|
Kil N ST WOOR ü Kl\\ LI • \\l R
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ZIGTBAAR-BLOEIJENDE PLANTEN.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1). J. CO STER,
Med. Doet. Ie Amsterdam,
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
(Met omstreeks 500 Figuren.)
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
AMSTERDAM,
SCHELTEMA & HOLKSMA. 4- \'<&*:■.\'
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1-
|
|||
|
GbtJLX
S <
U!T HET PEZIT VAM
WiLliE COKMFLIN SCHOLTEN
J394
óQA \\zs&
|
||||
|
KUNSTWOORDENLEER
DER
ZIGTBAAR-BLOEIJENDE PLANTEN.
|
|||||
|
RIJKSUNIVERSITEIT UTRECHT
|
||||
|
1660 7933
|
||||
|
OD/f IzSc?
|
||||||||||||||||
|
y
|
||||||||||||||||
|
KUNST WOORD ENLE ER
|
||||||||||||||||
|
ZIGTBAAR-BLOEIJENDE PLANTEN,
|
||||||||||||||||
|
D. J. CO STEK
Med. Duet. te Amsterdam.
|
||||||||||||||||
|
(Het omstreeks 500 Figuren.)
|
||||||||||||||||
|
••;<-\'H-H>r,<;V>\\,>-
|
||||||||||||||||
|
AMSTERDAM,
SCHELTEMA & HOLKEMA. |
||||||||||||||||
|
LEIDEN,
E. J. BRILL. |
||||||||||||||||
|
r iweir A <2 1-Q , ê*w~-~/
|
||||||||||||||||
|
AAN
|
|||||
|
DEN HOOGGELEERDEN HEER
|
|||||
|
F. A. W. MIQUEL
|
|||||
|
Hooggeleerde Heer !
|
|||||
|
Niemand beter dan u, wiens onderwijs mij de plantkundige weten-
schap, als de amabilis scientia bij uitnemendheid, heeft leeren waarderen, van wicn het mij vergund is nog dagelijks leering en onderrigt te mogen ontvangen, niemand beter dan u, zeg ik, kan het bekend zijn, welke rigting ik bij de beoefening der plantkunde weusch te volgen. Niemand, beter dan gij, kan dus ook beseffen, in welken geest ik de bij u opgedane kennis steeds tracht te vermeerderen en hoezeer ik behoefte gevoel, om de vruchten hiervan, hoe gering dan ook, volgens mijne zwakke vermogens, aan anderen mede te deelen. Steeds gewoon, van uwe zijde de sprekendste bewijzen van belangstelling in al mijne han- delingen te ondervinden, mij met innige dankbaarheid de menigvuldige blijken van vriendschap herinnerende, waarmede u mij sedert den aan- vang mijner studie hebt willen en nog steeds wilt vereeren. aarzel ik dan ook niet, u een werkje aan te bieden, waarin ik inij voorgesteld heb, eene poging te wagen ter verbetering van een belangrijk kwaad, hetgeen der plantkundige wetenschap aankleeft. Dit kwaad, vooral dooi\' schleiden in zijne Gnnulzüge der wissenschaftlicheii BoUtnik in al zijne naaktheid ten toon gesteld, is de tttnlverwarrin;/, die in de Kunstwoor- |
|||||
|
ilenleer der planten hcerschendc is. Treffend, docli waar is zijn uit spraak:
dat deze leer „die schwdrzesïï Sehattenteite utatrer gegenwSrtigen Bo- tanik ausmacht." Treurig tevens de opmerking, dat de weg, welken hij aanwijst, om tot licht te geraken, nog zoo schaarseh betreden is. Wan- neer uw leerling dan den moed heeft, zich op dien weg te begeven, beschuldig hem dan niet van vermetelheid, als stelde h ij zich voor, dat licht te zullen genaken en het voor anderen luisterrijk te doen stralen. Daartoe is hij te zeer van zijn onvermogen bewust; daartoe zouden meerdere ervaring, grootere kracht, scherper blik vereischt worden, dan hij zich zelvcn durft toekennen. Doch de zucht, om op dien weg een steentje te vinden, waarmede hij ook het zijne tot den bouw van den tempel, waaraan ieder natuuronderzoeker arbeidt, den tempel der waar- heid, zou kunnen bijdragen, zult gij in hem niet laken; den wil, om daardoor anderen nuttig te zijn, zult gij in hem niet misprijzen. Vergun mij, in het vertrouwen hierop, u de wijze te ontvouwen, waarop ik mij van mijne taak meende te moeten kwijten. Ik heb gemeend, de Kunstwoordenleer niet in de uitgebreidere be-
teekenis des woords tot het onderwerp mijner beschouwing te moeten maken. Slechts in zoo verre wilde ik haar behandelen, als zij de juiste bepalingen der woorden omvat, waarvan men zich bij de beschrijving van de verschillende deelen der zigtbaar-blocijende planten pleegt te bedienen. En wel, omdat men in de gewoonlijk gebruikelijke leerboe- ken der plantkunde over \'t algemeen de opgave van de beteekenis der woorden, welke buiten dien engeren kring te pas komen, breedvoerig genoeg vermeld vindt. Hiertoe bchooren o. a. de kunsttermen, in het gebied der phytotomic gebezigd, waarvan echter de opsomming eerder |
||||
|
dient bewaard te blijven voor cenc kunstwoordcnleei\' van verborgen-
bloeijende planten, ter levering waarvan ik mij wclligt in \'t vervolg kan opgewekt gevoelen. Eene der eerste vcreischten nu was het, die woorden, welke op alle
deelen der plant in \'t algemeen zouden kunnen toepasselijk zijn, streng te scheiden van die, welke slechts op het een of ander deel in \'t bij- zonder worden toegepast. Vandaar de splitsing der kunstwoordenlccr in ahjemeene en bijzondere. Diensvolgcns bevat de eerste zooveel moge- lijk adjectievc kunsttermen, en is de laatste voornamelijk aan de op- somming der substanticve gewijd. In een leerboek, ten dienste van studenten, gelijk ik hoop, dat dit
werkje onder uwe bescherming worden moge, kwam het mij minder doeltreffend voor, eene uitgebreide kritiek der verschillende in gebruik zijnde kunsttermen en der hieraan gehechte beteekenis te leveren. Ieder, toegerust met kennis der wetenschap, in het bezit van een goed on- derscheidingsvermogen, doch bovenal ingedrongen in den geest dei- meergenoemde voortreffelijke Grundzüge zal zelf tot zoodanige kritiek in staat zijn. In stede daarvan, achtte ik het echter hoogst noodzake- lijk, het „Sündenregister der Synonimyk" zoo aanschouwelijk mogelijk voor te stellen, door namelijk van de algemeen in gebruik zijnde kunst- termen ook de uit pure liefhebberij ingevoerde synoniemen op te som- men. De in de wetenschap ingewijden zijn daardoor in de gelegenheid gesteld, met een oogopslag te overzien, hoezeer men in het verloop van een honderdtal jaren van den als motto aan het hoofd dezes geplaatsten Linnaeaansclten stelregel afgeweken is. Den leerling wordt daardoor een aantal woorden onder het oog gebragt. die, wanneer hij |
||||
|
zelf liet eens onderneemt, eonc plant te beschrijven, zeer goed door
hem kunnen ontbeerd worden, waarmede hij echter niet onbekend mag blijven, wil hij bij de lezing van vele plantenbcschrijvingcn niet terug- deinzen voor de vreemdsoortige taal. waarin men deze heeft ingekleed. Op eenc wijze, verre boven mijnen lof verheven, is hetzelfde door le- veili.é \') ten opzigte van de Kunstwoordenleer der Fungl verrigt. Ik be- proefdc liet voor die van alle phanerogamisehe planten, doch wensc-h, dat men bij de beoordecling van mijnen arbeid steeds indachtig moge zijn, dat ik niets dan cene eerste proeve leveren wilde, die inzonder- heid door teregtwijzing en verbetering van bevoegden eenige waarde zal kunnen erlangen. Pc meeste moeite, aan mijne pogingen verbonden, bestond in de
opgave van de juiste dejinitiën der kunsttermen. Voor de adjectieve werden intusschen niet altijd de meest passende, maar veeleer de meest gebruikelijke gekozen, omdat hieruit anders ecne nieuwe v wetgever is, voor de vaststelling van het begrip, hetwelk men aan een woord te hechten heeft. In het bijzondere gedeelte moesten de substan- tievc kunsttermen gedefinieerd worden. Ik zeg „moesten," omdat men in de beschrijvende plantkunde onmogelijk nalaten kan, verschillende plantendeelen als bepaald omschreven aan te nemen, ofschoon men zich ook overtuigd houdt, dat zij in morphologischen zin niet streng van elkander onderscheiden zijn. In mijne definitiën worden dus vele i) Considérations mycologiques, suïvies tïune nouvelle classification des Champignons,
par j. h. lbveillk, D. M. (Extr. Uu Dict. univ. d\'HHt. nat.) Paris. Rtic de Bussy, 6. 1846, bl. 75—90. |
||||
|
derzelfde gebreken teruggevonden, waarvan men ook in andere leer-
boeken niet vrij is gebleven of liever niet vrij kon blijven. Zooveel dit echter mogelijk was. werden de morphologische kenteekenen der verschillende deelen mede in de dcfinitiën opgenomen \'). Door bier en daar voorbeelden van plantcndcelcn op te geven, waar-
nan het in den tekst medegedeelde zou kunnen getoetst worden, en door deze meerendeels aan onze inlandschc Flora te ontleenen •), had ik vooral ten doel, den leerling tot eigene aanschouwing op te wekken en hem in het aanleggen van een terminologisch Herbarium, het geschiktste middel, om hot geleerde te onthouden, behulpzaam te zijn. Het aantal dier voorbeelden meende ik grooter te moeten maken,
dan dat der, in con werkje als dit, onmisbare Jtguren. Eensdeels blijft de kunst toch steeds aan de natuur ondergeschikt, en is de onmiddel- lijke aanschouwing der voorwerpen zelvcn altijd boven die van afbecl- dingon te verkiezen. Anderdeels had cene vermeerdering van het tal der figuren de kosten van het werkje te hoog opgevoerd, en in de studentenwereld, waarin men toch niet gaarne de diere wetenschap te duur wil koopen, cene onwelkome ontvangst bereid 3). Onder deze 1) Behalve soiii.kidicn\'s Grundzüge, waarop mijn gcheele arbeid gebouwd is en welke
ik zelf op verschillende plaatsen woordelijk gevolgd ben, was mn\' in dit opzigt ook vooral van dienst het werkje van G. W. bischoff, die Botanik in Utren Grundritsen enz. Stuttgart. 1848. -) In de keuze der voorbeelden rigtte ik mij op vele plaatsen naar dikthich\'s Kun/t-
teoordenleer, Amsterdam. 1841, doch inzonderheid naar vak baix\'s Handboek derh\'ruid- kunde, Groningen. 1847. De namen der inlandschc planten zijn opgegeven volgens de Prodromva Florae Batavae, Lugd. Batav. 1S50. 3) Om dezelfde reden konden de figuren niet ttisschcn den tekst worden gevoegd.
|
||||
|
figuren zijn vele aan andere werken ontleend \'), doch ook enkele, voor-
namclijk <>p het eerste gedeelte betrekking hebbende, geheel oorspron- kelijk. — De teckening der figuren ben ik aan de welwillendheid van mijnen broeder verschuldigd. Eindelijk vond ik het noodig, om de gemakkelijkheid in het gebruik te
bevorderen, het geheel met een uitgebreid register te moeten besluiten. Ziedaar, Hooggeleerde Heer! datgene wat ik noodzakelijk achtte, ter
uwer kennisse te moeten brengen, ten einde bij de beoordecling van mijnen arbeid, — waarin, ik gevoel het zelf levendig, nog menige leemte gevonden wordt, — het standpunt zou gekend zijn, waarop ik mij bij de behandeling daarvan plaatste. U de opregte verzekering gevende, dat mij, om der wille der weten-
schap, iedere kritiek van mijn werk, aan cene bevoegde pen ontvloeid, welkom zal zijn, en dat ik mij in de eerste plaats de opmerkingen, welke ik dienaangaande van u zal mogen vernemen, ten nutte zal ma- ken, heb ik de eer mij met onderscheiding te teekenen Hooggeleerde Heer !
Uwen dienstvaardigen Dienaar en Leerling,
Amsterdam, April 1853. D. J. COSTER. |
|||||
|
i) Hieronder gevoel ik mti verpligt voornamelijk te moeten vermelden de Termi-
nologie der beschreibenden llotanik. von C. E. Laxgbthal und E. Schp.sk. Jena. 1845. |
|||||
|
INHOUD.
|
|||||
|
i.
ALGEMEENE KCK8TWOOIUIENLKEH.
Hlz.
§ 1 Taalkundige opmerkingen ........... 1
§ 2 De grootte................. 4
§ 3 Het getal................. 5
§ 4 Het te voorschijn komen, de duur en het afvallen ... 6
§ 5 De zelfstandigheid en inwendige toestand...... 7
§ 6 De oppervlakte............... 9
§ 7 De plaatsing of stand............. 15
§ 8 De rigting................. 18
§ 9 De vereeniging............... 21
§ 10 De verdeeling................ 23
§ 11 De vorm.................. 24
§ 12 De kleur.................. 48
§ 13 De geur. smaak, enz.............. 51
|
|||||
|
XIV INHOUD.
II.
BMZOMDEBÜ KUNSTWOOUnENI.l\'.KK.
Bte.
§ i Inleiding.................. 52
§ 2 Radix, wortel................. 53
§ 3 C\'aulis, stengel................ 55
§ 4 Folium, bind................ 59
§ 5 Gemniit, knop................ 69
§ 6 De bloem, F/os, in het algemeen, en de Inflorescentia, bloei-
wijze................... 77
§ 7 Partes Jlorules, de tot de bloem behoorende deelen ... 88
A. Torus, bloembodem. Discus, schijf........ „
B. Partes florales foliaceae, bladorganen der bloem ... 89
1. Perianthium, bloembekleedsel......... „
a. Calyx, kelk. Corolla, bloemkroon...... „
b. Epicalyx, bijkelk. Paracorolla, bijkroon. Nectaria,
honigbakjcs, enz............. 93 2. Slamina, mceldraden........... 95
a. Filamentum, helmdraad. Connectioum, hclmbindsel.
Anthera, helmknop, Pollen, stuifmeel..... „ b. Parastemones, bijmceldraden........ 99
C. Pistillum, stamper............. 100
a. Germen, vruchtbeginsel. Spermophorum, zaaddrager 101
b. Stylus, stijl.............. 104
c. Stigma, stempel............ 105
D. Gemmula, zaadknop............. 106
§ 8 Fructus, vrucht............... 110
a. Pericarpium, vruchtbckleedsel....... 112
b. Semen, zaad............. 116
c. Embryo, kiem............. 120
d. Benamingen voor verschillende vrucht soorten . . 124
133
|
||||
|
Verklaring der in dit werkje gebruikte
verkortingen. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
welke vóór dit tecken staan, t>ü eeno pluntenbesetiiüving zeer goed ontberen kun.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ERBAT A.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
De volsin : Do woordjes tupra-, infra-.....geplaatst; enz. moet voorafgamt aan tel
volzin: De woordjes tyn- on gitmo-.....bl ocmlilndüli,
reg. 5 V. b. ttaat: kik, leei: 1. kik.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
7,
7, 1-\',
*». 42.
17, M,
80,
81, m,
m, 94,
w,
113.
116.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
,, Men voege hier nog tuisehen: Meer algemeen in gebruik is het teekeu
QL voor overblijvende planten, en h voor boesters of boomeu.
o. Hierin vervult het woont: balfzijdebarig. b. ttoat: quadrigonn*.....multigonui Itei: tttrngonu*.... polygonut |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
11 ,
I* ,
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
16 ,, „
19 ,. „
21 i, .,
13 „ o.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
cordalo-haitatai
driemnal-vindeelig
llervonuig-vlndeelijr
213
multiierialis
t. 281. p
onderste;;
boveu.te i;
calyeula
antroriae
perienrpin ruplilet
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
hastato-eordatut
driemaal- vinspiet ig liervormig-vinspletlg 211 tnu/türriVi/r
f. 281. r onderste\' : bovenste i: ealyeulut inlrortae pericarpiti ruptili\'i |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
13 ,
|
b.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
• .
1 .
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
2 ,
|
b.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
7 „ o.
6 „ b. M ,. „
9 ,. „
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
l\'oege mm achter: dortalii. — de voorden: Fr. valrit margine tvpti/ern
deh.;
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
BEKIGT AAX DEN BINDER.
|
|||||
|
PI. I moet staan tegenover bladz. 24.
.. n .. ., ., ,. 36.
.. III .. ,. .. ., 48.
.. IV .. ., .. ., 60.
.. V .. .. „ „ 84.
.. vr .. .. .. ,. 96.
.. VII .. ,. ., .. 120.
..VIII ., .. .. ., 132.
|
|||||
|
1.
|
||||||
|
ALGEMEENE KUNSTWOORDENLEER
|
||||||
|
§ i.
ï aalkundige op in e r k i ng e n.
Men is gewoon zich bij de beschrijving der planten van
de Latijnsehe taal te bedienen. Onder de daartoe gebruikc- lijke kunsttermen zijn er ook vele aan de Grieksehe taal ont- lccnd en in Latijnsehen vorm gehuld. Niet zelden vindt men onder deze ook woorden, die volkomen hetzelfde betcekenen, als andere oorspronkelijk Latijnsehe. Geheel in strijd met de woordvorming zijn er eindelijk nog enkele uit beide talen zamengesteld. Slechts weinige kunsttermen zijn er, waarvoor de Hollandsche en Iloogduitsche talen niet hare eigene woor- den bezitten. De Fianschen en En gelachen geven daarentegen aan de meeste slechts eenen Franschen of Engelschen uit- gang. Intusschen hebben alle talen dit met elkander gemeen, dat vele woorden door toevoeging van bijzondere uitgangen of verbinding met andere woorden, in hunne bcteekenis eigen- aardig gewijzigd worden. Het volgende kan hiervan met bc- trekking tot de kunsttermen ten bewijze strekken. De uitgangen -ƒ<?/• of -ger, -ferus of -gems (achter woorden
van Griekschen oorsprong -pkorus) en somtijds -atus geven te kennen: het met iets voorzien zijn; b. v. flovifer, floriger (anthophorus), bloem dragend; foliatus, met bladen, acule- atits, met eenen stekel voorzien. 1
|
||||||
|
2
|
|||||
|
Hetzelfde wordt uitgedrukt door de woorden tnstrticttts, munitus, cïnctas, enz. b. v.
foliis munitus, actd<-\'is inêtruciui, enz. Het voorhanden zijn van eenig deel wordt som- tijds ook aangeduid door liet woord manffes\'u : b. v. pilis manifttUt, in c t du [de- Mi k zigtbare baren. De uitgang van den overtrefFenden trap, en somwijlen de
uitgang -osus duiden op het rijkelijk met iets voorzien zijn: 1). v. spinosissimus, met zeer vele doornen voorzien; foliosus, b 1 a d r ij k; enz. De woorden valde, admodum, enz. hebben dezelfde kracht.
Tabescens of rudimentwn, bij den naam van eenig deel ge-
voegd, toont aan, dat dit deel zeer achterlijk in ontwikkeling is gebleven; b. v. bructea tabescens, een naauwelijks als zoo- danig herkenbaar schutblad; rudimentum staminis, een slechts in den aanleg voorhandenc meel draad. De woordjes e-, ex-, of in- vóór Lat. en a (a privans) vóór
Gr. woorden wijzen op de volledige afwezigheid van het een of ander; b. v. ebracteatus, zonder schutbladen; exsue- ïus, saploos; inodorus, reukloos; aphyUus, bladloos. Het woord ntdhis duidt hetzelfde aan: b. v. calycc nullo, bractois nirflis. de kelk.
de schutbladen afwezig. In bijzondere gevallen wordt in dien zin ook bet woord aborlivits, onontwikkeld, gebezigd, b. v. stamina abortiva, onontwikkelde mecldrad en. Xudus (Gr. (jymno-j, naakt, geeft te kennen, dat het deel,
bij welks naam het gevoegd is, zijn gewoon bekleedsel, omhulsel of aanhangsel niet bezit; b. v. cauüs nudus, een stengel zonder bladen; Jlos niuhts, een bloem zonder bekleedsel; corolla nuda, een blocmkroon zonder kelk; racemus nudus, een tros zonder schutbladen; arista nuda, een onbehaarde kafnaald; receptaculum nudum, een vrucht bodem zonder haren of scbubjes: gym- nospernas, naaktzadig, d. i. met zaden zonder be- kleedscl. Sterüis duidt daarop, dat een omhullend of bekleedend deel
zijnen inhoud of datgene, wat het gewoonlijk bekleedt, niet bevat; b. v. anthera sterüis, een helmknop zonder stuif- meel; bractea sterüis, een schutblad, in welks oksel geen bloem wordt gevonden. |
|||||
|
:\',
|
|||||
|
liet tegendeel wordt door ferttlis aangeduid; b. v. aittliera fcififis, een stuil-
ïne elbevattende helmknop. De uitgang -acens en somtijds •mus duidt op zekere alge-
meene overeenkomst; b. v.foliaceics, blad ach tig; corottinus, b 1 oemkr oonach t ig. Zoo de overeenkomst echter niet volkomen is, dan wordt
dit vaak aangeduid door het voorplaatsen der woordjes sub-, vix of obsolete; b. v. subcordatus, vix cordatus, obsoletecordatus, nagenoeg, eenigzins, ter naauwernood hartvor- mig; óf ook wel door de diminutiva der woorden; b. v. pla- ntuscnliis, nagenoeg vlak, enz. De uitgangen -fornuis (Gr. -morphus en -oideus) geven, even
als somwijlen -arts, -atus en -osus, ccne overeenkomst in vorm te kennen; b. v. reniformis, niervormig; (rhizomorphus, wortel vorm ig ; petaloideus, bloemblad vormig:) lenti- rularis, 1 insvormig; cordatus. hartvormig; tubulosus, l»u is v ormig. De voorgeplaatste woordjes ob- of obverse wijzon aan, dat
eenige vorm aan eenen andoren tegenovergesteld is: b. v. obcordatus, omgckeerd-hartvormig; obverse-cuneatus, om- gekeerd-wigvormig. De uitgangen -ulis, -avis of -mus geven somtijds de plaat-
sing der doelen te kennen; b. v. ramcalis, petiolaris, caulinus, op of bij eenen tak, bladstocl, stengel geplaatst. De woordjes syn- en gamo- vóór Gr. woorden geplaatst,
duiden op eene verceniging; b. v. syncarpicus, met vcree- nigde vruchten; gamopetalus, met vergroeide bloem- bladen. De woordjes supra-, inj\'ra-, intra-, extra-, inter-, (epi-, hypo-,
peri-,) enz. met andere woorden vereenigd, hebben dezelfde kracht; b. v. suprafoliaceus, boven de bladen geplaatst; interpetiolaris, tusschen de bladstelen geplaatst; hypo- phyllus, onder de bladen geplaatst; enz. Zoo eenig deel eene eigenschap vertoont, die als middcltoc-
stand van twee andere kan beschouwd worden, dan worden, ter aanduiding hiervan, de beide voor de laatste gebruikelijke |
|||||
|
I
|
|||||||||||||||
|
kunsttermen vereenigd; b. v. cordato-tagittatus, hart-pijl-
vormig; inciso-crenatus, ingesneden- gekarteld; flavo- rirens, geelgroen. Hierbij wordt steeds liet woord, hetgeen op de duidelijkst uitkomende der beide
eigenschappen betrekking heeft, achteraan geplaatst. Aanm. In het vervolg zullen ons nog meenlcre woordjes voorkomen, welke, bit
andere woorden gevoegd, de bcteekenis hiervan wijzigen. |
|||||||||||||||
|
§ 2.
De grootte.
|
|||||||||||||||
|
Hij de vermelding van de absolute grootte zijn de Fran-
sehe kruidkundigen tegenwoordig veelal gewoon, zich van het nieuwe metrische stelsel te bedienen. De overigen ge- bruiken nog steeds de maatverdeeling in voeten fpedesj\', duimen (pollices, unciae)11 en lijnen (lineae)m\', die bij ons, in Duitschland en in Frankrijk op de oude Fransche, en in Kngcland op de oude Engelsche maten betrekking hebben, waartusschen evenwel nog eenig verschil bestaat. De meter of nieuwe el komt overeen met ruim 3 oude voeten; de decimeter e>f
palm met ruim 3 oude duimen; de centimeter of duim met büna 4\',S oude lijnen, en dfl millimeter of streep met büna ty| oude lyn. — De oude el bevat 2 voet; de voet 12 duim; de duim 12 lijn. Andere oude maten, waarvan men zich thans echter zeer zelden bedient, zijn:
|
|||||||||||||||
|
capiïluty
wiguis,
di ij it lts,
palmtts,
apithama,
dodrans,
cubittts,
Ui/Kt,
hrachinm,
<>r>jyay |
een haar = Vi2 ltfn.
een nagel = tyj duim.
een vinger of
een handbreed = 3 duim. een kleine span = 7 duim.
een grootc span = 9 duim.
een voorarm = 17 duim.
een el of
een arm — 2 voet.
een vadem =: 6 voet.
|
||||||||||||||
|
Hierna heeft men ook adjeetiva afgeleid, zoo als: pollicaris, diji\'alis, uliicn-is, ti~
iiearis, spithamaeus, pedatis. enz. — Het woordje hrmt- (Gr. semi-) vó*ör zulke woor- den geplaaUt, geeft te kennen, dat men de helft van den maat. en sc*qui-, dat men dien anderhalfmaal bedoelt; b. v. .temipollicarh^ oen halve duim groot; sesqui- pfidaliit ftnderhftlf voet groot. Ter aanduiding van de betrekkelijke grootte, bedient men
|
|||||||||||||||
|
5
|
|||||||
|
zich van verschillende woorden, die naar omstandigheden
gekozen worden. Zoodanige zijn I). v. aeqvalia, even lang; inuequulis, van ongelijke lengte; altus, giganteus, mimitus, pygmaeus, magnus, parvus, arctus, augustus, lotus, zoo ook de comparativa dier woorden, enz. Ter nadere omschrijving worden hiervóór nog de woordjes
dimidio, duplo, triplo, enz. geplaatst; h. v. dimidio major, de helft groot er; duplo brevlor. tweemaal korter; enz. |
|||||||
|
§3.
Het getal. Ter aanduiding van liet absolute getal der deelen, dienen
de gewone hoofdgetallen; b. v. semina quatuor, vier zaden; stamina quinque, vijf mccldraden. Indien zij met adjectiva verbonden zijn, dan plaatst men
vóór Latijnsche woorden: uni-, bi-, tri-, quadri-, quinque-, sex-, enz.; vóór Grieksche: mono-, di-, tri-, tetra-, penta-, hexa-, enz.; b. v. unilocularis, ddnhokkig; quadrifulus, vier- spletig; monospermis, éénzadig; pentasepalus, met vijf kelkbladen. Orgnnen uit verscheidene kransen bestaande, worden beschreven door
opgave van liet getal der kransen en het getal deelen, waaruit iedere krans bestaat, met het teeken X verbonden; b. v. een 2 X \' bladige bloem, d. i. een bloem, die uit 2 kransen bestaat, waarvan iedere krans uit 3 bladen is zamcngesteld De woorden, waardoor het betrekkelijk getal der deelen
wordt uitgedrukt, zoo als: pauci, midti, pluri, duplo, triplo, enz., (Gr. isos, anisos, meios, olygos, pohj, enz.) worden meestal met adjectiva verbonden; b. v. pancijlorus, weinige bloe- men dragend; plurilocularis, meer hok kig: pobjgon us, veel- hoekig. Het woord rarus, schraal, wordt gebruikt ter aanduiding,
dat bepaalde deelen slechts in geringe hoeveelheid voorhan- |
|||||||
|
6
|
|||||||
|
den zijn, b. v. raulis pilis raris, (een schraalb e haarde
stengel) d.i. een stengel met zeer weinige haren. Aam*. Simplex wordt soms als synoniem met imus, doch vooral in
tegenstelling van duplex, triplex,........multiplex gebezigd, welke laatste woor-
den inzonderheid gebruikt worden, ter aanduiding, dat een deel uit twee,
drie,..........meer gelijksoortige, elkander omgevende doelen bestaat. |
|||||||
|
Hot te v o o r s c h ij n komen, de duur
en het afvallen. Naarmate een deel eerder dan, tegelijk met, of later dan
een ander bepaald deel te voorschijn komt, noemt men het praecox, vroeg, coétaneus, gelijktijdig, of semtinus, later. Men noemt een deel, zoo het levend ldijl\'t één uur......horarius.
één dag, . . . . . dinrnus.
één nacht, .... nocturnus.
één etmaal, .... ephemerus.
twee dagen.....biduus.
drie dagen. .... triduus, enz.
ééne maand, .... menstrualis.
twee maanden, . . . bimestris.
drie maanden, . . . Irimestris, enz.
één jaar,.....anmtus.
twee jaren, .... biennis.
langer dan 2 jaren, . perennis.
Eindelijk noemt men een deel: 1. caductu, vervallend; zoo het terstond na zijne vor-
ming afvalt. 2. deciduus, afvallend; wanneer het, na in een bepaald
vegetatietijdperk zijne functie volbragt te hebben, afvalt. ])ersistens, blijvend; zoo het, zijne functie in eenbepaald
vegetatictijdperk volbragt hebbende, niet afvalt. Een blijvend deel knn zijn : |
|||||||
|
7
|
|||||||
|
3. marcescens, verdroogend; wanneer het alsdan vcr-
tienst of\' verdort; of
4. excrescens; uitgroeijend, wanneer het nog blijft voort-
groeijen, en hierdoor in vorm of omvang verandert. Voorb. kik. v. Papaver. 2. de bladen der meeste boomen, enz. 3. blkr. v. Campa-
nula, v. Erica. 4. kik. v. Pnysaiis Alkvkeiigi\\ stij. v. Geranium. Aanm. Praecox wordt ook gezegd van plantendeelen of van geheelc planten, die
reeds zeer vroeg, in het begin des jaars, en srrotinus vun die. welke zeer laat te voor- schijn komen. — Men gebruikt ook wel, om aan te duiden, dat cene geheele plant •tnnuus is, de teekens Q, J , (7) , of (1); dat zij bknnis is, (••, _[_ , <ƒ, (£,, of (2) en dat zij perennis is: (cè), wanneer ondcraardsebe stammen bovcnaardschc stengels dra- gen, of voor struiken Qj. en voor boomen fy — Annotinus wordt nu eens toegepast op een deel, hetwelk édn jaar oud is, dan weder op iets, hetgeen jaarlijks op nieuw te voorschijn komt. — Perennis wordt somtijds als synoniem gebezigd met biennis. — Fugax, vlugtig, — caducus. — Dat een deel deciifuus is, wordt, daar zulks tot do meest gewone verschijnselen behoort, bij de beschrijving niet vermeld, — Accres- em = excretcens. — |
|||||||
|
§ 5.
De z e 1 f s t a n d i g h e i d en inwendi&re
toestand. üe kunsttermen, ter aanduiding van de zelfstandigheid der
deelen dienende, zijn in hunne beteekenis te algemeen bekend, dan dat het noodig zou zijn, ze nader te omschrijven. De meest gebruikelijke zijn deze: mollis, zacht, weck.
m iicüagin ostis, s 1 ij m e r i g.
gelatinosus, geleiachtig.
carnosus, v 1 e e z i g.
farin nsus, melig.
ijrumosus, kruim ig.
fragilis, broos.
membranaceus, vliezig.
chartaceus, papierachtig.
pergameneus, perkamentachtig.
herbaceus. kruidachtig.
|
|||||||
|
s
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Ter beschrijving van den inwendigen toestand, bedient men
zich meestal van do woorden: 1. cavus, hol; voor oen van binnen ledig deel, welke ook
de vorm der ledige ruimte zijn moge. 2. Jlsttdosus, pijpig (f. 1 d.d.); voor een van binnen
ledig deel, met cylindervormige holte. 3. bi\'/istidosus, tweepij pig (f. 2 d.d.); voor een deel, het-
wclk twee, door een overlangsch middelschot gescheidene, cy- lindervormigc holten bevat. 4. exsuccus, saploos; voor een deel, hetwelk inwendig
geen sap bevat. 5. solidus, digt, vast; voor een van binnen met eene vaste
zelfstandigheid gevuld dcol. 6. succulentus, saprijk; voor een deel, waaruit bij eene
ligte drukking sap vloeit. 7. pulposus, breiachtig; voor een, met eene breiachtige
stof gevuld deel. 8. medidlosus, mergachtig; voor een deel, hetwelk eene
mergachtige zelfstandigheid bevat. 9. loculosus, hokkig (f. 3 a en b. o.D.); voor een deel, dat
inwendig met dwarsche tusschenschotten van merg voorzien is. Voorb. 1. vrb. v. Sfalricaria Chamomilla. 2. st. v. Turaxacwn officinaU. 3. st. v.
LobJia Dortmanna. 4. vr. v. Capsicum. 5. w. v. Daucus Carota. 6. vr. v. Citrus. 7. vr. v. Tamarindus indica. 8. st. v. Sambucus nigra. 9. w. v. Cicuta virosa; st. v. Juncus glaucus. Aanm. Pimgotut =: spongiosus. — Sphacelatus wordt somtijds nis synoniem met
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
9
|
|||||
|
scariosus gebezigd. — Zoo ook tubuïosnx met Jrstulosus. — Compactus " solidus. —
Xitccosus — sucsufciittts. — Tnanis wordt als synoniem gebezigd nu eens met exsuccus, dan weder met medullosus. — Een met eene andere zelfstandigheid gevuld deel wordt in \'t algemeen ook wel farctus, opgevuld, genoemd. — Zoo in de sappige, brei- of raergachtige stof. waarmede een deel gevuld is, andere deelen besloten /i.;n, dan noemt men de laatste: partes nidulantes, nestelende deelen, b. v. de zaadjes (*•*- mina nidulantia) In de vrucht van Ribes. — Septatus — locnlosn*. — De oppervlakte
Ter beschrijving van do groeven, weike men op plantcn-
<leelen aantreft, bezigt men de volgende kunsttermen: 1. punctatus, gestippeld: met kleine, ronde, Btipvormige
groefjes. 2. scrobkulatus, klei n groc vig; met kleine, ronde, dni-
delijk zigt- en tastbare groetjes. 3. favosus, bon i graatvormig; met hoekige, op de eel-
len eens honigraats gelijkende groeven. 4. foveatus, groevig; met grootere, ronde, verspreide
groeven. 5. sukatus, gesleufd; met lijnvormige groeven.
6. canaliculatus, gootvormig; met brcede, overlangschc
groeven. 7. carinatus, gekield; met overlangschc groeven, die aan
den anderen kant uitspringen. 8. rimosus, spletig; met onregelmatige dwarsche en ovcr-
langsche kloven. Voorb. 1. 1)1. v. Vaccbtutm Vitis Maea. 2. vrb. v. Aster. 3. vrb. v. Onopordou
acaule. 4. blobl. v. Frititlaria imperialis. 5. st. v. Pastinaca sativa. 6. bist. v. liubus fdaeus. 7. bl. v. Lactuca Scariola. S. schors v. Vlmus campestris. Aanm. Punctatus noemt men ook wel een deel, hetgeen doorschijnende klieren
bezit, welke zich op het eerste gezigt als stippen voordoen. Sommigen noemen dit in \'t bijzonder pdlucido-puncta\'us. — Porosus en areolatus .— scrobiculatus. — Ah veolatus —favosus. — Foveoïatus —foveatus. — Bij canaliculatus en carina\'us wordt somtijds het getul groeven nader bepaald (quadricanalic, bicarin. enz.) — Behalve de genoemde woorden, zijn ook nog ter beschrijving van groeven gebruikelijk: per- foratus, doorboord, hetgeen gezegd wordt van een deel met kleine en cribrosu.i, zeefacbtlg, van een deel met grootere, rondo, doorgaande openingen of gaaties. —• |
|||||
|
10
|
|||||
|
Voorts nog de woorden: exaratus, geploegd, excavatus, uitgehold, exestts, uit-
gevrcten, enz., die echter van te onbepaalde heteekenis zijn, om bij eene naauw- kcurige beschrijving gebezigd te worden. Talrijker zijn de kunsttermen, die ter beschrijving van de
op plantendeclen voorkomende verhevenheden dienen. Naar de wijze van ontstaan dezer\' verhevenheden, brengen wij ook de daartoe betrekkelijke kunsttermen onder twee af\'dee- lingen. A. Kunsttermen, voor verhevenheden, afliankelijk van sterkere
ontwikkeling van onder de opperhuid gelegene deelen. 1. tuberculatus, bultig; met kleine, dikwijls onregelmatig
geplaatste verhevenheden ftubercuhi). 2. umbonatus, genaveld; met ronde, in het midden van
een uitstekend punt voorziene verhevenheden. 3. mamillatus, mam ach tig; met kegelvormige, aan den
top afgeronde verhevenheden (mamillae). 4. striatus, gestreept: met zeer fijne, lijnvormige ver-
hevenheden fslriaej. 5. annnlatus, geringd; met ringvormige rondom het deel
loopende verhevenheden. 6. costatus, geribd (f. 4); met grove, uitspringende, on-
derling evenwijdige verhevenheden fcostaej. 7. spinosus, gedoomd (f. 5); met lange, stijve, spitse
uitsteeksels (spinaej. Voorb. 1. vr. v. Cucumis Mulo; vrb. v. Ilelminthia Echioides. 2. st. v. Melocactus.
\'A. st. v. Mamillaria. 4. st. v. Lapsana communis. 5. w. v. Cephaelis Ipecacuanha. c>. st. v. Echinocactus; vr. v. vele Cmbelliferae. 7. st. v. Smilax aspera. Aan in. Tuberculatus wordt soms ook gebruikt in de beteekenis van knobbelig.
aanduidende de aanwezigheid van groote, onregelmatige verhevenheden, b. v. de wor- telstok van Convallaria Polygonatum, In dezelfde beteekenis wordt ook wel het woord nodo&us gebezigd. — Niet zelden wordt ook het woord areolatus, geheel ten onregte, als synoniem met tuberculatus, in de boven opgegevene beteekenis, gebruikt. — Lineatits, gelijnd, duidt hetzelfde aan als striatus, wordt echter door sommigen gebezigd ter aanduiding van cenigzins breedcre strepen, dan door striatus bedoeld wordt. — Gibbus of aibbosus, bultig, zegt men van een deel, hetgeen op eene en- kele plaats cenigzins \'uitpuilt; b. v. de kelk van vele Cruciferae. — Gyrosus wordt o. a. somtijds toegepast op een deel, hetwelk lijnvormige, gebogene, evenwijdige verhevenheden bezit; hot komt echter nog onder een aantal andere beteekenisseu voor. — B. Kunsttermen voor verhevenheden, alleen afliankelijk van
sterkere ontwikkeling van het opperhuids-cehveefsel. |
|||||
|
11
|
|||||
|
1. papulosus, blaas dragend: met vocht bevattende blaas-
jes (papxdac) bezet. 2. lepklotus, schilfcrig: met kleine, aangedrukte, ge-
kleurde schubjes (lepklesj. 3. paleaceus, stoppelig; met drooge, strooachtige schubjes
fpaleaej. 4. squamosus, schubbig; met grootere, vliezige, schiib-
vormige organen (squamacj. 5. papulosus, tepel ig; met kleine, vleezige, wratvormige
organen (pupillae). G. verrucosus, wrattig; met hardere wratten fverrucaej.
7. asper, ruw: door kleine puntjes (stijve haartjes) ruw
op het gevoel. 8. pubescens, zacht harig; met korte, zachte, niet digt
bijeenstaande haren. 9. pilosus, harig; met lange, zachte, niet digt bijeenstaande
(dikwerf\' cenigzins gebogene) haren. 10. hirsutus, ruig; met korte, niet digt bijeenstaande, stijve
haren. 11. hispklus, stijf harig; met langere, zeer harde en
stijve haren. 12. sericeus, zijdeharig; met lange, zachte, glinsterende,
tegen de oppervlakte aanliggende haren. 13. arachnoideus, sp in ne webbi g ; met lange, fijne, net-
vormig ineengekronkcldc haren. 14. floccosus, vlokkig; met lange, zachte, in vlokken
vereenigde haren. 15. barbutus, gebaard; met korte haren, die in bosjes
vereenigd zijn, waarvan ieder uit den punt schijnt voort te komen. 10. ciliatus, gewimperd; met éénc rei haren fcilkiej,
langs den rand of de oppervlakte. 17. villosus, fijnharig; met fijne, lange, zachte, digt bij-
eenstaande. de oppervlakte geheel bedekkende haren fvillij. 18. lauatiis, wollig; met lange, zachte, witte, verschil-
lend gebogene haren (lana), die digt ineengedrongen, doch afzonderlijk onderscheidbaar zijn. |
|||||
|
12
|
|||||
|
19. toiiientosus, vi 1 tig ; mot lange, zachte, witte haren
[tomentum), die zoodanig incengekronkeld zijn. dat zij niet afzonderlijk te onderscheiden zijn. 20. strif/osus, scherp harig; met stijve, scherpe, van
onderen dikkere, digt hijcenstaande haren (striyae), 21. setosus, borstelig; niet lange, stijve, niet zeer tal-
rijke, stekende haren (setae). 22. muricatuS) zacht stekelig; met talrijke, korte, ste-
kende borsteltjes. 23. echinatus, cgclharig; met talrijke, lange, scherp*
stekende borstels. 24. acidcatits, stekelig (f. 6); met harde, scherppuntige
verhevenheden of stekels (actdei). Vooró. 1. bl v. Mescmbryanthemurn crys\'allinum. 2. bl. v. llippophaë rhamnoides.
3. vrb. v. Anlhemis arvensis. 4. st. v. ürobanche Hapum. 5. bl. v. Sempervivum tor- tuosum. G. bl. v. Atoö tnargariti/era. 7. st. v. Chacrophyllum temulnm. 8. st. v. Ra- tiuncuhts Lingua. 9. st. v. Clinopodium vulgare. 10. st. v. Epilobium hirsutum. 11. st. v. Oaïeopsiê cersicolor. 12. bl. v. PotentiUa anserina. 13. omw. v. Lappa tomentosa. 14. st. v. Verbascum Jtoccosum. 13. blobl. v. Me/iyanfbes tri/oliafa. 1G. st. v. Stellaria media. 17. st. v. Solamti/i villosum. 18. bl. v. Gnaphalium sylvaticum. 19. st. v. Ver- bascum Schraderi. 20. bl. v. Lithospcnnum arvnse. 21 blost. v. Papaver orien- tale. 22. vr. v. Anfhriscus vulguris. 23. vr. v. Castaneo vulgaris. 24. st. v. Rosa pim- pinellifolia. Aanm. Vesiculosus — papulosus. — Ramentaceus — paleaceus. — Squamatus —
squamosus. — PapiUaris — papillosus. — Callosus -- vmucosus. — Oranulatus, ge- korreld, onderscheid\' men soms van papillosus^ als strekkende, ter aanduiding vim uiterst kleine wratjes. — Men voegt bij de beschrijving van ru we deelen de woorden sursum of deorsitm. — De meesten gebruiken scaber en asper als synoniemen; som- migen zeggen alleen scaber van een deel, waarop men de puntjes slechts voelen, en aspery waarop men ze tevens zien kan. — In het Iiollandsch noemt men in *t al- geraeen alle met haren bezette deelen: behaard. — Somtijds zegt men ookpilosus van een deel, hetwelk geheel uit haren bestaat, óf noemt dit plumosus, gevederd, wanneer ieder haar op zich zelven weder zijdelings haartjes draagt. — Uirtus == ftispidus. — Cri/tilus of jiibatus, maunachtig, stt/ppeus, werkach tig, zijn geheel overtollige woorden. — Het is onnoodig fiolosericetts, halfz ijde hui lg, van sericeus te onderscheiden. — Villosus wordt in \'t Iiollandsch ook vlokkig genoemd. — De haren zelven worden onderscheiden in: pilt sunplices, eenvoudige huren; p. ra- inosi, getakte h.; p. uitciiiafi, haakvormigc h.; p. stellafi, stervormige h.; p. capitatii geknopte h.; p. gla/tdi\'.li/eri. kli erdragen d e h.; p. viscosi, kleverige haren; p, prurienles, jeuk haren; p. urentes% brandbaren; enz. — f/amosus, ha- k ig-bor stclig, noemt men een borstelig deel, welks borstels aan den top omge- bogen zijn, en glocfodiatu*, weerhakig, zoo de borstels aan den toppijlvormig zijn en tcruggebogene haakjes hebben. — Pungens wordt in \'t algemeen pen deel ge- noemü, hetgeen inet stekende verhevenheden bezet is. — De vorm der Mekels wordt dikwijls bij de beschrijving vermeld. — |
|||||
|
13
|
|||||
|
Een deel, waarop N°. 7 (bl. 10} of N°. 21 tot 24 (bl. 12) toc-
passelijk zijn, noemt men: annatus, gewapend. Een deel. waarop in \'t algemeen N°« 1 tot 8 (bl. !)), ND. 1 tot
7 (bl. 10) en N°. 1 tot 24 (bl. 11 — 12) niet toepasselijk zijn. dus een deel zonder groeven of verhevenheden: laevis, glad. Een deel, waarop in \'t bijzonder N°. 8 tot 20 (bl. 11—12)
niet toepasselijk zijn: glaber, kaal, en eindelijk: Een deel, waarop N°. 7 (bl. 10) enNü. 21 tot 24 (bl. 12)
niet toepasselijk zijn: inermis, ongewapend. Aanm. Imberbis, caltus, glabratus = glaber.— Mufictts - inermis. — Over de
tegenwoordige bcteekenis van nwlus z. b. bl.2. Linnaels definieerde uluh\'r: „super- ficie lubrica\' en nudus: .,setis et pilis desti t\'j tus" — Eigenaardige aanhangsels of bekleedsels, die men somtijds
aan de plantendeelen aantreft, hebben tot de vorming van verschillende kuusttermen aanleiding gegeven; zoo b. v. 1. reticulatus; met cene netvormigc huid omgeven.
2. Jibrosus: met eene vezelige huid bekleed.
3. alatus: gevleugeld (f. 7 a. en b.); met vliezige of blad-
achtige uitbreidingen aan de randen. 4. cicatrisatus; met likteekens {cicatrices) van afgevallene dee-
len bezet. Voorb. 1. schijnkuol v. Crocus reticulatus; bol v. Allium victoriale. 2. schijnknol
v. Gladiolus imbricatus; st. v. Cocos nuei/era. 3. vr. v. Biijnonia ecfiinata, v. Umus; st. v. Onopordon Acant/tium, v. Latliyrus palustris. 4. stammen van Ciieatl-ar, Pal- rnae, enz. Aanm. Nog meerdere woorden van dien aard zijn in gebruik, waarop vqj nog later
terugkomen. — Pteripterus — alatus. —Dipterus, tripteri/s; twee-, drievleugêlig, enz. = biala\'us, trialatm, enz. — Somtijds wordt de vorm der cicatrices nog afzon- derliik beschreven, en verkrijgt dan ook het deel, waarop zij voorkomen, bijzondere namen, zoo als: tessellatus, gcdobbclstccnd-, cancellatus. getralied; annulafus. geringd; enz. — Somtijds vertoont zich op de oppervlakte der deelen een zeker
beslag. De ter beschrijving hiervan gebruikelijke kunsttermen rangschikken wij onder twee afdeelingen. A. Kunsttermen voor beslagen, afhankelijk van eene wijziging
in den toestand der opjwhuidscellen. 1. roridus, bedauwd; met zeer kleine, doorschijnende ver-
hevenheden in het opperhuidsweefsel, die er als daauwdrop- pels uitzien. |
|||||
|
II
|
|||||
|
2. furfuraceus, ze melig; met zeer kleine schubjes (epider-
miscellen) bedekt, die er als zemelen uitzien en zich gemak- kelijk laten afvegen. B. Kunsttermen voor beslagen, afhankelijk van bepaalde uit-
scheidingsprocessen. 3. pulverulentus, bepoederd; met eene fijne, poederachtige
stof bedekt. 4. pruinosus, berijpt; met een zeer fijn wit beslag, dat
het voorkomen van rijp heeft. 5. farinosus, witbestoven; met een dikker, wit, melig
beslag. 6. glutinostis, kleverig; met een kleverig vocht bedekt.
7. glandulosus, klier ach tig; met kleine, eenig vocht be-
vattende en uitscheidende celgroepjes (glandtdae, klier en^ in de oppervlakte. Voorb. 1. bl. v. Puhnonaria maritima. 2. bl.v. Rhododendronfcrrugineum. 3.bl.v.
Halimus Portulacoides. 4. vr. v. Primus donustica. 5. bl. v. Priuiula farinosa. 6. bl. v. Stnecio viscosus. 7. bist. v. Prunus Padus. Aanm. Rorulcntus ~ roridus. — Meestal gebruikt men tle woorden viscosus en vis-
cidus als synoniem met gluHnoitu; enkelen willen intussclicn met f/luliitosus alleen aanduiden ile afscheiding van een watcrig-kleverig vocht en met viscosus of vis- cidus die van een vetachttg-kleverig vocht. — Sommigen gebruiken nog liet woord nudus voor een deel, waarop N". 1 tot 7 niet toepasselijk zijn. — Ten slotte blijven ter vermelding die kunsttermen over.
welke ter beschrijving van de op plantendeelen soms zigt- bare glans gebezigd worden. Zij zijn: 1. laevigatUS, als ge- polijst; 2. nitidns, glansend; (in minderen graad: nitidulus: in hoogcren: nitens: in de hoogste mate:) 3. lucidus, blinkend; 4. vehttimis, f luwcelglanzen d. enz. Voorb. 1. bl. v. Spfrtua Uicvi\'jata. 2. bl. v. Vinca minor. 3. bl. v. Prunus Laurocc-
rasus. 4. blobl. v. Viola tricolor. Aanm. Lucens, splendtns, sj\'lendidus, schitterend = lucidus. —
Het tegendeel van al deze woorden wordt uitgedrukt door
opacus, dof, mat. — PeUucidus, hyalinua of diaphamu beteekent: doorschij-
nen d. |
|||||
|
15
|
|||||
|
§ 7.
De plaatsing of stand. Algemecne termen ter aanduiding van de plaatsing van
eenig deel met betrekking tot een ander, zijn b. v. superfi- cialis, oppervlakkig; maryinalis, randstandig; basüaris, v o e t s t a n d i g; centralis, middelpuntstandig; excentricus, buiten liet middelpunt staande; parietalis, wan d - 81andig ; lateralis, zij de 1 i ngsch ; septalis, tusschen- schotstandig; periphaericus, aan den omtrek staande; axillaris, okse 1 standig; extraaxülaris, buiten den oksel staande, enz. Aanm. Terminalw, cindelingsch = apicalis. — Axilla, oksel, is Ue hoek door
twee verschillende declcn gevormd. — Alaris, mikstandig, zegt men soms van een deel, wanneer het zich juist in den hoek bevindt, die door de vorksgew^jze ver- deeling van een ander deel gevormd wordt. — De woorden apice, maryine, basi, dorêo <5f ad apicem, enz. enz. duiden hetzelfde aan als apicalis, enz. — Bij het gebruik van woorden, als de volgende, heeft men
meer een bepaald orgaan op het oog: caulinus, ramealis, ra- dicalis, petiolaris, stengel-, tak-, wortel-, bladsteel- standig, d. i. op of bij den stengel, de takken, enz. ge- plaatst; mterpeliolarü, tusschendebladstelengeplaatst; oppositi/olius, tegenover een blad; intrafoliaceus, extrafo- liaceus, tusschen (boven), buiten (onder) blad en staande; ramanea, stipulanea, in de plaats van eenen tak, van een steunblaadje staande, enz. Met betrekking tot de middelstof, waarin zich een deel
bevindt, heet het aè\'reus, zoo liet in onmiddellijke aanraking is met de dampkringslucht; epigaeus, zoo het bij zijne ont- wikkeling boven de aarde komt; /ii/pogaeus, indien het daarbij onder de aarde blijft; natans, zwemmend, zoo het op het water drijft; fluitans, meestroom end, zoo het de rigting van den stroom volgt; emersus, uitstekend, zoo het boven de wateroppervlakte uitsteekt; submersus, ondergedoken, zoo het onder de wateroppervlakte blijft. |
|||||
|
il,
|
|||||
|
Aunm. Subterraneits — luipoyaeus. — Demersits — submersus. — Planten» welke op
andere voorwerpen grocijcn, heeten pi. parasiticae, woekcrplan ten; zoo die voor- werpen andere planten zijn, dan noemt men ze in "t bijzonder pi. epiphytae. — De volgende kunsttermen dienen ter aanduiding der plaat-
sing van meerdere gelijksoortige doelen, welke aan een ander deel, hetgeen als de as beschouwd wordt, bevestigd zijn: 1. sptralis, spiraalstandig (f. 8.); de doelen zijn zoo-
danig rondom de as geplaatst, dat men hunne inplantings- punten door eene sehroeflijn vereenigen kan. 2. altemus, afwisselend of o verhoek sch (f. 9.); de
deelen zijn aan weerszijden van de as zoodanig geplaatst, dat het inplantingspunt van één deel aan den eenen kant steeds valt tussehen de inplantingspuntcn van twee doelen aan de tegenovergestelde zijde. o. oppositus, tegenovergesteld (f. 10.); de inplantings-
punten der aan weerszijden van de as geplaatste doelen be- vinden zich regt tegenover elkander. 4. verticillatus, kransvormend (f. 11.); eenige deelen
zijn rondom de as op gelijke hoogte ingeplant. Door de woorden temus, quatemus, quinus, senus, enz.
drie-, vier tal lig, enz. wordt het getal der deelen (leden), waaruit eene krans fvevticillusjbestaat, aangeduid. Zoo de deelen slechts de helft van den omtrek der as inne- men, dan noemt men ze pariet semwerticillatue, hal fk rans- vormende doelen. 5. comosus, kuifvormend (f. 12 a. en b.); aan den top
der as op gelijke hoogte, doch in verschillende vlakken in- geplant. 6. rosulotus, rozet vormend (f. 13.); hetzelfde aan den
voet der as. 7. umbellatus, scherm vormend (f. 14.); in één horizon-
taal vlak aan den top der as bevinden zich de diepe insnij- dingen van een enkel deel, of zijn meerdere gelijksoortige deelen digt bij elkander ingeplant. 8. Jlubelliformis, waaij erv ormend (f. 15.): hetzelfde in
oen vertikaal vlak. |
|||||
|
17
|
|||||
|
0. fastigiatus, even hoog (f. 16.); de op verschillende
of op gelijke hoogte ingeplante dcelen liggen met hunne toppen in hetzelfde vlak. 10. deeussatus, gekruist (f. 17.); de boven elkander ge-
plaatste paren van tegenovergestelde deelen kruisen elkander onder cenen regten hoek. 11. secundus, eenzijdig (f. 18.); aan eénc enkele zijde
der as, in hetzelfde vlak geplaatst. 12. unüateralis, éénzij ds wendig (f. 19.)\'; op verschillende
zijden der as ingeplant, doch naar e\'éne zijde gerigt. 13. sparsus, verspreid (f. 20.); schijnbaar zonder eeni-
gen regelmaat langs de as ingeplant. Eindelijk kunnen nog in dien zin woorden te pas komen,
als: superposities, boven elkander geplaatst, unisevialis, bi-, tri-.....multtserialis, e dn-, twee- enz. veelrcijig,
d. i. in één, twee reijen staande, enz. enz.
Voorb. 1. De inhcehting van de bladen aan destengels der meeste planten. 2. bl.
v. Tilia paruifotia. 3. W. v. Iïumulm Lupulus. 4. bl.v. Asperula oclorata. 5. bl. v. Carica Papaya. (ï. bl. v. Taraxacutn officinale. 7. bl. v. Corypha umbraculifera. 8. bl. v. C/taniaerop.i fiuinilis. 9. blost. v, AchUh\'a Millefolinm. 10. bl. der meeste Labiatae. 11. blo. v. Andromeda caUjculata. 12. blo. v. Pyrola secunda. 13. bl. v. Jasione montanu. Aanm, Ste\'lattts en radiatus = verticWalus. — Dimidiatus = semivertictllafus. —
Ken deel, hetwelk kuifvormende deelen draagt, wordt soms zelf cottiosus genoemd, b, v. semina comosa, gekuifde zaden, d. i. met kuifvormendehaarbundels bezette zaden. — Partes coronantcs, p, terminantes — p. comosae. — De deelen, welke de kuif vormen, worden (vooral zoo het bladen of bloemen zijn) corona, kroon, o\'f finzondcr- heid zoo het haren zijn) coma of des ma kuif, genoemd. — liosellatus =r. rosulatus.— Umbraculiferus — JtabrtUferm. — Corymbosus = fastiyiatus. — Cruciatus en brachia- tus ■=. decussatus. — Sommigen gebruiken het woord sparsus als synoniem met spi- ralis. — Unifarittfi, bi/an\'us, enz. = laiisirialis, enz. — S.yuarrostts, rnpplg, wordt soms gebezigd, als vele gelijksoortige deelen rondom cene as in allerlei rigtingen ztfn uitgespreid, b. v. de schubvormige blaadjes van liet omwindsel van Carthamus tinctorius. — Zoo de leden van meerdere elkander omgevende kransen zoodanig ge- plaatst zijn, dat die der cene krans afwisselend geplaatst ziin niet die der opvol- geilde, dan noemt deze niet p. altemae, maar p. atternantes; docli staan de leden van eene krans juist voor die der andere, dan worden z\\j p. oppositae genoemd. — Terwijl door i.inxaels het woord distichus op bladen werd toegepast, die, waar ook aan den stengel vastgehecht, slechts naar twee bepaalde zijden gerigt waren, (zoo ook tristichus, naar drie zijden enz.) hebben hiteren het in geheel andere beteekenissen opgevat, zoodat er thans bij de verschillende schrijvers veel verschil bestaat in den zin, welke daaraan gehecht wordt. — Kindelyk wordt nog het woord itnmtrsui op een deel toegepast, hetgeen schier geheel verborgen tusschen amUiv inligt. - |
|||||
|
18
|
|||||
|
§ 8.
De rio;tin2:. Hij de beschrijving van de rigting der plantendeclen kun-
nen in de eerste plaats de uit het dagclijksche leven in hunne beteekenis genoeg bekende woorden voorkomen, als: sursum, deorswn, antrorswn, retrorsum, introrsum, extrorsum, boven-, beneden-, voor-, achter-, binnen-, buitenwaarts; InngitudinaUter, ovorlangs; transversaliter, dwars; enz. Voorts nog de volgende :
erectus, regtstandig, opgerigt (f. 21 o.); in eene lood-
regte rigting naar boven gegroeid. fiorizontalis, waterpas (f. 21 /;.); in horizontale rigting
ontwikkeld. perpendicularis, 1 o o d r e g t (f. 21 c.); in loodregte rigting naar
beneden gegroeid. penden», hangend (f. 21*.), wordt op declen toegepast, die, aan
een ander deel bevestigd, vrij en bewegelijk in loodregte rigting ne- (lcrhangen, b. v. de bloemen van Fuchsia coccinea, de bloemtrosscn van Cytisus Laburnum, enz. Terwijl men in het algemeen al wat niet regtstandig, water-
pas of loodregt is, obliquus, schuinsch of scheef noemt, bezigt men somtijds nog als nadere aanduiding hiervan de volgende woorden: arrectus, opstaand (f. 21 d.); slechts weinig van de regt-
standige rigting afwijkend. erecto-pateiis, opgeri gt-af staand (f. 21e.); eenigzins
verder daarvan afwijkend. patens, afstaand (f. 21/.); ongeveer het midden houdend
tusschen de regtstandigo en horizontale rigting. diffusus, wijd-uitgespreid (f. 21 g.); bijna volkomen
waterpas. divergens, uitgebreid, (f. 21 /i.); iets lager dan waterpas.
divavicatus, sterk uitgestrekt (f. 21 i.); ongeveer het
midden houdend tusschen de horizontale en loodregte rigting. |
|||||
|
19
|
|||||
|
refieasus, omgeslagen (f. 21 k.); nader bij de loodlijn.
refrctctus, omgebogen (f. 21 l.); bijna volkomen loodregt. In tegenoverstelling van rectus, rog t, heet een deel met
eene of meerdere bogtcn curvcttus, gekromd. Een regt deel kan daarenboven zijn: strictus, gestrekt,
d. i. regt en regtstandig; rigidus, strak, cenigzins breek- baar; Jirmus, stij f,—waarvan het tegendeel isjlexilis, buig- baar, gemakkelijk te buigen; oïdebilis, zwak, door teêrheid van weefsel niet in staat regtop te blijven. Bijzondere soorten van kromming worden door de volgende woorden aangeduid. 1. adseendens, opstijgend (f. 22.); eerst waterpas, en
dan, eenen boog beschrijvend, regtstandig. 2. decumbens, liggend (f. 23.); eerst cenigzins regtstan-
dig, en dan, cenen boog beschrijvend, horizontaal. 3. declinatus, neergebogen (f. 24.); eerst cenigzins regt-
standig, en dan, met eenen boog, loodregt. 4. cernuus, hellend (f. 25.); met den top cenigzins zijde-
lings gerigt. 5. nutans, knikkend (f. 20.); met den top geheel zijde-
lings en naar beneden gerigt. 6. flexuosus, heen en weer gebogen (f. 27.J; bij af-
wisseling met ronde of hoekige bogten her- en derwaarts ge- bogen. 7. geniculatus, geknikt (f. 28.); geleed en bij ieder lid
van rigting veranderend. 8. contortus, gekronkeld (f. 29.); min of meer regelmatig
spiraalvormig gedraaid. 9. circinalis, krulvormend >,f. 30.); in hetzelfde vlak op
zich zelf opgerold. 10. scandens, klimmend; zonder (f. 31 a.) óf met (f. 31 b.)
behulp van windende doelen aan andere voorwerpen gehecht. 11. volubilis, windend; regts, dextrorsum (f. 32 a.), óf
link9, sinistrorsum (f. 32 b.), rondom andere deelcn of voor- werpen gekronkeld. |
|||||
|
:>0
|
|||||
|
Eindelijk kunnen de deelen, met betrekking tot hunne rig-
ting. nog zijn : 12. partes resupinatce, om geven d e d e e 1 e n ; zoo zij zich,
in vergelijking met andere gelijksoortige deelen, als onderst hoven gekeerd voordoen. 13. p, incurvatce, ingebogene d. (f. 33.)zoozij in het mid-
den buitenwaarta en met den top binnenwaarts gebogen zijn. 14./). conniventcs, tocbuigend e d.; zoo nabij elkander
staande gelijksoortige deelen met hunne toppen naar clkandtr toegebogen zijn. Voorb. 1. st. v. Comarum palustre. 2. st. v. Ajuga Chamaepitys. 3. takken v. Sa-
It\'x Babylonica. 4. blo. v. Jlelianthus annuus. 5. blo. v. Geum ricale. 6. st. v. Oenothent pumila. 7. st. v. Alopecurus geniculatus. 8 st. v. Cosf/ts: bl. v. Salixalba^ vav.contortti. 9. jonge bladen van Cycas; inflorescentie der Borragineae. 10. st. v. ïledera Ifelix, v. Vitis vini/era. 11. st. v. Conrotvulus Sepium, v. Humulus Lupulus. 12. blokr. v. Tri- folium resupinatum, v. Pogostemon plecthrantoides. 13. bl. v. Alol\' incurva. 14. meel- draden v. Glechoma hederacea. Aanm. Op vlak uitgebreide deelen, zoo als bladen, wordt bet woord horizontalt*
toegepast, wanneer zij, gelijk de meeste bladen, met de bovcnvlaktc naar den hemel en met de ondervlakte naar de aarde gekeerd zijn; verticalis of adoersus, op den kant staande, zoo hunne randen naar boven en beneden gekeerd zijn, b. v. dêSOOge* naamdc phyllodia van vele Acacia-soorten; de laatstgenoemde rigting kan van eene halve draaijing om de as aan den voet der deelen afhangen, zoo als b. v. met de bladen van Lactitca Scariola, Achillea Jilipendula enz. het geval is. Deze draaijing ka:, zoo sterk zijn, dat het deel zich daardoor als geheel omgekeerd voordoet, zoodat de vlakte, die oorspronkelijk de onderste was. naar boven gekeerd wordt, zoo als b. v, de bladen van.-l/^/\'oemeWa-soorten. Eindelijk noemt men vlak uitgebreide deelen: schcef- vlakkig, wanneer hunne boven-en ondervlakte in eenen spitsen en afgeronden hoek zamenkomen, zoo als b. v. do bladen van Fritillaria imperiatt\'s. — Vele der in deze § genoemde woorden, welke betrekking hebben op naar beneden gcrigte deelen, wor- den in de toepassing met elkander verward. — Dependens en pendnlus — pendens. Het woord pendens wordt ook dikwijls toegepast op deelen, die eigenlek p. declinato\' moesten hecten.— Patulus — palens.— Dijhisus komt ook voor in de bcteekenis van: sterk getakt, met uitecnloopende takken; b.v.caulisdixFnsiis. — Recurcatus, revolutus, re- clinatus en retroflexus := rejtexus.— R-itrofrac-\'us ^refracttts.— Gr. ortho—— rectus.— Arcuatus wordt vooral als synoniem met curvatus gebezigd, ter beschrijving van oen deel met slechts eVnen ronden bogt. — Laxns, slap —tteèitf*. — Adsurgens — adscendens. — Defiexus = dcclinalm; de zoo even by rcflexus opgenoemde woorden worden ook dik- wyls voor declinaftts gebruikt. — TovtiUs, tortus, tortuosns, intortus, = contortus. Als synoniem met tortiïi.t en rolubilis bezigt men ook wel spiralis, — Inversus =resu- pinatus. — Inftexus = inatrvatus, — Een naar cenig ander gekeerd deel heet in \'t alge- meen adcersus% toegekeerd: een van cenig ander afgekeerd deel: acersus, af- gewend: terwijl als tegenoverstelling v&n cutinivens het woord divergent in ge- bruik is. — |
|||||
|
:>A
|
|||||
|
§9.
De vereeniü;in"r. Naarmate gelijksoortige doelen meer of minder ver van
elkander afstaan, noemt men ze: 1. partes remotae, verwijderde doelen; zoo or eene be-
trekkelijk groote ruimte tusschen is. 2. p. aggrtgatae, opgehoopte d. (f. 12 a.); zoo zij zich
zeer digt bij elkander bevinden. Twee zeer digt bij elkander geplaatste doelen worden
partes geminatae genoemd. 3. p. fasciculatae, gebundelde d. (f. 34 a. en b.); zoo op-
eengehoopte deolen uit hetzelfde punt schijnen te ontspringen. Het getal der aldus in bundels geplaatste dcelen wordt
aangeduid door bijvoeging dor woorden: bmi, terni, qua- terni, quini... .enz., twee aan twee, drie aan drie... enz. Voorb. 1. bl. v. Sjxifraga granulata. 2. bl. v. Sedttm 7\'effe.vtun. blo. v. Valeriana
officinalis. 3. bl. v. Pinu.i Larix en andere /\'/«««-soorten; kn. v. Ficaria liantmcu- loides. Solitarüu, eenzaam, alleenstaand, wordt een deel ge-
noemd, wanneer het op zich zelf staat, zonder van gelijk- soortige dcelen vergezeld te zijn. b. v. de bloem van Tulipa. van Veronica hederaefolia, enz. Adpressus, aangedrukt, wordt een deel genoemd, het-
welk zeer digt tegen een ander aanligt, zonder daarmede vergroeid te zijn; b. v. pili cauli adpressi: folia eauli ad- pressa. — Het tegendeel wordt aangeduid door patent of pa- tulus. Zijn daarentegen digt bij elkander ontwikkelde dcelen te
zamen vergroeid, dan heetcn zij : 1. p. cidnatue, aangegroeide d.; zoo het ongelijksoortige
dcelen zijn, en 2. p. coitnatae, zamen gegroeide <!.: zoo het gelijksoortige
deelcn zijn. |
|||||
|
zz
|
|||||
|
Voorb. 1. ile schutbl. met de blost. v. Tilia. 2. de bl. v. Dipsaeus sylvestris; de hdr
der Malvaccae. Het tegendeel hiervan wordt aangeduid door liber, vrij,
d. i. on vergroeid. Eindelijk worden op een deel, naar gelang het op een
ander, hetgeen als zijnen drager beschouwd wordt, bevestigd, ingeplant (insertus) is, de volgende woorden toegepast: 1. stipitatiis, gestoeld (f. 9, lOcn 10.); zoo het doormiddel
van een lijnvormig deel (stipes, steel) bevestigd is. 2.,jieltatus, schildvormig (f. 35.); wanneer daarbij de
top van den steel nagenoeg in \'t midden van het deel be- vestigd is. 3. sessüis, ongesteeld, zittend (f. 11 a.); zoo het zon-
der steel bevestigd is. 4. decurrens, afloopend (f. 36.); wanneer de zelfstan-
digheid van een deel langs zijnen drager uitgebreid en hier- mede vergroeid is. 5. versatilis, bewegelijk; zoo een deel zoodanig op een
ander bevestigd is, dat het bij do geringste schudding in beweging wordt gebragt. 6. solatus, los; zoo het met een ander zoo zwak ver-
eenigd is, dat het door eene ligte aanraking daarvan af- valt. Voorb. 1. bl. v. Tilia; kil. v. Alnus glutinosa; bl. v. Rosa; vr. v. Prunus Ce-
rasus, enz. 2. bl. v. Ili/drocohjlc vulgaris. 3. bl. v. Saponaria ofjicinalis; stmp. v. Pa- paver, v. Nymphaea alba; kn. der meeste boomen enz. 4. bl. v. Verbascum Schraderi. 5. hkn. van zeer vele Oramineae. G. bl. v. Sedum album. A uu in. Dislans = remotus.— Con/ertus, approximalus, glomeralus, coarctatus, con-
globatus, compactus en somtijds ook composilus = aggregatus. — Didtrmus, conjugatus en duplicalus = geminatus. —■ Clausus = adpressus; b. v. calyx clausits, d. i. een tegen den bloemkroon aanliggende kelk. — Adliaerrns, accretits en affixus = adna- lus. — Coadnatus, coadunatns, (gr. gamomerits of minder goed] monomerus,) coalilus, cohaerens, agglutinatus, con/luens en conferruminatus (N.B. Dit woord beteekenteigen- ljjk : gesoldeerd!) = cort//o7/«.— Naar het aantal dcelen, die tot eengeheel vergroeid zn\'n, noemt men het laatste di~t tri-, hexamerus.....enz. — Door sommigen wordt
conjluens onderscheiden van connatus. ter aanduiding van de vergrocijlng van gelijksoor-
tige dcelen, alléén met hunnen top of hunnen voet. Hetzelfde wordt echter eenvou- diger en beter uitgedrukt door apice, basi, margine, enz. connatus. — Distinc\'.us en somtijds solutus = liber. — Do wgzc van inplanting wordt somwijlen nader bepaald door de vermelding van den miam des dragers en van andere bijzonderheden, waar- |
|||||
|
28
|
|||||||
|
voor woorden, zoo als transverse, obligue, enz. dienen. —De woorden petiolatus(Voor
gesteelde bladen), peduncula\'us (voor gesteclde bloemen), en pedicetlatus (voor an- dere gesteelde deelcn, b. v. knoppen» óf voor deelen met zeer korto steelen) betee- kenen hetzelfde als stipilatus. Bjj deze woorden voegt men soms naar gelang van do lengte des steels de woorden breve of longe. — Palaceus = margine stipitatus. — Ctr- cumneTus = $etsilis. — Somtijds gebruikt men muticus ook als synoniem met sessilis. — Semipeltatusi halfschtldvormig, wordt soms gebezigd, wanneer zich de steel van een schlldvormig deel op eenen \\x\\\\ grooten afstand van het midden bevindt. — |
|||||||
|
§ 10.
De v e r d e e 1 i n g. Men noemt een deel:
1. ramosus. getakt (f. 37. a en b.); zoo het in takken
gesplitst is. 2. furcatus of bifurcalus, gevorkt (f. 38.); d. i.in twee even-
wijdige deelen gesplitst. trifurcatus, quadviftircatus, enz.
3. dicltotonius, gegaffeld (f. 39.) in tweeen gesplitst; ieder
der onderdeden ook in tweeën, ieder dezer weder, enz. 4. irichotomvs, dr i egaffcl ig (f. 40.); in drieën gesplitst,
met voortgezette verdecling der onderdeelon in drieën. Het tegendeel van al deze termen wordt uitgedrukt door
5. simplex, onverdeeld.
Voorb. 1. w. on st. v. [71/ntts, Qttercus, enz. 2. stij. v. Ribtt Grossularia; stekel v.
Mimo*a fttreata; rank v. Mutisia hireinata; haren op den stengel van Leontodon Mj- pidum en v. Thrincia hirta; 3. st. v. Oenantht flstulosa, v. Valtrtatutta olitoria, v. j/ï- rttbilis Jalappa: stil*, v. Cordia, v. Satix pentandra. 4. st. v. Xeriutn Oleander, v. Silene infiala, v. Ni/ctago hortensia; .">. v,\'. v. Ditttctis Carota: st der meeste Monocoti/ledonen: doorn v. llosa centi/olia; rank v. 1\'assiflora coerulea. Aan in. Somtijds gebruikt men het woord integer in de boven opgegerene uctee-
kenis van simpfe.e. — |
|||||||
|
•>i
|
||||||
|
i n.
De vorm. *)
Het grootst aantal adjectieve kunsttcnnon dient ter beschrij- .
ving van den vorm der deelen. Van zeer algemeene beteekenis hieronder zijn b. v. de
volgende : elongatus, verlengd; abbrevlatus, verkort;
dilatatus. verbreed: (ingustatus, versmald:
ampliatus, verwijd; contractus, vernaauwd:
inrrassatus. verdikt: attenucttus, verdund;
enz., waarbij ter nadere omschrijving de woorden apice, mar-
t/ine, dor80, bast, enz. gevoegd worden. Aanm. Porrectus — elongatus. — Sommigen geven aan tttttnuatus deselfde beteekenis
als aan aiiguslalus. — Similis, dissimilis, par en impar hebben bij de beschrijving
der deelen, zoo er overigens niets wordt bijgevoegd, alleen betrekking op den vorm. Biformis, tweevormig, noemt men een .deel, hetgeen
nu eens cenen, dan weder een\' anderen vorm vertoont. Par- tes diffbrmes, o n g e 1 ij k v o r m i g e deelen, noemt men in de plantenkunde deelen, wier vorm verschilt; p. confortnes, gelijkvormige deelen, zoodanige, wier vorm dezelfde is. Eenen vorm zelven noemt men reguluris, regelmatig
(f. 41.); wanneer hij door meer dan ééne doorsnede steeds in twee gelijke helften kan verdeeld worden; si/mmetricus, symmetrisch (f. 42.); wanneer hij slechts door ée\'ne en- kele doorsnede in twee gelijke helften (eene regter- en lin- ker-, of eene boven- en onderhelft) kan verdeeld worden. Eenen vorm eindelijk, waarbij zoodanige verdecling in ge- lijkc helften onmogelijk is, heet irregularis, onregelmatig (f. 43.). |
||||||
|
Men bwlcxe bladt. 3 — 4.
|
||||||
|
Pil.
|
||||||
|
\'£.\'S \'Binder- J: Zrneri.
|
||||||
|
ZJ.CffStf,\'- dei
|
||||||
|
25
|
|||||
|
Aanm. Een streng wisknnstig regelmatige vorm wordt slechts «itcrst zelden ondei
du plantendeelcn aangetroffen. Men beschouwe dan ook al de volgende, aan de wis- kunde ontleende kunsttermcn als benaderende of vergelijkende uitdrukkingen. De vormen der plantendeelcn zijn eenvoudig, óf zamen-
ge s t e 1 d, óf stellen hiertusschen overgangsvormen daar. Naar gelang van de meerdere of mindere ontwikkeling der
verschillende afmetingen, treden de vormen der plantendeelcn op driederlci wijze op, d. i. óf 1°. voornamelijk in de lengte on\'t- wikkeld ; óf 2°. zonder cene aanmerkelijke dikte (hoogte) te ver- toonen, inzonderheid in de lengte en breedte ontwikkeld; óf 3°. bij de lengte en breedte eene aanzienlijke dikte parend. Naar dien grondslag kan men spreken van 1 ij n v o r m i g, vlak en ligchamelijk uitgebreide plantendeelcn. Ten einde nu ieder\' voorkomenden vorm door een bepaald
woord te kunnen beschrijven, maakt men van verschillende hulpmiddelen gebruik. Wij gaan thans tot de opnoeming hiervan over, en wel in de eerste plaats met betrekking tot de I. Eenvoudige vormen.
1.) Wanneer de vorm eenige overeenkomst vertoont met
bekende geometrische vormen , bezigt men ook de voor deze gebruikelijke kunsttermen; zoo noemt men b. v. «.) Lijn vormig en ligcham elij k uitgebreide deelen:
1. teres of cylindricus, volrond (f. 44.); zoo de vorm der
loodregt op de langste as gerigte doorsnede die eens cirkels is. [2. torosus, gezwollen (f. 45.); volrond, en hier en daar
opgezwollen.] 3. semiteres of eemicylindricus, halfrond (f. 46.); de vorm
der gemelde doorsnede is die eens halven cirkels. [4. canaliculatus, goot vormig (f. 100.); de vorm dier door-
snede is, ten gevolge van eene gootvormige uitholing, die eens halven cirkelomtrcks.] 3
|
|||||
|
26
|
|||||
|
[5. compressu8, z a m e n g e d r u k t (f. 47.); de vorm van meer-
genoemde doorsnede is eenigzins die cener ellips; d. i. wan- neer het deel twee gewelfde zijden met stompe kanten heeft. | f6. auceps, tweesnijdig (f. 48.); het deel heeft twee ge-
welfde zijden met scherpe kanten.] 7. triangtdaris of triangulaluH, driehoekig (f. 49 a.);de
vorm van meergemelde doorsnede is die van oenen driehoek met uitgeholde zijden en scherpe [aciitangulus] óf stompe hoeken (obtusangulus), quadrangidaris (f. 49 b.); quinquangularis; enz.....multav-
gtdaris.
8. triquetvus, driesnijdig (f. 50 a.); de doorsnede heeft
den vorm van cenen driehoek met vlakke zijden en scherpe hoeken. quadriquetrus (f. 50 b.); enz....midtiquetnis.
9. trigonus, drie kan tig (f. 51 a.); de doorsnede heeft
den vorm van eenen driehoek met vlakke zijden en stompe hoeken. quudrigonus (f. 51 b.); enz—midtigonus.
Voorb. 1. st. v. Xinapis arvensis, v. Ceretts eyliiirfricus. 2. vr. v. Vicia Ervüia.
•i. st. r. llyacintliits orientulis; bl. v. Allium oleraceum. 4. bist. v. Angelica sylvesttï*. ft. st. v. Poa compressa; vr. v. Lathyraa Aphoco. 0. st. v. Leitcoiuni apstivum, v. Aïliwn sftiirscens.\'t. st. v. Cereus Iriangularis. 8. st. v. Carex acetu, v. F/edysarum-soorteu- t». st. v. Salcia prutentis; vr. v. FFemerocallis soorten. Aan m. I>c woorden teres, semiteres en aiigularis worden vooral op lijnvormig uit-
gebreide dcelen en rylindricus, stnticylindricus en angulatus by voorkeur op ligchame- lijk uitgebreide toegepast. — De woorden triangulatie, tri\'/ttetnis en trigonus worden vaak met elkander verwisseld — />.) Vlak uitgebreide doelen:
1. orbicularis, cirkeirond (f. 52.).
2. elliptirus, cllipsvormig (f. 53.).
3. parabolicus, parabolisch (f. 54.).
4. triangularis, d riehoekig (de doorsneêvlaktcn van f. 49 a.
50 a. en 51 a.). quadrangidaris, vierhoekig (de doorsnoêvlakten van f.
49 b. 50 b. en 51 b.); quiiiquangularis: enz.....imdtatigidaris. 5. rkomboüktu, ruitvormig (f. 55.).
|
|||||
|
:ll
|
|||||
|
C. trapeziformis, trapeziumvormig (f. 56.).
Voorb. 1. bl. v. lliidrocotyle vidqaris, 2. bl. v. i\'rlica itrens. 3 bl. v. Eucalyptus
mnllifiora. 4. bl. v. Popnhis nifjra. 5. bl. v. Hibiscus rUombifolitis. C. bl. v. Blitinn ru- krum. Aanm. fiiacr/Hilat<rus, ongclijkzndig, laat zich toepassen op alle vlak uitge-
breide doelen met in lengte en vorm verschillende randen. — RotWÊ&tu = orliciiUt- ris. — Rofundattts, rondachtig, = sitborbicidaris. — DeHoideus (X. B. verkeerd door li.vn.bus gedefinieerd) = trian\'jularis. — De woorden rhomboiilen.*, ouadrangvltiris en trapeziformis worden dikwijls met elkander verwisseld. — Ellipiici\'s werd oorspron- kclijk als synoniem met oralis gebezigd, doch later door velen als daarvan verschil- lend beschouwd en op doelen toegepast, wier vorm eigenlijk langwerpig is. — Voorts noemt men een vlak uitgebreid deel. zonder bepaald
op den vorm te letten : 1. concavus, verdiept; d. i. van den rand naar het mid-
delpunt steeds lager. 2. convexus, gewelfd; van den rand naar het middelpunt
steeds hooger. 3.\'undatus, gegolfd; met afwisselend verdiepte en ge-
welfde plaatsen. 4. ])lictitus, geplooid; met afwisselend verhevene en ver-
diepte gedeelten, die, scherp uitstekende kanten vormend, te- gen elkander aanliggen. Longitudinaliter-, transverse- óf radiatim-plicatus.
5. plantts, vlak, effen, drukt het tegendeel van al deze
termen uit. Voorb. 1. bl. v. Aloë\' eymbiformis. 2. bl. v. Oeymum Basilicum. 3. bl v. llex wjut.
\'oli\'tin. 4. bj. v. Alchemilla vulgaris. 5. de meeste bladen. <-.) Ligchamelijk uitgebreide deelen:
1. r/lobosus, kogelrond (f. 57.).
2. semiijlobosus, halfkogelrond (f. 58.).
3. conicus, kegelvormig (f. 59.).
4. prismaticus, prismatisch (f. GO.).
5. pyramidalü, piramidaal (f. Gl.).
6. cubicus, kubisch of zesvlakkig (f. G2.).
7. dodecaëdros, twaalfvlakkig (f. 63.).
8. icosaëdros. tw i n t i g v lakk ig (f. G4.); enz.
Voorb. 1. w. v. Corydalis fabacea; z. v. Pisttm. 2. vr. v. Cumpanula atpina. 3. vrb
|
|||||
|
88
|
|||||
|
v. Matricuriu. 4. vr. r. Spectdaria Specuhim. 5. blo. v. GnaphaHum pyramidatum. t».
vele cellen. 7. stuifm. v. Taraxaeum officinale. S. stuifm. v. Tragopogon pratense. Voorts noemt men een ligchamelijk deel ook :
1. plamis, 2. concuvus, 3. convexus, 4. orbicularis, naarmate de
boven vlakte effen, verdiept, gewei fd óf ei r kelrond is(z.
1). bl. 26 en 27).
ö. depressus, neergedrukt; bolrond, met afgeplatte bo-
ven- en benedenvlakte.
Voorb. 1. vrb. v. AchiUea. 2. vrb. v. Carlina vulgaris. 3. vrb. v. Scolymus. 4. stm.
v. Lyfftrum. 5. knl. v. Crocus salivus. Aan in. (Hobirfaris. sphaericus, en somtijds orbicularis = globosus. — Uemisp/taericus =
semi\'jïobosus. — C\'pitalus wordt nu eens als synoniem met globosus, dan weder met semiglobosus gebezigd. — Ptjraiuidulis, hetgeen ook van gelieele planten gezegd wordt, die door de rigting en vcrdeeling liarer boofd- en zijassen eenen pyruniidnlen vorm bezitten, wordt somtijds als .-ynoniem met conicus gebruikt.— Pulvinatus — convexus. — Voor biconvexu* zegt men somwijlen gibbits of gibbosus. — Depressus wordt somtijds ook toegepast op een in liet midden met een groefje voorzien deel. — N. B. Sinus beteekent: ronde bogt; angulus: hoek; lotus: zijde;
acies: scherpe kant; ambitus of peripheria: omtrek; centrum: ïnid- delpunt; axis: as; margo: rand; aj>cx: top; basis: voet; enz. 2.) Zoo er tusschen den vorm van het deel geene over-een-
komst met eenigen geometrisehen vorm bestaat, dan verge- lijkt men hem met dien van andere plantendeelen : van daar het [wegens de te onbepaalde betcekenis af te raden] gebruik van woorden als de volgende: 1. petcdoideus, bloemblad vorm ig ; 2. spathaeeus, bloem-
schedevormig; 3. lomentaceus, li dpeulvormig; 4. sili- quaeformis, haaitw vormig; 5. tuberosus, knolvormig; 6. buibosus, bolvormig; enz. Voorb. 1. stm. v. /ris. 2. kik. v. Gentiana tutea. 3. vr. v. ffypecoum. 4. vr. v.
Chclidonium. ïi. wst. v. Corydaüs sjlida. C. wat. v. Corydahs ftibacea. 3.) Of men neemt dan zijne toevlugt tot bekende voorwcr-
pen uit het dagelijksch leven, en vergelijkt daarmede den vorm der plantendeelen. Diensvolgens noemt men ook o.) Lijnvormig en 1 igch amelij k ui tgebreide deelen :
1. fdiformis, dr a a d v o r m i g (f. 65.).
2. acerosus, naald vormig (f. 66.).
|
|||||
|
29
|
|||||
|
3. setaceus, borstelvormig (f. 67.).
4. subulatus, priemvormig (f. G8.); volrond, van ondc-
ren iets breeder dan van boven, en hier met ói\' zonder pris- matischen vorm in eene spitse punt uitloopend. 5. uncinatus, haakvormig (f. 69.).
6. ventricosus, buikvormig (f. 70.); volrond, in het midden
breeder. 7. fusiformis, pen- ofspilvovmig (f. 71.); cylindev- óf\'
kegelvormig, naar beneden puntig uitloopend. 8. chevatus, knodsvovmig (f. 72.); cylindervovmig, van
boven breed en afgerond, naar onderen plotseling smaller wordend. 9. claviformis, spijkervormig (f. 73.).
10. spiralis, spiraalvormig (f. 74.); volrond, regelmatig
gedraaid. 11. tortilis, gedraaid (f. 75.); volrond, minder regelmatig
gedraaid. 12. cochleatus, slak kenhui svormig (f. 76.).
13. sigmoidcus, S-vormig (f. 77.).
14. linguaeformis, to-ng vormig (f. 78.); langwerpig, za-
mengedrukt, met ronde punt. 15. discoideus, schijfvormig (f. 79.).
16. leuticularis, linsvovmig (f. 80.); op eene biconvexe
lins gelijkend. 17. meniscatus, meniscus vormig (f. 81.).
18. mamillaris, tepel vormig (f. 82.).
19. trocklearis, katvolvormig (f. 83.); in het midden rpl-
rond, van boven en beneden schijfvormig. 20. columnaris, zuilvormig (f. 84.); volvond, van boven
en beneden iets dikkev en breeder. 21. ovoideus, eivormig (f. 85.).
22. reniformis, nier vormig (f. 86.).
23. napiformis, raapvovmig (f. 87.); vondachtig, dik, van
boven eenigzins vlak, van onderen plotseling in eene smalle punt uitloopend. 24. turbinatus, tol vormig (f. 88.).
|
|||||
|
80
|
|||||
|
25. pyriformiSy pccrvormig (f. 89.).
2G. dolabraeformis, houweelvormig (f. 90.); van onderen
eenigzins volrond, bovenwaart» breeder en zamengedrukt, aan den top breed, stomp en uitgerand, aan den eencn rand dik en regt, aan den anderen rand dun en gewelfd. 27. aecurifermü, bijlvormig (f. 91.); dik, zamengedrukt.
van onderen naar boven steeds breeder, aan den top breed en stomp, aan den cenen rand regt, aan den anderen schuinsch. 28. acinaciformis, hou wervormig (f. 92.); aan deneenen
rand vlak en dik, aan den anderen gewelfd en dun, naar den top toe eenigzins gekromd. Vourb. 1. bl. v. Asparagus o/Jicinalis. 2. bL v. Haken acicalaris. 3. blost. v. Scirpua
êetaeetu. 4. hdr, v. Tutipa. 5. stij. v. H.\'tododendron -soorten, v. I/alea-soorten. C. bl. v. Cacalia senescens. 7. w. v. Daueui Carota. fc>. stij. v. Leucoium aesttvum. 9. k. v. Cala- tnus Rotan-j. 10. stij. v. Krythrcea. 11. st(j. v. Nigella. 12. vr. v. Medicago. 13. k. v. ScorpiutM vermicu\'aris, 14. bl. v. Aloë Lingua. 15. z. v. Strychnos Xux comiea. 16. z. v. Eruum Lens. 17. z. v. llippoerepis comosu. IS. de verhevenheden op Mamillaria. 19. k. v. Commelitia communis. 20. stü- v. Citrus. 21. vr. v. Solarium Melongena, 22. z. v. Hy- oscyamus niger. 23. w. v. Raphanus sativus. 24. k. v. Lontarus domestica. 25. vr. v. Rosa pumila. 2G. bl. v. Mcsfmbryant\'temum dolabrae/orme. 27. bl. v. Mesembr. securi- forme. 28. bl. v. Mesembr. maximum. Aanm. Nog meerdere soortgelijke woorden zijn in gebruik. W\\j vermelden nog al-
leen: scobi/ormis, stofvormig, gelijk de zaden der Orchideae genoemd worden; pla- centae/ormis, koekvormig, overeenkomende met dik-schijfvormig, zuo als b. V. de w. v. Cyclamen europaeum, en aïstatus, han e kam v o rm ig, b. v. de inflorescentic v. Crtosia cristata.— Capdlaris en capiUaceus =: jiliformis. — Acicularis z= acerosus. Bü voorkeur noemt men de binden der Conif>rae:folia acerosa. — Naar de ware bcteekenis des woords zou fusifonnis een cylindervonnig, aan beide uiteinden puntig deel moeten aanduiden (zie f. 71*). De boven opgegevene definitie is intussehen de in de Botanie algemeen gebruikelijke— Claviformis wordt dikwijls verwisseld metclavalus. — llamo&us — undnatM, —Voorde synoniemen van torlilL* /.. b.bl. 20. Aanm. — Circinalis —-- cochlcatus. — Meestal wordt (ajUitUê iils synoniem met ventricosus gebezigd. Sommigen passen echter bij voorkeur injtutus op holle, en ventiicosus op vaste (niet-holle) dee- lcn loe, terwijl anderen, onverschillig of er van holle óf vuste dcelen sprake is, ventiicosus uitsluitend bezigen voor declen, welke aan de basis, inflatus voor die, welke hoogcr (in het midden of bij den top) ecne opzwelling vertoonen. — Turbinatus en pyriformis worden somtijds met elkander verward. — Clupeattts en setttiformis, sch i ld v or m ig, worden als synoniem gebezigd zoowel met discoidcus, als met lenticularis.— Mensicatus wordt soms geheel verkeerdelijk als synoniem met meniscatus gebezigd. — b.) Vlak uitgebreide deelen:
1. cuneatus, wigvormig (f. 93.); van boven breed en
a(geknot, naar onderen steeds smaller wordend. |
|||||
|
31
|
|||||
|
2. spathulatus, spatelvormig (f. 94.); van boven breed,
afgerond, naar onderen plotseling smaller wordend, 3. lunatus, hal v e maan vormig (f. 95.); met eenen bol-
Ion en eenen daartegenoverstaanden hollen rand. die zieii in eenigzina spitse uiteinden vercenigen. 4. reniformis, niervormig (f. 9C): met oenen grooteren,
gelijkmatig cirkelvormig gekromden boven- of buitenrand en oenen kleineren daartegenoverstaanden, naar het midden sterk ingebogen\' onder- of binnenrand, aan de uiteinden afgerond. 5. ensiformis, zwaardvormig (f. 97.); tweesnijdig, van
den voet naar den top steeds smaller wordend en spits uit- loopend. C>. falcatus, sikkel- of zeisvormig (f. 98.); gekromd,
met evenwijdige randen. 7. squamaeformis, schubvormig (f. 99.).
Voorb. 1. bij. v. Coronilla ytaitca. 2. bl. v. Bellis perennis. 3. bl, v. Tussila\'jo fra-
orans. 4. bl. v. Asarum europaeum. 5. bl. v. Iris pseud-Acorus. C. bl. v. Falcaria Ririni. 7. bl. v. Orobanche. Aanm. Cunearitis en euneiformis — cutieatus. — Lnniilatus en semilunaris = luna-
fits. — Ensatus ■—- ensiformis. —■ Cuneatus en squamaeformis kunnen nok op ligchn- melijk uitgebreide doelen worden toegepast. — Fpathiilatus, voor vlak uitgebreide deelen, komt overeen met rtavattts, voor ligcliamelyk uitgebreide. — Vele der reeds vermelde woorden worden zoowel op dee-
len met vasten als met hollen vorm toegepast. De volgende worden uitsluitend gebezigd ter beschrijving van r.) Holle vormen.
1. canaliculatus, goot vormig (f. 100.);
2. carinutus, kielvormig (f. 101.); d. i. gootvormig, doch
het middelgedeelte aan de achterzijde in de lengte scherp uit- stekend. 3. cucultatus, kap- of k oker vormig (f. 102.); doordien
de zijranden gedeeltelijk over elkander geslagen zijn. 4. tubulosvs, buisvormig (f. 103.).
5. ligulatus, lintvormig (f. 104.); van onderen buisvor-
mig, bovenwaart» vlak uitgebreid. |
|||||
|
32
|
|||||
|
C. patellaeformis, schot eivormig (1\'. 103.).
7. rotatus, radvormig (f. IOC); in het midden kort-buis-
vormig, overigens vlak uitgebreid. S. hypocrateriformis, schenk blad v ormi g (f. 107.); in
liet midden lang-buisvormig, overigens vlak uitgebreid en nagenoeg cirkelrond. 9. calceiformis, schoenvormig (f. 108.).
10. in/iatus, opgeblazen, geheel of\'gedeeltelijk als door
lucht uitgezet. 11. urceolatus, kruik- oi\'kroes vormig (f. 109.); inliet
midden opgeblazen, van boven en soms ook van onderen vernaauwd (smaller). 12. cupitlaeformis, nap vormig (f. 110.).
18. cyathiformis, bek er vormig (f. 111.). 14. infundibüiformis, trechtervormig (f. 112.).
15. campauuhitus, klok vormig (f. 113.).
16. digüaliformis, vingerhoedvormig (f. 114.); staat in
de Botanie veelal gelijk met vcrlengd-klokvormig. 17. labiatus, lip- of\' mond vormig (f. 115.); van onderen
buisvormig, van boven in twee lobben of\' lippen, labium supcrius, bovenlip (a) en labium inferius, onderlip (b), uit- loopend, welke in dezelfde rigting geplaatst zijn. 18. galeatus, helmvormig; zoo de bovenlip ver over de
onderste heengebogen is. 19. bilabiatus, twcelippig (f. 116.); van onderen buis-
vormig, van boven in twee, in tegenovergestelde rigting ge- plaatste lippen uitloopend. 20. unilabiatus, éénlippig (f. 117.); van onderen buis-
vormig, van boven slechts in ééne lip uitloopend. 21. personatus, gemaskerd (f. 118.); hetzelfde als labi-
atus, doch de opening der buis is van boven op de plaats van overgang in de lippen door eene uitpuiling (palatum, ver- hemelt e) der onderlip gesloten. N. B. Het onderste gedeslte van 5, 7, 8, 14 en 17 — 21 heet: lubus,
buis; het bovenste: limbus of lamina, zoom of boord, en de onening tusschen beiden gelegen: Jout, keel. |
|||||
|
38
|
||||||
|
Voorb. 1. bl. v. Sparganium ramosiim. 2. bl. v. Allium carinatum. 3. bl. v. Viola
■>dorala. 4. bl. v. Carlina. 5. blkr. v. Tragopogon. 6. k. v. Flagellaria. 7. blkl\'. v. Bo- rago. 8. blkr. v. Vinca. 9. kroonlip v. Cypripedium Calceolus. 10. vr. v. Colutea arbo- rascens; kik. v. Silene inüata. 11. blkr. v. Erica cinerea. 12. de blijvende schbl. v. Quercus. 13. blkr. v. Atropa Belladonna. 14. blkr. v. A\'icotiana Tabacum. 15. blkr. v. Cam- panula, v. Convallaria majalis. 16. blkr. v. Digitalis. 17. blkr. v. Lamium. 18. blkr. v. Olechoma hederacea. 19. blkr. v. Ttucrium. 20. blkr. v. Salvia. 21. blkr. v. Linaria. Aanm. Lingulatas en tigulatus worden dikwijls met elkander verward. LifftUatut
wordt ook wel op vlak uitgebreide, lintvormige deelen, zonder buisje, toegepast. — 2\\i- baeformis en tubatits (welk laatste ook wel als synoniem met tubulosus wordt gebe- zigd) = hypocrateriformis. Beter ware voor dit woord hypocrateriinorphus. — Over inftatus z. b. bl. 30 Aan m. — Crateriformis — cupulaeformis. — Labiatus en bilabia- ttts worden dikwerf niet elkander verwisseld. — Ringens, grijnzend of kaakvor- ralg, wordt nu eens gebruikt als synoniem met personatu.% dan weder met labiatits.— Persona = palatum. — De onder o.), I>.) en c.) opgegevene termen zouden wij nog niet een
groot aantal kunnen vermeerderen, ware het niet, dat hare zeldzame toepassing dit overbodig maakte. Wanneer zij mogten voorkomen, zul- len zij bovendien door den leerling gemakkelijk verstaan worden, die ook zelf zoodanige woorden zal kunnen vormen. Met dit laatste zij hij echter zoo karig mogelijk, daar toch reeds de Botanische Termi- nologie (gelijk vooral uit de Aanmerkingen blijkt) cene overtollige ballast inhoudt, die in stede van nog vermeerderd, over boord geworpen dient te worden. |
||||||
|
4.) Zoo echter de vorm van het plantendeel gecne verge-
lijking toelaat met dien van een geometrisch of ander be- kend voorwerp, dan beschrijft men den vorm niet in zijn geheel, maar afzonderlijk: o) den omtrek, 4) de indeelingen van den omtrek, c) den top en cl) den voet. a) Omtrek.
Men vereenigt alle uitstekende punten door een e denkbeel-
dige lijn óf door een denkbeeldig vlak, en neemt de grootte der overlangsche en dwarsche doorsneden hiervan in aanmer- king. Vindt men nu : a.) De dwarsche doorsneden overal even groot, en is
w) de overlangsche doorsnede omstreeks 4maal grooter |
||||||
|
31
|
|||||
|
dan do dwarsche, met andere woorden: is de vorm omstreeks
Imaal langer dan breed, dan noemt men het deel: 1. linearis, lijnvormig (f. 11!).)! zoo het tevens smal is;
3) is de vorm breeder en zeer veel langer dan de vorige, dan noemt men het: 2. loriformis, riemvormig.
b.) De grootste dwarsche doorsnede in het midden :
\'3. ovalis, ovaal (f. 120.); omstreeks 2maal langer dan
breed. 4. oblongus, langwerpig ff. 121.); minstens 3maal lan-
ger dan breed. 5. kvweolatus, lancetvormig(f. 122.); langwerpig, doch
aan een of aan beide uiteinden gelijkmatig versmald. c.) De grootste dwarsche doorsnede in het onderste derde
gedeelte en korter dan de overlangsche: G. ooatus, eirond (f. 123.). d.) De grootste dwarsche doorsnede in het bovenste derde gedeelte en korter dan de overlangsche: 7. obomtus, omgekeerd-cirond (f. 124.).
üp gelijke wijze onderzocht, kan de omtrek spatelvormig,
niervormig, enz. zijn. Voorb. 1. bl. v. Q^pêophüa muralis. 2. bl. v. Mesembryanthemum loreum. 3. bl. v.
Alisma nafans. 4. bl. v. Blitttm glaucuin ; vr. v. Vicia Sepium. 5. bl. v. Salix aJba. (i. bl. v. Cireaea tvtetiana. 7. bl. v. Vaccinum Vitis Idaea. Aanm. Genoemde woorden worden ter aanduiding van overgangsvormen volgens
het op bl. 3 en 4 gezegde somtijds met elkander óï met andere woordjes vereenigd. — Loreus, en somtijds ook loricatus = loriformis. Men bedenke echter dat loreus en loriformis afgeleid zyn van lorum, riem en loricatus van lorica, harnas. Loricatus noemt men ook wel een zaad, ter aanduiding dat het met een bcklcedsel (lorica) voor- zien is. — De woorden ovalis, ellipticus (z. b. bl. 27 Aanm.) en ovalttsworden dikwerf met elkander verward. Volgens het gegeven overzigt kan er echter tusschen het eerste en laatste van geene overeenkomst sprake zijn. Terwijl sommigen ovalis en ellipticus als synoniem gebruiken, noemen anderen ovalü: een vlak uitgebreid deel, lictgeen langer dan breed is en gelijken ronden top en voet heeft, en ellipticus een evenzoo gevormd deel, doch met gel\\ike puntige uiteinden. O^k wordt ellipticus toegepast op een deel van zuiver elliptischcn vorm (z. b. bl. 27 Aanm.) en ovalis op zoodanig deel, hetwelk iets broeder is dan eene regelmatige ellips. — Bü de definitie van oblongus voegen sommigen nog: met stompe uiteinden, anderen: met ongelijken top en voet. — Lancsatus (= lanceolatus) wordt somwijlen gebruikt ter beschrijving van een lancet rorralg deel, welks top zeer puntig uitloopt, — |
|||||
|
35
|
|||||
|
b) Indeelingen van den omtrek.
Niet ieder deel is intcgerrimus, gaafrandig, d. i. met
cenen geheel on verdeelden rand voorzien, óf integer, gaaf. d. i. zonder grootere indeclingen van den rand. Bij de be- schrijving worden dan ook de afwijkingen daarvan met be- paalde kunsttcrmen aangeduid. De grootere indeclingen moeten natuurlijk gerigt zijn
naar eeno denkbeeldig aangenomene middellijn óf naar een middelpunt. Den afstand van deze lijn of\' dit punt tot den omtrek kan men zich door cene andere lijn juist in de helft verdeeld voorstellen. Men noemt nu een deel: 1. Jissus, gespleten (f. 125 a. en b.); zoo de indeelin-
geii van den omtrek af zich hoogstens tot de helft uitstrekken. Is er slechts ééne indeeling, dan noemt men het deel
bifidus, tweespie tig; zijn er twee (zoo als in fig. a.) trifidus; enz......nndtijidus. 2. partitus, verdeeld (f. 12G a. en b.); zoo de indcelin-
gen zich tot onder dó helft uitstrekken. Is er slechts cénc indeeling, dan heet het deel bipavtitus,
twecdeelig; zijn er drie (zoo als in fig. a.) triparttius; enz........nndtijxirtitus.
\'S. secttis, ingesneden (f. 127 a. en b.) zoo de indee-
lingen zich tot de denkbeeldig aangenomene lijn of tot het middelpunt uitstrekken. [Hoezeer dit niet gebruikelijk is, ware toch de aanwen-
ding der woorden bisectus, trisectus (zoo als in fig. a.), enz.... nndtisectus niet ongepast.] 4. pedatus, voctvormig (f. 128 a. en b.); zoo de zij-
delingsche indeelingen minder diep zijn dan de middelste. Naar de diepte der middelste insnijdingen, onderscheidt
men soms : pedatijidns, pedaüpartitus en pedatisectus. 5. lacinicdus, geslipt (f. 12!) a. en b.); met onrcgelma-
tige en ongelijke indeclingen. Voorb. 1. bL v. SaHsburua adiantifolia, v. Ajuffa Vkanuuptifêi v. Ril/es rubrum:
kik. v. I/troscyamus. 2. blobl. v. Stullaiia media\', kik. v. Sympliytum officinule; blkr.v. Colchkwn aiituinriale. 3. kik. v. Digitalis, v. Cltlora perfotiata; blkr. v. Pyrola 4. bl. v. |
|||||
|
36
|
|||||
|
HilUborus nt\'jer. v, Eranthis hyemalis, v. Arum Dracuncuïus. 5. bl. v. Acer pseudo-Pla.
tanus, var. laciniata, v. fionchux oleraceus var. Utcera. Annm. De ruimten tusschen de afzonderlijke stukken heeten sinus, inhammen,
of incisurae, insnijdingen; de stukken zelven worden lobi, 1 obben, partes, dee- jen, seymenta, stukken of taciniae, slippen, genoemd. Sommigen passen lobi alleen toe op dc afzonderlijke stukken van een gespleten deel, die aan den top rond- aclitig zyn. Vandaar dan ook, dat zü zoodanig deel lobatus, en, naar het aantal lobben. Ulobus, ti-ilobus enz.....multilobm noemen. Dezelfden passen fissus, bijidus enz. alleen
op een gespleten deel toe, welks afzonderlijke stukken aan den top spits zijn. Deze
onderscheiding is echter overbodig, wanneer men in alle gevallen dc woorden lobi en lobatus bezigt, en men bij de beschrijving der lobben de woorden acute-lobatus ó"f vbtttse-fobatus voegt. — Weder anderen noemen lobatus een deel* welks indcelingcu zich niet tot het midden uitstrekken, tïljissus, waarin zij juist tot het midden gaan. — Ben deel met vier óï meerdere even grootc Inhammen (dus met vijf óf meer lob- ben) wordt dikwijls pahnatus, hand vormig, genoemd. Naar gelang van de diepte der Inhammen spreekt men van palmatijidiis. palmatipartitus, palmattM-ctits. Als synoniem met dit laatste woord wordt soms ook étgitatu», gevingerd,gebezigd. — Men spreekt ook van patmatilnbatus en pedatüobaius. — Iticisus en dissertus. — secttis. — Larinia- tus wordt met liet laatste woord verward. — Lacerus, geseh eurtl, wordt thans meestal als synoniem met laciniatus gebruikt; enkelen passen echter bij voorkeur tocenu toe op een geslipt deel, welks lobben zelve weder grootere of kleinere indeelingen ver- toonen, b. v. het blad van Brassiea oleracea.— De kleinere indeelingen worden op de volgende wijze
beschreven : 1. serratus, gezaagd (f. 130.); de uit- en inspringende
hoeken spits en ongelijkbeenig. 2. dentatus, getand (f. 131.); de uit- en inspringende
hoeken spits en gelijkbeenig. 3. crenatus, gekarteld (f. 132.); de uitspringende hoeken
afgerond, de inspringende spits. 4. repandvs, geschulpt (f. 133.); de uitspringende hoe-
ken spits, de inspringende afgerond. 5. sinuatus, bogtig (f. 134.); de uit- en inspringende hoeken
afgerond. 6. erosus, uitgevreten (f. 135.): de uit- en inspringende
hoeken en de uitstekende deelen geheel onregelmatig, klein en digt bijeen. Voorb. 1. bl. v, Rhainmus rathartica. 2. hl. v. Senecio rtilffwis. 3. bl. v. Glechoma
hodt\'racea. 4. bl. v. /Cntsimuin rrpandum. 5. bl. v. Querctts pediiucitlata. 6. bl. v. Salria arthiopica. Onder de deelen met bogtige randen verdienen nog vormel-
ding die, welke men noemt: |
|||||
|
PI. II.
|
||||||
|
L.J. Cofter del:
|
Llth V-2£.B Bi-iiger & -Zori4>n .
|
|||||
|
87
|
|||||
|
1. lyratus, liervormig (f. 13(i.); hetgeen toegepast wordt
op een vlak uitgebreid deel, dat van boven naar beneden steeds smaller wordt, en 2. panduraeformis, vioolvormig (f. 137.); gelijk men
noemt een vlak uitgebreid, eenigzins langwerpig deel, het- geen aan beide zijden slechts ééne bogt vertoont. Voorb. 1. bl. v. lïttmex pidcher. 2. bl. v. Jatropha panduraeformis.
Aanm. De uitstekende punten worden soms in het algemeen an,uU, ho eken, go-
uoemd en de danrtu>schen liggende ruimten sinus, inhammen of insnijdingen. Meestal noemt men echter de uitspringende punten hij gezaagde deelen: serratnvac, zaagtanden; hij getande, geschulpte en uitgevretene: dentts^ tanden; hij gekar- telde crenae of crenaturae, kartels, en bij bogtige /o6n/i, 1 obj es.— Serratu "wordt ook wel aldus gedefinieerd : met tanden, welke schuinsch naar i\\cn top (antronum) óf naar den voet (retroman) van een deel gerigt zijn, en dentatiu aldus: met tanden, die nagenoeg regthoekig op den rand van een deel staan. — Dentattt* wordt ook wel toegepast op deelen, die aan den rand digt hijeenstaandc spitse uitspringende en afgeronde inspringende hoeken vertoonen (f. 131*.), en repandui op deelen, wier rand evenzoo gevormde, doch ver van elkander afstaande tanden bezit. — lïepandus wordt ook dikwtfls verward met sinuatus. — Sinnos/is = simratiis. — Men spreekt ook, naar gelang van de diepte der inhammen, van lyrat)-JiJus, lyrato-partittis en Ujrato-sectus. — Genoemde woorden zijn echter niet toereikend om alle voor-
komende kleinere indeelingen van den rand te beschrijven. Te dien einde verbindt men ze dan onderling óf met an- dere woorden. — Zoo plaatst men b. v. vóór serratus de woorden : grosse-, gr of-gezaagd ; met zeer groote zaagtanden; waar-
van het tegendeel wordt aangeduid door serrulatus, fijngc- zaagd; argute-, scherp-; met scherpe zaagtanden;
remote-, wij dstandig - ; met ver van elkander afstaande
zaagtanden; profunde-, diep-; met diepe insnijdingen tusschen de zaag-
tanden ; inciso-, ingesneden-; niet nog diepere insnijdingen.
duplicato-, dubbel-; wanneer do zaagtanden op zich zelvcn
weder gezaagd zijn, óf wanneer groote en kleine zaagtanden met elkander afwisselen; inaequaliter-, ongelijk-; met in grootte verschillende zang-
tanden ; 4
|
|||||
|
88
|
|||||
|
mttcronato-, stekelig-; met stekelig uitloopende zaagtanden;
ciliato-, gewimperd-; met zaagtanden, die in haren of
wimpers nitloopen; glanduloso-, klierachtig-; met zaagtanden, die met klier-
tjes bezet zijn ; calloso-, eeltig-; met zaagtanden, die eeltige schubjes dragen;
spinoso-, gedoomd-; met doornig uitloopende zaagtanden;
enz. enz. Of\' men spreekt bij overgangen van sinualo-serratus, bog-
tig-gezaagd, van dentato-serratus, tan dig-gezaagd, enz. Op gelijke wijze bezigt men de woorden: grosse-dentatus,
/jrosse-crenatus, denticulatus, crenulatus, profunde-dentatus, pro- funde-crenatus, inciso-dentatus, inciso-crenatus, duplicato-dentatus, duplicato-crenatus, enz. — Sitbserratus, subdentatus, subcrenatus, of obsolete-serratus, enz. beteekent (volgens bl. 3.): met eene geringe aanduiding van zaagtanden, tanden óf kartels. Aanm. Het is beter van duplicato-dentatus dan van bidentatus te spreken, ter aan-
duiding, dat iedere tand op zich zelve weder getand is, geluk somtijds geschiedt; daar het laatste toch beter dient, om het getal der aan eenen rand voorhandene tanden te beschrijven; in dcnzelfdcn zin immers spreekt men b. v. van calyx quinquedentatus, vyftandige kelk, d. i. eene kelk, aan wier rand zich vflf kleine uitsteeksels of tanden bevinden. Behalve de genoemde grootere en kleinere indeelingen kun-
nen de randen der doelen soms nog eigenaardigheden vertoo- nen, waarop wij te dezer plaatse, als het geschikst, de aandacht vestigen. Zoo noemt men:
1. marginatus, gerand, een deel, hetgeen aan den rand
•verdikt of anders gekleurd is; óf voegt men bij de beschrijving der doelen de woorden:
2. margine ciliato. \\
3. m. fimbriato. 1
4. m. aculeato. f
, • V ])e beteekenis dezer woorden ia reedt,
O. Hl. SpiHOSOi j vroeger opgegeven.
f>. m. cartilagineo. I
7. m. membranaceo. *
8. m. undulato, enz. \'
|
|||||
|
39
|
|||||
|
9. m. Jilamentoso, met draderigen rand; d. i. wanneer
enkele vaatbundels, in den vorm van draden, aan den rand loshangen. 10. m. c?-ispo, met ge krul den rand.
11. m. involuto, met naar boven omgeslagen rand.
12. m. revoluto, met naarbeneden omgeslagen rand.
Voorb. 1. bl. v. Solanum marginatum. 2. bl. v. Eri\'jeron canadense; blobl. v. 7>o-
paeolutn peregrinuni. 3. blobl. v. limnant/temttm ni/mp/ioides. 4. bl. r. lïuscus acuU- atus. 5. bl. v. Carduiis crispiis. G. bl. v. Aloï variegata. 7. z. v. Farnassiapalustrü. 8. bl. v. Statice Limonium. 9. bl. v. Yucca filamentosa. 10. bl. v. Sialva crispa. 11. bl. %*. Pinguicula tulgaiïs. 12. bl. v. Andromeda poïifolia. Aanm. Immarginatus, ongerand, drukt bet tegendeel uit van marghtafits, daar
het toegepast wordt op een deel, welks rand niets afwijkends van de overige op- pervlakto vertoont. — Door sommigen wordt ciliattis ó( ook wel flmbriatut toegepast op een deel, welks rand zeer lange, smalle, digtbijcengeplaatste tanden vertoont.— Wanneer er zeer kleine stekeltjes aan den rand zijn, dan spreekt raen van marrihie (ntrttm óf deorsum) aculeolato. — c) Top.
a) met inspringenden hoek:
1. excisus, uitgesneden (f. 138.); zoo de hoek spit3 is.
2. retusus, ingedeukt (f. 139.); de hoek rondachtig,
met zeer korte beenen. 3. emarginatus, uit gerand (f. 140.); de hoek rondach-
tig, met langere beenen. b) afgestompt:
4. truncatus, afgeknot (f. 141.); door eene regte lijn.
5. rotundatus, afgerond (f. 142.); door eenen cirkel-
boog. c) met uitspringenden hoek:
6. acutus, spits (f. 113.); gevormd door regte lijnen
(kan daardoor in mathematischen zin scherp, regt óf stomp zijn). 7. obtusus, stomp (f. 144.); door een cirkelboogje ge-
vormd. 8. acuminatus, gespitst (f. 145.); de punt wordt naar
boven langzamerhand smaller. 9. cusjndatus, f ij n ge spitst (f. 146.); hetzelfde geschiedt
meer plotseling. |
|||||
|
m
|
|||||
|
10. mucronattis, gepunt (f. 147.); de top eindigt plotse-
ling in cenc schier geheel op zich zelve staande punt. Voorb. I. blobl. v. Lychnis dinrna. 2. bl. v. Buxus semperrirens. 3. blobl. v. Malva
xt/lcestris. 4. bl. v. Liriodendron Talipi/era. 5. bl. v. Peplis Portula. 6. bl. v. Salix re- pens. 7. bl. v. Samolns Valerandi. 8. bl. v. Til ia parrifolia. 9. bl. v. Sida Abutilon. 10. bl. v. Vicia sativa. Aanm. Wanneer bij cenen nitgesnedenen top de lobben breed en rond zijn, en het
deel naar onderen smaller wordende, spits toeloopt, dan noemt men dit obcordatus, Omgekeerd-hartvormig (f. 138*.), b. v. de hUmljca van Oxalis Acttosella.— Wan- neer een deel door eene horizontale lijn afgestompt is, dan noemt men dit soms: transverse-truncatus (f. 141.) in tegenstelling van obli-jne-irtmcatas (f. 141*.), indien zulks door eene sehninsche lijn geschiedt. — Praemorsus, afgebeten, is eigenlijk een af- ecknot deel met min of meer regelmatige insnijdingen op de plaats van afknotting. Dit woord wordt vooral op wortels toegepast, b. v. op den wortel van Succisa pra- teiisis; zeldzamer op bladen, b. v. op de bladen van Ilibiscus praemorsus. — Men spreekt soms, naar gelang van de grootte der uitspringende punt, van longe- <jf breve-acumt- natas.— Het uitstekend gedeelte van gespitste deelcu wordt acumeu genoemd (f. 145. a), van fijngespitste en gepunte deelen: inucro (f. 147. a). — Sommigen gebruiken het woord aupidattu als synoniem met brece-aeumi/talus. Naar gelang van het aantal uitsprin- gende punten spreekt men van cttspidatits, bi-t tri-, qitadricuspidatus^ enz. — Daarenboven spreekt men nog van deelen :
1. apice rostrato, met snavcligen top; wanneer de top
in eene óf meerdere stijve, snavclvormigc punten eindigt. urn-, birostris; enz...multirostris.
2. a. cornuto, met gehoornden top; in een ófmeerdere
hoornvormigc punten uïtloopcnd. w»?-, bi~, trieornis; enz.....midtkornis.
3. a. aristato, met genaalden top; in een óf meerdere
naaldvormigc punten uitloopend. uni-, bi-, triaristato; enz.....multiaristato.
1. a. caudato, met gestaarten top; in een óf meer
gewimperde punten uitloopend. uni\' (f. 148.), btcaudato; enz..... multicaudato.
5. a. aïato, met gevleugeldcn top (f. 7 b.).
0\'. «. cirrhifevo, met rankd ra genden top (f. 173.); enz. enz. Voorb. 1. stm. v. centge Asclepiadsae. 2. vr. v. Trapa nataas. 3. zpl. v. ISidens
tripartita. 4. vr. v. Aiumone Piüsatilla. 5, vr. v. Fraxinus. 6* bl. v. Vicia. Aanm. De vier eerstgenoemde woorden worden vaak met elkander en met het
woord cuspidatas verward. — De uitdrukking apice mutico staat vooral tegen apice aristato over. — |
|||||
|
11
|
|||||
|
Eindelijk nog van deelen: apice fi&so. bifido, enz. lobato.
bilobo, enz. partito, bipartüo, enz. inciso, eroso, lacero. dentato (of denticulo instructo), bidentato, enz. subulato, setaceo, pun- gente, aculeaio, spinoso, calloso, hamoso, comoso, coronato, enz. enz. waarvan tle beteekenis reeds vroeger opgegeven is. d) Voet.
a.) met inspringenden hoek:
1. cordatus, hartvormig (f. 149.); zoo de hoek spits
is en de lobben afgerond zijn. 2. renifovmis, niervormig (f. 150.): de hoek rondachtig.
de lobben afgerond. 3. lunatus, halvemaanvormig (f. 151.); de hoek rond-
achtig, de lobben spits. 4. sagittatus, pijlvormig (f. 152.); de hoek spits óf rond-
achtig, de lobben spits en naar beneden gerigt. 5. hastatus, spiesvormig (f. 153.); de hoek spits óf
rondachtig, de lobben spit3 en dwarsch. b.) afgestompt:
6. truncattis. (f. 154.). ~\\
7. rotundatus. (f. 155.). I
e.) met uitspringenden linolr ■ ) Ev«> «\'s b\'j den top; z. b. W. 3!<
8. acutus. (f. 156.). \\
9. obtusus. (f. 157.). )
10. angustatus, versmald (f. 158.); de voet wordt naar
onderen langzamerhand smaller. 11. contractus, zamenget rokken (f. 159.): hetzelfde
geschiedt meer plotseling. 12. dilatattis, verbreed (f. 1G0.): de voet wordt naar on-
deren steeds breeder. Voorb. 1. bl. v. Xuphar luteum. 2. bl. v. Glechoma lied.racen. \'$. bl. v. Hydrocotyle
hmata. 4. bl. v. Sagittaria sagittaefoïia. 5. bl. v. Airiplex luti/olia. fi. bl. v. Populo* canadensis. 7. bl. v. Eucahjptus multiflora. S. bl. v. Vaccinium utiyinostttn. 0. bl.v. F». |
|||||
|
1.2
|
|||||
|
rus Malus. 10. bl. v. Sisymbrium strictissimum. 11. bl. v. Dellii perennis. 12. bl. v, i\'o-
pulus nigra. Aanm. Cordatiis wordt ook als de gansche vorm van een deel opgegeven, wan-
neer dit, bh\' den opgegevcnen vorm van voet, aan den top spits uitloopt (f. 140*.). — Over angustatits, dilatatus enz. z. b. bl. 24 en over decurrens bl. 22. — Dikwijls is het noodig, bij overgangen tusschen den cenen
en anderen vorm van den voet, enkele van bovengenoemde woorden met elkander te verbinden óf ook wel ter aandui- ding van sommige daarin voorkomende wijzigingen, daarmede bepaalde woorden te veiecnigen. Vandaar, dat de volgende woorden somwijlen te pas komen : subcordatus, subswjittatus, enz.; obliqnc-cordatus, enz.; semi-
sagittatus, semicordafus, enz. wanneer een der lobben schier geheel ontbreekt; covdato-hastatus; cordato-sagittatus : hastato- saffittatus, enz.; ovato-cordatus, lanceolato-cordatus; oblongo-cor- datus; coi\'dato-ovatus, enz; corduto-hastatus, enz. Basis inaequedis, ongelijke voet, wordt gezegd van eenen
voet, welks lobben onderling in lengte of zelfs in vorm ver- schillen, b. v. van dien der bladen van Ulmus campestris, van Tilia, van Begonia, enz. Voorts spreekt men nog van deelen :
1. basi auriculuta, met geoord en voet; wanneer de zelf-
standigheid van don voet zich in kleine lobjes van onbepaal- den vorm (auricidae, oortjes,) naar buiten voortzet. uni-, (f. 161.), biauviculatus: enz.
2. b. calcarcüa ; met g e s p o o r d e n v o e t; met een langwerpig
uitspringend aanhangsel (calcar, spoor,) aan den voet. uni- (f. 1G2.), bicedcaratus; enz.
3. b. saccata, met zakvormigen voet (f. 163.); met
eene zakvormige verwijding aan den voet. Voorb. 1. bl. v. Arum auritmn, v. Solanum Dulcamara. 2. kik. v. Delphinium. 3.
kik. v. Iirassica. Aanm. Genoemde aanhangsels of vcrwijdingen komen ook op andere plaatsen dan
aan den voet der deelen voor. — lïasi gibba of gibbosa — b. saccata. — Bij het voor- komen van aanhangsels van zulk cenen onbepaalden vorm, dat zij tot de genoemde óf tot de hieronder vermelde niet kunnen teruggebragt worden, spreekt men van basi (evenzoo van apice, dorso enz.) appcndicttlata en beschrijft dan, zoo noodig, het ap- pcndi.t of aanhangsel nader. |
|||||
|
13
|
|||||
|
Eindelijk nog van doelen: basi injlata, caudata, aristata enz.
enz., welke woorden reeds vroeger gedefinieerd zijn. De eenvoudige vormen kunnen op verschillende wijze tot
één geheel vereenigd voorkomen, daarstellende, hetgeen men noemt: II. SEamengestelile vormen.
Om deze te beschrijven, bedient men zich weder van:
1.) Vcrgclijkingslermen. Zoodanige zijn b. v. 1. monilijbrmis, rozenkransvormig (f. 164.); uit ronde,
als aan elkander geregene deelen bestaande. 2. imhricatus, dak vor mig (f. 1G5.); spiraalvormig geplaat-
ste deelen bedekken elkander zoodanig, dat alleen de toppen vrij blijven. Naar gelang van het aantal over elkander liggende reijen
spreekt men van : bi-,trifariam enz. imhricatus, twee-, drie- reijig dak vorm ig, enz. 3. articulaties, geleed (f. 166.); lijnvormig óf ligchamelijk
uitgebreide deelen zijn schijnbaar door geledingen ofge- w r i c h t e n (articuli) met elkander tot één geheel vereenigd. Hiertegenover staat continuus, doorloop end.
4. nodoso-articulatus, knoopig-geleed (f. 167.); zoo de
geledingen verdikt zijn. Hiertegenover staat enodis, zonder knoopen.
5. constricto-articulatus, vernaauwd-geleed (f. 168.):
zoo de geledingen smaller zijn. Voorb. 1. vr. v. Iledr/sarum moniliferttm; w. v. GJycine Apios. 2. bl. v. Sempervi-
vum tectorum, v. Sedum nflexum, van het omw. v. Ccntaurea. 3. wst. on st. v. Ora- tiola officinalis; haren op de bl. v. Lamium pwpureum. i. st. der Gramineae. 5. st. v. Salicornia herbacea. Aanm. Het woord articulalus wordt ook toegepast op verschlllcndsoortige deelen,
welke onderling nis door eene geleding verbonden zijn (b. v. de bladen v. Aescuiu* Hippocastanvm met de Ukken). — Voor nodoso - articulatut bezigt men ook wel wo- dosus. — Anderen gebruiken het laatste woord alleen in do beteekenis van k n o b b e 1 i g (f. 1G7*.), b. v. de wortelstok van Convallaria Polyjonatum. — 2.) Vele der op de plaatsing der deelen betrekking heb-
bende kunsttermen worden op de zamengestelde vormen toe- |
|||||
|
14
|
|||||
|
gepast; zoo b. v. de woorden: verticillatus, comosus, rosula-
tus, umbellatus, Jiabélliformis enz. (z. b. bl. 16.), hier beteeke- nendo krans, kuif-, rozet-, scherm-, waaijervor- mig, enz. Hiertoe bchooren ook de woorden aspcrgülatus of aspergilliformis, kwastvormig (f. 160.), zijnde in de lengte, en vooral aan den top met haren bezet; 2}enicillatus of peni- cilliformis, penseelvormig (f. 170.), zijnde alleen aan den top met een bundel haren bezet, — en andere op beharing be- (rekking hebbende woorden, die inzonderheid op de stempels van Gramineae worden toegepast. — Voorts noemt men een deel:
piniHittis, gevind (f. 171—183.); wanneer het bestaat uit
ecne as, waarmede aan weerszijden deelen, in hetzelfde vlak liggende, door geleding verbonden zijn. Ieder dezer deelen noemt men pinna, vin (f. 171. o). Zijn aan weerszijden de vinnen juist tegenover elkander ingeplant, dan noemt men het deel: opposite-pinnahts, tegenovergesteld-gevind (f. 171.); staan de vinnen aan weerszijden afwisselend, dan noemt men dit: alteniatim-jrinnaUis, afwisselend ge- vind (f. 172.). In het eerste geval worden iedere twee tegenover elkander staande vinnen te zamen jugum, een paar, genoemd (f. 171. a en b), en nu spreekt men volgens het aantal voorhandene paren aan de as van unijugum, bijugum, trijugum (f. 174. en 175.), quadrijugum, (f. 171. en 170.), enz......
mvltijugum één-, twecparig-gevind enz.... veelparig-
gevind. 1. impari-pinnatus, oneven-gevind (f. 172.) zegt men,
wanneer aan den top der as van een gevind deel één enkel deel geplaatst is. 2. parüf>innaiu8, even-gevind (f. 171.); zoo aan den top
der as van een gevind deel een paar geplaatst is. 3. crescente-pinnatus, t oenemend-ge vi nd (f. 173.); wan-
neer de vinnen van onderen naar boven steeds grooter zijn. 4. lyrato-jrinnatus, liervormig-gevind (f. 174.); wan-
neer bij een oneven-toenemend-gevind deel de aan den top staande vin het grootste is. |
|||||
|
1*5
|
|||||
|
5. decrescente-pinnatHS, af nemend-ge vind (f. 175.); wan-
neer de vinnen van onderen naar boven steeds kleiner zijn. 6. interrupte-pinnatus, afgebroken-gevind (f. 17C);
wanneer de elkander opvolgende vinnen beurtelings grooter en kleiner zijn. 7. deewsive-pin natus, afloopend- ge vind (f. 177.); wan-
neer de vinnen langs de as afloopend zijn. 8. alato-jnn natus, gevlcugeld-gevind (f. 178.); wanneer
de as gevleugeld is, zonder dat zulks door afloopende vinnen ontstaat. Voorb. 1. bl. v. Robinia pseud-Acacia. 2. bl. v. Cassia niarylandica. 3. bl. v. Cos-
sia obovaia. 4. bl. v. AntlttiUis vulneraria. 5. bl. v. Pimpinclla Saxifraga. 6. bl. v. Spi- raea Ulmaria. 7. bl. v. Scabiosa alpi\'ia. 8. bl. v. Pistacia Lentiscus. Aanm. Conjugatie — unijugiu.i.— Conjuga/o-pinnatus of confluente-pinnatus wordt
gezegd van een gevind deel, welks tegenoverstaande vinnen zamengegroeid zijn, b. v. de bij. v. Serratula tinctoria. — Abrupte-pinnatus = pari-pinnatus. — Decurrente-pin- natus = Uecursire-pinnatits. — AuricuUito-pinnattts en artkulato-pinnatus bezigt men soms verkeerdelijk als synoniem met alato-pinnatus. — Wanneer de top van een gevind deel in eenen rank, eencn
doorn, enz. uitloopt, dan noemt men het cirrhoso-pinnatus (f. 173.), b. v. het bl. van Orobus tuherosus; óf spinoso-pinnatus (f.179.); enz. Aanm. Sommigen noemen ook cirrhoso-pinnatus een deel, welks vinnen zelve
ranken dragen, b. v. bl. v. Dignonia aequinoctialis. Nog zamengestelder wordt de vorm van een gevind deel,
zoo ieder der vinnen op zich zelve weder gevind is. In zoo- danig geval noemt men een deel: 1. bipinnattis, twee werf-ge vind (f. 180.); wanneer zich
aan weerszijden der as gevinde deelen bevinden. 2. tripiiiiuttus, driewerf-gevind (f. 181.); zoo zich aan
weerszijden der as dubbel-gevinde deelen bevinden. quadri-, quinquepinnatus; enz.....multipinnatus.
3. decompositus, ongel ij k-zamen gesteld (f. 182.); van
onderen drie- óf twecwerf-gevind, naar boven steeds eenvou- diger in vorm. 4. sitpra-decompositus, zeer ongelijk-zamengestcld
(f. 183.); wanneer de zamenstelling zoo onregelmatig is, dat geen der genoemde woorden daarop toepasselijk is. |
|||||
|
16
|
|||||
|
Voorb. 1. bl. v. Anemone Pulsatilla, v. Acacia Lophantha. 2. bl. v. Daucus Carola.
3. bl. v. Torilis Anthriscus. 4. bl. v. 7?i/fa graceotens. Aanm. Bij de genoemde vormen hecten de zijdeelcn : pinnulae, vinnetjes, de
hoofdas: a-rw cvmmunis, algcmeene as of hoofdas, en de zijassen: axespartiaies, bijzondere assen. — Duplicato-pinnatus, triplicato-pinnatus, enz. = bipinnatus, tri- yinna\'.us, enz. — ifuttiplicato-pinnatus = supra-decompositus. — Eindelijk noemt men een deel:
digitatus, gevingerd (f. 184—190), wanneer aan den top
eener as verschillende, in hetzelfde vlak liggende deelen door geleding bevestigd zijn. Naar gelang vau liet aantal der aan den top geplaatste
deelen, spreekt men van 1. binatus (f. 184.); 2. ternatus (f. 185.); 3. quadrinatiis; 4.
quinatus; 5. sejrtenatus (f. 18G.); enz. twee-, drietallig; enz. Voorb. 1. bl. v. Lathyrus sylvestris. 2. bl. v. Menyanthes trifoliata, v. Trifolium.
3.bl. v. Oxalis tetraphyllu. 4. bl. v. Potentilla reptans. 5. bl. v. Lupinus albus, v. Acs- culus I/ippocastanum. Aanm. Somtijds wordt palmatus in dezelfde bctcekenis gebruikt nis digitatus. —
Geminaltis en geminus — binatus. — Binato-digitatus, ternato-digitatus, enz. — binatus, ternatus, enz. Verdeelt zich de hoofdas van gevingerde deelen en is ieder
deel hiervan gevingerd, dan wordt dit bij de beschrijving door de volgende woorden aangeduid : 1. bigeminatus, d ubbel-tweetal lig (f. 187.); wanneer
de hoofdas in tweeën verdeeld is, en ieder gedeelte hiervan tweetallig is. 2. bitematus, dubbel-drietallig (f. 188.); wanneer de
hoofdas zicli in drieën verdeelt, en ieder gedeelte hiervan drietallig is. 3. trigeminatus, d ri emaal-t weetalli g (f. 189.); wanneer
zich bij een dubbel tweetallig deel aan weerszijden van de plaats van splitsing der hoofdas één enkel deel bevindt. 4. triternatus, dr i emaal-dr i etallig (f. 190.); wanneer de
hoofdas in drieën verdeeld is, en ieder dezer drie zijassen weder in drie drietallige deelen verdeeld is. Voorb. 1. bl. v. Inga L\'nguis Cati. 2. bl. v. Aguilegia culgaris. 3. bl. v. Inga terge-
mina. 4. bl. v. Serjania triternata. Aanm. Geminato-binalus = bigeminatus. — Duplicato-ternatus = bitematus.— Tri-
plicato-ternatus = triternatus. — |
|||||
|
17
|
|||||
|
III. Overgangsvormen.
Ter beschrijving hiervan worden vele der in deze § ge-
noemde woorden met elkander óf met andere woordjes, welke de bcteekenis daarvan wijzigen, verbonden, óf ook wel in het diminutivum gebezigd (vergel. boven bl. 3.). — Voorbeelden van liet laatste zijn ons reeds dikwerf genoeg voorgekomen, dan dat het noodig ware, ze afzonderlijk weder op te sommen. — Als voorbeeld voor het eerste vermelden wij hier de meest ge- bruikelijke, hiertoe bchoorende kunsttermen: 1. pinnatifidus, vinspletig (f. 191.); aldus wordt in het
algemeen een doel genoemd, hetwelk insnijdingen vertoont, die dwars naar de hoofdas gcrigt zijn en waarvan de lobben allen met de hoofdas zamenhangen. Sommigen onderscheiden nog, naar gelang van de diepte der insnij-
clingcn, tusschen: pinnatüobatus, v i n 1 o b b i g, pinnatifidus, vinspletig, pinnatipartitus, v indoe lig en pinnatisectus, vins nodig. 2. bipinnatifidus, dubbel- vin spie t ig (f. 192.); vinspletig,
met vinspletige lobben. 3. Iripinnatifidus, driemaal-vin de el ig (f. 193.); vinsple-
tig, met dubbel-vinspletige lobben. 4. bjrato-pinnatifidus, 1 ier vormig-vinde elig (f. 194.);
de bovenste lob van een vinspletig deel is het grootste en de overige lobben worden naar onderen steeds kleiner. Op gelijke wüze worden nog andere woorden met het woordpinnattjidus verbonden.
5. pectinatus, kamvormig (f. 195.); vinspletig, met smalle,
digt bijeenstaande, bijna evenwijdige lobben. 6. runcinatus, schaafswijs-uitgesneden (f. 196.); de
lobben van een vinspletig deel zijn naar beneden omgebogen en scherp. Voorb. 1. bl. v. Knautia arvensis, Coronopus Jtuellii, Senecio vuhjaris. 2. bl. v. Achü-
lea Millefoliuni. 3. bl. v. Adonis vernalis. 4. bl. v. Knautia tartarica. 5. bl. v. Othonna pectinata. 6. bl. v. Tataxacum officinale. — Hiertoe behooren ten slotte ook nog de woorden:
1. binato-pinnatus, twee tal li g-ge vind (f. 197.); 2. terrmto-
|
|||||
|
48
|
|||||||
|
ptnnatu«,drietallig-gevind(f. 108.); \'■$• quadrinato-pmnatua,
enz., die men toepast op een deel, hetgeen twee-, drie-, vicr- tallig enz. is, en welks declen gevind zijn. Viorb. I. bl. v. Mimosa sentitica. 2. bl. v. Ifojfmannsegr/ia trifoliata. 3. bl. v. Jtfi-
mota pudica. |
|||||||
|
§ 12.
De kleur.
De wetenschap is nog niet zoover gevorderd, dat men in
staat is, de verschillende kleuren, welke de plantcndeelen vertooncn, naar de chemische en physische eigenschappen, waarvan zij afhankelijk zijn, te rangschikken. "Wij zullen ons te dezer plaatse dus slechts tot eene blootc opsomming moe- ten bepalen. De meest algemecne kleur is de groene (viror, vireclo). Het
is echter niet gebruikelijk, bij de beschrijving van doelen, die in den regel groengckleurd voorkomen (zoo als b. v. kruid- achtige stengels, bladen, enz.), daarvan melding te maken. [De verschillende schakeringen der groene kleur hangen af van den meer o\'f minder
zuiveren toestand van het cldorophylluin, van deszelft hoeveelheid in de afzonderlijke cellen, van den meerderen of minderen zamenhang van dezen, van de bcklecding der oppervlakte met haartjes, uitgesehcidene was, enz.] Viridis, groen (gr. chloro-).
ririduhts, lichtgroen. smaragdinut, smaragdgroen. vtYens, groenachtig. aerugmosus, kopergroen.
glaucus, zeegroen. oh\'vaceus, olijfgroen.
pnutnus, grasgroen. atrovirens, zwartgroen.
Luteus, geel (gr. xantho-).
luteolus, lichtgeel. stramineus, stroogcel. lutencens, gee lacht ig. citvinus, citroengeel.
Jlavus, bleekgeel. sulplntreus, zwavel geel.
cerinus, wasgeel. gilvus, isabellageel.
ahituceus, ledergcel. ochraceut, okergeel.
|
|||||||
|
Tl. IJl
|
||||||
|
Llth.v M.H.£in.gerï)JZtm£n.
|
||||||
|
L J.CsUr del
|
||||||
|
10
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
croceus, saffraan geel.
aurantiacus, oranjegeel.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
dojergecl.
go ndge el. blon il.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
vitellinus,
uureus,
f\'ulvits,
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Ruber, rood (gr. erytlio-).
roodachtig. rtitilans, goud rood. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
rubens,
roseus, incarnatu cupreus, |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
rozen rood. cinnabarinus, vermiljoen rood.
v 1 cc se lik leur i g. lateritius, steen rood.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
men icrood.
vuurrood.
schar lak en rood.
purperrood.
paarsch.
lila kleurig.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
koper rood. miniatus,
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
chermesinus, kar m o zij nrood. igneus,
rufus. ros, vossen rood. coccineus. sanguineus, bloedrood. pnrpitreus,
rubiginosus, bruinrood. violaceus,
utrojnirpureus, zwartrood. lilacinus,
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Coendeus, blaauw (gr. ci/ano-).
rnerulesccus, blaauw achtig. cyaneus, koornblaauw.
azureus, hemelsblaauw. Brunneus, bruin.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
fuscus, leder bruin. hepaticus,
spadiceus, glanzendbruin. porphyreus,
badius, kastanjebruin, femitgineus, tabacinus, tabakskleurig. fuligineus,
|
leverbruin,
roodbruin, rocstkleurig. roctkleurig. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
annamomeus, kaneclbruin.
Niger, zwart (gr. mela- of melano-J.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
nigrescens, z war tachtig
|
atramentarius, inktzwart.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
pikzwart,
beenzwart. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ater, zwart als zij de.piceus,
uuthracinus, koolzwart. memnonius,
Griseus, graauw.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
rookkleurig.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
cinereus, asch graauw. fumosus,
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
cinerascens, licht aschgraauw. schistaceus, leikleurig.
plumbeus, loodkleurig. murinus, muisgraauw.
Albiis, wit (gr. leuco-).
(ilbidus. wi tachtig. ebwneus, ivoorwit.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
50
|
|||||
|
candidus, hel de r wi t. lacteus, melkwit.
niveiis, sneeuwwit. cretaceus, krijtwit.
argenteus, zilverwit. canus, grijswi t(door
mnianthinus, a 1 b .1 s t w i t. haren). Aanm. Pallide (gr. achroo-) of dilnte vóór deze woorden geplaatst, beteekent :
bleek-, obscure en inUnst: donker-, laete: levendig-, friste: ma t-, luride: vaal-* en sordide: vuil-, (Zie voorts, hetgeen boven bl. 3 en 4, betreffende de overeenkomst en middeltoestanden gezegd is.) — Virescensenviridescens — vireris. — Gltiuciuus en ttta- iassinus— glattcus. — Atrovitidis — atrovirens. — Gr. ochro- —Jluvus. —f/vlvolus = stra- minius.— Gr. chryso- = aureus. — Itubescens, rubellus en rubiciindlts = rubens.— Gr. rhodo- = roseus. — Carnetts — incarnatus. — Flammeus = igneas. — Phoeniceus of pu- niceut wordt door de verschillende schrijvers niet voor dezelfde schakering van rood gebruikt. — Coelestis = atttreus. — Cttalintts = cyaneus, = Caesius wordt door enke- len als synoniem met azttrttts beschouwd; volgens anderen beteekent het: blaauw- grys. — Gr. phaio. — j\'usetts. — Gr. thephro- en spodo- — cinereus. — Xcbutosus - fumosus. — LirtduSy ticeus en gr. mobibdo- = plumbeus. — Gr. petio- ~ licidus. —Gr. argo- — candidus. — Gr. galacto- — lacteus.— Gr. argyro- = argenteus. —Jncanus, canes- cens en incanescens = canus. — Zonder op bepaalde kleuren betrekking te hebben, worden
soms nog de volgende woorden toegepast: coloratus, gekleurd; d. i. anders gekleurd dan gewoonlijk
(b. v. een blad, dat niet groen is). concolor, gel ij kk leur ig ; al de oppervlakten van een deel
hebben dezelfde kleur. discolor, ongel ij k kleurig; de kleur der onderscheidene
oppervlakten is verschillend. ■ ■uni-, bi-, tricolor, enz. één-, twee-, driekleurig, enz.
variegatus, bont, geschakeerd.
mutabilis, wisselkleurig; de kleur verandert later in
eene andere. macidatus, gevlekt; met donkere, regelmatig begrensde
vlekken op cenen lichteren grond. atomarius, gestippeld; met zoodanige zeer kleine
vlekjes. guttatus, bedroppeld; met lichte, regelmatig begrensde
vlekken op een\' donkerderen grond. ocellatus, geoogd; met ronde vlekken, die een lichter of
donkerder middelpunt hebben. notatus, ge teekend; met onregelmatige vlekken op eenen
andersgekleurden grond. |
|||||
|
51
|
|||||
|
pictus, grootge vlek t, met zulke vrij groote vlekken
op een\' donkerderen grond. adspersus, besprenkeld; wanneer die vlekken zeer
klein zijn. zonatus, gcgordeld; met verschillend gekleurde concen- tr.ische kringen. lineatus, gelijnd; met fijne, gekleurde strepen.
fasciatus, geband; met breedcrc, gekleurde strepen. venosus, geaderd; met zeer fijne, als adertjes vereenigde. <rckleurde lijnen. marginutus, gezoomd; met eenen andersgekleurden rand.
Aanm. Diffusus wordt gezegd van cene tint, die gelijkmatig in cenc kleur verdeeld
is; confluens, 1 n een vl oeijc n d, van kleuren 6( vlekken, die onmerkbaar in elkander overgaan. — Op zieke, verdroogde ó"f afgestorvene deelen worden toegepast de woor- den : decolor, ongekleurd; liturattis, op een deel, dat zich door verscheuring der oppervlakte als gevlekt voordoet; praeustus, gezengd, op een deel met bruine plek- ken oï randen, en sphacelatus, brandig, met zwarte plekken óf randen. (Seariosus z. b. bl. 8). — Pnnctatii.i, gestlppcld = atoinarius. — Ciactus, cingulatUêBÈvHSüa.— Striatus, gestreept — lineatut. — Vütatus z= fasciatus. — Limbatus= marginatus. — Versicolor is volgens sommigen synoniem met variegatus, volgens anderen met muta- l>ilis. — §13.
De geur, smaak, enz. Terwijl de kleur niet tot de hoofdkenmerken der planten-
deelen gerekend wordt, is zulks nog minder het geval met den geur, den smaak en verdere werkingen op het dierlijk ligehaam. Zoo men er al bij de beschrijving melding van wil maken, dan bezigt men daartoe de uit het dagelijksch ge- bruik bekende woorden, zoo als: gratus, ingratus, suaveolens, graveolens, foetidus, aromaticus, dulcis, amarus, urens, pru- riens, enz. Linnakus zeido: „Color in carlem specie mire ludit, hinc in diffe-
rentia nil valet." — „Odor speciem nunquam dure disti\'nijuit." — „Sapor pro ratione manducantis saepe variabilis est, hinc in differentia exetudatur." — ..Vis el u s u s differentiaal Botanico vanam subministrant." — |
|||||
|
II.
|
||||||
|
BIJZONDERE KMSTWOORDENLEER.
|
||||||
|
§ i.
Inleiding.
Met den naam van embryo, kiem, bestempelt men een in
rijpe zaden voorkomend deel, waaruit zich, onder daartoe vereischte omstandigheden, eene nieuwe plant ontwikkelen kan. Reeds vroeg kan men in de kiem twee gedeelten on- derscheiden : een as- en een bladgedeelte, liet eerste bestaat uit den stengel in zijn jongste tijdperk (cauliculus, stengeltje) met zijn worteluiteinde (radicula, worteltje); het andere, meestal zijdelings aan het stengeltje bevestigd, is de aanleg van het eerste blad of van de eerste bladen (cotyledones, zaad- lobben). Gewoonlijk vertoont zich in de rijpe kiem nog, behalve de zaadlobben, de aanleg voor eenige volgende bla- den, die te zamen met het jonge stengeltje, waaraan zij be- vestigd zijn, den naam railplumula, bladpluimpje, dragen. Bij voortgaanden groei der kiem, ontwikkelt zich aan het eene uiteinde van het asgedeelte de radix, wortel, in beneden- waartschc rigting, aan het andere uiteinde de caulis, stengel, in tegenovergestelde rigting. Te gclijker tijd treden ook de folia, bladen, op, aan den laatsten bevestigd. De plant blijft echter meestal niet tot dien eenvoudigen toestand be- perkt, daar zich later op bepaalde plaatsen van den stengel eigenaardige deelen, t/emmae, knoppen genoemd, vormen, |
||||||
|
58
|
|||||||
|
waaruit weder nieuwe asorganen (zonder wortels) en blador-
ganen te voorschijn komen. Het verschil nu tusschcn een as- en een bladorgaan bestaat
daarin, dat in het eerste de top .altijd het jongst gevormde deel is en aldaar steeds eene verdere groei mogelijk is, tcr- wijl in het laatste de top altijd het oudst gevormde deel is, waarin de verdere groei ook het vroegst ophoudt. — Indien zelfs onze kennis op morphologisch gebied zich zoo ver uitstrekte, dat wij alle mogelijke plautendcelen met zekerheid tot de as- óf tot de bladorganen konden terugbrengen (waaraan ech- ter nog zeer veel ontbreekt), dan nog zou het praktisch doel van dit werkje niet gedogen, dat wij de beschouwing der on- derscheidene plantendcelen, met betrekking tot de kunstter- men, welke hierop in het bijzonder worden toegepast, naar dien grondslag zouden inrigten. Mitsdien zullen wij daarvoor de in andere leerboeken gebruikelijke volgorde in acht nemen, ons alleen op enkele plaatsen eene afwijking veroorlovende. |
|||||||
|
§2.
Radlv, wortel. Onder radix, wortel, verstaat men in het algemeen dat
gedeelte eener plant, hetgeen steeds in tegenovergestelde rig- ting van den stengel (meestal naar beneden) groeit, en waar- door de plant gewoonlijk in eenen bodem bevestigd wordt. Men onderscheidt tusschen radices verae, echte wortels,
en radices adventitiae, bij wortels. Radix vera wordt een wor- tel genoemd, wanneer hij de tot ontwikkeling gekomene radi- cula is (b. v. Ulmus, Malva). Echter komt niet altijd, met name bij de Monocotyledones, de radicula tot ontwikkeling, zoo- dat men vaak aan het in den bodem bevestigde stengelgedeelte der plant, in stede van echte wortels, deelen aantreft, die geheel het voorkomen daarvan bezitten, doch in hunnen oorsprong er van verschillen (b. v. Iris, Asjntragus). In vele gevallen ken- merken zich deze deelen door eenen minderen graad van |
|||||||
|
54
|
|||||
|
vertakking, <ian de echte wortels. Zij zijn het, welke men ra-
dices adventitiae noemt (f. 199. a en 208. a). Alle bijwortels ontstaan echter niet onder den grond, daar er niet zelden ook uit het hierboven gelegene stengelgedeeltc der plant voort- komen (b. v. Pandanus, Ficus rcliyiosa). Do laatsten noemt men met eenen bijzonderen naam: radices aëreae, luchtwortcls (f. 200. a). De onderaardsche bijwortels en de luchtwortels kunnen te gelijk voorkomen. Zoo ziet men ook soms, naast eenen echten wortel, uit het stengelgedeelte oencr plant tevens bijwortels ontwikkelen. De bijwortels, die men aan sommige klim- en wockerplanten (Hedera,
Cuscutn) ontmoet en waardoor deze tegen andere gewassen of vreemde voorwerpen zijn aangehecht, noemt men soms: radices alligatoriae, hecht- wortels (f. 201. a). Zij dringen door vroeger gevormde uitpuilingen van de oppervlakte, haustoria, zuigertjes, heen. Als den voet van eenen wortel beschouwt men dat gedeelte,
waarmede hij aan den voet des stengels grenst; als zijnen top liet vrije uiteinde. Do plaats, waar de wortel aan den stengel grenst, werd vroeger collum radicis, wortelhals, ge- noemd (f. 202. c). Bij eenen getakten wortel met betrekkelijk vrij dikke takken
kan men veelal nog den hoofdstam, corpus radicis, duidelijk onderscheiden (f. 202.). De zeer dunne draad- of haarvormige vertakkingen der wortels noemt men: fibrillae, wortclv ezels, met welken naam ook de haarvormige verlengsels van de op- perhuid der wortels bestempeld worden (f. 203.). Aan don uitersten ccllenlaag van de toppen der wortels wordt som- wijlen de naam van verrucae, wratjes, toegekend. In \'t bijzonder noemt sciii.eides velamen radicum het eigenaardig
weefsel, waarmede de opperhuid van de toppen der bijwortels van cenige Aroideae (\'/%Mos-soorten) en van de meeste Orchideae bekleed zijn; de wortels zelve noemt hij : radices velatae. De bijwortels van eenigc waterplanten (b. v. Lemna, Pistia, Ili/dro-
charis) vertoonen a:in hunne toppen een eigenaardig beklecdsel, uit le- vende cellen bestaande, met het weefsel van den top steeds nnauw verbonden, en calyplra, wortelmutsj e, genoemd (f. 204.). Bij Pan- danus en andere planten vindt men een zoodanig beklecdsel, uit afge- storvenc cellen bestaande, den top omgevend. |
|||||
|
55
|
|||||
|
Bij de beschrijving der wortels komen vooral in aan me r-
king: de vorm, de duur, de zelfstandigheid, de inwendige toestand, de oppervlakte, de rigting en de verdeeling. Onder de hiervoor gebruikelijke kunsttermen verdienen nog de vol- en de afzonderlijke vermelding: 1» r. fihrosa, vezelige w. (f. 203.); wanneer onderden
grond alleen een bundel zeer dunne wortels voorhanden is. 2. r. fasciculata, bu n del v o rmige w. (f. 206.); wanneer
zoodanige bundel uit geheel óf gedeeltelijk verdikte wortels bestaat. 3. r. filipendvla, draadhangende w, (f. 207.); wanneer
de wortels betrekkelijk dun en alleen aan den top verdikt zijn. Voorb. 1. De meeste Gramineae. 2. Asphodelus litteus. 3. Spiraea Jilipendula.
Aanm. Dcscensus, gr. rhizaz-radiv.— In dcmorphologic worden thans, behalve de door
ons opgegevene wortels, ook nog de vertakkingen der echte wortels, radices advenli- tae genoemd; in de Terminologie zou zulks echter verwarring maken, weshalve het beter is de laatste, rami radiculares te noemen. — Radices accessoriae ~ r. adven- Utiae. — Sodus vitalis, linies communis =c Hum radicis. — Radix primariat hoofd- w o r tel —corpus radicis. —Radices sicutidariae — fibrillac in de cerstvcrmeldc betee- kenis. — R. printaria wordt ook wel als synoniem met r. vera, en r. secundanae met r, adventitiae gebezigd. — Kvenzoo radiculae met jibriltae in de cerstvcrmeldc bctee- kenis. — Om velerlei verwarring te voorkomen, ware het beter, dat men zich bepaalde, om in de plaats der twee laatste woorden, steeds de uitdrukking rami radiculares te bezigen. — Spongiolae* sponsjes, tepel t}c$— verrucae.— Fïleorhiza^calyptra.— Radix fibrillosa en r. radiculosa — r. jibiosa. — Niet zelden worden als synoniemen gebezigd de woorden r. composita met r fasciculata, r. nodosa of nodulosa met r. fii. pendula óf ook wel met r. moniliformis en r. integra met r. simplex.— Is de wortel- stam dik en loodregt, dan noemt men den wortel ook wel r. palaris, pen- of paal - wor.tel. —Soms spreekt men echter van cenen r. palaris in dezelfde beteekcnls als van ecnen r. fusiformis (f. 203. verg. Aanm. bl. 30.).— De vcrdeeling der wortels in ra- dt\'ces rltizomatoideaey jlbrillatae of Jibrosae, tuberosae, bulbosae en nothae is thans teregt :;ls onhoudbaar verworpen. — § 3.
Caalis, stengel. Caulis, stengel, noemt men dat deel ecner plant, hetgeen
in tegenovergestelde rigting van den wortel groeit en waar- aan de bladorganen bevestigd zijn. De plaatsen, vaar zich de laatsten bevinden hecten nodi, knoop en, en het gedeelte des stengels, hetwelk zich tusschen twee op elkander volgende |
|||||
|
56
|
|||||
|
nodi bevindt: internodium, tusschcnknoop, tusschenlid
of stengcllid. De internodia komen lang en kort voor; in het laatste geval soms zóó kort, dat zij geheel onontwik- keld schijnen. Meestal vindt men aan eene en dezelfde plant schijnbaar onontwikkelde, minder korte en ook vrij lange te gelijk. Van de wijze, waarop zich de internodia ontwikkelen, hangt de vorm des stengels af. Bij eenen getakten stengel komen de rami, takken, altijd
uit knoppen voort, welke zich meestal, in de nabijheid der nodi, in de bladokscls (d. i. tusschen de plaats van inhechting der bladen en den stengel) bevinden. Zeldzamer is het voor- komen van knoppen op de internodia zei ven. Uit iederen tak kunnen weder evenzoo op nieuw kleinere takken: ramuli, twijgjes, ontspruiten. De vertakking kan voorkomen zoo- wel aan dat gedeelte der stengels, hetgeen boven, als aan dat, hetwelk zich onder den grond bevindt. Ter opheldering van het laatste dient, dat men niet zcl-
den onder den grond een deel vindt, hetwelk in uitwendig aanzien op eenen wortel gelijkt, maar zich door zijne ont- wikkelingswijze en de tegenwoordigheid van knoppen óf bladorganen (soms zich alleen tot rudimentaire bladen óf tot de likteckens van reeds afgevallene bepalend) daarvan on- derscheidt. Zoodanig deel noemt men: rhizoma, wortelstok (f. 208. r en 213. r). (Het bestaat b. v. bij Dactylisglomerata, Saponaria o/fwincdis, Polygonum Bistorta, Acorus C\'alamus, Scirpus palustris, Convaltaria Polygonatum enz.) Hieruit ontspringen steeds bijwortels, zoo als ook het geval is met afgesnedene stukken van het bovcnaardsch gedeelte eens stengels, die men in den grond bevestigt (taleae, stekken). Het rhizoma komt alleen voorbij planten, welke des winters in den grond overblijven. Ter- wijl het boven den grond gelegene stengelgedeelte sterft, vor- men zich op het rhizoma óf zijne onderaardsche takken jonge knoppen, waaruit in de lente nieuwe stengels boven den grond uitspruiten. (In onontwikkclden toestand verkeerende, worden deze somtijds turiones, wort elk noppen, genoemd, b. v. bij Asparagus officinalis.) |
|||||
|
57
|
|||||||
|
Door SCHLEIDEN wordt het woord caulis, stengel, voor-
namclijk toegepast op éénjarige stengels, en truncus, stam, op die, welke langer duren. Anderen noemen in \'t algemeen caulis cenen kruidachtigen, en truncus cenen houtachtigen stengel. Er werden vroeger nog vele namen gebezigd, ter on- derscheiding van eigenaardige stengelvormen (zie Aanm. hieronder), die men tegenwoordig om verschillende redenen beter met bijvocgelijkc naamwoorden beschrijft. — Intusschen zijn de volgende woorden nog algemeen gebruikelijk: pedunculus, bloemsteel (f. 214. p en 217. p); voor eenon
tak, waarop zich bloemen bevinden. spina, doorn (f. 209. s); voor cenen stengel óf tak, die
in een hard, houtachtig deel veranderd is, hetwelk in een stekende punt uitloopt. cirrhus, rank (f. 210. c); voor eenen stengel óf tak, die
zich voordoet onder den vorm van een kruidachtig, om een nabijgelegen voorwerp spiraalvormig gedraaid deel. soboles, wortelspruit (f. 211.); voor de horizontale, on-
deraardsche takken van eenen wortelstok, waaruit zich hier en daar stengels boven den grond verheffen. stolonesoïsarmenta, ui tloopers of wor telranken (f.212.);
voor de horizontaal op den grond liggende takken eens sten- gels, waaruit hier en daar wortelvezels en nieuwe stengels ontspruiten. Hiervan onderscheiden sommigen nog : Jlagella, wortelloten (f. 213.); zijnde uitloopers, uit wier
gansche oppervlakte bladen en wortelvezels ontspringen. |
|||||||
|
Bij de beschrijving der stengelorganen let men vooral op
den duur, de plaatsing, den vorm, de verdeeling (hier even als bij de wortels ramificatio, vertakking genoemd, bij bloem- stelen ook wel inflorescentia geheeten), de rigting, de zelf- standigheid, de inwendige toestand en op de oppervlakte. Onder de hiervoor gebruikelijke kunsttermen vereischen nog de volgende bijzondere vermelding: 1. caulis simplex, eenvoudige stengel (f. 214.); wanneer
hij, behalve de bloemsteïen, gecne andere takken bezit. |
|||||||
|
3S
|
|||||
|
2. c. virgatus, rocdcvormige st. ; zoo alle takken lang,
dun en slechts weinig gesplitst zijn. 3. r. of truncus deliquescens, verdwijnende st. (f. 215.);
wanneer de top niet onverdeeld eindigt, maar in een aantal grootere en kleinere takken gesplitst is. 4. c. integer, gave st. (f. 216.); zoo de hoofdstengel tot in
den top uitloopt. ö. c. humifusus, n cê rgestrek te st. (f. 217.); wanneer
de stengel horizontaal op den grond ligt. 6. c. radkans, wortcldryven.de st. (f. 217.); zoo aan
de onderzijde van ecnen neèrgo.>trekten stengel bijwortels ont- springen, welke in den bodem indringen. 7. c. sjnnosus (f. 20(J.); 8. c. cirrhiferus (f. 210.); 9. c. so-
boliferus (f. 211.); 10. c. stoloniferus of sarmentosus (f. 212.); 11. c. Jlagelliferus (f. 213.). Voorb. 1. Sedum Telephium. 2. Verbena oxficinalis. 3. Acer pseudo-Platanas. 4. Pinus
Abies. 5. Ili/pericum per/oratum. G. Lysimachia Nummularia. 7. Prunus spinosa. 8. Vit4i vinifera 9. TnHcttm repens. 10. Fragaria vesca. 11. Ajuga reptans. Aa ntn. Adscexsaa, gr. caulos — caulis.— Alle phanerogamischc planten zün stengel -
dragc nd (plantae caulescenfes). De naam van planfa acaulis, stengcllooze plant, óf pi. subacaulis wordt echter somtijds op zoodanige toegepast, waarvan al de bladdra- gende stengelk\'den zóó kort zijn, dat de bladen als onmiddellijk uit den wortelschijnen voort te komen; b. v. Carlina acaulis, Astragalut monspessulanus. In dien zin vatte men dan ook de beteekenis van folia radicalia, wort elbladcn, op, welke uitdrukking mor- phologisch valsch is, daar de bladen altijd aan een stengelorgaan en nooit aan eenen wortel bevestigd zijn. — De meester, gebruiken de woorden nodi, articuli en genicula alssynoniem,zoo ook internodium, merithallus en articulus. Anderen onderscheiden tus- schen articuli, als zijnde de plaatsen, waar do stengel door bijzondere phytotomischc gesteldheid het gemakkelijkst kan gebroken worden, genicula, als insnocringen of ver- smalde plaatsen op den stengel, in wier nabijheid de bladen ontspringen, en nodi, als aanzwollingen of verdikte plaatsen des stengels, in wier omtrek evenzoo de bladen ont- springen. Hoogst verwarrend is het, dat zij, welke deze onderscheiding maken, weder het woord articulus op die gedeelten eens stengels toepassen, welke zich tusschen twee op elkander volgende genicula bevinden, en alleen het woord internodium be- zigen voor die gedeelten eens stengels, welke zich tusschen twee nodi (in de zoo even genoemde oeteekenis) bevinden. — Geheel overeenkomstig met de boven in de tekst gegeven definitie is het gebruik der woorden sedes foliorum en phyllotopi als synoniem met nodi, en van partes interfoliares met intemodia. — Velen noemen den hoofdstcngel: axii primarius, in tegenoverstelling der daaruit voortkomende takken, axes secundarii, enz. — Cerviv = rhizoma. — Cormus werd soms als synoniem gebezigd mei rhizoma, — By het woord c. ramosus wordt dikwijls gevoegd apice óf basi, naarmate de stongol alleen van boven, dan wel terstond van onderen vertakt is. — Naar gelang van hare vertakking wordt eene phanerogamisehe plant genoemd: herba, kruid: vertakt en niet houtachtig; suffrutex, halfstruik: met onder- en boven- aardsche stengels, de laatsten even als hunne takken van boven kruidachtig en |
|||||
|
59
|
|||||||
|
jaarlijks afstervende; arbustum o* frutex: struik, heester: houtachtig, reed van
den grond af vertakt, zonder aanmerkelijke ontwikkeling van de hoofdas; dumus of dumetum, ten zeer laag struikje; boom,, arbor: op grootcn afstand van den grond vertakt, met sterke ontwikkeling van de houtachtige hoofdas; arbuscula: een laag boompje. Eindelijk noemt schleiden herbula cene plant, uit wier zijknoppen alle\'Cn bloemen ontstaan. In de wezenlijkheid kan deze verdeeling niet altijd streng volgehouden worden. — (De takken van eenen boom vormen gezamenlijk de cyma, vertex, of ca- cumen, kruin of kroon. — CepUalium heet de eigenaardige opzwclling aan den top der stengels van Melocacti.—) De doornen en ranken zijn niet altijd vervormde stengel- organen ; \'/■[] kunnen ook vervormde bhulorganen zijn. — Gr. acanthon = spina; gr. acanthophorus — spinosus. — Clavicula, capreolus en soms ook viticula = cirrhus. — De woorden soboles, stolo, Jfagellum, sarmentum, worden dikwijls met elkander ver- wisseld. — Propaculum of propagulum wordt ook wel in de plaats daarvan gebezigd.— In dezelfde beteekenis als sarmentum o\'f flagellum wordt door sommigen ook het woord viticula gebezigd. — In tegenoverstelling der bladen werd de stengel ook wel stirps, door anderen cormus genoemd. — Men gebruikte vroeger verschillende, thans teregt niet meer in zwang zijnde woorden, ter beschrijving van bijzondere stengelsoorten; zoo noemde men: culmus, halm, den stengel der Gramineat; calamus, bieshalm, (somtijds ook culmus) den stengel der Cyperaceae; caudex, stok, palmtro nk, of cauloma (soms ook stipes) dien der J\'almae en andere Monocotyledonische booinen (ook dien der Boomvarcns); scapus, bloemsteng, een stengelorgaan, uit eenen wortelstok ontsproten, waarop zich alleen bloemen bevonden. — Men sprak vroeger ook van caudex descendens (== radix); caudex intermedius (=: rhizoma) en van caudex adscendens f— caulis). — Truncus evanescens = (. delvjuescens. — Caulis prostrafus procumbens, decumbens, humistratus = c. humifusus. — Caulis repens wordt gebruikt in de beteekenis van c. humifusus óf van c. radica?is. — Caulis radicans wordt soms gebezigd als synoniem met c. scandens, d. i. een klimmende stengel met luehtwor- teltjes of zuigertjes. Stengels, welke zonder te klimmen, luchtwortels bezitten, wor- den soms ook caules radicantes genoemd. — Caulis reptans = c. stoloniferus. — Een zoogenaamde radix multiceps is eigonlyk een wortelstok, waaruit van boven vele tak- ken, ongeveer op dezelfde hoogte, ontspringen. — Radix repens was een verkeerde naam voor rhizoma horizontale. — |
|||||||
|
§4.
Folium, blad. Het eigenaardige van een bladorgaan is vooral in zijnen
groei gelegen, daar, gelijk reeds vroeger (bl. 53.) gezegd is, deszelfs top steeds het oudst gevormd deel is en altijd van hieruit naar beneden de ontwikkeling voortgaat. Terwijl on- der dit begrip zoowel de eigenlijk gezegde bladen of loof- bladen, als de tot den bloem behoorende zamenvallen, zullen wij echter te dezer plaatse alleen de eerste behandelen. Als een vrij algemeen kentecken (waarop evenwel ook ver-
scheidene uitzonderingen voorkomen) kan men van dezen op- geven, dat zij zich meestal onder den vorm van groengekleurde, |
|||||||
|
60
|
|||||
|
min of meer kruidachtige, op stengelorganen bevestigde uit-
breidingen vertoonen. Aan de meeste bladen kan men on- derscheiden: eenc bladschijf, limbus, zijnde het bovenste vlak uitgebreide gedeelte, eneenen blad steel, petiolus, d. i. het lagere, meer lijnvormig uitgebreide gedeelte. Dikwijls vindt men aan den bladstcel van onderen een verbreed gc- deelte, hetgeen het stengelorgaan geheel óf gedeeltelijk om- geeft. Zulk een deel noemt men de vagina, schede. [Bij de Gramineae noemt men soms de plaats, waar de schede aan den stengel vastgehecht is, os vaginae, schedemond. De breede, buikvormig opgezette schede der Umbelliferae wordt somwijlen pevicladium genoemd (f. 241.)]. Die plaats op het stengelorgaan, waar een bladstcel bevestigd is, vindt men somtijds (vooral bij zamengestelde bladen) dik of vleezig gezwollen. Zoodanig verdikt gedeelte draagt den naam van pulvinus, kussentje. Er zijn bladen, waaraan een óf ook wel twee der drie ge-
noemde deelen (schijf, steel en schede) ontbreken. Aan cene vlak uitgebreide bladschijf onderscheidt men: den
top, apex; den voet, basis; de boven- en ondervlakte, pagina superior en inferior; den rand, margo, en het mesophyl- lum, d. i. het tusschen de boven- en ondervlakte gelegene cel- weefsel (in dikkere bladen diploë, bladmerg genoemd). Bijzondere opmerking verdient de wijze, waarop zich de
vaatbundels in de bladschijf verspreiden [nervatura of nervatio), omdat deze in naauw verband staat met den vorm der bladen. De verdecling der bladen volgens hunne nervatuur wordt schier bij ieder schrijver anders opgegeven. Het eenvoudigst komt ons nog de volgende voor: 1. folia longinervia, o verlangs nervigc bladen (f. 221
en 229.); de vaatbundels loopen onverdeeld en van elkander afgescheiden van den voet naar den top. 2. f. pahninervia, handnervige bl. (f. 220 c); de vaat-
bundels ontspringen straalvormig aan den voet en loopen, terwijl zij zich in dunnere bundels splitsen, die soms onder- ling door zijtakjes vereenigd zijn (anustomosis, inm onding), in de bladschijf uit. |
|||||
|
PL.1.V.
|
||||||
|
Llth..v.M.B:.M-rvge^% J&nen,.
|
||||||
|
X/.J". Coster del.
|
||||||
|
6]
|
|||||
|
Eene zoodanige vnatversprciding in foliapdtaia ófjicilata voorkomende,
geeft aanleiding, dat men dezen folia ptttinervla, scliil dnervige, óf f. pedaUnervia, voetnervige l>l. noemt. 3. f. penninereia, gevindnervige bl. (f. 222, 236, 237
en 241.): midden door het blad loopt een overlangschc vaat- bundel, waaruit ann weerszijden dunnere bundels ontspringen, die soms door inmonding met elkander vereenigd zijn. Voorb. 1. Gramineae en vele am\'crc Monocotylciluncn. ü. Ribex rubrum. Ricinut
communis. Alcea roaea. Iledera BèttX. (Tr\'folium. Lupinus albtu ) 3. Pn\'rnu/a. Tilia. Sci- tamincae. Mitsaceae. iRosa. Cassia Senna.) De hoofdvnatbundels noemt men: nervi, nerven, zenuwen, de dun-
nere vertakkingen dcrzclvcn: venae, aderen; de allerdunste: venulae, adertjes; den middclstcn vaat ban del van een gevindnervig blad: rachis, m idd cl n erf, (somtijds ook nog de aan weerszijden dier middclnerf ge- legenc bladgedeelten: laterafolii, zijden van het blad) en eindelijk de bladzelfstandiglieid tusschen de nerven en aderen: parenchymafolii, b 1 ad- cel weef 8 el. — Sommigen onderscheiden nog de/, longinervia in: fol. rectinervia, regt-
nervige bl. en ƒ curvinervia, kromnervige bl., naarmate de over- langselie nerven in regte evenwijdige, dan we! in kromme lijnen loopen. F. curvinervia worden ook wel die bladen genoemd, waarin uit de mid- delnerf de vertakkingen lioogsgewijs ontspringen, in tegenstelling van f. an- qulinervia, waarin dit onder scherpe hoeken plaats grijpt. — Het laatste woord wordt ook wel verwisseld met f. rectintrvia. — Er zijn er ook, die tan f. mixtinerv ia, gemen gd n er vigc bl. spreken, indien de zijnerveu zoowel uit den voet als uit de middelnerf ontspringen. — Voorts noemt men nog de bladen :
folia nervosa, generfde bladen, d. i. met, en f. enervki,
ongenerfde bl., d. i. zonder duidelijk zigtbarc nerven. f. venosa, geaderde bl.; alleen niet zeer fijne aderen
voorzien. ƒ. avenia, ongcaderde bl.; waar zelfs geene fijne aderen
op voorkomen. f. uni-, bi-, triiieivia (f. 234.), quinqumervia (f. 235.), enz.....
mullinevvia, een-, twee-, drie-, vijf-, enz.....veelner-
vige bl.; wanneer onmiddellijk aan den voet één, twee, drie,
vijf enz. óf een aantal nerven ontspringen. «
|
|||||
|
C,:l
|
|||||
|
f. tripli-, quintuplinervia(f. 23G.), septuplinervia(f. 237.), enz___
multiplinervia, drie-, vijf-, ze vendubbelnervige, enz....
veelvoudignervige b 1.; wanneer boven den voet uit de middelnerf, aan weerszijden een, twee, drie, enz. óf meer- dere zijnerven ontspringen. Eindelijk noemt men nog de bladen :
1. ƒ. reticulata, netvormig geaderde 1)1. (f. 238.); wan-
neer tusschen de vereeniging der adertakjes, ruimten, even als de mazen van een net, open blijven, die met bladzelfstan- digheid gevuld zijn. 2. ƒ. rur/osa, rimpelige bl. (f. 239 a.); wanneer die ruim-
ten als rimpels uitsteken. 3. ƒ. lacunosa, groevige bl. (f. 230.); wanneer zij verdiept
zijn. 4. /\'. bullata, bl aasachtige bl. (f. 231.): wanneer zij
groot en blaasvormig zijn. N.B. Dikwijl» als ziekelijk verschijnsel, b. v. ten gevolde van een lnsektensteek, enz.
5. f. pertusa, doorstootene bl. (f. 232.); wanneer er zich
door gemis aan bladzelfstandigheid tusschen de aderen hier en daar openingen vertooncn. (>. ƒ. cancellata, getraliede bl. (f. 233.); wanneer die
opene ruimten zich als regelmatige vierhoeken voordoen. Voorb. 1. bl. v. Salix reticulata; Aristolochia Cietmttitïs. 2. Satvia nfficinalis (aait
de bovenvlakte). 3. Salvia ofJlcinaMs (aan <le ondervlaktej. i. Aloë bullulata. Oer/mum Basilieum var. bullaUnn. 5. Dracontium pertusum. (>. I/yJror/elon fenestrate. De nerven zciven heeten n. convergente», zoo zij zich aan den top ver-
eenigen, divergente*, zoo zij aldaar uiteenloopen, óf deliquescentea, zoo zij zich aan den top in dunnere takken oplossen. Wanneer een bladsteel den vorm heeft van eenc vlak uit-
gebreide bladschijf, zoo als bij cenige Nieuw-llollandsehc /lc(/c(«-soorten, bij Viscum album, enz. dan noemt men dezen een phyllodium, schijnblad (f. 218.). De schijnbladen on- derscheiden zich dikwerf nog van andere bladen door ecne vastere consistentie, door kromnervige vaatbundelverspreiding en door eene vertikale rigting, terwijl de gewone bladen meest altijd horizontaal zijn. Sommige phyllodia vertooncn op vroe- |
|||||
|
68
|
|||||
|
geren leertijd nog aan hunnen top min of meer ontwikkelde
bladschijven (f. 218. «). Schubvormig ontwikkelde schedegedeelten van bladen, die
eene vliezige óf vleeschachtige consistentie hebbon en meestal anders dan groengekleurd zijn, noemt men squamae, se hit b- ben (f. 219. s). Men vindt zo op onderaardsche stcngelge- deelten óf wortelstokken van zeer vele planten, op de stengels en takken van Ephedra, Orobanc/ie, Cuscuta, Lathraea, Sali- cornia, op den stengel van Euplturbia cunariensis, op bollen, enz. Aan weerszijden, óf aan de overzijde, óf ook aan den bin-
nenkant van den bladsteel ziet men soms, zoo als bij de Rosaceae, Leguminosae, Violarieae, enz. eene óf meerdere kleine, vrije óf er mede vercenigde bladaehtige uitbreidingen, die uit het onderste gedeelte van het blad haren oorsprong nemen en meestal in vorm en vroegere ontwikkeling van de bladschijf des blads, waartoe zij behooren, verschillen. Ueze noemt men: stipulae, steun- of bij bladen (f. 220 a. b. en c. s). — Wan- neer zoodanige doelen aan den voet der afzonderlijke vinnen van een blad met gevinden vorm voorkomen, b. v. bij Hobi- ««a-soorten, Sanguisorba officinalis, enz. dan noemt men ze sti- pellae, steun blaadjes (f. 220*. s). De bladachtige uitbreiding, welke men bij de Gramineae op
de plaats, waar de schede in de bladschijf overgaat, ont- moet, wordt ligula, blad hui dj e, tongetje of bindsel (f. 221. /) genoemd. In oorsprong komt het overeen met de stcunbladen. — Dit laatste is ook het geval met die deelen, welke men bij de Aroideae, Scitamineae, Hydrocharideae, enz. met de overtollige namen vagina stipularis en vagina petiolaris bestempeld heeft. — Bij de Polygoneae, waar zich aan de binnenzijde van den
voet der bladen de stcunbladen onder den vorm van een buisje of kokertje, dat den stengel omgeeft, vertoonen, heeft men dit buisje ochrea, tuitje genoemd (f. 222. o). Even als de stengel en zijne vertakkingen komen er blad-
organen, (ook de tot den bloem behoorende) geheel óf gedeel- |
|||||
|
(il.
|
|||||||
|
telijk in ranken of doorns veranderd voor (f. 22o. c en 224. s\\
b. v. de rankvormige bladen van Lalhyrus Apliaca, de rank- dragende bladen van Vicia, de rankvormige bladsteel van Clematis, van Tropaeolum pentaphyllum, de rankvormige stcun- bladen van iSWZ<u>soorten, van Cucurbitaceae, (de rankvormige kelkbladen van Calythrix,) de doornvoriuige bladstclen van Astrayalus creticus, de doornvormige bladen van Berberis, de steunblaadjes van Rubinia pseud-Acacia, van Mimosa cornigera, enz. De bolvormige luchtbevattendc deelen, welke men aan de
bladen van Utricularia aantreft, heeten: amptdlae, blaasjes (f. 22ö. «; in a* vergroot); do bekervormigo verlengscls der bladen bij Nepentltes, Saracenia, enz.: aseklia, kruiken ofblad- buizen (f. 22G a en b.), en do plaatvormige uitbreidingen aan het blad van Dionaea Muscipula: laminae kleppen (f. 227. /). |
|||||||
|
Bij de beschrijving van bladorganen let men voornamelijk
op hunnen vorm, hunnen duur, hunne zelfstandigheid en in- wendigen toestand, hunne oppervlakte, hunne kleur (zoo die anders dan groen is), hunne plaatsing, hunne rigting, hunne onderlinge vereeniging en die met andere deelen. Met betrekking tot den vorm is men gewoon de bladen to
verdeelen in: 1) Julia simplicia, zoo zij zich onder ecnen en- kelvoudigen vorm vertoonen, 2) folia composita, zoo zij eencn zamengestelden vorm bezitten en met het stengelgedeelte, waarop zij ingeplant zijn, duidelijk geleed zijn, en 3) Julia pinnaüjida, zoo zij ecnen overgangsvorm vertoonen (verg. boven bl. 47). Bij de gevinde bladen noemt men de hoofdas van het blad,
d. i. die, waarop de vinnen geplaatst zijn, petiolua cummunis, al- gemeen e bladsteel, de vinnen zclven : foliola, blaadj es, en de steeltjes der laatstcn (indien zij namelijk gestoeld zijn): petiuli partiales of petiululi, bijzondere bladstclen ófb 1 ad. stoeltjes. Bij gevingerde bladen spreekt men soms in do plaats van folia
binata, ternata, quadrinata, enz. van f. bi-, tri-, quadrifoliolata enz. |
|||||||
|
65
|
|||||
|
Ten opzigte der plaatsing dient vermeld te worden, dat
men onder de loofbladen kan onderscheiden: 1°. de allereer- ste bladen uit den kiem voortkomende: eolyledones, zaad lob- ben; 2". de overige bladen: folia caulina, stengelblad en, en eindelijk 3°. de bladen, die de bekleeding der knoppen vormen: tegmentu, knopbekleedselen. De uitdrukking folia radicalia duidt slechts, gelijk reeds
boven (bl. 58 Aanm.) aangevoerd is, op een schijnbaar ont- spruiten der bladen uit den wortel. —De folia caulina kannen nog onderscheiden worden in: a) folia ftoralia, bloemstan- dige bladen, die niet van de stengelbladen verschillen, doch eene bloem óf\' eene enkelvoudige bloeiwijze in hunnen oksel dragen; b) bracteac, schut- of dekbladen, die van de stengelbladen verschillen en in hunnen oksel eene bloem of eene enkelvoudige bloeiwijze dragen, en c) bracteolae, schut- blaadjes, die van de stengelbladen verschillen en onder de bloem, maar aan den steel hiervan bevestigd zijn. [Op andere» nog bij de drie laatstgenoemde behoorende bhulsoortcn, alsmede op Ue
bloembladen zelvcn (pfiylla), komen wy later by de behandeling der bloem terug. De wijze, waarop de bladen op de stengels gerangschikt
zijn, de zoogenaamde phyUotaxis, blad stand, wordt bij de beschrijving met die kunsttermen aangeduid, welke boven in het algemeen gedeelte (ij 7) opgegeven zijn. Tc dezer plaatse voegen wij daar nog bij, dat men, volgens sciumpeu en brai\'n, bij den bladstand twee hoofdtypen kan aannemen : ]°. die, waarbij ieder blad op eene verschillende hoogte ont- springt, en 2". die, waarbij meerdere bladen op gelijke hoogte ontspringen. Bij den eerstgenoemden bladstand zijn de bladen ongeveer *)
op gelijken afstand van elkander in eene schrocflijn of spiraal rondom de as ingeplant, en wel zóó, dat steeds boven ieder blad, na meer of minder windingen des spiraals, een ander *) Wij zeggen: „ongeveer", omdat alles wat tot den bladstand behoort, in de me.este
gevallen niet zoo streng mathematisch In de natuur voorkomt, als zulks op het papier berekend staat. |
|||||
|
66
|
|||||
|
gevonden wordt, hetgeen in cene regte lijn daarboven ge-
plaatst is. De som der windingen van een blad tot het regt daarbovenstaandc heet cyclus, omloop. Men kan nu het aan- tal windingen van denen omloop tot den teller eencr breuk, en het aantal bladen (leden), welke in dien omloop begrepen zijn, tot noemer dezer breuk maken. Op deze wijze b. v. te werk gaande bij Lauws nobilis óf bij llex Aijui/olium, dan zal men \'/• verkrijgen, dat wil zeggen: wanneer men bij genoemde planten uitgaat van een of ander willekeurig aangenomen blad, dan zullen er langs den kortstcn weg 3 omwindingen eens spiraals rondom den stengel noodig zijn, vóór dat men een blad aantreft, hetgeen juist in eene regte lijn daarboven ge- plaatst is, en daarbij waren op den weg dier 3 omwindingen (d. i. van éénen omloop) 8 bladen geplaatst. (De meest voor- komende breuk bij do Dicotyledonen is */•; bij planten met afwisselende bladen is zij natuurlijk \'..) Door genoemde breuk wordt tevens de afstand van een blad tot het onmiddellijk daarop volgende óf voorafgaande aangeduid. (Bij de eerstge- uoemde planten bedraagt deze afstand dus */o gedeelten van eenen cirkelomtrek, bij do meeste Dicotyledonen */3 gedeelten, en bij planten met afwisselende bladen de helft van een\' cir- kelomtcek.) Men noemt de breuken ook met betrekking tot het laatste: divergentie hoeken. Intusschen zij men in- dachtig, dat de breuken in waarde verschillen, naarmate men den spiraal langs den kortsten óf langs den langsten weg trekt. Zoo zal men b. v. den kortsten weg volgende, bij zeer vele Dicotyledonen in twee windingen van het eerste tot aan het zesde, jui3t daarboven staande blad geraken (de breuk is hier ; i), doch den tcgenovergestelden weg inslaande, eerst in drie windingen (de breuk is hier •/•). — Merkwaardig is het, dat men in do natuur meestal een der volgende breuken vindt: voor den kortsten weg
\'I* i V» i * .-. . \' a i */ll > "/tl , \'3!3k , "/«» , "/un , ",\'m , enz.
voor den langsten weg
\'/• , V» , "s , "•» , \'/ij , \'*\'m , "fcn **/»«, "\'a0 , M/i«, , enz. |
|||||
|
67
|
|||||
|
De onderlinge betrekking der getallen van beide reeksen
en van iedere reeks afzonderlijk springt van zelve in liet oog. Terwijl al de tot deze type behoorende bladstanden on-
der den algemcenen -naam van spiraal vormi gen blad- stand worden zamengevat. rekent men die, welke tot de tweede hoofdtype bchooren, tot den krans vormi gen. Hierin wordt dat eigenaardige opgemerkt, dat hier iedere omloop ge- sloten is. d. i. geheel op zich zelven staat. (Aan dezelfde as ontmoet men soms te gelijk oenen kransvormigen en eenen spiraalvormigen bladstand.) De hier op dezelfde wijze als bo- ven gevormde breuken hebben ook dezelfde beteekenis en zijn natuurlijk Vi , Va, V», Va. \'U, • • • • enz. welke, zoo als men voorgeslagen heeft, tusschen ( ) kunnen geplaatst worden, ter aanduiding van den kransvormigen bladstand. De breuk (\'s) wordt, gelijk ligt te begrijpen valt, toegepast op tegenover- gestelde bladen. De afzonderlijke leden der boven elkander geplaatste kransen staan onderling geheel óf ten declc afwisse- lend, óf juist boven elkander. In het eerste geval kan men vaak weder door eenen spiraalgang de afzonderlijke leden van de verschillende, aan dezelfde as boven elkander geplaat- ste kransen vereenigen. — Tegenover deze leer staat eene andere van de gebr. bkavais,
welke do bladen in twee groepen rangschikken: regtrijige en kromrijige bladen (feuüles rectiserities en curviseviées). In de eerste groep vindt men onmiskenbaar steeds boven cenig willekeurig aangenomen blad een ander geplaatst; (bier- toe bchooren b. v. de fuliu chcussata;) in de laatste echter niet. Intusschen worden verreweg de meeste soorten van blad- stand, welke volgens schimper en ubaln hierboven vermeld zijn, tot de laatste groep gerekend, daar volgens bravais, behalve den stand, die door "j i */« . hoogstens die door */• wordt aangeduid, in de natuur de divergentiehoek nergens volkomen aan de genoemde breuken beantwoordt. De verschillende spi- raalvormigc bladstanden zouden volgens deze leer steeds kleine afwijkingen opleveren van oenen enkelen bladstand met eenen |
|||||
|
08
|
|||||
|
bepaalden, aan de grootte van den omtrek irrationelen diver-
gentichock, welke begroot wordt op 137° 30\' 28". — Ter beschrijving van de onderlinge verecniging der blad-
organen kan men de in § 0 (bl. 21.) opgegevenc kunsttermen bezigen. Tot hetzelfde doel dienen ook nog de woorden : folia caespitosa, zodevormende bladen (f. 228.); gelijk
men zoogenaamde wortelbladcn noemt, welke zeer digt opeen- gedrongen en als door elkander geweven staan (b. v. Cor>/ne- phonts canescens) en f. equitantia, rijdende bl. (f. 229.); zoo als die bladen
genoemd worden, waarbij steeds de voet van het eene dien van het andere omvat (b. v. Iris, GUuUolus). Ter beschrijving eindelijk van de wijze, waarop de blad-
organen met de stengelorgancn vereenigd zijn, kan men de boven in ij 9 (bl. 22| opgegevene kunsttermen bezigen. Hiertoe behooren nog daarenboven de volgende woorden : 1. folia petiolata, ges teelde bladen (óf 1*. foliola petio-
lulata, gestoelde blaadjes) (f. 230—233.); wanneer de bladsteel duidelijk ontwikkeld en vrij is. 2. ƒ. sessiliu, zittende of ongesteelde bl. (f. 234—237.):
wanneer zich aan het blad geen vrije bladsteel vertoont. 3. f. amplc.ciciiulia, stengom vattende bl. (f. 238.); wan-
neer de voet der bladschijf verder dan zijn aanhochtingspunt uitgestrekt is en den stengel aan beide kanten omvat. 4. f. semiamplexicaulia, half stengom vat ten de bl. (f. 239.);
wanneer dit laatste slechts aan éénen kant van den stengel geschiedt. 5. f. perfoliata, doorgroeide bl. (f. 240.); wanneer de
voet der bladschijf rondom den gansenen stengel is vastgc- groeid, zoodat het blad er uitziet, als of de stengel er doorheen is gegroeid. 0. f. vagiiiantia, schede vormen de bl. (f. 221 en 241.);
wanneer het onderste gedeelte van het blad den stengel als met eene schede omgeeft. |
|||||
|
.
|
|||||||
|
69
Voort. I. Tilia. 1*. Hobinia pseud-Acacia. 2. Ilt/pericum perforatum. 8, Isutis tinc-
toria. 4. Borago o/ficinatis. 5. Bupleurum rotundifolium. 6. De meeste Oramineae on l\'mbelliferae. Aanm. Lamtrut, discus = limbus. — Superficies folii = pag. superior. — Dorsttm
fotii = pag. inferior. — Dikwijls wordt niet liet woord folimn of blad alleen de limbus of bladschij f bedoeld. — Hut woord pericladium wordt somtijds ook toegc- past op de schedevormigc bladen van Casuarina-sti^rtcn en van verscheidene Cy- peraceae. — Folia digitinervia — f. palminervia. — F. palminervi i en penninerria komen vooral onder de/, cotnposita voor; de algemeene bladsteel geldt hierbij als de mtddelzcnuw en de hiervan naar de blaadjes uitgaande vaatbundels als hare zijde - Hngsche vertakkingen. — Costa wordt .soms als synoniem gebruikt mot tierrus Ót vena. ook wel met rachis. — Folia cosfata wordt soms gebezigd als synoniem met folia timplkia penninerria, vent* crassis, — A-ris, costa media, costa intermedia, nervus tn- termedius, nertus tnediattus — rachis. — Nervi primnrii = tterrt; n. secundarii — venae; nerviterUatiivn nervi interent-rentes = vettulae. — Dtac\'.yma —parenchyuta, <5f ook ~~ diploë. — F. basinei via of digitinervia wordt somtijds in de betcekenis gebezigd van /. recfinervia of/, curriii\' rria, en/, lalsriwrcia in die van/\', peuninervia. — Xervi confluen- tes = ». concergentes. — Fulia ramoso-nervosacnf.nerviseranetceniibus^zfoliawrvis deliquescetttibus. — Folia vagi/iervia --f. enervia. — De woorden folia aren ia en /_ enervia worden dikwijls met elkander verwisseld. — Folia clathrata en f. A\'nestrata — /. cancelluta. — Deze woorden worden ook wel toegepast op bladen, waarin de rutt- vormige ruimten tusschen de aderen met bladzclfstandigheid gevuld zgn. = Oud- tijds vatte men onder het woord fulcra of steun se Is der planten te zamen: de sttpulae, bractea>\\ inrolucra, spathae, spinae, aculei, cirrhi, glandulae en pili. — Ad- minicula = fulcra. — Het woord rachis, spil, wordt dikwijls als synoniem met petiolus communis gebezigd. — De woorden folia floralia en bracteae worden dikwijls met elkander verwisseld. — Bladen zoodanig geplaatst, dat de breuk tot noemer het getal 2 heeft, worden folia disticha genoemd; is de noemer 3, dan folia tris\'icha, en zoo hij B is, folia quincuncialia. — Parapliylla — sttpulae. — Collare — lig ut a. — Sommigen noemen vagina fotiat is eene schede, die onmiddellijk inde bladsehtff over- gaat, en r. petiolaris zoodanige schtde, die door middel van den bladsteel met de bbidschijf verecnlgd is. — Ansae, s\'gmenfa — foliola. — Jiamastra — petioluli. — Plantae seniperviretites worden Ealke planten genoemd, waaraan, gedurende alle jaargetijden, grocngekleurde bladen bL-vesti^d zjjn. — |
|||||||
|
§5-
(Jemma, knop. Gemunte, knoppen, noemt men die deelen der plant, waarin
zich een onontwikkeld stengclorgaan bevindt, hetgeen, wanneer het tot ontwikkeling geraakt, een geheel nieuwe stengel of tak wordt, óf ter verlenging van eenen reeds vroeger bestaan heb- benden stengel of tak bijdraagt. Zij komen in den regel op stcngelorgancn (zoowel op boven-, als op onderaardschc), |
|||||||
|
.
|
|||||
|
70
zeldzamer op bladen voor. Naar gelang van de plaats, welke
een knop op oenen stengel of tak inneemt, spreekt men van gemma terminatie, e in il knop (f. 242. t), zoo hij zich aan den top bevindt, en van gemma lateralis, zij knop (f. 212. Z), zoo hij op een lager gedeelte voorkomt. Een zij knop kan zijn eene gemma axülaris, okselknop (f. 212. o), d. i. geplaatst in den oksel van een blad (folium fulciens, draagblad, genoemd f. 242./\'), óf gemma adveittitla, bijkomende knop (f. 242. «), d. i. op eene andere plaats staande. Komen er in denzelfden bladoksel meer dan één knop voor, dan noemt men dien, welke het sterkst van allen ontwikkeld is: gemma primaria, hoofd knop (f. 243. p), en do overigen: gcmmae accessoriae, bij knoppen (f. 243. </). Naarmate de ontwikkeling van eind- en zijknoppen onafgebroken voortgaat, dan wel of deze eene poos in knoptoestand blijven verkeeren, vóórdat zij zich verder ontwikkelen, noemt men ze daarenboven: gemmae vege- tatione continua óf gemmae vegetatione inlerrupta. Men spreekt ook van gemmae ramiparae, tak vormen de knoppen, dat zijn zoodanige, die altijd met de mocderplant vereenigd blij- ven, en g. plantiparae, brociknoppen, dat zijn zulke knoppen, die daarvan te eeiiiger tijd los raken en tot een afzonderlijk nieuw individu uitgroeijen. Do brociknoppen zijn ook nog in den regel daardoor van de takvormende onderscheiden, dat zij geheel óf gedeeltelijk van vleezige óf melige zelfstandigheid zijn, en dat hunne beklecdselen, bij de ontwikkeling van den knop, van lieverlede van buiten naar binnen afsterven, zoodat zij diensvolgens ten laatste met eonen dikkeren óf dunneren laag droogc vliezen omgeven zijn, terwijl bij de takvormende knoppen zich geen deel vleezig ontwikkelt en hunne bckleed- selen bij de ontwikkeling van den knop tot tak gewoonlijk afvallen. Eindelijk onderscheidt men nog: gemmae folüparue, Jloriparac en mixtae, blad knop pen, bloemknoppen en gemengde knoppen, naar gelang er later uit den knop alleen hoofdbladen, óf alleen bloembladen, óf wel van beide soorten te gelijk voortkomen. De bladknoppen onder- scheiden zich dikwerf door hunnen meer langwerpigen, smal- |
|||||
|
-1
|
|||||
|
leren vorm van de kortere, meer gczwollcnc. rondachtiger
bloemknoppen. Behalve bij enkele soorten van broeiknoppen vindt men in
alle knoporganen nog jonge bladen aan het onontwikkeld stengelorgaan bevestigd, weshalve het laatste ook wel nucleus of axis gemmae, knopkern of knopas, genoemd wordt (f. 244 o.D. n). Bij de gemmae vegctatioiie interrupta verschillen de buitenste (onderste) van gezegde bladen van de zich later ont- wikkelende binnenste (bovenste) bladen deszelfdcn knops veelal door eene eigenaardige wijziging in den vorm. De passendste naam voor zoodanige bladen is tegmenta, knopbekleed se Ie n. De hiermede voorziene knoppen noemen sommigen: gemmae tec- tae, bedekte knoppen, in tegenoverstelling van gemmae nu- dae, naakte knoppen. Eindelijk worden die tegmenta nog ge- noemd foliacea, zoo alleen de bladschijf ter vorming daarvan bijdraagt (b. v. bij Fagun, Bhododendron); t. vaginalia, zoo dit alleen het schcdegedecltc doet (b. v. bij de bollen van Allium, Lilium); t. petiulaeea, wanneer het bladstelen zijn (b. v. bij Ju- glans regia, Aescidus, Acer); t. stipulacea, wanneer het steunbla- den zijn (b. v. bij Carpmus, Tilia, Ficns, Corylus), óf l.fidcracea, zoo het tegelijk bladstelen en steunbladen zijn (I). v. bij Pru- nus Cerasus en vele andere J\'osaceae). Naar den aard der tegmenta noemt men somtijds de knoppen zelven: gemmae foliaceae, peti- nlaceae, stipulaceae, enz. De wijze, waarop ieder bladorgaan afzonderlijk in de knop-
pen zamengevonwen is, wordt vernatio , bl ad plooi j ing, die, waarop de bladorganen met betrekking tot elkander daarin gelegen zijn, foliatio, bladligging, en de betrekkelijke ligging der doelen van twee voor elkander staande bladkransen ver- ticillaiiü, kransligging genoemd. De vernatio kan zoodanig zijn, 1". dat de bladorganen in
de lengte, 2". dat zij in de dwarste, óf 3". dat zij onregelmatig zijn zamengevonwen. I. Bij de overlangsche bladplooijing onderscheidt men tus-
schen scherpe plooijen en ronde bogten : |
|||||
|
72
|
|||||
|
a.) scherpe plooijcn :
1. vern. dupUcativu (f. 245*\'); eenvoudig op de boven vlakte
(naar voren) zamengevouwen fb. v. Quercus; TiliaJ. 2. vern. replicativa (f. 246.); eenvoudig op de ondcrvlakte
(naar achteren) zamengevouwen. 3. v. implicativa (f. 247.); van de beide randen af naar voren
scherp zamengevouwen (b. v. bloemomhulsel van ClematisJ. 4. v. ]>licativa (f. 248.); met vele overlangscbe plooijen
(b. v. Betuia; Fagusj. b.) ronde bogten :
1. vern. convolutiva (f. 249.): eenvoudig opgerold (b. v.Prtinus).
2. v. involutka (f. 250.); de beide randen tegelijk naar voren
opgerold (b. v. Poptdus\', Hinnulus Lujndus). 3. v. revolutiva (f. 251.); evenzoo naar achteren opgerold.
II. Bij de dwarsche bladplooijing onderscheidt men:
1. vern. inelinativa (f. 252.); voorwaarts gebogen (b. v. Lirio-
dendron). 2. v. reclinativa (f. 253.); achterwaarts gebogen (b. v. Aconitum).
3. v. circinata (f. 254.); van den top af voorwaarts ingerold
(b. v. Cycas). III. De onregelmatige bladplooijing wordt vernatio corrw/a-
tiva (f. 255.) genoemd (b. v. bloembladen van Papaver). — De foliatiu, d. i. de ligging der bladen in den knop met
betrekking tot elkander, vertoont de volgende verscheidenheden: a.) foliatio valvata; de randen der bladen raken elkander
aan, zonder elkander te bedekken (b. v. bloemomhulsel van Stapelia, van Clcmatis): komt voor 1. bij vern. simplex, d. i. bij bladen zonder plooi-
jing (f. 256.); 2. bij vern. duplicatira (alsdan foliatio induplica-
tiva genoemd) en 3. bij vern. imjüicativa (f. 257.).
b.) J. amplexa: ieder buitenst blad omvat alle binnenste; zij
kan zijn : *> Flg. 245 tot en met f. 2C9 stellen ile plot\'i.\'ing en ligging dev Muden in duur» door-
üesnedene knoppen voor. |
|||||
|
73
|
|||||
|
1. ƒ. convolutwa (f. 258.), bij rcr/i. convolvüvu (b. v. Prunus
urmeniaca). 2. f. equitans (f. 259 en 2(50.), bij rem. duplicativa (b. v. /ris).
c.) /". semiamplexa; ieder blad wordt gedeeltelijk aan den
eencn rand door een ander blad bedekt en bedekt zelf met den anderen rand het volgende; wordt ook genoemd: 1. /\'. contorta (f. 2G1.), bij oenen kegelvormigen knop met
vernatio simplex (b. v. bloembladen van Malva). 2. f. obvolutiva (f. 2(52.), bij vent. duplicativa (I>. v.
bloembladen van Lychnia). 3. f. imbrieativu (f. 2G.1 en 2G4.), bij vern. simplex en du-
plicativa (b. v. bloembladen van Dianthus). d.) f. qumcuncialis (f. 275.); tusscheu twee buitenste geheel
onbedekte en twee binnenste geheel bedekte bladen ligt een vijfde blad zoodanig ingeschoven, dat het met den éénen rand een der binnenste bladen bedekt, doch aan den anderen rand door een der buitenste bedekt wordt (b. v. de bloembladen van Kosa). SCHLBIDEN vermeit nog de Joliatio eonnata, zijnde cenc bladligging,
waarbij de bladen eencr krans zóó volledig met elkander vergroeid zijn, dat zij bij de ontwikkeling aan hunnen gemccnscbappelijken voet los- seheuren en als mutsjes afvallen (b. v. de kelk\'.laden van Eucalyptus, JEscfocholzia). Men onderscheidt ook nog als bijzondere soorten van foliatio: de fol.
cochlearis in de bloemknoppen van Aconitum en Lamium (f. 2fi6.), en de Jol. vexillariê in die der Papüionaceae (f. 207 ). De kransligging kan tweederlei zijn: ó{ l.verticillatioalter-
vativa (f. 268.), d. i. wanneer de doelen eener krans voor de
tusschenruimten tusschen die eener volgende óf vorige krans .staan (b. v. de kelkbladen, bloembladen en meeldraden van Lysimachia), óf 2. verticillatio oppositira (f. 200.), wanneer de deelen eener krans juist voor die der vorige óf volgende staan. Bij de beschrijving van tak vormen de knoppen komen in
de eerste plaats de in deze § opgegevcne verscheidenheden |
|||||
|
u
|
|||||
|
in aanmerking, terwijl nog daarenboven meer bijzonder van
hunnen vorm, hunne plaatsing, hunne onderlinge vereeniging en die met andere dcelen, van eigenaardigheden in hunne bekleedselen, van hunne kleur, hunne oppervlakte, enz. kan worden gewag gemaakt. Tot de broeiknoppen behooren:
1°. de bulbi, bollen, welke bestaan uit een stengelorgaan met
onontwikkelde intemodia, hetgeen langzamerhand van onderen naar boven afstervende, steeds zeer kort is, en daaraan bc- vestigde perenncrende bladen, wier schedogedcelten in afge- storven toestand als dunne vliezen de nog levende, vleezig verdikte schedegedeelten der binnenste bladen omgeven óf somtijds zoo ras afvallen, dat de laatstcn bloot liggen. — Het onderste gedeelte des stcngelorgaans, waaruit zich later de bijwortels ontwikkelen, wordt discus bulbi, grond se hij f, ge- noemd (f. 270, 271, 272. d). Men onderscheidt:
a. bulbus foliosus, bebladerde bol.
i. b. tunicatus, gerokte bol (f. 270 D.D.); wanneer
vele elkander schier geheel bedekkende schedcgedeelten
rondom de as (het stengclgcdeelte) gesloten zijn, of deze
althans vrij breed omgeven (b. v. Allium Cepa; Hyacintliu»
orientalis).
p. b. srjuamosus, geschubde bol (f. 271.): wanneer vele
elkander slechts gedeeltelijk bedekkende, betrekkelijk smalle
en korte schedcgedeelten aan de as bevestigd zijn^b. v. Li-
lium candidum; L. MurtugonJ.
1). bulbus solidus, digtc bol (f. 272 a. en b o. d.); wan-
neer slechts lién enkel levend verdikt schedegedeelte den bol vormt (b. v. Alliii\'ii wsinum: Colchicum autumnale). 2°. de bulbilli, klisters, bolletjes, bolk noppen, broei-
bollcn; zoo noemen de meesten die bollen, welke zich in de oksels van de bladseheden der bollen ontwikkelen, en later hiervan losrakende, zelfstandig als nieuwe bollen voortgroei- jen (b. v. Alliuin rotundum: A. oleraceum). |
|||||
|
75
|
|||||
|
SCBXBIDBH evenwel, die alle echle (Monocotylcdonische) bollen, waar zi.i
zich ook ontwikkelen mogen, eenvoudig tot de liollen blijft tellen, noemt alleen bulbilli, die knoppen, welke zich op planten, die niet door eenen bol perenneren, als bolvormige okselknoppen ontwikkelen (f. 273.), wier bladen namelijk slechts als verdikte schedegcdcclten optreden en die, later van de mocderplant losrakende, tot zelfstandige planten, welke zich echter niet als bolgewassen voordoen, nitgroeijen (b. v. Denlana hulb(/era). 3o. de tubera, knollen (1\'. 274.); dit zijn verdikte vleezige ge-
deelten (volgens SCHLEIDEN okselknoppen) van onderaardsche stengelorganen, op wier oppervlakte men de bladen slechts in rudimentairen toestand óf zelfs in het geheel niet meer herkennen kan, die echter steeds van (oksel- en eind-) knop- pen voorzien zijn, welke, zoo de knol van de moederplant is los geraakt, tot nieuwe planton nitgroeijen (h. v. Solanum tu- berosumj. 4°. de tubercula, k n o 1 k n o p p o n (f. 275 a. en b.); kleine knol-
letjes, die zich op bladorgancn ontwikkelen en, van de moeder- plant afgescheiden, zelfstandig tot nieuwe planten ontwikkelen: b. v. op den bladstcel van Arum ternatum, Cardamine pratensis, op den bladrand van Malaxis paludosa (f. 275 n.), op de blad- schijf van Ornitltogalutn thyrsoideum (f. 275 b.), op den rand der bladnerven van geknakte bladen van Gesneriaceae, enz. 5°. de tuberidia, schij n k nollen (f. 270.); dit zijn (meestal
oksel-) knoppen, wier asgedoelte plotseling van onderen sterk verdikt en knolvormig uitgezet is. Deze kunnen zich wel zelf- standig ontwikkelen, doch blijven meestal met de moeder- plant verbonden. Aan hunnen top spruiten de stengels uit, uit wier voet zich ook de bij wortels ontwikkelen, die de plant in den grond bevestigen (b. v. Orchis, Georgina, Cror.xis). Doordien bij do schijnknollen slechts één enkel stengollid (ge- heel of gedeeltelijk) knolvormig wordt, terwijl de overige deelen daarvan onveranderd blijven en bij de echte knollen al de stengelleden ecner geheele as verdikt worden, en ook de daarop voorkomende knoppen en bladen in de verandering |
|||||
|
7<;
|
|||||
|
rlcclon, springt het onderscheid tusschen beide soorten van
zolven in het oog. Gu. de gemmulae s. ovula, zaad knoppen of\' eitjes; dus
heeten de laatste eind- en oksclknoppen in de bloemen, welke ecnen geheel cigenaardigen vorm bezitten en waarover later breedvoeriger zal gesproken worden. lïij de beschrijving der broeiknoppen let men inzonderheid
op hunnen vorm, hunne plaatsing, hun aantal, hunne onder- linge vereeniging en hunne oppervlakte. Ter opzigtc der schijnknollen moet hier nog vermeld wor-
den, dat men deze soms testiculata noemt, in gevallen, waarin het woord geminata even goed past (z. b. hl. 21.), en dat men andere, welk;: door verdeeling cenigzins den vorm van uitge- spreide vingers vertoonen, palmata noemt. Het woord suffulta^ ondersteund, bij broeiknoppen, duidt
daarop, dat er van onderen nog een gedeelte van den wortel- stok aan bevestigd is. Aanm. Gemmae worden somtijds ook ocuii genoemd; anderen pussen dit woord
alleen op knoppen in den jonasten stunt toe. Het wordt ook wel als synoniem met gemmas latunt\'s gebruikt, welk laatste even als gemmae fortuiïw, g, successioae^ g. ac- eessoriae en g. diip rsae somtijds in dezelfde beteekenis als g. adoentUiae gebezigd wordt. — Oemma inaovans en ook dikwijls g. vegetativa = g. ram/para. — O. prolijica en vaak ook buibitluê =zff.plantiparat— Q.fotiifera en ff. incomplete = fif-J\'olüpara.— G. j.\'orifc/a, g. iiicoiuj\'leta, g. fructifera en alabastrtts = g. fioripara. — G. folH-fiori- ƒ</•«, g. ambipara en g. eompleta — g. mixta. — Door sommigen worden de knoppen onderscheiden in: gemmae caulinaret of g. caulinae, stengelknoppen; g.caudiealeê s. tttriones, wort c 1 knoppen (/. b. bl. üti); g. bulbi, h olkn oppc n; en g. tuben\', knolknoppen. De g. cautinares worden dan weder onderscheiden in: g. cautiaare» sensu st. icto of g. stirpates, stamknoppen en g, rameales, takknoppen. Eindelijk gebruikt men ook nog de woorden g. simplex óf g. composita, naar gelang eene knop niet óf al jonge knoppen in de oksels zijner bladen bevat, — Sgitamae, rametita, peru- laet tegmina, hybcmacula, involucrum = t<gmcnfa. Squamae wordt vooral bij broei- knoppen, perulae bij blad- en bloemknoppen gebruikt. — Oemma spuiia, g. imperulatu — g. niitla.— G. vera, of ook g. eompleta ~ g. teetct. — liet gemaakte verschil tusschen g. apertas en g. dausete, open e engeslotene knoppen, berust op het meer óf minder aansluiten der beklecdselen tegen de as d< r knop, — is echter onhoudbaar, omdat toch alle knoppen In tien beginne gesloten zijn, btf do ontwikkeling open worden. — De woorden fotiatto, vernatio, praefollatio worden dikwijls met elkander verwisseld. — Soms gebruikt men ook het woord praefioratio, aestieatio of praejlores- centia voor de ligging der bladorganen in bloemknoppen. — Niet zelden worden de woorden vernatiot even uls frondescentia (vroeger ook wel fuliutio en gemmatio) In de beteekenis van het uitloopen der knoppen gebezigd.*- Zoowel ten opzigte van de beteekenis der woord-m foliutio en vernatio, als met betrekking tot al het overige |
|||||
|
7 7
|
|||||
|
in deze § aangaande üe knoporganen medegedeelde, hebben wij vooral sciileidlx
gevolgd. Er hcerscht bij de onderscheidene schrijvers zeer veel verschil en verwarring omtrent dit alles.— Vêrnatio cundupticadva = v. dupücatica. — Folialio semiequüans en/, invicem egtiifans = ƒ. obvolutiva. — Collum bulbi en heus b. = discus b.— Bul- bas inibrkatus — b.squamosus. — In du beteekenis van bulbus sulidtts bezigt men soms: tubcr reyulaie, óf ook bulbo-tuber. — De woorden buJbus solidus, bitlbodtum en connut werden vroeger ook toegepast op den bolvormig verdikten onderaardschen voet van sommige Munocot. planten. — Dulbogeutmae en somtijds propa<jiues, óf ook sautelli — bulbtlli. — Bolletjes, welke tnsschen bloemen staan, gelijk bij enkele „-l/M/m-soortcn, werden soms bacilli of carpomurpha genoemd. Ontwikkelden dezen reeds, terwijl z\\\\ nog met de moederplant verecnigd waren, dan heette de biatstc jilanta vivipara. — Radix gmnulata = tubera wjgreijata. — lïij de beschrijving worden de tubvrcula en lab&Vidia meestal tub<ra genoemd. De woorden tubera en tuberc-rfa worden ook vaak als synoniem gehruikt. — }hilbo-tubet\\ psi-udo-tuber, pseudo-bulbus = (uberidium. — Meer algemeen is echter het woord pseudo-bulbu* in gebruik, als benaming voorde bij zeer vele Orchiih\'ae voorkomende bovcnunrdsche knolvormige deelcn, die door vergroeiiing van den stengel met de schedi-gedeelten van bladen ontstaan (f. 270*.). § 6.
De Bloem, Flos, in het algemeen, en de
[njiorescentia, b 1 o e i w ij z e.
Onder Jïos, bloem, verstaat men een, óf meerdere in el-
kanders nabijheid op dozeliile as geplaatste, voortplantings- werktuigen, welke óf\' niet fflores nudij, óf, zoo als in de meeste gevallen, met ecne óf meerdere kransen (ineengetrokkene spiralen) van gewijzigde bladorganen omgeven zijn. De laat- sten noemt men gezamenlijk : perianthtum, bloembck leedsel óf bloemom hulsel. Dit woord wordt meestal dan gebezigd, wanneer er meerdere bladkransen voorhanden zijn, die onder- ling van elkander in kleur óf gedaante verschillen. Do buiten- ste daarvan noemt men alsdan: cali/.c, kelk, en de binnenste : corolla, bloem kroon; de bloemen zei ven: Jloves dichlamydei. Zoo er slechts e\'éne krans aanwezig is, óf zoo al do blador- ganen der verschillende kransen in kleur óf\' gedaante overeen- komen, dan noemt men dit perkmthium ook wel: perigonhtm, blo cm dek, en in het eerste geval de bloemen zelvem floresmono- chlamydei. Zoo het blocmdek meer op eene kelk gelijkt, dan spreekt men van perUjonium cab/cinum, kelkachtig bloem- dek ; zoo het zich als ecne bloemkroon voordoet, vanperigonium |
|||||
|
78
|
|||||
|
cfirullinum, bloemk roo nachti g bloem dek. In zoodanige
gevallen noemt men <le bloemen ook wel jlores calycini, kelk- bloemen, óf Jlorcs corollini, kroonbloemen. Bloemen, waarin men beide soorten van voortplantingsorganen (slamina, meeldradcn, en pist Ma, stampers) ontmoet, heeten Jlores hermaphroditi, tweeslachtige bloemen ($); die, waarin slechts édnc soort voorkomt, jlores diclini,één slachtigo bloo- nien. Do laatsten worden weder onderscheiden in: jl. masculini, mannelijke bl. ((ƒ), zoo zij alleen meeldradcn bevatten, en fl.feminei, vrouwelijke bl. (£), zoo er alleen stampers in voorkomen. Wanneer mannelijke en vrouwelijke bloemen op dezelfde plant voorkomen, dan heeten zij Jl. monoici, één- huizige bl. (<ƒ-$); zoo zij op verschillende planten van elkan- der afgescheiden voorkomen, ft. dioici, tweehuizige bl. (J1 $), en zoo er eindelijk Iegelijk tweeslachtige, mannelijke en vrou- welijke bloemen op dezelfde plant gevonden worden, Jl. poly- gami, v e e 1 li u i z i g e b 1. (<ƒ-$-$) — Flores homogami noemt men bloemen, waarin de meeldradcn en stampers zich tegelijk ont- wikkclen; Jlores dichogami androgyni, waarin zich de mceldraden vroeger ontwikkelen, en flores dichogami gynandri, waarin zulks met de stampers het geval is. — In tegenoverstelling van Jl. com- pleti, volled i ge bl., waarin men van buiten naar binnen kran- sen van kclkbladcn, bloemkroonbladen, meeldradcn en stampers aantreft, spreekt men van jl. incompleti, onvolledige bl., waarin een óf meerdere dier kransen ontbreken. In geval, dat men alleen een blocmbekleedsel vindt, zonder geslachtsorganen, spreekt men van jl. neutri, o n z ij d i g e bloemen. Wanneer dit laatste plaats grijpt ten gevolge eener vormverandering van alle geslachtsorganen, noemt men deze bloemen:Jl.plcni, volle bl. Bloemen, waarin zich zoodanige verandering slechts tot enkele geslachtsorganen bepaalt, worden wel eens Jl. duplices, dub- bole bloemen genoemd. Men onderscheidt ook nog: flores regulares, irregulares en symmetrici (z. b. bl. 24). — Het geopend zijn der bloemen heet antfiesis. —
Ten npzigte van de plaatsing der bloemkransen en van de deelen,
|
|||||
|
79
|
|||||
|
waaruit deze bestaan, geldt, mutatis mutandis, hetzelfde, wal dienaangaande
Hoven bij de loofbladen is aangevoerd. In het algemeen noemt men de in eene bloem in kransen staande doelen: partts dejïnitae, de in door- loopendc spiralen geplaatste: parte» indefinitae. Over de ]»-ae/fomtio vergelijke men het boven bl. 76 A an m. gezegde. Aanm, Planten, waarop de genoemde voortplantingsorganen (stamina óf pUtUla, 61
iieidc soorten te geluk) duidelijk zigtbaar voorkomen, hectcn plantae planeroqamm, -.igtbaar- bl o eijen d e planten, terwijl die, waarmede zulks het geval niet is, plantae crypto\'jitmae, ve r borgen -blocijend e planten genoemd worden. — Flores ac\'tlampdei = fl. nudi.— In het gewone spraakgebruik noemt men bloem alleen zoodanige bloemen, die met een eigenaardig gekleurd blocmbeklcedscl omgeven zijn.— De woorden peri\'joniiun en periantitium worden door sommigen juist in de omgekeerde beteekenis van die, welke boven opgegeven is, niet zelden ook als synoniemen gebezigd. Minder gebruikelijk z.yn de woorden iiiteyumcnlum florale, foliafloraUa, periantltemium, periaedium en perigynaiidiium als hunne synoniemen. Voor eene enkele krans wordt ook wel de uitdrukking periant\'n\'um simpex o\'f ook pet ijonium simplex gebezigd. — Flores aprtali.fl. ceili/ctilaH — fl. calycini. — Fl. acahieiiii, fl.corollact_i^.fl.corollini.— /-\'t\', wiisexuales = fl. dictini. — Fl. ptrfecti — fl. complet\'..—Fl. imperfecti ~ fl. incom- jileti. — Fl. spttrii = fl, netitri. — Fl. inultiplicati - - fl. pïeni. " Fl. ti\'tplicaU ~ fl. duplicc*. — Te dezer plaatse zij opgemerkt, dat men, behalve de ivoor-
den folia jloralia (f. 28!). ƒ en 290. f), hracteae (f. 2\'J0. I), en bracteolae (f. 310. b), (reeds boven bl. 65 omschreven,) voor bladorganen, in de nabijheid van bloemen staande, nog de volgende kimsttermcn bezigt: Spatfta, bloemschedc (f. 287 a. b. ene. s); voor een schut-
blad, hetwelk meerdere bloemen vóór hunne ontwikkeling in- sluit, b. v. bij Arum maculatitm, Calla palustn\'s, 2\'yp/ia, Palmae, enz. Zoo men binnen eene sputha meerdere kleinere ontmoet, dan worden de laatsten sputhellae genoemd, b. v. bij Strelitzia. Zoomen somtijds van spatfia univulvis, éénkleppige schede, spreekt, dan geschiedt dit, om aan te duiden, dat slechts één, en niet twee óf meerdere schutbladen (spatha bi-,.....mul-
tivalvis) tegelijk tot vorming der bloemschedc bijdragen. Het
getal ingeslotene bloemen wordt niet zelden daarbij opgegc- ven (spatha bui-, bi;......multijlora). Bij de Gramineae en Cyperaceae noemt men do buitenste
schutblaadjes, die elk aartje, spicula, omgeven: glwnae, kaf- blaadjes (f. 292*. </). Bij de beschrijving wordt o. a. hun aantal opgegeven door de woorden ghtma uni-, bivalvis, enz. |
|||||
|
so
|
|||||
|
Onder coma, kroon (f. 277. <-•) verstaat men die bladen,
welke nog boven de bloemen aan den stengel uitgroeijen, b. v. Bromelia Ananas, Frilillaria Imperialis. Salvia Horminium. De spathae, (jlumae ca afzonderlijke doelen der comae wolden even ah andere blad-
organen besebreven. Paleae, stoppeltjcs ol\' s troob laadj e s (f. 281. p) noemt
men de op den vruchtbodem van vele Compotüae geplaatste kleine, vliezige sclmtblaadjes, en involucrum, om windsel (f. 281. i en 282. i) de bij dezelfde planten onder en rondom ilen vruchtbodem geplaatste sclmtblaadjes (ook wel squaiitae genoemd), waarvan dikwijls als van één geheel de vorm en bet aantal voor elkander staande rijen blaadjes beschreven wordt (involucrum uni-, bi-,......mulliserialis). Staat hierbij de
onderste rij ver van de bovenste at\'(zoo als b. v. bij Taraxa-
cum officiualé), dan spreekt men van een involucrum cuh/cu- latum. — Zoo noemt men ook bij de UmbeUiferae involucrum commune
(f. 291. »\') de bladkrans, welke aan den voet van den alge- mcenen scherm voorkomt en involucellum (f. 291. i\') die, welke aan den voet der bijzondere schermen staat. Behalve den vorm dier kransen in haar geheel, wordt ook soms het aantal blaad- jes, waaruit zij bestaan (involucr. mono-,....polyphyllum) en den vorm, de rigting en andere eigenaardigheden van ieder dezer blaadjes in \'t bijzonder beschreven. — De onder de gezamenlijke bloemen geplaatste schutbladen
bij de Eupkorbiaceae, bij Primula, JJuplcuruiu, enz. worden ook soms involucrum genoemd. — Met den naam van cupulu, napje (f. 278. e) eindelijk be-
stempelt men de onderling en met de vrucht vergroeide schut- bladen bij de Cupuliferae. Ili| de beschrijving van al deze bladorganen let uien vooral op den vorm en de kleur.
Uit vroegere opgave is gebleken, dat men in het algemeen
eencn tak, waarop zich bloemen bevinden, pedunculut, bloem- steel, noemt. Wauneer deze zich vertakt, dan heet dat ge- deelte, hetwelk als de hoofdas kan beschouwd worden, |
|||||
|
SI
|
|||||
|
pedunculus communis, alge me en e bloem steel (f. 21)7. j>),
en zijne takjes of zyaaaen pecücelli, blo e ms teelt j es (f. 297.7/). Bij Umbelli/erae spreekt men in dcnzelt\'den zin van radius
universalis (f. 291. r) en radü partiales, al ge meen e en bij- zondere stralen (f. 2\'J1. ;•\'). Bij de C\'ompositae draagt het verbreede en verdikte gedeelte
van den bloemsteel, waarop al de bloemen gezamenlijk ge- plaatst zijn, den naam van receptacidumcommune, algeineene vruchtbodem (!\'. 281. p), in tegenstelling van receptacidum proprium, bijzondere vruchtbodem, zijnde dat gedeelte, waarop ieder dezer bloomen afzonderlijk geplaatst is. Aanm. In de plaats van spatha zegt men ook wel valva, somtijds ook calopodium.—
Spatltu $ecundarla ^ spat\'tella.— Spat/teilulae — pateen:— Fimbrillar ~ put.ae capilla- res. — De woorden catpx, tepicena, teymeit, cjlumac cal\'jcinu.*, ralcae calyciucte en nog meerdere worden bij de Gramineae als synoniem met ijlitmae gebezigd. — Zoo ook de woorden calyx communis, pcriclinum, periphorauthium, exunthiuiu en perantliodium bij Uc Compositae met incolucrum.— Citliix communis duph-c — incolucrum califculatum.— Bü ili\' Umbelli/erae is i/tvolucrum alleen, 6t inrolucrum unie isale — iitir. commune, en inr, parliale — incolucellum. — Pedunculus alleen, ótpedunculus unicersalis, axis Ho- rtfer, niet zelden ook racliis, blo e m spil — pedunculus communis. — Pedunculi par- tiales, soms ook ranuistra — pedicelli. — Gr. Clinium -- receptaeulwn.— Anthcc\'inium , clinantliium, anl/tophorum en phoittnthium --- rcceptuculuni commune der Composilae. — Reeds boven (bl. hl) is opgemerkt, dat men de vertakking
van bloemstelen inflorescentia noemt. Dit woord wordt ook aldus opgevat, dat men gezamenlijk al de bloemen en schut- bladen, die op dezelfde as bij elkander geplaatst zijn, ecne inflo- rescentia noemt. Nog ruimer wordt dit begrip, wanneer men, gelijk ook wij bier zullen doen, daaronder do plaatsing of rangschikking der bloemen op de stengels verstaat. Ter be- schrijving hiervan kunnen natuurlijk de in §7 — §10 op- genoemde woorden te pas komen. Deze zijn echter te dien einde niet toereikend, weshalve nog andere daartoe strekkende kunsttermen in zwang zijn. liet is echter te bejammeren, dat men bij de vorming hiervan geen vast beginsel gevolgd is, en dat er ook bij de onderscheidene schrijvers in de definitiën iler bloeiwijzen groot verschil bestaat. Ue bloemen, welke digt bijeenstaan en door de vertakkin-
gen derzelfde hoofdas gedragen worden, vertoonen bij de ont- |
|||||
|
82
wikkeling daarin verschil, dat bij een aantal planten de
onderste (of buitenste) het eerst ontluiken, waarna dan de hooger (of meer naar het midden) geplaatste volgen. Men noemt dit eenc inflorescentia centripeta, ra ï«1 d cl pu o t st re- ven de bloei wij ze. Bij een aantal andere geschiedt de ontwikkeling juist omgekeerd; in dit geval spreekt men van in.fi. centrifuga. middel pun tv lied en d e bl o ei w. "Wanneer beide bloeiwijzen op cene en dezelfde plant vcreenigd voor- komen, dan noemt men dit cene injl. tmxta, gemengde bloei w. Eindelijk wordt nog (door schluidex) van infi. vaga, onbepaalde bloeiw., gesproken, wanneer de ontwikkeling der bloemen noch centripetaal, noch centrifugaal plaats heeft, maar deze b. v. van het midden af tegelijk naar boven en beneden ontwikkelen (b. v. bij Dipsacus), óf wel wanneer de ontluiking der bovenste en middelste tegelijk plaats heeft en zij nu hiervan af verder naar beneden in twee afdeelingen geschiedt (b. v. Campanula Medium). — Eene bloeiwijze wordt inflorescentia Iwmogama genoemd,
wanneer zij uit flores homogami bestaat; zij kan zijn eene infloresc. homogama monoclina, wanneer de bloemen fl. her- maphroditi zijn, óf eene infl. homogama diclina, indien hetflores diclini zijn. Inflorescentia dichogama in \'t algemeen heet zulk eene bloeiwijze, waarin bloemen van verschillend geslacht voorkomen. Overzigt der bij de verschillende schrijvers
vermelde bloeiw Ijzen. 1. Inflorescentia centripeta.
A. si m p l e x.
a.) met on on t w il: k clde hoofdas. 1. capitulum, hoofdje (f. 279.); op den uit onontwikkelde
internodia bestaanden bloemspiï zijn ongesteelde óf althans zeer kort gestoelde bloemen zeer digt bijeengeplaatst, zoodat zij te zaracn een geheel van bolvormige of langwerpig-ronde gedaante schijnen te vormen; b. v. Trifolium. |
||||
|
88
|
|||||
|
Hiertoe bchooren ook:
a.) anthodium, het korfje (f. 280 a en b.); een veelbloe- mig hoofdje, waaraan men meestal op den broeden en ver- dikten algemeenen bloemsteel (receptactdumcommune)((. 281. r) het tot ieder afzonderlijk bloempje behooremlc sohutblaadjc (palea) (f. 281. p.) vindt en waarbij het geheel door óéne óf meerdere kransen van dekbladen (involucrum) (f. 281. i. en 282. t) omgeven is; voorkomende bij de Oompositae. De bloemen heeten in dit geval Jlosculi, bloempjes (f. 280 a en h.f.) en hebben eene éénbladige bloemkroon van buisvormigc, lint- vormige óf tweelippige gedaante. Men spreekt dicnsvolgens van iintltodiuni discoideum, wanneer al de bloempjes bnisvormig zijn (TanacetumJ; van a. lirjulatum, zoo zij allen lintvormig zijn (Taraxacum) (f. 280 b.); van a. radiatum, zoo de middelste buis-, en de buitenste lintvormig zijn (Aster) (f. 280 a.); van a. falso-discoideum, wanneer zij allen twcelippig zijn, en ein- delijk van a. falsa-radiatum, zoo de middelste lip- en de buitenste lintvormig zijn. Soms noemt men ook wel een anthodium, waarvan de buitenste bloemen zich zeer sterk ontwikkelen (zoo als bij vele Centaurea-BOOTten): anthodium eoronatum (f. 282.). — Bij verschil van vorm van de mid- dclstc en buitenste bloempjes noemt men de eerste geza- menlijk: discus, de schijf (f. 280 a. (/), en de andere: radius, de straal (f. 280 a. r), welke laatste dikwijls als één geheel met betrekking tot de rigting, kleur enz. afzonderlijk beschreven wordt. b.) hypemthodmm, bloembed (f. 283 a. en b.); bij en-
kele planten, zoo als JJorstenia, Ambora, Ficus, enz. voor- komende, verschilt alleen van de vorige bloeiwijze door de breedere. ook wol uitgeholde, tot bekervormige gedaante des bloemsteel» (receptaculum commune). Bij Fictts Carica is deze uitholing zóó sterk, dat de randen des peervormig uitgozotten bloemsteels meestal elkander van boven aanra- ken en zamengroeijen, zoodat de bloemen dien ten gevolge van binnen komen te liggen (f. 283 a.). 2. umbellu, scherm (f. 284.): alle bloemstelen schijnen
|
|||||
|
SI
|
|||||
|
(doordien de uit onontwikkelde internodiu bestaande blooin-
spil geheel verkort is,) straal vorm ig uit één punt te ontsprin- gen. Zij verheffen zich meestal tot dezelfde hoogte, zoodat de bloemen nagenoeg in één vlak liggen, b. v. Butomus umbella- ttts, AUium ursinum. b.) m e t o n t w ik ke 1 de hoofdas,
.\'5. spica, aar (f. 285); de bloemspil is in de lengte met
vele ongesteelde óf zeer kort gestcelde bloemen bezet; b. v. Plantago major, Sjriranthes-soortcn, Verbena officinalis. Hiertoe behooren ook:
a.) amentum, het k a t j e (f. 28G.): een aar met onvolkomene
bloemen en kleine schutblaadjes bezet, die later tegelijk met den meestal zeer dunnen bloemspil afvallen, b. v. de man- nelijke inflorescentie der Oupuliferae, Salicineae en Betulineae. b.) spadix, de kolf (f. 287. a. b. en c); een aar met vlee-
zig verdikten bloemspil en digt bijeengeplaatste bloemen: (wordt vaak door eene spal/ia omgeven;) b. v. bij Aroideae, Paltnae. c.) strobilus. de k egel (f. 288.): een aar met digt bijeenge-
plaatste bloemen, waartusschen zich enkele bladorganen en houtige schubben vertoonen; b. v. Coniferae, Casuarineae, Be- tulineae, Ilumulus Lupulus. d.) spicula, het aartje (f. 202.). Do bij Gramineue en
Ci/peraceae voorkomende aren met weinig bloemen, waartus- schen, behalve aan den voet der aren, gecne schutbladen gevonden worden en waarvan ecnige met elkander den za- mengestelden aar dier planten vormen. 4. racemus, tros (f. 289.); de bloemspil is in de lengte
met duidelijk en nagenoeg even lang gestcelde bloemen be- zet; b. v. Berberis vuli/aris, Prunus Padus, Convallaria majalie, JJiyitalis purpurea. Hiertoe behoort ook
corymbus, de tuil (f. 290.): de bloemspil is in de lengte
met bloemen bezet, wier bloemstclen van ongelijke lengte zijn, echter zóó, dat de onderste veel langer zijn dnn de |
|||||
|
PI V
|
||||||||||||||||||||||||||
|
O».
|
"K
|
|||||||||||||||||||||||||
|
■m\\
|
||||||||||||||||||||||||||
|
C^
|
||||||||||||||||||||||||||
|
xsr.
|
||||||||||||||||||||||||||
|
?/<
|
||||||||||||||||||||||||||
|
\'ttiti^
|
||||||||||||||||||||||||||
|
it\'lS.
|
||||||||||||||||||||||||||
|
\'M.
|
||||||||||||||||||||||||||
|
vu. ^\'.y.
|
||||||||||||||||||||||||||
|
\'m CfP CO)
> XI |
||||||||||||||||||||||||||
|
\'!/,/
|
||||||||||||||||||||||||||
|
_.. . séi " dtZ
|
||||||||||||||||||||||||||
|
85
|
|||||
|
bovenste, zoodat alle bloemen nagenoeg in één vlak komen :
b. v. Iberis umbellata en vele andere Crucifercte: Ledum pa- lustre. B. compnsita .
a.) met onontwikkelde hoofdas. 1. umbella, scherm (f. 201.); schermvormig vereenigde
schermen; de laatsten worden alsdan umbellulae, scherm- pjes genoemd; voorkomende b. v. in de familie der Umbclli- ferae.
b.) met ontwikkelde hoofdas.
2. sjrica, aar (f. 292 a. en b.); aarvormig vereenigde aar-
tjes, spiculae ; bij Gramineae en Cyperaceae voorkomende. 3. racemus, tros (f. 293.); trosvormig vereenigde trossen
(racemuli, trosjes); b. v. Veratrum. Ken tuil met vertakte bloemstelen wordt cort/mbus eompositus genoemd, b. v. h\\\\
Sorbits torminaVs. Op gelijke wijze behoorde men bij de woorden umbella, spie» en race/nus, in den zoo even opgegevenen zin, steeds het woord compositus te voegen. 4. panicula, pluim (f. 294.); de bloeinspil is in de lengte
met vertakte bloemstelen bezet, waarvan de onderste het meest en de hooger geplaatste steeds minder vertakt zijn, zoodat het geheel hierdoor somtijds eene eenigzins pyramidevormige gedaante verkrijgt. De geheele pluim bestaat dikwijls uit eene vereeniging van aartjes; b. v. Agrostis stolonifera; Avena sativa (f. 294*.). Hiertoe behoort ook
thyrsus, de spies (f. 295.); zijnde een pluim met digt
bijeenstaandc bloemen; hierbij zijn de middelste bloemstelen dikwijls het langst, zoodat het geheel daardoor eenigzins eene eivormige gedaante erlangt; b. v. Syriwja. Komt ook dikwijls onder dien vorm als gemengde inflorescentie voor.
Het woord anthurus, staart (f. 290.) duidt op cenu vereeniging vau
zeer kleine, digt opcengehoopte bloempjes, welke op cciicn vertakten bloemspil staan, b. v. Chenopodieae; Amaranthns caudatus, enz. |
|||||
|
86
|
|||||
|
Zoodanige bloeiwijze moet ecliter, duur zij vaak eene gemengde is, voorai nnauw-
keurigor beschreven worden. 11. Inflorescentia centrifuga.
a/mit. bloeitop of bijscherm (f. 297.); uit den algeuiee-
nen blocmsteel ontspringen uit de oksels der bladen, die onder de eindclingsche bloem geplaatst zijn, twee- óf driegaffelige zijassen, welke weder gaffclig verdeeld zijn. Somtijds verhef- fen zij zich met de daarop geplaatste bloemen tot dezelfde hoogte: b. v. Eri/tliraea Centaurium; Cerastium; Asperula odo- rata. Niiiir gelang der mindere uf meerdere vortukking dor zijusscii spreekt
men van cyma simplex on c. composita. Hiertoe behoort ook.
&.) fasciculus, de bundel (f. 2\'.»rt.); een bloeitop met zeer
korte bloemstelen en digt bijeenstaande bloemen; b. v. vele • Caryopltylleae. b.) verlicilhister, <le schijn krans (f. 29\'J.); bij de Labiatae
voorkomend, alwaar namelijk de bloemen schijnbaar in eene krans zijn geplaatst, doch eigenlijk tot digt bijeen- staando bloeitoppcn óf bundels behooren, welke uit de oksels van 2 tegenover elkander staande bladen ontsprin- gcn. — Wanneer de bloeitop zich slechts in e\'énen bladok- sel bevindt, dan noemt men deze bloeiwijze gewoonlijk: verticillui dimidiatus (f. 2\'J9*.): b. v. Teucrium Scordium. In de plaats van vertidUaiter zegt men ook wel verHcUlv* spuiius, in tegenover-
stelling van den echten ve/tictl/us, waarbij de bloemen namelijk inderdaad krans- Tormlg rondom den stengel staan; b. v HippurU vulgarü. 111. Inflorescentia mixta.
1. anthela, speer (f. 300.): de bundelvormige pluim van
Junceae en Cyperaceae. 2. glomerulus, kluwen of bolletje (f. 301.); de hoofd-
jesvormige bloeitoppcn van eenige Junceae, Ckenopodkae en Ur- Uceae; b. v. Blitum, Parietaria. Verscheidene der bovengenoemde bloeiwyzen komen ook
|
|||||
|
S7
|
||||||
|
als gemengde voor, 1>. v. do panicula met centripetaal goplaat-
ste takken en centrifugale bloeiwijzon. Staan nu daarbij de takken en bloemen «ligt bijeen rondom eenen korten bloem- spil, dan verkrijgt bet geheel bet aanzien oener zamengcstckle bloemtuil, en in zoodanig geval spreekt men van cymn mixta, b. v. Viburniim, Sambucxs, enz. De th\'/rsiis komt ook dikwijls als gemengde bloeiwijze voor: zoo ook de verschillende hoofd- jes der Coiitpusitae op dezelfde plant, «lic men als tuilen, tros- sen, aren, pluimen, enz. gerangschikt vindt; voorts de anthwus (z. b. bl. 85), enz. Ter aanduiding van al zoodanige gevallen worden de in deze
§ genoemde woorden op de verschillendste wijze met elkander <if ook wel met andere reeds van vroeger bekende woorden gecombineerd. Hierbij behoort men echter met de meest mo- gelijke naauwkeurigheid en opmerkzaamheid op de ontwikke- ling der doelen acht te geven, hetgeen, ten nadeele der wetenschap, maar al te vaak verzuimd is. Bij de beschrijving «Ier bloei wijzen wordt somtijds nog ge-
wag gemaakt van den vorm, de rigting, de plaatsing, de vcreeniging, do splitsing en van andere bijzonderheden van het geheel en de onderdeden. —■ Bij do opgave van «len vorm maakt men vooral gebruik van het middel daartoe boven op bl. 28. 2) vermeld, en vormt diensvolgens vele bijvoegelijke naamwoorden, als: spicatus of spicaeformis, strobilifornUs, race- mosus, corymbiferus, capituliformis, cymiferus, enz. enz. Aanm. Anthotaris, amtheêmatt — inflorescentia.— De hoofdas ecner blociwyzc wordt
axis óf rachis genoemd. — ïm/toreaecwHa axilhu-ix, infl. indeflnitti ~- infl. centripeta. — Infl. terntinalis, i»fl. dfflnita — infl. ecntiiftnta. — Onder uifl. anomula vatte men zamcu de infl. ofpositi/oUa der Solanpac, de zoogenaamde infl. epip/tnlht. radicalis, enz, die thans niet meer tot de blociwiizen gerekend worden. — Eene blooiwiize, bestaande tut eenhuizigc bloemen, wordt soms infl. androonna (Il e lm s t iil igc bloeiw.) gcnocmd: verg. boven bl. VS. — F\'os acrcfc/jati/sScep/iatium, c.phalaitl.\'iiwn, pilnla — eapitulum. — Plecolepis — intolncritni enpulaf/orme der Composifae. — Fins composi/us, cëtofMl, ca- lanthium, cephnlodinm, en ook cephalanlhiitm = antliodinm. — Anthodiuin Inbulosum, <l. flosculosuni — a. discoidenm.— A. liiianlatum, a. seiniflnscnlosinil = a. lirjtriatum. — Afuscarium = ant/iodtnm corijmbosma (b. v. Aster). — Sncone, coenanthium, amphanthium {/los reclttstt* b\\i Dorstenia, coenanthium claitstttn bij Ficus) — Intpanthodium. — De bloei- |
||||||
|
■
|
||||||
|
88
|
|||||||
|
wijze, welke men sertulum genoemd heeft, verschilt niet vun cene umbetla simplex. —
Pseudo-thaUus = axis umbellw simplicis, cymae of glomeruH.— Gr. staclit/s = spica.— Erisma en scobina = axi< iaflorescentiae Graminearurn. — Julus, catulus — amentum.— Conus, cachrys = strobilus. — De spadix framosus) der Palma<\' wordt veelal regimen genoemd. — Lociista, b 1 o e m p u k j e, achnantltium^ en ook lodicula — spieuia. — Velen beschouwen de uitdrukking panicula als synoniem met racemtts ramosus. — Bij velen is anthurtrs synoniem met \'j lomer ui us glomeratus. — Cyma scorpioides^ cincinuus der Boragim-ae =r ajma circinnalis. — Sarm- utidinm — cyma üf -— spica n ntrifuga (!) — Juba — panicula laxa. — Caintellum, glomus — glomerulu*. — |
|||||||
|
§ <■
Partes jtorale.% de tot de bloem behoor en de
deel en.
A. Torus, bloembodem. Discus, scli ij f.
Dikwijls blijven alle iuternodia van den top der bloemstelen,
die den naam van torus, bloembodem, draagt, onoiit- wikkeld, zoodat. zich deze, nadat de bloemdeelen er van afge- pluktzijn, als een ter naauwernood verdikt knopje voordoet. In andere gevallen vertoont hij zich iets hoogcr in de bloem zelve onder eene halfronde, kussen-, kegelvormige óf\' andere gedaante (b. v. bij Rosaceae, Ranunculaceae, Magnoliaceae, Ne- lumbium, enz.) (f. 302. t). De internodia van den blooinbodcm kunnen zich echter ook verlengen tusschen het blocmbcklced- sel en de mceldraden in. Zij verkrijgen dan den naam van androphorum, meel dra ad drager (b. v. bij Sterculiaceae en Passijlorcae) (f. 303. <i). Heeft de verlenging plaats tusschen de mceldraden en het vruchtbeginsel, dan noemt men dit ge- dcelte: gynophorum, stamper drager (b. v. Dictnmmts, Ruta, enz.) (f. 304. g), die, zoo hij lang en smal is, (b. v. bij Cappa- ris, Gynandropsis, enz.) ook wel stipes gevurinis, steel des vrucht begin sels, genoemd wordt (f. 303.,«7), terwijl alsdan het germeii ook germen siipitntum heet. — Onder den naam van discus, schijf, is men nog steeds
gewoon bij de beschrijving de schijf- of ringvormige uitbrei- ilingen te verstaan, die men in vele bloemen op de hoogte |
|||||||
|
89
|
|||||||
|
van de meel3raden en vruchtbcginsels vindt, en welke eene
eenigzins klierachtige structuur, gepaard met eene meestal gele, zelden groene kleur, hebben. Vindt men zoodanigen schijt\' onder het vruchtbeginsel, dan noemt men hem discus hypuijynus, onder stand i ge schijf (b. v. Acer, Aesculus Hippocastanwn, Polemonium,) (f. 305.); rondom hetzelve, dan discus perigynus, ron doms tan di ge schijt\' (b. v. Rhumnus Friuif/ula, Evonymus europaetts,) (f. 300.), ófwel daarboven, discus epigynus, bo v e n s tan d i ge schijf (b. v. Rubiacene, Umbelli- ferae) (f. 307.). — Wijl deze deelen dikwijls een suikerhou- dend sap afscheiden, worden ze ook wel tot de nader te behandelen nectaria gebragt. Aanm. Heceptaculnm, vrucli tbodom, t/ialamus, anthophorum, gyandrophorum,
= tortu, — Folychorion — torus succidento-carnosus (b. v. van Fragaria cesca). — Spermodcp/tortim — ap^v pedunculi der Cmbcllifrrae. — Gonophorum, cylindrus ~ andro- p\'torum.~ G\'uuob/isis dnr£tibiiita<;poti/pliortt>ntcarpop/ioniHi, vracht! teel, = ijynopho- rum. — Podogyiti&n, Ilttc<tp!<oruni -- stipes germinis, — De discus h\'ipojimus wordt dik- wijls, naarmate deze dlgter bij of verdei\' verwijderd van liet midden des vruchtbeginsels staat, discus basi\'jiintis of d. ph\'uro\'jy/ius genoemd. Het zoogenaamde epipodium (eeu woord, waarmede men somtijds de kleine kliervormige organen op den bloembodem der Ci\'uci/t\'iae bestempelt) behoort niet daartoe. — Stylopodium, styikussen der OmbeUifmu = discus epi-jiinits. — Het verdient opmerking, dat onder den naam van discus vele organen van geheel verschillenden oorsprong doorgaan, bchlkidkx en cn- kcle anderegeleerden passen dien naam uitsluitend toe op die uitbreidingen van den bloemsteel met platte, beker-, trechtervormige of andere gedaante, welke in geen geval onmiddellijk de zaadknoppen dragen, ouder, boven of rondom het vruchtbeginsel kun- nen geplaatst zijn, en of,vrij blijven, of daarmede vergroeijen.\'Kr heerscht intusschen nog verschil van mcening tussehen genoemde Botanie] en anderen omtrent den aard van vele deelen, die men, volgens deze definitie, tot den discus rekent, óf z\\j name. Hik, gelijk de eersten aannemen, Inderdaad stengeiuitbreldingen zijn, dan wel óf zii, zooals de laatsten gelooven, tot de bladorganen behooren. — |
|||||||
|
B. Partes Jlurules fuliaceae, bladorganen der bloem.
1. Perianthium, blocmbekleedsel.
a. Calyx, kelk. Corolla, bloemkroon.
Bij verschil in kleur en gedaante der onderscheidene blad-
kransen ecner bloem, noemt men, gelijk reeds boven bl. 77 gezegd is, de buitenste (volgens de wijze van ontstaan, de onderste); calyx, kelk (f. 312. ca 314. ca 315. ca 316. at) |
|||||||
|
90
|
||||||
|
I). v. <)e groengekleurde blaadjes in de bloem van Ranuncu-
l\'usj, en de binnenste (naar do wijze van ontstaan de bovenste); corolla, hl ocmkroo n (f. 312—815. co) (b. v. de geclgekleurdc blaadjes in de bloemen derzelfdc planten). De bladen, waaruit de kelk is zamengesteld, worden sepala, kelk blad en, die der bloemkroon, petala, b 1 o emk r o o n blad e n, genoemd. De Haam van phylla (f. 318.) wordt vooral toegepast op de bladen van een bloeindek, welks kransen nagenoeg in kleur en gc- daante geheel overeenkomen (l>. v. Tulipa; Colchwum). Aan petala en phylla kan men dikwijls van onderen een smal, steel- aebtig gedeelte, unguis, nagel (f. 308. u) en liet overige uitgebreide gedeelte, lamina, plant (1.308. /) onderscheiden. Wanneer al de tot dezelfde krans behoorendc bladen onder-
ling tot een geheel te zamen vergroeid zijn, dan spreekt men van eene calyx gamosepalus (DaturaJ, corolla gamopetala (Sy- ringaJ,perigonium gamophyllum (AristolocMaJ. Daar, waar zij niet vergroeid zijn, spreekt men van cahj.c di-, tri-,......polysepalus
(Ranunculus), corolla di-, tri-,.....polypetala (RosaJ, perigontum
di-, tri-,.....polyï>liyllum (Fritillaria). Bij de beschrijving der bloembeklecdsels let men op de-
zelfde, als op de boven bl. 64 bij de bladorganen in \'t alge- meen opgegevcne punten; daarenboven op het aantal kransen, op de betrekkelijke plaatsing van deze tot elkander (bl. 73) en tot de overige doelen der bloem, en eindelijk op het aantal deelen, waaruit iedere krans bestaat. Bij veelbladigo bloembeklecdsels wordt zoowel do vorm van
het geheel, als van do afzonderlijke doelen beschreven. Bij de holle vormen wordt do (op bl.32 vermelde) tubus, lim-
bus en faux ieder afzonderlijk beschreven, vooral zoo in de laatste iets eigenaardigs opgemerkt wordt. Zoo noemt men de faux: aperta, open, wannoor hij door niets gesloten is. óf clausa. gesloten, zoo er zich haren, schubben óf iets anders in vei\'tooncn, welke laatste deelen steeds bij de beschrijving vermeld worden. — |
||||||
|
■
|
||||||
|
\'.)]
|
|||||
|
Hij de Gramiiieae en Cyperaceae, wier meest gewone bloeiwijze
eene spica is, die uit een aantal spictdae zamengesteld is. waaraan men van buiten glumae (f. 292*. y) vindt, bestaat iedere spicula uit een of meerdere bloempjes (spicula uni-, lii-,.....multi/torct) (f. 2!)2.). Het bloembekleedscl van ieder gras- bloempje bestaat 1^. uit een pulea exterior, u i t w e n d i g k 1 e pj e (f. 2!)2*. pc), meestal met eene verlenging van den iniddernerf, arista, naald, genoemd (f. 2\'.)2*. «) voorzien, welke laatste dikwijls afzonderlijk beschreven wordt en die in enkele ge- vallen ook aan de glumae voorkomt. — en 2". uit een palea interior, i n wen d i g klepje (f.292*. pi) van zeer teeder, vliezig maaksel, hetgeen zich, door het onderling vergrocijen van twee blaadjes, als ëe\'n geheel voordoet. (*) — Daarenboven vindt men 3°. aan den voet van het binnenste klepje, nog twee kleine squamulae, schubjes (f. 292**. sq), welke als eene paracorolla moeten beschouwd worden. — Bij de Cyperaceae en Typhaceae vindt men meestal, in de
plaats van het bloombeklecdsel, eene krans van haren óf borstels, doch aan do vrouwelijke bloemen van Carex vindt men een bladachtig orgaan, door de vergroeijing van twee bladen ontstaan, hetwelk een derde onontwikkeld blaadje en tevens het vruchtbeginsel omgeeft. Men noemt het gewoonlijk: utriculus (f. 809. «)■ — Als eigenaardige vorm van het bloembekleedscl moet nog
vermeld worden bet periauthium cassidcum, gehelmd bloem* bekleedsel (f. 310.), zoo als het b. v. voorkomt bij Aco- nitum. liet bestaat uit vijf bladen, waarvan het bovenste (achterste), cassis, helm, genoemd (f. 310. c), de vier ove- rige overdekt. Aan de cassis onderscheidt men nog de naar voren uitstekende punt: rostrum, snavel (f. 310. r), en de voorzijde, frons. De zijdelingsche (kelk-)bladen worden alae of buccae genoemd. — De kelkzoom van de bloemen der Compositac draagt den
(•) l\'ig. 399*. ƒ* *tclt voor eene onontwikkelde Moem. |
|||||
|
92
|
|||||
|
naam van pappus, zaadpluis (f. 311 a. en b.), hetgeen uit.
haren óf borstels bestaat, radii, stral en gehéetcn, wier vorm, aantal kransen, enz. afzonderlijk beschreven worden. — Als eigenaardige vormen lier blocnikroon «orden ook nog wel de
volgende aangevoerd: corolla rosacea, roos vorm i ge blkr. (f. 312); een Sbladigc kroon
met korte, vrije nagels (b. v. Puteutilla). r. malvacea, malnw vormige blkr. (f. 313); een fiblndige kroon
niet korte, onderling vergroeide nagels (b. v. Malva). r. crucifera, kruisvormige blkr. (f. 314); een 4bladige kroon
met lange smalle nagels en in een kruis staande platte platen (b. v. Sinapis"), c. cart/ophyllncea, nagel vorm i ge blkr. (f. 315); een öbladige
kroon met lange nagels, die van boven met aanhangsels voorzien zijn (b. v. Dianthus). r. papilionacea, vlinder vormige blkr. (f. 31 fi); een Sbladige
kroon, waarvan bet bovenste en breedste blad vexiUum, vlag je (f. 31(1. v), de beide ztjdelingsche, elkander tegenovergestelde aloë. vleugels of w i c k e n (f. 31G. a),en de bvide onderste tarnen ver- groeide carina, kiel (f. 310. c) genoemd worden (b. v. Lalhipus). r. orr/iületi, s t a n d e 1 k r u i d i g e blkr. (f. 317); een Gbladig
blocmdek, waarvan vyf onderling min of meer gelijkvormig zijn, doch het zesde, labellum, k r o o n 1 i p (f. 317. I), eenen afwijkenden en dik- wijls zeer zonderlingen vorm vertoont (b. v. Orchis, Cypripedium). Wanneer bet labellum uit twee deden beslaat, dan noemt men het soms biarlieulatum; het onderste gedeelte beet dan hypochtilium (f.317*.h) en het bovenste epicheilium (f. 317*. e); bij een driedcelig labellum heet bet middelste gedeelte: musocheilium, A! de;:c woorden, wier aantal men tot in liet oneindige kon vermeerderen, zün
alleen geschikt om by de le/.ing daarvan zekeren algemceacn indruk te verwekken; zij maken evenwel eene naniiwkeuiige beschrijving der blocnikroon niet overbodig. Ten opzigte van de plaatsing des blocmbekleedsels dient
nog opgemerkt te worden, dat men spreekt van perigo>uumy calyxólcorolla hypo-, peri- ófepigyna, on der-(f. 319.), rondom- (f. 320.) óf bovenstandig (f. 321.) bloemdek, kelk óf blocmkroon, naarmate men deze declen onder, rondom óf boven het vruchtbeginsel vindt ingeplant. Aanm. Auleum, aulaeuin ~ corolla. — 1\'uraphyllum noemen sommigen de vliezige
|
|||||
|
98
|
|||||
|
uitbreiding van eencn calyx excrescens. — de caxdolle noemde de bladen van het
perigonium: tepala; tegenwoordig noemt men ze pltylla. — Phylla calycina, foliola calycina — sepala. — Phijlla corollina, foliola corolliiia — petala. — Men verwarre niet de woorden gamophyllum, gamopetaltna en {lamosepalum met monophyllum, enz., daar onder het eerste een door vergroeijing van meerdere declcn gevormd geheel, doch onder het laatste ec*n enkel (niet uit vergroeide stukken gevormd) deel verstaan wordt. — I)ialysepalus—-polysepalus, enz.— Palen inferior = p, extcrior. — Palea xu- perior = p. interior. — Qlumae coroll.\'nae, valvae corollinae, gluma, \'jlitmella, i-alfa, valvitla, spat/ia, spatftella, perigonium, perianthium ext\'-rnum, catloniam, perianlhium interni/m zijn allen woorden, welke men zoowel op de glumae, als op de paleae toepaste.— Zoo vindt men ook neclarium, corolla, perigonium, perianthium, periphylla, perigynium, glumella, glumelliila, lodiculae, paleolae, enz. in de bctcekenis van snnamulae gebe- zigd. — De utriculus der Cyperaceae wordt ook wel cupula of pliycostemium genoemd. — Coronula — pappas. — Darba der Labiatae = labium in/erius. — Talarae — alae en scaphitim — carit/a corollae papüionaceae. — Gr. tropis z=/aux corollae papüionaceae. — Barba der OrcMd-ae — labellum. — Jiictus = faux corollae personatae. — b. Epwalyx, bijkelk. Paracorolla, bij kroon.
Nectaria, honig bakjes, enz. Wanneer zich onder den kelk eener bloem nog eenc krans
vrije óf vergroeide bladorganen, die in vorm van de kelk- bladen verschillen, vertoont (zoo als bij Malvaceae, Dipsaceae, Uryadeae, Passiflora, enz.), dan wordt deze epicalyx, bij kelk, en ieder blad dezer krans afzonderlijkphyllum genoemd (f.322. e). Komen er tusschen het bloembekleedsel en de meeldraden
nog zelfstandige bladorganen voor, die in vorm geheel en al van die des bloembekleedsels afwijken, dan noemt men ieder dezer : pdrapetalum, en allen gezamenlijk : paracorolla, bij kroon, (Hiertoe behooren b. v. de zoogenaamde squamulae bij de Gra. mineae (f. 202**. sq); de beide lange helmvormigc organen in de bloem van Aconilum (f. 323.); de trechtervormige organen in do bloem van Hellehorus, Trollias, Nigélla, enz. (f. 324.); de eigenaardig gevormde blaadjes bij vele Loaseae, Meliaceae, enz.) Hiermede worden wel eens verward, hoewel geheel ten on-
regte, andere in de bloem voorkomende deelen, die geene zelfstandige organen, maar slechts aanhangsels van de bladen des bloembekleedsels zijn. Hiertoe behooren b. v. de zooge- naamde corona, krans, in de keel van de bloemen van Nar- |
|||||
|
94
|
|||||
|
cissus en andere Amaryllideae (f. 318.), van Süeneae, enz\'.:
de zoogenaamde fvrnices, hou i gklepj es , die bij de Bora- gineae voorkomen; enz. Deze en nog eene menigte anders gevormde deelen worden ook met de namen ■ cijlinder, rol. hibus, buis, cucullus, kap, urceolus, kruik, f om ix, klep, discus, schijt\', annulus, ring, nectaria, lion igbakjes, cu- niculus, honig buisje, parastamiiui, bij me el dr aden , squa- mae, schubben, calcar, spoor (f. 317. c), enz. beschreven, welke deels ware paracorollae zijn, deels aanhangsels óf vcr- lengsels der bloembladen, deels tot de meeldraadkrans óf\' wel tot den groep der klieren behooren. Hierbij zij nog opgemerkt, dat het vooral vroeger de gc-
woontc was, onder den naam van nectaria, alle in de bloem voorkomende, in vorm van do overige bloemdeclcn afwijkende en een zoet sap uitscheidende doelen te beschrijven. Hiertoe rekende men dan de zoogenaamde squamae, pori, foveae, pli- cae, disci, glandulae nectariferae enz. Tegenwoordig is men zeer schaars in de torpassing van dien naam en te regt, wijl men erkend heeft, 1°. dat de verrigting van suikerhoudend sap af te scheiden niet als karakteristiek aan eenig bepaald deel eigen is, en 2°. dat het beter is, allo cenigzins in voorkomen van de overige bloemorganen afwijkende deelen, naar hunnen waren aard, duidelijk te omschrijven, dan daarvoor één en- kel woord van te onbepaalde beteekenis te bezigen. Bij de beschrijving van al de in deze § genoemde deelen
komt vooral hun aantal, hun vorm, plaatsing en kleur, als- mede het getal kransen, waaruit zij bestaan, in aanmerking. Aanm. De epicaigx wordt onk somtijds ealffcuta, involucrum óf exanthiuni genoemd.
Wanneer hij in vele opzlgten met den kelk overeenkomt, dan spreekt men ook wol van oenen cahjx duplex en noemt alsdan den liijkelk: cahjx txterior, en den eigenl\\j- ken kelk: calyx intertor, c. cahjculalus <if c. incoliicratus. — Scyphiix der Amaryllideae ----- corona. — Productum = calcar. — Nectarothcca — nectariam. — iïeclarostiyma ~- ylandula nectarifera. — Xectarilyma noemde men de haren in de hloemen van Me- nyanthei. — |
|||||
|
95
|
|||||
|
2. Stamina, m u c 1 tl r a den.
n. Füamentum, helmdraad. Connectwwn, helmbindsel. Antftera, lic lm knop. Pollen, stuifmeel.
Den naam \\s\\nstamcn, mceldraad, (f.303. s \'606. s 319—321.\'»)
verdienen die bladorganen der bloem, waarin zich zekere ter vorming van de kiem noodzakelijke stol\', pollen, stuifmeel genoemd, ontwikkelt. — Al de stamina gezamenlijk worden dikwijls androechtm genoemd. — De meest gewone vorm, waaronder de mccldraden optre-
den, is die van een smal, steclvormig deel (oorspronkelijk de petiolus), filamenturn, helmdraad of drager (f. 325./), mei een ecnigzins rondachtig óf cylindervormig gedeelte aan den top (oorspronkelijk de lamina), anthera, helm knop (f. 325.«). In het midden van den helmknop vindt men het connectivum, helmbindsel (f. 323. c) (oorspronkelijk ile middelnerf) en, aan den top, den rand, de boven- óf ondcrvlaktc van het helin- bindsel, de zijdelingsche doelen van den helmknop, de zoo- genaamde loculi, hokken (f. 325. /), waarin zich het pollen (f. 325. ]>) bevindt. Aan den voet van den helmdraad bevinden zich soms aan-
hangsels, die morphologisch met steunblaadjes overeenkomen (b.v. Allium Cejm, A.Porro, Ornühogalum nutana enz.) (f.826.).— Zoo ziet men ook wel aan den helmknop of aan den helm- draad eigenaardige aanhangsels óf uitgroeisels, zelfs klieren, welke niet zelden ten onregtc tot de paracorollae óf neetaria ge- rekend worden. De aanhangsels worden meestal ouder de namen corona, cuculli (bij de Asclepiadeae (f. 32(1*.) enz.) beschreven. — Het füamentum is niet altijd ontwikkeld. De helmknop wordt
alsdan anthera sessilis genoemd (f. 338.). Als aanduiding van den rand des digtgevomven bladschijfs
is meestal nog op lederen helmknop cenc o ver langs ch e spleet, rima longitudimalis (f. 827. r) zigtbaar. Vertoont zich ilezc spleet naar de binnen- óf benedenzijde der bloem, dan spreekt men van antherae introrsae, naar de buiten- óf bovenzijde, van antherae extrorsae. |
|||||
|
96
|
|||||
|
Wanneer het stuifmeel rijp is, springen de hokken der helm-
knoppen open, en wel 1". met cene overlangsche spleet (anthera longitudinaKter deldscens f. 327.) óf 2". met eene dwarsche spleet («. transverse deh. f. 328.) óf 3°. met ééne of meerdere openingen aan den top óf aan den voet (a. apice óibasi poris duobus.....
de/i. f\'. 329.) óf eindelijk 4U. met kleppen (a. valvis de/t.
f. 330.). De plaats, waar de anthera zieh opent, noemt men facies, voorzijde, de daaraan tegenovergestelde zijde, waar zich gewoonlijk het connectirum bevindt, dorsum, rug- zijde. Het stuifmeel bestaat uit korreltjes: grauula jxdlinis, van
onderscheiden\' vorm, die vrij óf in hoopjes zamen verbonden den openspringenden helmknop verlaten. ledere korrel bestaat uit eenen eelwand, met eene, fijne korreltjes bevattende, dik- vloeibare stof, fovilla, gevuld. Behalve bij ecnigc waterplanten, is de eelwand van buiten met eene laag afgescheidene stof omgeven, die het voorkomen van een vlies heeft. Zoodra een Stuifmeelkorrel met eene vochtige oppervlakte in aanraking komt, dan dringt de eigenlijke eelwand (dien men ook het binnen vlies, endhi/menium, genoemd heeft,) door openingen in het omhulsel (in tegenstelling van het vorige soms bui- t en vlies, exhyinenium, geheeten) te voorschijn, onder den vorm van eene óf meerdere kortere óf langere buizen, tuin pollinici (f. 332. vergroot). Bij de Orc/tideae vindt men in ieder hokje der anthera, die
naauw zamenhangt met het stigma, de stuifmeelkorrels onder- ling vereenigd tot eene zoogenaamde massa pollinica (f. 883.), welke men naar den graad van zamenhang in massa solida (f. 333 a.) (b. v. Malaxis), m. sectilis (f. 333 b.) (Orchis) en massa yramdosu (f. 333 e.) (Epipactis) onderscheidt. Aan den voet dezer massae pollinicae bevindt zich somtijds een steel- vormig gedeelte, caudicula, genoemd (f. 333 a. f), hetwelk som- wijlen van onderen in een kliervormig ligchaam, retinaculum, bandje geheeten (f. 333 a. r), uitloopt. Het laatste is inde zoogenaamde bursicida, s n a velgroef (f. 303. b). die zich onder |
|||||
|
PI VI
|
||||||
|
L.J. CeUes- .-/f/
|
Lu-.it !/ J{ . H BLiujèr- fy \'Zcne.rv-.
|
|||||
|
97
|
|||||||
|
de anthera bevindt, bevestigd. — Bij sommige Orchideae is de
zoogenaamde groef des hclmknops.n/irfroc/i\'niirai, duidelijk zigtbaar (f. 334. «). Bij de Asclepiadeae vindt men ook in ieder hok der vijf
tweehokkige helmknoppen massae pollinicae granulosae óf ce- raceae. Deze zijn ook door een steelvormig deel en een klier- achtig ligchaam (evenzoo caudicula en retinaculum genaamd). na de dehiscentia, d. i. het openspringen der anthenu, met het stigma verbonden (f. 335.). |
|||||||
|
Bij de beschrijving der stamina let men, behalve op de
eigenaardigheden, waarvan reeds in deze § is gewag gemaakt, op hun aantal, op hunne onderlinge verceniging, op die met andere deelen, zoo ook op de verceniging der verschillende deelen van iederen meeldraad in \'t bijzonder, op hunne rigting, op hunne betrekkelijke grootte, op hunne plaatsing met be- trekking tot de overige deelen der bloem, waartoe zij be- hooren; (bij de antherae vooral op het aantal hokken, dat zich op de doorsnede vertoont (a. inri-,.......quadrilocitlaris
f. 331. d.d); bij het pollen inzonderheid op de kleur en op
de oppervlakte, waarvan het onderzoek met het bloote oog meestal onmogelijk is;) op voorkomende aanhangsels, enz. Vandaar nog het gebruik der volgende woorden : stamina monandra, diandra, enz......decandra, dodecandra,
icosandru, polyandra, één-, twee-, enz.....veelmannige
meel draden, naar gelang van het aantal der in eene
bloem voorkomende meeldraden. Somtijds spreekt men ook wel van stamina dejinila, zoo er minder, en van st. in-
definita, zoo er meer dun 20 in dezelfde bloem voorhanden ztfn. stamina didi/nama, tweemagtige meeldraden; wanneer
in eene bloem twee lange en twee korte meeldraden voorko- men (bij de meeste Labiatae en Anthivrineae). stamina tetradi/nama, viermagtigc meeldraden, zoo er
in eene bloem 4 lange en 2 korte gevonden worden (bij de Cruci/erae). t
|
|||||||
|
98
|
|||||
|
Bloemen, waarin liet aanla! meeldraden gelijk is aan dat der declen,
waaruit ieder der kransen van liet bloenibekleedsel bestaat, hceteti: Jiores isostemones; waarin liet ongelijk \\s:JJorcs anisosttmones. In het laatste gevat kunnen de bloemen zijn: ,//. meiuslcmones, zoo liet getal kleiner, óf,//. pvlt/steinones, zoo het grooter is. Bloemen met stamina monnndra, mona- ddpka, enz., heeten soms Jiores monandri, fl. monadelphi, enz. Wanneer <lo meeldraden met elkander vergroeien, dan
spreekt men, naar gelang van het aantal daardoor ontstaande bundels, die soms columnae worden genoemd, van stamina monadelpha (Malvaceae), diadelpha (de meeste Leyuminosae), triadeljiha fllypericum aer/yptiacum), polyadelp/ia (Ricinus comuiu- nis); één-, twee-, drie-, vcelbrocderige meel- d rad en (f. 313 en 33G a. b. c. d.). Zoo de lielmknoppen met elkander zamenhangen (zoo als
bij de Compositae), dan spreekt men van stamina synanthera óf\' syngenesia, zaamgehelmde meeldraden (f. 337.), en zoo met de helmknoppen tevens de meeldraden onderling vereenigd zijn, van st. symphysandra (zoo als bij vele Lobcliaceae en Cu- curbitaceae). Naarmate zich het punt van inplanting onder, rondom óf bo-
ven het vruchtbeginsel bevindt (óf liever: zich in de meeste ge- vallen schijnt te bevinden), spreekt men van stamina hypo-,peri-, ótepigyna (f. 319. 320. 321.); zoo, gelijk b. v. bij de Orchideae, Aristolocltieae, enz. de antherac onmiddellijk op de stempels zijn ingeplant, dan spreekt men van stamina gynandra (f. 338.). Eindelijk gebruikt men nog de woorden: stamina exserta,
uitstekende meeldraden, zoo hun top boven den zoom van het bloembekleedsel uitsteekt (Ij. v. Valeriana officinalis), en stamina inclusa, ingesloten e meeldr., zoo de zoom hooger ligt, dan de top der meeldraden (b.v. Syrinya vulgaris). Wanneer het connectivum zeer sterk ontu ikkeld is, zoo als hij ver-
schillende Mdastomactae, Labiatae (Salvia) en Ant/tirrineae, dan wordt het wel eens connectivum distractile genoemd (f. 325*.). Aantn. Apices — stamina. — Meeldraden, in wier helmknoppen zich geen pollen
ontwikkelt, worden wel eens stamina sterilia óf st. imperfecta genoemd (In tegenstelling van *(. fertilia ót it. perfectu). Daar hun echter, volgens de Loven gegevene definitie. |
|||||
|
00
|
|||||||
|
tü zoodanig geval het karakter van stamina grheel ontbreekt, behoovcn zi.i eigenlijk
tot de parasf moties. Ditzelfde geldt onk van de zoogenaamde stamina abortiva, inati- therata óf ananthera, waarvan gezegd wordt, dat zij meeldraden zijn, waaraan de helm- knop ontbreekt. — Anthera cassa ~ a. sterifis. — Pedicelltts antherae — Jiïamentum. — Connecticttlum = connectictnn. — Testis, Utticultu = anthera. — Antherae anticae — <(. a/ttrorsae, — .-1. posticae = a. extrorsae. — Sacculr/s, theca, eoniotheca = loculus. — flranula pollinis exhilata zijn stulfmeelkorrels zon Ier pori. — Tubutus poUinaris = tubus potlitiicus. — Poltinirnn, poWnar\'um = massa poltinica. — Proscolla, glandula stigmatis, tubercuJum stami/iifentm, processtn stigmatis — n-tinaculum. — CUnandrium = androeünium. — Stamina rleit\'/terantfiera — st. ribera. — Men zegt soms androphora óf phalanga in de bctcekenis van cenen bundel odelphische meeldraden. — Door velen worden de woorden s\'amina s»mphnsandra als synoniem met stamina syngenesia gebezigd. — Te zamen vereenk\'dc helmknoppen worden soms gezamenlijk onder den naam van tubus antherarum beschreven. — 8t, disco hypogyno óf */. receptacuto in- serta = st. hypogyna. — -St. disco perigyno óf st. calyci affixa = st. perigyna. — 8t. disco epigyno inserta = st. epigyna. — Stamina exserentia = st. e.rserta. — |
|||||||
|
b. PamstemoaeSi bij mooidradon.
Zoo er tusschen de mceldraadkrans en het vriichtbeginsel
nog bladorganen worden aangetroffen. welke in vorm van de meeldraden afwijken, dan noemt men deze: parastewones* bij- me el draden, /ij komen vrij óf onderling vergroeid voor. In het eerste geval gelijken zij soms nog het meest op mcel- draden (b. v. bij Commdineae^ Geraniaceae), hoewel zij dan ook onder andere gedaanten optreden (b. v. sehnbvormig in de bloem vanVeronica), In het laatste geval verliezen zij meestal alle overeenkomst met meeldraden, doordien zij alsdan tot oenen zoogenaamden on der s tan d i gen ring, annulus htj- pogynuS) vergroeijen, die nog dikwijls de aanduiding der ver- schillende dcclcn, waaruit hij bestaat, vertoont. Men vindt hem b. v. bij Daphne, Trapay de meeste Ericeac, de Anthir- rineae, vele Polemoiiiaceac, enz. Aanm. Parastaminayparastudeè — parastemone$.— Het woord st>uninodia wordt ook
als synoniem met paraste/noties gebezigd, doch vooral dan, wanneer er nog cenigc over- eenkomst in vorm met ware meeldraden te bespeuren is. De zoogenaamde stamina sterilia óf imperfecta, óf effoeta (z. h.bl. ÜÜAanm.) en de zoogenaamde stamina abor- iic«i ananthera, in<tntU\'>rata óf castrata, behooren o. a. hiertoe. — Wijl vele pu- t\'asfemones suikersap uitscheiden, worden zij ook wel nectaria genoemd. — Ook worden er we] eens de namen perigonium, gïandula, discus, gynobasis, enz. op toe- gepast. — |
|||||||
|
100
|
|||||
|
C. Pisdllum, stamper. (*)
Noemden wij vroeger het stuifmeel een ter vorming van
de kiem noodzakelijke stof, dan voegen wij thans daarbij, dat, ten einde deze vorming tot stand kome, in de eerste plaats daartoe vereischt wordt eene eigenaardige verecniging van de tubus pollinicus met een ander orgaan, hetgeen men gem- mula, zaadknop, noemt. — Behalve bij de Coniferae, Cycadeae en Loranthuceac (f), waar zoogenaamde gemmulae tiudae zijn, vindt men altijd de zaadknoppen in de holte van organen gelegen, die men pistilla, stampers, noemt (f. 305.^ 319. p) en die zich steeds daar, waar zij voorkomen, juist in, óf al- thans van alle bloemdeelcn het meest nabij het middelpunt der bloem, onmiddellijk óf middellijk op den torus ingeplant, bevinden. —Al do pistilla ecner bloem worden dikwijls gezamen- lijk gynoecium genoemd. De meest algemeene vorm, waaronder de stampers voor-
komen, is deze: van onderen vindt men een eenigzins lang- werpig-rond gedeelte, waarin zich eigenlijk de zaadknoppen bevinden, den naam van germen, vruchtbeginsel, dra- gende (f. 839. g). Bovenwaarts zet zich dit voort in een lang en smal gedeelte, sti/las, stijl, gcheeten (f. 339. s), aan welks top men een ander deel vindt met eene eenig- zins klierachtige oppervlakte, stigma, stempel, genaamd (f. 339. st). — De stylus is niet altijd ontwikkeld (stigma sessile) (f. 340.).—
Omtrent den waren aard dezer deelen is men liet nog niet
geheel eens. Terwijl verreweg de meesten het geheelo pistil- lum als een vervormd blad beschouwen, hetwelk zij carpellum, vruchtblad, noemen, en er zelfs tusschen dezen nog geene eenheid bestaat ten opzigte der vraag, welke deelen van het pistillum aan de afzonderlijke deelen van het blad (schede, steel, schijf,) beantwoorden, zijn er anderen, die niet uitslui- (*) Om redenen, zoo aanstonds te vermelden, hebben wy het pistillum niet onder
de zuivere bludorgancn der bloem medegcrekend. (t) Omtrent de laataten is vdu\'r korten tijd in dit opzigt weder twijfel gerezen. |
|||||
|
101
|
|||||
|
tendeen bladorgaan voor den oorsprong der pistilla houden,
maar ook als zoodanig stengelorganen aannemen. a. Germen, vruchtbeginsel. Spermophorum,
zaaddrager. Wanneer er e\'én 2)istillu?n in eene bloem voorhanden is, dan
kan deze van den beginne af eenvoudig zijn geweest (b. v. Berberideae, Hippuris), óf\' wel uit de vergroeiing van meerdere zijn ontstaan (b. v. Apocyneae, GeraniaceaeJ. In het eerste geval vindt men er in den regel slechts ée\'ne holte, loculus. hok, genoemd, in (germen unilocidare f. 313.). Zoo de vrucht- bladen alleen aan den rand onderling vergroeid zijn, dan ont- staat hierdoor ook een éénhokkig vruchtbcginsel. Slechts zelden worden de éu\'nhokkigo vruchtbeginsels door dissepimenta spuria, valsche tusschen schotten , zijnde: cclwoekcringen\'van den binnenwand (Arokleae), óf van den spermophorum uit- gaandc (Cruciferae), meerhokkig [germina spuriepluriloadaria). De echte meerhokkige vruchtbeginsels, germina pluri- locvlaria, ontstaan alleen, doordien meerdere vruchtbladen met hunne buitenste, naar elkander toegekeerde vlakten onderling vergroeijen, welke alsdan de dissepimenta vormen, die do loculi van elkander scheiden (f. 344.). Ten opzigte van de plaatsing der germina, in betrekking
tot die der overige bloemdeclen, valt op te merken, dat men spreekt van een germen inferum, on der s tan dig vrucht- beginsel (f. 321.), zoo de overige bloenideelcn hooger (vol- gens anderen slechts s c hij nb a ar hooger) zijn ingeplant, dan het geheelc germen (b. v. Narcissus); van een germen semiinferum, halfonderstandig vruchtbeginsel (f. 341.), zoo deze hoogere inplanting slechts met betrekking tot een gedeelte van het germen plaats heeft (b. v. Saxifraga) en eindelijk van een germen superum, bovenstan dig vruchtbeginsel (f. 319.), zoo de overige bloemdeelcn lager zijn ingeplant, dan het germen (b. v. Cruciferae). — Bij een germen inferum worden de overige bloemdeelcn calyx, corolla, stamina óf in eens flos |
|||||
|
10:1
|
|||||
|
superus genoemd; bij een g. semiinfernm: semisuperus, en Wij een
y. superum: infems. — Men noemt spermophorum, zaad drager, de plaats, waar
in het vrnchtbeginsel de zaadknoppen bevestigd zijn. In de meeste planten onderscheidt zich deze plaats door een eigen- aardig weefsel: alsdan noemt men meer in \'t bijzonder het uit dit weefsel bestaande deel den sper•mophorurn (f. 342.). Vol- gens enkelen is dit deel steeds als een stengelorgaan, volgens de meesten als tot de bladorganen behoorend te beschouwen. De plaatsing der spermopkora in degermina, ófwel de plaatsing der gemmulae in de germina wordt placentatio genoemd. Mei betrekking hiertoe onderscheidt men: 1". spermophorum parie- tale óf placentatio parietalis (f. 343.), wanneer de zaadknop- pen langs, óf althans zeer digt nabij den binnenwand van het germen bevestigd zijn (b. v. Violarieae); 2". spermophorum a.cile óf placentatio a.cilis (f. 344.), zoo de zaadknoppen langs den rand van een tusschenschot bevestigd zijn, hetgeen zich van den binnenwand van het germen tot aan, óf althans tot in de nabijheid van de as hiervan uitstrekt (b. v. Campanu- luceae), en 3°. spermophorum centrale óf placentatio centralis (f. 345.), zoo de zaadknoppen in do as van het germen op een spermophorum bevestigd zijn, die in geen verband staat óf stond met den binnenwand van het germen (b. v. Primulaceae). Sommigen voegen hier nog bij: 4". spermophorum septale óf placentatio septalis (f. 316.), zoo de zaadknoppen langs de zij- wand der tusschenschotten bevestigd zijn (b. v. Papaver, Bh- tomus, enz.). Somtijds vindt men do tusschenschotten in twee of meer
platen gescheiden (spermophorum bi-,......quadrilamellatum; b. v.
Hcgonia, Martynia diandra, enz.).
Bij de beschrijving van het germen let men inzonderheid op
liet aantal germina, waaruit het bestaat (germen solitarium of simplex, g. bi-, tri-,.....multigerminatum); op de onderlinge
verecniging (d. i. of zij vrij zijn óf vergroeid); op het getal
|
|||||
|
103
|
|||||
|
hokken (g, uut-, bi-r...*pluriloculare); op het getal zaadknop-
pen, in ieder hok bevat (g. uni-, bi-, tri-,.....phm\'gem/nuht-
turn)\', op de plaatsing met betrekking tot de overige deelen
der bloem, en op de placcntatie. Een uit meerdere vergroeide vruehtbeginscls bestaand gennen*
waarop de rugvlakten van ieder in het bijzonder sterk uit- springen en door diepe inhammen van elkander gescheiden zijn, wordt soms, naar liet getal uitspringende kanten, gennen bi-, tri-,.... mttltüobum genoemd. Aanm. Ovarium = germ-\'n. — FoUum earp\'cum, ƒ. earpetlare ■—- carpeflum. — Lo-
■•nlamentum == loculus. — Seplum = d/uepimentmm. — Zij, die mecnen, dat by een germen inferum de kelkbuis vergroeid is met de carpella, spreken in dit gevul ook van een calyx of germen adhaerens. De kelkbuis zelve noemen zij hypanthium. — Bij zoodanige opvatting komt germen lilerutn overeen met g. superum. — Germen semi adhaerenx, g. temisttperum — g. stmiinfentm. — Calyx semiadhacrins z= calyx semi- xuperus. — Calyx, corolla, stamina.jlox epigynu* — cc. s.f. superus.------perigynus = —
semixuperux. — — hypogynux — — in/erux, — Zij, die nllecn gennen sttptrum noemen
een vrij, uit ée\'n óf meer carpcl\'a ontstaan gennen, nemen een gennen inferum aan. zoo het pistillum gedeeltelijk, Bithans van onderen, uit een stengolorgaan beslaat. Bü de meeste planten met zoodanig gennen infervm zou dan een b o kervor m i g e. schijf, discus cyathiformis, met de carpella vergroeien (germinu spurie in/era), b. V. Pi/ru$i Punica, enz. Daar, waar men aanneemt, dat een bekervoimig stengelgcdeelte het onderste gedeelte van het germen, en het carpeflum het bovenste gedeelte daar- van vermt, spreekt men van gennen semiinferum. Dit zou b. v. b{\\ Myrtaceae awHaxi- frageae het gevul z(jn. Aan de randen dier stengelorganen zouden dan de kelk-, Uloemkroonbladen cuz. ontspinnen. By de Onagreae, Compoxitae en Rubiaceae zou het geheelc gennen uit een hol stengclgcdcelte hestaan, doch do styli en ftigmata Madorgunen zijn. \\V\\\\ de gynai.dristcn, ook b{] Cleome, Pussi/lora, zouden alleen de stigmata bladorganen zijn. Eindelijk spreken dezelfden van een pistillum cauligenum of canfopistillum, hetgeen geheel en al uit een stengclorgaan zou bestaan, b. v.by Le- \'tuminosae en Liliaceae, De disxepimenta in germina in/era en in caufopistilla zou- den allen dixsepimenta tpurta zijn. — Wanneer men onder een germen eene zoogenaamde ■/unobasis vindt (z. b. hl. 89 Aanm. en 09 Aanm.), dan spreekt men wel van germen •jynobasicum. — Daar cvidum hetzelfde beteekent als gemmula, zijn ook de daarvan af- geleidc woorden, b. v, uni-, bigemmufatux, enz. synoniem met uni-, bi»vula(us, enz. — Germen uni-, bicarpetfatum enz. wordt dikwijls als synoniem gebezegd met g. uni-, biger- mina/um, enz. — Als overeenkomstig met xpermophortnn worden dikwijls gebezigd de woorden: placenta, pfaenfarium, zaad koek, vruchtkoek, en trophoxpennium. Sommigen maken nog verschil tusschen placenta en placentarium, het eerste woord toepassende op een xpermophorum, die slechts é"c\'n zaadknop, het tweede op een, dfe er meerdere draagt. — Dat, wat wij xpermophorum axile genoemd hebben, draagt bü anderen ook wel den naam van xpermophorum centrale, dissepimentisconnatum; terwül nisdan dat, wat wy spermophorum centrale heetten, xpermophorum centrale liberum wordt genoemd. — Een xpermophorum centrale wordt ook wel columna of cofumelfa genoemd. — De plo.centatio basilarix behoort tot de pt. centrafis. — |
|||||
|
10 i-
|
|||||
|
b. Stylus, stijl.
Zoo men in ecne bloem slechts oenen stijl vindt, kan ook
«leze, even als met het germen liet geval is, uit de vergroei- jing van meerdere zijn ontstaan, óf\'inderdaad van den beginne af eenvoudig in getale ontwikkeld zijn. Het is dikwijls niet mocijelijk, dit uit het getal der stigmata, óf uit dat der hokken van het /jennen, óf wel uit vergelijking met dat der overige bloemor- gancn te ontdekken. — Binnen in den stijl kan men steeds ééno óf meerdere overlangsche kanalen (stylisci) vinden, die tus- schen een los celweefsel in gelegen zijn, welk laatste tela con- ductric, geleidend cel weefsel (f. 339. f") genoemd wordt, en waardoorheen de stuifmeclkorrels, nadat deze op de vochtige oppervlakte van het stigma uitgezet zijn, buisvormig voortgroeijen en met hunne uiteinden tot in de holten der gemrmdae geraken. Uitwendig vindt men somtijds haren op den stijl, pilt collec- tores gcheeten, b. v. bij Cotnpositae, Campanula enz. (f. 347.). Bij de Lobeliaceae, waar zij in eenen kring onder den stempel staan, heelt men ze indusium, omhulsel, genaamd (f. 348.). Bij de Goodeniaceae geeft men denzelfden naam aan het vlies- vormig omhulsel des stempels (f. 348*.). Bij de beschrijving der stijlen let men op hun aantal, op
hunne onderlinge vereeniging, op die met andere doelen, op den vorm, op de verdeeling, op de rigting, op hunne betrek- kelijke grootte, op hunne plaatsing met betrekking tot de andere doelen der bloem, waartoe zij behooron, op hunne op- pervlaktc, op voorkomende aanhangsels, op hunnen duur, enz. Van daar o. a. nog het gebruik der volgende kunstermen :
styli monogyni, diyyni,..... heptagyni, decagyni, polygyni, naar
gelang van het aantal dor in dezelfde bloem voorhandene stijlen.
Bloemen met styli monogyni, diyyni, enz. worden Jlui-cs monogyni, di-
yyiii enz. genoemd. Naarmate het onderste gedeelte van den stijl juist op den
top, óf ter zijde, óf wel aan den voet van het germen schijnt |
|||||
|
105
|
|||||||
|
te ontspringen, spreekt men van eenen stylus terminalü, (b. v.
bij Cruci/erae) (f. 339.), óf van een\' Stylus lateralis (b. v. bij de meeste Rosaceae) (f. 349.), óf van een\' stylus basüaris (b. v. bij Alchemilla vulgaris) (f. 350.). Een stylus, schijnbaar voort- komende uit den torus, tussclien eenigo met elkander vergroeide germina wordt ook wel stylus gynobasicus genoemd (b. v. La- biatae, de meeste Boragineac, Ochnaceae, enz.) (f. 351.). Eindelijk bezigt men in denzclfden zin, als bij de stamina,
de woorden styli cxserti en styli inclusi. Aanm. Conductor fructijicationis, chorda pittillaris, textou conductor - telu conduc-
trix. — Columna óf modiolus der Malvuceae =z st>/ius conicus. — Parastyli - : ttyli abortivi. — c. Stigma, stempel.
l)c stigma, stempel, vindt men aan het bovenste gedeelte
van den stijl (f. 339. st), óf, waar de laatste ontbreekt, on- middellijk op het germen (stigma sessile) (f. 340.) (b. v. Papa- ver). Op zijne oppervlakte vindt men tepelvormige cellen, die op eenen bepaalden tijd cene zoete, kleverige vloeistof uit- scheiden. Bij de Orchideae noemt men het boven het germen geplaatste
gedeelte van het pistülum met de antlierac: gynostemium, stem- pelzuil (f. 352.). Men onderscheidt hieraan de naar buiten gekeerde stempelvlakte, gyuizus (f. 353. g), waarboven zich meestal het rostellum, snaveltje (f. 353. e) bevindt, hetgeen van onderen de bursicula, snavelgroef (f. 353. b) vertoont, waarin hot onderste gedeelte der pollenmassa\'s bevestigd is, welke uit den op het gynostemium geplaatsten helmknop (anthera sessilis) voortkomen (z. b. bl. 9G). Men heeft ook wel eens den vijfhockigen, ecnigzins vreemd
gevormden stempel der Aselepiadeae, waarop zich vijf antherue. sessiles bevinden, gynostegium genoemd (f. 354.). |
|||||||
|
Bij de beschrijving des stempels let men vooral op den
vorm, de verdeeling, de plaatsing (ook met betrekking tot den stijl, laterale óf terminale goheeten), de zelfstandigheid, de |
|||||||
|
100
|
|||||
|
oppervlakte, de vereeniging met andere doelen (want ook
verschillende stigmata kunnen zich a!s tot don geheel verbon- den voordoen, b. v. bij Apocyneae, Asclepiadeae;), op voorko- tnende aanhangsels, enz. Aurim. Spongiola pisdltaris — stigma. — Het broede êHgmtt van sommige Asclepi-
(idea? (b. v. van Sfup -li«) wordt soms scutum genoemd. — Colmnna der Orchideae ss qy- nostemium. —Sttnem i noemde men die plaats van het yyriosl. der Orchid., waar men zich hotJUameatum voorstelde.— Mentmn is een vorlengsol van den voet van het gyno- *t>?mi.im, bij sommige Orchid. voorkomend. — GynixM -— gijnitus- — Oymnostemium en nok gy/toi\'emiuia, sti\'jina\'ostcinoti. stylo/egium — gynostegium. — IJ. Gemuit\'la, zaad knop.
Morphologiseh behoort de gemmula, zaad knop, tot de
knoporganen. Men vindt hem óf onmidilellijk (gemmula sessilis) (ï. 345.) (b. v. bij Nigella), óf door middel van een dun, stcclvormig deel, funiculus, aan den spermop/wrum bevestigd (//. funiculata f. 313. 341.; b. v. Vicia). Do gemmula bestaat aanvankelijk uit den nucleus, kern,
(f. 355. 856. n 357. n 3G1. n), welks top men mamilla, tepeltje, noemt (f. 355. m), en welks basis, d. i. de juist tegenover den top gelegene plaats, chalaza, vaatmerk of navelvlek (f. 355. c en 358 c) genoemd wordt. De laatste doet zich veelal als een klein, scherp begrensd en eenigzins donkerge- kleurd kringetje voor. Later vindt men den kern door één (integumentum simplex f. 35C.) óf twee vliezen (intcg. internum f. 357. i en externum f. 357. e) omgeven, die echter niet geheel gesloten zijn, zoodat zij aan den top des kerns eene ringvormige opening vertoonen, welke men micropyle, p o o r t j e, noemt (f. 356. m). Zoo twee vliezen den kern omgeven, dan vindt men ook meestal twee zoodanige openingen. De bni- tenstc daarvan, behoorende tot liet integumentum externum, heet dan exostomium, buitenmond (f. 357. ex) en de binnenste, tot het integumentum internum behoorende, endostomium, bin- nenmond (f. 357. end). (*) Do plaats nu, waar de funiculus (*) In de afbeeldingen van do overlangsche doorsneden der gemmnlae worden de
vliezen voorgesteld, als den mtcleus geheel aan den top bedekkende, waardoor ook In deze het micropyle (m) duidelijker wordt |
|||||
|
107
|
|||||
|
aan de vliezen der gemrmda bevestigd is, óf wel de plaats,
waar cene gemmula sessilis onmiddellijk op den spermophorum bevestigd is, wordt hüum, navel genoemd (f. 357. />). Wan- neer bij oenen omgekeerden zaadknop een gedeelte van den navelstreng nog een eind verder dan liet hüum (f. 358.0.d. h) met een der vliezen of met den kern vergroeit, dan wordt dit gedeelte, hetgeen als een min óf meer uitpuilende streep op de gemmula zigtbaar is, raphe, navels troep of zaad nerf genoemd (f. 358. o.i>. r). Tijdens de ontwikkeling van het g er men, somtijds reeds tegelijk met het ontstaan van het om- hulsel des kerns, verkrijgt cene cel van het weefsel des kerna cene bijzondere grootte, waardoor dan binnen in den kern cene holle ruimte ontstaat, welke met cytoblasteem gevuld is, waaruit zich later cellen ontwikkelen. Men noemt deze cel: saccus embryonalis, kiemzak (f. 358 — 3G0 o.d. s). (*) Hoogst zelden vindt men meer dan éénen zak(b. v. bij Viscum). Bij deze vorming van den saccus embryonalis verdwijnt een ge- deelte van het overige weefsel des kerns. Blijft van het laat- ste slechts het dunne epithelium des kerns over (zoo als b. v. bij de Compositae), dan noemt men dit: membrana nuclei, kern- huid. De kiemzak wordt langzamerhand met jonge cellen gevuld, welke, voor zooverre zij niet door de zich eveneens daarin ontwikkelende kiem verdrongen worden, later als en- ilospermium optreden. Bij de Coniferae en Cycadeae ontwikkelen zich van de jonge cellen in den kiemzak drie tot zes, onmid- dellijk onder het kiemtcpeltje, bijzonder sterk, die zich als duidelijk begrensde zakjes, corpuscula BROWKII genaamd, voor- doen (f. 360. o.d. c). Over aanhangsels der kiemknoppen zullen wij bij de bchan-
deling der zaden nader gelegenheid hebben te spreken. Bij de beschrijving der gemmulae let men vooral op het
aantal, waarin zij in ieder hok van hot germen voorkomen, op hunnen vorm, op de wijze, waarop zij aan de spermophora (*) Ook in de volgende figuren, doorsneden van gemmulae voorstellende, beteekent
»: saccus embryonalis. |
|||||
|
ins
|
|||||
|
bevestigd zijn, op hunne rigting en hunne betrekkelijke plaat-
sing. Somtijds wordt ook de rigting van den funiculus be- schreven. — Onder de daarvoor gebruikelijke uitdrukkingen komen nog
de volgende voor: gemrmda ortiwtropa, regte zaadknop (f. 356. 357. en
359.o.d.) ; wanneer het micropyle regtlijnig tegenover den voet (chalaza en hilum) van den zaadknop gelegen is (1). v. Polygoneae)\'. gemmula anatropa, omgekeerde zaadknop (f. 3(51 en
358.0.».): wanneer de in de lengte ontwikkelde funiculus voor een gedeelte met de gemmula óf eenc harer vliezen vergroeid is (de rap/ie vormend,) en de kern geheel omgekeerd is, zoo- dat de micropyle digt naast het hilum, doch altijd regt tegen- over de chalaza gelegen is (b. v. Ruliaceae). Gemmula hemianatropa, half o ingekeerde zaadknop (f. 362. en
363. O.D.), wordt dooi\' SCHLEIDKN een zaadknop genoemd, waarin de verrgoeijing van den funiculus alleen tot het onderste gedeelte van den zaadknop beperkt en een groot gedeelte van den top vrij gebleven is (b. v. Meconostigma en verscheidene Aroideae). — Ontbreekt hierbij bet vrije gedeelte der funiculus, dan worden de gemmulae sessiles, gemmulae peltatae genoemd (f. 3G4. en 3G5. o.d.) (b. v. Polygonum divaricatum). g. campylotropa, ge krom de zaa d k nop (f. 3CG en 3G7 o.d.);
wanneer door meerdere ontwikkeling aan édnc zijde de top van den zaadknop geheel omgebogen is en daardoor naast het hilum en de chalaza komt te liggen, zoodat de as van den nucleus cene kromme lijn beschrijft (b. v. Cruciferae). schi.eidex onderscheidt nog daarenboven: 1". gemmula hemitropa, half-
gekromde zaadknop (f. 368. en 369. o.d.), die namelijk eveneens eenzijdig ontwikkeld en omgebogen is, doch cene korte raphe vertoont, zoodat hier de chalaza niet, even als bij de gemmulae campglotropaG, juist onmiddellijk boven het hilum, maar op ecnen kleinen afstand daarvan gelegen is (b. v. Leguminosac), — en 2°. gemmula camptotropa, gebo- gen zaadknop (f. 370. en 371. o.d.), wanneer een zaadknop door ecne kromming in het midden gebogen, doch aan beide zijden gelijk- vormig ontwikkeld is, en hij bovendien in de buiging vergroeid is (b. v. Potamogeton). Is de zaadknop echter ciet vergroeid, dan wordt hij \'/. |
|||||
|
10»
|
|||||
|
lycotropn, hoef ijservormigo zaadknop (f. 37-J. en 373. o.i>.) p;e-
tioemd (\'b. v. verscheidene Malpighiaceae). schleiden- spreekt bovendien nog van eenen dubbel-gekromd en zaadknop
(b. v. Scleranthus perennis) en van een\' s 1 ak ken huisvo rm fg - gekromde n gaadknop (b. V, Lathraea squamaria). Zoo men in een germen slechts éóncn zaadknop vindt, dan
wordt deze genoemd gemmula basilaris (f. 374.), g. petidula (f. 375.), g. lateralis (f. 370.), óf g. e spermophoro centrali libero pendula (f. 377.), naarmate hij middellijk óf onmiddellijk aan de basis (b. v. Compositae), aan den top (b. v. T>/p/taccae), óf aan den wand (b. v. Oramineae) bevestigd is, óf wel van eenen vrijen centralcn zaaddrager afhangt (b. v. Phuubagineaë). Zijn er meerdere gemmulae in een germen, dan spreekt men
van gemmulae spermophoro centrali (f. 345.), axili (f. 344.) óf parietali (f. 343\'.) afji.vae, naarmate de placentatie centraal (b. v. Primulaceac), axiel (b. v. Irideae) óf parietaal (b. v. Orchideae) is. Met betrekking tot de rigting spreekt men van cene gem-
inula erecta (f. 374.) óf inversa (f. 375.), naar gelang de zaad- knop in het germen naar boven (b. v. Compositae), óf naar beneden (b. v. Typhaceae) gekeerd is. Zoo de gemmulae in een germen óf loctdus l/igemmidatus naast
elkander op dezelfde hoogte gevonden worden, dan hceten zij gemmula apposihie (f. 378.) (b. v. Euphorbiaceae); naast elkan- dor op verschillende hoogte, g. alternae (f. 37\'J.) (b. v. Pi/rus): boven elkander, gemmulae superpositae (f. 380.) (b. v. Tamus communis). De rigting van iedere gemmula in \'t bijzonder kan «laarbij tevens verschillen. In een germen óf loctdus multigemmulatus vindt men dikwijls
de gemmulae in eene óf meerdere naast elkander staande over- langsche rijen geplaatst. Men spreekt in die gevallen van gemmulae uniseriales (b.v. Aristolochia Sip/io),vim g, biserlales(b.v. Tulipa, enz.). Zoo zij schijnbaar geheel zonder regelmaat en in grooten getale voorhanden zijn, dan spreekt men van gem- mtdae plures, aggregatae, conglobatae, enz. (z. b. bl. 22 Aanm.) 10
|
|||||
|
110
|
|||||||
|
Aanm. Orulam, eitje, = gemmula. — Orulatus ss gemmulatus. — Funiculu* um-
bilicalis, /. stminulis, podospermium, chorda — funiculus. — Chorion, perisperma s nucleua.— Integumenttim primum, membrana prima, m. externa, testa, primine =z in- tegumentum externum. — Integumentum secundum, membrana secunda, membrana interna, tegmen, secondin* — integumentum internum. — Tercine — nucleus. — Apex nuclei ss mamilla. — Bast* nuclei, lult/m internum, umbilicus intermts — chalaza. — tïewoonlük wordt <\\cchalaza gedefinieerd als zijnde die plaats van de kern, waar de, bet hilum Intredende /uniculns eindigt. — Stoma, /oranten ss micropt/le. — Umbilicus, cicatrix, Bpermotyltum hilum. — Omphalodium —-. centrum hili. — Ligamentum, pro- slppus ss raphe. — Atnnios, saccus amnii, sacculus colli\'/uamenti, quintine — saccus embryonalis. — Het in den kiemzak bevatte cytoblasteem wordt we] eens Uquor amnit. zaadvocht, zaadmelk, genoemd. — Quartine noemde miubkl cenc cellen- laag, die zicli tusschen de kernhuid en den kiemzak zou vormen. Volgens sciileiiïen echter zou deze laag uit de eerste cellen bestaan, die zich binnen in den zak ont- wikkelen. — Cuticula nuclei — membrana nuclei. — Pc door robeiït BBOW1 zoo genaamde corpusculu heeten volgens hikbei. en spach: sacci embrt/onales secundarii. — Gemmula recta, g, atropa, antitropa — g. orthotropa. — G. ref.exa == g. anatropa. — G. curvata ~ g. campylotropa. — G. ti> mianatropa wordt soms verward met g. he- mitropa. — G. meilio a/fixa — g. peltata. — Gemmula amphitropa is (volgens de be- teekenis daaraan door UIRBBL gegeven; synoniem met g. hanitropa.— Somtijds zegt men ook wel gemmula htmitropa in de betcekenis van g. peltata. — G. appensa — •/. pendula. — So:nmig- n onderscheiden nog bij de g. lateralis, of de zaadknop meer nabij den top, of meer naby de basis van het hok zijdelings is aangehecht, en spreken in het eerste geval van ecne gemmula appensa (f. 37fl b.), In het andere van cene g. ■ul&cendrns (f.376 a.). Door dezelfden wordt het woord g. inrersa in die beteekenis ge- bruikt, welke door ons voor ;/. pendula opgegeven is. — G. ditropa =z g. e spertno- phoro cetitrali libero pendula. — Gemmutae angulo interno loculorum a/fixae = g. sper- n\\uphor<) axiti a/fixae. — O. colluterales, juxtapositae ~z -;. appositae. — |
|||||||
|
§ 8.
Fi\'uctus, vrucht. Nadat de pollenbiiizen in do holten der gemmulae zijn in-
gedrongen, ontwikkelt zich in deze kaatsten een voorwerp, hetgeen men embryo, kiem, noemt. Zoodra deze kiem volle- dig ontwikkeld is, verkrijgen de gemmulae den naam van se- mina, zaden. Intussehcn verandert ook tegelijkertijd het germen, waarin de gemmulae bevat zijn, en wanneer nu deze verandering geheel tot stand is gekomen, dan erlangt dit den naam van pericarpium, vruehtbekleedsel, zaad hulsel of bolster. — De semina met hun pericarphtm te samen heeten fructus.
vrucht. — |
|||||||
|
111
|
|||||
|
Bij de Coniferac, Ci/cadeae en Loranthaceae, welke wij reeds
boven bl. 100 vermeldden als planten met gemimdae nudae, heeft men dus gcene eigenlijke vruchten en spreekt men dan ook van semina nuda, naakte zaden. — Hiervan moeten vooral onderscheiden worden de zoogenaamde semina denudata, ont- bloote zaden, voorkomende bij planten, wier germen reed» vroeg te niet is gegaan, zoodat de zaden zich zonder vrucht- bekleedsel ontwikkeld hebben (b. v. Leontice, Pcliosanthes Theta). Niet zelden ziet men, dat de overige bloeradeelen. ook de
schutbladen en de zuivere asorganen, geheel óf gedeeltelijk in onverwelkten toestand, óf\'zelfs verder voortgrocijende en hierbij allerlei vormen aannemende, en in oppervlakte en zelfstandig- heid gewijzigd, met de vrucht vereenigd zijn. — Is dit het geval met den stijl, dan noemt men de vrucht -.fructus apimdatus. — In het algemeen noemt men alle declcn, welke, behalve het germen en de gcmmulae, tot vorming der vrucht bijdragen: in- duviae fructus. Voorbeelden hiervan ontmoet men in het pap - pus der Compositae, in het vleezigc asorgaan (torus) van Fraga- ria, in het vruehtomhulsel der Pomaceae, van Ficus, in den bloemsteel van Anacardium, in het napje der Cupuliferac, enz. enz. Men past dan ook het woord fructus spurii, s c h ij n v r u c h- ten, toe. op doelen, die door eigenaardige ontwikkeling het voorkomen van vruchten verkregen hebben, doch niet, gelijk eene eigenlijke vrucht alléén uit een germen en gemmulae ont- staan zijn. Eene vrucht kan ontstaan zijn: 1°. uit vrije germina in eene
en dezelfde bloem, fructus simplex (b. v. Paeonia); óf 2°. uit de vereeniging van meerdere germina in dezelfde bloem, fructus multiplex (b. v. Rubus), óf 3". uit de vereeniging van verschei- dene digt bijeengeplaatste germina, die echter tot de afzonder- lijke bloemen van ééne bloeiwijze behooren, fructus cumpositus (b. v. Ficus, Betuia). Met betrekking tot den oorsprong der vruchten uit germina
supera óf ivfera spreekt men ook van fructus superi óf inferi. Vroeger noemde men ook enkele éénzndige, iiiet-openspringende
|
|||||
|
112
|
|||||
|
vruchten, die niet een digt aangegroeid vruchtbekleedsel voorzien zijn,
gelijk men die b. v. bij Gramineae, Labiatae, Boragineae, Umbclltferae, Compositae, enz. aantreft, semina umin. De planten, waarbij men zooda- nige semina nuda aannam, werden ook wel Gymnospermia, naaktzadi- gcn, en hare vrachten fr. gymnocarpi genoemd, in tegenoverstelling van de overige planten, die men Angiospermia, b e dektzadigen, en hare vruchten, die men fr. anyiocarpi noemde. Volgens de tegenwoordige opvatting, verdienen alleen de Coniferae, Cycadeae en Loranthaceae, den naam van Gymnospermia. — SCHLEIDEN wil de vruchten, even als de bloemen, in naakte, fructus midi, en bedekte, fr. tecti, verdeden, naarmate er van de geheele bloem alleen nog het yermen voorhanden is (I). v. Lilium), óf dat men het yermen nog met andere bloemdeelen omgeven vindt (b. v. Nicimdra, vele Gramineae, enz.). Aanm. Fructus pseuitocarpf.fr. anthocarpi — fr. spurii.— Fr. apocarpi.fr. phaeno-
>:arpi, fr. liberi — fr. simptices. — Fr. sijncarpi = fr. muttiplices. — Fr. polyantho- carpi. fr. aggregati = fr. compositi. — Soms worden ook uls synoniemen gebruikt lic woorden: fr. compositi met fr. multiplices. en fr. spurii met fr. compositi. — Fr. heteroearpi = fr. inferi. — a. Pericarpium, vruchtbekleedsel.
In de meeste gevallen kan men in het pericarpium duidelijk
vier lagen onderscheiden, waarvan de buitenste epicarpium, bui ten laag óf vruchtscb.il, de middelste mesocurpium, middellang, en de beide binnenste te zamen endocarpium binneninag, genoemd worden. De oppervlakte der vruchten knn met haren, stekels, vlie-
zigc uitbreidingen (akte, vleugels,) enz. bezet zijn. — Aan de binnenzijde, d. i. nanr de as der bloem gekeerd, vindt men somtijds (b. v. bij Prunus) op de oppervlakte der vruchten, óf\' nog dieper doorgaande eene sleuf\', sutura ventralis, buik- naad, genoemd. Hiertegenover vindt men niet zelden aan de buitenzijde eene andere, sutura dorsalis, rugnaad, ge- heeten. — Zoo het mesocurpium eene vlcczige zelfstandigheid heeft, dan noemt men het ook sarcocarpium, vruchtvleesch (b. v. bij Cucurbita Pepo). Wordt het endocarpium (dikwijls met een gedeelte van het mesocarpium) houtachtig en zeer hard (b. v. bij Prunus), dan noemt men dit verharde gedeelte: pu- tamen, steen of steen schil; zijn er meerdere, uit verschil- |
|||||
|
113
|
|||||
|
lende germina ontstane putamina voorhanden, dan noemt men
ze wel eens: pyrena, steen kern (b. v. Iledera). Vindt men tusselicn het pericarpium en de zaden ecne brei-
jige, saprijke zelfstandigheid, dan wordt hieraan den naam van pnlpa, moes, gegeven (b. v. bij Ribes). — In de vrucht vindt men soms de tusschensehotten en daar-
door ook de hokken in grooter óf geringer aantal, dan in het oorspronkelijke f/ermen. De vorming van dissepimenta spu- ria behoort niet tot de zeldzaamheden. Evenzoo vindt men soms het getal semina minder dan dat der vroegere gem- mulae. Zoo de vruchten tot rijpheid zijn gekomen, dan ziet men
óf de pericarpia langzamerhand verrotten en onregelmatig ber- sten {pericarpia ruptiles), óf in nog onverdordon toestand re- gelmatig openspringen. Hierop berust het verschil tusschen fructus indekiscentcs, niet openspringende, en fr. dehis- centes, openspringende vruchten. Dit openspringen (dehiscentia) kan nu plaats hebben met overlangsche óf met dwarsche spleten (fr. sutura longitudinali (f. 41G a. b. en e.) óf tranversa (f. 418.) dehiscentes),ói wel met ronde openingen, die aan den top, aan den voet óf zijdelings gelegen zijn (fr. ttpice, (f. 381.) basi, (f. 382.) óf lateribus (t.388.)poris dehiscentes). Door het opon- springen wordt óf de geheele vrucht in afzonderlijke, steeds nog geheel geslotenc deelen gesplitst (bij dehiscentia lonijitudi- nali: mericarpia, deelvruchten of cocca korrels (f. 427.) en bij de/t. transversa: articuli, leden (f. 435.*) genoemd),— óf in van elkander geseheidene stukken, valcae, kleppen (f. 422—425.), verdeeld. Bepaalt zich deze scheiding in kleppen slechts tot een zeer klein gedeelte aan den top, dan noemt men de afzonderlijke stukjes: dentes, tanden (f. 384.) (fr. dentibus 3, 4...... de/tisc). Somtijds (zoo als bij Umbelli-
ferae, Euphorbiaceae, Geranium, R/wdodendron, enz.) blijft er, na
het openspringen, in het midden der vrucht, een langwerpig deel afzonderlijk staan, hetgeen columella, zuiltje, genoemd wordt (f. 426 en 427.). |
|||||
|
111
|
|||||
|
Bij de beschrijving der pericarpia let men vooral op hunnen
vorm, hunne oppervlakte, op de zelfstandigheid der vcrschil- lende lagen, op de wijze van openspringen, enz. Daarmede wordt vereenigd de beschrijving van het aantal on den aard der dissepimenta, van den stand en de zelfstandigheid der sper- mophora, zoo ook die van de zelfstandigheid en do rigting der funiculi, van de eigenaardigheden der pul pa (waar dezon mogten voorkomen), van het getal der hokken en van dat der hierin bevatte zaden, van overige bijkomende doelen (ap- pendices, aanhangsels, enz.). Op hot verschil in de zelfstandigheid der verschillende
lagen berust het onderscheid tusschen fructus sicci, drooge vruchten, die men beschrijft als voorzien met vliezige, hout- óf lederachtigc pericarpia; fr. baccati, vleezige vruchten, met vlcezig ontwikkelde pericarpia, en fr. drupacei, stecn- vruchtcn, met pericarpia, die van buiten vlcezig, van bin- nen houtachtig ontwikkeld zijn. Bij de veelhokkige vruchten, die mot kleppen opensprin-
gen, onderscheidt men 1>\\ eene dehiscentia septifraga, wan- neer de kloppen geheel losraken van de tusschenschottcn, die staan blijven (f. 385. en 41G a.) (b. v. Bignonia, Erica); 2°. cene dehiscentia septicida, wanneer de tusschenschotton in twee platen geputst worden en iedere klep aan haren rand zoodanige plaat draagt (f. 38G. en 41G b.) (b. v. Anthirrineae, Rhododendrori), en 3„. eene dehiscentia loculicida, zoo de tus- schenschotten onverdeeld midden op de binnenvlakte der af- gesprongene kleppen bevestigd zijn (f. 387. en 41G c.) (b. v. Lilium, Tulipa, Syrinya). Naar do reeds vroeger vermelde wijzen van openspringen,
worden de vruchten ook fr. poricidi, denticidi óf valvaecidi genoemd. Naar het aantal mericarpia of cocca, waarin eene vrucht
zich bij het openspringen verdeelt, wordt deze fructus bi-, tricoccus enz. genoemd. |
|||||
|
~
|
|||||
|
115
De vruchten, welke zich in articuli verdeden, heeten fruc-
tus lomentacei (b. v. Hedysarum Coronarium). Do vruchten, die openspringen niet cene dwarschc, rondom
de geheele vrucht gaande sleuf, noemt men fructus circum- scissi (f. 418.)- De bovenste helft van het pericarpium wordt alsdan opercnlum, deksel, genoemd (f. -118. o) (b. v. Anagallis arvensis). Naar gelang van het aantal kleppen, waarin het j>ericar-
pium bij het openspringen gesplitst wordt, wordt het peri- rarpium bi-, tri-,......multivulve genoemd. Wanneer de kleppen tot op de helft met elkander veree-
nigd blijven, dan duidt men dit b. v. aan door de woorden : pericarpium semiquadricalve, semisexvalve, enz. Zoo de kleppen van boven en van onderen met elkander
vereenigd blijven, dan spreekt men niet van pericarpium sutu- ris — maar van pericarpium rimis longitudinalibns dehiscens. — De vruchten met zoodanigepericarpia worden wel eens fructus ri- maecidi genoemd. Zoo de kleppen niet van den top naar den voet fapicej, maar
omgekeerd van den voet naar den top openspringen (b. v. Ledum, Sicietenia Makagotd), dan zegt men: peric. basi valvis deh. Zoo de kleppen zich (gelijk b. v. bij Impaliens} bij het open-
springen snel omkrullen, dan zegt men: peric. elastice de- hiscens. De dissepimenta in de vrucht worden soms onderscheiden
in dissepimenta complete, dat zijn zulke, die door de geheele lengte van de vrucht loopen, en d. incomplete, die zich slechts voor een gedeelte binnen in de vrucht, doch niet tot den top óf den voet daarvan uitstrekken. — Men onderscheidt ook nog tusschen diss. lomjitudinalia en transversa; tusschen diss. vera en spurin (z. b. bl. 101). Even als bij het germen spreekt men van fructus uni-,
bi-,..... nudtilocularis, naar gelang van het aantal hokken.
Zoo ook van locidi mono-, di-,.....ohjrjo-,... poli/spermi, naar
gelang van het aantal zaden, in ieder hok bevat.
|
|||||
|
llfi
|
|||||
|
Zoo er niet algemeen voorkomende doelen aan den top der
vrucht gevonden worden, dan duidt men dit aan door de woor- den fructus calyce, paleis, pappo (sessili, stipitato, piloso, plu- moso, enz.) coronuttis. Aanm. Spermrtheca — pcricarpium. — Epidermis fructus wordt soms als synoniem
met epicarpiutii gebezigd. — Diploc, caro — sarcocarpium. — Sommigen gcliruiken caro ook als synoniem met pulpa. — Fructus sicci dehiscentes = fr. capsutares. — Fr. pseudospermi = fr. sicci iudchiscentes. — Sutura semini/era = s. veutralis. — Nervus primariiis dorsalis — sutura dorsalis. — Fructus valcis septis coutrariis deliiscens = .fr, pericarpio sejdicido. — Fr. vatcis medio srptiferis deh.; fr. valvis septis oppositis deh. = fr. pericarpio toculicido. — Fructus etastice dissiliens = fr. elastice dehiscens. — Coiiostromu liocmle men die plaats in de vrucht, waar een vrije centrale zaaddrager bevestigd is. — b. Semen, zaad.
In ieder zaad onderscheidt men twee doelen: het bekleedsel,
epispermium, de zaad huid (f. 388. e en 389. e), en het inwen- dige: nuclevs, de kern (f. 388. n en 389. n). De kern bestaat uit de embryo, kiem, met óf zonder albumen, eiwit. De ba- sis, voet, van het zaad noemt men die plaats, waar het be- vestigd is, en den apex, top, het regt daartegenover liggende vrije punt van het zaad. Ilct hilum en micropyle zijn nu eens door voortgezetten groei meer, dan weder minder zigtbaar op het zaad. Dit geldt ook van de rap/te en chalaza, die zicli in sommige gevallen door meerdere verdikking óf eigenaardige kleuring onderscheiden. Daarenboven vindt men somtijds op de oppervlakte der zaden nog eigenaardige uitgroeisels, welke men op de oorspronkelijke germina niet, óf slechts even ont- wikkeld aantreft. Gewoonlijk neemt men aan, dat het epispermium uit twee
vliezen bestaat: eene tunica externa en interna, uit- en in- wen dig vlies. Intnsst\'hen is deze onderscheiding verre van naauwkeurig, daar het getal der uit ongelijkvormige cellen bestaande lagen, welke de kern omgeven, voor de onderschei- dene zaden zeer verschillend is. Daar, waar men albumen in het zaad vindt, spreekt men
van semina albuminosa (f. 388.) (b. v. Ricinus, Triticum), waar het ontbreekt, van semina exalbuminosa (f. 389.) (b. v. Amygdalus, |
|||||
|
117
|
|||||
|
Lec/umiiiosae). De oorsprong van hot albumen is deze: uit het
oytoblastecm in den kiemzak, waarover boven bl. 107 gespro- ken is, ontstaan van lieverlede een aantal cellen, welke, voor zooverre zij niet door den voortgrocijenden kiem verdrongen worden, tot cene vaste celmassa worden, met vele geassimi- leerde stoffen opgevuld. Ditzelfde geschiedt ook met het celweefscl van do kern des zaadknops, voor zooverre deze voorhanden blijft, en deze beide colmassa\'s van den kiemzak en do kern dos zaadknops, welke dat gedeelte van de holte der zaadkern, die niet door de kiem ingenomen wordt, opvullen, vormen nu te zamen dat, wat men albumen noemt. — SCHLEIDKN echter noemt hot: endospermium, inwendig kiem- wit, wanneer hot in don kiemzak, en perispermium, uitwen- dig kiem wit, wanneer het daarbuiten is ontstaan. Alléén endospermium vindt men b. v. bij Palmae, Gramineae, Iianun- culaceae en Umbelliferae; alléén perispermium bij Caryophyl- leae, Portulaceae; beiden bij Nymphaeaceae, Cabombeae. De eigenaardige uitgroeisels en aanhangsels kunnen bestaan
in haren, stekels, wratten, onz. Bijzondere vermelding ver- dicnen nog do volgende, die, hoewel steeds to gelijk met de zaden beschreven wordende, hunnen oorsprong niet altijd uit het zaad zelven ontloenon: Arillus, zaadmantel, zaadrok (f. 390.), zijnde een be-
ker- óf zakvormig omhulsel van het zaad, van eene vleezige, saprijko, vezoligo óf vliezige zelfstandigheid (b. v. Passijiora, Evonymus, Myristica, enz.). De zaden hcetcn alsdan semina arülata. Coma, kuif (f. 391.), zijnde bundels haren, die men rondom
óf alleen aan den top van hot zaad aantreft (b. v. Salix, As- depias, Gossypium). De zaden zelven worden dan semina co- mosa, gekuifde zaden, genoemd. Alae, vleugels (f. 392. en 134.), zijnde ééne óf meer-
dere vliezige uitbreidingen aan den top, don rand, enz. (b. v. Pinus, UlmusJ. De zaden zelven worden alsdan semina alata, óf naar het getal vleugels: bialata, trialata, enz. genoemd (z. b. bl. 13 Aanm,), |
|||||
|
11S
|
|||||
|
Crista, kam (f. 393.); eenc celwoekering langs de raphe
van anatropische zaadknoppen, die zich aan het ontwikkelde zaad als eene hanekamvormige uitbreiding vertoont (b. v. Co- rydalis). Do zaden, daarmede voorzien, heeten semina cristata. Strophiola, propje (f. 394.), zijnde ceno kleine, vleezige
aanzwclling op de plaats van het hilum (b. v. Chelidonium majus). Cicatricula, likteeken (f. 395.); eene kleine vleezige aan-
zwelling op de hoogte van het micropyle (b. v. liicinus, Eu- phorbia). Embryotega, kiem deksel (f. 396.); eene tepelvormige
verdikking op do plaats, waar zich inwendig het worteluit- einde van de kiem bevindt (b. v. Commelineae en Marantaceae). Bij do beschrijving van de zaden let men vooral op hunnen
vorm, hunne oppervlakte, hunne kleur, hun aantal in ieder hok van het germen, hunne wijze van bevestiging, hunne rigting, enz.; voorts op de zelfstandigheid van het albumen, op de plaatsing hiervan met betrekking tot de embryo; op den vorm, de betrekkelijke grootte, de zitplaats, de zelfstandig- heid, enz. der aanhangsels; eindelijk op de eigenaardigheden, die zich aan de kiem vertoonen, welke laatste wij straks nader zullen behandelen. Vele der bij de gemmulae aangevoerde kunstwoorden komen
ook bij de beschrijving der semina te pas. Daarenboven bezigt men nog de volgende: semina scobiformia, stofvormige zaden, voor zaden, als
die der Orchidcae. aemen compressum, platgedrukt zaad, voor een plat zaad,
welks hilum zich aan den rand bevindt (b. v. Ervum Lens). semen depressum, ingedrukt zaad, voor een plat zaad,
welks hilum men op de oppervlakte aantreft (b. v. Strychnos Nux vomica). Aan nllu platte zndeii onderscheidt men de naar de as der vrucht
gekeerde vlakte, facies, voorvlakte, en de daartegenovergestelde,
dorsum, achtervlakte, alsmede den rand, martjo, d. i. de plaats,
waar zieli de voor- en achterrlakte vereenigen.
|
|||||
|
119
|
|||||
|
lemma nidulantia, nestelende zaden, voor die, welke
met cene pulpa omgeven zijn (b. v. liibes). semina gymnoblastu, naaktkiemige zaden, voor zaden,
die rijpe kiemen zonder kicmzak bevatten, — en semina chla- mi/doblasta, bedektkiemige zaden, voor zaden, waarin men om de rijpe kiemen wel eenen kicmzak aantreft. Voor de woorden semina erectu, inversa, pendula, adscen-
deutia, enz. geldt hetzelfde, wat boven over de rjemmulac (bl. 109 en in de Aanm. bl. 110) gezegd is. Bovendien noemt men semina horizontalia zaden, wier voet en top op gelijke hoogte liggen, en semina peltata, zaden, wier kortste doorsnede die van den voet tot den top is. Eenen bijzonderen vorm van (dburnen vertoont het zoogenaamde
albumen ruminatum, gemarmerd eiwit (f. 397.), doordien er bruingekleurde verlengscls der zaadvliezen doorhcenloopen (b. v. in zaden van 1\'almae); terwijl het albumen van die eigenaar- dige zelfstandigheid, als het b. v. in Coffea arabica voorkomt, albumen corneum, hoornachtig eiwit, genoemd wordt. Eindelijk onderscheidt men nog albumen pcriphericum (f. 388.),
wanneer het eiwit de kiem geheel en al insluit (b. v. Eu- p/torbiaceae); albumen laterale (f. 398.), wanneer het zijdelings van de kiem ligt (b. v. Gramineae)\\ albumen centrale (f. 399.), wanneer het door de gekromde kiem omgeven wordt (b. v. Amaranthaceae). Aanm. Vroeger zeidc men vel eens: nticleas fructus. kern of pit der vrucht,
voor seinen, zand. — Secundinae internae — albmnen. — Spermodermis = episper- mium. — Spermodermis wordt ook, even als de woorden membrana externa, testa, lorica, extine, in dezelfde beteekenis gebezigd, als t\'tnica externa. — Eene verdikte tunica externa werd ook wel iarcodermis, en eene verdikte laag, die men verondersteld»; tasschen beide zaadvliezen gelegen te zijn, mesospermii.m genoemd. — Membrana in- terna, tegm-n, endopleurat intine = tunica interna. — Endospermium werd ook wel ieder soort van albumen genoemd. — Somtyds gebruikt men bet voord perispermium in de beteekenis van epispermittm. — Blastophorus, vitetlus der Uramineae = endotper- inium. — Aiiüudium of ariilus spurius noemt men soms eenen zaadmamel, die niet eene voortzetting van den spermophorum óf funicultis is, maar van het zaadbekleedscl zelven uitgaat. — Desma — coma. — Pterae, ptei yijia ~ atae. — £pipht/$is, caruncula. spowjiola seminalis, appendix ftmicularis — strophiola. — Papilla embnjutega, oper- cu/um = embryvteya. — Semina vaya, s. peritropa = f. horizontalia. — 8. medio a/fixa — *. peltata. — Albumen marmoratum = a. ruminatum- — |
|||||
|
120
|
|||||
|
e. Embryo, kiem.
Zoodra cene pollenbuis zoo ver gegroeid is, dnt zij de holte
eener saccus embryonalis bereikt liceft, dan ontwikkelt zich, on- der overigens gunstige omstandigheden, in de laatste een klein blaasvormig ligchaampje, vesicula embryonalis, kiemblaasje, genaamd, lietgeen voor het uiteinde der pollenbuis gehouden wordt. Hierin worden weldra jonge cellen gevormd, welke ziel: te zamen voordoen als een ligchaampje van bol-óf eivormige gedaante, globulua embryonalis, kiem bolletje, geheeten. Uit dit kiembollclje ontstaat vervolgens de embryo. Dikwijls vindt men tusschen het kiemblaasje en den top van den kiemzak een langwerpig, cylindervorniig deel, Jüamentum suspensorium, kiem drager, genoemd, hetwelk voor een gedeelte van de pollenbuis gehouden wordt. Korteren óf langoren tijd na de vor- ming van het kiembolletje, gaat echter de kiemdrager verloren. liy de Coniferae en Ct/c<idtae wordt ccne meer gecompliceerde wijze vun kiemvor-
ming opgemerkt, waarmede wfl ons liier evenwel niet kunnen bezig houden. Aan iedere rijpe embryo vindt men naar het micropyle, óf al-
thans naar den top van de kern des zaadknops gekeerd, de radicula, het worteltje (f. 400. r); in onmiddellijken za- menhang hiermede, doch met den top naar de tegenoverge- stelde zijde, d. i. naar de chalaza, óf althans naar den voet van de kern des zaadknops gerigt, de cmdieulus, het sten- geltje (f. 100. ca), en, zijdelings met het laatste vereenigd, een óf twee bladorganen, cotyledones, zaadlobben (f. 400. c), genaamd. Uovendien bedekken de laatsten nog geheel óf ge- deeltelijk (in zeldzame gevallen, in \'t geheel niet) een en jongen knop, pliimula, pluimpje, genaamd (f. 400. p), welks on- derste bladen folia primordiulia genaamd worden (f. 400. fp). Bij die kiemen, welke slechts eénen zaadlob hebben, zijn de randen hiervan meestal zoodanig naar elkander gekeerd, dat er tusschen beide slechts eene kleine spleet, fisaura, (f. 401. /\' en 401*. o.d. ƒ <*>) overblijft, waartegen van binnen de (*) In fig. 401. en 401*. o.d. stelt /■ de ratlicula en c de cvttrhdon vuur.
|
|||||
|
PI. VII
|
||||||
|
\'. ■\': \'ü \'■: ~\'>ï>. ■ \'-\' * Zff^sru,
|
||||||
|
\'LJ
|
||||||
|
121
|
|||||||
|
plumula (f. 401*. p) aanligt. Bij vele dier dénzaadlobbige kie-
raen ontwikkelt zich de radicula nooit tot hoofdwortel. Men vindt daarin dan ook veelal de beginselen der bijwortels aan- geduid (f. 401*. ra). |
|||||||
|
Bij de beschrijving der kiemen let men vooral op haren
vorm, op haar aantal, en op de plaatsing der kiem met be- trekking tot de overige deelen van het zaad, waartoe zij be- hoort; voorts op de rigting en plaatsing der radicula, met betrekking tot die der zaadlobben; zoo ook op den vorm, het aantal, de bladligging, de bladplooijing, de rigting, de be- trekkelijke grootte en de zelfstandigheid der zaadlobben, en eindelijk op de plaatsing der plumula, de plooijing en ligging harer bladen, enz. Hierbij zijn o. a. nog verschillende kunsttermen gebruike-
lijk, die wij te dezer plaatse zullen mededeelen. G-elijk reeds boven bl. 120 gezegd is, is het vrije uiteinde
der radicula steeds gerigt naar den top van den nucleus. Mits- dien noemt men de kiem: embryo axillis (f. 388. en 389.), wanneer hare rigting overeenkomt met de as van den nucleus (b. v. Berberis vulgaris), óf e. periphericus (f. 399.), wanneer zij naar den wand van den nucleus gekeerd is (b. v. Mira- buis Jalapa), óf e. excentricus (f. 402 d.d. van het zaad, e), wanneer het worteluitcinde, ten gevolge eener eigenaardige ontwikkeling der zaadvliezen, niet nabij den top van het zaad, maar op zekeren afstand daarvan gevonden wordt (b. v. Phoe- nix dactylifera). In het algemeen noemt men eene kiem, zoo er geen albu-
men in het zaad aanwezig is: embryo exalbuminosus (f. 389.) (b. v. Vicia Faba); zoo ja: embryo albuminosus. Men onder- scheidt hiervan nog 1°. embryo intrarius (f. 388.), zijnde eene kiem, die geheel door albumen omgeven is (b. v. liubiaceae), en 2°. embryo extrarius (f. 399.), zijnde eene kiem, welke het endospermium omringt (b. v. Amaranthaceae). Men spreekt ook nog 3°. van eene embryo lateralis (f. 398.), zoo de kiem |
|||||||
|
122
|
|||||
|
zijdelings van het endospermium ligt en hiermede slechts ge-
deeltelijk in aanraking komt (b. v. Gramineae). Sommigen onderscheiden <le embryones exalbuminosi in: e. homoidei, zijnde
kiemen, die de kern geheel, en e. heteroidei, die deze niet geheel vullen. Daar het wortelgedeelte van de kiem steeds naar het mi-
cropyle gerigt is, doch het hilum bij krommingen der gemmula niet meer regt tegenover hot micropyle ligt, onderscheidt men tusschen embryones, waarin de radicula naar het hilum gekeerd is, en die, waarin het daarvan is afgewend. De laatsten, voorkomende in semina orthotropa, worden embryones antitropi genoemd (f. 403.) (Thymeleae); de eersten, in semina anatropa voorkomende: embryones homotropi (f. 404.) (SolaneaeJ, terwijl eindelijk «ekromde kiemen, wier beide uiteinden naar het hi- lum gekeerd zijn, voorkomende in semina campylotropa, den naam van embryones amphitropi dragen (f. 405.) (Crucij\'erae). Bovendien noemt men eene kiem: embryo heterotropus (f. 406.), zoo door dwarsche ligging geen der uiteinden van de embryo naar het hilum gekeerd is. De rigting der embryo wordt echter niet alleen bepaald met
betrekking tot het zaad, maar ook tot het pericarpium. Hierbij aannemende als den voet (basis) van het pericarpium de plaats, waar het met de plant, waartoe het behoort, vercenigd is, en als zijnen top fapexj, het daartegenover liggende vrije uit- einde, spreekt men van embryo radicula infera, (f. 407.), zoo liet worteltje naar den voet, van e. rad. supera (f. 408.), zoo het naar den top, van e. rad. vaga (f. 409.), zoo het naar een\' der zijwanden gekeerd is. In het laatste geval onderscheidt men nog: e. rad. centripeta, zoo het naar binnen, en e. rad. centrifuga, zoo het naar buiten gekeerd is. Wanneer de rigting van het worteltje niet dezelfde is, als
die der cotyledones, dan vormt het hiermede een\' hoek, óf buigt het zich geheel om, evenwijdig aan de zaadlobbcn, maar in tegenovergestelde rigting. Ligt nu eene zoodanig omgebo- gene radicula tegen de oppervlakte der zaadlobben aan, dan noemt men dezen: cotyledones incumbentes, en het worteltje: |
|||||
|
123
|
|||||
|
radicula dorsalis (f. 410. en 410*. d.d.) (b. v. Phaseohts); ligt
het tegon hunnen rand aan : cotyledones accumbentes en radi- cida lateralis (f. 411. en 411*. d.d.) (b. v. Cheiranthus Clieirï). Men noemt de kiemen : embryones monocotyledonci óf dicoty-
ledonei, één- óf tweezaadlobbige kiemen, naarmate zij een óf twee zaadlobben bezitten. Éénzaadlobbige kiemen met zeer sterk ontwikkelde radiculae noemt men: embryones ma- cropodes, langvoetigc kiemen (b. v. Potamogeton); met sterk ontwikkelde zaadlobben: embryones macrocephali (b. v. Gramineae). Zaadlobben, welke bij de kieming boven den grond komen,
zooals in de meeste gevallen, heeten cotyledones epirjaei* die er onder blijven cot. hypogaei (b. v. Arachis), Eene plumula, die, gelijk slechts zelden geschiedt, niet door
de zaadlobben bedekt is, wordt plumula nuda genoemd, in tegenoverstelling van pi. tecta, die er wel door bedekt wordt. Aan i/i. De ontwikkeling der embryo is boven, volgens schleiden\'s leer, in vlugtigc
trekken geschetst, waartoe schrijver dezes vooral werd aangespoord, nadat hij in de gelegenheid is geweest, de door schacht, ter bevestiging dier leer, eigenhandig vervaardigde prncparaten te bezEgtigen. Voor liet doel van dit werkje ware het over- bodig in nadere beschouwing van de door anderen betreffende de embryogenie ver- kondigde meeningen te treden. De Terminologie kan alleen nog belang hebben bij de vermelding, dat, volgens h«>ffmkistek\'s opvatting, er reeds, vo*ói* dat de pollenbuis den top van den kiemzak bereikt heeft, in den laatsten cenige cellen, gewoonlijk ten getale van 3, ontwikkeld zijn, welke hij kiemblaasjes noemt; dat, korten tijd, nadat de pollenbuis tot aan den kiemzak geraakt is, een der 3 in dien zak bevatte cellen grooter van omvang en met jonge dochtercellen gevuld wordt, waardoor een klein, uit cellen zamengesteld ligchaam ontstaat, door hem proiUnbryo, voor kiem, genoemd. Het naar het micropyte gerigte deel der proëmbryo zou datgene vormen, wat men het filamentum suspensorium pleegt te noemen. De embryo eindelijk zou vervolgens nit eene der eindcellen van de proëmbryo ontstaan. — Planten, waarin zich kiemen vor- men, worden plantae embryonatae genoemd ; planten, waarin men ze nooit aantreft, plantae exembryonatae. Mitsdien wordt de zin dezer woorden, als beantwoordende aan dien van pi. p/taneroffamt\'cae en crypt<>>jamictie, beschouwd. —Corculurn, eor seminis = embryo.— Hypostasis — Jilamentuin suspensori>tm. — Corpus radiculare, rostellum = radicula. — Caudicula, blastema,, scapetltis — canliculus. — Corpus cotyledonare, folia seminalia, valvae seminis = cotyledones.— Qemmula wordt zeer dikwijls als synoniem met plumula gebezigd. — Bij de Oramineat\' is radiculoda — radicula; riteltus, hypo- blastus en scutetlum =r cotyledon; epiblastus^ coleopfila, coleophyllum en squamula =2 appen- dix ligularis cotyledonis; blastus — plumula, en pileola =zfolitim primordiale plumulae.— Planten, wier kiemen slechts ëe\'nen zaudlob hebben, noemt men plantae monoco- tyledoneae; die, wier kiemen er twee bezitten: plantae dicofyledoneae. — Mono- en dicotyleus = mono- en dicotyledoneus. — Volgens het door duchartuk, in de Ann. des se. nat. {Bot.) Oct. 1848, pag. 207—237, bekend gemaakte omtrent de als polycotyle- |
|||||
|
124-
|
|||||||
|
donisch beschrevene embryones, op welken arbeid door andere Botanici niet genoeg
schijnt gelet te zijn, mag men het er voor houden, dat de onnaauwkcurige beschou- wing van de diepe verdeelingen der cotyledones dezer kiemen aanleiding heeft gegeven, om hun aantal, ten onregte, grooter dan twee te stellen. — De plantae phaneroga- micae werden ook wel verdeeld in pi. endorrhizae, zijnde die, wier radicula nooit tot hoofdwortel uitgroeit (hetgeen men van alle Monocolyledoneae aannam,), pi. exorrhizae, waarmede zulks het geval niet was (de meeste Dicotyledoneae), en pi. synorrhizae, wier radiculair \'uiteinde naauw vereenigd zou zijn met het endospermtum (hetgeen men veronderstelde bij de zoogenaamde Polycotyledoneae: Coniferae en Cycadeae). — Even onhoudbaar als deze verdeeling, is ook de naam van pi. coleorrhizae, tot-gepast op de Monocolyledoneae, wier radiculair gedeelte als eene schede, coleorrhiza, beschouwd werd, waardoor de later ontstaande wortels moesten heendringen. Als synoniemen worden soms gebruikt de woorden embryo epispermicus en perispermicus met e. exal- buminosus, e, endospermicus met e. albuminosus, en e. exalbuminosus met e. extra- rius. — Embryo orthotropus wordt soms gezegd van eene regte (niet gebogene) homotropischc kiem. — Embryo inversus — e. antitropus. — Embryo erectus = e. homotropus. — Embryo vagus — e. heterotropus. — Zoo wordt somwijlen ook embryo superus als synoniem met e. inversus, en e. in/erus met e. erectus gebezigd. — Meer gebruikelijk zijn de volgende woorden: E. radicula ftilo contraria — e. antitropus. — E. radicula hilum spectante = e. homotropus. — E. radicula et cotyledonibus hilum spec- tantibus — e. amphitropus. — E. perilropus = e. rad. var/a. — E. radicula venfrali =z e, radicula cenlripeta. — E. radicula dorsafi = e. radicula een trifuga. — Cotyledones parallelae = c. accumbentes. — Cotyledones transversae ~ c. incumbentes. — Men heeft (vooral h\\] de Cruciferae) somtijds de gewoonte, de plooijing der zaadlobben df de betrekkelijke plaatsing der radicula en cotyledones door teckens aan te duiden. Men bezigt alsdan het teeken o voor de dwarscho doorsnede der radicula en streepjes ó*f eenig ander teeken voor die der cotyledones. Zoo gebruikt men dan: o= voor cotyledones accumbentes; wanneer de randen der zaadlobben naar de voor-
en achterzijde des zaads gekeerd zijn en evenwijdig met zijne zijden liggen ; df wan- neer de radicula naast den tusschen de vlakke cot. accumb. openbiyvcnden rand ligt (b. v. Arabis; Cardamine). De embryo wordt alsdan e. pleuro- of lomathorrizeus genoemd. o || of o)) voor cotyledones incumbentes; wanneer de randen der zaadlobben naar de
zü\'den, hunne rugvlakte naar de voor- en achtorvlakte van het zaad gekeerd zijn; df wanneer de radicula langs den rug van een der vlakke cot. incumb. ligt (b v. Erysi- mum; Lepidium). Men noemt alsdan do embryo: e. nothorrizeus. o]^> voor cotyledones conduplicatae, wanneer do beide zaadlobben niet (als bü de
twee vorigen) vlak tegen elkander aanliggen, maar met hunne beide helften overlangs gevouwen zijn; df wanneer cot. incumb. overlangs gevouwen zyn en de radicula in hunne holte opnemen (b. v. lirassica; Sinapis). De embryo heet alsdan.* o. orthoploceus O|| || of o§ voor eotyledones circinnales of spirale*; wanneer de beide zaadlobben
spiraalvormig opgerold zy\'n; of wanneer ln\'nvormige cotyledones incumbentes spiraal- vormig ter zijde der radicula gelegen z\\jn (b. v. Bunias; Erucaria). Men noemt alsdan de embryo: e. spirolobeus. o || || || of o<*> voor cotyledones circinnato-ftexitosae s. bicrures s. biplicatae s. cir~
cumftexae; wanneer de zaadlobben tweemaal dwars gevouwen zijn; ot wanneer ly\'n- vormige cotyledones incumbentes ter ziido der radicula tweemalen dwars gevouwen zijn (b. v. lleliophilai Subularia). De embryo wordt alsdan e, diplecolobeus genoemd. |
|||||||
|
D. Benamingen voor verschillende vruchtsoorten.
Van de menigte stelselmatige indeelingeu der vruchtvormen |
|||||||
|
125
|
|||||
|
zullen wij alleen de door schleiden voorgestelde vermelden.
Hij verdeelt namelijk de vruchten in fructus indehiscentes en fr. de/iiscentes (*). üe eersten zijn óf achaenia, dopvrlichten, waarbij alle lagen van het pericarpium gelijkvormig, dun, droog, vliezig, leer- of houtachtig ontwikkeld zijn; óf baccae b e s- sen, waarbij de buitenste lagen van het pericarpium vast en de binnenste vleczig en sappig zijn ; óf drupae, steenvruch- ten, waarbij het omgekeerde het geval is. De anderen verdeelt hij in scfiizocarpia, splitvruchten , welke zich in mericarpia óf articuli splitsen, waarin de zaden nog besloten blijven, en in fructus capsulares, zaad doosvruchten, waaruit bij het openspringen de zaden terstond vrij worden. De laatstge- noemden splitst hij weder in ondersoorten, waarvan wij ech- ter, wijl zijne verdeeling op dit punt te onvolledig is, hier niet gewagen zullen. Bij de beschrijving der vruchtvormen zal men echter spoe-
dig ontwaren, dat deze woorden niet toereikend zijn, om de veelvuldige modificatiën der genoemde vruchtsoorten aan te duiden, zoodat hiertoe vele omschrijvingen gevorderd worden. Om nu de laatsten te vermijden, heeft men nog verschillende substantievc kunsttermen ingevoerd. Is het aan den eenen kant te betreuren, dat de vorming dier woorden over \'t algemeen niet volgens een bepaald, zuiver wetenschappelijk beginsel heeft plaats gehad, aan den anderen kant wordt het juiste begrip daarvan nog bcmoeijelijkt, doordien soms onder hetzelfde kunstwoord door verschillende plantkundigen iets anders ver- staan wordt, óf wel doordien er voor dezelfde zaak niet zelden verschillende woorden gebezigd worden, hetgeen uit het vol- gend overzigt duidelijk blijken zal. (Hierin hebben wij de min- der gebruikelijke kunsttermen door kleinere letters van die, welke meer algemeen in gebruik zijn, onderscheiden.) (f) (*) I)ü beteekenis van deze en vele volgende woorden is reeds vroeger opgegeven.
(t) Hoezeer zich de door dumortier la zijne Essui carpographique voorgestelde no-
menclatuur der vruchten het incest van allen door eenvoudigheid aanbeveelt, zullen wQ daarvan echter in het volgende geen gewag maken, omdat 1°. z$jn geheel stelsel op eene verkeerde opvatting van de morphologischc beteekenis der vrucht berust, en 2°. omdat hij, te regt, later t>ij anderen gecne navolging heeft gevonden. |
|||||
|
126
|
|||||
|
I. Semina nitda, naakte zaden.
A. Afzonderlijke zaden. Bacca, bes (f. 412 a. en b. d.d.); zijnde een ondcr-
standig zaad, welks buitenste declen vleczig of sappig zijn (b. v. Viscum). Spliahrocarpium (f. 413.); een zaad met vlcczigcn nrillus (b. V. Taxus).
B. Meerdere zaden vereenigd.
Strobilus, vruchtkegel (f. 414.); de zaden zijn in eene
aar fspica) vereenigd, met vrije houtachtige schubben (sper- mopftora) (b. v. Pinus). Galbulus, kegel bes (f. 415.); de zaden zijn in een hoofdje
(capitulum) vereenigd, met onderling vergroeide vleezige schut- bladen (b. v. Juniperus). Aanm. Bacca spuria = sphalerocarpium. — Conus, cachrys, cladostroma = strobi-
lus. — Pilula, arcesthida = galbulus. — II. Fructus simplices, eenvoudige vruchten.
A. Fructus capsulares, zaaddoosvrvtchten.
a. Superi, bovenstandig.
Capsula, zaaddoos (f. 381—384. en 410 a. b. en e.); één-
óf veelhokkig, veelzadig, met kleppen, tanden, poriën óf spleten openspringend (b. v. Papaver; Anthirrimim; Iris; Col- chicum enz.). Utriculus, blaas vrucht (f. 417.); éénhokkig, uit één vrucht-
blad ontstaan, met weinig zaden (b. v. Chenopodiwn; Ama- ranthus). PyxiJium (f. 418.); eene capsula óf utriculus, die met eene dwarsche
spleet openspringt (b. v. Anagallis; Ili/osci/amus). Folliculus, koker vrucht (f. 419.); édnhokkig, veelzadig,
éénklcppig, aan den binnennaad openspringend; de zaden langs de beide klcpranden (b. v. Paeonia; Aquilegia; Helle- hor us). \\
|
|||||
|
127
|
|||||
|
Cyamimii (f. 420.); ecne peulvormige kokorvrncht (gelijk die b. v. bij
Ranunculaceac voorkomt). Conceptacuhim (f. 421.); twee vrije (niet-vcrgrocide) kokervruchten,
waarin na het openspringen de spermop/wrum losraakt en als vrije zaad- drager terugblijft (b. v. bij Aschpiadeae en Apocgneaé). Legumen, peulvrucht (f. 422.); ëc\'nhokkig, één- óf veel-
zadig, tweekleppig; de zaden langs de beide klepranden van ééne spleet (b. v. Pisum). Siliqua, liaauw (f. 423.); tweehokkig, tweekleppig; de
kleppen springen los van eenen het middelschot vormenden zaaddrager, replum genaamd (b. v. Brassica). Silicula, haauwtje (f. 424.); eenc siliqua, die niet veel
langer is dan breed (b. v. Lepidium). Ceratium (f. 425.); cene siliqua met zaaddragers, die niet, zoo als bij
andere titiquae, tegenovergesteld, maar afwisselend staan met de lobben van het stigma (b. v. Chelidonium, llijpccoum). Rheyimi, springdoosje (f. 426.); uit verscheidene zaaddoozen be-
staande, die veerkrachtig, overlangs, niet twee kleppen van een zuiltje, columella, losspringen (b. v. Euphorbia). Wordt, naar het aantal zanddoosjes, rhtgma bi-, tricoccum, enz. twee-, drie-
knoppig springdoosje enz. genoemd. b. Inferi, onderstandig.
Diplostegia (f. 382.); ecne onderstandige zaaddoos, met poriën open-
springend (b. v. Campanuhi). B. Schizocarpia, splitvruchten.
a. Longitudinaliter dehiscentia, overlangsch openspringend.
Cremocarjrium, hangvrucht (f. 427.); de uit twee éénhok-
kige, éénzadige vruehtjes bestaande splitvrucht der Umbelliferae. Aan ieder dezer vruehtjes onderscheidt men cene sttperjicies anterior of super/icie*
commisstiralis, voorvlaktc (f. 42S. D.D. A.), en ecne snperficü\'sposteriorotsuperjicies dorsalis, rugvlaktc (f. 428. B«). Vervolgens ücjittja of costae, ribben, welke on- dcrsclieldcn worden in juga primuria, lio o f d r i b b e n (f. 428. a. 6. c. b. a. en 421». D.D. a. a. a. a. a) en juga secnndaria, tusschen r i bben (f. 429. c. b. 6. c), welke laatsten nog ttisschcn de eersten voorkomen. De lioofdribben verdeelt men in drie juga dorsalia, rugribben (f. 428. b. c. 6.) en twee Juga laleralla, >Hribben |
|||||
|
128
|
|||||
|
(f. 428 a. a). Van de drie rugril>ben heet er ecne jugum carinale, kielrib (f. 428. e)
en de twee andere juga infeivnedia, middclribben (f. 428. 6.6). Voorts de valle- culae of interstitia, groeven (f. 428. x. z. z. x\\ die men onderscheidt in valleculae interiores, binnen groeven (f. 428. e. z.) en v. exteriores, buitengroeven (f. 428. x. x). Eindelijk de somwijlen hierin liggende vittae, striemen (f.430), zünde donkergekleurde, {etherische olie bevattende kanaaltjes. De plaats, waar de beide decl- vruchtjes vódr do splitsing tegen elkander liggen, heet co?nmissura, voege (f. 428. co), en de lijn, welke er omheen loopt, raphe, vocgnaad (f. 428. r). Diachacnium (T. 431.); aldus wordt de onderstandige, uit twee éen-
zadige vruchijes bestaande splitvrucht der liubiaceae genoemd. Coenobium (T. 432.); de uit meerdere bovenstandige, eenzadige vrucht-
jes bestaande splitvrucht der Labiatae en Boragineae. Synochorium (f. 433.); de uit meerdere bovenstandige, eenzadige
vrachtjes zamcngcstclde splitvrucht van Tropaeoleae, ceuige Malvaceae, Alismaceae, enz. Samara^ vleugel vrucht (f. 434.); eene uit twee eenzadige,
gevleugelde vruchtjes bestaande splitvrucht [Acer), b. Transverse dehiscentia, dwars openspringend.
Lomeiitum, lidpeul (f. 435. en 435*. O.d.); de bij sommige
Leguminosae voorkomende peulen, waarin valsche dwarsche tusschenschotten zijn, waarlangs zich de vrucht in rijpen toestand splitst (b. v. Iledysarum). Kecds boven bl. 113 is gezegd, dat, wanneer eene vrucht zich by het openspringen
in afzonderlijke, steeds nog geheel geslotene dcclen splitst, de laatsten btf dehiscenlia longüudinalis in \'t algemeen den naam van me>icarpiat d e e 1 v r ü e h t j e s of cocca, korrels, en by deh. transv. dien van urticuli, leden, dragen. — Intitsschen zij hier opgemerkt, dat er bij de onderscheidene plautkundigcn met betrekking tot de namen der afzonderlijke deelcn ecner ovcrlangsch openspringende splitvrucht nog veel ver- schil bestaat, en men gezegde woorden niet toereikend acht en niet in alle gevallen toepast. — Vandaar, dat bet woord mericarpium vooral op de afzonderlijke deelen van de cremocarpta der l\'mbettiferae wordt toegepast; en zijn echter anderen, die daarvoor het woord achamium üf carpeïlum bezigen. — De afzonderlijke deelcn van de splitvruchten der liubiaceae dragen gewoonlijk den naam van achaenia, terwijl men die der Labiatae en Iloragineae achaenia ót nuces noemt. — Eindelijk worden die der coenobia en si/nochoria door verschillende plantkundlgen ook wel met de na- men cocca, carceruli, carpetla, caryopses, achaenia, thecidiat capsulae, capsellae, nu- culae, baccaularü en, gelijk reeds hoven bl. 112 gezegd is, geheel ten onregte met dien van semina nuda bestempeld. — C. Fructus drupacei, steenvruchten.
Drupa, steenvrucht (f. 436. d.d.); oorspronkelijk één-
hokkig, één-, twee- óf meerzadig; met vlcezig mesocarpium |
|||||
|
129
|
|||||
|
en houtig endocarpium (den zoogenaamden putamen, steen-
schil) (b. v. Amygdalus, Prunus). D. Fructus baccati, bes vrucht en.
Bacca, bes (f. 437. d.d.); veclhokkig, veelzadig, onder-
standig (b. v. Ribes). Nuculanium (f. 43S. d.d.); meerhokkig, mcerzadig, bovetlgtondig (li.
v. Vitie). Pepo, komkommervrucht (f. 439. d.d.); driehokkig,
veelzadig, onderstandig (b. v. Cucumis). Hesperidium (f. 440. d.d.); vcelhokkig; de vruclitschil zeer dik; de
Iedcr.ichtige wanden der hokken duidelijk van de pttljui gescheiden (b. v. Citrus). Amp/iisarca (f. 441.); veclhokkig, veelzadig, bovenstandig, van buiten
houtachtig (b. v. Crescentia; Adansonia). E. Achaenia, dop vrucht en.
Achaenium, dopvrucht (f. 442. d.d.); éénhokkig, één-
zadig, onderstandig; het vruchtbekleedsel niet met het zaad vergroeid (b. v. Rumex; Polygonum; alle Compositae). Glans, e ik el vr ucht (f. 278. en 443.); (niet oorspronkelijk)
éénhokkig, éénzadig, onderstandig; gewoonlijk met een blijvend omwindsel omgeven (b. v. Fagus; Corylus; Quercus). Caryopsis, graan vrucht (f. 444.); éénhokkig, éénzadig,
bovenstandig; het vruchtbekleedsel met het zaad vergroeid (b. v. Gramineae). Carcerulus (f. 445 a. en b. d.d.) veclhokkig, (niet oorspronkelijk)
éénzadig (b. v. Tilin). Aanm. Ct/stidium = utriculus. — Capsula circumscissa; capsula operculata=pi/xidium.
— Flopocarpium, hemitjyrus = follicultis. — Camara — cyamium.— Bifolliculus; folticuli bini =z conceptaculum. — Een legumen oligospermum wordt ook wel coccum genoemd. — Voor cene siliqua indehiscens (!) gebruikte men het woord nucamentum óf nau- cus. — Klaterium; capsula coccata = rhegma. De capsula van liet rhegma noemt men dlkwyls cocca. — Capsula adhaerens, capsula adnata, capsula infera, catoclesiumt sclerant/iium = diplostegia. — Soinir.lgcn bezigen voor overlangs openspringende schi- zocarpia liet woord mericarpia; anderen polac/taenia; de laatston bezigen dan ook de woorden dtachaenium, triachaenium, tetrachaenium, enz. voor een uit twee, drie, vier vruchtjea enz. zamengcateld schizocarpium. — De woorden carpadelium, diachaenium en achaenium di\'permum worden ook wol in do beteekenis van cremocarpium ge- |
|||||
|
130
|
|||||
|
bezigd. — fieceptacula caeci/ormia — vittae. — Microbasis, polexostylus, fructus txosty-
lus = coenobium. — Dieresifis, sferigma, polychorium, en ook ptopocarpium =zsynocho~ rium. — Pteridium -- samara. — Er komen in de familie der Crucifcrae siliquae lomen- taceae voor, die men ook wel lomenta noemt. — De onderstandige steenvrucht van Juglans, die men meende, dat niet oorspronkelijk e*e*nhokkig was, werd door sommigen tryma genoemd. —Nux, noot, óf nauca, wordt door sommigen als synoniem met tryma gebezigd. Anderen definiëren nux als eene bovenstandigc, drooge, hardschalige vrucht; anderen beschouwen het als synoniem met caryopsis. Er zijn er. die cene nux alleen van eene drupa vorschilend achten door de mindere ontwikkeling van het surcocarpium, welk laatste dezen naucum noemen. Eindelijk zijn er, die ieder groot achaenium eene nux noemen, en ieder klein achaenium : eene micula.— liet woord nuculanium wordt nu eens toegepast op eene drupa met verscheidene ptjrenae, dan eens op cene bacca in/era, dan weder op eene bacca supcra. Depyrenae van een nuculanium hecten ook wel nuculae. — Ossicttlns, prunus = drupa. — Acrosarcum —bacca. — prponida = pepo.— Aurantium, bacca corticata = hesperidium. — TerwQI de woorden achaenium en cary- opsis dikwijls verward worden, heeft men ze beiden ook zamengevat onder het woord umphispermium. —Achenium, akeninm, acenium, achaena, carpelUtmn, cypseta, nucula, nucamentum, xylodium zijn allen woorden, die voor achaenium in gebruik waren óf nog zijn. (Zie daarenhoven het op bl. 128 gezegde.)—Stephanaeum = achaenta van Compo- sitae, Dipxaceae pnz. — Nux in/era, achaenium, nucuta — glans. — Calybion = glans cupula tucta. — Seminium. cario s= caryopsis. — Capsula clausa, microbasis, sarcobasis = carcrrulus.— UI. Fructiis midtiplices, meervoudige vruchten.
Etaerio wordt genoemd óf cene vereeniging van vrije achaenia (f. 446.)
(b. v. Ranuncuhts), — óf eene vereeniging van zamenhangende hessen (f. 447.) (b. v. Ihtbus). Syncarpium (f. 448.); cene vereeniging van zamenhangende achaenta
(h. v. Magnolia), Aanm. Reeds vroeger is opgegeven, dat het kenmerk van meervoudige vruch-
ten Is, dat het cene vereeniging van vruchten is, die oorspronkelijk tot dezelfde bloem behoorden; terwijl men onder zamcngestelde vruchten eene vereeniging van vruchten verstaat, die uit verschillende bij elkander geplaatste bloemen afkom- stig zijn. — Voor etaerio, in de eerste beteekenis, zegt men ook wel polychorion, amalthea, erythrostomum, conocarpium óf achaenium compositutn. — Voor etaerio, in de tweede betcekenis, bezigt men soms de woorden bacca composita, drupa composita, chorionarius, 6f ook wel syncarpium, en noemt in dit geval de afzonderlijke bessen: acini. — Polysecus, assimina, en ook polychorionid^s — syncarpium. — IV. Fructiis compositiy zamengestelde vruchten.
Sf/conus, vijg vrucht (f. 283 a. en b.); zoo noemt men
eene vereeniging van vruchten, afkomstig uit een bloem- hoofdje, die met eenen platten óf bekervormigen, vleezigen bloemstecl omgeven zijn (b. v. Ficus; Dorstenia). Sorosis, bes keg el (f. 277. en 449.); eene vereeniging van
|
|||||
|
131
|
|||||
|
vruchten, afkomstig uit eene aar met vleezige schutbladen en
bloemomhulsels (b. v. Ananassa; Morus). Strobilus, vrucht kegel, noemt men óf eene vereeniging
van vruchten, afkomstig uit eene aar met houtachtige schut- bladen (f. 450.) (b. v. Betuia), — óf eene soortgelijke veree- niging nog daarenboven met houtachtige bloemomhulsels (f. 451.) (b. v. CasuarinaJ. Aan ui. Er zijn ook, die, ter beschrijving van fructus compositi, de woorden achae-
nia capitala, spicata, baccae capitatae, enz. bezigen. — Sycone, coenanthium, syncarpa — syconus. — Spttaerocephalus = sorosis. — Conus = strobilus. — V. Fncctus spurii, schijn vrucht en.
Cynarrhodon (f. 452.); vrije, ée\'nzadige dopvruchten, die met ecnen
vleezigen discus omgeven zijn (b. v. Rosa). Pomum, appel- of pitvrucht (f. 453. D.D.); meerzadige,
in eenen kring staande dopvruchten, die met eenen vleezigen discus vergroeid zijn (b. v. Pyrus). Balausta (f. 454. o.D.); meerzadige, in twee kringen staande dop-
vruchtcn, die met eenen vleezigen discus vergroeid zijn (b. v. Punica). Diclesium (f. 455. o.d); dopvruchten, in een verhard bloemomhulsel
óf eenen verharden blocmkroon besloten (b. v. Spinacia; Mirabilis). Sphalerocarpium (f. 456.); dopvruchten, in een steenbesachtig bloem-
omhulscl besloten (b. v. Hippophaë). Aanm. Minder bepaald dan deze, zijn de woorden capsula spuria, bacca spuria,
achaenium spurium, drupa spuria, enz., welke ook nu en dan gebezigd worden. — Datgene, wat hierboven discus genoemd is, wordt door velen voor de kelkbuis ge- houden. — iïelonida, pyrenarium, pyridium, anfrum = pomum. — Pomum putaminatum noemen sommigen eene appelvrucht, waarin (zoo als b. v. bij Mespilns) niet een kraak - beenfgc, maar een beenharde laag, pericarpimn, (verkeerdelijk endocarpium genoemd) de zaden omgeeft. — Malicorium =zz discus balaustae. — Sacellus = diclesium. — Ci/sta, antra carnosa = sphalerocarpium. — Terwijl boven bl. 129 Aanm. opgegeven is, dat de woorden catoclesium en scleranthium als synoniem met d^plostegia gebruikt worden, vermelden wij hier ten slotte, dat het eerste daarvan ook toegepast wordt op eene vrucht, die met een kruidachtig blijvend bloemomhulsel vast omgeven is, en het tweede op eene vrucht, die met een verhard bloemomhulsel omringd is. — |
|||||
|
TM VIII
|
||||||
|
Lith: u. 3&~J£.J3in.ger $ Zonen..
|
||||||
|
Ij-J. >2üsUt del:
|
||||||
|
BLADWIJZER.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
12
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
134
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
BLADWIJZE!!.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
BLADWIJZER.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
atitttesmiix
anthodium
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
coronatum
discoideum
falso-discoideum
falso-radiatum
lii/utatum
radiatum
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
>!
(titthodium
„ conjmboium
„ dUcoideum
„ Jtosculosum
„ Ugulatum „ Hngulatum ,, semiftosculosuiu
„ tubulotnm
anthophorum
anthophorus
anthotaxis
antlnirus
anthurus antliurtts
anthracinus
untra carnosa
antrorsum
antrorsum-scrratui
antrum
apex
apex folü
„ pericarpii
„ seminis
apex nuclei
., pettunculi
aphyllus \'ipicalis
apicc
,, aculeato
„ alato
,, aristato
,. biaristato
„ bicaudato
,, bicomi
„ bidentato
n bifido
,, bilobo
„ bipartito
,. birustri
„ calloso
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
136
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
BLADWIJZER.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
137
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
BLADWIJZER.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
138
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
IILADWIJZKK
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Illz.
(il 52
62 65 68 62 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Illz.
bladhuidje 63
bladknoppeu 70
bladkussentje 60
bladligging 71
bladmerg 60
bladplooijing 71
bladpluimpje 52
bladschede 60
bladschedemond ,.
bladschijt\' „
blad^chijf ti!l
bladstand 65
„ (kransvormige 67
,. (spiraalvormige „
bladsteel 60
„ (algemeene 64
bladsteelstandig 15
bladsteeltjes 64
bladstelen (bijzondere ,,
blastema 123
btastophorus 119
Mastus 123
bleek- 50
bleekgeel 48
blinkend 14
bloedrood 4\'J
bloeitop 86
bloeiwijzc (gemengde 82
„ helmstijligc 87
„ (middelpuntstre-
vende 82
„ (middelpuntvlic-
dende ,,
„ (onbe])aalde ,.
bloem 77
bloem 79
bloembed 83
bloembekleedsel 77, 89
„ (gehelmd 91
bloembladvormig 28
bloembodem 88
bloemdek 77
,. (bloemkroonachtig 78
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
bladcclweefcel
bladen
,. (blaasachtigc
„ (bloemstandigc
,. (doorgroeide
,. (doorstootene
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
,, (dricdubbelnervige
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
01
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
„ (driencrvigc
,. (éénnervige
,, (geaderde
,, (generfde
,, (gestoelde
,. (getraliede
,. (gevindnervige
,; (groevige
,. (liall\'stengomvattcnde68
,. (handnervigc 60
,, (kromreijige 07
,, (nctvonnig geaderde 02
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
BLADWIJZER. 139
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
140
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
BLADWIJZER.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
141
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
BLADWIJZER.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
8
104
15
28
110 87
.\'>!), 87
87
127
18
19
(9
116
110
7
49 48 110
10".
110 Uil) H
18
118
13 110
11
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
cehveefsel (gclciilorid
centralis
centrum
centrum tiili
cephalanthium
cephatium
cephalodium
ceratium
cerinus
cernuus
cervix
chalaza 106,
chataza
chartaceus
chertnesinu.1
c/iloro-
chorda
,, pislillarit
chorion chorionariut chrpso- cicatrices
cicatrices
cicatriculu
cicatrisatw* cicairix
ciliae
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
142
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
BLADWIJZER.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
148
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
BLADWIJZER.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Illz.
30 24, 41
88. 12G, 131
27, 28
28
12* 12
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Blz.
I corpus cotyledonare 123
corpus raddcü 54
corpus radicis 65
H radiculare 123
corpuscula Brovnii 107
corptiscuta Brotcnii 110
corymbiferus 87
I corymbus 84
j corymbus 17
„ compositus 8.*»
cosfa 69
,. intermedia „
,, media „
costa e 10
costae 127
costatus \' 10
colyledon Oramin. 123
cotyledones 52, 65, 120
,. accumbentes 123
„ e/»</ae» „
„ hypogati „
„ incumbentes 122
cotyledones 123
„ accumbentes 124
„ bicrures ,,
„ biplicatae „
,, circinales ,,
„ circinato-Jlexuosae ,,
„ circumjlexae „
,, conduplicatae .
,, incumbentes ,,
„- parallelae ,,
,, spirales „
,, transcersae |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
contorti/s
contractus
conus
convexus
convexus
cor seminis corculum cordato-hastatus
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ovatus
sagittatus |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
19
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
4, 42
3, 41
42
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
cordatus
,. [hastato-
,, [lanceolato-
,. (oblique-
,, (obloaga-
„ [ovato-
cortiatus
coriaceus
cormus
corolla
,, dipetala
,, epigyna ,, gamopetala .; fojpogyna
„ in f era
„ perigyna
„ polypetula
,, semisupera
„ supera
„ tripetala
corolla caryophyllactiit „ crucijera
,. malvacia
,, orchidca
„ popilionacea
„ rosacea
corolla „ epigyna
„ hypogyna „ in/era „ perigyna „ semisupera „ supera corollinus
corona corona
coronantes (partesi
coronula |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
8
•■8, 59, 77
77, 90
90
92
90
92
102
92
!)()
102
101
90
83
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
crateri/ormis
cremocarpia
cremocarpiam
cremocarpium
erenae
crenatura
crenatus
|
ss
128
127
129
37
8€
38
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
(duplicato-
(grosse- [inciso- (proj\'unde- |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
■>•
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
93, 93
103 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
crenulatus
cretaceus cribrosus
crinitus
crista ciistatus
croceus
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
50
9
12
118
30
49
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
3|
93, 95 I 17, 94
17 93 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
141
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
BLADWIJZER.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
BLADWIJZER. 145
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
13
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
146
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
BLADWIJZER.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Bil.
drie aan drie 21
driegaffelig 23
driehoekig 2C
driekantig „
driekleurig 50
driesnijdig 26
drietallig 16, 46 ,. (driemaal- „
„ (dubbel- „
drievlcugelig 13
drupa 128
drupa 130
„ composita „
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Bli.
17
27, 28
12
129
u
70
34
M
110 76
29
116 119 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
eenzijdig
cenzijdswendig effen egelharig
eikel vrucht cinrtclingsch
eimlknop
eirond „ (omgekeerd-
eitje eitjes eivormig eiwit „ (gemarmerd „ (hoornachtig el
elateriam
ellipsvormig
ellipticus ellipticus
elongatus
elongatus
emarginatus
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
4
1» 26
»>
27, 34
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
21
3U |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
52, 110, 116, 120
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
embryo
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
albuminosus
axilis
exalbuminosus
excentricus
extrarius
heterotropus
intrurius
lateralis
perijyhericus
radic. centrifuga
„ centripeta „ infera „ super a „ vaga albuminosus
amphitropus
antitropus
diplecolobeus
endospermicus
epispermicus
erectus
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
121
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
V
122
121 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ebracteatus „
eburneus 49
echinatus 12
eenhokkig 5
eeltig- (gezaagd) 38
eenigzins (hartvormig 3
eenkleurig 50
eenlippig 32
eenreijig 17
eenvoudige vormen 25
eenzaam 21
eenzadig 5
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
122
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
m
124
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
embryo
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
BLADWIJZER.
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
BI/.
124 |
||||||||||||||||||||||||||||||
|
embryo exalbwninosus
extrarius heterotropus homotropus in f er ui invers as lomathorrizeus nothorrizeus orthopïoceus orthotropus perispermicus peritropus pleurorrizeus radic. centrifuga „ centripeta
,. dorsali
n et cot. hil. speet.
M hilo contraria
M hilum spectante
„ vaga
%l ventrali
spirolobeus superus vagus embryones amphitropi
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
epicarpium
epiearpium
tpicheilium epidermis fructtts
epir/aeus
epiphysis
epipodium epispermium
epispermium
erecto-patens
erectus eritmu
erosus
erythro- erythroslomum
elaerio
elaerio
even hoog
„ lang ex- ejcanthium
exaratus
excavatus
excentricus
excisus
excrescens
excrescens
exesus ex/iymenium
exostomium exsuccus exsaccus
extine extra-
extraaxillaris
extrafuliaceus extrorsum |
||||||||||||||||||||||||||||||
|
122
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
■>\',
|
antitropi
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
dicotyledonei
homotropi macrocephali macropodes monocotyledonei |
||||||||||||||||||||||||||||||
|
123
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
ij
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
embryones exaJbuminosi
,, heteroidei n homoidei
embryones polycotyledonei
embryotega
embryotega
emersus
endkymenium
endocarpium
endopleitra
endospermium
endospermium
endostomium
enodis ensatus
ensiformis
ensiformis
ephemerus
epi\' epiblastus
epicalyx
epicalyx
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
189
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
118
119
15
90
112
119
116
119
106
43 :ü
>;
i\' 6
3 123
98
D4
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
107,
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
\'facies antherae
[facies seminis falcatus farctus
farinosus
fasciatas fasciatus
fasciculatae (partea
fasciculus |
||||||||||||||||||||||||||||||
|
148 BLADWIJZER.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
149
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
BLADWIJZER.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
150
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
BLADWIJZER.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
foliatio amplexa
„ contorta „ convolutiva ,, equitans ,, imbricativa „ induplicativa „ obvolutiva „ quincuncialis „ semiamplexa „ valvata foliatio cochlcaris
,, connata
,, vtxülari»
foliatio
„ invicem equitans
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
obvolutiva
semiequitans |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
foliatus
foliola |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
petiolulata
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
foliola
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
calycina
h corollina foliosus
folium „ fulciens
folium ,, carpeltare
,, carpicum
„ prim. plum. Qram.
folliculi bini folliculus
folliculus
foramen -formis
fornices fornix foveae nectariferae
foveatus foveatus
foveotatus fovilla
fragilis frondeseentia
frons
fructus „ apiculatus
fructus bicoccus |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
151
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
BLADWIJZER.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Blz.
112 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Blz.
3
n »*
51
11 51 21 u 10
38
29
18 »
4
23
27 51 36 9 50 19 12
19
»>
17
7
13
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
gamopetalus
gamophyllum
gamosepalum geaderd
gebaard geband gebundelde deelen gedobbelsteend
gedoomd
„ -(gezaagd)
gedraaid geel geelachtig
geelgroen gegaffeld gegolfd gegordeld gekarteld gekield gekleurd geknikt gekorreld
gekromd
gekronkeld
gekruist
gelatinosus
geledingen
geleed
„ (knoopig-
„ (vernaauwd- geleiachtig
gelijkkleurig
gelijktijdig
gelijkvormige deelen
gelijnd
gelynd
gemaskerd
geminatae (partes geminatut
geminus gemma
„ adventitia
„ axillaris ,, later alis |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
fructus angiocarpi
„ gymnocarpi .. nudi
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
7
50 6
24 10 10
32
21, 76 22, 46
46
69
70
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
152
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
BLADWIJZER.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
153
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
BLADWIJZER.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
154 BLADWIJZER
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
155
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
BLADWIJZER.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
156
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
BLADWIJZE!;.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
158
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
BLADWIJZER.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
159
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
HLADWIJZER.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
160
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
BI.ADWIJZEK.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Klz
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
162
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
BLADWIJZER.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
BLADWIJZER. 163
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
164
|
|||||||||||||||||||
|
BLADWIJZER.
|
|||||||||||||||||||
|
ongelijkvormige deelen
ongelijk-zamengesteld
ongelijkzijdig
ongeranü
ongesteeld
ongewapend onontwikkeld
onontwikkelde (nieeldr.) onregelmatig
onverdeeld oortjes opaciis up den kAnt staande
|
|||||||||||||||||||
|
overlangs
ovoideus
ovula
ovulatus
ovulum paalwortcl
paar
paarsch pagina inferior
pagina inferior
pagina superioi
pagina superior
palaceut palatum
palatum
palea exterior
„ interior palea exterior
inferior
,, interior
„ superior
paleaceus
paleaceus
paleae
paleae
,, capitlares
paleolae pallide palmatifidus palmatilobatus palmatipartitus palmatisectui palmatus
palmatus
palmtronk
palmus
panduraeformis
panicvXa panicula „ laxa papierachtig
papilla emóryotega
papillae
papillaris
papillosus
papillosus
pappus
pappus
papulae
papulosus papulosus
|
|||||||||||||||||||
|
24
48 27
22
13
■>
24
23 12
U 20
113
115 119
32
21
18
|
|||||||||||||||||||
|
(het) openspringen
|
97,
|
||||||||||||||||||
|
operculuin
operculum
opgeblazen
opgehoopte deelen opgerigt opgerigt-al\'staand opgevuld
oppervlakkig
oppositae (partes
oppositifolius
oppositus
opstaand
opstijgend
oranjegeel
orbicularis
orbicularis
orgya
ortho-
nsseus
ossiculus
-OSUS os vaginae
ovaal
ovalis
ovalis
ovarium ovato-cordatus
ovatus „ (cordato-
otiatus
overgangsvormen
overhoeksch |
|||||||||||||||||||
|
15
17
15
16 18 19 49 26, 28 27, 28
4 20
8
130
2, 3
60 34 *> 27, 34
103 42
34
42
34
25
16 |
|||||||||||||||||||
|
BLADWIJZER.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Blz.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
pauci-
pauciflorus
pectinatus
pedalis
pedatifulus
pedatilobattis
pedatipartitus
pedatisectus pedatus pedes pedicellatits
pedicelli
pedicelli
pedicellm anlherae
pedunculatus pedunculi partiaks pedwiculus
„ communis
pedunculus
n communis
„ universalis pecrvormig
pelio-
peltatus
pellucido-punctatus
pellucidus
pendens pendens pendulus penicillatus
penicilliformis
penseelvormig
penta-
pentasepalus
penvormig
penwortel
pepo
pep o
peponida
peranthodium
perennis
perennis
perforatus pergameneus
peri- periaedium
perianthemium perianthium
„ cassideum
perianthium
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
166
perianthium extemum
,, internum ,, simplex pericarpia ruptilia
pericarpium 110, „ apice valvis deh.
„ basi „ „
„ bivalve
„ dastice dehisceiis
„ multivalve
,. rimis longit. dc/i.
„ semiquadrivcdve
„ semisexvalve
„ suturis dehisc.
„ trivalvc
pericarpium
pericladium
pericladium
periclinium perigonium
„ calycinum
„ corollinum
„ diphyllum
„ epgiynum
„ gamophyllum
» hypogynum
,, perigynum
„ polyphyllum
„ triphyllum
perigonium
,, simplex
perigynandrium perigynium pen\'pheria peripherieus perip/ioranlhium
periphylla
perisperma
perispermium
perisprrmium
perkamentachtig
perpendicularis
persistens
persona
personatus
personalia
perulae petala
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
167
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
BLADWIJZER.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
168
|
|||||||||||||||
|
BLADWIJZER.
|
|||||||||||||||
|
lilz.
uo
93
131
|
|||||||||||||||
|
polysecus
polysepalus pomum
pomum „ pulaminatum
poortje
pori nectariferi
porosus
porphyreus
porrectus
praecox
praecox
prarjioratio
praeflorescenUa
pracfoliatio
praemorsus
praettstus
prasinus
pricmvonuig primint
prismaticus
prismatisch
processus stigmatis productum proembryo profunde- (crenatus)
„ (dentatus) „ (serratus) propaculum
propagines propagutum propje
proscolla
prostypus jyruinosus prunus pruriens
pseudo-bulbus
„ tuber
„ thallus
pterae pteridium pteriplerus pterygia pubescens
pulpa pulpa
pulposus
pulverulentus pulvinatas
pvlvinus
punctatus punctalus
|
|||||||||||||||
|
pungeiis
puniceus purperrood
pwpureus putamen pijlvormig piJP\'g .
pyraraidaal
pyramidalis
pyramidalis
pijrena
pyrenae
pyrenarium
pyridium
pyriformis
pyriformis
pyridium pyriditnn quadranr/tdaris
quadrangularis
qnadri-
quadricanaliculat quadricuspidatus
quadrifidus
quadriftircatus
quadrijugum
quadrinatus
quadripinnatus
quadriquetrus
quavline
quatemi
quaternus
quinatus
quini
quinquangularis
quinque
quinquedeniatus (calyr
quinquepinnatus
quintine
quinus
|
|||||||||||||||
|
106
94 19
M
e.
7
:<.)
70
40
:,l
18
29
110
■27
it\\>
M 12:1 ■•SS
37
n 7-
39
118
110
14
180
.\')1
77 N
119
UO u
11\'J
11
113
110
8
14
■2»
GO
9 9, 51
|
|||||||||||||||
|
raapvormig
racemosus
racemus
racemus composiius
|
|||||||||||||||
|
BLADWIJZER. 169
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
li
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
170
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
BLADWIJZER.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
171
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
BLADWIJZEB.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Blz.
schoenvormig 32
schotclvormig „
schraal ó
schraal-behaarde (stengel) 6 schubben 63, 94
schubbig 11
schubjes 91
schubvormig 31
schuin sch 18
sehutblaadje.» 65
schutbladen „
schijf\' 83, 88. 94
,, (bekervormige 103
,, (bovenstandigc 89
„ (onderstandige „
,. (rondomstandige „
schijfvormig 29
schijnblad 62
schijnknollen 75
schijnkrans 86
schijnvruchten 111, 131 scleranthium 12*, 131
scobiformis 30
tcobina 88
scrobicularis 9
scrc\'bicnlaris
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Ut.
n
12 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
mgittatus
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
(cordato-
(haslato- |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
IM
10
106 94
ilO 35
H 37 ll!>
17
30 58
M, 69
116
118
»>
119 4
12
25
26
27
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
scutellum
scutiformis
seutum
scypk us
tecondinê
sectus
sectas
„ (liirato-
secundinae in\'ernar secundus
securiformis sedes foliorum
segmenta seinen
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
compressum
depressinn |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
temen
semi- |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
semicordutus
semicylin dricus semicylindricits
semiglobnsus
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
172
|
|||||||||||||||
|
BLADWIJZER.
|
|||||||||||||||
|
bu.
28
31
110
119
117 116 117 1Ï9
117 118 111 119 116 119 |
|||||||||||||||
|
uwtfglobOHu
semilunaris
semina
,, adscendeitlia
„ alata
„ albuminosa
„ arillata
„ bialata
,, chlamydoblasto
,, comosa
,. cristata
„ deimdatu
,, erecta
„ exalbuminosa
„ gymnoblasta
,, horizontalia
., inversa
„ nidulantia
„ nuda 111,
,, peltata
„ pendula
,. scobiformi\'i
„ trialata
temina nurfa
*-mina horizontalt** ,, medio afüxa
,, nuti<i
., peltata
,, peritropf
,. vaj/fl
.<eminiitm semipollicarit
semisagittatus
semiteres semiterea
semivcrticillatae [portee
.<emiverticitlat\'ts
senus
sepala fepala
septalis
septatus
septenatus
<<-ptum
sericeus
|
|||||||||||||||
|
serotinus
êerotinus
serratorae serratus
|
|||||||||||||||
|
„ (argute-
„ (calloso-
„ (ciliato-
„ (dentato-
„ (duplicato-
„ {glandulosn-
„ (grosse-
„ (inaeqiuditer
,, (inciso-
,, (muvromtto-
„ (obsolete-
„ {prof tin de-
,. - (remote-
,. (sinuato-
„ (spinoso-
serratus
„ (antrorsuiu
,. {retrorsum semdalus
serttihtm
sesqui-
tesquipedalis
sessilis
sesxilix
setaceus
setae
setosus
sex-
sigmoideus
sikkclvormig
silicida
süiqua
tiliqua indehisccn*
siliquae lomentacea-- siliquaefovmis
simüis
simplex
simplex
simplex
sinistrorsum [volub.
sinuato-serratus
sinuatus
|
|||||||||||||||
|
126
119 118
117 ii a 119
138
110
180
\'2:i
4 42
25
M 16
17
16
90 !>:)
15
9
16
103
11 IS |
|||||||||||||||
|
173
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
BLADWIJZER.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
174 BLADWIJZEH.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
175
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
BLADWIJZER.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Bil.
22 88
112
8
113
49
129
128
128
12
88
12
56
17
105
105 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
steel
„ des vruchtbeginsels
steen steenachtig
steenkern steenrood |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
steenschisteenvrucsteenvrucstekelig
|
112,
114, 125, (-gezaagd) |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
stekels
stekken stellatus
stempel 100,
stempelvlakte
stempelzuil
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
stengel
(eenvoudige
(gave
|
52, 55, 57
57 58 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
13
n
|
(neêrgestrekte
(rocdevormige
(verdwijnende
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
(worteldrijvendo
stengelbladen
stengeldragcnd
stcngelknoppon stengellid
stcngelloos
stengelstandig
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
65
58
7(i
56
u
15 120
130
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
stengeltjc
|
52,
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
stephanaeum
sterigma sterilis
„ (anthern
,, [hractea
sterk uitgestrekt steunblaadjes steunbladen steunsels
stigma 100,
„ laterale
„ sessile 100,
„ terminale
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
is
63 69
105
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
176
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
BLADWIJZER.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
BLADWIJZER.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Bh. |
71 j top (met gevleugelden
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
tegmenta stipulacea
tegmenta vaginalia tegmenta
tegmina tela conductrlc
tela conductrir
tcpala tepelig
tepeltjc tepeltje*
tepel vormig
tercine
teres
teres
termiitalis
terminanti\'.s (partes
ter naauwernood (hartv.)
ternatus ternatus
., duplicaio-
,, Urnato- term
ternus tessellatus
testa 110
testiculatus
testiculus
testis
tetra-
tetrachaenium
tetragonus
lextus conductor
thaiamus
thalassittus
theca
tkecaphorum
tkeciJia
thephro-
thyrsus 85,
toebuigendc deelcn
toegekeerd
tolvormig
tomentosus
tomentum
tongetje
tongvormig
top
top (met gehoornden
„ ( „ genaalden
,, ( „ gestaarten
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
»
|
\'!
|
rankdragenden
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
„ ( „ snaveligen
„ (van een blad) |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
7C,
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
104
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
zaad)
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
105 „ (
|
v
|
)>
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
9S torosus
** tortilis
10(> tortilis
!>!» tortuosus
29 tortus
iio torus
25 . torus
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
succulcnlo-carnos\'t-\'
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
M
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ir, transversaliter
17 transverse-
$ I „ truncatus
a p transverse-plicatns
j trapeziformis )( ! trapeziformis
<• | trapeziumvormig
al | trechtervormig lG :tri- 13 I
1|0 j triachaenium LlZ I trialatus
\'b I triangularis
j triangularis
"- ! triungulatus
i20 ! triaristatits 26 trichotomus 105 tricolor tncor/us |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
trictispidatui
triduus
trijidus trifurcatus trigeminatuA |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
" trigonus
V\'ifjonus
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
12 I
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
trijugum
trilobus
trimerus trimestris
tripartitus |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
•2!)
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
.*. \'■ tripinnatifidu^
i tripinnatus "\' ! tripinnatus
,, triplex |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
178
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
BLADWIJZER.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Dl/..
•33
116 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
tuitje
tunica externa
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
„ interna
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
m
2!» |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
tunica externa
„ interna |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
turbinatus
turbinatus 30
titriones 56
turiones 76
tusschcn( de bladst.) geplaatst 15
„ (de bladen) staande
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
56
>?
l«7
15
101
27
•21
35 50 32 8 17 2G 35 46 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
tusschenknoop
tusschenlid tu-sschen ribben
tusschensehotstandig
tusschenschotten (valsche
twaalf\'vlakkig
twee aan twee
tweedeelig
tweekleurig
tweelippig
tweepijpig
tweereijig
tweesnijdig
tweespletig
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
twcetallig
,, (driemaal
,, (dubbel
twecvleugclig
tweevormig
twintigvlakkiz
twijgjes
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ir,
24 27 5 f;
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
uitgebreid 18
uitgehold 10
uitgerand 39
uitgesneden „
„ (schaafswijs- 47
uitgevreten 36
uitgevreten I"
uitgroeijend 7
(het) uitloopen ?6
uitloopers 57
uitstekend 15
ulna ^
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
17i>
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
IiLADVVIJZEK.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Ml/.
n
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Blz
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
: va-iina foliaris,
,, petiolaris val de j valleculae ,, exteriores
„ interiores ■ valva
| valvae
! valvae calijcinae
,, corollinae ,. semims ! valvula
■ variegatus
rttii \'JutllX
, vast
I veelhoekig
veelreijig
velnmtin rctdicum
velutinus
vena
venae
venae
venosus
ventricosua venti\'icosus
venulae
venulae
(als) verbrand
verbreed
verdeeld
verdiept
verdikt
(als) verdroogd
verdroogend
verdund
(met) vercenigde
„ vergroeide verhemelte
verkort
verlengd
vermiljoenrood
vernaauwd
vernatio
„ circinata
,, coiamlutiva „ comigativa „ duplicativa |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
81. 93
113
81
M 123
93 :.o
.\',1 8 :»
17
:>-!
II B9 61 M
:.i
2!»
80 61 M
8
24, 41
35
27, 28
24
8
7
21
3
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
(vrucht
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
(blobl.)
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
32
21
»J
l\'.t
21 71 72 n » »» |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
[80 BLADWUZEK.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
BLADWIJZER. 181
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Ulz.
voet (vnn een bladschijf) GO
,, (van een zaad) 116
,. (met geoorden 42
,, (met gespoorden ,.
,, (met zakvormigen „
„ (ongelijke „
voeten 4
voetstandig 15
voctvormig 35
voluhüis 19
volubVis 20
voorarm 4
voorkiem 123
voorvlaktc 127
voorvlakto (van een zaad) 118
voorwaarts _ 18
voorzien (met bladen 1
,, ( „ eenen stekel „
„ ( ,, zeer vele doornen 2
voorzijde 91
„ (eens helmknops) 96
vormen (eenvoudige 25
,. (overgangs- „
„ (zamengestelde „
vormig (bloemblad- 3
(buis-
(hart-
,. (lins- „
,, (nier- „
„ (wortel- „
vóssenrood 49
vroeg 6
vrucht 110
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
vruchtbeginsel
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
100, 101
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
(bovenstandig 101
,, (halfondcrst. „
„ (onderstandig ,,
vruchtbeginsels (meerhokkige „
vruchtbekleedsel 110, 112
vruchtblad 100
vruclitbodem 89
vruchtbodem (algemecne 81
,, (bijzondere ,,
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
IC
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
182 BLADWIJZER.
|
|||||||||||
|
BIz.
wortelbals 54
wortelknoppen 56
wortelknoppen 70
wortelloten 57
wortelmntsje 54
wortelranken \'ü
wortels (echte 53
wortelspruiten 57
wortelstandig 15
wortelstok 56
worteltje 52, 120
wortelvezels 54
wratjes „
wrattig 11
wijdstandig-gezaagd 37
wijd-uitgespreid 18
xantho- 48
xillodium 130
zaad 116
„ (ingedrukt 118
„ (platgedrukt ,,
zaad 119
zaaddoos 126
zaaddoosvruchten 125, 126
„ (bovenstaudige 126
„ (onderstandige 127
zaaddrager 102
zaadhuid 116
zaadhulsol 110
zaadknop 100, 106
„ (gekromde 108
,, (omgekeerde „
„ (regte ,,
zaadknop (gebogene .,
„ (halfgekromde „
.. (halfomgckcerde ,,
„ (hoefijzervormige 109
zaadknop rdubbel gekromde M
„ (slakkcnhuisvormig gekromde „ zaadknoppen 76
zaadkoek 103
zaadlobben 52, 65, 120
zaadmantel 117
|
|||||||||||
|
Blz
zaadmclk 110
zaadnert\' 107
zaadpluis 92
zaadrok 117
zaadvocht 110
zaagtanden 37
zacht 7
zacht harig 11
zachtstekelig 12
zaden 110
„ (bedektkiemige 119
„ (naakte 111, 126
,, (naaktkiemige 119
„ (nestelende ,.
„ (ontbloote 111
,, (stof\'vormige • 118
zamengedrukt 26
zamengegroeido doelen 21
zaraengesteld (ongelijk- 45
„ (zeer ongelijk-,,
zamengestelde vormen 25
zamengetrokken 41
zeefachtig !>
zeegroen 48
zeer ongelijk samengesteld 45 zeisvormig 31
zemelig 14
zenuwen 61
zesvlakkig 27
(met duidel(jk) zigtbare (haren) 2
zilverwit 50
zittend 22
zonatus 51
zonatus ,,
zonder (knoopen) 43
„ (schutbl.) - 2
(eenbloem) zonder (bekleedsel) „
|
|||||||||||
|
blkr.)
hkn.) ,. schutbl.),, stengel) „ tros) „ vrbd.) ,. |
(kelk)
(stuif\'m.)
(bloem)
(bladen)
(schutbl.)
(haren of
(schub) es
|
||||||||||
|
18;i
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
BLADWIJZER.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
IS]*.
(met zaden) zonder (bekleedsel)2
zoom SS
zuigcrijcs 54
zuiltje 113
zuiltje 187
zuilvormig 29
zwaard vormig 31
zwak 19
zwart 49
zwartachtij; ,,
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||