|
•
|
||||||||||||||||||||||||||
|
VERSLAG ^~
|
||||||||||||||||||||||||||
|
OVER
|
||||||||||||||||||||||||||
|
IJSSELWATER,
|
||||||||||||||||||||||||||
|
j
|
||||||||||||||||||||||||||
|
:
|
||||||||||||||||||||||||||
|
KAMPEN.
|
||||||||||||||||||||||||||
|
(
|
||||||||||||||||||||||||||
|
•
|
||||||||||||||||||||||||||
|
A ii«» ii s l h s 1881.
|
||||||||||||||||||||||||||
|
, __,__________:________ \',?\'
|
||||||||||||||||||||||||||
|
TWEEDE DRUK.
|
||||||||||||||||||||||||||
|
-
|
||||||||||||||||||||||||||
|
1
|
||||||||||||||||||||||||||
|
2ü1döri©e verzameling
|
||||||||||||||||||||||||||
|
UBU Dekhüyzen
|
||||||||||||||||||||||||||
|
Stoomilrukkorij — Laurcns van Hulst — Kampen.
3364 1882.
»
|
||||||||||||||||||||||||||
|
*
|
||||||||||
|
\\
\\
\\
|
||||||||||
|
-
|
||||||||||
|
\'\\
|
||||||||||
|
UNIVERSITEITSBIBLIOTHEEK UTRECHT
|
||||||||||
|
A06000034831143B
|
||||||||||
|
3483 1143
|
||||||||||
|
Aan
de Openbare Qezondheids-Commissie te KAMPEN. Kampex, 10 Juli 1881.
Het drinkwater in deze Gemeente heeft voortdurend een
onderwerp van de zorg uwer Commissie uitgemaakt. Herhaalde malen is het water uit verschillende openbare
pompen onderzocht; steeds leerde dat onderzoek, dat in deze Gemeente slechts weinig publieke en nog minder particuliere pompen zijn, die water leveren, dat zonder vrees voor nadee- lige gevolgen gedronken kan worden. Het aantal bruikbare wellen was en bleef zeer klein. De
toestand van den bodem geeft zeer weinig hoop, dat boren van wellen gunstige resultaten zal geven. Wel werd hun aantal vermeerderd door het aanbrengen van
filters in vele openbare pompen, doch door dezen maatregel werd slechts een zeker aantal inwoners dezer gemeente gebaat; in vele openbare scholen en andere gebouwen en door een zeer groot aantal inwoners werd de behoefte aan goed drink- water steeds dringend gevoeld. Bovendien vereischen de filters vernieuwing, dus geregeld
toezicht, en is het bezwaarlijk dit toezicht voortdurend uit te oefenen op een zóó groot aantal filters, als alhier in gebruik zijn. Vergeten wij niet, dat het aanbrengen en vernieuwen van
deze filters steeds kosten na zich slepen en toch slechts resul- taten leveren, die niet steeds te vertrouwen zijn en waarmede men zich uit gebrek aan betere maatregelen tevreden moest stellen. Dit gebrek aan goed drinkwater in deze gemeente beeft de Commissie reeds in 1872 doen besluiten een voor- stel tot het zuiveren van IJsselwater tot drinkwater bij den Gemeenteraad in te dienem^——~«. Een verslag van het. ulerzoek van het Usselwa-
(f 131
|
||||
|
04
Garnizoen en Je Heer Wattkz, Mil. Apotli. Ie klasse alhier,
die het water herhaaldelijk onderzocht, verleenden mij wel- willend het reeht deze feiten hier fe vermelden. Zoodat wij mogen zeggen :
„Eeeds is alhier sedert eenige jaren gefiltreerd IJsselwater
„door honderde mensehen met goed gevolg als drinkwater „gebruikt."
ü. U. LEIGNES BAKHOVEN.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
o,-
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
A. Ruw IJsselwater.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
•
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
•
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
•
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
\' -
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
, o
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Y\'
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
6
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
2
ter on van hetgeen door de zuivering verkregen was, is, met
de monsters van het ruwe en gezuiverde water, aan den Ge- meenteraad aangeboden. De vele gewichtige openbare werken, die in den laatsten
tijd in deze gemeente uitgevoerd zijn, hebben echter de aan- dacht van dit onderwerp afgeleid. Intusschen bleef de behoefte aan goed drinkwater bestaan. Wel werd door een Fransehe Maatschappij concessie aangevraagd tot het aanleggen eener drinkwaterleiding, doch men oordeelde de zorg voor het drink- water niet voor geruimen tijd aan vreemde handen te mogen toevertrouwen. In de vergadering van 11 October 1880 besloot de Com-
missie op nieuw een onderzoek in te stellen naar de hoeda- nigheid van het IJsselwater in verschillende tijden des jaars en bij verschillenden waterstand, en tevens na te gaan, of dit water door liltreeren door zand, ofdoor het zuiveren met chloor- ijzer, tot goed drinkwater gemaakt kan worden. Het soheikun- dig onderzoek werd opgedragen aan het lid uwer Commissie G. H. Leignes Bakhoven, die de eer heeft U hierbij een ver- slag van zijne werkzaamheden, betreffende dit onderzoek, aan te bieden. Het water werd steeds tusschen 1—3 uren des namiddags
dicht bij den oever van het Erkenhoofd uit den IJssel geschept, — de laatste maal op één derde der breedte van den buitenoever, de overige malen dichter bij dien oever. Op deze plaats, gele- gen vóór den aanvang van het geregeld bebouwde gedeelte dezer gemeente, buigt de stroom zich naar den linkeroever en heeft alhier een aanzienlijke diepte en groote snelheid. Het water heeft lii» r over eene groote breedte reeds een aanmer- kelijken afstand afgelegd, zonder dat het door afval van de mensehelijke huishouding, door fabrieken of andere oorzaken van eenige beteekenis verontreinigd kan geworden zijn. Omtrent de temperatuur en de stroomsnelheid van het water,
en den barometerstand tijdens het scheppen kon ik geen nauw- |
||||
|
B. Gefiltreerd IJsselwater.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
3
|
|||||
|
keurige opgaven verkrijgen, daar ik onmogelijk aan den daar-
toe gestelden eisch kon voldoen, om eenige dagen te voren op te geven, wanneer het scheppen zoude plaats hebben en het onderzoek aanvangen. Het water werd dadelijk in vooraf goed gereinigde flesschen
naar het laboratorium der Hoogere Burgerschool alhier ge- bracht. De inhoud der flesschen te zamen bedroeg ± 10 Liters. Hier werd een gedeelte als ruw water dadelijk, of zoo spoedig mogelijk, aan het onderzoek onderworpen, een deel werd door rivierzand gefiltreerd en een ander deel met chloorijzer gezuiverd. Beide gezuiverde gedeelten werden tot betere vergelijking zooveel mogelijk gelijktijdig onderzocht. Van de twee monsters ruw water, die het laatst geschept zijn, is een deel van het door zand gefiltreerde nog bovendien door chloorijzer gezuiverd en aan het onderzoek onderworpen. De monsters ruw water zijn zooveel mogelijk genomen bij
lagen, gemiddelden en hoogen waterstand; éénmaal is het na langdurige vorst geschept uit een daartoe gehakte bijt, een ander monster na den daarop ingevallen dooi, toen veelboven- water werd afgevoerd, terwijl enkele monsters genomen ziju, toen de temperatuur vrij hoog was. In het geheel zijn van 12 October 1880 tot 28 Juni 1881 tien monsters ruw water onderzocht; hetgeen met de gezuiverde monsters éénendertig analysen geeft. Natuurlijk is de verslaggever verplicht uwe commissie re-
kenschap te geven van het standpunt, waarop hij zich bij den gang van het onderzoek gesteld heeft. Het onderzoek beoogde antwoord te verkrijgen op de vraag:
„Kan IJsselwater, op die plaats geschept, als drinkwater ge- bruikt, of door zuiveren tot drinkwater gemaakt worden?" Bij het beantwoorden van deze vraag moet eerst bepaald worden, welke eischen men aan goed drinkwater stellen moet. Dat water een nadeeligen invloed op de gezondheid der
verbruikers kan uitoefenen, wordt op dit oogenblik bijna alge- |
|||||
|
C. IJsselwater, gezuiverd door chloorijzer.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
4
|
|||||
|
meen aangenomen. De kennis van het verband tusschen drink-
water en ziekte laat wel is waar op sommige punten nog te wenschen overig, doch de zeer groote waarschijnlijkheid, gren- zende aan zekerheid, dat dit verband bestaat, dwingt ons tot voorzichtigheid, niet alleen bij het drinken, maar ook bij de overige toepassingen van water in onze huisbouding. Nasporingen brachten aan het licht, dat water vermengd
met afval van de menschelijke huishouding, aangevoerd door riolen en secreten, — dat water \'t welk excrementen en over- blijfselen van dieren, en ook rottende plantendeelen bevat, — of dat verontreinigd is door afval van fabrieksproducten, nadee- lige gevolgen voor mensch en dier hebben kan. Door vermenging met deze bestanddeelen wordt het water
ten eerste rijker aan zouten, die op zich zelf genomen in vrij groote hoeveelheid voorhanden moeten zijn, om een nadeeligen invloed op den gezondheidstoestand uit te oefenen. In alle wateren toch komen zouten voor, doch, kent men het
maximum er van in overigens goed water, dat in een bepaalde streek gevonden wordt, dan kan het overtreffen van dat maxi- mum een bewijs zijn, dat het water verontreinigd is. Dit geldt niet alleen voor het gehalte aan zouten, maar ook
voor dat van andere producten, die bij de ontleding en rotting in den bodem zullen ontstaan. Onder dezen wordt het meeste gewicht gehecht aan ammo-
nia, salpeterigzuur en zwavelwaterstof, die als bewijs kunnen gelden, dat de ontleding en rotting nog niet geëindigd zijn, terwijl salpeterzuur zonder ammonia en salpeterigzuur slechts daiir kan voorkomen, waar de genoemde processen den eindterm bereikt hebben. Ontleding van dierlijke of plantaardige voorwerpen gaat ge-
paard met de omzetting van meer samengestelde koolstofver- bindingen in meer eenvoudige. Deze verbindingen worden ge- woonlijk te zamen gevat onder den algemeenen naam van orga- nische stoffen. Het is niet bewezen, dat deze organische stoffen een nadee-
|
|||||
|
;.
|
|||||
|
ligen invloed op den gezondheidstoestand van inensch of dier
hebben. Maar bij den dood en de ontbinding treden lnger georgani-
seerde levende wezens op, Bacteriën, Infusoriën, enz., terwijl verschillende soorten van Bacteriën als de dragers tot ontwik- keling en verspreiding van ziekten te beschouwen zijn. Hun optreden en vermenigvuldiging heeft plaats in daartoe
geschikte middenstoffel), die niet alleen organische verbindin- gen, ammoniak, salpeterigzuur, salpeterzuur en zwavelwaterstof, maar ook zouten van phosphorzuur, zoutzuur, enz. zullen be- vatten. Dientengevolge vermoedt men, ook waar zij aan het micros-
copisch onderzoek mochten ontsnappen, het voorhanden zijn dezer voor de gezondheid gevaarlijke lagere organische wezens, wan- neer het water rijk blijkt te zijn aan organische verbindingen, terwijl ook een groot gehalte aan zouten en andere anorgani- sche verbindingen, al zijn deze op zich zelf als onschadelijk te beschouwen, grond geven tot liet vermoeden, dat het water ver- mengd is geworden met zulke stoften, als noodig zijn bij de ontwikkeling en snelle vermenigvuldiging van Bacteriën. Door zoodanige vermenging wordt de kleur, de reuk, de doorzich- tigheid van het water veranderd. De bijgemengde bestanddeelen nemen vrij begeerig zuurstof tot zich, waardoor het water een groot reduceerend vermogen zal hebben; na verdampen van het water blijft een veelal donker gekleurde massa achter, die bij hoogere temperatuur verbrandt, onder verspreiding van kwalijk riekende gassen. Uitgaande van deze gegevens moet men aan drinkwater de
volgende eischen stellen : Het water, uitgenomen enkele veenwateren, moet kleurloos
en reukeloos zijn, en een frisschen smaak bezitten, die bij be- waren van het water geruimen tijd blijft bestaan. Het gehalte aan zouten mag een bepaald maximum niet overschrijden. Bij 110—120" C. gedroogd mag de rest door verdampen van één liter water niet veel meer bedragen dan 0.5 gram. Bij het |
|||||
|
(3
|
|||||
|
gloeien mag deze rest niet meer in gewicht verliezen, dan
ongeveer Ü.OG gram. Phosphaten en sulphaten, vooral die der alkaliën, mogen slechts
in zeer geringe hoeveelheid voorhanden zijn ; van de carbonaten en chloriden van calcium, magnesium en natrium mag de hoeveel- heid grooter zijn; zoo stelt men voor de kalk- en magnesiumzouten 0.2 gram, voor keukenzout in welwater 0.3 gram per liter. Zwavelwaterstof en salpeterigzuur worden in goede frische
wateren niet. gevonden, dan in uiterst geringe hoeveelheden, zoo ook ammoniak, waarvan liet maximum in goed drinkwater 0.1 milligram, en salpeterznur, waarvan het maximum G milli- gram per liter niet te boven moet gaan. Het reduceerend vermogen, uitgedrukt in hoeveelheden Cha-
maeleon minerale, die door het water ontleed worden, mag vol- gens Pettenkofer voor rivierwater, dat aan het eind van zijn loop gekomen is, hoogstens 10 milligram per liter zijn. Het voorkomen van levende organismen is voor velen een
afdoende grond, om een watersoort voor het gebruik af te keuren. Met het oog op het bovenstaande meen ik te mogen zeggen, dat men eerst dan het recht heeft het water af te keuren, wanneer Bacteriën en wel voornamelijk Vibrionen of Spirillen aanwezig zijn, en in het algemeen die levende organismen, waar- van men met zekerheid weet, dat zij in het water gebracht zijn door den inhoud van riolen, secreten enz., of die alleen voor- komen waar dierlijke of plantaardige stollen in rotting en ont- binding verkeerende aanwezig zijn. Li frisch stroomende wateren komen organismen voor, die
daarin leven en zich vermenigvuldigen, totdat door verontrei- niging van liet water, of door afsluiting van de lucht, of door andere oorzaken de voorwaarden voor hun leven opgeheven zijn en het leven ten gronde gaat, om plaats te maken voor andere soorten van organismen, waaronder de Iniusoriën en Bacteriën de voornaamste plaats innemen. Met recht wordt dan ook aan het microscopisch onderzoek
van drinkwater zeer groot gewicht gehecht. |
|||||
|
7
|
||||||||||||||
|
De zooeven genoemde maximaal-cijfers zijn aanmerkelijk la-
ger dan in vroeger jaren, o. a. door den Kon. commissie in 1860, zijn vastgesteld ; zij zijn meer in overeenstemming met hetgeen op dit punt door Dr. F. Wibel (Die Fluss-und Boden- wüsser Hamburgs) door Kubel, Fresenius, in latere jaren is medegedeeld, en ook in bet Rapport van de Commissie tot onderzoek betreffende bet water der Drinkwaterleiding te Rotter- dam voorkomt. Voorzichtigheid brengt er ons toe de laagste grens te kiezen. Zonder aan de verkregen cijfers een al te groote wuarde te hechten, moet het overzicht over het geheel van cijfers en gegevens, bij het onderzoek verkregen, genoegzamen grond geven tot het goed- of afkeuren van een te gebruiken watersoort. Om die cijfers en gegevens voor ons doel te verzamelen is
de volgende weg ingeslagen. lu. Het onderzoek van het ruwe IJsselwater.
a. Vaste bestanddeelen.
250 cM3 water werden in een platinaschaal eerst voorzich-
tig boven het vrije vuur, later op een waterbad tot droog ver- dampt. De rest in een droogkastje bij 100°—120° C. gedroogd. De rest was geelachtig wit. Boven een niet lichtende vlam ver-
hit, wordt de rand van liet schaaltje wat donkerder gekleurd, maar brandt snel wit. Kwalijk riekende dampen worden niet gevormd. Was er veel boven water in de IJssel, dan was de bodem van het
schaaltje met rood gekleurde klei of leem, vrij rijk aan ijzer, bedekt.
(maximum 0.27G. 25 Mei 1881, wa-
n , „ ., , , i terhoogte = A.P.
Dit hnevamneirl heiirnefr < "
|
||||||||||||||
|
\'
|
||||||||||||||
|
minimum 0.2108. 4 Nov. 1880.
Hooge waterstand, maximum 0.300. 30 October 1872 wa- terhoogte = - 0.21 M.
minimum 0.275. 30 October 1872, \\va- terhoogte = 0.39 M. |
||||||||||||||
|
Huw Maas water (\').
|
||||||||||||||
|
f\') Huppoi-t aan tle commissie tot onderzoek betreffende liet water der
drinkwaterleiding te Itottordum. |
||||||||||||||
|
s
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Water drinkwaterleiding 0.308 — 0.244 (Rotterdam.)
Welwater te Rotterdam 0.250 —0.450.
Normale Utrechtsche welwateren (2) 1.000 — 2.000 hoogst
zelden minder dan 0.500 Drinkwaterleiding te Amsterdam ( ) 0.324.
Utrechtsen grachtwater (3) 0.270, Zwart water 0.155, Kromme
Rijn O.20O, Vaartsche Rijn 0.230. Water Compagnie, Londen (!) 0.326.
„ j 0.2025.
Heerensmidssteeg te Kampen noif
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Particuliere pomp achter den Nieuwen Muur hij de Koom-
marktspoort te Kampen 1.774. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Het hierbij gevonden maximum is lager dan bij de andere
uit Kampen vermelde wateren, uitgezonderd het water uit de Heerensmidssteeg. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
b. Zouten.
Door een voorloopig onderzoek werd uitgemaakt, welke
zonten in zoo groote hoeveelheid aanwezig waren, dat de he- (») Üi\'. A. D. van Riemsdijk. Bijdrage tot de kennis van liet drinkwater
te Utrecht. Dezelfde, Drinkwater en grondboringen te Utrecht in 1870. (3) J. Gunning, Scheikundige Bijdragen, I, pag. 03. (») Frankland, in Chemical News, 17, pag. 25G. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
9
|
|||||
|
paling dier hoeveelheid van beteekenis kon zijn. Daarom heeft
de bepaling der kalk- en magnesiumzouten en der chloriden afzonderlijk plaats gehad. A. Kalk en magnesium (\') zijn eerst meer benaderend door
een getitreerde zeepoplossing bepaald en daarna als zuringzure zouten neergeslagen en met chamaeleon minerale teruggetitreerd. In ruw IJsselwater: maximum 0.111, 20 April 1881.
Wind Zuid Waterhoogte 0.6 A. P.
minimum 0.0764, 4. Nov. 1880. Water uit de Heerensmidssteeg 0.105 gram. „ „ „ Oudestraat 0.303. „ „ „ 0.850.
„ „ „ Broederweg 0.575.
Achter den Nieuwen Muur 0.326.
Vastgesteld maximumcijfer 0.200.
De cijfers zijn door berekening gebracht tot koolzure kalk.
Zij geven, even als alle overige cijfers in dit verslag, het aan-
tal grammen per liter water aan.
B. Chloriden.
De hoeveelheid der chloriden is bepaald door titreeren met
eene oplossing van 1.7 gram gekristalliseerd zilvernitraat in 100 cMs gedestilleerd water. Later zijn de bepalingen gecon- troleerd door een oplossing van 0.1J5S gr. zilvernitraat in (\'en liter water. De sterkte der zilveroplossingen is gecontroleerd door titreeren met een oplossing van bekende sterkte van zuiver gekristalliseerd keukenzout. Kaliumchromaat diende als indicator. Steeds zijn gelijke
hoeveelheden water en gelijke hoeveelheden van den indicator gebruikt. De buret bevatte 5 cM3, die elk in 20 deelen verdeeld zijn. f) Kalk en magnesium zouten worden hier te zamen genoemd, daarbij
deze proeven beide metalen niet volkomen gesebeiden worden. De verkre- gene cijfers hebben intusschen hoofdzakelijk betrekking op kalkzoutcn, |
|||||
|
10
|
|||||
|
liet gevonden chloor is als chloornatrium in rekening\' gebracht.
In ruw IJsselwater: maximum 0.097 gram.
bij lagen waterstand. Wind West.
minimum 0.053. Heerensmidssteeg 0.G2. Dat de hocveellieid keukenzout iu het IJsselwater vrij sterk af-
wisselt, is niet te verwonderen, als men bekend is met de plaatselijke omstandigheden, de nabijheid der Zuiderzee, en de in de laatste jaren plaats gegrepen overstrooiniugen der lan- den om en bij den IJssel. In geen geval wijzen ook zelfs de hoogste cijfers op een
verontreiniging van het IJsselwater, die steeds met een aan- zienlijk stijgen van het zoutgehalte gepaard zal gaan, zooals de onderzoekingen van Utrechtsche wateren door Jhr. Mr. A. D van Riemsdijk aantoonen. Als maximum aan zout wordt door dezen schrijver 0.300
gram aangegeven voor Utrechtsen welwater. (\') Mag het ons misschien verwonderen, dat de hoeveelheden
vaste bestanddeelen en zouten in het IJsselwater zóó sterk kunnen afwisselen, dan moet men tevens bedenken, dat bij voorkeur die gevallen gekozen zijn, die door buitengewoon lage of hooge temperatuur, waterstand of windrichting de grootste afwijking deden verwachten. Uit de hierboven medegedeelde cijfers volgt, dat onder al die
verschillende omstandigheden het ruwe IJsselwater de maximaal- hoeveelheden voor het gehalte vaste bestanddeelen, gloeivcrlies en zouten niet ver te boven gaat, en in dit opzicht te verkie- zen zoude zijn boven verreweg de meeste watersoorten, die bij ons gedronken worden. b. Ammonia/,: Ter bepalhig van dit lichaam, waarvan het
voorkomen in water van groote beteekenis bij het keuren kan zijn, werd de volgende methode toegepast. (\') In zeewater wordt gemiddeld 4o/° vaste bestanddeelen, waarvan 2,7 °/„
keukenzout, aangetroffen. In ruw IJsselwater bedroeg het maximum aan vaste bestanddeelen 0,0-270 "/„, en het maximum voor keukenzout 0,0097 °/0. |
|||||
|
11
|
|||||
|
Bij 150 cM3 water wordt kaliumhydroxyde en kaliuin-
carbonaat gevoegd, om de zouten der aardalkaliën en aarden neder te slaan. Zijn deze zouten goed bezonken, dan wordt de vloeistof gefiltreerd en bij 50 cM3 van dit filtraat één cM3 Nessiers reagens gevoegd. Tegelijkertijd wordt bij gedestilleerd water, dat nauwkeurig
onderzocht is op het aanwezig zijn van ammoniak, en hiervan geheel vrij is, \'/20 cM3 eener oplossing van 0,315 gram am- moniumchloride in één liter water gevoegd. De hierdoor ver- kregen neerslag en verkleuring komt dus overeen met 0.0001 gram ammoniak per liter water. Is de verkleuring in het te onderzoeken water intensiver
dan die in het met ammoniumchloride vermengd zijnde ge- destilleerde water, dan dient bij 50 cM3 gedistilleerd water meer dan \'/20 cM3 der oplossing van ammoniumchloride gevoegd te worden en overschrijdt het ammoniakgehalte in het te on- derzoeken water dus het maximum. In bijna alle wateren uit pompen in deze gemeente is deze
hoeveelheid ammoniak aanzienlijk grooter, zelfs in het water, dat sedert geruimen tijd door een groot aantal ingezetenen zonder eenig nadeel gedronken wordt. In October, November, Februari, en Juni is ammo-
niak in het ruwe IJsselwater gevonden en wel als maximum 0.00015 gram; bijna altijd was de hoeveelheid geringer dan 0.1 milligram per liter. c. Salpeterigzuur.
Dit bestanddeel, waaraan bij de beoordeeling van het water
bijna dezelfde waarde moet toegekend worden als aan ammo- niak, werd opgespoord door vermenging van het water met kaliumjodide of zinkjodide (beide zijn gebruikt), stijfselwater en enkele druppels zwavelzuur, dat geen salpeterzuur of sal- peterigzuur bevatte. Bij alle proeven zijn gelijke hoeveelheden dezer verschil-
lende reagentiën bij gelijke hoeveelheden water gevoegd. Op dezelfde wijze werd bij iedere proef gedestilleerd water
|
|||||
|
12
|
|||||
|
met een twintigste kubiek centimeter eener oplossing van 1
gram kaliumnitriet in ivn liter gedestilleerd water vermengd, en verder op volkomen dezelfde wijze behandeld als de te on- derzoeken monsters water. In de maanden Februari en Juni is het voorkomen van sal-
peterigzuur bewezen. Da hoeveelheid was echter zeer gering. d. Salpeterzuvr.
Tot het herkennen van dit zuur diende eene oplossing van
Brucine. De hoeveelheid is gecontroleerd door toevoegen van eene getitreerde indigo-oplossing en vermenging van een vo- lume verdund zuiver zwavelzuur, dat het tweevoud is van de som der gebruikte hoeveelheden water en indigo oplossing. Alle proeven hadden onder dezelfde omstandigheden plaats.
Steeds werd ook hier de hoeveelheid nagegaan, door bij gedes- tilleerd water vooraf \'/,„ cM3 eener oplossing van 1 gram kaliumnitraat in één liter gedestilleerd water te voegen, en zoo noodig de bepaling door gebruik maken van 2 of meer twin- tigste kubiekcentimeters kaliumnitraat-oplossing te her- halen. Alleen bij het water van 4 November wordt liet maximum-
cijfer voor salpeterzuur met 0.0005 gram per liter overtrof- fen. In andere maanden verschilde de hoeveelheid zeer weinig van dit maximum ; in October, Maart, Mei en Juni was de hoeveelheid aanzienlijk geringer. In bijna alle wateren, die ik onderzocht en die uit deze ge-
meente afkomstig waren, werden beide zuren gevonden, van het salpeterigzuur echter meestal slechts sporen. e. Het reduceerend vermogen.
250 cM3 van het te onderzoeken water worden vermengd
met 4 a 5 cM3 eener oplossing van kaliumhydroxyde, dat zelf chamaeleon minerale niet ontkleurt. Het mengsel wordt gekookt, totdat het volume tot ongeveer 2/3 verminderd is. Nu worden 25 cMn zwavelzuur, i deel zwavelzuur op 5 deelen water, toegevoegd en het koken nog korten tijd voortgezet. Nadat de vloeistof daarna tot 05° C. is afgekoeld, worden 15 |
|||||
|
13
cMs eener chamaeleon-oplossing toegevoegd, ilic 0.31C gram
van dit zout per liter bevat. Wanneer nu de redueeerende lichamen gedurende 15 minu-
len bij G0° C. op liet chamaeleon hebben ingewerkt, wordt bij de vloeistof zooveel eener oplossing van zuivere kristallen vau zuringzuur gevoegd, als noodig zoude zijn, om de oorspronke- lijk gebruikte 15 cM1 chamaeleon-oplossing gelieel te ontleden. Daar reeds een grooter of kleiner deel dezer laatste oplossing
door de reduceerende stoffen in het water ontleed is, blijft er vrij zuringzuur in oplossing over, en zal men op nieuw cha- maeleon-oplo3sing moeten toevoegen, voordat de vloeistof zwak rood gekleurd blijft. Hoe meer chamaeleon oorspronkelijk ge- reduceerd is, hoe meer men ten slotte moet toevoegen, voor- dat liet vrij geblcvene zuringzuur geheel geoxydeerd is. Is deze proef door den scherpen overgang van kleur met
groote zekerheid te volgen, toch is er ernstig bezwaar tegen hare toepassing in te brengen, daar ook ijzerzouten, namelijk ferroverbindingen, en andere zouten de schoone violetroode kleur van het chamaeleon door hunnen ontledenden invloed doen verdwijnen. Zelfs chloriden hebben dit vermogen, doch de hoeveelheid
dezer zouten moet daartoe vrij aanzienlijk zijn. Ook bij het voorkomen van vrij wat ammonia, salpeterig-
zuur, zwavelwaterstof, enz., kan de hoeveelheid chamaeleon, die ontleed is, geen juiste maatstaf zijn voor het gehalte aan orga- nische stoffen, die zuurstof opnemen. Bij het ruwe Us3elwater kunnen zeer kleine hoeveelheden
ijzerzouten, grootere hoeveelheden kalkzouten en in sommige gevallen het salpeterzuur invloed op het resultaat gehad heb- ben, zoodat het gevonden cijfer als te hoog te beschouwen is. Het voornemen bestond de hierboven aangegevene methode
door andere te controleeren en zoo noodig te vervangen, doch omstandigheden, ouafhaukelijk van mijn wil, hebben mij doen besluiten, het recudeerend vermogen eenvoudig uit te drukken door de hoeveelheid chamaeleon, die ontleed werd. |
||||
|
14
|
|||||
|
Üoor liet ruwe IJsselwatcr werden ontleed:
maximum 0.017 gram per liter, 14 Februari na inge-
vallen dooi bij hoogen waterstand,
minimum O.OOGOS gram per liter, 25 Mei. Waterhoogte = A.P. Wind Z. O. Ruw Maaswater: maximum 0.0272 gr. per liter, 14 December
1874. Waterhoogte 0.11 Wind N.N.O. minimum 0.00G, 30 Üctober. Waterhoogte -f- 0.-20 A.P. Wind O.N.0. Heerensmidssteeg: 0.008 gram per liter. De door mij onderzochte wel- of zakwateren in deze ge- meente overschrijden bijna alle het gestelde maximaaleijfer van 0.010 gram per liter. Bij verscheidene monsters moest 30 en soms zelfs nog meer
cM3 chamaeleon oplossing gebruikt worden, voordat de kleur bleef bestaan, totdat het zuringzuur werd toegevoegd. Oudestraat 0.O30 gr. p. L. „ 0.028 „ „ „ „ 0.05G ,. „ „
Achter den Nieuwen Muur 0.020 p. L.
Broederweg 0.012 p. L. f. Physische gesteldheid van ruw Usseh.ater.
Het uiterlijk aanzien, de kleur, reuk en de aard van het bezinksel verschillen bij het ruwe IJsselwater vrij aanmerkelijk in verschillende jaargetijden en bij verschillenden waterstand. Meestal is bet water iets melkachtig, soms iets groenachtig.
Wordt veel bovenwater afgevoerd, dan is de kleur meer grijs- rood, doch wordt, na bezinken van de zwevende uiterst fijn verdeelde bestanddeelen, die zich vrij moeilijk afzetten, helder. In de meeste gevallen was het bezinksel uit ongeveer G liters water niet zwaar en groen gekleurd. 2G April, 11 Mei, 25 Mei, 1 Juni en 10 Juni was de kleur
het geringst, de belderheid het grootst. 12 October, 4 Novem- ber, Februari en Maart, leverde water dat gekleurd en minder |
|||||
|
LÖ
|
|||||
|
helder was. Het water was steeds reukeloos, de smaak is die
van regenwater. 2. Onderzoek van het gefiltreerde Unselwaler.
Het filter, dat hierbij gebruikt werd, was o.5 M. hoog,
0.45—0.35 M. breed in middellijn. Het werd gevuld met rivierzand. Het eerst gebruikte zand, geschept uit de IJssel op de hoogte
vóór de Synagoge, bleek al dadelijk te onzuiver te zijn om gebruikt te kunnen worden, en is vervangen door zand, af- komstig van de plaats, waar het water genomen werd. Dit zand bestaat bijna uitsluitend uit zeer kleine afgeronde
kristallen van helder wit kwarts, rood gekleurde veldspaath, glimraerplaatjes, en andere vormen, die in het griutzand onzer rivieren voorkomen, vermengd met enkele grootere en kleinere schelpjes van Braehiopoden en Lamcllibranchiaten. Onder het microscoop gezien, kan men duidelijk waarnemen,
dat vele kristallen, vooral die van kwarts, met een uiterst dun laagje plantaardig weefsel bedekt zijn. Een deel van dit zand werd gedroogd, totdat het gewichts-
verlies niet meer toenam. De temperatuur bedroeg hierbij 110°—120° C. Een afgewogen hoeveelheid van dit gedroogde zand werd gedurende één tot twee uren bij vrije toetreding van lucht gegloeid; 0.315"/0 ging bij dit gloeien verloren, waaronder natuurlijk ook c,en deel van het koolzuur uit de carbonaten begrepen is. Hierop werd dit zand flink uitgekookt met zuiver water, het water afzonderlijk verdampt en de daaruit achtergeblevene rest bij 110°—120° C. gedroogd. Door dit ko- keu zijn in het water opgelost 0.1332°/0 van het gegloeide zand. Ten slotte werd ditzelfde zand uitgetrokken met kokend water vermengd met zoutzuur, er had hierbij opbruisen plaats van koolzuur, de vloeistof werd geel gekleurd door ijzerzouten. Na het verdampen der nu verkregene oplossing en drogen der daaruit verkregen rest bleek, dat door het zoutzuur 2.4° 0 van de oorspronkelijk afgewogen hoeveelheid zand was opgelost. Na- dat het zand geruimen tijd bij het filtrecren gebruikt was, |
|||||
|
16
|
|||||
|
werden gedeelten van dat zand uit verschillende lagen van het
iilter onderzocht. Het was in de steeds vochtig geblevene lagen, dat tusschen de zandkorreltjes weefsels van Algen ge- vonden werden. Met gedestilleerd water overgoten, bevatte dat water in korten tijd levende organismen. Het gloeiverlies van dat zand bedroeg 0.8% en van de droge lagen aan de opper- vlakte gelegen 0.36%. Ik betreur het, dat ik geen gebruik kon maken van een
grooter filter, op de wijze als te Rotterdam in gebruik zijn. Bovendien brachten de omstandigheden mede, dat het filter niet voortdurend gebruikt werd, al werd ook zorg gedragen, dat het nooit geheel kon uitdrogen. Wat de vochtig geblevene lagen van het filter betreft,
komt de waarneming overeen met hetgeen door 1\'rof. Harting omtrent de vorming eener Diatomeenlaag in zandfilters is aangegeven. (Zie Rapport: Drinkwaterleiding te Rotterdam.) Wat de resultaten van het filtreeren betreft, bleek het, dat deze bewerking weinig invloed had op het gehalte aan zouten, het gloeiverlies echter vermindert, en slechts bij uitzondering was het mogelijk in het gefiltreerde water een spoor am- moniak en salpeterigzuur aan te toonen. Het reduceerend vermogen neemt af. üe kleur van het ge-
filtreerde water is niet altijd volkomen verdwenen, soms blijft het ook na deze bewerking min of, meer wolkachtig of blauw- achtig opaliseerend. De reuk en smaak zijn frisch. Eerst na lang staan, soms eerst na maanden, vormt zich op den bodem der flesschen, waarin het bewaard wordt, een bezinksel, dat fijn verdeeld en groen gekleurd is, en slechts in zeer geringe hoeveelheid optreedt. Wanneer wij in het oog houden, dat hier gewerkt is met
een vrij gebrekkig filter, dan mag men deze resultaten zeer gunstig noemen, en met grond verwachten, dat bij filtreeren door filters van voldoende afmetingen met zuiver zand gevuld de uit- komsten volkomen aan de verwachting kunnen beantwoorden, zoo- als ook te Rotterdam bij het filtreeren door rivierzand gebleken is. |
|||||
|
n
|
|||||
|
3. Zuiveren met cbloorijzer.
Telkens zijn 5 :\'i G Liters van liet te onderzoeken witter met
de daartoe vereischte hoeveelheid chloorijzer vermengd, Hink geschud en daarna gedurende 3 X 24 uren in rust gelaten. Er vormt zich steeds een tamelijk dik en zwaar bezinksel.
Het afgetapte bovenstaande water is volkomen helder en kleur- loos, frisch van smaak en reukeloos. Eerst na zeer lang be- waren trad in enkele monsters van het gezuiverde water eenig bezinksel op, dat hoogst waarschijnlijk toegeschreven moet worden aan het medevoeren van een spoor van het oorspron- kelijke neerslag, daar het steeds ijzerhoudend was. Toevoeging van natriumcarbonaat heeft niet plaats gehad.
De smaak van het gezuiverde IJsselwater zal door de geringe hoeveelheden koolzuur en keukenzout weinig veranderen. De hoeveelheid vrij zoutzuur, dat in oplossing treedt, wanneer geen natriumcarbonaat gebruikt wordt, zal met het oog op de ont- wikkeling van Bacteriën eerder een gunstigen dan een ongun- tigen invloed op de hoedanigheid van het water hebben. Evenals bij het gefiltreerde water is bij het gezuiverde de-
zelfde methode van onderzoek gevolgd, die wij voor het ruwe water aangegeven hebben. liet verschil tusschen de cijfers, bij het onderzoek van het
ruwe en van het gezuiverde IJsselwater gevonden, is zeer ge- ring waar het de zouten betreft. De hoeveelheid vaste bestand- deelen is kleiner, maar behalve door de physische eigenschappen is de gunstige invloed der zuivering ook bemerkbaar in het reduceerend vermogen en in de hoeveelheden ammoniak en salpeterigzuur, die slechts bij hooge uitzondering in zeer kleine hoeveelheid konden aangetoond worden. Het best voldeed zonder twijfel het water, dat verkregen was
door het gefiltreerde met chloorijzer te zuiveren. Uiterlijk is dit water niet te onderscheiden van zeer zuiver
gedestilleerd water. |
|||||
|
18
|
|||||
|
4. Het microscopisch onderzoek.
Dit gedeelte van het onderzoek is, waar men zekerheid wil
hebben, dat men water drinkt, dat geen nadeeligen invloed op onze gezondheid kan uitoefenen, zeer zeker liet bdanyrijiste van het geheele onderzoek. Wanneer men echter bedenkt, hoeveel in den laatsten tijd
en ook in liet laatste jaar op dit gebied gearbeid is, wanneer men tevens in het oog houdt, welke fijne en uitmuntend inge- richte microscopen voor dit onderzoek vereischt worden, en hoe ontzachelijk uitgebreid en kostbaar de hierbij noodige litteratuur is, dan zal het niemand verwonderen, dat ik, werkende onder geheel andere omstandigheden, huiveiig was dit gedeelte van het onderzoek te volbrengen, en dat ik aarzel eene bepaalde opinie over de resultaten uit te spreken. Het is voor een leeraar in de scheikunde, die zelfs geen
werkplaats tot zijn beschikking heeft, welke niet tevens tot door- loop of tot kabinet voor andere vakken van onderwijs dient, bij den tegenwoordigen stand der Bacteriënkwestie hoogst moei- lijk liet microscopisch onderzoek van drinkwater zoo te vol- brengen als sommigen verwachten zouden. Dadelijk na ontvangst van het ruwe water en dadelijk nadat
het filtreeren en zuiveren volbracht was, werd een vrij Iiooge cylinder, op den bodem met een uiterst dun horologieglas voorzien, met het te onderzoeken water gevuld, en de cy- linder door een gasplaat bedekt. Een vlies aan de oppervlakte van het water is nimmer waar-
genomen. Na 24 of 48 uren staan werd het water voorzichtig afge-
heveld en het horologieglas met het bezinksel met een lange tang, of daartoe gemaakten lepel, uit den cylinder genomen. In het bezinksel uit het ruwe IJsselwater vindt men steeds
levende organismen \',) onder welke de in frisch stroomend
•) Hierbij is o. a. gebruik gemaakt van :
A Uuide to the Microsuopical Examitation of Drinking water by J. D.
Macdonald. Londen 1875. I)i. Joliannis i.eunis Synopsis der drei Naturreichc 1875. Dr. Oir. Luersscn. Grundzüge dor liotanik. 1879. |
|||||
|
19
|
|||||
|
wateren levende Desmidiaceen, Diatomeen en bun bevruch-
tingsorganen <le hoofdrol spelen. Zij zijn als een gunstig tee-
ken te beschouwen. Van deze vormen zijn Closterium moniliformis, Penium Bre-
bissonii, Tetmemorus Brebissonii, Arthrodesmus convergens, Di- dymoprium Grevillii, Desmidium Swartzii, Seenedesmus obtusus en Ankistrodesmus falcatus, Fragilaria capucina, Astrionella formosa, Gyrosigma attenuatum, Tetracyclus lacustris, de meest voorkomende. Enkele L\'almellaceen en enkele malen vormen, die overeen-
komen met Nostochaceen, zijn waargenomen. Haren, vederen, linnen of andere vezels, 3prieten en schub-
ben van insecten, kwamen niet voor, wel stuifmeelkorrels van planten, die aan de oevers groeien. Niet zelden ziet men op den bodem van bet glas een fijne
bruingele massa, bestaande uit uiterst kleine korreltjes en blaasjes. Ook in andere deelen van liet praeparaat vindt men glasheldere kleurloozë eivormige blaasjes, die geen beweging vertoonen. Copepoda, Cladocera, Ostracoda, Nematoda, Rotifera noch
Wormen kwamen voor, maar wel zijn enkele zich vrij bewe- gende Infusoriën gezien, die, rond of langwerpig rond, in vorm het best overeenstemmen met Monas lens, en Chilodon cucul- lulus. In zeer levendige bewejrinjr in het water bevinden zich kleine blaasjes niet helder groene of meer bruingroene tint, die zonder zichtbare cilien zich door verplaatsing van den meer of min korrelig.Mi inhoud, soms rollend, soms weder in zig-zag beweging, snel verplaatsen. Daar tusschen ziet men grootere cellen, rond, met duidelijk afgescheiden buitenwand, gevuld met belder groen gekleurde chlorophyl korrels of blaas • jes. Enkele dezer zijn aan het eene einde meer versmald en hebben een zeer weinig gekleurden inhoud. Soms geruimen tijd in rust, hervatten zij soms later de meer statige beweging. Kristallen van kwarts, caleiumcarbonaat en veldspaath wer- den waargenomen. |
|||||
|
20
|
|||||
|
Bacteriën zijn niet herkend.
Vormen, die ik alhier in andere wateren vond en overeenkomstig
goede afbeeldingen en beschrijvingen voor Bacteriën hield, ver- meuigvuldigden zich snel, toen het bezinksel uit dat water over versche urine en versche melk, waarin zij niet gevonden waren, verdeeld werd. Een deel der urine en der versche melk werd onder dezelfde omstandigheden bewaard, als de met liet bezinksel vermengde vloeistoffen ; de bedoelde vormen echter traden daarin niet op. Het hiertoe gebruikte water werd onderzocht op verzoek van
een geneesheer, die telkens geroepen werd in de woning, waar- uit het water afkomstig was. In een andere woning, waarin dat water evenzoo gedronken werd, brak in die dagen een huis- epidemie van typhus uit. Dit wal er was rijk aan zouten en organische verbindingen, rijk aan ammoniak, liet had een groot redueeerend vermogen. Noch in liet ruwe, noch in het gezuiverde of gefiltreerde IJssel-
water heb ik die vormen gevonden. De physische gesteldheid en de chemische samenstelling van het gezuiverde en gefiltreerde water doen het ook waarlijk niet beschouwen als een gunstige midden- stof voorliet voorkomen en de verdereontwikkeling van Bacteriën. Uit het gefiltreerde water vormt, zich soms, na zóó lang
staan, als in een zindelijke huishouding nooit zal voorkomen, een bezinksel, dat uit verbroken Diatomeën en enkele fijn ver- deelde plantendeclen bestaat, waartusschen slechts bij liooge uit- zondering eenige beweging is waar te nemen. Uit het door chloorijzer gezuiverde water kan soms ten slotte
eenig bezinksel ontstaan, dat echter geen der hierboven bedoelde vormen bevat. Nog beter verhoudt zich in dit, opzicht hetgeen door zuiveren met chloorijzer na liet filtreeren verkregen is. Conclusie.
Zoowel de chemische als physische gesteldheid, maar vooral
de daarin voorkomende levende organismen maken ruw Ussel- water ongeschikt tot het gebruik als drinkwater. Toch bewijzen de cijfers en de levende organismen, dat het
|
|||||
|
21
|
|||||
|
IJsselwater geen verontreiniging van eenige beteekenis onder-
gaan heeft. 13ij het gefiltreerde water zijn, bijna zonder uitzondering, de
gevonden cijfers lager en alle heneden de maximaal-hoe veel- lied en Ook het bezinksel, dat zich na lang staan hieruit afzet, kan
geen bezwaar tegen liet gebruik van dit water als drinkwater zijn. Daar het echter mogelijk is, dat door wijziging van de snel-
heid of van de bedding van den stroom, door aanbouw van wo- ningen en fabrieken, of door atmospherische invloeden, dehoe- danigheid van het IJsselwater gedurende langeren of korteren tijd zoodanig veranderd wordt, dat het filtreeren door rivier- zand geen voldoende waarborgen voor het verkrijgen van goed drinkwater meer oplevert, is het zuiveren met chloorijzer mis- schien te verkiezen. Ook zoude men in gewone, gunstige omstandigheden het
water alleen kunnen uitroeren, doch bij het intreden van andere omstandigheden, die het rivierwater minder zuiver maken, tij- delijk na het filtreeren chloorijzer kunnen toepassen. Er zal, ook om te weten, wanneer de filters op nieuw
gevuld moeten worden, geregeld toezicht vereischt worden op het gezuiverde water; doch wanneer de verspreiding van het water van één punt uitgaat, is dit geen bezwaar te noemen. Het vernieuwen van den inhoud der filters moet, met het
oog op de laag Diatomeën, die zich hierin vormen, niet te dikwijls geschieden. De hoedanigheid van het ruwe, zoowel als van het gefil-
treerde of gezuiverde water, dat ik tot dusverre onderzocht, geeft geen grond tot eenig ernstig bezwaar tegen het ge- bruik van het gefiltreerde, noch van het gezuiverde water als drinkwater. Moge de wijze, waarop dit onderzoek volbracht is, de goed-
keuring Uwer Commissie kunnen wegdragen, en dit onderzoek |
|||||
|
22
|
|||||||
|
er iets aa» kaanen bijbrengen, om op een niet te verwijderd
tijdstip de geheele gemeente van goed drinkwater te voorzien. G. II. LEIGNES BAKHOVEN.
|
|||||||
|
KAMPEN, Juli 1882.
Nu de Openbare Gezondheidscommissie alhier besloten beeft
het Verslag over TJaselwater te laten herdrukken, zij het mij vergund hier tevens te herinneren aan de controle-proeven, die voor het microscopisch onderzoek volbracht zijn (\'). Daar voornamelijk vele eiwithoudende plantaardige stoffen,
zooals granen, erwten, boonen en bladeren, en nog meer de dierlijke stoffen, als vleesch, bloed, eieren, melk, huiden, urine, faeces, enz., eene zeer geschikte kweekplaats zijn voor die ver- gchillende soorten van Bacteriën, wier invloed men bet meest vreest, moesten dergelijke stoffen bij hot controle-onderzoek gebruikt worden. Daarom werden de volgende stoffen genomen: 1°. tuinaarde
met bladen; 2°. tuinaarde, bladen en fijn gehakt versch vleesch; 3°. fijn gehakt versch vleesch; 4". witte boonen, en 5n. melk, die zoolang gestaan had, dat de schimmelvorming niet meer toenam. Deze vijf grondstoffen werden elk voor zich in een daartoe
vooraf door heete lucht en zuren gereinigde flesch met ge- destilleerd water vermengd. Na 3—5 dagen werd het eerste microscopische onderzoek op deze vloeistoffen aangevangen, welk onderzoek dan in de volgende dagen herhaald werd. (\') Oveizicht iler Handelingen van do Openbare Gezondheidscommissie
te Kampen, in de jaren 1880 en 1881. |
|||||||
|
:>\'.\',
|
|||||||
|
Daar liet kan voorkomen, dat bij het bezinken van ile zwe-
vende deelen uit bet water op een borologieglas de grovere deelen de fijnere vormen zóó bedekken, dat bet waarnemen dezer laatste bemoeilijkt wordt, is voor bet microscopisch onder- zoek een statiefje gemaakt, dat op verschillende boogten rin- gen draagt, waarop horologieglazen geplaatst kunnen worden. De grovere en zwaardere deelen van bet bezinksel uit bet water worden dan bijna uitsluitend op bet onderste, en de fijnere en licbtere deelen op bet bovenste horologieglas verzameld, waardoor bet waarnemen dezer laatst genoemde deelen gemakkelijker wordt. Door deze proeven nu is geconstateerd, dat het microscoop bij het onderzoek van IJsselwater gebruikt genoegzaam vergroot, terwijl de indruk, die bet onderzoek der bovengenoemde vloeistoti\'en in verge- lijking met dat van gefiltreerd of gezuiverd IJsselwater maakte, was, dat het microscopisch onderzoek, evenmin als het schei- kundig onderzoek, aanleiding geeft bet gefiltreerde of het gezui- verde IJsselwater minder goed te achten dan goed welwater. |
|||||||
|
Ook mogen wij er hier wel op wijzen, dat reeds sedert eenige
jaren te Kampen, niet alleen door enkele particulieren, maar ook in de Kazerne van het Instructie-Bataillon gefiltreerd IJssel- water gedronken wordt. Dit water wordt aan de IJssel ont- nomen op eene plaats, die aan het benedeneinde der stad en dicht bij de kade gelegen is. En al moge deze plaats niet zóó gunstig gelegen zijn, als de plek, waar de Openbare Gezond- heidscommissie het water voor het onderzoek deed scheppen, toch leverde bet geregelde en nauwkeurige onderzoek van het water, dat in de Kazerne gedronken wordt, geen enkelen grond, om dit als minder goed drinkwater te beschouwen. Van eenigen nadeeligen invloed, door dit water op den ge-
zondheidstoestand van de manschappen van het Instructie- Bataillon uitgeoefend, is gedurende de jaren, in welke het water thans gebruikt is, niets gebleken. Dn. W. Krol, dirigeerend Officier van Gezondheid bij het
|
|||||||
|
04
|
||||||||
|
Garnizoen on de Heer Wattez, Mil. Apoth. lc klasse alhier,
die het water herhaaldelijk onderzocht, verleenden mij wei- willend het recht deze feiten hier te vermelden. Zoodat wij mogen zeggen :
„Reeds is alhier sedert eenige jaren gefiltreerd IJsselwater
„door honderde rnenschen met goed gevolg als drinkwater |
||||||||
|
„gebruikt."
|
||||||||
|
G. JI. LEIGKES BAKHOVEN.
|
||||||||
|
.«••«\'
|
||||||||