast, II. 112, 151, volstrekt niets, geen zier. Zie Mnl. Wdb. I. 591 vg. Bastaert, Bastaerd, znw. m. III. 59, 484, bast- aard, buitsn echt verwekt kind. Zie Mnl. Wdb. I 592 vg. Bast a e r t, bnw. Bastaert van iet b 1 i v e n , III. 158, 40 vg., ergens van verstoken blijven, eigenlijk, als bastaard van een erfdeel uitgesloten zijn. Zie Mnl Wdh. I. 593. Bat, znw. onz. II. 86, 99, 132; III. 153, 26, bad. Zie Mnl. Wdb. I. 594. Bat. Zie B e t. Bataelge, Battaelgie, Battailie, znw. vr. I. 120, 394; 130, 162; 138, 57, slag, strijd, gevecht; II. 130, 40, legerschaar, leg er af deel ing, in krijgsorde geschaarde legerbende. Ene bataelge nemen, I. 135, 358, eenen strijd met iemand aannemen. Zie Mnl. Wdb. I: 595. Bate, B a e t (in III. 73, 98; 104, 93), znw. vr. II. 43, 36; 85, 60; 91, 166; 143, 225; 194, 147, 149; 198, 284; 201, 404; 208, 72; III. 72, 50; enz., baat, voordeel, winst, hulp; III. 27, 162, baat, genoegen; II. 37, 29, baat, beter- schap, herstel, genezing; II. 37, 40, 42, middel tot gene- zing, geneesmiddel. Enen te baten c o m e n , II. 39, 116, tot voordeel strekken, te stade komen. 7Ae Mnl. Wdb. I. 597 vgg. Baten, wvv. II. 198, 303; 199, 343; III. 85, 354; 86,378; 90, 136; 104, 88, baten, nuttig zijn, tot voordeel zijn, hei- pen. Zie Mnl. Wdb. I. 600. Battaelgie, Battailie. Zie Bataelge. B eb loet, bnw. II. 154, 53; III. 6, 193, bebloed, met bloed bevlekt.



		27

		Bedacht, B e d o c h t, bnw. Bedacht s ij n , III. 78, 82, het plan hebban, oordeelen, besluiten. Bedacht � ij n in iet, II E. (5-1, 78, zich toeleggen op iets, zich bezig houden met iets. Evel bedacht sjjn, II. 18, 240, eene verkeerde meening hebben, onverstandig zijn. Wel bedacht s ij n, I. 127, 66; 129, 148 verstandig, bekwaam zijn. Zie Mul. Wdb. I. 006 vgg. Bedachticheit, Bedachtecheit, �hede, znw. vr. I. 76, 87, verstand, denkvermogen. Zie Mnl. Wdb. I. 608 vg. Bedagen, ww. II. 99, 219, aanbreken. Zie Mul. Wdb. I. 609 vg. Bedanken, ww. II. 157, 101, zijnen dank betuigen, tevreden zijn. Zie Mnl. Wdb. 1. 610 vg. Bedarve. Zie Bederve. Bedde, znw. onz. I. 54, 45, 47, 49; 55, 94; 56, 101; 57, 144; 174, 315; 179, 491; 180, 535, 549; enz., bed. Zie Mnl. Wdb. I. 612 vgg. Beddeboom, znw. onz. I. 20, 175, de balk voor aan het bed, de rand van het bed. Zie Mnl. Wdb. I. 614. Beddestroo, Bedstroc, znw. onz. II. 170, 28; 171, 57, bedstroo. Zie Mnl. Wdb. I. 616. Bede. znw. vr. I. 14, 314; 19, 128; 23, 280; 24, 343; 49, 99; II. 49, 13, gebed tot God; I. 25, 358; 34, 160; 56,113; 142, 194, 203; 143, 265; II. 192, 55; III. 29, 55; 51, 178; 109, 117, 141; enz., verzoek {aan menschen gedaan); III. 71, 30, inzameling van giften of aalmoezen (zie Wien, en hier III. 209). Ene bede doen, II. 134, 189, een verzoek doen; I. 105, 599, een verzoek toestaan, inwilligen. Zie Mnl. Wdb. I. 616 vgg. Bede, telw. Zie Beide, telw. B e d e c h t e. Zie B e d i c h t e. Bed e eken, ww. II. 53, 184; III. 111, 34, bedekken; I. 159, 77 (zie hier I. 194); II. 177, 31; III. 4, 110; 32, 82, geheim houden, verbergen. Zie Mnl. Wdb. I. 619. Beden, ww. I. 106, 642; III. lil, 7, 15, een gebed doen, bidden. Zie Mnl. Wdb. I. 622. vg. Bedenken, ww. III. 150, 5, te binnen schieten, voor den geest komen. Hem bedenken, III. 7, 282, be- denken; II. 80, 76 (met den tweeden naamval), denken aan; II. 14, 67; 138, 14 (met den tweeden naamval); II. 209, 109, lot het besluit komen, besluiten; I. 173, 260,



		28

		bij zich zelven zijn, bij zijne zinnen zijn. Zie Mnl. Wdb. I. 623 vgg. Bederve, B e d a r v e , znw. vr. II. 44, 74, behoefte, levensonderhoud, nooddruft; II. 68, 281, nut, voordeel, belang; III. 22, 219, taak, daad, onderneming (zie hier III. 204). Zie Mnl. Wdb. I. 626 vgg. Bederven, \\v\\v. (vorl. tijd bedarf; deelw. bed or ven), III. 30, 51, te gronde richten (In deze beteekenis ook zwak vervoegd, zie III. 99, 205); I. 22, 252; 114, 129; 163, 238; 180, 559, om het leven komen, omkomen, ster- ven. Zie Mnl. Wdb. I. 628 vgg. Bederven, ww. (3 pers. enk. teg. tijd ind. bedarf, bederf, bedaerf; verl. tijd bedorfte, b e d o r s- t e, bedurste), II. 42, 208, behoeven, noodig hebben (met den tweeden naamval der zaak); II. 50, 63; 62, 23, noodig zijn, vereischt worden. � Onpersoonlijk Het bedarf, I. 67, 210; 69, 293; II. 41, 184; III. 109,115), het is noodig, het behoeft. Zie Mnl. Wdb. I. 631 vgg.; en Franck, Mnl. Gramm. § 164, 3. Bedevaert, znw. vr. I. 32, 65, bedevaart. Zie Mnl. Wdb. I. 634. Bedi, Bedie, Bedien, bijw. en voegw. A bijw. I. 55, 88; 179, 496, daardoor, ten gevolge daarvan; I. 63, 22; 100, 437; 147, 10; 149, 88; 154, 37; 156, 115; II. 17, 173, 189; 56, 274; 63, 92; enz., daarom. Bedi dat, I. 61, 330 vg.; 91, 64; 102, 489 vg.; 109, 776 vg.; 171, 198 vg., daarom dat, omdat. Je ne segget niet bedi, gevolgd door eenen ontkennenden zin met ne of e n, I. 184, 342 vg., niet dat ik daarom wil zeggen, dat niet; niet dat ik daarmede ontken dat (Den zin der plaats geeft Dr. Verdam aldus weer: Niet dat ik u het hart niet, als ik het had, zou teruggeven, daar- van niet; maar ik heb het nooit gezien). Niet bedi � ne, I. 57, 159 (zie I. 190), niet dat - maar, maar toch, niettemin. Het kan daar ook door het voegw. zoodat worden weergegeven, evenals in I. 133, 291 (waar de zin is: zoodat zij er des te meer verdriet van had). � B. voegw. I. 53, 11; 56, 117; 57, 173; 59, 245; 60, 257, 259; 63, 43; 64, 77; 74, 466; 8-2, 299; enz., omdat, want. Zie Anz f�r D. Alt. IX, 389; Mnl. Wdb. I. 6:54 vgg.; en Tijdschrift, V, 95. B e d i c h t e , Bedechte, bijw. II. 148, 18, onophoude-



		29

		lijk, telkens iceer, met klem. Zie Mnl. Wdb. I. 636 vg. B e d i e. Zie B e cl i. Bedieden, Beduden, ww. II. 52, 135; 59, 390, ver- klaren, uitleggen; II. 148, 2; III. 15, 274; 63, 40; 67,196; 79, 116; 80, 149, 153; 81, 213, vertellen, verhalen, mede- deelen; II. 31, 58; 50, 49; 60, 415, 430, 436; III. 79, 108; 81, 195, beteekenen, beduiden, willen zeggen. Zie Mnl. Wdb. I. 638 vgg. Bedien. Zie B e d i. Bed iet, znw. onz. II. 191, 34; 205, 82, verklaring, uit- legging; III. 71, 40, verhaal; III. 65, 126, taal, leus. Zie Mnl. Wdb I. 643 vgg. Bed in ge, znw. vr. I. 68, 252; 98, 345; III. 106 (titel); 107, 46, 54, gebed. Zie Mnl. Wdb. I. 645 vg. Bedocht. Zie Bedacht. Bedragen, ww. II. 20, 314; 199, 346, aanklagen, be- schuldigen. Hem bedragen, II. 63, 78, zich gedra- gen, het maken, zich houden. Zie Mnl. Wdb. I. 651 vgg. Bedranc, znw. onz. II. 124, 635; 125, 689; III. 189,19, het dringen, gedrang, strijdgewoel. Zie Mnl. Wdb. I. 654 vg. Bedriegen, ww. I. 8, 55; 72, 400; 160, 130; 174, 301; II. 19, 281; 31, 63; 75, 187; 96, 104; 166, 78; III. 108, 80; 191, 82, bedriegen, misleiden; III. 113, 88, teleurstel- len. Zie Mnl. Wdb I. 656. Bedriven, ww. I. 142, 205; i\'f. 136, 291; III. 30, 56; 146, 71; 190, 64, doen, uitvoeren; \'II. 93, 256, uitvoeren, tot stand brengen; II. 33, 138, aandrijven, tot iets bren- gen, noodzaken. Zie Mnl. Wdb I. 658 vgg. Bedroeft, Bedroevet, bnw. II. 72, 94, bedroefd, droevig. Zie Mnl. Wdb.* I. 663. Bedrogen, verl. deelw. als bnw. gebruikt, I. 139, 102, valsch, bedrieglijk Zie Mnl. Wdb. I. 665. Bedstroe, Bedstro.o. Zie Beddestroo. B e d u d e n. Zie Bedieden. B e d w a n c , znw. onz. I. 38, 301; II. 146, 329; III. 93, 276, dioang; III. 46, 591, nood, druk, kommer, zorg; I. 155, 75; II. 71, 20, 23; 169, 93; III. 123, 7; 124, 14; 140, 83, overheersching, macht, heerschappij. Sonder be- dwanc, I. 19, 150; III. 71, 14; 130, 59, vrijwillig, uit eigen beweging, door geenen dwang gebonden. Men vindt deze uitdrukking ook in I. 168, 62, doch daar



		30

		moot sonder s i n o n d a n c golozon worden. De verbetering is men verschuldigd aan Dr. de Vries (zie Floris, uitg. van Dr. Moltzer, bl. 79). Zie Mnl. Wdb. I. 671 vgg. Bedwellen, ww. III. 84, 300, misleiden, van hetspvor brengen, verleiden. Zie Mnl. Wdb. I. 673 vg. Bedwingen, ww. II. 143, 231; III. 113, 114, dwingen, noodzaken; I. 14, 304; II. 74, 151, behcerschen, overheer- schen, overweldigen, onderwerpen; II. 206, 4 (met het voorz. v a n), terugbrengen van. Enen bedwongen hebben, II. 14, 46, iemand in zijne macht hebben, in bedwang houden. Zie Mnl. Wdb. I. 674 vg. B e e d e , telw. Zie Beide, telw. Beelde, Beilde, znw. onz. en vr. I. 55, 93; 56, 98, 99, 121, 129; 150, 16; III. 37, 251; 77, 53; 78, 61, 69, 77, 81, 89; 79, 111, beeld, gewrocht der beeldende kunst; III. 100, 236; 101, 7; 120, 15; 123, 2; 143, 10, gestalte, gedaante, hier vrouw. Zie Mnl. Wdb. I. 676 vg. Been, znw. onz. I. 94, 194; 103, 533; 119, 356; II. 6, 149; 24, 52; 32, 106; 33, 148; 35, 73; 39, 112; 44, 61; III. 112, 62, been. Zie Mnl. Wdb. I. 679 vg. Beer. Zie B e r e. Beeste, znw. vr. I. 145, 333; 152, 119; II. 30, 3; 31, 69; 33, 2; 56, 281, 285, 287; 57, 328; 58, 350, 360; enz., beest, viervoetig dier\\ Zie Mnl. Wdb. I. 681 vg. Beestelij c, bnw. II. 166, 69, van een beest. Zie Mnl. Wdb. I. 682. Beet. Zie Bete. Be et en. Zie Beten. Bega den, ww. II. 41, 172, ordenen, rangschikken, voe- gen. Zie Mnl. Wdb. I. 683 vgg. Begaen, ww. I. 148, 56, in handen krijgen, achterhalen, vangen; I. 23, 304, verwerven, behalen, genieten. Zie Mnl. Wdb. I. 686 vgg. Begaerte. Zie Begeerte. Begaren. Zie Begeren. Begeerte, Begaerte, Begerte, Begeert, znw. < vr. en onz. (zie II. 217), I. 71, 348; II. 13, 20; 62, 15; 63, 85; 192, 46; III. 161, 143, begeerte, verlangen. Zie Mnl. Wdb. I. 691 en 696. Begennen, ww., andere vorm voor beginnen. II. 25, 94, beginnen. In III. 157, 30 staat in het II. S.



		BI

		begennen. (Zie Mnl. Dram. Po�zie, ed. Moltzer, bl. 3). Zie Mnl. Wdb. I. C96 vg. Begeren, Begaren, ww. I. 18, 99, 102; 19, 129; 29, 149; 31, 36; 62, 345; 66, 169; 73, 419, 445, 447; enz., begeeren, verlangen naar. Begeren aen enen, II. 212, 234, verlangen van iemand (zie Mnl. Wdb. I. 69). De onbep. wijs is in III. 68, 15 als znvv., in den zin van ivensch, gebruikt. Over begeren als znw. in UT. 43, 475 zie men hier III. 207. � Zie Mnl. Wdb. I. 693 vgg., en I. 697 vg. B e g e r t e. Zie Begeerte. Begeven, ww. I. 39, 16; 142, 212; 143, 253; 172, 226; II. 138, 9; III. 125, 8; 138, 10. verlaten, in den steek laten, aan zijn lot overlaten; III. 4, 113, met rust laten; II. 79. 15. verlaten; II. 58, 360; 60, 447; III. 81, 176, nalaten, \'achterlaten, opgeven; I. 118, 294; II. 7, 207; 119, 436; III. 40, 373, ophouden, eindigen, staken. S on der begeven, L. 37, 279; II. 128, 796, zonder ophouden, onafgebroken, voortdurend. � Hem begeven,!. 8, 73; III. 136, 61. van de wereld afstand doen, in een klooster gaan. Het verleduii deelw. begeven wordt als bnw. gebruikt, met de beteekenis van de wereld af- gezonderd. in een klooster zijnde; zoo hier in I. 4, 87; III. 73, 85. Begeven s ij n , I. 8, 60; 40, 45; III. 4, 106, in een klooster gegaan zijn, in een klooster zijn (In III. 4, 106 is de zin: wij zijn hier als het ware in een klooster). Zie Mnl. Wdb. I. 699 vgg. Begeven, bnw. Zie Begeven, ww. Begin, znw. onz. I. 88, 59; 95, 217; 106, 671; II. 48, 209; 51, 93, 96, 97; 52, 123; 62, 48; 65, 138; enz., begin, aanvang; I. 79, 209; II. 49, 2; 51, 102, oorsprong. Ten beginne, en Int begin, I. 83, 341; 84, 395; II. 38, 58, om te beginnen, al dadelijk. Zie Mnl. Wdb. I. 705. Beginnen, ww. (verl. tijd began, begonde, �f begon ste; deelw. begonnen), I. 3, 79; 6, 161; 11, 200; 13, 271; 14, 281; 00, 262; 63, 34; 64, 81; 95, 231; II. 49, 31; 51, 80; 114, 231; enz., beginnen. Voor B e- g i n t i, in II. 67, 213 leze men begint (zie hier II. 221). Zie mede Begennen; Begonnen; en Mnl. Wdb. I. 705 vg. B e g o m o n, ww. II. 153, 84; 162, 76, in orde brengen,



		32

		ordenen, inrichten, regelen (Bij de laatste plaats stelt Dr. Verdam in Mnl. Wdb. I. 709 voor te lezen : �dat si warneert comen , ende, dat si mogen, begomen, eer si" enz.). Zie Mnl. Wdb. I. 707 vgg. Begonnen, ww. ir. 37, 20, beginnen. Zie hier II. 220; en Mnl. Wdb. I. 709. Begraven, ww. I. 6, 176, 179; 103 (opschrift); II. 128, 799; III. 53, 234; 135, 44, begraven; I. 147, 20, verschan- sen. versterken. Zie Mnl. Wdb. I. 711 vg. Begrip, Begrijp, znw. onz. III. 24, 36, berisping, verwijt, aanmerkingen. Sonder begrijp, III. 143, 18, zonder dat men verwijten of aanmerkingen te duchten heeft. Zie Mnl. Wdb. I. 712 vgg. B e g r i p e n , ww. III. 22, 202, aangrijpen, aanpakken; II. 88, 34, aantasten, treffen, bevangen; II. 50, 76; 207, 45, laken, aanmerkingen maken op iets; I. 88, 60; II. 104, 141; 159, 48, ondernemen, ter hand nemen, op het touw zetten; II. 158, 28, beslaan. Begrepen in, III. 65, 100, vervuld van. In dien begrepen sp, I. 175, 367; III. 9, 18, ergens van vervuld zijn, er op uit zijn. Zie Mnl. Wdb. I. 714 vgg. Be hagel heit, �hede, znw. vr. II. 117, 381, sier- lyjkheid, kostbaarheid, pracht; II. 149, 47; III. 35, 152, welbehagen, genot, genoegen, vermaak; II. 117, 363. dap- perheid. zelfvertrouwen. Zie Mnl. Wdb. I. 724 vgg. Behagen, ww. I. 28, 79; 113, 101; II. 3, 64; III. 18, 60; 74, 125; 185, 908, behagen, bevallen. Mi behaecht, _f onpers. met den tweeden naamval der zaak of eene bepaling met v-a n, I. 70, 298; II. 52, 134, behagen scheppen in. De onbep. wijs is in III. 151, 27 als znw. gebruikt met de beteekenis genoegen, vermaak, ivelbe- hagen. Zie Mnl. Wdb. I. 727 vg. Behalen, ww. III. 110, 161, verwerven, verkrijgen. Zie Mnl. Wdb. I. 728. Behangen, ww. 1.148, 32, behangen. Zie Mnl. Wdb I. 729. Beheet, znw. onz. II. 190, 333, aansporing. Zie Mul. Wdb. I. 729 vgg. Behelsen, ww. Enen behelst hebben, I. 179, 502. iemand in zijne armen houden, omarmen. Zie Mvl. Wdb. I. 734. Behendelike, bijw. II. 14, 09, in het geheim, heime- lijk. Zie Mnl. Wdb. I. 735.



		33

		Behendicheit, Bendicheit, � h e d e , znw. vr. I. 168, 55; II. 139, 64, list, streek, listig beraamd plan; II. 37, 38, kunstvaardigheid, kunst. Zie Mnl. Wdb. I. 736 vg. Beheren, ww. III. 66, 163, besturen, regeeren. Zie Mnl. Wdb. I. 738. B e li e t e n. Zie Verheten. Behoef, Be hou f, znw. onz. en vr. (zeer dikwijls in den samengetrokken vorm Boef), nut, voordeel. Tot (of Te) enes behoef, I. 37, 270; 80, 229; 108, 734; 114, 136, ten nutte van, ten dienste van, ten behoeve van; II. 191, 21, roor, ten nadeele van. Zie hier II. 227 vg.; en Mnl. Wdb. I. 743 vgg. Behoeden, ww. II. lil, 109; III. 146, 64, bewaken, bewaren, beschermen, beveiligen. Zie Mnl. Wdb. 1.741 vgg. Behoeder, znw. m. III. 184, 903, beschermer. Zie Mnl. Wdb. I. 743. B e h o e r 1 ij c. Zie B e h o o r 1 ij c. Behoet, znw. onz. III. 120, 8; 123. 5, bescherming, hoede. Zie Mnl. Wdb. I. 747. Behoeven, ww. onz. en onpers. � A. onz. II. 88, 66, noodig hebben (Op deze plaats is de onbep. wijs als znw. gebruikt). � B. onpers. I. 168, 58; 185, 107; II. 35, 60, noodig zijn. Zie Mnl. Wdb. I. 748 vg. Behoorlijc, Behoerlijc, bnw. III. 82, 231, betame- lijk, passend, gepast. Zie Mal. Wdb. I. 750. Behoren, ww. II. 178, 45, passen, bestemd zijn voor; I. 99, 398; II. 114, 251; 149, 62; 151, 2; 159, 66; 168,67; 172, 10, behooren (Voor II. 149, 62 zie men hier II. 226). Het behoort, II. 182, 81; III. 83, 275, het past, het voegt, het betaamt. Zie Toebehoren; en Mnl, Wdb. I. 750 vgg. Behouden, ww. I. 17, 3�; 19, 132; 21, 229; 22, 262; 23, 294, 299; 156, 114; 165, 309; II. 8, 225; 31, 72; enz, behouden, in het bezit blijven van, redden, bewaren; III. 104, 91, redden, beschermen; I. 46, 286; II. 190,344, hou- den. Zie Mnl. Wdb. I. 754 vgg. Behouden, verl. deelw. Behouden tsijns (tsins). Zie op T s i n s. Behoudere, znw. m., redder, vooral gebruikt van Christus, den heiland, den redder der wereld, zoo hier in II. 80, 83. Sin en behoudere ontfaen, I. 101, Verwijs. Dl. IV. 5



		34

		454, het Heilig Avondmaal gebruiken. � Zie Mnl. Jfdb. I. 758. Behouf. Zie B e h o e f. Behout, znw. onz. en vr. II. 52, 122; III. 150, 2,zalig- heid, geluk, heil; II. 143, 235, de plaats, waar men iemand in zijne macht heeft, gevangenis, kerker. Zie Mnl. Wdb. I. 759 vgg. Beide, znw. vr. I. 168, 60, uitstel, vertoef. S o n d e r beide, IL 111, 113; 119, 427; 152, 64, onverwijld, da- delijk. Over sonder beide in III. 8, 71 zie men B i d e. Zie Mnl. Wdb. I. 764 vg. Beide, Bede, Beede, telw. I. 8, 60, 63; 40, 75; 41, 78; 42, 122; 43, 189; 48, 20; 54, 22; 56,103; 67,180; enz., beide. Beide___e n d e , I. 5, 126; 18, 263; 37, 267; 40, 40; 49, 70, 98; 50, 106; 60, 277; 83, 337; 100, 427; 138, 51; enz., zoowel.... als. Den vorm Beede vindt men in III. 15, 258. Zie Mnl. Wdb. I. 675 en 765. Beide ga der, Bedegader, Beedegader, telw. y I. 27, 30; II. 75, 182; 140, 126; 145, 314, alle twee, beiden te zamen. Zie Mnl. Wdb. I. 766. Beiden, Beden, Beien (in lil. 126, 11; 127,18), ww. I. 19, 122; 170, 131; II. 144, 284; 195, 179; III. 7, 224; 51, 163; 59, 499; 70, 102; 96, 95; 99, 201; enz., wachten, toeven, talmen (In I. 19, 122 en III. 99, 197, 200 is de onbep. wijze als znw. gebruikt); I. 27, 31; 36, 238; 63, 49; II. 46, 155; 168, 79, wachten op, afwachten. Sonder bei- ben, III. 38, 266; 78, 67; 79, 96, zonder te talmen, dadelijk, onverwijld. Zie Mnl. Wdb. I. 766 vg. B e i 1 d e. Zie B e e 1 d e. B e i t e n. Zie B e t e n. Bejach, znw. onz. II. 31, 64, krijgsbuit, buit; II. 94,39, winst, voordeel, datgene ivat men zich verwerft; III. 82, 220; 83, 282, levensonderhoud, kost, dagelijksch brood, broodwinning. Zie Mnl. Wdb. I. 768 vgg. Bejagen, ww. I. 160, 91; 169, 93; II. 73, 133; 90, 129; 98, 161; 99, 190; 159, 75; 167, 47; 178, 44, verkrijgen, winnen, verwerven, krijgen; KI 96, 64; 100, 245, zich zelven berokkenen, zich op den hals halen. 7Ae Mnl. Wdb. I. 770 vgg. B e c, znw. m. I. 68, 231; II. 88, 84; 40, 141; III. 84, 308, bek. Zie Mnl. Wdb. I. 774 vg. Becant. Zie Bekent.



		35

		Becarmen. Zie B e k e r m e n. B e k e, znw. vr. I. 120, 403; II. 24, 19, 27, 29, 32, 36, 37; 27, 174; 83, 8; 87, 7, &ee/<\\ Zie J/nZ. WrfJ. I. 776. Bekennen, bekinnen, ww. (verl. tijd bekende, becande; deelw. bekent, bekint, becant), I. 127, 56; 144, 273; 162, 196; II. 5, 124; 90, 116, leeren kennen, zien, aanschouwen; I. 48, 27; II. 50, 52; 80, 91; 89, 106; III. 73, 116; 144, 28; 149, 27, leeren kennen, inzien, begrijpen; III. 15, 237, herkennen; II. 100, 229; III. 109, 121, kennen, weten; II. 55, 234, onderkennen, onderscheiden; III. 81, 183, in zijne waardigheid erken- nen, van iemands goed recht overtuigd zijn; I. 143, 244; III. 144, 33; 149, 29, letten op, ter harte nemen. (In II. 100, 229 is de zin: die de waarheid wist, nl. God. Voor III. 109, 121 zie men hier III. 211, waar naar \'t Mnl. Wdb. wordt verwezen. Daar zegt Dr. Verdam terecht: �Amand , die door de werking van den Heiligen Geest ivist, dat Petrus voor hem stond"). � Doen beken- nen, I. 43, 161, laten iveten; I. 6, 175; II. 134, 223; openbaren, laten blijken. � Bekent hebben, II. 193, 95, kennen (Zie over deze plaats Taalk. Bijdr. I. 65 vg.; en Mnl. Wdb. I. 841). � Zie Mnl. Wdb. I. 778 vgg: Bekent, Bekint, Becant, deelw. en bnw. III. 34, 131, ondervonden (met den derden naamval van den persoon); III. 108, 101, bekend met, zeker van; II. 53, 165, 171; 111, 127; 152, 70; 154, 48; 160, 88; 199, 325; III. 9, 12, 23; enz., bekend; I. 47. 2; III. 103, 66; 166, 314, vermaard, beroemd. Bekent doen, II. 150, 88; 188, 274; III. 159, 80; 163, 203, kond doen, bekend ma- ken, verhalen. Zie Mnl. Wdb. I. 785 vgg. Bekeren, ww. II. 31, 60; 70, 8, tot het rechte geloof brengen; II. 210, 174, wenden, richten (de zin is: uwe studie op de theologie richten, er aan tvijden). lette rechte bekeren, II. 211, 216, iets goed opvatten. � Hembekeren, II. 61, 3; 65, 165, zich bekeeren; II. 206, 101, 9, zich zetten tot, zich toeleggen op. In II. 65, 138 is het ww. als znw. gebruikt in den zin van bekee- ring. Zie Mnl. Wdb. I 788 vgg. Beker men, Becarmen, ww. II. 196, 236, zuur verdienen, met moeite verkrijgen. Zie Mnl. Wdb. I. 792. Bekinnen. Zie Bekennen. Bekint. Zie Bekent.



		86

		B e c k e n. Zie B e c k ij n. Beckeneel. Zie Beckineel. Beek ij n, Becken, znw. onz. I. 177, 427; 178,461; 183, 14, 20; III. 153, 32, waschkom, vooral voor het was- schen der handen. Zie Mnl. Wdb. I. 793 vg. Beckineel, Beckeneel, znw. onz. II. 124,639, bekkeneel, hersenpan. Zie Mnl. Wdb. I. 794 vg. B e c 1 a c h , znw. onz. III. 194, 162, klacht. Zie Mnl. Wdb. I. 795. Bedachte, znw. vr. en onz. III. 29, 21, reden van beklag, grief, klacht. Zie Mnl Wdb. I. 795. Beclagen, ww. I. 9, 101; 23, 297; III. 39, 333, bekla- gen, over iets klagen, spijt hebben van; I. 8, 48, aankla- gen, verklagen, beschuldigen. Hem beclagen, II. 98, 163; III. 194, 160, zich over iemand beklagen. Zie Mnl. Wdb. I. 795 vgg. Becliven, ww. II. 178, 40, bestendig zijn, voortdurend zijn, zijn. Zie Mnl. Wdb. I. 798 vgg. B e c o m e n , ww. (verl. tijd b e q u a m, mv. b e q u a- m e n; deelw. becomen), I. 33, 95; 48, 55; III. 8, 262, tot zich zelven komen, bijkomen (na eiken min of meer bewusteloozen toestand); III. 60, 531, 532, bvjko- men (uit eene ziekte), er boven op komen, (becomen werden, ergens behouden af komen); met een persoon in den derden naamval, I. 81, 268; 86, 13; 128, 89; 170, 142; II. 179, 87, 92, behagen, aanstaan, bevallen. Zie Mnl. Walt. I. 802 vgg. Becommeren, ww. Hem becommeren, II. 97, 142, zich bezig houden met, zich toeleggen op. Zie Mnl. Wdb. I. 808 vgg. Becopen, ww. (verl. tijd b e c o c h t), I. 3, 68; II. 7, 215, boeten voor iets, het ontgelden; II. 102, 64, de ver- derfelijke gevolgen ondervinden van iets, omkomen door of bij iets, het slachtoffer worden van iets; I. 51, 163; 158, 37; II. 3, 52; 10, 307; 152, 58; III. 155, 11 (met dat of het) het ontgelden, er voor boeten, het offer worden van. Zie Mnl. Wdb. I. 811 vg. B e c o r e n , ww. Die doot becoren, I. 142, 214, den dood smaken, ondergaan. � In I. 14, 313 stelt Dr. Verwijs voor te lezen b e c o o r t. Dr. Jonckbloet had in zijne uitgave van den Reinaert op bl. 174 en 180 reeds deze gissing gewaagd. J Becoren zoude



		37

		dan hier gebruikt zijn iri den zin van verleiden, in ver- zoeking brengen. De uitdrukking dat lierte b e c o- ren komt ook elders in \'t Mnl. voor (Wap. Mart. I. 150; Sc. e. Cl. 47). In het Comburgsche H. S. is de plaats bedorven. Daar staat in vs. 1741 (= 313 hier) so versmaet, en in vs. 1742 (= 314 hier) verstorbeert. Grimm las so verdoort en verstoort. In het Brusselsche H. S. luiden deze beide regels dat ghi mit uwen over- lopende woort mi uut mijn ghebede dus stoort. � Over becoren zie men Taal- en Letterb. I. 160�164; en Mnl. Wdb. I. 812 vgg. Becraken, ww, I. 112, 80, nederkomen. Zie Mnl. Wdb. I. 817. � Beladen, ww. Beladen s ij n met, III. 24, 30, verlegen zijn met. Zie Mnl. Wdb. I. 822. Belanc, bnw. naastbijkomend, verwant. Belanc sijn, II. 70, 335; III. 119, 10, er op aan komen, gelegen zijn in, afhangen van. Zie Mnl. Wdb. I. 824 vgg. Beleden. Zie B e 1 e i d e n. B e 1 e e t. Zie B e 1 e i t. Beleggen, ww. I. 29, 126; 139, 108; II. 109, 39, belegeren, insluiten, omsingelen. Zie Mnl. Wdb. I. 828 vgg. Beleiden, Beleden, III. 13, 192, behandelen, aan- leggen, overleggen; II. 205, 54, aanwenden, gebruiken, besteden. Zie Mnl. Wdb. I. 831 vgg. B e 1 e i d e r, znw. m. II. 196, 230, regent, bestuurder, overheid. Zie Mnl. Wdb. I. 836 vg. Beleit, Beleet, znw. onz. III. 150, 40, lot; II. 196, 225, bestuur, regeering. Zie Mnl. Wdb. I. 837 vgg. B e 1 e c k e n. Zie B e 1 i c k e n. Beletten, ww. III. 29, 30, verhinderen. Zie Mnl. Wdb. I. 843 vg. Beleven, ww. III. 80, 135, naleven, in beoefening bren- gen. Zie Mnl. Wdb. I. 844 vg. Belgen, ww. (verl. tijd enk. b a 1 c h, mv. b o 1 g e n), I. 15, 321, toornig worden, boos worden. Enen bel- gen doen, II. 92, 206, iemand boos maken. Hem b eigen, II. 7, 191; 18, 242; 168, 73; 178, 52; III. 58, 441, zich boos maken (hetzelfde als belgen, onz). Zie Mnl. Wdb. I. 846 vgg. Beliegen, ww. II. 81, 29; 185, 130; 186, 176; lil. 195,



		38

		175, leugens van iemand vertellen, hem belasteren. Zio Mnl. Wdb. I. 849. Believen, ww, III. 132, 17; 134, 21, aangenaam zijn, genoegen doen, behagen. Zie Mnl. Wdb. I. 852 vg. Beliggen, ww. III. 43, 493, blijven liggen, nederliggen; I. 40, 62; II. 110, 75; 114, 257, belegeren, omsingelen, insluiten. Zie Mnl. Wdb. I. 853 vgg. Belicken, Belecken, ww. I. 150, 47, belikken. Zie Mnl. Wdb. I. 856. Belle, znw. vr. II. 126, 731, bel. Het verklw. b e 11 e- k ij n (belleken) vindt men in III. 136, 69. Zie Mnl. Wdb. I. 857 vg. Bellonc, Bellunc. In bellonc, III. 60, 545, in de schuinte, overdwars. Zie hier III. 209; Taal- en Letterb. II. 210 vgg.; en Mnl. Wdb. I. 858 vg. Bel of, znw. onz. II. 155, TA, belofte. Een belof doen, IL 19, 273, eene belofte doen. Zie Mal. Wdb. I. 859 vg. Belopen, ww. I. 3, 67, achterhalen, inhalen. Zie Mnl. Wdb. I. 864 vgg. Beloven, ww. I. 123, 527; III. 155, 27, beloven, verze- keren. Hem beloven, III. 121, 27, zich verheugen, tevreden zijn; III. 173, 540, aan iemand zijne dankbaar- heid betuigen, iemand dankbaar zijn voor iets. Zie Mnl. Wdb. I. 867 vgg. B e 1 u k e n , ww. I. 3, 53, besluiten, omgeven; I. 159, 70, opsluiten. Zie Mnl. Wdb. I. 871 vg. Beraanen. Zie Mane n. Bemuren, ww. III. 92, 238, door eenen muur omge- ven, ommuren. Zie T u u n ; en Mnl. Wdb. I. 877. Benamen, Binamen, bijw. I. 18, 76, in den vollen zin van het woord, zonder uitzondering (Lat. nominatim). Zie Mnl. Wdb. I. 878, 1233 en 1260. Bendicheit. Zie Behendicheit. Beneden, bijw. en voorz. � A. bijw. II. 113, 218; 117, 380, beneden; III. 133, 38, naar beneden. � B. voorz. II. 54, 211; 118, 389, onder, lager dan, beneden. Zie Mnl. Wdb. I. 880 vg. B e n e d i � n, ww. II. 56, 277; 58, 363; 59, 403; 60, 409, zegenen, zegen schenken, voorspoed verleenen; I. 76, 60; III. 125, 10; 176, 647; 194, 152, loven, verheerlijken, prij- zen (In III. 194, 152 vindt men het deelw. b e n e d y s t); I. 64, 76, gelukkig prvjzen,~_t roemen, verheffen. G e b e-



		39 * n e d ij t, III. 149, 8; 154, 4, gezegend, zalig geprezen. Zie Mnl. Wdb. I. 881 en 1262. Beneficie, znw. vr. II. 192, 53, 56, kerkelijke beneficie, welke aan iemand levenslang ten gebruike werd gege- ven. Zie Du Cange (ed. Henschel), I. 650. Benemen, ww. I. 34, 144; 37, 293; II. 15, 98; 62, 34; III. 3, 70; 7, 234, afnemen, ontnemen; II. 130, 53; 142, 178; III. 2, 33; 4, 99, beletten, verhinderen. Zie Mnl. Wdb. I. 882 vgg. Beneven, bijw. en voorz. � A. bijw. III. 139, 46, aan iemands zijde, naast; II. 104, 129, daarenboven. � B. voorz. II. 142, 188; III. 123, 14, ter zijde van, naast. Zie Mnl. Wdb I. 835 Vgg. B e n i d e n , ww. (verl. tijd b e n e e t en b e n ij d d e), I. 3, 58; 170, 38>!; III. 68, 9, niet kunnen velen, zich erge- ren aan; III. 121, 20; 126, 22, benijden; lil. 68, 16, vyj- andig behandelen, bestrijden. Zie Mnl. Wdb. I. 887 vg. Bepensen (Hem), Bepeinsen, ww. T. 178,480,, zich bedenken, ergens over denken, nadenken. Bepenst sijn, I. 146, 361, door nadenken tot een besluit komen, besloten zijn (de zin is : op dit punt handelt gij niet ver- standig); I. 170, 157, door nadenken tot het begrip komen, begrijpen (de zin der plaats is: zij had een vlug begrip, was zeer gevat). Zie Mnl. Wdb. I. 892 vg. Beproeven, ww. I. 76, 74, bewijzen, overtuigend aan- toonen. Zie Mnl. Wdb. I. 894 vg. Bequame, Bequaem, bnw. I. 122, 464; 154, 28; III. 89, 107, aangenaam, lief, schoon, bevallig, mooi; I. 169, 110, aangenaam, naar iemands zin. Zie Mnl. Wdb. I. 895 vgg. Beraden, ww. (verl. tijd b e r i e t; deelw. beraden), II. 15, 104; 91, 186, raadgeven, raden, voorlichten (In II. 91, 186 is wille de lezing van het Comburgsche Hand- schrift; in de uitgave van Clarisse, naar het Leidsche en het Haagsche HS. staat sullen); II. 77, 45; 197, 254; III. 157, 29, bewerken, aanstoken, op het touw zetten; I. 25, 353; II. 22, 397; 49, 11; III. 52, 223, helpen, bijstaan, genadig zijn; I. 42, 156; 44, 202; III. 174, 555, bezorgen, berokkenen. � Hem beraden, I. 5, 153; II. 43, 38; 109, 50; III. 58, 435, te rade gaan, raad houden, beraad- slagen; II. 97, 134, te rade gaan, te werk gaan; I. 28, 105; II. 16, 130; 138, 22; 152, 51; III. 36, 210, overleggen,

		*