|
Y*\\Y<M3ö3
|
|||
|
OOU^1
|
||||
|
<y, ;.: j:
|
||||
|
RIJKSUNIVERSITEIT UTRECHT
|
|||||
|
A06000017444310B
|
|||||
|
1744 4310
|
|||||
|
LAL
|
|||||||||
|
ONDERZOEKINGEN OVER VRIJ IN DE AARDE
LEVENDE NEMATODEN. DOOR
J. G. DE MAN.
|
|||||||||
|
De vrij levende Nematoden behooren zeker tot die groepen
in het dierenrijk, welke, wat vormenkennis en verspreiding be- treft, nog tamelijk weinig onderzocht zijn geworden. Zonder twijfel zijn door de belangrijke onderzoekingen van Bastian \'), Bütschli 2), Marion s) en enkele anderen de voornaamste Ne- matodentypen aan het licht gekomen en werd door Bütschli meer bepaaldelijk de anatomie dezer wormen bekend. Toch schreef Leuckart terecht in een zijner laatste „Jahresberichte", dat er op dit gebied nog zeer veel te verrichten viel: mijne onderzoekingen bevestigen, naar ik thans durf beweren, zijne woorden. Ik hield mij bijna uitsluitend bezig met de studie der in
|
|||||||||
|
\') Monograph on the Anguillulidae, or free Nematoids, Marine, Land,
and Freshwater, with Pescriptions of\' 100 New specie», 1864. 2) Beitriige zur Kenntniss der freilebenden Nematoden, Dresden 187:$, en
,. Zur Kenntniss der freilebenden Nematoden , insbesondere der des kieler Haf\'ens, 1874. *) Itccherches zoologiques et anatomiques sur des nematoides nonparasitcs,
ïimrins, en: Additions aux recherches, etc. beide iu Auualcs scienc. uatur. j. Seïie. T. XIII en XIV*. 1
|
|||||||||
|
2
|
|||||
|
zuivere aarde aan wortels van mos, gras- en andere planten
levende wormen; eenige, in koemist aangetroffen, soorten, die nieuw zijn voor de wetenschap, nam ik in mijn onderzoek op. Ik onderzocht aarde van de omgeving van Leiden en van Mid- delburg; in de laatste plaats onderzocht ik ook grond, die, nabij een brakwatersloot gelegen, door dit brakke water door- trokken was; in deze zilte aarde trof ik verscheidene belangrijke vormen aan. In het geheel nam ik ruim vijftig soorten waar; drie vijfde
er van bevond ik dat nieuw waren: wel een bewijs dat onze kennis van deze dieren nog zeer veel te wenschen overlaat. Zonder twijfel bewonen nog veel meer soorten onze gronden , ja ik durf wel zeggen, dat, zoo later ook andere gronden, uit de heide, uit veenstreken , nabij de duinen of elders zullen onder- zocht worden, het getal inlandsche aard-nematoden nog wel verdubbelen zal. Zeven mijner soorten werden vroeger door Bastian in En-
geland aangetroffen: Dorvlaimus papillatus Bast., tritici Bast., Tylenchus Davainii Bast., Cephalolius striatus Bast., Plectus cirratus Bast., fusiformis Bast., en granulosus Bast.; de eerste, derde, vierde en laatste soort nam Biitschli ook in Duitsch- land waar. Van de door dezen schrijver als nieuw beschreven, in
Duitschland waargenomen soorten vond ik hier te lande een dertiental en wel Dorvlaimus Bastiani Btsli, longicaudatus Btsli, Tylenchus dubius Btsli, filifovmis Btsli, Monhystera intermedia Btsli, Tripyla setifera Btsli, Mononehus brachyuris Btsli, An- guillula terrestris Btsli, Plectus auriculatus Btsli, communis Btsli, longicaudatus Btsli, Rhabditis monhystera Btsli, en Cya- tholaimus dubiosus Btsli. Hoewel ik hier niet de wijze van voorkomen van iedere
soort ga bespreken, doch daarvoor naar de afzonderlijke be- sehrijvingen verwijs, zoo wensch ik toch mede te deelen dat tot de algemeen voorkomende soorten de volgende gerekend moeten worden: Doryl. papillatus Bast., gracilis n. sp., brig- dammensis (stenosoma) n. sp., rhopalocercus n. sp. (op waterige |
|||||
|
3
|
|||||||
|
plaatsen), Tylencholaimus minimus n. sp., Tylenchus tlubius
Btsli, filiformis Btsli, elegans n. sp., Bastiania gracilis n. sp., Monliystera intermedia Btsli, dolichura n. sp., Moiionclms tri- dentatus n. sp., Cephalobus oxyuroides n. sp., bursifer n. sp., Plectus granulosus Hast. en Rhabditis monliystera Btsli (min- der algemeen). In den zilten met brak zoutaebtig water doortrokken en
niet riet begroeiden grond, niet verre van Middelburg, trof ik eenige belangrijke en nieuwe soorten aan, waarvan de ver- wanten sleclits in de zee leven , Oncliolaimen, Cyatliolaimeii, enz. Ik boud liet voor zeker, dat de voorouders dezer land- wormen in de naburige Scbelde leefden, en dat zij zelve, ten- gevolge van bepaalde oorzaken, langzamerhand in brakwater en vervolgens in brakke aarde, als ik dit woord mag gebruiken, getrokken zijn, terwijl zij bovendien, door de natuurkeus in den strijd om het leven, tevens soortelijk veranderden van hunne pelagische voorouders. Uit dit oogpunt beschouw ik ook de phylogenese van den zoetwaterworm, Chromadora bioculata M. Sch., alsmede van mijnen landworm Chrom. Leuckarti miiii ]). Het zoetwatergeslacht Trilobus daargelaten, nam ik alle
door Bastian vermelde geslachten van landnematoden waar: ook Ironus Bast., welk geslacht Bütschli niet waarnam, kwam mij, zelfs met de nog onbekende mannetjes, voor de oogen. Ik zelf vormde eenige nieuwe geslachten en wel Tylencholaimus voor Tylenchus mirabilis Btsli en een paar nieuwe verwante soorten, Tylopha- rynx, Bastiania, Teratocephalus en Leptolaimus. Wat de onder- linge verwantschap dezer geslachten aangaat, ben ik liet, wat de door ons beiden waargenomen genera betreft, met Bütschli eens, omtrent de overige, die ik zelf niet waarnam, Anoplo- stoma, Anticoma, Enoplus, Tlioracostoma, Linhomoeus en Co- mesoma, durf ik geen oordeel uitspreken 2). Met den naam Tylolaimus wenscll ik een hypothetisch ge-
slacht van Nematoden te benoemen, waaruit zich Tvlopharynx, |
|||||||
|
\') Vgl. ilc later Ie beschrijven Spilophora geophila n. s|).
!) Zur Kenntuka der fieileheiiden Nematoden, FraiikforI 1874, j>. 54.
|
|||||||
|
run
|
|||||||||||||||||||
|
t
|
|||||
|
Tyleneholahnus, Tylenchus en Aphelenclius phylogenetisch ont-
wikkelclen. Ik stel mij die oude Tylolaimi voor als Nematoden, wier pharynx in bouw o vereen kwam met dien van Tylopharynx, gekarakteriseerd door drie aan het einde geknobbelde chitin- staven , welke niet aan elkander sloten, doch meer of\' min even- wijdig liepen, en wier spijsvertering*- en geslachtswerktuigen, voor de hoofdzaak althans, in bouw overeenkwamen met die van Ironus en Dorylaimus. Uit die Tylolaimen ontwikkelden zich de Tylopharynges door verandering en wijziging in het maaksel van den oesopliagus, alsmede eene groep van wormen, die in stede van tweedeelige, enkelvoudige geslachtswerktuigen ontvingen en die zeker weinig verschilden van de tegenwoordig nog levende Tylencholaimen. Behalve deze ontwikkelden zich uit hen de Tylenchen en Aphelenchen door het ontstaan eener meer aaneengesloten en solide pharynxspeer en van bulbi in den oesophagus, terwijl de Tylenchen en Aphelenchen zich van elkander verwijderden, toen zich bij de eersten langzamerhand eene bursa begon te ontwikkelen. Zóó stel ik mij de phylogenese dezer wormen voor, die
echter, wat wel meestal het geval is, slechts eene hypothese blijft, welke door eenige feiten een zekeren graad van waar- schijnlijkheid krijgt. Deze wormen zouden in eene familie, die der Tylolaimidae, kunnen vereenigd worden. Ik geloof vervolgens, hoewel op veel minder gronden van
waarschijnlijkheid, dat de Tylolaimi en tegenwoordige Dorylaimi uit vormen ontstonden, die verwant waren aan de Ironi; wij zullen Dorylaimus in eene familie der Dorylaimidae en Ironus in eene der Ironidae brengen. Ver volgens stel ik voor de ge- slachten Teratocephalus milii, Anguillula Ehr., Cephalobus Bast., Plectus Bast., Khabditis en Diplogaster tot eene familie, die der Odontosphaeridae te vereenigen, naar den tandtoestel in den bulbus oesophagi aldus genaamd; omtrent de phylogenese dezer groep durf ik geen vermoeden te opperen. Diplogaster, hoewel den tandtoestel missende, is te zeer aan Rhabditis verwant, om niet in ééne zelfde familie gebracht te worden. Spilophora Bast., Chroinadora, en Cyatholainuis Bast. zouden
|
|||||
|
I\'l IV
|
||||||||||||||||||||
|
S1\'
|
||||||||||||||||||||
|
8"
|
||||||||||||||||||||
|
S"
|
||||||||||||||||||||
|
Q
|
||||||||||||||||||||
|
.
|
||||||||||||||||||||
|
S"
|
||||||||||||||||||||
|
5
|
|||||
|
in eene familie der Ptychopharyngidae gebracht kunnen worden ,
naar liet maaksel van den pharynx. — Mijne Mononchus tri- dentatus verbindt Mononchus en Oncholaimus. Leptolaimus mihi is zeker zeer verwant aan Tripyla Bast.,
en Spira Bast. Ook de soorten van Monhystera Bast., mijne M? doliehura
n. sp., tenax n. sp. en intermedia Btsli ,• dan het nieuwe ge- slaclit Bastiania enz. zijn allen vormen, die in hooge mate aan elkander verwant zijn en die ik tot eene familie, die der Mon- hysteridae, zonde willen verbinden. Omtrent bet groepeeren der overige geslachten durf ik niets
mededeelen. Wanneer echter mijne opvatting van de verwant- schap der vorige juist is, dan zouden wij de volgende familiën in de orde der niet-parasitische Nematoden kunnen aannemen: Fam. I. Ironidae met het geslacht Ironus Bast.
Fam. II. Dorylaimidae met het geslacht Dorylaimus Duj.
Fam. III. Tylolaimidae met de geslachten Tylopharynx de Man ,
Tvlencholaimus de Man, Tylenchus Bast. en
Aphelenchus Bast.
Fam. IV. Odontosphaeridae met de geslachten Teratocephalus mihi, Anguillula Ehr., Cephalobus Bast , Plec-
tus Bast., Rhabditis en Diplogaster.
Fam. V. Ptychopharyngidae met Spilophora Bast., Chro- madora en Cyatholaimus Bast.
Fam. VI. Tripylidae, waartoe, behalve Tripyla Bast., ook inis- schien Leptolaimus de Man te brengen zoude zijn.
Fam. VII. Monhysteridae, waartoe ik Bastiania mihi, Mon- hystera Bast., M? intermedia Btsli, dolichura
n. sp. en tenax n. sp. zoude brengen.
Fam. VIII. Odontopharyngidae, met Oncholaimus en Mononchus. Men beschouwe deze groepeering slechts als eene poging
om de vrij levende nematoden tot familiën te vereenigen; zeer mogelijk is het dat zij later blijkt onjuist geweest te zijn. Thans nog een enkel woord over de bij de soortbeschrijvingen
bijgevoegde tabellen. Ik geef bij iedere soort de nauwkeurige |
|||||
|
-
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
PI. V
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
..Il
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
10\'
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Ut"
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1!
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
.,.l
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
IJ (
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
-.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
\\
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
II\'
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
9"
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
12*\'
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
\'.>■
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
&
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
6
|
||||||
|
afmetingen der voornaamste lichaamsdeelen van zooveel mogelijk
individuen; ik houd deze handelwijze voor nuttig, daar men uit deze tahellen vooreerst de variatieën in afmetingen kan leeren kennen en vervolgens tot het hesluit kan komen dat deze afme- tingen bij eene zelfde soort soms zeer kunnen verschillen (vgl. bv. Bastiania), en men dus in het algemeen voorzichtig zijn moet met het vormen van nieuwe soorten, wanneer de maten eenigszins afwijken. Ik laat de geslachten op elkander volgen in de volgorde
hunner verwantschap (vgl. Bütschli, o. c., pag. 54). |
||||||
|
I.
Ibonus Bast. Van dit door Bastian gegrondveste geslacht, dat na dezen
schrijver nog niet teruggezien is, had ik het geluk eene nieuwe soort te leeren kennen en daarvan bovendien het mannetje te vinden, dat Bastian bij zijne soort onbekend bleef. (ielijk bijna alle door den Engelschen helmintholoog ge-
vormde geslachten, is ook Ironus een „goed" geslacht en zeer gemakkelijk te herkennen. Rond de mondopening bevinden zich papillen, mogelijk ook lippen; aan de laterale wanden vanden kop komen sleuven voor, zooals bij Dorylaimus. De mondope- ning voert in eene met chitineuse wanden bekleede holte, die eerst halfbolvormijj is en dan in den hoogst eijjenaardijren zeer langen cylindrischen langzamerhand zich verengenden pharynx overgaat Deze pharynx voert over in den driezijdigen en daar- door onderscheidbaren oesophagus, waarvan de wand radiair verloopende spierfibrillen bezit. De staart van het mannetje bezit vóór den anus talrijke
schuin verloopende cuticulairstrepen, zooals bij de mannetjes der Dorylaiinen, hoewel niet zoo regelmatig. De ^picula worden door twee accessorische stukken begeleid en zijn karakteristiek gebouwd, afwijkende van die der Dorylaimen. |
||||||
|
7
|
|||||
|
Praeanale papillen komen niet voor; de bouw der geslachts-
werktuigen bleef\' mij onbekend, die van het wijfje zijn echter waarschijnlijk tweedeelig. Ironus schijnt dus tamelijk aan de Dorylaimen verwant te
wezen, en wel omdat beide geslachten een gelijksoortige cuti- culair-bekleeding, die ongeringd is, een gelijk georganiseerden oesophagus en waarschijnlijk overeenkomstige geslachtswerktui- gen bezitten; zij verschillen daarentegen door den eigenaar- digen pharynx bij Ironus en het gemis van j>raeanale papillen bij de mannetjes van dit geslacht. Terwijl de Engelsche soort het zoete stilstaande water be-
woont, leeft de mijne in vochtige kleiaarde. Ironus tenuicaudatus n. sp.
In het begin der maand Juni trof\' ik deze soort aan in zeer
waterrijken bodem tusschen wortels van riet (Phragmites) niet verre van Leiden, volwassen en in beide geslachten. Het mannetje wordt \'ó,\'ó mm. het wijfje 3,8 mm. lang. Het
zijn slanke dieren, daar het lichaam nagenoeg vijftigmaal zoo lang is als breed; naar voren wordt het geleidelijk dunner, naar achteren eindigt het met een haarfijnen staart. De huid is glad; men ziet ook, behalve de vrij breede
zijvelden, lengtestrepen, die door den spiertoestel worden voort- gebraclit en zich voordoen als bij de Üorylaimen. Even- zoo vind ik, alléén ventraal, een vooral aan de achterste helft van het lichaam duidelijk, zeer smal mediaanveld; ook hierdoor toont Ironus zich aan Dorylaimus verwant. De kop is halt bolvormig en door eene insnoering van den
romp gescheiden; rond de mondopening zie ik zes stompe lage papillen, vier submediane en twee laterale. Vooraan ziet men vier zeer korte, submediaan geplaatste
borsteltjes. In de half bolvormige ruimte, waarin de mond- opening (in den kop) voert, liggen chitineuse deelen, misschien wel tanden; hun juiste bouw bleef mij een raadsel. De pharynx is V» of \'/<; van tien afstand lang, die tusschen het vooreinde |
|||||
|
n.vii.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
.-»■
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
,,,l,
/,\',,
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
■
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
•.\'I-\'
;\' /t\'f\'t\'
I
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
I\'J\'
/, I
/ |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
\'M
I] |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
<K!
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
\'»0\'
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
<P>
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
-
|
|||||
|
van hot lichaam on de achterste grens van den oesopliagus
begrepen is: hij is dus langer dan bij eenige andere vrij levende neiiiatode. Hij is cylindrisch, wordt naar achteren dunner en voert zoo in den driezijdigen oesopliagus, aan welks lumen men drie chitinstrepen waarneemt. Hij is van voren cylindrisch , wordt ter plaatse van liet zenuwstelsel nauwer en neemt dan weder geleidelijk in dikte toe; bij mannetje en wijfje bereikt de oesopliagus \'/« (ler geheele lengte. De staart van het man- netje, Vkj der geheele lengte lang, loopt eerst kegelvormig toe en wordt vervolgens zeer dun, zich dan echter tamelijk in dikte gelijk blijvende. Vlak bij den anus bevindt zich een zeer kort borsteltje, is dit aan deze soort eigen? Ken weinig vóór den anus bezit de huid aan de zijden de vermelde schuine, aan Do- rylaimus herinnerende, strepen. De spicula zijn niet slank, gebogen, aan beide uiteinden
stomp, vooral aan het binnenste en hebben eigenaardige verdik- kingstrepen der chitine; in de eerste plaats is de achter- of dorsale rand verdikt en niet ook de voorrand, zooals bij de spicula der Dorylaimen ; vervolgens bemerk ik twee gebogen strepen in ieder spiculuni, waarvan de achterste zich naar binnen heen in twee strepen splitst, die vervolgens weder convergeeren. Jammer, dat ik geene afbeelding van deze deelcn gemaakt heb! Praeanale papillen komen niet voor; de bouw der geslachts-
werktuigen bleef mij duister. Bij het wijfje ligt de vulva achter het midden van het
lichaam; vermoedelijk zijn hare geslachtswerktuigen dubbel. Een ei had de lengte van 0,2 mm. De staart van het wijfje
heeft dezelfde gedaante als die van het mannetje en wordt Vu der geheele lengte lang. |
|||||
|
ri. vin.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
■.\'«"
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
\'.\'S
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
I \'t. \'
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
:■•■
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ar
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
V,
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
; - / i. "■
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
f
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
W i
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
°ï
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
-
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
:.!"
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
<-
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
v
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
o
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
De afmetingen dezer soort zijn in \'/i»*1*" van een millimeter.\').
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Bastian geeft in zijne geslachtsdiagnose op, dat in den aan-
vang van den pharvnx eigenaardige kleine, bewegelijke ronde lichaampjes zouden aanwezig zijn. Mijne Ironus tenuieaudatus nu bezit deze deelen niet; toch blijft hij eene Ironus, daar hij in al bet overige, vooral in het bezit van den pharynx, over- eenstemt. Nu vond ik echter bij Leiden in droogere aarde dan die,
waarin ik I. tenuieaudatus mihi ontdekte, eene vrouwelijke Ironus, die deze bewegelijke lichaampjes wel bezat; haar heb ik afgebeeld op plaat III, fig. l„_b. Deze worm geheel volwassen, was slechts 2,4 mm. lang,
doch kwam voor het overige bijna in alles met I. tenuieaudatus overeen; alleen bezat zij een langeren staart, die hier en daar varicositeiten toonde. De vulva lag bij deze worm verre vóór |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
\') gr. nes. beteekent de achterste grens van <ien oesophagns, vhlh. = ver-
houding van de breedte en geheele lengte, vhol. = verhouding van de lengte van den oesophagus en de geheele lengte, vhsl. — verhouding van de lengte van den staart e» de lengte van den worm. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
I\'l. IX
|
||||||||||||||||||
|
\\ 7
|
||||||||||||||||||
|
/
|
||||||||||||||||||
|
:\'.7\'
|
||||||||||||||||||
|
l.W
|
||||||||||||||||||
|
k\'
|
||||||||||||||||||
|
10
|
|||||||||||
|
het midden. In den wand van den pharynx nu, even achter
den kop, lagen de drie besproken driehoekige en puntige lichaampjes, die het dier kon bewegen; zij waren van chiti- neuse natuur, een lag dorsaal mediaan en twee lagen ventraal naast elkander. Zij bevonden zich naar binnen ten opzichte van de chitineuse bekleeding van het lumen van den pharynx, dus in den wand van dezen. Waarvoor moet ik deze worm houden? Voor een tweede soort, of voor een jonger exemplaar van I. tenuicaudatus? Het eerste houd ik voor onwaarschijnlijk, daar de betrekke-
lijke lengte van den oesophagus, de relatieve dikte des lichaams en de bouw van kop en oesophagus voor het overige geheel overeenstemden. Ook liet tweede vind ik niet zeer geloofwaardig, doch zou kunnen zijn. Mogelijk ook, dat er individuen voor- komen, waar de pharynx-lichaampjes aan-, en anderen waar zij afwezig zijn. Ik hoop deze onzekerheid later nog wel op te helderen. De afmetingen van dit wijfje waren in 7i6o8ti:" van den millimeter.
|
|||||||||||
|
Voorrand van den kop tot gr. oes.
Gr. oes. — vulva......
Vulva — anus........
Staart...........
Geheele lengte........
Fharynxlengte........
Breedte bij vulva......
Breedte gr. oes.......
Breedte anus........
Vhlb............
Vhol............
Vhsl............
|
|||||||||||
|
CO
1)8
130 \'.»:,
390 17
8
77,
47,
52
6
47.
|
|||||||||||
|
Aanmerking: op Plaat
III, fig. l._b zijn het voorste gedeelte van het lichaam enz. afgebeeld; deze figuren vertoonen ook I. tenuicaudatus mihi, zoo men de pha- rynx-lichaampjes slechts wegdenkt. |
|||||||||||
|
I
|
||||||||||||||||
|
l\'l \\
|
||||||||||||||||
|
,..!,
|
||||||||||||||||
|
,
|
||||||||||||||||
|
il
|
||||||||||||||||
|
•■ ; II
|
||||||||||||||||
|
11
|
|||||
|
II.
DORYLAIMUS Dü.T.
Van dit belangrijke en zoo gemakkelijk herkenbare geslacht
trof ik niet minder dan twaalf soorten aan, waarvan elf in klei- aarde en ééne in koemest. De elf eersten leefden allen aan de wortels van mos en van phanerogame planten. Behalve de in koemest gevonden soort, D. borborophilus n. sp., zijn er zeven nieuw voor de wetenschap; de overige, reeds vroeger waarge- nomeu, soorten zijn Dor. papillatus Bast., tritici Bast., Bastiani Btsli en longicaudatus Btsli. Wat in de eerste plaats de wijze van voorkomen der door
in ij waargenomen soorten betreft, zoo kan ik het volgende mededeelen: Zoowel rond Leiden als rond Middelburg vindt men zeer
algemeen en dikwijls den D. papillutus Bast., doch de mannetjes trof ik, evenmin als de vorige onderzoekers, aan. Zeer alge- meen vindt men ook het geheele jaar door de langstaartige Dorylaimen, die ik onder den naam van D. stenosoma n. sp. en D. brigdammensis n. sp. zal beschrijven, en die mis- schien slechts tot ééne soort gebracht moeten worden. Veel zeldzamer treft men reeds D. longicaudatus Btsli aan, die ik alleen bij Leiden waarnam. D. rhopalocercus n. sp. vond ik in den zomer vrij talrijk in kleiaarde, die met mos begroeid, en niet ver van stroomend water gelegen was. D. elongatus n. sp. vond ik alleen in een tuin te Middelburg, onder graszoden, zoowel in den winter als in den zomer, doch verre van talrijk. D. Bastiani Btsli nam ik in slechts zeer weinige exemplaren in liet najaar waar in aarde tusschen de wortels van mos, dat op oude boomstammen groeide bij Leiden, terwijl de mannetjes dezer soort mij onbekend bleven. D. gracilis n. sp. treft men weder talrijker aan in zanderige aarde, in het voorjaar, op het eiland Walcheren, terwijl ik hem rond Leiden nog niet op- merkte. D. similis n. sp., D. robustus n. sp., D. regius n. sp. en
|
|||||
|
n
|
||||||||||||
|
M- t
|
||||||||||||
|
■
|
||||||||||||
|
12
|
|||||
|
D. tritici B. zijn alle zeer zeldzame soorten, die ik rond Leiden
waarnam , terwijl ik van de laatste soort ook een voorwerp aan- trof bij Middelburg, in de maand December. In bet algemeen vindt men meer wijfjes dan mannetjes; van
vele soorten trof ik alleen de wijfjes aan, te weten van D. pa- pillatus Bast., elongatus n. sp., similis n. sp., Bastiani Btsli, regius n. sp. en rbopalocercus n. sp. Van D. tritici Bast., en D. robustus n. sp. vond ik alleen
het mannetje, terwijl van D. borboropbilus n. sp., gracilis n. sp., brigdammensis n. sp., stenosoma n. sp. en longicaudatus Btsli mij de beide sexen bekend werden. Betreffende den tijd, waarin ik deze soorten waarnam, ver-
gelijke men de beschrijving der enkele species. Alvorens tot deze o\\er te gaan, wil ik nog enkele organen
van het uit- en inwendig maaksel der Dorylaimen bespreken, voor zooverre die door mij onderzocht werden. Ik bevond dat de bouw van den kop aan grootere verschei-
denheid onderworpen is, dan men tot nu toe meende. Hoewel ik door de moeilijkheid van het onderzoek, er niet altijd in slaagde dien bouw volledig te leeren kennen, zoo durf ik toch beweren dat in het algemeen de volgende gevallen voorkomen. In de eerste plaats treft men soorten aan, waar duidelijk
een zestal lippen, twee laterale en vier submediane aanwezig zijn; op deze lippen vindt men papillen, die in één of twee kransen gezeten zijn; het juiste getal dezer papillen bleef mij meestal onbekend. Voorbeelden hiervan ziet men bij Ü. papil- latus B. en D. regius n. sp. Vervolgens kan zich het geval voordoen, dat er geene pa-
pillen op de zes lippen aanwezig, en deze laatsten slechts weinig ontwikkeld zijn, zooals zulks bij I). robustus n. sp. schijnt voor te komen. Hoewel men hier zoude kunnen zeggen, dat de kop door
zes papillen gevormd wordt, is het beter deze uitsteeksels met den naam van lippen te blijven bestempelen. Dan kan het. gebeuren dat er wel is waar geene lippen als
afzonderlijke deelen te onderscheiden zijn, doch dat er duidelijk |
|||||
|
t:!>
|
|||||||||||||||||
|
A
|
|||||||||||||||||
|
II.
|
|||||||||||||||||
|
J
|
|||||||||||||||||
|
i ,
|
|||||||||||||||||
|
\\: ■
|
|||||||||||||||||
|
^ .. «* ....•
|
|||||||||||||||||
|
ia
een of\' twee kransen van meestal stompe papillen worden aange
troffen, die dan echter steeds in de lateraal- en submediaan- streken van het lichaam geplaatst zijn. Het is bij deze groep lastig om zich een klaar denkbeeld te
vormen van den houw van den kop. Tot die afdeeling hehooren onze langstaartige Dorylaiinen, alsmede D. gracilis enz. Ook D. borborophilufl n. sp. vertoont een min of meer gelijksoortigen bouw, hoewel hier alle spoor van lippen verdwenen schijnt te zijn. Vervolgens komen er soorten voor, waar geene lippen en
zelfs ter nauwernood papillen worden gevonden, zooals bij D. rhopalocercus n. sp.; deze soort vormt dan den overgang tot die soorten, waar de kop lippen noch papillen vertoont, en het vooreinde van den worm derhalve stomp eindigt met de mond- opening in het midden, zooals bij D. elongatus mihi. Wanneer deze laatste waarneming juist is, dan zoude uit de
diagnose van dit geslacht de aanwezigheid van tien kop-papillen weggelaten kunnen worden. Bij al de door mij waargenomen soorten bevinden zich in de
lateraalstreken verdiepingen in het integument, die ik halssleu- ven noemen wil. Bütschli nam deze bij verscheidene soorten waar, terwijl zij ook bij de soorten van het geslacht Mononchus voorkomen. De functie dezer sleuven bleef mij onbekend. Nog zij vermeld dat ik de koplippen voor deelen houdt, die onbe- wegelijk zijn. Terwijl men bij Dorylaimus tot dusverre slechts zijvelden
heeft beschreven, houd ik ook het bestaan van mediaanvelden voor waarschijnlijk. Ik nam deze waar bij D. borborophilus n. sp., en ook zeer duidelijk bij D. longicaudatus B., vooral de ventrale. Zij zijn het breedst bij de vulva, omdat zij daar even breed zijn als dit orgaan zelve, en worden, naar voren en naar achteren verloopende, nu spoedig zeer smal en zoo dun, dat zij ter nauwernood meer te vervolgen zijn; ik slaagde er even- wel in hen tot nabij de beide uiteinden van het lichaam te vervolgen. Dikwerf vertoont de huid dezer wormen papillen die ik zeer
|
||||
|
•
|
|||||||||||||||
|
I\'I.MII
|
|||||||||||||||
|
I.",\'
|
|||||||||||||||
|
yV
|
|||||||||||||||
|
I
|
|||||||||||||||
|
\'
|
|||||||||||||||
|
l! \'.
|
|||||||||||||||
|
11
|
|||||
|
schoon bij D. longicaudatus en D. regius waarnam De studie
van den histologischen bouw dezer papillen, gelijk van de huid in het algemeen, hoop ik spoedig grondiger voort te zetten. Van de uitwendige deelen wil ik thans nog slechts den staart
beschouwen en wel eerstens die der mannetjes. Bij alle door mij waargenomen soorten liggen praeanaal
een zeker aantal papillen , die zich als kleine koepel- of schijf- vormige verhevenheden voordoen, waarop nog een kleiner schijfje of spitsje geplaatst is; naar ieder dezer papillen begeeft zich eene zenuw, die door het integument heendringt. Meestal is er slechts ééne mediane rij van dergelijke papil-
len aanwezig; D. borborophilus n.sp. alleen maakt hierop eene uit- zondering. Bij alle soorten komen ook aan weerszijden praeanaal eigenaardige schuine strepen in het integument voor, die voor dit geslacht kenschetsend zijn. Doch ook postanaal, dus op den eigenlijken staart, komen nu en dan papillen voor, zooals bij D. borborophilus mihi. De spicula zijn steeds hoekig gebogen en vertoonen eene kenschetsende streep, die in het midden ver- loopt , en veroorzaakt wordt door plaatselijke verdikking van de stof, waaruit deze deelen bestaan. Nu en dan komen er accessorische stukken voor, zooals die
duidelijk bij D longicaudatus Btsli, en D. robustus n. sp. zijn waar te nemen, en misschien ook bij D. borborophilus n. sp. voorkomen. Daar, waar ik er in slaagde zulks waar te nemen, bevond
ik dat de geslachtsbuis bij het mannetje tweedeelig was, dat is zich in twee strengen deelde, die naar tegengestelde rigting ver- liepen ; ik merkte liet met zekerheid op bij D. borborophilus en bij D. longicaudatus Btsli. De geslachtsorganen van het wijfje vond ik steeds twee-
deelig, terwijl de beide deelen symmetrisch aan weerszijden der vulva gelegen waren. Tot de overige inwendige deelen overgaande, vermeld ik in
de eerste plaats dat overal de karakteristieke membraan aanwe- zig is, die den doorn met don wand der mondholte verbindt. |
|||||
|
15
|
|||||
|
Daar deze membraan zich derhalve zoowel aan den doorn als
aan den wand der mondholte insereert, ziet men in de optische doorsnede twee paar donkere punten, het eene paar tegen den wand der mondholte, liet andere tegen den doorn aanliggende. Ik heb nog geen onderzoek ingesteld naar de wijze, waarop
de ontwikkeling van tien doorn plaats grijpt. Hier ter plaatse zij nog vermeld, dat de doorn in het algemeen in tweeerlei ge- daanten voorkomt, en wel in den gewonen vorm, zooals bij de meeste soorten, bv. D. longicaudatus, D. regius enz. en als een zeer dun, veel langer, en ook spitser toeloopend orgaan, zoo- als bij D. maximus Btsli en mijnen D. elongatus n. sp. Hoewel ik nog eenige feiten, de anatomie der Dorylaimen
betreffende, zoude kunnen vermelden, zoo wensen ik liever die later in een verhandeling te publiceeren, die zich meer uitslui- tend met de anatomie zal bezighouden. Hier en daar in de be- schrijving der afzonderlijke soorten, zullen enkele dier punten nog wel eens ter sprake komen. Dorylaimus regius n. sp.
Plaat III. Fig. 2a_d. Deze, voor de wetenschap, nieuwe soort bereikt de enorme
lengte van 8,6 mm., bij eene grootste breedte van 0,15 mm., en is de grootste Dorylaimus, dien ik tot dusverre heb aange- troffen. Hij behoort ook tot de zeldzame soorten, daar ik slechts één enkel exemplaar heb waargenomen. Ik vond hem in de maand Mei in kleiaarde, tusschen wortels van mos, niet ver van Leiden; het dier was geheel volwassen en droeg vijf eieren bij zich. Naar voren wordt het slanke lichaam lang- zamerhand smaller, naar achteren eindigt het met een zeer kor- ten en stompen staart. Spoedig is deze soort te herkennen aan haren kop, die door een zeer opvallende insnoering van den romp is gescheiden en bovendien aan de laterale zijden nog zeer diepe halssleuven bezit. De kop welke in verhouding tot de lengte van het dier klein te noemen is, bestaat uit zes duidelijk onderscheidbare lippen , vier snbmediane en twee laterale. Op |
|||||
|
16
|
|||||
|
deze lippen bevinden zich kleine stompe papillen, die in twee
kransen gerangschikt zijn. De voorste krans bestaat uit zes papillen, daar op iedere lip ééne papil gezeten is; de achterste werd mij, wat het getal papillen betreft, niet zoo duidelijk, daar ik meende op ieder der laterale lippen twee papillen en op ieder der submediane ééne te zien; ware deze waarneming juist, zoo zouden er in het geheel veertien papillen op den kop voorkomen. De oesophagus is l/7 van de lengte van het geheele dier
lang; zijne vorm is kenschetsend. Ter hoogte van de hersenen, die nagenoeg op de grens van het voorste en middelste derde gedeelte van den oesophagus gelegen zijn, is hij zeer eng en dun, terwijl hij vervolgens vrij spoedig in het veel breedere achterste gedeelte overgaat. De geslachtsorganen liggen volkomen symmetrisch aan weers-
zijden der vulva, welke even achter het midden van het lichaam aangetroffen wordt. De staart, welks vorm kenschetsend is, is slechts Vw van de lengte van het geheele dier lang. Zeer schoon konden hier de huidpapillen waargenomen wor-
den, die over het geheele lichaam, doch liet meest langs de mediaanlijnen voorkomen en in bouw met die overeenstemmen, welke Bütschli van zijnen D. maximus beschrijft. De huidlaag is zeer dik en bestaat uit minstens drie lagen; van de oppervlakte gezien, neem ik twee stelsels van zeer fijne gebogene en elkan- der kruisende strepen aan haar waar. De spierelementen lieten zich bij dezen worm zeer fraai isoleeren. Door zijne afmetingen, de gedaante en betrekkelijke lengte
van den oesophagus en door den bouw van den kop is deze worm zeer gemakkelijk van alle overige soorten te onder- scheiden. |
|||||
|
17
|
|||||
|
Afmetingen, uitgedrukt in Vi60*ten van een millimeter.
9
Oesophagus............. 185
Gr. oes. — vulva.......... 530
Vulva — anus............ 640
Staart................ 15
Geheele lengte..........\' . . 1370
.Breedte bij de vulva......... 24
Breedte bij gr. oes........... 20
Breedte bij anus........... 15
Lengte der eieren.......... 25
Vhlb................. 62
Vhol................. 7%
Vhsl................. 92
Dorylaimus robustus n. tsp.
Plaat III. Fig. 3R_d. Ook deze belangrijke Dorylaimus behoort tot de meer zeld-
zame grondbewoners, daar ik, evenals van de vorige soort, ook van deze sleclits één exemplaar en wel het mannetje mocht aantreffen. Hij leefde in vochtige kleiaarde die met riet, Phrag- mites, begroeid en vlak bij een stroom van zoet water gelegen was, evenzeer in de nabijheid van Leiden. Evenals de vorige soort, behoort mijne D. robustus tot de
grootere Dorylaimen, daar deze worm, bij eene grootste breedte van 0,17 mm., eene lengte van 7 min. bereikt. Het lichaam dat dus iets minder slank is dan dat van D. regius, wordt naar voren toe geleidelijk dunner, terwijl het naar achteren met een uitermate korten stompen staart eindigt, waarvan de lengte slechts 1/lfl0 bedraagt van de lengte van het geheele dier. De niet hoogc kop is, zooals wel bij de meeste soorten van dit ge- slacht, door eene insnoering van den romp gescheiden en be- staat uit vier submediane en twee laterale lippen, die evenwel niet bijzonder diep van elkander geïsoleerd zijn: het zijn zes zwakke zeer stompe uitsteeksels rond de mondopening. Pa- pillen komen er niet op voor. Aan de laterale zijden liggen 2
|
|||||
|
18
|
|||||
|
weder do gewone halssleuven. De doorn is betrekkelijk zwak,
en meet % van de lengte van den oesophagus. Ik kon hier duidelijk waarnemen dat de aanheclitingsplaats van de doorn- membraan aan den wand der mondholte niet op den bodem der mondholte gelegen is; de mondholte wordt daar ter plaatse alleen zeer veel enger, doch omgeeft naar achteren heen den doorn nog een eind weegs. De oesophagus, die l/& van de ge- heele lengte bereikt, is, waar hij aan den doorn geinsereerd is, ellipsoidisch verdikt; hij wordt dan cylindrisch, is bij de hersenen het dunst en wordt daarop geleidelijk (en dus niet onmiddellijk, gelijk bij D. regius) dikker en breeder. Darm en rectum vertoonen niets bijzonders. De spicula zijn zeer slank, aan beide uiteinden puntig, terwijl de binnenste helft verbreed is; in het voorste gedeelte verloopt weder eene verdikte chitin- streep. De spicula worden door twee korte, van achteren iets dikkere, accessorische stukken beschut. Op éénigen afstand vóór den anus (0,4 mm.) ligt eene mediane rij van bijna veertig zeer kleine en lage papillen ; nagenoeg twaalf voorste en twaalf ach- terste van deze rij liggen onmiddellijk tegen elkander aan, ter- wijl de in het midden gelegene op een geringen afstand van elkander verwijderd liggen (vgl. de vergroote afbeelding). Deze papillen zijn schijfvormig en door een rond klein dik
knopje gekroond; de zenuwen , die naar ieder toeloopen, zijn duidelijk waar te nemen. Van af den anus tot nog een eind vóór de papillenrij vertoonde de huid de gewone schuine strepen. Jammer dat ik ook van deze soort slechts één exemplaar
waarnam, daar zij, evenals D regius, door hare grootte uit- termate geschikt is voor de studie van den fijneren bouw der Dorylaimen. Daarom moge aan de volgende opgaven niet veel waarde worden toegekend. De cuticula is zeer dik, en bestaat uit minstens twee lagen,
eene buitenste zeer dunne en binnenste zeer dikke. Zoowel als men haar van de oppervlakte beschouwde, als
wanneer men de optische doorsnede waarnam, vertoonde de huid wederom twee stelsels van zeer fijne elkander kruisende lijnen. Toen ik de spierlaag en de intestina verwijderd had, |
|||||
|
lil
|
|||||
|
bemerkte ik, de cuticula van de oppervlakte beschouwende,
twee stelsels van elkander kruisende vrij hreede banden, waar- van de beteekenis mij onbekend bleef. De spierlaag is buitengewoon sterk; zeer duidelijk waren
het fibrillaire en het protoplasniatische gedeelte der spieren. Nabij den kop vertoont de huid de gewone huidpapillen,
die hier vrij symmetrisch in de mediaanlijnen liggen. Aan dit exemplaar was ik ook in de gelegenheid vast te
stellen, dat de wand der mondholte eene regtstreeksche voort- zetting is van de cuticula van den kop. De mm. retractores der spicuia waren duidelijk. Afmetingen in Vi6o,ten van een millimeter.
6
Oesophagus............. 225
Gr. oes. — anus........... 870
Staart................ 7
Geheele lengte............ 1102
Lengte doorn............ 25
Breedte in het midden......... 27
Breedte gr. oes............ 26
Breedte anus............ 12
Vhlb................. 42
Vhol................. 5
Vhsl................. 160
Dorylaimus elongatus n. #p.
Plaat 111. Fig. 4a_c. Ook deze soort behoort tot de niet talrijk voorkomende Do-
rylaimen. Zij werd door mij eenmaal in den winter en eenmaal in den zomer aan dezelfde localiteit, een tuin te Middelburg, aan- getroffen, waar zij aan de wortels van grasplanten leefde. Gelijk de beide vorige soorten, bereikt ook deze eene aan-
merkelijke lengte, namelijk van 5,5 mm.; daar hare grootste breedte slechts 0,053 mm. — 0,050 mm. bedraagt, zoo is zij zeer slank, en de slankste van alle door mij waargenomen |
|||||
|
20
|
|||||||||||||||||||
|
soorten. Zij is in hooge mate verwant aan D. maximus Btsli.
Naar voren toe wordt het lichaam smaller, naar achteren
eindigt het met een korten stompen staart, die evenwel betrek- keiijk langer is dan bij D. maximus Btsli en ook een andere gedaante heeft, daar hij meer uitgerekt is en niet zoo kort af- gerond. Ook de kop wijkt van dien van D. maximus B. af\'; dit lichaamsdeel is namelijk door een slechts zeer geringe ver- nauwing van den romp gescheiden, en bezit noch lippen noch een spoor van papillen, terwijl die bij Bütschli\'s soort wel aan- wezig zijn. De kop eindigt dus naar voren met een stomp ylak, waarin de inondopening gelegen is. De doorn heeft dezelfde eigenaardige gedaante als bij D.
maximus B., eenc gedaante die zeer verschilt van die der andere soorten; hij wordt zeer lang, en zeer fijn vooral naar voren, bezit echter duidelijk drie achter elkander gelegen ver- dikkingen. De oesophagus is aan het voorste gedeelte dun en smal en
wordt bij het achterste derde gedeelte breeder. De geslachtsorganen liggen ten opzichte der in het midden
van het lichaam geplaatste vulva symmetrisch. Het mannetje bleef mij tot dusverre onbekend.
|
|||||||||||||||||||
|
Afmetingen in Vi6o8ten van een millimeter.
|
|||||||||||||||||||
|
N». 2.
|
|||||||||||||||||||
|
N°. 1.
|
|||||||||||||||||||
|
Oesophagus . . . .
Gr. oes. — vulva . Vulva — anus . . Staart......
Geheele lengte. . .
Breedte vulva . . . Breedte gr. oes. . . Breedte voorrand . . Vhlb........
Vhol.......
Vhsl........
|
|||||||||||||||||||
|
5 5
350 470 8\'/.
885
!i
7
2
OS
ir,
102
|
|||||||||||||||||||
|
I
Aanmerking: de opgave van
de lengte en de betrekkelijke lengte van den oes. bij N". 1 is niet juist, daar de oes. bij dit ex. gekronkeld lag en dus de maat te kort. Daardoor zal de betrekkelijke lengte wel bij beide exx. 12 bedragen hebben. |
|||||||||||||||||||
|
/o
370
430
8
880
87.
7
|
|||||||||||||||||||
|
110
12 110
|
|||||||||||||||||||
|
■il
|
|||||
|
Dorylaimus papillatus Bast.
Plaat IV. Fig. 5. Deze ook in Duitschland en Engeland voorkomende soort
behoort tot de gemeenste, de aarde bewonende, Dorylaimen. Men treft haar gedurende voorjaar en zomer menigvuldig aan de wortels van mos en grasplanten aan. De rond Leiden waargenomen exemplaren dezer soort bo-
den evenals die, welke Bütschli waarnam, verschillen van de beschrijving, die Bastian van zijne soort geeft, hoewel de verschillen onzer Leidsche van een andere natuur zijn. Voor- eerst zijn de hier levende voorwerpen slanker en grooter dan de Engelsche, mijne exemplaren bereikten eene lengte, die tusschen 2,6 mm. en \'6,\'A mm. afwisselde, terwijl de Engelsche slechts 2,5 mm. lang werden; zonder twijfel echter heeft Bastian slechts jonge dieren gezien. Hierin ligt misschien ook de reden van de meerdere slankheid onzer voorwerpen, daar die met den leeftijd dikwijls toeneemt. In overeenstemming met die meerdere lengte is ook de oesophagus, die iets korter was. De betrekkelijke lengte van den staart komt met die der
Engelsche voorwerpen geheel overeen, zoodat ik in het geheel niet aan een verschil onzer dieren en der Engelsche denken kan. De zes koppapillen zijn zeer duidelijk waar te nemen. Opmerkelijk is het, dat, terwijl ik mij zoo lang (bijna een
geheel jaar) met het onderzoeken van aarde bezig gehouden heb, ik geen mannetje ontmoet heb; deze moeten bij onze soort al bijzonder zeldzaam zijn. |
|||||
|
22
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Afmetingen in Vwo***" van een millimeter.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Dorylaimus rhopalocercus n. sp.
Plaat IV. Fig. 6._c. Deze soort is aan de gedaante van zijnen staart gemakkelijk
te herkennen. Zij bewoont vocbtige mot riet begroeide kleiaarde niet verre van Leiden, waar ik baar in de maand Juni aantrof in talrijke exemplaren. Hare lengte (ik vond wederom slecbts wijfjes) bedraagt
1,7—1,9 mm., zij is iets korter dan de algemeen voorkomende D. papillatus B. en nagenoeg zoo lang als, of\' iets langer dan D. tritici B. Haar lichaam is zeer slank van vorm, terwijl zij behalve daardoor ook door den bouw van den kop en van den staart licht van andere soorten kan worden onderscheiden. De kop, dooi1 eene vernauwing van den romp gescheiden, is min of meer halfbolvorniig, bezit de typische laterale balssleuven, doch het was mij niet mogelijk het bestaan van lippen of papillen aan te toonen; op de afbeelding heb ik wel is waar papillen, in twee kransen, aangeduid, doch ik wilde daarmede slechts cenige zeer zwakke en wellicht niet aanwezige uitsteeksels aan- duiden, die ik meende te onderscheiden. De doorn is gewoon van |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
23
|
||||||||||||||||||||||
|
vorm; de oesophagus, die V* van de geheele lengte van liet dier
lang is, is in zijn voorste helft zeer dun en gaat op zijn midden langzamerhand in de breedere achterste helft over. De vulva ligt op liet midden van liet lichaam of* soms iets vóór het midden. De hoogst karakteristieke staart is half bolvormig en breeder dan het lichaam even vóór den anus; daardoor verkrijgt dit ge- deelte van het lichaam een knodsvormig voorkomen. De achter- rand van den staart is duidelijk cirkelvormig, zondereen stompe spits, zooals bv. bij D. elongatus mihi. De geslachtsorganen zijn symmetrisch. De afmetingen van deze soort in ^/m\'*"\' van een millimeter zijn:
|
||||||||||||||||||||||
|
N°. 1
9
|
N°. 2
9
|
N°. 3
9
|
||||||||||||||||||||
|
Oesophagus. . .
Gr. oes. — vulva Vulva — anus . Staart.....
Geheele lengte .
Breedte vulva. . Breedte gr. oes. Breedte anus . . Vhlb......
Vhol......
Vhsl......
|
||||||||||||||||||||||
|
121
100 250 ."> 475 12 11% 8\'A 10
1
95 |
105
100 210 5%
420 10% io1/,
8
10 1
«o |
|||||||||||||||||||||
|
110
110 240 57.
465
12
H%
8%
89
4%
87
|
||||||||||||||||||||||
|
Aanmerking : door
deze afmetingen blijkt, dat de staart bij meerdere lengte van het lichaam betrekkelijkkorter wordt. |
||||||||||||||||||||||
|
Dorylaimus tritici Bast.
Plaat IV. Fig. 7R_C. Het werd mij niet geheel en al zeker of de dieren, die
ik onder bovenstaanden naam wensch te beschrijven, werkelijk dezelfde zijn als die Bastian gezien heeft. Ik trof hen hoogst zeldzaam aan in het najaar en in den winter zoowel bij Leiden als te Middelburg, waar zij tusschen wortels van mos- en gras- planten leefden. |
||||||||||||||||||||||
|
24
|
|||||
|
liet voorste gedeelte van het slanke licliaani, dat 1,4—1,6
mm. lang wordt, blijft zich in breedte tot nabij den kop tamelijk gelijk, doch gaat alsdan plotseling in dit door de gewone halsinsnoering van den romp afgescheiden lichaamsdeel over. Aan den kop vermocht ik noch lippen noch papillen te onderscheiden; na den dood was de vorm van den kop en der lialsvormige insnoering eenigermate veranderd. De oesophagus die bijna \'/( van de geheele lengte meet, is in zijne voorste helft zeer eng en gaat nagenoeg op zijn midden plotseling in de breedere achterste helft over. De zijvelden zijn breed, metende meer dan \'/3 van de
middellijn der dwarsche doorsnede van dezen worm, overigens ver- toonde de huid geene bijzonderheden. De staart is kort en van eene stompe spits voorzien, ter-
wijl zoowel de dorsale als de ventrale oppervlakte eenigermate uitgehold zijn. De huid vóór den anus vertoont de typische schuine strepen ,
terwijl zich de staart nog kenschetst door eene mediane praeanale rij van 10 of 11 papillen, waarvan er een onmiddellijk bij den anus gelegen is op een afstand van 0,008 mm. (geheele lengte 1,4 mm.). De overige papillen bevinden zich niet op gelijke afstanden van elkander verwijderd; van voren af beschouwende neemt de afstand tusschen telkens twee papillen langzaam toe, zoodat de afstand der 7e—8e papil reeds 3/o55 mm. bedraagt, daarop staat echter de achterste of laatste papil weder dichter bij de voorlaatste, daar haar afstand 3/35; mm. bedraagt; de af- stand dezer achterste papil tot de anaalpapil is 14/255 mm. (ge- heele lengte van den worm 1,4 mm.). Do gedaante dezer pa- pillen is die eener lage schijf; de zenuw is duidelijk bij ieder waar te nemen. De beide spicula zijn gelijk van vorm, hoekig in het midden <ieboj;en en bezitten eene in het midden verloo- pende verdikte chitine-streep, zooals wel bij alle soorten van dit geslacht voorkomt. De echte D. tritici B. is nu wel veel minder slank van
lichaam dan het kortste mijner beide exemplaren, doch het andere en wèl Middelburgsche exemplaar staat in slankheid tus- |
|||||
|
25
|
|||||||||||||||||||||
|
schen de beide eerste in, zoodat ik daarin grond vind om onze
dieren tot D. tritici B. te brengen De soms moeilijk waar te nemen anaalpapil heeft de Engelsche onderzoeker over het hoofd gezien. |
|||||||||||||||||||||
|
Afmetingen in Vi6o"ten van een millimeter.
|
|||||||||||||||||||||
|
N°. 2
|
|||||||||||||||||||||
|
N\'.l
|
|||||||||||||||||||||
|
Oesophagus.......
Gr. oes. — anus . . . .
Staart.........
Gclieele lengte.....
Breedte in het midden . .
Gr. oes. — voorste papil. Voorste — achterste papil . Vhlb..........
Vhol..........
Vhsl..........
|
56
193 *7.
253\'/, 67.
168
16
3H
*7.
56
|
||||||||||||||||||||
|
tl
176
5
225
.5
|
|||||||||||||||||||||
|
Aanmerking: N°. 1
is het I.eidsche, N°. 2 liet Middelburgsehe exemplaar. N°. 1 heeft 10, N°. 2 11 praeanale papillen. De verschillen van beide exemplaren zijn zonder twijfel indi- vidueel |
|||||||||||||||||||||
|
15
5
45
|
|||||||||||||||||||||
|
Dorylaimus borborophilus n. sp.
Plaat IV en V. Fig. 8a_i. Deze soort bewoont niet den grond, doch koemest, waarin
men haar in bet najaar in volwassen staat en talrijk aantreft, zoowel mannetjes als wijfjes, hoewel de eersten minder veelvuldig voorkomen dan de laat sten. Ik vond haar bij Leiden. De mannetjes bereiken eene lengte van 1,25 mm., de wijfjes
worden langer en meten tot 1,92 mm., beide sexen hebbende- zelfde betrekkelijke dikte en zijn niet zoo slank van vorm als de meeste andere soorten van dit geslacht; het meest komen zij in dit opzicht overeen met D papillatus B., hoewel die nog iets slanker is. Deze wormen behooren dus ook tot de kleinere soorten van dit bij ons te lande aan verschillende vormen zoo rijke geslacht. Naar voren blijft de dikte van het lichaam zich tamelijk
|
|||||||||||||||||||||
|
26
|
|||||
|
gelijk; naar achteren eindigt het met een stompen afgeronden
en korten staart; de kop is, naar liet mij toescheen, zeer afwijkend gebouwd, doch ik slaagde er niet in zijne natuur te leeren kennen (misschien moge dit daaraan worden toegeschre- ven dat deze soort de eerste door mij waargenomen Dorylaimus was). Hoewel hij lateraal gelijk de andere soorten halssleuven bezit, is hij niet door eene vernauwing of insnoering van den romp gescheiden; aan de inediane zijden is hij stomp afgerond zonder papillen (lippen vond ik in het geheel niet); aan de late- rale zijden bespeurde ik aan de zijhoeken telkens twee lage stompe uitsteeksels, die mogelijk papillen zijn. Rond en onmiddellijk nabij de mondopening bevinden zich twee of vier uitsteeksels. Soms kwam het mij voor, of er uit de laterale halssleuven een zekere stof gesecerneerd werd. De huid vertoonde, behalve duidelijke zijvelden, ook me-
diaanvelden, die ik vroeger reeds beschreef: ik trof deze laatsten nog slechts aan de ventrale zijde en wel bij de wijfjes aan; ove- rigens heb ik er de mannetjes nog niet op onderzocht. De oesophagus had bij de mannetjes de lengte van V«» bij
de wijfjes van \'/6 der geheele lichaamslengte en vangt, zooals meestal, bij zijne insertie aan den doorn, met eene ellipsoidische verdikking aan; daarop wordt hij enger om op het midden zijner lengte plotseling breeder te worden. Dikwerf ligt hij in de lichaamsholte gekronkeld, zooals zulks meer soorten vertoonen. De wanden bezitten in de achterste helft dikwerf met vocht gevulde lacunen. Het voorste vernauwde gedeelte wordt door het zenuwstelsel omgeven, dat vrij sterk ont- wikkeld is. Op de grensscheiding van den oesophagus en den darm zag
ik een klierachtig korrelig orgaan, dat een tak of streng afzendt, die naar de buikvlakte gericht is en waarschijnlijk zich in de spierlaag uitbreidt; wat is de beteeken is van dit orgaan? Het rectum bezit wanden , waarin men weinig korreltjes
aantreft, en die zeer zamentrekbaar zijn, het schijnt door een tusschenschot van den darm afgescheiden te zijn. Aan het uiterste enge gedeelte van het rectum merk ik kliercellen op; ook in- |
|||||
|
27
|
|||||
|
sereeren er zich spiervezelen aan, die haar oorsprong nemen uit
de dorsale spieren van liet lichaam. De geslachtsbuis van het mannetje is tweedeelig, terwijl de
beide eindstammen naar tegengestelde rigting, ventraal ten opzigte van den darm verloopen. De beide spicula zijn naar achteren verbreed, in een stompen hoek gebogen en loopen puntig uit; in het verbreed gedeelte bevindt zich weder eene verdikte streep. Nabij het buitenuiteinde ligt een chitineus gebogen orgaan , dat wellicht de rol van de accessorische stukken vervult. Uitwendig is\' het achterste lichaamsdeel zeer karakteristiek.
Onmiddellijk bij en vóór den anus liggen twee gelijke kegelvor- mige papillen en wel naast elkander, dus in eene rigting die dwars staat op de mediaanlijn. Door deze ligging misleid, be- inerkt men soms slechts ééne papil. Een weinig meer naar voren, even vóór de plaats waar de darm in het rectum over- gaat, ligt eene derde thans zuiver mediaan gelegen papil, die grooter is dan de beidt; andere doch dezelfde gedaante heeft; al de papillen vertoonen een fijn spitsje op den top. Praeanaal, doch misschien ook postanaal, bespeurt men aan de huid weder de typische schuine strepen , die tot op de hoogte van de voorste papil worden aangetroffen. De eigenlijke staart heeft nu ook nog eigen papillen en wel twee geheel aan het uiteinde en aan de ventrale vlakte, en die derhalve in liet oog vallen als de worm op zijne dorsale vlakte ligt, alsmede twee anderen, die ook aan het uiteinde van den staart gelegen zijn , doch meer aan de dor- sale vlakte. Dergelijke postanale papillen trof ik hij geen an- deren Dorylaimus aan ; zij zijn evenwel uiterst klein en dus kun- nen zij gemakkelijk over het hoofd worden gezien. Ten opzichte van de vrouwelijke geslachtsdeelen valt te ver-
melden dat de vulva een weinig achter het midden van het lichaam gelegen is en den vorm eener kruisgewijze spleet heeft. Zij voert in de vagina waaraan zich spieren insereeren , die waarschijnlijk haar oorsprong uit de huidspieren nemen. De uterus is kort en deelt zich spoedig in twee buizen , die zeer symmetrisch gelegen zijn; deze buizen keeren zich vervolgens om naar de rigting van de vulva. De eieren zijn langwerpig ovaal. |
|||||
|
•28
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Deze interessante soort is, wat liet mannetje betreft, door
den vorm en eigenschappen van den staart op liet eerste gezigt te herkennen, docli ook het wijfje biedt genoeg punten van onderscheid aan. De eenige soorten, waarmede het wijfje ver- ward zoude kunnen worden, zijn de D. obtusicaudatus B. en D. tritici Bast. Bij de eerste soort evenwel is de kop door eene zeer duidelijke insnoering van den romp afgescheiden, is de lichaamsbreedte betrekkelijk grooter en verschilt ook de woon- plaats: — zonder twijfel verschilt ook de bouw van den kop bij beide soorten. Van D. tritici B. wijkt onze soort door ge- heel verschillende mannetjes en veel korteren oesophagus af. Overigens is het niet te ontkennen dat het dikwijls zeer las-
tig is, de wijfjes van verwante Dorylaimen te onderscheiden, wat evenwel meestal het gevolg is van onvoldoende beschrijvingen. Afmetingen in millimeters.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
N°. 7
Jong en
gcslachts-
loos.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
N°. 2
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
N°. 5
9 |
N°. 6
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
N\\ 1
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Oesophagus .....
Gr oes.— einde lichaam
Gr. oes — vulva . .
Vnlva — einde lichaam
Geheele lengte....
Breedte in liet midden of
bij vulva..... Vhlb.........
Vhol.........
Verh. afstand vulva —
einde lichaam tot de geheele lengte . . . |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
0.31
0.94 |
0.34
0.91 |
0.303
0.625
0.94 1.92
|
0.363
0.57
0 844 1.77 0.062
28 5 |
0 18
0.294 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1.25
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
0.474
0.02
24 27.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1.25
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
0.047.0 051
27 | 25 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
89
|
|||||
|
Dorylaimus gracilis n. sp.
Plaat V. Fig. 9.^c. Dorylaimus gracilis is van de vorige soorten aanstonds
door den vorm van zijnen staart te onderscheiden , die, gelijk bij de volgende soort, zich kort gebogen en spits toe- loopende voordoet. Hij bewoont vrij algemeen zanderige klei- aarde aan de wortels van mos in drooge slooten op het eiland Walcheren, waar men hem reeds in Maart volwassen vinden kan. Van de Dorylaimen, die, door andere schrijvers beschreven,
een gelijk gevormden staart bezitten. zooals D. torpidus B., kan onze Walchersche soort aanstonds onderscheiden worden door hare uitnemende slankheid. Het cijfer toch, dat de ver- houding van de lengte en gemiddelde breedte aanduidt, is bij onze soort juist tweemaal zoo groot als bij de vier tot dusverre bekende Dorylaimen met gelijksoortigen staart. Beide geslachten bezitten dezelfde gedaante en denzelfden staart;
naar voren wordt het lichaam steeds enger en eindigt met een met korte stompe papillen bezetten kop, die aan de laterale zijden halssleuven bezit en overal door eene vernauwing van den romp is afgescheiden. Het juiste aantal der koppapillen bleef mij onbe- kend. De doorn is niet krachtig ontwikkeld; de oesophagus is zeor karakteristiek, daar alleen zijn achterste derde gedeelte ver- breed, doch het voorste gedeelte eng en cylindrisch is. De vulva ligt vóór het midden. De staart van het mannetje
is, behalve met de anaalpapil, nog niet een mediane rij van, naar het schijnt, steeds zeven praeanale papillen bezet; de onder- linge afstand dezer papillen neemt van achteren naar voren langzaam toe. De huid is praeanaal door de typische schuine strepen gekenmerkt. Spicula, gelijk bij alle Dorylaimen, een weinig gebogen, met eene in het midden verloopende chitineuse verdikkingsstreep. Behalve door zijne bijzondere slankheid, wijkt onze D. gra-
cilis, voor zooverre het mannetje betreft, van D. torpidus B. af door het bezit van praeanale staartpupillen, van D. Leuckarti Bisli door den tamelijk regelmatigcn stand dezer papillen en |
|||||
|
30
|
||||||||||||||||||||||||
|
meerdere grootte , van D. Carteri B. door een geringer,
van D. iners B. door een grooter getal staartpapillen , en waarschijnlijk langeTen oesophagus. Voor de wijfjes mogen voorloopig de afmetingen als voornaamste kenmerken dienen. D. graciüs milii bereikt, liet wijfje eene lengte van 1,65
mm., het mannetje eene van 1,85 mm.; hier heeft dus, ten op- zichte van de lengte van beide geslachten , het omgekeerde plaats als bij mijnen D. borborophilus. Afmetingen in \'/s*)9"" van een millimeter.
|
||||||||||||||||||||||||
|
N°. 1
|
||||||||||||||||||||||||
|
N°. 2
9
|
||||||||||||||||||||||||
|
Oesophagus ........
Gr. oes. — anus......
Staart (uitgerekt gedacht) . .
Gr. oes. — voorste papil . . Ruimte der 7 papillen . . . Lengte van den doorn . . . Lengte der spicula.....
Gehcele lengte.......
Gr. oes. — vulva.....
Vul va — anus.......
Breedte in het midden . . .
Breedte bij gr. oes.....
Breedte anus.......
Vhlb...........
Vhol...........
|
||||||||||||||||||||||||
|
50
380 11
335 30
9 12
445 |
75
|
|||||||||||||||||||||||
|
13 a 14
|
||||||||||||||||||||||||
|
Aanmerking: bij
N°. 1 is de lengte van den oes. te kort, daar deze bij dit exemplaar gekron- keld lag; van daar is het cyf\'er dat de betrekkelijke lengte uitdrukt, niet ver- meld. |
||||||||||||||||||||||||
|
395
105
215
11
10
86
57,
|
||||||||||||||||||||||||
|
13
10 10
37 |
||||||||||||||||||||||||
|
Dorylairnus rimilis n. sp.
Plaat V. Fig. 10a_d. Deze soort is ten hoogste aan de vorige verwant, daar zij
evenzoo behoort tot die Dorylaimeu, wier staart kort en gebogen is en spits toeloopt. Desniettemin houd ik haar voor soorte- lijk verschillend. Ik trof haar in de wintermaanden bij Leiden in volwassen
|
||||||||||||||||||||||||
|
3]
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
staat, doel) zeldzaam aan, waar zij zuivere kleiaarde aan de wor-
tels van mos bewoont. Van deze soort vond ik geen e mannetjes. Vooreerst dan bereikt zij eene meerdere grootte dan de vo-
rige soort; de lengte van drie wijfjes bedroeg resp. 2,44—2,45 en 2,51 mm.; daarbij is zij evenwel even slank en dus door die slankheid weder gemakkelijk van de vier door Bastian en Bütschli beschreven soorten te onderscheiden. De doorn is vrij krachtig en breed; aan den door eene ver-
nauwing van den romp gescheiden kop, waaraan ook halssleu- ven aanwezig zijn, bevinden zich zes lippen met, naar ik geloof, tien papillen, welke naar de gewone wijze gerangschikt zijn. De staart is betrekkelijk veel korter dan bij D. Leuckarti Btsli. De oes. ging reeds op zijn midden in de breedere achterste
helft over en verschilt dus van dien van D. gracilis. Hoewel ik mij overtuigd houd, dat deze dieren eene eigen
soort vormen, zoo zoude het toch niet nutteloos zijn haar nog eens nauwkeurig met D. gracilis n. sp. te vergelijken en betere punten van verschil op te geven. De geslachtsorganen lagen symmetrisch ten opzichte der vulva.
Afmetingen in l/\\eo*Ua van den millimeter.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
82
|
|||||
|
Dorylaimus Bastiani Btsli.
Plaat V. Fig. 1 la_i,. (Jong exemplaar.) Deze soort komt zeldzaam rond Leiden voor. Ik trof haar
in het najaar in verscheidene exemplaren aan in kleiaarde tus- schen wortels van mos op oude boomen. De afmetingen van een volwassen worm waren, in I/a668te"
van een millimeter: 9
Oesophagus............86
Gr. oes. — vnlva.........118
Vulva — anus..........155
Staart..............29
Geheele lengte..........383 — 1,5 mm.
Breedte vulva........... 9
Vhlb...............42
Vhol............... 41/,
Vhsl...............13
Dorylaimus longicaudatus Btsli.
Plaat V en VI. Fig. 12a_f. Wij komen thans tot de groep der lange staarten dragende
Dorylaimen, waartoe eigenlijk reeds de vorige soort, de D. Bastiani Btsli behoort. Deze laatste heeft echter met betrek- king tot de thans te vermelden soorten een veel korteren staart, waarvan de gedaante bovendien karakteristiek is, zoodat zij niet licht met de volgende verward kan worden. Tot de juist niet algemeen voorkomende Dorylaimen behooren
de wormen, die ik nu, onder bovenstaanden naam uitvoeriger wensch te beschrijven. Men vindt hen bij Leiden aan de wortels van grasplanten in zuivere kleiaarde in het voor- en najaar. De mannetjes worden 2,3—2,47 mm. lang, de wijfjes wor-
den langer, van 2,5—3,26 mm.; het cijfer, dat de verhouding hunner lengte en gemiddelde dikte aanduidt, varieert van 2b"—36. Men ziet dus dat deze wormen zoowel wat grootte |
|||||
|
33
|
|||||
|
als wat gedaante betreft, aan tamelijk groote verscheidenheid
onderworpen zijn. Naar voren neemt het lichaam geleidelijk in dikte af, naar
achteren eindigt het bij de wijfjes in een zeer langen, haarfijn eindigenden staart, die V5 tot l/7 der geheele lengte lang wordt; bij de mamietjes loopt het lichaam achter den anus snel kegel- vormig toe en gaat zoo in een dunner gedeelte over, dat dan langzaam verdunnende eindelijk zeer fijn eindigt. Ook de lengte van dit zeer dunne gedeelte van den staart
varieert van Vis—V20 der geheele lengte van het lichaam. De kop is wederom door eene insnoering van den romp gescheiden en bezit aan de laterale zijden de typische halssleuven. Ik onder- scheid aan den kop vier submediane en twee laterale lippen, die evenwel weinig van elkander geisoleerd zijn. Op ieder dier lippen ineen ik twee papillen waargenomen te hebben, die tel- kens achter elkander staan, zoodat daardoor als het ware twee kransen aan den kop gevormd worden. De kop is vrij laag, nagenoeg driemalen zoo breed als hoog. De mondholte is beker- vormig en de doorn krachtig ontwikkeld. De oesophagus bereikt V*—l/e der geheele lengte, is aan
zijne insertie aan den doorn verdikt, wordt vervolgens cylin- drisch en gaat omtrent het midden van den oesophagus plot- seling in de breedere achterste helft over. De vulva ligt een weinig vóór het midden. Bij het wijfje loopt de staart eerst kegelvormig toe en gaat dan in het lange haarfijn eindigende gedeelte over. De geslachtswerktuigen van het wijfje liggen symmetrisch
aan weerszijden der vulva. Het achterste gedeelte van het lichaam is bij het mannetje
zeer karakteristiek, de gedaante van den eigenlijken staart be- schreef ik reeds boven. Niet ver van den anus verwijderd, ziet men eene rij van twee en twintig zeer lage, schijfvormige en onmiddellijk aan elkander grenzende, mediaan geplaatste papillen. Duidelijk waren de haar innerveerende zenuwen. Aan de schijf van iedere papil nam ik , bij zeer sterke vergrooting, nog een bui- tenstc segment waar. 3
|
|||||
|
34
|
|||||
|
Ook vertoont de staart de bij alle Dorylaimen voorkomende
schuine cuticulairstrepen. Üe geslachtsbuis van liet mannetje is, zooals bij D. borborophilus mihi, tweedeelig, d. i. hij splitst zich in twee strengen, die naar tegengestelde richting verloopen. Karakteristiek zijn ook de spicula met de beide acces- sorische stukken; de eersten zijn in het midden gebogen en aan beide uiteinden vrij puntig, terwijl in het midden een chitineuse verdikkingsstreep te bemerken is. De accessorische stukken eindigen met dunne stompe spits en zijn innig, naar het schijnt, met de spicula verbonden. De cuticula van deze soort is dik en wordt overal, doch
vooral aan het voorste lichaamseinde en aan het kegelvormig gedeelte van den staart door huidpapillen doorboord. Schoon kon ik hier de beide insertieën der doornmembraan
waarnemen. Duidelijk zijn ook de mediaanvelden, vooral de ven- trale, welke, nabij de vulva het breedst, dan spoedig versmal- len en niettemin zeer lang te vervolgen zijn. Hoewel Bütschli geene andere kenmerken van zijne slechts
in één jeugdig exemplaar waargenomene soort vermeldt dan de afmetingen, zoo besluit ik toch tot de identiteit onzer soorten, dewijl de afmetingen in goede overeenstemming zijn en in betere dan ten opzichte van de hierna te beschrijven andere langstaartige Dorylaimen. Het mannetje onzer soort is door zijne eigenschappen zeer
licht te onderscheiden; liet wijfje biedt meer moeilijkheden aan. Het is echter veel langer dan de soort, die ik als D. brig-
dammensis mihi en veel minder slank dan de vormen, die ik onder den naam van D. stenosoma samenvat. Vgl. de beschrij- ving dezer soorten. |
|||||
|
35
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
De afmetingen dezer soort zijn in 7ico,ten van e<>n millimeter.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Aanmerking: N". 1 bezat 22 papillen, N°. 2 was het exemplaar,
dat ik het eerst waarnam en waaraan ik, de papillen voor huid- ringen houdende, deze niet geteld heb. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Dorylaimus brigdammensis n. sp.
Plaat VI. Fig. 13a_f en 14a_b. Deze soort behoort tot die Dorylaimen, welke in beide sexen
een langen haarfijn eindigenden staart bezitten en waartoe, ook de vorige, de D. longicaudatus Btsli telt. Zij komt algemeen |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
36
|
|||||
|
voor in vochtige kleiaarde op het eiland Walcheren, waar ik
haar in Maart volwassen aantrof, het eerst nabij het gehucht Brigdamme. Ook vond ik later in Juni een volwassen mannetje in den-
zelfden grond bij Leiden. De mannetjes worden 1,4 —1,5 mm., de wijfjes 1,7 mm. lang.
Het lichaam dat over het algemeen slanker is dan dat van
D. longicaudatus Btsli, wordt naar voren geleidelijk dunner en draagt een door de gewone halsvernauwing afgescheiden en ook van laterale sleuven voorzienen kop. Deze vrij lage kop bezit papillen, die, ook in hare plaatsing, veel overeenkomst ver- toonen met die van D. longicaudatus Btsli De doorn is met betrekking tot de lengte van den oesophagus korter dan bij de vermelde soort; deze oesophagus, welke bij het mannetje iets langer is dan bij het wijfje en betrekkelijk langer dan bij D. lon- gicaudatus gaat op het midden zijner lengte vrij snel in de bree- dere achterste helft over. De staart wordt bij het wijfje, even achter den anus, smaller
en loopt vervolgens haarfijn uit, zoodat hij in gedaante geheel overeenstemt met dien van het wijfje van D. longicaudatus Btsli. Ook zijne lengte is bij beide soorten dezelfde. Bij het mannetje is het achterste gedeelte van het lichaam
karakteristiek voor onze soort: vóór den anus ziet men behalve de onmiddellijk bij den anus gelegen anaalpapil, eene mediane rij van zes of zeven papillen, waarvan de onderlinge afstand van voren naar achteren toeneemt, met uitzondering van de ach- terste papil , die even ver van de voorlaatste afligt als de voorste in de rij van de tweede. Bij het Leidsche exemplaar stonden de vijf voorste papillen even ver van elkander af. Zij zijn laag en klein, doch de haar innerveerende zenuwen zijn duidelijk waar te nemen. Ter zijde van deze rij vertoont de huid weder de gewone schuine strepen. Onmiddellijk achter en bij den anus ligt eene zwakke verhevenheid. De staart ver- schilt daardoor van dien bij D. longicaudatus, dat hij minder plotseling doch meer geleidelijk in het lange dunne gedeelte overgaat en veel langer is. |
|||||
|
67
|
|||||
|
De als altijd gebogen spicula zijn veel korter in vergelijking
tot de lengte van den staart dan bij longicaudatus; iu gedaante komen zij tamelijk overeen, doch miste ik hier de accesso- rische stukken. Terwijl het gemakkelijk valt de mannetjes van beide soorten
te onderscheiden, is het weder lastiger de wijfjes van D. longicau- dattis B. en D. brigdammensis te herkennen; die van de laatste soort zijn evenwel veel korter, hebben een langeren oesophagus, betrekkelijk korteren doorn en iets langeren staart. Ik wil hier dus wijzen op de moeilijkheid oir. de wijfjes
van, wat de mannetjes betreft, zeer verschillende Dorylai- men te onderscheiden en op de noodzakelijkheid om de beschrij- vingen dezer dieren van vele en juiste opgaven der afmetingen en van afbeeldingen te laten vergezeld gaan. Veel algemeener nu dan de beschreven soort, ja even veel-
vuldig als D. papillatus B. in kleiaarde aan de wortels van allerlei planten levende, trof\' ik langstaartige Dorylaimen aan, waarvan ik ook na langdurige studie, nog niet weet op te geven of zij met D. brigdammensis identiek zijn, dan of zij eene eigen soort vormen. Ik wil hier niet alles vermelden wat ik omtrent deze dieren ,
die ik voor eene afzonderlijke species hield en met den naam van D. stenosoma doopte, heb opgeteekend. De punten van ver- schil zijn voornamelijk deze, dat deze dieren eene meerdere lengte bereiken, namelijk van 2,5 mm. in beide geslachten , dan echter ook dat zij dikwijls veel slanker zijn dan de als D. brigdammen- sis beschreven soort. Men zou nu kunnen beweren dat het ge- makkelijk was beide dieren te onderscheiden: het tegendeel is waar, en het is mij ten duidelijkste gebleken, dat het onder- scheiden van soorten bij de in het vrije levende Nematoden soms aan groote moeilijkheden onderworpen is. Een der bezwaren ligt hierin dat ik noch bij D. brigdammensis noch bij deze dieren een duidelijk denkbeeld kon vormen van den bouw van den kop, hoewel ik telkens bij het ontmoeten van D. stenosoma meende dat zijne kop anders gebouwd was als die van brigdammensis. |
|||||
|
38
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Een tweede punt, dat mij in de war bracht, was de groote
veranderlijkheid in afmetingen, daar ik toch voorwerpen, die ik voor D. stenosoma hield, vond, welke even lang waren als de echte brigdammensis, en in dat geval ook betrekkelijk dezelfde dikte hadden. Wat nu het eigenaardige aangaat, dat ik aan den kop van
D. stenosoma meende te zien , dit is eerst de gewaande meer- dere hoogte van den kop, en tweedens zijn het gebogen verloopende kammen in de submediaanstreken. Hoe het dan ook wezen moge, ik heb op deze moeilijkheid
gewezen, en aan later onderzoek blijve het voorbehouden om uit te maken of deze Dorylaimen, die tot de veelvuldigst voorko- mende behooren, al dan niet een zelfde soort uitmaken. Afmetingen van den echten D. brigdammensis mihi in l/Si0\'itn
van een millimeter. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
N". 1
|
N°. 4
9
|
N°. 5
9
|
N°. 6
9
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
N°. 2
d1
|
N°. 3
9
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Oesophagus ........
Gr. oes. — anus......
Gr. oes. — vulva.....
Vulva — anus.......
Staart..........
Geheele lengte.......
Lengte doorn.......
Gr. oes. (5 — voorste papil .
Voorste papil — anus c? . . Lengte spicula.......
Voorrand kop — hersenring .
Breedte in het midden . . . Breedte gr. oes.......
Breedte anus........
Vhlb............
Vhol............
Vhsl............
|
82
|
74
180 |
76
67
140 75
358 10
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
7:>
110
150
85 400
10
|
7*
7H
150 «7
393 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
«0
75
170 85
410 10
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
f>:>
360
180 ;!.-»
8
38
»7.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
56
310 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
8\'A
|
97.
97,
6 38
5 5 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
97,
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
10
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
10
01/ 0 / j
6%
40
5
5 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
35\'A
4
5
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
43
5
5 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
311
5 5 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
4
6 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
:;«.»
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Afmetingen van D. stenosoma in 7i6o,tei1 van een millimeter.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
N".8
Jeug-
digc vorm. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
N°. 3
9
|
N°. 6
9 |
N°. 7
9
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
N°. 1
|
N". 2
|
N°. 5
9 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
N°. 4
9
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
38
90 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Ocsophagu». . .
Gr. oes. — anus Gr. oes. — vul va Vulva — anus . Staart .....
Geheele lengte .
Breedte in hetmidden Breedte gr. oes . . Lengte spicula . . Vhlb.......
Vhol.......
Vhsl.......
|
68
78
170
85 396
8 7%
50
67,
47,
|
78
76
155
55 359
8 8
15
5 6 |
50
43%
95
45
235!
6
6
40
47..
57, |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
72
71
140
68
350
7
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
61
285 |
77
80
175
65
397
87.
87. 45
5 6 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
i;t
155
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
S7
241 !
6 c>
6
40
5
67,
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
60
406
87, 87» 77, 48 67,
67,
|
40
168
4
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
50
5
57,
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
42
47,
4 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Aanmerking: N°. 3 en N°. 7 waren voorwerpen zonder eieren;
van de overigen weet ik niet of zij eieren bij zich droegen. Een exemplaar dat wel een ei had, doch waarvan ik de maten niet ver- meld , komt in afmetingen geheel met N°. 6 overeen. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
III.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Tylophakynx n. gen.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Dit geslacht, nieuw voor de wetenschap, behoort tot de
belangrijksten der door mij waargenomen geslachten en wel omdat het licht verspreidt omtrent de phylogenie van Tylencholaimus, Tylenchus en Aplielenchus. Alvorens tot deze theoretische beschouwing over te gaan,
willen wij de voornaamste kenmerken in oogenschouw nemen. Hoogst belangrijk is de bouw van den pharynx; deze be-
staat uit drie min of meer gebogen staven, die aan haar einde ieder van een knobbel voorzien zijn; zij loopen evenwijdig of divergeeren zelfs min of meer naar voren. De oesophagus |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
40
|
|||||
|
is als bij Tylenchus gebouwd en bezit een paar bulbi. De huid
is geringd. De geslachte werktuigen zijn tweedeelig en wijken dus af van die van Tylencholainius, Tylenchus en Aphelenchus; eene bursa bij het mannetje is afwezig. Ik beschouw nu deze wormen als ten hoogste verwant aan
de primitieve stamouders der Tvlencholaimen, Tylenchen en Aphelenchen , aan de hypothetische Tylolaimi; uit deze laatsten , welke een gelijk gebouwden pharynx bezaten, doch een oeso- phagus als bij Dorvlaimus en Tylencholaimus, ontstonden de Tylopharynges hoofdzakelijk door verandering van den oesopha- gus, die nagenoeg denzelfden bouw kreeg als wij bij Tylenchus aantreffen. Uit andere Tylolaimi ontwikkelden zich wormen, wier ge-
slachtswerktuigen, in stede van tweedeelig, zooals nog bij de Tylopharynges, enkelvoudig en niet verdeeld waren. Uit deze wormen ontstonden de Tvlencholaimen door meerdere aaneensluiting en meer convergeeren der geknobbelde chitinstaven; wat hun overig maaksel betreft, ondergingen zij weinig verandering. Uit deze wormen ontwikkelden zich eindelijk, behalve de Tyleneho- laimen , ook de Tylenchen en Aphelenchen door volkomen aan- eensluiting der chitinstaven, zóódat die den speer vormden, zoo- als die zich tegenwoordig voordoet, dan ook door wijziging van den bouw van den oesophagus. De Tylopharynges beschouw ik dus als zeer oude vormen , die
na verwant zijn aan de wel waarschijnlijk uitgestorven Tylolaimen. Wat de tegenwoordig levende geslachten betreft, zijn zij
verwant aan de stamouders der Ironi, Dorylaiini, Odontosphae- riden aan de eene zijde en aan de Tylencholaimen, Tylenchen en Aphelenchen aan de andere zijde. Tylopharynx striata n. sp.
Plaat VI. Fig. 15a_,,. Deze merkwaardige dieren zijn tamelijk zeldzame wormen,
die men reeds in April volwassen aantreft in vochtige kleiaarde aan de wortels van grasplanten in de omstreken van Leiden. |
|||||
|
il
|
|||||
|
Beide geslachten bereiken dezelfde lengte van bijna 1 millimeter,
bij een gemiddelde dikte van 0,026 mm.; de staart neemt bij mannetje en wijfje \'/s der geheele lengte in, zoodat deze wor- men zich daardoor gemakkelijk laten herkennen. Nog sneller vallen zij in het oog door de fraaie wijze waarop de huid ook in de lengte gestreept is, op eene wijze zooals ik nog bij geen andere vrije nematode waarnam. De strepen loopen namelijk zeer regelmatig en evenwijdig over
het geheele lichaam, met uitzondering van het lange dunne gedeelte van den staart. Overigens zijn deze wormen ook dwars geringd, hoewel deze ringen slechts bij sterke vergrooting, het best aan den kop zijn waar te nemen. De kop vertoont geene lippen of papillen ; op de hoogte van
het midden van den reeds vroeger beschreven pharynx is hij vernauwd en van vier submediaan verloopende cuticulaire verdikkingen voorzien, die naar achteren heen spoedig eindigen; dientengevolge krijgt hij een min of meer vierzijdig voor- komen. De oesophagus meet in beide geslachten nagenoeg i/6 der geheele lengte; reeds boven beschreef ik hem. Het vóór den pharynx liggend vestibulum is min of meer cylindrisch. Aan den middelsten scherp afgeteekenden bulbus bemerkt men radiaire spierfibrillen; hij geleidt in eene achterste verwijding, die uit groote cellen schijnt gevormd te zijn. In den middelsten bulbus is het lumen knopvormig verbreed en, zooals in het voorste gedeelte van den oesophagus, door chitin begrensd; achter den middelsten bulbus houdt deze chitineuse begrenzing op. Bij beide geslachten neemt het lichaam achter den anus snel in dikte af en loopt kegelvormig toe; het gaat alsdan over in den haarfijn eindigenden staart, die l/t der geheele lengte bedraagt. De spicula zijn fraai gebogen, zeer slank en bezitten één
(of twee) accessorisch stuk. De staart van het mannetje heeft geen bursa, doch wel papillen; ik onderscheidde geene mediane, alleen laterale papillen; met zekerheid nam ik er drie vóór den anus waar, waarvan twee voorste meer mediaanwaarts gelegen waren en de derde nabij den anus, doch meer lateraal geplaatst was. Even achter het midden van het breede gedeelte van den |
|||||
|
12
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
staart vond ik eene vierde papil, die evenzeer lateraal gelegen was,
terwijl ik eindelijk eenige papillen opmerkte, onmiddellijk daar waar de staart in het lange dunne gedeelte overgaat. De ge- slachtsdeelen van het mannetje bleven mij onbekend, daaren- tegen strekten die van het wijfje zich als bij Dorylaiinus regel- matig en symmetrisch aan iedere zijde der vulva uit; deze laatste is een weinig achter het midden van het lichaam gelegen, zoo men het dunne gedeelte van den staart niet mederekent. De afmetingen, in VW6" van den millimeter, zijn:
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
IV.
Tylencholaimus n. gen.
Syn.: Tylenchus Btsli. (pt.) Bütschli publiceerde in zijne „ Bei trage zur Kenntniss der
freilebenden Nematodon, Drcsden 1873" de beschrijving en af- beelding van een worm, dien hij, wel is waar, in het geslacht |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
13
|
|||||
|
Tylenchus Bast. plaatste, doch in een aanhangsel achter de be-
schrijving zijner overige Tylenchen invoegde. De redenen , waarom hij dit dier niet onder de echte Tylenchen opnam, waren deze, dat deze worm een tal van eigenschappen met het geslacht Dorylaimus gemeen had. Ik heb het geluk gehad twee voor de wetenschap nieuwe
Nematoden te vinden, die in de wezenlijkste kenmerken met Bütschli\'s Tylenchus mirabilis overeenkomen. Ik stel derhalve voor, voor deze drie soorten een nieuw geslacht te vormen, waaraan ik den naam van Tylencholaimus geef. Dit geslacht bevat dus dieren, die tusschen Dorylaimus en Tylenchus in gelegen zijn en wel meer bepaaldelijk den bouw van den oeso- phagus en liet histologisch maaksel van het ovarium (ook ik vond tot dusverre slechts wijfjes) met Dorylaimus, den mond- doorn en de gedaante der geslachtswerktuigen met Tylenchus gemeen hebben. Phylogenetisch moeten zij als vormen beschouwd worden, die ouder zijn dan de Tylenchen en Aphelenchei>. Tylencholaimen zijn dus aan liet bezit van een een weinig min-
der souden Tylenchus-doorn in den kop en een oesophagus zonder bulbi, doch met verdikte chitinbuis in de achterste helft gemakkelijk van de overige Nematoden, en meer in het bij- zonder van Tylenchus B. en Aphelenchus B. te onderscheiden. Deze dieren bewonen den grond aan de wortels van planten.
Tylencholaimus minimus n. sp.
Plaat VI. Fig. 16a_„. Deze dieren leven zeer talrijk aan de wortels van gras-
planten en behooren onder de meer algemeen voorkomende aard-nematoden; ik vond hen het voorjaar en den zomer door bij Leiden. Hoewel zeer aan de door Bütschli beschreven soort, Tylen-
clius mirabilis Btsli verwant, kunnen deze Leidsche Tylencho- lainien toch licht onderscheiden worden. In de eerste plaats bereiken onze dieren hoogstens de lengte van 0,63 mm., zooals ik door het nieten van vele volwassen voorwerpen te weten |
|||||
|
44
|
|||||
|
kwam , terwijl de Duitsclie soort 1 mm. lang wordt. Do oeso-
phagus is bij T. minimus langer, daar liij constant een derde van de geheele lichaamslengte bereikt, bij T. mirabilis Btsli l/i; vooral echter doet zich ook de kop van onze wormen anders voor, daar die uit twee platte, op elkander geplaatste en afge- ronde, misschien echter kantige schijven bestaat, waarvan de fijnere bouw mij evenwel een raadsel bleef: alleen kwam mij het voorkomen van papillen als vrij zeker voor. Vergelijkt men echter Bütschli\'s afbeelding met de mijne,
zoo zal men moeten bekennen, dat het maaksel werkelijk verschilt. De doorn is bij dit dier niet solide, zooals hij bij de echte
Tylenchen althans schijnt te wezen, doch bestaat duidelijk uit drie, aan het achtereinde geknopte staven, welke naar voren convergeeren. Onze wormen hebben dezelfde betrekkelijke dikte en dezelfde
respectieve staartlengte, hoewel de staart bij T. minimus afge- ronder is en niet zoo bochtige wanden bezit, als men, afgaande op de afbeelding bij Bütschli, voor T. mirabilis Btsli zou moe- ten aannemen. De vulva ligt bij mijne soort, gelijk bij de Duitsclie, achter
het midden van het lichaam en wel op de grens van het mid- delste en achterste derde gedeelte der geheele lengte. De mannetjes vond ik niet, hoewel ik er met inspanning
naar gezocht heb. |
|||||
|
I\'.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
Afmetingen in VW1"1 van een millimeter.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
N°. 1.
|
Nu. 5.
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
N°. 2.
|
N°. 3
|
N°. 4.
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
19
;>7
37
■1
7
1481/,
23
3
27 |
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
Oesophagus.....| 48
|
5)
51 l>>
»;
i 157
2*
3
2(1
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
:>2
59 3;»
.\'»
•i
6J/S
155 24 3
31 |
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
;>2
;>7 46 6*/.
1
7
161
2.\')
3
25 |
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
58
45 1
7 1561/, 22 28\'/.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
Gr. oes. — vulVa.
Vulva -— anus . . Staart......
Speerlengte . . .
Breedte bij vulva . Geheele lengte . . Vhlb......
Vhol.......
Vhsl.......
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
Aanmerking: onder speerlengte versta ik den afstand van den
voorrand van den kop tot aan den achterrand van de speer, dus iets meer dan de speer eigenlijk lang is. |
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
Tylencholaimus Zeelandicus n. sp.
Plaat VI. Pig. 17a_b. Tylencholaimus Zeelandicus n. sp. is een worm, dien men
\'s zomers algemeen aan de wortels van riet aantreft op het eiland Walcheren, waar dit aan den oever groeit van slooten, die met het daar veel voorkomend brakwater gevuld zijn. Hij leeft daar met andere brakwatergrondnematoden, als ik dit woord ge- bruiken mag, Sphaerolaimus gracilis mihi en andere, later te beschrijven. Deze wormen, waarvan ik weder slechts wijfjes vond, zijn
grooter dan Tylencholaimus minimus mihi, de rond Leiden voorkomende soort, daar zij de lengte van 1 mm. bereiken; daarbij zijn zij even slank, wellicht nog slanker. Kop, speer en oesophagus schijnen in vorm en bouw geheel
met dezelfde deelen van Tvlenchol. minimus overeen te stemmen, alleen is de oesophagus betrekkelijk veel korter, en de speer, waarin men duidelijk een lumen bespeurt, in verhouding tot de |
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
46
lengte van den oesophagus iets langer. Wat onze soort evenwel
niet alleen aanstonds kenmerkt, maar ook belangrijk maakt, is de ligging van de uitmonding der geslachtsbuis en de veranderde plaatsing van deze laatste zelve. Terwijl toch zoowel bij Tylen- chol. mirabilis Btsli als bij Tylenchol. minimus mihi de vulva in de achterste helft van het lichaam geplaatst was, ligt dit orgaan bij Tylenchol. Zeelandicus op de grens van het voorste en middelste derde gedeelte van het lichaam, en, terwijl de geslachtsbuis bij de beide eerste soorten naar voren toe gericht was, strekt zij zich bij de laatste soort naar achteren heen uit. De staart is kort, gelijk bij de beide andere Tylencholaimen,
en aan zijn einde stomp afgerond. In zijne geheele physionomie, den geslachtstoestel daarge-
laten, toont deze worm overeenkomst met de beide andere
soorten, zoodat ik hem voorloopig, niettegenstaande de geheel
verschillende ligging der geslachtswerktuigen, tot liet geslacht
Tylencholaimus blijf rekenen.
Afmetingen, uitgedrukt in \'/j»»**"1 van den millimeter, zijn
de volgende: 9
Oesophagus............. 47
Gr. oes. — vulva........... 35
Vulva — anus............ 1671/»
Staart................ 7\'/i
Geheele lengte............ 260
Speerlengte.............. 5\'/,
Breedte bij vulva........... 9
Breedte gr. oes............ 8
Vhlb................. 30
Vhol................. 51/,
Vhsl................. 35
|
||||||
|
47
|
|||||
|
V.
Tylenchüs Bast. Van eigenlijke Tylenclien trof ik een zestal soorten in don
grond aan, levende aan de wortels van grasplanten en andere kruiden. Van deze zes soorten beschouw ik bijna de helft als nieuw voor de wetenschap, terwijl ik ten opzichte der overigen eenige nieuwe waarnemingen kan niededeelen. Algemeen vindt men Tyl. filiformis Btsli, dubius Btsli,
Davainii Bast. en elegant inihi; Tyl. exiguus n. sp. trof ik slechts zelden aan; de mogelijkheid bestaat echter, dat ik deze soort dikwerf over het hoofd zag, deels wegens hare kleinheid, deels wegens hare overeenkomst niet T. Davainii Bast. en elegans. Ook T. robustus n. sp. behoort niet tot de zeer algemeen voor- komende soorten. Van ï. Davainii B. trof\' ik alleen het mannetje, van du-
bius Btsli en filiformis Btsli beide geslachten en van de drie overigen slechts de wijfjes aan. Zonder twijfel is echter het getal onzer inlandsche aard-
tylenclien nog veel grooter. Tylenchüs robustus n. sp.
Plaat VI. Fig. 18R_C. Deze belangrijke soort bewoont vrij algemeen den kleigrond
der weilanden bij Leiden, in vochtigen grond aan de wortels van de daarop groeiende planten. Zij wijkt van alle tot dusverre bekend geworden Tvleneheii
door hare bij uitstek krachtige speer af. Hare lengte bedraagt 1,1 mm., bij eene breedte van 0,043
mm., zoodat men haar niet bijzonder slank kan noemen. Naar voren wordt het, overal met duidelijke doch dicht bijeen lig- gende huidringen bekleede, lichaam allengskens smaller, naar achteren eindigt het stomp, zooals bij T. dubius Btsli. Karakteristiek is de kop, die zich bij doorvahend licht eigen-
4
|
|||||
|
is
|
|||||
|
aardig gekleurd voordoet. Door eene insnoering van den romp
gescheiden , bezit liij telkens submediaan eene cuticulaire verdik- king, die als eene gewelfde rug naar achteren loopt en spoedig ophoudt, min of meer als bij mijne Tylopharynx striata. Op ieder der laterale kopvvanden ziet men, aan de opper-
vlakte, twee gebogen min of meer evenwijdige cuticulairkam- men; voor het overige ontbreken lippen of papillen, gelijk bij de echte Tylenchen. De zoo opvallende speer, die V6 van den oesophagus lang
is, dus buitengewoon van grootte, is in hare kleinste voorste helft nauwer dan in het achterste gedeelte; hier is zij cylindrisch of prismatisch van vorm en eindigt in de drie groote knobbels. Ieder dier knobbels correspondeert met eene bepaalde zijde van de speer; deze is dus uit de vereeniging van drie, ieder in een knobbel eindigende, staven gevormd, welke bij Tylopharynx (zie vroeger) nog geheel geïsoleerd voorkomen. De oesophagus, die l/e der geheele lengte lang is, insereert
zich halverwege de speer, bezit een middelsten bulbus, die vrij moeilijk is waar te nemen, en een wijder achterste gedeelte, dat uit groote kernhoudende cellen gevormd is, zooals bij T. As- kenasyi Htsli. In zijne voorste lielft herkent men het lumen van den oesophagus aan een duidelijke chitinstreep, achter den mid- delsten bulbus neemt men deze streep minder duidelijk waar. De darm is zeer dicht met donkere korrels gevuld, waar-
door deze wormen weinig doorschijnend zijn. De vulva ligt iets achter het midden van het lichaam; de geslachtswerktuigen zijn asymmetrisch, zooals zulks aan dit geslacht eigen is. Ik trof soms drie a vier eieren in den uterus aan. De staart is opvallend kort en stomp, daar hij slechts 1/i7
van de geheele lengte lang is; zijn wand bleek uit twee cuticu- laire lagen gevormd te zijn, een binnenste dunnere en een buitenste, die eene voortzetting is van de buitenste cuticulaire laajz van het lichaam; deze buitenste laas* is eigenaardig: ver- breed en toont radiaire strepen, die veroorzaakt worden door eene voortzetting van de huidringen van het lichaam op den staart. |
|||||
|
4 9
|
|||||
|
Afmetingen in V255,ten va" Jen millimeter.
9
Oesophagus..............45
Gr. oes. — vul va............120
Vul va — anus.............110
Staart................. 6
Speerlengte..............10
Afstand porus excret. tot voorrand kop . . 38
Geheele lengte.............281
Breedte bij vulva............11
Bn-edte bij gr oes...........10
Vhlb..................26
Vhol.................. 6\'/4
Vhsl..................47
Tylenchus dubins Btsli.
Plaat VII. Fig. 19a_c. Deze wormen vindt men zoowel rond Middelburg als bij
Leiden algemeen in kleiaarde aan de wortels van mos en andere planten. Over het algemeen meer wijfjes dan mannetjes. De eersten worden langer dan de laatsten, de lengte der
mannetjes bereikt 0.79 mm , die der wijfjes 0.87 min.; de hier levende vertegenwoordigers der soort zijn dus langer dan de Duitsclie. Opmerkelijk ook dat onze voorwerpen slanker zijn dan die, welke Biitschli waarnam. De kop is door eene insnoering van den romp afgescheiden
en bezit waarschijnlijk lippen, doch ik was niet in staat mij van de overeenkomst met de Duitsche vormen in die mate te over- tuigen als ik zulks wel wenschte. Zoo kon ik ook niet uitmaken of het achterste deel van den oesophagus al dan niet verbreed was. De porus excretorius lag een eind vóór het achterste uit- einde van den oesophagus en het scheen of er slechts één zijkanaal aanwezig was. De bursa kwam met die van Bfitschli\'s dieren geheel overeen. Het wijfje, dat Bütschli niet vond, hoewel het hier een der
algemeenste nematoden is, heeft een stomp eindigenden staart, |
|||||
|
50
|
|||||
|
aan welks uiteinde de cuticula verdikt en die l/^ der geheele
lengte lang is. De vulva ligt even achter liet midden van het lichaam. Ook jeugdige vormen treft men uiterst menigvuldig aan,
waaraan men nog niet bepalen kan tot welk geslacht zij be- hooren; uit de bijgevoegde afmetingen dezer jeugdige vor- men kan men besluiten, dat de soort met den leeftijd slan- kev wordt en evenzoo oesophagus en staart relatief in lengte afnemen. Het is hier de plaats om op eene fout te wijzen in Bastian\'s
beschrijving van Tvl. obtusus. De Engelsche schrijver vermeldt, zooals uit zijne afmetingen volgt, dat de staart van het wijfje V16 en de oesophagus Vu van (\'e geheele lengte lang zijn; nu volgt evenwel uit zijne afbeeldingen , dat de oesophagus driemaal langer is dan de staart, derhalve zou de oesophagus nagenoeg \'/j van de geheele lengte meten. Is dit echter zoo het geval, dan zou de beschrijving van T. obtusus zeer goed op mijne wor- men passen , daar Bastian voor de lengte van het wijfje 0.88 mm. en voor die van het mannetje 0.77 mm. opgeeft. Alsdan zou ook de soort T. dubius Bütsclili kunnen wegvallen en de Duit- sche zoowel als onze dieren den naam van Tyl. obtusus B. moeten dragen. |
|||||
|
51
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Afmetingen in VW""1 mm. voor zooverre het N°. 1 en N°. 2
betreft; N°. 3 en N°. 4 in VW6" van een millimeter. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
N°. 1
d |
N". 3 | N°. 4
Jeugdige vormen. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
N". 2
9
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Oesophagus ...........
Gr. oes. — anus.........
Staart..............
Gr. oes. — vulva.........
Vulva — anus..........
Geheele lengte..........
Speerlengte............
Voorrand kop tot porus excretorius .
Hoogte kop...........
Lengte der bursa.........
Lengte der spicula........
Breedte bij vulva of in het midden. .
Breedte gr. oes..........
Breedte anus...........
Yhlb...............
Vhol...............
Vhsl...............
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
85
11
80 80 210
f>
29
1
|
82
112
12
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
82
92 12
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
•il
142 12\'/, |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
190
•")
28
1
21
6
6
5%
.\'il
6
15
|
156
.">
26 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
141
1
28
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
67»
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
7
6 5%
82
6
15
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
5%
.") U
*7.
12
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
26
13
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Tylenchus filiformis Btsli.
Plaat VIL Fig. 20tt_d. Tot de algemeenste nematoden in kleiaarde aan de wortels
der planten, waarmede onze weiden overdekt zijn, belmoren langstaartige Tylenchen, die ik onder bovenstaanden naam op- voer en waarvan ik drieërlei verscheidenheden heb opgemerkt, die mogelijk allen afzonderlijke soorten vormen. Voorloopig stel ik hen bij elkander en laat het aan een later onderzoek over uit te maken of het werkelijk verscheidenheden dan wel soorten zijn. De eerste groep, die ik voor de wormen houd, welke
Bütschli waarnam, blijven steeds kleiner en minder slank dan de dieren, die ik in de tweede groep breng. Hunne lengte be- draagt voor beide geslachten hoogstens 0,5 min., dus gelijk |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
52
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Biitschli opgeeft; de kop is aan den voorrand stomp, zonder lip—
pen en flauw van den romp afgescheiden. De doorn is hier kort en draagt duidelijke knobbels. De oesophagus neemt men moeilijk waar, een bulbus in
liet midden is aanwezig, doch die aan liet einde is vrij ondui- delijk begrensd. De porus excretorius ligt even achter het midden van den
oesophagus, welke nagenoeg 7s der geheele lengte lang is. Het mannetje draagt een zeer korte bursa, die zich slechts
weinig vóór en achter den anus uitstrekt; men bemerkt op haar ringen, die voortzettingen zijn van de huidringen, welke men zeer duidelijk over het geheele lichaam heen waarneemt. De staart van het mannetje zoowel als van het wijfje meet
7 der geheele lengte. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
De afmetingen dezer dieren, die ik dus voor den echten
Tvlenchus filiformis houd, zijn in 7ü558ten van den millimeter. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
De tweede groep bestaat uit die voorwerpen, welke eene
lengte van 0,64 mm. bereiken, slanker zijn, de huidringen on- duidelijk vertoonen en zich vooral kenmerken door de langere. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
dunnere speer, waaraan men slechts met moeite een klein zwak
knobbeltje waarneemt. De kop is voor het overige op dezelfde wijze gebouwd. Evenzoo komen de ligging van den porus excretorius, de
vorm der mannelijke bursa en der, evenzoo een klein accesso- risch stuk dragende spicula overeen. Ook bezitten deze dieren een betrekkelijk even langen oeso-
phagus en even langen staart. |
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
De afmetingen dezer verscheidenheid zijn in /*2558 e11 van een
millimeter. |
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Eindelijk trof ik op dezelfde plaats volwassen dieren aan,
welke een doorn bezaten, zooals die bij de eerste groep voor- komt, dus gelijk bij den echten filiforniis Btsli; deze individuen werden echter nog langer en nog slanker dan de voorwerpen der tweede groep. Ook deze voorwerpen vat ik voorloopig onder den naam van T. filiformis Btsli te zamen. Deze dieren werden 0,8 mm. lang.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
;>4
|
|||||
|
Afmetingen in \'/W1\'" van een millimeter.
V
Oesophagus..............36
Gr. oes. — vulva...........90
Vulva — anus............35
Staart................44
Geheele lengte............205
Breedte in het midden......... 51/,
Breedte gr. oes............. 5\'/4
Vhlb.................40
Vhol................. 5*/.
Vhsl................. 4\'/,
Tylenchus exiguus n. sp.
Plaat VII. Fig. 21. Slechts eenmaal trof\' ik dezen zeer kleinen Tylenchus aan,
die inij voorkomt werkelijk soortelijk van Tylenchus filiformis Btsli te verschillen. Hij bewoont dezelfde plaatsen als deze laatste soort en daar hij zeer klein blijft en in uiterlijke gedaante ten zeerste met T. filiformis overeenstemt, kan bet wel gebeuren, dat hij algemeener voorkomt, doch dat ik hem steeds over het hoofd heb gezien. Het mannetje bleef mij onbekend. Het wijfje bereikt de lengte van 0,44 mm., het wordt dus
even lang als de echte Tyl. filiformis Btsli; ook in uitwendigen lichaamsvorm komen beide soorten overeen. De kop is eenvoudig samengesteld en eindigt stomp afgerond zonder lippen of papillen; de doorn doet zich gelijk bij T. filiformis Btsli zwak en dun voor; de oesophagus evenwel is korter, doch bezit voor het overige dezelfde gedaante en denzelfden bouw. Een karakteristiek kenmerk ligt in de plaats, waar de porus excretorius gevonden wordt: terwijl die bij T. filiformis op het midden van den oeso- pltagus uitmondt, ligt hij bij deze soort juist daar waar do oeso- phagus eindigt en in den darm overgaat. De darm is slechts weinig korrelig. De vulva bevindt zich evenzoo op de grens van het middelste en achterste derde gedeelte van het lichaam; zij schijnt met chitineuse wanden naar binnen bekleed te zijn, daar hare omtrekken sclierp voor den dag komen. |
|||||
|
55
|
|||||
|
De staart is bij deze soort korter dan bij T. filiformis; de
huid is fijn geringd. Behalve door korteren oesophagus en kor- teren staart laat deze soort zich dus onderscheiden door de geheel verschillende ligging van den porus excretorius. Bovendien bereikt zij niet de lengte van de voorwerpen,
die ik voor den echten T. filiformis Btsli meende te mogen houden. De afmetingen zijn in \'Ass"*" van den millimeter.
9
Oesophagus.............. 18
Gr. oes. — vulva........... 55
Vul va — anus.............20
Staart................ 21
Geheele lengte.............114
Doornlengte............. 2
Breedte even vóór de vulva....... 4
Breedte gr. oes............. 31/,
Breedte anus............. l*/«
Vhlb................ 28
Vhol................. 6\'/,
Vhsl................. 5\'/,
Tylenchus Davainii Bast.
Plaat VII. Fig. 22t_c. De worm, dien ik onder bovenstaanden naam beschrijven ga,
werd door mij slechts eenmaal bij Leiden aangetroffen in den winter aan de wortels van mos. Zoo geheel zeker ben ik echter niet of ik den werkelijken
Davainii vóór mij heb gehad. Het dier, een mannetje, mat slechts 0,84 mm., de Engel-
sche dieren bereikten de lengte van 0,95 mm.; overigens was mijn voorwerp even slank, terwijl het ook een betrekkelijk even langen oesophagus en even langen staart bezat. De porus excretorius lag naar verhouding meer naar ach-
teren dan bij Bastian\'s voorwerpen ; daar evenwel de afbeeldingen van dezen schrijver over het algemeen onnauwkeurig zijn, zoo |
|||||
|
5f,
|
|||||
|
geloof ik dat er in dit verschil van ligging, alsmede in enkele
andere geringe afwijkingen, nog geen grond bestaat om onze voorwerpen voor soortelijk verschillend te houden. Aan den kop scheen het alsof er lippen (twee mediane?)
aanwezig waren; de oesophagus bezat een midden-bulbus en in dezen eene verdikking der chitinintima. Het accessorische stuk hevond ik evenzoo gebogen, doch
niet zooveel als Bütschli zulks waarnam; onmiddellijk TÓór den anus ligt mediaan eene kegelvormige papil. De afmetingen zijn in \'/255*tcn van een millimeter.
Cf
Oesophagus.................. 35
Gr. oes. — anus............... 150
Staart...................... 30
Geheele lengte................ 215
Breedte in het midden............ 7
Breedte gr. oes................ 5\'/s
Doornlengte.................. 4
Vhlb...................... 33
Vhol...................... 6
Vhsl...................... 85/4
Tylenchus elegans n. sp.
Plaat VII. Fig. 23B_C. Hoewel deze soort dezelfde afmetingen heeft als Tylenchus
Davainii B., zoo houd ik haar toch voor verschillend. Men vindt haar het geheele jaar door in kleiaarde op het
eiland Walcheren en wel in zuiveren kleigrond, die niet door het daar veelvuldig voorkomende brakwater doortrokken is. In de eerste plaats komt het mij voor dat de kop anders
georganiseerd is; hij eindigt zeer stomp en hoewel de inogelijk- heid bestaat dat hij uit lippen gevormd is, zijn die toch niet zoo sterk ontwikkeld als bij T. Davainii B., ja., men kan baar niet als zoodanig onderscheiden. De doorn is tamelijk dun en zwak en voert naar voren in de mondholte, die meestal een |
|||||
|
57
|
|||||
|
duidelijk bekervormige gedaante heeft; het geheel doet zich
min of meer voor als bij T. filiforinis Btsli. De huid is duidelijk geringd. Bij sommige voorwerpen scheen
de geheele lichaamsholte met grootere en kleinere vetcellen ge- vuld, bij anderen was zij daarvan geheel ontbloot. De middelste bulbus van den oesophagus is duidelijker dan de achterste; ter hoogte van dezen achtersten ligt de porus excretorius. Staart en bursa doen zich voor als bij T. Davainii B.
Een voornaam punt van onderscheid treft men aan in de zeer geringe ontwikkeling van het accessorisch stuk der spicula, dat zich als een ter nauwernood zichtbaar, zeer kort en bijna niet gebogen staafje voordoet. Zoowel bij Bastian als bij Bütschli vond ik opgeteekend, dat het accessorisch stuk bij Tyl. Da- vainii B. de halve lengte der spicula lang is; het is bij deze soort ook zeer sterk gebogen, gelijk Bütschli zulks heeft afge- beeld. Ook zijn de spicula bij onze soort betrekkelijk korter dan bij den T. Davainii B. Wanneer het mij later gelukken mag, T. Davainii B. nog
eens aan te treffen, dan zal ik waarschijnlijk in staat zijn heide soorten scherper te diagnostiseeren. De afmetingen van dezen worm zijn de volgende: N°. 1 en
N°. 2, zomer-exemplaren, zijn uitgedrukt in Vsss"\'"1» N°. 3, N°. 4 en N°. 5, winter-exemplaren, zijn opgegeven in Vzw"\'611 van een millimeter. |
|||||
|
&8
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Aanmerking: Onder speerlengte weder te verstaan: voorrand
kop tot achterste grens der speer. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
VI.
Aphelenchus Bast.
De ondervinding hoeft mij geleerd, dat men bij het identi-
ficeeren van soorten van vrij levende nematoden met die, welke Bastian heeft beschreven, zeer voorzichtig moet wezen, en wel daarom omdat zijne afbeeldingen dikwerf onnauwkeurig zijn. Wanneer zich nu het geval voordoet, dat eene worm eene
geheel andere woonplaats heeft als Bastian opgeeft en het exem- plaar, dat men voor zich heeft, werkelijk in een paar, hoewel ondergeschikte punten schijnt te verschillen, dan acht ik het goed zulk eene soort onder een nieuwen naam, uiits zoo volledig mogelijk te beschrijven. Alsdan toch bestaat er kans om zich, zoo men een dergelijke soort in de door Bastian vermelde woon- |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
59
|
|||||
|
plaats vindt, te vergewissen of beide soorten werkelijk verschil-
lende zijn. Om deze redenen voer ik eenen door mij aangetroffen Aplie-
lenclius onder een nieuwen naam op. Aphflenchus modeiftux n. »p.
Plaat VII. Fig. 24B_C. Slechts eenmaal trof ik dezen Aphelenchus aan, liet was in
April 1875 en wel bij Leiden aan de wortels van grasplanten. Hij is ten hoogste verwant aan Aph. pyri Bast., die echter
in rottende peeren werd aangetroffen. Aan de huid neemt men, bij sterke vergrooting, duidelijke
huidringen waar; deze zouden, volgens Bastian, bij Aph. pyri B. ontbreken. Het eenige door mij waargenomen mannetje (de soort is hier dus zeldzaam) was 0,64 mm. lang; de kop is door eene halsvernauwing afgescheiden, lippen konde ik niet bemerken , hoe- wel de uiterlijke gedaante van den kop zeer overeenstemde met die van den door Bütsehli voor het mannetje van A. parietinus B. ge- houden en afgebeelden worm. De doorn is moeilijk te onder- scheiden en een knobbel is waarschijnlijk niet voorhanden. De oes. eindigt met een scherp afgeteekenden bulbus en is 1/9, bij A. pyri B. Vio der geheele lengte lang. De darm wordt, naarmate hij dichter bij den bulbus oesophagi
gelegen is, nauwer en schijnt door eenige cellen omgeven te worden. Aan de huid bemerkt men ook eene zeer smalle zij membraan,
die, wanneer men den worm mediaan beschouwt, alleen in het middelste gedeelte van het lichaam duidelijker, doch aan de beide uiteinden flauwer is. De staart eindigt kegelvormig puntig met eene fijne spits voor de uitvoeringsbuis der staartklier en bezit even vóór zijn einde een papilvoruiig uitsteeksel aan iedere zijde. Behalve dit uitsteeksel ziet men, vooral als men den worm
van de buikzijde uit beziet, aan iedere zijde vlak bij en achter den anus eene postanale papil. Ook bestaat de mogelijk- heid dat er op het midden van den staart nog een papil wordt aangetroffen. |
|||||
|
60
|
|||||
|
De spicula komen in gedaante zeer na met die van het reeds
besproken, door Bütschli als mannetje van A. parietinus B. bestemde dier overeen. Een accessorisch stuk komt niet voor. De staart is l/16, bij A. pyri Vis der geheele lengte lang. Aan later onderzoek zij het dus overgelaten of deze in zui-
veren kleigrond levende worm al dan niet identiek is met den Aph. pyri Bast.; in geval van wel zou onze soort moeten wegvallen. De afmetingen zijn, uitgedrukt in V26s,ten van een milli-
meter, de navolgende: d
Oesophagus..............18
Gr. oes. — anus............135
Staart................101/»
Geheele lengte.............163
Breedte in het midden......... 5
Spicula-lengte............. 5
Speer-lengte.............. 3
Vhlb..................32
Vhol.................. 9
Vhsl..................16
VII.
Teratocephalus n. gen. Bütschli bracht in zijne eerste monographische verhandeling
over vrij levende Nematoden een worm tot het Ehrenbergsche geslacht Anguillula, namelijk zijne Anguillula terrestris Btsli. Tot de kenmerken van dit geslacht Anguillula Ehr., dat
hoofdzakelijk door het azynaaltje, Anguillula aceti Ehr. wordt ver- tegenwoordigd, behooren o. a. de aanwezigheid van slechts één acces- sorisch stuk en van naast den anus geplaatste laterale papillen hij het mannetje. Bütschli vond het mannetje zijner Anguillula terrestris niet en bracht dientengevolge dezen worm tot het ge- slacht Anguillula Ehr. Dit geslacht heeft wel. een ongelukkigen levensloop, daar het reeds zoo dikwijls gewijzigd, ja geheel ge- schrapt is geworden: en nu het pas weder opgericht is, voel ik |
|||||
|
fil
|
|||||
|
mij genoopt liet opnieuw althans voor de Anguillula terrestris
Btsli te doen vervallen. Ik had toch het geluk het nog onhekende mannetje dezer
soort aan te treffen; door het onderzoek hiervan is het mij ge- bleken, dat het de kenmerken van het Ehrenbergsche geslacht Anguillula niet bezit, weshalve ik, deze soort bij geen ander geslacht wetende te plaatsen, haar in een nieuw geslacht Terato- cephalus wensch op te voeren.- Als kenmerken nu van Teratocephalus moeten de volgende
beschouwd worden: Slanke dieren, wier lichaam vooral naar achteren zeer verdunt en wier huid duidelijk dwars geringd is, doch nimmer papillen of borstels vertoont; kop eigenaardig ge- bouwd, door de aanwezigheid van een zonderling orgaan, dat zich (zooals ook Bütschli zegt) op een buitengewone ontwikkeling van papillen laat terugvoeren. Mondholte klein; oesophagus met één achtersten bulbus, waarin een tandtoestel geplaatst is. Geslachtswerktuigen onsymmetrisch, enkelvoudig. Spicula sterk gebogen zonder accessorisch stuk; geen papillen op den staart. Geene staartklier. Van Cephalobus B. is dit geslacht o. a. door eene verschillend
gevormde mondholte en het gemis van het accessorische stuk onderscheiden; overigens is het zoowel aan dit geslacht als aan Plectus, Rhabditis en Anguillula Ehr. verwant. Teratocephalus terrestris Btsli.
Syn.: Anguillula terrestris Btsli.
Plaat VII. Fig. 25.
Ik vond alleen het mannetje en wel in de maand Juni bij
Leiden in kleiaarde aan de wortels van planten. Het bereikt dezelfde lengte als het wijfje, namelijk 0,4 mm.;
de huidringen liggen nagenoeg V700 mm. van elkander af. De bouw van den kop, gelijk van den tandtoestel, bleef mij duister. Ik vond den staart iets korter, den oesophagus iets lan- ger dan Bütschli opgeeft. De spicula zijn zeer slank, dun en half- cirkelvormig gebogen; het binnenste uiteinde scheen mij drie- |
|||||
|
62
|
|||||||
|
hoekig verbreed toe. Met zekerheid kon ik niet uitmaken, of
de geslachtsbuis enkelvoudig was. Darm fijnkorrelig. Afmetingen in 7255!tcn van een millimeter.
Oesophagus.................. 28
Gr. oes. — anus.............. 55
Staart . . ...........,....... 18
Gcheele lengte......\'.......... 101
Breedte in het midden............ 2*/,
Breedte gr. oes................ 21/,
Breedte anus................. 2
Vhlb...................... 40
Vhol...................... 31/,
Vhsl...................... 57,
|
|||||||
|
VIII.
Cephalobus Bast. Uit dit geslacht vermeld ik slechts drie soorten; zonder
twijfel leven er hier te lande meer. Het zijn over het algemeen kleine dieren en men heeft meestal sterke vergrootingen noodig om hen te leeren kennen; evenals de soorten van Monhystera, mogen ook deze tot onderwerp dienen voor latere nasporingen. Cepha- lobus reeds grenst aan Plectus en Rhabditis; het vormt echter naar mijne meening een zeer natuurlijk geslacht, dat men spoedig aan den karakteristieken pharynx kan herkennen. Deze is eng en bezit chitineuse wanden, die hier en daar als verdund en elders weder verdikt zijn. Daardoor doet zich de optische doorsnede niet voor als een tweetal evenwijdige chitinStaafjes, doch als twee nu eens verdikte, dan weder dunnere staafjes, die daarom verre van rechtlijnig zijn, zooals bij de Rhabditis-soorten. Overigens zijn Rhabditis en Cephalobus verwante geslachten, ja, ik ben er zelfs in geslaagd een overgangsvorm tusschen beide geshich- ten te vinden, namelijk een Cephalobus, waarvan het mannetje een bursa droeg; hierdoor vervalt als absoluut kenmerk de af- wezigheid eener bursa bij de Cephalobus-soorten. |
|||||||
|
63
|
|||||
|
Desniettemin kan men de soorten van Ceplialobus aanstonds
onderscheiden van die van Eliabditis, daar zij een geheel ver- schillend voorkomen hebben. Iemand, die eenmaal echte Cephalobi, Rhabditiden of Plectus gezien heeft, zal deze genera niet spoedig verwarren. Cephalobus oxyuroides n. sp.
Plaat VII. Fig. 26a_„. Deze is een der algemeenst voorkomende aardnematoden, die
men rond Leiden aan wortels van planten aantreft Hij is zeer na verwant aan C. oxyuris Btsli. Het mannetje wordt niet langer dan 0,51 mm., gelijk ik door het meten van vele voorwerpen be- vond, waarvan de lengte tusschen 0,44 mm. en 0,51 mm. afwisselde, terwijl het mannetje van C. oxyuris Btsli 0,83 mm. lang wordt. Hoewel zeer fijn zoo is de huid toch duidelijk geringd. Deze soort is niet slank, daar de lengte slechts 20—23 malen de breedte overschrijdt. De kop is gewoon gevormd, gelijk de pharynx. Ook de oesophagus heeft dezelfde gedaante als bij C. oxyuris B., eene gedaante, die men bij alle Cephalobi terugvindt en evenals de pharynx op de natuurlijkheid van het geslacht heenwijzen. Hij is bij oxyuroides mihi evenwel langer, daar hij %, bij oxyuris Btsli nog niet V6 der gansche lengte bereikt. Ook de staart is langer dan bij oxyuris Btsli en bereikte
bij al mijne voorwerpen dezelfde betrekkelijke lengte, waaruit men kan afleiden, dat deze lengte een specifiek kenmerk onzer soort is. Hij bezit veel overeenkomst met dien van O oxyuris Btsli, doch de mediaan geplaatste postanale papil is, zoo zij al niet ontbreekt, zeer laag en steekt niet zoo uit als bij O oxyu- ris Btsli. Verder ziet men ook drie laterale papillen, ééne ter hoogte van den anus, ééne nagenoeg op het midden van den staart en ééne even voor het begin der gebogene staartspits. Deze papillen komen evenwel ook bij O oxyuris Btsli voor. Zijvelden duidelijk. De zijmembraan neemt men vooral op de achterste helft van het lichaam waar. De porus excretorius ligt even achter het midden van den oesophagus. O oxyuroides mihi verschilt dus van C. oxyuris Btsli door
5
|
|||||
|
constant geringere grootte, langeren oesophagus en langeren en
«enigermate afwijkend gebouwden staart. De spicula zijn slank, de accessorische stukken zijn aan hun
binnenste uiteinde omgebogen. Het is de standvastigheid der afmetingen, die mij noopt
beide soorten voor werkelijk verschillend te houden. Deze afmetingen , uitgedrukt in Vass"11\'1\' van een millimeter, zijn:
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Allen mannetjes.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
N°. 1.
|
N°. 5.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
38
82 ii7,
8
|
53
70 11
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Oesophagus .......
Gr. oes. — anus.....
Staart.........
Pbarynxlengte......
Spiculalengte......
Voorrand — porus excret.
Breedte in het midden . . Breedte bij den kop . . . Breedte bij den anus . . . Vhlb..........
Vhol..........
Vhsl..........
Gebeele lengte......
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
5V,
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
*7»
22
3\'/,
11
131
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
•20
3V,
10
114
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Cephalobus slriatus B.
Plaat VIII. Fig. 27a_„. De vertegenwoordigers dezer soort, rond Leiden voor-
komende, zijn veel slanker dan de Engelsehe; dewijl hierin echter het «enige verschil gelegen is, zoo meen ik het beste te handelen deze dieren onder Bastian\'s naam op te voeren. Men vindt hen in den zomer, dikwijls in gezelschap van de volgende soort, aan wortels van grassen en riet. Ik mat slechts één voorwerp, dat de lengte van 0,5 mm.
had, dus iets korter was dan Bastian opgeeft; ik geloof echter dat mijn exemplaar nog niet volwassen was, zooals ik uit de |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
65
|
|||||
|
relative lengten van staart en oesophagus meen te mogen
afleiden. Den kop vond ik, zooals Bütschli dien beschrijft, met twee
(of drie) lobben, waarop men korte staafvormige papillen waar- neenit. De mondholte is typisch gebouwd. Door de meerdere slankheid mijner voorwerpen schijnt ook de stomp eindigende staart slanker van vorm te zijn; een uitvoeringsbuisje aan het einde, dat Bütschli afbeeldt, vind ik niet. De zij membraan is duidelijk. De huid is fraai geringd. Afmetingen dezer soort in Vm»***" va" een millimeter.
9
Oesophagus.............. 36
Gr. oes. — vulva........... 42
Vulva — anus............ 36
Staart................ 13Yi
Geheele lengte............ 127\'/,
Breedte even vóór de vulva....... 6
Breedte bij den anus.......... 3
Vhlb................. 21 !
Vhol................. 37,
Vhsl................. 91/,
Cephalobus bursifer n. sp.
Plaat VIII. Fig. 28a_r Deze wormen vindt men volwassen in de wintermaanden
rond Leiden in kleiaarde tusschen wortels van mos. Zij zijn daarom zoo belangrijk, daar zij een overgang vormen tot de bursadragende Rhabditisvormen ; eerst zelfs, toen ik nog geene echte Cephalobi kende, hield ik deze soort voor eenen Bhabditis. Doch toen ik in Ceph. striatus B. e. a. echte Ce- phaloben gezien en hunne physiononiie had leeren kennen, zoo kwam ik al spoedig tot het besluit, dat de soort, waarvan de beschrijving volgt, eene Cephalobus is. Ceph. bursifer mihi behoort tot de kleine nematoden, daar
het mannetje eene lengte van 0,5 mm., hot wijfje van 0,58 mm. |
|||||
|
66
|
|||||
|
bereikt. De uitwendige gedaante is bij beiden dezelfde; naar
voren wordt liet lichaam geleidelijk smaller, evenzoo naar ach- teren, waar het stomp eindigt. Deze stompe staart draagt evenwel een zeer kleine spits,
zooals Bütsclili er een bij C. striatns B. beschrijft. De kop draagt zes lippen. op elk dezer eene vrij hooge papil. De pharynx is gelijk bij de overige Cepbalobi gebouwd; zijn lunien wordt door drie chitinlijsten begrensd, die een paar verdikkings- plaatsen bezitten en zich voordoen alsof ieder uit verscheidene achter elkaar gelegen stukken bestond. De oesophngus is bij het mannetje iets meer dan een vierde,
bij het wijfje juist een vierde der geheele lengte lang en heeft denzelfden karakteristieken vorm als andere Cepbalobi; hij is namelijk in zijne voorste helft verbreed, wordt achter zijn mid- den vrij snel smaller, waarop hij vervolgens in een bulbns over- gaat, waarin een tandtoestel gelegen is. Bij bet mannetje wordt de staart V255 mm. lang; beziet
men den staart van de mediane (ventrale) zijde, zoo bemerkt men dat liij door eene zeer smalle bursa omgeven wordt, waarin papillen voorkonten, gelijk bij de echte Rhabditiden. Van ter zijde gezien, bemerkt men op den staart slechts eene in de lengte verloopende lijn, die de uitdrukking is der bursa. In deze bursa neem ik zes papillen waar, waarvan drie achter, twee vóór en één nabij den anus gelegen zijn ; de drie postanale bevinden zich op vrij gelijke afstanden van elkander af, doch de voorste postanale is verder van de anale dan van de tweede postanale papil verwijderd. Bij de anale papil is de bursa reeds zoo smal, dat zij
moeilijk meer waar te nemen is. De achterste praeanale is even ver van de anale papil verwijderd als deze van de voorste postanale. De tweede praeanale ligt bijna tweemaal zoo ver van de eerste of achterste praeanale als deze van de anale papil af ligt. Naar ieder der papillen voert eene duidelijk herkenbare zenuw. De spicula zijn gelijk en eindigen met eene scherpe punt; naar achteren zijn zij afgerond. Ook komt er een acces- sorisch stuk voor. |
|||||
|
67
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
De staart van het wijfje is 1/11 der geheele lengte lang,
eindigt stomp en draagt evenzoo een fijn spitsje. De vulva ligt achter het midden en wel meer bepaald midden tusschen het achter- einde van den oesophagus en het einde van het lichaam. De geslachtsorganen zijn bij het wijfje symmetrisch; de eieren elliptisch met afgeronde uiteinden. I5ij liet wijfje nam ik duidelijk het zijkanaal waar, alsmede het eenigennate kron- kelend verloopend eindkanaal, waarvan de porus excretorins op de grens van het breedere en smallere gedeelte van den oeso- phagus gelegen is. Nabij het rectum liggen enkele klieren. De huid is fraai
dwars geringd, de ringen liggen zoo nagenoeg \'/soo mm- van elkander verwijderd. Deze soort vormt dus, door hare bursa, den naasten over-
gang tusschen Cephalobus en Rhabditis. De afmetingen van N". 1 en N". 2 (de mannetjes) zijn in
V255sten, «He van N°. 3, N°. 4 en N°. 5 (de wijfjes) in Vm*ten van den millimeter uitgedrukt. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
N°..l
|
N°. 2
|
N°. 5
9
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
36
,s:;
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Oesophagus .....
Gr. oes. — anus . .
Gr. oes. — vulva . . Vulva — anus . . . Staart.......
Geheele lengte ....
Spiculalengte.....
Pharynxlengte ....
Breedte in het midden Breedte gr. oes. . . . Breedte anus .... Vhlb........
Vhol........
Vhsl........
|
36
82
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
2 1
32
25%
87, 90 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
87,
l,\'i mm.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
),;> mm
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
i
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
47»
47» |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
67»
20
37,
11
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
21
4 I 1
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
21
37,
ló
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
68
|
|||||
|
IX.
Plectus Bast. Ook Plectus is een natuurlijk geslacht, evenals Cephalobus
en Rhabditis, en aan beide geslachten zeer verwant. Alle Plecti bezitten zij-organen of zoogenaamde zijcirkels; ook
Plectus granulosus B., die volgens Bütschli van dergelijke orga- nen beroofd zou zijn , bezit hen. Hoewel het bezit dezer zijcirkels wel niet een bepaald noodzakelijk kenmerk der Plecti moge zijn, zoo is het toch voor het bepalen onzer vrijlevende Nematoden van gemak dit te weten dat de Plecti, voor zooverre door mij waargenomen, zijcirkels bezitten, doch de Rhabditis- soorten nimmer. Over het algemeen bereiken deze wormen geene aanmerke-
lijke grootte, zij behooren gelijk de Cep\'.ialobi tot de kleinere nematoden. Plectus granulosus B. komt algemeen hier te lande voor; ten opzichte van het meerder of minder voorkomen der overige Plecti weet ik voorloopig niets mede te deelen. Ver- moedeüjk zijn ook zij hier niet zeldzaam. Het is opmerkelijk dat ik, evenals Bütschli, slechts van
P. granulosus B. beide geslachten heb aangetroffen; het man- netje dezer fraaie soort vindt men zelfs talrijk. De mannetjes der overige soorten moeten dus weder wel zeldzaam zijn. Plectus granulosus B.
Plaat VIII. Fig. 29._c. Deze Plectus behoort tot de groote en fraaie soorten,
waarvan men beide geslachten rond Leiden aantreft; hij leeft er in vochtige aarde tusschen wortels van mos en andere planten. De afmetingen komen met die der Engelsdie dieren overeen;
ik vond ook dat de mannetjes even slank zijn als de wijfjes en niet minder, gelijk Bütschli zulks waarnam. Over het geheele lichaam, vooral aan de voorste helft en
|
|||||
|
69
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
aan den staart, ziet men de aan deze soort eigene onregelnia-
tige lichte vlekken ter zijde van de zijmembraan in de zij velden. De bouw van den staart en der spicula komt met Bütschli\'s besclirijving overeen. Ook bemerkte ik de vier, waarschijnlijk submediaan geplaatste zeer kleine borsteltjes aan den kop, ter- wijl ik ook de zijcirkeltjes bij zeer sterke vergrooting duidelijk kon onderscheiden; zij liggen even achter de plaats, waar de schotelvormige voorste verwijding van den pharynx in het meer cylindrische gedeelte overgaat; over hunne ware natuur kon ik geen klaar denkbeeld krijgen. Dat Bütschli de zijcirkeltjes niet heeft waargenomen, moge aan hun geringe grootte worden toe- geschreven. |
|||||||||||||||||||||||||||
|
De afmetingen, in Vzbs51611 van een millimeter, zijn de volgende:
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
N°. 2
6
|
N°. 3
9
|
||||||||||||||||||||||||||
|
N°. 1
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
59
208
13
103
105 280
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
Oesophagus......
Gr. oes. — anus . . .
Staart (uitgerekt) . . . Gr. oes. — vulva. . . Vulva — anus . . . . Geheele lengte . . . . Voorste papil — anus. Pharynxlengte . . . . Breedte in het midden . Breedte gr. oes. . . . Vhlb........
Vhol........
Vhsl........
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
.-)t;
220
is
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
235
19 |
|||||||||||||||||||||||||||
|
313
35
8
10%
30
5
16%
|
294
24 7
10 9%
2\'.)
."> 161/, |
||||||||||||||||||||||||||
|
21
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
Plectus cirratun B.
Plaat VIII. Fig. 30a_„. Hoewel het door mij waargenomen exemplaar dezer soort
niet de lengte bereikt had, welke het voljjens Hastian bereiken kon, zoo beschouw ik het toch als lot bovenstaande soort te |
|||||||||||||||||||||||||||
|
70
|
|||||
|
behooren, daar alle overige eigenschappen in overeenstemming
zijn met de beschrijving van den Engelsclien geleerde. Ik vond deze soort aan de waterrijke wortels van riet nabij
den oever van een watergang of stroom hij Leiden, waar o. a. ook de fraaie Dorylaimns robustus n. sp. door mij werd waar- genomen. Met dier was volwassen en droeg een ei bij zich. Zijne lengte bedroeg 1,1 min., de voorwerpen van Bastian 1,6 mm. Aan den kop bemerk ik vier snbmediane en twee laterale zeer kleine afgeronde lippen onmiddellijk bij de mondope- ning, welke door Bastian over het hoofd werden gezien. Kr zijn slechts vier snbmediane zeer korte borstels aan den kop aanwezig, terwijl ik ook hier en daar aan den staart enkele zeer korte borstels waarnam. De huid is zeer fijn dwars geringd. De mondholte is van voren wijd, wordt geleidelijk naar achteren smaller en gaat in een eng kanaal over, hetwelk in den oeso- phagus uitmondt; het voorste gedeelte van het lumen van den oesophagus doet zich door gebogen chitinstaven kennen. Zijcirkels vrij groot. De vulva ligt vóór liet midden van het lichaam. De zijmembraan is duidelijk, de geslachtsorganen symmetrisch. De afmetingen in l/25G*te" van den millimeter zijn:
9
Oesophagus.............. 71
Gr. oes. — vulva........... 71
Vulva — anus............ 116
Staart................ 36
Geheele lengte............. 294
Vharynxlengte............. 9
Lengte ei............... 12
Breedte bij vulva........... 11\'/,
Breedte gr. oes............. 10\'/,
Breedte anus............. 6%
Vhlb................. 26
Vhol................. 4
Vhsl.................. 8\'/,
|
|||||
|
71
|
|||||
|
Plectus fusiformu B.
Plaat VIII. Fig. 31a_e. Hoewel liet uiterst bezwaarlijk is, de door Bastian beschre-
ven Plecti ten gevolge zijner dikwijls onvoldoende beschrijvingen en onnauwkeurige afbeeldingen te herkennen, zoo geloof ik toch met juistheid te handelen als ik de volgende soort , waar- van de beschrijving volgt , onder bovenstaanden naam opvoer. Ik vond deze wormen slechts zelden en wel in vochtige aarde tusschen planten wortels bij Leiden in de laatste dagen van December 1874. Ik acht zulk eene handelwijze beter, dan om bij ieder verschil een nieuwe soort van dit geslacht te vormen. In de eerste plaats bereikten mijne exemplaren slechts de
lengte van 0,58 mm., die van Bastian 0,92 mm., en in de tweede plaats waren de huidringen slechts flauw zichtbaar en niet zoo duidelijk als, volgens Bastian\'s beschrijving, bij deze soort het geval schijnt te zijn. Naar voren wordt het lichaam smaller, evenzoo de staart,
waarvan de vorm en relative lengte volkomen overeenstemmen met de afbeelding en afmetingen bij Bastian. Ik zie zijcirkeltjes aan den kop, waaraan geen lippen te
onderscheiden zijn, doch wel vier borsteltjes. De mondholte wordt naar achteren eenigszins nauwer.
Aan het voorste gedeelte van den oesophagus zijn weder drie
divergeerende chitinstaven aanwezig, welke den binnenwand van het linnen begrenzen. De bulbus is vrij smal en lang. De vulva ligt in het midden van het lichaam, de geslachtswerktuigen zijn dubbel en symmetrisch. Zijmembraan duidelijk. Huidringen zeer fijn, het duidelijkst aan den staart. |
|||||
|
72
De afmetingen zijn uitgedrukt in \'/gjs""* van den millimeter.
9
Oesophagus.............. 37
Gr. oes. — vulva.....,..... 37
Vulva — anus.....\'....... 59
Staart................ 14
Geheele lengte............. 147
Pharynxlengte............. 5
Lengte van den bulbus......... 6
Breedte bij vulva........... 8
Breedte gr oes............. 6\'/,
Breedte anus............. 4
Vhlb................. 20
Vhol................. 4
Vhsl................. 101/,
Plectus longicaudatus Btsli.
Plaat IX. Fig. 32a_c. Deze soort leeft met Plectus communis B. in vochtige klei-
aarde bij Leiden, waar men baar reeds in Mei volwassen aantreft. Het zijn kleine diertjes, die de lengte van 0,5 mm. be-
reiken en daarbij eene breedte van 0,017—0,02 mm. bezitten; spoedig onderscheiden zij zich door den langen slanken staart. Aan den kop komen vier submediane kleine borstels voor,
doch geene laterale, zoo min als lippen. Hij is betrekkelijk spitser dan die van Plectus communis Btsli. De mondholte wordt naar achteren eenigszins nauwer; het
voorste gedeelte van den oesophagus is karakteristiek door de sterke ontwikkeling der gebogen chitinstaafjes, welke het luinen begrenzen. De zijcirkeltjes zijn ovaal en halverwege de lengte van den
pharynx gelegen. De huidringen zijn dicht bij elkander geplaatst. Eene zijmembraan komt bij deze soort niet voor. De staart is een zesde tot een zevende -der geheele lengte
|
||||
|
78
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
De oesophagus wordt iets langer dan een vierde der ge-
heele lengte. De afmetingen, uitgedrukt in 7255,ten van een millimeter,
zijn de volgende: |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
N°. 2.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
N°. 1.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Oesophagus....
Gr. oes. — vulva Vulva — anus . . Staart.......
Geheele lengte . .
Pharynxlengte . . Breedte bij vulva Vhlb........
Vhol........
Vhsl........
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Plectus communis Btdi.
Plaat IX. Fig. 33a_b. Terwijl het reeds zeer lastig is de door Bastian beschreven
Plecti te herkennen , zoo valt het nog moeilijker de bovenstaande soort te identificeeren, dewijl hare ontdekker Bütschli er in het geheel geene afbeelding van gegeven heeft. Zijne beschrijving en de bijgevoegde afmetingen voldoen echter
goed aan hetgeen ik aan mijne dieren waarneem en daarom waag ik het hen onder bovenstaanden naam op te voeren en er de afbeelding mijner voorwerpen bij te voegen. Deze, allen wijfjes, bereikten eene lengte van 0,44 mm. bij eene breedte van 0,025 mm.; de oesophagus was iets langer dan een vierde, de staart bereikte Vs of 1/9 der geheele lengte. Aan den kop, welks voorvlakte vrij breed is, kon ik vier tamelijk groote sub- mediane borstels onderscheiden; laterale zijn niet aanwezig, zoo min als lippen. De pharynx is prismatisch en behoudt naar achteren dezelfde breedte; de zij-organen liggen zeer naar voren en het voorste gedeelte van het luinen van den oesophagus kenmerkt |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
r-i
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
zich door drie chitinstrepen. Deze bouw komt dus zeer overeen
met dien van Plectus parietinus Bast., zooals ook Bütschli zulks vermeldt. De vulva ligt eer vóór dan achter het midden van het lichaam. De huidringen zijn zeer fijn. De staart wordt spoedig achter
den anus smal doch blijft zich dan tamelijk gelijk. Hier en daar, bijv. op den staart, zie ik een enkel fijn borsteltje. De zijmembraan is zeer duidelijk. Van Plectus longicaudatus Btsli onderscheiden onze wormen
zich dus door korteren staart, geringere slankheid van het lichaam en eene meer prismatische, overal even wijde mondholte, ein- delijk door liet bezit eener duidelijke zijmembraan De afmetingen dezer soort zijn in ^/m**"" van een millimeter:
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Oesophagus....
Gr. oes. — vulva Vulva — anus . . Staart .......
Geheele lengte . .
Breedte bij vulva. Breedte gr. oes. . Pharynxlengte . . Vhlb........
Vhol........
Vhsl........
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Plectus auriculatus Btsli.
Plaat IX. Fig. 34a_,,.
In de maand April trof ik in vochtige aarde tusschen wor-
tels van gras bij Leiden een zeer kleine nematode aan, waar- van ik niet weet of ik gerechtigd ben hein voor den Plectus auriculatus Btsli. te mogen houden. Omdat ik evenwel slechts één voorwerp aantrof, wensch ik liever dit te beschrij- |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
75
|
|||||
|
ven, dan op dit exemplaar eene nieuwe soort te grondvesten.
Het was een wijfje dat ik vond; het was slechts 0,32 mm.
lang en 0,02 mm. breed, terwijl Bütschli\'s voorwerpen 0,57 mm. lang en 0,04 mm. breed werden. Hoewel de kop aan de niediane zijden evenzeer eutieulaire
verbreedingen vertoonde, zoo kwam bet mij toch voor, gelijk uit mijne afbeelding te bespeuren is, dat de fijnere bouw van den kop eenigermate afweek. Ook meende ik de fijne en spitse hoornen, waarin de ge-
hogen wanden der eutieulaire verbreedingen uitloopen, niet voor beweegbare borstels te moeten bouden, maar voor de optische doorsnede van gebogen kammen met van voren snijdende ran- den, welke meening bevestigd schijnt te worden door het uit- wendig voorkomen van den kop, van de mediane zijden bezien. De zijcirkels zie ik duidelijk, de huidringen daarentegen,
vrij onduidelijk, nog het beste te onderscheiden aan den staart. Dit laatste lichaamsdeel wordt ]/9 ^er geheele lengte lang; bij Bütschli\'s voorwerpen bereikte het slechts x/n. De vulva ligt evenzoo in het midden. Hoewel moeilijk te onderscheiden, was de zijmembraan toch zichtbaar. Aan later onderzoek laat ik het over te beslissen of hier
een andere dan wel dezelfde soort voorkomt. De oesopbagus was iets langer dan een vierde der totale
lengte van het lichaam. Afmetingen in V2658t°" van een millimeter:
9
Oesophagus...................23
Gr. oes — vulva...............19
Vulva — anus................31
Staart...................... 9
Geheele lengte.................82
Hoogte der oortjes............... 3\'/,
Breedte bij vulva............... 5
Breedte bij anus................ 21/,
Afstand voorrand — porus..........15
Vhlb.......................16
Vhol....................... 31/,
Vhsl....................... 9
|
|||||
|
76
|
|||||
|
X.
R H A B 1) I T I S D U J.
Hier te lande en in het algemeen in Europa schijnen slechts
weinige echte soorten van Rhabditis den zuiveren kleigrond te be- wonen; de soorten van dit geslacht leven meer in rottende en vuile of half\' rotte stoffen. Ik vond slechts ééne echte Rhab- ditis in zuivere kleiaarde; ik trof slechts de wijfjes aan, zoo- dat ik, daar ook Bütschli slechts wijfjes dezer soort vond, durf besluiten dat de mannetjes zeldzaam zijn. Ik nam in koe- mest nog twee andere soorten van Rhabditis waar, die beide nieuw zijn voor de wetenschap. De Rhabditiden laten zich aan het uitwendig voorkomen, den prismatischen pharynx, het gemis van zij-organen en de natuur der spijsverteringsorganen op het eerste gezicht van de Plecti en aanverwante vormen on- derscheiden. In het algemeen kan men zeggen dat de ware Rhabditiden
niet in den zuiveren grond leven, daar ook de Rhabditis mon- hystera Btsli. door den bouw harer geslaehtswerktuigen van de andere soorten zeer afwijkt. Deze soort dan, de
Rhabditis monhystera Btsli.
Plaat IX. Fig. 35. is de eenige Rhabditis, die de zuivere kleiaarde bewoont en
dus niet in vuile, rotte stoffen leeft. Ik vond haar bij Leiden, in Juni, volwassen aan de wor-
tels van gras en andere phanerogamen. Het waren wormpjes van 0,5—0,6 mm. lengte, iets slanker
dan de Duitsche voorwerpen; ook was hun oesophagus iets langer en de staart over het algemeen iets korter dan bij Bütschli\'s dieren. De vulva lag even ver van de staartpunt verwijderd, namelijk 1/s—V* van de totale lengte; toch kwam het mij voor dat do vulva betrekkelijk een weinig verder van den anus ver- wijderd was. |
|||||
|
77
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Zonder twijfel zijn deze verschillen van localen aard.
De huid is zwak geringd en vertoont ook lengtestrepen,
die door de spierfiurillen veroorzaakt worden. Ik kon met zekerheid bevestigen , dat de geslachtsbuis
enkelvoudig is. Kene zijmembraan nam ik niet met zekerheid waar.
Al het overige komt met de beschrijving en afbeelding van
Bütschli overeen. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
De afmetingen dezer Rhabditis zijn uitgedrukt in \'/jsj"
van een millimeter. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
N°. 1.
|
N°. 2.
|
N°. 3.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Oesophagus ......
Gr. oes. — vulva . .
Vulva — anus .... Staart .........
Geheole lengte ....
Pharynxlengte.....
Breedte in het midden.
Breedte gr. oes. . . . Breedte anus.....
Vhlb..........
Vhol..........
Vhsl...........
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Rhabditis Bütschlii n. sp.
Plaat IX. Fig. 36a_d. Deze was een der beide Rhabditissen, die ik in koemest
aantrof en wel in beide geslachten; het was in September 1874 dat ik deze dieren bij Leiden waarnam. Naar den aard der mannelijke bursa zou deze soort tot het Schneidersche geslacht Pelodera moeten gerekend worden; zij wijkt van alle bekende soorten zeer af. Het mannetje wordt 1 mm., het wijfje 1,39 mm. lang;
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
7*
|
|||||
|
bij het eerste is de lengte van den oesophagus x/b, bij het
laatste \'/6—Vo der totale lichaamslengte lang. Naar voren versmalt het lichaam weinig; aan den kop komen
waarschijnlijk drie lippen voor, welke met uiterst kleine borstel- tjes bewapend zijn, vermoedelijk twee op iedere lip. De lippen zijn niet door eene insnoering van het integument
van het lichaam afgescheiden, maar integendeel, liet integument doet zich achter de lippen eenigermate verdikt voor. De pharynx is gewoon gebouwd en voert in den oesophagus,
waaraan men een middelsten meer ovalen en een achtersten meer kogelronden hulbus waarneemt; in den laatsten ligt het tandtoestel Bij het mannetje, dat hoogstens 0,043 mm. breed wordt, eindigt het lichaam in de karakteristieke, den staartpunt geheel omvattende bursa met negen papillen. Deze papillen zijn in drie groepen, elk van drie, geplaatst, evenals bij Rhabditis pellioïdes Btsli; telt men van voren af aan, dan bereiken de eerste, tweede en derde den rand der bursa; het zijvlak der bursa is tusschen de derde en vierde papil het breedst en springt met afgeronden hoek naar buiten uit; de vierde papil bereikt den rand niet, wel de vijfde en zesde, bij welke laatste papil de rand der bursa zich altijd hoekig uitgesneden voordoet; van de drie achterste papillen schijnt slechts de middelste den rand te bereiken. Vergelijkt men den loop dezer papillen met dien bij R. pel-
lioïdes, zoo ziet men dat er in dezen groote overeenkomst bij beide soorten bestaat; het geheel verschillend voorkomen der wijfjes daargelaten, verschillen beide soorten toch ook zonder twijfel in het maaksel der spicula, die bij onze soort zeer ge- compliceerd zijn; er schijnen hier aan iedere zijde der spicula één en dan nog in het midden tusschen hen een mediaan accessorisch stuk, in het geheel dus drie aecessorische stukken, aanwezig te zijn. Dan ook is de bursa, waarvan de lengte 0,082 mm. bedraagt bij een mannetje van 1 mm., in verhouding tot de spicula veel grooter dan bij R. pellioides. Zeer kenschetsend is het vrouwelijk staarteinde; het lichaam
eindigt even achter den anus koepelvormig en gaat dan zeer |
|||||
|
7!\'
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
plotseling over in een langen, zeer dunnen, bochtigen en haar-
fijn eindigenden staart; bij geen wijfje der mij bekende Pelo- dera\'s ziet men zulk een langen staart, die\'/7—% der gelieele lengte lang wordt. De geslachtsdeelen zijn symmetrisch aan weerszijden der vulva gelegen, welke laatste, als men den dunnen staart niet mederekent, steeds achter het midden van het lichaam gelegen is, nagenoeg in reden van 14: 11. De huid is dwars geringd, hoewel bij het wijfje minder duidelijk. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
De afmetingen van R. Bütschlii mihi zijn in \'/sgs816" milli-
meter uitgedrukt. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
N°. 6{ïï°. 7
9
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
»°. 1
|
.V>. 4
Cf |
,\\°. 5
9
|
N°. 8 ,\\°. 9
9
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
■\\°. 2
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
,V. 3
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
55
85 110
291
57.
7
11
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
66
112
138
|
58
106
133
|
52
79 105
283 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Oesophagus.....
Gr. oes. — vulva. . .
Vulva — begin van het
dunne staartgedeelte .
Bursalengte.....
Breedte in het midden.
Gelieele lengte ....
Vhlb.........
Vhol.........
Vhsl.........
Staart van het wijfje. .
|
58
mm.
0,43
mm.
0,53
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
52 52
|
50 50
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
•21
11 mm.
1
28
5
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
11
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
10
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
mm.
1 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
0,96 0,94 1,39
|
36C 337
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
40? I 47
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
50
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
50
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Rhabditis gracilicauda n. sp.
Plaat IX. Fig. 37._e. De tweede door mij in koemest gevonden Rhabditis is even-
zoo nieuw voor de wetenschap. Zij is liet meest verwant aan Rhabditis longicaudata Btsli,
doch blijft veel kleiner, daar het mannetje mijner Rh. gracili- cauda eene lengte bereikt van 0,75 min., het wijfje van 0,9 mm.; het mannetje is 0,037 mm., het wijfje 0,031 mm. breed. De lengte van den oesophagus bedraagt Vs—V6 der totale lengte bij r>
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
80
|
|||||
|
beide geslachten; die van den staart evenzoo Vs—V« bij het
mannetje, bij bet wijfje nagenoeg 6/i9 der geheele lengte. De vulva ligt vóór het midden en zóó dat het vóór de vulva
gelegen gedeelte des lichaams tot het er achter gelegene staat als 5: 7. Vergeleken bij Rh. longicaudata Btsli. wordt dus de oesophagus betrekkelijk iets langer, evenzoo de staart van het wijfje, vooral evenwel die van het mannetje. Naar voren wordt het lichaam langzamerhand smaller en eindigt in den kop, die waarschijnlijk uit drie lippen gevormd wordt, waarop duidelijke borsteltjes geplaatst zijn. De pharynx is zuiver prismatisch en voert in den oesophagus, welke in den beginne cylindrisch is, vervolgens smaller wordt om in den een tandtoestel drasrenden bulbus over te gaan; eigenlijk hebben wij bij deze soort dus slechts éénen bulbus, zooals bij Leptodera oxophila Schn. In het geheel doet de gedaante van den oesophagus aan Cepha- lobus denken. De darinwand is gevuld met talrijke donkerbruine korreltjes
van V750 umi. grootte; nabij de vulva is de darm eenigermate vernauwd door de aanwezigheid der geslachtswerktuigen. Bij het wijfje eindigt het lichaam met een langen haarfijn
eindigenden staart; aan het mannetje bemerken wij daarentegen de bursa, die karakteristiek is voor onze soort. Hare zijranden zijn naar de buikvlakte gericht, is van achteren afgerond, ter- wijl de zijkanten ongemerkt langzaam naar voren in de huid overgaan, doch nu en dan uitgebogen zijn; de rangschikking der papillen komt zeer overeen met die bij Rh. longicaudata Btsli; er is echter één e papil meer aanwezig, in het geheel dus tien, evenals zulks het geval is bij Leptodera curvicaudata Schn. Nabij den achterrand der bursa bij den staart liggen zeer dicht bij elkander drie papillen, die tot op den rand der bursa doorloopen; dan ziet men er eene, welke men niet bij Rh. lon- gicaudata Btsli. aantreft; zij komt niet aan den rand, doch steekt met eene spits uit op de dorsale vlakte der bursa. Na deze be- merken wij nog vóór den anus wederom twee dicht bij elkander gelegen papillen en een derde op een grooteren afstand, welke laatste evenmin als de zevende (van voren af rekenende) tot |
|||||
|
.si
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
den bursarand doorloopt, maar op hare dorsale vlakte uitsteekt;
na een groote tusschenruimte zien wij, titans praeanaal, twee diclit bij elkander gelegene, die den rand bereiken en ten laatste de allervoorste, die even ver van de tweede papil verwijderd is als de derde van de vierde. Wij nierken nogmaals op, dat de rand der bursa nabij de tweede, derde en nabij de vijfde en zesde papil boogsgewijze is uitgesneden. De staart van het mannetje is veel langer dan de bursa en
steeds naar de buik vlakte gericht, daarbij haarfijn uitloopende. De spicula zijn 0,024 mm. lang, zij zijn aan de basis afge-
rond en met elkander vergroeid, aan hun einde met een naar voren gericht haakje gewapend; aan weerszijden van hen ligt een accessorisch stuk. Even vóór en nabij den anus steekt een mediane kegelvormige papil uit. De huid is dwars geringd en toont longi- tudinale strepen, die door de spierfibrillen worden voortgebracht. De vrouwelijke geslachtswerktuigen zijn symmetrisch aan
weerszijden der vulva gelegen; er lagen verscheidene eieren in, die 0,035 mm. lang waren. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Afmetingen in l/iibaien van een millimeter, behalve N°. 5, die
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
in V
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
i60*ten is gemeten.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
XI.
DlPLOGASTKK.
Ook van dit geslacht bewoont één e soort den kleigrond; ik
vond haar evenwel slechts éénmaal en vergat haar af te heel- |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
82
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
den, zoodat ik niet anders doen kan , dan hare afmetingen
vermelden. Daarentegen wil ik de beschrijving vermelden van een Di-
plogaster, die wel is waar niet in den grond leeft, maar met Doryl. borborophilus milii en de vermelde Rliabditiden door mij in koemest werd aangetroffen. Diplogaster sp.
Deze door mij in zuiveren kleigrond gevonden Diplogaster
was 0,57 mm. lang en bezat de volgende afmetingen, die uitge- drukt zijn in Va55,ten van een millimeter. Het was een wijfje, doch ik koude niet goed de vulva onderscheiden. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Diplogaster coprophages n. sp.
Plaat X. Fig. 38a_c. Zoo geheel zeker ben ik niet of deze Diplogaster, dien ik
in koemest op een weiland bij Leiden in September 1874 vond, werkelijk een eigen nieuwe soort vormt, daar hij in hooge mate aan Diplog. fiücaudatus litsli. verwant is, welke insgelijks in koemest leeft. En ik zou thans misschien gemakkelijker deze zaak kunnen uitmaken, wanneer ik niet nagelaten had het mannetje, dat ik ook aantrof\', af\' te beelden, daar het toch een bekende zaak is, dat de mannetjes van verschillende doch ver- wan te nematoden steeds meer verschilpunten vertoonen , dan |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
83
|
|||||
|
hunne respectieve wijfjes. Voorloopig beschrijf ik mijne dieren
onder een afzonderlijken naam. De wormen worden 1,17— 1,24 mm. lang; de kop doet zich
afgeknot voor, daar liet lichaam naar voren weinig smaller wordt evenals hij D. filicaudatus Btsli. Lippen bespeurde ik niet, doch wel aan iedere zijde een zeer kort borsteltje; waarschijnlijk hc- vinden er zich zes rond de mondopening. De moiulholte is wijd, doch niet zoo diep als hij Diplog.
filicaudatus Btsli; hare wand scheen nabij de mondopening met longitudinale kammen of cuticulaire verdikkingen bekleed te zijn, min of meer op dezelfde wijze als hij Diplog. rivalis Leydig. Deze cuticulaire verdikkingen worden door Bütschli hij Diplog. filicaudatus noch hesproken , noch afgebeeld. In deze mondholte ligt één groote tand; misschien zijn er
nog -kleinere tanden voorhanden. Daar waar de oesophagus aan den wand der mondholte verbonden is, ziet men op don wand van den oesophagus een chitineuse verdikking. In den voorsten bulbus verloopen radiaire spierfibrillen. De darm doet zich zeer donker voor en is met dichte korrels gevuld. De geslachtsdeelen zijn symmetrisch tweedeelig.
De staart, die iets minder dan V3 der geheele lengte lang
is, eindigt haarfijn. De oesophagus bereikt \'/; der geheele lengte; de afstand
van het einde van den oesophagus tot de vulva is \'/s—\'A, die van de vulva tot den anus evenzoo \'/8—l/t der totale lengte lang; de vulva ligt dus tamelijk verre vóór het midden van het lichaam. Van D. filicaudatus Btsli. onderscheidt zich onze worm door
den afwijkenden bouw der mondholte, korteren staart en door de ligging der vulva. |
|||||
|
*4
|
|||||
|
XII.
Cyatholaimus B. Cyatholaimus dubiosus Btsli.
Plaat X. Fig. 39a_b. Van dit tot dusverre slechts in de zee waargenomen geslacht
vond ik eenen grondbewonenden vorm op het eiland Walcheren, tegelijk met Sphaerolaimus gracilis inihi, in denzelfden kleiachtigen bodem. Omtrent het phylogenetisch ontstaan dezer soort heb ik dezelfde meening als omtrent dat van Spilophora geophila en de andere Walchersche wormen uit den brakken grond, die ik bij de volgende soort zal uiteenzetten. Het is mij echter niet geheel zeker of deze wormen dezelfde
zijn als de door Bütschli waargenomenen ; ja men zou uit ana- logie met de volgende soort uit theoretische doch misschien eenigs- zins te ver gedreven beschouwingen kunnen besluiten dat ook deze grondworm eene nieuwe soort wezen moet, gelijk de overigen die ik in dien brakken grond waarnam. Deze dieren bereikten eene lengte van 1,1 mm.; daar zij
geene eieren droegen, zoo bestaat de mogelijkheid dat zij, nog niet geheel volwassen, iets langer worden en zoo lang als de Duitsche, die 1,3 mm. maten. De betrekkelijke breedte van het lichaam, lengte van den
oesophagus, vorm en bouw van kop en staart voldoen goed aan de beschrijving van Bütschli, doch naar voren worden onze dieren betrekkelijk minder smal dan de Duitsche. Ook de staart is naar verhouding iets korter; nu en dan
nam ik exemplaren waar, waar de staart meer kegelvormig was en nog korter dan bij de gewone exemplaren; wij zien daaruit, dat de vorm en lengte van den staart bij deze soort aan vrij groote verscheidenheid onderworpen is: zou zij soms juist in het tijdperk van soortsverandering verkeeren? ik acht dit voor niet onwaarschijnlijk. De huidringen zijn zeer fijn, ja wellicht nog fijner dan bij
de voorwerpen van Bütschli. |
|||||
|
85
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Ik neem twee convex vooruitspringende zijorganen waar,
die vrij moeilijk te onderscheiden zijn, zoodat Bütschli hen waar- schijnlijk over het hoofd heeft gezien. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
De afmetingen van dezen worm, in V25ó,,e11 van een milli-
meter uitgedrukt, zijn de volgende: |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
XIII.
Spilophoba B.
Spilopkora ge.ophila n. sp.
Plaat X. Fig. 40_„. Dit geslacht is ten hoogste verwant aan Chromadora B.
Van Spilophora\'s waren nog geene soorten bekend, die den grond bewoonden; het is dus niet onbelangrijk dat ik op het eiland Walcheren eene Spilophora vond, die daar aan de wor- tels van riet leeft in vochtige aarde, nabij stilstaand brak water. Zonder twijfel leefden de voorouders dezer soort in de naburige Schelde; langzamerhand gewenden zij zich aan het bewonen van brak water, of liever deze verandering van levenswijze, die wel |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
86
|
|||||
|
met eene soortsverandering gepaard gitig, geschiedde door de
nataurkeus in den strijd om liet leven. Van het wonen in brak water gingen onze dieren geleidelijk over tot het bewonen van vochtige zilte aarde tusschen wortels van netplanten, die in brak water, hunne vorige woonplaats, groeiden, en zoo treffen wij thans duizende Spilophora\'s, die van hunne voorouders ver- schillen en die ik thans als Spilophora geophila nova sp. be- schrijven ga, in dien zilten grond op Walcheren aan. En het komt mij zeer waarschijnlijk voor, dat, als de strijd om het leven er toe leidt, er zich uit onze thans een zilten grond bewonende Sp. geophila na eenigen tijd eene nieuwe Spilophora zal gaan ontwikkelen, die in zuivere kleiaarde wonen zal, in eenen bodem die slechts inet zoetwater in verbinding staat. Zóó ook stel ik mij de phvlogenese van Chromadora bioculata M. Sch. en van onze Leidsche Chromadora Leuckarti voor. Mannetje en wijfje bereiken dezelfde lengte van 0,7 — 0,9
ïnni.; zij zijn niet slank van gestalte. Naar voren worden zij weinig smaller, meer naar achteren heen. Aan den kop bemerk ik zes uitstaande borstels, terwijl er
bier en daar over het geheele lichaam borsteltjes gevonden wor- den, en wel in de submediaanvelden. De huid is dwars geringd; in de zijvelden verloopen twee
longitudinale rijen van grootere korreltjes, die tot op den kop en het einde van den staart te vervolgen zijn; in deze rijen loopen de ringen uit, en tusschen haar verheft zich misschien eene zeer lage zijmembraan. De mondholte is niet diep; op haren bodem bespeur ik aan
de dorsale zijde een zeer zwakken tand, terwijl hare wanden aldaar zeer verdikt zijn; zijorganen ontbreken, doch er schijnt geheel aan den voorrand eene uitstekende papil of lip te zijn, die dit orgaan wellicht vervangt. De oesophagus, welke bij al de zes door mij gemeten
voorwerpen een zesde der geheele lengte lang is, vangt met eene zeer zwakke aanzwelling aan , waarin ik drie ongelijke apophysen opmerk, die haar oorsprong nemen van den bodem der mond- holte; hij wordt vervolgens cylindrisch en gaat dan in den grooten |
|||||
|
87
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
bulbus over. Even achter dezen ligt de ventrale halsklier.
De staart van het mannetje wordt, naar het schijnt, iets
korter dan die van het wijfje; hij bevat de staartklier, die als naar gewoonte uit drie cellen gevormd is en door eene vrij lange uitvoeringsbuis uitmondt. De spicula zijn slank, een weinig gebogen; evenzoo zijn de
beide accessorische stukken zeer slank en dun en slechts in ge- ringe mate gebogen. Vóór den anus liggen bij deze soort nergens papillen of borstelpapillen; hierdoor onderscheidt zij zich aan- stonds van Spil. inaequalis B., waarmede zij overigens wel eenige overeenkomst bezit. De vulva ligt nagenoeg op het midden van het lichaam.
Ook met Cliromadora caeca B. biedt onze soort vele punten
van verwantschap; in de eerste plaats echter is onze soorteene Spilophora. Bastian zegt vervolgens dat bij Chr. caeca slechts een schijn is van longitudinale rijen van groote korrels op de zij- velden ; bij onze soort echter zijn deze rijen zeer duidelijk en over het geheele lichaam te bespeuren. Ook is de oes. bij onze soort, zooals ik door herhaalde metingen mij verzekerde, steeds iets langer dan bij Chrom. caeca, terwijl ook de plaatsing der kopborstels eene andere schijnt te wezen. Afmetingen uitgedrukt in \'/2568\'"1 van den millimeter:
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
N°. 6
9
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Oesophagus ......
Gr. oes. — anus . . .
Gr oes — vulva . . Vulva — anus .... Staart .........
Geheele lengte ....
Breedte in het midden Breedte gr. oes. . . . Vhlb..........
Vhol..........
Vhsl..........
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
31
60
(Ut
30
190
10V3
18
6 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
88
|
|||||
|
XIV.
Chromadora B.
Tot dusverre kende men van dit meestal zeewormen bevat-
tende geslaclit slechts ééne soort, die in zoet water leeft, als- mede ééne, die den grond bewoont. Van deze laatste soort, de Chr. dubia Btsli. is bet evenwel nog niet zoo geheel zeker, of zij wel een echte Chromadora genoemd mag worden. Ik houd het dus voor vrij belangrijk eene echte Chromadora rondom Leiden te hebben aangetroffen. Zij leefde daar in zuivere kleiaarde aan wortels van planten en men vindt haar in Mei en den ge- heelen zomer door. Chromadora Leuckarti n. sp.
Plaat X. Fig. 41a_d. Deze natuurlijk nieuwe soort bereikt de lengte van 1,2 inm.
en bezit een slank lichaam, daar hare lengte nagenoeg veertig malen hare breedte overschrijdt. Even achter het midden van het lichaam is zij het breedst, daar zij aldaar 0,034 min. breed is. Naar voren neemt haar lichaam geleidelijk in dikte af, zoodat deze nabij den kop 0,015 mm. bedraagt; evenzoo wordt het naar achteren spoedig dunner en gaat in den staart over, die nagenoeg V8 (\'er geheele lengte lang is. De voorrand van den kop is gewelfd en wordt omgeven
door twee kransen van zeer zwakke papillen, ieder ten getale van vier, welke submediaan geplaatst zijn ; die van den voorsten krans zijn iets sterker dan die van den tweeden. Behalve deze papillen steekt er aan iedere zijde een vrij
sterke scherpe doorn uit, dien men alleen dan ziet, als de worm van zijne mediane vlakten uit beschouwd wordt. Achter deze papillen is in ieder der vier mediaanlijnen een borstelhaar inge- plant. Op een afstand, die nagenoeg een vijfde bedraagt van de lengte van den oesophagus, van den voorrand verwijderd, bemerkt men wederom een krans van vier tweemaal zoo lange borstels, welke evenzoo submediaan gelegen zijn. |
|||||
|
89
|
|||||
|
Ook over liet geheele lichaam ziet men vervolgens subme-
diane borstels, die op meestal ongelijken afstand geplaatst zijn en iets korter zijn dan de vier allervoorsten. De geheele huid, met uitzondering van het allervoorste ge-
deelte van den kop, is duidelijk geringd; deze ringen zijn Vsoo mm- v»n elkander verwijderd. Evenals ik zulks vroeger bij zee-chroniadoren uit de Schelde waarnam, liggen er op de zij- velden in de huid rijen van longitudinale streepjes, die zeer schoon zijn en volkomen overeenstemmen met die der zeesoorten. De staartpunt is op dezelfde wijze gebouwd als bijv. bij Chrom. bioculata M. Sch. De mondholte is gevormd gelijk bij de echte Chromadoren,
wordt naar achteren heer nauwer en bezit chitinstaafjes of chitin- doornen , die vooral duidelijk waargenomen kunnen worden, zoo het dier van de mediane zijde uit beschouwd wordt. Het aller- voorste gedeelte van den kop is waarschijnlijk door splitsing der cuticula van het achterste gedeelte gescheiden en is niet geringd. De oesophagus, die een achtste der geheele lengte lang wordt,
doet zich voor als bij de andere Chromadoren, vangt met eene aanzwelling aan, wordt vervolgens cylindrisch, nagenoeg op het midden een weinig nauwer om eindelijk in den bulbus over te gaan, waarvan het lumen wijder is. In den geheelen wand van den oesophagus ziet men radiair verloopende spierfibrillen. Vóór den anus liggen mediaan acht, op gelijke afstanden
van elkander verwijderde, papillen, die, van boven gezien, zich ovaal voordoen met twee omtrekken. De achterste dezer papillen ligt op een afstand van 7/2S5 m,n- van ^en anus verwijderd, de lengte der geheele rij bedraagt V10 mm.; de spicula zijn ge- vorind als bij C. bioculata M. S. Zij worden begeleid door twee lange en gebogen accessorische stukken. Door het vinden van dezen worm is dus uitgemaakt dat de
Chromadoren ook in zuivere aarde voorkomen. Hij behoort evenwel tot de minder algemeen voorkomende
nematoden; wijfjes vond ik niet. |
|||||
|
90
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
De afmetingen van drie voorwerpen zijn in \'/«w,u" van een
millimeter de navolgende: |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Van dit geslacht vond ik slechts één e soort, die reeds door
Bütschli werd waargenomen. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Tripyla netifera Btdi.
Deze soort schijnt hier zeldzaam voor te komen; ik vond
haar slechts éénmaal in Juni aan wortels van grasplanten bij Leiden in zuiveren kleigronrl. Deze vlugge dieren bezaten de huidringen, vooral aan de achterste helft van het lichaam, duidelijk. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
91
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
De afmetingen vond ik als volgt, uitgedrukt in \'/ssb"8* van
een millimeter. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
XVI.
Leptolaimus n. gen.
Een der merkwaardigste nematoden, die ik gedurende mijn
onderzoek leerde kennen, is wel de soort, die ik in een nieuw geslacht Leptolaimus ga beschrijven. Deze wormen vond ik in den brakken zilten grond op het
eiland Walcheren, niet verre van Middelburg, aan wortels van Phragmites communis , op dezelfde plaats waar ik Onchol. thalassophygas, Spilophora geophila etc. aantrof. Zoo ik mij niet vergis, dan doet zich bij dezen worm een merkwaardiger geval voor dan bij de vermelde, daar hij in hoogere mate van de overige marine nematoden afwijkt , zóó dat hij meer veranderd schijnt te zijn tijdens zijne phylogenetische ontwikkeling. Hij schijnt toch geene geslachtsgenooten meer onder de marine vormen te bezitten (althans voor zooverre wij tot heden met deze laatsten bekend zijn). Het meest grenzen onze Leptolaimen aan het Bastiansche
marine geslacht Spira, doch zij onderscheiden zich door het |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
92
|
|||||
|
bezit van slechts één acccssorisch stuk en van eene mediane
rij van papillen praeanaal bij liet mannetje, die zich bijna over de geheele lengte van het lichaam uitstrekt, op dezelfde wijze als bij de mannetjes der Tripyla\'s. Zij bezitten verder eene dwarsgeringde huid, waarop men hier
en daar borstels verspreid ziet staan; eene zijmembraan is voor- handen. De pharynx doet zich als een dun vrij lang kanaal voor, waarvan de wanden niet, zooals meestal wèl het geval is, van chitineuse natuur zijn. Er zijn twee zijorganen, die eene cirkelvormige gedaante hebben. De kop biedt noch lippen noch papillen aan. De oesophagus heeft eene geringe aanzwel- ling aan het einde. Staartklier aanwezig met een zeer klein uit- voeringsbuisje aan het einde van den staart. Twee spicula met slechts één gebogen accessorisch stuk. Dan de ons geslacht vooral kenschetsende rij van praeanale papillen, waarvan eenige achtersten buispapillen zijn; eindelijk de in het midden des lichaams gelegen vulva en de tweedeelige uterus: ziedaar de voornaamste eigenschappen onzer Leptolaimen. Behalve met Spira, bieden deze dieren ook verwantschap aan
met de Monhysteridae (Bastiania), doch hunne kop en pharynx, zijmembraan en tweedeelige geslachtswerktuigen verwijderen hen weder van deze dieren. Leptolaimus papilliger ng. n. sp.
Plaat X en XI. Fig. 42a_e. Men treft deze zeer kleine wormpjes in de zomermaanden
op het eiland Walcheren aan, zooals ik dit reeds boven mede- deelde; in die zilte gronden komen zij algemeen voor. De mannetjes worden 0,4—0,44 mm., de wijfjes 0,41 — 0,48
mm. lang en bezitten, hoewel de eersten meer dan de laatsten, een tamelijk slanken vorm. Naar voren neemt het lichaam, zoowel als ook naar achteren vrij regelmatig in dikte af, doch aan den staart meer dan naar den kop toe. Nog zelfs op het achterste gedeelte van den staart zijn de huidringen zeer duide- lijk waar te nemen. Niet aan den kop, doch wel over het an- |
|||||
|
93
|
|||||
|
dere gedeelte van het lichaam zijn, hoewel slechts zelden, fijne
borsteltjes geplaatst en op vrij onregelmatige afstanden. Aan de spits van het knopvormig verdikte staarteinde zie
\'ik twee zeer fijne borsteltjes, gelijk die hij vele nematoden voor- komen De kop is vrij breed, schijfvormig en door eene in- snoering van den romp gescheiden; noch borstels, noch lippen noch papillen neemt men aan hem waar. De pharynx, alhoewel moeilijk te onderscheiden, doet zich
als een nauw vrij lang kanaal voor ; het is daarom zoo bezwaar- lijk dit kanaal te onderkennen, dewijl zijne wanden niet chitineus verdikt zijn. De oesophagus is \'/ der geheele lengte lang, vrij goed cylindervormig, doch aan het einde een weinig opgezwol- len, zonder echter een bulbus te vormen. In zijnen wand, vooral in dien van het verdikte einde, bemerkt men spier- fibrillen. Het lumen wordt door een chitinwand bekleed ; dientengevolge valt deze wand al spoedig als een dikke donkere lijn in het oog. Niet verre achter de halsvormige insnoering aan den kop, liggen de cirkelvormige zijor^anen , waarvan ik den fijneren bouw niet leerde kennen. De darm is fijn korrelig. Het mannetje is ten hoogste karakteristiek. De beide spi-
cula zijn slank, zeer weinig gebogen; aan het binnenste gedeelte vertoonen zij een paar verdikkingen. Het eenige accessorische stuk bestaat uit een smal gebogen stuk, waaraan een ander stuk bevestigd is; hierin bewegen zich de spicula. Achter den anus zie ik nagenoeg op het midden van den staart, aan iedere zijde, twee een weinig van elkander verwijderde borsteltjes ; ik durf evenwel niet zeggen of zij steeds bij het mannetje voorkomen. Op de buikvlakte ligt praeanaal de rnediane rij van 22—25
papillen; de vier achtersten zijn op een andere wijze gebouwd dan de overigen, en doen zich* cirkelrond voor niet een naar binnen loopend en zich verwijdend kanaal , dat in haar uitmondt. De overige papillen zijn langwerpiger, zonder een derge-
lijk kanaal. |
|||||
|
\'.\'4
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
De afstanden der vier achtersten nemen van achteren naar
voren toe een weinig af\'; de daarop volgende papillen liggen verder van elkander af, doch van de negende of tiende af liggen zij allengskens weder dichter, terwijl de twaalf of dertien voor- sten eindelijk op een bepaalden afstand van elkander verwijderd blijven. Deze rij van papillen strekt zich voorbij het achter- einde van den oesophagus uit. Den bouw der inwendige ge slachtsbuis bij het mannetje leerde ik niet kennen. Bij het wijfje ligt de uitmonding der geslachtswerktuigen
juist in het midden van het lichaam; deze geslachtsorganen zijn tweedeelig en zuiver symmetrisch aan weerszijden der vulva geplaatst. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Ik mat verscheidene voorwerpen dezer belangrijke neina
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
toden; hunne afmetingen zijn de volgende, in l/a
|
56sUn van een
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
millimeter:
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
N°. 6 N°. 7
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
N". 5
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
JS°. 1
|
N°. 2 N°. 3
|
N°. 4
9
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Jeugdige
vormen. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
<?
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
251/,
(il
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
26
70
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Oesophagus ......
Gr. oes. — anus . . .
Gr. oes. — vulva . . Vulva — anus .... Staart.........
Geheele lengte ....
Breedte even vóór vulva Breedte anus.....
Lengte ei.......
Vhlb...........
Vhol...........
Vhsl...........
Aanmerking: N". 1
|
30
30
42
20
122
k
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
2 1
60 |
27
88
41 21
122
5
8
8
27
4V,
6
|
25
27
85
19
106
4
|
21
56
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
17 J 161/,
113 100 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
16»/4
103 «V,
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
i»;
96 3
26
1
6 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
3/a
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
2\'/,
38
1
6 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
83
6V.
|
25
I
6 |
26
4% |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
30
1 6 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
bezat 22, N°. 2 25 praeanale papillen
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
95
|
|||||
|
XVII.
B AST IA NI A N. GEN.
Het geslacht Bastiania heb ik gevormd voor eene soort van
vrij in de aarde levende nematoden, die, evenals Monhystera? dolichura mihi, nog niet waargenomen waren en tocli tot de algemeenst voorkomende nematoden belmoren. Deze dieren be- zitten een zeer slank lichaam, dat met eene dwarsgeringde huid bekleed is, borstels treft men alleen aan den kop aan; zijcirkels zijn aanwezig, ook eene staartklier en enkelvoudige geslachts- werktuigen. Zij zijn dus hoogst verwant aan de Monhysterae, onderscheiden zich evenwel door eene mediane rij van praeanale papillen en het gemis van accessorische stukken. Ik achtte het beter een nieuw geslacht te vormen, dan de
diagnose van Monhystera weder te wijzigen en nog meer uit te breiden. Bastiania gracilis n. sp.
Plaat XI. Fig. 43a_c.
Men vindt deze wormen in het voorjaar en den zomer in
de aarde aan en tusschen plantenwortels, zeer talrijk en zeer algemeen, zoowel rondom Leiden als nabij Middelburg op het eiland Walcheren. Over het geheele zeer slanke lichaam bemerkt men huid-
ringen, die vooral op de achterste helft duidelijk zijn waar te nemen. Kop en oesophagus doen aan Monhystera denken, men bespeurt vier submediane en twee laterale borstels aan den kop, eene niet duidelijke mondholte, welke onmiddellijk in den oeso- phagus overgaat; deze laatste is aan zijn einde een weinig ver- dikt , en bereikt bij beide geslachten een vierde deel van de geheele lengte; zijn lumen doet zich door eene chitinestreep kennen. Op eenigen afstand van den kop liggen de zijorgsinen, die
een naar buiten uitstekende centrale verhevenheid bezitten, welke spoedig in het oog valt, zoo men den kop van de mediane zij- wanden uit beschouwt. 7
|
|||||
|
;n;
|
|||||
|
De mannelijke staart is karakteristiek; hij is eenigermnte
gebogen, loopt kegelvormig puntig uit, en is aan de punt van een spitsje voorzien, dat als uitvoeringsbuis der staartklier dienst doet. Vóór den anus liggen mediaan de 11—13 papillen, die
dikwijls zeer verschillen in grootte, ja soms zoo klein zijn, dat men moeite heeft haar van de huidringen te onderscheiden. De grootsten schijnen nu en dan een borsteltje te dragen. Deze papillen liggen niet allen op gelijke afstanden, maar
de middelsten bevinden zich dikwerf dichter bij elkaar. De spicula zijn zeer slank; accessorische stukken komen niet voor. Bij den anus ziet men, zooals gewoonlijk , eene verhevenheid. De wijfjes, die minder slank zijn dan de mannetjes en vooral
aan de achterste helft van het lichaam tamelijk breed worden, hebben een staart, die dezelfde gedaante bezit als die van het mannetje. De vulva ligt omtrent op de grens van het middelste en achterste derde gedeelte van het lichaam. De jeugdige dieren waaraan men het geslacht nog niet kan
onderscheiden , zijn betrekkelijk dikker en minder slank dan de volwassenen. De mannetjes bereiken de lengte van 1 mm., bij eene dikte
van 0,012 mm., de wijfjes worden 0,9 mm. lang en zijn ge- middeld 0,016 mm. dik. Uit de bijgevoegde afmetingen van vele voorwerpen kan men echter opmerken dat de betrekkelijke dikte van het lichaam aan groote verscheidenheid is onderworpen. |
|||||
|
97
De tabel der afmetingen is uitgedrukt in 1/265*te\'1 v»n een
millimeter. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Aanmerkingen: Uit de groote verschillen die vhlb. en vhsl.
vertoonen, kan men het besluit trekken, dat deze waarden bij eene zelfde soort zeer kunnen varieeren , en men dus voorzichtig moet zijn met het vormen van nieuwe soorten op grond dat de afmetingen een weinig afwijken. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
XVIII.
MONHY8TEKA B. Hoewel ik verscheidene echte Monhysterae in den grond hel)
waargenomen, zoo heb ik nog geen enkele in mijn onderzoek opgenomen; ik behoud mij zulks voor later voor. Daarentegen heb ik drie soorten leeren kennen, die allen van de echte Mon- hysteren afwijken en weder een bewijs leveren, gelijk ook mijne zoo even beschreven Bastiania, dat er nog vele vormen van |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
9*
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
nematoden bestaan, die wel is wnar na ;tan de Monhysterae
verwant zijn, docli weder van dit geslacht afwijken en er niet tot gebracht kunnen worden , tenzij men de geslachtskenmerken zeer wijd neme, wat ik verkeerd oordeel. Hoewel de drie te beschrijven soorten, waarvan twee nieuw, geen echte Monhysterae zijn , voer ik hen toch voorloopig onder dezen geslachtsnaam op. Alle drie behooren tot de aljremeen voorkomende aard-nematoden. Mon/tystera intermediu Btsii.
Plaat XL Fig. 44. Deze gemakkelijk te herkennen soort komt tamelijk algemeen
voor in de kleiaarde aan de wortels van allerlei planten bij Leiden. Ik vond, gelijk Bütschli, slechts wijfjes. Weinig kan ik dus aan Bütschli\'s beschrijving toevoegen. De dieren bereik- ten hier de lengte van 0,7 mm. en zijn over het algemeen slan- ker dan de Duitsehe. De betrekkelijke lengte van den oesopha- gus vind ik dezelfde, niet echter zoo die van den staart; deze mat hier \'/i van (\'e geheele lengte, bij de Duitsehe voorwer- pen \'/»• Aan den kop trof ik zes borstels aan, waarschijnlijk zag Bütschli de beide latenden over het hoofd. Ook aan den staart komen enkele borstels voor. De afmetingen dezer soort vond ik in V25ó"u" van een mil-
limeter als volgt: |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
99
|
|||||
|
Monhysterae tenax n. sp.
Plaat XI. Fig. 45a_c. Zoo deze wormpjes al geen echte Monhysterae zijn, dan
zijn zij in hooge mate aan dezen verwant. Het zijn kleine dier- tjes, die men in den zomer vrij algemeen rondom Leiden in klei- aarde aantreft. Deze wormen, hoogstens 0,46 mm. lang en daarbij slank,
daar zij dertig maal zoo lang als breed zijn, hebben een fijn dwarsgeringde huid, en een lichaam, dat naar voren weinig in dikte afneemt, naar achteren daarentegen in een tamelijk langen dunnen staart overgaat, die \'/6 of \'/7 der gfheele lengte bereikt. De kop heeft een breeden voorrand, zonder een spoor van lippen of borstels, welke laatsten evenmin over het overige lichaam worden aangetroffen; aan den kop is de cuticula aan den voor- rand in twee lagen gesplitst, waardoor ook de mondholte uit twee deelen bestaat, die echter een geheel vormen. Gelijk men weet, toonde Bütschli aan dat deze splitsing der
cuticula algemeen bij neinatoden voorkomt. De mondholte is vrij diep, doch hare ware vorm bleef mij
onbekend wegens hare kleinheid; op de afbeelding beeldde ik haar cylindrisch af; zóó althans zag ik haar enkele malen. Zijcirkeltjes, die anders algemeen bij de Monhysterae voorko- men, komen bij deze soort nikt voor. De oesophagus, welke iets langer is dan \'/« gedeelte van
den geheelen worm, vertoont zich als een cylindrischc buis, die aan haar einde in een vrij duidelijken bulbus overgaat. In dezen bulbus meende ik radiaire spierfibrillen te onderscheiden. De darm is korrelig, doch niet bijzonder dicht gevuld. De vulva ligt steeds een weinig vóór het midden van het
lichaam en springt tamelijk vooruit. De staart eindigt fijn; er is eene staartklier aanwezig. Hoewel alle Monhysterae de eigenschap hebben , viel het mij
toch op dat deze dieren zich zoo uitermate vast aan den bo- dem kleefden door hunne staartklierstof; daarvan leidde ik hunnen soortsnaam af. |
|||||
|
100
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
De afmetingen zijn in \'/2568tl" van **e" millimeter.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Oesophagus.....
Gr. oes. — vulva .
Vulva — anus. . . Staart........
Geheele lengte . . .
Breedte bij vulva . Breedte bij gr. oes. Vhlb.........
Vhol.........
Vhsl.........
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Monhysteraf doliehura n. »p.
Plaat XI en XII. Fig. 46„_c. Het is opmerkelijk, dat deze nematode, een der algemeenste
bewoners der kleiaarde aan wortels van mos en phanerogameii, nog niet is waargenomen; mogelijk komt liet door zijne fijn- heid, dat men hem steeds over het hoofd heeft gezien. In het voorjaar en den zomer komen zij rondom Leiden voor. liet zijn uiterst slanke en fijne wormpjes, waarvan de inan-
netjes iets korter zijn dan de wijfjes; de eersten meten 0,6—0,7 mm., de laatsten 0,82 mm. De grootste breedte bedraagt Voó—V»o V!l|i (le gelieele lengte; door deze slankheid van vorm onderscheidt men deze soort spoedig van vele anderen. Naar voren neemt het lichaam geleidelijk in dikte af; zij
zijn het breedst of het dikst even vóór de plaats, waar de vulva gelegen is; naar achteren wordt liet lichaam weder langzatner- hand dunner en gaat nu bij den anus over in den zeer langen haarfijn eindigenden staart, die omtrent Va der gansche lengte lang is. De koj) is cloor eene duidelijke vernauwing van den romp
gescheiden; wegens zijne geringe grootte was ik echter niet in staat uit te maken of er lippen, papillen of borstels aan wor- |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
101
den aan getroffen; ik houd hem dan ook voor geheel naakt.
De mondholte is, zoo zij al bestaat, zeer klein; op een
afstand, die 1/17 bedraagt van de lengte van den oesophagus, liggen de tamelijk kleine cirkelronde zijorganen. De oesophagus zelve, welke nagenoeg een vierde van de
geheele lengte lang is, loopt als een cylindrische buis door het lichaam heen en is aan zijn achterste einde een weinig verdikt. De darm is niet, zooals bij andere Monhysterae, met vele doch slechts met weinige korreltjes gevuld; dientengevolge zijn deze wormen zeer doorschijnend. De vulva ligt halverwege den kop en den anus; de geslachts-
werktuigen kwamen mij voor enkelvoudig te zijn, zooals bij de ware Monhysterae. De spicula zijn 0,014 mm. lang, en zeer slank, doch acces-
sorische stukken trof ik niet aan. Een enkele maal meende ik, dat ik bij het mannetje drie, op vrij groote afstanden geplaatste praeanale papillen aantrof; met zekerheid ben ik van hare aan- wezigheid niet overtuigd. Overigens komen er nergens papillen of borstels voor; aan
de huid merkte ik alleen fijne strepen , in de lengte verloopende, op, die door de spierlaag werden voortgebracht. Door deze beschrijving laten zich onze dieren gemakkelijk
terugvinden. liet is mij nu evenwel niet zeker of onze wonnen wel tot het geslacht Monhystera belmoren: vergelijken wij tocli de kenmerken die Biïtselili, in zijn verhandeling over de Ne- matoden van den Kieler zeeboezem, van Monhystera opnoemt, met die welke ons door onze soort worden aangeboden, zoo merken wij bij onze dolichura vooreerst het gemis van borstels om en aan den kop, de althans waarschijnlijke afwezigheid eener staartklier en van accessorische stukken op, terwijl, zoo mijne waarneming van praeanale papillen bij het mannetje juist mocht zijn, ook deze tegen de natuur van Monhystera zou- de pleiten. Voorloopig breng ik deze algemeen voorkomende soort bij
Monhystera, tot wij den geheelen houw beter zullen kennen. |
||||
|
102
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
De afmetingen van vier volwassen en een jeugdig exemplaar
bedroegen, uitgedrukt in V265,ten v;w een millimeter: |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
N°. 4
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
N°. 5
Jeugdige
vorm. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Oesophagus.............
Gr. oes. — anus.........
Gr. oes. — vulva.......
Vulva — anus..........
Staart...............
Geheele lengte...........
Voorrond tot zij-organen.....
•icnlalengte............
eedte bij vulva of in het midden cf
Breedte gr. oes..........
Breedte bij anus.........
Vlilb.................
Vbol.................
Vbsl.................
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
11
17
60 63 180
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
II
57
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
55
153
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
.\'S
2\\ 1\\ 64 47,
.1
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
76
3%
3
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
XIX.
Sphaerolaimüö Bast. Sphaerolaimus (iracilis n. sp.
Plaat XII. Fig. 47a_(1. Ook deze worm, welks verwanten zeebewoners zijn, vindt
men algemeen in vochtige aarde aan de wortels van riet op Walcheren, in de nabijheid van brak water. Ook zijne phylogenese beschouw ik als gelijksoortig met die
mijner Spilophora geophila n. sp. Het mannetje wordt 1,2 mm., het wijfje 1 mm. lang; be-
halve dus door eene geringere grootte, wijkt deze soort van S. hirsutus B. nog af door een veel slankeren lichaamsvorm. De kop stemt, wat voorkomen betreft, overeen met dien van 8ph. hirsutus B., gelijk Bütschli dien afbeeldt; doch de naar |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
103
|
|||||
|
de mondopening gerichte donkere strepen in het voorste en de
korrels op den wand van het middelste deel van den pliarynx ontbreken bij onze Walchersche soort. Ik zie twee cirkelronde zij-organen, die op eene andere wijze gebouwd zijn als bij Sph. hirsutus B. (Bütschli). Bij onze soort springt het gedeelte, dat in de verdieping past, niet vooruit, maar is zelfs meer naar buiten toe uitgehold. Ook de musculeuse oesophagus is korter en aan zijn einde dikker dan in het midden. De vulva, die niet chitineus is, ligt achter het midden van het lichaam, de vaginaalklier is tamelijk groot. De geslachtsbuis is enkelvoudig en verloopt naar voren tot nabij den oesophagus. De staart is betrekkelijk even lang als bij S. hirsutus B.
en komt er in gedaante ook zeer mede overeen. Aan den kop schijnen twee kransen van borstels geplaatst
te zijn; ook over het geheele lichaam zijn borstels verspreid, doch op verre na niet zoo dicht als bij S. hirsutus B. liet mannetje heeft dezelfde gedaante als het wijfje.
De spicula zijn zeer slank; nabij de spits ligt een enkel-
voudig groot driehoekig accessorisch stuk, dat beide spicula omvat. Wat deze soort echter onmiddellijk van S. hirsutus B., den
eenigen tot dusverre bekenden Sphaerolaimus, onderscheidt, is, dat hare huid niet geringd is en geene dwarse ringen vertoont. Het geringd zijn der huid is dus geen noodzakelijk vereischte voor een Sphaerolaimus. |
|||||
|
104
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
De afmetingen dezer interessante soort zijn in 1/255,t"1 van
een millimeter. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
XX.
O N C II O I, A I M U 8.
Ook een Oncholaimus schijnt zijne pelagische woonplaats
verwisseld te hebben tegen met riet begroeide kleiaarde, die niet ver van een brakwatersloot gelegen was. Ik nam de volgende soort , die nieuw is voor de wetenschap, op liet eiland Walcheren waar en houd haar, zooals ik uit analogie, doch vooral op theoretische gronden durf beweren, voor eene soort, die noch in de naburige Noordzee, noch in de Schelde meer te vinden is, terwijl de anders gebouwde afstammelingen harer voorouders daar zonder twijfel nog wel voortleven. Oncholaimus thalassophygas n. sp.
Plaat XII en XIII. Fig. 48„_c. Ik trof deze merkwaardige aard-oncliolaimen in Augustus
aan en wel volwassen mannetjes, alsmede vormen, die dezelfde |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
105
|
|||||
|
lengte bereiken, doch aan welke de geslachtsdeelen nog niet
ontwikkeld waren en die ik voor jonge wijfjes hond. Onze soort is het meest verwant aan Onch. fuscus Bast.
De mannetjes worden 2,1 mm. lang, de grootsten der wormen, wier kunne nog niet te bepalen was, bereikten evenzeer de lengte van 2 mm. Zij hebben een slanke gedaante. De kop is stomp afgerond; aan dezen neemt men vier? zeer korte submediane papillen waar, doch overigens geene borstels. In de gewoon gevormde mondholte zie ik drie tanden,
waarvan er een groot is en kegelvormig, de beide anderen zwakker en tamelijk gelijk ontwikkeld. Een ring van het zenuw- stelsel om den oesophagus valt spoedig in het oog; de oeso- phagus meet \'/<•, van de lengte van het geheele dier. De staart van het mannetje is karakteristiek; achter den
anus wordt hij aanvankelijk weinig smaller, doch daarop wordt hij plotseling zeer dun en gaat zoo in een smal gedeelte over, dat aan het einde weder eenigermate is verdikt en waar de staartklier met eene nauwelijks zichtbare papil uitmondt. Noch op den kop, noch eigens anders bespeurt men borstelharen , be- halve hier en daar op den staart, alsmede eene rij van 5 of 6 steeds gebogen borstels ventraal vlak bij en vóór den anus. Even vóór de plaats waar het breedere gedeelte van den staart in het smallere overgaat, ziet men twee stompe papillen, éene aan iedere zijde, op ieder van welke een kort borsteltje ge- plaatst is. De spicula zijn zeer lang en slank en worden Vso\' van (\'e
geheide lengte van den worm lang; zij zijn overal even dun, behalve aan hun binnenste uiteinde, dat trechtervormig ver- breed is. Er ligt een zeer klein, ovaal, accessorisch stuk bij. Vóór de spicula neemt men op de huid over een tamelijk grooten afstand een veertigtal schuine evenwijdige; strepen waar, gelijk die bij Dorvlaimus worden aangetroffen. De ruimte tusschen de voorste dier strepen en den anus
bedraagt 2/9 van de geheele lengte van het dier. Van Onchol. fuscus B. onderscheidt onze O. thalassophygas
zich door het gemis aan pigment, een slanker lichaam, een |
|||||
|
lort
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
duidelijker) hersenring en eenen op eene verschillende wijze ge-
bouwden staart. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
De maten dezer soort zijn in Vs559ten van een millimeter
als volgt: |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
N°. 3 N°. 4 N°. 5 N°. 6
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
N". 2
.\' 85
300
29 415
137,
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
N°. 1
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Allen jeugdige vormen;
geslachtsloos. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Oesophagus .......
Gr. oea — anus. . . .
Staart..........
Geheele lengte......
Breedte in het midden.
Breedte gr. oes .... Spiculalengte......
Vhlb...........
Vhol...........
Vhsl............
|
100
410
30 540
15 I t 27 86 5V,
18 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
75
270 2.s
375 12% |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
SI
5 11
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
80
.">
13\'/, |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
XXI.
Mononchus Bast.
Van dit goed gekarakteriseerde geslacht trof ik een drietal
soorten aan, waarvan twee nieuw voor de wetenschap zijn. Hetgeen ik aan de vroegere beschrijvingen van dit geslacht
kan toevoegen, bestaat vooreerst daarin dat ik eene soort heb aangetroffen, waarin in plaats van éénen, drie tanden in de mondholte voorkomen; in den geheelen overigen houw is deze soort een Mononchus, ik mag dus besluiten dat het aanwezig zijn van slechts één tand uit de diagnose van dit geslacht kan weggelaten worden; deze tanden zijn van tamelijk gelijke grootte, één bevindt zich op de plaats, waar bij de overige soorten de enkele tand gevonden wordt en de beide anderen liggen met den eersten in één zelfde vlak symmetrisch aan de ventrale zijde van den pharynx. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
107
|
|||||
|
Wat echter van meer belang is, is mijne ontdekking der
tot dusverre nog onbekende mannetjes, en wel van twee soorten. Bij deze mannetjes bevindt zich steeds praeanaal eene mediane rij van papillen, waarvan liet aantal verschilt naar de soort; ook treft men postanale papillen aan , zoowel dorsale als ventrale en dan lateraal g( legen ; deze papillen hebben evenwel een ander voorkomen dan die vóór den anus gelegen zijn. De spicula hebben bet uiterlijk van die van Dorylaimus;
zij zijn slank, in een stompen hoek gebogen en vertoonen eene in de lengte verloopende middelste chitinstreep. Nabij hun bui- tenste uiteinde bevinden zich twee karakteristieke accessorische stukken, welke echter nabij den dorsalen rand der spicula te zamen komen en zich daar, naar het schijnt, tot één stuk ver- eenigen. Hun ventrale rand doet zich als getand voor. Ook den bouw der overige geslachtswerktuigen leerde ik kennen: de geslachtsbuis is, als bij Dorylaimus, tweedeelig, d. i. splitst zich naar voren toe in twee strengen. Over het algemeen komen de Mononchen vrij talrijk voor, en opmerkelijk is het, dat ik althans van Mononchus tridentatus n. sp. , ook verscheidene mannetjes aantrof. Wij vangen onze beschrijving aan met
Mononchus Bastiani n. sp.
Plaat XIII. Fig. 49a_c. Deze soort is na verwant aan M. papillatus B., doch be-
reikt eene meerdere lengte, daar zij 2,6 mm. lang wordt. Overigens wordt zij ook voldoende door de gedaante van
den staart en van den kop, alsmede hare afmetingen geken- schetst. Aan den kop onderscheid ik duidelijk twee kransen van papillen, die nagenoeg in grootte overeenkomen met die van M. papillatus B. In de eerste plaats bevinden er zich zes even groote papillen nabij en rond de mondopening, vier sub- mediane en twee laterale; een weinig achter deze treft men den tweeden krans aan, welke uit tien papillen gevormd wordt, namelijk twee grootere laterale en acht kleinere submediane, |
|||||
|
108
waarvan er telkens twee gelegen zijn op de randen eener half-
cirkelvormige verdikking der cuticula aan de buitenoppervlakte van den kop. Evenzoo liggen de laterale papillen op het midden eener dergelijke laterale cuticula-verdikking; ook van deze ver- dikte banden zijn er dus zes, vier submediane en twee laterale. De mondopening voert in een nauw kanaal, dat in de gewoon gevormde mondholte geleidt, waarin aan den medianen dorsalen rand de tand geplaatst is. Aan ieder der laterale zijden van den kop op de plaats, waar hij in den romp overgaat, zie ik eene groef; ook Bütschli zag die bij vele soorten; hare functie bleef mij onbekend. De oesophagus wordt naar achteren iets, hoewel zeer weinig,
breeder, hoewel zijn lumen, dat zich door zes chitinstaven als zeszijdig doet kennen, geene verwijding toonde. De vulva ligt een weinig achter het midden van het lichaam en doet zich als een dwarse spleet voor, welke door eene ovale verdikking om- geven is. De staart is met de spits naar binnen gebogen en loopt in
een langere, zich meer versmallende, punt uit dan bij M. pa- pillatus B. Onze worm, waarvan ik de mannetjes niet vond, is dus
van M. papillatus B. onderscheiden: 1°. door meerdere grootte, 2°. door de aanwezigheid van twee kransen van koppapillen, 3". door meerdere slankheid, 4°. door korteren staart, welke ook spitser uitloopt; bij M. papillatus B. is de staart\'/is> bij onze soort ll2i der geheele lengte lang, 5°. door betrekkelijk korteren oesophagus. In den anatomischen bouw vertoonde deze soort geene
merkbare verschillen van andere. Ik vond haar in de maand Januari volwassen in vochtige
aarde aan de wortels van mos niet verre van Leiden. |
||||
|
109
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Hare afmetingen bedrogen in Vass*\'™ van een millimeter:
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Mononchus tridentatus n. sp.
Plaat XIII. Fig. 50a_c. Deze hoogst belangrijke soort, de eerste waarvan ik de
mannetjes aantrof, komt rondom Leiden en Middelburg talrijk voor, waar men haar reeds in Mei in zuiveren kleigrond aan wortels van grasplanten kan vinden. Belangrijk is dit dier ook door zijne daarin alle andere
soorten overtreffende lengte en de aanwezigheid van niet één, doch drie tanden in de mondholte. Mijne M. tridentatus dan bereikt de aanmerkelijke grootte, de wijfjes van 3 min., de mannetjes van 2,7 mm.; in gedaante komen beide geslachten tamelijk overeen, alleen wordt de staart van het wijfje iets langer dan die van het mannetje. Naar voren wordt het lichaam zeer weinig smaller en ein-
digt in den kop, waaraan men, onmiddellijk rondom de mondope- ning, zes papillen waarneemt, weder vier submediane en twee laterale, die allen gelijk zijn in vorm, van voren convex met een korte stompe spits. Behalve deze ligt er een tweede krans ook van zes papillen, allen op dezelfde wijze geplaatst; deze papillen doen zich als meer kegelvormige afgeronde uitsteeksels |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
110
|
|||||
|
voor; het zijn deze papillen, waardoor de zijranden van den
kop bij eene bepaalde ligging zich als puntige spitsen aan het oog voordoen. De mondholte is zeszijdig en wordt door twee zijdelingsche en vier subinediane zijvlakken begrensd. Omtrent de plaatsing der drie betrekkelijk zwakke, doch even groote tanden ben ik niet geheel zeker geworden: een der tanden is bevestigd aan den dorsalen kant van de mondholte, in den hoek, waarin de beide dorsale zijwanden te zaïnen komen; de beide andere tanden liggen niet in een hoek, doch op het midden van een zijwand en wel symmetrisch ten opzichte van den eersten tand en zóó dat zij met dezen in een zelfde dwarse doorsnede van den kop geplaatst zijn. De eerste tand uu zal wel op dezelfde plaats gelegen zijn als de enkele tand fier andere Mononchen en de beide andere, hetzij in de laterale, hetzij in de ventrale zijwanden. Deze tanden zijn zeer kort en min of meer driehoekig. De oesophagus behoudt overal dezelfde wijdte en is ïu der
geheele lengte van den worm lang. De staart van het mannetje wordt geleidelijk smaller en is
aan zijn einde min of meer knopvormig verdikt; hij is Vn of V12 der geheele lengte lang. Den bouw der geslachtsbuis beschreef ik reeds vroeger. De spicula zijn zeer slank, een weinig gebo- gen, met eene in het midden verloopende verdikking der chitine- stof en worden begeleid door twee, aan de vrije randen ge- tande, accessorische stukken, die, de spicula omsluitende, zich aan de dorsale zijde van deze met elkander vereenigen. De spicula worden door twee mm. retractores bewogen. De praeanale papillen nu liggen, ten getale van 16 of 17,
in ééne mediane rij aan de buikvlakte; zij zijn bijna even dicht bij elkander geplaatst of soms iets meer van elkaar af verwijderd, naarmate zij meer naar voren liggen; naar ieder be- geeft zich eene zenuw. Postanaal zie ik tweeërlei papillen en wel twee paar aan de
ventrale vlakte aan de voorste helft en twee paar dorsaal, aan de achterste helft van den staart; deze papillen doen zich kleiner en puntiger voor dan de praeanale; de achtersten der dorsale zijn het best te onderscheiden en springen scherp driehoekig uit, zoo men |
|||||
|
111
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
den staart van de dorsale vlakte uit beschouwt. Ook bij Dory-
laimus borboropliilus mihi beschreef ik dergelijke postanale papillen. De geheele huid van dezen worm toont longitudinale stre-
pen, veroorzaakt door de aanwezigheid der spierfibrillen. Vóór den staart neemt men zeer talrijke schuine strepen
aan iedere zijde waar, dezelfde die men ook bij de mannetjes der Dorylaimen aantreft. De geslachtswerktuigen van het wijfje liggen evenzeer svm-
metrisch ten opzichte der vulva en zijn ook tvveedeelig. De vulva ligt even vóór de grens van het achterste tweede en derde gedeelte van het lichaam; de staart bezit geen papillen en heeft dezelfde gedaante als bij het mannetje, doch wordt alleen iets langer. De staartklier bestaat uit eenige groote cellen, die vlak
achter de spicula gelegen zijn. Van alle andere Mononchen is deze soort door hare drie
tanden onderscheiden. Mogelijk stelt zij min of meer een over- gangsvorm tot de Oncliolaimen daar. De afmetingen zijn in Vgss"1011 van een millimeter:
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
N°. 1
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
N°. 5
9
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
150
475 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Oesophagus.......
Gr. oes. — anus. . . .
Gr. oes. — vulva . . . Vulva — anus.....
Staart..........
Geheele lengte.....
Spiculalengte......
Voorste praeanale papil
tot aan den anus . .
Breedte bij vulva of in het midden......
Breedte aan den hals .
Vhlb...........
Vhol...........
Vhsl...........
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
155
250
165
80
650
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Aanmerkin-
gen: N°. 1,2, 3 en 4 zijn Leidsche,
N°. 5 een Mid-
delburgsch exemplaar. N°. 1 had 16,
N°. 2 had 15
en N°. 3 17 praeanale
papillen. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
GO
685
22
8.\')
21
12\'/.
32
47,
11 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
21
;31
4\'/.
8l/8 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
8
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
112
|
|||||
|
Mononchus brachyuris Btsli.
Plaat XIII. Fig. 51. Mononchus brachyuris Btsli. vond ik \'s zomers zoowel rondom
Leiden als bij Middelburg, doch niet talrijk. In de laatste plaats trof ik de mannetjes aan, die tot dusverre onbekend waren. Onze Nederlandsche brachyuris is niet zoo lang als de
Duitsche, daar hij slechts, de mannetjes 1,3 mm., de wijfjes 1,7 mm. lang, werd aangetroffen, terwijl Bütschli het wijfje 2,3 mm. lang zag worden. Alle overige eigenschappen dezer gemakkelijk herkenbare soort vind ik evenwel bij onze voorwer- pen terug, zoodat ik niet aan de identiteit twijfel. Zoo zie ik aan dezen worm de hooge koppapillen, de ver-
dikkingsstrepen in den wand der mondholte, alsmede den korten opvallenden staart terug. De staart van het mannetje bezit bijna dezelfde kenmerken
als die van M. tridentatus mihi; hij is gelijk aan dien van het wijfje. Ventraal en mediaan komen er elf, aan elkander in ge- daante gelijke, vrij hooge praeanale papillen voor, die denzelfden vorm hebben als bij M. tridentatus mihi: een bolvormig segment met een kort kegelvormig spitsje op den top; naar ieder dezer papillen verloopt een zenuwtak. Ook op den eigenlijken staart, dus postanaal, schijnen weder papillen voor te komen, die zich als zwakke puntige uitsteeksels voordoen en wel twee a drie paar op de rug • en een paar op de buikzijde. De spicula zijn slank en in een weinig stompen hoek gebogen; zij loopen spits toe en bezitten weder een middelste verdikkingsstreep. Het accessorisch stuk is evenzoo als bij M. tridentatus mihi
tweedeelig en omsluit de beide spicula; aan de dorsale zijde dezer laatsten komen de beide helften van het accessorische stuk bijeen; aan de randen loopen zij uit in twee of drie stompe tanden. |
|||||
|
113
|
|||||||||||||||||||||||
|
De afmetingen zijn in 1kös*tm van een millimeter:
|
|||||||||||||||||||||||
|
N°. 2
9
|
N°. 3
9
|
||||||||||||||||||||||
|
N°. 1
|
|||||||||||||||||||||||
|
95
105
125 10
335 18
H1/.
26 37,
33 |
92
115
110
8
325
11%
108/,
29
8\'/.
•10
|
||||||||||||||||||||||
|
Oesophagus .......
Gr. oes. — anus . . .
Gr. oes. — vulva . . . Vulva — anus . . . . , Staart.........
Geheele lengte . . , .
Breedte in het midden Breedte gr. oes. . . . Vhlb..........
Vhol..........
Vhsl..........
|
|||||||||||||||||||||||
|
125
290
|
|||||||||||||||||||||||
|
L8
430
11
89
8V,
88
|
|||||||||||||||||||||||
|
Leiden, September 1875.
|
|||||||||||||||||||||||
|
VERKLARING DER PLATEN.
Plaat III.
Fig. 1. Ironus tenuicaudatus de Man, het voorwerp met de
chitinlicliaampjes in den pharynx. Beide figuren stellen het dier voor, van een der laterale zijden gezien. Fig. 2. Dorylaimus regius de Man, a van een der mediane
zijden gezien, evenzoo fig. b. Daarentegen zijn fig. e en d in lateralen stand afgebeeld. Fig. 3. Dorylaimus robustus de Man, fig. a, c en d van
de laterale, fig. b van de mediane zijde uit gezien. In fig. d liggen de 10 h, 12 voorste staartpapillen een weinig te veel van elkander af. In dezelfde figuur (d) ligt de worm niet juist lateraal; dientenge- volge liggen de staartpapillen niet aan den rand der teekening. |
|||||||||||||||||||||||
|
114
Fig. 4. Dorylaimus elongatus de Man. Alle figuren in laterale
ligging. Plaat IV.
Fig. 5. Dorylaimus papillatus Bast., het staartuiteinde van het
wijfje. Fig. 6. Dorylaimus rhopalocercus de Man, a het wijfje zijde-
lings gezien, b de kop evenzeer in laterale ligging, c de staart. Fig. 7. Dorylaimus tritici Bast., alle figuren lateraal gezien.
Fig. 8. Dorylaimus borborophilus de Man, a het mannetje
van ter zijde gezien. Men ziet aan den dorsalen rand van den staart een der beide staartpapillen. b de kop van de mediane, c van de laterale zijde uit beschouwd, d de anaalstreek met spicula, e een enkel spiculuin op zijde gezien, ƒ het wijfje van ter zijde, g de ge- slachtsstreek van liet wijfje van de buikzijde uit ge- zien en meer vergroot. Plaat V.
Fig. 8. Dorylaimus borborophilus de Man, h de staart van
het mannetje op zijde, i dezelfde ventraal gelegen met de beide uiterste staartpapillen, k een zeer jong dier, bijna \'/2 mm. lang, rechts ligt de doorn met den secundairen doorn sterker vergroot. Fig. 9. Dorylaimus gracilis de Man, a het voorste gedeelte
van het mannetje, mediaan gezien; slechts voor een gedeelte zijn de spierfibrillen in den oesophagus aange- geven; b het achterste gedeelte ter zijde, e een enkel spiculum , sterker vergroot. Fig. 10. Dorylaimus siniilis de Man, a voorste gedeelte van
het lichaam lateraal gelegen , b het allervoorste gedeelte mediaan, c hetzelfde lateraal geplaatst, d staarteinde op zijde. Fig. 11. Dorylaimus Bastiani Btsli, a voorste, b achterste uit-
einde van het lichaam, beide lateraal. |
||||||
|
115
|
|||||
|
Fig. 12. Dorylaimus longicaudatus Btsli, a van de mediane,
b van de laterale zijde gezien, met de huidpapillen, d staart van het wijfje, e de spicula op zijde, f dezelfden op den kant (mediaan) gezien met de accessorische stukken. Plaat VI.
Fig. 12. Dorylaimus longicaudatus Btsli, c de staart van het
mannetje terzijde.
Fig. 13. Dorylaimus brigdammensis de Man, a voorste gedeelte, b de kop, beide lateraal gelegen, c de kop van de
mediane, d dezelfde nog eens van de laterale zijde
gezien, e de staart van het wijfje, ƒ die van het
mannetje, lateraal gelegen.
Fig. 14. Dorylaimus stenosoma de Man, de kop, a in latera- len, b in medianen stand.
Fig. 15. Tylopharynx striata de Man, a voorste gedeelte van het lichaam met de huidstrepen slechts gedeeltelijk af-
gebeeld, b de kop in lateralen, c in ventralen stand,
d de staart van het mannetje.
Fig. 16. ïylencholainius minimus de Man, a de kop in lateralen, b in ventralen stand.
Fig. 17. Tylencholaimus zeelandicus de Man, a de worm in lateralen stand, b de kop evenzeer van ter zijde.
Fig. 18. Tylenchus robustus de Man, alle figuren in late- ralen stand, a en b het voorste gedeelte van het
lichaam, c de staart.
Plaat VII.
Fig. 19. Tylenchus dubius Btsli, « het voorste gedeelte van
het lichaam, b de staart van het wijfje, c die van het mannetje; alle figuren in lateralen stand. Fig. 20. Tylenchus filiformis Btsli, a de kop van een voor-
werp der eerste groep, b, c en d afbeeldingen van een mannelijk voorwerp der tweede groep. |
|||||
|
116
|
|||||
|
Fig. 21. Tylenchus exiguus de Man, het wijfje in latera-
len stand, nabij het voorste uiteinde de kop sterker
vergroot.
Fig. 22. Tylenchus Davainii B., het mannetje, voorste gedeelte van het lichaam, b en c de staart van voren en van
ter zijde.
Fig 23. Tylenchus elegans de Man, a voorste gedeelte van het mannetje, b staart van het mannetje, c die van het
wijfje; alle figuren in laterale ligging.
Fig. 24. Aphelenchus modestus de Man, a voorste gedeelte van het mannetje, b staart in laterale, c in ventrale
ligging-
Fig. 25. Teratocephalus terrestris de Man, mannetje in late- ralen stand.
Fig. 26. Cephalobus oxyuroides de Man, het mannetje, a het voorste gedeelte, b de staart, beide in lateralen stand.
Plaat VIII.
Fig. 27. Cephalobus striatus Bast., a het wijfje in lateralen
stand, b de kop zeer sterk vergroot. Fig. 28. Cephalobus bursifer de Man, a het mannetje, b het
wijfje, c de kop van het wijfje sterk vergroot, d het voorste gedeelte van het mannetje, e de staart van liet mannetje in lateralen stand, ƒ dezelfde van de ven- trale zijde, en g dezelfde schuins gezien. Fig. 29. Plectus granulosus Bast., a de kop in medianen,
b dezelfde in lateralen stand, waar de zij-organen dui- delijk zichtbaar zijn, c de spicula met een der buis- papillen mediaan gezien. Fig. 30. Plectus cirratus Bast., a de kop en b de staart van
het wijfje, bside lateraal gezien. Fig. 31. Plectus fusiformis Bast., a het voorste gedeelte van
het lichaam, b de kop in lateralen stand, c de tand- toestel van den bulbus, d de staart, e een gedeelte van het lichaam, waar de vulva ligt, met de geslachts- organen in zijdelingsclien stand. |
|||||
|
117
|
|||||
|
Plaat IX.
Fig. 32. Plectus longicaudatus Btsli, a het voorste gedeelte
van het wijfje, b de kop, c de staart, alles in latera- len stand. Fig. 33. Plectus communis Btsli, a het voorste gedeelte, b de
staart van het wijfje. Fig. 34. Plectus auriculatus Btsli, a en b in latenden, rechts van
a de kop van een der mediane zijden uit gezien. Fig. 35. Rliabditis monhystera Btsli, het wijfje van ter zijde.
Fig. 36. Rliabditis Bütschlii de Man, a het voorste uiteinde van
het lichaam van het wijfje, b de staart van het wijfje, c het achterste uiteinde van het lichaam bij het mannetje schuins van voren, d hetzelfde schuins van de dorsale zijde uit gezien. Fig. 37. Rliabditis gracilicauda de Man, a het voorste gedeelte
van het mannetje, b de staart van het wijfje, c de staart van het mannetje van de ventrale zijde, d de- zelfde in lateralen stand, c het geheele wijfje van ter zijde. Plaat X.
Fig. 38. Diplogaster coprophages de Man, a ter zijde, b de kop
sterker vergroot in zijdelingschen stand, e de staart. Fig. 39. Cyatliolaiinus dubiosus Btsli, a het wijfje, beide figu-
ren in lateralen stand, in b zijn slechts drie cellen met korrels geteekend. Fig. 40. Spilophora geophila de Man, a het voorste gedeelte,
b de staart van het mannetje\', beide in lateralen stand. In beide figuren zijn de laterale rijen van korrels slechts voor een kort gedeelte afgebeeld. Fig. 41. Chromadora Leuckarti de Man, a het voorste uiteinde
van het mannetje, b de kop van de laterale, c van de mediane zijde, d de staart. Alle figuren beelden het mannetje af en de huidringen zijn slechts voor een klein gedeelte afgebeeld. Rechts van d eenige papillen van voren gezien. |
|||||
|
*
|
||||||
|
118
|
||||||
|
Fig. 42. Leptolaimus papilliger de Man, a het wijfje, b de kop
zeer sterk vergroot, in lateralen stand. Plaat XI.
Fig. 42. Leptolaimus papilliger de Man, e het mannetje, links
een der voorste papillen sterker vergroot, d het prae- anale gedeelte van het mannetje van de buikzijde uit gezien, e het achterste lichaamsuiteinde van het man- netje van ter zijde. Fig. 43. Bastiania gracilis de Man, a het wijfje, b de kop van
het mannetje van een der mediane zijden, c het ach- terste gedeelte van het mannetje in lateralen stand. Fig. 44. Monhystera intermedia Btsli, de kop van het wijfje
van ter zijde. Fig. 45. Monhystera? tenax de Man, a voorste gedeelte van het
wijfje, b staart, c het geheele wijfje; alles van ter zijde. Fig. 46. Monhystera? dolichura de Man, a kop van het wijfje
in schuinschen stand. Plaat XII.
Fig. 46. Monhystera? dolichura de Man, b een gedeelte van
het lichaam van het mannetje vóór en achter den anus;
men ziet aan den linkerrand praeanaal drie papillen
afgebeeld; c het wijfje van ter zijde.
Fig. 47. Sphaerolaimus gracilis de Man, a het wijfje, b de kop van het mannetje van de laterale, c dezelfde van
een der mediane zijden gezien, d de staart van het
mannetje.
Fig. 48. Oncholaimus thalassophygas de Man, a de kop van een der mediane zijden gezien, c het achterste gedeelte
van het mannetje.
Plaat XIII.
Fig. 48. Oncholaimus thalassophygas de Man, b de kop van
ter zijde. |
||||||
|
119
Fig. 49. Mononchus Bastiani de Man, a de kop in lateralen,
b in medianen stand, c de staart. Fig. 50. Mononchus tridentatus de Man, a de kop van het
mannetje van ter zijde, b het achterste gedeelte van het mannetje; dorsaal zijn twee der postanale achter elkaar gelegen papillen afgebeeld en door de pijltjes aangewezen; c anaalgedeelte des lichaams met één spi- culuin en één accessorisch stuk. Fig. 51. Mononchus brachyuris Btsli, het achterste gedeelte
van het mannetje. Men ziet hoe de beide accessorischc stukken zich op den dorsalen rand der spicula ver- eenigen. |
||||||