|
mm )*>2o\\
|
||||||
|
^_-<£2____
|
||||||
|
DE MODEENE
KLOOSTERHAAT.
|
|||||||||
|
EEN ANTWOORD
|
|||||||||
|
AAN DE
|
|||||||||
|
KLOOSTERVERVOLGERS.
uoon
een R. K. Priester. |
|||||||||
|
\'s HtBTOGIKSOSCIL — Amstibijam.
IIEMU B0G1KRTS, opvolger un I\'. N. VERI10EIES.,
Drukker en Boekhandelaar ran Z. II. Paus Pius IX.
18 7 2. |
|||||||||
|
DE MODERNE
KLOOSTERHAAT.
|
||||||
|
VaJc r,l
3
|
|||||||||
|
r
DE MODERNE
KLOOSTERHAAT.
|
|||||||||
|
EEN ANTWOORD
AAN DE
KLOOSTERVERVOLGERS.
DOOR
een R. K. Priester.
|
|||||||||
|
\'i Hketogenbosch. — Amstehda».
UBM B06AERTS, oprolger van P. IL VERHOEVES,
Drukker en Boekhandelaar van Z. H. Paus Fins IX.
18 7 2. |
|||||||||
|
©© deestelp© Qvdm,
|
|||||||||
|
i.
TV AAKTOE DIENEN DE KLOOSTERLINGEN?
|
|||||||||
|
Doen wij in de eerste plaats opmerken, dat de
kloosterorden toch wel tot iets moeten dienen, dewijl zij van de eerste eeuwen af zich als eene zeer natuurlijke zaak hebben gevestigd, verme- nigvuldigd, verspreid, zonder dat de verstorvene levenswijze welke men in het klooster leidt, de vlugt en den vooruitgang dier instellingen in \'t al- |
|||||||||
|
6
|
|||||
|
lerminst heeft kunnen stuiten. In de middeleeuwen
had een concilie van Lateranen eene wet uitge- vaardigd , ten gevolge waarvan geen enkele nieuwe kloosterorde zou worden goedgekeurd, zóó aan- zienlijk was het aantal oude orden. In de laatste eeuw beschimpte en bespotte men de monniken; een ieder die de pen of het woord voerde, braakte beleedigingen en stortte het venijn der slang tegen * hen uit. Üerpcntes, germina viperarum 1). Hunne stichters, hunne constitutié\'n, hunne klcederdragt, alles werd belagchelijk gemaakt; hunne heilige woonsteden werden vernield of in magazijnen en werkplaatsen, in fabrieken herschapen; zij sche- nen voor altijd van het aanschijn der aarde ver- dwenen te zijn, de zegevierende goddeloosheid beschouwde hen als eene soort van menschen die hun tijd hadden gehad en van welker nalatenschap men zich meester moest maken, en echter, on- danks zulke harde beproevingen, zijn de oude communauteiten uit hare asch opgestaan, thans bloeijen zij wederom en onophoudelijk winnen zij nieuwe leden aan uit de edelste zielen. De geestelijke orden rijzen op als met een tooverslag waar zij niet bestaan; zij ontwikkelen zich op bewonderenswaardige wijze daar, waar ze reeds 1) n Matth. ixiii, 53.
|
|||||
|
7
|
|||||
|
bestaan. Zij staan weder op dda>, waar zij onder
de slagen der vervolging gevallen zijn, ze zijn eeuwig als het christendom zelf: is dat niet het bewijs dat er in het christendom eene goddelijke kracht is die ze vermenigvuldigt? En indien zij door eene goddelijke kracht vermenigvuldigd worden, moet\'men dan daaruit niet besluiten dat zij tot iets dienstig zijn? Is hun nut dan niet a priori bewezen? Kan men ze dan van zich afstooten, indien men de werking van God in de wereld niet wil ontkennen ? Gij moogt zeggen, gij moogt doen wat gij wilt, het staat vast dat indien al deze of gene orde niet noodig is, het bestaan van de geestelijke orden een deel van de katholieke instelling uitmaakt. Overigens heeft de hel het kloosterleven altijd gehaat; is dat geen bewijs dat de hemel het goedkeurt? Eu indien het de goedkeuring des hemels heeft, moet gij het dan de uwe niet schenken? Waartoe kloosterlingen ? Opdat de evangelische
raden, die het verhevenste zijn van de christe- lijke wet, namelijk de vrijwillige armoede, de volmaakte onthouding, de volstrekte gehoor- zaamheid, in de Kerk zouden beoefend ï wor- den. Gij loopt ligtvaardig over dat denkbeeld heen, gij wendt daarvan de gedachten af. |
|||||
|
8
|
|||||
|
Maar hoe! gij geeft u den titel van philo-
sooph, dat is van vriend der wijsheid, en moet gij dan laag nederzien op de zedelijke volmaakt- heid, welke de laatste reden is van alle bescha- ving, van allen vooruitgang zelfs in de stoffelijke orde? Is het niet van het hoogste maatschappe- lijk gewigt, dat zekere menschen het volmaaktste en het moeijelijkste dat het Evangelie oplevert, in praktijk brengen? Spreken die menschen, door hun voorbeeld, het vonnis niet uit over de laf- aards, die beweren dat de zedeleer van Jesus Christus de krachten van een mensch en van een christen te boven gaan ? Moedigen zij de zwakken niet aan. Zegevieren zij niet over de boosheid der eeuw, welke zij dwingen aan de deugd te gelooven? Wederleggen zij de drogredenen niet der tegenstanders van het Evangelie welks levende verdediging zij zijn ? Bewijzen zij daardoor geene onberekenbare diensten aan de geheele maat- schappij? „\'tIs wonderlijk, zegt de II. Hierony- mus, men bewondert Plato, men verheft hem tot de wolken, omdat hij heeft gezegd dat de wijsheid bestaat in de overweging van den dood, en men bewondert den heiligen Paulus niet als hij zegt: „Ik sterf alle dagen. Is het niet glorie- voller te sterven dan aan den dood te denken, |
|||||
|
9
|
|||||
|
is het niet glorierijker te sterven om te leven,
dan te leven om te sterven 1)." Waartoe kloosterlingen? Om de verzuimen der
wercldlingen te herstellen. Hoeveel menschen, wel verre van zich jegens God van hunne ver- pligtingen te kwijten, leven in de grootste on- verschilligheid voor Hem, en spreken zijn naam alleen uit om Hem te beleedigen en Hem te lasteren ? Hoeveel mensehen, om ons van de taal van Bossuet te bedienen, denken aan niets dan aan genoegen en zaken! Indien er zondaars bestaan die hun pligt niet doen, moe- ten er dan niet, om het deficit aan te vullen, heiligen zijn die meer doen dan hun pligt? Indien er te weinig geschiedt aan de eene zijde, moet er dan niet meer dan het noodige aan de andere gebeuren, dewijl de solidariteit en de reversibili- teit niet minder wetten zijn in de godsdienstige en goddelijke dan in de politieke en menschelijke orde? Wie nu zijn de edelmoedige wezens die de verzuimen van zooveel wereldlingen goed- maken, die zich volstrekt niet bekreunen om de goddelijke zijde hunner ziel? Het zijn voorname- lijk de kloosterlingen, door hun vasten, hun- 1) Aliml viverc moriturum, aliud min victurum. Ad Helio
dorum. Epitaph Nepnt. Ep. xxxv. Opp. IV. 272. |
|||||
|
10
|
|||||
|
nen arbeid, hun verstorven leven. Derhalve indien
zij het cvenwigt in de wereld bewaren, is hunne zending dan niet verheven ! Vraagt gij waartoe ze dienen, dan vraagt gij immers waartoe het christendom dient, waartoe de godsdienst in het algemeen dient, dewijl het christendom en al de godsdiensten ter wereld berusten op het groote leerstuk der voldoening en der Verlossing, door het lijden, door de versterving en den dood. In- dien gij het nut der geestelijke orden in twijfel trekt, welke, onder het een of ander opzigt, or- den van boetvaardigheid zijn, dan trekt gij im- mcrs de wijsheid der eeuwen, en derhalve uwe eigene wijsheid in twijfel ? J)e heilige Hieronyinus /.eide: „De barbaren
zijn sterk door onze zonden, het romeinsche leger behaalt de zege door onze ondeugden. Indien wij willen opgerigt worden, dan moeten wij eerst de knieën buigen." 1) De woorden welke de groote Kerkvader op de
romeinsche maatschappij van zijn tijd toepaste, kunnen ook van toepassing worden gemaakt op de onze. Onze zonden zijn de oorzaak van onze 1) Nostris peccatis barbari fortes sunt, nostris vitiis romanus
«upcratur cxercitus. Si erigi voluuiu», proiUrnamus. Ep. adHelio- doran. Epitapli Nepotian. |
|||||
|
11
|
|||||
|
ellende; zij dienen steeds om de schaal der regt-
vaardigheid te doen overslaan; de vromen wer- pen een heilzaam gewigt in de schaal der barm- hartigheid, derhalve zijn zij het die het bestaan der wereld verlengen, omdat ze den loop der regtvaardigheid stuiten en den loop der goddelijke goedheid doen voortduren. Waarom kloosterlingen? Om te bidden. Wan-
neer men haar alleen beschouwt in het licht der wijsbegeerte, dan kan de wereld niet blijven be- staan indien zij niet wordt in stand gehouden door Dengene die haar in het aanzijn heeft ge- roepen. Dewijl zij in zich zelve hare reden van bestaan niet heeft, kan zij zelve niet blijven voortduren te bestaan; indien zij een enkel oogenblik ophield door den Almagtige te worden bijgestaan, zou zij aanstonds in het niet terug- keeren waaruit zij is voortgekomen. De nood- zakelijkheid van een God die bewaart, is even stellig bewezen als de noodzakelijkheid van een God die schept. „Indien God, heeft Bossuet ge- zegd, een enkel oogenblik ophield om het heelal te ondersteunen door de kracht zijner magt, zou de zon van haren weg afd walen, de zee zou hare grenzen overschrijden, de aarde op hare as wan- kelen ; kortom, de geheele natuur zou in een |
|||||
|
12
|
||||||
|
enkel oogenblik ik zeg niet weder in den ouden
chaos worden gestort, maar in een geheelen on- dergang en in het niet-zijn." 1) En hoe verdienen wij nu den goddelijken bijstand dien wij noodig hebben? Door het gebed, dat wil zeggen door die algemeene wet, uit kracht waarvan een wezen dat in behoefte verkeert, zijnen toevlugt neemt tot Dengene die hem kan ter hulp komen. Der- halve werken de kloosterlingen door hunne lange en vurige gebeden, en door hunne verstervingen mede tot de instandhouding der wereld. Doet zich hunne zending ook hier niet als verheven aan ons voor? Indien God het vuur op Sodoma heeft doen nedervallen, dan geschiedde het om- dat hij in die schandelijke stad niet eenige regt- vaardigen vond om zijn toorn te ontwapenen. Indien Hij onze schuldige steden spaart, waar zooveel lieden alleen leven om misdaden te plegen, het geschiedt omdat Hij daar regtvaar- digen aantreft die onze voorspraak zijn. En treft men nu niet voornamelijk die regtvaardigen aan onder degenen die hem door geloften zijn toege- wijd? Het zijn de kloostcrfamiliën die ons voor- namelijk voor den ondergang behoeden; men kan ze vergelijken bij den bliksemafleider. Eripuit ccelo 1) Predikatie voor hot feest van Allerheiligen.
|
||||||
|
>
|
||||||
|
L3
|
|||||
|
fulmen. Laten wij niet slechts de weldaden der stof-
felijke orde waarderen, laten wij ook die der zede- lijke en godsdienstige orde op prijs stellen, die niet minder gewigtig zijn, omdat ze niet zoo onder het bereik der zinnen vallen. Laat ons nimmer vergeten dat de lotgevallen der aarde in den he- mel geregeld worden! Gij zijt het aan de gebe- den dier kloosterlingen van beiderlei kunne, die gij de scheldnamen van gekken, van dweepers en dergelijken, waaruit bijna uitsluitend uw woof- denboek is zamengesteld en die al uwe letterkun- digen en wetenschappelijke rijkdom uitmaken, toevoegt, — gij zijt het aan hunne gebeden ver- schuldigd dat gij leeft, het vaderland is ook aan hen het bestaan verschuldigd. Ach! ik bid het u, smaadt uwe weldoeners niet, en indien gij nog geene christenen zijt, begint ten minste met men- schen te wezen door u dankbaar te betoonen. Waartoe dienen de kloosterlingen? De graaf
de Maistre heeft van Robespierre gezegd: „Indien die man de pij gedragen had in stede van de toga der regtsgeleerden, zou welligt de eene of andere diepzinnige wijsgeer, hem ontmoetende gezegd hebben: Goede God! waartoe dient die man !( Men heeft sedert geweten hoe zijne afwe- aigheid eene weldaad voor de maatschappij zou |
|||||
|
u
|
|||||
|
zijn geweest. Sommige menschen zullen monsters
zijn indien zij in de wereld blijven, en heiligen als zij in de eenzaamheid wonen. Het zijn de kloosterlingen die deze menschen opnemen. "Welligt treffen die beschouwingen van eene
eenigzins verhevene orde u niet; en toch moesten zij u de oogen openen. Er zijn immers hier slechts drie onderstellingen te maken; er is slechts drieër- lei partij te kiezen. Of men gelooft niet aan het bestaan van God.
Of men gelooft aan het bestaan van God, maar
men bekreunt zich daarom niet. Of eindelijk, men gelooft aan zijn bestaan, en
men handelt dienovereenkomstig. Indien gij niet aan God gelooft, hebt gij het
regt niet om het christendom en zijne instellingen te bestrijden. De heilige Hieronymus heeft gezegd dat het bdagchelijk is met betrekking tot het geloof te redetwisten, als men het geloof niet bezit. 1) Indien gij aan God gelooft zonder u om zijn
bestaan te bekreunen, veroordeelt gij u zelven. Het is klaarblijkelijk dat indien God het wezen der wezens is, gij u meer aan hem moet laten 1) Ridicula penitus assertio ante de fide quempiam disputarr
quant credere. S. Kier. adv. Luciferianoi. |
|||||
|
16
|
|||||
|
gelegen liggen dan aan een afgod of aan een
afgetrokken denkbeeld. Indien gij aan God gelooft, en dienovereenkom-
stig handelt, dan moet gij erkennen dat dewijl God alles voor ons is, de eeredienst der altaren, van verre of van nabij, het begin, het midden en het einde van alle menschelijke handeling moet wezen. Ten slotte dus, de kloosterlingen geven het voor-
beeld van alle deugden te midden van het bederf der eeuw; zij doen boete, zij bidden, en zij wijden zich daardoor aan de verhevenste en heiligste belangen van het menschelijk geslacht. Wat verlangt men meer? Waarvoor kunnen zij gevoelig zijn, die ongevoelig blijven voor zulk een hel- denmoed? Wat kunnen zij begrijpen, die zulk eene opoffering niet vatten ? Veroordeelen zij zich zelven niet om noch Codres, noch Decius, noch Lodewijk XVI te kunnen bewonderen in hunne vrijwillige opoffering voor het heil des vaderlands? Indien gij het grootste bewondert dat de geschie- denis oplevert, dan moet gij de monniken ook bewonderen? Indien gij de monniken niet be- wondert, dan verliest gij het regt om iets hoe- genaamd te bewonderen. Verheft uwe gedachten, plaatst u op de kruin, beschouwt uw nietig ver- |
|||||
|
ir,
|
|||||
|
blijf niet als ware het de geheele wereld, en weldra
zal hetgeen u duisternis toescheen licht worden, hetgeen u nutteloos voorkwam, zal zich aan u openbaren als eene noodzakelijkheid van den eer- sten rang. Wat daarvan zijn moge, de monniken zijn ongetwijfeld zoo nuttig als de meeste hunner berispers, die hun leven doorbrengen met hen te kritiseren. |
|||||
|
[I.
Zouden de monniken niet veel beter doen indien
zij zich met nuttigen arbeid bezig hielden? |
||||||
|
Op die vraag antwoord ik eerst in\'t algemeen:
dat er genoeg mcnschen zijn die zich bezig hon- den met hetgeen gij nuttigen arbeid noemt. Men klaagt overal, dat er te veel handen zijn, dat het aantal der sollicitanten steeds toeneemt, dat indien cene plaats vakant is, er zich cene me- nigtc menschcn opdoen, die vragen om daarvoor in aanmerking te komen en die hunne aanspra- ken doen gelden , en die desniettegenstaande met beloften worden afgescheept, in afwachting dat zij eens werkelijk zullen geplaatst worden. Zij hebben hun verzoek regtstreeks aan den soeve- rein gerigt, hunne meest regtmatige aanspraken doen gelden, zij hadden aanbevelingen van de eersten en de magtigsten uit den lande, zij be- zaten persoonlijke verdienste, zelfs buitengewone bekwaamheden, en toch hebben zij moeten wach- ten, nog altijd wachten. In werkelijkheid hebben |
||||||
|
18
|
|||||
|
zij niets gekend dan den ouderdom, de ontgooche-
ling, den dood en de doodskist. Men kan thans niet meer zeggen zoo als in de vorige eeuw: Hoe minder kloosterlingen, hoe meermanufacturiers en soldaten. De monniken souden veel beter doen met nut-
tigen arbeid te verrigten. Maar dat doen zij on- ophoudelijk, onverpoosd. Waarmede houden zich de monnikken immers
onledig! Zij passen zieken op en staan de armen bij, te huis, in de gasthuizen, zij wijden zich toe aan allerhande ellende, en lijden de smarten van degenen die zij verzorgen. Is het niet schoon te weenen met degenen die weenen ? Moet men niet de ziel van een barbaar hebben, om ongevoelig te blijven voor zulk eene liefde? Moet men zelfs niet lager staan dan Voltaire, die gezegd heeft: /;De instellingen gewijd aan de ondersteuning der armen zijn minder schitterend geweest, maar zij zijn daarom niet de minst eerbiedwaardigen. Welligt is er niets grooter op aarde dan de op- offering welke eene teedere kunne doet van de schoonheid, de jeugd, dikwijls van de hooge ge- boorte, om in de gasthuizen dat zamenraapsel van allerlei menschelijke ellende te verzorgen wier aanblik zoo vernederend is voor den hoogmoed en zoo terugstootend voor onze teergevoeligheid. |
|||||
|
L9
|
|||||
|
De volken die zich hebben losgescheurd van de
roomsche geloofsbelijdenis, hebben zulk eene edel- moedige liefde slechts onvolkomen nagebootst." 1) Sprekende over de schrijvers die in de lucht
geschermd hebben tegen de geestelijke instellin- gen in \'t algemeen, heeft Voltaire ook gezegd: „Men moest erkennen dat de Benediktijnen vele goede werken geschreven hebben, dat de Jesuieten groote diensten hebben bewezen aan de letter- kunde, men moest de Broeders der christelijke liefde en die van de Bevrijding der gevangenen zegenen. Het is onze eerste pligt regtvaardig te zijn. 2) Dat heeft Voltaire gezegd, Voltaire, de laagste
aller mensehen naar het hart? Zoudt gij u niet op zijne hoogte kunnen houden ? Waarmede houden de monnikken zich bezig?
Met preeken; dat wil zeggen, zij arbeiden aan de verspreiding der waarheid, ter verlichting der volken. Lumen ad revelationem gentium. Gij zult niet kunnen ontkennen dat het Evangelie het schoonste aller boeken is; en daarom kunt gij niet betwisten dat degenen die arbeiden om het te doen kennen en beoefenen, aan het heiligste aller wer- 1) Essai sur 1\'histoire générale, torn 4, p. 1S3.
2) DUtion philoaoph. Art. Apocat.
|
|||||
|
20
|
|||||
|
ken arbeiden, namelijk aan de verstandelijke en
zedelijke volmaking van het mensehelijk geslacht. Gij ziet u dus ook in dit opzigt verpligt om regt te laten wedervaren aan de Predikorden. Maar ik begrijp het wel, gij voert tegen die
predikers aan dat zij uwe gevoelens moesten eerbiedigen, dat gij uwe overtuiging aan niemand tracht op te dringen en dat dit voor anderen eene rede moest zijn om u de hunne niet op te drin- gen. Die conclusie is niet logisch. Indien de overtuiging des Evangeliepredikers goed is en uwe meening niet, dan hehben de Evangelie- predikers tegen u een regt dat gij niet tegen hen hebt. De dwaling kan dezelfde waarde niet heb- ben als de waarheid. Gij zult voorzeker in dit opzigt eenigen prijs stellen op de woorden van den heiligen Augustinus, die een grooten naam had als philosooph, toen hij als christen nog on- bekend was. Welnu, die groote Kerkvader, \\ve- derlegde u, eeuwen geleden, in dezer voege: „ Waarom houdt gij u met ons bezig ? — Omdat gij dwaalt, omdat gij verloren gaat en omdat wij op aarde zijn om ons te bemoeijen met degenen die in dwaling zijn en hun eeuwig verderf te ge- moet gaan. — Dat gaat u niet aan, ik wil in den dood blijven. — Juist omdat gij in dwabng |
|||||
|
ai
|
|||||
|
wilt blijven, willen wij u tot de waarheid terug-
voeren; juist omdat gij in den dood zijt, willen wij u tot het leven opwekken. Indien gij niet wilt, willen wij en wij hebben grooter gelijk dan gij. — Gij zijt lastig. — Do Apostel wil dat we lastig zijn, want hij beveelt ons van tijd tot tijd te onpas te prediken, en voor wie predikt men te onpas, tenzij voor degenen die niet willen hoo- ren? — Ik wil in de dwaling en in den dood blijven.— Nog eens, wij willen dat niet, omdat God het niet wil en omdat, indien wij het niet zouden willen, Hij ons dit verwijt zou kunnen doen: Gij licht degenen die dwalen niet teruggeroepen, gij hebt degenen die verloren waren niet opgezocht. Ik vrees God meer dan gij, daarom zal ik u ondanks u zelven zoeken. Indien gij niet wilt dat ik u zoeke, verdwaal dan niet. 1)" Waarmede houden de monnikken zich bezig?
Met de missiën waaraan zij zich wijden, op gevaar af van den marteldood. Een missionnaris beoogt de beschaving der barbaarste en der wildste vol- ken , want indien de mensch beschaafd wordt, dan wordt hij vrijgekocht, en indien hij vrijgekocht wordt, kan dit alleen geschieden door de kennis X) S. Aug. Serm, 46 n. 14, ed Bened. torn. v. p. 232 (Si
me pati non via, noli errare, noli perire). |
|||||
|
22
|
|||||
|
van Christus den Verlosser. Hij die vijandig is
aan de missiën, is derhalve vijandig aan de her- stelling der volken in hun vorigen staat. Met welk regt zoudt gij u verzetten tegen de verbetering der volken? Behooren de Irokees, de Roodhuid niet tot het menschelijke gezin ? Zijn het uwe broeders niet? Moet niet al hetgeen hun nuttig kan zijn u treffen en uwe levendigste sympathie opwekken? Moet gij geen belangstellen in al liet- geen hun geluk kan helpen bevorderen? Moet gij niet kunnen zeggen wat Terentius zeide, gij die verlicht zijt door een beter licht, gij die in eene eeuw leeft welke op hare vlag heeft geschreven: Broederschap? Bewondert dan de missionarissen, of gedoogt dat wij de opregt- heid uwer gevoelens in twijfel trekken. Indien gij niet van taal mogt veranderen, dan zou- den al uwe redevoeringen over hetgeen gij de verlossing der volken noemt niets schijnen dan holle zinnen, formulen zonder leven, woor- denpraal van een redenaar, praterij van een advokaat, humanitair gezwets. Hoe meer men nagaat wat de monnikken doen, hoc meer men zich overtuigt dat het eene schreeuwende onregt- vaardigheid is om hun kleed te beschimpen. Wat doen de monnikken? „Zij studeren. De |
|||||
|
23
|
|||||
|
belangen der wetenschap zijn heilig, omdat het
de belangen der waarheid zijn. Derhalve moet men degenen die zich aan de wetenschap wijden voor heilig houden; in plaats van hen te min- achten, moet men hen in hooge eer houden. Gij bewondert Cartesius als hij zijn stelselmatigen twijfel laat varen en uitroept: Ik denk; de mon- nikken wijden hun geheele leven aan de gedachte; waarom zoudt gij hun de schatting van uwe be- wondering weigeren? Waarom zoudt gij partijdig zijn? Bedenkt dat gij niet kunt aanvoeren, dat de geestelijke orden niet onder opzigt van de wetenschap, op de hoogte hunner zending zijn geweest. Hadden de kinderen van den heiligen Benedietus en van den heiligen Bruno de pen niet gevoerd, de geheele oudheid zou ons onbe- kend zijn gebleven. Neemt de boeken die door de kloosterbewoners zijn overgeschreven en op- gesteld weg, en ziet er ontstaat eene ontzagge- lijke leemte in de wereld der wetenschappen en der letteren; de zon verdwijnt en geen ander licht blijft ons over dan de sterren van den nacht. Wij hebben Voltaire gehoord. Gibbon heeft niet geschroomd te verzekeren dat een enkel klooster van Benedictijnen meer tot bevorde- ring der litteratuur heeft gedaan, dan de beide |
|||||
|
24
|
|||||
|
lwogescholen van O.rford of van Cambridge 1). De
geleerdheid der Benedictijnen is een spreekwoord geworden. Onvermoeid en geduldig, deinst zij voor geene nasporing terug en daarom ook voor geen nachtwaken. Wat doen de monnikhen? 7Aj wijden zich
aan de opvoeding der jeugd. De opvoeding is in haar wezen gegrond op de godsdienst; zij bestaat niet zonder de godsdienst. Is dat niet noodig in onze eeuw waarin het vergift van het openbaar onderwijs gedurende vijftig jaren langzaam werkende, geslachten heeft gevormd, onverschillig voor de zaken der ziel, de gods- dienst heeft verjaagd van het openbaar grondge- bied om haar in het binnenste des tempels in het geheim des gewetens te verbannen, zij die het leven moet beheerschen, gelijk God, wiens dochter zij is, de geheele schepping beheerscht? Het opperste en laatste doel der opvoeding is niet, wat men daarvan zeggen moge, om een doctor of een meester te maken, zelfs niet een doctor in de beide regten. Wat doen de monnikken? Zij wijden zich aan
de hervorming van alles wat is verflenst en ver- laagd door de ondeugd, van den galeiboef tot de 1) Letters of Atticus.
|
|||||
|
u
|
|||||
|
publieke vrouw. Zijn ze ook onder dat opzigt
niet bewonderenswaardig? Moet men zich niet met de zedelijkheid bemoeijen als men zich aan de welvaart laat gelegen liggen ? Socrates, die zijn leven toewijdde aan de hervorming zijner medeburgers, zou verstomd gestaan hebben van bewondering, indien hij die geestelijke afzonderin- gen had bijgewoond welke in de bagno\'s gehou* den worden en in de toevlugtsoorden welke de godsdienst voor het berouw opent. Zult gij daar- voor ongevoelig blijven? Gij bewondert Socrates, gij noemt hem den wijsste der menschen. Zult gij hem niet kunnen navolgen ? Wat doen de monnikken ? Wat zij altijd gedaan
hebben, en daarom heeft de tegenwerping niet meer waarde voor het verledene dan voor het tegenwoordige. Hoort wat de graaf de Montalem- bert daarvan zegt. „De luiheid der monnikken? Inderdaad, hoe!
was dat de ondeugd der mannen, die naar de algemeene erkentenis, met hunne handen de helft van het Westen ontgonnen hebben en wier ijve- rig nachtwaken ons al de werken der oude letter- kunde en de gedenkteekenen van zes eeuwen onzer geschiedenis bewaard hebben." „De luiheid der monnikken? Maar wie anders
3
|
|||||
|
26
|
|||||
|
dan zij hebben den last van den dag en van de
hitte gedragen in al de missiën van het Oosten en van Amerika, in de landen van Europa waar de christenen vervolgd worden, in het liefdewerk van de vrijkooping der gevangenen, in den strijd tegen de ketterijen en tegen de bedorvene zeden en tot in het geestelijk bestuur der meest katho- lieke volken." „De luiheid der monnikken! Hebben die
strenge critici hun eigen geweten wel goed on- derzocht ? Hebben allen zich verzekerd dat de be- sehuldiging welke zij tegen anderen met zooveel vrijgevigheid doen hooren, hen zei ven niet treft? Zijn die staatslieden, die wijsgeeren, die letter- kundigen welke tegen het leêgloopen der mon- nikken zoo hevig aangaan, altijd zulke ijverige en vruchtbare burgers? Hebben zij niet reeds eene naijverige menigte zich aan hunne voeten zien bewegen en die hun op hare beurt het scheldwoord van straatslijper toestuurde? Met welk regt kon de wereld het den kloosterlingen als eene misdaad toerekenen, dat zij gebruik maakten van hunne fortuin en hun vrijen tijd, terwijl zij dit aan eiken anderen rijken eigenaar, die de vrije beschikking over zijn tijd heeft niet ten kwade duidt 1)?" 1) Moines d\'oceidcnt, Introd. p. 128—131.
|
|||||
|
87
|
|||||
|
Men ziet het, de geestelijke orden hebben al
de groote belangen der maatschappij ter harte genomen. Zooveel heilige belangen, zooveel com- munauteiten, die als met een tooverslag ontstaan en in den boezem der Kerk schitteren gelijk de sterren aan het uitspansel. Indien men ze niet bewonderde, dan zou men onverschillig moeten wezen voor de schoonheid der hemelen. Indien men zegt dat zij zich niet met een nuttigen arbeid bezig houden, dan is men een schaam- telooze leugenaar, dan heeft men allen eerbied voor zich zelven afgelegd, dan moet men een stalen voorhoofd hebbeu. |
|||||
|
III.
|
|||||||
|
ZIJ LEVEN TEN ONZEN KOSTE EN ZIJN EEN
LAST VOOK HET VADERLAND. |
|||||||
|
Zij leven ten onzen koste. Maar leeft gij niet
ten hunnen koste, gij die een gedeelte van uw- leven besteedt om boeken en feuilletons tegen de monnikken te schrijven om ze te verkoopen, gij die hen daarin belcedigt, lastert, voorstelt als melaatsehen, als een invretend kwaad, als on- gedierte, gij, kortom, die u zelven tot den echo maakt van al de zoutclooze beleedigingen door het protestantisme en het philosophisme, wier na- latenschap gij hebt aanvaard als een heilig erfdeel! Zij leven ten onzen koste. Maar de philosophen
die er op hebben aangedrongen dat de klooster- goederen zouden worden verkocht en die ze vervolgens tegen een lagen prijs gekocht hebben, die philosophen, zoo belangeloos in hunne boe- ken, leven immers nog ten koste van de mon- nikken, wel verre dat de monnikken ten hunnen koste leven? Leeft de beroofde ten koste van den roover? Leeft de roover niet veeleer ten koste van dengene dien hij heeft beroofd? |
|||||||
|
29
|
|||||
|
Zij leven ten onzen koste. Neen, want men
heeft opgemerkt dat de monnikken welvaart rondom zich verspreiden, omdat zij hunne inkom- sten verbeteren op de plaats zelve waaruit zij ze trek- ken; men heeft daarentegen, opgemerkt dat de groote grondeigenaars onder do leeken die de kloostergoederen gekocht hebben en die dezer in- komsten in de groote steden hebben verteerd, er toe hebben bijgedragen om de landbouwende be- volkingen, ten wier koste zij leven, arm te maken, omdat zij de vruchten van haar zweet inoogsten zonder eenige de minste verteering in haar mid- den te maken. Die opmerking is gemaakt door Hume, „dien men zeker niet van partijdigheid zal beschuldigen ten gunste der monniken." Daar de kloostergeestelijken, zegt hij, altijd in hunne kloosters woonden, te midden van hunne eigen- dommen, verteerden zij hun geld in de provinciën, onder hunne leenhouders, en zij werden in Enge- land, zoo als nog in al de roomsch katholieke lan- den, beschouwd als de beste en de toegevendste eigenaren. Toen de eigendommen der Kerk ver- deeld werden onder den adel en de hovelingen, eischten deze aanzienlijke inkomsten, terwijl de leenbezitters moeite hadden om hunne vruchten te verkoopen, daar die inkomsten in de hoofdstad 2.
|
|||||
|
30
|
|||||
|
werden verteerd in honden, paarden, paardenkoo-
pers, lakeijen, keukenmeiden en dienstmaagden. 1)" lij leven ten onzen koste. Hoe zoo ? De monnik- ken schenken aan de maatschappij hunne nacht- rust, hunne inspanning, al wat ze hebben en al wat ze zijn; zij ontvangen niets uit de schatkist en, desniettegenstaande, betalen zij belasting aan de schatkist. Zij vragen voor hunne onvergoldene en vrijwillige diensten niets dan de vrijheid om ze te mogen voortzetten. Kan men zulke men- sohen in geweten beschuldigen dat zij ten koste van het publiek leven ? Een burger heeft een winstgevenden post; ofschoon hij ruimschoots wordt betaald, neemt men zijne diensten bijzonder in aanmerking, en wel verre van hem te beschuldi- gen dat hij ten koste van het publiek leeft, zegt men integendeel dat hij zich aan het publiek be- 1\'ang toewijdt, dat hij een verdienstelijk dienaar van den staat is: men rigt hem een standbeeld op. Is die taal niet vooral gepast als het de mon- niken geldt, die alles aan de maatschappij geven, zonder haar iets te vragen, zonder iets van haar te ontvangen dan het strikt noodige, en die zich aan haar uitsluitend toewijden uit liefde tot opoffering? 1) Esaay on the population of ancievt naüons en llisiory of
England, aangehaald in de Letters of Atticus. XIbi supra. |
|||||
|
31
|
|||||
|
Ze zijn een last voor het vaderland. Hoe! man-
nen die onophoudelijk arbeiden om allerlei el- lenden te lenigen en om het rijk der onweten- heid en der ondeugd te beperken\', mannen die doen zien dat men gelukkig kan zijn als men zijne hartstogten onderdrukt, mannen wier voor- beelden ons aanleiding geven om de grootste deugden te beoefenen, en wier gebeden de we- reld schragen, zulke mannen, zijn die een last voor het vaderland! Is dat zóó, wie zijn dan de steun en de schrik van het land ? Waarschijn- lijk die leêgloopers die niets weten dan de nut- tigste instellingen te verkleinen, die groote som- men verkwisten om dansers, tooneelspelers te on- derhouden, die geen penning voor den arme over hebben, die alles voor zich zelven aanwenden, voor zich zelven alleen! Ja, wat ijlhoofdige en woedende goddeloozen daarvan zeggen mogen, het is bewezen dat de monnikken nuttiger zijn dan hunne censors; het is bewezen dat als men de kloosters verwoest, men de bron opdroogt van eene menigte van weldaden. Karel V zeide teregt dat Hendrik VIII toen hij de kloosterinstellingen had vernietigd, de hen had geslagt, die gouden eijeren legde. Wat heeft men immers in Engeland gezien sedert de vernietiging der kloosterorden 5 |
|||||
|
32
|
|||||
|
die men beschuldigde van zonder einde of maat
op een te hoopen, op een te hoopen, en nog eens op een te hoopen, het bloed van het volk uit te zuigen en z&h te mesten ten koste van het publiek? Men heeft het paupcrisme zien onstaan, dat is niet de armoede, maar de ellende, de noodzakelijk gewordene, de noodlottige ellende, die zich jaarlijks schrikbarend uitbreidt; het pauperisme, dat wil zeggen een vorst in lompen, gelijk men het bepaald heeft. Men behoeft geen christen te zijn om regt te
doen wedervaren aan de monnikken, men be- hoeft alleen geen weetniet te wezen. De wijzen der oudheid zouden hen als helden verkondigd hebben, want zij hebben door den mond van Cicero verklaard, dat er in den hemel eeue bij- zondere plaats is voorbehouden aan degenen die zich zullen hebben gewijd aan de verdediging en de voorspoed des vaderlands. 1) 1) Omnibus <]ui patriam conservariut, ailjuveriut, auxerint certum
esse in coelo defiuitum locum ubi bcati BTO scinpiterno fruantur. Soiun. Scip. c. y. |
|||||
|
IV.
DE KLOOSTERGELOFTEN ZIJN EEN YERGRIJP TEGEN
DE NATUUR. |
||||||
|
Om ons van het tegendeel te overtuigen, be-
hoeven wij slechts een vlugtigen blik te werpen op elke der drie kloostergeloften : de gelofte van armoede waardoor de mensch zich onthecht van de uitwendige goederen, de gelofte van zuiver- heid, door welke hij zich onthecht aan zijn lig- chaam, de gelofte van gehoorzaamheid door welke hij zich onthecht aan zich zelven. De geloften zijn een vergrijp tegen de natuur.
I. Gelofte van armoede.
Het lijdt geen twijfel dat de gehechtheid aan
de stoffelijke goederen de ziel materialiseert, en haar belet om zich tot de hoogere gewesten, tot de onzigtbare goederen te verheffen; ongetwijfeld draagt de onthechting aan die goederen er toe bij om de ziel boven zich zelve te verheffen, te verede- len; ongetwijfeld helpt zij haar om den ouden grondregel in praktijk te brengen tecum habita, |
||||||
|
84
|
|||||
|
dewijl zij haar bevrijdt vau al de zorgen die
voortspruiten uit het bezit en het beheer der rijk- dommen. De monniken nu onthechten zich door de gelofte van armoede geheel aan die stoffelijke goederen; die gelofte heeft dus de strekking om hemelsehe wezens van hen te maken. Indien men zich tot tegenstander van de gelofte van ar- moede verklaart, bepleit men derhalve de zaak van het zigtbare tegen het onzigtbare, van de stof tegen den geest; dan stelt men Socrates ter zijde om Epicurus en Plato om Lucretius aan te hangen. Gij bewondert Crates die al zijne goederen aan zijne medeburgers geeft en met vreugde uitroept dat Crates Crates in vrijheid had gesteld. 1) Waarom zoudt gij den monnik de bewondering weigeren die gij den wijsgeer schenkt? Indien Crates op de aar- de kon terugkomen, zou hij tegen u de zaak der kloosterlingen bepleiten en uw tegenstand zou stellig zijn medelijden of zijn toorn opwekken. Zult gij zeggen, dat al doet de monnik gelofte
van armoede, zijn huis het toch niet doet, dat het zich kan verrijken, dat het zich inderdaad verrijkt en dat derhalve ten slotte degene die gelofte van armoede doet, gelofte doet dat hem niets zal ontbreken, zoo als La Bruyère zich uitdrukt. 1) S. Hieron. Adv. Jovin. lib. 1, col. 106.
|
|||||
|
35
|
|||||
|
Men kan antwoorden:
la. Ondanks den collectieven eigendom, blijft
de kloosterling arm, dewijl hij niets persoonlijk bezit en hij, bijgevolg, vrij van alle bezorgdheid omtrent de stoffelijke dingen, den stroom zijner denkbeelden, zijner ingevingen, zijner opofferin- gen kan volgen. Men kan antwoorden:
2°. De kloosterlingen brengen hunne goederen
in gemeenschap door den collectieven eigendom, zij verwezenlijken alzoo, op de gegevens des Evangelies steunende, het ideaal dat de wijzen nooit zullen verwezenlijken door te steunen op de thcoriën der staathuishoudkunde. Men kan antwoorden:
3". Het is noodig dat het huis bezitte, opdat
de leden waaruit het is zamengesteld, zich niet behoevende in te laten met de eisehen van het stoffelijk leven, zich geheel kunnen wijden aan de missie, aan het predikambt en vervolgens, opdat zij niet van de genade der rijken en mag- tigen zouden afhangen, door de noodzakelijkheid om een loon te ontvangen, hetgeen hen in de oogen des volks zou doen doorgaan voor huur- lingen, voor loontrekkende dienstboden. Vindt gij de combinatie der persoonlijke armoede met |
|||||
|
m;
|
|||||||
|
den collectieven eigendom niet bewonderens-
waardig ? Men kan antwoorden:
4*. Dat de geestelijke huizen niet voor zich zel-
ven goederen verzamelen, dewijl hunne leden zich altijd armoedig voeden en kleeden, maar voor het onderhoud en de ontwikkeling der werken waaraan zij zijn toegewijd, om hunne gasthuizen te vergrooten, om hunne missiën uit te breiden, om aan een grooter aautal armen, brood, vleesch, kleeding te geven, of hunne uitdeelingen ruimer te doen zijn. De monniken handelden geheel anders dan onze moderne staathuishoudkundigen, die de liefdadigheid door de philantrophie ver- vangen hebben en wier karigheid door een dichter naar waarheid geschetst werd, toen hij zeide dat zij hunnen philantrophischen ijver zoover gedreven hebben, van hunnen armen economi- sche soep te eten te geven 1). Zij deelden hunne goederen met groote vrijge-
vigheid uit. In de cistersenser abdij der Eehardis bestond eene deur la Doiine genaamd, en te Aubrac, het klooster-gasthuis van de Rouergue, was er eene die de la Miche heette, omdat men |
|||||||
|
1) lis ont poussé si loiu 1\'ardcur philantliropique
Qu\'ils nourissent leurs pens de soupe fcouomique.
|
|||||||
|
37
|
|||||
|
er eene soort van klein wittebrood schonk aan al
degenen die het kwamen vragen. 1) De kloosters waren de voorzienigheid der vol-
ken , hoe zouden ze het hebben kunnen zijn in- dien zij niets bezeten hadden? Eindelijk kan men antwoorden, dat indien de
kloosters aanzienlijke rijkdommen bezeten hebben, zij die aan niemand hebben ontroofd, maar wet- tig verkregen door hunne zuinigheid en door hun- nen arbeid , die korenaren hebben voortgehragt, daar, waar de grond niets dan doornen opleverde. Zult gij beweren dat de monnikken in weelde
leefden, en dat de pracht hunner woningen eene beleediging was voor de armoede der volken ? Maar naar hetgeen gezegd is, kan en moet men de kloosters beschouwen als gestichten van open- baar nut. Moest men ze niet hecht en ruim ma- ken, opdat zij lang zouden kunnen duren en be- antwoorden aan tallooze behoeften? Moedigden de monnikken de bouwkunst, de beeldhouwkunst, de verschillende ambachten niet aan door hunne verblijven en vooral hunne kerken goed te bou- wen? Worden de schoone kunsten misdadig als men ze doet dienen om tempels voor den Eeuwige en paleizen voor de armen op te rigten ? 1) Montalembert 1. c. p, LH,
3
|
|||||
|
38
|
|||||
|
De kloostergeloften zijn ven vergrijp tegen de
natuur. II. De gelofte van bdschltcid.
Die gelofte bevrijdt de ziel van de dwingelan-
dij der organen; zij werkt er toe mede om haar kracht, energie te geven. Wel verre van afhan- kelijk te zijn van het vleesch, is de kuische inensch alleen afhankelijk van God en van zich zelven, wel verre van zijn behagen te zoeken in de dierlijke lusten, voedt hij zich alleen met groote gedachten, met edele gevoelens, hij leidt een engelachtig leven in een ligchaam van slijk, iets dat de mensch niet doet, die zich aan de vermaken overgeeft en aan zijne begeerlijkheid voldoet. De volmaaktheid bestaat dus gedeelte- lijk in de bevrijding van de heerschappij der zin- tuigen, die, in onzen staat van verlaging, ons ten kwade neigen. Hoe meer de mensch ze beheerscht, hoe meer hij ze spiritualiseert. De gelofte van kuischheid nu werkt krachtig mede om de heer- schappij van den geest op de zintuigen te beves- tigen, daardoor is zij dus uitnemend geschikt om ons te volmaken. Dit aangenomen zijnde, vraag ik, of het niet van het hoogste gewigt is, dat er in eeue wellustige, vleeschelijke eeuw, die alleen droomt van zingenot en voldoening des vleesches, |
|||||
|
F~:-----:
|
|||||||
|
39
|
|||||||
|
mannen zijn die hun vleesch geeselen, het krui-
sigen eu daardoor toonen dat de menseh over die vorderingen kan zegevieren ? Indien het geestelijk celibaat niet bestond, zou immers de deugd van kuischheid weldra beschouwd worden als eene onmogelijke deugd en gerangschikt onder het ge- tal der droombeelden. Zou de menseh dan niet weldra hervallen in de schandelijke en bedorvene zeden der afgoderij ? Heeft men niet teregt gezegd: „Als eenige menschen alles voor de zinnen veil hebben, dan moeten eenige anderen hun alles weigeren; als de wellust altaren heeft, dan moet de kuischheid martelaren hebben." Wat zult gij tegen de gelofte van kuischheid
en tegen al die beschouwingen welke ten haren gunste pleiten aanvoeren ? Zult gij zeggen dat er kloosterlingen van bei-
derlei kunne zijn, die ondanks de gelofte van kuischheid, niet altijd kuiseh zijn gebleven? Indien ze niet kuiseh zijn gebleven, dan waa
dat niet uithoofde maar ondanks de gelofte van kuischheid, daar die gelofte uit haren aard zelve het meest geschikt is om den menseh in de deugd staande te houden, dewijl zij de meest heilige verpligting oplegt. Het zou ongerijmd zijn, de voorzorgen die men neemt om zich daarvoor te |
|||||||
|
40
|
|||||
|
behoeden, als eene misdaad te beschouwen. Be-
staat er bovendien niet een algemeen aangenomen stelregel in welks licht uwe tegenwerping ver- dwijnt, namelijk deze: dat de tdtzondering den regel niet maakt. Bourdaloue heeft met veel be- knoptheid die wijze van oordeelen over de gees- telijke orden doen uitkomen, volgens welke men aan eene corporatie al de dwalingen en de on- deugden toeschrijft van een harer leden en die aan geen der leden de diensten en de deugden toerekent van de geheele corporatie. De Provin- ciales kritiserende, heeft hij in zeventien woorden geschreven: Hetgeen allen goed gezegd hebben, heeft niemand gezegd, hetgeen een enkele verkeerd heeft gezegd, hebben allen gezegd. Zult gij beweren dat indien men gelofte van
kuischheid doet, men medewerkt tot uitsterving van het mensehelijk geslacht ? Ik antwoord: De moderne staathuishoudkun-
digen erkennen dat men tegenwoordig niet be- hoeft te vreezen dat het menschengeslacht zal uitsterven, maar wel, zoo als gezegd is, dat het zich te snel zal ontwikkelen; dat het nu niet meer te pas komt te beweren, dat indien men het celibaat omhelst, men het nageslacht te kort zal doen. |
|||||
|
•tl
|
|||||
|
Ik antwoord: Het is veel beter om de ver-
meerdering der bevolking tegen te houden door het geestelijk celibaat, dat uitnemend zedelijk en maatschappelijk is, dan door monsterachtige bui- tensporigheden, ondeugden tegen de natuur die niemand eenig nut aanbrengen, zelfs niet den- genen, die zich daaraan schuldig maken. Ik antwoord: Het kleine getal, eene onmerk-
bare minderheid, omhelst het celibaat en er zul- len altijd genoeg burgers wezen die de roeping zullen gevoelen om te huwen en de aarde te bevolken. Ik antwoord: Zij die niet medewerken tot de
voortplanting van het geslacht, werken mede tot zijne instandhouding, tot zijne welvaart, tot zijne moralisatie, en het komt er niet op aan om de aarde te bedekken met eene onwetende, slechte, ellendige, maar wel met eene goed onderwe* zene, deugdzame, gelukkige bevolking. Ik antwoord hetgeen de heilige Ambrosius ant-
woordde aan de ketters van zijn tijd die de tegenwerping onzer philosophen maakten: „Welke man heeft ooit eene vrouw gezocht, zonder haar te vinden?" 1). 1) Nonnullos dixisse audivi, quod pcrit mundus, defecit genus
humanum. Qiucro quis tandem quaisivit uxorcru qni non invenerit ? Be Vtrg\'trut e. 7. |
|||||
|
ét
|
|||||
|
Ik antwoord altijd met dienzelfden heiligen
Ambrosius: dat indian de voortplanting van het menschengeslacht de hoogste wet was, de vrou- wen niet getrouw zouden moeten blijven aan hunne mannen die verre reizen doen, maar üich aan vreemdelingen overleveren, om kinderen te doen geboren worden 1). Ik antwoord eindelijk met het geheele mensch-
dom, dat de onthouding en de maagdelijke staat deugden zijn die den menseh aangenaam aan God maken, hem tot God doen naderen en dat zij moeten beoefend worden door degenen die ge- roepen zijn om hem bij de meuschen te verte- genwoordigen en in zijn naam te spreken. Iphi- genia, wier bloed de Goden gunstig stemde voor de Grieken, was maagd; de sybillen waren maagden {quamm insigne virginitas est), de orakels van Apollo en van Juno waren maagden en hare maagdelijkheid verschafte haar zooveel aanzien, dat de consuls en de keizers haar den voorrang gaven tot zelfs in hunne zegetogten. Dezelfde eerbied, dezelfde meening, dezelfde eeredienst treft men overal aan. De heilige Hieronymus, tegen Jovinianus schrijvende, kon zeggen: „In- 1) Nulla peres.Tena.-iti marito fidem oervet BC daxr.um faciat prolia
futnnp et partus frequentioris amittat aetatera. ld. Ibid. n. 30—37, |
|||||
|
::;
|
|||||
|
dien ik een vlugtigen blik op de geschiedenis
der Grieken, der Romeinen, der Barbaren werp, vind ik overal den maagdelijken staat in eere 1). Alleen daardoor dat het geheele menschelijk geslacht het celibaat en den maag- delijken staat heeft geprezen, protesteert het tegen u; dewijl het tegen u protesteert verklaart het zich ten onzen gunste, houdt dus op met uwe aanvallen tegen de kuischheid. Blijft gij haar halstarrig bestrijden, dan zult gij hardnekkig een ondankbaar werk voortzetten, dan zult gij uwen tijd verliezen in onvruchtbare pogingen. Overweeg veel liever het antwoord van Cicero aan Hircius. Toen deze den romeinschen redenaar verzocht had zijne zuster te huwen, kreeg hij ten antwoord: Ik zal het niet doen, want men kan zich niet tcgelij- kertijd met eene vrouw bezighouden en zich over- geven aan de studie der wijsbegeerte. 2) Overweeg liever de schoone woorden van den heiligen Tho- mas: „De zoon Gods is in de wereld gekomen, om ons tot den staat der verrijzenis te verheffen, in welken er geene echtelieden meer zullen zijn, 1) Adv. Jovin. I, i, p. 18 , ad Bcned. torn . Cf.Ep. nd Agcru-
chiamde MoBOgtmia et Test. Be Exhortatïone ctstitaiia, ad uxomn. 2) Omnino facere supersedit dicens, uon posse se et uxuri et
philosophitf pariter operam darp, ld. Adv. Jov. Ibid. col. 100 |
|||||
|
44
|
|||||
|
dewijl de menschen in den hemel zullen zijn als
engelen. Daarom heeft hij ons geleerd de ont- honding en den maagdelijken staat te beoefenen, opdat in het leven der geloovigen een zeker beeld der toekomstige glorie zou schitteren. 1) Overweegt liever deze schoone woorden van den heiligen Augustinus, die sprak uit ondervinding: Niets is zoozeer geschikt om een vrouwelijken smaak en vrouwelijke gevoelens te geven dan het huwelijk. 2)" De geloften zijn strijdig met de natuur.
III Gelofte van gehoorzaamheid.
Door deze derde gelofte, verbindt de mensch
zich om gedurende zijn geheele leven getrouw te zijn aan een regel, die hem bekend is, die is goedgekeurd door het geestelijk gezag en ter na- koming van welken hij zich vooraf op de proef heeft gesteld, ten einde zich niet vermetel te ver- binden. Dit vooropgesteld zijnde; doe ik deze vraag: Wat is de geestelijke gehoorzaamheid? De toewijding, de zelfopoffering voor anderen. Geen kloosterregel toch schrijft iets anders voor 1) Ut in fidelium vita resplendeat nliqunliter glorise futune
imago. Opusc IX. e, 23, Cf. Opubc. xix., c. x. foL 139. D. E. 5) Nihil esse sentio quod magia ex arce dejiciat animam virilem
quam blandimenta fecminte corporumque ille coutactus sine quo uxor habcri non potcst. Soliloj 1. i. n. 17. |
|||||
|
45
|
|||||
|
dan het goede. Indien men dus geloften doet van
den kloosterregel te zullen gehoorzamen, doet men gelofte van zich aan het goede toe te wijden, en dat wel alle oogenblikken en voor zijn gansche leven, door eene reeks van deugdzame handelin- gen: die beschouwing is beslissend en ontslaat van elke verdere ontwikkeling. Zult gij beweren dat de gelofte van gehoor-
zaamheid de ziel verlaagt. De geschiedenis logen- straft u ten plegtigste, want zij toont ons mannen aan die, uit het klooster voortgekomen, hunne eeuw magtig bewogen hebben en die voor een zeer aanzienlijk deel invloed hebben uitgeoefend op de lotgevallen van hun land: mannen als Hieronimus, Basilius, Gregorius, Peter de klui- zenaar, Urbanus, Gregorius VII, Albertus de Groote, Thomas, Dominicus, Franciscus van Assisen, Bernardus, en zooveel anderen. De abt van Clairveaux zeide: „Gelooft mijne onder* vinding, gij zult iets meer in de bosschen vin- den dan boeken. De boomen en de rotsen zul- len u leereu hetgeen de grootste meesters u niet zouden kunnen leeren 1)." Hij die zich met 1) Experto crede aliquid amplius invenies in sylvis qusim ia
libris. Liïn» et lapides docebunt te quod a magistris audire non possis. (Ep. 106). 3.
|
|||||
|
46
|
|||||
|
de eeuw bezig\' houdt, kan zich met zich zelven
niet bezig houden: de wetenschap en de heilig- heid vorderen den gansenen mensch. Zult gij zeggen, dat de gelofte van gehoor-
zaamheid den mensch veroordeelt tot beuzelingen. Hoe! de studie, de prediking, de zorgen gegeven aan armen en aan zieken, het overschrijven van oude boeken, of het opstellen van nieuwe, de bebouwing van landen, het gebed, de versterving, het arbeidzame nachtwaken, zijn dat beuzelingen! Maar wat zijn dan groote dingen ? En welk denk- beeld vormt gij u dan van het leven? Welk beroep, welk bedrijf veroordeelt deu mensch niet om te doen wat gij beuzelingen noemt? Als men u wilde gelooven, dan zou het schijnen dat al de menschen geroepen zijn om rijken omver te werpen gelijk Alexander en Cesar, of om het spreekgestoelte te beklimmen, als de redenaars Demosthenes en Cicero! Zult gij zeggen dat de mensch wij is; dat
dewijl hij vrij is, hij niet zeker van zich zelven is, dat dewijl hij niet zeker van zich zelven is, hij elk oogenblik van gedachte kan veranderen, hij zich niet voor altijd moet kluisteren, volgens de woorden van Voltaire: „Het is grappig dat iemand iets voor zijn geheele leven belooft, dat |
|||||
|
4-7
|
||||||
|
niemand zeker is een enkelen dag te zullen na-
komen 1)." Is de mensch niet onstandvastig omdat hij vrij
is? Moet hij niet de middelen te baat nemen om zich in het goede te vestigen en aldus over zijne onstandvastigheid te zegevieren, juist omdat hij onstandvastig is? Is er nu wel een krachtdadiger middel om den mensch in het goede te bevestigen dan de gelofte van gehoorzaamheid die hem voor altijd aan den regel onderwerpt? Geen enkel middel. Eenige lieden bij wie de onstandvastig- heid over de gelofte heeft gezegevierd, kunnen niet in ernst worden gesteld tegenover het groote getal menschen in welke, van den oorsprong af, de gelofte over de onstandvastigheid heeft geze- gepraald. Gij ziet het, gij stelt tegenover de ge- lofte van gehoorzaamheid, de onstandvastigheid van \'s menschen hart, en die onstandvastigheid zelve is eene der groote redenen welke die ge- lofte regtvaardigen. Overweeg verder het gevolg uwer tegenwerping. Indien de mensch zich niet voor altijd in den geestelijken staat moet ver- binden, omdat hij ontrouw zou kunnen wor- den aan zijne geloften, dan moet hij zich ook |
||||||
|
1 Dictionn. Art. Vocux.
|
||||||
|
48
|
|||||
|
niet voor altijd in den huwelijken staat verbin-
den, omdat hij ontrouw zou kunnen worden aan zijne verbindtenis, maar zich slechts tijde- lijk met eene vrouw vereenigen. Ziet gij niet dat uwe tegenwerping regtstreeks leidt tot de ontbin- ding van het huisgezin, tot de onwettige zamen- leving van man en vrouw, tot de vermenging der geslachten, tot de dierlijke zeden, tot het verla- ten der kinderen, en daardoor tot de vernietiging van het menschelijk geslacht? Ontveinst het u niet, men kan al de tegenwerpingen die gij maakt tegen de onoplosbaarheid van het huwelijk, ook maken tegen de voortdurendheid der geloften. In- dien gij de onoplosbaarheid van het huwelijk aan- neemt, dan moet gij de voortdurendheid der ge- loften aannemen; indien gij de voortdurendheid der geloften verwerpt, verwerpt dan ook de ont- bindbaarheid van het huwelijk en droomt, als van een ideaal, van eene prostitutie van ieder aan allen, en van allen aan ieder. Die beschouwing heeft des te meer kracht, dewijl het huwelijk de echte- lieden naauwer verbindt dan de gelofte de kloos- terlingen. Deze kunnen somtijds van hunne eeden ontslagen worden of verlof bekomen om van de eene orde tot de andere over te gaan; het huwe- Jijk is onverbreekbaar voor altijd, als het niet |
|||||
|
19
|
|||||
|
nietig is, dat wil zeggen als het werkelijk be-
staat. Zult gij zeggen dat de gelofte van gehoorzaam-
heid den mensch tot een slaaf, tot eene ledepop maakt die niet meer denkt, die niet meer han- delt dan door den overste aan wiens goeddunken hij zich heeft overgeleverd ? zult gij aanvoeren dat de kloosterling door de stichters van orden vergeleken is bij den staf in de hand des reizi- gers, aan het onbezield ligchaam dat alles wordt wat men wil (Tanquam baculus, perinde ac cada- ver)? Het is gemakkelijk die tegenwerping te vernietigen door, in de eerste plaats te zeggen dat de wil van den overste zelven onderworpen is aan een regel dien hij moet eerbiedigen en die aldus aan den kloosterling een waarborg aanbiedt tegen willekeur; in de tweede plaats, dat indien de kloosterling een slaaf is, de soldaat waarlijk niet minder. Deze moet immers blindelings een bevel uitvoeren dat hem wordt gegeven, welk ook. Ieder die in de krijgsdienst der wereld is, heeft altijd gelijk indien hij zwijgt en gehoorzaamt, altijd ongelijk als hij de bevelen die hem gege- ven zijn tegenspreekt. Eerst gehoorzamen, en dan tegenspreken. De militaire tucht is veel stren- ger dan de kloostertucht, en daarom zijn de sol- |
|||||
|
5!)
|
|||||
|
daten van Ccsar ook, om uwe uitdrukkingen te
bezigen, veel meer slaven dan de soldaten van Jesus Christus. Eindelijk, zou men, om te bewijzen dat de
gehoorzaamheid aan een regel een vergrijp tegen de natuur is, vooraf moeten vaststellen dat alle wetten een vergrijp tegen de natuur zijn, dat de mensch regt heeft op eene onbeperkte vrijheid, of, met andere woorden, dat de vrijheid in haar wezen het regt is om alles te denken, alles te zeggen, onder geen ander gezag te staan dan dat van een eeuwig bewegelijken, grilligen en ver- anderlijken wil. Zou wel een verstandig man zulk een voorstel kunnen verdedigen? Zou men daar- door den doodsteek niet geven aan alle gezag, en de hand reiken aan die mannen van bewe- ging en wanorde, die niets verlangen dan alles omver te werpen wat boven hen is, om boven alles te staan en het heelal aan hunne voeten te zien liggen ? Zult gij zeggen dat de gelofte van gehoorzaam-
heid gekloosterde slagtoffere maakt, die hun ge- heele leven den dag vervloeken waarop zij ondoordachte geloften aflegden, waarop zij onvoor- zigtige geloften op zich namen, niet rijp en niet overwogen, op een leeftijd toen zij de wereld of |
|||||
|
51
|
|||||
|
het leven nog niet kenden. Hier is de geschiede-
nis ook in ons voordeel. Zullen wij den monnik beschouwen als hij zijne
intrede in het klooster doet? Hij gevoelt zich aangetrokken door een onoverwinnelijk verlangen dat hem aan de wereld, aan zijne vrienden, aan zijne bloedverwanten ontrukt, die dikwijls hin- derpalen aan zijne roeping in den weg leggen. Zullen wij den monnik beschouwen als hij in
het klooster woont? Hij gevoelt zich daar geluk- kig. Zijne abdij is voor hem geene gevangenis, maar een tuin van geneugten, een aardsch para- dijs, een nieuw vaderland, eene nieuwe familie waarin hij veel talrijker vrienden vindt, dan die welke hij onder het ouderlijk dak heeft achter- gelaten. De heilige Bernardus riep in de over- maat van zijn geluk uit: O bcata solitudo, o sola beatitudo! — „Een monnik buiten zijn klooster, een visch buiten het water," dat was een aan- genomen spreekwoord in al de kloostergezinnen. Zoudt gij beter weten dan de monnikken zelven of men gelukkig is in een klooster? Zullen wij den monnik beschouwen als hij
verpligt is het klooster te verlaten? Hij gaat er uit met een gebroken hart en met betraande oogen. Toen Pieter Blosius de abdij van Croyland |
|||||
|
52
|
|||||
|
verliet om naar zijn vaderland terug te keeren,
stond hij zeven maal stil ten einde om te zien en nog die plaats te beschouwen waar hij zoo ge- lukkig was geweest. Op het oogenblik dat A1- cuinus het klooster moest verlaten om zich aan het hof van Karel den Groote te begeven, sprak hij: O cel, zoete en welbeminde \\voon- stede, vaarwel voor altoos! Ik zal de bos- schen niet meer zien die u met hunne ineenge- vlochtene takken en met hun bloeijende gewassen omringden, niet meer uwe velden vol van wei- riekende en heilzame kruiden, niet meer uwe vischrijke wateren, niet meer uwe wijngaarden, noch uwe tuinen waar de lelie en de roos prijken. Ik zal die vogelen niet hooren die de metten zongen gelijk wij en op hunne wijze den Schepper vereerden. Dierbare cel, ik beween u en zal u altijd betreuren." O mea cell:i uiilii habitatio dulcis amata.
Semper in ;ctcmum, o nica cclla, vale 1)! Zullen wij de monnikken beschouwen als zij in
hunne kloosters konden terugkeeren, na de stor- men die hen daar uit verdreven hadden. Zij keer- den terug zoodra zij konden, getuige hetgeen plaats had in het begin dezer eeuw. Il Alcuini Opp. t. n, p 4ü6. ad Toel). Munlal. 1. c. p. 81.
|
|||||
|
53
|
|||||
|
Met dit vierdubbel feit voor oogen, zal het ons
wel veroorloofd zijn den dichter na te zeggen: Oui, c\'est un vaste amour qu\'au fond de vos calices
Vous buviez il plein coeur; moines mystérieux , Vous aimiez ardeaiment! Oh ! vous étiez heureux. Zult gij zeggen dat de gehoorzaamheid, dien
corporatie-geest, dien kloostergeest voortbragtdie niets anders is dan het collectief eigenbelang, dat is het eigenbelang van verscheidene bijzondere personen, zaümgepakt, vergroot, ontwikkeld, be- hebt met een geest om te veroveren en te ver- Blinden. God behoede mij voor de mcouiug dat alles volmaakt is in de kloosterorden. Neen, dat weet ik wel beter, neiging tot misbruiken en wezenlijke misbruiken bestaan ook daar. Tacitus heeft mij reeds geleerd dat er ondeugden zullen bestaan zoo lang er menschen zullen leven. Maar van den eenen kant: zonder gelofte van
gehoorzaamheid, zou immersgeene geestelijke ver- eeniging sterk en duurzaam kunnen zijn ? En van den anderen kant is het immers niet
tegen te spreken dat die vereenigingen noodig zijn voor grooten, wetenschappelijken en letter- kundigen arbeid, voor de missièn, voor de dienst in de gasthuizen, voor de opvoeding, voor de groote belangen der maatschappij die maar alleen |
|||||
|
54
|
|||||
|
.vaarlijk kunnen worden gediend door groote cor-
poratiëu wier leden gezamenlijk handelen, elkan- der omtrent de ondervinding van het verleden inlichten, en kunnen arbeiden als de geschikte tijd daar is, omdat zij erop kunnen rekenen dat zij opvolgers zullen hebben om de aangevangene werken te voltooijen. Indien er nu van den eenen kant geestelijke
vereenigingen noodig zijn, en indien van den ande- ren kant de gelofte van gehoorzaamheid een noodza- kelijk vereischteis voor elke geestelijke vereeniging, dan vervallen immers alle gegronde aanmerkin- gen. Het zijn de geloften die aan de klooster- instellingen de kracht geven van een in slagorde geschaard leger; zonder haar blijven er niets over dan verspreide, niet aan tucht onderworpene, magtelooze soldaten, die daardoor zelf van te Yoren overwonnen zijn. De geloften zijn strijdig met de, natuur. En gij
besluit daaruit dat het onmogelijk is ze met getrouwheid naar te komen; dat bijgevolg de monnikken in \'t geheel niet zijn wat ze uiterlijk schijnen. God beware mij dat ik zou beweren dat er in geene eeuw, in geenc orde, in geen huis ooit verslappig heeft plaats gehad. Neen, de kloosterlingen zijn niet altijd en overal gebleven |
|||||
|
*»
|
|||||
|
op hunne oorspronkelijke hoogte. Het bewijs
daarvoor ligt hierin dat verscheidene hunner cich hebben willen hervormen en dat werkelijk gedaan hebben, maar ik onderstel dat het kwaad zoo diep is gegaan als het leugenachtig ongeloof het beweert en als de eenvoudige goedgeloovige het nazegt, ik onderstel dat de leeglooperij, de zin- nelijkheid, de onzedelijkheid, de ontaarding in de kloosters zoo algemeen zijn geweest, zoudt gij dan wel het regt hebben hun dat als eene mis- daad toe te rekenen? Neen, in allen gevalle, hebben zij dan slecht op u gelijkend. Leest an- dermaal eene bladzijde; van een reeds aange- haalden schrijver. „Hoe! gij die welligt sedert uwe kindsche jaren
nimmer eene knie hebt gebogen in een christen tempel, staat gij op als leeraar van het gebed en van het kanonieke officie? „Hebt gij dan zoo angstvallig in u zelven al
de begeerlijkheden en al de zwakheden des vleesches onderdrukt, dat het u gegeven is om de min of meer wèl bewezene wanordelijkheden van zekere monnikken te wegen op de weeg- schaal van het heiligdom? „Wat! aten de Benedictijnen vleesch; droegen
de ongeschoeide Karmelieten schoenen; omgord- |
|||||
|
56
|
|||||
|
den de Kordeliers hunne lendenen niet meer met
het koord? Is dat toch waar! Maar gij, gij die hen beschuldigt, wat doet gij van dat alles?" Zij kastijdden zich zoo dikwerf niet meer als
voorheen! Maar gij, hoe dikwijls in de week kastijdt gij u zelven? Zij wijden niet zooveel uren meer aan het gebed, aan den armen, als zij moesten ! En gij dan, waar zijn de velden die gij bevrucht hebt in het zweet uws aanschijns, de zielen die gij gered hebt door uwe gebeden? In allen gevalle, leefden de schuldigsten, de meest bedorven hunner zoo als gij leeft; dat is hunne misdaad. Indien het eene misdaad is,gij hebt het regt niet om haar te straffen. „O! ongetwijfeld, de geloovigen, de ijvcrigen
en de zuiveren mogen verontwaardigd zijn over de verslapping in de kloosters; dat een Bernar- dus, een Petrus Damianus, een Carolus Borro- mseus, een Franciscus van Sales, eene Catharina van Senen, eene Theresia over die verslapping hebben geklaagd bij God en bij de nakomeling- schap, dat begrijpt men. Men zou zelfs hun stilzwijgen niet hebben kunnen begrijpen. Maar gij, erfgenamen of lofredenaars van de bewerkers van het kwaad, dat de monikken bedorven heeft en van de berooving die hen heeft getroffen, gij |
|||||
|
57
|
||||||
|
zoudt de laatsten moeten zijn om u daarover
te verwonderen en te beklagen, want gij maakt daardoor de acte van beschuldiging op tegen uwe vaderen en tegen u zelven. 1) |
||||||
|
1) Le Moinea d\'occident, p. 193.
|
||||||
|
v.
|
|||||||
|
DE KLOOSTERS WAREN\' OUDTIJDS GOED , MAAR NU
IS HET EEN ANACHRONISME. |
|||||||
|
De kloosters ivaren oudtijds goed. Ja, goed waren
ze, zeer goed, omdat men daar een ascetisch, een wetenschappelijk, een landbouweud leven leidde, een leven nuttig voor allen\', wij hebben het gezien. Ja, nog eens, goed waren ze, zeer goed, omdat
de kloosters tegelijkertijd gasthuizen, logementen, schuilplaatsen waren voor de ongelukkigen en de verdrukten, wijkplaatsen voor het berouw, scho- len in welke de grootste werken van den geest zijn voortgebragt. Maar nu is het een anachronisme.
Hoe!
Zijn er thans niet meer:
Kinderen zedelijk op te voeden,
Weezen te beschermen,
Ziekten te verzorgen,
Armen te ondersteunen ,
|
|||||||
|
ö!(
|
|||||
|
Krankzinnigen te bewaken f
Zijn er nu niet meer :
Onwetenden te onderrigtcn.
Jongelieden te behoeden of te verbeteren ,
Misdadigers in ecrc te herstellen ,
Wilden te beschaven en derhalve het evangelie
te verkondigen? Bestaan er nu geen zielen meer die het leven moede
zijn, die niets meer van de wereld willen weten en die de afzondering, de eenzaamheid zoeken ? Zijn er nu geen mannen meer zoo als Jean-
Jacques, die hunne bastaarden naar het gasthuis zenden, en zijn er daarom geen zusters van den heiligen Vincentius van Paulo noodig om ze op te nemen! Zijn er geen leugenachtige schrijvers meer wier
lastertaal men moet bekend maken door hunne leugenachtige beweringen in de balans der waar- heid te wegen ; met andere woorden, bestaat er geen valsche wetenschap meer, tegenover welke men de ware wetenschap moet stellen, door hen voor de regtbank der rede en der geschiedenis te dagen? Zijn er geen misdaden te boeten in eene eeuw
van zinnelijkheid en wellust ? Zijn er geen schandalen meer tegen welke moet
|
|||||
|
60
|
|||||
|
geprotesteerd worden door de heiligheid des le-
vens en door de kracht van het woord ? Hebben wij geen gunsten meer aan God te
vragen, wij die de pest, den hongersnood, den bur- geroorlog, den buitenlandschen oorlog hebben bijgewoond, en dat ondanks de beloften der ge- neesheeren, der landhuishoudkundigen, der zede- meesters en der diplomaten? Nu is het een anachronisme.
In \'t minst niet, nu zijn de kloosters noodzake-
lijker dan ooit. Immers, Thans is de armoede van het verstand grooter
dan ooit, want de dwaling en de onwetendheid heerschen overal. Er zijn dus, meer dan ooit, apostelen noodig om het volk te bekeeren. Thans is de zedelijke ellende grjoter dan ooit,
want de hoogmoed, de begeerlijkheid, de wellust zijn daar als drie groote rivieren Avelke den vervaarlijken stroom des kwaads vormen. Men moet derhalve meer dan immer aan die hande- ling welke de maatschappij verteert als een invre- tende kanker, een drievoudigen stroom van zelf- verloochening, van belangeloosheid, van versterving overstellen, om den stroom van het goed te vormen. Thans is de ligchamelijke ellende grooter dan
|
|||||
|
t;i
|
|||||
|
ooit, omdat de weelde, onder veelvoudige vor-
men dagelijks het vaderlijk erfgoed verslindt en de familiün ten gronde rigt; men moet dus meer dan ooit, vrijwillige dienaren der armen hebben. Juist omdat de kwaal grooter is, moet er een
krachtiger geneesmiddel worden aangawend. Juist omdat de kinderen van Satan zamen-
spannen om het menschelijk geslacht ten verderve te leiden, moeten de kinderen Gods zamenspannen om het te redden. Als de kinderen Gods thans willen zamenspan-
nen, dan moeten zij zich vereenigen in commu- nauteiten, in klooster-instellingen. De kloo-ter-instellingen worden dus meer dan
ooit door de behoeften des tijds gevorderd. De Voorzienigheid vermenigvuldigt ze dan ook,
even als zooveel levende krachten die eene heil- zame werking op de maatschappij uitoefenen. Hoe meer men zal razen tegen de geestelijke
communauteiten, hoe meer men zal bewijzen dat de maatschappij ziek is; hoe meer men zal aan- toonen dat er behoefte bestaat aan geestelijke orden; hoe meer de maatschappij behoefte zal hebben aan geestelijke orden, hoe meer God, die de genezing en het heil der maatschappij wil. ze bloeijend en talrijk zal maken. 4
|
|||||
|
62
|
|||||
|
Gij zult moeten besluiten ze aan te nemen,
of u getroosten nutteloos tegen haar te strijden. Maar ik begrijp u, gij redt u uit deverlegen-
heid door te zeggen dat wij niet van onze eeuw zijn. Wij antwoorden u: Ach! wat zijt gij goed van uwe eeuw ! |
|||||
|
VI.
|
||||||
|
MEN MOET ZE VERNIETIGEN.
|
||||||
|
Mannen met allerlei middelen van vernieling
gewapend, hebben getracht dat goddeloos werk te verrigten. En wat heeft het hun ten slotte gebaat ? Zij hebben de eigendommen der monnik- ken kunnen verkoopen, hunne boekerijen ver- branden , hunne woningen vernielen of ze in werkplaatsen, in magazijnen, in winkels verande- ren; maar de monnikken hebben ze niet kunnen vernietigen; wel verre van dat, hebben zij zich kunnen overtuigen, dat het een eeuwig geslacht is hetwelk het leven in den dood vindt. Waarom zoudt gij eene magtelooze poging" willen hernieu- wen ? Is het niet beter dat men zich buigt voor de algemeene wetten, dan dat men ze vergeefs bestrijdt. Men moet ze vernietigen. Met andere woorden,
maken wij ons meester van de goederen welke hun toebehooren, stelen wij het erfdeel der armen 5 |
||||||
|
6 I
|
|||||
|
liernovcn wij de Kerk van hare eigendommen ,
die het eigendom van God en van Christus zijn; laat ons op het tijdelijke vallen als op een buit, en haar niets dan het geestelijke laten dat ons niet raakt, dewijl wij zonder dat kunnen drinken, eten en ons overgeven aan al de ongebondenhe- den van geest en vleeseh. Welk eene edele en waardige taal! Welke verhevene gevoelens I Uw eigenbelang doet u spreken, niet de waarheid, gij zijt verdacht, uwe woorden hebben geen waarde. Men moet ze vernietigen. Hoe! na zooveel om-
wentelingen om aan de gewetens en aan de volken de vrijheid te schenken, na zooveel brochures, zooveel tijdschriften, zooveel dagbladen die voor de zegepraal der vrijheid hebben gestreden; na zoo herhaalde verkondiging van de onsterfelijke beginselen der vijf en negentigen, en de declaratie van de regten van den mensch, na zooveel bloed gestort, zooveel grondwetten geoctroijeerd, zooveel vrijheidsboomen geplant te hebben, na zooveel redevoeringen, clubs en parlementen , droomt gij nog van uitzetting, van verbanning voor dengene die niet denkt en spreekt gelijk gij! Zou dat alles, indien gij bij uwe gevoelens bleeft volharden, niet bewijzen dat uwe welsprekende protestatiën ten |
|||||
|
65
|
|||||
|
gunste der vrijheid, niets dan schijnheiligheid en
leugentaal zijn ? Indien gij in de monnikken geen Godgewijde mannen ziet, geen mannen die juist daarom uwen eerbied waardig zijn, zoudt gij dan ten miiifte niet in hen burgers moeten zien die regt hebben op de bescherming der wet en op het licht der zon. Men moet ze vernietigen. De tegenstanders van
het katholicisme spreken altijd van verwoesten, nooit denken zij aan opbouwen. Wij zijn gereg- tigd om hun te vragen wat zij in de plaats zul- len stellen van de handelingen der monnikken en der priesters, want men moet zijn huis niet laten afbreken, zoo lang men zich niet verzekerd heeft van een ander nachtverblijf. Door welk middel beweren de tegenstanders
derhalve de volken te zullen regeren? Door het zwaard\'? Het zwaard is magteloos
om het rijk der waarheid en der deugd te vesti- gen, omdat het de kracht vertegenwoordigt, en omdat de kracht stof is. Beweert men de geestelijke wezens met de stoffelijke kracht te zullen rege- ren, dan houdt men zich op met eene hersenschim en dan wil men het ongerijmde verwezenlijken? Dan \'geeft men het bewijs dat men zwak is van hersenen, dat het met de vijf zinnen niet goed in orde is. 4. |
|||||
|
66
|
|||||
|
Door de wet ? Maar wat zijn de wetten zonder
de zeden die de wetten maken en breken? In eene bedorvene maatschappij, is de wet goed of zij is slecht. Indien zij goed is, dan kan zij niet anders dan over het bederf zegevieren, zoo als de ondervinding van al de heidensche eeuwen het getuigt; indien zij kwaad is, dan zal zij het be- staande bederf huldigen , en daardoor zal zij be- dervend zijn en de ondeugd tot eene godsdienst verheffen. De overheid is dan magteloos als de soldaat, de wet even magteloos als het zwaard om het groote werk onzer herstelling te vol- voeren. Door het idee? Welk vermogen zullen op mijn
verstand en op mijn hart de denkbeelden van iemand hebben die mijns gelijkenis, die tot mijne rede spreekt uit naam zijner eigene rede, en die daardoor mij geen enkelen waarborg biedt voor de waarheid zijner taal? Heb ik niet hetzelfde regt als mijns gelijken om mijne verbeelding te doen werken, om mij zelven, mijne zienswijze, voor mij zelven te scheppen, en welk regt heeft dan de een of andere utopist om mij zijne mee- ning op te dringen en mij tot zijn leerling te maken? I)c ideeën van dezen of genen geleerde kunnen wel niets andeis zijn dan een spel van |
|||||
|
67
|
|||||
|
den geest; als zij zijn voorgebragt, moet men
altijd nog onderzoeken of zij overeenkomstig de waarheid zijn al dan niet? Is het woord ideoloog niet synoniem geworden van visioenaris? Door het woord? Het woord ontleent zijne voor-
naamste kracht aan de kracht der ideeën, in wier dienst het zich stelt. Indien dus de ideeën magteloos zijn, dan is woord het insgelijks. Door het genie. Elke eeuw telt drie of vier
mannen van genie, dat is te weinig. Door de philosophie? Dikwerf bedriegt zij zich,
zij heeft niets getracht te doen voor het heil van het menschelijk geslacht. Indien zij de roeping moest vervullen om de zielen tot de waarheid en de deugd terug te voeren, dan moeten de philo- sophen hunne universiteiten en hunne akademiën verlaten, dan moeten zij zich tot de heidenen begeven, dan moeten zij hunne afgodsdeelden vernielen, dan moeten zij hunne bijgeloo vigheden bestrijden, dan moeten zij hun eigen bloed stor- ten om getuigenis hunner zending te geven. Voor het overige heeft de philosophie bijna
altijd ontkend of getwijfeld. Welnu niet de ont- keuning, niet de twijfel, maar het geloof, het bezit der wetenschap maakt de wetenschap, maakt het licht. Men zal altijd van de boeken der |
|||||
|
68
|
|||||
|
wereldsche wijsbegeerte kunnen zeggen wat de
heilige Hicronymus zeide van de voortbrengselen van den heidensehen geest, dat wil zeggen van den geest der menschen, afgescheiden van den geest Gods. „De zangen der dichters zijn niets dan een voedsel van den duivel. De zoetheid welke men daarin vindt verblijdt, maar als men ze met groote zorg en groote moeite heeft bestudeerd, vindt meu daar slechts ijdele klanken, levenma- kende woorden; men vindt daarin niet de verza- diging icelke de waarheid yeeft, de kracht die de genade verschaft. Zij die ze beoefenen zijn al- tijd hotvjerig naar de waarheid, en arm aan alle deugden. 1) Indien niets mcnschelijks de geestelijke orden
kan vervangen, is dat niet een bewijs dat zij noodzakelijk zijn? Indien zij alleen door zich zelven kunnen worden vervangen - moet men, wel verre van het land daarvan te willen bevrijden, ze dan niet houden? Welke pogingen de goddeloosheid ook hebbe
in het werk gesteld om de monniken belagchelijk of hatelijk te maken, bewezen blijft het dat zij de ware wijzen zijn. Welk een schouwspel in 1) Studiosi eorun in fiune veri et virtutum penurie perseveraut.
S. Hierou. Damaso. Erf. Benerf. iv, col. 153. |
|||||
|
<:\'.;
|
|||||
|
de oogen van God, van de engelen en van de
menschen levert het gezigt van een monnik niet op die den geest zijner roeping bezit en die ge- trouw is aan zijne dagelijksche oefeningen ? Door de gelofte van armoede , spreekt hij den banvloek uit over de zedeleer van het belang; door de gelofte van kuischheid, spreekt hij den banvloek uit over de zedeleer van het vermaak; door de gelofte van gehoorzaamheid, spreekt hij den ban- vloek uit over de zedcleer van het eigenbelang, hij is nederig, zuiver, toegewijd, vurig te midden van eene wereld, die in opstand verkeert, die bedorven, die laauw is, zoo niet onverschillig. Hij leeft naar den geest, terwijl anderen leven naar het vleesch; hij studeert om de waarheid te kennen en haar te beoefenen, terwijl zooveel an- deren uit speculatiegeest of voor den roem stu- deren. Men kan op de kloosterbewoners deze woorden van den heiligen Gregorius van Xazianze toepassen : „Zij hebben zich door geen enkelen band aan de aarde verbonden; zij bezitten niets dan hun ligchaam , en dan nog niet eens geheel; alles wat in hen is behoort aan God en niets aan Caesar, want hunne rijkdommen bestaan in hunne hymnen, in hunne gebeden, in hun nachtwaken,. in hunne tranen, dat wil zeggen in goederen |
|||||
|
70
|
|||||
|
welke men met zijne handen kan vatten. Zij
hebben hunne ziel van hun ligchaam losgemaakt." 1) Leibnitz, ofschoon protestant, heeft regt laten wedervaren aan de kloosterinstellingen, en ze gewroken tegen al de lasterlijke aantijgingen waaraan ze hebben blootgestaan. Ziehier zijne woorden: „Ik moet in waarheid bekennen, dat ik altijd de geestelijke orden, de godvruchtige ver- eenigingen en al de loffelijke instellingen van dien aard welke eene soort van krijgsmagt des hemels zijn, bijzonder heb goedgekeurd, mits men, de misbruiken en de bedorvenheid daarvan werende, ze geleide volgens de regelen hunner stichters en mits de Opperpriester ze toepasse op de behoeften der algemeenc Kerk. Wat toch kan er uitste- kenders bestaan, dan het licht der waarheid te brengen aan de meest verwijderde natiën, over de zeeën, te midden van het vuur en het zwaard; dan zich alleen bezig te houden met het heil der zielen, dan zich al de verinaken en zelfs het genoegen van de conversatie en de maatschappij te ontzeggen, om zich alleen onledig te houden 1) Qai nullo vinculo humi tcnentur, qui sola corpora ac ne
M quidem tota possidcut, qui Caesari nihil, Deo omnia hahent; hymnos, preces, vigilias, lacrjmas, hoc est; ejusmodi opes qui manilius arripi an teneri nequeunt.... qui animam a corporc ab- itraxerunt S. Greg. Xaziaiu. Orat. 9. n. 13. |
|||||
|
71
|
|||||
|
met de beschouwing der bovennatuurlijke \\vaar-
heden, en met de overweging der goddelijke dingen ; dan zich te wijden aan de opvoeding der jeugd om haar den smaak der wetenschap en der deugd te geven, dan hulp te brengen aan de ongelukkigen, aan verlorene en wanhopige lieden, aan gevangenen , aan veroordeelden , aan zieken, aan al degenen, die aan alles behoefte hebben , die in galeijen of in verafgelegene streken zuchten, en dan in die meest uitgebreide liefdedienst, zelfs niet verschrikt te worden door de vrees voor de pest. Ieder die deze dingen miskent of veracht, heeft van de deugd slechts een kleingeestig of een laag denkbeeld en gelooft dwaselijk dat hij zijne verpligtingen jegens God volbragt heeft wan- neer hij zich slechts uiterlijk gekweten heeft van eenige gebruikelijke oefeningen, en dat uit die koude gewoonte welke meestal niet gepaard gaat met cenigen ijver of eenig gevoel hoegenaamd. 1) De monnikken hebben, even als de Pausen, niets anders noodig dan dat men de waarheid van hen spreke. De wetenschap onzer eeuw, minder partijdig dan die der vorige eeuw, heeft hun dan ook een zeker regt doen wedervaren, en erkend dat zij voor een groot deel hebben medegearbeid 1) Syst. tkMog, Migiie, Dcmoiut. évangél. Toni. iv. col. 1018.
|
|||||
|
^
|
|||||
|
aan het groote werk, der christelijke bescha-
ving. Hij die heden ten dage die leugenachtige taal weder zou willen doen hooren, waardoor de kloosterlingen worden voorgesteld als domme, losbandige, schijnheilige, nuttelooze, slechte, ge- vaarlijke wezens, die tegelijkertijd de leerstukken aan welke zij niet geloovcn, en de volken met wier eenvoudigheid zij den spot drijven, ten hunnen voordeele gebruiken, zou de verontwaardU ging der ware geleerden gaande maken. Welke ernstige mensch kan zich onthouden van lagchen als hij bijvoorbeeld, deze tirade van Vollaireleest: 1) „Wordt men niet bewogen, als men de geheimen der kloosters ontdekt, de schanddaden, de afgrij- selijkheden, de kwellingen, waaraan ongelukkige kinderen zich onderworpen hebben, die hun staat van galeiboeven verfoeijen, als zij menscheu zijn, en die zich met eene nuttelooze wanhoop willen loswringen uit de ketenen waarmede de dvvaas- heid hen beladen heeft \\" Kan al dat schermen met woorden wel met iets anders vergeleken worden dan met de droomerijen van den Talmud of de vertelselen van den Koran? Indien de monnik- ken geweest zijn zoo als het hunnen tegenstanders belieft hen voor te stellen, hoe kan men dan de ]) Diction. philosuph. Art. Voeui.
|
|||||
|
78
|
|||||
|
achting verklaren die zij altijd verworven , en den
ontzaggelijken bijval dien zij verkregen hebben , en deu ziedenden toorn waarvan zij het voorwerp zijn van vvege de vijanden van den christennaam. Ik laat het hierbij. Zette ik die beschouwingen
voort, ik zou nuttelooze moeite doen en mijn tijd verliezen. Men begrijpt immers hoe moeijelijk het is, de tegenstanders die altijd, wat men zeggen of doen moge, eenig voorwendsel hebben om de verschuldigde hulde aan de waarheid te \\veige- ren, ik zal niet zeggen te oven-eden, maar tot zwijgen te brengen. Indien de kloosterlingen, in het zweet huns
aanschijns en tengevolge hunner spaarzaamheid . hunne eigendommen een weinig verbeteren of uitbreiden, dan beschuldigt men hen dat ze zich verrijken, dan moet men hen berooven, uit vrees dat zij te rijk zullen worden. Indien hunne lan- derijen geen overvloedigen oogst opleveren, be- schuldigt men hen van luiheid, dan zegt men dat hunne abdijen nesten van hommels zijn, en dat men hen andermaal moet berooven, dewijl zij geene partij van hunne goederen weten te trekken. Indien zij de vruchten van hunnen arbeid met de armen en de reizigers deelen, dan voeden zij de leegloopers, moedigen zij de bedelarij aan 5
|
|||||
|
74
|
|||||
|
verkwisten zij hunne inkomsten, en zijn zij slechte
administrateurs die men onder voogdij moet stel- len. Indien zij schijnen ze niet ruim met anderen te deelen, dan zijn het gierigaards en mannen die alleen hun eigenbelang beoogen. Als zij een verstorven, afgezonderd en louter bespiegelend leven leiden, dan zijn het mannen die zich af sluiten van de maatschappij, die zich zei ven ver- nietigen en van wie men zich moet ontdoen het koste wat het kost. Indien zij den drempel van hun klooster overschrijden en zich aan de maat- schappij leenen, dan zijn het heerschzuchtige lieden, gelukzoekers die zich op de wereld werpen, nadat zij afstand van de wereld gedaan hebben. Als zij op het platteland prediken, brengen zij het volk in beweging; als zij Gods Woord aan het hof verkondi- gen, vleijen zij de groolen en de koningen. Indien zij geen uiterlijk vertoon aan hunne verblijven geven, dan geschiedt dat met berekening en met een doel; zij hangen den arme uit oin mededoogen en medelij- den op te wekken, zij kunnen niet bouwen ; als zij vervolgens naar de regelen der kunst bouwen, dan is het uit heerschzucht en om den magtige te spelen, dan zijn zij mannen van weelde. Als zij zich bepalen tot handenarbeid, dan drukt men sterk op hunne onwetendheid; als zij studeren hederven |
|||||
|
78
|
|||||||||
|
zij de wetenschap en begeven zij zich buiten hunne
roeping, die bestaat in versterving en in gebed. Als zij hunne beginselen willen handhaven, zijn ze onverdraagzame wezens die de inquisitie en de brandstapels weder willen invoeren; indien zij de zwakheden der eeuw in aanmerking nemen, indien zij de lont die nog smeult niet uitdooven, dan bederven zij de zedelecr, dan vervalsenen zij het Evangelie, zoodat van den eenen kant, de tegenstanders het Evangelie wegcijferen, door te zeggen dat het slechts eene fabel is, en zij van den anderen kant zich daarvan een wapen maken als het er op aankomt om den klooster- lingen den oorlog aan te doen. Als zij talrijk zijn, verbiedt men hen novicen aan te nemen, en als tengevolge van dat verbod slechts eenige grijs- aards overblijven, die morgen ten grave zullen dalen, dan verklaart men dat hunne nalatenschap natuurlijkerwijze aan den Staat toebehoort, dewijl zij geene opvolgers hebben. Ziedaar dande tegen- strijdige verwijten waarmede men hen overlaadt; ziedaar met welke onref>tvaardi"heid en kwade o o
trouw men hen veroordeelt. „Hoe zal men, vraagt
België zich zelve af, wonderlijke menschen te- vredea stellen , die niets in de monnikken kunnen velen, rust noch arbeid, eenzaamheid, noch geest |
|||||||||
|
\\( r
h
|
|||||||||
|
... T -.
hd. f: m
|
|||||||||
|
76
|
|||||
|
van maatschappelijk leven, rijkdom noch ar-
moede 1)?" Wilde men dergelijke tegenstanders vatten, het
ware even goed Proteus zelven te willen grijpen? Nog eene opmerking. Wie beschuldigen de
monnikken dat zij te rijk zijn ? Gierigaards. Wie beschuldigen hen dat ze geen nut stichten? Scha- delijke lieden. Wie beschuldigen hen dat ze zedeloos zijn?Losbandigen. Wie beschuldigen hen van schijnheiligheid? mannen die allerlei rollen spelen. Wie beschuldigen hen dat zij der maat- schappij vijandig zijn? Omwentelingsgezinden die van niets anders droomen dan van koningsmoord, omverhalen van troonen, verkrachten der wetten. Wie beschuldigen hen van geheime bijeenkomsten? De geheime genootschappen. Is dat niet genoeg om de waarde en het verwijt te beoordeelen van de beschuldigingen welke men tegen de monnik- ken doet hooren ? Verdienen die kloosters de voor- keur niet boven de vrijmetselaarsloges en de phanlansteriën? Wij eindigen.
Ik vraag aan de asch mijner voorvaderen
wie degenen zijn die hun de godsdienst gegeven hebben waardoor zij ontrukt zijn geworden aan 1) Diction. Art, Moiucs.
|
|||||
|
77
|
|||||
|
de duisternissen en aan de schandelijke bedrijven
der afgoderij , en zij antwoorden mij: Het waren de monnikken. Ik vraag aan de gebrekkigen, aan de grijsaards,
aan de lijdende menschheid, wie hun geheele leven aan hunne dienst gewijd hebben ? En zij ant- woorden mij : Het waren de monnikken. Ik vraag aan de ijsvelden welke de bergen van
Zwitserland bedekken, wie in duizend gevaren het leven van den reiziger redden die door de sneeuw verdwaald zijn geraakt? Zij antwoorden mij : Het zijn de monnikken. Ik vraag aan de woestijnen wie ze hebben ont-
goiiuen en in hun midden model-bouwhoeven hebben opgerigt ? Zij antwoorden mij : Het zijn de monnikken. Ik vraag aan de geschiedenis aan wie wij de
kunsten , de wetenschappen, de letteren, onze meer- derheid boven al de volken der aarde verschuldigd zijn ? Zij antwoorden mij : Het zijn de monniken. Ben ik dan niet geregtigd om te besluiten dat
hij die medewerkt tot het in het leven roepen, tot het behoud, tot de ontwikkeling, tot het her- stel der geestelijke orden, aan een der uitstekendste werken arbeidt? Ben ik niet geregtigd om te besluiten, dat hij
|
|||||
|
78
|
|||||
|
de vijand der maatschappij is, die medewerkt om
ze te vernietigen. En let nu wel op. Wij hebben de monnikken verjaagd en beroofd wat hebben wij gedaan met hunne ontvolkte en verbeurdver. klaarde kloosters ? Wij hebben ze veranderd in kazernen, in brouwerijen , in gevangenissen. Be- wijst dat veel ten gunste der moderne beschaving f Bewijst het dat tegenwoordig, de maatschappij beter is dan zij vroeger was? Clairveaux, eertijds bewoond door de monuikken der godsdienst, is thans bewoond door de monnikken der philosophie: de eersten baden voor het vaderland , de tweeden vervloekten het; de eersten stichtten door hunne deugden, de tweeden verbazen de misdaad zelve door de ontzaggelijke grootte hunner misdaden; de eersten kostten niets aan den Staat, de twee- den kosten hem ontzettend veel; de eersten voed- den de armen, en de tweeden berooven de rijken. Vooruitgang! nog eens vooruitgang! driewerf vooruitgang! Maar wat zeg ik? Ben ikgeendroo- nier? ja het beschaafdste volk is niet het volk dat de meeste kloosters, maar het volk dat de meeste kroegen bezit, want in de kloosters ont- houdt men zich, en in de kroegen verteert men, in de kloosters zingt men ter eere van Jesus en Maria, en in de kroegen ter eere van Venus en |
|||||
|
7\'.!
|
|||||
|
Bacchus. De staathuishoudkunde heeft immers
de leer verkondigd dat de inrigtingen welke het meest aan den Staat opleveren, de nuttigsten zijn? Heeft men de goevernementen de missionarissen niet zien verbieden om tegen de dronkenschap te prediken, dewijl dronkaards voor een grooter aandeel dan de andere burgers de indirecte belas- tingen doen bloeijen. Laten wij nog eens regt doen aan al de laste-
ringen die onophoudelijk tegen de monnikken of tegen de geestelijkheid worden uitgebraakt, door de bron waaruit ze voortkomen in het licht te stellen, en hun geheime beweegredenen te open- bareu. Een boer die niet kon schrijven, vroeg aan Aristides den naam van Aristides zelven op de schelp te schrijven bestemd om het ostracisme tegen den grooten burger uit te oefenen. „Zou Aristides u eenig leed berokkend hebben?" sprak de zoon van Lysimachus tot hem? - „Niet dat ik weet, antwoordde de landman, want ik ken hem zelfs niet." - „Maar waarom, hernam de eerste, wilt gij hem dan veroordeelen tot verban- ning en ballingschap?" - „Omdat ik niet kan lijden dat hij overal de regtvaardige genoemd wordt." 1) 1) Pint. Vitae. Didot,, d. i. b. 385,
|
|||||
|
INHOUD.
|
|||||||
|
1. Waartoe dienen Je kloosterlingen? . . \'•
II. Zouden de monniken niet veel beter doen indien zij zich met nuttigen arbeid bezig hielden?\'...........17 III. Zij leven ten onzen koste en zijn een last
voor het vaderland........2
IV. De kloostergeloften zijn een vergrijp tegen
dè natuur...........3
V. De kloosters waren oudtijds goed, maar nu
is het een anachronisme......5
VI. Men moet ze vernietigen......6.
|
|||||||
|
IMPRIMATUR.
Datum in Haaren, hoc 18 Novemhris 1864. J. Cuïtex.
J\'rncs. Sem. Busc. Lib. Ceiu.
|
|||||||
|
N D. N". 17.
|
|||||||