|
BEZOCHT DOOR
P. HOFSTEDE D E GROOT. |
||||||||
|
Men vergunne mij \'), dat ik iets in het midden breng ter
aanbeveling van de Gustaaf-Adolf-Vereeuiging, eene dei- vele maatschappijen, die zich de handhaving der evangelische waarheid tegenover het ultramontanisme ten doel stellen. Zij draagt den naam van Zwedens beroemden Koning, die in 1(330 met een klein leger de Oostzee overstak, om de hard bedreigde Evangelisehe Kerk in Duitschland te hulp te komen. Op God vertrouwend aanvaardde hij |
||||||||
|
1) Het volgend opstel, door mij uitgesproken iu eene vergadering, den
21sten Nov. J873 te Groningen gehouden, om de werkzaamheden der Protestantsche genootschappen aan te bevelen, heb ik eerst geplaatst in den Tijdspiegel Jan. 1874. Ik zou het wel dadelijk hebben kunnen aanbieden aan de Tafereel en en Berichten, door de Gustaai- Adolf-Vereenigiug uitgegeven, maar dan kwam het genoegzaam alleen iu handen van dezulken , die toch reeds deze maatschaijpij en hare werking kennen; en ik wilde het ook gaarne anderen onder Je oogen brengen. Nu echter word ik door zoo veleu om een overdruk gevraagd, dat ik aan den uitgever van dcu Tijdspiegel heb verzocht, mijn opstel ook in de Ta fcr celen te mogen herdrukken, \'t geen hij mij welwillend heeft toegestaan. Deze herdruk is echter een vermeerderde, daar ik in Juli 1874 andermaal Maria Hoorebeke heb bezocht, en toen nog cenige nieuwe zaken heb opgemerkt. 1
|
||||||||
|
3vdu
|
||||||||
|
•>
|
|||||
|
de schier boveumenscheljjke taak; eerst bad hij met
zijne krijgslieden en ging dan met hen ten strijde; hij trok Duitschland van het Noorden naar het Zuiden zege- vierend dóór, totdat hij reeds in 1632, ook zegevierend, sneuvelde. De herinnering aan zijn heldendood twee eeuwen
later, nu voor 43 jaren, deed niet alleen een eenvoudig gedenkteeken op de plek, waar hij niet verre van Leipzig viel, verrijzen, maar ook eene naar hem genoemde vereenigiug, die zich hetzelfde doel voorstelde, als de dappere en vrome koning, doch niet hetzelfde middel daartoe wilde bezigen. Want ook zij wenschte de be- nauwde geloofsgenooten in Roomsch-Katholieke landen te hulp te komen, maar met liefdegaven, om kerken, pastorieën, scholen en onderwijzerswoningen te bouwen of te onderhouden, en in de noodige bezoldigingen van predikanten en onderwijzers eenigszins te helpen voor- zien. Daartoe scheukt zij of bijdragen in eens of jaar- lijksche giften. Zeeën of bergen stellen haar geene perken. In Duitschland en Zweden worden de liefdegaven ver- zameld, die de gebouwen schragen en de personen, daarin werkzaam, brood verschaffen in Duitschland, Bo- heme, Moravië, Hongarije, Italië, Frankrijk, Spanje, België, en ook in Nederland, zoover maar de middelen reiken, om den zwaren nood te verlichten. Ook in menige plaats van Nederland worden daartoe
milde giften ontvangen zoowel door eene afdeeling, welker bestuur aan eenige heeren is toevertrouwd, als ook door eene vereeuiging van dames. Meer algemeene belangstel- ling, wilde ik gaarne ook door dit opstel daarvoor op- wekken , opdat men veel meer daarvoor doe, dan tot dusver geschied is. |
|||||
|
3
|
|||||
|
Er over denkende, hoe die belangstelling het best
gaande te maken, scheen het mij het geschiktste, dat ik in een klein tafereel vertoonde, welke hulp noodig is en verstrekt wordt, en wat zij uitwerkt. Deze schilderij kan ik ophangen door iets te verhalen
van Maria Hoorebeke, de oudste Hervormde gemeente in België, aan welke de Hervormde Kerk van Nederland derdehalf eenwen lang eene Gustaaf-Adolfs hulp heeft bewezen en welke uu door de vereeniging, naar dezen Vorst genoemd, verder wordt ondersteund. Ik kan dit tafereel te beter schetsen, daar ik die gemeente in de zomers van 1S73 en 1874 zelf heb bekocht, en wel lang genoeg, om haar eenigszins te kunneri schilderen. Maria Hoorebeke is een dorp, een paar uur ten oosten
van Oudenaarden, een uur of zes westelijk vau Brussel gelegen. Die streek was in vroegeren tijd zeer boschrijk. Nog voor een vijftig jaar was er een natuurwoud van zeven uur in den omvang. Thans is dit voor het grootste deel uitgeroeid, om er vruchtbare koreuakkers voor in de plaats te verkrijgen. In dat bosch hielden zich tegen- over Alba\'s bonden de Geuzen staande, die ter onder- scheiding van hen, welke ter zee Spanje bekampten, en daarom Watergeuzen heetten, Boschgeuzen wer- den genoemd. Ook heetten zij Wilde Geuzen, want, daar niet alleen Alba\'s wreedheid hen wanhopig maakte, maar ook velerlei suood volk zich ouder hen mengde, werden zij niet zelden tot woeste uitspattingen verleid, \'t geen niet goed te keuren, maar wel te begrijpen is. Terwjjl, na de terugbrenging der zuidelijke Nederlanden ouder Spanje\'s dwingelandjj, te Ge:it, te Antwerpen, te Brussel, te Doornik, te Bergen en elders nog wel Hervormden bestonden, maar die zich om de=? levens wil |
|||||
|
\'I
|
|||||
|
uiterlijk als Rooinschen voordeden, bleven zij zich te
Maria Hoorebeke altijd dóór openlijk vertoonen , zonder dat krijgsgeweld of priesterlist hen konden overmannen. Een wettig bestaan erlangden zij bij den vrede van Munster in 1648, waarvan art. 19 dus luidde: »De Ver- eenigde Provinciën en de Spaansche Nederlanden komen overeen en verstaan zich daartoe, dat zij het aanwezen van andersdenkenden zullen verdragen, onder voorwaarde, dat deze alle zedigheid zullen betoonen, zonder met woord of daad ergernis te geven, of eenige lastering uit te brengen.\'" Daarbij verklaarden hunne Hoograogenden, dat zij bij zich de Koomschen zouden behandelen, gelijk men in \'t Zuiden deed met de Hervormden. Zóó zetten zij eens twintig Roomsche geestelijken in Noordbrabant gevangen, om de overheid in België te dwingen, onder- drukkingen van Hervormden op te heffen. Te Brussel kwamen zij daarna in de kapel van den Nederlandschen ge- zant, te Antwerpen in de zalen van een Hanseatisch consul of van een beroemd man, als den schilder Jor- daens, de evangelieprediking bijwonen; te Gent en Bergen vereenigden zij zich ook tot gebed en bijbellezing, maar meer in \'t verborgen. Eene aanmerkelijke verbetering kwam hierin sedert
1672, toen Lodewijk XIV Zuid- en Noord-Nederland met zijne legers had overstroomd. Immers na de ver- drijving van dezen verkregen de zuidelijke vestingen, als Namen, Charleroi, Bergen en vele andere, hulptroepen van de Staten-Generaal in bezetting, en dat bleef zóó, veel meer dan eene eeuw lang, duren. Maar nu hadden deze krijgslieden hunne garnizoens-predikanten, wier dienst door de Hervormden uit die steden en haar om- trek werd bijgewoond; en dat te meer, daar de Staten zorgden, dat Franscbsprekende Zwitsers in de VVaalsche |
|||||
|
5
|
|||||
|
en Nederlandsen sprekende inlandsche krijgslieden in de
Vlaamsche vestingen werden gelegd. Ook uit Frankrijk kwamen vele Hervormden de evangelieprediking bij de Nederlandsche garnizoenen bezoeken, zoo zelfs, dat toen tegen Paschen 1732 de Fransche regeering, ten einde dat te verhinderen, de grenzen liet bezetten, er meer dan twee duizend Hervormden, die uit Frankrijk kwa- men, werden opgevangen en naar hunne woonplaatsen teruggebracht. Doch dit kon niet het geheele jaar dóór altijd geschieden. Bovendien moest de regeering van België ook vele Hervormden dulden, dewijl ze als fa- briekan ten »vele arme menschen uit hun gebrek ver- losten door hun brood, en uit hunne traagheid door hun arbeid te geven." Zelfs het houden vau scholen kon zij, waar Nederlandsche bezettingen lagen, niet verhinderen. Maar ook in eenige dorpen was de ketterij te algemeen, dan dat zij kon gesmoord worden, en onder deze dorpen behoorde vooral Maria Hoorebeke, voor welke de Her- vorinde Kerk in Zeeland in \'t bijzonder zorg droeg, daar zij haar altijd van predikanten voorzag en haar ook andere hulp altijd dóór toezond. Dit heeft geduurd, totdat België in 1814 onder den schepter van Willem I werd geplaatst en nu elke Hervormde gemeente, en zoo ook Maria Hoorebeke, een predikant, uit \'s Rijks kas bezoldigd, ontving en volkomen vrij haren God en Heer kon dienen. Maria Hoorebeke had ik reeds dikwijls verlangd te
bezoeken, vooral in 1827, toen ik eenige weken in Staats-Vlaanderen vertoefde. Maar om de toenmalige zeer gebrekkige middelen van vervoer had dit te groote moeie- lijkheid. Eindelijk na 46 jaar gelukte het mij in Juni 1873 en andermaal in Juli 1874 mijn wensch te ver- vullen. Ik vond de natuur er allerbekoorlykst. Het licht |
|||||
|
6
|
|||||
|
in eene heuvelachtige, boschrijke, vruchtbare streek, die
tot vroolijkheid uitlokt. Drie gehuchten vormen er samen den G e u z e n h o e k; de kerk, pastorie en school liggen in Corseele, en dan zijn er nog Eokegem en Vrijsbeke. Ik kwam er Zaterdag 7 Juni \'73 en predikte er den volgenden dag, voor- en na den middag. De kerk is een nieuw, fraai gebouw, met een netten
toren; rondom licht het kerkhof, door een lagen muur, en aan de zjjde van den weg door een ijzeren hek afge- sloten. Boven de deur der kerk leest men : »Wij prediken niet ons zelve, maar Jezus Christus den Verlosser." In de kerk is het orgel oud; ook de predikstoel, doch deze is voldoende hersteld. Hechts van den kansel hangen de Tien geboden, links het Onze Vader en de Twaalf Ar- tikelen. Op den predikstoel licht een fraaie bijbel, een geschenk van eene juffrouw Giller uit Brighton. De beide ramen aan weerszijden van den predikstoel zijn van be- schilderd glas, die rechts Jezus\' geboorte, doop en Gethsémané, links de kruisiging, opstanding en hemel- vaart voorstellen. Ze zijn geschenken van eene Engelsche familie Wilford en hare vrienden. Onder den kansel staat eene doopvont uit blauwen
steen sierlijk gehouwen, weder een geschenk van de vrouw des prediknnts, eene geborene Wilford. Er zijn ook gepaste bijbelspreuken aan de wanden aangebracht, en er is een verwarmingstoestel. De geheele betimmering van het gebouw is niet alleen doeltreffend, maar ook net en smaakvol. Daarover verwondert men zich toch wel niet? In \'t
algemeen moet, zoo immer mogelijk, in dat Koomsche land, waar men de kerken zoo overmatig met kostbare sieraden voorziet, een Geuzentempel niet al te erg bij haar afsteken. En in \'t bijzonder is het niet voorbij te |
|||||
|
7
|
|||||
|
zien, dat te Maria Hoorebeke de eigenlijke versieringen
alle geschenken zijn van de bloedverwanten en vrienden der vrouw van den tegenwoordigeu predikant en van baar zelve. Het gebouw zelf is, hoewel net en sinaak- vol, ook zuinig en met veel overleg tot stand gebracht uit de bijdragen der burgerljjke overheden en der ge- ineenteleden en uit de giften van elders, ook van de Gustaaf-Adolf-vereeniging. Iii de kerk zag ik 50 Bijbels, een geschenk van het Nederlandsch Bijbelgenootschap, en Gezangboeken, den Vervolgbundel er bij, ten deele door een inwoner van Groningen gegeven. De kerk heeft 22 banken, waarop tegen de 200 personen plaats kunnen vinden. Uit de gemeente zelve, die niet meer dan 250 zielen telt, worden die plaatsen niet alle bezet; maar het ontbreekt nooit aan Roomsch-Katholieken, die met eerbied komen luisteren. Van hen waren er ook eenigen onder mijn ge- hoor. Ouder de Protestanten bemerkte ik eene vrouw met haar zuigeling op den arm. Dit valt meer voor. Haar kind niet kunnende thuis laten, komen zij liever met hetzelve ter kerk, dan dat zjj wegblijven. Het ontstichtte mij waarlijk niet. Toen ik mjjne namiddagpreek had geëindigd en na
gebed en gezang den zegen wilde uitspreken, gebeurde er iets, waarvan ik, om \'t geen ik straks zal verhalen, een woord moet zeggen. De predikant, de heer J. II. C. Wagener, dankte mij openlijk, ook namens de gemeente, voor mijne belangstelling in mijne overkomst en prediking betoond; waarop ik antwoordde, dat het mij een genot was, in deze oudste Hervormde gemeente van België eens te zijn; dat ik voor haar doen zou, wat ik kou, en ook wel eens weder hoopte te komen, zoodat ik met een tot wederzien wilde eindigen. »Want, zeide ik, Christenen scheiden nooit voor goed; altijd tot weder- |
|||||
|
8
|
|||||
|
zien, zoo uiet hier beneden, dan daar boven." Behalve
de twee godsdienstoefeningen in de nieuwe kerk, was er als gewoonlijk, om vijf uur zondagschool in de oude. Daar komen kinderen en volwassenen, om te worden onderwezen, terwijl een aantal andere gemeenteleden luistert naar de bijbeluitlegging en deel neemt aan \'t gebed en gezang. Den volgenden dag ging ik met den wakkeren pre-
dikant en zijn zwager, den heer Wilford . een fabriekant, te Teemsche bij A ntwerpen aan de Schelde gevestigd, het Geuzenbosch bezoeken. Eerst was de tocht met den spoortrein over Oudenaarden naar Etikhove, een met Maria Hoorebeke vereenigd gehucht, waar de predikant eens in de maand dienst doet in een klein kerkje. Hier vertoonde men mij overoude avondmaals-bekers en scho- tels van tin, welke ik denkende aan de vervolgden, die ze eeuwenlang gebruikten, met eerbied beschouwde. Daarop wandelden wij het Geuzenpad op, de oude Geu- zenpastorie voorbij, naar de nog aanwezige overblijfselen van het uitgestrekte Geuzenbosch. Dit was echter nu veel kleiner, gelijk ik reeds verhaalde, dan in vorige tijden, dan zelfs in het begin dezer eeuw. Waar de gronden niet te steenachtig of de heuvels niet te steil waren, was in stede van boomen koren gekomen. Nu en dan zagen wij diepe kuilen, waarin de Geuzen zich hadden verscholen en ook met zwaard en snaphaan tegen de Spaansche krijgsmacht zich verdedigd. De wandeling strekte zich in eene schoone, vaak romantische natuur een paar uren uit, voor dat wij aan den hoogsten heu- veltop bij een toren kwamen. Deze was nieuw, doch op de plaats van een vervallen Geuzentoren uit ruwe rots- stukken van dit woudgebergte voor een jaar of zes in antieken smaak opgetrokken. Hij was met veel grond |
|||||
|
9
|
|||||
|
daaromtrent het eigendom van een heer te Gent, Gus-
tave Scribe genoemd, die, hoewel Roorasch-Katholiek, had toegestaan, dat daar, bij en in den toren, 17 Oc- tober 1872 een groot Geuzenfeest werd geviwd. Daags namelijk na de inwijding van de nieuwe kerk te Maria Hoorebeke, waartoe vele belangstellenden uit België, Nederland en Duitschland waren samengekomen, ook vele Roomschen, had men eene bedevaart naar deze heilige streek gehouden, en bij den Geuzentoren het moedig lijden der va- deren en de welvaart der nakomelingen dankbaar herdacht. Wij werden op onze wandeling vergezeld door twee landlieden, een ouderling van Etikhove en een jong mensch van een 26 jaar. Teen ik een eind weegs met dezen laatste alleen voortstapte, vroeg hij mij, of ik ook het avondmaalsgereedschap te Etikhove had gezien. »Wel zeker, zeide ik, en ik heb mij gesticht met deze heilige reliquieè\'n. De Roomsehen spreken van stukjes van een sluier van Maria en van een tand van Petrus, zonder eenig bewijs, dat zij echt zijn; doch al waren zij echt, wat beteekenen zij dan nog? Maar deze reliquieè\'n zjjn echt en verdienen eerbied; en getuigen van een geloof, dat in het vuur beproefd is." »Ja. hernam de jongman, ik peis (ik denk), dat daar wel inenigmalen tranen bij den wijn in die bekers zijn gevallen." »Dat denk ik ook, was mijn wederwoord; zij hadden het niet zoo goed in vroegere jaren als wij thans." Nu verhaalde hij mij, dat hij met zijn grootvader, een weduwnaar, en zijne moeder, eene weduwe, samenwoonde in eene boerderij, waar zij drie koeien hielden. Zijne grootmoeder was voor een jaar of vier overleden. Hare ziekte had maar eenige uren geduurd. In zijne armen was zij gestorven en haar laatste woord, met een vroolijken blik uitgesproken, was geweest: sTot wederziens." »Daarom, voegde hij er bij, |
|||||
|
10
|
|||||
|
greep het mij gisteren zoo aan, toen gij ons toeriept: »Tot
wederziens," dat mij de tranen uit de oogen sprongen." Wjj naderden zijne woning, waar wij wat zouden rusten en iets gebruiken. Die woning hing haast meer. dan zij stond, en zou vrees kunnen inboezemen, dat zij met een harden wind wel eens kon instorten. Doch bij nader bezien bleek het, dat de scheve muren goed ondersteund waren. Wij kwamen in een eenvoudig vertrek, waar grootvader en moeder ons blijde ontvingen. Weldra werden wij in het betere vertrek geleid, waar het onthaal ge- reed stond. Aan den wand was eene boekenkast van den jongen boer met misschien zes- of achthonderd boek- deeleu.. Meest waren het Bijbels en bijbelverklaringen, b. v. die van Nahujjs en Klinkenberg, 27 deelen groot; verder andere stichtelijke v erken , voorts geschiedkundige schriften en verscheidene dichtbundels. Da Costa, van wien hij \'t een en ander had gelezen , zou hij er gaarne bij hebben: doch die was hem nog te duur. — Toch heeft hij een jaar later de dichtwerken van Da Costa ver- kregen. Een heer te Amsterdam, door mijn opstel in den Tijdspiegel daartoe aangespoord, heeft Maria Hoorebeke bezocht met eenige door hem verzamelde giften voor de kerk en tevens met een Da Costa voor den wakkeren jongen boer. Ziedaar een nakomeling der Bosehgeuzen, misschien de
meest ontwikkelde van hen, die onder Maria Hoorebeke of Etikhove wonen, maar toch geene uitzondering van de overigen. Dinsdag den I0\'1\'\'" Juni \'73 bewandelde ik onder ge-
leido van mijn gastheer de buurt rondom de kerk. Wij kwamen onder anderen een kwartier unr ver in eene boerderij, waartoe een zeer ruime diepe kelder behoorde. Thans is het hier eene heuvelachtige streek vol koren- en |
|||||
|
11
|
|||||
|
graslanden; vóór drie eeuwen was er een groot bosch,
ofschoon kleiner dan dut van Etikhove, het bosch van Mater geheeten. Dat was ééne der plaatsen van gods- dienstige samenkomst. Hier was den 7iea September 1572 een dankstond gehouden, dat Oudenaarden, toen Prins Willem zijn krijgstucht deed, om zijn in Bergen belegerden broeder Lodewijk te ontzetten, voor hem was ingenomen. Bij dezen kelder toonde men mij een diepen verborgen onderaardschen gang, die vaak tot schuilplaats voor de predikanten had gediend, eens voor één. persoon zes weken achter elkander. In den omtrek van de kerk wonen onderscheidene
leden der gemeente, die B1 oininaert heeten eji af- stammen van een Geuzenkapitein Blommaert, die, nadat 1 April 1572 Den Briel was genomen, met bijna twee honderd Geuzen uit Antwerpen de Schelde was afge- varen, om Vlissingen te helpen veroveren. Toen zij et- kwamen, den 8 April, vonden zij de stad reeds vrij van Spaansche bezetting, maar hielpen haar tegen \'s vijands aanvallen verdedigen en het overige Walcheren bevrijden, \'t Was ook een Jacob Blommaert, die den G September 1572 met een handvol volks Oudenaarden vetTaste en de oranjevlag op de muren van stad en kasteel plantte. Ook bezocht ik te Maria Hoorebeke de school, waarin om-,
trent 50 kinderen een zeer goed onderwijs ontvangen. Doch er waren geene dan Hervormde, terwijl in Brussel wel de helft der op Protestantsche scholen gaande kinderen Koomsch zijn, en ook elders vele Roomsche ouders hunne kinderen naar de Protestantsche scholen zenden, \'t geen althans dit voordeel heeft, dat die kinderen vele vooroordeelen tegen de Hervormden afleggen. Wat de reden is, dat te Maria Hoorebeeke niet een
enkel Koomsch kind de zeer degelijke school bezoekt, |
|||||
|
12
|
|||||||
|
is mij niet helder geworden. Zeker doet er toe, dat de
tegenwoordige Vlamingen onkundiger en bijgelooviger zijn, clan thans de Brabanters en Walen zijn. Van de lotelingen waren er in 1864 uit de vier Vlaamsche gewesten maar 43 op de honderd, die konden lezen :)i terwijl in de vier Waalsche er 70 waren op de honderd. En vanwaar dit onderscheid komt, is wel na te gaan. De Walen hebben eeue groote en veelzijdige letterkunde tot hun dienst, de Fransche, welke de Vlamingen mis- sen. Want de geestelijken kunnen de Fransche boekeu , voor een goed deel van Roorasche schrijvers, niet weren, maar die der Hollandsche ketters wel. En daar nu de Vlaamsclie bevolking geen Fransch verstaat, is zij tot hare eigene zeer schrale letterkunde bepaald. Ook moet men niet vergeten, dat de beste, krachtigste, meest ontwikkelde Vlamingen vóór drie eeuwen, toen Spanje weder meester werd, naar Nederland zijn verhuisd, uit, Geut alleen, nadat Parma het in 15S4 innam, om- trent 45 duizend. Vlaanderen werd ten dien tijde zoo ontvolkt, dat geheele dorpen ledig .stonden, en soms wolven met hunne jongen in de bedsteden huisden. lu de andere gewesten van België is daardoor nu
nog een moediger en vrijheidlievender geslacht, dan in Vlaanderen, en zóó vindt het Evangelie daar meer bijval dan hier. Een belangrijk voorbeeld, hoe dit gaat en gaan kan, is in 1872 gegeven op een paar uur afstands van Maria Hoorebeke in een Waalsch dorpje, Douvrain. Daar weid een nieuwe weg aangelegd, die over eene begraafplaats |
|||||||
|
1) In Oostvlaandcren bedroeg het uuur :i4 en in Westvlaaudereu, liet
nuï meer geïsoleerd gewest, maar 17 van de honderd. Daarentegen waren er uit de vier Vlaanisnhc provinciën tweemaal meer beschuldigden bij de crimineelc terechtzittingen, dan uit de vier Waalsche. |
|||||||
|
13
|
|||||
|
moest loopen. Nu werd besloten, de lijkeu, in de laatste
dertig jaar daar ter aarde besteld, op de nieuwe be- graafplaats over te brengen ; docb voor de nieuwe wijding van den groud eischte de pastoor op het raiust dertig franc per lijk. Dit wekte de verontwaardiging der be- volking, zoodat zij besloot, den pastoor te laten vareu , en — Hervormd te worden. Dat deden eerst 200, wei- dra 250, eindeljjk 300 zielen. Dadelijk werd eene kerk gebouwd en een evangelist ontboden, en zoo kwam binnen \'t jaar de nieuwe gemeente tot stand. En hierbij bleef het niet. Een jaar later begrepen een vijftig inwoners van een dorp, Herchies geheeten, \'t welk op een uur afstands van Douvrain ligt, dat hunne buren wijs ge- daan hadden, en vereen igden zij zich ook tot eene Evan- gelische gemeente, die reeds spoedig zich een locaal voor hare bijeenkomsten verschafte, den Evangelist van Douvrain uitnoodigde, haar te komen stichten, en zich uit de anderen, die eens komen luisteren, gaandeweg vergroot. Er waren eerst een vijftig, die zich vereenig- den, nu komen er wel eens honderd tot twee honderd de prediking hooren. Ja, in één berigt wordt het mid- dengetal der kerkbezoekers hier op 200 geschat. Bij de grondsteenlegging van de kerk te Douvrain,
om hier nog eens op terug te komen, geschiedde er iets, dat ons geheel het Belgisch volkskarakter vertoont. Zij had plaats op Paaschmaandag 1872. Maar op dien dag was het ook boogschuttersfeest in het dorpje. Toen nu de Belgische vlag hoog woei, en een optocht zich naar het terrein van den kerkbouw begaf, kwamen de schut- ters zien, wat dat beteekende. Dadelijk lieten zij hun feest varen, bestelden hunne muziek bij dit andere feest en luisterden, op hunne bogen leunende, naar \'t geen werd gesproken en gezongen. Zij en de overige |
|||||
|
14
toeschouwers waren zeker over de twee duizend personen
sterk Op den eersten November 1872 had de inwijding der kerk plaats. Tien predikanten waren er bij tegen- woordig. De President der Synode, de heer Spörleiu van Antwerpen, begon met de herinnering, dat men op 1 Nov. de Stellingen van Lutber te Wittenberg had kunnen lezen. Groot was de deelneming. Ook van de nog Roomsen e bevolking. — Zulke volksbewegingen komen in de Vlaam- sche gewesten nog niet voor. Toch is eene gemeente als Maria Hoorebeeke er een baken in zee. Douvrain\'s gemeente ware wel niet ontstaan, indien er in de buurt niet andere Hervormde gemeenten waren geweest. Maria Hoorebeke zou zich echter veel uitl«reiden, moes-
ten niet zeer vele bewoners vertrekken, dewijl zij zich geen e nieuwe akkers kunnen verschaffen. Wilde en koude iemand daar goederen aankoopen, hij zou ze met voordeel aan de nijvere en oppassende Hervormden kunnen verhuren. Fabriekarbeid is er niet veel; alleen zag ik er meisjes bezig met voor een Brusselsen huis ledereu hand- schoenen te naaien; zij verdienden 25 centimes voor het paar en konden, waren ze handig, er drie paar daags afmaken. Den 11\'kn Juni 1873 vertrok ik. Toen ik in Juli
1874 andermaal Maria Hoorebeeke bezocht, volvoerde ik, wat ik \'t vorige jaar gaarne had willen, maar niet kunnen doen: ik ginsc in de buurt te Sotteghetn Eaftuond\'s kasteel bezien eu zijn standbeeld, onlangs trots don tegenstand der geestelijkheid daar op de markt opgericht. Het oude kasteel is genoegzaam geheel herbouwd. Toch ziet men, ook aan de overblijfsels van grachten en wallen, dat het van vorige eeuwen weet te getuigen. Het stand- beeld is geen meesterwerk, maar vertoont zich boveu op een grooten en lioogen put toch niet onaardig |
||||
|
15
|
|||||
|
In Juni 1873 vertrok ik naar Oudenaarden, vol van aan-
genanie herinneringen, en steeds om rag heenziende in de schoone landstreek, die ik doorkruiste. Te Ou- denaarden bewonderde ik het beroemde stadshuis, een middeneeuwsch prachtgebouw, veel kleiner dan dat te Leuven, doch in denzelfden smaak. Voorts bekoorde mij de schoone lijminjr der stad aan de kronkelende Schelde. Ook bezocht ik de mij onbekende steden Brugge en Oostende. Het trof mij, dat in België de kerken en stadshuizen de schoonste gebouwen zijn. Voor de fraai - heid der kerken is eene voor de hand liggende reden: de godsdienstigheid de3 volks van eeuwen her. Voor de kostbaarheid en schoonheid der stadshuizen is insgelijks eene voldoende reden: de prijs in de middeneeuwen aldaar op de onafhankelijkheid der gemeenten of communeu gesteld. Zij ontstonden in Noord-Frankrijk en Vlaan- deren, na den eersten kruistocht, tengevolge van de verheffing van den burgerstand door deze kruistochten. De Pausen d;orzagen dadelijk het groote gevaar van hare opkomst voor Rome\'s macht, en veroordeelden ze met bul en ban. Te vergeefs! De communes bleven, namen toe in tal en bloei, werden de toevluchtsoorden der elders bitter vervolgde Waldenzen, toonden zich de kweeksters van handel, kunst, wetenschap, vrijheid, later zelfs ook van de Kerkhervorming. Kostbaar en sier- lijk moesten in de steden de raadhuizen zijn, waar de hoeders van de gemeente-vrijheid en welvaart als burger- vaders vergaderden. Nog staan die prachtige stadshuizen daar als getuigen van België\'s vrijheid en bloei in de middeneeuwen. Na de middeneeuwen, toen de Ilervor- ming door Spanje\'s ijzeren schepter werd verplet, begon België\'s verval. Te Brussel staat ook een prachtig stads- huis, als getuige van vroegere vrijheid. Maar daarvóór |
|||||
|
16
|
|||||
|
werd door Alba het schavot opgericht, waar de hoofden
van Egmond en Hoorne zijn gevallen — dewijl zij \'s lands eeuwenoude rechten tegen Alba\'s beulenwerk wilden handhaven. In de laatste jaren heeft men daar de schoone beelden van Egmond en Hoorne geplaatst, zoo als zij arm in anu naar het schavot gaan, Egmond met nog eene flauwe hoop op genade, Hoorne met diepe verout- waardiging. In het Frausch en Vlaamsch staat er bij, wie ze zijn, en dat zij onrechtvaardig door Alba zijn ter dood veroordeeld. België heeft ze opgericht, de- wijl het wil toonen, dat het de burgerlijke vrijheid weder hoogacht. Moge dit schoone land, bij de burgerlijke, ook de kerkelijke vrijheid herwinnen, welke het vóór drie en vier eeuwen bezat! Daartoe zal echter veel behooren! Prachtig zijn vele
kerken, maar zielloos is veelal de dienst er in gedaan. Te Antwerpen is eene Cathudraal, waar alles aan is be- steed, wat de mensch vermag. De bouwkunst trok haar op met zeven schepen; de schilderkunst leverde de be- roemdste meesterstukken van Rubens; de beeldhouwkunst biedt menige schoone groep. Hartverheffend was de hoogmis, welke ik er zondag 2 Aug. 1874 bjjwoonde. Doch ik hoorde daarna ook een sermoen, waarin van Maria, aflaat, penitentie, kerk, druk sprake was, maar Jezus Christus en het Evangelie niet of nauwelijks ge- noemd werden — In de sierlijke kerk van Sint Jacob leest men op een plaat in den muur: Men krijgt den hemel door geweld,
Of koopt hern door kracht van geld. In de groote kerk te Brugge zijn ook wonderen van
schoone kunst te aanschouwen. Maar op een der schil- |
|||||
|
17
|
|||||
|
derstukken hangen die gipsenbeeldjes, van een koe,
varken en ezel, met dit rijmpje: Zijn uw beesten in gevaar,
Antonius is uw middelaar. En daaronder is dan een offerbus, om de gunst des
middelaars te verwerven. Varkens, kippen , paarden, korenakkers worden met
wijwater bespreugd, om ze te beveiligen en vruchtbaar te maken. Te Mechelen komen op zekeren feestdag de paarden met de koppen in de kerk, worden daar met eenige droppelen wijwater bevochtigd en krijgen dan een vlaggetje, mits het geld er voor betaald is. Toch is er vatbaarheid voor het Evangelie. Ik sprak
reeds van Douvraiu en Herchies. Te Paturages in Hene- gouweu is een voormalig priester, Neven, sedert jaren predikant. Hij is nu een ond man, maar heeft vroeger niet willen trouwen, dewijl hij den schijn wilde afweren, alsof hij de Koomsche Kerk had verlaten, om dit te kunnen doen. Hij predikt nog meer met daden dan met woorden, en dat wordt gewaardeerd. Toen de cholera in zijne woonplaats woedde, bezocht hij zóó getrouw alle zieken van elke belijdenis, dat de gemeenteraad, alleen of genoegzaam alleen uit Rooinschen bestaande, eene ridderorde voor hem verzocht en kreeg. Toen hij haar ontving, brachten twee muziekgezelschappen hem eene serenade. Maar uit zich zelve tot het Evangelie komen, kan de Belgische natie niet. Anderen moeten het haar brengen. Vrijheid alleen geeft nog geen heil. In België draagt zij dusverre schier alleen deze vrucht, dat men er of bijgeloovig of ongeloovig is. Voor eenige maanden hief een ontwikkeld Belg, de bekende De Laveleye, een treurlied aan over den toestand zijns vaderlands. Het |
|||||
|
18
verzinkt, zegt hij, steeds dieper in \'t bijgeloof, want de
liberalen, die dit bestrijden, hebben het eenige wapen, waarmede het kan worden overwonnen, niet — eene betere godsdienst. Zóó is het! Er zijn in België\'s bevolking vele duizen-
den, die het Evangelie gaarne zouden aannemen, indien het hun gemoedelijk en verstandig wierd gepredikt; doch hiervoor kunnen de Vrijmetselaars niet zorgen, die wel de vrijheid bevorderen, waarvoor we hun dankbaar zijn, maar niet de vrijheid, met welke Christus ons vrijmaakt. Deze moeten zij van ons ontvangen. En deze kunnen wij, Evangelische Christenen, haar brengen. Ik moet nog een woord zeggen van Maria Hoorebeke.
In het Geuzenbosch wil men in Juni 1875 een zendings- feest houden, waarop men, even als 17 Oct. 1872, een groot aantal lloomschen verwacht. Is het mij mogelijk, dan woon ik het bij, en dan wensch ik er vele Nederlanders te zien. Want het is een heilige grond, waar \'t verleden en \'t heden tot verhevene aandoeningen stemmen |
||||||
|
Ik kom nog op de Gustaaf-Adolf-Vereenigiug terug.
Veel heeft Maria Hoorebeke haar te danken. Vooral ook door hare hulp is de schuldenlast, die in Juni \'73 nog fr. 5000 bedroeg, nu tot fr. 2000 verminderd. Doch deze gemeente, die jaren lang de hulp van Gustaaf-Adolf on- dervond, Maria Hoorebeke, is maar ééne der vele proeven, die ik zou hebben kunnen bijbrengen van de veelzijdig zegenrijke werking dezer Vereeniging. Ieder helpe zaadkorrels uitstrooien , waaruit zulke oogs-
ten opgroeien! |
||||||