-ocr page 1-
*^«a»3oöM                                          *.*.<*.
ALGEMEEN GEZANG
-                                                  1114 DEN
H. DIENST PER MIS.
Hel misgezang «Hier lieijt vor deiner Majestüt»
in hel Nederduitsch overgebracht.
Prijs 15 cents.          Iiij 20 exemplaren tegelijk a 12* cent.
ND. Ue vierstemmig bewerkte orgel- of pianobegeleiding is
tegen vergoeding van selirijfloon verkrijgbaar.
S GRAVENHAOE.
F. J. WEYGAND X- O.
(l.. .1. KEKERRE.)
187(1.
-ocr page 2-
UBU
ODB
4349
-ocr page 3-
r
00 6 HW
%
MISGEZANGEN.
.
-ocr page 4-
2
K Y R I E. *)
Zacht, doch niet Ie langzaam.
^^^
b=$=-
33=
1. Hier buigt zich voor uw aan - ge - zicht, o
Het hart tot U om-hoog ge-richt, En
pg=§
-#—#-
-er-j-
Heer! der Christ\'nen schaar,
d\'oo - gen naar \'t al - taar. Toon uw ge - na, toon
P
uw ge-duld, Ver-geef ons on-ze zon-de-schuld. God!
EBB
^
=£
=£
3
^r
die ons hier ge - ho - gen ziet, Ver - stoot ons ar - ine
\\>—r
I
*
a=
zon - daars niet! Ver - stoot ons niet! Ver-
jUgJF^-^Bi
stoot ons zon-daars niet!
*) Deze misgezangen zijn niet voor het zangkoor alleen. Het
is een Algemeen gezang, waarmede dus de gemeente instemt.
-ocr page 5-
9
Wij hebben, Heer! uw goed verspild
Als de verloren zoon,
Wij wilden niet zoo als Gij wilt;
Maar Gij, zie van uw troon!
Sla d\' oogen neer op onze smart,
Verwerp niet een verbrijzeld hart,
Onttrek ons niet uw heilgena
En sla ons vol ontferming g&!
En sla ons ga,
Sla ons ontfermend ga!
3.
Wij zijn toch uwer handen werk,
Wij zijn uw maaksel, Heer!
Maak Gij ons zwakken kloek en sterk,
Zie in genade neer!
\'t Verzoeningsoffer wordt bereid
En op uw outer neêrgeleid;
De waarde van dat bloed is groot,
Dat eens uw Zoon voor ons vergoot.
Dat eens uw Zoon
Aan \'t kruis voor ons vergoot.
-ocr page 6-
\'"
o r. o r. i a.
Blijmoedig, docA ntel /e schielijk.
^1
~|—i
-#p:
ÏE
=£*
^E
^3=
:t
Laat Go - de \'t lof-lied rij - zen Om-hoog en hier be-
g^^==É^
■I\'S- ,-V-
8
=^£=^333
neen! Moog elk zijn Naam steeds prij - zen Thans
fc£
EL^^ÈEJE
ze
en in eeu - wig - heen! Lol\', roem en dank en
*=*
^EtEE*
^E
±=fc
ee - re Zij U, Drie - ee - nis; - heid! Uw
|Lrj j] j3 t4&3iEUJLn:
heer- lijk- heid , o Hee-re! Zij door \'t heel-al ver-
feÊ^
g^
£
Z=
3=
breid ! Zij door \'t heel - al ver - breid !
-ocr page 7-
5
SANCTUS.
NB. Sanctus heeft de melodie van het Gloria. Ter te-
gemoetkoming van den zanger is het daarnaast afgedrukt.
Zingt: Heilig, heilig, heilig
Is onze Heer en God!
Zingt met al d\' Eng\'len: Heilig
Zijt Gij, God Sabaoth !
Beneden en daarboven
Moet elk uw majesteit
Aanbidden, prijzen, loven
Nu en in eeuwi
6"
eid.
Nu en in enz.
Gezegend moet Hij wezen,
Die komt in \'s Heeren naam.
Hij word\' alom geprezen,
De wereld stemme saam:
Hosanna, in den hoogen!
Hosanna, Davids Zoon!
De roem van zijn vermogen
Duur\' eeuwig als zijn troon!
Duur\' eeuwig enz.
-ocr page 8-
6
CREDO.
Mei innigheid.
Langzaam, doch niet sleepend.
pfJF^T¥^ip^-M^
1. Al-mach-tig God! in \'t stof ge-bo-gen, Bc-lijdt uw
E*£
:S3-
«=
schep-sel u - wen Naam. \'k Ge-loof in U, wiens
£«ë
E£
£
*c
tfc
«trsfcfc
§
al - ver - mo - gen Eens aard\' en he - mei riep te
SE£k$
h
f
Eö
Cr-rr:
zaam. \'k Blijf in uw eeuw\'-gen Zoon ge - loo - ven,
=*
^^ts^^
Die van U uit - ging, Dien Gij zondt En van den
*
pi#li=S^tap5i|p^l§i=É
heil\'-gen Geest ont-van-gen, De rein-ste maagd als
Moe - der vond.
-ocr page 9-
7
4
\'k Geloof, dat Christus is gekomen
Om ons verzoening aan te bién;
Hij heeft de schuld op zich genomen
En hier den kruisdood niet ontzien.
Hij, uit de grafspelonk verrezen,
Steeg tot des Vaders troon omhoog.
Eens zal Hij aller Rechter wezen
En wij ook zien zijn heilig oog.
3.
\'k Geloof, dat \'s Heercn Geest van boven
De heil\'ge Kerk bestuurt en leidt,
\'t Is uw gena, die wij geloovcn,
Als \'t oog den traan der boete schreit.
De dooden zullen eens verrijzen;
De vromen wacht een heerlijk lot.
Laat, Christ\'nen! uw gebeden rijzen
Om eeuwig eens te zijn bij God.
-ocr page 10-
s
offektorium:.
Mei gevoel.
Malig langzaam.
I
^
j=*=?
i
3E
1. Neem aan, o Heer! de ga - ven, Ge-
J      J I d
3
----F------«—(-
^=t
bracht door \'spries-ters hand; U wij-den zon - de-
T^zy
^ï=^
3F£
*t
»
sla - ven Dit kost\'-lijk lief - de - pand. Voor
ö
E£
3EEÏ
E^
±a:
zon-daars op deez\' aar - de Word\' dit in kruis en
3fë^H=^=^
3^£Ï
nood Een of - ter, hoog van waar - de, Van
i
=p-
-■—»-
wijn en hei-lig brood!
-ocr page 11-
o
2.
Neem gunstig de geschenken,
O God! U aangeboón;
Ontferm U! wil gedenken
Aan \'t sterven van uw Zoon!
Hun geur klim, God en Hecre!
Tot uwen hemeltroon
En \'t offer, U ter eere,
Breng ons \'t beloofde loon!
S A. IS C T U S.
Zie op bladzijde 5.
-ocr page 12-
II)
BBNBDICTÜS.
(Na de Consecratie.)
Biddend.
Langzaam en zeer zacht.
§
±
^m
5
E£E*E
SE
0*
±
1. Wil van uw he - mei - troon, o Va-der!
In Christus tre - den wij U na - der .
jjS---j-«JEE^E^^^E5
Ge - na - dig \'t oog op \'t ou - ter slaan ;
En biên U \'tkost\'-lijk of - ter aan.
i
?P£
*t
Wij bren-gen door Hem on - ze be - den En hou-den
P^Pg
^E
^
3=
U zijn kruis voor \'toog. Hij stierf voor ons, die
I
=t=±
£
fc
fr—t-E~
Xt
zwaar mis - de - den ; Nog heft Hij \'t kruis
■£=£
£
-t
£
Nog heft Hij \'t kruis voor ons om - hoog!
-ocr page 13-
M
2.
Hij heeft voor ons zich zelf gegeven,
Voor allen koos de Heer dat lot.
Opdat wij eeuwig zullen leven
Bekleedt Hij \'t midd\'laarambt bij God.
Wij bidden U om uw bescherming:
Sta, Midd\'laar! ons in zwakheid bij.
Ach! dat uw lijden, uw ontferming
Aan ons, o Heer!
Aan ons, o Heer! niet ijdel zij.
-ocr page 14-
12
AGNUS met COMMUNIO.
Mei gevoel.
Matig langzaam.
ï=3*
hF
Aan - schouwt bet, hoe in smar - te De
1
3EE£
?
^i
Heer zijn bloed ver - giet! Ziet, hoe er uit zijn
I
^=±
^=t
^=t~-
Uz
har - te De laat - ste drop - pel vliet! Hij
*- -*-J\\ - *-i\\- -L
-•-*-
neemt van ons de zon - de, Hij draagt al on - ze
%
£
S=
£
3
schuld; Op - dat vv\'cen Va - der von - den, Die
Ir^-rr
\'t hart met vree ver - vult.
-ocr page 15-
13
I.
o Heer! ik ben niet waardig
Tot uwen disch te gaan;
Gij echter, maak mij waardig
En hoor mijn bidden aan!
Bevredig mijn verlangen,
o Zielebruidegom!
U in den geest t\' ontvangen.
o Heilig Godslam, kom!
2.
Ik wil mij aan U geven,
\'k Zij eeuwig U gewijd;
In U heb ik het leven,
In U ben ik verblijd,
o Jezus, zoete spijze!
Waarachtig hemelbrood!
0! sterk mij op de reize
In leven en in dood.
-ocr page 16-
14
ITE MISSA EST.
Opgewekt, Joch niet schielijk.
3^2
1 j r 3èe*^
IE
Wij za - gen \'t Lam nu slach - ten, Het
Wat schouw-spel mocht ons wach - ten! Wat
ttUAJ.
m^m
£
^=i=
of - fer is vol - bracht;
groo-te liefd\' en macht!
Toon steeds U ons ge-
m
^
^
E£
Ê^Ê
3
ne - gen, Schenk ons liet hoog - ste goed ! Stroom\'
$^=^tt
pc
S^E
-•—r
ons uw va - der - ze - gen Door \'t of - fer te ge-
ï^EïF=?=ff^-r-r—rff—\'r—r
moet! Stroom\' ons uw va - der - ze - gen Door
k
§
3=
^^^
\'t of - fer te ge - moet!
-ocr page 17-
15
TANTUM ERGO en GBNITOBI.
Statig.
Met gevoel.
i
±
=t
m
^
3E
Se
W\' aan - bid-den U , o Heer! zoo goed als groot,
Die bij ons zijt in \'t hei - lig he - mei - brood.
i
^&
*=&
:Ct
Hei - lig, hei - lig,
lig!
hei
p§=g*
3=*
*
3d *t
-*»■
Gij al-leen zijt hei-lig! Lof en dank zij U be-reid,
t=£
Nu en in all\' eeu - wig - heid !
0 Jezus, Heer! geel\'ons dit eng\'lenbrood,
Sterk ons er meê in leven en in dood!
Heilig , heilig , heilig!
Gij alleen zijt heilig!
Lot\' en dank zij U bereid
Nu en in all\' eeuwigheid.
-ocr page 18-
IC.
Met de invoering van de Roomsche liturgie in de Kerk
van het Westen is de taal van Rome, toen de meest be-
schaafde en meest algemeene, de oflicieele taal der Kerk ge-
worden en tot op den huidigen dag gebleven.
Hoe zou het ook mogelijk geweest zijn onder volkeren
van zoo verschillend karakter eenheid van vormen en ge-
bruiken in de openbare godsvereering te brengen en te bewaren,
zonder het uitsluitend gebruik van dezelfde doode taal bij alle
kerkelijke handelingen?
Dat verreweg het meerendeel der geloovigen, de ongeletterde
leeken, door dezen maatregel verstoken bleven van een recht-
streeksehe deelneming aan de godsdienstoefening, spreekt van
zelf. In de kerk hadden zij slechts te luisteren naar de stem-
men van eenige bevoorrechten, die de kerktaal verstaande, of
althans verondersteld wordende die machtig te zijn, voor en
in naam der gemeente het kerkgezang uitvoerden. Het volk
mocht slechts daaraan deel nemen door het luide roepen van
Kyrie eleison. Zoo was het tot aan de tiende eeuw.
De ontwikkeling van dichtkunst en gezang onder het volk
openbaarde zich allengs in het kerkelijk leven. Reeds met de
dertiende eeuw ontstaan vertalingen van de meest gelief-
koosde hymnen (Vent crealor spiritus, Jesu dulcis memoria,
Hymnum dicamus Domino enz.), die op de kerkelijke melodie
of op een gemakkelijker volkswijs gezongen worden, hetzij in
de namiddag- en avondgodsdienstoefening, hetzij bij bede-
vaarten en processies. De vespers bleef de geestelijkheid in het
Latijn zingen. Ook aan het gezang volgende op het Graduale
in de mis (sequentia), krijgt de gemeente deel en voornamelijk
op Kerstmis, Paschen en Hemelvaart, wanneer men de be-
teekenis dier hooge feestdagen voor de geloovigen aanschouwelijk
-ocr page 19-
17
maakte, werd aan het volksgezang eene ruime plaats gegeven.
Eerst toen de macht van het volksgezang zich in zijn volle
waarde vertoonde, door de verbazende uitbreiding der her-
vorming, deed de Roomsche Kerk het eenigszins recht weder-
varen. Het gezang vóór en na de predicatie, dat van ouds
een voorname plaats innam, liet men geheel aan het volk
over 1) en men stond het toe, de Latijnsche misgezangen
grootendeels te vervangen door hun gezang in de moedertaal 2).
Ook worden op twee Synoden, gehouden te Augsburg (1567)
en te Breslau (1592), «de aloude katholieke liederen, met
name die, welke onze vrome germaansche voorouders zongen
op de hooge feestdagen der Kerk», uitdrukkelijk goedgekeurd
en gehandhaafd.
Zoo werd een rijke schat ontsloten, een ruime stof ge-
schonken aan de gezangboeken in de moedertaal, die van nu
aan, voornamelijk in Duitschland verschijnen. Sedert de vorige
eeuw is daar geen bisdom, dat niet zijn eigen Gesang- umi
Andachtsbuch heeft, samengesteld op gezag en enkele zelfs
door de hand van den bisschop, ingericht naar de orde van
het Romeinsche Missale en Breviarium 3); evenwel zonder
dat iets te kort gedaan wordt aan de eigenaardige gebruiken.
Alle bevatten de van oudsher bekende volksliederen voor de
verschillende zon- en feestdagen, misgezangen (Messandachten)
en oefeningen voor den namiddag- en avonddienst (Nachmillags-
und Abendandachten); vele ook een vertaling van de Latijnsche
vespers. Een belangrijke afwijking van het brevier ten behoeve
der leeken mag hier niet onopgemerkt blijven. In plaats dat
de bekende vesperpsalmen met onbeduidende afwisseling telkens
wederkeeren, zijn hier de schoonste en meest toepasselijke
psalmen over de vespers van het kerkelijk jaar verdeeld.
-ocr page 20-
»
IS
Onder de genoemde Messandachten is er een, uitmuntende
door vorm en inhoud, geheel in den volkstoon geschreven,
dat in al die gezangboeken aangetroffen wordt, zij het dan
met eenige afwijking in tekst of\' melodie. Het «Hier liegt»,
der jeugd reeds op de school ingeprent, hoort men schier
overal in Duitschland des zondagmorgens aanheffen door de
geheele verzamelde gemeente; het leeft als het ware voort in
het volk. Deze zoogenoemde Deutsche Singmesse, in den vorm
waarin wij ze hier teruggeven, schijnt met name in de Rijn-
streken en in Westfalen bekend geweest te zijn, voordat ze
verscheen in de eerste drukken der hieronder aangevoerde ge-
zangboeken 7). En wanneer de bekende Utrechtsche pastoor
Willebrordus Kemp 4) een oog- en oorgetuige verhalen laat,
hoe «in \'t jaer 1728 te Frederikstad in Sleeswijk, te Altona
bij Hamburg enz. de Hoog-misse van al het volk gezamentlijk
gezongen word in de moederlijke tael» en als hij bij de be-
doelde «liederen» vermeldt «een Hoogduits Zangboek, hetwelk
doorgaens in alle kerken van het Noorden gebruikt word,
zoowel in Frederikstad als te Noordstrand», dan zal hij wel
ons misgezang op het oog gehad hebben. Althans in de oud-
roomsche kerk op Nordstrand werd het « Hier liegt» tot nog
voor zeer korten tijd gezongen uit het Munstersche gezang-
boek, waarin het op de eerste bladzijden staat afgedrukt.
Miehaël Haydn (1737—1806), een jongere broeder van den
beroemden Joseph, wien de melodie ten onrechte wordt toe-
geschreven 5), heeft slechts gebruik gemaakt van den toen
reeds bekenden tekst G).
De melodie van de bij deze mis gebruikelijke Benedictie is
van zijne hand.
-ocr page 21-
10
1)   Michaël Vehe\'s aGesangbüchleint) van 1537, bevat slechts
gezangen «vor und nach der Predigt» op de zon- en feestdagen
van het kerkelijk jaar.
2)   Niet om het Latijn af te schaffen , «maar veeleer opdat
door deze vergunning de eenvoudige, ongeletterde man voor de
heilige christelijke Kerk moge behouden worden», zegt Joh.
Leisentritt in de voorrede van zijn gezangboek van 1567. Het
bevat liederen aso vor als nach der Predigt, auch bei der h.
Communion und sonst in dem liaus Gottes-n. Op latere titels
leest men: «.auch bei dem Ampt der h. Messe».
3)    Evenzoo Het Paradys der Geestelycke en kerckelyke
Lofsangen op de principaelste Feest-dagen des gheheelen Jacrs,
geplant door Salomonem Theodotum (Gillis Haefacker, pastoor
van IJsselstein); van 1621 af achtmalen herdrukt met kerkelijke
goedkeuring.
4)   Voorrede van De Vesperen van alle de Zondagen en
Heilige dagen enz. door W. K. Tot Utrecht, bij Cornel. Guilel.
Ie Febvre, 1729, blz. 25 en 52. Afzonderlijk overgedrukt zonder
titel of jaartal als Verhandeling over het vieren van de zon-
dagen en heiligedagen. Zie aldaar blz. 30—33.
5)    Vorbemcrkung van Die Deutsche Singmesse (Hier liegt
vor deiner Majestat) mit Orgelbegeleitung vierstimmig aus-
gesetzl von Joseph Klein. Köln, 1842.
6)   Michael Haydn\'s Deutsches Hochamt (Hier liegt vor
deiner Majestat) für Stadt- und Landkirchen. Für die Orgel
und die gewöluüichen vier Gesangstimmen. Zweytc Auflage.
Wien, in Tobias Hasluu/cr\'s Musikuerslag. De uitgever merkt
in een voorwoord op, dat «deze mis, die ook eenstemmig ge-
zongen wordt, niet alleen in den Oostenrijkschen keizerstaat
en in het katholieke Duitschland bekend is, maar zelfs tot in
Ierland».
Deutsches vollstandiges Hochamt mit den gewóhnlichen vier
Gesangstimmen, zvoey Hiirner und die Orgel, zum Gebrauche
für Stadt und Land, in Musik gesetzt von Johann Michael
Haydn, hochfürstlich-Salzburgischen Conzertmeister. Zweyte
Aufl. Salzburg, 1797.
7)   Men vgl. voor het Keulscho aartsbisdom, Kölnisches Oesang-
und Andachtsbuch zum Gebrauche bei den gemeinsamen Mess-
-ocr page 22-
)
20
und Nachmittags-Andachten katholiseher Gemeinden. Unter
Mitwirkung mehrerer Pfarrer der Erzdiöcese h\'öln heraus-
gegeben von Albcrt Gercon Stcin, Pfarrer zur h. Ursula in
h\'öln. 10e Auflage, 1865. Mit Oenehmigung der hochwürdigen
gaistlichen Obrigkeit. Aldaar in het tweede gedeelte, Erste
allgemeine Messandachl; in het eerste, Strophen zum sacra-
mentalischen Segen, gezang 106.
Voor het Triersche bisdom, Gesang- und Gebetbuch für die
Diözese Trier. Herausg. vom bischöflichen General-Vicariat.
Trier, 1846. Aldaar: Messgesünge, I. Zum h. Segen, III.
Voor het bisdom Munster (en noordelijk tot in Sleeswijk en
Holstein), G. B. VerspoelFs Gesünge und Gebvte beim katlw-
lischen Gotlcsdienste Neu durch gesehenc, vermehrte Ausgabe.
Mit bischiiflichcr Approbaüon. Munster, 1860. Aldaar Erster
Messgesring. Zum h. Segen, gezang 66.
Voor het overige Westfalen, het ook meermaals herdrukte Der
h. Gesang oder vollstündigcs katholisches Gesangbuch für den
öffentlichen Gottesdienst und die haüsliche /Indacht. Herausgeg.
von M. L. Herold, weiland Pfarrer zu Hoinkhausen im Her-
zogth. IPestfalen. Mit Gutheiszen der hochwiirdigstcn gcistlichen
Bchörde, Arnsberg. Aldaar Auf das Fest der h. Dreifaltigkeit.
Gezang 142: zum h. Segen en 143: Hier liegt.
Voor het bisdom Breslau (Silezie), Katholisches Gesang-und
Gebetbuch zum Gebrauch bei der öffentlichen und haüslichen
Gottesvcrehrung, so wie in ScAulen, gcsammelt und herausge-
gebun von K. Deutschmann. 4« vermehrte Aufl. Mit Genehmi-
gung eines hochwürdigen Fiirstbischöflichen General-Vikariat-
Amtes zu Breslau. Aldaar Sechster Mcssgesang auf die Sonn-
und Fcsttage. Gesünge zum Segen, gezang 23.
Voor het vroegere bisdom Constanz, Christ-katholische»
Gesang- und Andachtsbuch zum Gebrauche bei der öffentlichen
Gottesvcrehrung in dem (chemaligen) Bisthum Constanz,
28e original Aufl. Freiburg i/B. Aldaar Allgemeiner Mcssgesang
für alle Zeiten. Segensgesange, 1.
Melodien zum ersten Theile des Diözesan-Gesangbuches
für das Bisthum Constanz, oder Gesünge für den vormittügi-
gen Gottesdienst. Freyburg und Constanz. Aldaar ErstesHeft,
An den Sonntagen Septuagesima, Sexagesima, Quinquagesima.
-ocr page 23-
21
Zweytes Heft, Das Atnt der hl. Messe an Werktagen auszer
der Advent-, Fasten-, Oster-, und Pfingstzeit.
Ook Ch. Schnijder heeft in zijn Katholisches Gesangbuch.,
Einc Sammlung katlwlischer Oesange für vier Singstimmen.
Zweite Ausg. Lucern 1857, van deze misgezangen gebruik
gemaakt.
Natuurlijk vermelden wij alleen de gezangboeken die ons ten
dienste stonden.
-ocr page 24-
UBS
Utrechts
Bibliotheek
Systeem
Rijksuniversiteit
Utrecht
barcode : BIBLIOTHEEK UNIVERSITEIT UTRECHT
A06000030586279B
3058 627 9
signatuur
M: ÖDB«rV^